See

discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.net/publication/286078140

Kepentingan Stesen Kerja Ergonomik Terhadap

Kesihatan Perkerjaan: Kajian ke atas Organisasi
Multinasional di Malaysia
Article in International Journal of Knowledge Management Studies January 2008

READS

11

3 authors, including:
Zafir Mohd Makhbul
National University of Malaysia
96 PUBLICATIONS 69 CITATIONS
SEE PROFILE

Available from: Zafir Mohd Makhbul

Retrieved on: 30 June 2016

ISSN0127-8983

Vol. 15.No. 2 December.2008

SURVEYART]CLtr
Islamic Dinar and 100 PeKcnt Reserve Masudrl Alatt Choudh|t!
Requir.meni Monetary System
ARTICLE
ferceivcd Elcmentsof PurchaseAcccle.ation: Tiry Dntt Haoi
A Study in Kuala Lulrpur

t9

Market Efficiency of the Malaysian Stock

Exchange:Further Evidrnce
Abt HassarShaariMohtl Not

4l

Confucius Rcvisited: An Analysis of the

DnrgzhouAnalects for ManagerialApplication
and Understandingin China and Bcyond

69

Use of Dichoiomous Choice Contingent

Valuation Method to Value the rutrajaya

8l
l,@iitla h s haI iJurtdrl

Contribulion to
Society in
National KhLlidaKironaYohya
Dcvclophent: ACaseofM.laysian Governmenl

97

Mah.iFdisdlMohtllsa
Zltkrllc. Dnu.l
Exports,DomesticDcmand,and RcalCDP Per
Capita:Empirical Evideflccfron Mal.ysla
Analisis Kccekapan Tcknikal lirma Melayt
dal.m Sektd PembuatanMalaysia

119
143
Norl i txla T0|dot Abt BakaI

Variabiliii Harga Relatif dan Inflasir Brkti Zlttkef! AIltit|IKati 1

Empidkal cli SemenanjungMalaysia, Sabah Mohd.Azldr ShohZa)di

165

PotensiEksport Firma UsahawanBumiputer.

PerusahaanKecil dan Scdefhana(PKS)dalam

183
Mahd NasnMohd Satknni

KcpentinganStesenKerjaE.SonomikTerhadap ZnJirilolnnted ikkhbtl

KcsihatanPekcrjaan:Kajiin ke atasOrganisasi
Muliinasional di Malaysin

205

IIMS Ls (2),205-226(2008\

KEPENTINGAN STESENKERJAERGONOMIK
TERHADAP KESIHATAN PEKERJAAN:KAJIAN
KE ATASORGANISASIMULTINASIONAL DI
MALAYSIA
ZAIIR MOHAMED MAK}IBI,'L
FakullifkononiDaaPetniaeaaa
U n il'eh}i

Keban gqaan M alay 5ia

DURRISHAH IDRUS
FakuLtiPmgurwan dan Pefibaflgunall sufiber Mafiusia
Unioersiti TevLologiMalaysia
MAI REBI ABDUL RANI
Fikulti Keiwuteraan Mekanikil
Unioersiti Tekfiolagi M alaysia

ABSTRAK
MasaL& kesihatunpeketjaandalan oryanisasinerupakaft bu utot a yang
peiu dilihat d$i sadut ekonotni.Tinjauan litentw men njakkatl bohowa
Wrsekitaranstesenketja yang ti'lik ergonolnik,netupakrnantarc penyebab
utalna kepada nasalnh kesitutan pekeriaitl. OLehitu, penyelidikin i i
berhtj an neftgknji peth bangan di antarafaktor stesenkerji ergonolnik
da11kesihatatlpeketjaah.safifel selafiai lifii fitlts ope/atorpengel iran
telah dipilih datipada sebelasolganigasi Wkilangitl elektuonik yitlg
befiaftat fungafl Malavsian lfltematiofial Chat ber of Confierce and
b\fuEtry (MICCD dengan lnenggunakafi kaedall persnftpeldtl rcwak
befituata berkaihrafl, KaeAahsoal seldik telah digunakall dalafi proses
peflgumprlandatakajianini, Pefletnuan
utalnaftefiunjukknnrekabefituk
stesenketja etgonor ik ,ner pakifl strategi pefititrg dnLafi fieftinifiufika11
,nasaLahkesihatan peketjaan dalaln oryafiisasi, AnsLi.sisregresi lifiear
berbilangmenunjul*an ked dukan tubuh badan,leka bentuk rwng kerja,
penguduaan,ketja sif dtn tenpoh nasa bekerji signifikrn dengan'nasatdh
kesihatsn pekeiastl. Atralisis Kolelisi Peirson netlSuklthkin kenyataan
ini deftgafi t1efiltflj11kkaftkesen& Jiktot stesefikelja elgofiotnik terceb t
fielftpunVai kekuntan h b|tr8a11 yang lebih kztaft dcngaft kpsihntall

ABSTRACT
Plltpose -The occ:rrence
ofworkstuess
is Edteraftpantit fiafi factuting
orgaftbationswhidt itlTtoloeblae-coLlaru1olkers.Tfu Literaturerevealedtlut
a poof erSofiomicLootkstationen|tironmentis amongtlrc mdjor confiibutors
to ocaqational healtlr ptoblens. Th s, this st'tdV aimed to emmine the
relationship between eryonomic wa*stunon fadors and occupational
health.
DesignlMethod.olowlApproach - A snnpLe of 500 ma'nfacturittg
operotorswere deriaedfrom 11 man facturfug electronicsorganisatiofts
whi.h werc registereduith Malaysiafi lfiternationaLChambetof Amlnerce
afid lndustry (MICCD by using propottionatesfiatiJiEdfthdoh salnplins.
pficess.
Question aireswele usedJortle dntacoLLectiolls
Findings
The najoT fi1dillg sllou'ed tlat an ergononi&Ily designerl
wotkstation is an impottant strategy in minimising occltpitional healtlt
ptoble/nsin organisations.The m ltiple rcgressionamlysis showedthat
bod! posture, work arca design,h midity, shif uork, and working hotlr
fsctorc haae signiJiant rctationshiry with occ pationat health ptobtems.
TheseJindinSs uere s pported by the Pevson conelation analysis whiti
showedthat all of theseergononicroorkstatioflfactors haoehigh signiJicnflt
coTrclntiofiuiflt occupationalhealth.
- The fnditrgs oJ this researchare inryortant to
Oigiltalitylualue
oryanizationswhich cre in needof healthy and conpete t human rcsource
ift-Iine uith the aspiration of a dynatnichnnan cdpitaLdeT,elopEnt.
Key ui or ils - Ergonomi cs,Workstation, Occupational H eaLth,Multin ational
O78a izatian, Manufacturin8 Wator
Paper Tgpe ResearchPaper

PENGENALAN
Masalah kesihatan sumber manusia sehan$nya tidak diabaikan oleh
organisasi kerana ia boleh menyebabkan sumber manusia sesebuah
negara tedejas daya saingnya. Apabila situasi begini berterusan,
ia boleh menggugat operasi organisasi daJl akhimya menjejaskan
produktiviti negara. Antara penyelesaian kepada masalah kesihatan
peke4aan adalah melalui peningkatan pe$ekitaran stesen keda yant
ergonomik Persekitaran stesen keda yaJlg ergonomik sebenamya
memberi kesan ke atas fisiologi dan psikolo$ sumbr manusia (Hagg,

(2008)
206 uj"'lsls (2),205-226

2003;Piko,2006). Kesedaran terhadap impaktersebut telah membawa

kepada penyelidilan yant berterusan terhadap konsep eryonomik
dalam menjayakan matlamat organisasi. Kebanyakan penyelidik
melihat persekitaran stesen keia yant tidak ergonomik sebagai
ancaman dalam keselamatan dan kesihatan pekeqaan (Dempsey.
Mccorry & O'Brien 2004;Thomtor! Stuart-Buttle,Wyszynski & Wilson
2004). Isu sebegini bukan sahaja menjadi masalah individu tetapi
merupakan masalah organisasi dan negara keselun:hannya (McHugh
& Brennan, 1994). Penyelidik kini perlu memberi tumpuan terhadap
penyelidikan ergonomik di tempat ke4a kemna kpentingannya
dalam menyelesaikan masalah kesihatan pekedaan (Patet 2006;
Yeow & Nath Sen, 2005). Sistem ke4a yant eryonomik bertujuan
mengoptimumkan hubungan manusia-mesin dan memastikan
peke4a dalam keadaan selamat dan sihat Mohamad Khan, 2001).
Di kebanyakan netara tahap aplikasi ertonomik dan kesedamnnya
masih di peringkat rendah walaupun impak ergonomik amat besar
terhadap peningkatan amalan kerja srta keselamatan dan kesihatan
peke4aan(Ahasan& Imbeau,2003;Shikdar& Sawaqed,2003).
Peningkatan masalah kesihatan peke4aan amat berkait dengan
gangguan otot dan tendon, sindrcm terowong karpal (Carpal Tunnel
Syndrome - CTS) dan &nt$an saraf (Bohr, 2000; Gotsch,2002).
Menurut Bohr (2000),masalahkesihatansebeginiada hubuntkaitnya
dengan persekitaran stesen keia yang tidak ergonomik. Kesemua
masalah kesihatan ini boleh dikategorikan sebagai CTD atau
gangguan muskuloskeletal (musculoskeletal disorders - MSD). CTD
perlu diatasi kerana merupakan sumber utama kepada masalah
kesihatan pekeiaan masa kini (Franco & Fusetti, 2004; Strazdins &
Bammer,2004).Tambahanpuh Cm bolehberlakukepadasesiapajua
tanpa mengambil kira jenis pekerjaandan menjadi penyebabutama
kepada peningkatan ketidakladiran ke tempat keqa, pusing ganti
peke44 tuntutan pampasar!dan kos penjataankesihatan(Franco&
Fusetti,2004).CTD berlaku disebabkanolehpersekitann ste6enkeia
yang tidak selesa,kedudukan tubuh badan yang ie k (poorpost rc),
ketinggian kerusi yant tidak betul, peralatan komputer (tetikus,
papan keklnci dan monitor) yant tidak eonomik dan masa rehat
yang tidak mencukupi (Dahlber& Karlquist, Bildt & Nykvist 2004;
Harrington & walker, 20Ot). Pendapat mercka konsisten dengan
apa yant diutarakan oleh Boonlong (2001) dan Madi& Irvine,
Fluharty dan Gatty (2003). Mereka menegaskan bahawa masalah
Cm disebabkan oleh pergerakan yang tidak betul, statik tekanan
berlebihan yant diperlukan untuk melaksanakan keia, masa rehat
yang tidak mencukupi, kesan getaran (rr'&/afiolr) dan suhu yang
melampau,

207
r'tMs1.5(2'),20s-22612008)

Dunia yang semakin mencabar dengan perubahan teknologi yang

drastik telah menjadikan tuntsi ertonomik semakin bertambah
penting (Mohamad Khan, Nor Azimah & Ab. Aziz 2005).Peningkatan
teknologi elektronik dan penggunaan komputer telah mencetuskan
kecederaan berkaitan dengan pergelangan tangan, siku dan lentan
(Chao, 2001). Tepper, Vollen-HutterL Hemens dan Baten (2003)
menyatakan bahawa di Netherlands, terdapat lebih daripada dua
juta pekeia bedsiko akibatMSD dan50O000daripadamrekaadalah
disebabkan oleh penggunaan komputer. Ini ditambah p\rla dengan
masabekeda yang semakinpanjangdan majikan pula mengabaikan
aspekkeselamatandan kesihatanpekeiaan (?epperet al.,2ac3).
Konz dan Rys Q002/2003) menyatakanbahawa situasi pekeiaan
pada masa hadapan memerlukan pekeia untuk berdiri dengan
lebih lama dalam satu tempoh masa yant panjant. Situasi ini sering
berlaku dalam organisasi perkilangan yant melibatkan operator
penSeluaran yang bekeia mengikut sistem syif. Antara isu lain yang
melibatkan pekeia kolar biru adalah pendedahan kepada bahan
kimia, habuk, tekanan psikolod dan masalahergonomik di tempat
ke4a (Liang & Xian& 2004). Pendapatini selari dengan Cooper dan
Williams (1991)yang menyatakanpekeda kolar biru lebih terdedah
kepada risiko kesihatan berkait dengan kerja berbanding dengan
pekeia kolar putih atau kumpulan profesional. Tambahan pula,
Yeow dan Nath Sen (2003) menegaskan bahawa kajian ertonomik
amat berguna kepada sektor perkilangan terutamanya yang
mempunyai tahap kesedaran erSonomik yang rendah. Menurut
Shahnavaz (1996) aplikasi ergonomik amat diperlukan di negaranetara yanS sedang membangun kerana masalah persekitaian keda
yang buruk kelemahan mengatasiisu kecederaandi tempat ke4a
dan ketidakselesaan,
kesemuaelemenini menyebabkanpenintkatan
kecederaandankadar kemalangan,Kenyataanini bertepatandengan
fenomenadi Malaysia di mana jumlah kemalanganyang dilaporkan
untuk sektor perkilangan adalal tertinggi semenjak tahun 1996
sehingga 2004 berbanding dngan sektor-sektor lain (PERKESO,
2004). Fakta ini disokong oleh Mohamad Iclarl et l?1.(2005) yang
menyatakan jumlah kemalantan yant dilaporkan pada tahun 1999
hingga 2003 bagi sektor perkilangan merupakan jumlah tertinggi
berbanding dengan lain-lain sektor

PEMBOLEH UBAH STESENKER]A ERGONOMIK

Kesihatan peke4aan merujuk kepada keselesaan yang diEsai oleh
sumber manusia dari segi fisiologi, psikologi dan gelagat (Beeht

(2008)
2m rJMS1s(2),20s-226

1995). Keselesaan inilah yant akan menghasilkan tahap kesihatan

yaJlg memuaskan kepada individu sebelum, semasa dan selepas
melakukan sesuatu tugas yang ditetapkan (Beehr, 1995).
Kedudukan tubuh badan dan pergerakan adalah pemboleh ubah yang
sangat penting dalam kesihatanpekeiaan dan ia dipengaruh oleh
jenis peke4aa& stesen keqa dan ciri-ciri antropometri peke4a (Vieira
& Kumar, 2004).Menurut mereka tekananterhadap tisu-tisu badan
ya]lg utama akan berlaku jika kedudukan tubuh badan berada dalam
keadaan janttal, te$atas dan tidak bersimetri. Ganttuan tisu-tisu
badan yant utama ini boleh menyebabkan kelesuan, ketidakselesaan
dan kesakitan. Kebiasaannya, tisu yang boleh tercedeG akibat
kdudukan tubuh badan ialah otot, tendon dan ligamen. Kerusi
memainkan peranan penting dalam memastikan keselesaantubuh
badan ketika bekeia. Menurut Cook, BurgessLimerick dan Papalia
(2004), kerusi yant boleh dilaras dan mempunyai tempat letak
tangan (annlsts)boleh meminimumkan beban otot bahu dan lengan.
la boleh meminimumkan ketegangan yant berlaku pada bahagian
leher. Reka bentuk ruant keia iuta boleh menjadi penyebab kepada
masalah ksihatan di tempat keia (Sutton & Rafaeli, 1987). Kajian
psikologi sosial menunjukkan bahawa kesesakan dan kepadatan
ruant keia boleh memberi reaksi negatif terhadap prestasi ke4a
individu (Lanter & SaegerL1977).
Persekitaran stesenke4a seperti sistem pentudaraan dalam organisasi
turut membantu dalam menjadikan seseorang pekeia itu lebih
produktif atau sebaliknya. Penyelidikan dalam bidant ergonomik
menunjukkan bahawa suhu organisasi yant melampau mempunyai
hubungan negatif dengan prestasi dan tahap kesihatan individu
(Wickens,Lee,Liu & Becker2004).Bunyi bising yang melampau dan
tidakdijangkapulabolehmenjejaskan
prestasikeqadan menyebabkan
ketegangan emosi (Gawron, 1984). Ia boleh menintkatkan tekanan
darah, mengganggu tidur, sakit kepala dan hipertensi (creenber&
2004). Pendedahan kQada bunyi bising juga amat berkait dengan
masalah jantun& ketidalhadirarL kelesuan dan tekanan psikologi
(McDonald, 1989).Pencahayaanyant tidak sesuaijuta merupakan
pen)umbant utama kepada ketidakelesaan penglihatan sepeni
ketegantan mata, mata berair, sakit kepala dan daya pentlihatan
yang kabur (Blonrla 2005).Terdapatpersetujuan dalam kalangan
penyelidik bahawa tahap silau yang ketara,calaya semulajadi yang
kurang dan tahap pencahayaan yang lemah memberi kesan negatif
ke atas prestasi dan kesejahteraanpekeda (Sutton & Rafaeli, 1987).
Pe6ekitaran stesenkeia yant baik turut menSambil kira sistem kerja
syif yang terdapat dalam organisasi.Penemuankajian Tasto et al.

rlt{s 1.5l2),20s-226
QA\q 209

(1978) menunjukkan pekeia syif cenden ng menthadapi masalah

seperti gangguan tidur, aduan sakit perut (Fstrointestinal), sakit
dada, keletihan, gugup, pengambilan alkohol dan menggunakan
ransantan, Pemeriksaan rekod pekeda pula menunjukkan pekeia
syil lebih mmai mentambil cuti sakit daJl mengalami kemalangan
pekeiaan (Tasto,Colligarl, Skjei & Polly 1978).Situasi ini mempunyai
kaitan dentan tempoh masabekelja seseorangindividu. Tempoh masa
bekeia perlulah diberi pefiatian oleh organisasi dalam memastikan
sumber manusia mendapat rehat yant mencul<upi. Bekeda dalam
waktu yanS panjang tanpa rehat yant cukup boleh menyebabkan
keletihan dan masalah kesihatan (Wickens et a1.,2004).

METODOLOGI KAJIAN
Persampelan
Populasi kajian ini ialai operator pengeluaran dalam orSanisasi
perkilangan elekbonik multinasional yang berdaftar dengan
Malayshn lkternationaLChamberof Commerce
and Industry (MICCI)
dengan jumlah keseluruhan operator pengeluamn seramai 51,000
omnt. Penentuan saiz saInpel berdasarkan tadual Krejcie dan Morgan
(1970).Berdasarkanjadual tersebut/apabila saiz populasi mencapai
50,000 jumlah saiz sampel ialah 381.Memandangkan jr:mlah populasi
yang besar dan matlamat meminimumkan ralat persampelarr sampel
kajian ini telah ditetapkan sebanyak 500 responden. Pemilihan
sampel kajian ini dimulakan apabila penyelidik menghantar surat
permohonan mentendalikan penyelidikan kepada kesemua syarikat
yang berdaftar dengan MICCL Hasilny4 11 organisasi bersetuju
untuk terlibat dalam penyelidikan ini. Penentuan sampel kajian
bagi setiap organisasi berdasarkan perkadaran antam jumlah
operator pengeluaran organisasi tersebut dibahagikan dengan
jumlah keseluruhan operator pengeluaran dan didarabkan dengan
500 responden. Pemilihan sampel bad setiap o$anisasi dilakukan
secara rawak mudah dan ini dikenali sebagai persampelan rawak
berstrata berkadaran. Proses pen$rmpulan data kaiian adalah
denganmenggunakanborang soal selidik yant diubahsuaidaripada
bebempasoalselidikyang telahditunakan dalampenyelidikanstesen
ke4a ergonomik dan stres di tempat keia. Terdapat juga item-item
dalam soal selidik dibentuk sendiri oleh penyelidik khusus untuk
meniayakan matlamat penyelidikan ini. Setiap item meng8unakan 5mata skala Likert iaitu (1) sangat tidak bersetuju, (2) tidak bersetuju,
(3) tidak pasti (4) bersetuju dan (5) santat bersetuju. Penyusunan
setiap item dalam bahagian ini menggunakan kombinasi item negatif
210

rlMs 75 (2),205-226 (2008)

dan positif, Walau bagaimanapu& semasapengkodan dilakukan,

setiap item positif dikod semula secaraterbalik (teoelsecoded)kepaaa
negatif. Penyelidikan menunjukkan walaupun pentukumn negatif
dan positif membe impak ke atas kesejahteraan psikologi, kesan
ne$tif merupakan penentu terbaik terhadap kesejahteraanpsikologi
(Dua & Price,1992).
Soal selidik mengandungi item berkaitan dengan kedudukan tubuh
badan, kerusi/tempat duduk sewaktu beke4a, reka bentuk mang
ke44 sistem pengudaraar! sistem akustik, pencahayaan, ke4a syif
dan tempoh masa bekeia. Pengubahsuaian item adalah berdasarkan
kaiian House dan Nzzo (1972), Brief dan Aldat (1976), Lemasters
dan Atte$ury (1996),Tate, Whatley darl Clutston (1997),Hedge dan
Erickson (1997),Miles (2000), HildbrandL Bongersdan Van Dijk
(2001),Nat dan Nat (2004)sertaTarcanet al. (2004).Kajianrintis telah
dijalankan ke atas 204 omng operatorpengeluarandaripada sebuah
organisasi perkilangan elektronik multinasional yant mengambil
balagian dalam penyelidikanini. Pentubahsuaiandan pengguguran
item dilakukan terhadapitem-item dalam soal selidik selepaskajian
dntisdijalankan.Iniuntukmemastikankesalandankebolehpercayaan
instrumen bagi memenuhi matlamat kajian. Analisis statistik kajian
rintis ini melibatkan proses penyemakan data (data screening).
Penyemakan data ini melibatkan aspek kebolehpercayaar! kesahar!
normality, linearity, homoscedasticity dan multicollinearity.

ANALISIS DAN INTERPRETASI DATA

Proses EDA yang dilakukan terhadap data sebenar kajian turut
mengesahkan andaian-andaian analisis multivatiat seperti linearity,
homocedasticity,hetercczdasticityd.a^ multicollinearity dipenuhi. Jadual
1 menunjukkan tidak berlakunya r asal^ nulticollinearity bat)
pemboleh ubah-pembolehubah tidak beGandardalam kajian. Nilai
lolelarce menunjuklan kesemua pemboleh ubah tidak bersandar
mempunyai nilai mlebihi 0.760dan VIF menghampiri 1. Kenyataan
ini diprkukuhkan melald eigettaal e da condilian inder. Tiada
pemboleh nbah mempunyai ei|enoolue rI.et\Bhar piti 0. Condition
inder pula menunjukkan hanya pemboleh ubah tempoh masa bekeia
mempunyai nilai melebihi 30. Walau bagaimanaPu4 pemboleh ubah
ini mempunyai nilai ioieranced.al].vlF yantbaik iaitu masing-masing
0.814dan 1.229.Kedua-duakaedahstatistikini cukup membuktikan
tiada masalah multicollinedtityberlaku terhadap pemboleh ubah

IIt'rIS75 (2),20F226(2008) 211

Jadurl 1: Statistik Collinearity"

CollinearityStatistics
\,1F
(Comtant
Tubuhbadan

.no

1.29

Krusi

.u7

l.t8t

Ruanske4a

.826

7.211

PenSudaraan

.845

1.183

.858

1.165

.475

1.141

Keia syif

.858

1.165

Tempohbekeda

.814

1.229

ne uniu*leflar,d.lbis
collinatiEseleryanalisb
". Statistik
laktotdilalal@'t.
Selepas EDA dilakrkan dan andaian-andaian fiultioaitte
dipmuhi, penyelidik menganalisis nilai kesahan (loadingfaclot)
dan kebolehpercayaan(croflbachalpha)bag) setiappembolehubah.
HasiJlya adalah seperti yang ditunjukkan dalam ,adual 2. Ini
menunjuklcn bahawa instrumen yang digunakan adalah sah dan
mempunyaikebolehpercayaan
yangbaik.
facfor loadiflSunhrk konstiuk dalam kajian ini pula menuniukkan
ianya be$esuaian [adual 2), Ini kerana nilai loddhg bagi *tiap
konstruk melebihi 0.30(Fiel4 2003;Arcrr & Coups2005).Walaupun
terdapat beberapa^ilai loadinSyang rendah (menghampiri 0.30),
namun kelemahan ini di atasi dengan saiz sampel yant amat
signifikandalamk4ian ini (Stevens,
1992).Jadual3 menunjukkan
setiap item yang diekstrak selepasanalisis faktor dmgan putaran
oainaa (ttarimotrotetior) dilakukan. Terdapatbeberapaperubahan
seperti gaburyan pemboleh ubah dan penSuranganjurnlah item
yant benar-benardapatmenerangkanmodel utamakajian ini.

212 IIt,tS 75 (2),20s-226(2008)

ladllal 2t loading dan Kebolehpercayaan bagi Setiap ltem

ItemdanSkala

LoadinS

kduduktn tubuhbadan
Itrg6 sya memerlu*ansayabangm dati krusi lebih
k*p.
Tbgassayanemerlukn untuk mengantkatobiekberat
dengd lebih kerap.
Tugassayamemerlukansayaberdiri dalamjangkana5a
yanAlama.
sayamelakukanpergerakanya Bseabal,ie nooenntl
untuk satu,aryka masayang pania8.
Saya bekerja denSd kdudukan tubuh badan yang
tidak selsa.
Sayamelalukan tugc yangberulangdan kerapdenSan
mmggmakan lngarL tanFn atau jafi dalam rEs.
Sayarasa keria saya amat memenatkansecaF fizikal
\phlsiattv efiausted) pada setiap penghujuns hari
bkeda.
Sayasdng nembongkok (rrlnct!)melakukanrugasdi

38

,rt8

51

.58

Susun ahlr ruanS keia dan tempat duduk di srsen

keia anat sesal (co"g?strd).

.41,

Knt/filte r'atduduksdro*tub?kria
Saya bolh melard (adi60 kerusi 6aya ds8an

.m

Krusi saya bolh dilaras (ndirct) dalam pelbagai

.72

Krusi sayabolehdilaEs (adlrlJlatle).'i

.81

R.kr bmh* ruengkerja

Stesen keia Eaya mempunyai mang kerja yang

.57

Persekitaranruang kerjasayaadalaftmernuarkan.*'

.!A

Suhudalamanorganisasisantat pmas.
Perdaranudara (ril mo?emett)dalam orSanisasiamat
sedikit.
Udaradalamoanisasi sanSatkeling (toodry).
Terdapatbau yang kurang menymgkan (Ilz/ldasarl
odor) pada udara dale orSanisasi.
Udara dalam percekitaran dalam ortanisasi sangat
berbauhapakGrarr)-

.a

.84

.m

,n

.63
.67
.39

(2008) 273
ws 15(2),205-226

(sambungan
ladual2)
.71

rahap bunyi bising (not6r)dalamkawasanke4a saya

adalahmemuaskan."'
Pe$ekjtaranstesenkerja tidak mempunyaimasalah
bunyibiEing."
Organisasi berusaha meminimumkan tanap bunyi
bisingdi persekitaian
sGsenkdasaya,"

.48

I-dhap
pencalEyaan
di ruangke4asayamemuaskan."
ysnS
OrSdisaei menyedialansistem pencahayaan
lebih flekibI."
Calaya lanpu yang tran8 dalam orSanisasi
mrunSkatkanprestasikia yang sayalakukan."
Organisai memastikan saya mendapat cahaya
mencukupiketikabkerja."

.64

sayasula bekeia secarasyit"

Jadual keria syif saya memperuntukkan masa rehat

.59
.66

Sayaberpuas hati dengan pengurusankeia syif oleh

organisasi.Kehidupan peribadi dan sosialtidak terganggukerana
bekeriascarasyif."

.72

S.ya berpuashati dengan tempoh masabekeia yang

dibet pkd o.ganisasi."
Saya diberi rehat yanS menclrkup' dalam ssuatu
tempohmasabekerja.*'
Tempoh masa bekerta tidak rneng8angsukehidupan
penbadi."

.n

Sayamempunyai masalahuntuk tidur dalam kadaan

yang lena(rsle?P).
saya sering
Masalahberkaitankerja menyebabkan
terjagapadawaktu malam.
Saya beiasa tegalg (ldrr.) dengan keia yang saya

.42

SayaserinSteqagadaripadatidur keranabrasasakil
atav k4a E lstifnesslaching)pada bahagianoto! atau

.60

.46
.75

.4E
.53
.75

.58
.77

.61
.73

Saya tidak

mempunyai tahap kesihatan yang

.68
.53

,lltl

'Nota: KMO = 0.856, Bartlett test of Ephricity = 8314.8i p = 0.000Loading

nlah b4.99%
adalqhnenskut putarc,tffiritnax.Iuhlah vatiansyanS.litc,aagkan
" an dikods.carc tetbalik (ffiteft. coded)

214 \M515 (2),205-226(2008)

,ado.l 3: Mallumat DemografiResponden

Iantim
Lelau
Pettnpuan
Umur
<25 tahun
26 -30 tthm
3l -35 tahun
36 - 40 tahun
41 - 45 tahurh
> 45 tahun
Tahappendidik'n
LCE/SRP/PMR
MCE/SPM
HSC/STPM
Diploma
Gait kadarbulanan
< RM1000
RMl(m - RMtS(x)
-RM2m0
RXvJlSOr
RI\Dmr - RM25O0

Kekerapan

92
4G

1&4
8t.6

188
732

37'6
264
72.4
10.6
9.8
2A

49

96
3t6
4l
47

79.2
63.2

a2

9-4

tt!6
19

66.4
29.2
33
0.6

Ket6 6ytf
Ya
Idrt

421

u2

ladul ke46syif
Sytf pati dan petang
syif pat! dan malam
Slf paSi FtanS dan rlalam
SyiI Ft rrg dan mdam
Syif malan

123
9t

Jumlahjaft beteia 6eminggu

36i.m-45jam
a6iam-5sjam
56iam - 6s jam
66jam - 7sjam
76ja.dr- 85jam

153
7.4
29.2
21.6

o2
4l.l

v)
la)

A6
26.O
2.6
1.0

(2008) 21s
rJMS15(2),205-226

LATAR BELAKANG RESPONDEN

Jadual 3 menunjukkan denSan terpednci analisis latar belakang
responden kajian. Majoriti rcsponden kajian terdiri daripada kaum
wanita iaitu 408 responden (81.6%). Selebihnya, iaitu 92 rcsponden
(18.4%)adalahlelaki. Komposisijantinaini adalahbiasabagi jawatan
operator pengeluaran di mana majoriti pekerjanya adalah wanita.
Bekeda sebagai opemtor pengeluamn semestinya akan berhadapan
dengan keia syit Ini kerana majoriti ortanisasi peke4anya menjadi
responden kajia& beroperasi 24 jam. Oleh itu, tidak hairailal iika
84.2%rsponden beke4a secarasyif. Daripada peratusanini, 44.1%
responden beke4a syif 'x.ala]J..,29.2% beke4a syif pagi dan malam,
21.6% beke4a syit pagt, petang, dan malam, 7.4% beke4^ syl| pagi
dan petang serta selebihnya beke4a syif petant dan malam. Statistik
ini menunjukkan 95.6% responden terlibat dengan syif malam.
Kebiasaannyasyif malam bermula daripada pukul 11.00 malam
hinSga 7.00pagi (3 syif). Bagi kilang yang memprnyai 2 syif pul4
syifmalam brmula daripada pukul7.00 malam hingga 7.00pagi.

ANALISIS MIN DAN SISIIIAN PIAWAI

Jadual a menunjukkan min dan sisihan piawai bagi setiap pemboleh
ubah yang terlibat dalam kajian ini. Berdasarkan Jadual 4, faktor
pencahayaanditantFp sebagaiyangterbaikberbanding faktor-Iaktor
yang lain. Min darl sisihan piawai bagi faktor tersebut masint-masinS
2.19dan 0.43.lni diikuti dengan faktor tempoh masabeke4a (min 2.32,
sisihan piawai 0.58). Faktor-faktor lain seperti ke4a syif, reka bentuk
ruang ke44 pentudaraan dan kerusi / tempat duduk sewaktu beke4a
puld boleh dikatakdn a8ak baik kerana masing-masingmempunyai
lMi'] 2.40, 2.46, 2.56 da\ 2.77. Srakandata di sekeliling min pula
berada antara 0.64 hin#a 0.98. Faktor kedudukan tubu}| badan
ditangtap sebatai paling kurang memuaskan berbanding dengan
faktor-faktor lain (Min 3.18, sisihan piawai 0.69). Ini diikuti dengan
faktor akustik dengan min dan sisihan piawai masing-masing 2.79
dan 0.73. Tanggapan terhadap faktor-faktor Btesenke4a ergonomik
tersebut yang memuaskan telah menyumbang kepada keseluruhan
Iaktor dalam stesenkeia erpnomik sebagaimemuaskan(Min 2.63)
dan serdkdndisekelint min ialdi 0.J8.Sisil'anpiawai yang minimum
ini membolehkan analisis min diinterpretasikan dengan lebih
berkesan. Situasi ini turut mnyumbary kepada masalal kesihatan
keseluruhan yang sederhana deryan min 2.99 dan sisihan piawai
0.76.
2't6

UMS 75 (2\,205-226 (2008\

Ia&rd * MrL SisihanPiawaidan tdorclasiantaa pnboleh ubah

MinSP123456789
1. Kesihatan

2.966

.7fl]a

2. Tubuhbadan

3,1775

.69413

306*

3. Kerusi

2.710

.9n51

.188-

.293-

a Ruarylria

L&2

#t17

258-

.111'

.lff

2559r

.686$

365*

.231*

-rZ'

21rt

6. Alc$rik

2.7W

.7eX

.r55-

.13t'

241-

.W

.11f

7. Pencaluyaan

2.1A92

.43313

.211n

.055

.148*

.r88*

,102'

.150*

8. r.eia syif

2.4010

.7M72

.217'

,017

.113'

.ll1'

.103i

.098'

.220*

9. Tmpohbekd.

23184

57ffi

.314ft

.1(}lr

.$8-

.191*

.1(4*

.151-

.183*

.325-

Pogudder

8
'"=*
g
p < o.o5(2-railed)
- p<oJr
e-lailed)

ANALISIS KORELASI
Jadual 4 menunjukkan korelasi antara pemboleh ubah tidak
bersandardenganpembolehubal bersandar.Melaluijadual tersebut
menunjukkanbahawasetiapf
aktorstesenkerjaergonomikmempunyai
kekuatan hubungan signifikan dengan kesihatan(p<0,01).Di antara
kesemua faktor tersebul faktor sistem pengudaraan paling kuat
hubungannya dengan kesihatan (r = 0.365). Ini diikuti tempoh masa
bekeria (r = 0.314), kedudukan tubuh badan (r = 0.305), reka bentuk
ruary keda (r = 0.258t sistem keia syif (r = 0.214, pencahayaan (r =
0.211),kerusi (r = 0.188)dan sistemakustik (r= 0.165).

ANALISIS REGRESIBERBILANG
Jadual 5 menunjukkan 48.3% perubahan kesihatan disebabkan oleh
hubungarmya dengan faktor kedudukan tubuh badan, kerusi, rcka
bentuk ruang keia, pengudalaan, akustik, pencahayaan, kerja syif
dan tempoh masa bekeia. Jadual ini juga menunjukkan "adi6fed
R Square(Rz)" iaitu 0.480. Ad./rsfed R?memberikan kita idea tentang
sejauhmanamodel yant dibeniuk dapat digeneralisasikanterhadap
populasi dan secaraidealnyakita mengharapkannilainya samaatau
hampir denganR'z.
Jadual5: Nilai PekaliKorelasiBerbilangR dan Lain-Lain Statistik

Model

.710(a)

R
^
5quare

Adiustd
K 5quare

Std. Error of
tne rs mate

.480

.66827

. . ...

L909

Jadual 6 mengesahkan bahawa hubungan antara kesemua laktor

stesen keia ergonomik dengan kesihatan adalah signifikan pada
tahap 0.01 (p<0.01). Jadual 7 pula menunjukkan dengan terperinci
faktor stesen ke4a ergononik yang signidkan dengan kesihatan.
MIalui jadual ini, faktor kedudukan tubuh badan, reka bentuk ruant
kerj4 pengudaraar! ke4a syif dan tempoh masa bekeia signifikan
dentan kesihatan(p<0.01).
Jadual 7 juga menunjukkan nilai Eelayant membolehkan penyelidik
membandingkan kepentiryan relatif bagi setiap pemboleh ubah
tidak be$andar Berdasarkan nilai Beta te$ebut, faktor kedudukan

218 rlMS 15 (2),205-226(2008)