Вы находитесь на странице: 1из 11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa
Padro
Divisohistricaeliterria.

FaseshistricasdaLnguaPortuguesa:a
problemticadaperiodizao
Adivisodahistriadalnguaportuguesaemperodosoufasesumaferramentadidtica
importanteparacompreender,emperspectiva,suastransformaesaolongodotempo.Porm,
assimcomoqualquertentativadeperiodizaohistrica,problemticaearbitrria.Sabemosque
asmudanasocorremnahistriasempredeformalentaegradual,equealnguaesuamudana
estorelacionadasaoprocessodetransformaosocioculturaldeumpovo.Nestecaso,difcil
estabelecerumadataexataparaqueamudanaseapresenteporcompleto.Astransformaesse
iniciammuitoanteseterminammuitodepoisdosperodosdelimitados.Aescolhadecertasdatas,
certosobjetosoucertostextos,ocorreapartirdealgumelementoexemplar,nocasodalngua,a
partirdaobservaodeumexemplo,umregistro,umtexto,emqueamudanaestejaexpressade
formaevidente.Assim,aperiodizaonoabsoluta,eladependedoenfoquedecadaautor,epor
essarazo,compreendevriaspossibilidades.
Paraesteestudo,emqueasfaseshistricasdalnguaportuguesasooprincipalfoco,tomamos
comopontodepartidaumacomparaoentreimportantespropostasdeperiodizao:

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

1/11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

(https://faseshistoricasdalp.files.wordpress.com/2013/06/tabelaielpintroduc3a7c3a3o.png)
Oobjetivodiscutiraspropostasdosautoresedestacarasprincipaismudanasocorridasnalngua
emrelaoaotempo,paraquepossamoscompreenderalnguacomoumsistemavivo,em
constanteprocessodetransformao.

Tabelacomparativadeautoresretiradade:
MATTOSESILVA,R.V.Oportugusarcaicofonologia.SoPaulo/Bahia:Contexto/Editora
UniversidadeFederaldaBahia,1991
9dejunhode2013

Deixeumcomentrio

Aprhistriadalnguaportuguesa:
Apresentaogeral

Alnguaportuguesa,comosabemos,provmdolatim.LnguaoficialdoantigoImprioRomano,2/11

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

Alnguaportuguesa,comosabemos,provmdolatim.LnguaoficialdoantigoImprioRomano,
possuaduasprincipaisvariaes:olatimclssico,utilizadopelaspessoasmaiscultaseinfluentes,
comofilsofos,poetas,senadores,etc.,eolatimvulgar,utilizadopelamaioriadaspessoasedaqual
oportugus,maisprecisamente,seorigina.Politicamentemuitoinfluente,oImprioRomano
tambminstitua,durantesuaexistncia,seushbitosdevida,seuspadresculturaisesuas
instituiessregieseaospovosqueconquistava.OspovosconquistadosnaPennsulaIbrica,no
sculoIIIa.C.,logoadotariamolatimcomolngua.Porm,devidotamanhareageogrfica,a
misturaentreolatimvulgareoutrossubstratoslingusticoslexistentesepovosderaasto
diversas,noeradifcilconcluirque,logo,olatimdeixariadeconservarsuaunidade.Comisso,
temosumaespciedepreldiodalnguaportuguesaedasoutraslnguasromnicas,quesofreria
variaeseadaptaesaolongodosanos,inclusiveporcontadainvasovisigticaerabena
Pennsula,jentreossculosVeVIII.OperodoprhistricoterminanosculoIX,aindaduranteo
domniorabe,comaconfirmaodaexistnciadogalegoportugus,unidadelingustica
particularacertaregiodaPennsula,elnguamaisprximadoportugusqueconhecemos
atualmente.

Bibliografiadeapoio:
CUESTA,P.V.eDALUZ,M.A.M.PerodosnaEvoluodaLnguaPortuguesa,p.172210.
In:Gramticadalnguaportuguesa.SoPaulo/Lisboa:MartinsFontes/Edies70,1980.
CUNHA,C.F.eCINTRA,L.F.Cap.1In:Novagramticadoportuguscontemporneo.5edio,4
impresso.RiodeJaneiro:Lexikon,2010.
TEYSSIER,P.Cap.1In:Histriadalnguaportuguesa.(TraduodeCelsoCunha).SoPaulo:
MartinsFontes,2007.
9dejunhode2013

Deixeumcomentrio

Aprhistriadalnguaportuguesa:aexpanso
romanapelaPennsulaIbrica
Historicamente,oimperialismoromanofoiimportantssimoparaacivilizaoocidental.Suas
vitrias,aliadasaoseuespritodeorganizao,contriburamparaaexpansodoImpriopela
Europa,tendoalcanadotambm,emseuauge,onortedafrica.
OsromanoschegaramPennsulaIbricanosculoIIIa.C.,noano218,einiciaramolongo
perododeconquistasdepovoseregies,queterminariaentreossculosIa.C.eIId.C.
TodosospovosconquistadosdaPennsulaadotaramolatimcomoidioma,poisosromanos
instituamsuacultura,seushbitosesualnguaemtodasasregiespelasquaispassavame
estendiamseusdomnios.

DesdeosculoIIIa.C.,olatimescritocomintenesartsticas,sobinflunciagrega,vinhasendo

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

3/11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

DesdeosculoIIIa.C.,olatimescritocomintenesartsticas,sobinflunciagrega,vinhasendo
apuradoatatingiraperfeiodapoesiadeHorcioeVirglio,porexemplo,nosculoIa.C.Como
tempo,aseparaoentreessalngualiterria,utilizadaporumaeliteinfluente,eolatimcorrente,
usadonodiaadiapelosoutrosgrupossociais,foiseintensificando.dessaseparaoqueobtemos
ostermoslatimclssicoouliterrioelatimvulgar.Efoiexatamenteesselatimvulgarque
foilevadopelosromanosparaasregiesconquistadas,diversificandosecomotemponaschamadas
lnguasromnicas;comooportugus,porexemplo.
DevidovastidogeogrficadoImprioedaprpriaPennsulaIbrica,seguroconcluirquehouve
enormedificuldadeparacontrolaralngualatinaentreseusfalantes.Olatimvulgarfoiperdendo
suaunidadeaolongodosanos,mesmocomapreocupaodosromanoscomoensinodolatim
clssiconoscentrosurbanosmaisimportantes.Nasregiesmenores,comoemvilasoualdeias,por
exemplo,alnguanopossuafreios,evariavaincontrolavelmente.

(https://faseshistoricasdalp.files.wordpress.com/2013/06/peninsulaibericaimperioromano.jpg)
(DIVISODAPENNSULAIBRICADURANTEOIMPRIOROMANO)

ApartirdosculoIII,jpodemosverificarqueaunidadelingusticadoImprionoexistiamais,e4/11

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

ApartirdosculoIII,jpodemosverificarqueaunidadelingusticadoImprionoexistiamais,e
algunsfatoshistricoscontriburamparaoprocessodedialetalizao.JnofinaldosculoVcom
aquedadoImprioRomanoasforaslingusticasseparatistaspuderamagirlivremente,eos
dialetosefalaresregionais,tambmnaregiodaPennsulaIbrica,jsepareciammaiscomas
lnguasromnicasdoquecomoprpriolatim.

Bibliografiadeapoio:
CUNHA,C.F.eCINTRA,L.F.Cap.1In:Novagramticadoportuguscontemporneo.5edio,4
impresso.RiodeJaneiro:Lexikon,2010.
TEYSSIER,P.Cap.1In:Histriadalnguaportuguesa.(TraduodeCelsoCunha).SoPaulo:
MartinsFontes,2007.
9dejunhode2013

Deixeumcomentrio

Aprhistriadalnguaportuguesa:ainfluncia
germnicaparaolxicoportugus
Osdomniosvisigticoerabeesseltimo,principalmenteforamimportantesparaaformao
dolxicoportugus.APennsulaIbricafoiinvadidaporpovosgermnicosem409,eosvisigodos,
osmaiscivilizadosdentreessespovos,logosefundiramcomapopulaoromana,dandoincioao
seuimprio.Comaposteriorinvasorabe,em711,oimpriovisigticoruiriae,comele,osltimos
vestgiosdastentativasdesemanterolatimvulgarcomolnguacorrente.

(https://faseshistoricasdalp.files.wordpress.com/2013/06/reinovisigodos.png)
https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

5/11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

(EMBORAVASTO,OREINADODOSVISIGODOSNOCONTRIBUIUMUITOPARAO
LXICOPORTUGUS)
Acontribuiogodanoquedizrespeitoformaodevocbulosemportugusnofoimuito
significativa:noultrapassamaisdequarentatermos,sendoquecercadetrintatambmpodemser
encontradosemoutraslnguasromnicas.
Hquatrogruposdepalavrasgodasquesemantiveramemportugus:
1)palavrasdeorigemgticaquejpertenciamaolatimvulgar:albergue,arrear,bramar,bando,
elmo,espora,guarda,guerra,rapar,trgua;
2)palavrascomunsatodasasregiesocupadaspelosgodos:aspa,espeto,espiar,estala,garbo,
mofo,mofino,roca,taco,ufanarse;
3)palavraspeculiaresPennsulaIbricaeFrana,ouPennsulaeItlia:agasalhar,brotar,
estaca,fato,roupa,stio,triscar;
4)palavrasprivativasdosidiomasiberoromnicos:aio,aia,aleive,enguiar,escano,ganso,
guarecer,ngreme,luva,malado,tascar.
Essaspalavrasportuguesasdeorigemgermnicapertencem,seprestarmosateno,acertos
campossemnticos,como,porexemplo,guerra,vesturio,casaeequipamentosdomsticose
animais.Nomesprpriosdepessoas,comoFernando,Rodrigo,lvaro,GonaloeAfonso,por
exemplo,tambmtmsuasorigenscomosvisigodos.

Textoadaptadode:
CUNHA,C.F.eCINTRA,L.F.Cap.1In:Novagramticadoportuguscontemporneo.5edio,4
impresso.RiodeJaneiro:Lexikon,2010.
TEYSSIER,P.Cap.1In:Histriadalnguaportuguesa.(TraduodeCelsoCunha).SoPaulo:
MartinsFontes,2007.
9dejunhode2013

Deixeumcomentrio

Aprhistriadalnguaportuguesa:ainfluncia
rabeparaolxicoportuguseaconstatao
doidiomagalegoportugus
Odomniorabeteveimportnciamaioremrelaoaonossolxico.Em711,osmuulmanos
desembarcaramnaPennsulaIbricaelogoaconquistaram.Comeles,trouxeramaprimoramentos
scinciasesartes,gerandobenefciosparaaagricultura,aindstriaeocomrcioe,comisso,um
grandenmerodepalavrasnovasfoiintroduzidoparadesignartodasessasnovidades.Estimase
queonmerodetermosemportugusdeproveninciarabeestejaporvoltademil,quasetodos

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

6/11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

queonmerodetermosemportugusdeproveninciarabeestejaporvoltademil,quasetodos
substantivos,e,peculiarmente,iniciadospeloprefixoalemrabe,alcorrespondeaoartigo.Assim
comoemportugus,emqueusamosumartigodefinidoantesdeumsubstantivo,emrabeisso
tambmocorre,easpalavraslusitanizaramsemediantecertasadaptaesfonticas.Como
exemplo,temososubstantivoalgodo(emsuaformapura,alkutun).
Emgeral,aspalavrasportuguesasdeorigemrabereferemse:
a)organizaoguerreira:acicate,adail,adarga,alcaide,alfanje,alferes,algarada,aljava,
ameia,arrebatar,atalaia,ronda,zaga;
b)agriculturaejardinagem:aafro,acar,aucena,alcachofra,alecrim,alface,alfafa,
alfazema,algodo,almcega,benjoim,berinjela;
c)aocomrcio,pesosemedidas:aduana,armazm,arroba,quilate,quintal;
d)aofcios,cargos:adail,alfageme,alfaiate,algibebe,almocreve,almotacel,almoxarife,arrais,
califa,emir;
e)ainstrumentosmusicais:adufe,alade,anafil,arrabil,tambor;
f)scincias:lgebra,algoritmo,cifra,znite,nadir,lcool,lcali.
Comopodemosver,essaspalavraspertencemacampossemnticosquerepresentamasreasquea
civilizaorabemanejavabem,comoaagricultura,acincia,astcnicasemanuseiode
objetoseinstrumentostpicos,asprofisseseaorganizaoadministrativaefinanceira,etc.

(https://faseshistoricasdalp.files.wordpress.com/2013/06/dominioarabeantesreconquista.jpg)
ODOMNIORABEANTESDARECONQUISTA
Foitambmduranteodomniorabequeocorreuoisolamentodosfalaresdonoroesteda
Pennsula,maisprecisamentearegiodaGalizaeafaixaentreoDouroeoMinho.Desse
isolamentosurgiu,nosculoIX,ogalegoportugus,unidadelingusticaqueconseguiriamanter
seuspadresatmeadosdosculoXIV.Nosesabeaocerto,masogalegoportuguspodeter
existido,aomenosparcialmente,desdeosculoVI,pormosprimeirosdocumentosintegralmente
7/11
redigidosemgalegoportugusdatamdosculoXIII.Apartirdessemomento,podemosdizerquese

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

redigidosemgalegoportugusdatamdosculoXIII.Apartirdessemomento,podemosdizerquese
iniciaafasehistricadalnguaportuguesa,idiomamuitoricoequemuitovariou,tantonotempo,
quantonoespao.

Textoadaptadode:
CUNHA,C.F.eCINTRA,L.F.Cap.1In:Novagramticadoportuguscontemporneo.5edio,4
impresso.RiodeJaneiro:Lexikon,2010.
Bibliografiadeapoio:
CUESTA,P.V.eDALUZ,M.A.M.PerodosnaEvoluodaLnguaPortuguesa,p.172210.
In:Gramticadalnguaportuguesa.SoPaulo/Lisboa:MartinsFontes/Edies70,1980.
TEYSSIER,P.Cap.1In:Histriadalnguaportuguesa.(TraduodeCelsoCunha).SoPaulo:
MartinsFontes,2007.
9dejunhode2013

Deixeumcomentrio

SculosIXaXII:operodoprliterrio
Operodoanteriorfasearcaicadalnguaportuguesageralmentedenominadodeprliterrio.
tambmcomumdividiloemprhistricoquandoaindanopossveldetectar,emdocumentos
escritosemlatim,ostraosdafuturavarianteromnicaquecomeavaasurgirnaPennsulaIbrica
eprotohistrico,quandoessestraosjpodemserobservadosemdocumentosescritosemlatim
brbaro.Nestestextos,erapossvelencontrarvocbulosdalnguafalada,quepossuarelativa
homogeneidadeogalegoportugus,queemergeentreossculosIXeXII.Noentanto,os
primeirostextosescritosintegralmentenessalnguasurgemapenasnosculoXIII.

(https://faseshistoricasdalp.files.wordpress.com/2013/06/mapa1.png)
LNGUASFALADASNAPENNSULAIBRICANOSCULOX
Contudo,osdocumentosredigidosemlatimbrbarojpossibilitamaverificaodealgumas

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

8/11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

Contudo,osdocumentosredigidosemlatimbrbarojpossibilitamaverificaodealgumas
caractersticasdogalegoportugus.Comoexemplos,podemoscitarousodepalavrascomoabelia(<
apicula),conelium(<coniculum),ovelia(<ovicula),artigulo(<articulum)eparedes(<parietes).

(https://faseshistoricasdalp.files.wordpress.com/2013/06/documentolatinoportuguc3aas1.jpg)
REPRODUODOMAISANTIGODOCUMENTOLATINOPORTUGUS,UMADOAO
IGREJADESOZELLO,NOANODE870.

Adaptadode:
TEYSSIER,Paul.HistriadaLnguaPortuguesa.(TraduodeCelsoCunha).SoPaulo:Martins
Fontes,2007.
HAUY,AminiBoainain.Histriadalnguaportuguesa:I.SculosXII,XIIIeXIV.So
Paulo:tica,1989.
9dejunhode2013

Deixeumcomentrio

Perodoprliterrio:fonologia
Entreasinovaesfonolgicasdogalegoportugus,podemosdestacartrs:
1)Gruposiniciaispl,clefl>ch[]
Emgalegoportugus,aconsoanteinicialseguidadelpalataldeuorigemfricativa[],transcrita
porch.Exemplos:
plaga>chaga
plicare>chegar
plumbeum>chumbo
clave>chave
clamare>chamar
flamma>chama
flagrare>cheirar
Emoutracategoriadepalavras,osgruposiniciaispl,cleflderamorigemaosgrupospr,cre 9/11

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

Emoutracategoriadepalavras,osgruposiniciaispl,cleflderamorigemaosgrupospr,cre
fr.Ocorreuomesmocomogrupobl.Exemplos:
placere>prazer
clavu>cravo
flaccu>fraco
blandu>brando
Apesardisso,h,noportugusmoderno,umvastonmerodepalavrasemqueosgruposiniciais
pl,cl,fleblforamconservados.Exemplos:pleno,clima,flauta,bloco.
2)Quedadelintervoclico
Estefenmenoafetouumgrandenmerodepalavrasdogalegoportuguseoriginouumasriede
gruposdevogaisemhiato.Exemplos:
salire>sair
palatiu>paao>pao
calente>caente>quente
dolore>door>dor
colore>coor>cor
colubra>coobra>cobra
voluntade>voontade>vontade
filu>fio
candela>candea>candeia
populu>poboo>povo
periculu>perigoo>perigo
diabolu>diaboo>diabo
nebula>nvoa
Aquedadolintervoclicoexplicaaformaqueaspalavrasterminadasemlnosingular
possuemnoplural.Exemplo:
soles>soes>sis
Emmuitaspalavras,olintervoclicofoiconservado.Exemplos:escola,astrologia,palcio,calor,
alimento,clice,guloso,volume,violento,etc.
3)Quedadenintervoclico
Estefenmenoaconteceuapsaquedadolintervoclico,nosculoXI,eprovavelmente
continuouduranteosculoXII,poucoantesdoaparecimentodosprimeirostextosescritos.Em
algunscasos,antesdaquedadon,ocorreuanasalizaodavogalqueoprecedia.Porexemplo,a
palavracoronadeuorigemcorna,que,apsaquedadon,resultounaformacora(hojecoroa).
Exemplos:
manu>mo
lana>la>l
bonu>bo>bom
venatum>veado
ganatum>gado>gado
ponere>poer>por

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

10/11

16/03/2016

FasesHistricasdaLnguaPortuguesa| Divisohistricaeliterria.

ponere>poer>por
Nessaspalavras,avogalnasaleaquevinhadiretamentedepoisdelaapsaquedadon
pertenciamaslabasdiferentes,sendopronunciadasseparadamente.
PesquisasrevelaramquenodialetodealgumasregiesdePortugal,comonoAlgarve,noAlentejoe
naEstremadura,hpalavrasemqueonintervoclicofoiconservado,comoemponente(poente,
noAlgarve),maanera(macieira,noAlgarveeBaixoAlentejo),manhana(manh,noAlgarve)eno
sufixodiminutivonito(noAlentejo).Aconservaodonintervoclicotambmsedeuemvrias
palavrasdeorigemrabe,comoazeitona,alfenim,atafona,etc.
Adaptadode:
TEYSSIER,Paul.HistriadaLnguaPortuguesa.(TraduodeCelsoCunha).SoPaulo:Martins
Fontes,2007.
BUENO,FranciscoSilveira.Aformaohistricadalnguaportuguesa.RiodeJaneiro:Acadmica,
1958.
9dejunhode2013
Deixeumcomentrio
FasesHistricasdaLnguaPortuguesa
CrieumwebsiteoubloggratuitonoWordPress.com.OtemaBonPress.

https://faseshistoricasdalp.wordpress.com/

11/11

Вам также может понравиться