Notities bij de lichtboogzender te Malabar (1923)

jwr47

Het zendstation Malabar

De sterkste lichtboogzender, die volgens het door Valdemar Poulsen gepatenteerde systeem werkte,
is door de Nederlander Cornelius de Groot 1922/23 in het Indonesische Malabar (Java) opgebouwd.
Men koos voor de lichtboogzender, omdat daarvoor alle benodigde onderdelen in eigen land konden
worden geproduceerd.
Het zendstation Malabar werkte met een primaire vermogensopname van 2400 kW en was in staat
over een afstand van 11.500 km contact op te nemen met het ontvangststation te Kootwijk. De
zender werkte met een frequentie van 49,2 kHz (golflengte 6100 m).
Interessant is ook de 480m hoge zendantenne, die boven de kloof van Malabar achter het imposante
gebouwencomplex was gespannen. De 2000m lange antenne zelf bestond uit zeven koperen
litzedraden met elk 35 mm doorsnee en was exact op Kootwijk uitgericht. De zender bevatte een
10ton zware elektromagneet.
Documentatie over deze installaties
http://www.cdvandt.org/price-album.htm1

staat

in

Klaas

Dijkstra's

fotoalbum

op

In de Duitse beschrijving Lichtbogensender vind ik de nauwkeurige beschrijving van de

elektroden uit het ontwerp van 1902. Poulsen paste een vaste anode uit koper en een draaiende
kathode uit koolstof toe, die op een afstand van 3-5mm werd gehouden. Tot de randvoorwaarden
behoorden een goede waterkoeling en een zo goed mogelijk ionenvrije atmosfeer tussen de
elektroden. Daartoe blies een sterk magneetveld de ionen uit de vlamboog. De lichtboog brandde
in een waterstofatmosfeer. De zender produceerde elektromagnetische golven tot 250 kHz (1200m)
2
.

Het zendstation Kootwijk

De zender van Kootwijk was een machinezender. Voor de stroomvoorziening werd vanaf een
PGEM-onderstation in de buurt van Apeldoorn een hoogspanningslijn aangelegd naar Kootwijk:
kosten f 400.000.
Te Kootwijk bestond de generator uit een 3-fasen wisselstroommotor van 800 pk, die m.b.v. een
wisselstroomgenerator (met 1500 toeren/minuut) een 6kHz wisselspanning opwekte. Deze
frequentie werd door een 4-8-voudige vermenigvuldiging verhoogd tot 24 kHz (12,5 km) of 48 kHz
(6,25 km). (http://radiokootwijk.nu/het-radiozendstation/613-2/).
Het antennevermogen bedroeg circa 400 kW. De antenne bestond uit zes getuide, stalen masten van
212 meter hoogte. Een daarvan stond in het middel punt van een cirkel waarop de overige vijf
waren geplaatst op afstanden van 450 meter vanaf de centrale mast.
Het toerental van de generator moest tot op 0,1% constant gehouden worden. De verbinding was
alleen mogelijk als het gehele traject in het duister lag. En dat was in Nederland tussen ongeveer 17
en 23 uur.
De langegolfzender PCG Lange Gerrit, zoals hij door het personeel werd genoemd heeft
bestaan tot in de oorlogsjaren 1940 1945. De Duitsers bliezen hem op en daarmee kwam het eind
aan een bijzonder stuk Nederlands radiohistorie.
1 Circuits Online - Forum - Sterkste zender ooit gebruikt?
2 Entwicklung