dr in.

Stefan Senczyna

Zintegrowany system informatyczny przedsibiorstwa

1. System informacyjny przedsibiorstwa
1.1. Wstp
Wiele lat rozwoju metod i narzdzi informatyki i ich szczeglnego zastosowania jakim
jest wspomaganie procesw decyzyjnych w organizacjach (np.: przedsibiorstw
produkcyjnych) uczynio systemy informatyczne koniecznym elementem funkcjonowania
organizacji.
Aktualnie zarzdzanie przedsibiorstwem produkcyjnym wymaga stosowania
systemw informatycznych typu MRP/ERP oraz systemw CAD, CAM, zarzdzania
obiegiem dokumentw i wielu innych. Systemy MRP/ERP s efektem procesu ewolucji
polegajcej na dodawaniu podsystemw obejmujcych swoj funkcjonalnoci coraz szersze
obszary wspomagania organizacji przedsibiorstwa rysunek 1. Gwnymi celami
zastosowania systemw MRP/ERP jest planowanie i kontrola produkcji w przedsibiorstwie i
obliczanie wskanikw ekonomicznych aby maksymalizowa wykorzystanie zasobw do
produkcji i uzyska odpowiednie przepywy finansw.
SCM - Zarzdzanie acuchem Dostaw (Supply Chain Management)
APS - Planowanie w Systemie Sieciowym (Advanced Planning and Scheduling Systems)
ERP - Planowanie Zasobw Przedsibiorstwa (Enterprise Resource Planning)
CRM - Zarzdzanie Relacjami z Klientami (Customer Relationship Management)
MRP II - Planowanie Zasobw Produkcyjnych (Manufacturing Resource Planning)
DEM - Dynamiczne Modelowanie Przedsibiorstwa

Rozwj

(Dynamic Enterprise Modeling)

MRP - Planowanie Potrzeb Materiaowych
(Material Requirements Planning)
IC - Kontrola Zapasw Magazynowych
(Inventory Control)

Systemy
manualne

Rozwizania
naukowe

Rozwizania
systemowe

acuchy dostawcw,
acuchy wielowarstwowe

Rozwizania
firmowe

DEM

MRP

MRPII

MRP

Master Production
Schedule

1960

1950

APS

ERP

Ptla
zamknita
MRP

MPS
IC

SCM

Wspieranie
decyzji

1970

1980

MRP II
1990

DRP - Distribution
Recourse Planning

CRM

ERP
TQM - Total Quality Management
BPR - Business Process Reengineering

TOC
2000

Rys. 1. Ewolucja standardw systemw informatycznych wspomagajcych zarzdzanie

przedsibiorstwem
Systemy MRP/ERP s narzdziami, wytworzonymi metodami informatyki, ktre
realizuj funkcje systemu informacyjnego przedsibiorstwa. Problematyka systemw
informacyjnych wymaga ujcia interdyscyplinarnego, obejmujcego wiedz o zarzdzaniu,
funkcjach i organizacji przedsibiorstwa, metodach informatyki, analizy systemowej.

-1-

dr in. Stefan Senczyna

W analizie systemu informacyjnego przedsibiorstwa s stosowane modele

przepyww i przetwarzania informacji (danych). Natomiast modelowanie systemu
informacyjnego jest metod stosowan w projektowaniu i wytwarzaniu systemw
informatycznych.
Ujcie interdyscyplinarne w analizie i modelowaniu systemu informacyjnego
przedsibiorstwa charakteryzuje klasyfikacja i definicje poj podstawowych. Klasyfikacja
waniejszych poj, wyodrbniajc cztery kategorie poj, jest nastpujca:
Wiedza podstawowa:
system, struktura, model, informacja.
Zarzdzanie i informacja:
zarzdzanie, strategia zarzdzania, analiza ekonomiczna, organizacja, struktura
organizacyjna, informacja, system informacyjny, proces, transakcja, przepyw
informacji, przetwarzanie informacji, model wejcia wyjcia.
Kierowanie produkcj:
przedsibiorstwo, klient, konsument, kierowanie, administrowanie, marketing,
planowanie, dystrybucja, produkt, produkcja, usugi, przetwarzanie, zasoby.
Systemy informatyczne:
system informatyczny, moduy, standardy, modele, komputer, narzdzia
informatyczne, oprogramowanie, algorytmy, struktury danych, przetwarzanie danych,
administrowanie systemem informatycznym.
Przedstawiona klasyfikacja nie wyczerpuje problematyki systemu informacyjnego
przedsibiorstwa, ma na celu pokazanie ujcia interdyscyplinarnego poprzez wyodrbnienie
waniejszych poj i definicji.
1.2. Waniejsze definicje poj problematyki systemw informacyjnych
przedsibiorstwa
Definicje poj stanowi wspln podstaw wiedzy dla wielu dziedzin. W definicji
poj wykorzystywana jest wiedza podstawowa z takich dziedzin jak teoria mnogoci, logika,
algebra, lingwistyka.
System. Zbir elementw, ktry odwzorowuje lub kreuje wyodrbniony zbir obiektw
rzeczywistoci. Poszczeglne elementy s (zwykle) liczbami charakteryzujcymi
(stanowicymi odwzorowanie) atrybutw danych (obserwowanych) obiektw rzeczywistoci.
W zbiorze elementw systemu wyodrbnia si struktur przez podzia na podzbiory
elementw: wejcia-wyjcia, stanw, funkcji przejcia, funkcji wyjcia. Zbir elementw jest
modelem systemu i moe by podany metodami matematyki jako zbir zmiennych i funkcji.
Struktura. Zbir elementw ktre s identyfikowane za pomoc wyliczania lub nadawania
nazw symbolicznych. Dla takiego zbioru okrelany jest podzia na podzbiory (relacje)
elementw.
Model. Zapis wyodrbnionego obrazu systemu i struktury za pomoc okrelonego aparatu
matematycznego. (np.: model systemu w przestrzeni stanw).
Informacja. Utworzenie interpretacji elementw zbioru za pomoc definicji struktury zbioru
oraz formuy definiujce pozycj elementu w strukturze. Np.: Skoczony zbir liczb jest
informacj o pewnym, wyodrbnionym, systemie i definiuje (interpretuje) ilo elementw
systemu oraz pozycj (wsprzdn jednowymiarow) elementu w systemie.
Zarzdzanie. Czynno realizowana w ramach organizacji, dysponowanie zasobami aby
osign zaoone cele ekonomiczne.

-2-

dr in. Stefan Senczyna

Organizacja. Wyodrbnione zasoby ludzkie i materialne.

Struktura organizacyjna. Podzia organizacji (zwykle hierarchiczny) na jednostki, ustalenie
praw poszczeglnych jednostek do dysponowania zasobami.
System informacyjny. Model organizacji (struktury organizacyjnej) podany postaci
jednostek (moduw) wejcia-wyjcia i przepyww informacji midzy jednostkami. Dla
jednostek okrelane s zadania przetwarzania i skadowania informacji.
Kierowanie. Realizacja wycinkowych celw zarzdzania przez planowanie dziaa i
dysponowanie zasobami kadrowymi i materialnymi.
Przedsibiorstwo. Obszar skupienia rodkw materialnych (surowce, maszyny) oraz
ludzkich (kierownicy, wykonawcy). Przedsibiorstwo posiada organizacj okrelonego typu,
dla ktrej warunki dziaania s dane regulacjami prawnymi.
Proces produkcyjny. Dziaania wykonywane w przedsibiorstwie za pomoc maszyn na
surowcach i pfabrykatach. Wykonane wyroby s oferowane klientom.
System informatyczny (wspomagajcy zarzdzanie). Techniczne narzdzie (komputery
i oprogramowanie) realizacji systemu informacyjnego.
1.3. Model informacyjny przedsibiorstwa
Podstawowy model systemowy przedsibiorstwa to jednostka, ktra posiada wejcia
i wyjcia. Dziaalno przetwrcza lub wytwrcza przedsibiorstwa powoduje, e wejciowy
strumie materiaw i energii jest przeksztacany w strumie wyjciowy wyrobw oraz
odpadw. Na wejciach i wyjciach mamy rwnie strumienie informacji, ktre zapewniaj
komunikacj przedsibiorstwa z otoczeniem. System przemysowy stanowi zbir
przedsibiorstw powizanych ze sob przepywami materialnymi i informacyjnymi. W takim
systemie przedsibiorstwa peni funkcj producentw i konsumentw. Przedsibiorstwa
mog by ze sob powizane ze wzgldu na udzia w etapach procesu produkcyjnego, co
wymaga przepyww surowcw i pfabrykatw oraz maszyn i dokumentacji
technologicznej. Realizacja procesu produkcyjnego, od pozyskania surowcw do produkcji
kocowych wyrobw, moe posuy do definiowania okrelonego systemu produkcyjnego.
W ujciu technicznym przedsibiorstwo stanowi urzdzenie techniczne realizujce
produkcj pfabrykatw i wyrobw. Natomiast w ujciu ekonomicznym i organizacyjnym
przedsibiorstwo posiada organizacj, ktra suy do zarzdzania zasobami w celu osignicia
zaoonych wynikw ekonomicznych. To pozwala przedstawi model przedsibiorstwa,
w ktrym wyodrbniono obszar techniczny i ekonomiczno organizacyjny. Ten model jest
narzdziem, ktry ukierunkowuje analiz zagadnie informacji w przedsibiorstwie, okrela
rodzaj wiedzy jaki jest potrzebny do tej analizy. Za pomoc modelu mona dokona syntezy
wiedzy technicznej oraz ekonomiczno-organizacyjnej dotyczcej przedsibiorstwa
i przedstawi caociowy obraz powiza w postaci modelu informacyjnego.
Tu naley wymieni, e caociowe podejcie do przedsibiorstwa oparte o modele
informacyjne zostao zastosowane w metodyce CIM (computer integrated manufacturing komputerowo zintegrowane wytwarzanie). Wszystkie obszary powstawania i przetwarzania
informacji w ramach struktury organizacyjnej i procesw produkcyjnych przedsibiorstwa s
poddawane analizie. Prowadzi to do projektu i realizacji zintegrowanego systemu
informatycznego obejmujcego dziaaniem cao przedsibiorstwa (ekonomika, zasoby,
projektowanie wyrobw, sterowanie produkcj)
Cele zarzdzania s realizowane w ramach okrelonej organizacji. Przedsibiorstwo
jest organizacj realizujc dziaalno materialn (i usugow). Zarzdzanie organizacj oraz
kierowanie poszczeglnymi dziaami wymaga ustalenia struktury oraz drg przekazywania
informacji midzy jednostkami organizacji, co stanowi system informacyjny.
W skad systemu informacyjnego typowego przedsibiorstwa produkcyjnego - wchodz
nastpujce podsystemy informacyjne:

-3-

dr in. Stefan Senczyna

struktura organizacyjna, statut, regulaminy,

analiza ekonomiczna przepywu zasobw w przedsibiorstwie,
marketing, planowanie i kontrola produkcji,
technologiczne przygotowanie produkcji, receptury, projekty, schematy procesu
produkcyjnego,
sterowanie maszynami i procesem produkcyjnym.
Podsystemy informacyjne przedsibiorstwa mona podzieli na dwie istotnie rnice si
kategorie:
organizacyjno ekonomiczna,
technologiczna i sterowania procesem produkcyjnym.
W paszczynie zarzdzania proces produkcyjny przedsibiorstwa jest przedstawiane za
pomoc modelu wejcia wyjcia, rysunek 2. Strumie zasobw (robocizny i materiaw)
jest przetwarzany w wyroby kierowane do dystrybucji. To powoduje, e podsystemy
technologiczne i sterowania s przeroczyste dla celw zarzdzania. Parametry strumieni
wejciowych i wyjciowych s okrelane za pomoc wskanikw ilociowych i
wartociowych.
Takie podejcie powoduje, e system informacyjny przedsibiorstwa jest kategorii
organizacyjno ekonomicznej. Narzdziem realizacji systemu informacyjnego jest system
informatyczny.
Przepyw dokumentw (zamwienia, faktury) i materiaw (produktw, energi)
na styku przedsibiorstwa i otoczenia.
Dokumenty
wejcia/wyjcia
materiaw/produktw
Zarzdzanie
(Planowanie i kontrola wskanikw
ekonomicznych)

Otoczenie

Dostawcy

Transakcje
Decyzje
Wskaniki

Odbiorcy

Materiay,
produkty

Sterowanie produkcj
(Planowanie i kontrola produkcji)

Rys. 2. Model przedsibiorstwa

Rozwj systemw informatycznych, podobnie jak wszystkich produktw, podlega
rygorystycznej weryfikacji przez uytkownikw. Zysk powstajcy w efekcie zastosowania
systemu musia by wymierny. Pierwsze rozwizania systemw dla rejestracji transakcji
magazynowych umoliwia natychmiastowe obliczanie stanw zapasw oraz kontrol
przepywu zapasw. Nastpnie systemy zostay rozbudowane o rejestry ksigowe i algorytmy
obliczania wskanikw ekonomicznych.

-4-

dr in. Stefan Senczyna

Tego typu systemy s nazywane systemami informacji kierownictwa, rysunek 3, i

dostarczaj w trybie biecym wskanikw ekonomicznych dla realizacji zada zarzdzania
przedsibiorstwem.
Nastpna generacja systemw systemy doradcze ma by narzdziem
automatycznego zarzdzania na poziomie strategicznym.

Elementy zadaniowego modelu przedsibiorstwa

Otoczenie
Raporty
ekonomiczne

Zarzdzanie

Warstwa zarzdzania i planowania sprzeday i produkcji

Analiza ekonomiczna
Informacja
kierownictwa

Planowanie
sprzeday

Kierunek
przepywu
dokumentw,
raportw.

Planowanie
produkcji

Waciciele

Warstwa skadowania danych i obliczania

wskanikw ekonomicznych
Uwarunkowania
ekonomiczne
dziaalnoci

Finansowo ksigowy

Analiza kosztw,
inwestycji,
rodkw trwaych

Harmonogramy
produkcji
i zapotrzebowania
zasobw

Ustawodawca,
Banki, Gieda

Warstwa obiegu dokumentw

sprzeday i produkcji
Dokumenty
tranzakcji
towarowych

Obsuga
sprzeday,
zakupu

Gospodarka
magazynowa

Kierunek
przepywu
dyspozycji,
(sterowa).

Kontrachenci

Decyzje

Stan zasobw

Sterowanie
Zasoby, towary

Nadzr realizacji
produkcji,
karty pracy

Stan zasobw

Wyniki

Proces przemysowy

Rys. 3. Model systemu informacyjnego przedsibiorstwa w ujciu dziedzinowym

Podzia na moduy modelu systemu informacyjnego odpowiada zadaniom jednostek
struktury organizacyjnej przedsibiorstwa. W przedsibiorstwie produkcyjny w skad
organizacji wchodz nastpujce jednostki: zarzd, finansowo-ksigowa, zarzdzanie
kadrami, handlowa, kontrola zasobw, planowanie i kontrola produkcji.
Oglnie, zasady analiz ekonomicznych i rachunkowoci s jednakowe dla wszystkich
przedsibiorstw. Profil produkcyjny, poziom produkcji, sposb realizacji marketingu
powoduje znaczne zrnicowanie w zadaniach realizowanych przez system informatyczny. To
powoduje, e systemy dla potrzeb zarzdzania s rozwijane w oparciu o dwie przeciwstawne
metody modelowania: uniwersalnego modelu dopasowanego do rnych profili
przedsibiorstw oraz modelu indywidualnego dla danej organizacji przedsibiorstwa.

-5-

dr in. Stefan Senczyna

W praktyce obie metody s skuteczne. Model uniwersalny ma szerokie zastosowanie,

gdy wyposaany jest w mechanizmy (parametryzacja) pozwalajce na dopasowanie do
wymaga organizacji przedsibiorstwa.
Model indywidualny ma zastosowanie gdy konieczne jest osignicie szczeglnych
waciwoci systemu informatycznego funkcji lub struktur danych wynikajcych z profilu
organizacji.

2. System informatyczny przedsibiorstwa

2.1. System informatyczny dziedzinowy o strukturze moduowej
System informatyczny dziedzinowy jest narzdziem wspomagajcym zarzdzanie w
przedsibiorstwie, ktrego model zadaniowy przedstawia rysunek 3. Tego typu systemu
zapewniaj realizacj podstawowych zada organizacji przedsibiorstwa w obszarach:
finansowo-ksigowym, kontroli zasobw, kadrowo-pacowym oraz informacji (ilociowej)
kierownictwa. Struktur moduow takiego systemu przedstawia rysunek 4.
W skad modelu wchodz nastpujce moduy:
SI
Informacji kierownictwa,
FK
Finansowo - ksigowy, kasa, banki
GM
gospodarki magazynowej,
KD-PL
kadrowy i rachuby pac,
ST
rodkw trwaych i inwestycji,
OT
handlowo - dystrybucyjny,
TPP
planowania i kierowania produkcj.
Koszty
dziaalnoci
rodki trwae

Finansowo
ksigowy
FK

Konsolidacja
danych

Informacja
kierownictwa
SI

Przepyw danych do moduu FK i midzy moduami

Kierowanie
produkcj
TPP

Gospodarka
magazynowa
GM

Produkcja, magazyny

Obrt
towarowy
OT

Kontrahenci

Rys. 4. Struktura moduowego systemu informatycznego przedsibiorstwa

-6-

Kadry Pace
KD-PL

dr in. Stefan Senczyna

2.2. Standaryzacja systemw informatycznych

Dowiadczenia zebrane w procesie wytwarzania systemw informatycznych dla
rnego typu organizacji, a w szczeglnoci przedsibiorstw produkcyjnych su w
opracowaniu standardw. Standardy s specyfikacj systemu informatycznego podan
w postaci opisu modelu systemu informacyjnego, zbioru definicji struktur danych i
algorytmw oraz wymaga co do struktury organizacyjnej. Aktualnie, w dziedzinie systemw
informatycznych w zarzdzaniu mona wymieni dobrze opracowane standardy dla
przedsibiorstw produkcyjnych:
systemy finansowo-ksigowe, zarzdzania zasobami, informacji kierownictwa, standard
niejawny, brak jednolitego unormowania, praktycznie dobrze opracowana dokumentacja
do tego typu systemu moe stanowi standard,
systemy klasy MRP, obejmuj ekonomik i kierowanie produkcj w przedsibiorstwie,
(MRP I planowanie zapotrzebowania materiaowego, MRP II planowanie zasobw do
produkcji), standard jawny, publikowany,
systemy klasy CIM, (computer integrated manufacturing komputerowo zintegrowane
wytwarzanie), rozszerzenie zada realizowanych przez system na projektowanie wyrobw
i przygotowanie technologii produkcji.
Dla przedsibiorstw o specjalistycznym profilu, instytucji finansowych, dla organizacji
realizujcych zadania administracyjne, jednostek budetowych tworzone s systemy
informatyczne, ktre same w sobie stanowice standardy. Tutaj mona wymieni systemy
zarzdzania transportem, bankowe, administracji rzdowej i samorzdowej, zarzdzania
budetem, ewidencyjne, informacyjne.
Publikowanie standardw ma na celu podsumowanie dowiadcze zebranych w
projektowaniu, wytwarzaniu i wdraaniu systemw informatycznych. Standard jest
paszczyzn komunikacji midzy uytkownikami a wykonawcami systemu (analitykami,
programistami, wdroeniowcami).
Podstawowymi zaoeniami opracowania standardu s uniwersalno oraz przewidywanie
nowych zada realizowanych przez system w wyniku rozwoju metod zarzdzania i
organizacji przedsibiorstw. To powoduje, e standard jest obszernym i szczegowym
wykazem zada systemu informatycznego oraz szczegow specyfikacj struktur danych
(zbiorw, baz danych) oraz algorytmw (funkcji).
System informatyczny wykonany dokadnie wedug zaoe standardu jest
skomplikowany, posiada du ilo wej i wyj oraz wymaga wykonania zoonych
czynnoci aby uruchomi proces przetwarzania. Taki system, chocia dedykowany dla wielu
przedsibiorstw o rnych profilach moe by kosztowny w uytkowaniu ze wzgldu na
konieczn ilo aktywnych wej (strumieni danych) aby system funkcjonowa, to znaczy
generowa dane wyjciowe.
Na tej podstawie mona wnioskowa, e zastosowanie systemu informatycznego
standardowego wymaga analizy organizacji w dwch paszczyznach jakociowej:
realizowanych zada oraz ilociowej: rozpitoci i iloci jednostek organizacji.
W przypadku zoonego systemu informatycznego naley rozpatrywa dostosowanie
struktury organizacyjnej do wymaga systemu podziau systemu na moduy zadaniowe oraz
przepywu danych midzy moduami.
2.3. Charakterystyka standardw MRP
Standardy MRP zostay opracowane jako koncepcja zarzdzania produkcj. W
pierwszym etapie stanowiy opis obiegu dokumentw i wykonywanych czynnoci w ramach
okrelonej struktury organizacyjnej aby osign i utrzyma planowany poziom produkcji.

-7-

dr in. Stefan Senczyna

Zastosowanie systemu informatycznego nie byo (nie jest) warunkiem koniecznym do

realizacji zaoe (organizacyjnych) MRP.
Zaoenia MRP zostay opracowane (na pocztku lat 60-tych) pod auspicjami
Amerykaskiego Stowarzyszenia Zarzdzania Produkcj i Zapasami (APIS American
Production and Inventory Control Society). Aktualnie dominuj systemy informatyczne,
wspomagajce zarzdzani, wytwarzane wedug standardw MRP/ERP. Rozwj standardw
MRP przedstawia rysunek 5.

1990
1980
1970
1960
MRP I

MRP II

MRP III
(ERP)

MRP
CLOSED
LOOP

Rys. 5. Etapy rozwoju standardu MRP

Etap rozwoju MRP III (Enterprise Resource Planning) planowanie zasobw
przedsiwzicia ma znaczenie dla wytwarzania przyszych systemw dla wspomagania
zarzdzania. Do standardu MRP III wczone zostay systemy doradcze z bazami wiedzy oraz
metody symulacji wariantw kierowania produkcj.
Za kluczowe rozwizanie w standardzie MRP mona uzna ptl sprzenia zwrotnego
pocztkowo jest to ciasna ptla planistyczna (closed loop). W MRP II zostay zastosowane
trzy ptle sprzenia zwrotnego: harmonizacji terminw realizacji zada, kontroli zdolnoci
produkcyjnych, kontroli wykonania zlece.
Podstawowe elementy systemu informacyjnego MRP II przedstawia schemat na
rysunku 6.

-8-

Poziom wyrobw

dr in. Stefan Senczyna

Produkcja

Zarzdzanie
popytem

Zagregowane planowanie
produkcji

Planowanie zasobw

Operatywne planowanie
produkcji

Oglne planowanie
zdolnoci produkcyjnych

Prognozy

Poziom skadnikw

Zamwienia

Struktura
wyrobw

Planowanie potrzeb
materiaowych

Planowanie zdolnoci
produkcyjnych

Poziom operacji

Stany
zapasw

Ptla uzgadniania terminw

realizacji zlece

Ptla kontroli zdolnoci

produkcyjnych

Sterowanie zaopatrzeniem

Sterowanie produkcj

Ptla kontroli
wykonania zlece

Rys. 6. Podstawowe elementy systemu informacyjnego MRP II.

-9-

dr in. Stefan Senczyna

3. Struktura i funkcje systemu informatycznego kierowania produkcj

w przedsibiorstwie
3.1. System informatyczny w przedsibiorstwie
W modelu, na rysunku 7, wprowadzono podzia przedsibiorstwa na "ekonomik" i
"produkcj" (w oparciu o model przedsibiorstwa z rys. 2). Ten model jest narzdziem analizy
organizacji przedsibiorstwa. Zadania "ekonomiki" przedsibiorstwa s realizowane przez
system informatyczny typu finansowo-ksigowego. Zadania "produkcji" s realizowane przez
system planowania i technologicznego przygotowania produkcji. Podany model ma charakter
oglny, gdy wprowadza podzia organizacji tylko na dwa obszary dziaalnoci. Natomiast
pokazuje metod powizania organizacji z systemem informatycznym, wprowadzajc podzia
organizacji na obszary dziaalnoci (dziedziny) i kojarzenie ich z moduami systemu
informatycznego. Przykad takiego powizania przedstawia rysunek 8.

Otoczenie
Instytucje
prawne,
finansowe

Przedsibiorstwo
Uwarunkowani
a dziaalnoci

Zarzdzanie przedsibiorstwem
Realizacja zada ekonomiki
przedsibiorstwa

Zamwienia, rozliczenia
Zamawiajcy

Plany prod.

Raporty prod.

Kierowanie produkcj
przedsibiorstwa
Dostawcy

Surowce, wyroby

Rys. 7. Model informacyjny przedsibiorstwa, interakcja z otoczeniem.

- 10 -

dr in. Stefan Senczyna

Zintegrowany system informatyczny

System informatyczny ekonomiki

"Ekonomika"
Modu Obrt
Towarowy

Modu
Finansowo Ksigowy
Koszty

Zamwienia

Modu Gospodarki
Magazynowej
Ceny

Raport

System informatyczny kierowania produkcj

Modu Planowania
i Zasobw

Modu Technologia
Produkcji

Modu Emisji
Dokumentw

Modu Raport
Produkcji

Modu Kosztw
Wyrobw

"Produkcja"
Rys. 8. Zintegrowany, dziedzinowy system informatyczny przedsibiorstwa
3.2. Kierowanie produkcj w przedsibiorstwie
PRZEPYWY MATERIAOWE NA WYDZIALE PRODUKCJI

Wydzia produkcji i montau

Planowanie produkcji

Struktura wyrobu i
technologia produkcji

Oddziay produkcyjne
(maszyny, grupy maszyn,
linie produkcyjne)
Magazyn zasobw do
produkcji
Symbole:

oraz
nnn
s elementami systemu informacyjnego

Kontrola
produkcji

Oddziay
montaowe

Magazyn pfabrykatw
(produkcja w toku)
Symbole:

oraz
nnn
s jednostkami dziaalnoci materialnej

Rys. 9. Przepywy materiaowe na wydziale produkcji w przedsibiorstwie

- 11 -

Magazyn
wyrobw

dr in. Stefan Senczyna

Na rys. 9 podano przykad wydziau produkcyjnego, dla ktrego przykad modelu

systemu informacyjnego przedstawia rys. 7.
CHARAKTERYSTYKA PRZYPADKU WYDZIAU PRODUKCJI
Analiza organizacji wydziau produkcji zostanie ograniczona do przypadku, ktry
charakteryzuje si procesem produkcyjnym potokowym, elementowym (dyskretnym)
realizowany na maszynach wytwrczych oraz stanowiskach montau obsugiwanych przez
operatorw. Wejciem i wyjciem obiektu s magazyny surowcw i wyrobw gotowych.
Produkcja obejmuje wytwarzanie z materiaw elementw (detali, czci) ktre s
montowane w zespoy (pfabrykatw) i wyroby kocowe. Elementy i zespoy
midzyoperacyjne wytwarzane przez maszyny i na stanowiskach montau s
(krtkoterminowo) skadowane na obszarze wydziau produkcji.
Struktura organizacyjna wydziau produkcji jest uproszczona do dwch poziomw.
Kierownikowi wydziau produkcji podlegaj zastpcy kierownicy poszczeglnych
oddziaw rysunek 10. Polecenia operacyjne wykonania produkcji, nadzr i kontrola pracy
operatorw jest wykonywana przez pracownikw zmianowych. Raporty produkcji jest
wykonywany przez pracownikw operatorw maszyn. Funkcje usugowe dla wydziau
produkcji wykonuje oddzia technologii produkcji.
Kierownik Wydziau
Produkcji

Zastpca ds. planowania i

kontroli produkcji i
montau

Oddziay produkcji i montau,

pracownicy zmianowi
operatorzy maszyn

Zastpca ds. zaopatrzenia i

nadzoru magazynw

Zastpca ds. technologii

produkcji i montau

Oddziay zaopatrzenia i
magazynw, pracownicy
zmianowi

Oddzia technologii
produkcji, technolodzy

Rys. 10. Uproszczona struktura organizacyjna wydziau produkcji

Na wydziale produkcyjnym czynnoci na stanowiskach produkcyjnych i montaowych
oraz czynnoci transportowe s wykonywane przez operatorw. W kierowaniu produkcj
wydziau s stosowane nastpujce podstawowe dokumenty:
Plany produkcji elementw i zespow,
Karty technologiczne elementw (normy materiaowe i listy operacji produkcji),
Karty montau zespow (listy operacji),
Harmonogramy produkcji,
Wykazy materiaw do produkcji,
Raport wykonania produkcji - przekazania wyrobw na magazyn,
Raport czasu pracy operatora na stanowisku.
W zalenoci od profilu produkcji tworzona jest szczegowa organizacja procesu
produkcyjnego np.: podzia na centra obrbcze, magazyny stanowiskowe i drogi

- 12 -

dr in. Stefan Senczyna

M2

Grupa stanowisk,
Centrum montau,

Rys. 11 Przykad przepyww materiaowych na wydziale produkcyjnym

FUNKCJE KIEROWANIA PRODUKCJ
Funkcje kierowania produkcj maj na celu utrzymanie cigoci produkcj od
przekazania surowcw na produkcj z magazynw wejciowych do przekazania wyrobw na
magazyny wyjciowe. Kierowanie procesem produkcyjnym jest realizowane przez
wydawanie polece do stanowisk produkcyjnych i magazynw (podlegych jednostek
organizacyjnych). W poleceniach s podawane iloci materiaw, listy operacji produkcyjnych
oraz normy technologiczne. Polecenia zawieraj rwnie niezbdne dane do obliczania
wskanikw ekonomicznych, w dziale finansowo-ksigowym.
Funkcja kierowania produkcj s nastpujce:
Planowanie produkcji:
Plan okresowy produkcji wyrobw (miesiczny, tygodniowy),
Plan operacyjny produkcji detali, zespow (tygodniowy, dzienny).
Zapotrzebowanie zasobw do produkcji:
Materiaochonno planw okresowego i operacyjnego,
Czasochonno planw okresowego i operacyjnego,
Czas pracy maszyn w celu realizacji planw okresowego i operacyjnego,
Raporty produkcji:
Raport materiaw wydanych do produkcji (wyjcie z magazynu)
Raport spyw wyrobw na magazyn (wejcie do magazynu),
Raport produkcji - produkcja w toku, iloci pfabrykatw na stanowiskach
roboczych,

- 13 -

wny,

Magazyn g
cz wyroby gotowe

fabrykatw

dzy
dzy
Drogi transportu
p

P3
Grupa maszyn,
Centrum produkcji,
Centrum obrbcze

M1
Grupa stanowisk,
Centrum montau,

dzy

Grupa maszyn,
Centrum produkcji,
Centrum obrbcze

Magazyn mi
stanowiskowy

P2

Magazyn mi
stanowiskowy

wny,

Magazyn g
cz surowcowa

P1
Grupa maszyn,
Centrum produkcji,
Centrum obrbcze

Magazyn mi
stanowiskowy

przepyww. Przykad takiej organizacji dla analizowanego przypadku wydziau produkcji

przestawia rysunek 11.

dr in. Stefan Senczyna

Raport zuycia zasobw wedug norm i pobrania z magazynu surowcw.

Dokumentacja procesu produkcyjnego:
Technologiczne przygotowanie produkcji:
Indeksy materiaw,
Listy materiaw, normy
Listy operacji produkcji i montau,
Kolejno produkcji i montau (marszruty produkcyjne),
Wykazy i normy:
wyroby, pfabrykaty, surowce,
grupy maszyn, maszyny, stanowiska robocze,
drogi transportu,
normy technologii produkcji,
nadawanie identyfikatorw elementom,
Zarzdzanie wersjami list elementw.
ZASADY MODELOWANIA SYSTEMU INFORMACYJNEGO ORGANIZACJI
Na podstawie analizy organizacji wydziau produkcji, w szczeglnoci obiegu
dokumentw, jest wyodrbniany systemu informacyjnego, ktry obejmuje cao komunikacji
realizowanej w strukturze organizacyjnej wydziau produkcji. W analizie systemu
informacyjnego organizacji s pomijane zalenoci hierarchiczne (kompetencyjne)
w strukturze organizacyjnej. Efekty analizy s podawane w postaci modeli przepywowych,
strukturalnych, opracowanych dla podstawowych zada organizacji.
Modelowanie systemu informacyjnego mona realizowa metod analizy
strukturalnej, ktra obejmuje proces analizy przepyww informacji, w celu utworzenia
'modelu fizycznego' za pomoc nie formalizowanych prezentacji i opisw, schematw
strukturalnych, diagramw czasowych, opisu analitycznego. Model fizyczny suy do syntezy
modelu logicznego za pomoc zbioru diagramw relacji, strukturalnych i przepywowych.
Synteza modelu logicznego jest poddana formalizacji, ktra obejmuje dekompozycj
hierarchiczn, zbir symboli i reguy czenia symboli. Model logiczny obejmuje nastpujce
aspekty systemu informacyjnego: struktur danych, przepywy i procesy przetwarzania danych
oraz zalenoci przyczynowo-skutkowe.
Metod analizy przypadkw i modelowania systemu informacyjnego s tworzone
systemy informatyczne do wspomagania zarzdzania takie jak systemy standaryzowane MRP.
Korzystajc z tej metody zostanie przedstawiony model systemu informacyjnego wydziau
obejmujce najwaniejsze skadniki strukturalne (struktury danych) i funkcjonalne (procesy
przetwarzania). Opracowany model systemu informacyjnego kierowania produkcj jest
modelem logicznym, ktry obejmuje zbir struktur danych przedstawionych za pomoc tabel
danych (przykadw) oraz zbir procesw przetwarzania diagramy funkcjonalne. W
opracowaniu modelu wykorzystano waniejsze zaoenia standardu MREP/ERP dla
systemw informatycznych kierowania produkcj.

- 14 -

dr in. Stefan Senczyna

3.3. Waniejsze struktury danych i procesy systemu informacyjnego dla wydziau

produkcji
MODEL SYSTEMU INFORMACYJNEGO DLA REALIZACJI FUNKCJI KIEROWANIA
PRODUKCJ
Proces modelowania systemu informacyjnego wymaga wyodrbnienia obiektu z
otoczenia i okrelenia jego powiza informacyjnych wewntrznych i z otoczeniem co
przedstawia rysunek 12. Opracowany, dla obiektu, model jest diagramem przepyww danych
(funkcjonalny) i rozmieszczenia baz danych (strukturalny). Diagram przepyww jest
hierarchiczny i suy do odwzorowania drg przepyww informacji (danych) midzy
jednostkami organizacji, ktre realizuj funkcj przetwarzania i skadowania informacji
(danych). Diagram jest konstruowany z czterech podstawowych symboli: jednostki
organizacyjnej, przepywu danych, obiektw wej i wyj informacji, baz danych. Symbole
diagramu s nazywane, opisywane oraz kojarzone z definicjami struktur danych. W budowie
modelu przepywy informacji i skadowanie informacji s bezporednio odwzorowane za
pomoc definicji struktur danych i baz danych.
Analizowany obiekt (wydzia produkcji) realizuje zadania planowania, kierowania i
kontroli produkcji wyrobw. Zadania gospodarki zasobw, obsugi danych technologicznych,
kalkulacji kosztw s realizowane przez inne jednostki organizacyjne przedsibiorstwa.
Wyodrbniony obiekt

Wydzia produkcji

Odbiorcy

Dostawy

Operacyjne kierowanie
produkcj
Zamwienia na
wyroby

Grupy maszyn
Polecenia

Wydzia handlu
(zarzdzanie
relacjami z
klientami
CRM)
Dostawcy

Zamwienia na
surowce

Zlecenia
produkcji
Potwierdzenia
terminw

Raporty

Planowanie i
kontrola
produkcji

Karty technologiczne

Technologiczne
przygotowanie produkcji

Polecenia
wydania
surowcw
Polecenia
przyjcia
wyrobw

Magazyny
surowcw
i wyrobw

Polecenia przyjcia surowcw,

potwierdzenia przyjcia

Rys. 12 Wyodrbnienie obiektu "Wydzia produkcji" i powizania z jednostkami organizacji

przedsibiorstwa
Zamy, w analizowanym przypadku, e podstawowymi dokumentami dla
kierowania produkcj s "zlecenia" oraz "raporty". Zlecenia su do planowania i kierowania

- 15 -

dr in. Stefan Senczyna

operatywnego procesem produkcyjnym. Uruchomienie produkcji nastpuje za pomoc

"zlece aktywnych". Przebieg i zakoczenie produkcji jest kontrolowane za pomoc iloci
wyrobw przekazanych na magazyn. Diagram obiegu i typw zlece i raportw przedstawia
rysunek 13.
Raport wykonania zlece

Prognoza
planu
produkcji

Planowanie
produkcji
okresowe

Raport produkcji

Planowanie
produkcji
operatywne

Zlecenia produkcji

Sterowanie
procesem
produkcyjnym

Zlecenia aktywne

Rys. 13 Diagram obiegu zlece w kierowaniu produkcj

Model systemu informacyjnego kierowania produkcj zosta przedstawiony na
rysunku 14 uwzgldniajc powizania z waniejszymi jednostkami pozostaej czci
organizacji. Z poszczeglnymi jednostkami zostay powizane bazy danych. Nazwy strumieni
informacji zostay pominity gdy ich rdami s bazy danych. Na rysunku zaznaczono
gwne wejcie (WE) i wyjcie (WY) systemu informacyjnego.
Proces produkcji
Planowanie
operacyjne
Zlecenia produkcji

Planowanie
harmonogramu
produkcji
Harmonogram
produkcji

Kontrola produkcji

Raporty
stanowiskowe

CRM
Rejestrowanie
zamwie

Planowanie
produkcji

WE
Zamwienia na
wyroby

Gospodarka
magazynowa
WY
Stany- magazynowe
16 wyrobw

Plan produkcji

Raport wykonanej
produkcji
Bilans zlece
Zlecenia zamknite

Kontrola
wydajnoci
produkcji
Wydajno
stanowisk produkcji

Technologiczne
przygotowanie
produkcji
Listy materiaowe,
operacji produkcji

dr in. Stefan Senczyna

Rys. 14 Model systemu informacyjnego kierowania produkcj

DEFINICJA STRUKTUR DANYCH W MODELU
Podany model zawiera jednostki organizacyjne, drogi przepywu informacji midzy
jednostkami oraz przyporzdkowanie (rozmieszczenie) baz danych do jednostek. Dalsza
analiza zada organizacji suy do realizacji rozwinicia drugiego i nastpnych poziomw
modelu. W danym modelu do jednostek funkcjonalnych zostay przyporzdkowane bazy
danych. Rozwiniciem jednostek funkcjonalnych jest zbir operacji na strumieniach
wejciowych, wyjciowych oraz przyporzdkowanej bazie danych. W tym celu zostan
opracowane definicje struktur baz danych.
Zamy, e zostan zastosowane relacyjne bazy danych. W takim przypadku definicje
s schematami relacji zoonymi z nazw (identyfikatorw) elementw relacji. Dla
analizowanego poziomu rozwinicia modelu schematy relacji zawieraj pola wystarczajce
do opracowania specyfikacji podstawowych funkcji realizowanych przez jednostki modelu.
W dalszym procesie formuowania modelu definicje baz danych zostan rozbudowane tak by
stanowiy definicje baz danych systemu informatycznego.
Dla uproszczenia przyjto, e schematy relacji (definicje baz danych) zostan podane
w formacie wektora identyfikatorw pl, ktry reprezentuje dwuwymiarow tablic danych.
Podstawowy typ relacji: "jeden do wielu" jest definiowany domylne przez uycie w rnych
schematach (wektorach identyfikatorw) pl o takich samych nazwach.
Format zapisu schematu relacji jest nastpujcy: <iden_1, iden_2, ...., iden_i>.
Identyfikatory wchodzce w skad wektora <...> s unikalnymi, dopuszczajc znak "pusty"
(spacj), nazwami pl relacji (kolumn tablicy). Typ i format pola nie jest okrelany na tym
etapie formuowania definicji baz danych.
W modelu systemu informacyjnego "kierowania produkcj" bazy danych zostay
okrelone za pomoc listy podstawowych pl. Wykaz baz danych i wykazy pl s
nastpujce:
Plan produkcji
<wyrb, termin dostawy, ilo, odbiorca>
Harmonogram produkcji
<wyrb, ilo, termin realizacji>
Zlecenia produkcji
<zlecenie, wyrb, ilo, data utworzenia, kocowy termin realizacji, status zlecenia>
Raporty stanowiskowe
<raport, zlecenie produkcji, ilo, data, godzina, ilo brakw>
Zlecenia zamknite
<zlecenie, wyrb, licznik iloci, data zamknicia>
Zlecenia produkcji s kierowane do realizacji na wydziale produkcji na stanowiskach
maszynowych i montaowych. Wyrb kocowy, tak jak przedstawiono na rysunku 11, jest
montowany z pfabrykatw (detali) oraz do produkcji pfabrykatw musz by dostarczone
materiay do stanowisk produkcyjnych. Dla uproszczenia wstpnego modelu te dwa
zagadnienia zostay pominite. Generowanie zlece na wszystkie stanowiska wydziau
produkcji wymaga obliczenia, na podstawie danych technologicznych, iloci detali
potrzebnych do montau wyrobu. Zlecenia w takim przypadku s generowane dla detali
i wyrobw. Natomiast metoda obliczania zapotrzebowania na surowce oraz pracochonnoci
jest ustalana zalenie od struktur baz danych technologicznych.

- 17 -

dr in. Stefan Senczyna

Dlatego dalsze rozwinicie modelu wymaga okrelenia definicji baz danych dla
technologicznego przygotowania produkcji.
STRUKTURY DANYCH TECHNOLOGICZNEGO PRZYGOTOWANIA PRODUKCJI
W przypadku produkcji elementowej dane technologiczne s normatywami iloci
surowcw oraz czasu operacji potrzebnych do produkcji elementw (detali) a nastpnie
montau wyrobw. Proces produkcji i montau wyrobu podany w postaci rysunkw
zoeniowych i kolejnoci operacji jest odwzorowywany za pomoc "struktury wyrobu".
Dla definicji baz danych "struktury wyrobu" i "normatyww" przyjmuje si
nastpujce zaoenia (na podstawie standardu MRP II):
Odwzorowanie skadnikw procesu produkcji w struktury baz danych jest ograniczone.
Zasadniczo odwzorowanie obejmuje kolejno operacji i normatywy operacji
(materiaochonno, czasochonno, obcienie maszyny, stanowiska produkcyjnego).
Wszystkie skadniki materialne procesu produkcyjnego s odwzorowane za pomoc
indeksw materiaw.
Struktura wyrobu jest zbiorem elementw (detali, zespow, podzespow), ktry jest
odwzorowany za pomoc listy materiaowej.
Identyfikatory (symbole, indeksy) wszystkich skadnikw materialnych procesu
produkcyjnego (wyroby, elementy, detale, surowce, odpady) posiadaj jednolity format.
Podstawow baz danych jest indeks materiaw, ktra zawiera identyfikatory oraz
specyfikacj wszystkich skadnikw materialnych procesu produkcyjnego:
Surowce (materiay),
Elementy (detale, pfabrykaty)
Wyroby,
Odpady,
Opakowania.
Struktura bazy danych indeksu materiaw jest nastpujca:
<indeks materiau, norma, typ materiau, nazwa, parametry, ....>
Lista materiaowa jest podstawow specyfikacj procesu produkcyjnego wyrobw
i detali. Struktura listy jest nastpujca:
<identyfikator elementu, indeks materiau, ilo normatywna brutto, ilo normatywna netto,
stanowisko produkcji>
Indeks materiaw i lista materiaowa su do odwzorowania procesu produkcji,
zaczynajcego si od produkcji elementw (detali) przez etapy montau elementw w zespoy
(pfabrykaty) a do montau wyrobu. Powizania zoone s odwzorowane przez wstawienia
do pola "identyfikator materiau" odpowiedniej wartoci identyfikatora materiau lub detalu,
ktry jest efektem dowolnego etapu procesu produkcyjnego.
Struktura wyrobu moe by odwzorowana w prosty sposb w listy materiaowe za
pomoc jednopoziomowej listy materiaowej lub zachowujc w odwzorowaniu kolejno
przejcia materiau przez stanowiska produkcji za pomoc hierarchicznych list
materiaowych.
Proste, jednopoziomowe, listy materiaowe s wystarczajce do obliczania potrzeb
materiaowych i czasu produkcji wyrobu. Operacyjne planowanie produkcji obejmuje
obliczanie harmonogramw produkcji (planw przejcia materiaw przez stanowiska
produkcji i montau). Do tych celw stosowane s hierarchiczne listy materiaowe, ktre

- 18 -

dr in. Stefan Senczyna

odwzorowuj struktur procesu produkcyjnego (przepywy materiaowe midzy

stanowiskami produkcji). W celu odwzorowania technologii produkcji zakadamy, e wyrb
kocowy, ktry jest zbiorem materiaw i elementw powstaych w wyniku obrbki
materiaw i montau elementw w zespoy. W procesie obrbki materia ulega zmianie co
powoduje, e jego nowa posta nazywana elementem (detalem, pfabrykatem) otrzymuje
nowy indeks materiaowy. Na stanowisku produkcji maszyna moe wykona pewn ilo
operacji, ktre zwykle stanowi niepodzielny cig, dlatego kolejne indeksy materiaowe s
nadawane gdy materia przetwarzany osignie okrelone parametry, specyfikowanych za
pomoc kart technologicznych. Operacje wykonywane na jednym rodzaju materiau
podstawowego s nazywane operacjami produkcji. Elementy, ktre powstan w procesie
produkcji s nastpnie montowane w zespoy, ktre rwnie nadawany jest indeks
materiaowy oraz wyrnik typu. Zespoy nie wymagaj, w procesie produkcji, dostawy
materiaw podstawowych dlatego poprzez wyrnik typu s oddzielane od elementw (na
licie materiaowej) aby nie byy wczane do oblicze potrzeb materiaowych.
Przykad odwzorowania technologii produkcji wyrobu za pomoc listy materiaowej,
jednopoziomowej przedstawia rysunek 15.

- 19 -

dr in. Stefan Senczyna

Przykad a) - Wyrb kocowy, zbiorem trzech elementw i jednego zespou, ktry

skada si z dwch elementw co zaznaczono dodatkowo na rysunku
WYRB
ZESP 1
ELEMENT 1

ELEMENT 2

ELEMENT 3

...

ZESP 1

MATERIA 1

MATERIA 2

MATERIA 3

...

BEZ
MATERIAU

Odwzorowanie technologii produkcji wyrobu za pomoc tabel danych:

-

indeks materiaowy,
listy materiaowe

Przykad b) tabele danych dla przykadu a)

Tabela 1 - Indeks materiaowy
gdzie

0 oznacza element bez materiau,

1 materia podstawowy

Nazwa
WYRB_1
ELEMENT_1
ELEMENT_2
ELEMENT_3
ZESP_1
MATERIA_1
MATERIA_2
MATERIA_3

Indeks
W1
E1
E2
E3
Z1
M1
M2
M3

Typ
0
0
0
0
0
1
1
1

Tabela 2 - Listy materiaowe

gdzie

E element
Z zesp (montaowy)

Indeks
wyrobu
W1
W1
W1
W1
Z1
Z1

Indeks
elementu
E1
E2
E3
Z1
E2
E3

Typ
E
E
E
Z
E
E

Rys. 15 Przykad zapisu technologii produkcji wyrobu za pomoc listy materiaowej,

jednopoziomowej
Przykad hierarchicznego zapisu technologii produkcji wyrobu przedstawia
rysunek 16. Przykad odwzorowania technologii produkcji wyrobu za pomoc listy
materiaowej, hierarchicznej przedstawia rysunek 17. W przykadzie odwzorowania
hierarchicznego zapisu technologii produkcji wyrobu zastosowano tabele danych:
- indeks materiaowy,
- listy materiaowe.
W tabelach odwzorowano, za pomoc indeksw materiaowych, wszystkie skadniki
materialne procesu produkcyjnego oraz przebieg procesu produkcji polegajcy na
przetwarzaniu i czeniu materiaw za pomoc listy materiaowej.

- 20 -

dr in. Stefan Senczyna

POZIOM 0

WYRB
M3, Tm1

POZIOM 1

ELEMENT 1

ZESP 1

ZESPOL 3

P3, Tp1

POZIOM 2

M2, Tm1

ELEMENT 2

ZESP 2

P2, Tp2

M2, Tm3

ELEMENT 4

M1, Tm2

POZIOM 3

P2, Tp2

ELEMENT 3
P1, Tp3

Rys. 16 Przykad zapisu hierarchicznego technologii produkcji wyrobu

Tabela 1 - Indeks materiaowy
gdzie

0 oznacza element bez materiau,

1 materia podstawowy

Nazwa
WYRB_1
ELEMENT_1
ELEMENT_2
ELEMENT_3
ELEMENT_4
ZESP_1
ZESP_2
ZESP_3
MATERIA_1
MATERIA_2
MATERIA_3
MATERIA_4

Indeks
W1
E1
E2
E3
E4
Z1
Z2
Z3
M1
M2
M3
M4

Typ
0
0
0
0
0
0
0
0
1
1
1
1

Tabela 2 - Listy materiaowe

gdzie

E element
Z zesp (montaowy)

Indeks elementu
poziomu K
W1
W1
W1
Z1
Z1
Z3
Z2

Indeks elementu
poziomu K-1
E1
Z1
Z3
E2
Z2
E4
E3

Typ

Poziom

E
Z
Z
E
Z
E
E

0
0
0
1
1
1
2

Rys. 17 Przykad zapisu hierarchicznych list materiaowych

W przykadzie na rysunku 16 wyrb kocowy jest zbiorem zespow i elementw,
ktry zosta przedstawiony w ukadzie hierarchicznym, wielopoziomowym. Na rysunku
dodatkowym symbolem przyporzdkowano elementom i zespoom dane o maszynie i czasie
produkcji. Ze wzgldu na przedbieg procesu produkcji, w ktrym s realizowane operacje na
materiale i operacji na elementach moemy wyrni dwa rodzaje elementw:
- produkcyjne, ktre s efektem obrbki materiau,
- montaowe, ktre s efektem montau elementw i zespow.
W zapisie technologii wyrobu elementy produkcyjne s na najniszych poziomach i
stanowi korzenie (licie) drzewa struktury wyrobu. To znaczy, e dane technologiczne
elementw produkcyjnych musz zawiera rwnie dane o materiale (materiaach)
potrzebnych do ich wyprodukowania.

- 21 -

dr in. Stefan Senczyna

LISTY OPERACJI PRODUKCJI I MARSZRUTY PRODUKCYJNE

Listy materiaowa i indeksw materiaowych odwzorowuj technologi produkcji
wyrobu za pomoc zbioru par element element, gdzie element jest materiaem, wyrobem
lub elementem. Pary elementw, za pomoc indeksw elementw, odwzorowuj zapis
technologii wyrobu, przedstawiony przykadami na rysunkach 16 i 17.
Listy operacji produkcji odwzorowuj parametry (czasy operacji, kolejno operacji,
numer stanowiska) operacji wykonywanych na stanowiskach produkcji i montau (rysunek
12) w celu wyprodukowania elementu, montau zespou lub wyrobu. Na te odwzorowanie
moe by rwnie naoone ograniczenie, e operacje produkcji elementu lub montau
zespou, s wykonywane tylko na jednym stanowisku produkcyjnym lub montaowym.
Model przyporzdkowania technologicznego list operacji produkcji do elementw i zespow,
przedstawia uproszczony rysunek 18.

ZESP 3
Przyporzdkowanie
elementw do zespou
1. monta_1
2. monta_2
......................

ELEMENT 1

ELEMENT 2

Stanowisko montau
Operacje na elementach
produkcyjnych lub montaowych
s wykonywane na stanowiskach
produkcji lub montau

1. operacja_1
2. operacja_2
3. operacja_3
......................
Stanowisko produkcji

1. operacja_1
2. operacja_2
3. operacja_3
......................
Stanowisko produkcji

Rys. 18 Uproszczony model przyporzdkowania operacji produkcji do elementw i zespow

w procesie produkcji
Zapis list operacji, dla powyszego modelu (rysunek 18) moe by wykonany za
pomoc tabel danych, powizanych z zapisem technologii produkcji wyrobu (rysunki 16, 17).
Uproszczony przykad tabel danych, stanowicych zapis listy operacji, przedstawia rysunek
19. Przedstawiony zapisu definiuje operacje przyporzdkowane poszczeglnym elementom i
zespoom w wyrobie ale nie definiuje, na przykad w przypadku operacji montau wielu
elementw w zesp, kolejnoci pobierania elementw do montau. Na przykad, na rysunku
18, lista operacji zespou 1 nie okrela, ktry element bdzie pierwszy pobrany na
stanowisko montau. W tym przykadzie problem zapisu kolejnoci montau mona
rozwiza przez dodanie do zbioru parametrw operacji indeksu elementu lub zespou
montowanego.

- 22 -

dr in. Stefan Senczyna

Tabela 1 Symbole (indeksy) operacji

gdzie typ oznacza:
P operacja produkcji
M- operacja montau
Operacja

Symbol

Operacja_1
Operacja_2
Operacja_3
Monta_1
Monta_1

O1
O2
O3
M1
M2

Tabela 2 - Listy operacji

Dane w kolumnie indeks elementu s
skadnikiem zapisu technologii wyrobu

Maszyna
P1
P1
P1
M1
M1

Typ Czas
op.
P
10
P
10
P
10
M
20
M
20

Indeks
elementu
W1
W1
E1
E1
E1

Numer
operacji

Symbol
operacji
M1
M2
O1
O2
O3

1
2
1
2
3

Rys. 19 Przykad zapisu list operacji za pomoc tabel danych

Przedstawiony sposb zapisu list operacji wie technologi produkcji wyrobw z
rozmieszczeniem stanowisk produkcyjno montaowych. Wymiana maszyn na wydziale
produkcji moe wymusza odpowiednie zmiany w definicjach list produkcji wyrobw co,
daje nowe specyfikacje technologii produkcji wyrobw. Ten sam wyrb, dla rnych ukadw
maszyn moe posiada rne zapisy technologii produkcji, aby rozdziela zapis technologii
wyrobu od zapisu operacji produkcji s stosowane tzw. marszruty produkcji, definiowane
jako uporzdkowany zbir operacji wykonywanych na stanowiskach wydziau
produkcyjnego. Uporzdkowanie operacji jest definiowane jako kolejno operacji i
cieki operacji. Zapis marszrut produkcji jest zaleny od rozmieszczenia stanowisk
produkcji i montau. Przykad rozmieszczenia stanowisk przedstawia rysunek 20
PRODUKCJA 1
Stanowisko
produkcji 1

cieka 1

Stanowisko
produkcji 2

cieka 2

Produkcja
elementu 1

Produkcja
elementu 2

Monta
zespou 1
Stanowisko
montau 2

MONTA 2

PRODUKCJA 2
Stanowisko
produkcji 3
cieka 3

MONTA 1
Monta
Stanowisko elementw 1 i 2
montau 1

Monta kocowy

Produkcja
elementu 3

Stanowisko
montau 3

cieka 1

Rys. 20 Przykad rozmieszczenia stanowisk montau i produkcji

Dla przykadu rozmieszczenia stanowisk na rysunku 21 podano diagram marszruty
produkcyjnej, stanowicy model przepyww elementw przez stanowiska produkcji i
montau. Diagram przedstawia cieki i operacje przyporzdkowane odpowiednim

- 23 -

dr in. Stefan Senczyna

stanowiskom. Stosowanie uniwersalnych maszyn w procesie produkcyjnym powoduje, e

cieki dla produkcji i montau okrelonego zespou mog przebiega przez rne
stanowiska. Takie cieki s alternatywnymi marszrutami produkcji.
Produkcja element 1
na stanowisku P1
Operacja nr 10

START
cieka 1

Montuj elementy 1 i 2
na stanowisku M1
Operacja nr 40

Produkcja element 2
na stanowisku P2
Operacja nr 20

START
cieka 2

Montuj elementy 1 i 2
na stanowisku M2
Operacja nr 50
Produkcja element 2
na stanowisku P3
Operacja nr 30

START
cieka 3

Monta kocowy
na stanowisku M3
Operacja nr 60

STOP
cieka 1

Rys. 21 Przykad diagramu marszruty produkcyjnej

Marszruta produkcyjna jest zapisem przepyww materiaowych przez stanowiska
produkcyjne i montaowe dla poszczeglnych elementw i zespow pozwalajcym na
definiowanie wariantw zapisu dla tego samego elementu czy zespou. Marszruta musi by
zgodna z zapisem technologii wyrobu w zakresie list materiaowych. To znaczy, np.: e iloci
i typy elementw na wejciu montau danego zespou musz by te same.
Tabela 1 Symbole operacji
Operacja
Produkcja 1
Produkcja 2
Produkcja 3
Monta 1
Monta 2
Monta 3

Symbol
10
20
30
40
50
60

Czas
op.
10
10
10
20
20
20

Tabela 2 Marszruty produkcji

Numer
marszruty
1
1
1
1
1
1

Numer
cieki
1
1
1
1
2
3

Symbol
operacji
10
40
50
60
20
30

Symbol
Symbol
operacji stanowiska
nastpnej / maszyny
P1
M1
M2
M3
40
P2
60
P3

Rys. 22 Przykad odwzorowania w tabele danych diagramu marszruty produkcyjnej

Diagram marszruty mona, podobnie jak technologi wyrobu, zapisa za pomoc par
operacji. Stosowany jest rwnie zapis uproszczony, w ktrym wykorzystuje si
numerowanie operacji. Kolejne numery operacji (np.: 1,2,3 ... lub 10,20,30... ) s definicj
cieki operacji a w przypadkach zmiany cieki podawany jest nastpnik danej operacji (np.:
10,50 po operacji 10 wykonaj operacj 50). Odwzorowanie t metod przykadu z rysunku 21

- 24 -

dr in. Stefan Senczyna

przedstawiaj tabele na rysunku 22. W tabeli 2, w kolumnach symbol operacji i symbol

operacji nastpnej zapisano cieki operacji, ktre s nastpujce:
- cieka 1: operacje 10,40,50,60
- cieka 2: operacje 20, (operacja 40 wsplna ze ciek 1),
- cieka 3: operacje 30, (operacja 60 wsplna ze ciek 1),
POWIZANIA MARSZRUT I TECHNOLOGII WYROBW
W zapisie technologii wyrobu (przykad na rysunku 16) mona wyodrbni
poddrzewa technologiczne, ktrych wierzchokami s zespoy i zbir elementw jako
licie poddrzew. W tym przypadku przyjlimy zaoenie, e elementy s podstawowymi
skadnikami w technologii produkcji, powstajcymi w wyniku obrbki materiaw i, e
zespoy s skadnikami zoonymi, wytworzonymi w efekcie montau elementw i zespow.
Technologia wyrobu jest zapisem kolejnoci w jakiej elementy powinny by produkowane i
nastpnie montowane w zespoy a do wyrobu co determinuje przebieg procesu
produkcyjnego. Kolejno operacji moe by przypisana do kadego elementu i zespou
odrbnie, co przedstawia przykad na rysunku 18.

START
cieka 1

START
cieka 2

Produkcja element 1
na stanowisku P1
Operacja nr 10
Montuj elementy 1 i 2
na stanowisku M1
Operacja nr 40

Produkcja element 2
na stanowisku P2
Operacja nr 20

Montuj elementy 1 i 2
na stanowisku M2
Operacja nr 50

START
cieka 3

POZIOM 0

Produkcja element 2
na stanowisku P3
Operacja nr 30

Monta kocowy
na stanowisku M3
Operacja nr 60

STOP
cieka 1

WYRB
M3, Tm1

POZIOM 1

ELEMENT 1

ZESP 1

P3, Tp1
POZIOM 2

M2, Tm1

ELEMENT 2
P2, Tp2

POZIOM 3

ZESPOL 3

ZESP 2
M1, Tm2

ELEMENT 3
P1, Tp3

Rys. 23 Przykad powiza technologii wyrobu i marszruty produkcyjnej

- 25 -

M2, Tm3

ELEMENT 4
P2, Tp2

dr in. Stefan Senczyna

Planowanie procesu produkcyjnego wymaga ustalenia marszrut produkcji, ktre s

zalene od zalenie od ukadu stanowisk produkcji i montau i technologii produkcji
poszczeglnych wyrobw. Ze wzgldu na pewn elastyczno procesu produkcyjnego (np.:
moliwo produkcji elementw na rnych stanowiskach) marszruta operacji jest
definiowana jako cieek przejcia elementw i zespow przez stanowiska produkcji i
stanowiska montau i definiowane jest powizanie okrelonej marszruty z technologi
produkcji wyrobu. Powizania okrelaj przyporzdkowanie elementw i zespow z
operacjami marszruty produkcyjnej.
Korzystajc z przykadw z rysunkw 16 i 21 przedstawiono przykad powiza na
rysunku 23.

3.4. Planowanie i harmonogramy produkcji

MODEL ELEMENTARNY PROCESU PRODUKCJI W OBLICZANIU
HARMONOGRAMU PRODUKCJI
Wydzia produkcji, jako jednostka organizacyjna wchodzca w skad organizacji
przedsibiorstwa otrzymuje plany produkcji wyrobw kocowych z jednostki nadrzdnej
(np.: wydziau handlu). Na wydziale s prowadzone obliczenia iloci zasobw
(materiaochonnoci i czasochonnoci) i harmonogramw (planw szczegowych) celu
kierowania produkcj. Zasoby musz by do dyspozycji wydziau przed rozpoczciem
realizacji danego planu. Proces produkcyjny (iloci zuytych zasobw, wykonanej produkcji)
jest kontrolowany w celu porwnania z planami. Niezgodnoci musza by korygowane przez
zmiany w planach biecych i przyszych. Dopuszcza si rwnie korekty planw na danie
jednostki nadrzdnej.
Funkcje planowania i kontroli s realizowane w cyklach krtko i rednioterminowych
(plany dugoterminowe s zwykle realizowane w jednostkach nadrzdnych), w ustalonych
przedziaach czasu zalenie od profilu i technologicznego cyklu produkcji. Ze wzgldu na
wymagania otoczenia (obsuga klienta) stosowane jest w planowaniu wymaganie realizacji
produkcja na czas (JiT), w ramach planowania cyklicznego. Przyjmujc zaoenie, e
krtkoterminowy plan produkcji podlega ograniczeniu dolnemu (najmniejszej, ze wzgldw
technologicznych iloci produkcji) i grnemu (najwikszej iloci, ze wzgldu na
dysponowane zasoby) to zapewnienie planowania na czas wymaga wspomagajcych
rozwiza takich jak przesuwanie terminw realizacji i produkcja na magazyn.
W produkcji masowej, realizowanej w sieciach logistycznych, uzyskuje si
planowanie produkcji (SCP) na czas, w oparciu o dugoterminowe prognozy (ATP) potrzeb
rynkowych oraz moliwo rozmieszczania produkcji w rnych wzach sieci (fabrykach).
Korzystajc z zaoe systemu MRP II, w szczeglnoci dotyczcych ciasnej ptli
planistycznej zostanie przedstawiony model procesu planowania i obliczania
harmonogramw produkcji, speniajcy wymagania produkcji na czas. Planowanie jest
zoonym procesem obliczeniowym ze wzgldu na organizacj wydziau produkcji i struktury
danych odwzorowujce parametry wyrobu i procesu produkcyjnego (przedstawione w
poprzednim rozdziale). Dlatego proces planowania zostanie przedstawiony jako zoenie

- 26 -

dr in. Stefan Senczyna

procesw elementarnych, wykorzystujc model elementarny, ilociowy przepyww

materiaowych przez stanowisko produkcji, przedstawiony na rysunku 24 oraz model
wsprzdnych planowania (czas i zasoby) przedstawiony na rysunku 25.
Przepyw w procesie produkcji, mierzony w odcinkach czasu o dugoci Tp
Produkcja o wydajnoci
E1/Tp
E2/Tp
Ej/Tp

Materiay wejciowe
M1 M2 ...Mi

Elementy wyjciowe
E1 E2 ...Ej

Stanowiska
procesu
produkcyjnego

Odpady
1 2
l
Q Q ...Q

Rys. 24 Elementarny model przepyww i wydajnoci stanowiska produkcji

Przykadowa zmiana ogranicze

Najwiksze iloci (wydajno) produkcji

ciowy zasobw

Poziom ilo

Produkcja
realizowana
w czasie Tp

Granica oblicze

Produkcja
zakoczona

Produkcja do realizacji

Najmniejsze iloci (wydajno) produkcji

T-3

T-2

T-1

T0

Cykle (odcinki czasu) planowania i produkcji

Rys. 25 Elementarny model wsprzdnych planowania

Przedstawione modele elementarne przepyww i wsprzdnych planowania posu
do analizy algorytmu ciasnej ptli planistycznej. Model procesu planowania dla wydziau
produkcji, z rysunku 11, jest zoeniem modeli elementarnych, w ktrym do obliczania
przepyww przez stanowiska produkcji i montau oraz planowanych zasobw niezbdne s
dane technologiczne wyrobw i marszruty produkcyjne.
W celu analizy modelu elementarnego naley przyj zaoenia warunkw
wejciowych i wyjciowych oblicze:
- czas, w ktrym jest realizowana produkcja, jest dzielony odcinki o dugoci Tp, ktre s
indeksowane (numerowane) Ti (rysunek 25),
- na stanowisku produkcji (rysunek 24) mona realizowa jednoczenie produkcj K
rnych elementw z cakowitym wspczynnikiem wydajnoci W stanowicym sum
wydajnoci jednostkowych: Wi obliczan dla cyklu produkcji o czasie trwania Tp,
- wydajno cakowita W jest grnym ograniczeniem harmonogramu H produkcji
obliczanym dla cyklu Tp,

- 27 -

planistycznych

Planowana produkcja

dr in. Stefan Senczyna

ze wzgldu na zapewnienie zasobw do produkcji ustala si granic planowania

produkcji, ktra jest odcinkiem o indeksie T0,
- harmonogram produkcji jest obliczany dla indeksowanych cykli produkcji przy czym cykl
nr 0 jest odcinkiem o dugoci Tp i koczy si w punkcie T0 (granica planowania),
- zakoczenie produkcji w danym cyklu powoduje przesunicie granicy planowania o jeden
cykl,
- w planie produkcji s podawane iloci elementw, ktre musz by wykonane w cyklu nr
0, ktry jest odcinkiem produkcji ograniczonym punktami (granicami) T-1 i T0.
Dla modeli elementarnych i zaoe oblicze przedstawiono na rysunku 26 diagram
obliczania harmonogramu produkcji. Obliczenia mog by wykonywane cyklicznie. Dla
pierwszego cyklu oblicze ustala si granic planowania T0. Jeeli wystpi kolejne cykle to
granica planowania jest zwikszana o jeden odcinek, przyjmujc indeks i+1. W wyniku,
harmonogram produkcji, moe by podany dla kolejnych cykli produkcji: 0,1,2.....

Granica
planowania

T0

Wskaniki
zapotrzebowania
na zasoby do
produkcji

Wskaniki
wydajnoci
stanowiska
produkcji
Dane wyjciowe

Plan
produkcji

Obliczanie
nieograniczonego
harmonogramu
produkcji

Plan
produkcji
przesunity

Harmonogram
nieograniczony

Dane wejciowe
Porwnanie
harmonogramu z
ograniczeniami

Przesu cykle
realizacji w planie
produkcji

T0 T1,...,Ti+1

Harmonogram
produkcji
wykonalny

Harmonogram
produkcji
niewykonalny

Rys. 26 Diagram procesu obliczania harmonogramu produkcji

W przedstawionej analizie modeli elementarnych przyjto zaoenie, e dany jest
pewien niepodzielny odcinek czasu Tp planowania i realizacji produkcji, ktry stanowi
podstaw odwzorowania przebiegu procesw produkcyjnych zachodzcych na rzeczywistym
stanowisku produkcji we wskaniki modeli elementarnych. Zmniejszajc ten odcinek
otrzymujemy dokadniejsze odwzorowanie ale wtedy zwiksza si zoono oblicze.
Zwykle w planowaniu jest wykorzystywany kalendarz astronomiczny i stosowane s odcinki
bdce wielokrotnoci godziny lub dnia, tygodnia, miesica. W planowaniu na czas
terminy wykonania planu stanowiska produkcyjnego mog by podane z dokadnoci do
sekund ale wtedy stosowane jest planowanie wielopoziomowe, przez grupowanie stanowisk
i stosowanie planowania odcinkowego dla grup stanowisk oraz terminowego dla
poszczeglnych stanowisk. Planowanie wielopoziomowe mona przedstawi jako sum
planw dla stanowisk elementarnych.
Realizacja procesu oblicze daje na wyjciu harmonogramy produkcji dla kolejnych
cykli planowania. Obliczone harmonogramy, w miar upywu czasu i koczenia kolejnych
cykli s podstaw do sterowania procesem produkcji. Dlatego w celu zapewnienia cigoci
produkcji obliczenia harmonogramu musz by zakoczone w pewnym nieprzekraczalnym

- 28 -

dr in. Stefan Senczyna

czasie (granica planowania) po czym nastpuje przygotowanie danych wejciowych do

nastpnych oblicze i obliczenia kolejnego harmonogramu. Dodatkowo, obliczenia danego
harmonogramu mog by realizowane w pewnej iloci cykli obliczeniowych (nie
planistycznych) a do obliczenia harmonogramu wykonalnego (rysunek 26).
Sterowanie produkcj wymaga rwnie dostarczenia zasobw na wejcia materialne
procesu. Obliczenia zasobw s wykonywane po zakoczeniu oblicze harmonogramu dla
cyklu nr 0, wtedy taki harmonogram jest uwaany za "zamknity" to znaczy, e dane
wejciowe i wyjciowe nie podlegaj zmianom. Korekta zamknitego harmonogramu jest
uwaana za sytuacj nadzwyczajn i moe powodowa zakcenia w procesie produkcji np.:
zatrzymanie produkcji lub pozostawienie na magazynach niewykorzystanych zasobw do
produkcji.
Model sterowania produkcj, wzgldem cykli planowania przedstawia rysunek 27.

Harmonogram
realizowanej
produkcji

Produkcja
zakoczona

Sterowanie
produkcj

ania

Dzia

niki

Wska

Harmonogram
planowanej
produkcji
zamknity

T-3

T-2

Harmonogram
planowanej
produkcji
obliczany

Produkcja
planowana

Produkcja
planowana

T-1

planistycznych

Harmonogram
zakoczonej
produkcji

Granica oblicze

Dane

Realizacja
planw

T0

Cykle (odcinki czasu) planowania i produkcji

Rys. 27 Harmonogramy jako podstawa w sterowaniu produkcj

PROCES OBLICZE HARMONOGRAMU DLA MODELU ELEMENTARNEGO
Model elementarny stanowiska produkcji, na rysunku 24, przedstawia zbir
wskanikw stanowicy odwzorowanie (ograniczone i uproszczone) pewnego typu obiektw
materialnych, ktre realizuj produkcje poprzez przeksztacanie i czenie materiaw.
Model zosta ograniczony do odwzorowania produkcji elementw i uproszczony do
wskanika przepyww mierzonego dla danego odcinka czasu produkcji (Tp). Oglne cele
dziaalnoci produkcyjnej to dostarczenie na czas okrelonego typu produktw
elementw. Realizacja tego celu wymaga zebrania informacji z otoczenia o potrzebnych
ilociach produktw. Suma potrzeb i prognoz, nazywana planem produkcji, jest podstaw
realizacji dziaalnoci produkcyjnej. Ten sposb interakcji otoczenia i producenta jest
nazywany modelem sscym i stanowi podstaw w procesach oblicze planistycznych w
systemach typu MRP/ERP. W oparciu o ten model zostan przedstawione procesy oblicze
harmonogramw produkcji dla analizowanych modeli elementarnych produkcji i planowania.
Do sterowania produkcj potrzebny jest harmonogram stanowicy zbir wskanikw
ilociowych, ktry obliczany dla pewnego planu produkcji w oparciu o model przedstawiony

- 29 -

dr in. Stefan Senczyna

na rysunku 26. Plan produkcji jest efektem interakcji producenta z otoczeniem, co

przedstawiono na rysunku 28, i zawiera dane charakteryzujce wymagania odbiorcw
produkcji. Ze wzgldu na wymagania odbiorcw plan musi zawiera rwnie terminy
realizacji potrzebnej produkcji, ktre s zwykle podawane za pomoc kalendarza
astronomicznego ale w obliczeniach harmonogramw przeliczane na numer cyklu
planistycznego.
Plan produkcji, w podstawowej (elementarnej wersji) mona przedstawi tabelami
danych o nastpujcej strukturze (korzystajc z definicji tabel postaci: <nazwy kolumn>):
- plan produkcji, tabela Pp: <zamwienie, element, ilo, cykl realizacji planu>.
- plan produkcji - korekta, tabela Pk: <zamwienie, element, ilo, cykl realizacji planu>.

Stanowisko produkcji
Dostawcy

Zasoby do produkcji

Informacje o
potrzebach

Sterowanie
produkcj
Obliczenia
harmonogramw

Realizacja potrzeb

Plan
produkcji

Odbiorcy

Producent

Informacje o potrzebach
(zamwienia)

Rys. 28 Model interakcji producenta z otoczeniem

Pozostae zbiory danych, potrzebne do oblicze planistycznych, mona przedstawi
tabelami danych o nastpujcej strukturze (w zapisie: <nazwy kolumn>):
- harmonogram nieograniczony, tabela Hq : <element, ilo>,
- harmonogram wykonalny, tabela Hw : <element, ilo>,
- harmonogram niewykonalny produkcji, Hn: <element, ilo>,
- wskaniki wydajnoci, tabela Wp: <element, wydajno produkcji>.
Na wejciu procesu obliczania harmonogramu produkcji do tabel s wstawiane dane,
ktre s stanem (obrazem) okrelonego (nr 0) cyklu produkcyjnego dlatego zawieraj tylko
dane ilociowe (pominito dane opisujce cykle produkcji za wyjtkiem tabeli Pp). W tabeli
planu produkcji kolumna cykl realizacji planu ma, na wejciu oblicze, warto 0, gdy
obliczenia harmonogramu s realizowane tylko dla cyklu nr 0. Korzystajc z modelu procesu
oblicze harmonogramu, z rysunku 26, mona przedstawi elementarny algorytm oblicze
harmonogramu (operacje na tabelach danych), na rysunku 29.

- 30 -

dr in. Stefan Senczyna

Numer
cyklu
planowania

Wskaniki wydajnoci Wp
{E1, w1}
{E2, w2}
....
{Ei, wi}

Dane wejciowe

Harmonogram
wykonalny Hw
{E1, p1}
{E2, p2}
....
{Ei, pi}
Dane wyjciowe

Plan produkcji Pp
{Z1, E1, p1, 0}
{Z1, E2, p2, 0}
{Z2, E2, p2, 0}
....
{Zi, Ei, pi, 0}

Sumowanie
Hp suma (Pp)
(harmonogram
nieograniczony)

Plan produkcji Pk
korygowany
{Z1, E1, p1, 0}
{Z1, E2, p2, 0}
{Z2, E2, p2, 1}
....
{Zi, Ei, pi, 0}

Harmonogram
nieograniczony
Hq
{E1, p1}
{E2, p2}
....
{Ei, pi}

Zwiksz numer
cyklu planowania

i+1

Porwnanie
Pp < Wp
Jeeli tak: Hw Hq
Jeeli nie: Hn Hq

Harmonogram
niewykonalny Hn
{E1, p1}
{E2, p2}
....
{Ei, pi}

Rys. 29 Elementarny algorytm oblicze harmonogramu produkcji

Podstawowe dane wejciowe do oblicze to plan produkcji, ktry jest zbiorem
wskanikw okrelajcych potrzeby odbiorcw dlatego definicje tabel Pp i Pk zawieraj
kolumn identyfikujcych odbiorcw a obliczenia harmonogramu s sum planw
czstkowych (dla rnych odbiorcw) tego samego elementu (produktu).
W przedstawionym algorytmie obliczania harmonogramu s wykonywane operacje na
tabelach: sumowanie, porwnanie, zwiksz. Definicje operacji na tabelach mona
przedstawi np. jzykiem SQL, zostan przedstawione w zapisie algebraicznym
uproszczonym do operacji na wierszach tabel.
Operacja sumowanie jest operacj na wszystkich podzbiorach wierszy w tabeli Pp,
przy czym poszczeglne podzbiory zawieraj wiersze o tej samej wartoci w kolumnie
element. Wynikiem operacji jest suma wartoci z kolumny ilo co mona zapisa
algebraiczne, nastpujcym uproszczonym przykadem 1).
Plan produkcji Pp

1)

Harmonogram
Utworzenie
nieograniczony
Hq
wierszy w Hn
<zamwienie, element, ilo, cykl r. planu>.
<element, ilo>
{Z1,
{Z1,
{Z2,

E1,
E2,
E2,

{Zi,

Ei,

p11,
p21,
p22,
....
pik,

Podzia na podzbiory tabeli Pp

- 31 -

0} {p11} p1
0}
0} {p21, p22} p2
0} {pik, ...} pi

{E1, p1}
{E2, p2}
....
{Ei, pi}

dr in. Stefan Senczyna

Otrzymane sumy czstkowe s wstawiane do odpowiednich wierszy, o tej samej

wartoci w kolumnie element, do tabeli Hq, stanowicej harmonogram nieograniczony.
Operacja porwnanie realizuje porwnanie wartoci w kolumnach ilo, porwnujc
wartoci z dwch wierszy, zawierajcych t sam warto w kolumnie elementy.
Porwnacie ma na celu sprawdzenie czy harmonogram nieograniczony spenia wymagania
ogranicze (iloci produkcji) podanych w tabeli Wp. Zakadamy, e niespenienie warunku
porwnania cho dla jednej pary wierszy powoduje, e operacja porwnania przyjmuje
warto nie i dane z tabeli Hq (harmonogram nieograniczony) s wstawiane do tabeli Hn
(harmonogram niewykonalny). Porwnanie mona zapisa w uproszczonej postaci
algebraicznej, podanej przykadem 2).
2)

Harmonogram
nieograniczony Hq
<element, ilo>

Wskaniki wydajnoci Wp
Porwnanie wartoci ilo i wydajno
produkcji we wszystkich parach wierszy, w
<element, wydajno
produkcji> ktrych wartoci w kolumnach element s rwne

{E1, p1}
{E2, p2}

{E1, w1}
{E2, w2}

p1 < w1
p2 < w2

....
{Ei, pi}

....
{Ei, wi}

....
pi < wi

Wynikiem operacji jest

iloczynem logicznym operacji
czstkowych porwnania, ktry
przyjmie warto tak gdy
wszystkie skadniki porwnania
przyjm warto tak

OBLICZANIE HARMONOGRAMU PRODUKCJI DLA MODELU POTOKOWEGO

PROCESU PRODUKCJI
Model elementarny uprasza proces produkcyjny do operacji przetwarzania
materiaw definiowanej wskanikiem wydajnoci E/T (rysunek 24). Produkcj potokow
mona modelowa zbiorem modeli elementarnych, poczonych ze sob w acuchy
rysunek 30.

M1/T
M2/T
........
E1/T
E2/T
........

Wyroby

P1/T
P2/T
........

Materia

E1/T
E2/T
........

P1/T
P2/T
........

Rys. 30 Model produkcji potokowej

W podanym modelu potokowym produkcja jest wykonywana w jednostkach
elementarnych, poczonych ze sob drogami przepywu materiaw. Proces potokowy
obejmuje przetwarzanie materiaw oraz operacje na elementach, ktrych wynikiem s

- 32 -

dr in. Stefan Senczyna

pfabrykaty oraz wyroby. Produkcja potokowa jest rwnie nazywana procesem produkcji i
montau.
Efektem produkcji potokowej jest zoony wyrb, ktry powstaje w wyniku czenia
elementw (montau) dlatego jest opisywany zoonymi modelami np.: hierarchiczn list
materiaow czy marszrut produkcji, ktre zostay przedstawione we wczeniejszych
rozdziaach.
Planowanie i harmonogramowanie produkcji potokowej mona realizowa
algorytmami jak dla modelu elementarnego ale definiowanymi na strukturach danych
odwzorowujcych hierarchiczn struktur wyrobu oraz model produkcji potokowej.
W modelu elementarnym algorytm obliczania harmonogramu jest definiowany
korzystajc z modelu wsprzdnych planowania (rysunek 31), ktry naley
przyporzdkowa kadej z jednostek produkcyjnych w modelu potokowym. To znaczy, e
obliczania harmonogramu naley wykonywa odrbnie dla kadej jednostki produkcyjnej ale
harmonogram dla caoci jest sum harmonogramw jednostkowych. Obliczenia
harmonogramw s realizowane w odniesieniu do wsprzdnej czasu i tak samo musi by
wykonywane sumowanie harmonogramw. Przykadem s obliczenia dla modelu produkcji
potokowej podanego na rysunku 32.
M

E1/T

P1/T

Rys. 32 Przykad prostego modelu produkcji potokowej

W tym przykadzie zakadamy, e produkcja w obu jednostkach jest wykonywana
jednoczenie, ale wyroby, na wyjciu W s efektem procesu szeregowego, materiay z
wejcia M s przetwarzane w elementy nastpnie montowane w wyroby co przedstawiaj
przykadowe harmonogramy na rysunku 33. W tym przykadzie obliczenia harmonogramw
do planw P1 i P2 s wykonywane niezalenie ale sterowanie produkcj w odcinku T2
wymaga odpowiedniego obliczenia dwch harmonogramw.

- 33 -

dr in. Stefan Senczyna

Harmonogram
do planu P1

Harmonogram
do planu P2
T2

Transport E P

Harmonogramy
jednostki P

Transport E P

T1

y do E

Materia

y do E

Materia

Harmonogramy
jednostki E

Harmonogram
do planu P2
T3

Wyroby

Wyroby

Harmonogram
do planu P1
T2

Rys. 33 Przykad harmonogramw sterujcych produkcj potokow

OBLICZANIE HARMONOGRAMU PRODUKCJI Z ZASTOSOWANIEM PRZEPYWU
ZLECE
W przedsibiorstwie kierowanie produkcj ma na celu jak najwiksze wykorzystanie
zdolnoci produkcyjnych. Przedstawione metody obliczania harmonogramw produkcji
umoliwiaj realizacj tego celu przy zaoeniu e plan produkcji jest stay i obliczony
harmonogram jest rwny zdolnociom produkcyjnym (wskanikom wydajnoci produkcji w
modelu elementarnym).

- 34 -