Khng ch bo tn cc cng trnh, cc hot ng nghin cu lm r hn nhng gi

tr ca di sn nh dch vn bia, nghin cu cc bin i qua cc giai on trng tu

v t xc nh cc nguyn tc bo tn, p ng nhng thc tin c yu cu kht
khe.
Khng ch l bo tn...
C bn phng xa nhn xt: Ngi H Ni nng tnh vi thnh ph ca mnh. Khp
th gii, ch c vi ni nh vy: Paris , Matxcva , Bc Kinh , Roma Khng bit
thc h ra sao, t bn thn th thy iu y c tht. Bn b gh chi, l chng ti
a i mt vng thm th nh cha trong ph v quanh ngoi . H c chung cm
ngh l Vit Nam tht cun ht
v H Ni th quyn r thc s.
Bc chn nh quen, thc l i
v nhng ngy xa c. Cch y
40 nm, cc bn lp ho thiu
nhi cn nh thy Thm c T
dt i v phong cnh H Ni,
nht l nhng ni quanh H Ty:
cha Kim Lin, Bo n, To
Sch, Trn Quc, Qung B
Sau ny mi bit, nhng th
mc mc n s y chng phi
bng dng m c.

nh bn : Bn v Cha
Mt Ct (tn ch l Din
Hu) ca Louis Bezaceer

Chim H Ni bng qun s,

ngi Php tin hnh xy
dng thnh ph hnh chnh trn
nn t ca kinh phong kin:
lng xm, ao h chi cht. Ch khu
vc H Gm v ph cn, h ph hu khng t nhng cng trnh tn gio danh
ting: Nh th Ln xy trn nn cha L triu Quc s nt (1884). Nh Bu
in xy dng phi ph b cha Lin Tr (1889). Cha To ( th k X-XV) b san
phng xy To Th Chnh(1886) v n Huyn Trn (th k VI) nhng ch cho
Th vin (1889)

nh bn : Cha Mt ct, xy dng nm 1049, tu b nhiu ln. nh chp

1952, trc khi b ph. Cha hin ti lm li nm 1955.

Khng bit c b n hn v s
hu dit vn ho hay khng,
nhng mt s ngi Php c
n lc thnh lp Vin vin ng
bc c - LEcole Francaise
dExtrme-Orient - EFEO (1898)
vi tn ch Tm hiu su v x
s qua nghin cu lch s v
vn ho nhm dn dt v pht
trin mnh hn kho tri thc ca
Php. B qua nhng mc tiu
khoc o thc dn th cng tc
bo tn di sn kin trc ti H
Ni c ngi Php tin hnh
c phng php, kin nh v
hiu qu.
T nhng ngy u, EFEO c vai
tr gim st cc cng trnh lch
s trong khi chnh quyn a
phng chu trch nhim bo m nguyn trng ca chng. Trong bi cnh cc di
tch H Ni khng h c bo v, b nhng ngi xm chim ph hoi trn lan
xy dng th th nhim v ny khng d dng. T liu EFEO son tho lm c s
tranh lun v thuyt phc cc i din gii qun s, tn gio v hnh chnh ca
Php gim thiu s tn ph di sn ngay t nhng ngy u H Ni b chim ng.

nh bn : Cc nhn vin ca EFEO nm1937. Hng u bn tri l Louis

Bezaceer, c Nguyn Vn T hng th hai, ng gia ng George Coedes
v b Madelene Colani (nh: Tp ch Xa & Nay)

C quan EFEO c nhiu chuyn gia: Gustave Dumoutier- nh kho c hc, nhn
chng hc, dn tc hc, ngn ng hc phng ng; KTS Henri Parmentier, Henri
Vildieu, Luis Bezacier v c bit l KTS Ernest Hbrard. Ngoi nhng nh khoa hc
uyn bc ngi Php, c rt nhiu ngi Vit c trnh uyn thm nh c Nguyn
Vn T, Trn Vn Gip, Nguyn Thiu Lu Tham gia cng tc bo tn di sn cn
nhiu ngi Vit tm huyt na vi danh hiu cng tc vin ca EFEO t nm
1902.
Ngoi nhng nghin cu v Khme, Chm, Lo ti H Ni, EFEO nhanh chng lp
ra danh sch cc 40 cng trnh di sn c bo v ti H Ni: cha Trn Quc, Vn
Miu, n Ngc Sn, n Trn V, cha Mt ct, n Bch M, Hng Quang, Hng
Phc, Chiu Thin, Lin Phi
Khng ch bo tn cc cng trnh, cc hot ng nghin cu lm r hn nhng gi

tr ca di sn nh dch vn bia, nghin cu cc bin i qua cc giai on trng tu

v t xc nh cc cc nguyn tc bo tn, p ng nhng thc tin c yu cu
kht khe.
Hai v d v bo tn, phc ch di sn kin trc
Vn Miu tn to t 1917 dn 1920. c t chc li t khung nh nt, c th
sp hon ton. Ngay t lc phi di ri nhng ngi dn sng trong sn Vn
Miu v dn c nhng rung rau.

Bn v Vn Miu ca Louis Bezaceer

i mt vi nguy c khi phc khng nguyn vn, nhng b phn h hng c
nghin cu phc hi nguyn mu thay th, nguyn tc ny p dng lm lan can
v li i lt gch. Tuy vy, hai ci ao c to mi thnh h nc, li i b bn thm
c di nhng tn cy mi trng thm. Vic b sung kho lo lm cho du khch n
nay ng l c my trm nm nhng t ai nhn ra l phong cch sn vn chu
u.
Tn to Cha Mt Ct nm 1920-1922. Khu t bao quanh cha thay i khi quy
hoch mng li giao thng. Nghin cu vn bia li pht hin cha trng tu
nhiu ln nn vic xc nh nguyn mu tr nn phc tp hn. Tuy vy ngay c vic
chuyn t bo tn n thun sang phc ch ton b th cng vic cng c
hon thnh cn trng.

nh chp nhn t Khu Vn Cc (khong nm 1920)

Vic khi phc li cc

hoa vn cc gc cnh
hay xy mi mt b
tng hnh vung
quanh h nc (vn b
xo ht du vt) vi t
l chn lc lm cho
ta khng nhn ra u
l hin vt c, mi.
Nm 1954, qun i
Php ph cha trc
khi rt khi H Ni.
Bng t liu lu tr,
cha c dng li
nh ta thy hin nay.
Rt nhiu nh cha H
Ni c phc ch trong khong thi gian na u th k 20. Mt phn do kt
cu g, gch khng gi c lu, mt phn chin s 1947 ti H Ni lm nh cha
thit hi nng. Nh nhng kinh nghim phc ch c phng php hnh thnh bi
EFEO, cc cng trnh ny c thc hin rt thnh cng.
Phong tro lm mi di tch hin nay
Quy trnh thc hin bo tn di tch hin nay d hay kh? iu ny cn tu. C ngi
cha c qun Hai B Trng mi ngi dt lu, c s tr tr tht th mi hp
ban b, kh nht l mi hai ng gio s bo tn. My thng mi mt, nhng sut
bui, hai ng tranh lun l ci ko by c chi tit chm khc i L hay i Nguyn.
Tan hp, cc i biu nhn phong b ri vn cha cho kt lun l mi c c lp li
hay khng. C tr tr th ni nh inh ng ct: Nm 1950 , ti v cha th ch cn
khung mi chy, ti mn th di Thng Tn ln sa ch L , Nguyn g u.
Vy l sa mi cha rt kh.
C xem x oi x ng th nh cha my nm nay m m xy li. Khng bit kh
d th no m c bn KTS trn Sn Ty cy cc xin chuyn khi Ban qun l thnh
c. Anh tm s: Theo h th ho mnh lm ba, khng theo th khng lm g c.
Sn phm l nhng g: tng thnh c Sn Ty th xy mi toanh, nh Mng Ph th
cn l nhiu keo gn vi du sn bng. B v lm mi t sn nh Ty ng th
trng nt chm ng ngh nh mi hc ngh . Vy l lm mi nh c, thnh c
kh d.
Mi nm trc, B Vn ho c d n lp h s di sn kin trc kh quy m, tn
kh nhiu tin. Tuy vy kt qu ca d n nay u, ni dung ra sao t ngi bit.
Nn chng c quy ch cng b rng ri trn mng, nh vy s t mc ch: sn

phm nghin cu thc hin bng ngn sch s c x hi thm nh cng bng.
Cn nhng di tch c trng tu sa cha s c chun mc tin cy nh gi. Mt
khc c x hi c c hi tham gia bo v di sn mt cch tch cc, ch ng.
KTS Trn Huy nh
(Trong bi s dng t liu ca c Nguyn Vn Un - H Ni na u Th k 20 v
ca France Mangin - Di tch lch s H Ni 1900-1930, tp ch Xa v Nay
6/2009. nh minh ho do HanoiData su tm & bin son)