Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Taxazeroem30X
SeguroAutoPortoSeguro
ford.
com.
b r/
o fertas
PortoSeguro.
com.
b r/
A uto
SemfevereiroFordKaporR$38.990
comtaxazeroem30X
Tenhamaisseguranaparaseucarro
comoSeguroAuto.Faaumacotao
BUSCAR
naCult
Edies
BereniceBento
MarciaTiburi
RenanQuinalha
WelingtonAndrade
CULTEducao
naWeb
OficinaLiterria
EspaoCULT
CorposegundoMerleauPontyeLacan
TAGS:filosofia
Asrelaestensasentreafenomenologiaeapsicanlisepodemfornecerumnovopapel
paraafilosofia?
EDIO 209
EranDorfman
AambigidadedocorpoemMerleauPonty
AfilosofiadeMerleauPonty,aolongodesuasdiferentesfases,insisteemumduploaspectoda
existnciacorporal.Imaginemosqueminhamodireitatoqueminhamoesquerda.
evidentequeamoquetocatocadapelaoutra,oqueimplicaumaambigidadeessencial,
demodoquenopodemosdizerquemotocaequemotocada.ParaMerleauPonty,na
medidaemqueopensamentoobjetivoserecusaemaceitartalequivocidade(poisdevehaver
sujeitodaaoeumobjeto),talrecusaseconverteemrecalcamentodocorpoemgeral,
reduzidoaummaisobjetoentreoutrosobjetoque,noentanto,noaceitaesseestatuto.
Deondevemorecalcamento?Ecomoevitlo?Opensamentoobjetivoopensamento
comum,pensamentoquesempreimplicaooutro.Talveznessarefernciaalteridade
poderamoscompreenderorecalcamentodocorpoprprio.MerlauPontysempreprocurou
sublinharaintegralidadedosistemaeuoutro,nossainernciaaummundocomum,que
funcionaemumaquaseharmonia:justamentemeucorpoquepercebeocorpodooutro,
encontrandoneleumprolongamentomilagrosodesuasprpriasintenes,umamaneira
familiardeserelacionarcomomundo.
Setudoissoverdadeiro,deondevementoaagressoeaviolnciaquefazempartedonosso
mundo?Porquenopossoviverharmoniosamentecomooutro?Noseriaporcausado
recalcamentodaalteridade,doaspectocorporal,interiorexterior,sempreambguoda
percepo?MerleauPontynonegaessapossibilidade,masprocuraclassificarosdesacordos
entreeueoutrocomofenmenostardios,ocorridosnapassagemdainfnciavidaadulta.
ParaMerleauPonty,nomundoinfantilnohviolncia,eapenasmaistarde,como
pensamentoobjetivoecomaformaodocogito,queahostilidadeaparece:comocogito
comeaalutadasconscinciasnaqual,comodizHegel,cadaumadesejaamortedaoutra.
Paraquealutacomece,paraquecadaconscinciaexpulseaspresenasestrangeirasqueela
rejeita,precisoquetodasselembremdesuacoexistnciapacficanomundodacriana.
AcrianaservefreqentementedemodeloparaMerleauPontynaFenomenologiada
percepo,poisaelamostraumapercepomaisabertaemaisampla,aqumdanossa
percepohabitual,objetivaecristalizada.MerleauPontyconvidanosareativaressa
percepoprimordial,naqualaseparaoentreeu,outroeobjetoscotidianosdeixariadeser
toacentuada.Sobtalperspectiva,possvelconceberaFenomenologiadapercepocomoa
tentativaquaseteraputicaparadesvelarumapercepooculta,umaexperinciasecretacuja
reativaopossibilitariareencontraracoexistnciaharmoniosadasconscincias,anterior
hostilidadedomundo.
Noentanto,aapresentaodicotmicadomundoinfantilprobjetivoeharmonioso,porum
lado,eomundoadultoobjetivoeviolento,poroutro,svezesimpedeacompreensodo
caminhoqueprecisofazerparairdeumaoutro.Chegandoidadeadulta,perdemos,ao
quetudoindica,nossainocncia,nossapercepoabertaeencantada,eapenasofilsofo,ou
maisexatamenteo
fenomenlogo,comosujeitotranscendentaldestacadodavidacotidiana,
poderiareencontraressainocnciaperdida,voltandosprpriascoisas,almouaqumde
todaseparaoentresujeitoeobjeto,eueoutro.Masafilosofianopoderianosoferecer
tambmummodeloqueseriaaplicveldecertomodonossavidacotidiana?Noa
psicanlise,afinal,quedeveramosinvocarparaexplicitaroslaosquehabitualmente
estabelecemoscomaalteridadeparaentopodermosmodificlos?
Lacaneocorpovistonoespelho
ParaLacan,aconstituiodesieaconstituiodooutroestointernamentevinculadaspelo
EDIESANTERIORES
LojaCULT
processoqueelechamadeestdiodeespelho.Obebiniciaesseprocessoaindacedo,
quandonopodeficardep.Aosereconhecernoespelho,explicaLacan,ocorrea
transformaonobeb,quepassaaseidentificarcomsuaimagemespecular.Nesteestdio,
elesuperaosentravesdeseuapoio,identificandosesuaimagemexteriorcomoGestalt,a
formatotaldocorpopeloqualosujeitoencontraemumamiragemamaturaodesuafora.
Assumindoaprpriaimagem,obebsuperasuacarnciaprimordial,suadependncia
absolutaemrelaoaooutros.
Noentanto,aimagemrefereseaumamiragem,apenasarepresentaodobeb.Se,por
umlado,elanecessriaparaunificarassensaesdeseucorpofragmentrio,ouseja,para
reconhecerseucorpoecontrollo,poroutro,elaprovocaumefeitoalienante,decisivoparao
desenvolvimentoulteriordosujeito.Lacanretomaaquiaidiadalutahegelianado
reconhecimento,amesmalutaqueMerleauPontyatribuividaadulta.ParaLacan,todavia,
essalutaocorrecomoestdiodeespelho,poisanecessidadedereconhecerasiprpriocomo
imagemexteriorparticipadetodaconstituioindividual.Lacanintroduzanoodedesejo
paraafirmarqueodesejodohomemodesejodeumoutroouseja,odesejodesefazer
reconhecernodesejodooutro.Aconstituioprimordialdecadadesejo,efetivadapela
mediaodeumaimagemexterior,impedeumasvezaalteridadeeaalienaonoprprio
ncleodestedesejo.
Emfunodaalteridadeealienao,Lacancaracterizaoconhecimentohumanocomo
conhecimentoparanico,sempreacompanhadoporumacertaagressividade.O
reconhecimentodaimagemespeculardesinecessariamentedesconhecimento,poissetrata
deumaimagemexterior,alienante,queademaispermanecenecessriaparaaconstituio
estveldesi.
TWITTER
Tweets
Revista Cult
@revistacult
Seguir
19h
Lacanafirmaqueaexperinciasubjetivadeveestarhabilitadadedireitoareconheceron
centraldaagressividadeambivalentequenossomomentoculturalnosapresentasobaespcie
dominantedoressentimento.Apsicanlisejustamenteessetrabalhodereabilitaodo
sujeitocomoambivalente,lembrandoaquiquenosetrataunicamentedeterapiapessoal,
maseventualmentetambmdeterapiadegrupo,poisaagressividadedesempenhaumpapel
ativonaneurosemodernaenomalestardacivilizao.
Essacrticadasociedademodernaedeseurecalcamentodaambivalncia,inerenteaosujeito,
permaneceaquiessencialmentenegativa.Emobrasposterioresapenas,elareceberdeLacan
umestatutopositivo,naapreensodaordemsimblicapeloImaginrio.Essapassagem
ocorrejustamenteporintermdiodooutro,masapartirdarefereseaoreconhecimentodo
grandeOutroedopactosimblico,Leiqueseconstituipelalinguagemepelapalavra.De
todamaneira,voltemosaMerleauPontyparavermosporqueafenomenologianopode
reconheceraimpotnciahumanaprimordial,impotnciaestaquesustenta,paraLacan,toda
relaoentreeueoutro.
Aatitudenaturalnafenomenologiaenapsicanlise
VimosomodopeloqualMerleauPontydescreveaharmoniadomundoinfantil,uma
harmoniaqueLacanprocurarefutaraocriticarsuasiluses.Lacannosrevelaqueacriana
nopercebeinicialmenteasiprpria(nemaosoutros)comocorpovivo,comoLeib,mas,ao
contrrio,comocorpoesttico,objetivado,Krper.Posteriormenteosujeitodeveenfrentarsua
prpriaimagemcristalizada,utilizandoaordemsimblicaafimdetrocaraimagemdesiede
terumcontatomaisdinmicocomseucorpo.Aconstituioharmoniosadooutroque
MerleauPontyatribuicrianarevelaseentoummito.
Deondevemessemitoequepapelelepoderiateremumafenomenologiaatentaconcepo
lacanianadaconstituiodesiedooutro?Parecequeaconcepoharmoniosada
fenomenologiaemanadareduofenomenolgica,querdizer,emanadeumasuspensoda
atitudenatural.Inicialmente,aatitudenaturalestdefinidaemHusserlcomonossacrena
ingnuaecotidiananomundoexistente.Entretanto,esteapenasoaspectoformaldaatitude
natural,umaspectoqueocultamuitosoutrosquesepodemdeduzirdamximahusserliana:
devoltasprpriascoisas.Estasprpriascoisasnosoascoisasdapercepocotidiana.
Apenasareduofenomenolgica,suspendendoaatitudenatural,possibilitaqueelassejam
atingidas,vistaseenfimdescritas.Oobjetivoprincipaldafenomenologialivrarsede
superestruturasnaturalistas,deobjetivaesquemascaramapercepoprimordial.Defato,
todososdiscpulosdeHusserl,deFinkaHeidegger,deMerleauPontyaLevinas,sempre
desejaramrepetiromesmogesto.
OscrticosdeMerleauPontyafirmamfreqentementequeaFenomenologiadapercepo
noradicalosuficiente,poisaindamantmadistinoadulta,racionalista,entre
conscinciaemundo,sujeitoeobjeto.Dessepontodevista,qualquerhesitaodiantedas
dificuldadesdessapercepoenvolveriaoriscodenosconduzirmaisumavezaomundo
objetivodaatitudenatural.Ora,aquiloqueimpedeafenomenologiadeatingiraverdadeira
essnciadessaatitudenaturalnojustamenteodesejodevoltarspretendidasorigensdessa
atitude?
Defato,afenomenologiafreqentementesecontentaemdescreversomenteduasatitudes
extremasemrelaoaomundo:apercepodeummundocompletamenteestticoe
objetivado(aserquestionadapelotrabalhodedesvelamentodafilosofia)eapercepo
primordial,ricaeprolfica,quesuperatodasasfalsasdistinescomoaquelaentreeueoutro.
Masocampoentreestesdoisplosideaisnorecebenenhumadescriosatisfatria,eassimo
caminhodeumaatitudeaoutra,deumapercepoaoutra,permaneceobscuro.
Assim,vimosopapeldecisivodesempenhadopelorecalcamentodaambigidadedocorpono
pensamentoobjetivo,pensamentoqueestbastanteprximodaatitudenatural.Esse
pensamento,longedeserumasuperestruturatardia,operanapercepodesdeoincio:
nossaperceporesultaemobjetos,eoobjeto,umavezconstitudo,aparececomoarazode
Expandir
Revista Cult
@revistacult
18 fev
todasasexperinciasquenstivemosdeleouquepoderamosterdele.MerleauPonty
reconheceportantoapresenaobstinadadaatitudenaturalnapercepo,masnoreconhece
ofatodequeelanoumacidentequeocorrequandosechegaidadeadulta,poisessa
atitudeexerceumpapelfundamentaljnaconstituiodesiedooutro.
ParaLacan,comovimos,somenteporintermdiodaimagemexteriorqueacrianaadquire
umaidentidadeestveldesiprpriaedooutro.Aobjetivaodasimagensesuafixaofazem
partedaatitudenatural,eaalienaoocorredesdeoinciodavidasubjetiva.Aatitude
naturalencontrasenoapenasnoncleodetodaapercepodomundoelatambm
essencialparaaformaodeummundoestvel.Reconhecimento,estabilidadeeidentidades
podemseradquiridosaopreododesconhecimento,daalienaoedaagresso,eessa
verdadequeafenomenologiaomitequandoprocuraatingirdequalquerjeitoomundopr
objetivo,omundoanteriorsimagensestticas,omundoqueeladescrevecomoharmonioso,
atribudoinfncia.Masessemundodefatopossuirealidadeousetrataantes,comodizPaul
Ricoeur,deumparasoperdido?
talvezpelanoolacanianadaimagemoriginalquepoderamoscompreendermelhortudo
isso.Aorigemimaginria,masnofalsa.umaorigemque,porumlado,explicaovnculo
inevitvelimagemexteriorfixa,masque,poroutro,indicaosmodosnecessrios,aindaque
sempreparciais,parasefugirdela,paratransformaresuperaressaimagemesttica.Lacan
propeassimumaterapianaqualaorigemimaginriareconhecida,comointuitode
permitirodesencadeamentodeumprocessosimblicodecriao.Estacriaoestsempre
cercadaporimagens,massoimagensdestavezmenosestticas,maisaptasamudanase
transformaesimagensquenoreclamamoestatutodeumaorigemcronolgicaoureal,
massimdeumaoriginalidadecontnuaerenovada,quecolocaapercepoemmovimento.
Certamente,essatentativateraputicaparalelaintenodeMerleauPontyna
Fenomenologiadapercepo,obraemqueofilsofonosconvidarevitalizaoda
percepo:nosdapercepodafilosofia,massobretudodohomem.Entretanto,para
descobrirmosessafunoteraputicadafenomenologia,precisamosantesreconhecera
atitudenaturalcomoopontodepartidaaoqualsempredevemosretornar.Aplicandodesse
modoasnoeslacanianasdeImaginrioedeSimblico(etambmdeReal)fenomenologia,
aatitudenaturalpodefinalmenteevoluiremdireoaumnovocaminho,oscilandoentreo
queestticoeoquedinmico,entreummundoondereinaaalienaoeummundo
compartilhado.
Semdvida,nofingindoasuperaodaatitudenatural(comofariaumafenomenologia
dogmtica)nemsesubmetendototalmenteaela(aexemplodeumcertopsestruturalismo)
queafilosofiapoderfornecerexplicaespertinentesaosproblemasdasubjetividade
moderna.Anicamaneiraparaqueafilosofiaretomesuapertinncianacultura
contemporneamantendosevigilantequantosorigensdomalestardanossacivilizao.A
fenomenologiapoderiadefatoserestafilosofiavigilante,graasaseuprojetoderetornars
prpriascoisas,quiloquevaialmdasnossascrenascotidianasestabilizadas.Mas,ao
mesmotempo,precisolevaremcontaquetaiscrenasparticipamdaessnciadavida
humana.Afenomenologianodeveportantonegligencilasdeve,aocontrrio,estabelecer
umcontatocrticocomelas,paraqueconsigaenfimretornarsprpriascoisas:nos
prpriascoisasdomelhordosmundos,masasprpriascoisasdonossomundo.
(Traduo:EduardoSocha)
EranDorfman
doutoremFilosofiapelaUniversitdeParisVIIeautordolivroRapprendrevoirle
monde:MerleauPontyfaceaumiroirlacanien(ditionsSpringer,2007)
Comente
Compartilhar
Imprimir
Curtir 166pessoascurtiramisso.Sejaoprimeiroentreseusamigos.
ARTIGOSRELACIONADOS
03/02Sociedadebrasileira:violnciaeautoritarismoportodososlados
04/12MARCIATIBURI:Ocorpoabjeto
04/12Pensamentoemdilogo
04/12Apluralidadedacondiohumana
COMENTRIOS(1)
jooricardo| 28/03/2013
muitobomartigo,parabns,ajudoumuitonomeutrabalho!
0Comentrios
RevistaCult
Recommend
Compartilhar
Entrar
OrdenarporMelhoravaliado
Comeceadiscusso...
Sejaoprimeiroacomentar.
Assinarfeed
Privacidade
Quemsomos
AdicioneoDisqusnoseusiteAddDisqusAdd
AssineoucompreaCULT
Anuncie
Equipe
P.SantoAgostinho,70|10andar|Paraso|SoPaulo,SP|CEP01533070|Tel.:(11)33853385Fax.:(11)33853386
Copyright2015EditoraBregantini.Todososdireitosreservados.