Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Bibliographie:
LesRseaux(dition2003ouformatpoche2002)
GuyPujolleEyrolles
Rseaux(4dition)
AndrewTanenbaumPearsonEducation2003
Transmissionsetrseaux(2dition)
S.Lohier&D.PrsentDunod1999
Principesdesrseauxnumriques
Classificationsdesdiffrentsrseaux
ModleOSI
Questcequunrseau?
Ensemblederessourcespermettantlchangede
donnesentresystmesloigns
Classificationdesrseauxinformatiques
selonleurtaille
Bus
Structure
Dinterconne
xion
1m
LAN
Rseauxlocaux
10m
100m
MAN
Rseaux
mtropolitains
1km
10km
WAN
Rseaux
tendus
100km
Rseauxenmodediffusion
Lesupportdetransmissionestpartag:
lemessageenvoyparunquipementestreupartousles
quipements,c'estl'adressecontenuedanslemessagequi
permetchacundesavoirsilemessageluiestadress
Atoutmoment,unseulquipementaledroitd 'envoyerun
messagesurlesupport=>couteetprotocolespcifique
Rseauxlocaux,sattlitairesetradioutilisentleplussouventce
mode
Topologiesenmodediffusion
Bus
Anneau
Rseauxenmodepointpoint
Lesupportphysiquerelieunepairedquipements=>ilfaut
passerpardeslmentsintermdiaires
Routeurou
commutateur
Topologiedesrseaux
pointpoint
Arbre
Anneau
Maillage
irrgulier
Modedefonctionnement
Avecconnexion
Uncanalestcrentrelesdeuxlments
1.demanded'tablissementdelaconnexionparl'metteurparenvoi
d'unblocdedonnesspcial
2.silercepteurrefuse,lacommunicationn'apaslieu
3.laconnexionesttablieparmiseenplaced'uncircuitvirtuel
4.transfertdesdonnes
5.librationducircuit
Ex:letlphone
Modedefonctionnement
Sansconnexion
Lesblocs(appelsdatagrammes)sontenvoyssanssavoir
siledestinataireetlesnoeudsintermdiairessontactifs
Ex:lecourrierpostal
Modedetransfert
Commutationdecircuit
Commutationdemessages
Commutationdepaquets
Commutationdecellules
Comparaisoncommutationdemessages/paquets
B
C
A
B
C
D
A
B
C
D
3
1 2
3
1
Commutationde
messages
Commutationde
paquets
temps
ArchitectureOSI
Diffrentstypesderseauxetmdiasutiliss=>
ncessitdutiliserdeslangagescommuns
Protocole=ensemblederglesncessairesla
ralisationdunservice
Transfertdedonnes=>architecturematrielleet
logicielle
ModleOSI
Dbutdesannes70
OpenSystemInterconnectionnormalisparlISO
(InternationalStandardOrganisation)
Systmeouvert=ordinateur,terminal,rseau,autre
quipementrespectantcettenorme
Dcoupelarchitectureen7couchesdeprotocoles
UnecouchedeniveauNutiliseunservicedelacouche
infrieurepourfournirunservicelacouchesuprieure
ModleOSI
7Application
6Prsentation
5Session
4Transport
3Rseau
2Liaison
1Physique
metteurA
rcepteurB
application
application
prsentation
prsentation
session
session
transport
transport
rseau
rseau
rseau
rseau
liaison
liaison
liaison
liaison
physique
physique
physique
physique
Supportphysique
Supportphysique
Communicationentrecouches
Couchephysique
Transmissiondebitsenfonctiondusupportphysique
Maintienetdsactivationdesconnectionsphysiques
CoucheLiaison
Illusionduneligneparfaiteentredeuxmachines:
Dcoupageentrames,
Dtection/Correctionderreurs,
Remissionsincessaire
Coucherseau
Relaietamliorationdesservicesentreentitsde
rseau:
Adressage,routage,
Contrledeflux,
Dtection/Correctionderreursnonrglesparlacouche2
Couchetransport
Dcoupagedesdonnesdelacouchesession
Assurancequetouslespaquetsarrivent
correctement
multiplexage
Couchesession
Offrirunesessiondecommunicationlutilisateur
Grerledroitlaparole
Synchroniser
Compresser,chiffrerlesdonnes
Coucheprsentation
Soccupedelasyntaxeetdelasmantiquedelinfo
=>codage,dcodage
Coucheapplication
Dfinitunterminalderseauvirtuel
Transfertdefichiers,courrierlectronique
CouchePhysique
Objectif:Transportdunflotdebitsdunemachineuneautre=>
Connatrelesupport
Dfinirlamthodeutilisepourlatransmission
Transmissionbasesurlapropagationduneonde
lectrique(cables,fils)
radio(faisceauhertzien,satellite)
lumineux(fibreoptique,infrarouge)
Caractristiquesdessupports
Informationtransmiseenmodifiantdansletempslesondesmises:
directement
parmodulation
=>OprationraliseparunETCD(adaptateurdeligne)
interface
ETTD
ETCD
ligne
ETCD
ETTD
ETTD=EquipementTerminaldeTraitementdedonnes
Ex:ordinateur,imprimante,
ETCD=EquipementdeTerminaisondeCircuitdedonnes
EX:modem,multiplexeur,adaptateur
Transmissiondusignalnumrique
Numrique=discontinu(discret),2valeurs
Analogique=continu
1. Enbandedebase(sanstransfo.enanalogique)
Distancepetite(<1km)
Dbitimportant
=>Rseauxlocaux
ETTD
ETCD
Codeuren
Bandedebase
ETTD
ETTD
ETCD
ETCD
rpteur
Codagesenbandedebase
NRZ(NoReturntoZero):
0>5V
1>+5V
BiphaseouManchester:
1>passagede+
0>passagede+
Diffrentiel:
Changementsi0,pasdetransitionsinon
Miller:
Transitionenmilieudebitsi1,
pasdetransitionsinon
Transitionenfindebitsi0suivide0
Codagesclassiques
2.Transmissionparmodulation
Conversionnumrique>analogique
Utilesigrandedistance,bruit,
ETCD=modem(modulateur/dmodulateur)
Modulationpar
amplitude
sautdefrquence
FSK(FrequencyShiftingKey)
sautdephase
PSK(PhaseShiftKeying)
Modulationdamplitude
Modulationdefrquence
Modulationdephase
Combinaison
Amplitude/Frquence/Phase
Sionpeutmettreetdtecterplusdedeuxtats(damplitude,de
frquenceoudephase),alorschaquetatpeutcoderplusdunbit.
Ex:4phasescombines2amplitudes=
8(23)tatsdiffrents=>3bits/tat
Modems:2normes
QAM(QuadratureAmplitudeModulation)code4bitspartatdansla
versiondebase
TCM(TreillisCodedModulation)code5bitspartatdanslaversion
debase
Diagrammespatial
Combinaisonphase+amplitudepeuttrereprsenteparun
diagrammedansleplan:
010
011
000
111
001
110
101
100
Ici,ilya2amplitudeset8phasesmaisseulement8pointssurle
diagramme=>chaquetatcode3bits
Vitessedetransmission
Vitessedetransmissionoudbitbinaire=nombredebitstransmisen
uneseconde(b/s)
Vitesse(ourapidit)demodulation=nombredtatsdemodulation
parseconde(bauds)
Siunbitestcodparuntatdemodulation,lesdeuxunitssont
quivalentes
Siplusieursbitscodsparuntat,alorsdbitbinairemultipledela
vitessedemodulation
Ex:modemV34,TCM9bits,3200bauds
=>?b/s
Caractristiquedunevoie
LoideShanon:
CapacitC=Wlog2(1+S/B)
C:dbitbinairemaximum(bits/s)
S/B:rapportSignal/Bruit
W:largeurdebandedelavoie(Hz)
Ex:rseautlphonique
W=3100Hz
S/B=1000(30dB)
C=31000b/s
Modedesynchronisation
Pourtransmettreuneinformationsuruneligne,
Onabesoindedterminerlemomentdechangementdtatdu
signal:cestlasynchronisation
Rem:+lemessageestlong,+lavitessedemodulationestleve,+
cestdifficile
=>lETCDentretienunehorloge
Deuxmodespossibles:
Lemodesynchroneetlemodeasynchrone
Modesynchrone
synchronisationtablieaudpart,
recaleenpermanence
lescaractressesuiventlesunslesautres(ventuellement
sparsparunmultipleentierducycledhorloge)
Synchro
1ercaractre
2mecaract.
Modeasynchrone
synchronisationtabliechaquecaractreenvoy
lescaractressontmisdesintervallesquelconques
caractredlimitpar1 bit STARTet1ouplusieurs bits
STOP
repos
bitstart
bitsdedonnes
caract.n
bitstop
Modedetransmission
unidirectionnel(simplex)
E
bidirectionnellalternat(halfduplex)
E
bidirectionnel(fullduplex)
E/R
R/E
Multiplexage
Uneliaisonuniqueentredeuxsitespeuttrepartagepar
plusieursquipements
Multiplexeur
Canaux(Voiesbasses
Multiplexeur
Lignedetransmission
vitesses)
3typesdemultiplexage:frquenciel,temporel,statistique
Canaux
CoucheLiaison
Objectif:assurerunecommunicationfiableetefficaceentredeux
quipementsadjacents,
ie.lesdonnesfournieslacoucherseaudoiventtre
danslordre,
sanserreurs,sanspertes,sansduplications
Services
Hypothsessurlecanal:lesbitssontdlivrsdanslordre,mais
certainspeuventchangerdevaleur,apparatreoudisparatre
=>Dcoupagedesmessagesentramesdebitset
contrledeserreurslintrieurdestrames:codes
correcteur/dtecteur
contrledeserreurssurlestrames:acquittements,temporisateurs,
numrotationdestrames
contrledeflux
Utilitdelacoucheliaison
Unmessageprovenantdescoucheshautesestdcoupen10trames,
chacuneayant80%dechancedarriverintacte.Silacoucheliaison
neffectueaucuncontrle,combiendefoisfaudratilrmettrele
messagepourquilarriveentierenbontat?
Chancesquemsoitcorrect:(80/100)10~1/10
=>Enmoyenne,ilfaudraenvoyer10foislemessage
Dtection/correctionderreurs
Tauxderreurdediffrentssupports:
Lignetlphonique:105
Cblecoaxial:10 7 10 8
Fibreoptique:10 10 10 12
Codescorrecteursoucodesdtecteursderreurs:transformationde
lasuitedebitsenvoyerparajoutdinfobasedebitsde
redondanceoubitsdecontrle.
Lercepteurutilisecetteinfoajoutepourdterminersiuneerreur
sestproduiteetpourlacorrigersilatechniquelepermet.
Lescodes
CodedelongueurN:ensembledesquencesdeNbits
DistancedeHammingentredeuxsquencesuetv:D (u,v)=nombre
h
depositionsbinairesdessquencesuetvquicorrespondentdes
valeursdiffrentes
DistancedeHammingducode:D (C)=minimumdesdistancesentre
h
deuxsquencesquelconquesducodeC
Ex:C={0011,0101,1001,0110,1010,1100}
Dh(0011,0101)=2
Dh(C)=2
PouvoirDtecteur/Correcteur
PouvoirdtecteurducodeC:nombremaximumdebitserronsqui
peuventtredtects=D h(C)1
Pouvoircorrecteur:nombremaximumdebitserronsavecpossibilitde
reconstruirelemessageinitial=(Dh(C)1)/2
LesprotocolesARQ
ARQ(AutomaticRepeatRequest):lmetteurattendles
acquittementspositifsoungatifs;lercepteurdtecteleserreurs
etselonlecas,ignorelatrameoudemandesaretransmission
DeuxtypesdeprotocolesARQ:
protocoles envoyeretattendre (sendandwait)
protocoles continus (continuousoupipelinedARQ)ou
fentredanticipation
Protocoles envoyeretattendre
But:empcherlmetteurdenvoyerdesdonnesplusrapidementque
lercepteurnepeutlestraiter
Solutionderalentirledbitdmissiondestramesnonsatisfaisant:quel
choixdetemporisation?
Mthode:
obligerlercepteurinformerlmetteurdesontat>acquittements
cotmetteur:envoyeretattendre
ARQ:trameerrone
E
Tem ps
tr a m
AC
tra m
e1
K
e2
K
C
A
N
tr a m
e2
AC
ACK=Acquittementpositif
NACK=Acquittementngatif
ARQ:trameperdue
E
R
tra m
T e m p o ris a te u r
T0
AC
tr a m
e1
K
e2
T0
tra m
T0
e2
AC
numrotationdestrames
E
T ra
R
me
Tem po
T ra
R
me
(1 )
Tem po
AC
T0
T ra
T0
me
AC
T0
T ra
me
(1 )
T0
AC
AC
T ra
AC
me
(2 )
numrotationdesacquittements
E
T ra
R
me
R
me
(1 )
Tem po
K
C
A
T0
T ra
T0
T ra
(1 )
Tem po
T0
T ra
m e(
m e(
K
AC
1)
T0
AC
T ra
T0
T ra
2)
T0
1
(
K
me
(1 )
m e(
(1
CK
2)
Protocoles fentredanticipation
Donnesetacquittementsdanslesdeuxsens(mode
bidirectionnel)
Envoiduncertainnombredetramessansattendre
dacquittement(pipelining)
Acquittementsajoutsdestramesdedonnesenvoyesdans
lautresens(piggypacking)
=>Besoindetamponspourtramesnonencoreacquites
Fentredanticipation
Tramesontunnumrodesquencecodsurnbits
Rem:sin=1=> envoyeretattendrerobuste
Fentredmission(cotmetteur):
Listedesnumrosdesquencedestramesautorisestremises
Fentrederception(cotrcepteur):
Listedesnumrosdesquencedestramesautorisestrereues
Deuxfamillesdeprotocoles
Protocolesbasssurlecaractre
Trame=suitedecaractres
Ex:BSC(BinarySynchronousCommunications)dIBM
Protocolesbasssurllmentbinaire:
Trame=suitedebits
Ex:SDLC(SynchronousDataLinkControl)dIBM
HDLC(HighLevelDataLinkControl)delISO
PPP(PointtoPointProtocol)
LeprotocoleHDLC
Exploitationfullduplexdelaliaison
Bassurllmentbinaire:
>pasdinterprtationducontenu
>transparence/auxcodesventuellementutiliss
Protocolesynchrone
fentredanticipationdetaille8(sur3bits)
Protocolesdrivs:LAP(LinkAccessProtocol)A,B,D
HDLC:Formatdestrames
B its
8
Fanion
8
Adresse
8
Commande
0
Donnes
16
Contrle
8
Fanion
Fanion:01111110
=>Ajoutdun0aprscinq1conscutifsdanslesdonnes
Adresse:identifieunterminalparticuliersuruneliaisonmultipoint
Commande:numrodesquence,acquittement
Donnes:nimportequelleinfo(longueurarbitraire)
Contrle:codeCRCmodifipourfanion
Sortesdetrames
3sortesidentifiesparlechampdecommande:
Format I
Sequence
P/F
Suivant
Format S
Type
P/F
Suivant
Format U
Type
P/F
Modif
TrameInformation
Sertlenvoidesdonnesprovenantdelacouchesuprieure.
FormatduchampCommande:
1
0
N(S)
P
N(R)
3
N(S)
5
P
=numrodesquenceenmission
=invitationounonmettre(1=oui)
=numrodesquenceenrception
7
N(R)
TrameSupervision
Permetletransportdescommandes
1
Type
5
P/F
N(R)
Type =
0:RR
1:Rej
2:RNR
3:Srej
P/F =invitationmettresilprovientdunecommande,finlorsquil
provientdunerponse
N(R) =numrodesquenceenrception
Champ type
RR(ReceiveReady):utilispour
indiquerquelercepteurestprtrecevoir
Accuserrceptiondestramesreuesdenumrode
squence N(R)1
RNR(ReceiveNotReady):indiqueruntatdoccupationdu
rcepteur+acktrames N(R)1
Rej(Reject):demandederetransmissiondestramespartirde
N(R)
Srej(SelectiveReject):IdemRejmaisuniquementpourtramen
N(R)
TrameUnnumbered
Tramenonnumrote,oudegestion
1111P100
SABM(miseenmodeasynchronequilibr)
1100P010
DISC(dconnexion)
1100P110
UA(Accusderceptionnonnumrot)
1111F000
DM(modedconnect)
1110F001
FRMR(rejetdetrame)
ExempledchangeHDLC
A
SABM
UA
I,N(S)=0
I,N(S)=1
I,N(S)=2
RR,N(R)=2
I,N(S)=3
I,N(S)=4
RNR,N(R)=5
RR,N(R)=0,P=1
RR,N(R)=0,P=1
RR,N(R)=5,F=1
I,N(S)=5
PPP
LiaisondaccsaurseauInternetouliaisonentredeuxrouteurs
HDLC+champpourspcifierleprotocoledeniveausuprieur(IPv4,
IPv6,IPX, )
Octets
1ou2
2ou4
Fanion
Adr
Cmd
Proto
Donnes
Ctrl
Fanion
TrameEthernet
Octets
Prambule
SFD
@DST
@SRC
64>1500
Type
Donnes+bourrage
Prambule=7x10101010
SFD=faniondedbut=10101011
@DST,@SRC=adressessourcesetdestinationphysiques(adrMAC)
Type=protocoletransport(800H=IP,806H=ARP,835H=RARP,...)
CRC=codedtecteurd'erreursur32bits
4
CRC
CoucheRseau
Premirecouches'occupantdestransmissionsdeboutenbout
Servicesrendus:
Routagedespaquetstraverslerseau
Contrledeflux
Rsolutiondesproblmesd'interconnexiondesrseaux
Typedeservice
Connect
Nonconnect
Service
Connect
Nonconnect
Connexioninitiale
Obligatoire
Impossible
Ncessairelinit
Ncessairepourchaque
paquet
Nongaranti
Adrdestination
Ordredespaquets
Garanti
Contrlederreur
Faitparlacoucherseau
Contrledeflux
Fourniparlacoucherseau
Faitparunecouche
suprieure
Fourniparunecouche
suprieure
Typederseau
Rseaucommutationdecircuits:uncheminphysiqueappel
circuitvirtuelesttablientre2correspondantsendbutde
communicationetlibrenfindecommunication.
Rseaucommutationdepaquets:lemessagetransmettreest
dcoupenpaquetsappelsdatagrammesquisontachemins
indpendammentlesunsdesautres.
Typederseau
Action
Initialisationducircuit
Adressage
Routage
Pannedurseau
Contrledecongestion
Typedeservice
Circuitvirtuel
Datagramme
Obligatoire
Impossible
Numroducircuit
Adressecomplte
Al'initialisation
Pourchaquepaquet
Possibilitdepertedecircuit
Possibilitdepertedepaquets
(Assez)Facile
Difficile
Connect
Connectetnonconnect
Routage
Fonction:Dterminerparquelliendesortiechaquenoeudrexpdiele
paquetentrant,enfonctiondeladestinationdupaquet.
Danslaplupartdescas,chaquerouteurdisposed'unetablederoutage
indiquantpourchaquedestination,le(s)lien(s)emprunter.
TablederoutagedeC
B
D e s t
L ie n
CB
CB
CD
CE
CE
Algorithmesderoutage
Principe:
attributiondecots(variablesoufixs)auxliensdurseau
calculdescheminsminimisantslescots(pluscourtchemins)
Lescotspeuventreprsenterdiversmesures,parex:
cheminementdel'informationsurlelien
estimationdutempsd'a
ttentedanslafileassocieaulien
letempsd'a
lalongueurdulien
laprobabilitdepannedulien
unefonctionpondredesparamtrescidessus
Mthodesderoutage
Statique:Pasdemisesjourdestablesderoutage.Ellessontfixes
unefoispourtouteenfonctiondelatopologiedurseau.
Dynamique:Lestablessontrecalculessoitpriodiquement,soit
lorsquedesvnementssurviennent(panned'unlien,charge
importante,...).
Centralis:Unnoeudparticulierdurseaugreleroutage:ilrela;oit
desinformationsdechaquenoeudetleurenvoieleurtablederoutage.
Distribu:Pasdecentredecontrle.
Routagevecteurdedistance
Techniquefondesurl'algorithmedeBellmanFord,fonctionnantainsi:
chaquerouteurconnatletempsd'acheminementavecsesvoisins
priodiquement,chaquerouteurtransmetlalistedestempsestimsvers
chaquedestinationetreoitdesesvoisinsleurpropreliste
enfonctiondecesinformations,modifierlestablesderoutage.
Techniqueutilisel'originedanslerseauARPANETetparleprotocole
RIP(RoutingInformationProtocol)durseauInternet.
Routageparinformationd'tatdesliens
Surchaquerouteur,faire:
2. dcouvrirsesvoisinsetapprendreleursadresses
3. mesurerlescots
4. envoyercesinformationstouslesrouteurs
5. calculerlespluscourtscheminsparl'algorithmedeDijkstra
Techniquetrsutilise,notammentparleprotocoleOSPFutilisdansle
rseauInternetetparleprotocoleISISpourlerseauDECnet.
Autresalgorithmes
Routage Hotpotatoe :onrexpdielepaquetparlepremierlien
sortantlibre.
Routageparinondation:Lepaquetestrenvoysurtoutesleslignes
sortantes.
Routagemultidestinataire:onveuttransmettreunmessageaungroupe
dedestinataires.Plusieursfaonsdefaire:
Parl'algorithmed'inondation
enutilisantunarbrerecouvrant
Routagehirarchique
TablehirarchiquedeA
6entresdanslatableaulieude17
D e s t
L ie n
1B
1B
1C
1C
1B
1C
1C
1C
Filesdattente
Filesdattenteen
entre
Routeur
Filedattenteen
sortie
N uddecommutation
Congestion
NbPaquetsremis
audestinataires
Lacongestionsurvientquandlesrouteurssaturentleurfiledattente
etdoncperdentdespaquets
Traficidal
Traficcongestionn
NbPaquetstransmis
Contrledelacongestion
Diffrentmoyenspeuventtremisenoeuvrepourcontrlerlacharge
danslerseau:
autoriserladestructiondepaquetsencasd'engorgement
limiterlenombredepaquetsentransitdanslerseau
utiliserlecontrledeflux
rglerlesaccslorsquelerseauestsurcharg.
LanormeX25niveaurseau(X25.3)
Normetablieen1976parleCCITTpourlesrseauxcommutationdepaquetssur
propositionde4paysquil'utilisentpourleursrseauxpublicsdecommunication,dont
TranspacpourlaFrance.
Fonctionneenmodeconnect,partablissementd'uncircuitvirtuel(CV).Ces
circuitssontdedeuxtypes:
circuitsvirtuelcommuts(CVC)tablisetlibrschaqueconnexion
circuitsvirtuelpermanents(CVP)tablisenpermanence.
UneliaisonX25comporteplusieursvoieslogiquesavecunmaximumde4096voies
divisesen16groupesde256voies.
Circuitvirtueletvoielogique
Formatdespaquets
Paquetd'appel:EnvoypourtablirunCV,cepaquetcontientunnumrodevoie
logiquedisponiblechezl'metteuretl'adressedudestinataire.
Paquetdedonnes:Necontientplusquelenumrodevoielogiquecorrespondant
auCVetlesdonnestransmettre,+diversesoptions.
Paquetdelibration:Contientlenumrodevoielogiquelibreretlacausede
fermeture.
Ilexisted'autrestypesdepaquets:interruptionetconfirmationd'interruption,
rinitialisation,reprise,...
Etablissementd'uncircuitvirtuel
Librationd'uncircuitvirtuel
Relais
7Application
Passerelled'application
7Application
6Prsentation
6Prsentation
5Session
5Session
4Transport
Relaisdetransport
4Transport
3Rseau
Routeur
3Rseau
2Liaison
Pont/commutateur
2Liaison
1Physique
Rpteur
1Physique