Вы находитесь на странице: 1из 391

g]kfn ;/sf/

cy{ dGqfnosf]
;"rgf

;fdlos s/ c;"n P]g, @)!@ sf] bkmf # n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L
g]kfn ;/sf/n] of] cfb]z hf/L u/]sf] 5 M
!=

k|f/De M o; cfb]zsf] bkmf !, @, #, $, % / !) ;Djt\ @)&@


;fn c;f/ @( ut] b]lv / cGo bkmfx? ;Djt\ @)&@ ;fn
;fpg ! ut] b]lv k|f/De ePsf] dflgg]5 .

@=

eG;f/ dx;'n M -!_ ljb]zaf6 g]kfnleq k}7f/L x'g] dfnj:t'df


cg';"rL! adf]lhd eG;f/ dx;'n nufOg] / c;'n pk/ ul/g]
5.
-@_ g]kfnaf6 ljb]zdf lgsf;L x'g] dfnj:t'df cg';"rL
@ adf]lhd eG;f/ dx;'n nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .

#=

eG;f/ ;]jf b:t'/ M g]kfnaf6 ljb]zdf lgsf;L x'g] / ljb]zaf6


g]kfndf k}7f/L x'g] dfnj:t'sf] k|lt k|1fkgkqdf lgsf;L afkt
Ps ;o ?k}ofF / k}7f/L afkt kfFr ;o ?k}ofF eG;f/ ;]jf b:t'/
nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .
t/ lgsf;L dx;'n nfUg] dfnj:t', s'6gLlts tyf
dx;'n ;'ljwfdf lgsf;L jf k}7f/L x'g] dfnj:t' tyf dx;'n
lt/L c:yfoL k}7f/L x'g] dfnj:t', xjfO{dfu{af6 ofq'n] cfk"m;Fu}
n}hfg] dfnj:t' / kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd d"Nosf] lgsf;L jf
k}7f/L x'g] dfnj:t'df eG;f/ ;]jf b:t'/ nfUg] 5}g .

$=

s[lif ;'wf/ z'Ns M cg'';"rL! sf] bkmf !^ df plNnlvt


dfnj:t' k}7f/L x'Fbf k}7f/L d"Nodf ;f]xL bkmfdf plNnlvt b/n]
s[lif ;'wf/ z'Ns nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .
t/ To:tf dfnj:t'sf] k}7f/L x'Fbf eG;f/ dx;'n nfUg]
/x]5 eg] To:tf] k}7f/Ldf s[lif ;'wf/ z'Ns nfUg] 5}g .

%=

cGtMz'Ns M g]kfnleqsf] ldn jf sf/vfgfaf6 pTkfbg jf tof/


ePsf dfnj:t' jf kbfy{, k}7f/L ePsf dfnj:t' jf kbfy{ jf
;]jfdf cGtMz'Ns P]g, @)%* adf]lhd cGtMz'Ns nufOg] /
c;'n pk/ ul/g] 5 .

^=

d"No clej[l4 s/ M cfly{s jif{ @)&@)&# df d"No clej[l4


s/ P]g, @)%@ adf]lhd d"No clej[l4 s/ nufOg] / c;'n pk/
ul/g] 5 .

&=

:jf:Yo ;]jf s/ M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df g]kfn


;/sf/n] k|bfg ug]{ :jf:Yo ;]jf / ;fd'bflos c:ktfnxn]
k|bfg ug]{ :jf:Yo ;]jf afx]ssf JolQm, ;+:yf jf lgsfoxn]
k|bfg ug]{ :jf:Yo ;]jfdf hf/L lahs d"Nosf] kfFr k|ltztsf
b/n] :jf:Yo ;]jf s/ nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] :jf:Yo ;]jf s/ To:tf]
;]jf k|bfg ug{] JolQm, ;+:yf jf lgsfon]] lahs hf/L u/L c;'n
pk/ ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd :jf:Yo ;]jf s/ c;'n ug]{
JolQm, ;+:yf jf lgsfon] c;'n u/]sf] /sd / ;f]sf] ljj/0f
rf}dfl;s ?kdf k|To]s rf}dfl;s cjlw ;dfKt ePsf] kRrL;
lbgleq ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no jf s/bftf ;]jf
sfof{nodf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-$_ s'g} JolQm, ;+:yf jf lgsfon] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] :jf:Yo ;]jf s/ 5n]sf] kfOPdf s/ clws[tn]
:jf:Yo ;]jf s/ lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd :jf:Yo ;]jf s/ lgwf{/0f ubf{
s/ clws[tn] ;DalGwt JolQm, ;+:yf jf lgsfonfO{ cfkm\gf]
;kmfO{ k]z ug{ kGw| lbgsf] Dofb lbg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq s/ bflvnf
gu/]df jflif{s kGw| k|ltzt Aofh / ljj/0f bflvnf gu/]df k|lt
ljj/0f Ps xhf/ ?k}ofF c;'n pk/ ul/g] 5 .
-&_ s'g} JolQm, ;+:yf jf lgsfon] :jf:Yo ;]jf s/
5n]df s/ clws[tn] pkbkmf -$_ adf]lhd s/ lgwf{/0f u/]sf]
/sdsf] kRrL; k|ltzt /sd h/Ljfgf ug{ ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] :jf:Yo ;]jf s/ ga'emfpg]
JolQm, ;+:yf jf lgsfonfO{ s/ clws[tn] To:tf] JolQm, ;+:yf
2

jf lgsfof/f ;~rflnt sf/f]af/nfO{ aGb ug{ cfb]z lbg


;Sg]5 .
-(_ s/ clws[tn] pkbkmf -$_ adf]lhd u/]sf] s/
lgwf{/0f jf pkbkmf -*_ adf]lhd sf/f]af/ aGb ug{ lbPsf]
cfb]z pk/ lrQ ga'\g] JolQm, ;+:yf jf lgsfon] To:tf]
;"rgf kfPsf] ldltn] tL; lbgleq k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf
nflu cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg
;Sg]5 .
-!)_ pkbkmf -(_ adf]lhd lgj]bg lbg] Dofb u'lh|g
uPdf To:tf] Dofb u'h|]sf] ldltn] ;ft lbgleq Dofb u'lh|g
uPsf] sf/0f vf]nL cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zs ;dIf
lgj]bg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgj]bgdf plNnlvt sf/0f dgfl;a
b]lvPdf cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zsn] Dofb u'h|]sf]
ldltaf6 tL; lbg Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
-!!_ pkbkmf -(_ adf]lhd lgj]bg k/]sf] ldltn] ;f7L
lbgleq ;f] lgj]bg pk/ cfGtl/s /fh:j ljefusf
dxflgb]{zsn] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-!@_ pkbkmf -(_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg pk/ 5fgljg
ubf{ To:tf] lgj]bgsf] lhls/ pko'Qm b]lvg cfPdf :ki6 sf/0f
v'nfO{ krf{ v8f u/L :jf:Yo ;]jf s/ k'gM lgwf{/0f ug{
cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zsn] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-!#_ pkbkmf -(_ adf]lhd lgj]bg lbg] JolQmn] lgwf{l/t
:jf:Yo ;]jf s/ /sddWo] ljjfb/lxt :jf:Yo ;]jf s/ /
hl/jfgf /sd a'emfO{ ljjflbt :jf:Yo ;]jf s/ / hl/jfgf
/sdsf] Ps ltxfO{ /sd gub w/f}6L /fVg' kg]{5 .
-!$_ pkbkmf -!!_ adf]lhdsf] Dofbleq cfGtl/s
/fh:j ljefusf dxflgb]{zsn] lg0f{o gu/]df ;f] Dofb gf3]kl5
jf u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga''em]df ;f] lg0f{osf] ;'rgf kfPsf]
ldltn] k}+tL; lbg leq ;DalGwt JolQmn] /fh:j Gofoflws/0fdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-!%_ o; bkmf adf]lhd k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf]
lgj]bg jf k'g/fj]bg lbg] JolQmn] ;f]sf] Ps k|lt kGw| lbgleq
;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no jf s/bftf ;]jf sfof{nodf
btf{ u/fpg' kg]{5 .
-!^_ pkbkmf -(_ adf]lhd k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg jf
pkbkmf -!$_ adf]lhd k'g/fj]bg lbPsf] sf/0faf6 pkbkmf -$_
3

/ pkbkmf -*_ df pNn]lvt lg0f{osf] sfof{Gjogdf c;/ k/]sf]


dflgg] 5}g .
-!&_ :jf:Yo ;]jf s/ a'emfpg] JolQm, ;+:yf jf
lgsfon] :j]lR5s ?kdf d"No clej[l4 s/df btf{ x'g ;Sg]5 .
-!*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg pkbkmf -!&_ adf]lhd btf{ ePsf] JolQm, ;+:yf jf
lgsfoaf6 d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ adf]lhd d"No clej[l4
s/ c;'n pk/ ug'{ kg]{5 .
-!(_ pkbkmf -!&_ adf]lhd d"No clej[l4 s/df btf{
ePsf] JolQm, ;+:yf jf lgsfon] btf{ ePsf] ldltn] kfFr jif{;Dd
d"No clej[l4 s/ dfq c;'n pk/ ug'{ kg]{5 .
-@)_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] :jf:Yo ;]jf s/sf]
sfo{ljlw cfGtl/s /fh:j ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
-@!_ :jf:Yo ;]jf s/sf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j
ljefu / ;f] ljefu cGtu{tsf sfof{noaf6 x'g]5 . To:tf]
sfof{no gePsf] lhNnfdf ;f] ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd
sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] :jf:Yo ;]jf s/sf] k|zf;g
ug]{5 .
*=

lzIff ;]jf z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df lghL If]qaf6


;~rflnt b]zel/sf pRr dfWolds lzIffeGbf dflysf] lzIff
k|bfg ug]{ lzIf0f ;+:yf, sf7df8f}+ pkTosfleq tyf pk
dxfgu/kflnsf, gu/kflnsf / lhNnf ;b/d'sfd tyf cfGtl/s
/fh:j ljefun] tf]s]sf] :yfgdf ;+rflnt lzIf0f ;+:yfx?sf]
xsdf ;j} txsf]] lzIff k|bfg ug]{ lzIf0f ;+:yfx?n] c;'n ug]{
egf{ z'Ns / dfl;s lzIf0f z'Nsdf Ps k|ltztsf b/n] lzIff
;]jf z'Ns nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .
:ki6Ls/0fM o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu lghL If]qaf6
;~rflnt lzIf0f ;+:yf eGgfn] tfnLd tyf k'gtf{huL tfnLd
k|bfg ug]{ ;+:yf afx]s sfg"g adf]lhd btf{ eO{ lghL If]qaf6
;~rflnt ljZjljBfno, dxfljBfno, ljBfno tyf k|fljlws
lzIffno nufot h'g;'s} lsl;dsf] lzIff k|bfg ug]{ lgsfo
;Demg' k5{ .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
;fj{hlgs z}lIfs u'7L cGtu{t ;~rflnt lzIf0f ;+:yfnfO{
lzIff ;]jf z'Ns nfUg] 5}g .
4

-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z'Ns lk5l8Psf tyf b'u{d


If]qsf ljkGg ju{sf ljBfyL{xsf] lxtdf vr{ ul/g] 5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lzIff ;]jf z'Ns To:tf
lzIf0f ;+:yfn] lahs hf/L u/L c;'n pk/ ug'{ kg]{5 . s'g}
lzIf0f ;+:yfn] lzIff ;]jf z'Ns c;'n x'g] u/L lahs hf/L
gu/]df k|fKt ;"rgfsf cfwf/df To:tf lzIf0f ;+:yfsf] ;Dk"0f{
sfuhft tyf cfly{s / k|zf;lgs sIf s/ clws[tn] cfgf]
sAhf jf lgoGq0fdf lng ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd lzIff ;]jf z'Ns c;'n ug]{
lzIf0f ;+:yfn] c;'n u/]sf] /sd / ;f]sf] ljj/0f rf}dfl;s
?kdf k|To]s rf}dfl;s cjlw ;dfKt ePsf] kRrL; lbgleq
cfGtl/s /fh:j sfof{no ePsf] lhNnfdf ;f] sfof{nodf /
cfGtl/s /fh:j sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf
lgoGqs sfof{nodf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] Dofbleq s'g} lzIf0f
;+:yfn] lzIff ;]jf z'Ns bflvnf gu/]df jflif{s kGw| k|ltzt
Aofh / ljj/0f bflvnf gu/]df k|lt ljj/0f Ps xhf/ ?k}ofF
To:tf] lzIf0f ;+:yfaf6 c;'n pk/ ul/g]5 . pkbkmf -%_ df
tf]lsPsf] Dofbkl5sf] tLg dlxgf;Dd klg lzIff ;]jf z'Ns
bflvnf gug]{ lzIf0f ;+:yfnfO{ sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg s/ clws[tn] aGb ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-&_ s'g} lzIf0f ;+:yfn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lzIff
;]jf z'Ns 5n]sf] kfOPdf s/ clws[tn] lzIff ;]jf z'Ns
lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd lzIff ;]jf z'Ns lgwf{/0f ubf{
s/ clws[tn] ;DalGwt lzIf0f ;+:yfnfO{ cfkm\gf] ;kmfO{ k]z
ug{ kGw| lbgsf] Dofb lbg' kg]{5 .
-(_ s'g} lzIf0f ;+:yfn] lzIff ;]jf z'Ns 5n]df s/
clws[tn] lauf]sf] kRrL; k|ltzt /sd h/Ljfgf ug{ ;Sg]5 .
-!)_ s/ clws[tn] pkbkmf -&_ adf]lhd u/]sf] s/
lgwf{/0f jf pkbkmf -^_ adf]lhd sf/f]af/ aGb ug{ lbPsf] cfb]z
pk/ lrQ ga'\g] lzIf0f ;+:yfn] To:tf] ;"rgf kfPsf] ldltn]
tL; lbgleq k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf nflu cfGtl/s /fh:j
ljefusf dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-!!_ pkbkmf -!)_ adf]lhd lgj]bg lbg] Dofb u'lh|g
uPdf To:tf] Dofb u'h|]sf] ldltn] ;ft lbgleq Dofb u'lh|g
uPsf] sf/0f vf]nL cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zs ;dIf
5

lgj]bg lbg ;Sg]5 / To:tf] lgj]bgdf plNnlvt sf/0f dgfl;a


b]lvPdf cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zsn] Dofb u'h|]sf]
ldltaf6 tL; lbg Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
-!@_ pkbkmf -!)_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg pk/ 5fgljg
ubf{ To:tf] lgj]bgsf] lhls/ pko'Qm b]lvg cfPdf :ki6 sf/0f
v'nfO{ krf{ v8f u/L lzIff ;]jf z'Ns k'gM lgwf{/0f ug{
cfGtl/s /fh:j ljefusf dxflgb]{zsn] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-!#_ pkbkmf -!)_ adf]lhd lgj]bg k/]sf] ldltn] ;f7L
lbgleq ;f] lgj]bg pk/ cfGtl/s /fh:j ljefusf
dxflgb]{zsn] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-!$_ pkbkmf -!)_ adf]lhd lgj]bg lbg] lzIf0f ;+:yfn]
lgwf{l/t lzIff ;]jf z'Ns /sddWo] ljjfb/lxt lzIff ;]jf z'Ns
/ hl/jfgf /sd a'emfO{ ljjflbt lzIff ;]jf z'Ns / hl/jfgf
/sdsf] Ps ltxfO{ /sd gub w/f}6L /fVg' kg]{5 .
-!%_ pkbkmf -!#_ adf]lhdsf] Dofbleq cfGtl/s
/fh:j ljefusf dxflgb]{zsn] lg0f{o gu/]df ;f] Dofb gf3]kl5
jf u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga''em]df ;f] lg0f{osf] ;'rgf kfPsf]
ldltn] k}+QL; lbg leq ;DalGwt JolQmn] /fh:j Gofoflws/0fdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-!^_ o; bkmf adf]lhd k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf]
lgj]bg jf k'g/fj]bg lbg] lzIf0f ;+:yfn] ;f]sf] Ps k|lt kGw|
lbgleq ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no jf s/bftf ;]jf
sfof{nodf btf{ u/fpg' kg]{5 .
-!&_ pkbkmf -!)_ adf]lhd k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg jf
pkbkmf -!%_ adf]lhd k'g/fj]bg lbPsf] sf/0faf6 pkbkmf -&_
df plNnlvt lg0f{osf] sfof{Gjogdf c;/ k/]sf] dflgg] 5}g .
-!*_ ljb]zdf cWoog ug{ hfg] ljBfyL{nfO{ lzIf0f
z'Ns afkt ljb]zL d'b|fsf] ;6xL ;'ljwf lbFbf To:tf] ;6xL
/sddf Ps k|ltzt lzIff ;]jf z'Ns nufOg] / c;'n pk/
ul/g] 5 .
-!(_ pkbkmf -!^_ adf]lhd ljb]zL d'b|fsf] ;6xL ;'ljwf
pknAw u/fpg] a} jf ljQLo ;+:yfn] lzIff ;]jf z'Ns afkt
;+sng u/]sf] /sd csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq /fh:j
vftfdf hDdf u/L ;f]sf] ljj/0f ;lxtsf] hfgsf/L ;DalGwt
cfGtl/s /fh:j sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-@)_ lzIff ;]jf z'Ns ;+sng ;DaGwL cGo sfo{ljlw
cfGtl/s /fh:j ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
6

-@!_ lzIff ;]jf z'Nssf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j


ljefu / ;f] ljefu cGtu{tsf sfof{noaf6 x'g]5 . To:tf]
sfof{no gePsf] lhNnfdf ;f] ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd
sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] lzIff ;]jf z'Nssf] k|zf;g
ug]{5 .
-@@_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
lhNnf lzIff sfof{no jf cGo ;/sf/L lgsfon] lzIf0f
;+:yfnfO{ h'g;'s} lsl;dsf] ;]jf, ;'ljwf jf l;kmfl/; pknAw
u/fpFbf To:tf] lzIf0f ;+:yfn] ;fljsdf afsL /x]sf] aSof}tf
lzIff ;]jf s/ tyf lzIff ;]jf z'Ns a'emfPsf] k|df0f k]z
u/]kl5 dfq ;f] ;]jf ;'ljwf jf l;kmfl/; pknAw u/fpg' kg]{5 .
(=

;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/ / ;jf/L ;fwg s/ M cfly{s


jif{ @)&@)&# df cg';"rL# adf]lhd ;8s lgdf{0f tyf
;Def/ b:t'/ / ;jf/L ;fwg s/ nufOg] / c;'n pk/ ul/g]
5.

!)=

;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/ M cfly{s jif{ @)&@)&# df


;8s dd{t tyf ;'wf/ ug{ ljb]zaf6 g]kfndf k}7f/L x'g]
k]6f]ndf k|lt ln6/ rf/ ?k}ofF / l8h]ndf k|lt ln6/ b'O{ ?k}ofF
;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/ eG;f/ laGb'd} nufOg] / c;'n
pk/ ul/g] 5 .
3/hUuf /lhi6]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'/ M cfly{s
jif{ @)&@)&# df cg';"rL$ adf]lhd 3/hUuf /lhi6]zg
b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'/ nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .

!!=

!@=

rnlrq ljsf; z'Ns M cfly{s jif{ @)&@)&# df cg';"rL%


adf]lhd rnlrq ljsf; z'Ns nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .

!#=

k|b'if0f lgoGq0f z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df g]kfnleq


laqmL ljt/0f x'g] k]6f]n tyf l8h]ndf k|lt ln6/ krf; k};fsf
b/n] k|b'if0f lgoGq0f z'Ns nufOg] / c;'n pk/ ul/g] 5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z'Ns g]kfn cfon lgudn]
c;'n u/L k|To]s dlxgfsf] z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq
/fh:j vftfdf bflvnf ug'{ kg]{5 . ;f] cjlwleq bflvnf gu/]df
jflif{s kGw| k|ltzt Jofh ;lxt c;'n pk/ ul/g] 5 .
7

-#_ o; bkmf adf]lhdsf] k|b'if0f lgoGq0f z'Nssf]


k|zf;g cfGtl/s /fh:j ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!$=

6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df


6]lnkmf]g h8fg ug]{ u|fxsaf6 6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns afkt
Ps xhf/ ?k}ofF c;'n pk/ ul/g]5 . 6]lnkmf]gsf] :jfldTj
kl/jt{g ePsf] cj:yfdf 6]lnkmf]gsf] :jfldTj k|fKt ug]{
JolQmaf6 ;d]t To:tf] z'Ns c;'n pk/ ul/g]5 .
t/ clu|d e'QmfgL x'g] -lk|k]8_ df]jfOn 6]lnkmf]gsf]
xsdf k|To]s l;dsf8{ / l/rfh{ sf8{sf] d"Nodf b'O{ k|ltztsf
b/n] 6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns nfUg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z'Ns b"/;~rf/ ;]jf
pknAw u/fpg] lgsfon] c;'n u/L k|To]s dlxgfsf] z'Ns csf]{
dlxgfsf] kRrL; ut]leq /fh:j vftfdf bflvnf ug'{ kg]{5 . ;f]
cjlwleq bflvnf gu/]df ;DalGwt lgsfoaf6 jflif{s kGw|
k|ltzt Jofh ;lxt c;'n pk/ ul/g]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhdsf] 6]lnkmf]g :jfldTj z'Nssf]
k|zf;g cfGtl/s /fh:j ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .

!%=

b"/;~rf/ ;]jf b:t'/ M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df b"/;~rf/


;]jf pknAw u/fpg] lgsfon] u|fxsaf6 lng] dx;'nsf] P3f/
k|ltzt /sd b"/;~rf/ ;]jf b:t'/ afkt c;'n pk/ ul/g]5 .
u|fxsaf6 c;'n pk/ ul/g] o:tf]] b:t'/ /sd b"/;~rf/ ;]jf
pknAw u/fpg] lgsfon] d"No clej[l4 s/ ;lxt bflvnf ug'{
kg]{5 .
t/ O06/g]6 6]lnkmf]g ;]jf -le=cf]=cfO{=lk=_ afx]ssf]
O06/g]6 ;]jf tyf k]h/ ;]jf k|bfosnfO{ To:tf] b:t'/ nfUg]
5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b"/;~rf/ ;]jf pknAw u/fpg] cg'dlt k|fKt lgsfoxaLr
Psn] csf]{sf] g]6js{ k|of]u u/] afkt ltg'{kg]{ z'Ns -OG6/
sg]S;g rfh{_ df To:tf] b:t'/ nfUg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b:t'/ b"/;~rf/ ;]jf
pknAw u/fpg] cg'dlt k|fKt JolQm jf lgsfon] c;'n u/L
k|To]s dlxgfsf] z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq d"No
clej[l4 s/ ;lxt /fh:j vftfdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
8

-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd bflvnf ug'{ kg]{ b:t'/


Dofbleq ga'emfPdf To:tf] afFsL /sddf dfl;s kfFr k|ltztsf
b/n] yk b:t'/ nfUg]5 .
-%_ b"/;~rf/ ;]jf b:t'/sf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j
ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!^=

Sofl;gf] /f]oN6L M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df g]kfndf /x]sf


Sofl;gf] ;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQm tyf lgsfon]
Sofl;gf] ;~rfng u/] jfkt jflif{s tLg s/f]8 ?k}ofF /f]oN6L
ltg'{ kg]{5 .
t/, cfw'lgs d]lzg jf pks/0fsf] dfWodaf6 dfq
v]nfOg] v]nsf] nflu jflif{s b'O{ s/f]8 ?k}ofF /f]oN6L ltg'{
kg]{5 .
-@_ Sofl;gf] ;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQm jf
lgsfon] pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu Pp6f Ohfhtkqaf6
Sofl;gf]sf] xsdf Ps :yfgdf / cfw'lgs d]lzg jf pks/0fsf]
dfWodaf6 dfq v]nfOg] v]nsf] nflu a9Ldf rf/ :yfgdf dfq
To:tf] v]n ;~rfng ug{ kfpg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] /f]oN6L afktsf] /sd
;DalGwt Sofl;gf] ;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQm jf
lgsfon] cfly{s jif{ k|f/De ePsf] ldltn] b'O{ dlxgfleq ;+:s[lt,
ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfnodf a'emfpg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq /f]oN6L
ga'emfpg] JolQm jf lgsfonfO{ ;f] /f]oN6L /sdsf] aflif{s kGw|
k|ltztsf b/n] z'Ns / ;f] Dofb gf3]sf] ldltn] tLg dlxgf;Dd
To:tf] /sd ga'emfPdf jflif{s kGw| k|ltztsf b/n] yk z'Ns
;d]t nufO{ /f]oN6L /sd c;'n pk/ ul/g]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] Sofl;gf] /f]oN6Lsf] lgodg /
k|zf;g ;DaGwL ;Dk"0f{ sfo{ ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s
p8\8og dGqfnoaf6 x'g]5 .
-^_ cfly{s jif{ @)&))&! sf] nflu Sofl;gf]
;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt u/]sf t/ ljljw sf/0fn]
Sofl;gf] aGb eO{ ;f] cfly{s jif{leq k"0f{?kdf Sofl;gf]
;~rfng ug{ g;sL /f]oN6L ga'emfPsf JolQm jf lgsfon]
To:tf] cfly{s jif{df a'emfpg' kg]{ /f]oN6L, z'Ns / yk z'Nssf]
xsdf b]xfo adf]lhd x'g]5 M
9

-s_ @)&) ;fn c;f]h d;fGtleq ;+:s[lt, ko{6g


tyf gful/s p8\8og dGqfnodf lnlvt ?kdf
lgj]bg btf{ u/fO{ sf/f]af/ aGb u/]sf Sofl;gf]n]
jflif{s ?kdf a'emfpg' kg]{ Sofl;gf] /f]oN6L
/sdsf] kRrL; k|ltzt /f]oN6L /sd / ;f]df
nfu]sf] z'Ns / yk z'Nssf] krf; k|ltzt /sd
@)&@ kf}if d;fGtleq a'emfPdf afsL /f]oN6L
/sd / To;df nfu]sf] z'Ns / yk z'Ns ldGxf
x'g]5 .
-v_ ;+:s[lt, ko{6g tyf gful/s p8\8og dGqfnoaf6
lnlvt ?kdf ;"rgf hf/L u/L @)&! j}zfv b]lv
aGb u/fOPsf Sofl;gf]n] jflif{s ?kdf a'emfpg'
kg]{ Sofl;gf] /f]oN6L /sdsf] krxQ/ k|ltzt
/f]oN6L /sd / ;f]df nfu]sf] z'Ns / yk z'Nssf]
krf; k|ltztn] x'g] /sd @)&@ kf}if d;fGtleq
a'emfPdf afFsL /f]oN6L /sd, To;df nfu]sf] z'Ns
/ yk z'Ns ldGxf x'g]5 .
!&=

jg k}bfjf/ z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)&@)&# df g]kfn


;/sf/f/f ;fd'bflos jgsf] ?kdf x:tfGt/0f ul/Psf /fli6o
jg dWo] pkef]Qmf ;d"xn] sfg"g adf]lhd sfo{of]hgf agfO{
lgsflnPsf] ;fn / vo/sf sf7 pkef]Qmf ;d"x aflx/ Jofkfl/s
k|of]hgsf nflu laqmL u/]df To;/L laqmL u/L k|fKt ePsf]
/sddWo] kGw| k|ltzt /sd jg k}bfjf/ z'Ns afkt g]kfn
;/sf/sf] ;l~rt sf]ifdf hDdf ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd pkef]Qmf ;d"x aflx/
Jofkfl/s k|of]hgsf] nflu sf7 laqmL u/L pkef]Qmf ;d"xn] k|fKt
u/]sf] /sd ;fd'bflos jgsf] ;+/If0f, ;+aw{g, jftfj/0f ;+/If0f
/ :yfgLo ljsf;;Fu ;DalGwt sfo{df vr{ ug'{ kg]{5 .
-#_ jg k}bfjf/ z'Ns ;DjGwL sfo{ljlw cy{ dGqfnosf]
;xdltdf jg tyf e";+/If0f dGqfnon] lgwf{/0f u/] adf]lhd
x'g]5 .
-$_ o; bkmf adf]lhdsf] jg k}bfjf/ z'Nssf] k|zf;g
jg tyf e";+/If0f dGqfnoaf6 x'g]5 .

!*=

b/ 36fpg, a9fpg jf 5'6 lbg ;Sg] M -!_ k|rlnt sfg"gdf


h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n] cfjZostf
10

cg';f/ of] P]g / cGo sfg"g adf]lhd nufOPsf b:t'/, z'Ns,


dx;'n / s/sf] b/ 36fpg, a9fpg jf To:tf] b:t'/, z'Ns,
dx;'n / s/ cf+lzs jf k"0f{ ?kdf 5'6 lbg ;Sg]5 . To:tf] b/
36fOPsf], a9fOPsf] jf 5'6 lbOPsf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf
k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/sf] b/ 36fOPsf], a9fOPsf]
jf s'g} b:t'/ z'Ns, dx;'n / s/ cf+lzs jf k"0f{ ?kdf 5'6
lbOPsf] ljj/0f k|To]s jif{ cy{ dGqfnon] Joj:yflksf;+;bdf
k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbOPsf] k"0f{ jf cf+lzs s/
5'6 ;'ljwfsf] s;}n] b'?kof]u u/]df jf s'g} vf; k|of]hgsf]
nflu 5'6 ;'ljwfdf k|fKt u/]sf] dfnj:t' cGo k|of]hgdf k|of]u
u/]df To;/L 5'6 lbOPsf] b:t'/, z'Ns, dx;'n / s/ /sd
c;'n pk/ u/L ;f] /sd a/fa/ hl/afgf ul/g]5 .
!(=

k|lqmof ;/nLs/0f jf afwf c8\sfp k'ms'jf ug{ ;Sg] M cfos/


P]g, @)%*, d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@, cGtMz'Ns P]g,
@)%*, eG;f/ P]g, @)^$ tyf o; P]gsf] sfof{Gjogsf] qmddf
x8\tfn, b}jL k|sf]k, k|fs[lts ljklQsf] sf/0fn] plNnlvt P]gn]
k|bfg u/]sf] s'g} ;'ljwf pkef]u ug{ gkfpg] cj:yf l;h{gf
ePdf, s'g} hl6ntf b]lvPdf jf plNnlvt P]g tyf o; P]gsf]
sfof{Gjogdf s'g} afwf c8\sfp kg{ uPdf cy{ dGqfnon]
cfjZostf cg';f/ cjlw yk ug{, k|lqmof ;/nLs/0f ug{ jf
sfof{Gjogdf b]lvPsf] afwf c8\sfp k'ms'jf ug{ ;Sg]5 .

@)=

z'Ns tyf Jofh ldGxf x'g] M -!_ lrlsT;s, snfsf/, kqsf/,


v]nf8L, OlGhlgo/, sfg"g Joj;foL, n]vfk/LIfs, k/fdz{ ;]jf
k|bfos, ;]jflgj[Q, jxfnjfnf jf ;fj{hlgs kb wf/0f u/]sf
kbflwsf/L, sd{rf/L, lzIfs, k|fWofks nufotsf k|fs[lts
JolQmn]] cfo jif{ @)^*)^(, @)^()&) / @)&))&! sf]
cfo ljj/0f / ;f] cg';f/ nfUg] s/ @)&@ ;fn kf}if
d;fGt;Dd bflvnf u/]df ;f]df nfUg] z'Ns tyf Aofh ;d]t
ldGxf x'g]5 . ;fy} ;f]eGbf cl3sf jif{x?sf] cfo ljj/0f k]z ug'{
kg]{ 5}g .

@!=

k"j{ cg'dflgt s/ ljj/0f k]z ug]{ s/bftfsf] nflu ljz]if


Joj:yf M e"sDkaf6 k"0f{ ?kdf Joj;fo Wj:t eO{ /fxt k|fKt
11

u/]sf / lhNnf b}jL k|sf]k p4f/ ;ldltaf6 k|dfl0ft ePsf k"j{


cg'dflgt cfo ljj/0f a'emfpg] ;fgf s/bftfn] To:tf] k|df0f
;lxt cfo ljj/0f a'emfPdf cfly{s jif{ @)&!.&@ df nfu]sf]
cfos/ / 3/ axfn s/ ldGxf x'g]5 . ;fy} To:tf s/bftfsf]
cfly{s jif{ @)&@.&# sf] nflu cGtMz'Ns Ohfht gjLs/0f
b:t'/ nfUg] ePdf ;f] ;d]t ldGxf x'g]5 .
@@=

@#=

@$=

aSof}tf s/ ldGxf ;DaGwL ljz]if Joj:yf M cfos/ P]g, @)#!


adf]lhdsf]] cfos/ / d"No clea[l4 s/ P]g, @)%@ n]
k|lt:yfkg u/]sf xf]6]n s/, dgf]/~hg s/, 7]Ssf s/ /
laqmLs/ P]g adf]lhd @)^) ;fn c;f/ d;fGt;Dd nut
sfod eO{ c;'n pk/ x'g g;s]sf aSof}tf s/dWo] k|lt nut
aL; xhf/ ?k}ofF;Ddsf] aSof}tf s/ / ;f]df nfu]sf] Aofh ldGxf
ul/Psf] 5 .
qm;/ pBf]usf] Ohfht ;DaGwL ljz]if Joj:yf M pBf]u btf{ u/L
ljutdf ljleGg sf/0fn] ;~rfng x'g g;sL cGtMz'Ns
Ohfhtkq glnPsf jf Ohfhtkq gjLs/0f gu/]sf qm;/
pBf]un] cfly{s jif{ @)&@.&# sf] nflu @)&@ ;fn c;f]h
d;fGtleq cGtMz'Ns Ohfhtkq lnO{ sf/f]af/ ;~rfng u/]df
;f]eGbf cl3 nfu]sf] Ohfht b:t'/, ljnDa b:t'/, hl/jfgf /
Aofh ldGxf x'g]5 .
;fgf hnljB't cfof]hgfx?sf] d"No clea[l4 s/ lkmtf{ ;DaGwL
Joj:yf M -!_ z"Go b/sf] ;'ljwf kfpg' kg]{ gfkmf gsdfpg]
p2]Zo ePsf ;d'bfodf cfwfl/t pkef]Qmf ;ldltaf6 lgdf{0f
tyf ;~rfng ePsf jf xfn;Dd z"Gob/sf] ;'ljwf glnPsf
;fgf hnljB't cfof]hgf -7]Ssf ;Demf}tfaf6 sfo{ ;Dkfbg
u/fPsf cfof]hgfx? ;d]t_ nfO{ tL cfof]hgfn] e'QmfgL u/]sf]
d"No clej[l4 s/ j}slNks phf{ k|a4{g s]Gb|af6 :jLs[t x'g]sf]
xsdf ;f] s]Gb|sf] / cGo ;fgf hn ljB't cfof]hgfsf] xsdf
ljB't ljsf; ljefusf] l;kmfl/;df cfGtl/s /fh:j ljefun]
tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 .
-@_ s/ lkmtf{ bfjL ;DaGwdf d"No clej[l4 s/ P]g,
@)%@ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg @)&@ ;fn kf}if
d;fGtleq s/ lkmtf{ bfjL u/]df pkbkmf -!_ adf]lhd d"No
clej[l4 s/ lkmtf{ lbOg]5 .
12

@%=

;fdflhs ;'/Iff sf]if ;DaGwL Joj:yf M -!_ cfos/ P]g, @)%*


sf] cg';"rL! sf] bkmf ! adf]lhd Psn k|fs[lts JolQmsf]
jflif{s b'O{ nfv krf; xhf/ ?k}of;Dd /f]huf/Lsf] cfo ePdf
;f] cfodf Ps k|ltztsf b/n] / bDkQLsf] xsdf jflif{s tLg
nfv ?k}of;Dd /f]huf/L cfo ePdf Ps k|ltztsf b/n] s/
nfUg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s/ /sd e'QmfgLsf avt
;|f]tdf sL u/L c;'n ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd c;'n ul/Psf] /sd 5'}
/fh:j vftfdf hDdf ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
lgj[Qe/0f afktsf] cfodf o; bkmf adf]lhdsf] s/ nfUg]
5}g .

@^=

/fh:j r'xfj6 -cg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@ df


;+zf]wg M /fh:j r'xfj6 -cg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@
sf],
-!_ bkmf @ sf],
-s_
v08 -s_ sf] ;f b]xfosf] v08 -s_ /flvPsf]
5 M
-s_ /fh:j eGgfn] sfg"g adf]lhd g]kfn
;/sf/nfO{ ltg'{ jf a'emfpg' kg]{ eG;f/
dx;'n, cGtMz'Ns, cfos/, d"No
clej[l4 s/, ;jf/L ;fwg s/, 3/hUuf
axfn s/, ;DklQ s/ jf 3/hUuf
/lhi6]zg b:t'/ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
k|rlnt sfg"g adf]lhd nfUg] cGo s/
tyf u}/s/ /fh:jnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-v_
v08 -s_ kl5 b]xfosf] v08 -s!_ ylkPsf]
5 M
-s!_ u}/ s/ eGgfn] sfg"g adf]lhd
nfUg] b:t'/, ;]jf z'Ns, /f]oN6L,
nfef+z, ;fFjf, Aofh ;d]tsf] /sd
;Demg' k5{ .
-u_
v08 -_ kl5 b]xfosf] v08 -!_ ylkPsf]
5 M
13

-@_

-!_ dGqfno eGgfn] g]kfn ;/sf/,


cy{ dGqfno ;Demg' k5{ .
-3_
v08 -5_ kl5 b]xfosf v08 -5!_, -5@_, /
-5#_ ylkPsf 5g\ M
-5!_ lauf] eGgfn] cfos/, d"No
clej[l4 s/, cGtMz'Ns, 3/ axfn
s/ / sfg"g adf]lhd nfUg] cGo
s/, z'Ns tyf Aofh ;d]tsf]
/sd ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
eG;f/ rf]/L k}7f/L ePsf] jf x'g
nfu]sf] dfnj:t'sf] yf]s ahf/
d"No jf dfnj:t' k]mnf gk/L
sfuh dfq k]mnf k/]sf]df To:tf]
dfnj:t' k}7f/L ubf{ eG;f/
laGb'df eG;f/ k|of]hgsf] nflu
sfod x'g] d"No / ;f]df nfUg]
eG;f/ dx;'nnfO{ ;d]t hgfpF5 .
-5@_ 9'jfgLsf
;fwg
eGgfn]
ofq'jfxs ;jf/L ;fwg afx]ssf
dfn;fdfg cf];f/k;f/ ug]{
sfddf k|of]u x'g] n/L, 6s, ldgL
6s, sG6]g/, a'n]6, 6\of/,
lksck, Eofg, 6ofS6/ h:tf
9'jfgLsf ;fwg ;Demg' k5{ .
-5#_ sDKo"6/ ;"rgf k|0ffnL eGgfn]
ljefun] sfof{Gjogdf Nofpg]
sDKo"6/ ;"rgf k|0ffnL ;Demg' k5{
/ ;f] zAbn] j]edf cfwfl/t
cgnfOg 9'jfgL ;fwg cg'udg
k|0ffnLnfO{ ;d]t hgfp5 .
bkmf $ sf],
-s_
v08 -r_ sf] ;f b]xfosf] v08 -r_ /flvPsf]
5 M
-r_ /fh:j a'emfpg' kg]{ sfof{nosf]
sd{rf/L;Fu ldnf]dtf] u/L jf gu/L
g]kfn ;/sf/nfO{ sfg"g adf]lhd ltg'{
a'emfpg' kg]{ /fh:j /sddf x]/k]m/ jf
14

kl/jt{g u/]df jf /fh:j a'emfPsf] b]lvg]


unt lnvt tyf sfuhft tof/ u/]df
jf k]z u/]df .
-v_
v08 -r_ kl5 b]xfosf] v08 -5_ ylkPsf] 5 M
-5_ /fh:j a'emfpg] k|of]hgsf] nflu 3f]if0ff
ul/g' kg]{ jf b]vfpg' kg]{ s'g} cfo, 3/
hUuf jf cGo ;DklQ jf ;fdfgsf] d"No
36L jf a9L x'g] u/L lx;fj jf sfuhft
tof/ u/L k]z u/]df .
-#_ bkmf & kl5 b]xfosf] bkmf &s= ylkPsf] 5 M
&s= cfsl:ds hfFr k/LIf0f ug{ ;Sg] M -!_ s;}n]
/fh:j r'xfj6 u/]sf] dflgg] s'g} sfo{ u/]sf] 5
eGg] ljZjf; nfUg] dgfl;j sf/0f ePdf
dxflgb]{zs jf lghn] v6fPsf] s'g} sd{rf/Ln]
cfsl:ds ?kdf h'g;'s} JolQm, ofq', dfn;fdfg
cf];f/k;f/ ug]{ oftfoftsf ;fwg, s'g} 3/, k;n,
uf]bfd nufotsf :yfgdf k|j]z ug{, oftfoftsf
;fwgnfO{ /f]sL cfjZos sfuhft dfu ug{ jf
tnf;L lng jf s'g} ejg, uf]bfd, k;n,
sf/f]af/:yn, hUuf / :yfg ljz]ifdf pkl:yt eO{
vfgtnf;L lng, l;naGbL ug{ jf s'g} dfnj:t' jf
sfuhft lgoGq0fdf lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} :yfgdf
vfgtnf;L lnFbf jf cfsl:ds hfFr ug'{kbf{
;DalGwt JolQmnfO{ vfgtnf;L lng' jf hfFr ug'{
k/]sf] sf/0f v'nfO{ lnlvt hgfp lbg' kg]{5 .
-$_ bkmf * df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M
t/ ;f] cjlwleq cg';Gwfg tyf txlssftsf]
sfd ;DkGg gePdf dxflgb]{zsn] cfjZostf cg';f/
Ps}k6s jf k6s k6s u/L tL; lbg;Dd cg';Gwfg tyf
txlssftsf] nflu Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
-%_ bkmf ( sf] pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf pkbkmf -*_ / -(_
ylkPsf 5g\ M
-*_ cg';Gwfg tyf txlssftsf] qmddf /x]sf]
s'g} JolQm sf/afxLaf6 efUg] p2]Zon] ljb]z hfg ;Sg]
;Defjgf /x]sf] ljZjf; x'g] kof{Kt sf/0f ePdf ljefun]
lghnfO{ ljb]z hfgaf6 /f]s nufpg, o:tf] JolQmsf]
15

/fxbfgL sAhfdf lng jf /f]Ssf ug{ ;DalGwt lgsfonfO{


n]vL k7fpg ;Sg]5 .
-(_ o; P]g adf]lhd cg';Gwfg tyf
txlssftsf] qmddf /x]sf] JolQmsf] ;DalGwt sfof{no,
;+3, ;+:yf jf s'g} a} jf ljQLo ;+:yf jf ;xsf/L
;+:yfdf /x]sf] sf/f]af/sf] ljj/0f jf lwtf]kq ahf/df
ePsf] cfly{s sf/f]af/sf] ljj/0f ljefun] cg';Gwfgsf]
k|of]hgsf] nflu ;DalGwt ;+:yf, sfof{no jf JolQm;+u
dfu ug{ ;Sg]5 . To;/L dfu u/]sf] ljj/0f lgwf{l/t
Dofbleq pknAw u/fpg' ;DjlGwt sfof{no, ;+:yf jf
JolQmsf] st{Jo x'g]5 .
-^_ bkmf !) sf],
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf ljefusf] s'g} sd{rf/LnfO{
eGg] zAbx?sf] ;f ljefu jf dftxt sfof{nosf]
s'g} clws[t sd{rf/LnfO{ eGg] zJbx? /flvPsf
5g\ .
-v_ pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf] 5 M
-#_ o; P]g adf]lhd sf/jfxL z'? ul/Psf] s'g}
s;"/sf] cg';Gwfg tyf txlssft ub}{ hfbf
k|rlnt cGo sfg"g adf]lhdsf] s;"/ u/]sf]
b]lvPdf ljefun] ;f]xL sfg"g adf]lhd sf/jfxL
cufl8 j9fpg ;DjlGwt lgsfo jf clVtof/ k|fKt
clwsf/L ;dIf n]vL k7fpg ;Sg]5 .
-&_ bkmf !! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -r_ kl5 b]xfosf] v08
-5_ ylkPsf] 5 M
-5_ /fh:j r'xfj6 ;DaGwL s;"/sf] cg';Gwfgdf /x]sf]
JolQm jf ;+:yfsf] rn crn ;DklQ /f]Ssf ug'{ kg]{
dgfl;j sf/0f ePdf cg';Gwfg clws[tn] To:tf]
;DklQ /f]Ssf /fVg ;DalGwt lgsfodf n]vL
k7fpg ;Sg]5 .
-*_ bkmf !# kl5 b]xfosf bkmf !#s=, !#v= / !#u= ylkPsf
5g\ M
!#s=;DalGwt lgsfonfO{ n]vL k7fpg ;Sg] M
-!_ cg';Gwfg clws[tn] /fh:j r'xfj6 ;DaGwL
s;"/sf] cg';Gwfg ubf{ k|rlnt sfg"g adf]lhd
lgwf{/0f ug'{kg]{ cfos/, d"No clej[l4 s/,
cGtMz'Ns, eG;f/ dx;'n jf u}/s/ nfk/afxL jf
16

x]nr]q\mofOF u/L jf cGo s'g} sf/0faf6 q'6L x'g


uPsf] kfPdf ;f] s'/f pNn]v u/L ljefu ;dIf
k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg';Gwfg
clws[tsf] k|ltj]bg k|fKt ePkl5 ljefun] To:tf]
s/, cGtMz'Ns, eG;f/ dx;'n jf u}/s/sf]
lgwf{/0fdf ePsf] q'6L ;Rofpg ;DalGwt ;+:yf jf
lgsfodf n]vL k7fpg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd q'6L ;Rofpgsf]
nflu n]vL cfPdf ;f] adf]lhd q'6L ;Rofpg' To:tf]
;+:yf jf lgsfosf] st{Jo x'g]5 .
!#v= sDKo'6/af6 k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] ?kdf lng
;Sg] M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg cGoyf k|dfl0ft ePsf]df afx]s ljB'tLo
dfWodaf6 k|zf]lwt jf ljsf; ul/Psf ljefun]
tf]s]sf] clen]vnfO{ k|df0fsf] ?kdf lng ;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] clen]vsf] ljj/0f
tyf tYof k|fKt ug]{, ljZn]if0f ug]{ jf k|zf]wg ug]{
;DaGwL cGo Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
!#u= j]adf cfwfl/t cgnfOg 9'jfgL ;fwg cg'udg
k|0ffnL nfu" ug]{ M -!_ sfg"g adf]lhd btf{ ePsf]
9'jfgLsf] ;fwgaf6 Ps lhNnfaf6 csf]{ lhNnfdf
dfn;fdfg cf];f/k;f/ ug'{ k"j{ 9'jfgL ul/g]
dfn;fdfgsf] ljj/0f j]adf cfwfl/t s]Gb|Lo ;"rgf
k|0ffnLdf k|lji6L u/]/ dfq cf];f/k;f/ ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf 9'jfgLsf] ;fwg
k|of]ustf{n] dfn;fdfg 3f]if0ffsf] d'b|0f k|lt /
ljefuaf6 tf]lsPsf sfuhft 9'jfgL cjlwe/
cfkm\gf] ;fydf /fVg' kg]{5 .
-#_ g]kfnleq btf{ ePsf] jf gofF btf{ x'g]
9'jfgLsf] ;fwg wgLn] ljefun] tf]s]sf] dfkb08
cg';f/sf] e"cjl:ylt b]vfpg] rfn' xfntsf] oGq
-lhlkP; l8efO;_ sf] l;nl;n]jf/ gDa/ ljefudf
btf{ u/L clgjfo{ ?kdf cfkm\gf] 9'jfgLsf] ;fwgdf
h8fg u/L /fVg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} lsl;dsf] 9'jfgLsf] ;fwg jf s'g}
17

:yfgdf rNg] ;fwgdf hLkLP; l8efO; clgjfo{


?kdf h8fg ug'{ gkg]{ u/L ljefun] tf]Sg
;Sg]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] Joj:yf g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
tf]s]sf] ldltb]lv nfu" x'g]5 .
-(_ bkmf @) sf] ;6[f b]xfosf] bkmf @) /flvPsf] 5 M
@)= d'2f bfo/ ug'{kg]{ cjlw M -!_ o; P]g adf]lhdsf]
s;"/sf] cg';Gwfg tyf txlssft ;dfKt eO{ d'2f
bfo/ ug{ ;/sf/L jsLnsf] /fo dfu ePdf
;DalGwt ;/sf/L jsLnn] kGw| lbgleq ;f]
;DaGwdf cfkm\gf] /fo pknJw u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;/sf/L jlsnn] /fo
pknJw u/fPsf] ldltn] aL; lbgleq d'2f bfo/ ug'{
kg]{5 .
-!)_ bkmf @# sf] ;f b]xfosf] bkmf @# /flvPsf] 5 M
@#= ;hfo M -!_ /fh:j r'xfj6sf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{
lauf]sf] bf]Aa/;Dd hl/afgf u/L s;"/sf] dfqf x]/L
tLg jif{;Dd s}b x'g]5 .
-@_ /fh:j r'xfj6sf] s;"/sf] dltof/nfO{
d'Vo cleo'QmnfO{ x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd
a'emfpg' kg]{ /fh:j /sddf /fh:j ;DaGwL k|rlnt
sfg"g adf]lhdsf]] Aofh ;d]t nfUg]5 .
-$_ bkmf !#u= sf] pkbkmf -!_, -@_ jf
-#_ df plNnlvt Joj:yfsf] ljk/Lt sfo{ ug]{
;DalGwt 9'jfgL ;fwgsf] wgL jf ;f]sf]
k|of]ustf{nfO{ cg';Gwfg clws[tn] k|yd k6ssf]
nflu b'O{ xhf/ ?k}of / To;kl5 k6s} lkR5] kfFr
xhf/ ?k}ofF hl/jfgf ug]{5 .
-!!_ bkmf @^ sf] ;f b]xfosf] bkmf @^ /flvPsf] 5 M
@^= ljz]if1 jf sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg ;lsg] M
o; P]g cGtu{tsf] cg';Gwfg tyf txlssft
;DaGwL sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf ljefun]
ljz]if1sf] /fo lng jf s'g} ljz]if1 jf cGo
18

sd{rf/LnfO{ sfhdf lnO{ jf s/f/df /fvL sfddf


nufpg ;Sg]5 .
-!@_ bkmf @( sf] ;f b]xfosf] bkmf @( /flvPsf] 5 M
@(= k'/:sf/ lbOg] M -!_ o; P]g cGtu{tsf] s;"/ u/]sf]
;"rgf lbg] ;'/fsLnfO{ ;f] s;"/ ;DaGwL d'2fsf]
clGtd lsgf/f nfu]kl5 c;'n ePsf] ljuf] /sdsf]
kGw| k|ltzt jf kGw| nfv ?k}ofFdWo] h'g 36L x'G5
;f] a/fa/sf] /sd k'/:sf/ :j?k lbOg]5 .
-@_ o; P]g adf]lhd ljefun] u/]sf]
cg';Gwfg tyf txlssftaf6 s;}n] cfk"mn] ltg'{
a'emfpg' kg]{] /fh:jsf] ;Dk"0f{ jf s]xL c+z 5n]sf]
k|dfl0ft eO{ c;'n x'g cfPsf] ljuf] /sdsf] kfFr
k|ltzt jf kfFr nfv ?k}ofFdWo] h'g 36L x'G5 ;f]
a/fa/sf] /sd cg';Gwfg tyf txlssftdf ;+nUg
sd{rf/LnfO{ k'/:sf/ :j?k lbOg]5 .
-#_ k'/:sf/ kfpg] JolQm PseGbf a9L
ePdf k'/:sf/sf] /sd ;dfg'kflts ?kdf
lbOg]5 .
-!#_ bkmf #) kl5 b]xfosf] bkmf #)s= ylkPsf] 5 M
#)s= ;'/fsL vr{ lbOg] M -!_ /fh:j r'xfj6sf] ;"rgf
lbg] ;'/fsLnfO{ ;"rgfsf] ;Totfsf] cfwf/df
ljefuf/f tf]lsPsf] sfo{ljlw adf]lhd tTsfn
bz xhf/ ?k}of;Dd ;'/fsL vr{ lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;'/fsL vr{
lbOPsf] ;'/fsLsf] gfd, y/ / jtg uf]Ko
/flvg]5 .
-!$_ bkmf #@ kl5 b]xfosf bkmf #@s= / #@v= ylkPsf 5g\ M
#@s= sfnf] ;"rLdf /fVg] M -!_ o; P]g adf]lhd /fh:j
c;'nLsf] nflu cg';Gwfg tyf txlssft eO{
s;"/bf/ 7xl/Psf] JolQm jf lgsfonfO{ ljefun]
tf]lsPsf] k|lqmof k"/f u/L sfnf] ;"rLdf /fVg
n]vL k7fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd n]vL cfPdf
;DalGwt lgsfon] To:tf] JolQm jf lgsfonfO{
k|rlnt sfg"g adf]lhd sfnf] ;"rLdf /fVg'
kg]{5 .
19

#@v= c;'n pk/ ug]{ M o; P]g adf]lhd g]kfn


;/sf/nfO{ a'emfpg' kg]{ /fh:j ;/sf/L afFsL ;/x
c;'n pk/ ul/g] 5 .
-!%_ bkmf #& kl5 b]xfosf] bkmf #&s= ylkPsf] 5 M
#&s= /fh:j k|x/Lsf] ?kdf v6fpg ;Sg] M -!_ bkmf #&
df pNn]v eP adf]lhd /fh:j k|x/Lsf] 5'} Joj:yf
geP;Ddsf nflu g]kfn ;/sf/n] ljefu cGtu{t
/xg] u/L cfjZostf cg';f/ ;z:q k|x/L ansf
clws[t tyf hjfgnfO{ /fh:j k|x/Lsf] ?kdf sfd
ug{ v6fpg ;Sg]5 .
-@_ /fh:j k|x/Ln] dxflgb]{zssf] k|ToIf
dftxt / lgoGq0fdf /xL sfd ug'{ kg]{5 .
-#_ s;}n] /fh:j r'xfj6 u/]sf] jf ug{
nfu]sf] dgfl;j sf/0f ePdf dxflgb]{zs jf
;DalGwt cg';Gwfg clws[tsf] cfb]zdf /fh:j
k|x/Ln] To:tf] sfo{ ug{af6 lghnfO{ /f]Sg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd /f]Sg vf]Hbf
lghn] x'nx'Hht jf hf]/h'n'd u/]df /fh:j k|x/Ln]
lghnfO{ To;f] gug{ ;Demfpg' a'emfpg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd ;DemfpFbf
a'emfpFbf klg lghn] x'nx'Hht jf hf]/h'n'd u/]df
/fh:j k|x/Ln] lghnfO{ kqmfp ug{ ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd kqmfp ug{ vf]Hbf
lghn] hf]/h'n'd u/]df jf efUg pDsg vf]h]df jf
tTsfn kqmfp ug{ g;lsg] cj:yf ePdf cfgf]
/Iff / st{Josf] kfngfsf] lglDt dxflgb]{zs jf
;DalGwt
cg';Gwfg
clws[tsf]
cfb]zn]
36gf:yndf vl6Psf /fh:j k|x/Ln] To:tf] 36gf
/f]Sg klxn] xjfO{ kmfo/ ug{ / To;f] ubf{ klg
l:ylt lgoGq0f geP jf x'nx'Hht ug]{ JolQm;Fu
;d]t xltof/ ePdf sd Iflt x'g] u/L uf]nL ;d]t
rnfpg ;Sg]5 .
-&_ s'g} 9'jfgL jf ;jf/L ;fwgaf6 /fh:j
5lnPsf] dfnj:t' 9'jfgL ub}{ u/]sf] z+sf ePdf
/fh:j k|x/Ln] To:tf] ;jf/L ;fwg ;d]t /f]Sg jf
/f]Sg nufpg cfb]z lbg ;Sg]5 . To:tf] cfb]z
20

@&=

gdfgL x'nx'Hht jf hf]/h'n'd u/L To:tf] ;jf/L


;fwg ghrfO{ eufpg] k|oTg u/]df jf eufPdf
dxflgb]{zs jf ;DalGwt cg';Gwfg clws[tsf]
cfb]z lnO{ /fh:j k|x/Ln] To:tf] ;jf/L ;fwgsf]
kf\u|fdf sd Iflt x'g] u/L uf]nL rnfpg ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -^_ jf -&_ adf]lhd uf]nL
rnfpg' k/]sf] cj:yfdf ;f] s'/fsf] hfgsf/L l56f]
;fwgf/f cg';Gwfg clws[tn] cfb]z lbPsf]df
dxflgb]{zs tyf ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf
clwsf/LnfO{ / dxflgb]{zsn] cfb]z lbPsf]df
;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/L tyf cy{
dGqfnosf] ;lrjnfO{ lbg' kg]{5 .
d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ df ;+zf]wg M d"No clej[l4 s/
P]g, @)%@ sf],
-!_
bkmf @ sf],
-s_
v08 -3_ sf] ;f b]xfosf] v08 -3_
/flvPsf] 5 M
-3_ s/ nfUg] d"No eGgfn] s'g} j:t' jf
;]jfsf] ;DaGwdf bkmf !@ / !@s=
adf]lhd sfod ul/g] d"No ;Demg'
k5{ .
-v_
v08 -5_ sf] ;f b]xfosf] v08 -5_
/flvPsf] 5 M
-5_ cfk"lt{ eGgfn] k|ltkmn lnO{ jf glnO{
s'g} j:t' jf ;]jf laqmL, ljlgdo,
x:tfGt/0f ug]{ sfo{ jf tt\;DaGwL
cg'dlt lbg] jf 7]Ssf kf ug]{ sfo{
;Demg' k5{ .
-u_
v08 -h_ sf] ;f b]xfosf] v08 -h_
/flvPsf] 5 M
-h_ k|ltkmn eGgfn] j:t' jf ;]jfsf]
cfk"lt{ ubf{ ;f]sf] d"No afkt k|fKt x'g]
s'g} klg s'/f ;Demg' k5{ .
-3_
v08 -`_ sf] ;f b]xfosf] v08 -`_
/flvPsf] 5 M
21

-_

-r_

-5_

-h_

-h_ lgof{t eGgfn] k|rlnt sfg"g adf]lhd


j:t' jf ;]jf g]kfn aflx/ jf lgof{t u[x
jf ljz]if cfly{s If]qdf lgof{t ug]{ sfo{
;Demg' k5{ .
v08 -6_ kl5 b]xfosf] v08 -6!_ ylkPsf]
5 M
-6!_ ljB'tLo dfWod eGgfn] sDKo"6/,
OG6/g]6, Od]n, ofS;, ljB'tLo Sof;
d]lzg -On]S6f]lgs Sof; /lhi6/_,
lkm:sn lk|G6/ h:tf dfWod ;Demg' k5{
/ ;f] zAbn] ljefun] tf]s]sf] To:t}
k|s[ltsf cGo dfWod ;d]tnfO{
hgfp5 .
v08 -7_ sf] ;f b]xfosf] v08 -7_ /flvPsf]
5 M
-7_ JolQm eGgfn] k|fs[lts JolQm, kmd{,
sDkgL, ;+3, ;+:yf, ;fem]bf/L ;+:yf,
;xsf/L, ;+o'Qm Joj;fo, u'7L jf sf]if
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] gfkmfsf] p2]Zo
lnO{ jf glnO{ s/ nfUg] sf/f]af/df
;+nUg /x]sf] ;/sf/L lgsfo, wfld{s
;+u7g, k/f]ksf/L ;+:yf jf To:t} cGo
lgsfo / ltgsf zfvf jf pkzfvfnfO{
;d]t hgfpF5 .
v08 -8_ sf] ;f b]xfosf] v08 -8_ /flvPsf]
5 M
-8_ btf{ ePsf] JolQm eGgfn] bkmf !) /
bkmf !)s= adf]lhd sf/f]af/ ug{ btf{
ePsf] JolQm ;Demg' k5{ .
v08 -y_ / -b_ sf] ;f b]xfosf] v08 -y_ /
-b_ /flvPsf 5g\ M
-y_ s/bftf eGgfn] o; P]g adf]lhd s/
nfUg] sf/f]af/df ;+nUg ePsf] JolQm jf
s/ a'emfpg' kg]{ bfloTj ePsf] JolQm
;Demg' k5{ .
22

-b_
-em_

-@_

-#_

ljefu eGgfn] cfGtl/s /fh:j ljefu


;Demg' k5{ .

v08 -g_ sf] ;f b]xfosf] v08 -g_ /flvPsf]


5 M

-g_ s/ clws[t eGgfn] g]kfn ;/sf/n]


lgo'Qm u/]sf] s/ clws[t jf k|d'v s/
clws[t jf k|d'v s/ k|zf;s ;Demg'
k5{ / ;f] zAbn] ljefusf zfvf
clws[t, lgb]{zs, pkdxflgb]{zs jf
o; P]g adf]lhd s/ clws[tsf] clwsf/
k|of]u ug{ kfpg] u/L g]kfn ;/sf/n]
tf]s]sf] cGo s'g} clws[tnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
bkmf $ sf] ;f b]xfosf] bkmf $ /flvPsf] 5 M
$= s/ clws[tsf] clwsf/ If]q M -!_ s/ clws[tsf]
clwsf/If]q g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-@_ s/ clws[tnfO{ cfgf] sfo{If]q afx]ssf
cGo If]qsf s/bftfsf] sf/f]af/ lg/LIf0f / cg'udg
tyf s/ lgwf{/0f ug]{ u/L dxflgb]{zsn] tf]Sg
;Sg]5 .
bkmf %s= sf] ;f b]xfosf] bkmf %s= /flvPsf] 5 M
%s= sf/f]af/sf] :jfldTjsf] x:tfGt/0fdf s/ gnfUg] M
-!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg btf{ ePsf] JolQmn] cfk"mn] ub}{ cfPsf]
sf/f]af/ cGo s'g} btf{ ePsf] JolQmnfO{ laqmL
u/]df jf lghsf] d[To' eO{ xsjfnfsf] gfddf
sf/f]af/ x:tfGt/0f ePdf To;/L x'g] :jfldTjsf]
x:tfGt/0fdf s/ nfUg] 5}g . To;/L sf/f]af/ laqmL
jf x:tfGt/0f ubf{ btf{ ePsf] JolQm jf x:tfGt/0f
u/L lng] JolQmn] ;f] s'/fsf] hfgsf/L tf]lsP
adf]lhd ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg sfg"g adf]lhd btf{ x'g'kg]{ jf ePsf] s'g}
pBf]u jf Joj;fosf] x:tfGt/0f ePdf :jfldTj
23

-$_

-%_

-^_

k|fKt ug]{ JolQmn] sfg"g adf]lhd s/sf] bfloTj


Joxf]g'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] cwLgdf /xL :jfldTj k|fKt
ug]{n] o; P]g adf]lhd tf]lsPsf] cjlw;Dd
-x:tfGt/0f x'g' cl3sf]_ To:tf] pBf]u jf
Joj;fosf] sf/f]af/sf] n]vf, vftfjxL tyf lx;fj
lstfa ;'/lIft /fVg'kg]{ bfloTj jxg ug'{ kg]{5 .
bkmf %v= sf] k|ltjGwfTds jfSof+zsf] ;f b]xfosf]
k|ltjGwfTds jfSof+z /flvPsf] 5 M
t/ bkmf ( adf]lhd tf]lsPsf] /sd;Ddsf] dfq
sf/f]af/ u/]sf] x'Fbf btf{ x'g' gkg]{ eGg] lhsL/ lng]
JolQmn] btf{ ug]{ cfb]z k|fKt ePsf] ldltn] tL;
lbgleq ;f] s'/fsf] k|df0f k]z ug'{ kg]{5 .
bkmf & sf] pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ o; P]g adf]lhd nfUg] s/sf] b/ t]x|
k|ltztsf] Psn b/ x'g]5 .
bkmf * sf],
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ g]kfn aflx/sf] btf{ gePsf]] s'g}
JolQmaf6 ;]jf k|fKt ug]{ btf{ ePsf] jf btf{
gePsf] JolQmn] of] P]g / of] P]g cGtu{t ag]sf]
lgod adf]lhd s/ nfUg] d"Nodf e'QmfgLsf jvt
s/ lgwf{/0f / c;'n pk/ ug'{ kg]{5 .
-v_ pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf]
5 M
-#_ Jofj;flos k|of]hgsf] nflu lgdf{0f
ul/g] krf; nfv ?k}ofFeGbf a9Lsf] ejg jf
ckf6{d]G6 jf ;lk sDKn]S; jf ljefun] tf]s]sf
o:t} k|sf/sf cGo ;+/rgf btf{ gePsf]
JolQmaf6 lgdf{0f u/fPsf] eP tfklg To:tf]
lgdf{0f btf{ ePsf] JolQmaf6 u/fP ;/x dfgL s/
bflvnf ug'{ kg]{5 . To;/L bflvnf gu/]df ;f]
;+/rgfsf] :jfldTj /x]sf JolQmaf6 s/ lgwf{/0f
u/L c;'n pk/ ul/g]5 .
24

-&_

:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu


Jofj;flos k|of]hg eGgfn]] ejg, ckf6{d]G6,
;lk sDKn]S; jf ljefun] tf]s]sf cGo o:t}
;+/rgf lgdf{0f u/L laqmL ug]{ Pj+ To:tf ;+/rgf
rfn' jf :yfoL ;DklQsf] ?kdf n]vfg u/L cfo
cfh{gdf pkof]u ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ .
bkmf * kl5 b]xfosf] bkmf *s= ylkPsf] 5 M
*s= a} k|Tofe"ltsf] Joj:yf M -!_ pBf]u ;~rfng
ePsf] kl5Nnf] afx| dlxgfsf] s'n laqmLsf]
rfnL; k|ltzteGbf a9L lgsf;L ug]{ pBf]un]
lgsf;L ug]{ kl/df0f hltsf] dfnj:t' pTkfbg
ug{ cfjZos sRrf kbfy{ k}7f/L ubf{ tyf
a08]8 j]o/ xfp; dfk{mt s/d'Qm k;nsf]
nflu k}7f/L ug]{ dfn;fdfgdf nfUg] s/
afktsf] /sd ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf a}
k|Tofe"lt /fvL k}7f/L ug{ ;Sg]5 .
t/ a08]8 j]o/ xfp; dfk{mt s/ d'Qm
k;nn] k}7f/L ug]{ afx]s cGo lgsf;Lstf{n]
To:tf] ;'ljwf k|fKt ug{ sRrf kbfy{af6 tof/L
;fdfg agfO{ lgsf;L ubf{ bz k|ltzt d"No
clej[l4 ePsf] x'g' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;'ljwf
lnO{ a08]8 j]o/ xfp; dfk{mt k}7f/L ePsf
dlb/f tyf r'/f]6 g]kfn ;/sf/, k//fi6
dGqfnon] l;kmfl/; u/]sf] s'6gLlts tyf
dx;'n ;'ljwf k|fKt JolQm jf lgsfonfO{ dfq
laqmL ug'{ kg]{5 .
-#_ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf avt
lqe'jg cGt/f{li6o ljdfg:ynl:yt s/d'Qm
k;ndf df}Hbftdf /x]sf dlb/f tyf r'/f]6
:jLs[lt k|fKt cfg} a08]8 j]o/ xfp;df
:yfgfGt/0f ug{ jf nfUg] s/ lt/L laqmL ug{
;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] a}
k|Tofe"lt ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd
;DalGwt eG;f/ sfof{noaf6 k'ms'jf ul/g]5 .
25

-*_

-(_

-!)_

bkmf ( sf] ;f b]xfosf] bkmf ( /flvPsf] 5 M


(= ;fgf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLnfO{ 5"6 M o; P]gdf
cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg tf]lsPsf]
/sd;Ddsf] jflif{s s/ nfUg] sf/f]af/ ug]{ ;fgf
Joj;foLnfO{ btf{ ug{, ljj/0f k]z ug{ / cGo
k|lqmof k"/f ug{ gkg]{ u/L tf]lsP adf]lhd 5"6
lbg ;lsg]5 .
t/ d"No clea[l4 s/ nfUg] j:t'sf]
sf/f]af/ ug]{ cfos/ P]g, @)%* sf] bkmf $ sf]
pkbkmf -$_ adf]lhd k"j{ cg'dflgt cfo ljj/0f
a'emfpg] s/bftf afx]s ;fgf] sf/f]af/ ug]{
Joj;foLn] :j]R5fn] cfgf] sf/f]af/ btf{ ug{
rfx]df bkmf !) adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L btf{
u/fpg ;Sg]5 .
bkmf !) sf],
-s_
pkbkmf -!_ / -@_ sf] ;f b]xfosf pkbkmf -!_
/ -@_ /flvPsf 5g\ M
-!_ s'g} sf/f]af/df ;+nUg x'g rfxg]
JolQmn] sf/f]af/ z'? ug'{eGbf cl3 sf/f]af/
btf{sf] nflu tf]lsPsf] 9fFrfdf s/ clws[t
;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ s'g} JolQmn] sf/f]af/ u/]sf] j:t'
jf ;]jfdf s/ nfUg] ePdf To;/L s/ nfu]sf]
jf sf/f]af/ ;~rfng u/]sf] ldltn] tL;
lbgleq To:tf] sf/f]af/ btf{sf] nflu tf]lsPsf]
9frfdf s/ clws[t ;dIf b/vf:t lbg'
kg]{5 .
-v_
pkbkmf -$_ df /x]sf] lgj]bg eGg] zAbsf]
;f b/vf:t eGg] zAb /flvPsf] 5 .
bkmf !) kl5 b]xfosf] bkmf !)s= / bkmf !)v=
ylkPsf 5g\ M
!)s= c:yfoL btf{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_
c:yfoL ?kdf cfof]hgf ug]{ k|bz{gL, d]nf tyf
cGo o:t} sf/f]af/sf] xsdf sf/f]af/ z'?
x'g'eGbf cufj} cfof]hs tyf ;f] cfof]hgfdf
s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/ ug]{ d"No
clej[l4 s/df btf{ gePsf Joj;foL tf]lsP
26

-!!_

adf]lhd d"No clej[l4 s/df c:yfoL ?kdf btf{


x'g' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd d"No clej[l4
s/df btf{ ePsf] Joj;foLn] ;f] sfo{qmddf
/fVg] j:t' :6s 6fG;km/ u/L n}hfg kfpg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfo{qmdsf]
nflu dfq btf{ ePsf] s/bftfn] cfof]hgf
u/]sf] k|bz{gL, d]nf ;dfKt ePsf] ;ft lbgleq
sf/f]af/sf] ljj/0f k]z u/L nfUg] ;Dk"0f{ s/
;d]t bflvnf u/L c:yfoL btf{ vf/]h ug'{
kg]{5 .
!)v= ;+o'Qm pkqmdsf] btf{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf M
-!_ s'g} b'O{ jf ;f]eGbf a9L JolQmn] s'g}
lglZrt cjlwsf nflu tf]lsPsf] sfo{ ug{
;+o'Qm pkqmd -HjfOG6 e]Gr/_ v8f u/]df d"No
clej[l4 s/df c:yfoL ?kdf btf{ x'g' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd btf{ ePsf
o:tf ;+o'Qm pkqmdn] pkqmd v8f ubf{ u/]sf]
;Demf}tfdf tf]lsPsf] cjlw ;dfKt ePkl5 btf{
vf/]h ug'{ kg]{5 .
bkmf !! sf],
-s_ pkbkmf -!_ sf],
-!_ v08 -u_ sf] ;f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf]
5 M
-u_ ;fem]bf/ ;+:yf eP To:tf] ;fem]bf/L
;+:yf lj36g ePdf jf ;fem]bf/sf]
d[To' ePdf
-@_ v08 -3_ kl5 b]xfosf] v08 -3!_ ylkPsf]
5 M
-3!_ nuftf/ afx| dlxgf;Dd z"Go ljj/0f
lbg] jf ljj/0f g} glbO{ a;]sf s/bftf
ePdf,
-v_ pkbkmf -!s_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!s_
/flvPsf] 5 M
-!s_ btf{ vf/]hLsf] nflu s/ ljj/0f k]z
ePsf] kGw| lbgleq s/bftfn] s/ k/LIf0fsf] nflu
cfgf] sfuhftx k]z ug'{ kg]{5 / s/ clws[tn]
27

To:tf s/bftfsf] s/ k/LIf0f u/L tLg dlxgfleq


btf{ vf/]h u/L jf btf{ vf/]h gx'g] eP ;f]sf]
hfgsf/L s/bftfnfO{ lbg' kg]{5 . ;f] cjlwleq
s/ clws[tn] btf{ vf/]h gu/]df jf btf{ vf/]h
x'g] egL lg0f{o gu/]df ;f] cjlwkl5sf] s/ ljj/0f
s/bftfn] k]z ug'{ kg]{ 5}g .
-u_ pkbkmf -!s_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!v_ / -!u_
ylkPsf 5g\ M
-!v_ of] pkbkmf nfu" x'Fbfsf avt aflif{s
aL; nfv ?k}ofFeGbf sdsf] s/of]Uo j:t'sf]
sf/f]af/ eO{ btf{ sfod /x]sf s/bftfsf] sf/f]af/
cfufld afx| dlxgfdf krf; nfv ?k}ofF gk'u]df
s/ clws[tn] vf/]hLsf] k|lqmofsf] nflu cfb]z lbg'
kg]{5 .
t/ bkmf ( adf]lhd :j]lR5s ?kdf btf{ x'g
rfxg] s/bftfn] cfkm\gf] btf{ sfod} /fVg rfx]df
tf]lsPsf] 9fFrfdf ;Djt\ @)&# c;f/ d;fGtleq
b/vf:t lbPdf To:tf s/bftfsf] nflu of] pkbkmf
nfu" x'g] 5}g .
-!u_ of] pkbkmf nfu" x'Fbfsf avt
btf{sf] nflu tf]lsPsf] sf/f]af/sf] ;LdfeGbf sd
s/of]Uo sf/f]af/ eO{ btf{ sfod /x]sf s/bftfsf]
v/Lb tyf k}7f/Ldf lt/]sf] ldnfg ug{ afFsL s/,
df}Hbftsf] s/ sL / btf{ vf/]hLsf] cGo k|lqmof
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-3_ pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf]
5 M
-#_ klxn] s/ sL ;'ljwf lnO{ ;s]sf
j:t'xdWo] btf{ vf/]h x'Fbfsf avt afFsL /x]sf]
k"FhLut ;fdfg ;d]tsf] df}HbftnfO{ ahf/
d"Nodf cfk"lt{ u/]sf] dflgg]5 / ;f] adf]lhd s/
lgwf{/0f u/L c;'n ul/g]5 .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu
k"FhLut ;fdfg eGgfn] s'g} ;DklQ jf
;DklQsf] s'g} efu / s/ nfUg] sf/f]af/df k|of]u
x'g] ;DklQ ;Demg' k5{ .
28

-!@_

-!#_

-!$_

-_ pkbkmf -#_ k5fl8b] xfosf] pkbkmf -$_


ylkPsf] 5 M
-$_ s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/
x'Fbf s'g} s'/f u/]sf] jf gu/]sf] sf/0fn] o; P]g
adf]lhd ug{' kg]{ sfo{ tyf bfloTj afFsL ePdf
;f] s/bftfsf] btf{ vf/]h x'Fb}df To:tf] bfloTjaf6
To:tf] s/bftfn] pGd'lQm kfpg] 5}g .
bkmf !@ sf],
-s_ pkbkmf -@_ /x]sf b]xfosf /sdx? eGg] zAbx?
k5fl8 ;d]t eGg] zAb ylkPsf] 5 .
-v_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] ;f b]xfosf] v08
-v_ /flvPsf] 5 M
-v_ o; P]g adf]lhdsf] s/ afx]s cGtMz'Ns,
:jfldTj z'Ns / cGo s/ /sd .
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu cGo
s/ /sd eGgfn] ;fnj;fnL cfly{s P]gn] tf]s]
adf]lhd nfUg] dx;'n, b:t'/ jf cGo z'Ns
;Demg' k5{ .
bkmf !@ kl5 b]xfosf] bkmf !@s= ylkPsf] 5 M
!@s= sf7sf] sf/f]af/df s/ nfUg] M -!_ /fli6o jgsf]
sf7 lnnfdL, 5f]8k"hL{ jf lr/fg cfb]z kfPsf]
;dodWo] h'g klxn] x'G5 ;f] ;dodf To:tf]
sf7sf] /f]oN6L /sd jf lnnfd /sddf h'g a9L
x'G5 ;f] /sddf s/ nufO{ c;'n pk/ ul/g]
5.
-@_ lghL cfjfbL, lghL jg jf
;fd'bflos jgsf] sf7 Jofkfl/s k|of]hgsf]
nflu laqmL u/]df /f]oN6L gnfUg] eP klg
pkbkmf -!_ df Joj:yf eP adf]lhd /fli6o
jgsf] sf7 ;/x g} s/ nfUg]5 .
bkmf !$ sf] pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -$_, -%_,
-^_ / -&_ ylkPsf 5g\ M
-$_ bz xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] s/ nfUg]
j:t' ljefun] tf]s]sf] If]qaflx/ 9'jfgL ug]{n] s/ lahs
;fydf /fVg' kg]{5 .
29

-!%_

-!^_

-%_ ljefun] s/bftfnfO{ Sof; d]l;g jf


sDKo'6/sf] k|of]u u/L lahs lbg' kg]{ u/L cfb]z lbg
;Sg]5 . o;/L Sof; d]l;g jf sDKo'6/sf] k|of]u u/L
lahs lbg] ;DaGwL cGo k|lqmof ljefun] tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
-^_ ljefun] ;"rgf k|sfzg u/L jf lnlvt
cfb]z lbO{ tf]s]sf] s'g} JolQmn] s'g} tf]s]sf] j:t'sf]
;f]xL ;"rgf jf cfb]zdf tf]s]sf]] ;dofjlwsf nflu
To:tf] j:t'sf] v'b|f laqmL d"No ;fj{hlgs ug'{ kg]{ u/L
tf]Sg ;Sg]5 . o:tf] ;"rgf jf cfb]z k|fKt ePkl5 v'b|f
laqmL d"No ;fj{hlgs gu/L s'g} j:t'sf] laqmL jf
x:tfGt/0f ug{ kfpg] 5}g .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd tf]lsPsf] JolQmn]
To:tf] j:t' btf{ gePsf] JolQmnfO{ laqmL ubf{
;fj{hlgs ePsf] d"Nodf tf]lsPsf] 9fFrfdf lahs lbO{
pkef]Qmf txsf] s/ ;d]t c;'n pk/ u/fpg] Joj:yf
ul/g] 5 .
t/ pkbkmf -^_ adf]lhd gtf]lsPsf] s'g}
JolQmn] klg :j]R5fn] o; pkbkmf adf]lhdsf] lahs
lbg ;Sg]5 .
bkmf !% sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_
ylkPsf] 5 M
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg :yfgLo lgsfo jf g]kfnl:yt
cGt/f{li6o ;+3, ;+:yf jf lgof]u jf g]kfn ;/sf/ jf
d"No clej[l4 s/ gnfUg] j:t'sf] sf/f]af/ ug]{
;fj{hlgs ;+:yfgn] d"No clej[l4 s/ nfUg] j:t' jf
;]jf laqmL ubf{ s/ c;'n pk/ ug'{ kg]{5 .
bkmf !^ sf],
-s_
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_
ylkPsf] 5 M
-!s_ ljefun] s/bftfsf] sDKo'6/
tYof cfwf/ -8f6fj]z_ df lg/Gt/ kx'Fr k|fKt
ug{ ;Sg]5 .
30

-v_

-!&_

-!(_

pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#s_


ylkPsf] 5 M
-#s_ s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf]
sf/f]af/ ug]{ btf{ gePsf JolQmn] k|To]s
cfly{s jif{sf] nflu vl/b laqmL vftf cfkm+}n]
k|dfl0ft u/fO{ /fVg' kg]{5 . To:tf] vftf s/
clws[tn] h'g;'s} avt hfFr ug{ ;Sg]5 .
bkmf !^s= sf] ;f b]xfosf] bkmf !^s= /flvPsf] 5 M
!^s= sDKo"6/ k|zf]lwt clen]v k|df0fsf]
?kdf u|fXo x'g] M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg cGoyf k|dfl0ft ePdf
afx]s s/ k|of]hgsf] lgldQ ljefu jf
cGtu{tsf sfof{nodf /x]sf sDKo"6/af6
k|zf]lwt s/bftf ;DaGwL clen]v k|df0fsf]
?kdf u|fXo x'g]5 .
-@_ ljefun] ;"rgf k|sfzg u/L
ljB'tLo dfWodaf6 lahs hf/L ug]{, n]vf
/fVg], s/ ljj/0f k]z ug]{ tyf e'QmfgL ug]{
;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-!*_ bkmf !^s= kl5 b]xfosf] bkmf !^v= ylkPsf]
5 M
!^v= gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ sL
ug]{ M cfuhgL, rf]/L, b'3{6gf, 6'6km'6 jf
Wj+zfTds ultljlwsf] sf/0fn] xflg gf]S;fgL
ePsf] j:t'df lt/]sf] d"No clej[l4 s/ tf]lsP
adf]lhd sL ug{ ;lsg]5 .
bkmf !& sf],
-s_
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg Jofj;flos jf JolQmut
k|of]hgsf] nflu k|of]u x'g ;Sg] tf]lsPsf
j:t'xsf xsdf s/ sL ug{ gkfpg] jf
cf+lzs ?kdf dfq s/ sL ug{ kfpg] Joj:yf
ug{ ;lsg]5 .
31

-v_

-u_

-3_

-@)_

bkmf
-s_
-v_

pkbkmf -%s_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -%s_


/flvPsf] 5 M
-%s_ pkbkmf -@_ sf] cwLgdf /xL
ljQLo kf cGtu{t C0f ;Demf}tf u/L k}7f/L
jf v/Lb ul/Psf k"FhLut j:t'xdf lt/]sf] s/
;DalGwt s/bftfn] sL ug{ kfpg]5 .
pkbkmf -%s_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -%v_
ylkPsf] 5 M
-%v_ bkmf * sf] pkbkmf -@_, bkmf
!@s= / bkmf !% sf] pkbkmf -#_ adf]lhd
lt/]sf] s/ ;DalGwt s/bftfnfO{ sL ug{
lbOg]5 .
pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ ylkPsf]
5 M
-*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg nuftf/ 5 dlxgf;Dd s/
ljj/0f k]z gug]{ s/bftfsf] gfd ;fj{hlgs
ul/g]5 tyf To:tf] s/bftfsf] s/ sL ug'{kg]{
/sd afFsL eP /f]Ssf /fVg / lghsf] btf{
;d]t lgnDjg ug{ ;lsg]5 .
!* sf],
pkbkmf -!_ df /x]sf s/ clws[t ;dIf
eGg] zAbxkl5 jf x'nfsaf6 /lhi6L u/L
eGg] zAbx ylkPsf 5g\ .
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!s_ / -!v_
ylkPsf 5g\ M
-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg cfGtl/s /fh:j sfof{no
gePsf lhNnfsf s/bftfn] cfk"mn] s/ ljj/0f
a'emfpg' kg]{ dlxgfsf] kGw| ut]leq ;f]xL
lhNnfsf] sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nodf
a'emfpg' kg]{ s/ /sd / s/ ljj/0f k]z ug{
;Sg]5 . o;/L k|fKt x'g cfPsf] s/ ljj/0f
tyf s/ e'QmfgLsf] ljj/0f sf]if tyf n]vf
lgoGqs sfof{non] ;ft lbgleq ;DalGwt
cfGtl/s /fh:j sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
32

-@!_

bkmf
-s_

-v_
-u_
-3_

-@@_

bkmf
-s_

-v_

-!v_ pkbkmf -!_ / -!s_ adf]lhd


ljj/0f k]z ug]{ / k7fpg] sfo{ljlw ljefun]
lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!( sf],
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ s/bftfn] pkbkmf -!_ df
plNnlvt Dofbleq a'emfpg' kg]{ s/ ga'emfPdf
afFsL /x]sf] s/ /sddf jflif{s bz k|ltztsf
b/n] yk b:t'/ nfUg]5 .
pkbkmf -#_ lemlsPsf] 5 .
pkbkmf -$_ df /x]sf pkbkmf -@_ jf -#_
eGg] zAbxsf] ;f pkbkmf -@_ eGg]
zAbx /flvPsf 5g\ .
pkbkmf -%_ df /x]sf pkbkmf -@_ / -#_
adf]lhdsf] eGg] zAbxsf] ;f pkbkmf -@_
adf]lhdsf] eGg] zAbx / dlxgf eGg]
zAbsf] ;f s/ cjlw eGg] zAbx? /flvPsf
5g\ .
@) sf],
pkbkmf -!_ sf] v08 -_ kl5 b]xfosf v08 -r_,
-5_, -h_, -em_, -`_ / -6_ ylkPsf 5g\ M
-r_ Go"g lahsLs/0f u/L ;d"x sDkgLdf cfk"lt{
ePdf,
-5_ btf{ x'g' kg]{ bfloTj ePsf] JolQmn] btf{
gu/L sf/f]af/ u/]df,
-h_ lahs hf/L gu/L laqmL u/]df,
-em_ btf{ gePsf] JolQmn] s/ p7fPdf,
-`_ bkmf * sf] pkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhd s/
bflvnf gu/]df,
-6_ bkmf !& sf] pkbkmf -$_ sf] cj:yf
ljBdfg ePdf .
pkbkmf -$_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -$_
/flvPsf] 5 M
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/ lgwf{/0f ubf{
s/ ljj/0f k]z u/]sf] ldltn] rf/ jif{leq s/
lgwf{/0f ul/;Sg' kg]{5 . ;f] cjlwleq s/ lgwf{/0f
33

-@#_

-@$_

x'g g;s]df k]z ePsf] ljj/0f g} :jtM dfGo


ePsf] dflgg]5 .
-u_ pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$s_ ylkPsf]
5 M
-$s_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} JolQmn] e'mf n]vf jf
lahs jf cGo sfuhft tof/ u/L jf hfn;fhL
u/L s/ 5n]sf] /x]5 eg] h'g;'s} avt ljefun]
k'gM s/ lgwf{/0f ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
bkmf @! sf],
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf dxflgb]{zssf] k"j{ :jLs[lt
lnO{ eGg] zAbx? lemlsPsf 5g\ .
-v_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ / -r_ sf] ;f b]xfosf
v08 -u_ / -r_ /flvPsf 5g\ M
-u_ s/bftfsf] ;Dk"0f{ jf s]xL ;DklQ Ps} k6s
jf k6s k6s u/L l;naGbL af]nkq jf
;fj{hlgs a9fa9f/f lnnfd laqmL u/]/ .
-r_ s'g} t];|f] JolQmn] s/bftfnfO{ ltg'{kg]{ /sd
bfjL u/]/ .
-u_ pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ kl5 b]xfosf] v08 -h_
ylkPsf] 5 M
-h_ g]kfn aflx/ hfg /f]s nufP/ .
-3_ pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf]
5 M
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/ clws[tn] u/]sf]
sf/jfxLsf]
hfgsf/L
rf}la;
306fleq
dxflgb]{zsnfO{ lbg' kg]{5 .
bkmf @@ sf] ;f b]xfosf] bkmf @@ /flvPsf] 5 M
@@ ljz]if cj:yfdf s/ lgwf{/0f M o; P]gdf
cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}
s/bftfn] g]kfn 5f]8L hfg] jf cfgf] ;Dklt
c? s;}nfO{ x:tfGt/0f ug]{, x6fpg] jf
n'sfpg] ;Defjgf eO{ s/ c;'nL x'g g;Sg]
cj:yf 5 eGg] ljZjf; ug]{ cfwf/ ePdf s/
clws[tn] dxflgb]{zssf] :jLs[lt lnO{ To:tf]
s/bftf;Fu nfUg] jf nfu]sf] s/ t'?Gt lgwf{/0f
34

-@%_

-@^_

u/L s/ c;'n ug{ jf w/f}6L dfu ug{


;Sg]5 .
bkmf @@ kl5 b]xfosf] bkmf @@s= ylkPsf] 5 M
@@s= s/ 5Ng] of]hgf lj?4sf] Joj:yf M o; P]gdf
cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s/sf]
kmfObf lng] ablgotn] b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df
s/ 5Ng] of]hgf u/]sf] dfgL dxflgb]{zsn]
To:tf] s/bftfsf] s/ lgwf{/0f u/L s/ c;'n
pk/ ug{ s/ clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 M
-s_ o; P]gdf ePsf] Joj:yfsf] b'?kof]u
u/L s/ 5Ng] ab\lgotn] s'g} of]hgf
tyf sfo{ u/L s/sf] bfloTj sd
u/]df,
-v_ s'g} JolQm jf lgsfon] s/sf] bfloTj
sd ug]{ ab\lgotn] s'g} sfo{ u/]df
jf ;f] ug]{ p2]Zon] ;Demf}tf u/]df .
bkmf @#v= kl5 b]xfosf bkmf @#u= / @#3=
ylkPsf 5g\ M
@#u= Go"g lahsLs/0fsf j:t' v/Lb ug]{ M -!_ s'g}
JolQmn] k|rlnt ahf/ d"NoeGbf laqmL d"No
sd b]vfO{ Go"g lahsLs/0f u/L s'g} j:t'
laqmL u/]df k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg To;/L Go"g lahsLs/0f
u/L laqmL u/]sf] To:t} k|s[ltsf] df}Hbftdf
afFsL /x]sf] j:t' s/ clws[tn] /f]Ssf /fvL
Go"g lahsLs/0f u/L laqmL u/]sf] d"Nodf s/
clws[tn] vl/b ug{ jf u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/ clws[tn]
j:t' vl/b ubf{ jf u/fpFbf To:tf] JolQmn] j:t'
laqmL ug{ d~h'/ gu/]df s/ clws[tn] To:tf]
j:t' cfgf] sAhfdf lnO{ Go"g lahsLs/0f u/L
laqmL u/]sf] d"Nosf] cfwf/df u0fgf u/L To:tf]
JolQmn] e'QmfgL lng cfPsf] avt e'QmfgL lbg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd v/Lb
u/]sf] jf v/Lb ug{ nufPsf] j:t' dxflgb]{zsn]
35

-@&_

tf]s]sf] d"No tyf k|lqmof cg';f/ laqmL ug{ jf


u/fpg ;lsg]5 .
@#3= y'gfdf /fVg jf sAhf ug{ jf w/f}6 dfu ug{
;Sg] M -!_ s'g} JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn]
s/ 5nL sf/f]af/ u/]sf] / t'?Gt s'g} sf/afxL
gu/]df cleo'Qm efuL hfg] jf s;"/sf] ;a't
k|df0f ufoa x'g] ;Defjgf b]v]df
dxflgb]{zssf] :jLs[lt lnO{ s/ clws[tn]
b]xfosf sfd ug{ jf u/fpg ;Sg]5 M
-s_ sf/f]af/ :yndf l;naGbL ug{,
-v_ ljB'tLo pks/0f tyf ;f]sf]
clen]v sAhf ug{,
-u_ s;"/ u/]sf] eGg] s'/fsf] ljZjf;
nfu]sf] JolQmaf6 5lnPsf] s/
a/fa/sf] /sd krf{ v8f u/L
gub w/f}6L jf h]yf hdfgL dfu
ug{,
-3_ s/bftfsf] gfddf /x]sf] a}
vftf tLg dlxgf;Ddsf] nflu
/f]Ssf /fVg,
t/ s/ lgwf{/0f k|lqmof
k"/f
gePsf]
cj:yfdf
dxflgb]{zssf] :jLs[ltdf yk
tLg dlxgfsf] nflu a} vftf
/f]Ssf /fVg ;lsg]5 .
-_ v08 -u_ adf]lhd gub w/f}6L
g/fv]df jf h]yf hdfgL glbPdf
Ps k6sdf kGw| lbgdf ga9\g]
u/L a9Ldf k+}tfnL; lbg y'gfdf
/fVg .
-@_ o; P]g adf]lhd s;"/sf] cg';Gwfg
tyf txlssftsf] ;DaGwdf s/ clws[tnfO{
sfg"g adf]lhd k|x/LnfO{ eP ;/xsf] clwsf/
x'g]5 .
bkmf @$ sf] pkbkmf -$_ / -%_ sf] ;f b]xfosf
pkbkmf -$_ / -%_ /flvPsf 5g\ M
36

-@*_

-@(_

-$_ pkbkmf -@_ jf -#_ df h'g;'s}


s'/f n]lvPsf] eP tfklg dlxgfe/Lsf] s'n
laqmLdWo] rfnL; k|ltzteGbf a9L lgsf;L
u/L laqmL ug]{ btf{ ePsf] JolQmn] bkmf !&
adf]lhd s/ sL ug{ kfpg] /sd o; cl3
o; bkmfdf tf]lsPsf] sfo{ljlw ckgfO{ lkmtf{
kfpg lgj]bg lbPdf a'emfpg' kg]{ s'g} /sd
afFsL eP To;df ldnfg u/L afFsL /x]sf] /sd
Psd'i6 lkmtf{ kfpg lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -#_ jf -$_ adf]lhd s'g}
lgj]bg k/]df lkmtf{ lbg'kg]{ 7xl/Psf] /sd s/
clws[tn] lkmtf{ lbg]5 / lgj]bg k/]sf] ldltn]
pkbkmf -#_ adf]lhd eP ;f7L lbgleq /
pkbkmf -$_ adf]lhd eP tL; lbgleq lkmtf{
gul/Pdf To:tf] /sddf g]kfn ;/sf/n]
tf]lsP adf]lhd Aofh ;d]t lbg' kg]{5 .
bkmf @$ kl5 b]xfosf] bkmf @$s= ylkPsf] 5 M
@$s= s/ lkmtf{ gx'g] M bkmf @$ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg o; P]g adf]lhd lkmtf{
lng' kg]{ /sd s/ cjlw ;dfKt ePsf] ldltn]
tLg jif{leq lkmtf{sf] nflu lgj]bg glbPdf
lkmtf{ x'g] 5}g .
bkmf @% sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] ;f b]xfosf]
v08 -s_ /flvPsf] 5 M
-s_ g]kfn ;/sf/, k//fi6 dGqfnon]
s'6gLlts dfGotf k|bfg u/]sf] g]kfnsf]
s'6gLlt1nfO{
ljb]zL
/fi6n]
kf/:kl/stfsf] cfwf/df jf If]qLo jf
cGt/f{li6o lgof]u jf ;+:yfdf sfo{/t
s'6gLlts ;'ljwf k|fKt JolQmnfO{ s/
5'6sf] ;'ljwf k|bfg u/]sf] /x]5 eg]
g]kfnl:yt To:tf] /fi6, If]qLo jf
cGt/f{li6o lgof]u jf ;+:yfsf]
s'6gLlt1n] cfk"mn] pkef]u u/]sf]
xb;Dd g]kfnleq lt/]sf] s/sf] /sd .
37

-#)_

-#!_

-v_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_ ylkPsf]


5 M
-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'6gLlts lgsfo jf
s'6gLlt1n] s/ nfUg] j:t' jf ;]jf vl/b ubf{
lt/]sf] s/ Ps k6sdf kfFr xhf/ ?k}ofFeGbf
sdsf] v/Lbdf lkmtf{ ul/g] 5}g .
bkmf @% kl5 b]xfosf bkmf @%s=, @%v= / @%u=
ylkPsf 5g\ M
@%s= ljb]zL ko{6sn] v/Lbdf lt/]sf] s/ lkmtf{ x'g] M
g]kfn e|d0f u/L xjfO{dfu{af6 kms{g] ljb]zL
ko{6sn] kRrL; xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] s/
nfUg] j:t' v/Lb u/L cfk"m;Fu nu]df ljefun]
tf]s]sf] k|lqmof cg';f/ To:tf] j:t'df lt/]sf]
s/ lkmtf{ lbOg]5 . To:tf] lkmtf{ x'g] /sdsf]
tLg k|ltzt /sd ;]jf z'Ns afkt sf
ul/g]5 .
@%v= k'gM lgof{tdf eG;f/ laGb'af6} s/ lkmtf{ x'g] M
s'g} a:t' k'gM lgof{t ePdf ;DalGwt JolQmn]
eG;f/df bflvnf u/]sf] d"No clej[l4 s/
afktsf] w/f}6L /sddWo] ;f] j:t' k'gM lgof{t
ePsf] k|df0fsf] cfwf/df x'g] /sd ;DalGwt
eG;f/ sfof{noaf6 lghnfO{ lkmtf{ lbOg]5 .
@%u= k'gM lgof{tdf s/ lkmtf{ x'g] M s'g} a:t' k'gM
lgof{t eO{ kl/jTo{ d'b|fdf clu|d ?kdf e'QmfgL
k|fKt ePdf ;DalGwt JolQmn] v/Lbdf lt/]sf]
d"No clej[l4 s/ afktsf] /sd lghnfO{ lkmtf{
lbOg]5 .
bkmf @^ sf] ;f b]xfosf] bkmf @^ /flvPsf] 5 M
@^ Aofh M -!_ o; P]g adf]lhd a'emfpg' kg]{ s'g}
/sd Dofb leq bflvnf gu/]df To:tf] Dofb gf3]sf]
ldltb]lv a'emfpg afFsL /sddf Aofh nfUg]5 . To:tf]
Aofh bkmf #!s= adf]lhd k|zf;sLo k'g/fjnf]sg /
bkmf #@ adf]lhd k'g/fj]bgsf] nflu lgj]bg lbPsf]
cj:yfdf klg u0fgf ul/g]5 .
38

-#@_

-##_

-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu Aofhsf]


b/ jflif{s kGw| k|ltzt x'g]5 .
bkmf @* sf] pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf
-!s_ ylkPsf] 5 M
-!s_ g]kfnleq pTkfbg ePsf] jf tof/
ePsf] dfnj:t' eG;f/ sfof{noaf6 lgsf;Lsf] k|lqmof
k"/f eO;s]kl5 jf ljb]zdf k'lu;s]kl5 ;DalGwt
kf6L{n] lng c:jLsf/ u/L jf cGo sf/0fn] k'gM k}7f/L
u/L NofO{ ;f]xL dfnj:t' k}7f/L ePsf] tLg dlxgfleq
lgsf;L ug]{ ePdf o;/L lkmtf{ NofpFbfsf] avt nfUg]
d"No clej[l4 s/ w/f}6Ldf /fvL 5f8\g ;lsg]5 /
To:tf] dfnj:t' k'gM lgsf;L ePkl5 pQm w/f}6L lkmtf{
lbOg]5 . o;/L w/f}6Ldf /flvPsf] / lkmtf{ ul/Psf]
/sdsf] ljj/0f ;DAflGwt eG;f/ sfof{non] cfGtl/s
/fh:j ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
bkmf @( sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf],
-!_ v08 -s_ sf] ;f b]xfosf] v08 -s_
/flvPsf] 5 M
-s_ bkmf %v= adf]lhd btf{ ug{ s/
clws[tn] lbPsf] cfb]z jf bkmf
!) sf] pkbkmf -!_ jf -@_
pNng u/]df jf bkmf !)s= sf]
pkbkmf -!_ adf]lhd btf{ gePdf
k|To]s s/ cjlwsf] lgldQ bz
xhf/ ?k}ofF,
-@_ v08 -v_ kl5 b]xfosf] v08 -v!_
ylkPsf] 5 M
-v!_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgod adf]lhd s/kf6L g/fv]df
jf tf]lsPsf] 7fpFdf s/kf6L
g/fv]df k6s} lkR5] b'O{ xhf/
?k}ofF,
-#_ v08 -u_, -3_ / -_ sf] ;f b]xfosf
v08 -u_, -3_ / -_ /flvPsf 5g\ M
39

-v_

-u_

-u_ bkmf !$ sf] pkbkmf -!_ jf -$_


pNng u/]df k|To]s k6s kfFr
xhf/ ?k}ofF,
-3_ bkmf !% pNng u/]df p7fPsf]
s/sf] zt k|ltzt,
-_ bkmf !^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
sf/f]af/sf] n]vf cBfjlws g/fv]df
bz xhf/ ?k}of / sf/f]af/sf] n]vf
lg/LIf0f ug{ glbPdf k6s} lkR5]
aL; xhf/ ?k}ofF,
-$_ v08 -5_ kl5 b]xfosf v08 -5!_ / -5@_
ylkPsf 5g\ M
-5!_ bkmf !^ sf] pkbkmf -#s_ pNng
u/]df k|To]s k6s Ps xhf/ ?k}ofF,
-5@_ sDKo"6/ laln ug{ :jLs[lt lnPsf]
jf :jLs[lt glnPsf] s/bftfn]
tYof d]6\g jf ;Rofpg ;lsg]
;6\j]o/ k|of]u u/]sf] kfOPdf kfFr
nfv ?k}ofF,
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!s_ / -!v_
ylkPsf 5g\ M
-!s_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgod kfngf gu/L s/sf] bfloTj 36fPdf s/
clws[tn] ljefun] tf]s]sf] cfwf/df s/
lauf]sf] kRrL; k|ltzt;Dd hl/jfgf ug{
;Sg]5 .
-!v_ s'g} s/bftfsf] df}Hbft k/LIf0f
ubf{ v/Lb vftfdf pNn]v ePsf]eGbf a9L a:t'
df}Hbft km]nf k/]df s/ clws[tn] To:tf]
a:t'sf] cfDbfgL afFWg nufO{ To;/L a9L km]nf
k/]sf] a:t'sf] ahf/ d'No sfod u/L ;f]
d"Nosf] krf; k|ltztn] x'g] /sd hl/jfgf ug{
;Sg]5 .
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ s'g} JolQmn] b]xfo adf]lhdsf] s'g}
s;"/ u/]df s/ clws[tn] To:tf] JolQmnfO{ s/
40

-#$_

lauf]sf] zt k|ltzt /sd hl/jfgf jf 5


dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo ug{ ;Sg]5 M
-s_ e'mf n]vf jf lahs jf cGo
sfuhft tof/ u/]df,
-v_ hfn;fhL u/L s/ 5n]df,
-u_ btf{ gePsf] JolQmn] btf{
ePsf] JolQm ;/x Jojxf/
u/]df,
-3_ bkmf @#u= pNng u/]df,
-_ bkmf #) sf] pNng u/L
sf/f]af/ u/]df .
-3_
pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf]
5 M
-#_ o; P]gdf plNnlvt s'g} s;"/
ug]{ JolQmnfO{ hfgfhfg jf nfk/jfxL u/L d2t
ug]{ jf ;xfotf lbg] jf b'?T;fxg ug]{ jf
;Nnfx lbg] dltof/nfO{ To:tf] JolQmn] 36L
lt/]sf] s/sf] krf; k|ltzt /sd hl/jfgf
nfUg]5 .
bkmf @( kl5 b]xfosf bkmf @(s= / @(v= ylkPsf
5g\ M
@(s= ljefun] hl/jfgfsf] /sd bflvnf ug{ cfb]z
lbg ;Sg] M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} JolQmn] bkmf @( sf]
pkbkmf -@_ df plNnlvt Ps jf PseGbf a9L
s;"/ u/]sf] s'/f sf/afxLsf] k|lqmof z'? x'g'
cufj} lnlvt ?kdf :jLsf/ u/]df To:tf]] s;"/
u/] afkt nfUg] hl/jfgf /sddf ga9\g] u/L
hl/jfgf /sd bflvnf ug{ ljefun] To:tf]
JolQmnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ ljefun] pkbkmf -!_ adf]lhdsf]
cfb]z lbFbf To:tf] cfb]zdf To:tf] s;"/sf]
ljj/0f, a'emfpg' kg]{ hl/jfgf /sd / hl/jfgf
/sd a'emfpg' kg]{ ldlt v'nfpg' kg]{5 .
-#_ ljefun] o; bkmf adf]lhd lbPsf]
cfb]z clGtd x'g]5 .
41

@(v= ;DalGwt clws[t lhDd]jf/ x'g] M -!_ s'g}


lgsfon] o; P]g adf]lhd kfng ug'{ kg]{ s'g}
s'/f kfng gu/]df ;f] ;dodf To:tf] lgsfosf]
clws[tsf] ?kdf sfo{ ug]{ k|To]s sd{rf/L ;f]
sfd k|lt lhDd]jf/ x'g]5 .
-@_ s'g} lgsfon] s/ a'emfO{ ;Sg'kg]{
ldlt;Dd s/ ga'emfPdf To:tf] lgsfosf]
tTsfn jxfn /x]sf] jf 5 dlxgf cl3;Dd
jxfn /x]sf] k|To]s clws[t ;+o'Qm jf 5'f5'}
?kdf ;f] s/ a'emfpg lhDd]jf/ /x]sf]
dflgg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmfx? b]xfosf
cj:yfdf nfu" x'g] 5}gg\ M
-s_ ;f] JolQmsf] hfgsf/L jf
dGh'/L ljgf ;f] lgsfon]
To:tf] s;"/ u/]sf] cj:yfdf,
/
-v_ To:tf] s;"/ x'g glbg ;f]
JolQmn] ;fdfGo dfgjLo
ljj]s k|of]u ug]{ JolQmn]
ckgfpg];Ddsf]
xf]l;of/L,
kl/>d / ;Lk ckgfPsf] jf
k|of]u u/]sf] ePdf .
-$_ s'g} JolQmn] pkbkmf -@_ adf]lhd
s/ bflvnf u/]df ;f] JolQmn] b]xfo adf]lhd
ug{ ;Sg]5 M
-s_ lghn] To;/L bflvnf u/]sf]
/sd ;f] lgsfoaf6 c;'n
pk/ ug{,
-v_ v08 -s_ sf] k|of]hgsf] nflu
To;/L
bflvnf
u/]sf]
/sdeGbf a9L gx'g] u/L
lghsf] sAhfdf /x]sf] jf /xg
cfpg] ;f] lgsfosf] ;DklQ
cfgf] cwLgdf /fVg .
42

-#%_

-%_ pkbkmf -$_ sf] v08 -v_


adf]lhd s'g} JolQmn] s'g} ;DklQ cfgf]
cwLgdf lnPdf To:tf] JolQm pk/ ;f] lgsfo
jf cGo s'g} JolQmn] s'g} bfaL ug{ kfpg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ;DalGwt
clws[t eGgfn] ;f] lgsfosf] Joj:yfks jf ;f]
x}l;otdf sfo{ ug]{ JolQm ;Demg' k5{ .
bkmf #) kl5 b]xfosf] bkmf #)s= ylkPsf] 5 M
#)s= k'gM s/ lgwf{/0fsf] nflu cfb]z lbg ;Sg] M -!_
s/ lgwf{/0f eO{ g;Sb} ;f] s/ lgwf{/0f ;DaGwL
s'g} sf/afxL clgoldt x'g nfu]sf] 5 jf
ePsf] 5 eGg] s'/f dxflgb]{zsnfO{ k|fKt
;"rgfaf6 b]lvg cfPdf :ki6 sf/0f vf]nL krf{
v8f u/L dxflgb]{zsn] k'gM s/ lgwf{/0f ug{
;DalGwt s/ clws[t jf cGo s'g} s/
clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ s/ clws[tn] nfk/afxL jf
ablgot;fy s/ lgwf{/0f u/L s/sf] bfloTj
36\g uPsf] b]lvPdf dxflgb]{zsn] To:tf] s/
lgwf{/0f cfb]zdf ;+zf]wg ug{ z'? s/ lgwf{/0f
ePsf] ldltaf6 rf/ jif{leq cfb]z lbg
;Sg]5 .

43

-#^_

bkmf #!s= sf] ;f b]xfosf] bkmf #!s= /flvPsf] 5 M


#!s= k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg
;Sg] M -!_ s/ clws[tn] u/]sf] s/ lgwf{/0fsf]
lg0f{o pk/ lrQ ga'g] JolQmn] To:tf] lg0f{osf]
;"rgf kfPsf] ldltn] tL; lbgleq To:tf] lg0f{o
lj?4 dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg] Dofb
u'lh|g uPdf To:tf] Dofb u'h|]sf] ldltn] ;ft
lbgleq Dofb u'lh|g uPsf] sf/0f vf]nL Dofb
yksf] nflu dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg
;Sg]5 / To:tf] lgj]bgdf plNnlvt sf/0f
dgfl;a b]lvPdf dxflgb]{zsn] Dofb u'h|]sf]
ldltaf6 tL; lbgsf] Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ s/bftfsf] pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf]
lgj]bg pk/ 5fglag ubf{ lgj]bssf] lhsL/
;To b]lvg cfPdf :ki6 sf/0f vf]nL krf{ v8f
u/L dxflgb]{zsn] ;f] s/ lgwf{/0f cfb]z ab/
u/L k'gM s/ lgwf{/0f ug{ ;DalGwt s/ clws[t
jf cGo s'g} s/ clws[tnfO{ cfb]z lbg
;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]sf]
ldltn] ;f7L lbgleq ;f] lgj]bg pk/
dxflgb]{zsn] lg0f{o lbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofbleq
dxflgb]{zsn] lg0f{o glbPdf ;DalGwt JolQmn]
bkmf #@ adf]lhd /fh:j Gofoflws/0fdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg]
s/bftfn] lgwf{l/t s/ /sddWo] ljjfb/lxt s/
/sd a'emfO{ ljjflbt s/ /sdsf] Ps ltxfO{
/sd bflvnf ug'{ kg]{5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd bflvnf ug'{kg]{
/sd lgj]bg lbg'eGbf cufl8 g} a9L bflvnf
u/]sf] /x]5 eg] To:tf] /sdn] vfd];Ddsf] /sd
s6fO{ afFsL /sd dfq bflvnf ug'{ kg]{5 .
44

-#&_

-#*_

-*_ o; bkmf adf]lhd bflvnf u/]sf]


/sd d'2fsf] clGtd lsgf/f gnfu];Dd lkmtf{
x'g] 5}g .
bkmf #@ sf] ;f b]xfosf] bkmf #@ /flvPsf] 5 M
#@= /fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg] M -!_
bkmf #) adf]lhd dxflgb]{zsn] u/]sf]
lgnDagsf] cfb]z jf bkmf #!s= sf] pkbkmf
-$_ adf]lhd dxflgb]{zsn] u/]sf] lg0f{o pk/
lrQ ga'g] JolQmn] /fh:j Gofoflws/0fdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg lbg]
JolQmn] k'g/fj]bg btf{ u/]sf] ldltn] kGw|
lbgleq k'g/fj]bg kqsf] k|ltlnlk ;+nUg u/L
ljefu ;dIf lnlvt hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
bkmf #@ kl5 b]xfosf bkmf #@s= / #@v= ylkPsf
5g\ M
#@s= k"jf{b]z M -!_ s'g} JolQmn] of] P]g nfu" x'g]
cj:yf af/] s'g} lljwf lg/fs/0fsf nflu
ljefu ;dIf lnlvt ?kdf lgj]bg lbPdf
ljefun] ;f] JolQmnfO{ lnlvt ?kdf ;"lrt u/L
ljefusf] wf/0ff tf]lsP adf]lhd k"jf{b]zf/f
hf/L ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg o; P]gsf] sfof{Gjogsf
;DaGwdf b]vfk/]sf] s'g} lljwf ;DaGwL ljifo
cbfntdf ljrf/fwLg /x]sf] jf cbfntaf6
lg0f{o eO{ ;s]sf] cj:yfdf To:tf] ljifodf
ljefun] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k"jf{b]z hf/L
ug{ ;Sg] 5}g .
#@v= ;fj{hlgs kl/kq M -!_ o; P]gsf]
sfof{Gjogdf Ps?ktf NofO{ s/ k|zf;gnfO{
;/n agfpg / ljefu jf ;f] cGtu{tsf
sfof{nosf clws[t nufot o; P]gaf6
45

-#(_

-$)_

k|efljt x'g] JolQmnfO{ dfu{ lgb]{zg lbg


ljefun] o; P]gdf ePsf Joj:yfsf] ;DaGwdf
JofVof;lxt lnlvt ;fj{hlgs kl/kqx? hf/L
ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ul/Psf
kl/kqx? ;j{;fwf/0fsf] hfgsf/Lsf] nflu
ljefusf] cfkm\gf] j]e;fO6df jf /fli6o :t/sf]
kqklqsfdf k|sfzg ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd hf/L ul/Psf]
s'g} kl/kq /2 gul/P;Dd ;f] kl/kq adf]lhd
sf/afxL ug{ ljefu afWo x'g]5 .
bkmf #$ kl5 b]xfosf] bkmf #$s= ylkPsf] 5 M
#$s= ljz]if1sf] ;]jf lng ;Sg] M g]kfn ;/sf/ jf
ljefun] s/ k/LIf0f, cg';Gwfg jf Joj:yfkg
;DaGwL sfo{sf] nflu ;DalGwt ljz]if1sf] ;]jf
lng ;Sg]5 / To:tf] ljz]if1sf] ;DaGwdf bkmf
#& df plNnlvt ;/sf/L uf]Kotf ;DaGwL
Joj:yf nfu" x'g]5 .
bkmf $) sf] ;f b]xfosf] bkmf $) /flvPsf] 5 M
$)= k'/:sf/ tyf ;"/fsL vr{ M -!_ s'g} s/bftfn]
cfgf] s/sf] bfloTjsf] ;Dk"0f{ jf s]xL c+z
5n]sf] jf 5Ng sf]lz; u/]sf] k|df0f ;lxtsf]
;"rgf lbg] JolQmnfO{ To:tf] ;"rgfsf] cfwf/df
c;'n pk/ ul/Psf] s/sf] /sddWo] lghn] k]z
u/]sf] k|df0faf6 lgwf{/0f eP hltsf] s/
/sdsf] aL; k|ltzt a/fa/sf] /sd
dxflgb]{zssf] lg0f{on] k'/:sf/ :j?k lbg
;lsg]5 .
-@_ k'/:sf/ kfpg] JolQm PseGbf a9L
ePdf k'/:sf/sf] /sd ;dfg'kflts ?kdf
lbOg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg /fh:j r'xfj6sf] ;"rgf
lbg] JolQmnfO{ ;"rgfsf] ;Totfsf] cfwf/df
46

-$!_

ljefuf/f tf]lsPsf] sfo{ljlw adf]lhd tTsfn


bzxhf/ ?k}of;Dd ;'/fsL vr{ lbg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ / -#_ adf]lhdsf]
;"rgf lbg] JolQmsf] gfd, y/ / jtg uf]Ko
/flvg]5 .
cg';"rL! / cg';"rL@ sf] ;f b]xfosf cg';"rL! /
cg';"rL@ /flvPsf 5g\ M

47

cg';"rL!

-d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf] bkmf % sf] pkbkmf -#_ ;+u ;DalGwt_
s/ 5'6 x'g] j:t' tyf ;]jfx?
;d"x M ! cfwf/e"t s[lif pTkfbgx?
06.01

lgis[o, pd|g nfu]sf] jf km"n]sf] ufgf], uf+7f], uf+7]h/f,


wgsGb -sf}d{_, qmfpg -?vsf] h/f / :t+e hf]l8g] laGb'
:yn_, /fOhf]d -d"nh/f]_, lrsf]/L lj?jf / zLif{s
!@=!@ sf] h/fx?afx]s cGo h/fx? .
0601.10.00

lgis[o uf+gf], uf+7f], uf+7] h/f, wgsGb -sf}d{_, qmfpg /


d"nh/f

0601.20.00

pd|g nfu]sf] jf k"mn]sf] uf+gf], uf+7f], uf+7] h/f, wgsGb


-sf}d{_, qmfpg, d"nh/f, lrsf]/L lj?jf / h/fx?

06.02

cGo hLljt lj?jf -h/f ;lxt_, sndLx?, Rofpm /


:kfpg -Rofp lgl:sg] ;]tf] TofGbf]_
0602.10.00

h/f gePsf] sndLx?

0602.20.00

vfg x'g] kmn jf sfi7kmn -g6_ sf sndL u/]sf jf


gu/]sf ?v, a'6f / f

0602.30.00

/f]8f]8]G8G; -u'/fF;_ / chflnof, sndL u/]sf] jf


gu/]sf

0602.40.00

sndL u/]sf] jf gu/]sf] u'nfkm

0602.90.00

cGo

06.03

;hfj6 k|of]hgsf] nflu jf km"nsf] u'R5f agfpgsf]


nflu pko'Qm l6k]sf] k"mnsf] sf]lknf jf l6k]sf] km"n,
tfhf, ;'s]sf], /+ufPsf], wf]Psf], ;+;]lrt -OlDk|Ug]6]8\_ jf
cGo k|sf/n] tof/ u/]sf] .
tfhfM
0603.11.00

u'nfkmx?

0603.12.00

sfg]{;gx?

0603.13.00

cls{8x?

0603.14.00

lqm;fgy]ddx?
48

0603.15.00

s'd'lbgL -lnnL_ x? -lnlnod hftx?_

0603.19.00

cGo

0603.90.00

cGo

06.04

u'R5f jf u'nb:tf agfpg] jf ;hfj6sf] nflu pko'Qm


x'g] lsl;dsf tfhf, ;'s]sf], /+ufPsf], wf]Psf], ;+;]lrt
jf cGo lsl;dn] tof/ u/]sf] ?vsf] kfn'jf, xfFuflaFuf
/ cGo efux? -km"n / sf]lknf afx]s_ afnj[If, f8L
/ cGo af]6 lj?jfx? ofp, ;'gfv/L / 3f+;x? .
0604.20.00

tfhf

0604.90.00

cGo

07.01

07.02

tfhf jf lr;f] kf/]sf] cfn' .


0701.10.00

lapm

0701.90.00

cGo

0702.00.00

tfhf jf lr;f] kf/]sf] uf]ne]8f

07.03

tfhf jf lr;f] kf/]sf] Kofh, zfnf}6, n;"g, 5\ofkL jf


o:t} hfltsf cGo jg:kltx? .
0703.10.00

Kofh / zfnf}6

0703.90.00

5\ofkL / o:t} n;'g Kofh hfltsf ;fukft

07.04

tfhf jf lr;f] kf/]sf] jGbfsf]aL -Sofa]h_, sfpnL,


ufF7sf]aL -sf]n/faL_, s]n -Ps lsl;dsf] sf]aL_ / vfg
x'g] sfpnL hfltsf cGo ;fukft .
0704.10.00

sfpnL / a|f]sfpnL

0704.20.00

a|';]N; :k|fp6 -Ps lsl;dsf] rZd] aGbfsf]aL_

0704.90.00

cGo

07.05

tfhf / lr;f] n]6\o"; -lh/Lsf] ;fu_ / lrsf]/L .


n]6\o"; -lh/Lsf] ;fu, ;nfb_M
0705.11.00

Sofa]h n]6\o"; -x]8 n]6\o";_

0705.19.00

cGo
lrsf]/L -sf:gL_ M

0705.21.00

lj6nkm lrsf]/L
49

0705.29.00
07.06

07.07

cGo
tfhf jf lr;f] kf/]sf] ufh/, ;nud, ;nfbsf] nflu
r'sGb/sf] h/f, ;flN;kmfO{, ;]n]l/ofs -;nud h:tf]
h/f ePsf] ;fu_, d"nf / o:t} vfg x'g] h/fx? .

0706.10.00

ufh/ / ;nud

0706.90.00

cGo

0707.00.00

tfhf jf lr;f] kf/]sf] sf+qmfx? .

07.08

tfhf jf lr;f] kf/]sf] sf];] t/sf/Lx? -5f]8fPsf] jf


g5f]8fPsf]_ .
0708.10.00

s]/fp

0708.20.00

af]8L -l;dL;d]t_

0708.90.00

cGo sf];] t/sf/L

07.09

tfhf jf lr;f] kf/]sf] cGo t/sf/Lx? .


0709.20.00

s'l/nf]

0709.30.00

efG6f

0709.40.00

;]n/L, ;]n]l/ofnafx]s
Rofp -d;?d / 6kmN;_ M

0709.51.00

P]ufl/s; hfltsf] Rofp -d;?d_ x?

0709.59.00

cGo

0709.60.00

vf];f{gL hftsf] kmnk"mnx?

0709.70.00

kfn'Fuf], Go"lhNof08 kfn'Fuf] ;d]t


cGo M

0709.91.00

Unf]j cfl6{rf]sx?

0709.92.00

h}t'gx?

0709.93.00

km;L{, s'leG8f] / nf}sfx? -So"s/la6f hftx?_

0709.99.00

cGo

07.10

lxdLs[t ;fukft -akmfP/ jf pdfn]/ ksfPsf] jf


gksfPsf]_ .
0710.10.00

cfn'
50

sf];] t/sf/L, 5f]8fPsf] jf g5f]8fPsf]M


0710.21.00

s]/fpx?

0710.22.00

af]8Lx? -;LdL;d]t_

0710.29.00

cGo

0710.30.00

kfn'Fuf] Go"lhn}08 kfn'Fuf] ;d]t

0710.40.00

u'lnof] jf :jflbnf] ds}

0710.80.00

cGo ;fukft

0710.90.00

ldl>t ;fukft

07.11

g"g kfgLdf, uGws kfgLdf af o:t} ;dfg c:yfoL


?kdf ;'/lIft /fVg] t/n kbfy{df /fvL ;'/lIft ul/Psf]
t/ To; cj:yfdf t'?Gt vfg pko'Qm gx'g] vfnsf]
;fukft .
0711.20.00

h}t'g -cf]lnE;_

0711.40.00

sfqmf]x?
Rofp -d;?D;_ / e'OFd'lg x'g] Rofp -6kmN;_M

0711.51.00

P]ufl/s; hfltsf] Rofp -d;?D;_ x?

0711.59.00

cGo

0711.90.00

cGo t/sf/L; ldl>t t/sf/L

07.12

;'Vvf t/sf/L, l;+u}, sf6]sf], tf5]sf], 6'qmofPsf],


km'6fPsf] jf w'nf] agfPsf] t/ To;eGbf a9L tof/
gu/]sf] .
0712.20.00

07.13

Kofh
sf];f 5f]8fPsf] ;'Vvf sf];] t/sf/L, af]qmf 5f]8fPsf] jf
g5f]8fPsf] jf bn]sf] jf gbn]sf] .

0713.10.00

s]/fpm

0713.20.00

rgf
af]8L -l;dL;d]t_ M

0713.31.00

af]8L

0713.32.00

;fgf] /ftf] af]8L

0713.33.00

af]8L -ls8\gL aLG;_, ;]tf] lk aLG;;d]t


51

0713.34.00

afDa/f laG; -Ps k|sf/sf] af]8L_ -leUgf ;a6]/flgof


jf ef]cflGhof ;a6]/flgof_

0713.35.00

tg]af]8L -sfplkh\_ -leUgf cu'Os'nf6f_

0713.39.00

cGo

0713.40.00

d';'/f] bfn

0713.50.00

as'nf / l;ld -a|f]8 ljG; / x;{ aLG;_

0713.60.00

lkhg lkh -Sofhfg;\ Sofhg\_ -Ps k|sf/sf] s]/fp_

0713.90.00

cGo

07.14

df8 -Zj]t;f/ jf :6fr{_ jf OGo"lngsf] dfqf pRr


ePsf, tfhf, lr:ofOPsf], lxdLs[t jf ;'sfOPsf], 6'qmf
kfl/Psf] jf gkfl/Psf] -:nfO:8_ jf k]n]6\;sf] ?kdf
ePsf] jf gePsf] dflgcf]s, cf/f?6, ;flnd ld>L
-;fn]k_, pQ/L cd]l/sfdf x'g] Ps lsl;dsf] ;"o{d'vL
k"mn -h]?;n]d cfl6{rf]s_, ;v/v08 / o:t} h/f -?6;_
/ ufgf -6\o"a;{_ x? ;fj'bfgfsf] u'bL -;fuf] kLy_ .
0714.10.00

u'lnof] hftsf] Sof;fef sGb -dlgcf]s_

0714.20.00

;v/v08

0714.30.00

t?nx? -l8cf]:sf]l/of hftx?_

0714.40.00

lk+8fn' -sf]nf]sfl;of hftx?_

0714.50.00

of}l;of -hfGyf];f]df hftx?_

0714.90.00

cGo

08.01

gl/jn, j|flhng6, sfh', tfhf jf ;'s]sf], va6f


km''6fPsf] jf gkm''6fPsf], af]qmf tf5]sf] jf gtf5]sf] .
gl/jn M
0801.19.00

8.03

08.04

tfhf
KnfG6g hftsf -t/sf/Lsf] ?kdf k|of]u ul/g]_ s]/fx?
nufot tfhf jf ;'sfOPsf s]/fx? .

0803.10.00

KnfG6g hftsf -t/sf/Lsf] ?kdf k|of]u ul/g]_ s]/fx?

0803.90.00

cGo
vh"/ -5f]xf]8f_, cFhL/, e'FOs6x/, Pef]s]8f -gf:kftL
h:tf] kmn_, cDaf, cf+k, Doff]i] 6Lg, tfhf jf ;'s]sf] .
52

0804.30.00

e'O+s6x/

0804.40.00

Pef]s]8f]

0804.50.00

cDaf, cf+k Doff]:6Lg -s';'d kmn_

08.05

l;6/; -;'Gtnf hftsf_ kmn, tfhf jf ;'s]sf]_ .


0805.10.00

;'Gtnf

0805.20.00

dGbfl/g -6fGhl/g / ;t;'df ;d]t_ Sn]d]lG6g,


ljNsL / o:t} l;6/; hfltsf xfOla|8x? -a0f{;+s/_

0805.40.00

u]|kk|'m6 -ef]u6]_, kf]d]nf]; ;d]t

0805.50.00

sfutL -n]df]G;_ -l;6/; n]df]g, l;6/; lndf]gd_ /


lhld/ -nfOD;_ -l;6/; cf}/fl06kmf]lnof, l;6/;
nfl6kmf]lnof_ x?

0805.90.00

cGo

08.06

tfhf cyjf ;'Vvf c+u'/ .


0806.10.00

08.07

tfhf
t/a'hf -v/a'hf_ / d]jf tfhf .
t/a"h -d]nG;_ -jf6/d]nG;;d]t_ M

0807.11.00

jf6/d]nG;

0807.19.00

cGo

0807.20.00

d]jf

08.08

:ofp, gf;kftL, lSjG; -gf;kftL h:tf] cldnf] kmn jf


>Lkmn_, tfhf .
0808.10.00

:ofp

0808.30.00

gf;kftLx?

0808.40.00

lSjG; ->Lkmn_x?

08.09

v'kf{gL -Plk|sf]6_, r]/L -k}o'+kmn_, cf? -g]S6fl/g


cf?;d]t_, cfn'av/f -Knd_ / r'qf] -:nf]_, tfhf .
0809.10.00

v'kf{gL -Plk|sf]6_
r]/Lx?M

0809.21.00

cldnf] r]/L -k|'g;\ ;]/f;;\_ x?

0809.29.00

cGo
53

0809.30.00

cf?, g]S6fl/g cf?;d]t

0809.40.00

cfn'av8f -Knd_ / r'qf] -:nf]_

08.10

cGo kmn, tfhf .


0810.10.00

:6j/L -e"O+ P};]n', sfkmn_

0810.20.00

/}:ka]/L -P]+;]n'_, ANofsa]/L -WofDk] P]+;]n'_, dna]/L


-lsDa'_ / nf]ufga]/L -/}:ka]/L / ANofsa]/Lsf] ldl>t
kmn_

0810.30.00

sfnf], ;]tf] jf /ftf] ls;ld; jf bfv jf d'gSsf


-s/\cG6_ / u";\a]/Lx?

0810.40.00

qm]ga]/L, lana]/L / cGo EoflS;lgod hfltsf kmnx?

0810.50.00

lslj k|'m6 (Kiwifruit)

0810.60.00

b'/fd| -8'l/oG;_ x?

0810.70.00

xn'jfa]tx?

0810.90.00

cGo

09.01

skmL e'6]sf] jf ge'6]sf] jf SofkmLg -skmLsf] If]/f]b_


5'6\ofPs]f jf g5'6\ofPs]f skmLsf] 9'6f] / af]qmf s'g}
klg cg'kftdf skmLsf] dfqf /x]sf] skmLsf] abnfdf
k|of]u ul/g] csf]{ s'g} rLh .
ge'6]sf] skmL M
0901.11.00

09.02

skmLsf] u]8f
lrof, ;'ulGwt jf :jflbi6 ul/Psf] jf gul/Psf] .

0902.20.00
09.08

lrofsf] kft
hfOkmn, hfOkqL / cn}+rL .
cn}+rL tyf ;'s'd]nx?M
gw'NofOPsf]M

0908.31.10
09.10

cn}+rL
cb'jf, s]z/, xn]bf] -a];f/_, t]hkft, k'lbgf, t/sf/Lsf]
-s/L_ / cGo d;nfx? .
cb'jfM
g6'qmfOPsf] jf glkFw]sf]M
54

0910.11.10

tfhf

0910.11.90

cGo
a];f/M

0910.30.10

tfhf

0910.30.20

w'nf] jf lk7f]

0910.30.90

cGo

10.01

ux'+ / d];lng .
b'?d ux'+M
1001.11.00

aLpm

1001.19.00

cGo
cGo M

1001.91.00

aLpm

1001.99.00

cGo

10.02

/fO{ .
1002.10.00

aLpm

1002.90.00

cGo

10.03

hf}+ -afnL{_
1003.10.00

aLpm

1003.90.00

cGo

10.05

ds}+ .
1005.10.00

aLpm -u]8f_

1005.90.00

cGo

10.06

wfg .
1006.10.00

wfg

1006.20.00

s'6]sf] -t/ /fd|f] gkmn]sf]_

1006.30.00

kfln; jf rDsg] u/]sf] jf gu/]sf] s'6]/ tof/ u/]sf]


rfdn

1006.40.00

slgsf
55

10.08

kmfk/, sf]bf], Sofg/Lsf bfgfx? c? vfBfGgx? .


1008.10.00

kmfk/
sf]bf]M

1008.21.00

aLpm

1008.29.00

cGo

11.02

11.03

uxF' / d];lng afx]s cGo vfBfGgsf] lk7f] .


1102.20.00

ds}sf] lk7f]

1102.90.00

cGo

1103.11.00

ux'Fsf] cfF6f

11.04

zLif{s !)=)^ sf] rfdn afx]s cGo k|sf/n] tof/


ul/Psf] -h:t} e"; x6fOPsf], r]K6\ofPsf], RofFVnf
kf/]sf], kmn]sf], 6'qmf kf/]sf] jf v;|f] -lk+w]sf]_ l;f]],
r]K6\ofPsf], kftnf] r]K6f] 6'qmf kf/]sf] jf lk+w]sf] cGgsf]
aLhx? .
r]K6\ofPsf] jf Rof+Vnf kf/]sf] cGgM
1104.12.00

h'g]nf]sf]

1104.19.00

cGo vfBfGgsf]
cGo lsl;dn] tof/ kf/]sf] cGg -h:t} e"; x6fPsf],
kmn]sf], 6'qmf kf/]sf] jf lk+w]sf]_M

1104.22.00

h'g]nf]sf]

1104.23.00

ds}sf]

1104.29.00

cGo vfBfGgsf]

1104.30.00

cGgsf] jLhf0f', l;}, r]K6\ofPsf], Rof+Vnf kf/]sf] jf


lk+w]sf]

12.01

bn]sf] jf gbn]sf] e6\df;


1201.10.00

aLpm

1201.90.00

cGo

12.02

5f]8fPsf] jf g5f]8fPsf], ge'6]sf] jf cGo lsl;daf6


gksfOPsf], vj6f 5f]8fPsf] jf g5f]8fPsf], k'm6fPsf]
jf gk'm6fPsf] abfd -d'dkmnL_ .
1202.30.00

aLpm
56

cGo
1202.41.00

g5f]8fPsf]

1202.42.00

5f]8fPsf], k'm6fPsf] jf gk'm6fPsf]

12.09

/f]Kg x'g] kmnk"mn, aLpm / ljhf0f' -:kf];{_ .


1209.10.00

r'sGb/ -;'u/lj6_ sf bfgfx?


kz' cfxf/sf] lj?jf -kmf]/]h Knf06_ sf bfgfx?M

1209.21.00

n'l;l/g -kz' cfxf/sf] 3fF;_ -cNkmfNkmf_ sf bfgfx?

1209.22.00

Snf]e/ -tLg kft] 3fF;_ -l6kmf]lnod hftx?_ sf


bfgfx?

1209.23.00

5]:s] 3fF; -k]m:So"_ sf bfgfx?

1209.24.00

s]G6sL gLnf] 3fF; -kf]cf k|f6]lG;; PNf=_ sf bfgfx?

1209.25.00

/fO{ 3fF; -nf]lnod dlN6km\nf]/d Nofd=, nf]lnod k]/]g


Pn=_ sf bfgfx?

1209.29.00

cGo

1209.30.00

k"mnsf] lglDt d'VotM v]tL ul/Psf] hl8a'6Lsf cGo


aLpmx?
cGo

1209.91.00

jg:kltsf aLp

1209.99.00

cGo

12.11

d'VotM ;'ulGwt j:t' agfpg], cf}iflw agfpg] jf


sL6gfifs cf}iflw agfpg] jf o:t} k|of]hgsf nflu
k|of]u x'g] vfnsf], tfhf, ;'s]sf], sfl6Psf] jf
gsfl6Psf], lk+w]sf] jf glk+w]sf] jf w"nf] kfl/Psf] jf
gkfl/Psf] lj?jf / lj?jfsf cx? -aLof+ /
kmn;d]t_ .
1211.20.00

hLg;]gsf] h/f

1211.30.00

sf]sfsf] kft -sf]sf lnkm_

1211.40.00

clkmdsf] k/fn -kkL :6f}+_

1211.90.00

cGo

57

12.12

tfhf, lr:ofOPsf] -lrN8_, lxdLs[t, -k|mf]h]g_ jf


;'sfOPsf], lk+w]sf] jf glk+w]sf] nf]si6 laG;, l; lj8\;
/ cGo cNhL -;d'GbL f/_, r'sGb/ -;'u/la6_ / pv'
cGoq pNn]v jf ;dfa]z gePsf d'Votof dfgj
cfxf/df k|of]u x'g] vfnsf] kmnsf] ljof+ -:6f]G;_ /
sf]ofx? -s]g]{n_ / cGo afg:klts pTkfbgx?
-lrsf]/Lod OG6fOa; :ol6jd pkhflt -e]/fO6L_ sf]
ge'6]sf] lrsf]/Lsf h/fx? ;d]t_ .
cGo M
1212.93.00

19.04

pv'
vfBfGgnfO{ k'mnfP/ -:j}ln_ jf e'6]/ tof/ u/]sf] vfB
;fdu|L, vfBfGgsf] pTkfbgx? -h:t} sg{ n]s_ cGoq
pNn]v gul/Psf] jf ;dfj]z gePsf], ksfOPsf] jf
cGo lsl;daf6 tof/ ul/Psf] u]8f -u|]g_ sf] ?kdf jf
zNs jf kfk|f -n]ssf] ?kdf ePsf] vfBfGgx?
-;]l/oN;_ -ds} afx]s_ jf cGo lsl;daf6 tof/
ul/Psf] cGg -d}bf, 5f+6f jf bn]sf] cGg u|f]6\;_ / kL7f]
afx]s_ .

1904.90.00
23.01

wfgsf] e'hf tyf lrp/f


dflg;n] vfg gx'g] df;'sf] jf ckmnsf], df5fsf] jf
s'i6fl;oG;sf] df]n:ssf] jf cGo 9f8df xf8 gx'g]
hnr/sf] lk7f], d}bf / k]n]6;\ u|LE; -jf];f] kufn]/
jf+sL /x]sf] y]u|f], df5fsf] rf/f]_ .

2301.10.00

df;' jf ckmnsf] lk7f], d}bf / k]n]6\; u|LE; -jf];f]


kufn]/ jf+sL /x]sf] y]u|f], df5fsf] jf];f]_

2301.20.00

df5fsf] jf s|'i6fl;oG;, df]n:s jf 9f8df xf8 gx'g]


hnr/sf] lk7f], d}bf / k]n]6\;\

23.02

vfBfGg jf bnxgsf] jf]6af6 lgkmg]/ jf lk+w]/ jf c?


k|lqmoff/f pknJw x'g] k]n]6sf] ?kdf /x]sf] jf g/x]sf]
9'6f] cfpg] rf]s/ / cGo cjz]if .
2302.10.00

ds}sf]

2302.30.00

ux'+sf]

2302.40.00

cGo vfBfGgsf]

2302.50.00

sf];] ;fukftx?sf]

58

23.04

2304.00.00

e6df;sf] t]n lgsfNbf k|fKt x'g] lkgf / cGo 7f];


cjz]if, lk+w]sf] jf glk+w]sf] jf k]n]6sf] ?kdf ePsf] jf
gePsf] .

23.05

2305.00.00

abfdsf] t]n k]Nbf lg:s]sf], lk+w]sf] jf glk+w]sf], k]n]6sf]


?kdf ePsf] jf gePsf] lkgf / cGo 7f]; cjz]if .

23.06

jg:kltsf] jf];f] jf t]n lgsfNbf k|fKt x'g] zLif{s


@#=)$ jf @#=)% df k/]sf] afx]s lk+w]sf] jf glk+w]sf],
k]n]6sf] ?kdf ePsf] jf gePsf] lkgf / cGo 7f];
cjz]if .
tf]/L jf /fof] -/]k cf}/ sf]Nhf_ bfgfM
2306.41.00

Go"g O?l;s cDn tf]/L jf /fof] -/]k cf}/ sf]Nhf_


bfgfx? -l;8\;

2306.90.00

cGo

23.09

hLjhGt'sf] cfxf/sf] ?kdf k|of]u x'g] tof/L j:t' .


2309.90.00

cGo

52.01

5201.00.00

gkm8\s]sf] jf gsf]/]sf] skf; .

52.03

5203.00.00

km8\s]sf] jf sf]/]sf] skf;

53.01

sRrf jf k|zf]lwt gsft]sf] NofS; -;g jf To:t}


f/_ NofS; jf ;gsf] lz/f]u'R5 -6f]_ 8f]/L / cjz]if
-wfuf]sf] cjz]if / ufg]{6]8 :6s ;d]t_ .
5301.10.00

NofS;, -;g_ sRrf jf /]zf 5'6\ofpg kfgLdf


8'afPsf] -/]6]8\_
NofS; r'6]sf], 8f+7af6 /]zf 5'6\ofOPsf], sf]/]sf]
-a|f]s]g, :sR8, x\ofsN8_ jf c? lsl;dn] k|zf]wg
u/]sf], t/ gsft]sf] M

53.03

5301.21.00

r'6]sf] jf 8f+7af6 /]zf 5'6\ofOPsf] -a|f]s]g, :sR8_

5301.29.00

cGo

5301.30.00

NofS;sf] lz/f]u'R5 -6f]_ / cjz]if


sRrf jf k|zf]lwt, t/ gsft]sf], ;gkf6 -h"6_ / cGo
nlrnf] /]zf ePsf] af]qmf -af:6_ sf] sk8fsf /]zf
-;g, uf+hf, ef+u, 3f]f / /]dL afx]s_ oL /]zfx?sf]
lz/f]u'R5 -6f]_ / cjz]if -wfuf]sf] cjz]if / ufg]{6]8
:6s ;d]t_ .
59

5303.10.00

sf+rf] jf kfgLdf 8'afP/ -/]6]8\_ s'xfPsf] ;gkf6 /


cGo nlrnf] /]zf ePsf] af]qmf -afi6_ sf] sk8fsf] /]zf

dfly pNn]lvt eG;f/ zLif{s )^=)! b]lv zLif{s )*=!) ;Ddsf dfnj:t'x?
xf]6n, /]i6'/]06, af/, u]i6xfp;, Sof6]l/of jf o:t} cGo ;+:yfn] ug]{ cfk"lt{df
d"=c= s/ 5'6 x'g]5}g .

;f]ofa8L d:of}/f

ls;fgn] laqmL ug]{ ck|zf]lwt ;'tL{ .


;d"x M @ cfwf/e"t cfjZostfsf j:t'x?

25.01

g"g -efG;fdf k|of]u x'g] -6]jn_ g"g / ljs[t


-l8g]r8{_ g"g ;d]t_ / f]n kbfy{ ePsf] jf gePsf]
jf hDg] kbfy{ -P06Ls]ls_ jf lk|m nf]O Ph]06 ePsf]
z'4 ;f]l8Pd Snf]/fO8 ;fd'lbs kfgL .
2501.00.90

27.10

g"g
sRrf -qm'8_ afx]s k]6f]lnod t]n / la6'ldg vlghaf6
k|fKt t]n tf}ndf &) k|ltzt jf ;f] eGbf a9L
k]6f]lnod t]n jf la6'ldg vlghaf6 k|fKt t]n ePsf,
log} t]n g} d'Vo 36s -a]l;s slG:6Ro"P06\;_ ePsf,
cGoq ;dfj]z jf lglb{i6 gul/Psf tof/L j:t'x?
-lk|k/];G;_ /2L t]nx? -j]i6 cfoN;_ .
k]6f]lnod t]nx / lj6'ldg vlghxaf6 k|fKt
t]nx -sRrf t]n afx]s_ tyf cGoq lglb{i6 jf
;dfj]z gePsf, tf}nsf] lx;fjn] &) k|ltzt jf ;f]
eGbf a9L k]6f]lnod t]nx jf lj'6ldg vlghaf6 k|fKt
t]nx ePsf], log} t]nx d'Vo 36s -a]l;s
slG:6\Ro"P06_ ePsf tof/L j:t'x -lk|k/];G;_, h}ljs
l8h]n ePsf afx]s / /2L t]n -j]i6 cfoNf_ x? afx]sM

27.16

2710.19.10

dLt]n -;'k]l/c/ ls/f]l;g cfon_

2716.00.00

ljB't zlQm -P]lR5s zLif{s_ .

44.01

afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf] df]6f] 6'qmf -ljn]6_, xf+uf


lj+uf jf bfp/fsf] afw]sf] lj6f], jf o:t} ?kdf sf7sf
rf]O6frf]O6L jf dl;gf 6'qmf6fqmL -kfl6{sn_ sf7
lr/]sf] w"nf], sf7sf] cjz]if, /2L j:t', d'9f], lj|s]6
-lyr]/ agfOPsf] rSsf_, k]n]6 -d6\of|f_ jf o:t} ?kdf
Pslqt ul/Psf] jf gul/Psf] .
4401.10.00

afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf] df]6f] 6'qmf -ljn]6_, xf+uf


ljuf, bfp/fsf] lj6f] jf o:t} ?kdf
60

44.02

Pslqt ul/Psf] jf gul/Psf] sf7sf] uf]n, vj6f


-z]n_ sf] jf ljof+ -g6_ sf] uf]n ;d]t .
4402.10.00

afF;sf]

4402.90.00

cGo

wf/f tyf 6]/af6 v'nf ?kdf cfk"lt{ x'g] lkpg] kfgL .


;d"x M # hLjhGt' tyf ;f] sf] pkh

01.02

hLljt rf}kfof -af]efOg_ .


uf]hftLo rf}kfofM
0102.21.00

gZn ;'wf/sf nflu ljz'Wb gZnsf

0102.29.00

cGo
e}+;LM

0102.31.00

gZn ;'wf/sf nflu ljz'Wb gZnsf

0102.39.00

cGo

0102.90.00

cGo

01.03

hLljt ;'+u'/ .
0103.10.00

gZn ;'wf/sf nflu ljz'4 gZnsf


cGo M

0103.91.00

%) s]hL eGbf sd jhgsf]

0103.92.00

%) s]hL jf ;f] eGbf a9L jhg ePsf]

01.04

hLljt e]8f / afv|f .


0104.10.00

e]8f

0104.20.00

afv|f

01.05

hLjLt s'v'/f cyf{t, Uofn'; 8f]d]li6s;\ hftsf s'v'/f,


xf+;, 6sL{ / lugL kmfpn .
!% u|fd eGbf a9L jhg gePsfM
0105.11.00

Uofn'; 8f]d]li6s; hftsf r/fx?

0105.12.00

6sL{x? -kftfn do"/_

0105.13.00

xfF; -8s_ x?

0105.14.00

xfF; -luh_ x?
61

(Fowl)

0105.15.00

lulghftsf r/fx?
cGoM

0105.94.00

Uofn'; 8f]d]li6s; hftsf r/fx?

0105.99.00

cGo

01.06

cGo hLljt hLjhGt' .


:tgkfoL M
0106.14.00

v/fof]x?

0106.19.00

cGo
r/fx?M

0106.33.00

;'t'/d'u{ -cli6r_ x? -8f]dfp; gf]efxf]NnflG8of_


ls/fx?M

0106.41.00

dfx'/Lx?
ls/fx?M

0106.90.00
02.01

cGo
rf}kfof -jf]efOg hfltsf]_ tfhf jf lr;f] kf/]sf] -k]m;
jf lrN8_ df;' .

0201.10.00

l;+uf] / cfwf z/L/x? -s/sf; / xfkm s/sf;_

0201.20.00

xf8 ;lxtsf] cGo 6'qmfx?

0201.30.00

xf8 gePsf]

02.02

rf}kfof -af]efOg hfltsf]_ lxdLs[t -kmf]]h]g_ df;' .


0202.10.00

l;+uf] / cfwf z/L/ -s/sf; / xfkm s/sf;_

0202.20.00

xf8 ;lxtsf] cGo 6'qmfx?

0202.30.00

xf8 gePsf]

02.03

;'+u'/sf] df;' tfhf, lr;f] kf/]]sf] jf lxdLs[t -km];,


lrN8 jf k|mf]h]g_ .
tfhf jf lr;f] kf/]sf] M
0203.11.00

l;+uf] / cfwf z/L/x? -s/sf; / xfkm s/sf;_

0203.12.00

xf8 ;lxtsf] cufl8 / k5fl8sf ;f+k|fx? / ;f+k|faf6


sfl6Psf cGo 6'qmfx?
62

0203.19.00

cGo
lxdLs[t -kmf]h]g_ M

0203.21.00

l;+uf] / cfwf z/L/x? -s/sf; / xfkm s/sf;_

0203.22.00

xf8 ;lxtsf] cufl8 / k5fl8sf ;f+k|fx? / ;f+k|faf6


sfl6Psf cGo 6'qmfx?

0203.29.00

cGo

02.04

e]8f jf v;L af]sfsf] tfhf, lr;f] kf/]sf] jf lxdLs[t


df;' .
0204.10.00

e]8f -kf7f]_ sf] tfhf jf lr;f] kf/]sf] l;+uf] / cfwf


z/L/x? -s/sf; / xfkm s/sf;_
e]8fsf] tfhf jf lr;f] cGo df;'M

0204.21.00

l;+uf] / cfwf z/L/x? -s/sf; / xfkm s/sf;_

0204.22.00

xf8;lxtsf] cGo 6'qmf

0204.23.00

xf8 gePsf]

0204.30.00

e]8f -kf7f]_ sf] lxdLs[t -kmf]h]g_ l;+uf] / cfwf


z/L/x? -s/sf; / xfkm s/sf;_
lxdLs[t -kmf]h]g_ ul/Psf e]8fsf cGo df;'M

0204.41.00

l;+uf] / cfwf z/L/x? -s/sf; / xfkms/sf;_

0204.42.00

xf8;lxtsf] cGo 6'qmfx?

0204.43.00

xf8 gePsf]

0204.50.00

v;L af]sfsf] df;'

02.06

rf}kfof hLjhGt', -af]efOg_, ;'+u'/, e]8f, v;L afvf,


3f]8f, uwf, vRr/ jf lxlghx?sf] tfhf, lr;f] kf/]sf]
jf lxdLs[t -kmf]h]g_ vfg x'g] sd;n df;' -Ol8a'n
ckmn_ .
0206.10.00

rf}kfof -af]efOg_ hLjhGt'sf] tfhf / lr;f]


rf}kfof hLjhGt' -af]efOg_ sf] lxdLs[t -kmf]h]g_M

0206.21.00

hLa|f]

0206.22.00

sn]hf]

0206.29.00

cGo
63

0206.30.00

;'+u'/sf] tfhf / lr;f] kf/]sf]


;'+u'/sf] lxdLs[t -kmf]h]g_ M

0206.41.00

sn]hf]

0206.49.00

cGo

0206.80.00

cGo tfhf jf lr;f] kf/]sf]

0206.90.00

cGo lxdLs[t -kmf]h]g_

02.07

;s]t )!=)% sf] s'v'/fsf] tfhf, lr;f] kf/]sf] jf


lxdLs[t df;' / vfg x'g] ckmn .
Uofn'; 8f]d]li6s; hftsf r/fx? -kmfpn_ sf]M
0207.11.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, tfhf jf lr;f] kfl/Psf -k|]m;


jf lrN8_

0207.12.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, lxdLs[t -k|mf]h]g_

0207.13.00

tfhf jf lr:ofOPsf -k|]m; jf lrN8_ 6'qmf / cjz]if


-s6\; P08 cf]kmfn_

0207.14.00

lxdLs[t -k|mf]h]g_ 6'qmf / cjz]if -cf]kmfn_


6sL{x?sf] M

0207.24.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, tfhf jf lr:ofOPsf] -k|m]; jf


lrN8_

0207.25.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, lxdLs[t -k|mf]h]g_

0207.26.00

tfhf jf lr:ofOPsf 6'qmf / cjz]if -s6\; P08


cf]kmfn_

0207.27.00

lxdLs[t -k|mf]h]g_ 6'qmf / cjz]if


cf]kmfn_

-s6\; P08

xfF; -8s_ x?sf]M


0207.41.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, tfhf jf lr:ofOPsf] -k]|m; jf


lrN8_

0207.42.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, lxdLs[t -k|mf]hg_

0207.43.00

tfhf jf lr:ofOPsf af];f]o'Qm sn]hf] -of6L lne/_


x?

0207.44.00

cGo, tfhf jf lr:ofOPsf] -k|m]; jf lrN8_

0207.45.00

cGo, lxdLs[t -k|mf]hg_


64

x+f; -uLh_ x?sf]M


0207.51.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, tfhf jf lr:ofOPsf] -k]|m; jf


lrN8_

0207.52.00

6'qmf gkfl/Psf] -l;+uf]_, lxdLs[t -k|mf]hg_

0207.53.00

tfhf jf lr:ofOPsf af];f]o'Qm sn]hf] -of6L lne/_


x?

0207.54.00

cGo, tfhf jf lr:ofOPsf] -k|m]; jf lrN8_

0207.55.00

cGo, lxdLs[t -k|mf]hg_

0207.60.00

lugL hftsf r/fx?sf]

03.01

hLljt df5f .
cfnsfl/s df5f M
0301.11.00

tfhf kfgLsf]

0301.19.00

cGo
cGo hLljt df5f M

0301.91.00

6fp6 -;fNdf] 66f, cf]l/; dfOls;, cf]l/;


SnfsL{, cf]l/; cSjfaf]lg6f, cf]l/; lunfP,
cf]l/; ckfr] / cf]l/; qmfO;f]sfi6/_

0301.92.00

afd

0301.93.00

sfk{ -;fOlk|g; sflk{cf], Sof/fl;c; Sof/fl;c;,


;]gf]kmfl/f]8f]g Ol8n;, xfOkf]yflNdlRy; hftx?,
l;lx{g; hftx?, dfOnf]]kmfl/f]8f]g lkl;c;_

0301.94.00

P6nflG6s / Kofl;lkms An'lkmg 6'gfx? -y'g';


yfOg;, y'g'; cf]l/oG6fln;_

0301.95.00

blIf0fL An'lkmg 6'gf; -y'g; Dofsf]O{_

0301.99.00

cGo

03.02

zLif{s )#=)$ sf] df5fsf] lkmn]6 / c? k|sf/sf] df;'


afx]ssf] tfhf jf lr;f] kf/]sf] df5f .
df5f -;fNdf]gfO8_, k'mn / sn]hf] afx]s M
0302.11.00

6fp6 -;fNdf] 66f, cf]l/; dfOls;, cf]l/;


SnfsL{, cf]ol/; cSjfaf]lg6f, cf]l/; lunfP,
cf]l/; ckfr] / cf]l/; qmfO;f]u]i6/_
65

0302.13.00

Kofl;lkms ;fndf]g -cf]l/; g]sf{, cf]l/;


uf]a'{zf, cf]l/; s]6f, cf]l/; lZRjTzf, cf]l/;
ls;'r, cf]l/; d;f]p / cf]l/; /8'/;_

0302.14.00

P6nfl06s ;fNdf]g -;fNdf] ;fnf/_ / 8fGo"a ;fndf]g


-x"rf] x'rf]_

0302.19.00

cGo
r]K6f] df5f, k'mn / sn]hf] afx]sM

0302.21.00

xflna'6

0302.22.00

Kn]O;

0302.23.00

;f]n]

0302.24.00

6af]{6\x? -;]f d]lS;df_

0302.29.00

cGo
sn]hf] / k'mnafx]ssf] 6'gf :sLkHofs, :6fOk a]ln8
af]lgtf] df5f M

0302.31.00

cNafsf]/ jf nfdf] kv]6f ePsf] 6'gf

0302.32.00

kx]nf] kv]6f ePsf] 6'gf

0302.39.00

cGo
sn]hf] / km'nx? afx]s x]l/\x? -lxn;f_ -Sn'lkof
x]/]Gu;,Sn'lkof kNnf;L_, Pf]leh -Ou|fln; hftx?_,
;fl8{gx? -;fl8{gf lkNsf8{:\f, ;fl8{gf]k hftx?_,
;fl8{g]nf -;fl8{g]nf hftx?_, la|;lng jf :k|f6x?
-:k|f6; :k|f6;_, Dofs/]n -:sDa/ :sDa|;, :sDa/
c:6]nfl;s;, :sDa/ hfkf]lgs;_, Hofs / xif{
Dofs/]n -6fr'?; hftx?_, sf]laof -/fls;]G6f]g
sfgf8d_ / ;f]8{lkm; -lhlkmof; Unfl8c;_M

0302.41.00

x]l/\x? -Sn'lkof x]/]Gu;, Sn'lkof kNnf;L_

0302.42.00

Pf]lex? -Ou|fln; hftx?_

0302.43.00

;fl8{gx? -;fl8{gf lkNsf8{:\f, ;fl8{gf]k hftx?_


;fl8{g]nf -;fl8{g]nf hftx?_, la|;lng jf :k|f6;
-:k|f6; :k|f6;_

0302.44.00

Dofs/]n -:sDa/ :sDa|;, :sDa/ c:6]nfl;s;,


:sDa/ hfkf]lgs;_

0302.45.00

Hofs / xif{ Dofs/]n -6fr'?; hftx?_


66

0302.46.00

sf]lAfcf -/fls;]G6f]g sfgf8d_

0302.47.00

;f]8{lkm; -lhlkmof; Unfl8c;_


sn]hf] / km'nx? afx]s a|]Udfl;/f]6fO8fO,
o'lSnRyfO8fO,
ufl88fO,
Dofqmf]p/fO8fO,
d]nfgf]gfO8fO, dn'{l:;8fO, df]l/8fO / d'/fOgf]n]lkl88fO
kl/jf/x?sf df5fM

0302.51.00

s8 -Uof8'; d/x'cf, Uof8'; cf]Uofs, Uof8';


Dofqmf]l;kmfn;_

0302.52.00

X\of8\8s -d]nfgf]u|fd; PUn]lkmg;_

0302.53.00

sf]nlkm; -kf]nflsc; le/]G;_

0302.54.00

x]s -dn'{l;c; hftx?,o"/f]lkml;; hftx?_

0302.55.00

cnf:sf kf]nfs -ly/]u|f sfNsf]u|fdf_

0302.56.00

An'
XjfOl6x?
-dfOqmf]d]l;:6;
dfOqmf]d]l;:6; c:6fln;_

0302.59.00

cGo

kf]6f;',

sn]hf] / km'nx? afx]s, ltnflkofx? -cf]/]cf]qmf]ld;


hftx?_, Sof6lkm; -Koffl;c; hftx?, l;n'/;
hftx?, Snfl/c; hftx?, OS6fn'/; hftx?_, sfk{
-;fOlk|g;
sflk{of],
Sof/fl;o;
Sof/fl;o;,
;]gf]kmfl/f]8f]g O8]n;, xfOkf]yflNdlRy; hftx?,
l;lx{g; hftx?, dfOnf]kmfl/f]8f]g lkl;c;_, afd -On_
x? -P'Onf hftx?_, gfOn kr{ -Nof6]; lgnf]l6s;_ /
:g]sx]8\x? -rfGgf hftx?_ M
0302.71.00

ltnflkofx? -cf]/]cf]qmf]ld; hftx?_,

0302.72.00

Sof6lkm; -Koffl;c; hftx?, l;n'/; hftx?,


Snfl/c; hftx?, OS6fn'/; hftx?_

0302.73.00

sfk{ -;fOlk|g; sflk{of], Sof/fl;o; Sof/fl;o;,


;]gf]kmfl/f]8f]g O8]n;, xfOkf]yflNdlRy; hftx?,
l;lx{g; hftx?, dfOnf]kmfl/f]8f]g lkl;c;_,

0302.74.00

afd -ONf_ x? -P'Onf hftx?_

0302.79.00

cGo
sn]hf] / km'nx? afx]s cGo df5f M

0302.81.00

8ulkm; / cGo ;fs{x?


67

0302.82.00

/]O / :s]6x? -/]lh8fP_

0302.83.00

6"ylkm; -l8;f]l:6s; hftx?_

0302.84.00

l;af; -l8;]G6f/s; hftx?_

0302.85.00

l;la|d-:k]l/8fO_

0302.89.00

cGo

03.03

zLif{s )#=)$ sf] df5fsf] lkmn]6 / c? k|sf/sf] df;'


afx]ssf] lxdLs[t ul/Psf] df5f .
sn]hf] / k'mnx? afx]ssf] ;fNdf]gL8fO M
0303.11.00

zs cfO{ ;fndf]g -/]8 ;fndf]g_ -cf]f]l/; g]sf{_

0303.12.00

cGo Kofl;lkms ;fNdf]g -cf]l/; uf]a'{;f, cf]l/;


s]6f, cf]l/; zfljTrf, cf]l/; ls;'r, cf]l/;
df;f]p tyf cf]l/; /f]8'/;_

0303.13.00

P6nflG6s ;fNdf]g -;fNdf] ;fnf/_ / 8\ofGo'j


;fNdf]g -x'rf] x'rf]_

0303.14.00

6fp6 -;fNdf] 66f, cf]l/; dfOls;, cf]l/;


SnfsL{, cf]l/; cSjfaf]lg6f, cf]l/; lunfO{,
cf]l/; ckfr] / cf]l/; qmfO;f]u]i6/_

0303.19.00

cGo
sn]hf] / km'nx? afx]ssf ltnflkofx? -cf]/]cf]qmf]ld;
hftx?_, Sof6lkm; -Koffl;c; hftx?, l;n'/;
hftx?, Snfl/c; hftx?, OS6fn'/; hftx?_, sfk{
-;fOlk|g;
sflk{of],
Sof/fl;c;
Sof/fl;c;,
;]gf]kmfl/f]8f]g O8]n;, xfOkf]yflNdlRy; hftx?,
l;lx{g; hftx?, dfOnf]kmfl/f]8f]g lkl;c;_, afd
-On_ x? -P'Onf hftx?_, gfOn kr{ -Nof6];
lgnf]l6s;_ / :g]sx]8\x? -rfGgf hftx?_ M

0303.23.00

ltnflkofx?-cf]/]cf]qmf]ld; hftx?_

0303.24.00

Sof6lkm; -Koffl;c; hftx?, l;n'/; hftx?,


Snfl/c; hftx?, OS6fn'/; hftx?_

0303.25.00

sfk{ -;fOlk|g; sflk{of], Sof/fl;c; Sof/fl;c;,


;]gf]kmfl/f]8f]g O8]n;, xfOkf]yflNdlRy; hftx?,
l;lx{g; hftx?, dfOnf]kmfl/f]8f]g lkl;c;_

0303.26.00

afd -ONf_ x? -P'Onf hftx?_


68

0303.29.00

cGo
r]K6f] df5f, k'mn / sn]hf]afx]sM

0303.31.00

xlna'6

0303.32.00

Kn]O;

0303.33.00

;f]n]

0303.34.00

6af]{6\x?-;]f d]lS;df, :sf]kmyflNd8fO_

0303.39.00

cGo
sn]hf] / k'mnafx]s 6'gfh, :sLkHofs, :6fOka]ln8
af]lgtf] df5f M

0303.41.00

cNafsf]/ jf nfdf] kv]6f ePsf] 6'gf

0303.42.00

kx]nf] kv]6f ePsf] 6'gf

0303.43.00

:sLkHofs jf :6fOk j]ln8 af]lgtf]

0303.44.00

ljucfO{ t'gf -t'g'; cf]a];;_

0303.45.00

P6nflG6s / Kofl;lkms An'lkmg 6'gfx? -y'g';


yfOg;, y'g'; cf]l/oG6fln;_

0303.46.00

blIf0fL An'lkmg t'gf -t'g'; DofOsf]cfO{_

0303.49.00

cGo
sn]hf] / km'nx?
afx]ssf x]l/x? -Sn'lkof
x]/]Gu;,Sn'lkof kNnf;L_, ;fl8{gx? -;fl8{gf lkNsf8{:\f,
;fl8{gf]k hftx?_, ;fl8{g]nf
-;fl8{g]nf hftx?_,
la|;lng jf :k|f6; -:k|f6; :k|f6;_, Dofs/]n
-:sDa/ :sDa|;, :sDa/ c:6]nfl;s;, :sDa/
hfkf]lgs;_, Hofs / xif{ Dofs/]n-6fr'?; hftx?_,
sf]laof -/fls;]G6f]g sfgf8d_ / ;f]8{lkm; -lhlkmof;
Unfl8c;_M

0303.51.00

x]l/x? -Sn'lkof x]/];, Sn'lkof knf;L_

0303.53.00

;fl8{gx? -;fl8{gf lkNsf8{:\f, ;fl8{gf]k hftx?_,


;fl8{g]nf
-;fl8{g]nf hftx?_, lj|;ln jf :k|f6\;
-:k|f6; :k|f6;_

0303.54.00

Dofs/]n -:sDa/ :sDa|;, :sDa/ c:6]nfl;s;,


:sDa/ hfkf]lgs;_,

0303.55.00

Hofs / xif{ Dofs/]n -6fr'?; hftx?_,


69

0303.56.00

sf]lAfcf -/fls;]G6f]g sfgf8d_

0303.57.00

;f]8{lkm; lhlkmof; Unfl8c;_


sn]hf] / km'nx? afx]ssf a|]Udfl;/f]6fO8fO,
o'lSnRyfO8fO,
ufl88fO,
Dofqmf]p/fO8fO,
d]nfgf]gfO8fO, dn'{l:;8fO, df]l/8fO / d'/fOgf]n]lkl88fO
kl/jf/x?sf df5fM

0303.63.00

s8 -Uof8'; d/x'cf, Uof8'; cf]Uofs, Uof8';


Dofqmf]l;kmfn;_

0303.64.00

X\of8\8s -d]nfgf]u|fd; PUn]lkmg;_

0303.65.00

sf]nlkm; -kf]nflsc; le/]G;_

0303.66.00

x]s -dn'{l;c; hftx?,o"/f]lkml;; hftx?_

0303.67.00

cnf:sf kf]nfs -ly/]u|f sfNsf]u|fdf_

0303.68.00

An'
XjfOl6x?
-dfOqmf]d]l;:6;
dfOqmf]d]l;:6; c:6fln;_

0303.69.00

cGo

kf]6f;',

sn]hf] / km'nx? afx]s, cGo df5fM


0303.81.00

8ulkm; / cGo ;fs{x?

0303.82.00

/]Ox? / :s]6x? -/flh8fO_

0303.83.00

6"ylkm; -l8;f]l:6s; hftx?_

0303.84.00

l;af; -l8;]G6f/s; hftx?_

0303.89.00

cGo

03.05

;'sfPsf], g'lgnf] kf/]sf] jf g"g kfgLdf xfn]sf], df5f


w"ldt kf/]sf], w"ldt ug'{ cl3 jf w"ldt ubf{ kfs]sf] jf
gkfs]sf] df5fsf] vfg x'g] w"nf], lk7f] / Kofn]6
df5fsf] vfgof]Uo sd;n df;' afx]s, ;'sfPsf] df5f,
g"g xfn]sf] jf gxfn]sf] t/ w"ldt gu/]sf] M
0305.59.00

cGo

70

03.07

va6fleq ePsf] jf gePsf], hLljt, tfhf, lr;f]


kfl/Psf], lxdLs[t, ;'sfPsf], g'lgnf] kfl/Psf] jf g"g
kfgL xfn]sf] df]n:sx? va6fleq ePsf] jf gePsf],
w"ldt ug]{ qmddf jf ug'{cl3 ksfPsf] jf gksfPsf]
w"ldt df]n:sx? df]n:sx?sf dfgjLo pkef]usf
nflu pko'Qm vfg x'g] kL7f], w"nf] / u'l6sf -k]n]6_
x?.
s6n df5f -;'k]mgs_ / l:Sj8\ -Ps lsl;dsf] df5f_M
0307.41.00

hLljt, tfhf jf lr;f] kf/]sf]

0307.49.00

cGo

04.01

b"w / t/, uf9f gkfl/Psf], lrgL jf cGo u'lnof] kbfy{


gxflnPsf] .
0401.10.00

tf}ndf gf}gLsf] dfqf ! k|ltzt eGbf a9L gePsf]

0401.20.00

tf}ndf gf}gLsf] dfqf ! k|ltzt eGbf a9L t/ ^


k|ltzteGbf sd ePsf]

0401.40.00

tf}ndf gf}gLsf] dfqf ^ k|ltzt eGbf a9L ePsf] t/


!) k|ltzteGbf j9L gePsf]

0401.50.00

tf}ndf gf}gLsf] dfqf !) k|ltzteGbf a9L ePsf]

04.06

rLh / bxL -s8{_ .


0406.10.00

04.07

tfhf -cw{ hd]sf] bxL jf k"/} hd]sf] bxL_ rLh x\j]


rLh;d]t / bxL -s8{_
tfhf, ;'/lIft jf ksfPsf], r/f r'?Lsf] gk'm6fPsf
k'mnx? .
rNnf sf]/Ngsf] nflu lgif]lrt km'nx?M

0407.11.00

Uofn'; 8f]d]l:6s; k|hfltsf r/fx?sf]

0407.19.00

cGo
cGo tfhf km'nx? M

05.11

0407.21.00

Uofn'; 8f]d]l:6s; k|hfltsf r/fx?sf]

0407.29.00

cGo

0407.90.00

cGo
cGoq gk/]sf] hLjhGt'hGo pTkfbgx? efu ! jf #
df kg]{ df;' vfg gx'g] d/]sf hgfj/x? .
71

cGo M
0511.91.00

df5f jf q'mi6fl;og, df]n:s jf c? ;fd'bLs hnr/


-Oge/6La|]6\;_ sf pTkfbgx? / efu # sf] d/]sf
hLjhGt'x?

dfly pNn]lvt eG;f/ zLif{s )!=)@ b]lv zLif{s )$=)& ;Ddsf dfnj:t'x?
xf]6n, /]i6'/]06, af/, u]i6xfp;, Sof6]l/of jf o:t} cGo ;+:yfn] ug]{ cfk"lt{df
d"=c= s/ 5'6 x'g]5}g .
;d"x M $ s[lif ;fdu|Lx?

31.01

3101.00.00

31.02

/f;folgs pkrf/ ul/Psf] jf gul/Psf] ldl>t jf


cldl>t hLjhGt' jf jg:klthGo dnvfbx?
hLjhGt'hGo jf jg:klthGo kbfy{nfO{ ld>0f u/L jf
/f;folgs pkrf/f/f pTkfbg ul/Psf dnvfbx? .
gfO6f]hgo'Qm vlgh jf /f;folgs dnvfbx? .

3102.10.00

hnLo 3f]ndf ePsf] jf gePsf] o"/Lof


Pdf]lgod ;Nkm]]6 Pdf]lgod ;Nkm]]6 / Pdf]lgod
gfO6]6sf] ld>0f / 8jn ;fN6 -lAnj0f_ M

3102.21.00

Pdf]lgod ;Nk]m6

3102.29.00

cGo

3102.30.00

hnLo 3f]ndf ePsf] jf gePsf] Pdf]lgod gfO6]6

3102.40.00

Pdf]lgod gfO6]6sf ;fy SoflN;od sfaf]{g]6 jf cGo


ck|f+ufl/s cpj{/s tTjx?sf ld>0fx?

3102.50.00

;f]l8od gfO6]6

3102.60.00

SoflN;od gfO6]6 / Pdf]lgod gfO6]6sf] ld>0fx? /


lAnj0fx?

3102.80.00

o"l/of / Pdf]lgod gfO6]6sf] hnLo jf Pdf]lgod


3f]ndf ePsf ld>0fx?

3102.90.00

cGo, dflysf pk zLif{sx?df gk/]sf ld>0fx? ;d]t

31.03

kmf]:km]6o'Qm vlgh jf /f;folgs dnx? .


3103.10.00

;'k/ kmf]:k]m6x?

3103.90.00

cGo

31.04

kf]6f;o'Qm -kf]6fl;s_ vlgh jf /f;folgs dnx?


3104.20.00

kf]6fl;od Snf]/fO8\
72

3104.30.00

kf]6fl;od ;Nk]m6

3104.90.00

cGo

31.05

gfO6f]hg, kmf]:km/; / kf]6fl;od dWo] b'O{ jf tLg


pj{/s tTjx? ePsf vlgh jf /f;folgs dnvfbx?
cGo dnx?M o; efudf kg]{ uf]6L, -6]jn]6_ jf To:t}
cfsf/sf jf s"n tf}n !) s]=hL= df ga9\g] u/L Kofs]h_ k'lnGbfsf] ?kdf /flvPsf ;fdfgx? .
3105.10.00

o; efudf kg]{ uf]6L -6]jn]6_ jf To:t} cfsf/sf jf


s"n tf}n !) s]=hL= df ga9\g] u/L k'lnGbfsf] ?kdf
/flvPsf ;fdfgx?

3105.20.00

gfO6f]hg, kmf]:km/; / kf]6fl;od h:tf tLg pj{/s


tTj ePsf vlgh jf /f;folgs dn -kml6{nfOh/_ x?

3105.30.00

8fOPdf]lgod xfO8f]hgcyf]{ kmf]:km]]6 -8fOPdf]lgod


kmf]:km]]6_

3105.40.00

Pdf]lgod 8fOxfO8f]hgcyf]{kmf]:km]6
-df]gf]Pdf]lgodkmf]:km]]6_ / To;sf] 8fOPdf]lgod
xfO8f]hg cyf]{kmf]:km]6-8fOPdf]lgod kmf]:km]6_ sf ;fy
ePsf ld>0fx?
b'O{ pj{/s tTj, gfO6f]hg / kmf]:kmf]/; ePsf cGo
vlgh jf /f;folgs dnx? -kml6{nfOh/_ M

38.08

3105.51.00

gfO6]6\ / kmf]:k]m6\ ePsf

3105.59.00

cGo

3105.60.00

b'O{ pj{/s tTj, kmf]:kmf]/; / kf]6fl;od ePsf vlgh


jf /f;folgs dnvfbx? -kml6{nfOh/x?_

3105.90.00

cGo
sL6gfzs, s[tsfGts, 9';Lgfzs, emf/kftgfzs,
c+s'/0f/f]wL -P]lG6:k|fpl6_, pTkfbgx? / jg:klt a[l4
lgofds -KnfG6 u|f]y /]u'n]6/_, lj;+qmfds / To:t}
pTkfbgx?, v'bf laqmLsf nflu cfsf/ jf k'lnGbf
-Kofls_ df /flvPsf] jf tof/L ;fdfg -lk|k]/]zg_ jf
j:t' -cfl6{sn_ sf] ?kdf /flvPsf] -h:t}, uGws
pkrf/ u/]]sf wfuf] -Aof08_, ;n]bf] -ljS;_ tyf
d}gaQL, / lf km;fpg] sfuh -nfOk]k;{_ x?_ .
cGo M
ls6gfzs kbfy{x? -OG;]S6L;fO8\;_M
73

3808.91.90

cGo

3808.92.00

9';Lgfzs kbfy{x? -kmL;fO8\;_

3808.93.00

f/kftgfzs-xla{;fO8\;_, c+s'/0f/f]wL
-P06L:k|fpl6_ pTkfbgx?

3808.99.00

cGo

39.23

dfn;fdfgsf] cf];f/k;f/ -sGe]o]G;_ jf kl/j]i6g


-Kofs_ ug]{ Knfli6ssf ;fdfgx? Knfli6ssf kf}nf] jf
j'hf] -:6f]k;{_ 9sgL -ln8\;_, lasf{x? -SofK;_ / cGo
aGb ug]{ -Snf]h;{_ ;fdu|Lx? .
3923.10.90

48.19

c08f /fVg] qm]6


sfutsf], sfutuftfsf], sf]ifLo u2f -;]No"nf]h jfl8_
sf] jf sf]ifLo /]zfsf hfnLx? -;]No"nf]h kmfOa/ j]A;_
sf] 8Aaf -sf6f]{g_, afs; -aS;_, sGt'/ -s]z_, y}nf]
-Aofu_ / cGo kl/j]i6g -Kofls_ sf cfwfgkfqx?
-sG6]g;{_ sfof{nox?, k;nx? jf o:t} 7fp+df k|of]u
x'g] vfnsf, sfut jf sfutuftfsf l8Aaf ;+lrsf
-aS;kmfOn_, kq yfnL -n]6/ 6]_, / o:t} lsl;dsf
j:t'x? .

4819.10.00
56.08

c08f /fVg] q]m6


8f]/L -6\jfOg_, nvfsL -s8]{h_ jf /:;f -/f]k_ sf uf+7f]
kf/L agfOPsf -gf}6]8\_ hfnLM sk8f kbfy{sf] df5fsf]
tof/L hfn / cGo tof/L hfnx? .
dfgj lgld{t sk8f a'lgg] -6]S;6fOn_ kbfy{sf
;fdfgx?sf]M

5608.11.00
82.01

df5fsf] tof/L hfnx?


tnsf xft] cf}hf/x?M sf]bfnf], ;fe]n, u}tL, lks, xf]
-vGg] ;fdfg_, km]fs{ / /]S; -a9fg]{_ aGr/f], v'kf{ h:tf]
cf}hf/ -aLn x's_ / o:t} lrg]{ -x\o"O_ cf}hf/x?
h'g;'s} lsl;dsf sndL sf6\g] s}+rL -;]Sof6;{{ P08
k|'g;{_ :sfOY;
-b/}f}+tL_, l;sn -x+l;of+_, v'kL{
-x]gfOkm_, f8L 5f+6\g] s}+rL -x]h l;o;{_, lsnf] jf
kRr8 -l6Dj/j]h_ / s[lif, jfujfgL jf jghnsf]
sfddf k|of]u x'g] cGo cf}hf/x? .

8201.10.00

sf]bfnf] / ;fe]n

8201.30.00

u}+tL, lks, xf] -vGg] ;fdfg_ / /]s -a9fg]{_


74

8201.40.00

aGr/fx?, v'kf{x? / o:t} lrg]{ cf}hf/x?

8201.50.00

Ps xftn] rnfpg] s}rL -;]Sof6;{_ / o:t} Ps xftn]


rnfpg] s}+rLx? -k|'g;{ P08 lzo;{_ -kf]N6L lzo;{
;d]t_

8201.60.00

+f8L 5f+6\g] s}+rL -x]h lzo;{_, b'O xftn] 5f+6\g] s}+rL


-k|'lg lzo;{_ / o:t} b'O{ xftn] rnfpg] s}+rL

8201.90.00

s[lif, jfujfgL / jg h+undf k|of]u x'g] cGo xft]


cf}hf/x?

87.01

6ofS6/x? -zLif{s *&=)( sf] 6ofS6/ afx]s_ .


k]8]li6og lgolGqt 6ofS6/x?M
8701.10.10

!*)) l;;L;Ddsf] xft] 6\ofS6/ / kfj/ l6n/ ;d]t

8701.10.90

cGo
;]dL 6]n/sf] nflu ;8sdf x'g] 6ofS6/ -/f]8 6ofS6/
km/ ;]dL 6]n;{_M

8701.20.10

!*)) l;;L;Ddsf]

8701.20.90

cGo

8701.30.00

6ofsn]O 6ofS6/

8701.90.00

cGo

9018.90.00

l;d]G; l;ln lkmln d]l;g

df5f kfNg] tof/L s]hx, dT:o OGs'j]6/ / df5fsf] bfgf v'jfpg] c6f]d]l6s
lkm8/ .
df}/L kfng pBf]un] k}7f/L ug]{ df}/L kfngsf] nflu cfjZos kg]{ d]6n Jof/n,
/fgL 5]Sg] kftf, df}/L a|';, cfwf/ rfsf /f]n/, luo/ kDk / xLn Kn]6 .
s[lif, jfuafgL, tyf k'ik kmd{x?n] k}7f/L ug]{ u|Lg xfp; .
aLp pdfg{ tyf /f]Kg k|of]u x'g] 6] .
eG;f/ b/aGbLsf] efu @#, @* / @( df kg]{ lkm8;lKnd]06sf] sRrf kbfy{,
eG;f/ b/aGbLsf] efu @# cGtu{tsf kz'k+ILfsf] bfgf / lkm8;lKnd]06, efu
@% sf] r'g9'fsf] w'nf] . xlsf] w'nf] / df5fsf] w'nf] .
;fdfGo efF8fjt{g afx]ssf s'v'/fsf] bfgf v'jfpg] ljz]if k|sf/sf] efF8f /
s'v'/fsf] kfgL lkpg] ljz]if lsl;dsf efF8f .

75

;d"x M % cf}ifwL pkrf/ tyf o:t} :jf:Yo ;]jfx?


28.04

2804.40.00

30.01

clS;hg UofF;
c+u;+/f]kL lrlsT;fdf -cf}Uof{lgy]/fKo"l6sdf_ k|of]u x'g]
;'Svf, w"nf] kf/]sf] jf gkf/]sf] u|GyLx? -Unf08\;_ /
cGo c+ux? u|GyL jf cGo c+u jf ltgsf ;|fjx?sf
c+u;+/f]kL lrlsT;fdf k|of]u x'g] ;f/x? -PS:6fS6;_
os[ltg -x]kfl/g_ / o;sf nj0fx? cGoq gk/]sf jf
lglb{i6 gul/Psf, /f]usf] pkrf/ jf /f]syfdsf nflu
tof/ ul/Psf dfgj jf hLjhGt' ;DaGwL cGo tTjx?
-;A:6fG;\_ .

3001.20.00

u|GyL jf cGo c+u jf ltgsf ;|fjx?sf] ;f/


-PS:6fS6_

3001.90.00

cGo

30.02

dfgj /Qm /f]usf] pkrf/, /f]syfdsf nflu tof/


ul/Psf] jf /f]unfO{ lgbfg ug{] k|of]hgsf nflu agfPsf]
hLjhGt'sf] /ut, PlG6;]/f / cGo /utsf lx:;fx /
/f]wIfdtf ;DaGwL pTkfbgx, kl/jt{g ul/Psf] jf
gul/Psf] jf hLj k|Bf}lusLo k|lqmofx?
-afof]
6]Sgf]nf]lhsn k|f];];]h_ sf] dfWodaf6 pknAw ePsf]
jf gePsf] EoflS;gx?, ljifx? -6f}lS;G;_, ;"Id
hLjf0f'sf sNr/x? -drf{ jf O:6 afx]s_ / o:t}
lsl;dsf pTkfbgx? .
3002.10.00

PG6L;]/f, hLj k|Bf}lusLo k|lqmofx?sf] dfWodaf6


pknAw eP jf gePsf jf kl/jt{g ul/Psf jf
gul/Psf cGo /Qm v08x? / /f]wIfdtf ;DaGwL
pTkfbgx

3002.20.00

dfgj cf}iflwsf EoflS;gx?

3002.30.00

kz' cf}ifwL lgldQmsf EoflS;gx?


cGoM

3002.90.10

k/LIf0f ls6\;-8\ofugf]l:6s ls6\;_

3002.90.90

cGo

76

30.03

v'bf laqmLsf] nflu kf]sf -Kofls_ gkf/]sf] jf s'g}


cfsf/ glbOPsf] jf dfqf gtf]s]sf], pkrf/fTds jf
k|ltsf/fTds k|of]hgsf] nflu b'O{ jf b'O eGbf a9L
j:t' -36sx?_ ldl>t u/L ag]sf cf}iflwx? -zLif{s
#)=)@, #)=)% jf #)=)^ sf j:t'x? afx]s_ .
3003.10.00

k]lG;lng cDn agfj6 -k]lG;Noflgs Pl;8 :6Sr/_,


jf :6]K6f]dfOl;gx? jf ltgsf Ao'Tkltx? ;lxtsf
k]lG;lng jf ltgsf Ao''TklQx? ePsf

3003.20.00

cGo k|lthLjL -Pl06jfof]l6S;_ ePsf


zLif{s @(=#& sf xfdf]{g -cfGtl/s ;|fj_ jf cGo
pTkfbg ePsf t/ PlG6afof]l6s -k|lthLjL_ pTkfbg
gePsf M

3003.31.00

OG;'lng ePsf]

3003.39.00

cGo

3003.40.00

cNsf]nfO8\; jf ltgsf Ao'Tkltx? ePsf] t/ cfGtl/s


;|fj jf zLif{s @(=#& sf] cGo pTkfbgx? jf k|lthLjL
-Pl06jfof]l6S;_ gePsf
cGo M

3003.90.10

xf]ldof]Koflys, ljz'4 cfo'j]{lbs, o"gfgL cf}iflwx?

3003.90.90

cGo

30.04

v'bf laqmLsf] nflu ;+j]i6g -Kofls_ sf] ?kdf jf


kl/ldt -d]h8{_ dfqfx? -8f]h]h_ sf] ?kdf /flvPsf
-5fnfkf/ -6fG;8d{n_ e]ifhfjwf/0f- P8\ldlgi6]zg_
k4ltsf] ?kdf ePsf ;d]t_ pkrf/fTds -y]/fKo"l6s_
jf k|ltsf/fTds -k|f]lkmNoflS6s_ k|of]usf ldl>t jf
cldl>t pTkfbgx? ePsf cf}ifwx? -d]l8sfd]06\;_
-zLif{s #)=)@, #)=)% jf #)=)^ sf j:t'x?
afx]s_ .
3004.10.00

k]lG;lng cDnsf] agfj6 -k]lG;Noflgs Pl;8


;lxtsf_ k]lG;lng jf ltgsf Ao'Tkltx? ePsf, jf
:6]K6f]dfOl;g jf ltgsf Ao'Tkltx? ;lxtsf

3004.20.00

cGo k|lthLjL-Pl06jfof]l6s_ ePsf


xfdf]{g -cfGtl/s ;|fj_ jf zLif{s @(=#& sf cGo
pTkfbgx? ePsf t/ PlG6jfof]l6s -k|lthLjL_ pTkfbg
gePsfM
77

3004.31.00

OG;"lng ePsf

3004.32.00

sf]l6{sf]:6]/fo8 xf/df]gx?, ltgsf lgu{dx?


-8]l/e]l6E;_ jf ;+/rgfTds cg'if+uLx? ePsf

3004.39.00

cGo

3004.40.00

cNsf]nfO8 jf ltgsf Ao'Tkltx? ePsf t/ cfGtl/s


;|fj gePsf, zLif{s @(=#& sf cGo pTkfbgx? jf
k|lthLjL -PlG6jfof]l6s_

3004.50.00

le6fldg jf zLif{s @(=#^ sf cGo pTkfbgx? ePsf


cf}iflwx?
cGo M

30.05

3004.90.10

xf]ldof]Koflys, cfo'j]{lbs -z'4_, o"gfgL cf}iflwx?

3004.90.40

aQL;f, b|fIff;j, lqkmnf, sAhx/ s]z/L hLjg ;d]t


-Rojgk|f; afx]s_

3004.90.90

cGo

g/d skf;sf] c:t/ -jfl8_, hfnL -uh_, kL


-a}08]h_ / To:t} ;fdfgx? -pbfx/0fsf] nflu kL
-8]l;_, 6f+l;g] Knfi6/x?, n]kx? -k'lN6;__, cf}iflw
tTjn] ;+l;Qm -OlDk|Ug]6_ ul/Psf] jf aflx/kl n]k
nufPsf] -sf]6]8_ jf cf}iflw, lr/kmf/, bGTolrlsT;f jf
kz'lrlsT;fsf] p2]Zosf] nflu v'bf laqmLsf] k'lnGbf jf
cfsf/df /flvPsf] .
-n]o/_ ePsf
3005.10.00 6f+l;g] kL -8]l;+u_ / 6f+l;g] tx
cGo j:t'x?
3005.90.00

30.06

cGo
o; efusf] bi6Ao df pNn]v ePsf cf}ifwL lgdf{0f
-kmfdf{:o"l6sn_ sf a:t'x? .

3006.60.00

xf/df]gx?, zLif{s @(=#& sf cGo pTkfbgx? jf


z'qmsL6 3fts-:kdL{;fO8\;_ x?df cfwfl/t /f;folgs
ue{ lg/f]ws -s06f;]lK6e_ lj/rgx? -lk|k/];G;_

78

37.01

sfuh, k]k/af]8{ jf sk8f -a'lgPsf]_ kbfy{x? afx]s


h'g;'s} kbfy{ -Dof6]l/on_ sf] ;dtn -r]K6f] jf
nof6_, k|sfzu|fxL -;]lG;6fOH8_ / gvf]lnPsf]
-cg'b\efl;t
jf cgPS;kf]H8_
5foflrq0f
-kmf]6f]u|flkms_ sf] Kn]6 -klsf jf lrqk[i7_ / lkmNdx?
r]K6f], k|sfzu|fxL, gvf]n]sf], Kofsdf ePsf] jf gePsf]
cljnDj 5flkg] lkmNd -OG:6\ofG6 lk|G6 lkmNd_ .
3701.10.00

38.24

9nfO3/ -kmfp08L_ sf] nflu 9nfOsf] ;f+rf]x?dfpN8\;_ jf cfGtl/s ;f+rf]x?-sf];{_ lgldQsf lj/lrt
-lk|k]o8{_ of]hs b|Ao -afO08;{_ cGoq pNn]v jf
;dfj]z gePsf, /f;folgs jf ;djuL{ pBf]ux?sf
/f;folgs pTkfbgx? tyf lj/rgx? -lk|k/];G;_
-k|fs[lts pTkfbgsf ld>0f ;dfj]z ePsf To:tf
j:t'x? ;d]t_ .
3824.90.00

40.14

cGo -8fOnfO;L;df k|of]u x'g] jfy sG;]G6]6 7f]; jf


t/n_
s8f /a/ afx]s, eNsgfOH8 /a/sf], s8f /a/sf]
lkml6 ePsf] jf gePsf] :jf:Yo -xfOh]lgs_ jf
kmfdf]{:o"l6sn -cf}iflw_ ;DaGwL ;fdfgx? -l66\;
-b"wbfgLsf] d'G6f]_ ;d]t_ .

4014.10.00
66.02

PS;/] sf] nflu

6602.00.00

87.11

8711.20.00
87.13

l;y\ sG6f;]lK6E; -cfR5b ue{lg/f]ws_


b[li6ljlxgx?n] k|of]u ug]{ ;]tf] 58L -XjfO6 s]g_
df]6/;fOsnx? -df]k]8 ;lxt_ / ;fO8 sf/ /lxt jf
;lxt ;fOsndf ;xfos df]6/ h8fg u/]sf]
;fO8sf/x? .
ckftf ePsf JolQmn] k|of]u ug]{ u/L agfOPsf]
:s'6/
k|]/s oGqo'Qm -df]6/fOH8_ jf cGo lsl;dn] oGqf/f
-d]sflgsnL_ k|0ff]lbt -k|f]k]N8_ eP jf gePsf], czQm
AolQmx? sf lgldQsf kl/jxgx? .

8713.10.00
87.14

oflGqs wSsf lbg] Aoj:yf gePsf]


zLif{s *&=!! b]lv *&=!# ;Ddsf] uf8Lx?sf]
kf6{k"hf{x? / ;xfos ;fdu|Lx? .

8714.20.00

czQm AolQmx? -l8;PaN8 k;{g_ lgldQsf uf8Lx?


-Sofl/h]h_
79

90.21

xf8hf]gL{ -ljs[tf+u_ pkrf/ ;DaGwL pks/0fx?, j}zfvL


;d]t, zNolrlsT;f ;DaGwL k]6L / u2fbf/ k]6Lx?
-6;_ sfd|f] / cGo xf8 ef+lrPsf]df k|of]u x'g]
pks/0fx? z/L/sf s[lqd efux?, z/L/sf c;Ifdtf
jf bf]ifsf] Ifltk"lt{sf nflu k|of]u x'g], sfg ;'Gg] / o:t}
cGo nufpg], af]Sg]] jf z/L/leq /f]Kg] pks/0fx? .
9021.50.00

d'6'sf] df+;lk08nfO{ hufpgsf] nflu /flvg] Ps


k|sf/sf] oGq -k];d]s/_, kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx? afx]s

9021.90.00

cGo
cGo kmlg{r/ / ltgsf kf6{k"hf{x? .

94.03

9403.20.00

ckftf ePsf JolQmn] k|of]u ug]{ jfs/ / sdf]8


lro/

:jf:Yo ;]jf -d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf ;+:yfn] k|bfg u/]sf] :jf:Yo ;]jf
afx]s_ .

dfgj /ut / dfgj /QmhGo kbfy{x?, /Qm ;~rf/ ;]jfsf] nflu cfjZos kg]{
g]kfn /]8qm; ;f];fO6Ln] k}7f/L ug]{ /ut /fVg] Knfli6ssf y}nf, 6fG;o'hg
;]6, 6]l:6 ls6\;, l/Ph]G6 tyf /Qm k/LIf0f l/Ph]06 lgdf{0fsf] nflu cfjZos
kg]{ ljleGg cf}hf/ pks/0fx? Pj+ /;fogx? .

d[uf}nf /f]usf] pkrf/sf nflu cfjZos pks/0fx?, b[li6ljlxgxn] k|of]u ug]{


:n]6:6fOn;, a]|n gf]66]s/, a|]nf] -a]|n lk|G6/_, /;"rs, kfgL;"rs /
k|sfz;"rs oGqx, cfjfh lbg] ydf{ld6/, a]|n 6fOk/fO6/, a|]n 38L, Pjfs;,
d]UgLkmfO Unf;, a]|n sDkf;, a]|n k':ts, a]|n ODjf];/, a]|n :6]gl;n d]lzg .

cf}ifwL pBf]usf] sRrf kbfy{M xfdf]{gfOH8 sf]8sf] efu @* leq kg]{ cf}ifwL
pBf]u tyf cfO=cf]=Pn= pTkfbgdf k|of]u ug]{ wft'sf nj0fx?, cS;fO8x? /
xfO8f]cS;fO8x?sf cltl/Qm efu @( cGtu{t ug]{ cf}ifwLsf sRrf kbfy{
-cf}ifwLsf] ;lqmo tTj_ tyf cf}ifwL pBf]un] cf}ifwL pTkfbgsf] nflu k|of]u ug]{
tyf cfO=cf]=Pn= pTkfbgdf k|of]u x'g] sRrf kbfy{ / Kofls+u d]6]l/on, cf]}iflw
Joj:yf ljefusf] l;kmfl/;df cf}ifwL pBf]u tyf c:ktfnsf] cg';Gwfg tyf
ljsf;df k|of]u x'g] zLif{s ()=!* / ()=@& df kg]{ pks/0fx? / cfFvf
pkrf/sfnflu cfjZos OG6f cf]s'n/ n]G; pTkfbg ug{ cfjZos kg]{ oGq
pks/0f, sRrf kbfy{ / ;xfos ;fdfu|L .

;/sf/L, ;/sf/L cg'bfg k|fKt / ;fd'bflos c:ktfnn] k}7f/L ug]{ cf}ifwLo Pj+
zNolrlsT;f ;DaGwL oGq pks/0f tyf cf}hf/x? / :jf:Yo ;fdfu|L .

80

;d"x M ^ lzIff
-s_

ljBfno tyf ljZj ljBfnodf x'g] cg';Gwfg ;DaGwL sfo{x .

-v_

g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf ;+:yfx?af6 k|bfg ug{] Jojzflos


jf k];fut tflnd jf k'gtf{huL tflndx? .

-u_

ljBfno tyf ljZj ljBfnoxn] k|bfg ug]{ lzIf0f ;]jf .


;d"x M & lstfj cvjf/ / d'lb|t ;fdu|Lx?

48.01

4801.00.00

49.01

/f]ndf jf kftfdf ePsf] cvjf/L sfut -Go"h lk|G6_ .


Psf]xf]/f] kftf ePsf] jf gePsf] d'lbt lstfjx?,
ljj/0f klqsfx? -af]:o";{, krf{ jf klqsf -lnn]6\;_
/ To:t} d'lbt j:t'x? .

4901.10.00

k6\ofPsf] jf gk6\ofPsf], Psf]xf]/f] kftf ePsf]


cGo M

4901.91.00

zAbsf]ifx? / ljZjsf]ifx? / ltgsf qmda4 efu jf


v08x? -OG:6nd]G6x?_

4901.99.00

cGo

49.02

49.04

lrq ePsf] jf gePsf] jf lj1fkgsf ;fdu|L ePsf] jf


gePsf] ;dfrf/kq, kq klqsf / cfjlws kq
klqsfx? .
4902.10.00

sDtLdf Ps xKtfdf rf/k6s k|sflzt

4902.90.00

cGo

4904.00.00

uftf xfn]sf] jf gxfn]sf], lgbz{ lrq ePsf] jf gePsf],


x:tlnlvt jf 5fk]sf] ;+uLt lstfj .

k':ts, kfqf] .
cvjf/ / kqklqsfsf] d'b|0f tyf k|sfzg .
;d"x * M snfTds / sfnLu9L ;]jf
-s_

lrqsnf, d"lt{snf, jf:t'snf tyf o:t} k|sf/sf cGo x:tsnfx /


tT;DaGwL ;]jf .

-v_

k':tsfno, ;+u|xfno, snf ;+u|xfno / lrl8of3/ k|j]z z'Ns .


;d"x ( M ofq'afxs oftfoft tyf 9'jfgL ;]jfx

81

xjfO{ ofqf, oflGqs k'naf6 x'g] ;]jf, ;fj{hlgs ofq'jfxs oftfoft -s]j'nsf/
afx]s_, 9'jfgL ;]jf -cfk"lt{;Fu ;DalGwt 9'jfgL afx]s_ tyf lgof{tsf] k|of]hgsf
nflu ePsf] sfuf]{ ;]jf .
;d"x !) M Jofj;flos jf k]zfut ;]jf
snfsf/, v]nf8L, n]vs, gd"gfsf/, cg'jfbs, bf]efif]n] +:yfut jf JolQmut ?kdf
k|bfg ug]{ k]zfut ;]jf, ljb]zdf hgzlQm cfk"lt{ ug]{ ;]jf .
;d"x M !! cGo j:t' tyf ;]jf
-c_ dfnj:t'x?M
27.10

2710.19.70

44.15

49.07

h'6 Aoflr cfon tyf 6]S;6fOn cfon


sf7sf, kl/j]i7g -Kofls_ sf vf]nx?, afs;x?,
qm]6x?, 8dx? / o:t} kl/j]i7g ;fdu|Lx? sf7sf
s]j'n8dx? sf7sf Kofn]6x?, jS;Kofn]6x? / cGo
nf]8 af]8{x? -;fdfg r9fpg] tVtfx?_ sf7sf Kofn]6
sn/x? .

4415.10.00

df}/Lsf] 3f/ / l6r]i6

4907.00.00

c+lt d"No -k]m; Eofn'_ sf] dfGotf ePsf]


-l/sf]UgfOH8_ jf x'g] d'n'sleq k|rngdf /x]sf jf gof+
k|sfzg -O:o"_ sf ck|o'Qm -cgo"H8_ x'nfs l6s6
-kf]:6]h :6}Dk_ jf /fh:j l6s6 -l/e]Go" :6}Dk_ jf o:t}
lsl;dsf l6s6x? -:6}Dk\;_ l6s6sf] 5fk ePsf
sfuh -lnkmf_ a}+s gf]6x? r]s kmd{x? / /fxbfgL .

51.01

g8\s]sf] jf gsf]/]sf] pmg .


lrKnf], sq]sf]wf]Psf] -nL;jf:8_ pmg, ;d]tM
5101.11.00

;f]g{ -v's]{sf], sq]sf]_ pmg

5101.19.00

cGo
lrKnf] x6fPsf] sfjf]{gLs[t gu/]sf]M

52.05

5101.21.00

;f]g{ -v's]{sf], sq]sf]_ pmg

5101.29.00

cGo

5101.30.00

sfjf]{gfOH8 -sfjf]{gLs[t_
v'bf laqmLsf] nflu g/flvPsf] *% k|ltzt jf ;f] eGbf
a9L skf;sf] tf}n ePsf] skf;sf] wfuf] -l;p+g] wfuf]
afx]s_ .
gsf]/]sf] /]zfsf] PSnf] wfuf]M
82

5205.11.00

&!=@( 8]l;6]S; jf a9L gfksf] -!$ d]l6s ;+Vof


eGbf ggf3]sf]_ .

5205.12.00

&!=@( 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] t/ @#@=%^


8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf] -!$ d]l6s ;+Vof
eGbf dflysf] t/ $# d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.13.00

@#@=%^ 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] t/ !(@=#!


8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf] -$# d]l6s ;+Vof
gf3]sf] t/ %@ d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.14.00

!(@=#! 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] t/ !@% 8]l;6]S;


eGbf sd gePsf] -%@ d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ *)
d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.15.00

!@% 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] -*) d]l6s ;+Vof


gf3]sf]_
sf]/]sf] /]zfx?sf] PSnf] wfuf]M

5205.21.00

&!=@( 8]l;6]S; jf a9L gfksf] -!$ d]l6s ;+Vof


ggf3]sf]_

5205.22.00

&!=@( 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] t/ @#@=%^


8]l;6]S; eGbf sd gePsf] -!$ d]l6s ;+Vof gf3]sf]
t/ $# d]l6s ;+Vof ggf3]sf]

5205.23.00

@#@=%^ 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] t/ !(@=#!


8]l;6]S; eGbf sd gePsf] -$# d]l6s ;+Vof gf3]sf]
t/ %@ d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.24.00

!(@=#! 8]l;6]S; eGbf sd gfksf] t/ !@% 8]l;6]S;


eGbf sd gePsf] -%@ d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ *)
d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.26.00

!@% 8]l;6]S; eGbf sd t/ !)^=# 8]l;6]S; eGbf


sd gePsf] -*) d]l6s ;+Vof eGbf a9L t/ ($ d]l6s
;+Vof ggf3]sf]_ gfksf]

5205.27.00

!)^=# 8]l;6]S; eGbf sd t/ #=## 8]l;6]S; eGbf


sd gePsf] -($ d]l6s ;+Vof eGbf a9L t/ !@)
d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_ gfksf]

5205.28.00

#=## 8]l;6]S; eGbf sd -!@) d]l6s ;+Vof eGbf


a9L_ gfksf]
gsf]/]sf] /]zf ax'n -dlN6kn_ bf]Aj|fPsf -kmf]]N8]8_ jf
s]aN8 wfuf] M
83

5205.31.00

k|ltPsn wfuf] &!=@( 8]l;6]S; jf


a9L
gfksf] -k|ltPsn wfuf]df ! d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.32.00

k|ltPsn wfuf] &!=@( 8]l;6]S; eGbf sdsf] t/


@#@=%^ 8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf]
-k|ltPsn wfuf]df !$ d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ $#
d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.33.00

k|ltPsn wfuf] @#@=%^= 8]l;6]S; eGbf sdsf] t/


!(@=#! 8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf] -k|ltPsn
wfuf]df $# d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ %@ d]l6s ;+Vof
ggf3]sf]_.

5205.34.00

k|ltPsn wfuf] !(@=#! 8]l;6]S; eGbf sdsf] t/


!@% 8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf] -k|ltPsn
wfuf]df %@ d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ *) d]l6s ;+Vof
ggf3]sf]_

5205.35.00

k|ltPsn wfuf] !@% 8]l;6]S; eGbf sd gfksf]


-k|ltPsn wfuf]df *) d]l6s ;+Vof gf3]sf]_
sf]/]sf] /]zfsf] ax'n -dlN6kn_ -bf]Aj|fPsf]_ jf s]jN8
wfuf] M

5205.41.00

k|ltPsn wfuf]df &!=@( 8]l;6]S; jf a9L gfksf]


-k|ltPsn wfuf]df !$ d]l6s ;+Vof ggf3]sf]_

5205.42.00

k|ltPsn wfuf]df &!=@( 8]l;6]S; eGbf sdsf] t/


@#@=%^ 8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf] -k|ltPsn
wfuf]df !$ d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ $# d]l6s ;+Vof
ggf3]sf]_

5205.43.00

k|ltPsn wfuf]df @#@=%^ 8]l;6]S; eGbf sdsf] t/


!(@=#! 8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf -k|ltPsn
wfuf]df $# d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ %@ d]l6s ;+Vof
ggf3]sf]_

5205.44.00

k|ltPsn wfuf]df !(@=#! 8]l;6]S; eGbf sdsf] t/


!@% 8]l;6]S; eGbf sd gePsf] gfksf] -k|ltPsn
wfuf]df %@ d]l6s ;+Vof gf3]sf] t/ *) d]l6s ;++Vof
ggf3]sf]_

5205.46.00

k|lt Psn wfuf] gfkdf !@% 8]l;6]S; eGbf sd t/


!)^=# 8]l;6]S; eGbf 36L gePsf] -*) d]l6s ;+Vof
eGbf a9L t/ ($ d]l6s ;+Vof ggf3]sf] k|lt Psn
wfuf]_
84

5205.47.00

k|lt Psn wfuf] gfkdf !)^=# 8];L6]s; eGbf sd


t/ #=## 8]l;6]S; eGbf 36L gePsf] -($ d]l6s ;+Vof
eGbf a9L t/ !@) d]l6s ;+Vof ggf3]sf] k|lt Psn
wfuf]_

5205.48.00

k|lt Psn wfuf] gfkdf #=## 8]l;6]S; eGbf sd


-!@) d]l6s ;+Vof eGbf a9L k|lt Psn wfuf]_

52.07

v'bf laqmLsf] nflu /flvPsf] skf;sf] wfuf]-l;pg] wfuf]


afx]s_ .
5207.10.00

tf}ndf % k|ltzt jf a9L skf; ePsf]

5207.90.00

cGo

53.06

Nofs; wfuf] -;gsf] wfuf]_ .


5306.10.00

Psn -l;n_

5306.20.00

ax'n -bf]Ao|fPsf]_ jf s]a'N8

53.07

;gkf6sf] wfuf] jf ;s]t %#=)# sf cGo nlrnf]


/]zfbf/ af]sf -afi6_ sf sk8f agfpg] -jogLo_
wfuf] .
5307.10.00

Psn -l;n_

5307.20.00

ax'n -bf]Ao|fPsf]_ jf s]a'N8

53.10

;gkf6 -h"6_ sf a'lgPsf sk8fx? jf zLif{s= %#=)#


sf cGo nlrnf] /]zf ePsf af]qmf -afi6_ sf /]zfx?af6
ag]sf sk8fx? .
5310.10.00

clj/+lht -cglAnR8_

5310.90.00

cGo

62.11

6ofs ;'6x?, :sL;'6x? / kf}l8+bf nufpg] n'ufx?,


cGo kf]zfsx? -n'ufkmf6fx?_ .
nf]Ug] dfG5]sf] jf s]6fx?sf] cGo n'ufkmf6fx?
-ufd]{06;_M
6211.32.00

;"ltsf] n'L / wf]tL


:jf:gLdfG5]sf] jf s]6Lx?sf] cGo n'ufkmf6fx?
-ufd]{06;_M

6211.42.00

;"ltsf] ;f8L, n'L / wf]tL

85

71.01

sf/Lu/L ul/Psf] jf gul/Psf], 5'6\ofPsf] jf


g5'6\ofPsf] t/ gpg]sf], c8];f gnufPsf] -dfp06]8_
jf gh8]sf] -;]6_ ?kdf gePsf] k|fs[lts jf ;Dal4{t
df]tL k|fs[lts jf ;Dal4{t kl/jxgsf] ;'ljwfsf nflu
c:yfoL ?kdf pg]sf] df]tL .
7101.10.00

k|fs[lts df]tLx?
;Djlw{t df]tLx? M

7101.21.00

sf/Lu/L gul/Psf] -cgjS8{_

7101.22.00

sf/Lu/L ul/Psf] -jS8{_

71.02

sf/Lu/L ul/Psf] jf gul/Psf], t/ c8];f nfUg] u/L


gagfPsf] jf gh8]sf] ?kdf /x]sf] xL/f -8fod08_ .
7102.10.00

g5flgPsf]
cf]Bf]}lus M

7102.21.00

sf/Lu/L gul/Psf] jf ;fdfGo lr/]sf], k'm6fPsf] jf


cfsf/ lbPsf] -a|'6]8_

7102.29.00

cGo
pBf]u afx]s M

7102.31.00

sf/Lu/L gul/Psf] jf ;fdfGo lr/]sf], k'm6fPsf] jf


cfsf/ lbPsf] -a|'6]8_

7102.39.00

cGo

71.03

sf/Lu/L ul/Psf] jf gul/Psf] jf 5'6\ofPsf] jf


g5'6\ofPsf] t/ gpg]sf], c8];f gnufPsf] jf gh8]sf]
-;]6_ ?kdf /x]sf] ax'd"No kTy/x? -xL/fx? afx]s_
kl/jxgsf] ;'ljwfsf nflu c:yfoL ?kdf pg]sf],
g5'6\ofPsf] ax'd"No kTy/x? -xL/fx? afx]s_ / cw{
ax'd"No kTy/x? .
7103.10.00

sf/L u/L gul/Psf] jf ;fdfGo lr/]sf] jf v;|f]


cfsf/sf]
c? s]xL agfPsf] M

7103.91.00

nfndl0f -?ljh_, gLndl0f -:oflso{_ / kGgf


-Pd/N8_

7103.99.00

cGo
86

71.05

k|fs[lts jf ;+Zn]lift ax'd"No jf cw{ ax'd"No kTy/sf]


w"nf] .
7105.10.00

lx/fsf]

7105.90.00

cGo
-@_ ax'd"No wft'x? / ax'd"No wft'n] 9flsPsf] wft'
-d]6N; SNof8_

71.06

ck|efljt jf cw{ lgld{t ?kdf jf w"nf]sf] ?kdf rf+bL


-;'g jf Knfl6gddf rfFbLsf] hnk nufO{{Psf]_ .
7106.10.00

w"nf]
cGo M

7106.91.00

ck|efljt

7106.92.00

cw{ lgld{t

71.08

ck|efljt jf cw{ lgld{t ?ksf jf w"nf] ?ksf ;'g


-Knfl6gddf ;'gsf] hnk nufPsf] ;d]t_ .
d'bf afx]ssf] M

71.09

7108.11.00

w"nf]

7108.12.00

cGo k|efljt ?ksf

7108.13.00

cGo cw{ lgld{t ?ksf

7108.20.00

d'bf ;DaGwL

7109.00.00

cw{ lgld{t eGbf a9L sfd gu/]sf] ;'gn] 9flsPsf


cfwf/e"t wft'x? jf rf+bL .
-#_ u/uxgf, ;'g jf rf+bLsf ;fdfg agfpg] af+8fn]
tof/ u/]sf ;fdfgx? / cGo ;fdfgx?

71.13

ax'd"No wft'sf] jf ax'd"No wft'n] 9flsPsf] cfwf/e"t


wft'sf] uu{xgfsf ;fdfgx? / ltgsf kf6{k"hf{x? .
ax'd"No wft'sf], ax'd"No wft'df hnk nufPsf] jf
gnfPsf] jf 9flsPsf] jf g9flsPsf] M
7113.11.00

rf+bLsf], cGo ax'd"No wft'sf] hnk nufPsf] jf


gnufPsf], ax'd"No wft'n] 9fs]sf] jf g9fs]sf]

7113.19.00

cGo ax'd"No wft'sf], cGo ax'dNo wft'sf] hnk


nufPsf] jf gnufPsf] jf ax'd"No wft'n] 9fs]sf] jf
g9fs]sf]
87

7113.20.00
71.18

ax'd"No wft'n] 9flsPsf] cGo cfwf/e"t wft'sf]


d'bf .

7118.90.00
84.01

cGo
Go"lSno/ l/ofS6/ OGwg tTj -sfl6{h]h_, Go"lSno/
l/ofS6/sf] nflu cljls/l0ft -ggO/fl8P6]8_ c0f'
5'6\ofpg] -cfO;f]6f]lks ;]k/];g_ d]l;g / pks/0fx? .

8401.10.00

Go"lSno/ l/ofS6/ -gflesLo clelsos_

8401.20.00

c0f' 5'6\ofpg] -cfO;f]6f]lks ;]k/];g_ sf d];Lg /


cf}hf/x?, / ltgsf kf6{k"hf{x?

8401.30.00

OGwg tTj -sfl6{h]h_, gg\O/fl8P6]8 -cljls/l0ft_

84.02

efk -l:6d_ / cGo jfkm pTkfbg ug]{ -e]k/ h]]g]/]l6_


JjfOn/x? -lgDg rfksf]] efk pTkfbg ug{ klg ;Ifd
s]GbLo tfkg -;]]06n lxl6_ tftf] kfgLsf]] jfliko
-Jjfon/_ jfx]]s_ clt tflkt kfgLsf jflikq -Jjfon/_
x? .
efk -l:6d_ / cGo jfkm -e]k/_ pTkfbg ug]{ Jjfon/M
8402.11.00

k|lt306fdf % 6g eGbf a9L pTkfbg ug]{ hnglnsf


jflikq -jf6/ 6\oa" Jjfon/_

8402.12.00

k|lt306fdf % 6g ;Dd pTkfbg ug]{


jflikq -jf6/ 6\o"a Jjfon/_

8402.19.00

cGo jfkm pTkfbg ug]{ Jjfon/, xfOlj|8 Jjfon/


;d]t

8402.20.00

clt tflkt hn jflikq -jf6/ Jjfon/_

84.03

hnglnsf

zLif{s *$=)@ afx]ssf] ;]G6n lxl6 Jjfon/ -s]GbLo


tfkg jflikq_ .
8403.10.00

84.04

Jjfon/ -jflikq_
zLif{s *$=)@ jf *$=)# sf] Jjfon/;+u k|of]]u ul/g]
;xfos ;+oGq -h:t}, lskmfotL -Osf]gf]dfOh/_, clt
tfks, -;'k/lx6;{_ Wjf+;f]gfzs -;"6 l/d'e;{_ UofF;
x6fpg], -UofF; l/d'e;{_ efk -l:6d_ jf cGo jfkm
zlQm OsfOx? -e]k/ kfj/ o"lg6\;_ sf lgldQsf
bjl0fq -s08]]G;;{_ .

8404.10.00

zLif{s *$=)@ jf *$=)# sf] Jjfon/sf ;fy k|of]u


\x'g] ;xfos ;+oGq -Knf06_
88

8404.20.00
84.05

efk -l:6d_ jf cGo jfkm -e]k/_ sf OsfO{ -kfj/


o"lg6_ sf nflu sG8]G;/x? -bjl0fq_
zf]]lwq -Ko"l/kmfo/_ ;lxt jf /lxt pTkflbt u};
-k|f]8\o";/ u};_ jf efkc+uf/ u}; -jf6/ u};_ sf
pTkfbsx? -h]g]/]6;{_ zf]lwq ;lxt jf /lxt
Pl;6fOlng u}; pTkfbs / To:t} hnLo k|lqmofsf
-jf6/ k|f];];_ u}; pTkfbsx? -u}; h]g]/]6;{_ .

8405.10.00

84.06

zf]]lwq -Ko"l/kmfo/_ ;lxt jf /lxt pTkflbt u};


-k|f]8\o";/ u};_ jf efkc+uf/ u}; -jf6/ u};_ sf
pTkfbsx? -h]g]/]6;{_ zf]lwq ;lxt jf /lxt
Pl;6fOlng u}; pTkfbs / To:t} hnLo k|lqmofsf
-jf6/ k|f];];_ u}; pTkfbsx? -u}; h]g]/]6;{_
efk 6jf{OG; / cGo jfkm 6jf{Og .

8406.10.00

hnkf]t k|0ff]bg -d]/Lg k|f]kN;g_ sf nflu hnrqmx?


-6jf{OG;_
cGo M hnrqmx? -6af{OG;_M

8406.81.00

$) d]ufjf6 eGbf a9L pTkfbg -cfp6k'6_ sf]

8406.82.00

$) d]ufjf6 df ga9\g] pTkfbg -cfp6k'6_ sf]

84.07

:kfs{OlUg;g /]l;k|f]s]l6 jf /f]6/L OG6/gn sDazg


lki6f]g OlGhg .
8407.10.00

84.09

xjfOhxfhsf OlGhg
zLif{s *$=)& jf *$=)* sf OlGhgx?df k"0f{tof jf
d'Votof k|of]usf] nflu pko'Qm kf6{k"hf{x? .

8409.10.00
84.10

xjfOhxfhsf] OlGhgsf] nflu


xfO8f]lns -hnjfxL_ 6jf{Og, kfgL kf+u|f -jf6/ lXjn_ /
ltgsf /]u'n]6/x? -lgofdsx?_ .
hnjfxL -jf6/_ 6jf{Og / kfgL kf+u|fx? -jf6/ x\jLn_M

84.13

8410.11.00

!,))) ls= jf= ;Dd zlQmsf

8410.12.00

!,))) ls= jf= eGbf a9L t/, !),))) ls= jf= ;Dd
zlQmsf]

8410.13.00

!),))) ls=jf= eGbf a9L zlQmsf]


dfks oGq h8]sf] jf gh8]sf] t/n kbfy{sf] kDk, t/n
kbfy{ dfly tfGg] ;fwg -Plne]6;{_ .
89

cGo kDkx? t/n pTyfks -tfGg]_ x?M


8413.82.00

84.16

t/n OGwgsf] nflu, ;+lki6 -kNe/fOH8_ 7f]; OGwgsf


nflu jf UofF;sf] nflu eLsf] bfxs -kmg]{; ag{/_
cfuf]df OGwg f]]Sg] oGq -d]sflgsn :6f]s/_, ltgsf
oflGqs hfnL -d]sflgsn u]|6\;_ ;d]t, oflGqs Iff/
lj;h{s -d]]sflgsn of; l8;rfh{/_ / o:t}
pks/0fx? .
8416.10.00

t/n OGwgsf] nflu eLsf bfxs -kmg]{; ag{/_

8416.20.00

cGo eLsf bfxsx? -kmg]{; ag{;{_, ;+of]hg bfxs


-slDag]zg ag{/_ ;d]t

8416.30.00

cfuf]df OGwg f]]+Sg] oGq, ltgsf oflGqs hfln


-d]sflgsn u]|6_ ;d]t, oflGqs Iff/ lj;h{s
-d]sflgsn of; l8;rfh{/_ / o:t} pks/0fx?

84.17

84.19

l;FrfO sfo{df k|of]u x'g] @ xif{kfj/b]lv *


xif{kfj/;Dd zlQm ePsf] Ol~hg ;lxtsf] klDk ;]6
/ ;f]sf] ;fydf /x]sf] #) ld6/;Ddsf] xf]h kfOk .

cf}Bf]lus jf k|of]uzfnfdf cfuf] afNg] eL / r'Nxf],


OlG;g]/]6/ -v/fgL kfg]{M eids_ ;d]t, cljB'tLo .
8417.10.00

wft' jf kfO/fO6 jf wfp -cf];{_ kf]Ng], kufNg] jf c?


tfk pkrf/sf] nflu k|of]u x'g] eL jf r'Nxf]

8417.20.00

a]s/L cf]e]G; -r'Nxf]_, la:s'6 agfpg] r'Nxf] ;d]t

8417.80.00

cGo
ttfpg] -lxl6_, ksfpg] -s'ls_, kf]Ng] -/f]]l:6_,
cf;jg ug]{ -l8l:6ln_, kl/zf]wg ug]{ -/]lS6kmfO_,
/f]uf0f'/lxt ug{] -:6]l/nfOlh_, kfZr/Ls/0f ug]{
-kfZr/fOlh_, akmfpg]] -l:6ld_, ;'sfpg] -8fO_,
efkdf kl/0ft ug]{ OEofkf]/]l6_, afkm agfpg]
-e]kf]/fOlh_, bljt ug]{ -s08]]lG;_ jf lr:ofpg]
-s"ln_ h:tf tfkdfg kl/jt{g -r]~h ckm 6]Dk/]r/_
;+u ;+j4 k|lqmoff/f kbfy{x?sf] pkrf/ lgldQsf,
ljB't\tflkt eP jf gePsf eLx? -kmg]{;;\_, r'Nxfx?
-cf]e]G;_ tyf zLif{s %! sf cGo pks/0fx? afx]s_,
oGqfjnL -d]lzg/L_, ;+oGq -KnfG6_ jf k|of]uzfnfsf
pks/0fx?, 3/fo;L k|of]hgdf k|of]]u x'g] vfnsf
oGqfjnL jf ;+oGq afx]s tfTIfl0fs jf ;+rog hn
tflkqx? -OG:6fG6]]lgo; jf :6f]/]h jf6/ lx6;{_,
cj}B'lts -ggOn]lS6s_ .
90

8419.20.00

cf}ifwLo-d]]l8sn_, zNolrlsT;f ;DaGwL -;lh{sn_ jf


k|of]]uzfnf
;DaGwL-n]af]]/]6/L_
lj;+sf dsx?
-:6]l/nfOh;{_
zf]ifsx? -;'sfpg]M 8fo;{_ M

8419.31.00

s[lif pTkfbgsf] nflu

8419.32.00

sf7, k]k/ kNk, sfut jf sfutuftf -k]k/af]8{_ sf]


nflu

8419.39.00

cGo

8419.40.00

cf;jg jf kl/zf]wg ;+oGqx? -l8l:6ln jf


/]lS6kmfO Knf06_

8419.50.00

tfk ljlgdo OsfOx? -lx6 PS;r]Gh o"lg6\;_

8419.60.00

afo' jf UofF; t/n kfg]{ oGqfjnL -dlzg/L kmf]]/


lnlSjkmfO Po/ jf UofF;_
cGo oGqfjnL, ;+oGq / pks/0fM

8419.81.00

pi0fk]o -xf}6 l8_ agfpg jf ef]hg ksfpg jf


ttfpgsf] nflu

8419.89.00

cGo

84.20

wft'x? jf sf+rsf] nflu afx]ssf sfn]]08/0f


-Sofn]08l/_ jf j]n -/f]]ln_ oGqx?, / ltgsf]
lgldQsf j]]ngx? -l;ln08;{_ .
8420.10.00

84.21

Sofn]08/0f -Sofn]08l/_ jf cGo a]]ng oGqx? -/f]ln


dlzG;_
cks]lGbq -;]]lG6o"h]h_, cks]Gb0f zf]ifs -;]l06o"un
8fo;{_ ;d]t t/n / UofF; lgldQsf lg:kGbg
-lkmN6l/_ jf kl/zf]wg -Ko"l/kmfO_ oGqfjnL -dlzg/L_
/ pks/0fx? -Pk/]6;_ .
cks]lGbL -;]]lG6o"h]h_, cks]Gb0f zf]ifs-;]l06o"un
8fo;{_ ;d]tM

8421.11.00

lqmd ;]]kf/]]6;{ -t/ k[ylsqM t/ 5'6\ofpg]_

8421.12.00

n'uf ;'sfpg] -Snf]b\;-8fo;{_

8421.19.00

cGo

91

t/n kbfy{sf] nflu lg:kGbg -lkmN6l/_ jf kl/zf]wg


-Ko"l/kmfO_ sf oGqfjnL / pks/0fx? -dlzg/L P08
Pk/]6;_M
8421.21.00

kfgL 5fGg jf kl/zf]wg ug{sf] nflu

8421.22.00

kfgL afx]ssf cGo k]o -lae/]h_ 5fGg jf kl/zf]]wg


ug{sf] nflu
UofF;sf] nflu lg:kGbg jf kl/zf]wg oGqfjnL
-dlzg/L_ jf pks/0fx? -Pk/]]6;_M

8421.39.00
84.22

cGo
yfn, yfnL, tZt/L ;kmf ug]{ oGqx? -l8; jflz
dlzG;_ af]6n jf cGo cfwfgkfq -s06]g/x?_ ;kmf
ug]{ -lSnlg_ jf ;'sfpg] -8fO_ oGqfjnL
dlzg/L_ af]6nx?, afx? -SofG;_
l8Jafx?
-af}S;];_, f]nfx? -AofU;_ jf cGo cfwfg kfqx?
-s06]g;{_ eg{ -lkmln_, aGb ug{ -Snf]lh_, d'vjGb
ug{ jf l;njGbL ug{ -l;ln_ jf gfdkq -n]jn_
nufpg -n]a]ln_ lgldQsf oGqfjnL af]6nx?, hf/x?,
glnsf -6\o"a_x? / o:t} cfwfgkfq -s06]g/_ x?
;+k'6g -SofK;'ln_ ug{ lgldQ sf oGqfjnL cGo
kl/j]i7g -Kofls_ jf cfj[t -/\oflk_ ug]{ oGqfjnL
-tfkcfs'+rg cfj[GQg oGq -lx6 l;| /\oflk dlzg/L_
;d]t_ k]o kbfy{ -lje/]h_ nfO{ afo'ld>0f -Po/]l6_
ug{ lgldQsf oGqfjnL .
yfn,yfnL tZt/L ;kmf ug]{ oGqx? -l8z jflz
dlzG;_M

8422.19.00

cGo

8422.20.00

af]tnx? jf cGo cfwfgkfqx? -s06]g/_ ;kmf ug]{ /


;'sfpg]] lgldQsf] oGqfjnL -dlzg/L_]

8422.30.00

af]tnx?, afx? -SofG;_, l8Aafx? -af}S;]h_, e]mfnfx?


-AofU;_ jf cGo cfwfgkfqx? -s06]g;{_ eg{
-lkmln_, aGb ug{ -Snf]lh_, d'vaGb jf l;naGb ug{
-l;ln_ jf gfdkq0f-n]a]ln_ ug{ lgldQsf oGqfjnL
af]tnx?, hf/x?, glnsfx? -6\o"A;_ / To:t} cfwfgkfq
-s06]g/_ x?nfO{ ;+k'6g -SofK;'ln_ ug{ lgldQsf
oGqfjnL k]o kbfy{ -lje/]h]h_ nfO{ afo' ld>0f
-Po/]l6_ ug{ lgldQsf oGqfjnL
92

8422.40.00

84.23

cGo kl/j]i7g -Kofls_ jf cfj[Qg -oflk_


oGqfjnLtfkcfs'+rg cfj[Qg oGqfjnL -lx6l;|
/\oflk dlzg/L_ ;d]t
tf}ng] oGqfjnL -j]]O dlzg/L_ -% ;]]l06u|fd -;LhL_ jf
Tof] eGbf /fd|f] ;'u|flxtf -;]]lG;l6le6L_ ePsf t/fh'x?
-Aofn]G;]]h_ afx]s_, ef/ jf 9s -j]6_ f/f ;+rflnt
u0fgf -sfpl06_ jf ;Tofkg -r]ls_ ug]{ oGqx?
ef/dfks oGq -j]]O dlzg_ sf ;a} lsl;dsf 9sx?
-j]6\;_ .
cGo tf}ng] oGqfjnL -j]]O dlzg/L_ M

8423.89.00
84.26

cGo
kfgL hxfhsf pTy+ax? -;fdfg p7fpg]] oGqM 8]l/S;_
q]mgx?, s]]a'n q]]mg ;d]t q]mg h8fg ePsf ultzLn
-df]afOn_ prfNg] 9f+rfx? -lnl6 km]D;_, :6of8n
Sofl/o;{ / jS;{ 6S; -sfdsf] nflu k|of]u x'g]
6sx?_ .
cf]e/x]8 6fe]ln q]mgx?, 6fG;kf]6{/ -kl/jfxs_
q]mgx?, u}G6L q]mgx?, la|h q]]mgx?, ultzLn -df]afOn_
prfNg] 9f+rfx? -lnl6 km]D;_ / :6}8n Sofl/o;{ M

8426.11.00

:yfoL cjnDj -lkmS:8 ;kf]6{_ df ePsf] pmWj{:y


-cf]e/x]8_ e|d0fzLn -6fe]ln_ q]mgx?

8426.12.00

6fo/ dfly ePsf] ultzLn -df]afOn_ lnl6 km]dx?


/ :6}8n Sofl/o/x?

8426.19.00

cGo

8426.20.00

6fj/ q]mgx?

8426.30.00

kf]6{n jf k]8]:6n hLj q]mgx?


:jo+ k|0ff]lbt -;]Nkm k|f]k]N8_, cGo oGqfjnLM

8426.41.00

6fo/dfly ePsf]

8426.49.00

cGo
cGo oGqfjnL M

8426.91.00

/f]8 e]lxsndf h8fg -dfp06_ ug{ cleslNkt


-l8hfOg_ ul/Psf]

8426.99.00

cGo
93

84.28

cGo prfNg] -lnl6_, Aoj:yf ug]{ -x\of08ln_, ef/L


r9fpg] -nf]l8_ jf ef/L cf]xfNg] -cgnf]l8_ oGqfjnL
-pbfx/0ftM ln6x?, P:s]n]6/x?, sge]o/x?,
6]lnkm]]l/sx?_ .
dfn;fdfgx? -u''8\;_ jf kbfy{x? -Dof6]l/oN;_ sf
nflu clj/t sfo{ ug]{ -slG6Go"c; -PS;g_ Plne]6/x?
/ sGe]o/x?M
8428.31.00

e"ldut k|of]u -c08/u|fp08 o"h_ sf] nflu ljz]if


?kn] clesNkgf ul/Psf] -l8hfO08_

8428.32.00

cGo, aflN6g lsl;dsf -as]6 6fOk_

8428.33.00

cGo, kf lsl;dsf -a]N6 6fOk_

8428.39.00

cGo

8428.40.00

rn ;f]]kfg -P:s]n]6;{_ x? / ultzLn -d'le_ ;+r/0f


dfu{ -jfsj]h_x?

8428.60.00

6]lnkm]]l/S;, r]o/ln6;, l:s8ofunfOG; /Hh'


/]udfu{ -km''lgs''n;{_ sf] nflu sif{0f oGq /rgf
-6ofS;g d]sflgHd_

8428.90.00

cGo oGqfjnL

84.29

:jo+ k|0ff]lbt -;]Nkmk|f]k]N8_ a'N8f]]h/x?, Pn8f]h/x?,


u]|8/x?, n]e]n/x?, :s]k/x?, oflGqs zfj]nx?,
PS;Sofe]]6/x?, zfj]n nf]8;{x?, 6\oflDk dlzg /
;8s k]Ng]] -/f]8 /f]n;{_ x? .
a'N8f]h/x? / Pn8f]h/x?M
8429.11.00

af6f] agfpg] -6ofsn]O_

8429.19.00

cGo

8429.20.00

u]|8/x? / n]en/x? -;Dofpg]_

8429.30.00

:s]|k/x?

8429.40.00

6\oflDk oGqx? / ;8s k]Ng] /f]n/x?


oflGqs zfj]nx?, PS;Sofe]6/ / zfj]n nf]8/x? M

8429.51.00

kmf}06O{08 zfj]n nf]8/x?

8429.52.00

#^)) w"0f{dfg clw/rgf -l/ef]lNe ;'k/:6Sr/_


;lxtsf oGqfjnL -dlzg/L_
94

8429.59.00
84.30

cGo
hdLg -cy{_, wft'x? -ldg/N;_ jf wfpx? -cf];{_ sf]
nflu :yfgfGt/0f ug]{ jf x6fpg] -d''le_, juL{s/0f ug]{
jf tn ;+t'lnt ug]{ -u]|l8_, ;Eofpg] -n]e]ln_,
tf5\g] -:s]lk_, pTvgg ug]{ -PS;s]e]l6_, eg]{
-6\oflDk_ ;';+xt ug]{ -sDKoflS6_, lgisif{0f ug]{
-PS;6oflS6_ jf Kjfn kfg]{ -af]l/_ oGqfjnL
-dlzg/L_ .

8430.10.00

vfdf] uf8\g] -kfOn 8fOe/_ / vfdf] pv]Ng] -kfOn


PS;6ofS6/_

8430.20.00

lx+p hf]Tg] -:gf]]Knf]h_ / lxp+eftL -:gf]Anf]c;{_


sf]Onf -sf]n_ jf rfg -/f}s_ sf6\g] -s;{_ / ;'?
vGg] -6g]ln_ dlzg/LM

8430.31.00

:jo+ k|0ff]lbt -;]Nkm k|f]k]N8_

8430.39.00

cGo
cGo l5b0f ug]{ -af]l/_ jf vGg] -l;l_ oGqfjnL
-dlzg/L_M

8430.41.00

:jo+ k|0ff]lbt -;]Nkm k|f]k]N8_

8430.49.00

cGo

8430.50.00

cGo oGqfjnL, :jo+ k|0ff]lbt -;]Nkm k|f]k]N8_


cGo oGqfjnL, :jo+ k|0ff]lbt -;]]Nkm k|f]k]N8_ gePsf] M

8430.61.00

k'g]{ jf aGb ug]{ -6\oflDk_ jf ;';+xt ug]{sDKoflS6_ oGqfjnL

8430.69.00

cGo

84.32

e"ld tof/ ug]{ -:jfon lk|k/]zg_ jf v]lt ug]{


-slN6e]zg_ lgldQsf s[lif -Plu|sNr/_, pBfg s[lif
-xl6{sNr/_ jf jflgsL -jghn_ -kmf]]/]i6L_ ;DaGwL
oGqfjnL -dlzg/L_ zf4n e"ld -b"af] ;lxtsf] e"ldM
nf}g_ jf v]ns"b -d}bfg -:kf]6{\; -u|fp08_ k]Ng]] a]ngx?
-/f]n;{_.
8432.10.00

xnf]x? -Knf]h_
x\of/f]x?, :Sofl/kmfo;{, slN6e]6/x?, lj8\;{ -f/
lgsfNg]_ / xf]x? M
95

8432.21.00

l8:s x\of/f]

8432.29.00

cGo

8432.30.00

jLhjlkqx? -;L8;{_, la?jf /f]Kg] -Knf06;{_ /


k|lt/f]ks -6fG;Knf06;{_ oGqx?

8432.40.00

dn 5g]{ -DofGof]/ :k]|8;{_ / pj{/s ljt/sx?


-kml6{nfOh/ l8i6LAo"6/_

8432.80.00

cGo oGqfjnL -dlzg/L_

84.33

afnL sf6\g] -xfe]{l:6_ jf bfgf 5'6\ofpg] -bfO+ ug]{M


y]]|l;_ oGqfjnLx? -dlzg/L_, k/fn -:6_ jf 3f+; k/fn
-kmf]]8/_ la6f kfg]{ oGq -a]]n;{_ 3f+; -u|f;_ jf ;'s]sf]
3f+; -x]_ sf6\g] -df]c;{_ zLif{s *$=#& sf oGqfjnL
-dlzg/L_ afx]ssf km''nx? -PU;_, kmnx? -k|m'6\;_ jf
cGo s[lif pTkfbgnfO{ ;kmf ug]{ -lSnlg_, 5'6\ofpg]
-;f]}l6{_ jf juL{s/0f ug]{ -u]|l8_ sfdsf oGqx?
-dlzG;_ .
zf4n e"ld -nf}g_, gu/f]Bfg -kfs{_ jf v]ns"bsf]
d}bfg -:kf]6{\; u|fp08_ lgldQsf nfjs oGq -3f+;
sf6\g]M df]c;{_ M
8433.11.00

If}lth ;dtn 3'd]/ sf6\g] ;fwg ePsf], zlQm


rflnt -sl6 l8efO; /f]6]l6 Og xf]]/fOPh]06n Kn]g,
kfj8{_

8433.19.00

cGo

8433.20.00

cGo 3f+; sf6\g] -df]c;{_, 6ofS6/df h8fg ug]{ s6/


af;{ ;d]t

8433.30.00

cGo 3f+; tof/ ug]{ -x]d]ls_ oGqfjnL -dlzg/L_

8433.40.00

k/fn jf rf/f -:6 jf kmf]]8/_ la6f agfpg] oGq


-a]n;{_, -lksck a]n;{_
cGo afnL sf6\g] -xfe]{l:6_ oGqfjnL bfO+ ug]{ jf
u]8f fg]{ -y]]|l;_ oGqfjnL -dlzg/L_M

8433.51.00

xfe]{:6/y]|;/sf] ;+of]]hg -sDjfOg_

8433.52.00

cGo y]|l; dlzg/L

8433.53.00

h/f jf ufgf] -?6 jf 6\o"a/_ sf] afnL ;+u|x ug]{ xfe]{l:6_ oGqx?

8433.59.00

cGo
96

8433.60.00

84.34

km'n jf c08fx? -PU;_, kmn -km'6_ jf cGo s[lifhGo


pTkfbg ;kmf ug]{ -lSnlg_, 5'6o\ fpg] -;f}l6{_ jf
juL{s/0f ug -u]|l8_ oGqx?
b"w b'x'g] oGqx? -ldlNs dlzG;_ / b'Uwzfnf ;DaGwL
oGqfjnL -8]/L dlzg/L_ .

8434.10.00

b"w b'x'g] oGqx? -ldlNs dlzG;_

8434.20.00

b'Uwzfnf ;DaGwL oGqfjnL -8]]/L dlzg/L_

84.35

bfvsf] cf;j -jfOg_, :ofpsf] cf;j -;fO8/_, kmnsf]


/;
-k|m'6 h";_ x? jf o:t} k]o kbfy{x?
-lje/]h]h_ sf] pTkfbg -Dofg'ofSr/_ df k|of]u x'g]
;+kL8s bfa oGqx? -k|];];_, blnq jf k]Ng]oGq
-qm;;{_ / o:t} oGqfjnL .
8435.10.00

84.36

oGqfjnL
cGo s[lif ;DaGwL -Plu|sNr/n_, pBfg s[lif
-xl6{sNr/_ ;DaGwL, jflgsL jf jghn ;DaGwL
-kmf]]/]i6L_, k+IfLkfng -kf]N6Llslk_ jf df}/L kfng -aL
lslk_ ;DaGwL oGqfjnL, oflGqs -d]sflgsn_ jf tfk
-yd{n_ pks/0f -OlSjkd]06_ h8fg ePsf] c+s'/0f
;+oGq -hld{g]zg Knf06_ ;d]t k+IfLx?sf] rNnf sf9\g]
/ aRrf x'sf{pg] oGqx? -kf]N6L OGSo'j]6\;{ / a|"8;{_ .

8436.10.00

hgfj/x?sf] 3f+; rf/f -Plgdn lkml8 :6;_ tof/


ug]{ oGqfjnL
k+IfLkfng oGqfjnL k+IfLx?sf] rNnf sf9\g] aRrf
x'sf{pg] oGqx? -kf}N6L OGSo"a]6;{ / a|"8;{+_M

8436.21.00

kf]N6L OGSo"a]6;{ / a'|8;{

8436.29.00

cGo

8436.80.00

cGo oGqfjnL
cx? -kf6\;{_M

8436.91.00

k+IfLkfng -kf}N6L lslk_ oGqfjnL jf k+IfLx?sf]


rNnf sf9\g] / aRrf x'sf{pg] -kf]N6L OGSo"a]6;{ /
a"|8;{_ sf]]

97

84.37

aLh -l;8_, bfgf -u]|g_ jf ;'s]sf] bfn ;DaGwL


-n]u'ldg;_ jg:kltx? ;kmf ug{, 5'6\ofpg jf 5f+6\g
-;f}l6{_ jf juL{s/0f ug{ -u]|l8_ lgldQsf oGqx?
s[lif-If]q lsl;dsf -kmfd{6fOk dlzg/L_ oGqfjnL
afx]s, k]if0f pBf]u -ldln O08:6L_ df k|of]u x'g] jf
cGg -;]l/oN;_ jf ;'s]sf] bnxg jg:klt -8|fO8
n]u'ldg; e]lh6]an_ sf] sfd lgldQsf] oGqfjnL .
8437.10.00

aLh -l;8_ bfgf -u]|g_ jf ;'s]sf] bnxg jg:klt


-8fO8 n]u'ldg; e]lh6]aN;_ ;kmf ug]{, 5''6\ofpg]] jf
juL{s/0f -u]|l8_ ug]{ oGqx?

8437.80.00

cGo oGqfjnL -dlzg/L_

84.38

k|f0fLhGo -Plgdn_ jf cjfikzLn jg:klt af];f] jf


t]n -lkmS:8 e]lh6]an of6 jf cfon_ sf] lgisif{0f
-PS;6ofS;g_ jf tof/ -lk|k/]zg_ ug{ lgldQsf]
oGqfjnL afx]s, vfB jf k]o -km'8 jf l8_ sf]
cf}Bf]lus lgld{t -lk|k/]zg_ jf pTkfbg -Dofg'ofSr/_
sf] nflu rflxg], o; efudf cGoq pNn]v gePsf jf
;dfj]z gePsf, oGqfjnL -dlzg/L_ .
8438.10.00

j]s/L dlzg/L -kfp/f]6L h:tf vfB kl/sf/ ;DaGwL


oGq_ / Dofs/f]gL, :kfu]6L jf o:t} pTkfbgx? lgdf{0f
ug{ -Dofg'ofSr/_ sf nflu rflxg] oGqfjnL

8438.20.00

ld7fO -sGkm]]S;g/L_, sf]sf] jf rsn]6 pTkfbg


-Dofg'ofSr/_ lgldQsf oGqfjnL

8438.30.00

lrgL lgdf{0f -Dofg'ofSr/_ lgldQsf oGqfjnL

8438.40.00

dlb/f pTkfbgsf oGqfjnL -a|'c/L dlzg/L_

8438.50.00

df;' -ld6_ jf df;'sf] nflu kflnPsf 3/]n' k+IfLsf]


df;' -kf}N6L_ tof/ ug{ lgldQsf oGqfjnL

8438.60.00

kmnx? -km'6\;_, sfi7kmnx? -g6\;_ jf jg:kltx?


-e]lh6]aN;_ tof/L kfg{ lgldQsf oGqfjnL
cGo oGqfjnL -dlzg/L_ M

8438.80.10

l6;l6{ d]lzg, l;=l6=l;= d]lzg, lrof km/d]lG6


d]lzg, l68fo/ d]lzg, Pn=l6=kL= d]lzg

8438.80.90

cGo oGqfjnL

98

84.39

/]zfbf/ sf]zdo kbfy{x? -kmfOa|; ;]No"nf]lhs


Dof6]]l/on_sf] n]bf] -kNk_ agfpg lgldQsf] jf sfut
jf sfutuftf -k]k/af]8{_ agfpg jf kl/is/0f
-lkmlglz_ lgldQsf oGqfjnL .
8439.10.00

/]zfbf/ sf]ifdo kbfy{x? -kmfOa; ;]No'nf]lhs


Dof6]l/on_ sf] kNk jgfpg lgldQsf oGqfjnL

8439.20.00

sfuh jf sfuhuftf
oGqfjnL

8439.30.00

sfuh jf sfuhuftf kl/isf/ -lkmlglz_ ug{


lgldQsf oGqfjnL

84.40

k':tssf] uftf af+Wg] -a'safOl08_ oGqfjnL-dlzg/L_,


k':ts l;pg] oGqx? -a'sl;pO dlzG;_ ;d]t .
8440.10.00

84.41

84.42

-k]k/af]8{_ agfpg lgldQsf

oGqfjnL -dlzg/L_
sfuhsf] kNk -k]k/ kNk_, sfut jf sfutuftf tof/
ug{ -d]ls ck_ lgldQsf cGo oGqfjnL, ;a}
lsl;dsf sf6\g] oGqx? -sl6 dlzG;_ ;d]t .

8441.10.00

sf6\g] oGqx? -sl6 dlzG;_

8441.20.00

y}nf -AofU;_, af]/f -:ofS;_ jf vfd -Pge]nf]k_


agfpg] oGqx?

8441.30.00

9fn]/ agfpg] -df]lN8_ afx]ssf, l8Aaf, af, aS;f,


sGt'/, gnL, kLkf -sf6f]{g, aS;, s];, 6\o"a, 8d_ jf
o:t} cfwfgkfqx? -s06]g;{_ agfpg lgldQsf oGqx?
-dlzG;_

8441.40.00

sfutsf] kNk -k]k/ kNk_, sfut jf sfutuftf -k]k/


jf k]k/af]8{_ df 9nfg u/L ;fdfg agfpg -df]lN8
cfl6{sN;_ lgldQsf oGqx?

8441.80.00

cGo oGqfjnL
kftfx? -Kn]6\;_, a]ngx? -l;lnG8;{_ jf cGo d'b|0f
cjojx? tof/ ug{ jf agfpgsf nflu rflxg]
oGqfjnL, cf}hf/ / pks/0fx? -zLif{s *$=%^ b]lv
*$=^% ;Ddsf oGq / cf}hf/x? afx]s_ kftfx?
-Kn]6\;_, a]ngx? -l;lnG8;{_ / cGo d'b|0f cjojx?
d'b|0f k|of]hgsf nflu tof/ kfl/Psf kftfx? -Kn]6\;_,
a]ngx? -l;lnG8;{_ / lnyf]u|flkms :6f]gx? -pbfx/0fsf]
nflu ;dtn kfl/Psf] -Kn]08_, sl0fsflt -u]|08_ jf
rDsfOPsf] -kf]lnZ8__ .
99

8442.30.00
84.43

oGqfjnL, cf}hf/ -Pk/]6;_ / pks/0f -OlSjkd]06_


Kn]6x?, l;ln08/x? / zLif{s =@ sf 5kfO{sf cGo
pkfbfgx?f/f d'b|0f sfo{sf] nflu k|of]u x'g] 5fKg]
-d'b|0f_ oGqfjnL cGo d'b|0f oGqx?, k|ltlnlk ptfg]{
oGqx?, / ofS; ug]{ oGqx?, ;+of]lht ePsf jf
gePsf ltgsf cx? / ;xfos j:t'x? -kf6\;{ P08
P;];l/h_ .
Kn]6x?, l;ln08/x? / zLif{s =@ sf 5kfO{sf cGo
pkfbfgx?f/f d'b|0f sfo{sf] nflu k|of]u x'g] 5fKg]
-d'b|0f_ oGqfjnLM

8443.11.00

ckm;]6 d'b|0f oGqfjnL, l/n km]]8

8443.12.00

ckm;]6 d'b|0f oGqfjnL, zL6 km]8 -sfutsf] tfpdf


5fKg]_, sfof{no k|sf/sf] -clkm; 6fOk_ -gbf]afl/Psf]
cj:yfdf Psfkl @@ ;]=ld=eGbf a9L gePsf] /
csf]{kl #^ ;]=ld= eGbf a9L gePsf] tfp -zL6_ x?
k|of]u x'g]_

8443.13.00

cGo ckm;]6 d'b|0f oGqfjnL

8443.14.00

n]6/ k|]; lk|lG6 dlzg/L, l/n k]m8, n]S;f]u|flkms


lk|l06 afx]s

8443.15.00

n]6/ k|]; lk|lG6 dlzg/L, l/n k]m8 afx]s,


n]S;f]u|flkms lk|l06afx]s

8443.16.00

n]S;f]u|flkms lk|l06 dlzg/L

8443.17.00

pTsL0f{g d'b0f oGqfjnL -Uo|fj'c/ lk|l06 dlzg/L_

8443.19.00

cGo

84.44 8444.00.00

dfgj lgld{t -Dofgd]8_ jogLo kbfy{ -6]S;6fOn


Dof6]l/on_ nfO{ lgM>j0f jf pT;f/0f ug]{ -PS:6'l8_,
cfx/0f jf lgsif{0f -8O_ ug]{, v;|f] agfj6sf] nflu
k|s[of ug]{ -6]S;rl/_ jf sf6\g] -sl6_ sfd lgldQsf
oGqx? .

100

84.45

jogLo /]zfx? -6]S;6fOn kmfOa;{_ tof/ kfg]{


-lk|k]ol/_ oGqx? sfTg] -l:klg_, bf]xf]/f] kfg]{ -8aln_
jf a6fg]{ -6\jLl:_ oGqx? / jogLo wfuf] -6]S;6fOn
ofg{_ pTkfbg ug{ lgldQsf cGo oGqfjnL 6]S;6fOn
l/ln jf jfOl08 -j]6 jfOl08 ;d]t_ oGqx? /
zLif{s *$=$^ jf *$=$& sf oGqx?df k|of]u ug{
jogLo wfuf] -6]S;6fOn ofg{_ tof/ kfg]{ sfd lgldQsf
oGqx? .
jogLo /]zf -6]S;6fOn kmfOj;{_ tof/ ug]{ oGqx? M
8445.11.00

sfl8 dlzG;

8445.12.00

sf}lDj dlzG; -sf]g]{ oGq_

8445.13.00

8O jf /f]le dlzG;

8445.19.00

cGo

8445.20.00

jogLo j:t' sfTg] -6]S;6fOn l:klg_ oGqx?

8445.30.00

jogLo j:t' bf]xf]/f] kfg]{ -8aln_ jf a6fg]{ -6\jLl:6_


oGqx?

8445.40.00

6]S;6fOn jfOl08 -j]6jfOl08 ;d]t_ jf l/ln


dlzgx?

8445.90.00

cGo

84.46

a'Gg] oGqx? -ljle dlzG;_ -s/3fM n"D;_ .


8446.10.00

#) ;]= dL= eGbf sd rf}8fO ePsf] sk8f -ofla|S;_


a'Ggsf] nflu
#) ;]=dL= eGbf a9L rf}8fO ePsf] sk8f a'Ggsf]
nflu, y'/L{lsl;dsf] -z6n 6fOk_M

84.47

8446.21.00

zlQmrflnt s/3f -kfj/ n"d_

8446.29.00

cGo

8446.30.00

#) ;]=dL= eGbf a9L rf}8fO ePsf] sk8f a'Ggsf]


nflu, y'/L{xLg lsl;dsf] -z6n n]; 6fOk_
lgl6 dlzG;, l:6r af}l08 dlzG; / wft' jf /]zdsf]
tf/ ldl>t wfuf] -luDK8 ofg{_, 6"n -;"Id /]zdL
hfnL_, lkmtf -n];_, sf/rf]kL -ODa|fO8/L_, zf]ef]ks/0f
-l6ld;_, /]zdL kL -a]|8_ jf hfnL -g]6_ agfpg
lgldQsf oGqx? / u'R5fbf/ agfpg -6l6_ lgldQsf
oGqx? .
101

;s{'n/ lgl6 dlzG; M

84.49

8447.11.00

a]ng -l;ln08/_ sf] Aof; -8fold6/_ !^% dLdL


eGbf a9L gePsf]

8447.12.00

a]ng -l;ln08/_ sf] Aof; -8fold6/_ !^% dLdL


eGbf a9L ePsf]

8447.20.00

Nof6 lgl6 dlzG;; l:6r af}l08 dlzG;

8447.90.00

cGo

8449.00.00

6'qmf -yfg_ -Og b lk;_ jf cfs[ltdf -Og z]K;_


ePsf hdf]7 -km]]N6_ jf ggpe]G;sf] lgdf{0f
-Dofg'ofSr/_ jf kl/is/0f -lkmlglz_ lgldQsf
oGqfjnL -dlzg/L_, km]]N6 x\of6\; agfpgsf] nflu
rflxg] oGqfjnL ;d]t x\of6x? agfpgsf] nflu
Anf}sx? .

84.51

jogLo -6]S;6fOn_ wfuf]x?


-ofG;{_, sk8fx?
-ofla|S;_ jf sk8f kbfy{sf tof/L ;fdfgx? -d]8 ck
6]S;6fOn cfl6{sN;_ w'g -jflz_, ;kmf ug{ -lSnlg_,
lgrf]g{ -l/lu_, ;'sfpg -8fO_, O:t/L ug{
-cfO/lg_, k|]l; -o"lh k]|;x? ;d]t_ ug{ clj/+lht
ug{ -lAnlr_, /+lht ug{ -8fO_, kl/is/0f ug{ -8]l;_
lkmlglz_, n]kg ug{ -sf]l6_ jf ;+l;Qm ug{
-OlDk|Ug]l6_ lgldQsf oGqfjnL dlzg/L_ -zLif{s
*$=%) sf oGqx? afx]s_ / lngf]lnod h:tf s[ld
cfR5fbg -nf]/ sel/;_ x?sf] lgdf{0f -Dofg'ofSr/_
df k|o'Qm tnj:q -a]; ofla|s_ jf cGo cfwf/ -;kf]6{_
df n]bf]] -k]:6_ sf] n]k ug{ lgldQsf oGqx? tfGtj
-6]S;6fOn_ sk8fx? -ofla|s_ l/ndf a]g]{ -l/ln_
l/naf6 km''sfpg] -cgl/ln_, k6\ofpg] -kmf]]lN8_, sf6\g]
-sl6_ jf l5bbf/ a'f kfg]{ -lkls_ lgldQsf
oGqx? .
;'sfpg] -zf]ifs_ oGqx? M
8451.29.00

cGo

8451.30.00

O:t/L ug]{ oGq / k]|;x? -o"lh k]]|;x? ;d]t_

8451.40.00

w'g] -jflz_, lj/+lht ug]{ -lAnlr_ jf /+lht ug]{


-8fO_ oGqx?

102

8451.50.00

sk8fnfO{ l/ndf a]g]{ -l/ln_, l/naf6 km''sfpg]


-cgl/ln_, kofpg]] -kmf]]lN8_, sf6\g] -sl6_ jf
l5bbf/ a'f kfg]{ -lkls_ lgldQsf oGqx?

8451.80.00

cGo oGqfjnL

84.52

l;pg] sn -;LpO dzLg_, zLif{s *$=$) sf] k':ts


l;pg] -a's;LpO_ sn -dzLg_ afx]s l;pg] snsf]
nflu ljz]if ?kn] cleslNkt -l8hfO08_ kmlg{r/,
cfwf/x? -a];];_ / 9sgL -se;{_ x? l;pg] snsf]
l;of] -;LpO dlzg lg8N;_ x? .
cGo l;pg] snx?M
8452.21.00

:jrflnt OsfO{x? -c6f]d]l6s o"lg6\;_

8452.29.00

cGo

84.53

sf+rf] 5fnf -xfO8\;, l:sG;_ jf kfsf] 5fnf -n]b/_


tof/ ug]{ -lk|k]ol/_, k|zf]wg ug]{ -6\oflg_ jf ;f]sf]
sfd ug]{ -jls{_ jf sf+rf] 5fnf -xfO8\;, l:sG;_ jf
kfsf] 5fnf -n]b/_ sf kfpkf]z jf cGo j:t'x? agfpg]
jf dd{t ug]{ oGqfjnL -dlzg/L_, l;pg] sn afx]s .
8453.10.00

sf+rf] 5fnf -xfO8\;, l:sG;_ jf kfsf] jf kl/is[t


5fnf -n]b/_ tof/ ug{ -lk|k]ol/_, k|zf]wg ug{
-6\oflg_ jf ;f]sf] sfd ug{ lgldQsf oGqfjnL
-dlzg/L_

8453.20.00

kfpkf]z agfpg jf dd{t ug{ lgldQsf oGqfjnL

8453.80.00

cGo oGqfjnL

84.54

wft'sd{ -d]6fnhL{_ df jf wft'sf] 9nfO{ sf/vfgf


-kmfp08L_ x?df k|of]u x'g] vfnsf, ;+kl/jt{sx?
-sGe6{;{_, 8f8"x? -Nof8N;_, wft'sf l;NnL jf O{6x?
-Oguf}6_ agfpg] ;f+rfx? -df}N8\;_ / 9nfO ug]{
-sfl:6_ oGqx? -dlzG;_ .
8454.10.00

;+kl/jQ{sx? -sGe6{;{_

8454.20.00

wft'sf l;NnL jf O{6 agfpg] ;f+rfx? -Oguf}6


df]N8\;_

8454.30.00

wft'sf 9nfO{ ug]{ oGqx? -sfli6 dlzG;_

84.55

wft' a]ng ug]{ -d]6n/f]ln_ sf/vfgfx? -ldN;_ /


ltgsf nflu rflxg] j]ngx? -/f]N;_ .
8455.10.00

gn sf/vfgf -6\o"a ldN;_ x?


103

cGo j]]ng ug]{ sf/vfgfx? -/f]ln ldN;_ M


8455.21.00

tfk -xf}6_ jf tfk / zLtsf] ;+of]hg -slDag]zg xf}6


P08 sf]N8_

8455.22.00

lzt -sf]N8_

8455.30.00

a]ng sf/vfgf -/f]ln ldn_ sf] a]ngx? -/f]N;_

84.56

kbfy{sf] ck;f/0f -l/d'en_ f/f, n]h/ jf cGo k|sfz


jf kmf]]6f]g ls/0f -lad_ f/f, cN6f;f]lgs,
Pn]S6]fl8:rfh{,
ljB't\/;fog
-Pn]S6f]s]ldsn_,
Pn]S6f]g ls/0f -lad_, cfof]lgslad jf KnfHdf cfs{
k|s[ofx?f/f s'g} klg kbfy{sf] sfd ug]{ oGqcf}hf/x?
-dzLg 6'N;_ jf6/h]6 sl6 d]lzg .
8456.10.00

n]h/ jf cGo k|sfz jf kmf]]6f]g ls/0f k|s[ofx?f/f


;+rflnt

8456.20.00

cN6f;f]lgs k|s[off/f ;+rflnt

8456.30.00

On]S6f] l8:rfh{ k|s[off/f ;+rflnt

8456.90.00

cGo

84.57

wft'df sfd ug]{ dlzlg ;]06/x?, o"lg6 sG:6S;g


dlzgx? -l;n :6]zg_ / dlN6:6]zg 6fG;km/
dlzgx? .
8457.10.00

dlzlg ;]06/x?

8457.20.00

o"lg6 sG:6S;g oGqx? -l;+un :6]zg_

8457.30.00

dN6L:6];g 6fG;km/ oGqx?

84.58

wft' -d]6n_ df ePsf kmf]x/ d}nf / bfux? x6fpg


-l/d'le d]6n_ lgldQsf n]yx? -6lg{ ;]06;{
;d]t_ .
;dtn-xf]/fOh]06n_ n]yx?M
8458.11.00

;+flVos ?kn] lgolGqt -Go"d]l/snL s06f]N8_

8458.19.00

cGo
cGo n]yx?M

8458.91.00

;+flVos ?kn] lgolGqt -Go"d]l/snL s06f]N8_

8458.99.00

cGo
104

84.59

zLif{s *$=%* sf] n]yx? -v/fb_ -6lg{ ;]06/


nufot_ afx]s, wft'sf] bfux? ;kmf u/L plhNofP/
5]8\g] -l8ln_, Kjfn kfg]{ af]l/_, rDsfpg] -ldlnl_
k]+r jf 3f6 agfpg] -y|]l8 jf 6\oflk_ sfo{ lgldQsf
oflGqs cf}hf/x? -dlzg6'N;_ -j]6fOk o"lg6 x]8
dlzg ;d]t_ .
8459.10.00

j] 6fOk o"lg6 x]8oGq -dzLg_


cGo 5]bs oGqx? -l8ln dlzG;_M

8459.21.00

;f+lVos ?kn] lgolGqt -Go"d]l/snL s06f]N8_

8459.29.00

cGo
cGo 5]8\g] rDsfpg] -af]l/ldln_ oGqx? M

8459.31.00

;f+lVos ?kn] lgolGqt -Go"d]l/snL s06f]N8_

8459.39.00

cGo

8459.40.00

cGo Kjfn kfg]{ -af]l/_ oGqx? -dlzg_


lg6fOk, ldln dlzgx? M

8459.51.00

;f+lVos ?kn] lgolGqt -Go"d]l/snL s06f]N8_

8459.59.00

cGo
cGo ldln dlzgx?M

8459.61.00

;f+lVos ?kn] lgolGqt -Go"d]l/snL s06f]N8_

8459.69.00

cGo

8459.70.00

efn] kf]yL k]+r sf6\g] jf 3f6 agfpg] cGo oGqx?


-y]|l8 jf 6\oflk dlzG;_

84.65

sf7 -p8_, ss{, xf8 -af]g_, s8f /a/, s8f Knfl:6s


jf o:t} s8f kbfy{sf] sfd ug{ lgldQsf oflGqs
cf}hf/x? -dlzg6''N;_ -lsnf 7f]Sg] -g]ln_, dl;gf]
tf/sf] l;nfO -:6]kln_, ;/];n] 6f+:g]] -Un"O_ jf cGo
lsl;daf6 ;+of]]hg ug]{ -cb/jfOh P;]Daln_ sfdsf
oGqx? ;d]]t_ .
cGo M

84.70

8465.92.00

/08f ug]{ jf ;dtn ug]{ -Kn]lg_, ldln jf df]]lN8


-sl6 u/]]/_ dzLgx?

8470.90.00

Sof; d]lzg
105

84.74

7f]; -r"0f{ -kfp8/_ jf n]bf] -k]i6_ ;d]t_ ?kdf


-ePsf_ df6f] -cy{_, kTy/ -:6f]g, wfpx? cf];{_ jf cGo
wflTjs tTjx? -ldg/n ;J:6fG;]h_ nfO{ 5'6\ofpg]
-;f}l6{_, 5fGg] -l:slg_, cnu ug]{ -;]k/]l6_, w'g]
-jflz_, k]Ng] -slz_, lk+Wg] -u|fOl08_, ld;fpg]
-ldlS;_ jf d''5\g] -lgl8_ lgldQsf oGqfjnL r"0f{ jf
n]bf] -kfp8/ jf k]:6_ ?kdf -ePsf]_ 7f]; vlgh
OGwgx? -;f]ln ldg/n o"PN;_, lrlgof+ df6fsf] n]bf]
-;]/flds k]i6_, s8f ge};s]sf] l;d]06 -cgxf8]{08
l;d]06_, Knfi6/ kbfy{x? -Knfi6l/ Dof6]]l/oN;_, jf
cGo vlgh pTkfbgx?nfO{ Pslqt ug{ -PUnf]d/]l6_,
cfsf/ lbg -z]]lk_ jf 9nfg ug{ -df}lN8_ lgldQsf
oGqfjnLx? afn'jf -:of08_ sf] 9nfg ug]{ ;f+rf]x?
-kmfp08L df]N8\;_ agfpg] oGqx? .
8474.10.00

;f]l6{, l:slg, ;]k/]l6 jf jflz dlzgx?

8474.20.00

slz jf u|fOl08 dlzgx?


ldlS; jf lgl8 dlzgx?M

8474.31.00

s+qmL6 jf df]6f/ ldS;/x?

8474.32.00

lj6'ldg;fy vlgh tTjx? ld>0f ug]{ oGqx?

8474.39.00

cGo

8474.80.00

cGo oGqfjnL -dlzg/L_

84.75

j}B'lts -On]lS6s_ jf On]S6f]lgs bLlksf -NofDk_,


glnsf -6\o"a_ jf efNe jf bLlKts+b -Nof; aNaM
lrd_ x?nfO{ sf+rsf] vf]n -Unf; Oge]nk_ leq h8fg
-P;]lDAn_ lgldQsf oGqx? sf+r jf sf+rsf ;fdfg
lgdf{0f -Dofg'ofSr/_ jf tfksfo{ -xf}6 jls{_
lgldQsf oGqx? .
8475.10.00

On]lS6s jf On]S6f]lgs NofDkx?, 6\o"ax? jf efNex?


jf NofzaNax?nfO{ sf+rsf] vf]n -Unf; Oge]nK;_ x?
leq h8fg -P;]Daln_ lgldQsf oGqx?
sf+r jf sf+rsf ;fdfg -Unf; jf Unf;j]o/_ lgdf{0f
-Dofg'ofSr/_ jf tfk sfo{ -xf}6 jls{_ lgldQsf
oGqx?

8475.21.00

rIf'; tGt' jf sf+rsf tGt' -cf]lK6sn kmfOj;{_ /


To;sf] k"j{?k -lk|kmf}d{_ agfpg lgldQsf oGqx?

8475.29.00

cGo
106

8475.90.00
84.77

cGo
o; efusf cGoq pNn]v gePsf jf ;dfj]z gePsf,
/a/ jf Knfli6ssf] sfd ug{ -jls{_ lgldQsf jf oL
kbfy{x?sf pTkfbgx? -k|f]8S6\;_ sf] lgdf{0f
-Dofg'ofSr/_ lgldQsf oGqfjnL -dlzg/L_ .

8477.10.00

OGh]S;gdf}lN8 dlzgx?

8477.20.00

PS;6'8;{

8477.30.00

Anf] df]lN8 dlzgx?

8477.40.00

Eofs'cd df]lN8 dlzgx? / cGo ydf]{kmf]]ld{


dlzgx?
9nfg ug{ -df}lN8_ lgldQsf jf cGo 9+uaf6 agfpg]
-cb/jfOh kmf]}ld{_ cGo oGqfjnLM

8477.51.00

xfjfbf/L -Go"Dofl6s_ 6fo/x? 9nfg ug{ -df]lN8_ jf


k'gM tnf -k}tnf_ xfNg -l/l6l8_ jf leqL 6\o"ax?
9nfg ug{ jf cGo 9+uaf6 agfpg -cb/jfOh kmf]ld{_
sf] nflu

8477.59.00

cGo

8477.80.00

cGo oGqfjnL -dlzg/L_

84.78

;"tL{ jf tdfv' tof/ ug{ jf agfpg -lk|kol/ jf


d]lsck_ lgldQsf] oGqfjnL -dlzg/L_, o; efudf
cGoq pNn]v gePsf jf ;dfj]z gePsf .
8478.10.00

84.79

oGqfjnL -dlzg/L_
o; efusf] cGoq pNn]v gePsf jf ;dfj]z gePsf,
AolQmut sfo{ -Ogl8leh'cn km;G;_ ePsf oGqx? /
oflGqs ;flwqx? -d]sflgsn cKnfoG;];_ .

8479.10.00

;fj{hlgs lgdf{0f -klAns js{\;_, ejg lgdf{0f


-lalN8_ jf o:t} sfo{ lgldQsf oGqfjnL

8479.20.00

k|f0fLsf]] jf cjfikzLn -lkmS;\8_ jfg:klts af];f] jf


t]n tof/ ug]{ -lk|k]/]zg_ jf lgisif{0f -PS;6fS;g_
lgldQsf oGqfjnL

8479.30.00

sf7 -p8_ jf cGo sfi7Lo -lnlUgo;_ kbfy{x?sf


kfl6{sn af]8{ jf kmfOa/ lalN8 af]8{ lgdf{0f
-Dofg'ofSr/_ lgldQsf k]|; -bfjs oGq_x? / sf7 jf
ss{sf] pkrf/ lgldQsf oGqfjnL
107

8479.40.00

8f]/L /:;f agfpg] -/f]k jf s]jnd]ls_ oGqx? tf/


agfpg] oGq
cGo oGqx? / oflGqs pks/0fx? M

8479.81.00

wft'sf] pkrf/ -l6l6_ sf] nflu, tf/sf] s'08nL a]g]{


j}B'lts oGq -On]lS6s jfo/ SjfOn-jfO08;{_ ;d]t

8479.82.00

ldlS;, lgl8, slz, u|fOl08, :sLlg, l;l6,


xf]df]h]gfOlh, OdlN;kmfO jf :6l/ dlzgx?
cGo M

8479.89.10
84.80

;fj'g pBf]usf] d]lzg/L


wft' 9nfOzfnf -kmfp08L_ sf] nflu 9nfOsf aS;fx?
-df]lN8 af}S;];_ df]N8 a];x? 9nfO gd"gfx?
-df}lN8 Kof6;{_ wft', d]6n sf/afO8\, sf+r, vlgh
kbfy{x?, /a/ jf Knfli6s 9fNg] ;f+rf]x? -df]N8\;_
-wft'sf] l;lnsf -Oguf}6_ 9fNg] ;f+rf] afx]s_ .

8480.10.00

d]6n kmfp08Lsf] nflu df]]lN8 aS;x?

8480.20.00

df]N8a];x?

8480.30.00

df]lN8 Kof6G;{
wft' jf wft'sf] sfjf{O8sf lgldQsf ;f+rf] -df]N8_ x?M

8480.41.00

cGtMIf]k -OGh]S;g_ jf ;+kL8g -sDk]|zg_ lsl;d


-6fOk_ sf]

8480.49.00

cGo

8480.50.00

sf+r lgldQsf] 9fNg] ;f+rf] -df]N8\;_

8480.60.00

vgLh kbfy{x? lgldQsf] 9nfOsf] ;f+rf] -df]N8\;_


/a/ jf Knfli6s lgldQsf] 9nfOsf] ;f+rf] -df]N8\;_M

8480.71.00

OGh]S;g jf sDk|];g 6fOK;

8480.79.00

cGo

87.02

8fOe/ ;d]t !) jf ;f] eGbf a9L ofq'x? af]Sg] df]6/


uf8Lx? .
sDk|];gOlUg;g OG6/gn sDa;g lki6f]g OlGhg
-l8h]n jf c4{ l8h]n_ ePsf] M
8702.10.90

PDj'n]G; / zjjfxg
108

cGo M
87.03

d"ntM dflg;sf] oftfoftsf] nflu ag]sf df]6/ sf/x?


/ cGo df]6/ uf8Lx? -zLif{s *&=)@ afx]ssf_, :6];g
jfu]g / /];L sf/ ;d]t .
:kfs{OlUg;g OG6/gn sDa;g /];Lk|f]s]l6 lki6f]g
OlGhg ePsf cGo uf8Lx?M
l;ln08/ Ifdtf !,))) ;L=;L= ggf3]sf]M
8703.21.90

PDj'n]G; / zjjfxg

8703.22.00

l;ln08/ Ifdtf !,))) ;L=;L= gf3]sf] t/ !,%))


;L=;L= ggf3]sf] PDj'n]G; / zjjfxg

8703.23.00

l;ln08/ Ifdtf !,%)) ;L=;L= gf3]sf] t/ #,)))


;L=;L= ggf3]sf] PDj'n]G; / zjjfxg

8703.24.00

l;ln08/ Ifdtf #,))) ;L=;L= gf3]sf] PDj'n]G; /


zjjfxg
sDk|];gOlUg;g OG6/gn sDa;g lki6f]g OlGhg
-l8h]n jf cw{ l8h]n_ ePsf cGo uf8Lx? M

8703.31.00

l;ln08/ Ifdtf !,%)) ;L=;L= ggf3]sf] PDj'n]G; /


zjjfxg

8703.32.00

l;ln08/ Ifdtf !,%)) ;L=;L= gf3]sf] t/ @,%))


;L=;L= ggf3]sf] PDj'n]G; / zjjfxg

8703.33.00

l;ln08/ Ifdtf @,%)) ;L=;L= gf3]sf] PDj'n]G; /


zjjfxg

8703.90.11

ljB't jf Aof6Laf6 ;+rflnt 6]Dkf] tyf l/S;f

87.05

d"ntM AolQm jf j:t'x?sf] oftfoftsf nflu agfOPsf


afx]ssf vf; p2]Zosf df]6/ uf8Lx? -h:t} cj/f]w
ug]{ nx/L -a]|s 8fpg n/L_, qm]g nx/Lx?, bdsnx? kmfo/ kmfOl6 e]Osn_, s+lqm6 ld>0f nx/L, ;8s
a9fg]{ sfdsf nx/Lx?, :k|]O nx/Lx?, 3'DtL, js{ ;k,
3'DtL /]l8of]nf]lhsn OsfO{x? .
8705.30.00

87.06

bdsnx? -kmfo/ kmfOl6 e]Osn_


zLif{s *&=)! b]lv *&=)% ;Ddsf] df]6/ uf8Lsf nflu
OlGhg;+u hf]l8Psf r]l;; .

8706.00.15

Jof6Laf6 rNg] 6]Dkf]sf] r]l;;


109

88.02

cGo jfo'ofg -Po/qmf6_ -pbfx/0fsf] nflu,


x]lnsf]K6/x?, xjfOhxfh -P/f]Kn]g_ x?_ cGtl/Ifofg
-:k];qmf6_ -pku|x -:of6]nfO6_ ;d]t / u|xfg'ky
-;jf]lj{6n_ / cGtl/Ifofg -:k];q\mof6_ k|If]k0f
jfxgx? -nfp~r e]lxsN;_ .
x]lnsf]K6/x? M
8802.11.00

;fdfg gxfNbfsf] -x]lns]fK6/sf] dfq_ tf}n @,)))


s]=hL= ggf3]sf]

8802.12.00

;fdfg gxfNbfsf] -x]lnsf]K6/sf] dfq_ tf}n @,)))


s]=hL= gf3]sf]

8802.20.00

;fdfg gxfNbfsf] xjfOhxfh jf cGo xjfOhxfhsf]


tf}n @,))) s]=hL= ggf3]sf

8802.30.00

;fdfg gxfNbfsf] xjfOhxfh jf cGo xjfOhxfhsf]


tf}n dfq @,))) s]=hL= gf3]sf] t/ !%,))) s]=hL=
ggf3]sf]

8802.40.00

;fdfg gxfNbfsf] xjfOhxfh jf cGo xjfOhxfhsf]


dfq tf}n !%,))) s]=hL= gf3]sf]

88.05

xjfOhxfh p8fpg] luo/ 8]sP/]i6/ jf o:t} luo/


p8fg cEof; ;DaGwL ;fdfg -u|fp08 nfO 6]g/_
dfly plNnlvt ;fdfgx?sf kf6{k"hf{x? .
8805.10.00

xjfOhxfh p8fpg] luo/ / ltgsf kf6{k"hf{x?; 8]s


P/]i6/ jf To:t} luo/ / ltgsf kf6{k"hf{x?

-cf_

cGo j:t' tyf ;]jfx?

!=

lzt e08f/n] pknAw u/fpg] s[lif k}bfjf/ e08f/0f ;]jf

@=

x'nfs ;]jf -g]kfn ;/sf/af6 ;~rflnt dfq_


-s_ lr7Lkq, k};f tyf k'lnGbf kl/jxg jf x:tfGt/0f ;DaGwL ;]jf .
-v_ lr7Lkq, k};f tyf k'lnGbf kl/jxg x:tfGt/0f ;DaGwL ;]jfsf] nflu
cfjZos kg]{ cGo ;]jfx .
-u_ g]kfn ;/sf/f/f k|bfg ug]{ ;]jfx .

#=

ljQLo ;]jf, hLjg aLdf ;]jf, k'gaL{df ;]jf, s[lif afnL aLdf, kz' aLdf /
;dfzf]wg u[x -lSnol/ xfp;_ ;]jf .

$=

jftfj/0f, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnosf] l;kmfl/zdf ;kmf 6]Dkf]df k|of]u


x'g] l8k ;fOsn ln8 Pl;8 Jof6Lx? -pkzLif{s *%)&=@)=))_ .
110

%=

j}slNks phf{ k|j{4g s]Gb|sf] l;kmfl/;df afof] UofF;, ;f}o{ zlQm / jfo'
zlQmaf6 phf{ pTkfbg ug]{ ;+oGq tyf pks/0fx, 6\o"jn/ Aof6L
-pkzLif{s *%)&=@)_, Pj+ pkzLif{s ($)%=$) df kg]{ ;f]nf/ ln8 l8l;
aQLx?, pkzLif{s @()%=#@, &$!)=@!, &^)&=!(, *$)#=!), *$)#=(),
*$!@=*), *$!#=*!, *$!(=!(, *$!(=#! / *%!^=^) cGtu{t kg]{
;f}o{ tfk pmhf{ ;DaGwL pks/0f / kf6{k'hf{x? / ;f]nf/ rfh{ sG6f]n/
-pkzLif{s *%)$=$)_ .

^=

pBf]u ljefusf] l;kmfl/zdf h'6 pBf]un] cfkm\gf] pBf]usf] ;+rfngsf]


nflu k}7f/L ug]{ :k]o/ kf6{\; .

&=

pmgL un}+rf tyf un}+rfsf] pmgL wfuf] stfO{, /fO{, w'nfO{ / a'gfO{ .

*=

:j]bzd} xftn] a'lgg] :jL6/df k|of]u x'g] pmgL wfuf] -s[lqd / Pqm]lns
afx]s_ .

(=

g]kfn ;/sf/ cy{ dGqfnoaf6 :jLs[lt k|fKt ePsf] s'g} b}jL k|sf]k jf
k/f]ksf/sf] nflu cg'bfgdf k|fKt x'g] j:t'x .

!)=

lem6L, u'06f, ef/L cfb]zsf] ;'ljwf cGtu{t k}7f/L ul/Psf] eG;f/ dx;'n
gnfUg] JolQmut k|of]hgsf j:t'x .

!!=

;nfO{ -sf7sf] sf6L dfq_, w'k / 6fo/6\o'a pBf]uxn] cfgf] pTkfbgsf]


pQm ;fdfg laqmL ubf{ p7fPsf] s/af6 vl/bdf lt/]sf] s/ 36fpFbf afFsL
a'emfpg' kg]{ b]lvPsf] s/ a/fa/sf] /sd ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd
tL pBf]unfO{ lkmtf{ lbOg]5 .

!@=

d}bf pBf]un] cfgf] pTkfbg -d}bf_ laqmL ubf{ p7fPsf] s/af6 vl/bdf
lt/]sf] s/ 36fpFbf afFsL a'emfpg' kg]{ b]lvPsf] s/ a/fa/sf] /sd
ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd kRrL; k|ltzt dfq lkmtf{ lbOg]5 .

!#=

tf]/Lsf] t]n pTkfbg ug]{ :jb]zL pBf]un] cfgf] pTkfbgsf] tf]/Lsf] t]n /
:jb]zdf pTkflbt jg:ktL o" / cGo k|zf]lwt vfg]t]n pBf]un] d"No
clej[l4 s/df btf{ ePsf s/bftfx?nfO{ cfgf] pTkfbg laqmL ubf{
p7fPsf] d"No clej[l4 s/df krf; k|ltzt d"No clej[l4 s/ cfGtl/s
/fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 . t/ 7"nf] kl/df0f
(B
Bulk) df k|zf]lwt t]n k}7f/L u/L pkef]Qmf Kofs]hdf Kofls
-Refilling_ u/L laqmL ljt/0f ug]{ Kofs]lh pBf]ux?n] o:tf] ;'ljwf
kfpg] 5}gg\ .

111

!$=

b'Uw kbfy{sf] sf/f]af/ ug]{ :jb]zL 8]/L pBf]un] cfgf] s/ of]Uo pTkfbg
laqmL ubf{ p7fPsf] d"No clej[l4 s/df krf; k|ltzt d"No clej[l4 s/
cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 .

!%=

:jb]zdf lrof pTkfbg tyf k|zf]wg ug]{ pBf]ux?n] d"No clej[l4 s/df
btf{ ePsf s/bftfx?nfO{ cfgf] pTkfbg laqmL ubf{ p7fPsf] d"No
clej[l4 s/df krf; k|ltzt d"No clej[l4 s/ cfGtl/s /fh:j ljefun]
tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 .

!^=

tfdf lkQnsf] kq'af6 l;6, ;s{n / ef8fjt{g pTkfbg ug]{ :jb]zL pBf]un]
d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf s/bftfx?nfO{ cfgf] pTkfbg laqmL ubf{
p7fPsf] d"No clej[l4 s/df kRrL; k|ltzt d"No clej[l4 s/ cfGtl/s
/fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 .

!&=

:jb]zL sk8f pBf]un] d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf s/bftfnfO{ cfgf]
pTkfbg laqmL ubf{ p7fPsf] d"No clej[l4 s/df ;Q/L k|ltzt d"No
clej[l4 s/ cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{
lbOg]5 .
t/ zt k|ltzt ;'tL sk8f pTkfbg ug]{ :jb]zL sk8f pBf]unfO{
pBf]un] cfgf] pTkfbg laqmL ubf{ p7fPsf] d"No clej[l4 s/af6 vl/bdf
lt/]sf] d"No clej[l4 s/ 36fpFbf afFsL a'emfpg' kg]{ b]lvPsf] d"No
clej[l4 s/ a/fa/sf] /sd ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{
lbOg]5 .

!*=

;]n'n/ df]jfOn kmf]g;]6 pTkfbg ug]{ :jb]zL pBf]u tyf k}7f/Lstf{n]


;]n'n/ df]jfOn kmf]g;]6sf] sRrfkbfy{ jf tof/L ;fdfgdf lt/]sf] s/
To:tf ;fdfg d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf s/bftfx?nfO{ laqmL u/]sf]
k|df0f k]z u/]df ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd krf; k|ltzt lkmtf{
lbOg]5 .

!(=

lrgL pTkfbg ug]{ :jb]zL pBf]un] cfkm\gf] pTkfbg d"No clej[l4 s/df
btf{ ePsf s/bftfx?nfO{ ljqmL ubf{ p7fPsf] d"No clej[l4 s/df gAa]
k|ltzt d"No clej[l4 s/ cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof
adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 .

@)=

hnljB't cfof]hgfsf] nflu cfjZos kg]{ lgdf{0f pks/0fx?, d]lzg/L


cf}hf/x? / ;f];+u ;DalGwt kf6{k'hf{x? tyf To:tf pks/0fx? lgdf{0f
ug{ cfjZos kg]{ sRrf kbfy{ -:6Ln l;6_ k}7f/L ubf{ j}slNks phf{
k|a4{g s]Gb|sf] :jLs[ltdf ;~rfng x'g]sf] xsdf ;f] s]Gb|sf] / cGo
cfof]hgfsf] xsdf ljB't ljsf; ljefusf] l;kmfl/;df d"No clej[l4 s/
5"6 lbOg]5 .

112

@!=

ljb]zL lgof]u tyf bft[ ;+:yfn] s"6g}lts ;'ljwf jf dx;'n ;'ljwfdf


k}7f/L u/]sf ;jf/L ;fwg s'g} cfof]hgfsf] :jLs[t jflif{s sfo{qmd cg'?k
cfof]hgfnfO{ g} x:tfGt/0f u/L ;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g ubf{ jf
s'g} cfof]hgfsf] gfddf k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwfdf -nut jf a}
Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf] afx]s_ k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg cfof]hgf
;dflKtkl5 cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ ;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g
u/L ;/sf/L lgsfodf x:tfGt/0f ubf{ d"No clej[l4 s/ nfUg] 5}g .

@@=

s"6g}lts lgof]u, kl/of]hgf / cGo lgsfoxn] -;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L


;+3 ;+:yf_ dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf z'? pTkfbg jif{n] !% jif{
gf3]sf k'/fgf ;jf/L ;fwg cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ k'gM k|of]u x'g
g;Sg] u/L :qmofk u/L /lhi6]zg /2 ug{ rfx]df To:tf] ;jf/L ;fwgdf
d"No clej[l4 s/ nfUg] 5}g .

@#=

lghL k|of]usf] nflu g]kfnL gful/sn] d"No clej[l4 s/ 5"6df k}7f/L


ul/Psf ;jf/L;fwgsf wgLsf] d[To" eO{ ;jf/L;fwgnfO{ lghsf] klt jf
kTgLsf] gfddf gfd;f/L ubf{ ljefusf] :jLs[ltsf] cfwf/df To:tf ;jf/L
;fwgxdf nfUg] d"No clej[l4 s/ 5"6 x'g]5 .

@$=

a08]8 j]o/ xfp; jf gub w/f}6L -kf;a's_ sf] ;'ljwf glnPsf pBf]uxn]
cfk"mn] lgsf;L ug]{ dfnj:t' pTkfbgsf] nflu cfjZos kg]{ sRrf kbfy{,
;xfos sRrf kbfy{ Pj+ g]kfndf pTkfbg gx'g] Kofls d]6]l/on k}7f/L
u/L ;f]af6 pTkflbt tof/L dfnj:t' tf]lsPsf] cjlwleq tf]lsPsf] k|lqmof
cg';f/ lgsf;L u/]df To:tf sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{ Pj+
Kofls d]l6l/on k}7f/L ubf{ eG;f/ laGb'df nfu]sf] s/ g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L ;f]xL ;"rgfdf tf]lsP adf]lhdsf dfnj:t'df tf]lsP
adf]lhdsf] ldltb]lv tf]lsP adf]lhdsf] ;db/df eG;f/ laGb'af6} d"No
clej[l4 s/ lkmtf{ lbOg]5 .

@%=

g]kfnL ;]gf, ;z:q k|x/L an / g]kfn k|x/Lsf] k|wfg sfof{nosf] gfddf


k}7f/L x'g] lgDg lnlvt ;fdfgxdf ;DalGwt dGqfnosf] l;kmfl/;df 5"6
k|bfg ul/g]5 M
-s_ ;}lgs, ;z:q k|x/L / g]kfn k|x/Lsf] k|of]usf v/vhfgf, xftxltof/,
uf]lnuf, af?b / ltgsf :k]o/kf6{;, ljz]if k|sf/sf] t]n / 6NnLx,
PS;];l/h, la:kmf]6s kbfy{, ;}lgs ;fdu|L pTkfbg ug{ cfjZos kg]{
sRrf kbfy{ tyf ;'/Iffsf] lgldQ k|of]u ug]{ d]lzg/L cf}hf/ /
kf6{k'hf{x .
-v_ zflGt;'/Iff sfod ug{ cfjZos kg]{ d]lzg/L cf}hf/x, eL8
lgoGq0fsf ;fdfgx, ck/fw cg';Gwfgsf] nflu cfjZos pks/0f
tyf cGo ;fdfgx tyf ;~rf/ dGqfnosf] l;kmfl/;df ;}lgs
hjfg, ;z:q k|x/L / g]kfn k|x/Ln] k|of]u ug]{ ;~rf/ ;DaGwL
;fdfgx .
113

-u_ ;}lgs hjfg, ;z:q k|x/L, g]kfn k|x/L tyf 3f]8f vRr/x?sf]
:jf:Yo pkrf/sf] nflu cfjZos kg]{ cf}hf/, pks/0f, cf}ifwL /
tT;DaGwL ;fdfgx .
-3_ ;}lgs hjfg, ;z:q k|x/L, g]kfn k|x/Lsf] cEof; tyf tflnddf
k|of]u x'g] ;fdfgx .
-_ g]kfnL ;]gfn] k|of]u ug]{ Ol~hlgol/ ;e]{ / lgdf{0f sfo{df k|of]u x'g]
x]le cy{d'le+u KnfG6, cf}hf/ / ;f] ;DaGwL kf6{;, clK6sn
OSjLkd]G6 tyf /Iff dGqfnof/f tf]lsP adf]lhdsf] l8k]mG; :6f]/sf
;fdfgx .
-r_ g]kfnL ;]gfn] k|of]u ug]{ SoflDk OSjLkd]06 tyf :k]zn kmf];{ /
Kof/f6'k/nfO{ cfjZos kg]{ ljleGg ;fdfgx .
-5_ g]kfnL ;]gfsf] gfddf k}7f/L x'g] xjfO{hxfh, x]lnsK6/ / tLgsf
kf6{k'hf{, Kof/f;'6 -Aofu ;d]t_ 6'N;, n'lj|s]G6\; tyf u|fp08
OSjLkd]G6x .
-h_ c:ktfn ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ pks/0f tyf cf}hf/x .
-em_ a}1flgs k|of]uzfnfnfO{ cfjZoskg]{ ;fdfgx .
-`_ b}jL k|sf]k p4f/ sfo{df k|of]u x'g] ;fdfgx .
;d"x !@ M ejg / hUuf

3/ / tyf hUufsf] vl/b laqmL tyf axfn -xf]6n, u]i6xfp; / Pkf6{d]06n]


pknJw u/fpg] xf]6n, u]i6 xfp; ;/xsf] Jofj;flos ?kdf ;~rflnt
lgsfon] pknAw u/fpg] ;]jf afx]s_
;d"x !# M afhL, Sofl;gf] / lrf

afhL jf h'jf v]nfpgsf lgldQ k|bfg ul/g] ;'ljwf ;DaGwL lqmofsnfk, lrf .

114

b|i6JoM
-!_

dfly ;d"x ! b]lv !! ;DDsf dfnj:t'sf] xsdf rf/ c+ssf] zLif{s cGtu{t
cf7 c+ssf] pkzLif{sdf pNn]v ePsf dfnj:t'df dfq s/ 5'6 x'g]5 . s/
5'6 ul/Psf j:t' tyf ;]jfsf] JofVof tyf j:t'sf] xfdf]{gfOH8 sf]8
cfjZostf cg';f/ eG;f/ ljefu;Fu k/fdz{ lnO{ ljefun] yk36 tyf
kl/dfh{g ug{ ;Sg]5 .

-@_ dfly pkv08 -!!_ b]lv -!(_ ;Dd ul/Psf] w'k, 6fo/ 6\o"j pBf]u, d}bf
pBf]u, :jb]zdf pTkflbt ag:klt o" / tf]/Lsf] t]n pBf]u, :jb]zL 8/] L
pBf]u, lrof pBf]u, ef8f pBf]u, sk8f pBf]u, ;]n'n/ df]afOn kmf]g ;]6
tyf lrgL pBf]unfO{ cf+lzs ;'ljwf lbO{ ;f] cg';f/ s/ lkmtf{ lbg] Joj:yf
/x]sf]df,
-s_ o; ;DaGwL sfo{ljlw cfGtl/s /fh:j ljefuaf6 agfO{ nfu" ul/g]5 .
-v_

pNn]lvt j:t'x?sf] pTkfbg k|lqmof, u['0f:t/, pkef]Qmf d"Nodf k/]sf]


k|efj, To:tf pBf]ux?nfO{ sRrf kbfy{ cfk"lt{ ug]{ ls;fgx?n] k|fKt
ug]{ d"No l:ylt, ahf/ Joj:yf nufotsf ljifodf cg'udg ;d]tsf]
sfo{ jfl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno, pBf]u dGqfno / cfGtl/s /fh:j
ljefusf kbflwsf/Lx? /x]sf] ;+oGqn] ug]{5 .

-u_

pNn]lvt ;+oGqn] tf]lsP adf]lhd cy{ dGqfnodf k|ltj]bg k]z ug'{


kg]{5 .

-#_ s/ nfUg] j:t'df s'g} 5"6 jf s/ lkmtf{ lbg dgfl;j b]v]df g]kfn ;/sf/n]
g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L 5"6 lbg ;Sg]5 .

115

cg';"rL@
-bkmf & sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
z"Go b/df s/ nfUg] j:t' tyf ;]jf
!= g]kfnaflx/ lgof{t x'g] j:t' M j:t'sf] cfk"lt{ b]xfo adf]lhd
ePsf] 5 eGg] s'/f k|dfl0ft ePdf M
-s_ g]kfnaflx/ lgof{t u/]sf], jf
-v_ g]kfnaflx/ uGtJo :yfg ePsf] cGt/f{li6o p8fgdf
:6f]/sf] ?kdf /flvPsf], jf
-u_ g]kfnaflx/ uGtJo :yfg ePsf] cGt/f{li6o p8fgdf
v'b|f laqmL jf cfk"lt{ jf pkef]u ug{sf nflu /flvPsf] .
@= g]kfnaflx/sf] JolQmnfO{ cfk"lt{ x'g] ;]jf M
-s_ g]kfnleq a;f]af; ePsf] JolQmn] g]kfndf s'g}
Jofj;flos sf/f]af/, Jofj;flos k|ltlglwTj jf sfg"gL
?kdf dfGo k|ltlglw gePsf] g]kfnaflx/sf JolQmnfO{
cfk"lt{ u/]sf] ;]jf,
-v_ g]kfnleq a;f]af; eO{ btf{ ePsf] JolQmn] g]kfnaflx/
a;f]af; ePsf] JolQmnfO{ u/]sf] j:t' jf ;]jfsf]
cfk"lt{ .
#= g]kfn ;/sf/, k//fi6 dGqfnosf] l;kmfl/;df s'6gLlts
;'ljwf k|fKt JolQm jf lgof]un] tyf dx;'n ;'ljwf k|fKt
s'6gLlts lgof]udf sfo{/t JolQmn] k}7f/L ug]{ j:t' tyf
;]jf .
$= ;fljssf] s'g} ;lGw jf ;Demf}tfdf k}7f/L ubf{ laqmLs/ 5'6
k|bfg ul/Psf] eP ;DalGwt cfof]hgfsf] l;kmfl/;df tL
;lGw jf ;Demf}tf axfn /x];Dd btf{ ePsf s/bftf;Fu
:yfgLo v/Lb u/]df To:tf] cfk"lt{df z"Go b/sf] ;'ljwf
k|bfg ul/g]5 .
%= k|rlnt sfg"g adf]lhd :yfkgf ePsf] ljz]if cfly{s If]qdf
;~rfng ePsf] pBf]unfO{ laqmL ul/g] sRrf kbfy{ tyf
pTkflbt ;fdfg .
^= j}slNks phf{ k|j4{g s]Gb|sf] l;kmfl/;df ;f}o{ zlQmaf6
phf{ pTkfbg ug]{ ;oGq tyf pks/0fdf k|of]u x'g] Jof6L
:jb]zL pBf]uaf6 pTkfbg x'g] eO{ ;f]xL pBf]uaf6 cfk"lt{
ug]{ ePdf j}slNks phf{ k|a4{g s]Gb|sf] l;kmfl/; /
116

ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd ;f] pBf]unfO{ ;f]


sf/f]af/df z"Go b/sf] ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
&= hnljB't cfof]hgfsf nflu cfjZos kg]{ d]lzg/L cf}hf/x
/ ltgsf kf6{k'hf{, oGq pks/0fx, k]g:6s kfO{k jf ;f]
agfpg k|of]u x'g] kmnfd] kftf :yfgLo pBf]uaf6 pTkfbg
x'g] eO{ ;f]xL pBf]uaf6 cfk"lt{ ug]{ ePdf j}slNks phf{
k|a4{g s]Gb|af6 :jLs[t x'g]sf] xsdf ;f] s]Gb|sf] / cGo
;fgf hn ljB't cfof]hgfsf] xsdf ljB't ljsf; ljefusf]
l;kmfl/; / ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd ;f] pBf]unfO{
;f] sf/f]af/df z"Go b/sf] ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
*= 3/]n' tyf ;fgf pBdLxn] :jb]zdf pTkfbg u/]sf
d"lt{snf, lrqsnf, jf:t'snf / To:t} k|sf/sf cGo
x:tsnfxsf ;fdfg g]kfnsf :jLs[t lgof{t u[x -PS;kf]6{
6]l8 xfp;_ dfk{mt ljb]z lgsf;L u/]df To:tf ;fdfg
pTkfbg ubf{ k|of]u ePsf sRrf kbfy{df lt/]sf] d"No
clej[l4 s/ cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof k"/f
u/]kl5 lkmtf{ lbO{g]5 .
(= ckftf ePsf JolQmn] k|of]u ug]{ :s'6/ k}7f/L jf :yfgLo
v/Lb ubf{ lt/]sf] d"No clej[l4 s/ To:tf] :s'6/ oftfoft
Joj:yf sfof{nodf lghsf] gfddf btf{ ePsf] cj:yfdf
dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfno jf
;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] l;kmfl/;df
k}7f/L ubf{ lt/]sf] d"No clej[l4 s/ ;DalGwt eG;f/
sfof{noaf6 / :yfgLo v/Lb ubf{ lt/]sf] d"No clej[l4 s/
cfGtl/s /fh:j ljefuaf6 lkmtf{ ul/g]5 . To;/L lkmtf{
ul/Psf] d"No clej[l4 s/ ckftf ePsf JolQm afx]s cGo
JolQmnfO{ laqmL u/]df c;'n pk/ ul/g]5 .
@*=

cGtMz'Ns P]g, @)%* df ;+zf]wg M cGtMz'Ns P]g, @)%* sf],


-!_
bkmf @ sf],
-s_ v08 -5_ sf] ;f b]xfosf] v08 -5_ /flvPsf]
5 M
-5_
pTkfbg eGgfn] cGtMz'Ns nfUg]
j:t' lgdf{0f ug]{, k|zf]wg ug]{, agfpg]
jf tof/ ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ .
-v_ v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -h!_ ylkPsf] 5 M
117

-h!_

;"tL{hGo j:t' eGgfn] ;"tL{ jf


;"tL{hGo kbfy{sf tTjx ldl>t
w'd|kfg ug]{, rkfpg], d'vdf /fVg]
kfgd;nf, u'6\vf, v}gL jf o:t}
kbfy{x ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
r'/f]6, la8L, l;uf/nfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-u_ v08 -`_ sf] ;f b]xfosf] v08 -`_ /flvPsf]
5 M
-`_
sf/vfgf d"No eGgfn] cGtMz'Ns
nfUg] j:t'df cGtMz'Ns jf cGo s'g}
s/ ghf]8L To:tf] j:t' pTkfbg ug{
nfUg] vr{ / k|lti7fgsf] gfkmf dfq
hf]8L lgwf{/0f ePsf] d"No ;Demg'
k5{ .
-3_
v08 -6_ sf] pkv08 -#_ sf] ;f b]xfosf]
pkv08 -#_ /flvPsf] 5 M
-#_ k}7f/L x'g] j:t'sf] xsdf bkmf & sf]
pkbkmf -@_ adf]lhd lgwf{/0f ePsf]
d"No .
-_
v08 -0f_ kl5 b]xfosf v08 -0f!_, -0f@_, -0f#_,
-0f$_, -0f%_, -0f^_, -0f&_, -0f*_, -0f(_, -0f!)_
/ -0f!!_ ylkPsf 5g\ M
-0f!_ dlb/f eGgfn] cGg, kmnkm'n jf
cGo s'g} :6fr{o'Qm j:t'nfO{ hLj
/;folgs k|lqmoff/f s'xfO{ jf cGo
s'g} t/Lsfaf6 tof/ kfl/Psf] z"Go
bzdnj kfr k|ltzteGbf a9L
cNsf]xn ePsf] kbfy{ ;Demg' k5{ /
;f] zAbn] /S;L, hf8, 5\of, lXj:sL,
/d, lhg, a|f08L, ef]8\sf, ljo/, jfOg,
;]/L, ;]Dk]g, ;fO8/, k]/L, ld8, dfN6,
cf}Bf]lus cNsf]xn, /]lS6kmfO8 l:k|6,
dfN6 l:k|6, ;fOn]06 l:k|6, l8g]r8{
l:k|6, O{=Pg=P= / x]8\; l:k|6 ;d]tnfO{
hgfp5 .
118

-0f@_

tof/L dlb/f eGgfn] cfotgdf


;GtfpGg
bzdnj
z"Go
5
k|ltzteGbf
sd
cNsf]xnsf]
ld>0faf6 ag]sf ;a} k|sf/sf dfbs
kbfy{ ;Demg' k5{ .
-0f#_ Pn=kL= eGgfn] n08g k|'kmdf z'4
O{yfgf]nsf] zlQm ;Demg' k5{ .
-0f$_ Pn=kL= ln6/ eGgfn] k|lt ln6/df
;GtfpGg bzdnj z"Go 5 k|ltzt
z'4 O{yfgf]nsf] dfqf ;Demg' k5{ .
-0f%_ o"=kL= eGGffn] n08g k|'kmeGbf sd
zlQm ;Demg' k5{ .
-0f^_ cf]=kL= eGgfn] n08g k|'kmeGbf a9L
zlQm ;Demg' k5{ .
-0f&_ ef}lts lgoGq0f k|0ffnL eGgfn]
cGtMz'Ns clws[t jf lghn] tf]s]sf]
sd{rf/Lsf] lgoGq0fdf cGtMz'Ns nfUg]
j:t'sf] pTkfbg, lgisfzg, k}7f/L tyf
lgsf;L ul/g] k|0ffnL ;Demg' k5{ .
-0f*_ :jo+ lgisfzg k|0ffnL eGgfn]
ef}lts lgoGq0f k|0ffnLdf cfwfl/t
afx]ssf cGtMz'Ns nfUg] cGo j:t' jf
;]jfsf] pTkfbg, lgisfzg, k}7f/L tyf
lgsf;L ul/g] k|0ffnL ;Demg' k5{ .
-0f(_ cGtMz'Ns lgwf{/0f eGgfn] o; P]g
adf]lhd ul/g] cGtMz'Ns lgwf{/0f
;Demg' k5{ .
-0f!)_ lauf] eGgfn] o; P]g adf]lhd
cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] d"No
/ ;f]df nfUg] cGtMz'Ns hf]8L sfod
ul/Psf] s"n /sd ;Demg' k5{ .
-0f!!_ ljB'tLo dfWod eGgfn] sDKo'6/,
OG6/g]6, Od]n, k\mofS;, ljB'tLo Sof;
d]lzg, lkm:sn lk|G6/ ;Demg' k5{ /
;f] zAbn] ljefun] tf]s]sf] cGo
:jLs[t dfWodnfO{ ;d]t hgfp5 .
119

-@_

-#_

bkmf # sf] ;f b]xfosf] bkmf # /flvPsf] 5 M


#=
cGtMz'Ns nfUg] M cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf
;]jf k|lti7fgaf6 pTkfbg u/L lgisfzg, k}7f/L
/ ;]jf laqmL ubf{ cg';"rLdf pNn]v eP
adf]lhdsf] cGtMz'Ns nfUg]5 .
bkmf # kl5 b]xfosf bkmf #s= / #v= ylkPsf 5g\ M
#s= cGtMz'Ns lgwf{/0f / c;'nL M -!_ o; P]g
adf]lhd nfUg] cGtMz'Nssf] lgwf{/0f / c;'n ug]{
bfloTj cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbg
ug]{ pTkfbssf] x'g]5 .
t/ k}7f/L x'g] j:t'sf] cGtMz'Nssf]
lgwf{/0f / c;'nL ;DalGwt eG;f/ sfof{non]
ug]{5 .
-@_ s'g} j:t'sf] pTkfbg jf k}7f/Lsf
cltl/Qm laqmL ljt/0fsf] txdf ;d]t cGtMz'Ns
nfUg] ePdf o; P]g adf]lhd nfUg] cGtMz'Nssf]
lgwf{/0f / c;'nL ug]{ bfloTj k}7f/Lstf{ jf
laq]mtfsf] x'g]5 .
-#_ cGtMz'Ns nfUg] j:t' pTkfbg ubf{
vkt ePsf] sRrf kbfy{df lt/]sf] cGtMz'Ns
tof/L j:t' lgisfzg ubf{ ltg'{kg]{ cGtMz'Nsdf
sf ug{ kfOg]5 .
t/ :jo+ lgisfzg k|0ffnL nfu" x'g]
;"tL{hGo kbfy{ pTkfbg ug{] pBf]ux? afx]s cGo
pBf]un] sRrf kbfy{ v/Lb jf k}7f/L ubf{ lt/]sf]
cGtMz'Ns tof/L j:t' laqmL ubf{ ltg'{kg]{
cGtMz'Nsdf sf ug{ kfOg]5 .
-$_ cfuhgL, rf]/L, b'3{6gf, Wj+;fTds
ultljlw jf j:t'sf] pkof]usf] Dofb ;lsPsf]
sf/0fn] xflg gf]S;fgL ePsf] j:t'df lt/]sf]
cGtMz'MNs ljefun] tf]s] adf]lhd sL ug{
kfOg]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd cGtMz'Ns s6[f
ubf{ ;xfos sRrf kbfy{ / Kofls ;fdfu|Ldf
lt/]sf] cGtMz'Ns s6[f ug{ kfOg] 5}g .
120

#v= cGtMz'Ns gnfUg] M -!_ bkmf # adf]lhd


cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfdf b]xfosf]
cj:yfdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g M
-s_ g]kfnaflx/ lgsf;L u/]df jf
:jLs[lt k|fKt s/d'Qm k;n
-a08]8 j]o/ xfp; / 8\o"l6 k|mL
;k_ nfO{ dlb/f jf r'/f]6
afx]ssf cGo j:t' laqmL u/]df
To:tf] j:t' jf ;]jfdf cGtMz'Ns
nfUg] 5}g .
-v_ :jLs[lt k|fKt a08]8 j]o/ xfp;n]
g]kfn ;/sf/, k//fi6 dGqfnon]
l;kmfl/; u/]sf] s'6gLlts tyf
dx;'n ;'ljwf k|fKt JolQm jf
lgsfonfO{ laqmL ug]{ r'/f]6 jf
dlb/fdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
t/,
-!_ a08]8 j]o/ xfp;n] r'/f]6
tyf dlb/f afx]ssf cGo
j:t' cGtMz'Ns gnufO{
laqmL ljt/0f ug{ afwf kg]{
5}g .
-@_ a08]8 jo]/ xfp;af6
laqmL ul/g] cGtMz'Ns
nfUg] j:t' k}7f/L ubf{
To:tf]
j:t'df
nfUg]
cGtMz'Ns a/fa/sf] /sd
gub w/f}6L jf a}
k|Tofe"lt /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] gub
w/f}6L jf a} k|Tofe"ltsf] k'ms'jf jf lkmtf{ k|lqmof
ljefuf/f tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-#_ g]kfnleq pTkfbg ePsf] jf tof/ ePsf]
dfnj:t' g]kfnaflx/ lgof{t e};s]kl5 ;DalGwt kIfn]
lng c:jLsf/ u/L jf cGo s'g} sf/0fn] k'gM k}7f/L u/L
NofPsf] cj:yfdf ;f]xL dfnj:t' k}7f/L ePsf] tLg
dlxgfleq lgsf;L ug]{ ePdf o;/L lkmtf{ NofpFbfsf
121

avt nfUg] cGtMz'Ns w/f}6Ldf /fvL To:tf] dfnj:t'


k'gM lgsf;L ePkl5 w/f}6L /sd ;DalGwt eG;f/
sfof{non] lkmtf{ lbg]5 .
-$_ cGtMz'Ns nfUg] a:t' pTkfbg u/L ljb]z
lgsf;L ug]{ pBf]un] cGtMz'Ns nfUg] a:t' lgsf;L
u/]sf] kl/df0f pTkfbg ubf{ k|of]u ePsf] sRrf kbfy{
vl/b jf k}7f/L ubf{ lt/]sf] cGtMz'Ns bkmf #s= sf]
pkbkmf -#_ adf]lhd j:t' lgisfzg ubf{ ltg'{kg]{
cGtMz'Ns /sddf sf ug{ kfpg]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd sf ubf{ ldnfg x'g
g;s]sf] cGtMz'Ns /sd lkmtf{ kfpgsf] nflu
cGtMz'Ns clws[t ;dIf bfaL ug{ ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd lkmtf{ bfaL ePsf]
cGtMz'Ns /sd cGtMz'Ns clws[tn] 5fglag tyf
k/LIf0f ubf{ To:tf] bfaL dgfl;j b]lvPdf lkmtf{sf
nflu bfaL u/]sf]] ;f7L lbgleq lkmtf{ lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -%_ adf]lhd cGtMz'Ns lkmtf{ bfaL
ug{sf] nflu ;"tL{hGo / dlb/fhGo kbfy{ tyf
kfgd;nfsf] lgsf;Ldf slDtdf kGw| k|ltzt d"No
clea[l4 ePsf] x'g' kg]{5 .
-*_ pkbkmf -%_ adf]lhd lkmtf{ bfaL ubf{
ljj/0f a'emfpg' kg{] cjlw ;dfKt ePsf] ldltn] Ps
jif{ leq lkmtf{sf] nflu bfaL gu/]df / pkbkmf -&_
adf]lhdsf] d"No clea[l4 gePsf] cj:yfdf o; bkmf
adf]lhdsf] cGtMz'Ns lkmtf{ x'g] 5}g .
-(_ ;Djt\ @)&@ ;fn c;f/ @* ut];Dd
lgsf;L u/L pkbkmf -$_ adf]lhd sf ubf{ ldnfg x'g
g;s]sf] cGtMz'Ns /sd ;f]xL ldlt;Dd lkmtf{ bfaL
u/]sf] xsdf cGtMz'Ns clws[tn] 5fglag tyf k/LIf0f
u/L lkmtf{ ug{ ;Sg]5 .
t/ ;"tL{hGo / dlb/fhGo kbfy{ tyf kfgd;nf
pTkfbg ug]{ pBf]un] o; pkbkmf adf]lhd lkmtf{ kfpg
pkbkmf -&_ df tf]lsP adf]lhd kGw| k|ltzt d"No
clea[l4 ePsf] x'g' kg]{5 .
-$_ bkmf $ sf] ;f b]xfosf] bkmf $ /flvPsf] 5 M
122

-%_

$= cGtMz'Ns c;'nL M -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf


ul/Psf]df afx]s o; P]g adf]lhd cGtMz'Ns
nfUg] j:t' jf ;]jfdf b]xfosf] cj:yfdf
cGtMz'Ns c;'n ul/g]5 M
-s_ ef}lts lgoGq0f k|0ffnL nfu" x'g]
pBf]un] pTkfbg ug]{ j:t'sf]
xsdf k|lti7fgaf6 pTkfbg u/L
laqmLsf nflu lgisfzg ubf{sf]
avt,
-v_ :jo+
lgisfzg
k|0ffnLdf
cfwfl/t j:t' jf ;]jfsf] xsdf
lahs hf/L ubf{sf] avt,
-u_ k}7f/L x'g] j:t'sf] xsdf To:tf]
j:t' g]kfnleq k|j]z ubf{sf]
avt eG;f/ laGb'df,
-3_ k}7f/L x'g] ;]jfsf] xsdf
ljefuf/f tf]lsP adf]lhd .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} j:t' jf ;]jfsf] xsdf To:tf] j:t' pTkfbg
u/]sf] jf ;]jf k|bfg u/]sf] cj:yfdf g} cGtMz'Ns
c;'n ug'{kg]{ u/L ljefun] tf]Sg ;Sg]5 .
bkmf $ kl5 b]xfosf bkmf $s=, $v=, $u=, $3= / $
ylkPsf 5g\ M
$s= cGtMz'Ns a'fpg] bfloTj M o; P]g adf]lhd
cGtMz'Ns a'emfpg] bfloTj b]xfo adf]lhdsf]
JolQmdf x'g]5 M
-s_ g]kfnleq pTkfbg x'g] j:t' jf
;]jfsf] xsdf pTkfbs,
-v_ k}7f/L x'g] j:t'df ;f] j:t' k|fKt ug]{
lan ckm n]l8, Po/ j] lan, lahs
jf hfrkf;sf] nflu lbPsf]
lgj]bgdf pNn]v ePsf] JolQm,
-u_ cGtMz'Ns nfUg] kbfy{ lnnfd
ePsf]df ;f] lnnfd ;sfg]{ JolQm,
-3_ s/d'Qm k;n -8\o"6L lk|m ;k_ af6
laqmL ePsf] dlb/f jf r'/f]6
afx]ssf j:t' k'gM laqmL jf cGo
123

k|of]hgdf k|of]u ePdf k'gM laqmL


ug]{ jf k|of]u ug]{ JolQm,
-_ s'g} j:t' jf ;]jf cGtMz'Ns gnfUg]
cj:yfaf6 nfUg] cj:yfdf kl/jt{g
ePdf To:tf] j:t'sf] :jfldTj sfod
/xg] JolQm,
-r_ v08 -s_ b]lv -_ df pNn]v
ePb]lv afx]s cGo cj:yfdf
ljefun] tf]s]sf] JolQm .
$v= cGtMz'Ns bflvnf ug]{ Dofb M -!_ o; P]g
adf]lhd c;'n ePsf] cGtMz'Ns b]xfo adf]lhd
bflvnf ug'{ kg]{5 M
-s_ ef}lts lgoGq0f k|0ffnLdf
cfwfl/t j:t'sf] xsdf To:tf]
j:t' lgisfzg ubf{sf avt,
-v_ :jo+ lgisfzg k|0ffnL cGtu{t
pTkfbg tyf laqmL ljt/0f
x'g] j:t' jf ;]jfsf] xsdf
lahs
hf/L
ePkl5sf]
dlxgfsf] kRrL; ut]leq,
-u_ k}7f/L x'g] j:t'sf] xsdf
To:tf] j:t' g]kfnleq k|j]z
ubf{sf avt,
-3_ k}7f/L x'g] ;]jfsf xsdf
ljefun] tf]s] adf]lhd .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_
adf]lhdsf] Dofbleq cGtMz'Ns e'QmfgL gu/]df
e'QmfgL ug{ afFsL cGtMz'Ns /sddf k|lt lbg
z"Go bzdnj z"Go kfFr k|ltztsf b/n]
ljnDa z'Ns nfUg]5 .
$u= cGtMz'Ns 5"6 x'g] M -!_ s'6gLlts ;'ljwf k|fKt
JolQm jf lgsfon] k//fi6 dGqfnosf] l;kmfl/;df
k}7f/L ug]{ j:t'df cGtMz'Ns 5"6 x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg b]xfosf] cj:yfdf ;d]t cGtMz'Ns
5"6 x'g]5 M
124

-s_ ljb]zL lgof]u tyf bft[ ;+:yfn]


s'6gLlts ;'ljwf jf dx;'n
;'ljwfdf k}7f/L u/]sf ;jf/L
;fwg s'g} cfof]hgfsf] :jLs[t
jflif{s
sfo{qmd
cg'?k
cfof]hgfnfO{ g} x:tfGt/0f u/L
;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g
ubf{ jf s'g} cfof]hgfsf] gfddf
k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwfdf
-nut jf a} Uof/]06Ldf k}7f/L
ePsf] afx]s_ k}7f/L ePsf
;jf/L ;fwg cfof]hgf ;dflKt
kl5 cy{ dGqfnosf] :jLs[lt
lnO{ :yfgLo lgsfo, ;fd'bflos
ljBfno, ;fd'bflos c:ktfn
jf
;/sf/L
lgsfonfO{
x:tfGt/0f ubf{,
-v_ s'6gLlts lgof]u, kl/of]hgf /
cGo lgsfox -;/sf/L Pj+
u}/;/sf/L ;+3, ;+:yf_ n]
dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf
z'? pTkfbg jif{n] kGw| jif{
gf3]sf k'/fgf ;jf/L ;fwg cy{
dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ k'gM
k|of]u x'g g;Sg] u/L :qmofk
u/L /lhi6]zg /2 ug{ rfx]df
To:tf] ;jf/L ;fwgdf,
-u_ lghL k|of]hgsf] nflu cf+lzs
eG;f/ dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L
ul/Psf ;jf/L ;fwgsf wgLsf]
d'To' e} pQm ;jf/L ;fwgnfO{
lghsf] klt jf kTgLsf] gfddf
gfd;f/L ubf{ .
-#_ gAa] k|ltzt jf ;f]eGbf a9L :jb]zL
e'mqf jf kq' -sjf8L_ j:t' k|of]u u/L pTkfbg
ug]{ pBf]unfO{ To:tf] pTkfbgdf nfUg] cGtMz'Ns
5"6 x'g]5 .
125

-^_

$3= laqmL ljt/0fdf lgoGq0f M -!_ g]kfn ;/sf/n]


cfjZos 7fg]sf] cGtMz'Ns nfUg] j:t'sf] laqmL
ljt/0fdf lgoGq0f u/L tf]lsP adf]lhd Jojl:yt
ug{ ;Sg]5 .
-@_ xf]6]n tyf /]i6'/]G6 Joj;fo afx]s
dxfgu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf, gu/kflnsf
If]qleq / ljefun] tf]s]sf] k|d'v /fhdfu{ If]qdf
dlb/fsf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLn] dlb/f /
;"lt{hGo a:t'sf] dfq sf/f]af/ ug{ kfpg] 5 .
t/ l8kf6{d]06n :6f]/n] dlb/fsf] cnUu}
laqmL sIf /fvL sf/f]af/ ug{ kfpg] 5 .
$= pkxf/ tyf gub 5"6 ;DjGwL Joj:yf M dlb/f,
ljo/ jf ;"tL{hGo kbfy{ ;DaGwL pBf]u / To:tf]
a:t'sf] k}7f/Lstf{ tyf ltgsf laqm]tfn] s'g} klg
k|sf/sf] pkxf/ sfo{qmd ;~rfng ug{ jf To:tf
pBf]un] d'No clea[l4 s/df btf{ ePsf afx]s
cGo ljqm]tfnfO{ To:tf] pTkfbg ljqmL ubf{ 5'6
lbg kfOg] 5}g . To:tf] sfo{ u/]sf] kfOPdf
Ohfhtkqsf] zt{ pNng u/]sf] dflgg]5 .
bkmf & sf] ;f b]xfosf] bkmf & /flvPsf] 5 M
&= cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] d"No lgwf{/0f M
-!_ g]kfnleq pTkfbg x'g] s'g} j:t' jf ;]jfdf
d"Nosf] cfwf/df cGtMz'Ns nfUg] ePdf b]xfo
adf]lhdsf] d"NonfO{ cfwf/ dfgL cGtMz'Ns
nufOg]5 M
-s_ pTkfbsn] cGtMz'Ns nfUg] j:t' laqmL
ubf{ lgwf{/0f u/]sf] sf/vfgf d"No,
-v_ ;]jfsf] xsdf ;]jf laqmL ubf{sf] d"No,
jf
-u_ ljefun] pTkfbg nfut jf cGo
pko'Qm cfwf/df tf]sL lbPsf] d"No .
-@_ g]kfnleq k}7f/L x'g] j:t'sf] ;DaGwdf
To:tf] j:t'df eG;f/ dx;'n lng] k|of]hgsf]
nflu lgwf{/0f ul/Psf] d"Nodf eG;f/ dx;'n
;d]t yk u/L sfod x'g cfPsf] d"Nodf
cGtMz'Ns nufOg]5 .
126

-&_

-#_ ;]jfdf lahs adf]lhd d"No lgwf{/0f


u/L cGtMz'Ns c;'n pk/ ul/g]5 .
-$_ cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns c;'n
pk/ ug]{ k|of]hgsf] nflu cfjZostf cg';f/
k'gM d"No lgwf{/0f jf cltl/Qm d"No lgwf{/0f ug{
;Sg]5 .
bkmf ( sf] ;f b]xfosf] bkmf ( /flvPsf] 5 M
(= Ohfhtkq ;DaGwL Joj:yf M -!_ of] P]g jf o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd Ohfhtkq
glnO{ s;}n] klg cGtMz'Ns nfUg] j:t' pTkfbg,
k}7f/L, laqmL jf ;~ro ug{ jf cGtMz'Ns nfUg]
;]jf s;}nfO{ k|bfg ug{ xb}g .
t/ g]kfn ;/sf/, k//fi6 dGqfnosf]
l;kmfl/;df s'6gLlts ;'ljwf cGtu{t cGtMz'Ns
nfUg] j:t'sf] k}7f/L ubf{ / :jod lgisfzg k|0ffnL
cGtu{tsf j:t'x?sf] ljqmL jf ;+ro ug{ cGtMz'Ns
Ohfhtkq lng' kg]{ 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ohfhtkq lng
rfxg] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] tf]lsP
adf]lhdsf] 9fFrfdf tf]lsPsf] b:t'/ ;+nUg u/L
cGtMz'Ns clws[t ;dIf Ohfhtkqsf] nflu
lgj]bg lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cGtMz'Ns clws[t
;dIf Ohfhtkqsf] nflu lgj]bg k/]df To:tf]
lgj]bg pk/ cfjZos hfFra' u/L pko'Qm
b]lvPdf tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf ljefu jf
ljefun] tf]s]sf] cGtMz'Ns clws[tn] Ohfhtkq
lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbOPsf]
Ohfhtkqsf] cjlw Ps cfly{s jif{;Dd sfod
/xg]5 .
-%_ Ohfhtkq gjLs/0f u/fpg rfxg]
Ohfhtkqjfnfn] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cjlw
;dfKt ePkl5 tf]lsP adf]lhdsf] b:t'/ bflvnf
u/L >fj0f dlxgfleq gjLs/0f u/fpg' kg]{5 .
t/,
127

-*_

-s_ s'g} Ohfhtkqjfnfn] rfx]df tLg


cfly{s jif{sf nflu Ps}k6s gjLs/0f
b:t'/ bflvnf u/L gjLs/0f u/fpg
;Sg]5 .
-v_ la+8L, ;'lt{, v}gL, kfgd;nf, u'6\vf
pTkfbg, vf8;f/L pBf]u tyf v'bf] /
u'8 k}7f/L ug]{ Ohfhtkqjfnfn]
tf]lsP adf]lhdsf] gjLs/0f b:t'/
bflvnf u/L gjLs/0f u/fpg' kg]{5 .
-u_ :jod\ lgisf;g k|0ffnL nfu" x'g]
pBf]u cGtu{t cGtMz'Ns nfUg]
j:t'sf] pTkfbg jf cGtMz'Ns nfUg]
;]jf k|bfg ug{ lnOPsf] Ohfhtkq
gjLs/0f ug'{ kg]{ 5}g .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] cjlwleq
Ohfhtkq gjLs/0f gu/fpg] Ohfhtkqjfnfn]
Ohfhtkq gjLs/0f u/fpg To:tf] cjlw gf3]sf]
klxnf] tLg dlxgfleq gjLs/0f b:t'/sf] kRrL;
k|ltzt, To;kl5sf] tLg dlxgfleq krf; k|ltzt,
To;kl5sf] tLg dlxgfleq gjLs/0f u/fpg]n]
krxQ/ k|ltzt / To;kl5 c;f/ d;fGt;Ddsf]
cjlwsf] nflu zt k|ltzt hl/afgf a'fpg'
kg]{5 .
-&_ pklgod -^_ df tf]lsPsf] cjlw ;dfKt
ePkl5 gjLs/0f u/fpg rfx]df tf]lsP adf]lhdsf]
gjLs/0f afkt nfUg] b:t'/df k|To]s cfly{s jif{sf]
nflu zt k|ltzt yk Ohfht b:t'/ / aSof}tf
/sd ;d]t a'fO{ Ohfhtkq gjLs/0f u/fpg
;Sg]5 .
-*_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf]
Ohfhtkq glnO{ sf/f]af/ u/]sf]df Ohfhtkq
afkt / ;f]sf] gjLs/0f afkt nfUg] b:t'/af6
pGd'lQm kfpg] 5}g .
bkmf ( kl5 b]xfosf] bkmf (s= ylkPsf] 5 M
(s= Ohfhtkq :yug ug{ ;Sg] M -!_
Ohfhtkqjfnfn] cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf
;]jfsf] sf/f]af/ ug{ 5f8]df kGw| lbgleq
128

-(_

-!)_

To;sf] sf/0f ;lxt Ohfhtkq :yug ug{sf]


nflu cGtMz'Ns clws[t ;dIf lgj]bg lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt
ePdf cGtMz'Ns clws[tn] Ohfhtkqjfnfsf]
Ohfhtkq :yug ug'{ kg]{ jf gkg]{ lg0f{o u/L
Ohfhtkq :yug ug'{ kg]{ b]lvPdf ;f]
Ohfhtkq :yug u/L lgj]bg k|fKt ePsf] tL;
lbgleq ;f]sf] hfgsf/L OhfhtkqjfnfO{ lbg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkq
:yug ePsf] hfgsf/L Ohfhtkqjfnfn]
Ohfhtkq :yug ePkl5sf] csf]{ dlxgfb]lv
bkmf !)s= adf]lhdsf] ljj/0f k]z ug'{kg]{
5}g .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkq
:yug ePsf] cjlwe/sf] nflu Ohfhtkqjfnfn]
bkmf ( adf]lhd Ohfhtkq gjLs/0f ug'{kg]{
5}g .
bkmf !) sf] v08 -u_ kl5 b]xfosf] v08 -3_ /flvPsf]
5 M
-3_ Ohfhtkqjfnf ;+:yf lj36g ePdf jf
Ohfhtkqjfnfn] cfgf] Ohfhtkq /2 ug{
lgj]bg lbPdf .
bkmf !) kl5 b]xfosf bkmf !)s=, !)v=, !)u=, !)3=,
!)=, !)r=, !)5=, !)h=, !)em=, !)`= / !)6=
ylkPsf 5g\ M
!)s= cGtMz'Ns ljj/0f lbg' kg]{ M bkmf #s= adf]lhd
cGtMz'Ns lgwf{/0f / c;'n ug'{kg]{ bfloTj
ePsf JolQmn] k|To]s dlxgfsf] cGtMz'Ns nfUg]
sf/f]af/sf] ljj/0f ;f] dlxgf ;dfKt ePsf]
kRrL; lbgleq cGtMz'Ns clws[t ;dIf jf
bkmf !)u= sf] pkbkmf -#_ df Joj:yf eP
adf]lhd jf x'nfsaf6 /lhi6L u/L tf]lsP
adf]lhdsf] cGtMz'Ns ljj/0f k]z ug'{ kg]{5 .
To:tf] ljj/0f ;f] dlxgfdf cGtMz'Ns nfUg]
129

sf/f]af/ u/]sf] jf gu/]sf] h] ;'s} eP tfklg


k]z ug'{ kg]{5 .
!)Vf= n]vf /fVg' kg]{ M -!_ bkmf !)s= adf]lhd
cGtMz'Ns ljj/0f k]z ug'{ kg]{ JolQmn]
cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbg,
laqmL, To:tf] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbgsf nflu
k|of]u x'g] sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{
cflbsf] v/Lb, vkt tyf clGtd df}Hbftsf]
d"No tyf kl/df0f v'Ng] tf]lsP adf]lhdsf
ljj/0f ;lxtsf] n]vf cBfjlws /fVg' kg]{5 /
To:tf] n]vf cGtMz'Ns clws[tn] lg/LIf0f ug{
dfu u/]sf avt pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] v/Lb,
pTkfbg, lgisfzg, laqmL / df}Hbft vftf
;DalGwt cGtMz'Ns clws[tf/f k|dfl0ft u/fO{
n]vf /fVg] k|of]hgsf nflu k|of]u ug'{ kg]{5 .
-#_ Ohfhtkqjfnfn] sf/f]af/sf] n]vf
5 jif{;Dd ;'/lIft /fVg' kg]{5 .
-$_ o; P]gsf] sfof{Gjogsf] lgldQ
cGtMz'Ns clws[tn] lnlvt ?kdf ;"rgf lbO{
cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/sf]
;DaGwdf hfgsf/L dfu ug{ ;Sg]5 .
!)u= sDKo'6/af6 k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] ?kdf
u|fX\o x'g] M -!_ k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg cGtMz'Nssf] k|of]hgsf]
nflu cGoyf k|dfl0ft ePsf]df afx]s ljefu
jf ;f] cGtu{tsf sfof{no jf cGtMz'Ns
k|zf;g ug{ tf]lsPsf] sfof{nodf /x]sf
sDKo'6/af6 k|zf]lwt s'g} JolQmsf] cGtMz'Ns
;DaGwL clen]v k|df0fsf] ?kdf u|fXo x'g]5 .
-@_ cGtMz'Ns nfUg] tf]lsPsf j:t' jf
;]jfsf] pTkfbg ;DaGwL tYof ljB'tLo
dfWodaf6 ljefu jf ;f] ljefun] tf]s]sf]
sfof{nodf :jtM k|fKt x'g] u/L Joj:yf ug{
;Sg]5 .
130

-#_ ljefun] ljB'tLo dfWodaf6


cGtMz'Ns ljj/0f k]z ug]{ / cGtMz'Ns e'QmfgL
ug]{ ;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
!)3= cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{
;Sg] M -!_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf cGtMz'Ns
clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 M
-s_ Dofbleq cGtMz'Ns ljj/0f
k]z gu/]df,
-v_ cw'/f] jf q'6Lk"0f{ cGtMz'Ns
ljj/0f k]z u/]df,
-u_ e'mf cGtMz'Ns ljj/0f k]z
u/]df,
-3_ cGtMz'Nssf] /sd sd
b]vfPsf] jf 7Ls gePsf] eGg]
ljZjf; ug'{ kg]{ cfwf/ ePdf,
-_ laqmL d"Nodf Go"glahsLs/0f
u/]sf] eGg] ljZjf; ug'{kg]{
cfwf/ / sf/0f e} bkmf & sf]
pkbkmf -$_ adf]lhd k'gM
d"No lgwf{/0f jf cltl/Qm
d"No lgwf{/0f ug{'kg]{ ePdf,
-r_ o; P]g jf o; P]g cGtu{t
cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf
;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL
tf]lsPsf]df ;f] cg';f/sf]
pTkfbg k|ltnAwL gk'u]df,
-5_ lgisfzg u/]sf] dlb/f /
r'nfO{df
hfg]
kbfy{sf]
cNsf]xnsf]
dfqf
Ps
k|ltzteGbf a9L km/s k/]df,
-h_ cGtMz'Ns 5n]df,
-em_ Ohfhtkq glnO{ s'g} JolQmn]
cGtMz'Ns nfUg] j:t'sf]
sf/f]af/ u/]df .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cGtMz'Ns
lgwf{/0f ubf{ cGtMz'Ns clws[tn] ;DalGwt
131

JolQmnfO{ cfgf] ;kmfO{ k]z ug{ kGw| lbgsf]


Dofb lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul/Psf]
cGtMz'Ns lgwf{/0fsf] ;DaGwdf ljefun]
cg'udg ug{ ;Sg]5 . cg'udg ubf{ s'g} q'6L
b]lvPdf dxflgb]{zsn] k'gM cGtMz'Ns lgwf{/0f
ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd cGtMz'Ns
lgwf{/0f ug]{ jf bkmf !)s= adf]lhd k]z u/]sf]
cGtMz'Ns ljj/0f hfFr ug]{ k|of]hgsf nflu
cGtMz'Ns clws[tnfO{ b]xfo adf]lhdsf]
clwsf/ x'g]5 M
-s_ cGtMz'Ns
bfloTj;Fu
;DalGwt
j:t',
:yfg,
sfuhft, n]vf tyf clen]v
hfFr ug]{,
-v_ s'g} JolQmsf] sf/f]af/ :yn jf
o; P]g cGtu{t s;"/ dflgg]
sfo{l;t ;DalGwt k|df0f
x'g;Sg] ;Defjgf ePsf cGo
:yndf vfgtnf;L lng] jf
l;njGbL ug]{,
-u_ cfgf]
st{Jokfngsf]
l;nl;nfdf s'g} clen]v,
lstfa, vftf sfuhft tof/
ug]{ Jff ltgLxdf ljj/0f eg]{
JolQm;Fu hfgsf/L dfu ug]{,
-3_ cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf
;]jfsf] sf/f]af/:yn jf ;f];Fu
;DalGwt cGo :yndf /x]sf]
s'g} sfuhft, lstfa tyf
clen]vnfO{ sAhf ug]{ jf
cGoq n}hfg],
-_ sf/f]af/ ;~rfng ug]{ :yfg
jf sfof{no jf cGo s'g}
pko'Qm :yfgdf cGtMz'Nssf]
n]vfk/LIf0f ug]{,
132

-r_ cGtMz'Ns clws[tn] a} tyf


ljQLo ;+:yf nufot s'g}
JolQm;Fu cGtMz'Ns nfUg]
j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/sf]
;DaGwdf
s'g}
s'/fsf]
hfgsf/L dfu ug]{ .
-%_ o; bkmf adf]lhd cGtMz'Ns
clws[tn] dfu u/]sf] ;"rgf lbg' a} tyf
ljQLo ;+:yf jf ;DalGwt JolQmsf] st{Jo
x'g]5 .
!)= ljz]if1sf] ;]jf lng ;Sg] M ljefun] o; P]gsf]
k|efjsf/L sfof{Gjogsf nflu cfjZostf
cg';f/ dlb/f ljz]if1, a|'O ljz]if1, /;fog
lj1 nufotsf cGo ljz]if1xsf] ;]jf lng
;Sg]5 .
!)r= cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg
k|ltnAwL tf]Sg ;Sg] M -!_ PgxfO8; Oyfgf]n,
/]lS6kmfO8 l:k|6 jf O=Pg=P= pTkfbg ug]{
pBf]un] k|of]u ug]{ cGg, df]nfl;; jf v'bf]af6
k|fKt x'g' kg]{ Oyfgf]n, l:k|6 jf O=Pg=P= sf]
pTkfbg k|ltnAwL b/sf] lgwf{/0f tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf]
k|ltnAwL b/eGbf 36L pTkfbg ePsf] b]lvPdf
To:tf] km/s kl/df0fsf] Oyfgf]n, l:k|6 jf
O=Pg=P= af6 ;f] k|lti7fgn] pTkfbg ug]{
pRrtd sf]6Lsf] dlb/f pTkfbg ePsf]
dflgg]5 .
-#_ ljefun] cGtMz'Ns nfUg] cGo
j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL b/ tf]Sg
;Sg]5 .
!)5= cNsf]xnsf] dfqf hfFr ug]{ M cGtMz'Ns clws[tn]
h'g;'s} avt :jLs[lt lnO{ lgisfzg u/]sf]
dlb/f / r'nfO{df hfg] kbfy{sf] cNsf]xnsf]
dfqf jf u'0f:t/sf] k/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
cNsf]xnsf] dfqf Ps k|ltzteGbf a9L km/s
133

jf u'0f:t/df pNn]vgLo ?kaf6 km/s kfg{


kfOg] 5}g .
!)h= aSof}tf cGtMz'Nssf] c;'nL M o; P]g
adf]lhdsf] Dofbleq a'emfpg' kg]{ cGtMz'Ns
s'g} JolQmn] ga'emfPdf ;DalGwt cGtMz'Ns
clws[tn] b]xfosf s'g} jf ;a} t/Lsf ckgfO{
c;'n ug{ ;Sg]5 M
-s_ To:tf] JolQmnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{
s'g} /sd eP To;df sf u/]/,
-v_ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf]
:jfldTjdf ePsf] s'g} ;+ul7t
;+:yf jf :yfgLo lgsfoaf6
To:tf] JolQmn] kfpg] /sdaf6
sf ug{ nufP/,
-u_ To:tf] JolQmsf] a}, ljQLo jf
cGo ;+:yfdf /x]sf] lxtaf6 sf
ug{ nufP/,
:ki6Ls/0f M o; v08sf]
k|of]hgsf] nflu lxt eGgfn]
a}, ljQLo jf cGo ;+:yfdf /x]sf]
lgIf]k tyf nufgLnfO{ ;d]t
;Demg' k5{ .
-3_ To:tf] JolQmsf] laqmL, lgsf;L,
k}7f/L / cGo Joj;fo /f]Ssf u/]/,
-_ To:tf] JolQmsf] rn tyf crn
;DklQ sAhf u/]/,
-r_ To:tf] JolQmsf] rn tyf crn
;DklQ ;a} jf s]xL Ps} k6s jf
k6s k6s u/L tf]lsP adf]lhd
lnnfd laqmL u/]/,
-5_ df}Hbftdf /x]sf] j:t' lnnfd
u/]/ .
!)em= ljnDa z'Ns M bkmf $ sf] pkbkmf -!_ sf]
v08 -s_ sf] cj:yfdf afx]s cGtMz'Ns
lgwf{/0f ePsf] jf cGo s'g} sf/0fn] o; P]g
adf]lhdsf] Dofbleq a'emfpg' kg]{ cGtMz'Ns
/sd s'g} JolQmn] ga'emfPdf a'emfFpg afFsL
134

/x]sf] cGtMz'Ns /sddf k|lt lbg z"Go


bzdnj z'Go kfFr k|ltztsf b/n] ljnDa
z'Ns nfUg]5 .
-!)`_ cGtMz'Ns 5Ng] of]hgf lj?4sf] Joj:yf M o;
P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
cGtMz'Nssf] kmfObf lng] p2]Zon] s'g} JolQmn]
b]xfosf] s'g} sfo{ u/]df o; P]g adf]lhd nfUg]
cGtMz'Ns 5Ng b'?T;fxg u/]sf] dfgL
dxflgb]{zsn] To:tf] JolQmsf] cGtMz'Ns
lgwf{/0f tyf c;'n pk/ ug{ cGtMz'Ns
clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 M
-s_ o; P]gdf ePsf] Joj:yfsf]
b'?kof]u u/L cGtMz'Ns 5Ng]
p2]Zon] s'g} of]hgf tyf
sfo{ u/L cGtMz'Nssf] bfloTj
sd u/]df, jf
-v_ cGtMz'Ns bfloTj sd ug]{
p2]Zon] s'g} sfo{ u/]df jf
;f] ug]{ p2]Zon] ;+emf}tf
u/]df .
!)6= cGtMz'Ns l6s6 k/LIf0f ug]{ M dlb/f, ljo/ jf
r'/f]6 / cGo cGtMz'Ns nfUg] a:t'sf] pTkfbg
jf k}7f/Ldf k|of]u ul/g] cGtMz'Ns l6s6
;SsnL jf gSsnL ;DaGwdf cGtMz'Ns
clws[tn] k/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
-!!_ bkmf !! df /x]sf] lgsf;L eGg] zAbsf] ;f
lgisfzg eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-!@_ bkmf !@ sf] pkbkmf # sf] v08 -u_ sf] ;6[f b]xfosf]
v08 -u_ /flvPsf] 5 M
-u_ s;"/;+u ;DalGwt cGtMz'Ns nfUg] j:t' / ;f]
adf]lhdsf] s;"/ k|dfl0ft ug{ ;xfos x'g] cGo
j:t' sAhf ug{ / ;f] :yfgnfO{ l;naGbL ug{
-!#_ bkmf !@ sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -3_ df b]xfo
adf]lhdsf] k|ltjGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M
t/ To:tf] lgnDjg ;ft lbgeGbf a9L cjlwsf]
nflu ug{ kfOg] 5}g / To;/L lgnDag u/]sf] ;f7L
lbgleq tT;DaGwL cfjZos lg0f{o u/L ;Sg' kg]{5 .
135

-!$_ bkmf !# sf],


-s_ pkbkmf -!_ sf] 7fpF 7fpFdf /x]sf cGtMz'Ns
sfof{no eGg] zAbxsf] ;f cfGtl/s /fh:j
sfof{no eGg] zAbx /flvPsf 5g\ .
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -$_ / -%_
ylkPsf 5g\ M
-$_ ljefun] o; bkmf adf]lhdsf]
s;"/sf] ;"rgf lbg] ;'/fsLnfO{ ;"rgfsf] ;Totfsf]
cfwf/df ljefun] tf]s] adf]lhd a9Ldf bz xhf/
?k}oFf;Dd ;'/fsL k|f]T;fxg vr{ lbg ;Sg]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd s;"/sf] ;"rgf
lbg] JolQmsf] ljj/0f uf]Ko /xg]5 .
-!%_ bkmf !$ sf] pkbkmf -!_ df /x]sf cGtMz'Ns
sfof{no eGg] zAbxsf] ;f cfGtl/s /fh:j
sfof{no eGg] zAbx /fvL ;f]xL pkbkmfsf] v08
-s_, -v_ / -u_ sf] ;f b]xfosf v08 -s_, -v_ / -u_
/flvPsf 5g\ M
-s_ ;'/fs lbg] JolQmnfO{ lauf]sf] bz k|ltzt,
-v_ j:t' dfq kqmL k]z ug]{ JolQmnfO{ lauf]sf] aL;
k|ltzt .
-u_ bzL tyf dflg; ;lxt kqmL k]z ug]{ JolQmnfO{
lauf]sf] tL; k|ltzt,
t/ ;"rgf jf ;'/fs lbg] JolQm PseGbf a9L
ePdf To:tf JolQmxaLr k'/:sf/sf] afF8kmfF8
;dfg'kflts ?kn] ul/g]5 .
-!^_ bkmf !% df /x]sf cGtMz'Ns sfof{non] eGg]
zAbxsf] ;f cfGtl/s /fh:j sfof{non] eGg]
zAbx /flvPsf 5g\ .
-!&_ bkmf !^ sf] ;f b]xfosf] bkmf !^ /flvPsf] 5 M
!^= b08 M -!_ s;}n] b]xfosf s;"/ u/]df To:tf
JolQmnfO{ To:tf] s;"/sf] lgldQ lauf] hkmt u/L
lauf] adf]lhd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd s}b jf
b'a} ;hfo x'g]5 M
-s_ o; P]g adf]lhd ltg{' kg]{ cGtMz'Ns
bafPdf, l5kfPdf jf 5n]df,
-v_ Ohfhtkq glnO{ cGtMz'Ns nfUg] j:t'
pTkfbg jf k}7f/L u/]df,
136

-u_ s'g} JolQmn] 'f n]vf jf lst]{ sfuh


tof/ u/L o; P]g ljk/Lt s'g} s;"/
u/]df,
-3_ dlb/f, ljo/ jf r'/f]6 / cGo cGtMz'Ns
nfUg] a:t'sf] pTkfbg jf k}7f/Ldf k|of]u
ul/g] cGtMz'Ns l6s6 gSsnL agfO{ k|of]u
u/]df, pTkfbg u/]df jf cf];f/ k;f/ jf
e08f/0f u/]df .
:ki6Ls/0f M -!_ o; v08 adf]lhd ;hfo ug{
lauf] sfod ubf{ To:tf] l6s6 k|of]u ePsf] jf
x'g;Sg] a:t'sf] zlQm, kl/df0f jf cfsf/sf
cfwf/df cGtMz'Ns nfUg] a:t'sf] d"No sfod
u/L ;f]df nfUg] cGtMz'Ns ;d]t hf]8L sfod
ul/g]5 .
-@_ o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu
ljuf] sfod ug{' kg{] a:t' tyf ;]jf las|L e}
;s]sf] cj:yfdf ;f] a:t' tyf ;]jfsf] las|L
d"NonfO{ cfwf/ dfgL lauf] sfod u/L ;f] /sd
ljuf]sf] ?kdf c;'n ul/g]5 .
-@_ cGtMz'Ns clws[tn] pkbkmf -!_ df
plNnlvt b08 hl/jfgfsf cltl/Qm gAa] lbgdf ga9\g]
u/L bkmf ( adf]lhd lbOPsf] Ohfhtkq lgnDag ;d]t
ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_, -u_ jf -3_
df n]lvPsf] s;"/sf] pBf]u jf b'?T;fxg ug]{nfO{ d"Vo
s;"/bf/nfO{ x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
-$_ s;"/;Fu k|ToIf jf k/f]If ?kdf k|of]u x'g
cfPsf] ef8f at{g, j:t' jf ;]jf pTkfbg ug{ k|of]u
ul/Psf] Hofjn, d]lzg, pks/0f / ;jf/L ;fwg ;d]t
hkmt x'g]5 .
t/ To:tf] s;"/ ug]{ JolQmn] ;jf/L wgLsf]
cg'dlt lagf ;jf/L ;fwg To:tf] sfddf k|of]u u/]sf]
ePdf To:tf] ;jf/L ;fwg hkmt gu/L ;jf/L wgLnfO{
kRrL; xhf/ ?k}ofF hl/afgf / ;jf/L rfnsnfO{
s;"/sf] k|s[lt x]/L tLg dlxgf;Dd s}b jf kGw| xhf/
?k}of;Dd hl/afgf jf b'a} ;hfo x'g]5 .
-%_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg ef8fsf] ;jf/Ldf btf{ u/L ;jf/L ;fwgsf]
137

dflnsn] g} k|of]u u/]sf] kfOPdf To:tf] ;jf/L hkmt


x'g]5 .
-^_ s'g} JolQmn] b]xfosf] s'g} s;"/ u/]df
cGtMz'Ns clws[tn] b]xfo adf]lhd hl/afgf ug{
;Sg]5 M
-s_ bkmf & sf] pkbkmf -$_ adf]lhd
k'gM d"No lgwf{/0f jf cltl/Qm
d"No lgwf{/0f ePdf yk x'g]
cGtMz'Ns /sdsf] zt k|ltzt
/sd,
-v_ Ohfhtkq glnO{ cGtMz'Ns nfUg]
j:t' jf ;]jf laqmL jf ;~ro
u/]df kfr xhf/ ?k}oFfb]lv kGw|
xhf/ ?k}oFf;Dd,
-u_ bkmf !)s= sf] Joj:yf pNng
u/]df nfUg] cGtMz'Nssf] k|ltlbg
z"Go bzdna z"Go kfFr k|ltzt
jf k|lt ljj/0f Ps xhf/
?k}oFfdWo] h'g a9L x'G5 ;f] /sd,
-3_ bkmf !)v= sf] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] n]vf cBfjlws
g/fv]df bz xhf/ ?k}ofF /
sf/f]af/sf] n]vf lg/LIf0f ug{
glbPdf k6s}lkR5] kfFr xhf/
?k}ofF,
-_ bkmf !)v= sf] pkbkmf -@_
pNng u/]df kfFr xhf/
?k}ofF;Dd,
-r_ bkmf !)v= sf] pkbkmf -#_ pNng
u/]df bz xhf/ ?k}ofF,
-5_ bkmf !)3= sf] pkbkmf -#_
adf]lhdsf] cg'udg ug]{ sfo{df
jfwf lj/f]w u/]df k6s} lkR5] kFfr
xhf/ ?k}ofF,
-h_ bkmf !)5= adf]lhd hfFr ubf{
cNsf]xnsf] dfqf Ps k|ltzteGbf
a9L km/s ePdf /fh:j r'xfj6
ePsf] /sdsf] zt k|ltzt /sd,
138

-!*_

-!(_

-em_ cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf]


pTkfbg k|ltnAwL tf]lsPsf]df ;f]
cg';f/sf] pTkfbg k|ltnAwL
gk'u]df yk x'g] cGtMz'Ns /sdsf]
zt k|ltzt /sd,
-`_ bkmf $3= sf] pkbkmf -!_ sf]
pNng u/]df k6s}lkR5] bz
xhf/ ?k}ofF,
-6_ o; bkmfdf pNn]v ul/Pb]lv
afx]s of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgod pNng u/]df k6s}
lkR5] Ps xhf/ ?k}ofF,
-7_ :jod\ lgisfzg k|0ffnL cGtu{tsf
j:t' tyf ;]jfsf] laqmL ubf{
cGtMz'Ns c;'n gu/]df jf sd
c;'n u/]df nfUg] cGtMz'Ns c;'n
u/L c;'n gePsf] jf sd c;'n
ePsf] cGtMz'Ns /sdsf] zt
k|ltzt /sd,
-8_ bkmf #s= sf] pkbkmf -#_ sf]
pNng u/L cGtMz'Ns qm]l86
bfjL u/]df To;/L qm]l86 bfaL
u/]sf] cGtMz'Ns /sdsf]] zt\
k|ltzt /sd,
-9_ bkmf $3= sf] pkbkmf -@_ sf]
pNng u/]df klxnf] k6ssf
nflu bz xhf/ ?k}ofF / To; kl5
k|To]s k6ssf nflu aL; xhf/
?k}ofF .
bkmf !& sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_
ylkPsf] 5 M
-#_ hkmt ul/Psf j:t'x? k/LIf0f ubf{
pkof]u ug{ ldNg] b]lvPdf lnnfd ljqmL u/L cfPsf]
/sd /fh:j bflvnf ug{' kg]{5 .
t/ k/LIf0faf6 To:tf j:t'x? pkof]u ug{
gldNg] ePdf ljefun] tf]s] adf]lhd gi6 ug'{ kg]{5 .
bkmf !& kl5 b]xfosf] bkmf !&s= ylkPsf] 5 M
139

-@)_

!&s= ls:tfaGbLdf ltg]{ Joj:yf M s'g} s/bftfn]


aSof}tf cGtMz'Ns ls:tfaGbLdf a'emfpg kfpF
egL lnlvt cg'/f]w u/]df Ps jif{sf] nflu
ls:tfaGbLdf a'emfpg] u/L cg'dlt k|bfg ug{
;lsg]5 .
bkmf !( sf] ;f b]xfosf] bkmf !( /flvPsf] 5 M
!(= k|zf;sLo k'g/fjnf]sg tyf k'g/fj]bg ;DaGwL
Joj:yf M -!_ cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns
lgwf{/0f tyf c;'nLsf ;DaGwdf u/]sf] lg0f{o
pk/ lrQ ga'em]df To:tf] ;"rgf kfPsf] ldltn]
tL; lbgleq ;f] lg0f{osf] lj?4 k|zf;sLo
k'g/fjnf]sg dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg
;Sg]5 .
t/ bkmf !^ sf] pkbkmf -!_, -@_, -#_ /
-$_ adf]lhdsf] s;"/df cGtMz'Ns clws[tn] s}b
ug]{ u/L u/]sf] lg0f{o pk/ k}+tL; lbg leq /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg]
Dofb u'lh|g uPdf To:tf] Dofb u'h|]sf] ldltn]
;ft lbgleq Dofb u'lh|g uPsf] sf/0f vf]nL
Dofb yksf] nflu dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg
;Sg]5 / To:tf] lgj]bgdf plNnlvt sf/0f
dgfl;a b]lvPdf dxflgb]{zsn] Dofb u'h|]sf]
ldltaf6 tL; lbgsf] Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
-# pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] lgj]bg
pk/ 5fglag ubf{ lgj]bssf] lhsL/ dgfl;a
b]lvg cfPdf :ki6 sf/0f vf]nL krf{ v8f u/L
dxflgb]{zsn] ;f] s/ lgwf{/0f cfb]z ab/ u/L
k'gM s/ lgwf{/0f ug{ ;DalGwt s/ clws[t jf
cGo s'g} s/ clws[tnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]sf]
ldltn] ;f7L lbgleq ;f] lgj]bg pk/
dxflgb]{zsn] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg]
JolQmn] lgwf{l/t cGtMz'Ns /sddWo] ljjfb /lxt
cGtMz'Ns / hl/afgf /sd a'emfO{ ljjflbt
140

-@!_

-@@_

-@#_

cGtMz'Ns / hl/afgf /sdsf] Ps ltxfO{ /sd


gub w/f}6L /fVg' kg]{5 .
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofbleq
dxflgb]{zsn] lg0f{o gu/]df ;f] Dofb gf3]kl5 jf
u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'em]df ;f] lg0f{osf]
;'rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt
JolQmn] /fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg lbg
;Sg]5 .
-&_ o; bkmf adf]lhd k|zf;sLo
k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg jf k'g/fj]bg lbg] JolQmn]
;f]sf] Ps k|lt kGw| lbgleq ;DalGwt sfof{nodf
btf{ u/fpg' kg]{5 .
-*_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fjnf]sgsf]
lgj]bg jf k'g/fj]bg lbPsf] sf/0faf6 bkmf !^
sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt lg0f{osf]
sfof{Gjogdf c;/ k/]sf] dflgg] 5}g .
bkmf @@ kl5 b]xfosf] bkmf @@s=ylkPsf] 5 M
@@s= cGtMz'Ns ;/x dflgg] M o; P]g adf]lhd nfUg]
b:t'/, ljnDa z'Ns jf hl/afgf o; P]g
adf]lhd nfUg] cGtMz'Ns ;/x dflgg]5 .
bkmf @# sf] ;f b]xfosf] bkmf @# /flvPsf] 5 M
@#= ljefu lhDd]jf/ x'g] M o; P]gsf] sfof{Gjog tyf
k|zf;g ug]{ sfdsf] nflu ljefu lhDd]jf/
x'g]5 .
bkmf @# kl5 b]xfosf] bkmf @#s= /flvPsf] 5 M
@#s= k"jf{b]z M -!_ s'g} JolQmn] of] P]g nfu" x'g]
cj:yfaf/] lljwf lg/fs/0fsf nflu ljefu
;dIf lnlvt lgj]bg lbPdf ljefun] ;f]
JolQmnfO{ lnlvt ?kdf ;"lrt u/L k"jf{b]zf/f
wf/0ff hf/L ug{ ;Sg]5 .
-@_ o:tf] k"jf{b]z dfu ePsf] ljifodf
hf/L ePsf] ldlt kZrftsf k|jGw tyf
lgj]bgdf pNn]v ePsf ljifodf dfq nfu"
x'g]5 .
-#_ cbfntdf ljrf/fwLg /x]sf ljifo
/ cbfntaf6 JofVof e} cfb]z ePsf ljifodf
141

k"jf{b]zsf] lgj]bg k/L hf/L ePdf ;d]t :jtM


lgis[o ePsf] dflgg]5 .
-@$_ bkmf @$ sf] ;f b]xfosf] bkmf @$ /flvPsf] 5 M
@$= cGtMz'Ns ;DaGwL Joj:yf o;} P]g adf]lhd
x'g] M k|rlnt sfg"gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg ;fnj;fnL nfu" x'g] cfly{s P]gn] o;
P]gdf ;+zf]wg u/L cGtMz'Ns nufpg], lgwf{/0f
ug]{, a9fpg], 36fpg], 5"6 lbg] jf ldgfxf lbg]
;DaGwL Joj:yf u/]sf]df afx]s cGo s'g} klg
P]gn] o; P]g adf]lhdsf cGtMz'Nssf
Joj:yfx?df s'g} klg ;+zf]wg, kl/jt{g ug{ jf
cGtMz'Ns ;DaGwL cGo Joj:yf ug{ ;Sg] 5}g .
-@%_ bkmf @% kl5 b]xfosf] bkmf @%s= ylkPsf]5,
@%s= lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{ ;Sg] M of] P]g / o;
P]g cGtu{t ag]sf] lgodsf] cwLgdf /xL
ljefun] cfjZos lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{
;Sg]5 .
-@^_ cGtMz'Ns P]g, @)%* df b]xfosf] cg';"rL ylkPsf] 5 M

142

cg';"rL
-bkmf # ;Fu ;DalGwt_
cGtMz'Ns b/aGbL
zLif{s

pkzLif{s

14.04

1404.90.11
1404.90.12
16.01

1601.00.00

16.02
1602.10.00
1602.20.00

1602.31.00
1602.32.00

j:t' jf ;]jfsf] ljj/0f cGtMz'Ns b/


cGoq gk/]sf] jg:klt
pTkfbg .
cGoM
cw{tof/L vo/ sTyfsTyf /;_
vo/ sTyf
;;]h / df;', ckmn /
/utaf6 jg]sf] o:t}
pTkfbg oL
pTkfbgx?df cfwfl/t
vfB kbfy{ .
tof/L jf ;'/lIft df;',
ckmn jf /ut .
;d?kL kl/sf/
s'g} hgfj/sf]
sn]hf]sf]
zLif{s )!=)% sf] r/f
r'?Lsf]M
6sL{sf]

1602.39.00

Uofn'; 8f]d]li6s
hftsf r/fx?
-kmfpN;_ sf]
cGo

1602.41.00

;'u'/sf]
lkmnf / lkmnsf] 6'qmf
143

k|lt lsnf]=
?=!).
k|lt lsnf]=
?=!!%.

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

1602.42.00
1602.49.00
1602.50.00
1602.90.00
16.03

1603.00.00

16.04

1604.11.00
1604.12.00
1604.13.00
1604.14.00
1604.15.00
1604.16.00
1604.17.00
1604.19.00
1604.20.00

cuf8Lsf] lkmnf /
To;sf] 6'qmf
cGo, ld>0f ;d]tsf]
rf}kfof -af]efOg_
lhjhGt'sf]
cGo, s'g} hgfj/sf]
/utsf] kl/sf/ ;d]t
df;', df5f, qm'i6fl;og,
df]n:s jf cGo hnLo
Ogel6{a|]6sf] ;f/ /
/; .
tof/L / ;'/lIft df5f
Sofle/ -df5fsf] km'n_ /
df5fsf] km'n -Sofle/_
sf]
k|lt:yfks
-;A:6LRo"6_
l;} jf 6'qmf df5f t/
s];|f gkf/]sf]M
;fNdf]g

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
x]/;\
df]n
k|ltzt %
:k|f6 df5fsf] ;fl8{G;,
df]n
;fl8{g]nf, / la|;ln
k|ltzt %
df]n
6'gfh, :sLkHofs /
jf]lgtf]-;f8f{ P; kL kL_ k|ltzt %
df]n
Dofsf/n
k|ltzt %
df]n
PGsf]leh
k|ltzt %
df]n
afd-O{n_ x?
k|ltzt %
df]n
cGo
k|ltzt %
cGo tof/L jf ;'/lIft df]n
k|ltzt %
df5f
Sofleo/ / SofleP/sf
k|lt:yfksx?
144

1604.31.00

SofleP/

1604.32.00

SofleP/sf
k|lt:yfksx?
tof/L jf ;'/lIft
qm'i6fl;oG;, df]n:s, /
cGO
9f8sf]
xf8
gePsf]
-Ogel6{a]|6_
hnr/x? .
u+u6f]

16.05

1605.10.00

1605.21.00
1605.29.00
1605.30.00
1605.40.00

1605.51.00
1605.52.00

1605.53.00
1605.54.00
1605.55.00
1605.56.00
1605.57.00

lem+u] df5f -;|LDk /


k|fpg_ x?
xfjf gl5g]{ efF8f]df
g/flvPsf]
cGo
nf]J:6/
cGo s'i6fl;oG;
aflx/L va6f x'g] hLj
-df]n:s_ x?M
l;kL-cf]O:6/_ x?
3'FuL -:sfnf]k_ x?
/fgL
3'FuL
-SjLg
:sfnf]k_ x? ;d]t
d;nfx?
s6n df5f / l:Sj8\
Snfd, sf]sn / cfs{
;]nx?
Snfd, sf]sn / cfs{
;]nx?
Pafnf]g
145

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%
%
%

1605.58.00

1605.59.00

z+v]ls/f -:g]n_ x?,


;d'lGb| z+v]ls/f -;L
:g]n_ x? jfx]s
cGo

1605.61.00

cGo 9f8df xf8 gx'g]


hnr/x?
;d'b|L So'sDj/x?

1605.62.00
1605.63.00
1605.69.00
17.01

1701.13.10

1701.14.10

;d'b|L clr{gx?
h]ln df5f
cGo
7f]; ?kdf pv' jf
r'sGb/ / /f;folgs
tj/jf6 z'4 ul/Psf]
;'qmf]h -pv'sf] lrgL_
/+ufpg] / ;'jf; :jfb
cfpg] kbfy{ gld;fPsf]
sRrf lrgL
;Vv/
-u'+8
/
e]nL;d]t_,
u'F8uf
-k}7f/Ldf dfq_
pv'sf] cGo lrgLM

1703.10.00

;Vv/
-u'+8
/
e]nL;d]t_,
u'F8uf
-k}7f/Ldf dfq_
lrgL jfgpbf lg:sg]
lz/f jf pv'sf] /;-6]df
5'jf v'bf] ;d]t_
pv'sf] v'+bf] -df]nfl;;_

1703.90.00

cGo

17.03

146

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

k|lt=
SjLG6n=
?=().
k|lt=
SjLG6n=
?=().

k|lt=
SjLG6n=
?=%).
k|lt=
SjLG6n=
?=%).

19.02

1902.11.00

:k]u]6L,
Dofsf/f]gL,
g"8N;, n;fg], gf]sL,
/flecf]nL,
Sofg]nf]gL
s's'x? h:tf ksfOPsf
jf
gksfOPsf,
-df;' jf cGo kbfy{_
el/Psf jf gel/Psf jf
cGo lsl;daf6 tof/
kfl/Psf
kfi6fsf
kl/sf/x?
tof/
ul/Psf] jf gul/Psf]
s's'x? .
gksfPsf]
kf:6f
-d'5]sf] lk7f]_, ge/]sf]
-gf}6 :6km]]8_ jf cGo
k|sf/sf] tof/L
k'mn xfn]sf]

1902.19.00

cGo

1902.20.00

ksfPsf] jf gksfPsf]
jf cGo k|sf/n] tof/
u/]sf] e/]sf] kf:6f
-d'5]sf] lk7f]_
cGo kf:6f -d'5]sf]
lk7f]_
s's' -pQ/L clkmsL
vfB kbfy{_

1902.30.00
1902.40.00

147

k|lt lsnf]=
?=&.%)
k|lt lsnf]=
?=&.%)
k|lt lsnf]=
?=&.%)
k|lt lsnf]=
?=&.%)
k|lt lsnf]=
?=&.%)

19.05

sf]sf] k/]sf] jf gk/]sf]


kfp/f]6L, k]i6L, s]s,
la:s'6 / c? /f]6L
;DaGwL
;fdfg
sDo'lgod,
j]km;{
-ksfPsf] /f]6L lasf]{sf]
sfd ug]{_, cf}ifwL eg{
x'g] vfnL SofK;"n,
-PD6L Sof;]_ l;ln
j]kmo;{ -6fNg] /f]6L_,
/fO; k]k/ -tf]km'', ddrf
agfpg] lk7f]sf] /f]6L
h:tf] kbfy{_ / cGo
o:t} pTkfbg .
cGoM
1905.90.20

cfn' lrK;

2009.11.00

lrgL
xfn]sf]
jf
gxfn]sf], :k|L6 gxfn]sf]
/ gs'xfPsf] kmnk"mnsf]
/; -c+u'/sf] sf+rf] /;
;d]t_ / jg:klt /; .
;'Gtnfsf] /; -cf]/]Gh
h';_M
lxdLs[t -k|mf]]h]g_

20.09

2009.12.00
2009.19.00

2009.21.00
2009.29.00

k|lt lsnf]=
?=&.%)

k|lt ln6/
?=$.%)
k|
l
t ln6/
lxdLs[t gul/Psf],
?=$.%)
j[Ifd"No @) ggf3]sf]
k|lt ln6/
cGo
?=$.%)
ef]u6] -kf]d]nf] ;d]t_
sf]
/;
-u|]kk|m'6
OGSn'l8 kf]d]nf] h";_ M
j[If d"No @) ggf3]sf] k|lt ln6/
?=$.%)
k|lt ln6/
cGo
?=$.%)
cGo s'g} hlDj/ hflt
-l;6/;_ sf] Psn
kmnsf] /;M
148

2009.31.00
2009.39.00

2009.41.00
2009.49.00
2009.50.00

2009.61.00
2009.69.00

2009.71.00
2009.79.00

2009.81.00

j[If d'No @) ggf3]sf] k|lt ln6/


?=$.%)
k|lt ln6/
cGo
?=$.%)
e'+Os6x/sf]
/;
-kfOg]kn h";_M
j[If d'No @) eGbf k|lt ln6/
?=$.%)
a9L gePsf]
k|lt ln6/
cGo
?=$.%)
uf]ne]8fsf]
/; k|lt ln6/
?=$.%)
-6df6f] h";_
c+u'/sf] /; -u|]k h";_
-c+u'/sf] sf+rf] /;_ -u|]k
di6_ ;d]tM
j[If d"No #) ggf3]sf] k|lt ln6/
?=$.%)
k|lt ln6/
cGo
?=$.%)
:ofpsf] /; -Pk'n
h";_ M
j[If d"No @) ggf3]sf] k|lt ln6/
?=$.%)
k|lt ln6/
cGo
?=$.%)
cGo s'g} Pp6} kmnk"mn
jf jg:kltsf] /;M
q\mofga]/L
-EoflS;lgod

Dofqmf]sfkf]{g,
EoflS;lgod
clS;ss;,
EoflS;lgod lel6; k|lt ln6/
?=$.%)
Ol8of_ sf] /; -h';_

21.06

2009.89.00

cGo

2009.90.00

/;sf] ld>0f
cGoq
kbfy{
149

gk/]sf]

k|lt ln6/
?=$.%)
k|lt ln6/
?=$.%)
vfB

2106.90.20
2106.90.60

2202.90.00

s'/s'/],
s'/d'/],
lrhaN;, n]h, / To:t}
pTkfbg
;"lt{ /lxt ;'ulGwt
;'kf/L
lrgL xfn]sf] jf u'lnof]
u/]sf] / jf:gf cfpg]
;'?lrs/ kfgL, k|fs[lts
/ s[lqd vlgh kfgL /
jfo' k|jflxt kfgL
-Pl/6]8_ ;d]t / zLif{s
@)=)( sf] kmnk"mn /
jg:kltsf] /; ;dfj]z
gePsf] cNsf]xn /lxt
k]o kbfy{ .
cGo

2203.00.00

hf}af6 jg]sf] ljo/ .

2106.90.70

22.02

22.03

cGo
;'tL{/lxt kfg d;nf

22.04

k|lt lsnf]
?=#&%.
k|lt lsnf]
?=&.%)
k|lt lsnf]
? !#*.

k|lt ln6/
=?=^.%)
k|lt ln6/
?=(*.

tfhf c+u'/sf] jfOg /


cNsf]xn xfnL ;'/lIft
ul/Psf] -kmf]l6{kmfO8_
jfOg ;d]t lzif{s
@)=)( sf] jfx]s sfFrf]
c+u'/sf] /;-u|]k d:6_
:kfls{ jfOgM
2204.10.10

2204.10.20

2204.10.30

!@

k|ltzt;Dd
cNsf]xn
ePsf
-k}7f/Ldf dfq_
!@
b]lv
!&
k|ltzt;Dd cNsf]xn
ePsf
!& k|ltzt eGbf a9L
cNsf]xn ePsf

150

k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@().

cGo jfOg sf+rf]


c+u'/sf] /;, cNsf]xn
xfn]/ s'x'g /f]s]sf] jf
9Lnf] u/]sf]M
@ ln6/ jf sd hfg]
ef+8f]df /x]sf]M
2204.21.10

2204.21.20

2204.21.30

2204.29.10
2204.29.20

2204.29.30
2204.29.40

2204.30.10

2204.30.20

2204.30.30

22.05

!@

k|ltzt;Dd
cNsf]xn
ePsf
-k}7f/Ldf dfq_
!@
b]lv
!&
k|ltzt;Dd cNsf]xn
ePsf
!& k|ltzt eGbf a9L
cNsf]xn ePsf
cGoM
!@
k|ltzt;Dd
cNsf]xn ePsf
!@
b]lv
!&
k|ltzt;Dd cNsf]xn
ePsf
!& k|ltzt eGbf a9L
cNsf]xn ePsf
:jb]zdf lgld{t jfO{g
-r'qf], :ofp / P];]n'af6,
lgld{t !@ k|ltzt;Dd
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
cGo sf+rf] c+u'/sf] /;M
!@
k|ltzt;Dd
cNsf]xn ePsf jfO{g
-k}7f/Ldf dfq_
!@
b]lv
!&
k|ltzt;Dd cNsf]xn
ePsf jfO{g
!& k|ltzt eGbf a9L
cNsf]xn ePsf jfO{g
e/dfpy / jf:gf cfpg]
;f/ jf ;'ulGwt jf]6
lj?jf ldl>t tfhf
c+u'/sf] cGo jfOg .
151

k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@().
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@().
k|lt ln6/
?=^^.

k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@().

2205.10.10
2205.10.20
2205.10.30

2205.90.10
2205.90.20

2205.90.30

22.06

2206.00.10

@ ln6/ jf sd hfg]
ef8fdf /x]sf]M
!@
k|ltzt;Dd
cNsf]xn
ePsf
-k}7f/Ldf dfq_
!@
b]lv
!&
k|ltzt;Dd cNsf]xn
ePsf
!& k|ltzt eGbf a9L
cNsf]xn ePsf
cGoM
!@
k|ltzt;Dd
cNsf]xn
ePsf
-jfOg k}7f/Ldf dfq_
!@
b]lv
!&
k|ltzt;Dd cNsf]xn
ePsf
!& k|ltzt eGbf a9L
cNsf]xn ePsf
cGo
s'xfPsf]
-kmd]{06]8_ k]o kbfy{x?
-pbfx/0ftM :ofpaf6
ag]sf]
;fO8/,
gf;kftLaf6 ag]sf k]/L,
s'xfPsf] dx / kfgL
ldnfPsf] ld8_ cGoq
gk/]sf jf ;dfj]z
gePsf s'xfPsf] k]o
kbfy{x?
-kmd]{06]8\
lje/]h]h_ sf] ld>0f /
s'xfOPsf k]o kbfy{x?
-kmd]{06]8\ lje/]h]h_ tyf
cdf/s k]o kbfy{
-ggcNsf]xf]lns
lje/]h]h_
x?sf]
ld>0f .
5\of -sG6L ljo/_

152

k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@().

k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@%).
k|lt ln6/
?=@().

k|lt ln6/
?=@).

2206.00.20

2206.00.30
2206.00.40

2206.00.90

22.07

2207.10.10

2207.10.20

2207.10.30
2207.10.40

;]Dk]g, ;]/L, ld8,


k]/L, ljb]zdf pTkflbt k|lt ln6/
;fO8/
?=@().
:jb]zdf
pTkflbt k|lt ln6/
;fO8/
?=!)).
k|
l
t ln6/
!& k|ltzteGbf a9L
?=@().
cNsf]xn ePsf] hl8j'6L
ldl>t dlb/f, sS6]n
-cNsf]xlns
cNsf]xlns
gg\cNsf]xlns ld>0f_
tyf cGo kmd]{06]8
dlb/fx
k|lt ln6/
cGo
?=@().
*) k|ltzt 3gTj
cNsf]xn zlQm jf ;f]
eGbf dfly cNsf]xn
zlQm ePsf] cg\l8g]r8{
Oyfon cNsf]xn /
h'g;'s} cNsf]xn zlQm
ePsf] l8g]r8{ OyfOn
cNsf]xn / cGo l:k|6
*) k|ltzt 3gTj
cNsf]xn zlQm jf ;f]
eGbf dfly cNsf]xn
zlQm ePsf] cg\l8g]r8{ k|lt ln6/
Oyfon cNsf]xn
?=%).
cfotgdf *) k|ltzt
jf ;f] eGbf a9L
cNsf]xn ePsf dlb/fsf]
sRrf kbfy{sf] ?kdf
k|of]u x'g] /]lS6kmfO8 k|lt ln6/
l:k|6
?=%).
O{=Pg=P=-PS6f
Go'6n k|lt ln6/
cNsf]xn_
?=%).
PgxfO8;
Oyfgf]n
-(( k|ltzteGbf a9L k|lt ln6/
cNsf]xn ePsf]_
?=^.
153

2207.20.00

22.08

2208.20.10

2208.20.90.10

2208.20.90.20

2208.20.90.30

l8g]r8{ l:k|6 -*) b]lv


((
k|ltzt;Dd k|lt ln6/
cNsf]xn ePsf]_
?=!).
*) k|ltzt eGbf sd
3gTj cNsf]xn zlQm
ePsf]
cljs[t
-cgl8g]r8{_
Plyn
cNsf]xn
c/v
-l:kl/6\;_,
dlb/f
-lns;{_ / cGo dfbs
-l:kl/r'c;_
k]ox?
-a]e/]h]h_ .
c+u'/sf] jfOg jf c+u'/
dfs{jf6
lgsfnLPsf]
l:k|6
-j|f08L_
jfOg jf a|f08Lsf]
sRrf kbfy{sf] ?kdf
k|of]u x'g] ;j} k|sf/sf
dfbs
b|ax?-:k|L6 k|lt ln6/
;d]t_
?=!!%.
cGo
!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=(##.
@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$@=* k|ltzt
?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
XjL:sLx?

154

2208.30.10

2208.30.90.10

2208.30.90.20

2208.30.90.30

2208.40.10

2208.40.90.10

XjL:sLsf] sRrf
kbfy{sf] ?kdf k|of]u x'g]
dfbs
b|ax? k|lt ln6/
-:k|L6 ;d]t_
?=!!%.
cGo
!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=(##.
@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$@=*
k|ltzt ?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
pv'sf] pTkfbgx?nfO{
s'xfP/ r'nfO{ u/L
lgsflnsf] /d / cGo
l:k|6
/d / cGo
:k|L6x?sf]
sRrf
kbfy{sf] ?kdf k|of]u x'g]
pv'sf] pTkfbgx?nfO{
s'xfP/ r'nfO{ u/L
lgsflnPsf]
:k|L6 k|lt ln6/
;d]tsf dfbs b|ax?
?=!!%.
cGo
!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=(##.

155

2208.40.90.20

2208.40.90.30

2208.50.10

2208.50.90.10

2208.50.90.20

2208.50.90.30

2208.60.10

@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/


-$@=*
k|ltzt ?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
hLg / h]g]ef
lhg / h]g]efsf]]
sRrf kbfy{sf] ?kdf
k|of]u dfbs b|ax?{-:k|L6 k|lt ln6/
;d]t_
?=!!%.
cGo
!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=(##.
@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$@=*
k|ltzt ?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
ef]8\sf
ef]8\sfsf]
sRrf
kbfy{sf] ?kdf k|of]u
dfbs
b|ax?{-:k|L6 k|lt ln6/
;d]t_
?=!!%.
cGo

156

2208.60.90.10

2208.60.90.20

2208.60.90.30

2208.70.10

2208.70.90.10

2208.70.90.20

2208.70.90.30

!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/


-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=(##.
@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$@=*
k|ltzt ?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
dlb/f -lns;{_ tyf
p2Lks - sfl8{oN;_
dlb/f-lns;{_ tyf
p2Lks-sfl8{oN;_ sf]
sRrf kbfy{sf] ?kdf
k|of]u x'g] dfbs b|ax?{ k|lt ln6/
-:k|L6 ;d]t_
?=!!%.
cGo
!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=(##.
@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$@=*
k|ltzt ?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
tof/L dlb/f
ln6/
?=&**.
cGo
157

2208.90.10

2208.90.90.10

2208.90.90.20

2208.90.90.30

2208.90.90.40

2208.90.90.50

2208.90.90.60

cGo dlb/fsf] sRrf


kbfy{sf] ?kdf k|of]u x'g]
dfbs b|ax?
-:k|L6 k|lt ln6/
;d]t_
?=!!%.
cGo
!% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$*=%
k|ltzt ?=&(#.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
ln6/
?=(##.
@% o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-$@=*
k|ltzt ?=%(!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
ln6/
?=&**.
#) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-#(=($
k|ltzt ?=%%!.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
ln6/
?=&**.
$)o'=lk=
zlQmsf] k|lt ln6/
-#$=@#
k|ltzt ?=@&(.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt
Pn=lk=
ln6/
?=$^%.
%) o'=lk= zlQmsf] k|lt ln6/
-@*=%#
k|ltzt ?=!!%.
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ k|lt Pn=lk=
ln6/
?=@#).
k|lt ln6/
&) o'=lk= zlQmsf]
?=@$.
-!&=!@
k|ltzt k|lt Pn=lk=
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
ln6/
?=*).

158

b|i6Jo

24.01

2401.10.00

2401.20.00

2401.30.00

24.02

2402.10.00

2402.20.10

t/ cfofltt dlb/fsf]
xsdf dfly pNn]lvt
b/aGbLdf
tf]lsPsf]
cNsf]xnsf] dfqfdf Ps
k|ltzt ;Dd km/s
ePdf ;f]xL b/aGbL
nfUg]5 / Ps k|ltzt
eGbf a9L km/s ePdf
glhssf]
pRrb/sf]
b/jGbL
cg';f/
cGtz'Ns nufO{ c;'n
pk/ ul/g]5 .
clgld{t
-cGDofg'ofSr8{_ ;'tL{
;'tL{sf] cjz]if -k}7f/Ldf
dfq_
8f+7af6 g5'6\ofOPsf]
jf glgsflnPsf] ;'tL{ k|lt ls=u|f=
-g6 :6]D8:6LK8_
?=^).
cf+lzs jf k"0f{?kdf
8f+7af6 5'6\ofOPsf] jf
lgsflnPsf]
;'tL{ k|lt ls=u|f=
-:6]D8 :6LK8_
?=^).
;'tL{sf] cjz]if
k|lt ls=u|f=
?=^).
;'tL{
jf
;'tL{sf]
k|lt:yfks -;lJ:6Ro"6_
af6 jg]sf] l;uf/, r'/f]6
-r]?6\;_, ;fgf] l;uf/
-l;ufl/n;_ / r'/f]6
-l;u/]6_ .
;"tL{sf] l;uf/, r'/f]6
-r]?6_ / ;fgf] l;uf/ k|lt lvNnL
- l;uf/Ln;_
?=!!.
;"tL{sf] r'/f]6 -l;u/]6_
lkmN6/ gePsf]
k|lt Pd
?=#@).
lkmN6/ ePsf]

159

2402.20.21
2402.20.22

2402.20.23

2402.20.24

2402.90.10
2402.90.20

24.03

2403.19.10
2403.19.20
2403.19.90

&) ld=ld= ;Ddsf] k|lt Pd


nDjfO{df
?=&@#.
&) eGbf a9L &%
ld=ld= ;Ddsf] nDjfO{df k|lt Pd
-lkmN6/ ePsf]_
?=(#!.
&% eGbf a9L *%
ld=ld= ;Ddsf] nDjfO{df k|lt Pd
-lkmN6/ ePsf]_
?=!!(#.
*% ld=ld= eGbf
a9L nDjfO{df -lkmN6/ k|lt Pd
ePsf]_
?=!^@$.
cGo
tof/L lj8L
k|lt Pd ?=
&%.
;j} k|sf/sf l;uf/
k|lt lvNnL
?=!!.
cGo
lgld{t
-Dofg'ofSr8{_ ;'tL{ /
k|lt:yfks ;'tL{ ;d?kL
-xf]df]lhgfOH8_
jf
k'glg{ld{t
-l/slG:6r"P6]8_ ;'tL{
;'tL{sf] /; / ;f/ .
s'g} klg cg'kftdf
;'tL{sf]
k|lt:yfks
-;lJ:6Ro"6_ ePsf] jf
gePsf] w"dkfg ug]{
;'tL{M
cGo M
kfOk 6f]afsf]
k|lt ls=u|f=
?=()).
r'/f]6 tyf la8Lsf] k|lt ls=u|f=
nflu k|zf]lwt ;'tL{
?=@)%.
cGo
k|lt ls=u|f=
?=@)%.
cGo

160

2403.91.00

2403.99.10

2403.99.20

2403.99.30

25.15

2515.12.00

2515.20.00

;d?kL
-xf]df]lhgfOH8_
jf
k'glgld{t
-l/slG:6r"P6]8_ ;'tL{
cGo
hbf{, v}gL, g;
-:gkm_ / u'6\vf /
lgsf]6Lgo'Qm
kfg
d;nfx? tyf o:t} ;"tL{
ldl>t tof/L j:t'x?
r"gf ldnfO{ vfg]
v'b|f ljqmLsf] nflu
Kofls ul/Psf] ;'tL{
v'b|f ljqmLsf] nflu
g/flvPsf]
sfl6Psf]
;'tL{ -s6\ 6f]afsf]_ w'nf]
;'tL{ -8:6 6f]afsf]_
cln cln 6'qmfPsf] jf
s/f}tLf/f sf6]sf] jf
c? lsl;dn] sf6]sf]
ljlzi6 u'?Tj @=% jf
a9L ePsf] r/kf6]
-auf{sf/ ;d]t_ l9Ssf
jf
kftf
dfj{n
-l;+udd+{/_, 6fe/l6g,
Osf]lhg / cGo r"gf/f
:df/s jf ejg agfpg]
9'+uf
/
Pnfjfi6/
-:kml6s 9'+uf_ .
dfj{n ;+udd{/ /
6fe/l6gM
s/f}+]ltf/f cln cln
sfl6Psf]
jf
c?
lsl;dn] sf6]sf] rf/kf6]
-juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf
jf kftf
Osf]lhg jf cGo r"g
ldl>t :df/s jf ejg
agfpg]
9'+uf
/
Pnfjfi6/ -:kml6s 9'+uf_
161

k|lt ls=u|f=
?=@)%.

k|lt ls=
u|fd
?=#&%.
k|lt ls=u|f=
?=@)%.
k|lt ls=u|f=
?=@)%.

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

25.16

2516.12.00

2516.20.00
2516.90.00

2523.21.00

s/f}+]ltf/f jf cGo
lsl;dn] cln cln
tfl5Psf], sfl6Psf] jf
6'qmfOPsf]
rf/kf6]
-auf{sf/ ;d]t_ l9Ssf
jf kftfsf] ?kdf /x]sf]
u|]gfO6 -s8f kTy/_,
kkmf{O/L, /]zf gePsf]
cfUg]o rfg, j];fN6,
anf}6]9'+uf / :df/s Pj+
ejg agfpg] cGo
9'+uf .
s8f kYy/ -u|]gfO6_
s/f}+]ltf/f cln cln
sfl6Psf] jf cGo
k|sf/n] sf6]sf] rf/kf6]
-juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf
df]n
jf kftf
k|ltzt !%
anf}6 9'f
df]n
k|ltzt !%
cGo :df/s jf ejg
df]n
agfpg] 9'+uf
k|ltzt !%
kf]6{Nof08 l;d]06M

2523.30.00

s[lqd ?kn] /+ufPsf]


jf g/+ufPsf] ;]tf]
l;d]06
cGo
-kf]6{Nof08
l;d]06 v}/f]_
cfn'ldg; l;d]06

2523.90.00

cGo xfO8f]lns l;d]06

2523.29.00

162

k|=d]=6g
?=!*)
k|=d]=6g
?=!*)
k|=d]=6g
?=!*)
k|=d]=6g
?=!*)

32.08

3208.10.00
3208.20.00
3208.90.00

32.09

3209.10.00
3209.90.00

chnLo
dfWoddf
k|lIfKt -l8:k:8{_ jf
3''lnt
-l8hf]NE8_
;+Zn]lift
kf]lnd/x?
-ax'efj_ jf /f;folgs
9+uaf6
kl/jlt{t
-df]l8kmfO8_ ;+Zn]lift
kf]lnd/x?df cfwfl/t
/+un]k -k]G6;_ / /f]ug
-jflg{;_ x? -Ogfd]n /
k|nfIff/; ;d]t_ o;
efusf] bi6Ao df
kl/efiff u/] cg';f/sf
3f]nx?-;f]No"zg_ .
kf]lni6/df cfwfl/t
Pqm]lns jf legfOg
kf]lnd/x?df cfwfl/t
cGo
hnLo
dfWoddf
l8ik;{\8 -k|lIfKt_ jf
l8hNe -3'lnt_ ul/Psf]
s[lqd
kf]lnd/x?
-ax'efu_ jf /f;folgs
tj/n] kl/jt{g ul/Psf]
k|fs[lts kf]lnd/x?df
cfwfl/t /n]k -k]G6_ /
/f]ug jflg{;_ -Ogfd]n
/ k|nfIff/; -Nofs;{_
;d]t_ .
Pqm]lns jf legfOn
kf]lnd/df cfwfl/t
cGo

163

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

32.10

38.14

3210.00.00

3920.10.00

cGo /+n]k -k]G6_ /


/f]ug
-jflg{;_
-Ogfd]n,
k|nfIff/;
-Nofs/_ / l8i6]Dk/
;d]t_ / 5fnf tof/L
ug]{ -n]b/ lkmlglz_
sfddf k|of]u x'g]
vfnsf tof/L jf6/
lkud]G6 -hnLo j0f{s_ .
k|f+ufl/s ;+o'Qm bfjs
-;f]Ne]G6_ / kftnf] kfg]{
-lyg/_ kbfy{, cGoq
gk/]sf] k|n]k -k]G6_ /
/f]ug -jflg{;_ x6fpg]
jf
d]6\g]
tof/L
;fdfgx? .
csf]zLo -gg\;]n'No/_ /
c;jn -g6\l/OGkmf]:8{_,
c:t/ gxflnPsf] jf
k6lnt
-n]ldg]6_
gul/Psf],
cfwf/
-;kf]6{_ gxflnPsf] jf
o:t} c? ;fdfg;Fu
ghf]l8Psf Knfli6ssf
cGo Kn]6x?, l;6x?,
lkmNd,
jfO{n
/
l:6kx? .
OyfOlngsf] kf]lnd/sf]

3920.20.00

k|]flklngsf]] kf]lnd/sf]

3920.30.00

:6fOl/gsf] kf]lnd/sf]

3814.00.00

39.20\

3920.43.00

legfon Snf]/fO8sf]
kf]lnd/x?sf
tf}nsf] lx;fjn] ^
k|ltzteGbf
36L
;'36\osf/L
-Knfli6;fOh;{_ g/x]sf]
164

df]n
k|ltzt %

k|lt ln=
?=@@.

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

3920.49.00

cGo

df]n
k|ltzt %

Pq]mlns kf]lnd/sf]M
3920.51.00
3920.59.00

kf]ln
-ldyfOn
ldyflqmn]6_ sf]
cGo

3920.61.00

kf]lnsfjf]{g]6x?,
clNs8/]lhG;,
kf]lnPlnn Oi6/x? jf
cGo kf]lni6/x? M
kf]lnsfjf]{g]6x?sf]

3920.62.00
3920.63.00
3920.69.00

3920.71.00
3920.73.00
3920.79.00

3920.91.00
3920.92.00
3920.93.00
3920.94.00

kf]ln
-OyfOlng
6]l/yfn]6_ sf]
c;+t[Kt kf]lni6/x?sf]
cGo kf]lni6/x?sf]
;]n'nf]h jf o;sf
/f;folgs Ao"TklQx?sf]
M
k'gp{Tkflbg
;]n'nf]hsf]
;]n'nf]h Pl;6]6sf]
cGo
;]n'nf]h
Ao"TklQx?sf]
cGo Knfli6sx?sf]M
kf]ln
-legfon
j'6fO{/g_ sf]
kf]lnofdfO8sf]
Pldgf]/]lhG;sf]
km]gf]lns /]lhG;sf]
165

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

3920.99.00

cGo Knfli6ssf]

3921.11.00

Knfli6ssf cGo Kn]6x?,


l;6x?,lkmNd, jfOnx?
/ :6Lkx? .
sf]zdo -;]n'n/_ M
:6fOl/gsf] kf]lnd/sf]

39.21

3921.12.00
3921.13.00
3921.14.00

39.22

legfon
Snf]/fO8
kf]lnd/sf]
kf]lno"/]y]gsf]

3921.19.00

k'gp{Tkflbt
-l/h]g/]6]8_
sf]if
-;]n'nf]h_ sf]
cGo Knfli6sx?sf]

3921.90.00

cGo
Knfli6ssf
:gfguf/
-jfY;_ x?, jx'wf/
:gfgfuf/-;fj/ jfY;\_
x?, kfgL cfpg] /
lg:sg] Aoj:yf ;lxtsf]
8'+8-l;_
x?,
k|Iffngfwf/ -jz
a]l;g_,
;a8]6x?,
Nofef]6/L
Kofgx?,
cf;gx?-l;6\;_
/
9sgLx?-se;{_, k|Iffng
hnfwf/
-nl;
l;:6g{\;_ x? / o:t}
;/;kmfOsf ;dfgx?
-:ofgL6/L j]o/_

166

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

39.22.10.00

39.22.20.00

39.22.90.00

39.23

3923.10.10
3923.10.90

3923.21.00
3923.29.00

:gfgfuf/ -jfY;_ x?,


jx'wf/ :gfgfuf/-zfj/
jfY;_
x?
8'+8
-l;;_
x?
tyf
k|Iffngfwf/
-jf;
j]l;G; x?_
Nofef]6/L
l;6x/
-cf;gx?_ / 9sgLx?
- se/x?_
cGo
dfn;fdfgsf]
cf];f/k;f/
-sGe]o]G;_ jf kl/j]i6g
-Kofs_ ug]{ Knfli6ssf
;fdfgx? Knfli6ssf
kf}nf] jf j'hf] -:6f]k;{_
9sgL -ln8\;_, lasf{x?
-SofK;_ / cGo aGb ug]{
-Snf]h;{_ ;fdu|Lx? .
afs; -sGt'/ jf
;Gb";_ x?, s]; -jf
jf k]6L_ x?, 6f]s/L jf
8fnf] -qm]6;_ / o:t}
;fdfu|Lx?M
Knfli6ssf kl/j]i6g
-Kofs_ ug]{ 6\o"jx?
cGo
af]/f
jf
y}nf]
-:ofS;_ / f]]nfx?
-Aofux?_
-sf]G;
-8f]sf], ;f]nL h:tf
;fdfgx?_ ;d]t_ M
OyfOlngsf
kf]lnd/x?sf
cGo Knfli6sx?sf]

167

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

3923.30.10
3923.30.90
3923.50.00

3923.90.00

39.24

kf}nf] jf j'hf]x?
-:6f]k;{_,
9sgLx?
-ln8\;_,
lasf{x?
-SofK;_ / cGo aGb ug]{
;fdu|Lx? -Snf]h;{_
cGo

3924.10.20

Knfli6ssf
ef]hgkfqx?-6]a'nj]o/_,
efG;fsf
kfs
pks/0fx?
-lsr]g
j]o/_, cGo 3/fof;L
;fdfgx? / ;/;kmfO{
;DjGwL
-xfOh]lgs_
jf zf}r / >[f/
-6\jfOn]6_ sf ;dfgx?
6]j'nsf ef]hgkfqx?
-6]j'nj]o/_,
efG;fsf
kfs
pks/0fx?
-lsr]gj]o/_M
aRrfnfO{ b'w v'jfpg]
jf]tn
d]nfdfOgsf efF8f

3924.10.90

cGo

3924.90.00

cGo

3924.10.10

39.25

sfjf{Oh -rf]of OToflb


a'gL df]x|]sf] 7"nf] af]tn_,
af]tnx? nf:sx? /
To:t} ;fdfgx?M
k]6 af]tn -af]tn
lk|kmd{_
cGo

cGoq gk/]sf] sdL{sf


Knfli6ssf Hofjnx?
-ljN8;{ j]o/_
168

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

3925.10.00

3925.20.00

3925.30.00

3925.90.00

39.26

3926.10.00
3926.20.00

3926.30.00

#)) ln= eGbf j9L


Ifdtfsf
l/he{\jfo;{
6\of;, t/n kbfy{
/fVg] a8fa8f ef8f
-Eof6\;_
/
To:t}
sG6]g/x?
9f]sfx?,em\ofnx?
/
ltgsf km|]d-rf}sf];x?_
/ 9f]sfsf ;+3f/x?
;6/-skf6_
x?,
em\ofnsf
lemnldn
kbf{x?
-e]g]l;og
ANof08; ;d]t_ / To:t}
;fdfgx? / ltgsf
cjoj-kf6{;_ x?
cGo
Knfli6ssf
cGo
;fdfu|Lx? / zLif{s
#(=)! b]lv #(=!
;Ddsf cGo kbfy{x?sf
;fdfgx? .
sfof{no jf ljBfnosf
cfk"tL{x? -;KnfOh_
kl/wfg
;fdu|Lx?
-n'ufkmf6f] / ;xfos
kl/wfg
;fdu|Lx?
-Snf]lb
PS;];l/h_
-kGhf Unf]e\;, ld6]G;j'9Lcf}nf PsftL/ c?
rf/cf]6f cf}nf Ps}7fp
csf]{lt/ 9fSg] u/L tof/
u/]sf] k~hfx?_ /
cf}nfx? v'n} /xg]
vfnsf k~hfx?-ld6\;_
;d]t
kmlg{r/sf sfprx?sf
lkml6x?,
pks/0f,
kf6{k'hf{ h:tf ;fdfgx?
jf o:t} ;fdfgx?
169

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

3926.40.00

3926.90.90

68.02

6802.21.00

6802.23.00
6802.29.00

6802.91.00

6802.92.00

n3'
k|ltdfx?
-:6\of6\o"6\;_
cGo
cGo

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

lzif{s ^*=)! sf
j:t'x? jfx]ssf :df/s
jf lgdf{0fsf] nflu tof/
u/]sf 9'+uf-:n]6 jfx]s_
/ ltgsf ;dfgx?, lk|i7
;fdu|L-Jofls_ ePsf]
jf gePsf] k|s[lts
9'+uf-:n]6 ;lxt_ sf
;+udd{/sf 7f]; bfgf
-df]Hofs So'J;_ / o:t}
;dfgf k|fs[lts 9'[+uf:n]6 ;lxt_ sf s[ltd
?kn] /+ufOPsf bfgfx?
/f]8f, luvf{, 6'qmx? /
w'nf]-:n]6 ;lxt_
r]K6f] jf ;dtn ;tx
ePsf] ;fdfGo ?kn]
sfl6Psf] jf lr/]sf] cGo
:df/s jf lgdf{0fsf]
nflu tof/ ul/Psf] 9+'uf
/ ltgsf j:t'x?M
;+udd{/, ;/Gw kTy/
-6fe/6fOg_ / kTyl/nf]
df]n
kbfy{ -cnfjfi6/_
k|ltzt %
kTy/ jf rfg
df]n
-u|]gfO6_
k|ltzt !%
cGo 9'fx?
df]n
k|ltzt %
cGo M
;+udd{/, ;/Gw kTy/
-6fe/6fOg_ / kTyl/nf]
kbfy{ -cnfjfi6/_
cGo r'gbf/ 9'+uf
170

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

6802.93.00
6802.99.00

68.13

6813.20.00

6813.81.00
6813.89.00

69.08

kTy/ jf
-u|]gfO6_
cGo kTy/x?

rfg

cfZdtGt' -P;j]i6;_,
cGo vlgh tTjx? jf
;]No'nf]hsf cfwf/sf,
sk8f jf cGo kbfy{sf
;fy
;dfof]hg
-sDjfOg_ eP jf
gePsf] a]|s, Snr /
o:t} ;dfgx?sf nflu,
h8fg gePsf gf}6
dfpG6]G6_ 3if{0f kbfy{
jf ltgsf ;fdfgx?
-h:t} , rfFb/ /f}n, kf6f
-l:6k_, v08-;]Ud]06_,
rSsf -l8:s_, jf;;{,
Kof8x?_ .
cZdtGt' -P;j]:6;_
ePsf
cZdtGt' -P;j]:6;_
gePsfM
a|]s
nfOlg
/
Kof8x?
cGo
6NsfPsf] -Un]H8 u/]sf]_
df6f]sf n]ux? /
k]le, cu]gf] jf r'nf]
jf leQfsf l++u6Lx?
c:t/ -Aofls_ df
ePsf] jf gePsf]
6NsfPsf] l;+udd{/ ug]{
7f]; bfgf kbfy{ / o:t}
;fdfgx? .

171

df]n
k|ltzt !%
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

6908.10.00

6908.90.00

70.03

rf/kf6] ePsf] jf
gePsf] ;aeGbf 7"nf]
;txL If]qkmnnfO{ & ;]=
;L= eGbf sd nDjfOsf]
e'hf ePsf] ju{leq
;dflji6 ug{ ;lsg]
l++u6Lx?, bfgf kbfy{x?
/ o:t} ;fdfgx?
cGo

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

cjzf]ifs, k|ltljDjLo
jf ck|ltljDjLo tx
-kq jf n]o/_ ePsf] jf
gePsf], kftf -l;6\;_
jf k|f]kmfOn sf] ?kdf
ePsf],
c?
s'g}
lsl;dsf]
sfd
gul/Psf], 9fn]sf] sf+r
-sfi6 Unf;_ / j]lNnt
sf+r -/f]N8 Unf;_ .
tf/ljlxg kftf M
7003.12.00

7003.19.00
7003.20.00
7003.30.00

;Dk"0f{ ?kdf /+ufPsf]


-a8L l606]8\_, ckf/bzL{
kfl/Psf] -cf]kfl;kmfO8\_,
/+u r9fOPsf] -Nof:8_
jf
cjzf]ifs,
k|ltljDjLo
jf
ck|ltljDjLo tx -n]o/_
ePsf]
cGo
tf/ ePsf] kftf
k|f]kmfOn

172

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

70.04

7004.20.00

7004.90.00

70.05

7005.10.00

7005.21.00

cjzf]ifs, k|ltljDjLo
jf ck|ltljDjLo tx
-n]o/_
ePsf]
jf
gePsf], t/ cGo s'g}
sfd gul/Psf], kftf
-l;6\;_ sf] ?kdf ePsf]
tGSofP/
agfOPsf]
-8g_ sf+r jf xfjfk'ms]/
jf UofF; e/]/ agfOPsf]
-Anf]g_ sf+r .
;Dk"0f{ ?kdf /+ufPsf]
-a8L l6G6]8\_, ckf/bzL{
kfl/Psf] -cf]kfl;kmfO8_,
/+ur9fPsf] -Nof:8_ jf
cazf]ifs, k|ltljDjLo
jf ck|ltljDjLo tx
-n]o/_ ePsf]
cGo
cjzf]ifs, k|ltljDjLo
jf ck|ltljDjLo tx
-n]o/_
ePsf]
jf
gePsf], t/ cGo
lsl;daf6 s'g} sfd
gePsf], kftf -l;6\;_
df ePsf] nf]6 Unf;
-sf+r_ / ;tx 3lif{t
-u|fp08_ jf rdsfOPsf]
-kf]ln:8_ sf+r .
cjzf]ifs, k|ltljDjLo
jf ck|ltljDjLo tx
-n]o/_ ePsf], tf/
ljlxg
-ggjfo8{_
sf+r .
cGo tf/ ljlxg sf+r M
;Dk"0f{tM
-j8L
cf]kfl;kmfO8,
jf d]/]nL ;k]{m;
173

/+ufPsf]
l606]8_
Nof:8
u|fp08

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

70.06

7005.29.00

cGo

7005.30.00

tf/ ePsf] sf+r

7006.00.00

zLif{s &)=)#, &)=) jf


&)=)% sf sf+rx?,
lgx'/]sf]
-a]G6_,
lsgf/fsf] sfd u/]sf]
-Ph jS8{_, vf]k]sf]
-Ogu|]E8_, Kjfn kf/]sf]
-l8N8_, Ogfd]n nufPsf]
jf cGo
k|sf/n]
agfPsf] t/ cGo
kbfy{;+u hf]8L cfsf/
glbPsf] jf h8fg
gu/]sf] .
s8f
agfPsf]
jf
k6lnt
sf+r ePsf]
;'/lIft sf+r .
s8f agfPsf] -tflkt_
;'/lIft sf+rM
uf8L,
hxfh,
cGt/LIfofg
jf
;jf/Lsf
;fwgdf
;dflji6 ug{ of]Uo
cfsf/ / gfksf
cGo

70.07

7007.11.00

7007.19.00

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

k6lnt ;'/lIft sf+r M


7007.21.00

7007.29.00

uf8L,
hxfh,
cGt/LIfofg
jf
;jf/Lsf
;fwgdf
;dflji6 ug{ of]Uo
cfsf/ / gfksf]
cGo

174

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

70.08

7008.00.00

70.09

7009.10.00

7009.91.00
7009.92.00

72.13

7213.10.00

7213.20.00

7213.91.10
7213.91.90

sf+rsf]
ax'leQLo
cj/f]ws
OsfO
-dlN6kn
jfN8
df]n
OG;'n]l6 o"lg6_ .
k|ltzt %
km]d ePsf] jf gePsf]
sf+rsf] P]gf, k5fl8sf]
b[Zo b]lvg] P]gf ;d]t .
uf8Lsf] k[i7b[Zo b]lvg]
df]n
P]gf
k|ltzt %
cGo
df]n
km|]d gxfn]sf]
k|ltzt %
df]n
km|]d xfn]sf]
k|ltzt %
kmnfd jf cldl>t
:kftsf -gg\ PNjfo_ sf
nfK;f / 808Lx? -af;{
P08 /f}8\;_, tfkj]lnt
-x6/f}N8_,
c;dldt
?kn] a]lxPsf] s'08nL
-Sjfon_x? .
j]ng k|lqmof -/f]ln
k|f];];_ s} ;dodf
pTkGg
e+u'/Ls/0f
-O08]06];g_,
w;f{x?
-l/A;_, vf+rx? -u|'E;_
jf cGo ljs[ltx? k|=d]=6g
-l8kmf]d]{;g_ x? ePsf
?=!))).
cGo lk|m sl6 :6Ln
-;Nkm/sf] dfqf a9L
k|ltztdf ePsf] O:kft k|=d]=6g
ljz]if_ sf]
?=!))).
! ld=ld= eGbf sd
gfksf] Aof; ePsf]
a[Qfsf/
lto{sR5]b
-qm; ;]S;g_ sf]M
* ld=ld= ggf3]sf]
k|=d]=6g
?=!))).
cGo
k|=d]=6g
?=!))).
175

7213.99.00

72.14

7214.10.00
7214.20.00

7214.30.00

7214.91.00

cGo
u9]sf]
-kmf]]H8{_,
tfkj]lnt
-x6/f]N8_,
tfk slif{t -x6 8g_ jf
tfk jlxis[t -x6
PS:6'8]8\_ afx]s cGo
sfd gul/Psf] kmnfd
jf cldl>t
-gg\
PNjfo_ O:kftsf cGo
nfK;f -af;{_ 808L
-/f}8_ x?, j]]nglsof
kl5
a6fl/Psf
-l6\j:6]8\_ o:tf j:t'x?
;d]t .
u9]sf] -kmf]H8{_ -tftf]
kf/L lk6]/ agfPsf] _
j]ng k|lqmof -/f]ln
k|f];];_ s} ;dodf
pTkGg ePsf e+u'/Ls/0f
-O08]06];g_,
w;f{x?
-l/A;_, vf+rx? -u|'E;_
jf cGo las[ltx?
-l8kmf]d]{;G;_ ePsf jf
j]ng lqmof -/f]ln_ kl5
a6fl/Psf -l6j:6]8_M
cGo, lk|m sl6 :6Ln
-;Nkm/sf] dfqf a9L
k|ltztdf ePsf] O:kft
ljz]if_ sf]
cGo M
rt'e'{hfs[lt -juf{sf/
afx]s_ sf] lto{s
kl/R5]b -s;-;]S;g_ sf]
cGo M

176

k|=d]=6g
?=!))).

k|=d]=6g
?=!))).

k|=d]=6g
?=!))).
k|=d]=6g
?=!)))

k|=d]=6g
?=!))).

7214.99.10

7214.99.90

72.15

7215.10.00

7215.50.00

7215.90.00

84.21

k'gj]{ng

of]Uo
(Rerollable) nfK;f /
808L clwstd nDjfO{
!)) ld=ld= rf}8fO{
^)) ld=ld= / df]6fO{ %
ld=ld= / ;f] eGbf a9L
ePsf]
cGo
kmnfd jf cldl>t
:kft -gg\ PNjfo :6Ln_
sf
cGo
nfK;f
808Lx? .
lzt-lgld{t
-sf]N8
kmf]D8{_ jf lztkl/is[t
-sf]N8lkmlg:8_ afx]s
cGo sfd gePsf], lk|m
sl6 :6Ln -;Nkm/sf]
dfqf a9L k|ltztdf
ePsf] O:kft ljz]if_ sf]
cGo, lzt -lgld{t
-sf]N8 kmf]D8{_ jf lzt
kl/is[t
sf]N8
lkmlg:8_ afx]s cGo
sfd gePsf
cGo
cks]lGb|t -;]lG6o'h]h_,
cks]Gb|0f
zf]if
-;]lG6o'un
8fo;{_
;d]t, t/n / UofF;
lglQsf
lg:kGbg
-lkmN6l/_ jf kl/zf]wg
-Ko'l/lkmfO_ oGqfjnL
-dlzg/L_ / pks/0fx?
-Pk/]6;_

177

k|=d]=6g
?=!))).
k|=d]=6g
?=!))).

k|=d]=6g
?=!))).

k|=d]=6g
?=!))).
k|=d]=6g
?=!))).

8421.23.00

8421.31.00

84.43

8443.31.00

8443.39.00

t/n kby{sf] nflu


lg:kGbg-lkmN6l/_ jf
kl/zf]wg -Ko"/Lkmf_ sf
oGqfjnL
pks/0fx?
-d]lzg/L P08 Pk/]6\;_
O{G6/gn
sDazg
OlGhgsf] nflu n]t
k]6f]n
lg:oGbsx?
df]n
-lkmN6;{_
k|ltzt %
OG6/gn
sDj:zg
OlGhgsf] jfo' cGtu|x0f
lg:kGbsx?-Og6]s Po/
df]n
-lkmN6;{_
k|ltzt %
Kn]6x?, l;ln08/x? /
zLif{s *$=$@ sf
5kfO{sf
cGo
pkfbfgx?f/f
d'b|0f
sfo{sf] nflu k|of]u x'g]
5fKg] -d'b|0f_ oGqfjnL
cGo d'b|0f oGqx?,
k|ltlnlk ptfg]{ oGqx?,
/ ofS; ug]{ oGqx?,
;+of]lht ePsf jf
gePsf ltgsf cx?
/ ;xfos j:t'x?
-kf6\;{ P08 P;];l/h_ .
cGo d'b|sx?, k|ltlnlk
ptfg]{ oGqx? / ofS;
ug]{ oGqx? ;+of]hg
ePsf jf gePsf M
d'b|0f ug]{, k|ltlnlk
ptfg]{ jf ofS; k7fpg]
dWo] b'O{ jf b'O{ eGbf
a9L sfo{x? ;DkGg ug{
;Sg] oGqx?, :jrflnt
cfFs8f k|zf]wg oGq jf
;+hfn -g]6js{_ df
df]n
hf]8\g ;lsg] lsl;dsf k|ltzt !)
cGo
df]n
k|ltzt !)
178

84.72

8472.90.00

84.79

df]n
k|ltzt !%

o; efusf] cGoq
pNn]v gePsf jf
;dfj]z
gePsf,
AolQmut
sfo{
-Ogl8leh'cn km;G;_
ePsf oGqx? / oflGqs
;flwqx? -d]sflgsn
cKnfoG;];_ .
cGo M
8479.89.90

84.81

cGo sfof{no oGqx?


-clkm;
dlzG;_
-pbfx0ft M x]S6f]u|fkm jf
:6]]lG;n
8'lKns]]l6
dlzgx?,
P8]l;
dlzgx?, c6f]Dofl6s
Aofgf]]6 l8:k]G;/x?,
SjfOg;f}l6{ dlzgx?
-d'bf 5f+6\g] oGq_,
SjfOg sfpl06 jf
oflk dlzgx?, k]lG;n
zfk]{lg
dlzgx?,
k/kmf]]/]l6 jf :6\oflKn
dlzgx?_ .
cGo

cGo
gn -kfOk_ x?, jflikq
jf
Ajfon/sf]
jfx\ofj/0f
-Ajfon/
z]n_, hnfzo-6};_,
Eof6x?
jf
o:t}
j:t'x?sf] nflu 6'6Lx?
-6\ofK;, sf}S;_, eNex?
/ o:t} pks/0fx?, k|];/
l/8\o'l; eNe / tfk
:y}tsLo 9+un] lgolGqt
-ydf]{:6fl6snL sG6f]N8_
eNex? ;d]t
179

df]n
k|ltzt !)

8481.10.00

k|];/ l/8\o'l; eNex?

8481.20.00

cf]lnof] xfO8f]lns jf
Go'Dofl6s 6fG;ld;g
lgldQsf eNex?
r]s-gg\l/6g{_ eNex?

8481.30.00
8481.40.00

8481.80.90

85.07

8507.10.00

8507.20.00
8507.80.00

;]l6
jf
l/lnkm
eNex?
cGo
pks/0fx?
-cKnfoG;];_M
cGo

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

rf/kf6] -juf{sf/ ;d]t_


ePsf] jf gePsf] ljB't
;+lrt
ug]{
oGq
-Ps'd'n]6/_
ltgsf
5'6\ofpg] oGq -;]k/]6/_
;d]t .
lki6g OlGhg hufpg
k|of]u x'g] k|sf/sf] ;L;f
df]n
cDn -nL8P;L8_
k|ltzt !)
cGo nL8 P;L8
df]n
Ps'd'n]6/
k|ltzt !)
cGo Ps'd'n]6/
df]n
k|ltzt !)

180

85.11

8511.10.00

85.12

8512.10.00

8512.20.00

8512.30.00
8512.40.00
8512.90.00

ljB't OlUg;g jf :kfs{


OlUg;g jf sDk|];g
OlUg;g
OG6/gn
sDj;g OlGhgsf] nflu
:6fl6{
pks/0fx?
-h:t}OlUg;g
DofUg]6f];\,
DofUg]6f]
8fOgfdf]h
-r'DjsLo
8fOgfdf]_,
OlUg;g
Sjfon, :kfls{ Knu /
Unf] Knu, :6f6/ df]6/_
h]g]/]6/, -h:t}8fOgfdf,
cN6/g]6;{_ / o:tf]
OlGhgdf hf]8\g] s6
cfp6x? .
:kfls{ Knu
ljB'tsf] k|sfz lbg] jf
;"rgf lbg] pks/0fx?
-zLif{s *%=#( sf
;fdfg afx]s_, ;fOsn
jf df]6/ ;fOsndf
k|of]u x'g] lj08 l:qmg,
jfOk/, l8kmf]i6/ /
8]ldi6/ .
;fOsndf k|of]u x'g]
k|sfz jf b[li6;"rs
cf}hf/x?
cGo
k|sfz
jf
b[li6;"rs
-leh'cn
l;Ugln_ cf}hf/x?
Wjlg;"rs
-;fp08
l;Ugln_ cf}hf/x?
lj08 l:qmg ljk/,
l8km]fi6/ / 8]ldi6/
kf6{k'hf{x?

181

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

85.17

8517.61.00
8517.62.00

8517.69.00

6]lnkmf]g ;]6x?, ;]n'n/


;+hfnx? jf cGo
tf/ljlxg ;+hfnx?sf
nflu
k|of]u
x'g]
6]lnkmf]gx? ;d]t WjgL,
5jL jf cGo cfFs8f
k|;f/0f jf ;+u|x0f
lgldQsf pks/0fx?,
tf/;lxt jf tf//lxt
;+hfn
-h:t}M
:yfgLo jf a[xt If]q
;+hfn
-nf]sn c/
jfO8 Pl/of g]6js{__ df
;+rf/ ug{ k|of]u x'g]
pks/0fx?
;d]t,
zLif{s *$=$#, *%=@%,
*%=@& jf *%=@* sf
k|;f/0f jf ;+u|x0f
pks/0fx? afx]s .
WjgL, 5jL jf cGo
cfFs8f k|;f/0f jf
;+u|x0f
lgldQsf
pks/0fx?, tf/;lxt jf
tf//lxt ;+hfn -h:t} M
:yfgLo jf a[xt If]q
;+hfn -nf]sn c/ jfO8
Pl/of g]6js{__ df
;+rf/ ug{ k|of]u x'g]
pks/0fx? ;d]t .
cfwf/
:yfgx?
-a]; :6]zG;_
WjgL, 5jL jf cGo
cfFs8fnfO{ ;+u|x0f ug]{
kl/jt{g ug]{ / k|;f/0f
jf k'g?Tkfbg ug]{
oGqx?, :jLrL /
/fpl6
pks/0fx?
;d]t
cGo

182

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

8517.70.00

85.18

8518.10.00

8518.29.00

cx? -kf6{;_
;"IdWjgL
jfxs
-dfOqmf]kmf]]g_ x? / To;
lgldQsf
wf/sx?
-:6of08;_
;+nUgs
-OgSnf]h/_ df cf/f]lkt
-dfp06]8\_ eP jf
gePsf Wjlg lj:tf/s
oGqx?
-nfp8\
:kLs;{_
;'IdWjlg
jfxs
-dfOqmf]kmf]g_
;lDdlnt -sDjfO08_
ePsf] jf gePsf] s0f{
>j0foGq -x]8 kmf]g_ x?
tyf s0f{ >j0foGq
-Oo/ kmf]g_ x?, / Ps
;"IdWjlgjfxs
-dfOqmf]kmf]g_ tyf Ps
jf Ps eGbf a9L Wjlg
lj:tf/s
oGq
-nfp8:kLs/_ x? ePsf
;d'Rro -;]6_ x?
>Aofj[lQ
j}B'lts
lj:tf/s
-cl8of]
lk|mSj]G;L
On]lS6s
PlDKnkmfo/_
x?
j}B'lts WjgL k|jWb{s
oGq -On]lS6s ;fp08
PDKnLkmfo/_
sf
;d'Rrox? -;]6\;_
dfOqmf]kmf]]g / ltgsf
c8];fx?
afleq c8\ofOPsf jf
gc8\ofOPsf
nfp8
l:ks/x?M
cGo

183

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

85.23

l8:sx?, 6]kx?, ;'ul7t


cj:yfsf
jfikLs/0f
gx'g]
-;f]ln8:6]6
gg\ef]nf6fOn_ ;+ro
pks/0fx?,
:df6{
sf8{x? / WjgL jf
cGo
k|j[lQnfO{
clen]vg ug{ lgldQsf
cGo dfWod, clen]vg
ul/Psf jf gul/Psf
l8:s pTkfbgsf nflu
k|of]u x'g] Dofl6;x? /
dfi6/x?, t/ efu #&
sf pTkfbgx? afx]s .
r'DjsLo dfWodM
8523.29.00

cGoM

8523.41.00

rfIf'ifLo
-clK6sn_
dfWodM
/]s8{ gul/Psf]

8523.49.00

cGo

8523.52.00

cw{;+jfxs
-;]ldsG8S6/_ dfWodM
;'ul7t
cj:yfsf
jfikLs/0f
gx'g]
-;f]ln8:6]6
gg\
ef]nf6fOn_
;+ro
pks/0fx?
:df6{ sf8{x?

8523.59.00

cGo

8523.51.00

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

cGo
8523.80.10

;6j]o/x?

184

df]n
k|ltzt %

8523.80.90

85.25

8525.60.00

8525.80.00

cGo
;+u|x0f
pks/0f
-l/;]K;g P]k/]6;_ jf
Wjlg clen]vg -;fp08
l/sl8{_ jf k'g?Tkfbg
-l/k|f]8\o"l;_ pks/0f
-P]k/]6;_ ;dflji6 eP
jf gePsf], /]l8of]
k|;f/0f
-/]l8of]
a|f]8sfl:6_
jf
6]lnlehg
lgldQsf
k|;f/0f
pks/0f
-6fG;ld;g Pk/]6;_
6]lnlehg Sofd/fx?
l8lh6n Sofd/fx? /
lel8of] Sofd/fl/s8{;{
.
;+u|x0f
pks/0f
-l/;]K;g
Pk/]6;\_
;dflji6
6fG;ld;g
pks/0fx?
6]lnlehg Sofd/fx?,
l8lh6n Sofd/fx? /
lel8of]
Sofd/f
l/s8{/x?
-lel8of]
Sofd/f /]s8{;{_

185

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

85.28

8528.61.00

8528.72.10
8528.72.90

/]l8of]
k|;f/0f
-a|f]8sf:6_
u|fxsx?
-l/l;e;{_ cyjf Wjlg
jf lel8of] clen]vg
-l/sl8{_ jf k'g?Tkfbg
-l/k|f]8\o"l;_ pks/0fx?
-P]k/]6;_
;dflji6
-Ogs/kf]/]l6_ ePsf jf
gePsf,
6]lnlehg
lgldQsf
;+u|x0f
-l/;]K;g_
pks/0f
-P]k/]6;_
6]lnlehg
;+u|x0f
pks/0fx?
;dflji6
gePsf
df]lg6/x? -k/LljIfsx?_
/ k|f]h]S6/ -k|If]lkq_
x? .
k|f]h]S6/ -k|If]lkq_ x?M
zLif{s *$=&! sf]
:jrflnt
cfFs8f
k|zf]wg
k|0ffnLdf
k"0f{?kdf jf d'Vo?kdf
k|of]u x'g] lsl;dsf]
/]l8of]
a|f]8sfi6
l/l;e/x? jf WjgL jf
b[io clen]vg jf
k'g?Tkfbg pks/0fx?
;dfj]z ePsf jf
gePsf
6]lnlehg
lgldQsf
;+u|x0f
pks/0fx?M
cGo /+lug
cgP;]DaN8
cj:yfsf
cGo-tof/L
6]nLlehg_

186

df]n
k|ltzt
?=!)

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

85.29

zLif{s *%=@% b]lv


*%=@*
;Ddsf
pks/0fx?sf]
nflu
k"0f{tof jf d'Votof
k|of]uof]Uo kf6{k"hf{x? .
cGo M
8529.90.10

85.31

8531.20.00

8531.90.00

6]lnlehg l/l;e/sf

df]n
k|ltzt !%

zLif{s *%=!@ jf
*%=#)
afx]ssf
ljB'tLo Wjlg jf b[Zo
;"rs
pks/0fx?
-h:t}306L,
;fO/g,
O+l8s]6/ Kofg]n, rf]/
306L -ju{n/ Pnfd{_ jf
cfunfuLsf]
306L
-kmfo/ cnfd{_ .
t/n :kml6s ;fdfu|L
-Pn=;L=8L=_ jf k|sfz
Oldl6
8fof]8\;
df]n
-Pn=O=8L=_
;dflji6
k|
l
tzt
10
Ol08s]6/ Kofg]n
kf6{k'hf{x?
df]n
k|ltzt
10

85.32

8532.10.00

l:y/ Eofl/Pjn /
ldnfpg x'g] ljB'tLo
;Gwfl/q -Sofkfl;6/_
-lk|;]6_ .
%).^) xh{ ;ls{6sf]
k|of]usf] nflu tof/
ul/Psf] l:y/ ;Gwfl/q
-Sofkfl;6/_ / )=%
s]=ef/
-kfj/
Sofkfl;6/_ eGbf sd
Ifdtf gePsf] l/PS6Le
zlQm ;+rfng ug{ ;Sg]
ePsf]
cGo l:y/ ;Gwfl/q
-Sofkfl;6/_M
187

df]n
k|ltzt
10

8532.21.00
8532.22.00
8532.23.00
8532.24.00
8532.25.00
8532.29.00
8532.30.00

8532.90.00

85.33

8533.10.00

8533.21.00
8533.29.00

8533.31.00
8533.39.00

6\ofG6fnd

df]n
k|ltzt !)
cfNd'lgod
df]n
On]S6f]nfOl6s
k|ltzt !)
;]/flds 8fOO{n]lS6s,
df]n
l;n n]o/
k|ltzt !)
;]/flds 8fOO{n]lS6s,
df]n
dlN6n]o/
k|ltzt !)
sfuh jf Knfli6ssf]
df]n
8fOO{n]lS6s
k|ltzt !)
cGo
df]n
k|ltzt !)
Eofl/Pjn
jf
P8hi6]jn
-ldnfpg
df]n
x'g]_ -lk|;]6_ Sofkfl;6/ k|ltzt !)
kf6{k'hf{x?
df]n
k|ltzt !)
ljB't
k|lt/f]ws
-/]l;i6/_
-l/of]:6\of6\
/
kf]6]GzLof]ld6/ ;d]t_,
tfk k|lt/f]ws afx]s .
l:y/ sfa{g k|lt/f]ws,
sDkf]lh;g jf lkmNd
df]n
h:tf
k|ltzt !)
cGo l:y/k|lt/f]wsM
@) jf6 ;Ddsf] zlQm
df]n
;+rfng Ifdtfsf nflu k|ltzt !)
cGo
df]n
k|ltzt !)
tf/ hf]l8Psf] 36a9
x'g]
-Eofl/Pjn_
k|lt/f]ws, l/of]:6\of6\;
/ kf]6]GzLof]ld6/M
@) jf6 ;Ddsf] zlQm
df]n
;+rfng Ifdtfsf nflu k|ltzt !)
cGo
df]n
k|ltzt !)
188

8533.40.00

8533.90.00

85.34

8534.00.00

85.36

8536.50.00

8536.69.00
8536.90.00

cGo
36a9
x'g]
k|lt/f]ws, l/of]i6\of6\;
df]n
/ kf]6]GzLof]ld6/ ;d]t
k|ltzt !)
kf6{k'hf{x?
df]n
k|ltzt !)
lk|G6]8 ;ls{6 -5flkPsf
df]n
kl/kyx?_ .
k|ltzt !)
!)))
ef]N6;Ddsf]
ef]N6]h ePsf] jfNg]
lgefpg] -:jLlr_ jf
ljB'tLo kl/kysf] nflu
jf ljB't kl/kydf jf
;+u hf]8\gsf] nflu
rflxg]
j}B'lts
pks/0fx? -h:t}, :jLr,
l/n], o"h, ;h{ ;k|];/,
Knu, ;s]6, NofDk
xf]N8/
/
cGo
;+of]hsx? -sg]S6;{_
hS;g aS;];_ rfIf'ifLo
tGt'x?
-clK6sn
kmfOj;{_,
rfIf'ifLo
tGt'sf d'f jf df]6f
tf/x?
lgldQsf
;+of]hsx? -sg]S6;{_ .
cGo :jLrx?
df]n
k|ltzt !%
NofDk xf]N8/, Knu /
;s]6x? M
cGo
df]n
k|ltzt !%
cGo pks/0fx?
df]n
k|ltzt !%

189

85.40

8540.11.00

tftf], rL;f] Sofyf]8 jf


kmf]]6f]Sofyf]]8 eNe;\ /
6\o"a;\ -h:t}Eofs'd jf
e]kf]/ jf UofF; lkmN8
eNe / 6\o"a, ds{/L
cfs{ /]S6LkmfO eNe /
6\o"a, Sofyf]8 /] 6\o"a,
6]lnlehg
Sofd/f
6\o"a_ .
Sofyf]8/], 6]lnlehg
lkSr/ 6\o"a, lel8of]
dlg6/ Sofyf]8 /] 6\o"a
;d]tM
/+uLg

8544.42.00

ljB't?4
-OG;'n]6]8_,
-Ogfd]n nufPsf] jf
Pgf]8fOh ;d]t_, tf/
-jfo/_,
s]a'n
-sf]PS;]n s]a'n ;d]t_
/ sg]S6/;+u hf]l8Psf]
jf ghf]l8Psf] cGo
OG;'n]6]8
sG8S6/
clK6sn kmfOa/ s]a'n,
tf/, ljB't s08S6/ jf
sg]S6/ hf]8]sf] jf
ghf]8]sf]
k|To]s
9flsPsf /]zfx? -lzb\8
kmfOa/_ af6 ag]sf]
tf/ .
!)))
ef]N6;Ddsf]
nflu cGo On]lS6s
s08S6/x?M
sg]S6/;+u hf]l8Psf

8544.49.00

cGo

8544.70.00

clK6sn kmfOj/ s]j'n

85.44

190

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt !%
df]n
k|ltzt !%
df]n
k|ltzt !)

87.02

8702.10.10
8702.10.20
8702.10.30

8702.10.90

8702.90.10
8702.90.20
8702.90.30

8702.90.90

87.03

8fOe/ ;d]t !) jf ;f]


eGbf a9L ofq'x? af]Sg]
df]6/ uf8Lx? .
sDk|];gOlUg;g
OG6/gn
sDa;g
lki6f]g OlGhg -l8h]n
jf c4{ l8h]n_ ePsf]M
a;x? -@^ l;6 / ;f]
df]n
eGbf a9Lsf]]_
k|ltzt %
ldlga;x? -!% b]lv
df]n
@% ;Dd ;L6 ePsf]]_
k|ltzt=#%
dfOqmf] a;x? -!!
b]lv !$ ;Dd ;L6
df]n
ePsf]_
k|ltzt %%
hLk, sf/ / Eofgx?
df]n
k|ltzt ^)
cGo
a;x? -@^ l;6 / ;f]
df]n
eGbf a9Lsf]]_
k|ltzt %
ldlga;x? -!% b]lv
df]n
@% ;Dd ;L6 ePsf]]_
k|ltzt #%
dfOqmf] a;x? -!!
b]lv !$ ;Dd ;L6
df]n
ePsf]_
k|ltzt %%
hLk sf/ / Eofgx?
df]n
k|ltzt ^)
d"ntM
dflg;sf]
oftfoftsf] nflu ag]sf
df]6/ sf/x? / cGo
df]6/ uf8Lx? -zLif{s
*&=)@ afx]ssf_, :6];g
jfu]g / /];L sf/
;d]t .
d"ntM lxp+df ofqf
ug{sf nflu ag]sf
uf8Lx? uNkm sf/ /
o:t} uf8Lx?M

191

8703.10.10

8703.10.90

8703.21.10
8703.21.90
8703.22.00

8703.23.00

8703.24.00

8703.31.00
8703.32.00

8703.33.00

d"ntM lxp+df ofqf


ug{sf nflu ag]sf
df]n
uf8Lx?
k|ltzt ^)
cGo
df]n
k|ltzt ^)
:kfs{ OUgL;g OG6/gn
sDj:rg /]l;k|f]s]l6
lk|:6f]g Ol~hg ePsf
cGo uf8Lx?
l;ln08/
Ifdtf
!))) ;L=;L= ggf3]sf]
tLg kf+u|] uf8Lx?
df]n
-c6f]l/S;f_
k|ltzt %%
cGo
df]n
k|ltzt ^)
l;ln08/
Ifdtf
!,))) ;L=;L= gf3]sf]
t/ !,%)) ;L=;L=
df]n
ggf3]sf]
k|ltzt ^)
l;ln08/
Ifdtf
!,%)) ;L=;L= gf3]sf]
t/ #,))) ;L=;L=
df]n
ggf3]sf]
k|ltzt ^)
l;ln08/
Ifdtf
df]n
#,))) ;L=;L= gf3]sf]
k|ltzt ^)
sDk|]zg
OUgL;g
OG6/gn
sDj:rg
lk|:6f]g Ol~hg -l8h]n
jf cw{l8h]n_ ePsf
cGo uf8Lx?
l;ln08/
Ifdtf
df]n
!,%)) ;L=;L= ggf3]sf] k|ltzt ^)
l;ln08/
Ifdtf
!,%)) ;L=;L= gf3]sf]
t/ @,%)) ;L=;L=
df]n
ggf3]sf]
k|ltzt ^)
l;ln08/
Ifdtf
df]n
@,%)) ;L=;L= gf3]sf]
k|ltzt ^)
cGo
192

8703.90.90

87.04

8704.10.00

8704.21.10

8704.21.20.10

8704.21.20.20
8704.21.90.

cGo

df]n
k|ltzt ^)

j:t' jf ;fdfgx?
9'jfgLsf] k|of]usf cGo
df]6/ uf8Lx? .
/fhdfu{
aflx/sf]
k|of]usf nflu lgld{t
df]n
8Dk/x?
k|ltzt %
cGo, s+k]|;g OlUg;g
OG6/gn
sDa;g
lki6f]g OlGhg -8Lh]n
jf cw{ l8h]n_ ePsfM
afxgsf] s"n tf}n
-hL=eL=8An'=_ % 6g
ggf3]sf] M
d"nt
;fdfgsf]
cf];f/ k;f/ ug]{ 8fOe/
;lxt @ hgf eGbf a9L
dflg;sf] oftfoftsf]
nflu tof/ ;d]t ePsf
8an Sofa lksck
df]n
uf8L
k|ltzt ^)
d"nt
;fdfgsf]
cf];f/ k;f/ ug]{ 8fOe/
;lxt @ ;L6 ePsf]
l;+un Sofa lksck
df]n
uf8L
k|ltzt %)
8]lne/L Eofg
df]n
k|ltzt #)
cGo
df]n
k|ltzt %
afxgsf] s"n tf}n
-hL=eL=8An'_ % 6g
gf3]sf]M

193

8704.22.10

8704.22.90
8704.23.00

8704.31.00
8704.32.00

8704.90.00

87.06

8706.00.20

8706.00.30

8706.00.40

8706.00.50
8706.00.60.10

d"nt
;fdfgsf]
cf];f/ k;f/ ug]{ 8fOe/
;lxt @ hgf eGbf a9L
dflg;sf] oftfoftsf]
nflu tof/ ;d]t ePsf
8an Sofa lksck
df]n
uf8L
k|ltzt ^)
cGo
df]n
k|ltzt %
afxgsf] s"n tf}n
-hL= eL= 8An'_ @) 6g
df]n
gf3]sf]
k|ltzt %
cGo
:kfs{OlUg;g
OG6/gn
sDa;g
lki6f]g OlGhg ePsf]M
8]lne/L Eofg
df]n
k|ltzt #)
afxgsf] s"n tf}n
-hL=eL=8An'_ % 6g
df]n
gf3]sf]
k|ltzt %
cGo
df]n
k|ltzt %
zLif{s *&=)! b]lv
*&=)% ;Ddsf] df]6/
uf8Lsf nflu OlGhg;+u
hf]l8Psf r]l;; .
ldlga;x? -!% b]lv
@% ;Dd l;6 ePsf]_
df]n
sf
k|ltzt #%
dfOqmf]a;x? -!! b]lv
!$ ;Dd l;6 ePsf]_
df]n
sf
k|ltzt %%
hLk sf/ / Eofgx?sf
df]n
k|ltzt
^)
ltg kf+u|] uf8Lx?
df]n
-c6f]l/S;f_ sf
k|ltzt %%
8jn Sofj lksck
df]n
uf8Lx?sf]
k|ltzt ^)
194

8706.00.60.20

l;n Sofj lksck


uf8Lx?sf]

8706.00.60.30

8]lne/L Eofgsf

8706.00.70

8706.00.80

/fhdfu{
aflx/sf]
k|of]usf nflu lgld{t
8Dk/x?sf
a;, 6sx?sf

8706.00.90

cGo

87.08

8708.10.00

8708.21.00
8708.29.00
8708.30.00

8708.40.00
8708.50.00

zLif{s *&=)! b]lv


*&=)% sf df]6/
uf8Lsf kf6{k"hf{x? /
;xfos ;fdu|Lx? .
aDk/x? / ltgsf
kf6{k'hf{x?
uf8Lsf] d'Vo efu
-a8L_
sf
cGo
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx? -Sofj ;d]t_
M
;L6sf] ;'/Iff k]6Lx?
-;]6L ;L6 j]N6_
cGo
a|]sx? -ult/f]ws_ /
;xfos a|]sx? ltgsf
kf6{k"hf{x?
u]o/ afs;x? /
ltgsf kf6{k"hf{x?
cGo
6fG;ld;g
sDkf]g]G6;+u hf]8]sf] jf
ghf]8]sf]
l8km/]G;Lon;+usf]
8fOe
PS;n
/
gg8fOle PS;]nx?
ltgsf kf6{k'hf{x?
195

df]n
k|ltzt
%)
df]n
k|ltzt #)
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

8708.70.00

8708.80.00

8708.91.00
8708.92.00

8708.93.00
8708.94.00

8708.95.00

8708.99.00

87.11

8711.10.00

;8s kf+u|fx? -/f]8


lAxN;_
/
ltgsf
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx?
;:k]G;g k|0ffnLx? /
ltgsf
kf6{k'hf{x?
-zsPAhf]j{/x? ;d]t_
cGo kf6{k"hf{x? /
;xfos ;fdu|Lx?M
/]l8P6/ / ltgsf
kf6{k'hf{x?
;fOn]G;/
-dkmn;{_ / PShi6
kfOkx?
ltgsf
kf6{k'hf{x?
Snr
/ ltgsf
kf6{k'hf{x?
:6]l/ kf+u|fx?, :6]l/
sf]nd -:t+e_ / :6]l/
afs;x?
ltgsf
kf6{k'hf{x?
OGNof6/
k|0ffnL
ePsf
;]6L
Po/Aofux?
ltgsf
kf6{k'hf{x?
cGo
df]6/;fOsnx?
-df]k]8 ;lxt_ / ;fO8
sf/ /lxt jf ;lxt
;fOsndf ;xfos df]6/
h8fg
u/]sf]
;fO8sf/x? .
l;ln08/ Ifdtf %)
;L=;L=
ggf3]sf]
/]l;k|f]s]l6
OG6/gn
sDa;g lki6f]g OlGhg

196

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
$)

8711.20.00

8711.30.00

8711.40.00

8711.50.00

8711.90.00

87.14

8714.10.00

8714.91.00
8714.92.00

l;ln08/ Ifdtf %)
;L=;L= gf3]sf] t/ @%)
;L=;L=
ggf3]sf]
/]l;k|f]s]l6
OG6/gn
sDa;g lki6f]g OlGhg
l;ln08/ Ifdtf @%)
;L=;L= gf3]sf] t/ %))
;L=;L=
ggf3]sf]
/]l;k|f]s]l6
OG6/gn
sDa;g lki6f]g OlGhg
l;ln08/ Ifdtf %))
;L=;L= gf3]sf] t/ *))
;L=;L=
ggf3]sf]
/]l;k|f]s]l6
OG6/gn
sDa;g lki6f]g OlGhg
l;ln08/ Ifdtf *))
;L=;L=
gf3]sf]
/]l;k|f]s]l6
OG6/gn
sDa;g lki6f]g OlGhg
cGo
zLif{s *&=!! b]lv
*&=!#
;Ddsf]
uf8Lx?sf] kf6{k"hf{x? /
;xfos ;fdu|Lx? .
df]6/ ;fOsn -df]k]8
;d]t_ sf]
cGo M
k||]md / kmf]s{, / ltgsf
kf6{k"hf{x?
kf+u|fsf] /Ldx? /
:kf]s -rSsfsf] k|To]s
lqHofsf/ aL+8, kf+u|f
cf]x|fnf]df
u'8\gaf6
/f]Sg] 808f_

197

df]n
k|ltzt
$)
df]n
k|ltzt
$)
df]n
k|ltzt
$)
df]n
k|ltzt
$)
df]n
k|ltzt
$)

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %

8714.93.00

8714.94.00

8714.95.00
8714.96.00
8714.99.90

90.10

9010.90.00

kf+u|fsf] efu -xa_,


le/fnf]df
kfpbfg
grfnL ult/f]w ug]{
kf+u|fsf] efu -sf]i6/
a|]ls xj_ / kf+u|fsf]
efusf] ult/f]ws -xa
a|]s/_
/
:jtGq
rSsfsf] bf+t rSsf
-:k|f]s]6 lAxn_
ult/f]ws
-a|]|S;\_,
le/fnf]df
kfpbfg
grfnL ult/f]w ug]{
kf|fsf] efu -sf]i6/
a|]ls xj_ / kf|fsf]
efusf]
ult/f]ws
-xj a]|s/_ ;d]t, /
ltgsf kf6{k"hf{x?
sf7Lx?
k]8n / qm] luo/,
ltgsf kf6{k"hf{x?
cGo

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

of] efusf] cGoq pNn]v


gePsf] jf ;dfj]z
gePsf] t:jL/ ;DaGwL
-rnlrq ;DaGwL ;d]t_
k|of]uzfnfx?df k|of]u
x'g]
pks/0f
/
cf}hf/x? g]u]6f]:sf]k
k|f]h]S;g :qmLg -k|If]ks
kbf{_ .
kf6{k'hf{ / ;xfos
df]n
;fdfgx?
k|ltzt !)

198

90.11

9011.10.00
9011.20.00

9011.90.00

90.12

9012.10.00

9012.90.00

;"Id
kmf]]6f]u|fkmL
-kmf]]6f]dfOs|f]u|fkmL_,
l;g]kmf]6f]dfOs|f]u|fkmL jf
dfOs|f]k|f]h]S;g -;"Id
k|If]k0f_ sf] nflu ;d]t
;+o'Qm rfIf'if ;"IdbzL{
oGqx?
-sDkfp08
clK6sn dfOs|f]:sf]k_ .
:6Ll/of]:sf]lks
dfOqmf];sf]K;
;"Id kmf]]6f] lvRg]
-kmf]]6f]]dfOqmf]u|fkmL_,
;"Id rnlrq lvRg]
-l;g]kmf]6f]dfOs|f]u|fkmL_ jf
;"Id k|If]k0f -dfOqmf]
k|f]h]S;g_ sf cGo ;"Id
bz{s
oGqx?
-dfOqmf]:sf]K;_
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdfgx?
rfIf'if
-clK6sn_
;"Idbz{s
oGqx?
-dfOqmf]:sf]K;_ afx]ssf
;"Idbz{s
oGqx?
ljjlt{t
pks/0fx?
-l8|ofS;g Pk/]6;_ .
b'/jLIf0f
oGqx?
-dfOqmf]:sf]K;_, clK6sn
dfOqmf]:sf]kx? afx]s
ljjt{g
pks/0fx?
-l8k|mofS;g Pk/]6;\_
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx?

199

df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

90.17

9017.20.00

9017.90.00

90.26

9026.10.00

9026.20.00
9026.80.00
9026.90.00

lvRg], lrgf] nufpg], jf


ul0ftLo lx;fj ug]{
cf}hf/x? -h:t}lv+Rg]
d]lzg, gS;f ptfg]{
oGq, k|f]6ofS6/, gS;fsf
;]6x?, :nfO8\ ?nx?,
l8:s SofNs'n]6/_ o;
efudf cGoq gk/]sf],
xftn] nDjfO{ gfKg]
cf}hf/x? -h:t}gfKg]
808L / lkmQf jf
dfOqmf]ld6/,
Soflnk;{_ .
cGo lvRg], lrgf]
nufpg] / ul0ftLo
lx;fj ug]{ cf}hf/x?
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx?
Uof+; jf c? t/n
kbfy{sf k|jfx, tx,
bjfj jf cGo ljljwtf
-e]l/ojN;_ gfKg] jf
k/LIf0f ug]{ -h:t}
k|jfxdfks, ;txdfks,
Dofgf]dL6/
-xfjf jf
jfiksf] bjfj gfKg]
oGq_ tfkdfks_ cf}hf/
/ pks/0fx?, zLif{s
()=!$, ()=!%, ()=@*
jf ()=#@ sf cf}hf/ /
pks/0fx? afx]s .
t/nsf] k|jfx jf ;tx
gfKg jf k/LIf0f ug{sf]
nflu
bjfj gfKg jf k/LIf0f
ug{sf] nflu
cGo cf}hf/x? /
pks/0fx?
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx?
200

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt
df]n
k|ltzt

%
%
%
%

90.27

9027.20.00

9027.50.00

9027.80.00

ef}lts jf /f;folgs
ljZn]if0f-h:t}
wjLs/0fdfks
-kf]nf/Lld6/_,
k/fjt{dfks
l/k\m|ofS6f]ld6/_,
a0f{qmddfks
-:k]S6f] ld6/_, Uof+; jf
w'jf+ ljZn]if0f ug]{
pks/0fx?_ sf k|of]usf
cf}hf/x? / pks/0fx?
RofkRofk
nfUg]
-le:sf]l;6L_,
l5btf
-kf]/f]l;6L_,
k|;f/0f
-PS;kfG;g_
;txsf]
wf/0fIfdtf
-;km]{];
6]G;g_ jf o:t} gfKg] jf
k/LIf0f ug]{ cf}hf/ /
oGqx? tfksf] dfqf,
Wjlg jf k|sfzsf] gfk
jf k/LIf0f ug]{ cf}hf/x?
/ pks/0fx? -PS:kf]h/
dL6/ ;d]t_ ;"Idst{s
-dfOqmf]6f]D;_ .
j0f{n]v
-qmf]Sof6f]u|fkm_ / ljB't\
;+/r0f
;DaGwL
-On]S6f]kmf]]l/l;;_
pks/0fx?
rfIf'if
ljsL/0f
-o"=eL=, lelhjn, cfO=
cf/=_ k|of]u ug]{ cGo
cf}hf/x? / pks/0fx?
cGo cf}hf/x? /
pks/0fx?

201

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

90.30

9030.40.00

9030.90.00

cf];Lnf]:sf]k
-bf]ngbzL{_,
:k]S6d
-j0f{k6_ ljZn]ifs /
zLif{s ()=@* sf
dfks -ld6/_ afx]ssf
ljB'tsf] dfqf gfKg] jf
k/LIf0f ug{sf] nflu
k|of]u
x'g]
cGo
cf}hf/x? / pks/0fx?
cNkmf, la6f, ufdf,
PS;/],
sl:ds
-cGtl/If_ jf cGo
cfof]gfOlh
-ljB't
c0f'_
ljsL/0f
-/]8LP;g_ gfKg] jf kQf
nufpg] cf}hf/ /
pks/0fx? .
ljz]iftM
b"/;+rf/sf]
nflu lgld{t cGo
cf}hf/x? / pks/0fx?
-h:t}qm;6sdL6/,
u]g
ldhl/
ug]{
cf}hf/x?,
l8:6f];{g
ofS6/
ld6/,
;f]kmf]]ld6/_
kf6{k"hf{x? / ;xfos
;fdu|Lx?

df]n
k|ltzt %
df]n
k|ltzt %

b|i6Jo M
-!_ cGtMz'Ns b/aGbLdf dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg PDa'n]G;, zj jfxg, ckftf ePsf JolQmn] k|of]u
ug{ ldNg] u/L agfO{Psf :s'6/ / Aofl6af6 rNg] 6]Dkf]sf]
r]l;;df cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
ckftf ePsf JolQmn] k|of]u ug]{ :s'6/ k}7f/L jf
:yfgLo vl/b ubf{ lt/]sf] cGtMz'Ns To:tf] :s'6/
oftfoft Joj:yf sfof{nodf lghsf] gfddf btf{ ePsf]
cj:yfdf dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f
dGqfno jf ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf]
l;kmfl/;df k}7f/L ubf{ lt/]sf] cGtMz'Ns ;DalGwt
eG;f/ sfof{noaf6 / :yfgLo v/Lb ubf{ lt/]sf]
202

-@_
-#_
-$_
-%_
-^_

-&_
-*_
-(_

-!)_
-!!_
-!@_

cGtMz'Ns cfGtl/s /fh:j ljefuaf6 lkmtf{ ul/g]5 .


cfly{s jif{ @)^%^^ ;Dd vl/b eO{ df}Hbftdf /x]sf
cGtMz'Ns nfUg] ;jf/L ;fwgxsf] cGtMz'Ns c;'n ug]{
k|lqmof cfly{s P]g, @)^% adf]lhd g} x'g]5 .
s'g} klg dlb/fsf] sS6]n u/]df l;=g+= !) adf]lhdsf]
b/aGbL nfUg]5 .
&) o"=kL= zlQmsf] tof/L dlb/f l;=g+= !^ sf] /]lS6kmfO8
l:k|6 k|of]u u/L dfq agfpg kfOg]5 .
dfa{nsf] :yfgLo pTkfbgdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
;Djt @)^% ;fn sfl{Qs ! ut] g]kfn /fhkqdf
k|sflzt lghL u'06f, lem6L ef/L ;DaGwL ;"rgf cGtu{t
k|fKt ;'ljwf cGtu{t eG;f/ dx;'n 5"6df k}7f/L ul/Psf]
JolQmut k|of]hgsf j:t'xdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
df]6/ ;fOsnsf] :yfgLo pTkfbgdf krf; k|ltzt / cGo
;jf/L ;fwgsf] :yfgLo pTkfbgdf nfUg] cGtMz'Nsdf
kRrL; k|ltzt 5"6 x'g]5 .
ljB'tLo dfWodaf6 rNg] ;jf/L ;fwgxdf cGtMz'Ns
nfUg] 5}g .
cf}Bf]lus gLlt, @)^& sf] cg';"rL( df pNn]v ePsf
clt cljsl;t If]qdf :yflkt :yfgLo kmnk"mndf
cfwfl/t pBf]uaf6 pTkflbt a|f08Lsf] pTkfbgdf o;
cGtMz'Ns b/aGbL cg';f/ nfUg] cGtMz'Nsdf c;L
k|ltzt 5"6 x'g]5 .
cGtMz'Ns b/aGbL k|of]hgsf] nflu lgwf{l/t cf7 c+ssf]
pkzLif{snfO{ tYof k|of]hgsf] nflu dxflgb]{zsn] c+s
yk ug{ ;Sg]5 .
cGtM z'Ns nfUg ;Sg] j:t'xsf] JofVof tyf xfdf]{gfOH8
sf]8 tf]Sg] sfd cfjZostf cg';f/ eG;f/ ljefu;Fu
k/fdz{ lnO{ ljefun] ug{ ;Sg]5 .
dlb/f, ljo/ / r'/f]6 k}7f/Lstf{ jf ;f] sf] ljqm]tf
Ohfhtkqjfnfn] ljqmL ug]{ v'b|f d"No cfly{s jif{sf]
z'?df / d"No kl/jt{g ePsf] cj:yfdf kl/jt{g x'gf;fy
203

@(=

;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg u/L hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .


-!#_ zLif{s *%=)& cGtu{t kg]{ ln8 Pl;8 Jof6Lsf] cfGtl/s
pTkfbgdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
-!$_ dlb/fsf] cGtMz'Ns u0fgf ubf{ k|lt Pn= lk= ln6/ jf k|lt
ln6/dWo] h'g a9L x'G5 ;f]xL b/df u0fgf u/L c;'n pk/
ul/g]5 .
-!%_ xft] d]lzg tyf 3/]n' k|ljlwaf6 pTkfbg ul/g] l;Gs]
rfprfp pBf]uaf6 pTkflbt -Ready to Eat gePsf]_
sfFrf] j:t'df cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
-!^_ pBf]un] k}7f/L ug]{ zLif{s &@=!# sf] pkzLif{s
&@!#=()=!) sf] M. S. Wire Rod in Coil sRrf
kbfy{df pBf]u ljefusf] l;kml/zdf cGtMz'Ns 5'6
lbOg]5 .
-!&_ rfnL; jf ;f]eGbf a9L ;L6 Ifdtfsf sDtLdf kfFr j6f
a;x? ;fj{hlgs oftfoftdf ;~rfng ug]{ u/L btf{
ePsf ;xsf/L ;+:yfx? tyf sDkgLx?n] plNnlvt
k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ pQm Ifdtfsf tof/L a; Pj+
ltgsf r]l;;x?df cGtMz'Ns 5'6 lbOg]5 . To;/L k}7f/L
u/]sf ;jf/L ;fwgx? k}7f/L u/]sf] ldltn] bz jif{ gk'uL
laqmL lat/0f, gfd;f/L jf s'g} lsl;dn] xs x:tfGt/0f
ug{ kfOg] 5}g . bz jif{ gk'uL gfd;f/L, laqmL jf s'g}
lsl;dn] xs x:tfGt/0f u/]df k|rlnt sfg"g adf]lhd k'/}
cGtMz'Ns nfUg]5 .
dlb/f P]g, @)#! df ;+zf]wg M dlb/f P]g, @)#! sf],
-!_
bkmf @ sf] v08 -u_ kl5 b]xfosf v08 -u!_, -u@_,
-u#_, -u$_ / -u%_ ylkPsf 5g\ M
-u!_ cGtMz'Ns clws[t eGgfn] cGtMz'Ns ;DaGwL
k|rlnt sfg"g adf]lhd tf]lsPsf] clws[t ;Demg'
k5{ .
-u@_ pTkfbs eGgfn] dlb/f pTkfbg ug{ Ohfhtkq
k|fKt u/]sf] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yf ;Demg'
k5{ .
-u#_ JolQm eGgfn] s'g} JolQm, k|lti7fg, ;+3,
;fem]bf/L ;+:yf, ;xsf/L, ;+o'Qm Joj;fo, u'7L jf
204

-@_

-#_

sf]ifsf] ;~rfns, k|f]k|fO6/ jf d'Vo e} sfd ug]{


k|ltlglw jf Ph]06 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
gfkmfsf] p2]Zo lnO{ jf glnO{ dlb/fsf] pTkfbg
jf k}7f/L u/L yf]s jf v'b|f jf h'g;'s} ?kdf
laqmL ljt/0f ug]{ lgsfo jf To:tf] lgsfosf]
zfvf, pkzfvf jf To:t} cGo sf/f]af/ ug]{ :yfg
;d]tnfO{ hgfpF5 .
-u$_ k}7f/L eGgfn] k|rlnt sfg"g adf]lhd
ljb]zaf6 g]kfnleq dlb/f Nofpg] sfo{ ;Demg'
k5{ .
-u%_ ljefu eGgfn] cfGtl/s /fh:j ljefu ;Demg'
k5{ .
bkmf ^ sf] ;f b]xfosf] bkmf ^ /flvPsf] 5 M
^= Ohfhtkq lng' kg]{ M cGtMz'Ns P]g, @)%* jf ;f]
P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd Ohfhtkq
glnO{ s;}n] klg dlb/fsf] pTkfbg, k}7f/L, laqmL
jf ;~ro ug{ kfpg] 5}g .
bkmf !@ sf] ;f b]xfosf] bkmf !@ /flvPsf] 5 M
!@= ;hfo M -!_
s;}n] b]xfosf s;"/ u/]df
lauf] hkmt u/L lauf] adf]lhd hl/afgf jf Ps
jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 M
-s_ cGtMz'Ns P]g, @)%* adf]lhd
dlb/fdf ltg'{ kg]{ cGtMz'Ns
bafPdf, l5kfPdf jf 5n]df,
-v_ Ohfhtkq glnO{ dlb/f pTkfbg
jf k}7f/L u/]df,
-u_ s'g} JolQmn] e'mf n]vf jf lst]{
sfuh tof/ u/L o; P]g ljk/Lt
s'g} s;"/ u/]df .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ jf -u_
df plNnlvt s;"/ ug{ k|oTg jf b'?T;fxg u/]df
;f] pkbkmfdf plNnlvt ;hfosf] cfwf ;hfo
x'g]5 .
-#_ s;"/;Fu k|ToIf jf k/f]If ?kdf k|of]u
x'g cfPsf] efF8f jt{g, j:t' jf ;]jf pTkfbg ug{
k|of]u ul/Psf] Hofjn, d]zLg, pks/0f jf ;jf/L
;fwg ;d]t hkmt x'g]5 .
205

#)=

t/ To:tf] s;"/ ug]{ JolQmn] ;jf/L ;fwg


k|of]u u/]sf] / ;jf/L wgLsf] cg'dlt ljgf ;jf/L
;fwg To:tf] sfddf k|of]u u/]sf] ePdf To:tf]
;jf/L ;fwg hkmt gu/L ;jf/L wgLnfO{ kRrL;
xhf/ ?k}ofF hl/afgf / ;jf/L rfnsnfO{ s;"/sf]
k|s[lt x]/L tLg dlxgf;Dd s}b jf kGw|xhf/
?k}oFf;Dd hl/afgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg To:tf] ;jf/L ;fwg ef8fsf] ;jf/Ldf
btf{ u/L ;jf/L ;fwgsf] dflnssf] ;+nUgtfdf
k|of]u u/]sf] kfOPdf To:tf] ;jf/L ;fwg hkmt
x'g]5 .
-$_
bkmf !% sf] ;f b]xfosf] bkmf !% /flvPsf] 5 M
!%= k'g/fj]bg M -!_ o; P]g adf]lhd cGtMz'Ns
clws[tn] u/]sf] lg0f{o pk/ /fh:j
Gofoflws/0fdf / g]kfn ;/sf/n] tf]sL lbPsf]
clwsf/Ln] u/]sf] lg0f{o pk/ ;DalGwt k'g/fj]bg
cbfntdf k'g/fj]bg nfUg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg lbg]
JolQmn] k'g/fj]bg lbPsf] kGw| lbgleq
k'g/fj]bgsf] Ps k|lt ;DalGwt sfof{nodf btf{
u/fpg' kg]{5 .
-%_
bkmf !& sf] ;f b]xfosf] bkmf !& /flvPsf] 5 M
!&= k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g] M o; P]gdf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg dlb/f k|zf;g ;DaGwL
cGo k|rlnt g]kfn sfg"g adf]lhd Ohfhtkq,
dlb/fsf] sRrf kbfy{, pTkfbg, lgisfzg,
k|ltnAwL b/, b/aGbL / b:t'/ ;DaGwL Joj:yf
cGo k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g]5 .
-^_
o; P]gsf] 7fpF 7fpFdf /x]sf cg'dltkq eGg] zAbsf]
;f Ohfhtkq eGg] zAb / cGtMz'Ns clwsf/L
eGg] zAbxsf] ;f cGtMz'Ns clws[t eGg] zAbx
/fvL ?kfGt/0f ul/Psf] 5 .
cfos/ P]g, @)%* df ;+zf]wgM cfos/ P]g, @)%* sf],
-!_
bkmf @ sf],
-s_ v08 -h_ sf] ;f b]xfosf] v08 -h_ /flvPsf]
5 M
206

-h_ cfo eGgfn] s'g} JolQmn] /f]huf/L,


Joj;fo, nufgL jf cfsl:ds nfeaf6
k|fKt u/]sf] cfo ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] o; P]g adf]lhd u0fgf ul/Psf]
;f] cfosf] s'n /sdnfO{ ;d]tnfO{
hgfpF5 .
-v_
v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -h!_ ylkPsf] 5 M
-h!_ cfsl:ds nfe eGgfn] lrf, pkxf/,
k'/:sf/, alS;;, lhtf}/L jf cGo s'g}
klg cfsl:ds ?kdf k|fKt x'g] nfe
;Demg' k5{ .
-u_
v08 -9_ sf] pkv08 -@_ sf] ;f b]xfosf]
pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M
-@_ clu|d s/ sL ug]{ JolQm jf s/ sL
x'g] JolQmn] bkmf () adf]lhd a'emfpg'
kg]{ /sd jf ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{
JolQmn] bkmf ($ adf]lhd a'emfpg' kg]{
/sd jf clu|d s/ bflvnf ug'{ kg]{
JolQmn] bkmf (%s= adf]lhd a'emfpg'
kg]{ /sd jf bkmf ((, !)), !)!
adf]lhd s/ lgwf{/0f eP cg';f/
a'emfpg' kg]{ /sd .
-3_ v08 -t_ kl5 b]xfosf] v08 -t!_ ylkPsf] 5 M
-t!_ sf/f]af/ eGgfn] s'g} cfo jif{sf]
/f]huf/L, Joj;fo jf nufgLsf] cfo
u0fgf ug]{ k|of]hgsf] nflu bkmf &, *
jf ( adf]lhd ;dfj]z ul/g] hDdf
/sd a/fa/sf] sf/f]af/ ;Demg' k5{ .
-_
v08 -b_ sf] ;f b]xfosf] v08 -b_ /flvPsf] 5 M
-b_ u}/ Jofj;flos s/of]Uo ;DklQ
eGgfn] b]xfosf ;DklQ afx]ssf hUuf,
ejg tyf s'g} lgsfodf /x]sf] lxt jf
;'/If0f ;Demg' k5{ M
-!_ Jofj;flos ;DklQ, x|f;of]Uo
;DklQ jf Jofkfl/s df}Hbft,
-@_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] lgDg
cj:yfsf] lghL ejg,
207

-r_

-s_ cljlR5Gg bz jif{ jf ;f]eGbf


a9L cjlw :jfldTjdf /x]sf]
/
-v_ ;f] JolQmn] cljlR5Gg jf
k6s k6s u/L s'n bz
jif{ jf ;f]eGbf a9L
a;f]af; u/]sf],
:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf]
nflu lghL ejg eGgfn] ejg
/ ejgn] cf]u6]sf] If]qkmn
a/fa/sf] hUuf jf Ps /f]kgL
hUufdWo] h'g 36L x'G5 ;f] nfO{
;Demg' k5{ .
-#_ s'g} lxtflwsf/Lsf] cjsfz sf]ifdf
/x]sf] lxt,
-$_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] tL; nfv
?k}ofFeGbf sd d"Nodf lgM;u{
u/]sf] hUuf, 3/hUuf tyf lghL
ejg, jf
-%_ tLg k':tfleq ePsf] v/Lb, laqmL
afx]s cGo lsl;dn] x:tfGt/0f
u/L lgM;u{ u/]sf] ;DklQ .
v08 -w_ sf] ;f b]xfosf] v08 -w_ /flvPsf]
5 M
-w_ 5'6 kfpg] ;+:yf eGgfn] b]xfosf lgsfo
;Demg' k5{ M
-!_ s/ 5"6 kfpg] ;+:yfsf] ?kdf
ljefudf btf{ ePsf b]xfo
adf]lhdsf lgsfo M
-s_ gfkmf gsdfpg] p2]Zon]
:yfkgf ePsf ;fj{hlgs
k|s[ltsf ;fdflhs, wfld{s,
z}lIfs jf k/f]ksf/L ;+:yf,
-v_ ;fdflhs jf v]ns"b
;DaGwL ;'ljwf k|j4{g ug]{
p2]Zon] ;f] ;+:yf jf
208

-5_

-h_

-em_

To;sf ;b:oxn] nfe


glng] u/L u7g ePsf]
cJoj;foL
-Pd]Rof]/_
v]ns"b ;+:yf,
-@_ lgjf{rg cfof]udf btf{ ePsf]
/fhgLlts bn,
-#_ ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf
jf lhNnf ljsf; ;ldlt,
t/ 5"6 kfpg] ;+:yfsf]
p2]Zo cg';f/ sfo{ ;DkGg x'Fbf
jf s'g} JolQmf/f ;f] ;+:yfnfO{
k|bfg ul/Psf ;DklQ jf ;]jf
afktsf] s'g} e'QmfgL ubf{
afx]s ;f] ;+:yfsf] ;DklQ / ;f]
;+:yfn] k|fKt u/]sf] /sdaf6
s'g} JolQmnfO{ s'g} kmfObf
k'ofPsf] eP To:tf] ;+:yfnfO{
o; v08 adf]lhd s/ 5"6 x'g]
5}g .
v08 -e_ sf] pkv08 -%_ df /x]sf pkv08
-!_, -@_ / -#_ eGg] zAbxsf] ;f pkv08
-!_, -@_, -#_ / -$_ eGg] zAbx /flvPsf
5g\ .
v08 -z_ sf] pkv08 -!_ / -@_ sf] ;f
b]xfosf pkv08 -!_ / -@_ /flvPsf 5g\ M
-!_ hldgaf6 kfgL, vlgh kbfy{ jf cGo
hLljt jf lgh{L{j ;|f]t lgsfNg] clwsf/
k|fKt u/] afktsf] e'QmfgL, jf
-@_ hldgaf6 ;du| jf cf+lzs ?kdf
lgsflnPsf] k|fs[lts ;|f]t / vlgh
kbfy{sf] hLljt jf lghL{j ;|f]tsf]
kl/df0f jf d"Nosf cfwf/af6 u0fgf
ul/Psf] /sd .
v08 -;_ sf] ;f b]xfosf] v08 -;_ /flvPsf] 5 M
-;_ ef8f eGgfn] 3/ axfn ;d]tsf d"t{
;DklQsf] axfn tyf kf cGtu{t
209

-`_

-6_

-7_

-8_

ul/Psf lk|ldod nufotsf ;a}


e'QmfgL ;Dg' k5{ .
t/ ;f] zAbn] k|fs[lts ;|f]t
afkt ePsf] e'QmfgLnfO{ hgfpg]
5}g .
v08 -ss_ sf] pkv08 -#_ df /x]sf a}1flgs
cg'ej k|bfg ug]{ eGg] zJbx?sf] ;f
a}1flgs cg'ej k|of]u ug]{] jf k|bfg ug]{
eGg] zJbx? /flvPsf 5g\ .
v08 -sv_ sf] ;f b]xfosf] v08 -sv_
/flvPsf] 5 M
-sv_ nufgL eGgfn] b]xfo adf]lhd afx]s
Ps jf PseGbf a9L ;DklQ wf/0f
ug]{ jf To:tf] ;DklQ nufgL ug]{
sfo{ ;Demg' k5{ M
-!_ ;DklQdf :jfldTj /fVg]
JolQmaf6 lghL k|of]udf
NofOPsf] ;DklQ /fVg] sfo{,
-@_
/f]huf/L jf Joj;fo .
t/ u}/ Jofj;flos
s/of]Uo ;DklQ /fVg] sfo{
nufgL dflgg]5 .
v08 -s_ sf],
-!_ pkv08 -!_ sf] b]xfo -v_ df /x]sf
s'g} cfo jif{sf] eGg] zAbx
lemlsPsf 5g\ .
-@_ pkv08 -#_ sf] b]xfo -v_ sf] cGTodf
jf, eGg] zAb ylkPsf] 5 .
-#_ pkv08 -$_ sf] b]xfo -s_ sf] cGTodf
jf, eGg] zAb ylkPsf] 5 .
-$_ pkv08 -$_ kl5 b]xfosf] pkv08
-$s_ ylkPsf] 5 M
-$s_ g]kfn ;/sf/,
-%_ pkv08 -^_ df /x]sf] / eGg] zAbsf]
;f jf eGg] zAb /flvPsf] 5 .
v08 -sem_ sf] pkv08 -@_ df /x]sf]
lk|ldod eGg] zAbsf] ;f C0f bfloTj
210

-@_

cGtu{tsf] 5"6, lk|ldod eGg] zAbx


/flvPsf 5g\ .
-9_
v08 -s`_ df /x]sf ul/Psf] jf eGg]
zAbx lemlsPsf 5g\ .
-0f_
v08 -s7_ kl5 b]xfosf] v08 -s7!_ ylkPsf]
5 M
-s7!_ ljB'tLo dfWod eGgfn] sDKo"6/,
kmofS;, Od]n, OG6/g]6, ljB'tLo
Sof; d]lzg, lkm:sn lk|G6/ ;Demg'
k5{ / ;f] zAbn] ljefun] tf]s]sf
cGo :jLs[t dfWodnfO{ ;d]t
hgfpF5 .
-t_
v08 -s0f_ df /x]sf pkv08 -$_ eGg]
zAbxsf] ;f pkv08 -%_ eGg] zAbx
/flvPsf 5g\ .
-y_
v08 -sg_ kl5 b]xfosf] v08 -sg!_ ylkPsf]
5 M
-sg!_ ;dfof]lht s/of]Uo cfo eGgfn]]
s'g} JolQmsf] s'g} cfo jif{sf] s/
of]Uo cfosf] u0fgf ubf{ bkmf !@
adf]lhd s'g} /sd g36fO{ tyf bkmf
!$ sf] pkbkmf -@_, bkmf !& jf !*
adf]lhd sL gu/L u0fgf ul/Psf]
s/of]Uo cfo ;Dg' k5{ .
-b_
v08 -sn_ df /x]sf sfo{;Fu ;DalGwt s'g}
lgsfodf eGg] zAbxsf] ;f s'g} lgsfodf
v08 -d_ adf]lhdsf] eGg] zAbx ylkPsf
5g\ .
bkmf $ sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ s'g} cfo jif{sf nflu bkmf # df
plNnlvt s'g} JolQmn] bflvnf ug'{kg]{ s/sf]
/sd ;f] bkmfsf] v08 -s_, -v_ / -u_ df
plNnlvt s'g} Ps jf PseGbf a9L JolQmsf]
x}l;otn] ;f] JolQmn] bflvnf ug'{kg]{ s/sf]
hDdf /sd a/fa/ x'g]5 .
211

-v_
-u_

-3_

-_

pkbkmf -@_ df /x]sf bkmf %! jf &! eGg]


zAbxkl5 jf b'j} bkmf eGg] zAbx
ylkPsf 5g\ .
pkbkmf -#_ sf] v08 -u_ sf] ;f b]xfosf]
v08 -u_ /flvPsf] 5 M
-u_ /f]huf/bftfn] e'QmfgL u/]sf] cf}ifwL
pkrf/ vr{ afktsf] s/ ldnfg /
/f]huf/bftfn] g} e'QmfgL ul/lbPsf]
cjsfz of]ubfg dfq 36fpg bfaL
u/]sf] tyf bkmf !@ adf]lhd rGbf afkt
vr{ 36fpg bfaL gu/]sf] .
pkbkmf -$_ sf],
-!_ v08 -s_ kl5 b]xfosf] v08 -s!_
ylkPsf] 5 M
-s!_ cf}ifwL pkrf/ vr{ afkt bkmf %!
adf]lhd tyf clu|d s/sL afkt
bkmf (# adf]lhd s/ ldnfg ug{
bfaL gu/]sf],
-@_ v08 -v_ sf] ;f b]xfosf] v08 -v_
/flvPsf] 5 M
-v_ Joj;foaf6 k|fKt cfo b'O{ nfv
?k}ofF / Joj;fosf] sf/f]af/ aL; nfv
?k}ofFeGbf a9L gePsf],
-#_
v08 -u_ kl5 b]xfosf] v08 -3_
ylkPsf] 5 M
-3_ d"No clea[l4 s/df btf{
gePsf] .
pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$s_
ylkPsf] 5 M
-$s_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf s'g} cj:yf k'/f
u/]sf bkmf # sf] v08 -s_ adf]lhdsf] jfl;Gbf
k|fs[lts JolQmn] s'g} cfo jif{df sf/f]af/sf]
cfwf/df bflvnf ug'{ kg]{ s/ cg';"rL ! sf]
bkmf ! sf] pkbkmf -!&_ df tf]lsPsf] b/
cg';f/ u0fgf ul/Psf] /sd a/fa/ x'g]5 M
212

-#_

-$_

-s_ ;f] cfo jif{df ;f] JolQmsf]


g]kfndf >f]t ePsf] Joj;foaf6
k|fKt cfodfq ePsf],
-v_ bkmf %! adf]lhd cf}iflw pkrf/
vr{ jfkt s/ ldnfg ug{ bfjL
gu/]sf],
-u_ bkmf (# adf]lhd clu|d s/ s6[L
bfjL gu/]sf],
-3_ Joj;fosf] sf/f]af/ jflif{s aL;
nfv ?k}ofFeGbf a9L / krf; nfv
?k}ofFeGbf 36L ePsf],
-_ d"No clea[l4 s/df btf{
gePsf], /
-r_ lrlsT;s, Ol~hlgo/, n]vf
k/LIfs, sfg"g Joj;foL, v]nf8L,
snfsf/, k/fdz{bftf nufotsf
k|fs[lts JolQmn] k|bfg ug]{
k/fdz{ tyf ljz]if1 ;]jf afktsf]
cfo gePsf] .
-r_
pkbkmf -^_ df /x]sf bkmf ** eGg]
zAbxsf] ;f bkmf *&, **, **s= / *(
eGg] zAbx /flvPsf 5g\ .
bkmf % sf],
-s_ t];|f] x/kmdf /x]sf bkmf !@ jf eGg]
zAbxkl5 12s= jf 63 jf tLg} bkmf eGg]
zAbx ylkPsf 5g\ .
-v_ v08 -v_ sf] cGTodf /x]sf] / eGg] zAb
lemlsPsf] 5 .
-u_ v08 -u_ kl5 b]xfosf] v08 -3_ ylkPsf] 5 M
-3_ cfsl:ds nfe .
bkmf ^ sf] ;f b]xfosf] bkmf ^ /flvPsf] 5 M
^= lgwf{/0fof]Uo cfo M o; P]gsf] cwLgdf /xL s'g}
JolQmsf] s'g} cfo jif{df s'g} /f]huf/L, Joj;fo,
nufgL jf cfsl:ds nfeaf6 ePsf] b]xfosf
cfonfO{ lgwf{/0f of]Uo cfo dflgg]5 M
213

-%_
-^_
-&_

-*_

-s_ afl;Gbf JolQmsf] cfosf] ;|f]t


hxfF;'s} ePklg ;f] jif{df ;f]
JolQmsf] /f]huf/L, Joj;fo,
nufgL jf cfsl:ds nfeaf6
ePsf] cfo, /
-v_ u}/afl;Gbf JolQmsf] ;f] jif{df
cfosf] ;|f]t g]kfndf ePsf]
/f]huf/L, Joj;fo, nufgL jf
cfsl:ds nfeaf6 ePsf] cfo .
t/ lgwf{/0fof]Uo cfodf bkmf
!! jf ^$ jf b'a} bkmf adf]lhd
s/ 5"6 lbOPsf] s'g} klg cfo
;dfj]z x'g] 5}g .
bkmf & sf] pkbkmf -!_ df /x]sf cfodf u0fgf ug'{
kg]{5 eGg] zAbxsf] ;f cfo x'g]5 eGg] zAbx
/flvPsf 5g\ .
bkmf ( sf] pkbkmf -!_ df /x]sf dfgL u0fgf ug'{
kg]{5 eGg] zAbxsf] ;f x'g]5 eGg] zAb /flvPsf]
5.
bkmf !) sf],
-s_ v08 -s_ df /x]sf] ;lGwdf eGg] zAbsf] ;f
;lGw jf ;Demf}tf eGg] zAbx? /flvPsf 5g\ .
-v_ v08 -5_ sf] pkv08 -#_ kl5 b]xfosf] pkv08
-$_ ylkPsf] 5 M
-$_ g]kfn lwtf]kq af]8{n] cfgf] p2]Zo cg'?k
cfh{g u/]sf] /sd .
-u_ v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -em_ ylkPsf] 5 M
-em_ g]kfn ;/sf/sf] h'g;'s} k|sf/sf] cfo .
bkmf !! sf],
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf]
5 M
-@_ ;xsf/L P]g, @)$* adf]lhd btf{ eO{
;~rfng ePsf] s[lif jf jg k}bfjf/df cfwfl/t
/]zd v]tL tyf /]zd pTkfbg, kmnk"mn v]tL,
pTkfbg tyf kmnk"mn k|zf]wg, kz'kfng, 8]/L
pBf]u, s'v'/fkfng, dT:okfng, lrof v]tL tyf
214

k|zf]wg, skmL v]tL tyf k|zf]wg, hl8j'6L v]tL


tyf k|zf]wg, t/sf/Lsf aLp lahg pTkfbg,
df}/Lkfng, dx pTkfbg, /a/ v]tL, sj'lnolt jg,
Pu|f]km/]i6L cflb Jofj;flos jg ;DaGwL
Joj;fox h:tf s[lif tyf jghGo pBf]ux,
t/sf/L e08f/sf nflu :yflkt zLt e08f/, s[lif
;DaGwL aLp lahg, kz' cfxf/f, bfgf, sL6gfzs
cf}ifwL, dn tyf s[lif cf}hf/ -oflGqs zlQmaf6
rNg] afx]s_ sf] sf/f]af/ ug]{ ;xsf/L ;+:yf tyf
u|fdL0f ;d'bfodf cfwfl/t art tyf C0f
;xsf/L ;+:yf jf ;+3sf] cfodf s/ nfUg] 5}g .
o:tf] ;+:yf jf ;+3n] ljt/0f u/]sf] nfef+zdf
;d]t s/ nfUg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu
u|fdL0f ;d'bfo eGgfn] dxfgu/kflnsf,
pkdxfgu/kflnsf tyf tL If]q;Fu hf]l8Psf ufpF
ljsf; ;ldlt / gu/kflnsf afx]ssf] If]q ;Demg'
k5{ .
-v_ pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -@s_ ylkPsf] 5 M
-@s_ u|fdL0f ;d'bfodf cfwfl/t n3' ljQ
;+:yf, u|fdL0f ljsf; a}, x'nfs art a} / pkbkmf
-@_ adf]lhdsf ;xsf/Ldf hDdf u/]sf] lgIf]kaf6
cflh{t jflif{s kRrL; xhf/ ?k}ofF;Ddsf] Aofh
cfodf s/ nfUg] 5}g .
-u_ pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf]
5 M
-#_ s'g} JolQmnfO{ s'g} cfo jif{df ljz]if
pBf]u / ;"rgf k|ljlw pBf]uaf6 ePsf] cfodf b]xfo
adf]lhd s/ nufOg]5 M
-s_
tLg ;o jf ;f]eGbf a9L g]kfnL
gful/snfO{ jif{e/L g} k|ToIf /f]huf/L
lbg] ljz]if pBf]u / ;"rgf k|ljlw
pBf]unfO{ ;f] jif{sf] cfodf nfUg]
s/sf] gAa] k|ltzt, afx| ;o jf
;f]eGbf a9L g]kfnL gful/snfO{
jif{e/L g} k|ToIf /f]huf/L lbg] ljz]if
pBf]unfO{ ;f] jif{sf] cfodf nfUg]
215

-s!_

-v_

-u_

s/sf] c;L k|ltzt, dlxnf, blnt jf


ckfxdWo]
sDtLdf
t]QL;
k|ltztnfO{ ;d]t ;dfj]z u/L Ps
;o hgfeGbf a9L g]kfnL gful/snfO{
jif{e/L k|ToIf /f]huf/L lbPsf] ljz]if
pBf]unfO{ ;f] jif{sf] cfodf nfUg]
s/sf] c;L k|ltzt,
jif{e/L g]kfnL gful/snfO{ dfq k|ToIf
/f]huf/L lbPsf] laz]if pBf]u, s[lifhGo
pBf]u / ko{6g If]q;Fu ;DalGwt
pBf]unfO{ ;f] jif{sf] cfodf nfUg]
s/sf] ;Q/L k|ltzt,
t/ of] ;'ljwf k|fKt ug]{
pBf]un] slDtdf Ps ;o hgfnfO{
/f]huf/L k|bfg u/]sf] x'g' kg]{5 .
clt
cljsl;t,
cljsl;t,
cNkljsl;t If]qxdf ljz]if pBf]u
;~rfng ePsf] eP To:tf] pBf]u
;~rfng ePsf] cfo jif{ ;d]t bz
cfo jif{sf nflu ;f] jif{xsf] cfodf
nfUg] s/sf] qmdzM bz, aL; / tL;
k|ltzt,
Ps ca{eGbf a9Lsf] k"hL nufgLdf
:yfkgf x'g] / kfr ;oeGbf a9LnfO{
jif{e/L g} k|ToIf /f]huf/L k|bfg ug]{
laz]if pBf]unfO{ sf/f]af/ z'? u/]sf]
ldltn] kfFr jif{;Dd k"0f{ ?kdf cfos/
5'6 lbO{ To;kl5sf] tLg jif{;Dd nfUg]
s/sf] krf; k|ltzt,
t/ xfn ;~rfngdf /x]sf
To:tf pBf]un]] sDtLdf kRrL;
k|ltzt hl8t Ifdtf a[l4 u/L Ps
ca{ k"hL k'ofO{ kfFr ;oeGbf a9LnfO{
jif{e/L g} k|ToIf /f]huf/L k|bfg u/]df
To;/L Ifdtf a[l4af6 k|fKt ePsf]
cfodf kfFr jif{;Dd k"0f{ ?kdf
216

cfos/ 5'6 lbO{ To;kl5sf] tLg


jif{;Dd nfUg] s/sf] krf; k|ltzt .
-3_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -#s_, -#v_, -#u_,
-#3_, -#_, -#r_, -#5_, -#h_, -#em_, -#`_ / -#6_
ylkPsf 5g\ M
-#s_ ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf]usf]
cfodf nfUg] cfos/ / To:tf pBf]un] ljt/0f ug]{
nfef+zdf nfUg] s/df b]xfo adf]lhd 5'6 x'g]5 M
-s_ lxdfnL lhNnf / g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf]
kxf8L lhNnfdf /x]sf] ljz]if cfly{s
If]qdf :yflkt pBf]un] sf/f]af/ z'?
u/]sf] ldltn] bz jif{;Dd nfUg]
cfos/sf] zt k|ltzt / To;kl5sf
cfo jif{df nfUg] cfos/sf] krf;
k|ltzt,
-v_ v08 -s_ df plNnlvt If]q jfx]ssf]
cGo If]qdf /x]sf] ljz]if cfly{s If]qdf
:yflkt pBf]un] sf/f]af/ z'? u/]sf]
ldltn] kfFr jif{;Dd nfUg] cfos/sf]
zt k|ltzt / To;kl5sf cfo jif{df
nfUg] cfos/sf] krf; k|ltzt,
-u_ ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf]un]
ljt/0f u/]sf] nfef+zdf nfUg] s/sf]
sf/f]af/ z'? u/]sf] ldltn] kfFr jif{;Dd
zt k|ltzt / To;kl5sf] tLg jif{;Dd
krf; k|ltzt,
-3_ ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf]usf
ljb]zL nufgLstf{n] ljb]zL k|ljlw jf
Joj:yfkg ;]jf z'Ns tyf /f]oN6Laf6
cfh{g u/]sf] cfodf nfUg] cfos/sf]
krf; k|ltzt
-_ ljz]if pBf]u, s[lifhGo pBf]u / ko{6g
If]q;Fu ;DalGwt pBf]un] cfkm\gf] ;+lrt
d'gfkmfnfO{ ;f]xL pBf]usf] Ifdtf
lj:tf/sf] nflu z]o/df k"FhLs/0f u/]sf]
cj:yfdf To:tf] k"FhLs/0fdf nfef+z
217

ljt/0f :j?k nfUg] nfef+z s/df zt


k|ltzt .
-#v_ k]6f]lnod tyf k|fs[lts UofF; cGj]if0f
tyf pTvgg\ ug]{ sf/f]af/ ug]{ JolQmn] ;Djt\ @)&%
;fn r}q dlxgf;Dd Jofkfl/s ?kdf sf/f]af/
;~rfng u/]df sf/f]af/ ;~rfng u/]sf] ldltn]
klxnf] ;ft jif{;Dd k"/} cfos/ 5"6 kfpg]5 /
To;kl5sf] tLg jif{;Dd krf; k|ltzt cfos/ 5"6
kfpg]5 .
-#u_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L tf]s]sf] 6]Sgf]nf]hL kfs{, jfof]6]s kfs{ /
;"rgf k|ljlw kfs{leq :yflkt ;6j]o/ ljsf;,
tYof k|zf]wg, ;fOj/ Sofk]m, l8lh6n Doflk
;DaGwL pBf]usf] cfodf nfUg] s/sf] krf; k|ltzt
5"6 x'g]5 .
-#3_ ;Djt\ @)*) ;fn r}q dlxgf;Dd
hnljB'tsf] Jofkfl/s ?kdf pTkfbg, k|;f/0f jf
ljt/0f ;'? ug]{ cg'dlt k|fKt JolQm jf lgsfon]
klxnf] bz jif{;Dd k"/} cfos/ 5'6 kfpg] 5 /
To;kl5sf] kfF+r jif{;Dd krf; k|ltzt cfos/ 5'6
kfpg]5 . o:tf] ;'ljwf ;f}o{, jfo' tyf h}ljs
kbfy{af6 pTkfbg x'g] ljB'tn] ;d]t kfpg]5 .
t/ of] pkbkmf k|f/De ePsf avt Jofkfl/s
pTkfbg k|f/De ul/;s]sf cg'dltkq k|fKt JolQmsf]
xsdf cg'dltkq k|fKt ubf{sf jvtsf] Joj:yf sfod
/xg]5 .
-#_ pTkfbgd'ns pBf]un] pTkfbg u/]sf]
j:t' lgof{t u/]df k|fKt cfodf nfUg] s/sf] b/df
kRrL; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#r_ ;8s, k'n, ljdfg:yn / ;'? dfu{
lgdf{0f tyf ;~rfng u/]df jf 6fd, 6nLa;df
nufgL u/L ;~rfng u/]df ;f]af6 k|fKt cfodf nfUg]
s/sf] b/df rfnL; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#5_ lwtf]kq ahf/df ;"lrs[t ePsf
pTkfbgd'ns, ko{6g ;]jf, hnljB't pTkfbg, ljt/0f
tyf 6fG;ld;g ug]{ / bkmf !! sf] pkbkmf -#u_ df
218

pNn]v ePsf lgsfox?nfO{ nfUg] s/df bz


k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#h_ clt cljsl;t If]qdf :yflkt
kmnk"mndf cfwfl/t a|f08L, ;fO8/ Pj+ jfOg pTkfbg
ug]{ pBf]unfO{ sf/f]af/ ;'? u/]sf] ldltn] bz jif{;Dd
rfnL; k|ltzt cfos/ 5'6 x'g]5 .
-#em_ s'g} JolQmn] af}l4s ;DklQ lgof{t
afkt k|fKt /f]oN6L cfodf nfUg] cfo s/sf] b/df
kRrL; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#`_ s'g} JolQmn] jf}l4s ;DklQsf]
x:tfGt/0ff/f laqmL u/L k|fKt u/]sf] cfodf nfUg]
cfos/sf] b/df krf; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#6_ b'O{ ca{eGbf a9Lsf] k"FhL nufgLdf
:yfkgf x'g] ko{6g If]q;+u ;DalGwt pBf]u jf
cGt/f{li6o p8fg ;~rfng ug]{ xjfO{ sDkgLnfO{
sf/f]af/ z'? u/]sf] ldltn] kfFr jif{;Dd k"0f{ ?kdf /
To;kl5sf] tLg jif{;Dd nfUg] cfos/sf] b/df
krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
t/ xfn ;~rfngdf /x]sf To:tf pBf]u
jf xjfO{ sDkgLn] xfnsf] hl8t Ifdtfsf] sDtLdf
kRrL; k|ltzt Ifdtf a[l4 u/L b'O{ ca{ k"FhL
k'ofPdf To;/L Ifdtf a[l4af6 k|fKt ePsf] cfodf
kfFr jif{;Dd k"0f{ ?kdf / To;kl5sf] tLg jif{;Dd
nfUg] cfo s/sf] b/df krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-_ pkbkmf -$_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -$_ /flvPsf]
5 M
-$_ pkbkmf -!_, -@_, -#_ sf] v08 -s_ /
-v_, pkbkmf -#s_, -#v_, -#u_ / -#3_, cg';"rL! sf]
bkmf ! sf] pkbkmf -!#_, -!$_ / -!%_ / bkmf @ sf]
pkbkmf -@_, -#_, -#s_ / -$_ adf]lhdsf JolQmn]
cfosf] u0fgf ubf{ cGo 5'} JolQmf/f ;f] cfo dfq
k|fKt u/] ;/x dfgL ;f] cfosf] u0fgf ug'{ kg]{5 .
-r_ pkbkmf -%_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -%_ /flvPsf]
5 M

219

-%_ Pp6} cfosf] ;DaGwdf o; bkmf


adf]lhd PseGbf a9L 5"6 kfpg ;Sg] cj:yf ePsf]
JolQmn] cfk"mn] /f]h]sf] s'g} Pp6f 5'6 dfq kfpg]5 .
-5_ pkbkmf -^_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -&_ ylkPsf] 5 M
-&_ pkbkmf -#s_ / -#u_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;f]xL pkbkmfxdf plNnlvt
pBf]u jf Joj;fo ;~rfng ug{ k|of]u ePsf] ;DklQ
;fljsdf cGo JolQmn] ;f]xL lsl;dsf] jf cGo
lsl;dsf] pBf]u jf Joj;fo ;~rfng ug{ k|of]u
u/]sf] k'/fgf] ;DklQ eP ;f] pkbkmfx adf]lhdsf]
;'ljwf k|fKt x'g] 5}g .
-(_
bkmf !! kl5 b]xfosf bkmf !!s= / !!v= ylkPsf
5g\ M
!!s= k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfngdf
nfUg] s/ M k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf
;~rfng ug{sf nflu g]kfn ;/sf/ / s'g}
JolQmsf aLr s'g} ;Demf}tf ePdf ;f] ;Demf}tf
ubf{sf jvt sfod /x]sf] P]gn] Joj:yf u/]sf]
s/sf ;'ljwfx To:tf] k"jf{wf/ lgdf{0f tyf
;~rfng ug]{ JolQmn] ;Demf}tf cjlwe/
pkef]u ug{ kfpg]5 .
!!v= /fli6o dxTjsf k"jf{wf/ ljsf; cfof]hgfxdf
;x'lnot M /fli6o dxTjsf hnljB't cfof]hgf,
cGt/f{li6o ljdfg:yn, e"ldutdfu{ tyf
;8sdfu{, /]ndfu{ h:tf k"jf{wf/ ljsf;
cfof]hgf tyf tLg ;ohgfeGbf a9L :jb]zL
sfdbf/nfO{ /f]huf/L lbg] / krf; k|ltzteGbf
a9L :jb]zL sRrf kbfy{ pkof]u ug]{
pTkfbgzLn pBf]u -r'/f]6, dlb/f / ljo/
pBf]u afx]s_ df ;Djt\ @)&% ;fn r}t
d;fGt;Dd u/]sf] nufgLsf] cfo;|f]t vf]lhg]
5}g .
-!)_ bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg ;f] pkbkmf adf]lhd s'g} cfo jif{df 36fpg
kfpg] vr{ Ps nfv ?k}ofF jf ;f] JolQmsf] ;f] jif{sf]
220

-!!_

-!@_

;dfof]lht s/of]Uo cfosf] kfFr k|ltztdWo] h'g 36L


x'G5 ;f]eGbf a9L x'g] 5}g .
bkmf !@ kl5 b]xfosf bkmf !@s= / bkmf !@v=
ylkPsf 5g\ M
!@s= ;Dkbf ;+/If0f / v]ns"bsf] ljsf;df u/]sf]
vr{ M s'g} sDkgLn] s'g} cfo jif{df ljefusf]
k"j{ :jLs[lt lnO{ g]kfnleq /x]sf k|frLg,
wfld{s tyf ;f+:s[lts ;Dkbfsf] ;+/If0f tyf
;+aw{g ug]{ jf v]ns"bsf] ;fj{hlgs ef}lts
k"jf{wf/ lgdf{0f ug]{ sfo{df u/]sf] vr{dWo] bz
nfv ?k}ofF;Ddsf] /sd jf lgwf{/0f of]Uo
cfosf] bz k|ltztn] x'g] /sddWo] h'g 36L
x'G5 ;f] /sd cfgf] ;f] jif{sf] s/of]Uo cfo
u0fgf ubf{ 36fpg bfaL ug{ ;Sg]5 .
!@v= k|wfgdGqL b}jL k|sf]k p4f/ sf]if / g]kfn
;/sf/n] :yfkgf u/]sf] k'glg{df{0f sf]ifdf
of]ubfg u/]sf] vr{ M s'g} JolQmn] s'g} cfo
jif{df k|wfgdGqL b}jL k|sf]k p4f/ sf]if /
g]kfn ;/sf/n] :yfkgf u/]sf] k'glg{df{0f
sf]ifdf of]ubfg u/]sf] /sd ;f] jif{sf] s/of]Uo
cfo u0fgf ubf{ 36fpg ;Sg]5 .
bkmf !$ sf],
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf ;f] JolQmsf] eGg]
zAbxkl5 Joj;fo jf nufgLaf6 cfo
cfh{g x'g] sfo{sf nflu l;h{gf ePsf]] eGg]
zAbx ykL ;f]xL pkbkmfsf] v08 -v_ df
/x]sf] k|ltaGwfTds jfSof+z lemlsPsf] 5 .
-v_
pkbkmf -@_ df /x]sf ;f] pkbkmf adf]lhd
sL ug{ kfpg] s"n Jofh /sd b]xfosf
/sdxsf] hDdfeGbf a9L x'g] 5}g eGg]
zAbxsf] ;f lgoGq0f ug]{ JolQm jf ;Da4
JolQmnfO{ Jofh e'QmfgL u/]df pkbkmf -!_
adf]lhd sL ug{ kfpg] To:tf] Jofh /sd
b]xfosf /sdxsf] hDdfeGbf a9L x'g] 5}g
eGg] zAbx /fvL ;f]xL pkbkmfsf] v08 -v_
df /x]sf s/of]Uo cfosf] eGg] zAbxsf]
221

-!#_

bkmf
-s_

-v_

-u_

-!$_

bkmf
-s_

;f ;dfof]lht s/of]Uo cfosf] eGg]


zAbx /flvPsf 5g\ .
!% sf],
pkbkmf -^_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -^_
/flvPsf] 5 M
-^_ s'g} JolQmsf] Joj;fosf] Jofkf/
df}Hbft osLg ug{ g;lsg] ePdf ;f] JolQmn]
klxnf] k|flKt klxnf] lgisfzg t/Lsf jf efl/t
cf};t nfut t/Lsfaf6 Jofkf/ df}Hbftsf]
nfut u0fgf ug{ 5gf}6 ug{ ;Sg]5 .
pkbkmf -*_ sf] v08 -s_ sf] ;f b]xfosf]
v08 -s_ /flvPsf] 5 M
-s_ efl/t cf};t nfut t/Lsf adf]lhd
u0fgf ubf{ n]vfsf] ;j{dfGo l;4fGt
cGtu{t Joj;fodf /x]sf pxL
lsl;dsf ;a} Jofkf/ df}Hbftsf] efl/t
cf};t nfutsf] cfwf/df u0fgf ug]{ .
:ki6Ls/0fsf],
-!_
v08 -u_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds
jfSof+z ylkPsf] 5 M
t/ sf/vfgfsf] lz/f]ef/
nfutdf dd{t tyf ;'wf/ / x|f; sL
afktsf] s'g} /sd ;dfj]z x'g] 5}g .
-@_
v08 -3_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds
jfSof+z ylkPsf] 5 M
t/ kl/jt{gzLn sf/vfgf
lz/f]ef/ nfutdf dd{t tyf ;'wf/ /
x|f; sL afktsf] s'g} /sd ;dfj]z
x'g] 5}g .
!^ sf],
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf adf]lhd ug{
kfpg] vr{ sL ubf{ ;f] cfo jif{sf] cGTodf
222

-v_

-!%_

bkmf
-s_

-v_
-!^_

bkmf
-s_

/x]sf] ;DklQsf] ;d"xsf] x|f; cfwf/ /sdsf]


;ft k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .
t/
-s_ xjfO{ oftfoft ;]jf pknAw u/fpg]
JolQmn] g]kfn gful/s p8\8og
k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] dfkb08
adf]lhd xjfO{hxfhsf] k/LIf0f ubf{
nfu]sf] dd{t ;Def/ vr{df of] ;Ldf
nfu" x'g] 5}g .
-v_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf e"sDk k|efljt
lhNnfdf Iflt ePsf] ;DkQLsf]] dd{t
;Def/ vr{df s/bftfn] rfx]df of]]
;Ldf cfly{s jif{ @)&#.&$ ;Ddsf]
nflu nfu" x'g] 5}g .
pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_
/flvPsf] 5 M
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;Ldfsf]
kl/0ffd :j?k sL ug{ gkfOg] dd{t tyf
;'wf/ afkt s'g} clws vr{ jf ;f]sf] efu
cfufld cfo jif{sf] z'?df ;DalGwt ;DklQsf]
;d"xsf] x|f; cfwf/ /sddf hf]8\g kfpg]5 .
!& sf],
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} cfo jif{df ;f]
pkbkmf adf]lhd sf ug{ kfpg] vr{sf] ;Ldf
u0fgf ubf{ ;f] JolQmaf6 ;~rflnt ;a}
Joj;fosf] ;dfof]lht s/of]Uo cfosf] krf;
k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .
pkbkmf -#_ df /x]sf] efunfO{ eGg] zAbkl5
cfufld cfo jif{sf] z'?df eGg] zAbx
ylkPsf 5g\ .
!* sf],
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
223

-!&_
-!*_

n]lvPsf] eP tfklg s'g} cfo jif{df ;f]


pkbkmf adf]lhd sf ug{ kfpg] vr{sf] ;Ldf
u0fgf ubf{ ;f] JolQmaf6 ;~rflnt ;a}
Joj;fosf] ;dfof]lht s/of]Uo cfosf] krf;
k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .
-v_
pkbkmf -#_ df /x]sf] s'g} efunfO{ eGg]
zAbx kl5 cfufld cfo jif{sf] z'?df eGg]
zAbx ylkPsf 5g\ .
bkmf !( sf] pkbkmf -!_ df /x]sf ug{ kfpg]5 eGg]
zAbxsf] ;f ug'{ kg]{5 eGg] zAbx /flvPsf
5g\ .
bkmf @) sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] ;f b]xfosf]
v08 -v_ /flvPsf] 5 M
-v_ ;f] JolQmn] s'g} Joj;foaf6 Joxf]g'{
k/]sf] ljut ;ft cfo jif{xsf] sL x'g
gkfPsf] gf]S;fgL .
t/ ;fj{hlgs k"jf{wf/ ;+/rgfsf]
lgdf{0f tyf ;~rfng u/L g]kfn
;/sf/nfO{ x:tfGt/0f ug]{ cfof]hgf,
ljB't u[x lgdf{0f, pTkfbg tyf k|;f/0f
ug]{ cfof]hgf / g]kfn k]6f]lnod P]g,
@)$) adf]lhd k]6f]lnod sfo{ ug]{
lgsfosf] xsdf ljut afx jif{sf] sL
x'g gkfPsf] gf]S;fgL .
-v_
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{df s'g}
nufgLaf6 ePsf] cfo u0fgf ug]{ k|of]hgsf]
nflu ;f] JolQmn] cGo s'g} nufgLaf6 Joxf]g'{
k/]sf] ;f] jif{sf] sL x'g gkfPsf] gf]S;fgL /
;f] JolQmsf] ;f] nufgL / cGo s'g} nufgLaf6
Joxf]g'{ k/]sf] ljut ;ft cfo jif{x?sf] sL
x'g gkfPsf] gf]S;fgL sL ug{ kfpg]5 .
-u_
pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ ylkPsf]
5 M
-*_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{df
224

-!(_

bkmf
-s_

-v_

-@)_

bkmf
-s_

-v_

Joj;fo jf nufgLsf] cfodf k"0f{ s/ 5"6


k|fKt u/]sf] eP To:tf] cfo jif{df ePsf]
gf]S;fgL cfufld cfo jif{df ;f/L n}hfg Sof/L km/jf8{_ kfpg] 5}g .
@! sf] :ki6Ls/0fsf],
v08 -s_ sf] pkv08 -!_ df /x]sf k|fs[lts
JolQmsf] nflu ePsf] vr{x? eGg] zAbxsf]
;f k|fs[lts JolQmsf] lghL vr{ eGg]
zAbx /flvPsf 5g\ .
v08 -u_ sf] ;f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf]
5 M
-u_ gub e'QmfgL eGgfn] a}+s jf ljQLo
;+:yf dfkm{t k|lttkq, Psfp06 k]oL
r]s, 8f6, wgfb]z, 6]lnu|flkms
6fG;km/, dgL 6fG;km/ -x'08L_ f/f a}+s
vftfdf hDdf x'g] u/L ul/Psf] e'QmfgL
/ a}+s jf ljQLo ;+:yfaLr cGo s'g}
lsl;daf6 ul/Psf] :yfgfGt/0f afx]ssf
e'QmfgL ;Demg' k5{ .
@$ sf],
pkbkmf -@_ df /x]sf s'g} JolQmn] u/]sf]
cfosf] u0fgfdf eGg] zAbxsf] ;f s'g}
JolQmsf] cfo u0fgf ubf{ eGg] zAbx /fvL
;f]xL pkbkmfsf] v08 -s_ sf] pkv08 -@_ sf]
;f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M
-@_ To:tf] bfloTjsf] d"No oyfy{k/s 9n]
cg'dfg ug{ ;lsg] ePsf]df .
pkbkmf -#_ / -$_ sf] ;f b]xfosf pkbkmf
-#_ / -$_ /flvPsf 5g\ M
-3_ pkbkmf -1_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf]
eP
tfklg
a}+ls
Aoj;fosf
;DaGwdf g]kfn /fi^< a}+s P]g, 2058 tyf
a}+ls ;DaGwL k|rlnt sfg"gsf] cwLgdf /xL
g]kfn
/fi^<
a}+sn]
tf]s]sf]
n]vfgnfO{
ljefun] dfGotf lbg ;Sg]% .
t/ ;xsf/L ;+:yfn] Jofh cfosf]
n]vfg gub cfwf/df ;d]t ug{ ;Sg]% .
225

-@!_
-@@_

-@#_

-@$_

-@%_

-$_ Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] s'g}


JolQmsf] cfo Pqm'on cfwf/df u0fgf ubf{ ;f]
JolQmn] cfk"mn] kfpg' kg]{ s'g} e'QmfgL ;dfj]z
u/]sf]df jf cfk"mn] Joxf]g'{ kg]{ s'g} e'QmfgL sf
u/]sf]df ;6xL b/sf] km/ssf] sf/0f ;d]tn]
ubf{ ;f] JolQmn] e'QmfgL kfpFbf jf e'QmfgL lbFbf
km/s kg{ uPdf km/s /sdnfO{ e'QmfgL k|fKt
x'Fbf jf lbFbf ;dfof]hg ug'{ kg]{5 .
bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df /x]sf
/sdsf] ;f]wegf{ eGg] zAbxsf] ;f /sd lkmtf{
eGg] zAbx /flvPsf 5g\ .
bkmf @& sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df /x]sf b|Jo
-dgL_ jf / ;f]xL v08df /x]sf b|Jo / eGg] zAbx
lemlsPsf 5g\ .
bkmf @( sf] ;f b]xfosf] bkmf @( /flvPsf] 5 M
@(=ck|ToIf e'QmfgL M s'g} JolQmn] e'QmfgLstf{ jf
lgh;Fu ;Da4 JolQmn] u/]sf] e'QmfgLaf6 ck|ToIf
?kn] kmfObf lnPdf jf e'QmfgL k|fKt ug]{ cGo
JolQm tf]s]sf]df ljefun] lnlvt ?kdf ;"rgf
hf/L u/L To:tf] kmfObf lng] jf To:tf] cGo JolQm
tf]Sg] JolQmnfO{ g} ;f] e'QmfgL k|fKt ug]{ JolQmsf]
?kdf dfGg ;Sg]5 .
bkmf #! sf] v08 -v_ df b]xfosf k|ltaGwfTds
jfSof+zx? ylkPsf] 5 M
t/
-!_ afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf] JolQmut
b'3{6gfaf6 ePsf] zf/Ll/s Iflt afktsf]
Ifltk"lt{ e'QmfgL /sd cfodf ;dfj]z ug'{
kg]{ 5}g / ;f] b'3{6gfaf6 ePsf] Ifltsf]
pkrf/df nfu]sf] vr{ bkmf %! adf]lhd
s/ ldnfg bfaL ug{ kfpg] 5}g .
-@_ k|fs[lts JolQmsf] d[To' afkt k|fKt x'g]
Ifltk"lt{sf] /sd cfodf ;dfj]z ug'{ kg]{
5}g .
bkmf #@ sf] pkbkmf -#_ df /x]sf] laqm]tfn] eGg] zAb
lemlsPsf] 5 .
226

-@^_ bkmf #* sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -@_
sf] ;f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M
-@_ ;f] ;DklQ k|fKt ePsf] sf/0fn] ;f] JolQmsf]
cfo u0fgf ubf{ ;dfj]z ul/g' kg]{ s'g}
/sd .
-@&_ bkmf #( sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ sf] k|ltaGwfTds
jfSof+zdf /x]sf s/ nfu]sf] /sd eGg] zAbxsf]
;f e'QmfgL eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-@*_ bkmf $! sf],
-s_
v08 -s_ sf] pkv08 -@_ sf] ;f b]xfosf]
pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M
-@_ ;f] ;DklQ k'gM lgM;u{ xF'bf of] bkmf
adf]lhd lgM;u{ ePsf] avt;Dd ;f]
;DklQ afkt ul/Psf v"b vr{x -g]6
cfp6 uf]O_ k|flKt /sd a/fa/sf]
/sd eP ;/x dflgg]5 .
-v_
v08 -v_ sf] pkv08 -@_ sf] ;f b]xfosf]
pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M
-@_ ;f] bfloTj k'gM lgM;u{ x'Fbf of] bkmf
adf]lhd lgM;u{ ePsf] ;do;Dd
pkv08 -!_ adf]lhd bfloTj afkt
ul/Psf v"b cfDbfgLx vr{ /sd
a/fa/sf] eP ;/x dflgg]5 .
-@(_ bkmf $% sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ kl5 b]xfosf] v08
-u_ ylkPsf] 5 M
-u_ P]gsf] bkmf @ sf] v08 -b_ sf]
pkv08 -%_ adf]lhd x:tfGt/0f eO{
cfPsf] ;DklQsf] xsdf x:tfGt/0f ug]{
AolQmsf] nfut g} x:tfGt/0f eO{
;DklQ k|fKt ug]{ JolQmsf] nfut k/]sf]
dflgg]5 .
-v_
pkbkmf -@_ df /x]sf s/ nfUg] eGg]
zAbxsf] ;f s/of]Uo eGg] zAb /flvPsf]
5.
-u_
pkbkmf -$_ df /x]sf] glnO{ eGg] zAbsf]
;f glbO{ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
227

-#)_

bkmf $& kl5 b]xfosf] bkmf $&s= ylkPsf] 5 M


$&s= Joj;fo uflePsf] sf/0fn] x'g] lgM;u{ ;DaGwL
ljz]if Joa:yf M -!_ a+}ls tyf ljQLo
Joj;fo jf aLdf Joj;fo ug]{] Ps} k|s[ltsf
lgsfox? cfk;df ufleP/ -dh{/ jf
PSo'lhzg_ ePdf bkmf %& sf] pkbkmf -@_ sf]
v08 -s_, -v_, -3_, -_, -r_ / -5_ tyf ;f]xL
bkmfsf] pkbkmf -#_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
t/ ufleP/ cl:tTjdf g/x]sf]
lgsfosf] s'g} sL x'g g;s]sf] gf]S;fgL eP
To:tf] gf]S;fgL bfdf;fxLn] cfufld ;ft jif{df
sL ug'{ kg]{5 . o;/L ;dfg ls:tfdf gf]S;fgL
sL ug]{ lgsfo ;f] k"/} gf]S;fgL sL gub}{ k'gM
ljefhg ePdf sL ePsf] gf]S;fgL afkt sL
ePsf] /sddf uflePsf] -dh{/ jf PSo'lhzg_
cfly{s ai{fdf sfod /x]sf] s/sf] b/n] s/ ltg'{
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgsfox?
ufleO{ ;DklQ / bfloTjsf] lgM;u{ ePdf b]xfo
adf]lhd x'g]5 M
-s_ Jofkfl/s
df}Hbft
tyf
Jofj;flos ;DklQsf] lgM;u{sf]
xsdf,
-!_ lgM;u{sf] tTsfn cl3 ;f]
;DklQ afkt ePsf] v"b
vr{ a/fa/sf] /sd ;f]
lgM;u{ afkt ;f] JolQmn]
k|fKt u/]sf] dflgg]5, /
-@_ pkv08 -!_ df pNn]v eP
a/fa/sf] /sd ;DklQ
k|fKt ug]{ JolQmsf] nfut
k/]sf] dflgg]5 .
-v_ x|f;of]Uo ;DklQsf] lgM;u{sf]
xsdf,
-!_ lgM;u{ x'Fbfsf jvt
cg';"rL@ sf] bkmf $
adf]lhd ;d"xsf] 36\bf]
228

k|0ffnLsf] afFsL d"No


a/fa/sf] /sd ;f] lgM;u{
afkt
k|fKt
u/]sf]
dflgg]5, /
-@_ pkv08 -!_ df pNn]v
eP a/fa/sf] /sd ;DklQ
k|fKt ug]{ JolQmsf] nfut
k/]sf] dflgg]5 .
-u_ bfloTjsf] lgM;u{sf] xsdf,
-!_ lgM;u{sf] tTsfn cl3 ;f]
bfloTjsf] ahf/ d"No /
v"b cfDbfgLdWo] h'g 36L
x'G5 ;f] a/fa/sf] /sd
lgM;u{ afkt ;f] JolQmsf]
nfut k/]sf] dflgg]5, /
-@_ pkv08 -!_ df pNn]v
eP a/fa/sf] /sd bfloTj
jxg ug]{ JolQmn] ;f]
bfloTj jxg u/] afkt
k|fKt u/]sf] dflgg]5 .
-3_ Joj;fo ufEg] lgsfo jf
ufleP/ sfod ePsf] lgsfon]
uflePsf] ;DklQ / bfloTjsf]
nfut u0fgf ubf{ ufleg]
lgsfoaf6 ;f] uflePsf] Joj;fo
;~rfng u/]sf avt -dh{/ jf
PSo'lh;g cufl8_ sfod /x]sf
;DklQ / bfloTj afktsf] nfut
dfq v08 -s_, -v_ / -u_
adf]lhd u0fgf ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lgM;u{
ePsf] lgsfodf jf ufleP kZrftsf] lgsfodf
sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ ;fd"lxs ?kdf ;]jfaf6
cjsfz lbg] k|of]hgsf] nflu ul/g] yk Psd'i6
e'QmfgLdf -cjsfz sf]if dfk{mt ul/g] e'QmfgL
jf sd{rf/L ;]jf zt{df pNn]v eP cg';f/
ug'{kg]{ e'QmfgL afx]ssf_ cjsfz e'QmfgLdf
229

s/ sL ug'{kg]{ b/df krf; k|ltzt 5"6 lbO{


e'QmfgLdf s/ sL ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{
lgM;u{ ePsf] lgsfodf sfod /x]sf
z]o/wgLx?n] cfgf] z]o/ uflePsf] b'O{ jif{leq
cfgf] z]o/ laqmLsf] dfWodaf6 lgM;u{ u/]df
To;/L lgM;u{ ePsf] z]o/df ePsf] nfedf
k"FhLut nfe s/ nfUg] 5}g .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{
lgM;u{ ePsf] lgsfon] uflePsf] ldltn] b'O{
jif{leq uflePsf] cj:yfdf sfod /x]sf]
z]o/wgLnfO{ ljt/0f u/]sf] nfefz+df s/ nfUg]
5}g .
-^_ pkbkmf -!_ cg';f/ ufleO{ lgM;u{
x'g rfxg] lgsfon] ;Djt\ @)&# c;f/
d;fGtleq ufleg] cfzokq cfGtl/s /fh:j
ljefudf lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd uflegsf]
nflu pkbkmf -^_ adf]lhd cfzokq lbg]
lgsfox?n] ufleg] k|lqmof ;Djt\ @)&$ c;f/
d;fGtleq k"/f ug'{ kg]{5 .
-*_ of] Joj:yf k|f/De ePkl5 Ps
cfk;df ufleO{ o; bkmf adf]lhdsf] ;'ljwf
pkof]u gu/]sf lgsfon] ;d]t o;} adf]lhdsf]
;'ljwf pkof]u ug{ kfpg]5g\ .
-(_ pkbkmf -^_ df tf]lsPsf]
cjlwleq cfzokq glbg] lgsfo tyf pkbkmf
-&_ df pNn]v ePsf] ldlt;Dd ufleg] k|lqmof
k"/f gu/]sf] lgsfosf] xsdf of] bkmfsf]
Joj:yf nfu" ePsf] dflgg] 5}g .
-#!_ bkmf %) sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_
ylkPsf] 5 M
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg cfl>tnfO{ e/0fkf]if0f ug'{ kg]{
afl;Gbf ljwjf jf ljw'/nfO{ bDktL ;/x dflgg]5 .
-#@_ bkmf %$ sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ / -v_ sf] ;f
230

b]xfosf v08 -s_ / -v_ /flvPsf 5g\ M


-s_
s'g} sDkgLsf] z]o/jfnf

jf
;fem]bf/L kmd{sf] ;fem]bf/nfO{
nfef+z ljt/)f u/]df clGtd
?kdf s/ sLsf] ljlwn] s/
nfUg]%, /

-v _

-##_

cGo lgsfoxn] ljt/0f u/]df


s/ nfUg] 5}g .
-v_
pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_
/flvPsf] 5 M
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf adf]lhd s/
sL eO{ k|fKt ePsf] nfef+z ljt/0f u/]df s/
nfUg] 5}g .
-u_
pkbkmf -$_ lemlsPsf] 5 .
bkmf %& sf],
-s_
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s=_
ylkPsf] 5 M
-!s_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s'g}
lgsfosf] krf; k|ltzt jf ;f]eGbf a9L
:jfldTj kl/jt{gsf] u0fgf ug]{ k|of]hgsf] nflu
;f] lgsfosf] b]xfo adf]lhdsf] :jfldTjnfO{
dfq ;dfj]z ul/g]5 M
-s_ s'n :jfldTjsf] Ps k|ltzt jf
;f]eGbf a9L :jfldTj u|x0f ug]{
z]o/jfnfn]
u|x0f
u/]sf]
:jfldTj, /
-v_ s'n :jfldTjsf] Ps k|ltzt
eGbf sd :jfldTj u|x0f ug]{
z]o/jfnfdWo] ;f] lgsfosf] s'n
:jfldTjsf] Ps k|ltzteGbf
a9L :jfldTj u|x0f ug]{
z]o/jfnfsf] ;Da4 JolQmn]
u|x0f u/]sf] :jfldTj .
-v_
pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ df /x]sf bkmf %(
jf ^) eGg] zAbx lemlsPsf 5g\ .
231

-u_

pkbkmf -@_ sf] v08 -3_ df /x]sf bkmf @$


sf] pkbkmf -$_ sf] v08 -v_ adf]lhd eGg]
zAbx?sf] ;f bkmf @$ sf] pkbkmf -$_
adf]lhd eGg] zAbx? /flvPsf 5g\ .
-#$_ bkmf %* sf] pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ s'g} lgsfon] b]xfosf] ;a} cj:yf sfod
/fvL u/]sf] k|aGwnfO{ nfef+z s/ 36fpg u/]sf] k|aGw
dflgg]5 M
-s_
;f] lgsfosf] ;l~rt, rfn" jf ck]lIft
d'gfkmf ePdf,
-v_
lxt k|fKt ug]{ s'g} JolQmn] ;f]
lgsfosf] s'g} lxt k|fKt u5{ / ;f] lxt
k|fKtstf{ jf lghsf] ;Da4 JolQmn] ;f]
lgsfosf] xfnsf] jf ;flassf]
lxtflwsf/LnfO{ jf lghsf] ;Da4
JolQmnfO{ lxt k|flKt;Fu ;DalGwt eP
jf geP klg / lxt k|flKtsf] ;dodf
e'QmfgL eP jf geP klg s'g} e'QmfgL
u/]sf]df,
-u_
;f] e'QmfgL k"0f{ jf cf+lzs ?kdf
lgsfosf] d'gfkmfdf k|ltlalDat ePdf,
/
-3_
;f] lgsfon] ;f] lxt k|fKtstf{nfO{
nfef+z ljt/0f u/]sf]df / ;f] nfef+zn]
k"0f{ jf cf+lzs ?kn] ;f] d'gfkmfnfO{
;dfj]z u/]df .
-#%_ bkmf %( sf],
-s_
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!s_, -!v_
/ -!u_ ylkPsf 5g\ M
-!s_ g]kfn /fi6 a}+n] tf]s]sf]
dfkb08sf] cwLgdf /xL a+}ls Joj;fo
;~rfng ug]{ JolQmn] hf]]lvd Joxf]g]{ sf]ifdf
/fv]sf] c;'n x'g afFsL C0f /sd tyf u}/
a}+ls ;DklQ jfkt Joj:yf ul/Psf] /sd
;d]tsf] kfFr k|ltzt;Ddsf] /sdnfO{ vr{sf]
kdf sL ul/g]5 .
232

-#^_

-#&_

-!v_ ;xsf/L ;+:yfn] hf]lvd


Joxf]g]{ sf]ifdf /fv]sf] c;'n x'g afsL C0f
/sdsf] kfFr k|ltzt;Ddsf] /sdnfO{ vr{sf]
?kdf sL ul/g]5 .
-!u_ pkbkmf -!s_ / -!v_ adf]lhd
hf]lvd Joxf]g]{ sf]if sfod /x]sf] cj:yfdf
gp7\g] cf;fdL egL d'gfkmfaf6 vr{ n]lvPdf
ldGxf x'g] 5}g / ;f] sf]ifdf /x]sf] /sd
k"h
Ls[t ul/Pdf jf d'gfkmf jf nfef+z
af8kmf8 ul/Pdf h'g jif{ afF8kmfF8 ul/Psf] 5
;f]xL jif{sf] cfodf ;dfj]z ul/g]5 .
-v_
pkbkmf -@_ / -#_ lemlsPsf 5g\ .
bkmf ^) sf],
-s_
pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] pkv08 -@_ kl5
b]xfosf] pkv08 -#_ ylkPsf] 5 M
-#_ hf]lvd Joxf]g]{ sf]ifdf /fv]sf] b]xfo
adf]lhdsf] /sdsf] of]u M
-s_ s'g} jif{sf] gfkmf gf]S;fg
lx;fadf b]vfOPsf] v"b aLdf
z'Nssf] krf; k|ltzt;Ddsf]
/sd, /
-v_ s'g} jif{sf] cGTodf bfaL e'QmfgL
afkt afFsL /sdsf]] Ps;o kGw|
k|ltzt;Ddsf] /sd .
t/
o;
pkv08
adf]lhd s'g} jif{ vr{sL lnPsf]
/sd cfufld cfo jif{df aLdf
Joj;fosf] cfo u0fgf ubf{
cfodf ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
-v_ pkbkmf -#_ / -$_ lemlsPsf 5g\ .
bkmf ^! sf],
-s_
pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] pkv08 -@_ sf]
;f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M
-@_ aLldtnfO{ lkmtf{ ePsf] v08 -s_ sf]
pkv08 -!_ df plNnlvt lk|ldod .
233

-v_
-#*_

-#(_
-$)_

-$!_
-$@_

pkbkmf -#_ df /x]sf vr{xdf ;dfj]z ug'{


kg]{5 eGg] zAbxsf] ;f vr{ dflgg] 5}g
eGg] zAbx /flvPsf 5g\ .
bkmf ^# sf],
-s_
pkbkmf -!_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z
ylkPsf] 5 M
t/ gful/s nufgL sf]if P]g, @)$&
adf]lhd :yfkgf ePsf] gful/s nufgL sf]ifn]
cjsfz sf]if /fVg rfx]df To:tf] sf]ifn] /
sd{rf/L ;~ro sf]if P]g, @)!( adf]lhd
:yfkgf ePsf] sd{rf/L ;~ro sf]ifn] cjsfz
sf]if ;~rfng u/]df To:tf] sf]ifsf] nflu
:jLs[lt lng' kg]{ 5}g .
-v_ pkbkmf -@_ df /x]sf cfoaf6 36fO{ kfpg
bfaL ug{ ;Sg]5 eGg] zAbxsf] ;f cfosf]
u0fgf ubf{ 36fO{ kfpg bfaL ug{ ;Sg]5 eGg]
zAbx /flvPsf 5g\ .
bkmf ^$ sf] pkbkmf -#_ df /x]sf sDkgLnfO{ nfUg]
eGg] zAbxsf] ;f cg';"rL! sf] bkmf @ sf] pkbkmf
-!_ df plNnlvt eGg] zAbx /flvPsf 5g\ .
bkmf ^% sf],
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf lxtaf6 ePsf] eGg]
zAbxkl5 jf g]kfn ;/sf/af6 ePsf] cjsfz
e'QmfgL eGg] zAbx ylkPsf 5g\ .
-v_ :ki6Ls/0fsf] cGtdf b]xfosf] k|ltaGwfTds
jfSof+z ylkPsf] 5 M
t/ lxtflwsf/Lsf] of]ubfg gx'g] s'g}
sf]if -gg\ s06La'6/L km08_ af6 ePsf]
e'QmfgLnfO{ :jLs[lt glnPsf] cjsfz sf]ifdf
/x]sf] lxt afkt ePsf] nfe dflgg] 5}g .
bkmf ^& sf] pkbkmf -^_ sf] v08 -em_ sf] pkv08 -@_
df /x]sf ;f] sfo{x eGg] zAbxsf] ;f /f]huf/
eGg] zAb /flvPsf] 5 .
bkmf &! df /x]sf] :ki6Ls/0fsf] v08 -v_ sf] ;f
b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf] 5 M
-v_ g]kfnsf] s/sf] cf};t b/ eGgfn] s'g} cfo
jif{df s'g} ljb]zL s/ ldnfg ug'{ cufj}sf] bkmf
234

# sf] v08 -s_ df plNnlvt JolQmn] ;f] jif{df


bflvnf ug'{ kg]{ s/sf] /sdnfO{ ;f] JolQmsf] ;f]
cfo jif{sf] s/of]Uo cfon] efu u/L x'g cfpg]
/sdnfO{ Ps ;on] u'0fg ubf{ x'g cfpg] b/
;Dg' k5{ .
-$#_ bkmf &@ sf] pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt ljefusf]
lhDd]jf/L k"/f ug]{ sfo{df ;3fp k'ofpg g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ljefu
dftxtdf 7"nf s/bftf sfof{no, dWod :t/Lo s/bftf
sfof{no, cfGtl/s /fh:j sfof{no jf s/bftf ;]jf
sfof{no :yfkgf ug{ / tL sfof{nosf] sfo{If]q tf]Sg
;Sg]5 . o;/L sfo{If]q tf]lsPsf] sfof{no ljefus}
csf] ?kdf /xg] 5g\ .
-$$_ bkmf &$ sf] pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ s/bftfn] o; P]g adf]lhdsf st{Jox
kfngf ug'{ kg]{5 .
-$%_ bkmf && sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_
ylkPsf] 5 M
-#_ ljefun] s'g} JolQmn] ljefudf k]z ug'{
kg]{ ;"rgf jf ljj/0f jf sfuhft ljB'tLo dfWodaf6
k]z ug{' kg]{ u/L tf]Sg ;Sg]5 .
-$^_ bkmf &* sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ o; P]gsf] cwLgdf /xL s'g}
JolQmsf] klxrfg ug]{ k|of]hgsf nflu ljefun]
;f] JolQmnfO{ :yfoL n]vf gDa/ hf/L ug]{5 .
t/ ljefuaf6 :jLs[lt k|fKt lgsfon]
o; P]gsf] k|lqmof k'ofO{ o:tf] :yfoL n]vf
gDa/ k|bfg ug{ ;Sg]5 . o;/L hf/L ul/Psf]
:yfoL n]vf gDa/ k|fKt ug]{ s/bftfn] ljefun]
tf]s]sf] cjlw;Dd k}7f/L lgof{tsf] sf/f]af/ ug{
;Sg] 5}g .
-v_ pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf]
235

5 M

-$&_

-$*_

-$(_

-#_ ljefun] s'g} JolQmnfO{ :yfoL n]vf


gDa/ b]vfpg kg]{ jf pNn]v ug'{ kg]{ cj:yf
tf]Sg ;Sg]5 .
-u_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -$_ / -%_
ylkPsf 5g\ M
-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg pkbkmf -#_ adf]lhdsf] JolQmn]
sf/f]af/ ug'{eGbf klxn] :yfoL n]vf gDa/ lng'
kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_, -@_, -#_ jf -$_ df
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg :yfoL n]vf
gDa/ glnPsf] sf/0faf6 s'g} JolQmn] s/sf]
bfloTjaf6 k'm;{b kfpg] 5}g .
bkmf *! sf],
-s_
pkbkmf -@_ df /x]sf] sDtLdf eGg] zAb
lemlsPsf] 5 .
-v_
pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$_ ylkPsf]
5 M
-$_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]lhd
/fVg' kg]{ sfuhftx ljB'tLo dfWodaf6 /fVg
kfpg] u/L ljefun] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
bkmf *% sf] pkbkmf -!_ df /x]sf a'emfpg' kg]{5
eGg] zAbxkl5 / To;/L ltg'{ kg]{ s/ ljB'tLo
dfWodaf6 ;d]t ltg'{ kg]{ u/L ljefun] tf]Sg ;Sg]5
eGg] zAbx ylkPsf 5g\ .
bkmf ** sf],
-s_
pkbkmf -!_ df /x]sf ;]jf z'Ns e'QmfgL ubf{
/ ;f] JolQm :jLs[t cjsfz sf]if ePdf s'g}
eGg] zAbxsf] ;f ;]jf z'Ns, sldzg,
laqmL jf]g;, cjsfz e'QmfgL / cGo s'g}
k|ltkmn tyf eGg] zAbx /fvL ;f]xL
pkbkmfsf] k|ltaGwfTds jfSof+zsf] ;f
b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z /flvPsf] 5 M
t/ b]xfosf] e'QmfgLdf b]xfosf b/n] s/
sL ug'{ kg]{5 M
-!_ g]kfn ;/sf/ jf :jLs[t cjsfz
236

-v_

sf]ifaf6 ePsf] cjsfz e'QmfgLsf]


xsdf bkmf ^% sf] pkbkmf -!_ sf]
v08 -v_ adf]lhd u0fgf ul/Psf]
nfedf kfFr k|ltztsf b/n],
-@_ afl;Gbf /f]huf/ sDkgLn] u}/ afl;Gbf
JolQmnfO{ e'QmfgL u/]sf] sldzgdf
kfFr k|ltztsf b/n],
-#_ jfo'ofgsf] lnh -kf_ afktsf] /sd
e'QmfgL ubf{ bz k|ltztsf b/n],
-$_ d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf]
;]jfk|bfos afl;Gbf JolQm jf d"No
clej[l4 s/ 5'6sf] sf/f]af/ ug]{
afl;Gbf lgsfonfO{ e'QmfgL u/]sf] ;]jf
z'Nsdf e'QmfgL /sdsf] Ps bzdna
kfFr k|ltztsf b/n],
-%_ afl;Gbf JolQmn] g]kfndf ;|f]t ePsf]
ef8f e'QmfgL u/]sf]df bz k|ltztsf
b/n],
t/ d"No clea[l4 s/df btf{
eO{ ;jf/L ;fwg ef8fdf lbg] Joj;fo
ug]{ JolQmnfO{ To:tf] ;jf/L ;fwgsf]
ef8f afkt e''QmfgL ug]{ /sddf Ps
bzdna kfFr k|ltztn] s/ sL ug'{
kg]{5 .
-^_ ;fd"lxs nufgL sf]if -Do'r'cn km08_
af6 k|fs[lts JolQmnfO{ lat/0f ul/g]
k|ltkmn /sd e'QmfgLdf % k|ltztsf
b/n] .
pkbkmf -@_ / -#_ sf] ;f b]xfosf pkbkmf -@_
/ -#_ /flvPsf] 5g\ M
-@_ afl;Gbf JolQmn] g]kfndf ;|f]t
ePsf] b]xfosf e'QmfgL ubf{ b]xfosf b/n]
s/sL ug'{ kg]{5 M
-s_ nfef+z e'QmfgL u/]sf]df
e'QmfgL /sdsf] kfFr
k|ltzt,
237

-v_

nufgL aLdfsf] nfe


e'QmfgL ubf{ e'QmfgL
/sdsf] kfFr k|ltzt jf
-u_ :jLs[lt glnPsf] cjsfz
sf]ifaf6 nfe e'QmfgL ubf{
nfe
/sdsf]
kfFr
k|ltzt .
-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg afl;Gbf a}, ljQLo ;+:yf jf C0fkq
hf/L ug]{ cGo s'g} lgsfo jf k|rlnt sfg"g
adf]lhd ;"lrs[t ePsf sDkgLn] s'g} k|fs[lts
JolQmnfO{ lgIf]k, C0fkq, l8j]~r/ tyf ;/sf/L
a08 afkt b]xfo adf]lhdsf] Aofh jf Aofh
afktsf] s'g} /sd e'QmfgL lbFbf s'n e'QmfgL
/sddf kfFr k|ltztsf b/n] s/sL ug'{
kg]{5 M
-s_ g]kfndf ;|f]t ePsf], /
-v_ Joj;fo ;~rfng;Fu ;DalGwt
gePsf] .
-u_ pkbkmf -$_ sf],
-!_ v08 -s_ sf] ;f b]xfosf] v08 -s_ /flvPsf]
5 M
-s_ k|fs[lts JolQmn] u/]sf] Joj;fo
;~rfng;u ;DalGwt jfx]ssf
cGo s'g} e'QmfgL .
-@_ v08 -s_ kl5 b]xfosf v08 -s!_ ylkPsf]
5 M
-s!_ kqklqsfdf k|sflzt n]v /rgf
afktsf] e'QmfgL / k|Zgkq tof/
u/] jf pQ/ k'l:tsf hfFr u/]
afktsf] e'QmfgL .
-#_ v08 -u_ kl5 b]xfosf v08 -3_ / -_
ylkPsf 5g\ M
-3_
qm]l86 sf8{ hf/L ug]{ a}nfO{ lt/]sf]
O06/l/hgn O06/r]Gh z'Ns,
238

-_

-%)_

-%!_

;fd"lxs nufgL sf]if -Do'r'cn


km08_ nfO{ e'QmfgL ul/Psf] nfef+z
/ Jofh .
bkmf ** kl5 b]xfosf] bkmf **s= ylkPsf] 5 M
**s= cfsl:ds nfedf s/sL M -!_ cfsl:ds nfe
afktsf] e'QmfgLdf kRrL; k|ltztsf b/n]
s/sL ug'{ kg]{5 .
t/ ;flxTo, snf, ;+:s[lt, v]ns"b,
kqsfl/tf, lj1fg, k|ljlw tyf ;fj{hlgs
k|zf;g If]qdf of]ubfg k'ofP afkt k|fKt x'g]
/fli6o / cGt/f{li6o:t/sf k'/:sf/df g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
cfsl:ds nfe s/ gnfUg] u/L 5"6 lbg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;flxTo, snf, ;+:s[lt,
v]ns"b, kqsfl/tf, lj1fg, k|ljlw tyf
;fj{hlgs k|zf;g If]qdf of]ubfg k'ofP afkt
k|fKt x'g] /fli6o / cGt/f{li6o:t/sf kfr nfv
?k}ofF;Ddsf] k'/:sf/df cfsl:ds nfe s/
nfUg] 5}g .
bkmf *( sf],
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M
-!_ afl;Gbf JolQmn] 7]Ssf jf s/f/ afkt
krf; xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] /sd e'QmfgL lbFbf
e'QmfgLsf] s'n /sddf Ps bzdna kfFr
k|ltztsf b/n] s/sL ug'{ kg]{5 .
-v_ pkbkmf -#_ sf] v08 -s_, -v_ / -u_ sf] ;f
b]xfosf v08 -s_, -v_ / -u_ /flvPsf 5g\ M
-s_ jfo'ofg dd{t tyf cGo 7]Ssf jf
s/f/df kfFr k|ltzt,
-v_ u}/ afl;Gbf aLdf sDkgLnfO{ lk|ldod
e'QmfgL ubf{ Ps bzdnj kfFr k|ltzt,
-u_ v08 -s_ jf -v_ df n]lvPb]lv afx]s
ljefun] ;f] afl;Gbf JolQmnfO{ lnlvt
;"rgf lbPsf]df ;f] ;"rgfdf plNnlvt
b/df .
239

-%@_

-u_ pkbkmf -$_ sf] v08 -s_ / -v_ sf] ;f b]xfosf


v08 -s_ / -v_ /flvPsf 5g\ M
-s_ Joj;fo ;~rfng ul//x]sf] afx]s cGo
k|fs[lts JolQmnfO{ g]kfndf ;|f]t ePsf]
hUuf jf 3/ / 3/df hl8t ;fdfg tyf
pks/0f afkt lt/]sf] ef8f afx]ssf] cGo
s'g} e'QmfgL,
-v_ s/ 5"6 lbOPsf] e'QmfgL jf bkmf *& jf
** adf]lhd s/ sL ug'{ kg]{ e'QmfgL .
-3_ bkmf *( df b]xfosf] :ki6Ls/0f ylkPsf] 5 M
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu 7]Ssf
jf s/f/ eGgfn] s'g} j:t' jf >ldssf] cfk"lt{ jf
d"t{ ;DklQ jf ;+/rgfsf] lgdf{0f jf h8fg jf
:yfkgf ug]{ ;DaGwdf ul/Psf] s/f/ jf ;Demf}tf
tyf ljefun] 7]Ssf jf s/f/ egL tf]s]sf] sfo{nfO{
;Demg' k5{ / To:tf] s/f/ jf ;Demf}tfn] lgdf{0f jf
h8fg jf :yfkgf;Fu ;DalGwt ;]jf ;d]tnfO{
;d]6]sf] eP ;f] ;]jf afktsf] e'QmfgL ;d]t s/f/
cGtu{tsf] e'QmfgLnfO{ hgfpF5 .
bkmf () sf],
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ clu|d s/sL ug'{ kg]{ k|To]s
JolQmn] k|To]s dlxgf ;dfKt ePsf] kRrL;
lbgleq ljefun] tf]s]sf] t/Lsf / 9fFrfdf
ljefudf ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{5 .
-v_ pkbkmf -$_ df /x]sf] kGw| lbgleq eGg]
zAbx?sf] ;f kRrL; lbgleq eGg] zAbx?
/flvPsf 5g\ .
-u_ pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$s_ ylkPsf]
5 M
-$s_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg k|fs[lts JolQmsf]
Joj;fo;Fu ;DjlGwt gePsf] 3/ jxfn cfodf
nfUg] s/ rfn' jif{sf] c;f/ d;fGtleq / P]gsf]
bkmf $ sf] pkbkmf -$s_ adf]lhd sf/f]af/sf]
cfwf/df s/ ltg]{ JolQmn] kl/R5]b !& adf]lhd
240

-%#_
-%$_

s6[f ul/Psf] clu|d s/ ls:tfjGbL s/ ltg]{


;dodf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-3_ pkbkmf -%_ df /x]sf] b]xfo adf]lhd clu|d
s/sL ug]{ JolQmn] s/sL gu/]df jf bflvnf
gu/]df ;f] s/sL x'g] JolQm eGg] zAbxsf]
;f b]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf clu|d s/sL
x'g] JolQm eGg] zAbx /flvPsf 5g\ .
-_ pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ ylkPsf] 5 M
-*_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ jf -@_
adf]lhd bflvn ug'{ kg]{ ljj/0f jf s/ bflvnf
gu/]sf] jf s'g} JolQmsf] ;DaGwdf pkbkmf -%_
sf] cj:yf /x]sf] s'/fdf ljefu ljZj:t ePdf
bflvn gu/]sf] jf 36L bflvnf u/]sf] /sd /
bkmf !!( adf]lhdsf] Aofh bflvnf ug{ cfb]z
lbg ;Sg]5 .
t/ To:tf] cfb]z lbg'eGbf klxn] plrt
sf/0f vf]nL ;f] cfb]zsf ;DaGwdf ;kmfOsf]
;a't k|df0f k]z ug{ !% lbgsf] Dofb lbO{
lnlvt ;"rgf lbg' kg]{5 .
bkmf (! sf] pkbkmf -@_ df /x]sf kGw| lbgleq eGg]
zAbx?sf] ;f kRrL; lbgleq eGg] zAbx?
/flvPsf 5g\ .
bkmf (@ sf] pkbkmf -!_ sf],
-s_ v08 -u_ sf] ;f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf]
5 M
-u_ afl;Gbf JolQmn] nufgL aLdf afkt
e'QmfgL u/]sf] nfe .
-v_ v08 -_ sf] ;f b]xfosf] v08 -_ /flvPsf]
5 M
-_ bkmf ** sf] pkbkmf -#_ df plNnlvt
a}+, ljQLo ;+:yf jf C0fkq hf/L ug]{
cGo s'g} lgsfo jf k|rlnt sfg"g
adf]lhd ;"lrs[t ePsf sDkgL jf
;xsf/Ln] e'QmfgL lbPsf] b]xfo
adf]lhdsf] Aofh M
-!_ g]kfndf ;|f]t ePsf] /
Joj;fo ;~rfng;Fu ;DalGwt
241

-%%_
-%^_

gePsf] k|fs[lts JolQmnfO{


e'QmfgL u/]sf],
-@_ bkmf @ sf] v08 -w_
adf]lhdsf] s/ 5"6 kfpg]
;+:yfnfO{ e'QmfgL u/]sf] .
-u_ v08 -r_ kl5 b]xfosf v08 -5_, -h_, -em_ /
-`_ ylkPsf 5g\ M
-5_ g]kfn ;/sf/ jf :jLs[t cjsfz sf]if jf
:jLs[lt glnPsf] cjsfz sf]ifaf6 e'QmfgL
ul/Psf] cjsfz e'QmfgL ;d]t ;a}
k|sf/sf cjsfz e'QmfgL -lgoldt ?kdf
e'QmfgL x'g] lga[lQe/0f afx]s_,
-h_ a}7s eQf, k6s] ?kdf cWofkg u/fP
afktsf] e'QmfgL,
-em_ cfsl:ds nfe afktsf] e'QmfgL,
-`_ ;fd'lxs nufgL sf]if -Do'r'cn km08_ af6
k|fs[lts JolQmnfO{ lat/0f ul/g] k|ltkmn
/sd .
kl/R5]b !* sf] kl/R5]b zLif{sdf /x]sf] ls:tfaGbL
eGg] zAbkl5 / clu|d s/ eGg] zAbx? ylkPsf
5g\ .
bkmf ($ sf],
-s_
pkbkmf -!_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!_
/flvPsf] 5 M
-!_ s'g} Joj;fo jf nufgLaf6 s'g}
cfo jif{df lgwf{/0fof]Uo cfo ePsf] jf x'g]
JolQmn] b]xfo adf]lhd tLg ls:tfdf s/
bflvnf ug'{ kg]{5 M
bflvnf ug'{ kg]{ ldlt
bflvnf ug'{ kg]{ s/
/sd
k'; dlxgfsf] cGTo;Dd cg'dflgt
s/sf]
rfnL;
k|ltzt
/sddWo] ltg{ afFsL
s/ /sd

242

r}t dlxgfsf] cGTo;Dd cg'dflgt s/sf] ;Q/L


k|ltzt /sddWo] ltg{
afFsL s/ /sd
c;f/ dlxgfsf]
cGTo;Dd

cg'dflgt s/sf] zt
k|ltzt /sddWo] ltg{
afFsL s/ /sd
:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu,
-s_
cg'dflgt s/ eGgfn] ls:tfaGbLdf
s/ bflvnf ug'{ kg]{ s'g} JolQmn] s'g}
jif{sf] ls:tfaGbL s/ bflvnf ug'{ kg]{
;dodf bkmf (% adf]lhd u0fgf
u/]sf] ls:tfaGbLsf] cg'dflgt s/
;Dg' k5{ .
-v_
ltg{ afFsL s/ /sd eGgfn]
cg'dflgt s/sf] o; pkbkmfdf
ls:tfdf bflvnf ug{ tf]lsPsf]
k|ltztn] x'g] /sdaf6 b]xfosf] s'n
hDdf /sd 36fpFbf gk'u x'g] /sd
;Dg' k5{ M
-!_ ;DalGwt ls:tf bflvnf
ug'{ kg]{ ldlt cufl8 o;
bkmf
adf]lhd
k"j{
ls:tff/f ;f] cfo jif{df
bflvnf u/]sf] s/ /sd,
-@_ ;f] cfo jif{df ;DalGwt
ls:tf bflvnf ug'{ kg]{ ldlt
cufl8
s'g}
JolQmsf]
kl/R5]b!& adf]lhd ;f]
jif{df ;f] JolQmsf] cfo
u0fgf ubf{ ;dfj]z x'g]
e'QmfgLaf6 sL ePsf] s/
/sd,
-#_ ls:tf
a'fpg'
kg]{
ldlteGbf cufl8 ;f] jif{df
s/sL ug]{ Ph]06 jf
243

-v_

s/sL x'g] JolQmn] pkv08


-@_
df
plNnlvt
e'QmfgLaf6 bkmf () sf]
pkbkmf -#_ adf]lhd
s/sL ePsf] dflgg] /sd
ljefudf bflvnf u/]sf] eP
To:tf] s/ /sd, /
-$_ ls:tf
a'fpg'
kg]{
ldlteGbf
cufl8
;f]
JolQmn] u/]sf] :jLs[t
cf}ifwL pkrf/ vr{sf]
;DaGwdf ;f] JolQmn] bkmf
%! adf]lhd bfaL ug{ ;Sg]
cf}ifwL pkrf/ vr{sf] s/
ldnfg /sd .
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_
ylkPsf] 5 M
-!s_ sf/f]af/sf] cfwf/df s/ ltg]{
JolQmn] b]xfo adf]lhd b'O{ ls:tfdf s/
bflvnf ug'{ kg]{5 M
bflvnf ug'{ kg]{ ldlt
bflvnf ug'{ kg]{ s/
/sd
k'; dlxgfsf] cGTo;Dd k'; @) ut];Ddsf]
sf/f]af/df tf]lsPsf]
b/ cg';f/ nfUg]
s/
c;f/ dlxgfsf]
c;f/ @) ut]
cGTo;Dd
;Ddsf]
oyfy{
sf/f]af/sf] cfwf/df
c;f/
dlxgfsf]
cGTo;Dd
x'g]
sf/f]af/
cg'dfg
u/L tf]lsPsf] b/
cg';f/ nfUg] s/sf]
u0fgf u/L ;f] s/
/sdaf6
k';
244

-%&_

-%*_

d;fGtleq bflvnf
u/]sf] s/ 36fO{ x'g
cfpg] s/ /sd .
-u_
pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf adf]lhd
a'emfpg' kg]{ ;du| ls:tfsf] hDdf /sd kfFr
xhf/ ?k}ofFeGbf sd ePdf To:tf] ls:tfsf]
/sd a'emfpg' kg]{ 5}g .
bkmf (% sf],
-s_
pkbkmf -!_ df /x]sf ;f]sf] ljj/0f eGg]
zAbxkl5 ljefuaf6 eGg] zAb ylkPsf]
5.
-v_
pkbkmf -&_ df /x]sf jf pkbkmf -^_ adf]lhd
s/sf] ls:tf a'emfpg s'g} JolQmn] cg'dfg k]z
ug'{ gkg]{ u/L tf]lsPsf]df eGg] zAbx
lemlsPsf 5g\ .
bkmf (% kl5 b]xfosf] bkmf (%s= ylkPsf] 5 M
(%s= clu|d s/ c;'n ug]{ M -!_ sdf]l86L o'r/
dfs]{6 cGtu{t Jofkf/ ug]{ JolQmaf6 ;f]
Joj;foaf6 k|fKt ug]{ d'gfkmf / nfedf bz
k|ltztsf b/n] x'g] /sd sdf]l86L o"r/
dfs]{6 ;]jf ;~rfng ug]{ lgsfon] clu|d s/
c;'n ug'{ kg]{5 .
-@_ k|rlnt sfg"g adf]lhd btf{ eO{
lwtf]kqsf] v/Lb laqmLsf] sf/f]af/ ug]{ afl;Gbf
lgsfo afx]s cGo s'g} JolQmnfO{ s'g} afl;Gbf
lgsfodf /x]sf] lxtsf] lgM;u{af6 nfe x'g
uPdf bkmf #& adf]lhd u0fgf ul/Psf] To:tf]
nfedf b]xfo adf]lhd clu|d s/ c;'n ug'{
kg]{5 M
-s_ g]kfn
lwtf]kq
af]8{df
;"rLs/0f ePsf] lgsfosf]
lxtsf] lgM;u{af6 k|fKt
nfesf]
xsdf
lwtf]kq
245

ljlgdo ahf/sf] sfo{ ug]{


lgsfon] afl;Gbf k|fs[lts
JolQmsf] xsdf nfe /sdsf]
kfFr k|ltzt / cGosf] xsdf
nfe /sdsf] bz k|ltztsf
b/n],
-v_ g]kfn
lwtf]kq
af]8{df
;"rLs/0f gePsf] lgsfosf]
lxtsf] lgM;u{af6 k|fKt
nfesf] xsdf h'g lgsfosf]
lxt lgM;u{ ePsf] xf] ;f]xL
lgsfon] afl;Gbf k|fs[lts
JolQmsf] xsdf nfe /sdsf]
bz k|ltzt / cGosf] xsdf
nfe /sdsf] kGw| k|ltztsf
b/n],
t/ ;fd'lxs nufgL sf]if -Do'r'cn
km08_ f/f nufgL ul/Psf] lxtsf] lgM;u{sf]
xsdf eg] of] pkbkmf nfu" x'g] 5}g .
-#_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] hUuf jf
lghL ejg lgM;u{ afkt ePsf] k"FhLut nfedf
dfnkf]t sfof{non] /lh:6]zgsf jvt b]xfo
adf]lhd clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{5 M
-s_ lgM;u{ ePsf] u}/ Joj;flos
s/of]Uo ;DklQ -hUuf tyf
ejg_ sf] :jfldTj kfFr jif{
jf ;f]eGbf a9L ePsf] 5 eg]
b'O{ bzdnj kfFr k|ltztsf
b/n],
-v_ lgM;u{ ePsf] u}/ Joj;flos
s/of]Uo ;DklQ -hUuf tyf
ejg_ sf] :jfldTj kfFr
jif{eGbf sd ePsf] 5 eg]
kfFr k|ltztsf b/n] .
-$_ pkbkmf -!_, -@_ / -#_ adf]lhd
clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{ JolQm jf lgsfon]
246

-%(_

clu|d s/ c;'n gu/]sf] eP klg c;'n x'g'


kg]{ ;dodf ;f] s/ c;'n u/]sf] dflgg] 5 .
-%_ clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{ JolQmn]
k|To]s dlxgf ;dfKt ePsf] kRrL; lbgleq
ljefun] tf]s]sf] t/Lsf / 9fFrfdf ljefudf
ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{5 .
-^_pkbkmf -%_ df plNnlvt
ljj/0f;Fu clu|d s/ c;'n ul/Psf] /sd jf
pkbkmf -#_ sf] v08 -s_ adf]lhd c;'n u/]sf]
dflgPsf] /sd ;f]xL pkbkmf adf]lhdsf]
Dofbleq ljefudf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-&_ b]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf clu|d
s/ bflvnf ug'{ kg]{ / c;'n ug'{ kg]{ JolQm
b'j}hgf ;+o'Qm ?kdf / 5'f5'} ?kdf ;f] s/
/sd ljefudf bflvnf ug{ lhDd]jf/ x'g]5g\ M
-s_ clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{
JolQmn] clu|d s/ c;'n
gu/]df, /
-v_ clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{
JolQmn] pkbkmf -$_ adf]lhd
c;'n u/]sf] dflgg] /sd
pkbkmf -^_ adf]lhd ljefudf
bflvnf gu/]df .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd clu|d s/
bflvnf ug'{ kg]{ JolQmn] pkbkmf -%_ df
plNnlvt Dofb ;dfKt ePsf] kRrL; lbgleq
;f] s/ bflvnf ug'{ kg]{5 .
-(_ clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{ JolQmn]
c;'n gu/]sf] clu|d s/ pkbkmf -^_ adf]lhd
ljefudf bflvnf u/]sf] eP ;f] bflvnf ePsf]
s/ /sd a/fa/sf] /sd ;f] s/ bflvnf ug'{
kg]{ JolQmaf6 c;'n pk/ ug{ kfpg]5 .
-!)_ o; bkmf adf]lhd bflvnf
ul/Psf] clu|d s/ bflvnf ug'{ kg]{ JolQmn]
ltg'{ kg]{ aflif{s s/ bfloTjdf 36fpg kfpg]
5 .
bkmf (^ sf] pkbkmf -@_ sf],
247

-s_
-^)_

v08 -s_ sf] pkv08 -$_ / -%_ lemlsPsf


5g\ .
-v_
v08 -u_ sf] pkv08 -!_ lemlsPsf] 5 .
bkmf (& sf] ;f b]xfosf] bkmf (& /flvPsf] 5 M
(& cfo ljj/0f bflvnf ug{ gkg]{ M -!_ ljefun]
lnlvt ?kdf cfb]z lbPdf jf ;fj{hlgs ?kdf
;"rgf k|sflzt u/L cfb]z lbPdf afx]s
b]xfosf s'g} klg JolQmn] bkmf (^ adf]lhd
s'g} cfo jif{sf] cfo ljj/0f k]z ug'{ kg]{
5}g M
-s_ ;f] cfo jif{df bkmf # sf] v08 -s_
df plNnlvt JolQmdWo] s/ ltg'{
gkg]{ s'g} JolQm,
-v_ ;f] cfo jif{df bkmf # sf] v08 -u_
df plNnlvt JolQm,
-u_ ;f] cfo jif{df bkmf $ sf] pkbkmf
-#_ cfslif{t x'g] s'g} afl;Gbf
k|fs[lts JolQm, jf
-3_ cg';"rL! sf] bkmf ! sf] pkbkmf
-!#_ adf]lhd s/ bflvnf ug]{ ;jf/L
;fwg wgL k|fs[lts JolQm ePdf
To:tf] k|fs[lts JolQm .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg k|fs[lts JolQmsf] s'g}
cfo jif{df rfln; nfv ?k}ofFeGbf a9L cfo
ePdf P]gsf] bkmf (^ adf]lhd cfo ljj/0f
k]z ug{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ljj/0f k]z
ug'{ kg]{ JolQmn] ;dfj]z ug'{ kg]{ cfosf]
cltl/Qm P]gsf] bkmf % sf] v08 -3_, bkmf &
sf] pkbkmf -#_, bkmf * sf] pkbkmf -#_ sf]
v08 -s_, bkmf ( sf] pkbkmf # sf] v08 -s_
/ bkmf !! adf]lhdsf] Joj;flos 5'6
;'ljwfaf6 k|fKt cfo ;d]t ;dfj]z ug'{ kg]{5 .
248

-^!_

-^@_
-^#_
-^$_

-^%_

-^^_

t/ a}7s eQf / Jofh cfo ;dfa]z


ug'{ kg]{ 5}g .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd sfod ePsf]
cfoaf6 P]gsf] bkmf # sf] v08 -u_ sf] cfo /
bkmf !! cg';f/ s/ 5'6 k|fKt cfo 36fpg'
kg]{5 .
t/ a}7s eQf / Jofh cfo 36fpg'
kg]{ 5}g .
-%_ pkbkmf -@_ adf]lhd k]z ug'{ kg]{
cfo ljj/0fsf] 9fFrf cfGtl/s /fh:j ljefun]
tf]s] adf]lhd x'g]5 .
bkmf !)) sf] pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg bkmf (^ sf] pkbkmf -%_ df plNnlvt cj:yfdf
ljefun] s'g} cfo jif{ jf ;f] jif{sf] c+zsf] nflu bkmf (^
sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_, -@_, /
-#_ df plNnlvt /sdsf] cfwf/df Gofof]lrt ?kn] ;f]
JolQmsf] s/ lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
bkmf !)! sf] pkbkmf -^_ df /x]sf ;ft lbgsf] eGg]
zAbxsf] ;f kGw| lbgsf] eGg] zAbx /flvPsf
5g\ .
bkmf !)^ sf] pkbkmf -!_ df /x]sf s/ ljefun] eGg]
zAbxsf] ;f ljefun] eGg] zAb /flvPsf] 5 .
bkmf !!) kl5 b]xfosf] bkmf !!)s= ylkPsf] 5 M
!!)s= ls:tfaGbLdf aSof}tf s/ c;'nL M bkmf !!!
adf]lhd d'2f rnfpg' cufj} s'g} JolQmn] ltg]{
aSof}tf /sd ls:tfaGbLdf ltg{ lnlvt cg'/f]w
u/]df s/ clws[tn] dgfl;j Dofb lbO{
ls:tfaGbLdf ltg{ :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
bkmf !!# sf] pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_
/flvPsf] 5 M
-#_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]lhd /sd
lkmtf{ kfpg tf]lsP adf]lhd ljefudf lgj]bg lbPdf
ljefun] lgj]bg k/]sf] ldltn] ;f7L lbgleq To:tf]
/sd lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
bkmf !!$ sf] pkbkmf -!_ sf],
249

-^&_

-^*_

-s_ v08 -s_ kl5 b]xfosf] v08 -s!_ ylkPsf]


5 M
-s!_ bkmf () sf] pkbkmf -*_ adf]lhd
ul/Psf] lg0f{o jf lbOPsf] cfb]z,
-v_ v08 -_ df /x]sf s/sf] lgwf{/0f eGg]
zAbxkl5 jf bkmf !)% sf] pkbkmf -%_
adf]lhdsf] lnnfd laqmL vr{sf] lgwf{/0f eGg]
zAbx ylkPsf 5g\ .
bkmf !!% sf],
-s_ pkbkmf -^_ df /x]sf ltg'{ kg]{ s/sf] krf;
k|ltzt eGg] zAbxsf] ;f cljjflbt s/sf]
;Dk"0f{ /sd / ljjflbt s/sf] PsltxfO{ eGg]
zAbx /flvPsf 5g\ .
-v_ pkbkmf -*_ df /x]sf gAa] lbgleq eGg]
zAbxsf] ;f ;f7L lbgleq eGg] zAbx
/flvPsf 5g\ .
bkmf !!& sf] ,
-s_ pkbkmf -!_ / -@_ sf] ;f b]xfosf pkbkmf -!_ /
-@_ /flvPsf 5g\ M
-!_ s'g} JolQmn] b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f
bflvnf gu/]df To:tf] JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd
z'Ns nfUg]5 M
-s_ bkmf (% sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
s'g} cfo jif{sf] cfo ljj/0f bflvnf
gu/]]df k|lt ljj/0f b'O{ xhf/ ?k}ofF,
-v_ clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{ s'g}
JolQmn] bkmf (%s=sf] pkbkmf -%_
adf]lhdsf] ljj/0f bflvnf gu/]df
To:tf] JolQmnfO{ ljj/0f bflvnf ug'{
kg]{ ldltaf6 ljj/0f bflvnf gePsf]
ldlt;Ddsf] k|To]s dlxgf /
dlxgfsf] efusf] nflu clu|d s/
c;'n ug'{ kg]{ /sdsf] jflif{s 8]9
k|ltztsf b/n] x'g] /sd,
-u_ bkmf (^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd
s'g} cfo jif{sf] cfo ljj/0f bflvnf
250

-^(_

gu/]df P]gsf] bkmf $ sf] pkbkmf


-$_ df plNnlvt JolQmsf] xsdf
Ps ;o ?k}ofF k|lt dlxgfsf b/n]
x'g] /sd / cGo JolQmsf] xsdf ;f]
cfo jif{sf] cfosf] u0fgf ubf{ s'g}
/sd s6fO{ kfpg] eP ;f] gs6fO{ /
s'g} /sd ;dfj]z ug'{ kg]{ eP ;f]
;dfj]z u/L x'g] lgwf{/0fof]Uo cfosf]
/sdsf] z"Go bzdna Ps k|ltzt
k|lt jif{sf b/n] x'g] /sd jf Ps
;o ?k}ofF k|lt dlxgfsf b/n] x'g]
/sddWo] h'g a9L x'G5 ;f] /sd,
-3_ s/ 5'6 k|fKt ;+:yfn] tf]lsPsf]
Dofbleq ljQLo ljj/0f bflvnf
gu/]df cfodf b]vfPsf] /sdsf] k|lt
jif{ z"Go bzdna Ps k|ltztsf
b/n] x'g] /sd .
-@_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{sf] bkmf *!
adf]lhd /fVg' kg]{ sfuhft g/fv]df To:tf]
JolQmnfO{ To:tf] sfuhft g/fv]sf] jif{sf] nflu
s'g} cfo jif{sf] cfosf] u0fgf ubf{ s'g} /sd
s6fO{ kfpg] eP ;f] gs6fO{ / /sdx ;dfj]z
ug'{ kg]{ eP ;f] ;dfj]z u/L x'g] lgwf{/0fof]Uo
cfosf] /sdsf] z"Go bzdnj Ps k|ltztn] x'g]
/sd jf Ps xhf/ ?k}of+FdWo] h'g a9L x'G5 ;f]
/sd z'Ns nfUg]5 .
bkmf !!* sf] ;f b]xfosf] bkmf !!* /flvPsf] 5 M
!!*= ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{n] cg'dflgt s/ sd
x'g] u/L a'fPdf Jofh nfUg] M -!_ s'g} JolQmn]
s'g} cfo jif{df bkmf ($ adf]lhd bflvnf ug'{
kg]{ ls:tf /sd ;DaGwdf v08 -s_ df
plNnlvt /sdeGbf v08 -v_ df plNnlvt /sd
a9L ePdf o;/L a9L ePsf] /sddf pkbkmf -@_
adf]lhd Aofh nfUg]5 M
-s_ ;f] JolQmn] s'g} cfo jif{df
lt/]sf] k|To]s ls:tfsf] /sd,
251

-v_

;f] cfo jif{df k|To]s ls:tf


cjlwsf] nflu ls:tfaGbLsf]
?kdf a'emfpg' kg]{ s'n /sdsf]
cg'dfg jf ;+zf]lwt cg'dfg
;xL ePsf] eP ;f] /sd / ;f]
/sd ;xL gePsf] eP bkmf #
sf] v08 -s_ / -v_ df
plNnlvt JolQmn] bflvnf ug'{
kg]{ s/ /sdsf] k|To]s ls:tf
cjlwsf] nflu ls:tfaGbLsf]
?kdf a'emfpg' kg]{ /sdsf] gAa]
k|ltzt /sd .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] JolQmnfO{ ;f]
jif{sf] ;f] ls:tf a'fpg' kg]{ ldltb]lv b]xfosf]
cjlw;Ddsf] k|To]s dlxgf / dlxgfsf] efusf]
;fdfGo Aofhb/n] Aofh nfUg]5 M
-s_
bkmf (( sf] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] s/ lgwf{/0f ug]{
JolQmsf] xsdf cfo ljj/0f
a'emfpg' kg]{ ldlt;Dd,
-v_
bkmf (( sf] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] s/ lgwf{/0f
gu/]sf] sf/0fn] ljefun] bkmf
!)! adf]lhd klxnf] k6s
;+zf]lwt s/ lgwf{/0f u/]sf]
JolQmsf] xsdf bkmf !)@
adf]lhd ;f] ;+zf]lwt s/
lgwf{/0fsf] ;"rgf a'emfPsf]
ldlt;Dd .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu
ls:tfaGbLsf] ?kdf a'emfpg' kg]{ /sd
eGgfn] Ps k6s cg'dfg k]z u/L
;s]kl5 ;+zf]lwt cg'dfg k]z gug]{sf]
tyf cg'dfg k]z gu/]sf] sf/0fn] bkmf
(% sf] pkbkmf -&_ adf]lhd ljefun]
cg'dfg u/]sf] xsdf bkmf ($ sf]
pkbkmf -!_ adf]lhd / ;+zf]lwt cg'dfg
252

-&)_

-&!_

-&@_
-&#_

k]z ug]{sf] xsdf tyf k]z ul/Psf]


cg'dfg jf ;+zf]lwt cg'dfgdf ;Gt'i6
geO{ bkmf (% sf] pkbkmf -&_ adf]lhd
ljefun] cg'dfg u/]sf] bkmf (% sf]
pkbkmf -%_ sf] Joj:yf cg';f/ u0fgf
ul/Psf] ls:tfsf] /sd ;Demg' k5{ .

bkmf !!( sf],


-s_ pkbkmf -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf]
5 M
-#_ clu|d s/ c;'n ug'{ kg]{ JolQmn] bkmf
(%s= sf] pkbkmf -*_ jf clu|d s/ sL
ug]{ JolQmn] bkmf () sf] pkbkmf -$_
kfngf gu/]sf] sf/0fn] lghn] a'emfpg' kg]{
Jofh lghn] clu|d s/ bflvnf ug'{ kg]{ jf
clu|d s/ sL x'g] JolQmaf6 c;'n pk/
u/L lng kfpg] 5}g .
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$_ ylkPsf] 5 M
-$_ bkmf !!)s= adf]lhd lbOPsf] Dofb
leq s/ glt/]df ltg{ afFsL s/df jflif{s kfFr
k|ltztsf b/n] yk Jofh nufO{ ;f] JolQmaf6
c;'n pk/ ul/g]5 .
bkmf !!( kl5 b]xfosf] bkmf !!(s= ylkPsf]] 5 M
!!(s= z'Ns nfUg] M o; P]gdf cGoyf Joj:yf
ul/Psf]df afx]s of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgodsf] s'g} Joj:yfsf] kfngf gug]{
JolQmnfO{ bkmf !@* df plNnlvt hl/afgfsf]
/sd a/fa/sf] z'Ns nfUg]5 .
bkmf !@! df /x]sf] kl/R5]b @# df eGg] zAbx?sf]
;f o; P]gdf eGg] zAbx? /flvPsf 5g\ .
bkmf !@$ sf] :ki6Ls/0fsf] ;f b]xfosf] :ki6Ls/0f
/flvPsf] 5 M
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ljefudf
lbPsf] s'g} hfgsf/L jf ljj/0f eGgfn] ljefudf jf
o; P]g adf]lhd st{Jo kfngf ug]{ l;nl;nfdf
ljefuaf6 clVtof/ k|fKt clws[t ;dIf lnlvt ?kdf
253

-&$_

-&%_
-&^_

bflvnf ul/Psf] ljj/0f / b]xfo adf]lhd bflvnf


ul/Psf] ljj/0f ;Demg' k5{ M
-s_ lgj]bg, ;"rgf, ljj/0f, ph"/L, jofg jf
o; P]g adf]lhd bflvnf ul/Psf], tof/
kfl/Psf], lbOPsf] jf k]z ul/Psf] cGo
sfuhft,
-v_ ljefu jf ljefusf s'g} clws[t ;dIf k]z
ul/Psf] sfuhft,
-u_ ljefu jf s'g} clws[tn] s'g} JolQmnfO{
;f]w]sf] k|Zgsf] pQ/, jf
-3_ ljj/0f lbOg] s'/fsf] dgfl;j hfgsf/L
ePsf] s'g} JolQmn] s'g} csf]{ JolQmdfk{mt
ljefu jf s'g} clws[tnfO{ lbPsf]
hfgsf/L .
bkmf !#^ kl5 b]xfosf] bkmf !#^s= ylkPsf] 5 M
!#^s= k'/:sf/ / ;'/fsL vr{sf] Joj:yf M -!_ s'g}
JolQmn] cfgf] s/sf] bfloTj ;Dk"0f{ jf s]xL
c+z 5n]sf] jf 5Ng sf]lz; u/]sf] k|df0f
;lxtsf] ;"rgf lbg] JolQmnfO{ To:tf] ;"rgfsf]
cfwf/df c;'n pk/ ul/Psf] s/sf] /sddWo]
lghn] k]z u/]sf] k|df0faf6 lgwf{/0f eP
hltsf] s/ /sdsf] aL; k|ltzt a/fa/sf]
/sd dxflgb]{zssf] lg0f{on] k'/:sf/ lbg
;lsg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'/:sf/
kfpg] JolQm PseGbf a9L ePdf k'/:sf/sf]
/sd ;dfg'kflts ?kdf lbOg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg /fh:j r'xfj6sf] ;"rgf lbg]
JolQmnfO{ ;"rgfsf] ;Totfsf] cfwf/df
ljefuf/f tf]lsPsf] sfo{ljlw adf]lhd tTsfn
bzxhf/ ?k}ofF;Dd ;'/fsL vr{ lbg ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ / -#_ adf]lhdsf]
;"rgf lbg] JolQmsf] gfd, y/ / jtg uf]Ko
/flvg]5 .
vf/]hL M bkmf ^^, *(s= / *(v= vf/]h ul/Psf 5g\ .
cg';"rLdf ;+zf]wg M -s_ cg';"rL! sf],
254

-!_ bkmf ! sf],


-s_ pkbkmf -!_, -@_, -#_, -$_, -%_, -^_ / -&_ sf]
;f b]xfosf] pkbkmf -!_, -@_, -#_, -$_, -%_,
-^_ / -&_ /flvPsf 5g\ M
-!_ s'g} cfo jif{df afl;Gbf k|fs[lts
JolQmsf] s/of]Uo cfodf o; cg';"rLsf]
pkbkmf -@_ / -$_ sf] cwLgdf /xL b]xfo
adf]lhdsf] b/n] s/ nfUg]5 M
-s_ b'O{ nfv krf; xhf/
?k}ofF;Dd /f]huf/Lsf] s/of]Uo
cfo ePdf Ps k|ltzt,
-v_ b'O{ nfv krf; xhf/
?k}ofFeGbf a9L t/ tLg nfv
krf;
xhf/
?k}ofF;Dd
s/of]Uo cfo ePdf v08 -s_
adf]lhd b'O{ nfv krf; xhf/
?k}ofF;Dd b'O{ xhf/ kfFr;o
?k}ofF / b'O{ nfv krf; xhf/
?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo
cfodf kGw| k|ltzt,
-u_ tLg nfv krf; xhf/
?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo cfo
ePdf v08 -v_ adf]lhd tLg
nfv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd
;q xhf/ kfFr;o ?k}ofF /
tLg nfv krf; xhf/
?k}ofFeGbf a9L ePsf] s/of]Uo
cfodf kRrL; k|ltzt, /
-3_ kRrL; nfv ?k}ofF eGbf a9L
s/ of]Uo cfo ePdf j9L
ePhlt s/of]Uo cfosf] v08
-u_ adf]lhd nfu]sf] s/sf]
b/df yk rfnL; k|ltzt
cltl/Qm s/ .
t/ Psnf}6L kmd{ btf{
ePsf s/bftfsf] xsdf /
lgj[Qe/0f afktsf] cfodf
255

v08 -s_ adf]lhdsf] s/


nfUg] 5}g .
-@_ s'g} cfo jif{df bkmf %) adf]lhd
5gf}6 ug]{ s'g} bDktLsf] s/of]Uo cfodf o;
cg';"rLsf] pkbkmf -$_ sf] cwLgdf /xL b]xfo
adf]lhdsf] b/df s/ nfUg]5 M
-s_ tLg
nfv
?k}ofF;Dd
/f]huf/Lsf] s/of]Uo cfo
ePdf Ps k|ltzt,
-v_ tLg nfv ?k}ofFeGbf a9L t/
rf/
nfv
?k}ofF;Ddsf]
s/of]Uo cfo ePdf v08 -s_
adf]lhd tLg nfv ?k}ofF;Dd
tLg xhf/ ?k}ofF / tLg nfv
?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo
cfodf kGw| k|ltzt,
-u_ rf/ nfv ?k}ofFeGbf a9L
s/of]Uo cfo ePdf v08 -v_
adf]lhd rf/ nfv ?k}ofF;Dd
c7f/ xhf/ ?k}ofF / rf/ nfv
?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo
cfodf kRrL; k|ltzt, /
-3_ kRrL; nfv ?k}ofF eGbf a9L
s/ of]Uo cfo ePdf a9L
ePhlt s/of]Uo cfosf] v08
-u_ adf]lhd nfu]sf] s/sf]
b/df yk rfnL; k|ltzt
cltl/Qm s/ .
t/ Psnf}6L kmd{ btf{
ePsf s/bftfsf] xsdf /
lgj[Qe/0f afktsf] cfodf
pk/f]Qm v08 -s_ adf]lhdsf]
s/ nfUg] 5}g .
-#_ o; cg';"rLsf] pkbkmf -$_ df
plNnlvt Joj:yf b]xfosf] cj:yfdf nfu"
x'g]5 M
256

-s_ afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf]


;DaGwdf s'g} cfo jif{df b'O{
nfv krf; xhf/ ?k}ofFeGbf
a9L cfo ePsf] jf bkmf %)
adf]lhdsf] 5gf}6 gu/]sf]
afl;Gbf bDktLsf] ;DaGwdf
s'g} cfo jif{df tLg nfv
?k}ofFeGbf a9L cfo ePsf],
-v_ u}/Jofj;flos
s/of]Uo
;DklQsf] lgM;u{af6 k|fKt v"b
nfe ;f] k|fs[lts JolQm jf
bDktLsf] cfo / tbg'?k
s/of]Uo cfosf] u0fgfdf
;dfj]z ePsf] .
-$_ o; cg';"rLsf] pkbkmf -#_ sf]
cwLgdf /xL b]xfosf JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd
s/ nfUg]5 M
-s_ b]xfosf /sddWo] h'g a9L 5
;f] /sddf ;f] k|fs[lts JolQm
jf bDktLsf] ;f] dfq s/of]Uo
cfo eP ;/x dfgL o;
cg';"rLsf] pkbkmf -!_ jf -@_
adf]lhdsf] b/n] s/ nfUg]5 M
-!_ ;f] k|fs[lts JolQm
jf bDktLsf] hDdf
s/of]Uo cfoaf6 ;f]
nfesf] /sd 36fO{
afFsL x'g cfpg]
/sd,
-@_ k|fs[lts JolQmsf]
;DaGwdf b'O{ nfv
krf; xhf/ ?k}ofF
jf
bDktLsf]
;DaGwdf tLg nfv
?k}ofF .
257

-v_ ;f] s/of]Uo cfosf] afFsL


/sdaf6 bz k|ltztsf b/n]
s/ nfUg]5 .
t/,
-!_ lgM;u{ ePsf] u}/
Jofj;flos s/of]Uo
;DklQ -hUuf tyf
3/hUuf_
sf]
:jfldTj kfFr jif{ jf
;f] eGbf a9L ePsf]
5 eg] b'O{ bzdnj
kfFr k|ltztsf b/n]
s/ nfUg]5 .
-@_ lgM;u{ ePsf] u}/
Jofj;flos s/of]Uo
;DklQ -hUuf tyf
3/hUuf_
sf]
:jfldTj
kfr
jif{eGbf sd /x]sf]
5
eg]
kfFr
k|ltztsf b/n] s/
nfUg]5 .
-#_
g]kfn lwtf]kq
af]8{df
;"rLs/0f
ePsf]
lgsfodf
/x]sf]
lxtsf]
lgM;u{jf6
k|fKt
nfesf] xsdf kfFr
k|ltztsf] b/n] s/
nfUg]5 .
-%_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] b"u{d If]qdf
sfo{/t k|fs[lts JolQmsf] b"u{d eQf afkt
tf]lsP adf]lhd a9Ldf krf; xhf/ ?k}oF+f;Dd
s/of]Uo cfoaf6 36fO{ afFsL /xg] /sddf dfq
o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-^_ g]kfnsf ljb]zl:yt s'6gLlts
lgof]udf sfo{/t sd{rf/Lsf] j}b]lzs eQfsf]
258

krxQ/ k|ltzt /sd s/of]Uo cfoaf6 36fO{


afFsL /xg] /sddf o; bkmf adf]lhd s/sf]
u0fgf ul/g]5 .
-&_ o; P]gsf] bkmf $ sf] pkbkmf -$_
adf]lhd s/sf] /sd b]xfo adf]lhd x'g]5 M
-s_ dxfgu/kflnsf
jf
pkdxfgu/kflnsf
If]qdf
Joj;fo
ug]{
k|fs[lts
JolQmsf xsdf kfFr xhf/
?k}ofF,
-v_ gu/kflnsf If]qdf Joj;fo
ug]{ k|fs[lts JolQmsf xsdf
b'O{ xhf/ kfFr ;o ?k}ofF,
-u_ v08 -s_ / -v_ df plNnlvt
If]q afx]s cGo If]qdf
Joj;fo
ug]{
k|fs[lts
JolQmsf xsdf Ps xhf/
kfFr ;o ?k}ofF .
-v_ pkbkmf -(_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -(_
/flvPsf] 5 M
-(_ o; bkmfdf cGoGq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts
JolQmsf] lgj[Qe/0f cfo /x]5 eg] k|fs[lts
JolQmsf] nflu pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ jf
bDklQsf] nflu pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df
plNnlvt /sdsf] kRrL; k|ltzt /sd
s/of]Uo cfoaf6 36fO{ afFsL /xg] /sddf dfq
o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
t/ o;/L 36fOg] /sdsf] ;Ldf tf]lsP
adf]lhdeGbf a9L x'g] 5}g .
-u_ pkbkmf -(_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!)_,
-!!_, -!@_, -!#_, -!$_, -!%_, -!^_ / -!&_
ylkPsf 5g\ M
-!)_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts
JolQm ckftf ePsf] /x]5 eg] To:tf] k|fs[lts
JolQmsf] nflu pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ jf
259

bDktLsf] nflu pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df


plNnlvt /sdsf] krf; k|ltzt yk /sd
s/of]Uo cfoaf6 36fO{ afFsL /xg] /sddf dfq
o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-!!_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts
JolQm kfl/>lds cfo dfq cfh{g ug]{ dlxnf
/x]5 eg] To:tf] k|fs[lts JolQmn] ltg'{ kg]{ s/
/sddf bz k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-!@_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts
JolQmn] nufgL aLdf u/]sf] /x]5 eg] ;f] afkt
e'QmfgL u/]sf] jflif{s lk|ldod jf aL; xhf/
?k}ofFdf h'g 36L x'G5 ;f] /sd s/of]Uo
cfoaf6 36fO{ afFsL /xg] /sddf dfq o;
bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-!#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg ef8fsf ;jf/L ;fwg
wgLxaf6 b]xfo adf]lhdsf] jflif{s s/ c;'n
ul/g]5 / ;jf/L ;fwg wgL k|fs[lts JolQm
ePdf To;/L lt/]sf] s/ g} clGtd x'g]5 M
;jf/Lsf] lsl;d

k|lt;jf/L ;fwgdf a'emfpg'


kg]{ jflif{s s/
-s_ ldlga;, ldlg 6s, 6s / a;
?= #,))).
-v_ sf/, lhk, Eofg, dfOqmf] a;
?= @,$)).
-u_ ly| x\jLn/, c6f] l/S;f, 6]Dkf]
?= !,%%).
-3_ 6]S6/ / kfj/ l6n/
?= !))).

-!$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f


n]lvPsf] eP tfklg s'g} k|fs[lts JolQmn] s'g}
jif{e/L k"0f{?kn] o; P]gsf] bkmf !! df
plNnlvt ljz]if pBf]u ;~rfngdf ;+nUg
/x]df o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ubf{
kRrL; k|ltzt s/ nfUg] s/of]Uo cfodf
aL; k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-!%_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] s'g} cfo
jif{df lgsf;Laf6 ePsf] s/of]Uo cfodf s/sf]
260

u0fgf ubf{ kRrL; k|ltzt s/ nfUg] s/ of]Uo


cfodf kGw| k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-!^_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts
JolQmn] afl;Gbf aLdf sDkgL;Fu :jf:Yo aLdf
u/]sf] /x]5 eg] ;f] afkt e'QmfgL u/]sf] jflif{s
lk|ldod jf aL; xhf/ ?k}ofFdf h'g 36L x'G5
;f] /sd s/of]Uo cfoaf6 36fO{ afFsL /xg]
/sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf
ul/g]5 .
-!&_ bkmf $ sf] pkbkmf -$s_ adf]lhd
sf/f]af/ s/ /sddf lgDg adf]lhdsf] b/n] s/
nfUg]5 M
-s_ UofF;, r'/f]6 nufotsf tLg
k|ltzt;Dd sldzg jf d"No yk
u/L j:t'sf] sf/f]af/ ug]{
JolQmnfO{ sf/f]af/ /sdsf] z"Go
bzdna kfFr k|ltzt
-v_ v08 -s_ df plNnlvt Joj;fo
jfx]ssf] Joj;fo ug]{ JolQmsf]
sf/f]af/ /sdsf] Ps bzdna
kfFr k|ltzt
-u_ ;]jf Joj;fo ug]{ JolQmsf]
sf/f]af/ /sdsf] b'O{ k|ltzt .
t/ v08 -s_, -v_ / -u_ df
pNn]v ul/P adf]lhd s/ u0fgf
ubf{ kfFr xhf/ ?k}ofFeGbf sd
ePdf kfFr xhf/ ?k}ofF .
-@_ bkmf @ sf],
-s_ pkbkmf -@_ df /x]sf ;fdfGo aLdf Joj;fo
eGg] zAbxkl5 jf r'/f]6, laF8L, l;uf/,
vfg];"lt{, v}gL, u'6\vf, kfgd;nf, dlb/f,
lao/sf] sf/f]af/ eGg] zAbx ylkPsf 5g\ .
-v_ pkbkmf -#_ sf] v08 -v_ sf] ;f b]xfosf]
v08 -v_ /flvPsf] 5 M
-v_ ;f] lgsfon],
261

-!_ s'g} ;8s, k'n, 6g]n, /f]kj] jf


cfsfz] k'n lgdf{0f u/L ;~rfng
u/]df,
:ki6Ls/0f M /f]kj] eGgfn]
;fdfg 9'jfgL ug]{ k|of]hgsf nflu
lgdf{0f ul/Psf] jf dflg; cf];f/
k;f/ ug]{ k|of]hgsf nflu lgdf{0f
ul/Psf] s]jnsf/ ;d]tnfO{
;Demg' k5{ .
-@_ s'g} 6nL a; jf 6fd ;~rfng
u/]df, jf
-#_ ;xsf/L P]g, @)$* adf]lhd btf{
ePsf] ;xsf/L ;+:yfn] s/ 5'6
x'g] sf/f]af/ afx]ssf] sf/f]af/
u/]df .
-u_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#s_
ylkPsf] 5 M
-#s_ s'g} lgsfosf] g]kfnsf] ;|f]taf6
s'g} cfo jif{df lgsf;Laf6 ePsf] s/of]Uo
cfodf aL; k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-3_ pkbkmf -%_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -%_
/flvPsf] 5 M
-%_ s'g} cfo jif{df s'g} d[t afl;Gbf
JolQmsf] ;DklQ k|fKt ug]{ jf /]vb]v ug]{ jf
czQm afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf] 6i6sf]
s/of]Uo cfodf ;f] ;DklQ k|fKt ug]{ jf /]vb]v
ug]{ jf ;f] 6i6nfO{ afl;Gbf k|fs[lts JolQm
;/x dfgL o; cg';"rLsf] bkmf ! sf] pkbkmf
-!_ / pkbkmf -$_ adf]lhd s/ nfUg]5 .
-_ pkbkmf -^_ df /x]sf] bz eGg] zAbsf] ;f
kfFr eGg] zAb /flvPsf] 5 M
-r_ pkbkmf -&_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -&_
/flvPsf] 5 M
-&_ s'g} cfo jif{df bkmf &) df
plNnlvt cfosf] ;DaGwdf s'g} u}/ afl;Gbf
JolQmsf] s/of]Uo cfodf kfFr k|ltztsf b/n]
s/ nfUg]5 .
262

t/ g]kfnaf6 csf]{ ljb]zL d'n'sdf k'Ug]


u/L k|:yfg gx'g] hn oftfoft, xjfO{ oftfoft
jf b"/;~rf/ ;]jf pknAw u/fpg] u}/ afl;Gbf
JolQmsf] xsdf b'O{ k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
-v_ cg';"rL@ sf],
-s_ bkmf @ sf] pkbkmf -#_ sf] k|ltjGwfTds
jfSof+zsf] v08 -v_ df /x]sf bkmf %
eGg] zAbx?sf] ;f pkbkmf -%_ eGg]
zAbx? /flvPsf 5g\ .
-v_ bkmf # sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf
pkbkmf -#_ / -$_ ylkPsf 5g\ M
-#_ s'g} JolQmn] cfgf]
Joj;flos k|of]hgsf] lgldQ cfjZos
kg]{ phf{zlQm pTkfbg ug{ k"FhLs[t
u/]sf] ;DklQsf] k"FhLut /sdsf] krf;
k|ltzt ;f]xL jif{ x|f; vr{ afkt sL
bfaL ug{ ;Sg]5 .
-$_ s'g} JolQmn] lkm:sn lk|G6/ /
Sof; d]lzg /fvL lan lahs hf/L ug]{
u/]df ;f] lk|G6/ tyf Sof; d]lzgdf
ePsf] vr{sf] Psd'i6 /sd x|f;vr{
afkt ;f]xL jif{ bfaL ug{ ;Sg]5 .
#!= eG;f/ P]g, @)^$ df ;+zf]wg M eG;f/ P]g, @)^$ sf],
-!_
bkmf @ sf],
-s_
v08 -9_ kl5 b]xfosf] v08 -9!_ ylkPsf]]
5 M
-9!_ lakb\ eGgfn] e"sDk,
cfunfuL, cfFwLj]/L, af9L klx/f], cltj[li6,
cgfj[li6, clgsfn, dxfdf/L tyf o:t} cGo
lakb\nfO{ ;Demg' kb{5 / ;f] zAbn] cf}Bf}lus
b'3{6gf, ljikmf]6s jf ljiffQm kbfy{f/f x'g]
b'3{6gf tyf o:t} cGo s'g} k|sf/sf] lakb\
;d]tnfO{ hgfpF5 .
-v_
v08 -b_ sf] ;f b]xfosf] v08 -b_ /flvPsf]
5 M
263

-b_

-u_

-3_

-_

-r_

eG;f/ clws[t eGgfn] k|d'v eG;f/


k|zf;s, k|d'v eG;f/ k/LIf0f k|zf;s,
k|d'v eG;f/ clws[t, k|d'v eG;f/
k/LIfs, eG;f/ clws[t jf eG;f/
k/LIfs ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
eG;f/ sfof{no jf 5f]6L eG;f/
sfof{nosf] k|d'v / bkmf *$ adf]lhd
cy{ dGqfnon] tf]s]sf] clwsf/L
;d]tnfO{ hgfpF5 .
v08 -g_ sf] ;f b]xfosf] v08 -g_ /flvPsf]
5 M
-g_ eG;f/ sfof{no eGgfn] bkmf $
adf]lhd :yfkgf ePsf] jf u/]sf]
eG;f/ sfof{no ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] To:tf] eG;f/ sfof{no kl/;/ /
g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L tf]lslbPsf] cGo If]q
;d]tnfO{ hgfpF5 .
v08 -k_ kl5 b]xfosf] v08 -k!_ ylkPsf]
5 M
-k!_ eG;f/ hfFrkf; k/LIf0f sfof{no
eGgfn] bkmf #$ adf]lhd hfFrkf;
kl5sf] k/LIf0fsf] sfo{ ug{sf nflu
:yfkgf ul/Psf] sfof{nonfO{ ;Demg'
k5{ .
v08 -e_ sf] ;f b]xfosf] v08 -e_ /flvPsf]
5 M
-e_ eG;f/ If]q eGgfn] bkmf # adf]lhd
g]kfn ;/sf/ jf dxflgb]{zsn]
tf]lslbPsf] eG;f/ If]q ;Demg' kb{5 .
v08 -n_ kl5 b]xfosf] v08 -n!_ ylkPsf]]
5 M
-n!_ /fxt ;fdu|L eGgfn] ljkb\sf]
cj:yfdf kLl8tsf] p4f/ tyf /fxtsf
nflu dfgjLo ;xfotf:j?k k}7f/L x'g]
264

g]kfn ;/sf/n] tf]s]


dfnj:t' ;Demg' kb{5 .
-@_

-#_

-$_

adf]lhdsf

bkmf # sf],
-s_
pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_
ylkPsf] 5 M
-!s_ /fxt ;fdu|L hfFrkf; ug]{
k|of]hgsf] nflu jf lakb\sf] cj:yfdf pkbkmf
-!_ adf]lhdsf] k|of]hgsf] nflu dxflgb]{zsn]
g]kfnsf] s'g} If]qnfO{ eG;f/ If]qsf] ?kdf tf]Sg
;Sg]5 . To;/L tf]lsPsf] eG;f/ If]qsf] k|of]hg
;dfKt ePkl5 dxflgb]{zsn] To:tf] eG;f/
If]q vf/]h ug{]5 .
-v_
pkbkmf -@_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z
ylkPsf] 5 M
t/ pkbkmf -!s_ adf]lhdsf] eG;f/
If]qaf6 g]kfnleq k}7f/L x'g] jf g]kfnaf6
lgsf;L x'g] af6f] dxflgb]{zsn] tf]Sg ;Sg]5 .
bkmf $ sf] ;f b]xfosf] bkmf $ /flvPsf] 5 M
$= eG;f/ sfof{nosf] :yfkgf M -!_ g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
s'g} eG;f/ If]qdf eG;f/ sfof{no jf 5f]6L
eG;f/ sfof{no :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
-@_ lakb\sf] sf/0fn] ubf{ s'g} eG;f/
sfof{noaf6 sfo{;Dkfbg ug{ g;lsg] cj:yf
ePdf dxflgb]{zsn] s'g} eG;f/ If]qdf eG;f/
sfof{no :yfkgf ug{ ;Sg]5 . To;/L :yfkgf
ePsf] eG;f/ sfof{nosf] k|of]hg ;dfKt
ePkl5 To:tf] eG;f/ sfof{no dxflgb]{zsn]
vf/]h ug{]5 .
bkmf $ kl5 b]xfosf] bkmf $s= ylkPsf] 5 M
$s= eG;f/ hfFrkf; k/LIf0f sfof{nosf] :yfkgf M !_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L cfjZostf cg';f/ eG;f/
hfFrkf; k/LIf0f sfof{no :yfkgf ug{ ;Sg]5 .
265

-%_

-@_ of] bkmf k|f/De x'g'eGbf cl3


:yfkgf ePsf] eG;f/ hfFrkf; k/LIf0f
sfof{no o;} bkmf adf]lhd :yfkgf ePsf]
dflgg]5 .
bkmf & sf] ;f b]xfosf] bkmf & /flvPsf] 5 M
&
dx;'n gnfUg]M -!_ s'g} k}7f/Lstf{n] cfkm"n]
k}7f/L u/]sf] dfnj:t'' eG;f/ sfof{noaf6
g5'6fO{ g]kfn ;/sf/sf] x'g] u/L eG;f/
sfof{nod} 5f8\g lgj]bg lbPdf To:tf]
dfnj:t''df dx;'n nfUg]5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd 5fl8Psf]
dfnj:t'' hkmt ePsf] dflgg]5 . To:tf]
dfnj:t'' g]kfn ;/sf/n] cfk}m k|of]u ug{ jf
o; P]g ad]flhd eG;f/ clws[tn] lnnfd
ljqmL ug{ ;Sg]5 .
t/ To:tf] dfnj:t'' k|of]udf cfpg
g;Sg] jf lnnfd laqmL ;d]t x'g g;Sg]
cj:yfsf] /x]5 eg] eG;f/ clws[tn] eG;f/
sfof{noaf6 tf]lsPadf]lhd x6fpFg jf gi6
ug{ ;Sg]5 / To;/L x6fpFg jf gi6 ug{ nfUg]
vr{ ;DalGwt k}7f/Lstf{af6} c;'n pk/
ul/g]5 .
-#_ s'g} dfnj:t' rnfg ubf{ sd
ePsf], af6f]df b'3{6gf jf ljkb\\df k/L 6'6k'm6
eO{ Jofkfl/s ?kdf d"NoxLg ePsf] jf kl/df0f
jf tf}ndf sdL ePsf] jf rf]/L eO{ kl/df0f
sd ePsf] ePdf tf]lsPsf] k|df0f ;lxt
tf]lsPsf] k|lqmof k"/f u/L tf]lsPsf]
;dofjlwleq k}7f/Lstf{n] lgj]bg lbPdf
eG;f/ clws[tn] To:tf] Iflt jf 36L ePsf] jf
Jofkfl/s ?kdf d"NoxLg ePsf dfnj:t'sf]
tf]lsP adf]lhd dx;'n 5'6 lbg jf c;'n
eO;s]sf] eP lkmtf{ lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd gf]S;fgL
ePsf] kl/df0fsf] dfnj:t' h'g p2]Zosf nflu
266

-^_

-&_

-*_

-(_

k}7f/L ePsf] xf] ;f] p2]Zo k"/f gx'g] t/ /2L jf


kq'sf] ?kdf jf cGo s'g} j}slNks pkof]udf
k|of]u x'g ;Sg] cj:yfsf] ePdf eG;f/
clws[tn] ;f]xL ?kdf To:tf] dfnj:t'sf] eG;f/
d"No sfod u/L nfUg] dx;'n c;'n ug{
;Sg]5 .
bkmf * sf] pkbkmf -!_ df /x]sf eG;f/ sfof{nodf
btf{ ePsf] eGg] zAbx?sf] ;f eG;f/ sfof{nodf
btf{ ePsf] jf sDKo'6/ k|0ffnLdfkm{t eG;f/ sfof{nodf
k|fKt ePsf] eGg] zAbx? /flvPsf 5g\ .
bkmf ( sf] pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_
ylkPsf] 5 M
-*_ g]kfn ;/sf/n] /fxt ;fdu|Lsf] k}7f/Ldf
nfUg] ;Dk"0f{ dx;'n 5'6 lbg ;Sg]5 . o;/L dx;'n 5'6
lb+bf dx;'n 5'6 lbOPsf dfnj:t'sf] ljj/0f / 5'6
kfpg] cjlw ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
bkmf !! sf] pkbkmf -@_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds
jfSof+z ylkPsf] 5 M
t/ dlb/f, r'/f]6 jf cGo ;"tL{hGo kbfy{
lgsf;L ug]{ pBf]unfO{ of] ;'ljwf lbOg] 5}g .
bkmf !# sf],
-s_
pkbkmf -!$_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -!$_
/flvPsf] 5 M
-!$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg JolQmut k|of]hgsf] nflu
u'06f, lem6L, ef/L cfb]z cGtu{t k}7f/L ePsf]
dfnj:t'' jf lab]zL d'n'saf6 pkxf/ jf gd"gf
:j?k k|fKt u/L k}7f/L ePsf] dfnj:t' jf
/fxt ;fdu|Lsf] sf/f]jf/ d"No v'nfpg g;Sg]
sf/0f hgfO{ ;f] dfnj:t'sf] wgLn] d"Nofg
ul/lbg lgj]bg lbPdf / ;f] Joxf]/f eG;f/
clws[tnfO{ pko'Qm nfu]df jf d"No gv'n]sf]
cj:yfdf k]z x'g cfPdf lghn] To:tf]
dfnj:t''sf] cg'dflgt eG;f/ d"No lgwf{/0f
ug{ ;Sg]5 .
267

-v_

-!)_

-!!_

pkbkmf -!^_ df /x]sf dfnj:t' hfFrkf;


x'Fbfsf lbg eGg] zAbx?sf] ;f ;f]
dfnj:t'sf] k|1fkgkq eG;f/ sfof{nodf btf{
ePsf] jf sDKo'6/ k|0ffnLdfkm{t eG;f/
sfof{nodf k|fKt ePsf] lbg eGg] zAbx?
/flvPsf 5g\ .
-u_
pkbkmf -!^_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!&_, -!*_
/ -!(_ ylkPsf 5g\ M
-!&_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg o; bkmf adf]lhd eG;f/
clws[tn] eG;f/ d"No lgwf{/0f ubf{ o;
bkmfdf pNn]v ePsf] ljlw jf k|lqmof cg's"n
gePdf jf ;f] d"No zf:kb 5 eGg] ljZjf;
ug'{kg]{ dgfl;j sf/0f ePdf To:tf]
dfnj:t'sf] o; bkmf adf]lhd k'gM d"No
lgwf{/0f ug{ dxflgb]{zsn] cfb]z lbg ;Sg]5 .
-!*_ pkbkmf -!&_ adf]lhd cfb]z k|fKt
ePdf eG;f/ clws[tn] cfjZos hfFrj'em
u/L tL; lbgleq k'gM eG;f/ d"No lgwf{/0f
u/L dxflgb]{zsnfO{ hfgsf/L lbg' kg]{5 .
-!(_ pkbkmf -!&_ adf]lhd cfb]z lb+bf
dxflgb]{zsn] To:tf] dfnj:t' hfFrkf; ePsf]
ldltn] gAa] lbgleq lbg' kg]{5 .
bkmf !^ sf],
-s_ pkbkmf -#_ lemlsPsf] 5 .
-v_
pkbkmf -$_ df /x]sf dfnj:t' hfFrkf; x'g]
lbgdf eGg] zAbx?sf] ;f To:tf]
dfnj:t'sf] k|1fkgkq eG;f/ sfof{nodf btf{
ePsf] jf sDKo"6/ k|0ffnLdfkm{t eG;f/
sfof{nodf k|fKt ePsf] lbgdf eGg] zAbx?
/flvPsf 5g\ .
bkmf !* sf] pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf pkbkmf -%_ /
-^_ ylkPsf 5g\ M
-%_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg dfnj:t' lgsf;L jf k}7f/L ug]{ JolQmn]
268

-!@_

-!#_

dfnj:t'sf] ljj/0f k|1fkgkqsf] 9fFrfdf ljB'tLo


dfWodaf6 sDKo"6/ k|0ffnL dfkm{t eG;f/ sfof{nodf
k7fpg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd ljB'tLo dfWodaf6
dfnj:t'sf] k|1fkgkq k7fPsf]df lgsf;L jf
k}7f/Lstf{n] pkbkmf -!_ adf]lhdsf sfuhftx?
ef}lts ?kdf jf ljB'tLo :j?kdf eG;f/ clws[t;dIf
k]z jf ;Dk|]if0f ug'{ kg]{5 .
bkmf @) sf] pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_
/flvPsf] 5 M
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg eG;f/ clws[tn] 5gf}6 k|0ffnL adf]lhd b]xfosf]
s'g} k|lqmof cjnDag u/L dfnj:t' hfFrkf; ug{
;Sg]5 M
-s_
dfnj:t' tyf tT;DaGwL sfuhft ;d]t hfFr
gu/L 3f]if0ffsf cfwf/df dfq hfFrkf; ug]{ jf,
-v_
dfnj:t'sf] hfFr gu/L tT;DaGwL sfuhft
dfq hfFr u/L hfFrkf; ug]{ jf,
-u_
dfnj:t' tyf tT;DaGwL sfuhft ;d]t hfFr
gu/L hfFrkf; kl5 k/LIf0f ug]{ u/L 3f]if0ffsf
cfwf/df dfq hfFrkf; ug]{ jf,
-3_
dfnj:t' tyf tT;DaGwL sfuhft ;d]t k"0f{
?kdf hfFr u/]/ hfFrkf; ug]{ .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu 5gf}6
k|0ffnL eGgfn] /fh:j ;'/Iff, ;fdflhs ;'/Iff,
hg:jf:Yosf] ;'/Iff, kof{j/0fLo ;'/Iff, dfnj:t'sf]
k|s[lt, dfnj:t'sf] pTklQsf] d'n's, dfnj:t' rnfg
ePsf] d'n's, cfk"lt{stf{, k}7f/Lstf{ jf eG;f/
Ph]G6sf] ;fv cflbsf] cfwf/df lgwf{/0f ul/g]
hf]lvdnfO{ ljrf/ u/L To:tf hf]lvdsf cfwf/df
dfnj:t'sf] juL{s/0f u/L dfnj:t' hfFrkf; ug{
ljefun] hf/L u/]sf] lgb]{lzsfdf lgwf{/0f ul/Psf]]
k|0ffnL ;Demg' k5{ .
bkmf @@ sf]] ;f b]xfosf] bkmf @@ /flvPsf] 5 M
269

@@

dfnj:t'sf] juL{s/0f tyf dx;'n lgwf{/0fM


-!_ bkmf @! adf]lhd eG;f/ d"No lgwf{/0f
ePkl5 eG;f/ clws[tn] 3f]lift dfnj:t'
k|rlnt cfly{s P]g cg';f/sf] pkzLif{s
adf]lhd juL{s/0f eP gePsf] hfFr ug'{
kg]{5 . To;/L hfFr ubf{ eG;f/ clws[tn] bkmf
^!s= sf] pkbkmf -#_ df plNnlvt ljifonfO{
;d]t cfwf/ lnO{ juL{s/0f 7Ls eP jf
gePsf] olsg ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfnj:t'sf]
juL{s/0f hfFr ubf{ 7Ls kfOPdf eG;f/
clws[tn] ;f]
dfnj:t'df nfUg] dx;'n
lgwf{/0f ug]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd hfFr ubf{
dfnj:t'sf] juL{s/0f 7Ls gePsf] kfOPdf
eG;f/ clws[tn] 3f]if0ffstf{nfO{ hfgsf/L u/fO{
juL{s/0f pkzLif{s ;+zf]wg u/L ;f]xL adf]lhd
nfUg] dx;'n lgwf{/0f ug]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ jdf]lhd eG;f/
clws[tn] u/]sf] ;+zf]wgdf lrQ gj'g]
k}7f/Lstf{n]
bkmf
^!s=
adf]lhd
k'g/fjnf]sgsf] nflu dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg
lbg ;Sg]5 . To;/L lgj]bg lbg'cl3 eG;f/
clws[tn] lgwf{/0f u/]sf] dx;'n e'Qmfg u/L
dfnj:t' 5'6fpg' kg]{5 .
-%_ k}7f/Lstf{n] pkbkmf -$_ adf]lhd
dx;'n e'Qmfg ubf{ j:t' juL{s/0fsf] clGtd
lg0f{o x'Fbf 7x/]adf]lhd x'g] u/L k"0f{ jf cf+lzs
?kdf w/f}6Ldf /fVg eG;f/ clws[t ;dIf
lgj]bg lbg ;Sg]5 . To;/L lgj]bg lbPdf
eG;f/ clws[tn] ;f]xL adf]lhd w/f}6L /fvL
dfnj:t' hfFrkf; ug{ ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd dfnj:t'sf]
juL{s/0f olsg ug{ eG;f/ clws[tnfO{ lljwf
ePdf lljwf x'g'kg]{ sf/0f / cfgf] /fo tyf
270

-!$_

-!%_

dfnj:t'sf] gd"gf ;lxt dxflgb]{zs ;dIf


lg0f{osf] nflu n]vL k7fpg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd n]vL cfPdf
dxflgb]{zsn] juL{s/0f pkzLif{s tf]Sg] lg0f{o
u/L ;f]sf] hfgsf/L eG;f/ clws[tnfO{ u/fpg'
kg]{5 . eG;f/ clws[tn] klg ;f]xL adf]lhd
dfnj:t'sf] juL{s/0f tyf dx;'n lgwf{/0f u/L
dfnj:t' hfFrkf; ug]{5 .
bkmf #) sf]] ;f b]xfosf] bkmf #) /flvPsf] 5 M
#)= dfnj:t''sf] gd"gf ;\sng / k/LIf0fM -!_
k}7f/L x'g] s'g} dfnj:t'sf] u'0f:t/ k/LIf0f,
eG;f/ d"Nofg, juL{s/0f, hg:jf:Yo jf
jftfj/0fdf kg{ ;Sg] k|efjsf] b[li6sf]0fn]
gd"gf hfFr ug{ jf ;DalGwt ljz]if1jf6 hfFr
u/fpg jf k|of]uzfnfaf6 k/LIf0f u/fpg
cfjZos b]v]df eG;f/ clws[tn] pQm
dfnj:t'sf] wgL jf lghsf] Ph]G6sf] /f]xj/df
gd"gf lemsL cfk}mn] hfFr ug{, ;DalGwt
ljz]if1af6 hfFr u/fpg jf ljefusf]
k|of]uzfnf jf cGo ;/sf/L lgsfosf]
k|of]uzfnfaf6 k/LIf0f u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/LIf0fsf]
nflu k|fKt x'g cfPsf] dfnj:t'sf] gd"gf
ljefusf] jf cGo ;/sf/L lgsfosf]
k|of]uzfnfn] oyfzL3| k/LIf0f u/L ;f]sf]
glthf ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf k7fpg'
kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd eG;f/
sfof{noaf6 k/LIf0fsf] nflu k|fKt gd"gfx?
ljefusf] k|of]uzfnfn] cfk}mn] k/LIf0f ug{
g;Sg] ePdf ;/sf/L lgsfosf] cGo
k|of]uzfnfaf6 k/LIf0f u/fO ;f]sf] k|ltj]bg
;DalGwt eG;f/ sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
bkmf #$ sf],
271

-s_

-v_

pkbkmf -@_ / -#_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_


/ -#_ /flvPsf 5g\ M
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/LIf0f ubf{
k}7f/Lstf{n] k}7f/L u/]sf dfnj:t' lghn]
3f]if0ff u/]sf]eGbf leGg dfnj:t' kfOPdf jf
lghn] u/]sf] 3f]if0ff cg'?k gePsf] b]lvPdf
jf sf/f]jf/ d"No jf dfnj:t'sf] kl/df0f 36L
3f]if0ff u/]sf] b]lvPdf / ;f] sf/0fn] 36L
dx;'n c;'n ePsf] b]lvPdf eG;f/ clws[tn]
To;/L 36L ePsf] d"No jf kl/df0fdf k}7f/L
x'Fbfsf avt nfUg] dx;'n lghaf6 tTsfn
c;'n u/L 36L sf/f]jf/ d"No jf kl/df0f
3f]if0ff u/]afkt lghnfO{ o; P]g adf]lhd
sf/jfxL ug]{5 .
t/ 36L sf/f]jf/ d"No 3f]if0ff u/]sf]df
nfUg] dx;'nsf] zt k|ltzt hl/jfgf ug]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/LIf0f ubf{
dfnj:t''sf] juL{s/0fsf] pkzLif{s km/s k/]sf]
sf/0fn] sd dx;'n c;'n ePsf] b]lvPdf
To:tf] sd dx;'n /sd / ;f] a/fa/sf]
hl/jfgf
/sd ;DalGwt
sfof{non]
k}7f/Lstf{af6 tTsfn c;'n ug]{5 .
pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -#s_, -#v_,
-#u_, -#3_, -#_, -#r_ / -#5_ ylkPsf
5g\ M
-#s_
dxflgb]{zs jf eG;f/
clws[tn] o; bkmf adf]lhd k/LIf0f ubf{
dfnj:t'sf] :ki6 3f]if0ff gePsf] b]v]df
k|rlnt sfg"g adf]lhd yk /sd c;'n ug{
tyf ;DalGwt JolQmnfO{ lemsfpg, aofg
u/fpg, k|df0f j'g, lnvt k]z ug{ nufpg,
;"rgf jf Dofb hf/L ug{ ;Sg]5 .
-#v_ o; bkmf adf]lhd k/LIf0f ubf{
hf/L ul/Psf] Dofbdf pkl:yt gx'g] jf dfu
ul/P adf]lhd lnvt k|df0f jf sfuhft k]z
272

gug]{ k}7f/Lstf{nfO{ dxflgb]{zs jf eG;f/


clws[tn] bkmf %& sf] pkbkmf -!%s_
adf]lhd hl/jfgf u/L lghsf] lgsf;L k}7f/L
;DaGwL sf/f]jf/ /f]Ssf u/L pknJw eP;Ddsf
lnlvt k|df0f jf sfuhftsf cfwf/df k/LIf0f
ug{ ;Sg]5 .
t/ o; pkbkmf adf]lhd k/LIf0f
ul/;s]kl5 ;f] k}7f/Lstf{sf ;DjGwdf kl5
yk k|df0f sfuhft k|fKt ePdf To:tf k|df0f
sfuhftsf cfwf/df o; bkmf adf]lhd k'gM
k/LIf0f ug{ o; pkbkmfn] afwf k'ofPsf]
dflgg] 5}g .
-#u_ o; bkmf adf]lhd dx;'n
lgwf{/0f ubf{ ;DalGwt JolQmnfO{ kGw| lbgsf]
Dofb lbO{ ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbg' kg]{5 .
-#3_ o; bkmf adf]lhd lgwf{/0f
ePsf] dx;'n tyf hl/jfgf afktsf] /sd
bflvnf ug]{ cfb]z k|fKt u/]sf] ldltn] k}+tL;
lbgleq To:tf] cfb]z k|fKt ug]{ JolQmn] ;f]xL
cfb]zdf tf]lsP adf]lhdsf] /sd bflvnf ug'{
kg]{5 . ;f] cjlwleq bflvnf gu/]df To:tf]
dx;'n tyf hl/jfgf bflvnf ug]{ cfb]z
ePsf] ldltb]lv jflif{s kGw| k|ltztsf b/n]
Aofh ;d]t u0fgf u/L c;'npk/ ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -#3_ adf]lhd ltg'{
a'emfpg' kg]{ /sd ga'emfpg] k}7f/Lstf{sf]
sf/f]jf/ tyf rn crn ;DklQ /f]Ssf u/L
eG;f/ clws[tn] ;f]xL ;DklQaf6 To:tf] /sd
c;'npk/ ug]{5 .
-#r_ pkbkmf -#_ adf]lhd /sd
c;"n x'g g;s]df To:tf] /sd ;/sf/L afFsL
;/x c;'npk/ ul/g]5 .
-#5_ dxflgb]{zs jf eG;f/ clws[tn]
o; bkmfsf] k|of]hgsf nflu cfjZos b]v]df
a}+s, ljQLo ;+:yf Pj+ k}7f/Lstf{sf] sf/f]af/;Fu
273

-!^_

-!&_

;DalGwt cGo s'g} JolQm jf lgsfoaf6


;DalGwt k}7f/Lstf{{, lghsf] sf/f]af/ jf
dfnj:t';Fu ;DalGwt e'QmfgL, a}+s vftf,
gfkmf gf]S;fgsf] lx;fj, s/ ljj/0f, aLhs /
o:t} cGo sfuhft dfu ug{ ;Sg]5 . o;/L
dfu ul/Psf lx;fj, s/ ljj/0f, aLhs tyf
sfuhft pknJw u/fpg' ;DalGwt JolQm jf
lgsfosf] st{Jo x'g]5 .
bkmf %# kl5 b]xfosf] bkmf %#s= ylkPsf] 5 M
%#s= eG;f/ Ph]G6sf] st{Jo M dfnj:t' eG;f/
sfof{noaf6 5'6fpg jf eG;f/ sfof{no;Fu
;DalGwt cGo sfo{ ug{sf] nflu o; P]g
adf]lhd lgo'Qm eG;f/ Ph]G6sf] st{Jo b]xfo
adf]lhd x'g]5 M
-s_
eG;f/ ;DaGwL sfg"gsf] k"0f{ kl/kfngf
ug]{,
-v_
eG;f/ hfFrkf; k|lqmofnfO{ ;/nLs/0f
ug{ eG;f/ sfof{nonfO{ cfjZos
;xof]u k'ofpg],
-u_
dx;'n c;'n ug]{ sfo{df eG;f/
sfof{nonfO{ cfjZos ;xof]u ug]{,
-3_
eG;f/ sfof{nosf] sfd sf/afxLdf
afwf cj/f]w k'Ug] lsl;dsf s'g} klg
sfo{ gug]{,
-_
lghnfO{ lgo'Qm ug]{ lgsf;Lstf{ jf
k}7f/Lstf{nfO{ cfkm" ;dIf pkl:yt
u/fpg eG;f/ clws[tn] lnlvt ;"rgf
lbPdf To:tf] ;"rgf ;DalGwt
lgsf;Lstf{
jf
k}7f/Lstf{nfO{
a'emfpg] .
bkmf %% sf],
-s_
pkbkmf -!_ df /x]sf s'g} sfd ug]{ eGg]
zAbx?kl5 jf cfgf] st{Jo k"/f gug]{ eGg]
zAbx? /flvPsf 5g\ .
274

-v_

-u_

-3_

-!*_

bkmf
-s_
-v_

pkbkmf -@_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -@_


/flvPsf] 5 M
-@_ eG;f/ Ph]G6n] pkbkmf -!_
adf]lhdsf] sfd t];|f] k6s klg u/]df jf
gSsnL z}lIfs of]Uotfsf] k|df0fkq jf cGo
e'mf sfuhft jf ljj/0f k]z u/L Ohfhtkq
k|fKt u/]sf] b]lvPdf eG;f/ clws[tn]] lghsf]
Ohfht kq /2 ug]{5 .
pkbkmf -$_ df /x]sf pkbkmf -!_ eGg]
zAbx?sf] ;f pkbkmf -!_ / -%_ eGg]
zAbx? / pkbkmf -@_ eGg] zAbx?sf] ;f
pkbkmf -@_ / -%_ eGg] zAbx? /flvPsf
5g\ .
pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -%_ / -^_
ylkPsf 5g\ M
-%_ k|rlnt sfg"g adf]lhd eG;f/
Ph]G6pk/ kmf}Hbf/L s;"/sf] cleof]udf
cbfntdf d'2f bfo/ ePdf d'2f bfo/ ePsf
ldltb]lv lgh :jtM lgnDjg x'g]5 .
-^_ s'g} kmf}Hbf/L cleof]udf
cbfntaf6 s'g} eG;f/ Ph]G6 bf]ifL k|dfl0ft
ePdf lghsf] Ohfhtkq :jtM /2 x'g]5 .
%& sf],
pkbkmf -^_ df /x]sf dx;'n a/fa/sf] eGg]
zAbx?sf] ;f eG;f/ dx;'nsf] kRrL;
k|ltzt eGg] zAbx? /flvPsf 5g\ .
pkbkmf -!%_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!%s_
ylkPsf] 5M
-!%s_ bkmf #$ adf]lhd k/LIf0f ug]{
k|of]hgsf nflu dfu u/]sf lx;fj, s/ ljj/0f,
aLhs tyf sfuhft tf]lsPsf] ;dodf pknAw
gu/fpg] k}7f/Lstf{nfO{ dxflgb]{zs jf eG;f/
clws[tn] k6s}lkR5] bz xhf/ ?k}ofF hl/jfgf
ug{ ;Sg]5 .
275

-u_

-!(_

-@)_

pkbkmf -!&_ kl5 b]xfosf pkbkmf -!*_, -!(_


/ -@)_ ylkPsf 5g\ M
-!*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg bkmf @) sf] pkbkmf -@_
sf] v08 -s_, -v_ jf -u_ adf]lhd hfFrkf;
ePsf dfnj:t' k}7f/Lstf{n] eG;f/ If]qaf6
p7fO{ n}hfg'cl3 jf eG;f/If]q aflx/
nlu;s]kl5 clwsf/k|fKt clwsf/Ln] o; P]g
adf]lhd k'gM hfFr ubf{ k}7f/Lstf{n] 3f]if0ff
u/]sf]eGbf dfnj:t'sf] gfd, k|s[lt, ef}lts
ljz]iftf, rfl/lqs u'0f, gfk, cfsf/ tyf
u'0f:t/df km/s kfOPdf To;/L ljj/0f km/s
kf/L k}7f/L u/]jfkt o; bkmfdf plNnlvt
hl/jfgf / dx;'nsf cltl/Qm To:tf]
dfnj:t'sf] d"Nosf] tLg;o k|ltzt yk
hl/jfgf c;'n u/L dfnj:t' 5fl8lbg] jf
To:tf] dfnj:t' hkmt u/L ;f] dfnj:t'sf]
d"Nosf] b'O{;o k|ltzt hl/jfgf ul/g]5 .
-!(_ pkbkmf -!*_ adf]lhd ;hfo
kfPsf] k}7f/Lstf{n] k'gM lgsf;L tyf k}7f/L
;DaGwL sfo{ ug{ gkfpg] u/L ljefun] sf/f]jf/
/f]Ssf ug{ ;Sg]5 .
-@)_ s'g} JolQmn] o; P]g jf cGo
k|rlnt P]g adf]lhd k"0f{ jf cf+lzs eG;f/
dx;'n 5'6 jf ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf dfnj:t',
h'g p2]Zon] k}7f/L u/]sf] xf] ;f] p2]Zo ljk/Lt
k|of]u jf ljqmL u/]sf] jf 5'6 jf ;'ljwf gkfpg]
JolQmn] cf+lzs eG;f/ dx;'n 5'6 jf ;'ljwfdf
s'g} dfnj:t' k}7f/L u/]sf] kfOPdf eG;f/
clws[tn] To:tf dfnj:t'sf] eG;f/ d"Nosf]
ztk|ltzt hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
bkmf %( sf] pkbkmf -!_ df /x]sf tLg xhf/
?k}ofFb]lv bz xhf/ ?k}ofF;Dd eGg] zAbx?sf] ;f
kRrL; xhf/ ?k}ofFb]lv krf; xhf/ ?k}ofF;Dd eGg]
zAbx? /flvPsf 5g\ .
bkmf ^! sf],
276

-s_

-@!_

pkbkmf -!_ df /x]sf kGw| lbgleq eGg]


zAbx?sf] ;f tL; lbgleq eGg] zAbx?
/flvPsf 5g\ .
-v_
pkbkmf -%_ sf] ;f b]xfosf] pkbkmf -%_
/flvPsf] 5 M
-%_ d"Nofg k'g/fjnf]sg ;ldltn]
o; bkmf adf]lhd k'g/fjnf]sg ubf{ eG;f/
clws[tn] bkmf !# adf]lhd u/]sf] eG;f/
d"Nofg 7Ls eP gePsf] ;DaGwdf hfFra'em
u/L eG;f/ clws[tn] u/]sf] d"NofgnfO{ g}
sfod ug{, ab/ ug{, To:tf dfnj:t'sf] o;
P]g adf]lhd d"Nofg ul/lbg jf eG;f/
clws[tnfO{ k'gM d"Nofg ug{sf] nflu cfb]z
lbg ;Sg]5 . d"Nofg k'g/fjnf]sg ;ldltn]
To;/L d"Nofg sfod ubf{, ab/ ubf{, d"Nofg
ubf{ jf k'gM d"Nofgsf] nflu cfb]z lb+bf :ki6
sf/0f / cfwf/ ;d]t v'nfpg' kg]{5 .
-u_
pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ /flvPsf]
5 M
-*_ d"Nofg k'g/fjnf]sg ;ldltn]
pkbkmf -%_ adf]lhd k'g/fnf]sg ubf{ bkmf !#
sf] pkbkmf -!_ adf]lhd ug]{5 .
bkmf ^! kl5 b]xfosf] bkmf ^!s= ylkPsf] 5 M
^!s= dfnj:t'sf] juL{s/0f pk/ k'g/fjnf]sgsf]
Joj:yf M -!_ eG;f/ clws[tn] bkmf @@
adf]lhd u/]sf] dfnj:t'sf] juL{s/0f pk/ lrQ
gj'g] JolQmn] To:tf] dfnj:t' hfFrkf; ePsf]
ldltn] tL; lbgleq k'g/fjnf]sgsf] nflu
dxflgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg ;fy
To:tf] dfnj:t'sf] gd"gf Pj+ cfgf] lgj]bgsf]
Joxf]/f k'i6\ofFO x'g] cfjZos sfuhft ;d]t
k]z ug'{ kg]{5 .
-#_ o; bkmf adf]lhd dxflgb]{zsn]
dfnj:t'sf]
juL{s/0fsf]
lg0f{o
pk/
277

-@@_

bkmf
-s_

-v_

-u_

k'g/fjnf]sg ubf{ jf bkmf @@ sf] pkbkmf -&_


adf]lhd lg0f{o ubf{ k|rlnt cfly{s P]g, ljZj
eG;f/ ;+u7gf/f k|ltkflbt xfdf]{gfOH8 j:t'
juL{s/0f tyf ;+s]tLs/0f k|0ffnL, ;f] k|0ffnLsf]
JofVof ;DaGwL lgodx?, JofVofTds
l6Kk0fLx?, ljZj eG;f/ ;+u7gf/f ul/Psf
j:t' juL{s/0f ;DaGwL lg0f{ox?, ljZj eG;f/
;+u7gsf] xfdf]{gfOH8 l;i6d sldl6n] lbPsf]
/fox?nfO{ cfwf/ lng ;Sg]5 .
-$_ s'g} dfnj:t'sf] juL{s/0fsf
;DaGwdf lg0f{o lng' cl3 dxflgb]{zsn]
ljefusf] jf cGo ;/sf/L lgsfosf]
k|of]uzfnfaf6 k/LIf0f u/fO{ ;f] ;DaGwL
ljz]if1sf] /fo lng jf s'g} dfnj:t'sf
;DaGwdf ;DalGwt ljz]if1 jf /fli6o jf
cGt/f{li6o lgsfosf] /fo lng ;Sg]5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf
juL{s/0f ;DaGwL k'g/fjnf]sgsf lgj]bgpk/
dxflgb]{zsn] ;f7L lbgleq lg0f{o lbO{ ;Sg'
kg]{5 .
t/ cGt/f{li6o lgsfo;Fu /fo lnO{
lg0f{o ug'{kg]{ cj:yfdf o; pkbkmf
adf]lhdsf] ;dofjlw nfu" x'g] 5}g .
^@ sf],
pkbkmf -@_ df /x]sf eG;f/ sfof{nodf
eGg] zAbx?sf] ;f eG;f/ sfof{no jf
eG;f/ hfFrkf; k/LIf0f sfof{nodf eGg]
zAbx? /flvPsf 5g\ .
pkbkmf -#_ df /x]sf eG;f/ sfof{nodf eGg]
zAbx?sf] ;f eG;f/ sfof{no jf eG;f/
hfFrkf; k/LIf0f sfof{nodf eGg] zAbx?
/flvPsf 5g\ .
pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -%_ ylkPsf]
5 M
278

-@#_

-@$_

-@%_
-@^_

-@&_

-%_ bkmf ^!s= adf]lhd dxflgb]{zsn]


u/]sf] juL{s/0f jf k'g/fjnf]sgsf] lg0f{odf
lrQ gj'g] JolQmn] ;f] lg0f{osf] hfgsf/L
kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
bkmf ^# sf] pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$_
ylkPsf] 5 M
-$_ o; P]g ad]flhdsf] sfd sf/jfxLsf]
l;nl;nfdf dxflgb]{zsn] lbPsf] cfb]z jf lgb]{zgsf]
kfngf gug]{ jf nfk/jfxL jf ablgotk"j{s sfd ug]{
eG;f/ sfof{nosf] sd{rf/LnfO{ dxflgb]{zsn] ljefuLo
sf/jfxL ug{ ;Sg]5 .
bkmf &$ sf] pkbkmf -!_ df /x]sf kl5af6 b]lvg
cfPdf eGg] zAbx?kl5 jf ljefun] s'g} dfWodaf6
hfgsf/L k|fKt u/L c;'n ug{ cfb]z lbPdf eGg]
zAbx? ylkPsf 5g\ .
bkmf *@ df /x]sf ;ft lbgsf] eGg] zAbx?sf] ;f
kGw| lbgsf] eGg] zAbx? /flvPsf 5g\ .
bkmf *( sf] ;f b]xfosf] bkmf *( /flvPsf] 5 M
*(= k"jf{b]z ;DaGwL Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/n]
dfnj:t'sf] juL{s/0f ;DaGwdf k"jf{b]z hf/L
ug{ ;Sg] u/L g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt
u/L ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul7t ;ldlt
;DaGwL cGo Joj:yf ;f]xL ;"rgfdf tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
bkmf *( kl5 b]xfosf] bkmf *(s= ylkPsf] 5 M
*(s= eG;f/ ;xof]u ;DaGwL ;Demf}tf ug{ ;Sg] M
-!_ g]kfn ;/sf/n] Jofkf/ ;xhLs/0f, eG;f/
;DaGwL kf/:kl/s ;xof]u Pj+ ;"rgf
cfbfgk|bfg ug{sf nflu ljb]zL d'n's;Fu
;Demf}tf ug{ ;Sg]5 .

279

-@*_

-@(_

-#)_

-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfo{sf]


nflu dxflgb]{zsn] ;Ifd clwsf/Lsf] ?kdf
sfo{ ug]{5 .
-#_ ;lGw ;DaGwL k|rlnt g]kfn
sfg"gsf] cwLgdf /xL dxflgb]{zsn] o; bkmf
adf]lhdsf] ;Demf}tfsf ;DaGwdf csf]{ d'n'ssf]
;Ifd clwsf/L;Fu jftf{ ug{ jf ;Demf}tfsf]
clGtd d:of}bf jf k|fdfl0fs k|lt :jLsf/ ug{
;Sg]5 .
bkmf () sf] ;f b]xfosf] bkmf () /flvPsf] 5 M
()= cfb]z hf/L ug{ ;Sg] M -!_ o; P]gsf]
sfof{Gjog ubf{ s'g} afwf c8\sfp k/]df ;f]
afwf c8\sfp x6fpgsf] nflu cy{ dGqfnon]
o; P]gsf] k|lts"n gx'g] u/L g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg ug{ ;Sg]5 .
-@_ eG;f/ d"No lgwf{/0f jf dfnj:t'
hfFrkf; jf eG;f/ k|lqmof ;DaGwL cGo s'g}
s'/fdf eG;f/ clws[tnfO{ lljwf ePdf jf o;
k|sf/sf sfo{ ;Dkfbgdf s'g} afwf c8\sfp
k/]df dxflgb]{zsn] To:tf] lljwf x6fpg jf
jfwf c8\sfp km'sfpg eG;f/ clws[tnfO{
o; P]gsf] k|lts"n gx'g] u/L pko'Qm cfb]z
lbg ;Sg]5 .
bkmf (! sf] ;f b]xfosf] bkmf (! /flvPsf] 5 M
(!= sf/afxL ug]{ clwsf/ M eG;f/ If]q afx]s
cGoqaf6 eG;f/ dx;'n 5nL NofPsf dfnj:t'
s;}n] kqmfp u/L k]z u/]sf] ;DaGwdf sf/jfxL
ug]{ clwsf/ dxflgb]{zs jf lghn] tf]s]sf] s'g}
clws[tnfO{ / To:tf] dfnj:t' s'g} eG;f/
sfof{nodf k]z ePsf]df ;DalGwt eG;f/
clws[tnfO{ ;f] dfnj:t'sf] ;DaGwdf sf/jfxL
ug]{ clwsf/ x'g]5 .
bkmf (# sf] ;f b]xfosf] bkmf (# /flvPsf] 5 M
(#= lgb]{lzsf jf sfo{ljlw agfpg ;Sg] clwsf/ M
ljefun] of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf]
280

#@=
##=

lgodsf] cwLgdf /xL b]xfosf ljifodf


lgb]{lzsf jf sfo{ljlw agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 M
-s_
dfnj:t'sf] d"Nofg,
-v_
5gf}6 k|0ffnL adf]lhd dfnj:t'sf]
hfFrkf;,
-u_
hfFrkf; kl5sf] k/LIf0f,
-3_
/fxt ;fdu|L hfFrkf;,
-_
ljB'tLo 3f]if0ff, hfFrkf; Pj+ /fh:j
e'QmfgL,
-r_
eG;f/sf] sfo{;Dkfbg;Fu ;DalGwt
cGo ljifo .
cf}Bf]lus Joj;fo P]g, @)$( sf] bkmf !% sf] v08 -s_
lemlsPsf] 5 .
;+zf]wg jf vf/]hL axfn /xg] cjlw M k|rlnt sfg"gdf h'g;'s}
s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; P]gf/f ;+zf]wg jf vf/]h ePsf
P]gsf k|fjwfg of] P]g jxfn /x];Ddsf] nflu dfq ;+zf]wg jf
vf/]h x'g]5 / ;f] cjlw Joltt ePkl5 To:tf k|fjwfg :jtM
hfu]sf] dflgg]5 .

281

cg';"rL!
-bkmf @ sf] pkbkmf -!_ ;Fu ;DalGwt_
!=

eG;f/ dx;'nM -!_ ljb]zaf6 g]kfnleq k}7f/L x'g] dfnj:t'df


cfly{s P]g, @)&! sf] cg';"rL! df plNnlvt zLif{s, pkzLif{s,
dfnj:t'sf ljj/0fx / cGo Joj:yfxdf ;d]t b]xfo adf]lhd
;+zf]wg / yk u/L eG;f/ dx;'n b/ nufOPsf] 5 . o;df
plNnlvt ;+zf]wg / yk afx]ssf kl/R5]b / efusf b|i6Jox,
zLif{s, pkzLif{sx, dfnj:t'sf ljj/0fx / dfnj:t'sf]
k}7f/Lsf b/x ;d]t cfly{s P]g, @)&! adf]lhd g} x'g]5g\ .

zLif{s

pkzLif{s

dfnj:t'sf] ljj/0f

#
b"waf6 lgsflnPsf gf}gL tyf cGo :g]x
-of6 jf lrNnf] kbfy{x?_ / t]nx?
-cfoN;_ b'Uw lj:t/0f -8]/L :k]|8\;_ .
gf}gL -a6/_
b'Uw lj:t/0f -8]/L :k|]8\;_
cGo
zLif{s )&=!# sf] pkzLif{s )&!#=@)=))
df /x]sf] ;fgf] s]/fp eGg] zAbx?sf]
;f rgf eGg] zAb /flvPsf] 5 .
zLif{s !!=)! sf] pkzLif{s !!)!=))=))
df /x]sf] kL7f] eGg] zAbsf] ;f d}bf
eGg] zAb /flvPsf] 5 .
zLif{s !!=)# sf] zLif{sdf /x]sf] ux'F
eGg] zAbsf] ;f cGg eGg] zAb
/flvPsf] 5 .
zLif{s #(!^ sf] zLif{s kf7sf] ;f
b]xfosf] zLif{s kf7 /flvPsf] 5M

04.05

0405.10.00
0405.20.00
0405.90.00

282

k}7f/L eG;f/
dx;'n b/
cGoyf
pNn]v
ePsf]df
afx]s df]n
k|ltztdf

20
20
20

22.08

2208.20.90

*) k|ltzt eGbf sd 3gTj cNsf]xn


zlQm ePsf] cljs[t -cgl8g]r8{_ Plyn
cNsf]xn c/v -l:kl/6\;_, dlb/f -lns;{_
/ cGo dfbs -l:kl/r'c;_ k]ox?
-a]e/]h]h_ .
c+u'/sf] jfOg jf c+u'/ dfs{af6
lgsflnPsf] l:k|6 -a|f08L_M
cGo

2208.30.90

JxL:sLx? M
cGo

2208.40.90

pv'sf] pTkfbgx?nfO{ s'xfP/ r'nfO{ u/L


lgsflnPsf] /d / cGo :k|L6M
cGo

k|=ln=
?=!@)).
k|=ln=
?=!@)).

k|=ln=
?=!@)).

hLg / h]g]ef M
2208.50.90

k|=ln=
?=!@)).

cGo
ef]8\sf M

2208.60.90

k|=ln=
?=!@)).

cGo
dlb/f -lns;{_ tyf p2Lks -sl8{oN;_M

2208.70.90

k|=ln=
?=!@)).

cGo
cGo M

2208.90.90
24.02

2402.10.00

2402.20.00

k|=ln=
?=!@)).

cGo
;'tL{ jf ;'tL{sf] k|lt:yfks -;lJ:6Ro"6_
af6 jg]sf] l;uf/, r'/f]6 -r]?6\;_, ;fgf]
l;uf/ -l;ufl/n;_ / r'/f]6 -l;u/]6_ .
;'tL{sf] l;uf/, r'/f]6 -r]?6_ / ;fgf]l;uf/
-l;ufl/n;_
;'tL{sf] r'/f]6 -l;u/]6_

283

k|=xhf/
lvNnL
?=$%)).
k|=xhf/
lvNnL
?=$%)).

2402.90.00

39.16

cGo

k|=xhf/
lvNnL
?=$%)).

4401.21.00

Knfli6ssf], s'g} klg qm; ;]S;gn


8fOd]G;g ! Pd=Pd= eGbf a9L ePsf]
df]gf]lkmnfd]G6 ;km]{]; js{ -;txL sfo{_
u/]sf] jf gu/]sf] t/ To; afx]s s]xL
gu/]sf] 808L -/8_, 58L -:6Ls_ /
k|f]kmfOn cfsf/ -;]k_ x? .
afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf] df]6f] 6'qmf
-ljn]6_, xf+uf lj+uf jf bfp/fsf] afw]sf]
lj6f], jf o:t} ?kdf sf7sf rf]O6frf]O6L
jf dl;gf 6'qmf6fqmL -kfl6{sn_ sf7
lr/]sf] w"nf], sf7sf] cjz]if, /2L j:t',
d'9f], lj|s]6 -lyr]/ agfOPsf] rSsf_, k]n]6
-d6\of|f_ jf o:t} ?kdf Pslqt ul/Psf]
jf gul/Psf] .
afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf] df]6f] 6'qmf
-ljn]6_, xf+uf ljuf, bfp/fsf] lj6f] jf o:t}
?kdf
sf7sf] rf]O6f rf]O6L jf dl;gf 6'qmf6fqmL
-kfl6{{sn_M
b]jbf/ hfltsf -sf]lgkm/;_

4401.22.00

b]jbf/ hflt afx]ssf -gg\sf]lgkm]/;_

4401.31.00

sf7sf] w"nf], sf7sf] cjz]if / /2L j:t',


d'9f, rSsf -lj|s]6_, u'l6sf -k]n]6_ x? jf
o:t} ?kdf Pslqt ul/Psf] jf gul/Psf]
sf7sf u'l6sf -p8 k]n]6_ x?

44.01

4401.10.00

4401.39.00

cGo
cGo d'lb|t j:t'x?, d'lb|t lrq / cfnf]s
lrq -kmf]]6f]u|fkm_ ;d]t .
cGo M

4911.99.10

sDKo"6/ ;6j]o/sf d'lb|t kqx?

4911.99.20

l/rfh{ sf8{x?

20

4911.99.90

cGo

20

49.11

284

63.06

6306.12.00
6306.19.00
6306.22.00
6306.29.00
68.02

6802.23.00
6802.93.00
69.04

6904.10.00

lqkfnx? -6f/kf]lnG;_, gf}sf


-jf]6_,
;]naf]8{ jf e" ofg -Nof08S|of6_ lgldQsf
kfnx? -;]N;_, hxfhsf] cfR5fbg r+b'jf
-clg;_, ofnsf aflx/L kbf{x?
-;gAnfO08\;_, kfnx? -6]06\;_ / lzlj/
-SoflDk_ sf ;fdfgx? .
lqkfnx?, hxfhsf] r+b'jf -clg;_ /
;"o{sf] k|sfz 5]Sg] ofnsf aflx/L kbf{
-;gAnfO08\;_ M
;+Zn]lift /]zfx?sf]
cGo sk8f kbfy{sf]
kfnx? -6]G6;_ M
;+Zn]lift /]zfx?sf]
cGo sk8f kbfy{sf]
zLif{s ^*=)! sf j:t'x? afx]ssf :df/s
jf lgdf{0fsf] nflu tof/ u/]sf 9'+uf -:n]6
afx]s_ / ltgsf ;fdfgx? k[i7 ;fdu|L
-Aofls_ ePsf] jf gePsf] k|fs[lts 9'+uf
-:n]6 ;lxt_ sf ;+udd{/sf 7f]; bfgf
-df]Hofs So"A;_ / o:t} ;fdfg k|fs[lts
9'+uf -:n]6 ;lxt_ sf s[lqd ?kn] /+ufOPsf
bfgfx?, /f]8f, luvf{, 6'qmfx?, / w"nf] -:n]6
;lxt_ .
r]K6f] jf ;dtn ;tx ePsf] ;fdfGo
?kn] sfl6Psf] jf lr/]sf] cGo :df/s jf
lgdf{0fsf] nflu tof/ ul/Psf] 9+'uf /
ltgsf j:t'x? M
kTy/ jf rfg -u|]gfO6_
cGo M
kTy/ jf rfg -u|]gfO6_
lgdf{0fsf df6fsf O{6fx?, e"O{ 9fSg]
l9sfx? -nf]l/AnS;_, 6]jfx? -;kf]6{\;_
jf lkmn/ 6fOnx? / o:t} ;fdfgx? .
lgdf{0fsf O{6fx?
pkzLif{s &#!)=@ df /x]sf %) ln6/
jf sd Ifdtfsf] eGg] zAbx?sf] ;f
%) ln6/ eGbf sd Ifdtfsf] eGg]
zAbx? /flvPsf] 5 .
285

15
15

15
15

20
20

10

71.01

72.10

7210.41.00
72.16

7216.10.00

7216.21.00
7216.22.00

7216.31.00

efu &!=)! sf] pkefu ! df /x]sf]


-sNr8{_ eGg] zAb kl5 df]tL / eGg]
zAb ylkPsf 5g\ .
zLif{s &!=)! df /x]sf] d"n kf7sf] ;f
b]xfosf] d"n kf7 /flvPsf] 5 M
sf/Lu/L ul/Psf] jf gul/Psf], 5'6\ofPsf]
jf g5'6\ofPsf] t/ gpg]sf], c8];f
gnufPsf] -dfp06]8_ jf gh8]sf] -;]6_
?kdf gePsf] k|fs[lts jf ;Dal4{t df]tL
kl/jxgsf] ;'ljwfsf nflu c:yfoL ?kdf
pg]sf] k|fs[lts jf ;Dal4{t df]tL .
^)) ld=ld=jf ;f] eGbf a9L rf}8fOsf],
cfR5flbt, -SNof8\_, hnk -Kn]6]8_ jf
n]lkt -sf]6]8\_ ul/Psf kmnfd jf cldl>t
O{:kft -gg\PNjfo_ sf Nof6/f]N8
pTkfbgx? .
cGo lsl;daf6 h:tf -lh_ sf] hnk jf
n]k nufOPsf] M
ss{6Ls[t -u/fu/f kfl/Psf] jf sf]?u]6]8\_
kmnfd jf cldl>t -gg\PNjfo :6Ln_
:kftsf P]n -sf]0f_ z]K; -cfsf/_ /
;]S;gx? -efux?_ .
tfka]lnt -x6 /f]N8_, tfk slif{t
-x68g_ jf tfk jlxis[t -x6 PS;6'8]8\_
afx]s cGo sfo{ gul/Psf], *) ld=ld=eGbf
sd p+rfO ePsf] o", cfO jf Pr efux?
-;]S;G;_
tfka]lnt, tfk slif{t jf tfk jlxis[t
afx]s cGo sfo{ gul/Psf], *) ld=ld=eGbf
sd p+rfO ePsf] Pn jf 6L efux?
-;]S;G;_ M
Pn ;]S;gx?
l6 ;]S;gx?
tfka]lnt, tfk slif{t jf tfk alxis[t
afx]s cGo sfo{ gul/Psf], *) ld=ld= jf
;f] eGbf a9L p+rfO ePsf] o", cfO jf Pr\
efux? -;]S;G;_M
o" ;]S;gx?
286

15

20

20
20

20

7216.32.00

cfO{ ;]S;gx?

20

7216.33.00

Pr ;]S;gx?

20

7216.40.00

tfka]lnt tfk slif{t jf tfk jlxis[t


afx]s cGo s'g} sfd gul/Psf], *) ld=ld=
jf ;f] eGbf a9L p+rfO ePsf], Pn jf 6L
efux? -;]S;G;_
tfka]lnt, tfkslif{t jf tfk alxis[t
afx]s cGo sfo{ gul/Psf], sf]0fx? -P+un_
cfsf/ -z]K;_ / efux? -;]S;G;_
lzt lgld{t -sf]N8 kmf]D8{_ jf lzt
kl/is[t -sf]N8 lkmlg:8_ afx]s cGo sfd
gePsf, sf]0fx? -P+uN;_, cfsf/x? -z]K;_
/ v08x? -;]S;G;_M
;dtn
j]ng
-kmNof6
/f]N8_
pTkfbgx?af6 pknAw
cGo
cGo M

7216.50.00

7216.61.00
7216.69.00

7216.91.00

7216.99.00
84.71

;dtna]ng
-Nof6/f]N8_
pTkfbgx?af6 lztlgld{t-sf]N8kmf]D8{_ jf
lzt kl/is[t -sf]N8 lkmlg:8_ ul/Psf
cGo
:jo+rflnt cf+s8f pkof]uL agfpg] oGqx?
-c6f]Dofl6s 8]6f k|f];]l; d]lzG;_ /
ltgsf OsfOx? -o"lg6\;_ DofUg]l6s
-r'DjsLo_ jf rfIf''if jf k|sfzLo
-cf]lK6sn_ l/8;{x?, zLif{sj4 ?kdf
-sf]8]8 kmf]}d{_ cf+s8f dfWod -8]]6f ldl8of_
df cfs+8f -8]6f_ nfO{ cg'n]vg ug]{
-6fG;sfOla_ lgldQsf oGqx? / To:tf
cf+s8fx? -8]6f_ nfO{ pkof]uLs/0f
-k|f];]l;_ ug]{ oGqx?, cGoq pNn]]v
gePsf] jf ;dfj]z gul/Psf] .

287

20

20

20
20

20
20

8471.50.10

pkzLif{s *$&!=$! jf *$&!=$(


afx]ssf
cle;+:s/0f
OsfOx?
-k|f];]l; o"lg6\;_, Pp6} pxL 9f+rf
-xfplh_
leq
b]xfosf
lsl;d
-6fOk_ sf Ps jf b'O{ OsfO{ ;dflji6
ePsf jf gePsfM ;+ro OsfOx?
-:6f]/]h o"lg6\;_, lgj]z OsfOx?
-Ogk'6 o"lg6;\_, pTkfbg OsfOx?
-cfp6k'6 o"lg6\;_M
sDKo"6/ ;e{/ tyf g]6js{ ;e{/x?

dfkmL

8471.50.90

cGo

dfkmL

;+ro OsfOx? -:6f]/]h o"lg6\;_M


8471.70.10
8471.70.20
8471.70.90
85.04

dfkmL
5
5

ljB'tsf 6fG;kmd{/x?, :6\ofl6s sGe6{;{


-h:t}/]S6Lkmfo/_ / OG8S6/ .
t/n ld;fPsf] 6fG;kmd{/x? M
8504.22.00

8504.23.00

8504.34.00
85.23

sDKo"6/sf xf8{ l8:s, cfGtl/s


-OG6g{n_
sDKo"6/sf xf8{ l8:s, :yfgfGt/0f ug{
;Sg] -kf]6]{jn_ jf jfx\o -PS:6g{n_
cGo

^%) s]=eL=P= eGbf a9Lsf] t/ !),)))


s]=eL=P ;Dd zlQm ;+rfng ug]{ Ifdtf
ePsf]
!),))) s]=eL=P= eGbf a9L zlQm
;+rfng ug]{ Ifdtf ePsf]
cGo 6fG;kmd{/x?M
%)) s]=eL=P= eGbf a9L zlQm ;+rfng
Ifdtf ePsf]
l8:sx?, 6]kx?, ;'ul7t cj:yfsf
jfikLs/0f gx'g] -;f]ln8:6]6 gg\
ef]nf6fOn_ ;+ro pks/0fx?, :df6{
sf8{x? / WjgL jf cGo k|j[lQnfO{
clen]vg ug{ lgldQsf cGo dfWod,
clen]vg ul/Psf jf gul/Psf l8:s
pTkfbgsf nflu k|of]u x'g] Dofl6;x? /
dfi6/x?, t/ efu #& sf pTkfbgx?
afx]s .
288

15
15

15

8523.29.00

cGo
l8:sx?, 6]kx?, ;'ul7t cj:yfsf
jfikLs/0f gx'g] -;f]ln8:6]6 gg\
ef]nf6fOn_ ;+ro pks/0fx?, :df6{
sf8{x? / WjgL jf cGo k|j[lQnfO{
clen]vg ug{ lgldQsf cGo dfWod,
clen]vg ul/Psf jf gul/Psf l8:s
pTkfbgsf nflu k|of]u x'g] Dofl6;x? /
dfi6/x?, t/ efu #& sf pTkfbgx?
afx]s .
cGoM

dfkmL

8523.80.10

;6j]o/x?

dfkmL

8523.80.90

cGo

dfkmL

85.23

85.46

s'g} klg kbfy{sf] On]lS6sn OG;'n]6/ .


8546.90.00

cGo
d"ntM dflg;sf] oftfoftsf] nflu ag]sf
df]6/ sf/x? / cGo df]6/ uf8Lx? -zLif{s
*&=)@ afx]ssf_, :6];g jfu]g / /];L
sf/ ;d]t .
cGoM
ljB'tf/f ;~rflnt M

30

8703.90.11

tLg kf|]

30

8703.90.19

cGo

80

8703.90.90

cGo

80

87.03

87.06
8706.00.10
8706.00.20
8706.00.30
8706.00.40
8706.00.50
8706.00.60

zLif{s *&=)! b]lv *&=)% ;Ddsf] df]6/


uf8Lsf nflu OlGhg;+u hf]l8Psf r]l;; .
zLif{s *&)! sf 6\ofS6/x?sf
ldlga;x? -!% b]lv @% ;Dd l;6
ePsf]_ sf
dfOqmf]a;x? -!! b]lv !$ ;Dd l;6
ePsf]_ sf
hLk sf/ / Eofgx?sf
ltg kf+u|] uf8Lx? -c6f]l/S;f_ sf
lksck uf8Lx?sf
289

5
30
30
80
30
30

8706.00.70
8706.00.80
8706.00.90
90.07

9007.20.00
90.08

9008.50.00
94.06

@=

9406.00.00

/fhdfu{ aflx/sf] k|of]usf nflu lgld{t


8Dk/x?sf
a;, 6sx?sf
cGo
Wjlg clen]v ug]{ jf Wjlg ptfg]{
pks/0fx? ;dfj]z ePsf] jf gePsf]
rnlrq ;DaGwL Sofd/f / k|f]h]S6/x? .
k|If]ksx? -k|f]h]S6;{_
rnlrq ;DaGwL afx]s cfs[lt k|If]ks
-k|f]h]S6/_ t:jL/ ;DaGwL -rnlrq afx]s_
a9fpg] / 36fpg] oGq .
k|f]h]S6/x?, a9fpg] oGq -OGnfh{/_ x? /
36fpg] oGq -/]8\o';/_ x?
k"j{ lgld{t ejg .

30
30
30

10

10

15

-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f pNn]v eP tfklg


b]xfosf Joj:yfsf] ;DaGwdf b]xfo adf]lhd x'g]5 .
ofq'xn] eG;f/ dx;'n 5"6df Nofpg kfpg] dfnj:t' afx]s
lghL u'06f, l6L ef/L ;DaGwL ;"rgf cg';f/ ljb]zaf6
cfk"m;Fu NofPsf] -PsDklg8_ jf cfk"m cfpg'eGbf cl3 jf kl5
NofPsf] -cgPsDklg8_ dfnj:t'df eG;f/ dx;'n, cGtMz'Ns
tyf d"No clej[l4 s/sf] ;f b]xfo adf]lhd Psd'i6 ;db/af6
eG;f/ dx;'n nfUg]5M
-s_
eG;f/ b/ dfkmL ePsf dfnj:t'df kGw| k|ltzt,
-v_
kfFr k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df aL;
k|ltzt,
-u_
bz k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df kRrL;
k|ltzt
-3_
kGw| k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df tL;
k|ltzt
-_
aL; k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df k}+tL;
k|ltzt
-r_
tL; k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df krf;
k|ltzt,
290

t/,
-!_

#=

$=

%=

rfFbLsf uxgf, r'/f]6, kfOk 6f]jfsf], dlb/f,


;jf/L ;fwgx, xftxltof/, v/vhfgf Pj+
cGo k}7f/L Ohfhtkq lnO{ k}7f/L ug{ kfOg]
dfnj:t'xdf b/aGbL adf]lhd g} dx;'n
nfUg]5 .
-@_
;'g, ;'gsf uxgf / rfFbLdf bkmf !$ sf]
pkbkmf -#_ sf] v08 -em_ df pNn]v eP
adf]lhdsf] b/ nfUg]5 .
-#_
g]kfn /fhkqdf k|sflzt lghL u'06f, lem6L
ef/L ;DaGwL ;"rgfdf plNnlvt 6]lnlehg
dWo] Pn=;L=8L=, KnfHdf jf Pn=O=8L=
6]lnlehgdf bkmf !( sf] pkbkmf -!$_
adf]lhd dx;'n nfUg]5 .
-$_
g]kfn /fhkqdf k|sflzt lghL u'06f, lem6L
ef/L ;DaGwL ;"rgfdf tf]lsPsf] kl/df0feGbf
a9L ePsf] dfnj:t'df nfUg] dx;'nsf] zt
k|ltzt yk u/L c;'n ul/g]5 .
ef/tdf pTkflbt dfnj:t' ef/taf6} g]kfnleq k}7f/L x'Fbf
d"Nout b/ -kl/df0fut b/ afx]s_ cg';f/ nfUg] eG;f/
dx;'ndf tL; k|ltzt;Ddsf] b/df kfFr k|ltzt / ;f]eGbf
a9Lsf b/xdf tLg k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
hgjfbL u0ftGq rLgdf pTkflbt dfnj:t' rLgsf] :jzfl;t
If]q ltAjtaf6 g]kfnleq k|tLtkqsf] dfWodaf6 k}7f/L x'Fbf
d"Nout b/ -kl/df0fut b/ afx]s_ cg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'n
b/df tLg k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
cd]l/sL 8n/ bz xhf/ d"No;Ddsf g]kfndf pTkfbg ePsf
dfnj:t'x lgsf;L ubf{ lgsf;Lstf{n] ljb]zL d'b|f k|fKtLsf]
sfuhft tTsfn k]z ug{ g;Sg] cj:yf ePdf pQm sfuhftx
kl5 k]z ug]{ zt{df k|fKt x'g'kg]{ ljb]zL d'b|f jfktsf] /sdsf]
j} Uof/]06L /fvL lgsf;L ug{ lbOg]5 . lgsf;Lstf{n] lgsf;L
u/]sf] ^ dlxgfleq ljb]zL d'b|f e'QmfgL k|fKtLsf] sfuhft jf
lgsf;L ePsf] dfnj:t' lkmtf{ cfPsf] eP ;f]sf] k|df0f k]z u/L
j} Uof/]06L km's'jf u/fpg' kg]{5 . pQm cjlwleq e'QmfgLsf]
291

^=

sfuhft jf lgsf;L ePsf] ;fdfg lkmtf{ cfPsf] k|df0f k]z u/L


j} Uof/]06L km's'jf gu/fPdf ;DalGwt eG;f/ sfof{non] j}
hdfgt lbg] j};+u ;f] jfkt /fv]sf] a} Uof/]06Lsf] /sd dfu
ug{ ;Sg]5 . o;/L dfu u/]sf] cj:yfdf pQm /sd kGw| lbgleq
a}n] ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf clgjfo{ kdf k7fpg'
kg]{5 . pk/f]Qm cg';f/ k|fKt ePsf] /sd clanDj /fh:j
vftfdf bflvnf ul/g]5 .
o; cg';"rLsf] bkmf @) df plNnlvt g]kfn ;/sf/sf]
;+j]bgzLn ;"rLdf k/]sf dfnj:t'x / o;} cg';"rLsf] bkmf @!
df plNnlvt dfnj:t'x afx]s ;fs{ d'n'sdf pTkflbt cGo
dfnj:t'x ;f]xL d'n'sdf k|tLtkq vf]nL ;f]xL d'n'saf6}
lanlahs agL ;f]xL d'n'saf6} ;f6f ;Dem}ftf adf]lhd ;f6f
pTklQsf] k|df0fkq ;lxt k}7f/L ePdf ;Djt\ @)^@ k'; !& ut]
sfod /x]sf] b]xfo cg';f/sf] eG;f/ dx;'n b/df cf+lzs 5'6
lbO{ b]xfo adf]lhdsf] b/df eG;f/ dx;'n c;'n ul/g]5 .
;Djt\ @)^@ k'; !& df sfod /x]sf]
eG;f/ dx;'n b/

;fs{ d'n'sxaf6 k}7f/L ubf{ nfUg]


eG;f/ dx;'n b/

!)
!%

^
&=@%
(=%

@%
#%

!!=@%
!!=@%

$)
*)
t/,
-!_
-@_

!!=@%

;fs{ d'n'saf6 k}7f/L ubf{ nfUg] egL dfly pNn]v


ePsf]eGbf o; cfly{s P]gf/f tf]lsPsf] eG;f/ dx;'n
b/ 36L ePdf ;f]xL b/ adf]lhd dx;'n c;'n ul/g]5 .
o; bkmfdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
cg';"rLsf] cGo bkmfxaf6 eG;f/ dx;'n k"0f{ jf
cf+lzs 5'6 lbOPsf] sf/0fn] o; bkmf cg';f/ nfUg]
292

&=

dx;'neGbf 36L dx;'n nfUg] jf dx;'n gnfUg] ePdf


;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-#_
;Djt\ @)^@ k'; !& df sfod g/x]sf t/ o;
cg';"rLsf] bkmf ! df /x]sf tyf o; cg';"rLsf] bkmf
@) tyf bkmf @! df gk/]sf pkzLif{sxdf plNnlvt
dfnj:t'x bkmf ^ adf]lhd ;fs{ d'n'sjf6 k}7f/L ubf{
pQm bkmfdf plNnlvt ;fs{ d'n'sxjf6 k}7f/L ubf{
nfUg] eG;f/ dx;'n b/ g} nfUg]5 .
;fs{ d'n'sdf pTkflbt o; cg';"rLsf] bkmf @! df plNnlvt
pkzLif{sxsf dfnj:t'x ;f]xL d'n'sdf k|tLtkq vf]nL ;f]xL
d'n'saf6} lanlahs agL ;f]xL d'n'saf6} ;f6f ;Dem}ftf
ad]flhd ;f6f pTklQsf] k|df0fkq ;lxt k}7f/L ePdf ;Djt\
@)^& sflQsdf sfod /x]sf] b]xfo cg';f/sf] eG;f/ dx;'n
b/df cf+lzs 5'6 lbO{ b]xfo adf]lhdsf] b/df eG;f/ dx;'n
c;'n ul/g] 5 .
;Djt\ @)^& sflQsdf sfod /x]sf] eG;f/
dx;'n b/

;fs{ d'n'sxaf6 k}7f/L ubf{ nfUg]


eG;f/ dx;'n b/

!)
!%

(
!$

@)
@%

!*=%
@@

#)
*)

@&=%
#)

t/,
-!_

-@_

;fs{ d'n'saf6 k}7f/L ubf{ nfUg] egL dfly pNn]v


ePsf] eGbf o; cfly{s P]gf/f tf]lsPsf] eG;f/
dx;'n b/ 36L ePdf ;f]xL b/adf]lhd dx;'n c;'n
ul/g]5 .
o; bkmfdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
cg';"rLsf] cGo bkmfxaf6 eG;f/ dx;'n k"0f{ jf
cf+lzs 5'6 lbOPsf] sf/0fn] o; bkmf cg';f/ nfUg]
293

*=
(=

dx;'n eGbf 36L dx;'n nfUg] jf dx;'n gnfUg] ePdf


;f]xL adf]lhd x'g]5 .
o; cg';"rLdf pNn]v ePadf]lhd s'g} dfnj:t'df lbOPsf] 5'6
k|bfg ubf{ bf]xf]/f] gkg]{ u/L s'g} Ps 5'6 dfq k|bfg ul/g]5 .
k'/fgf ;jf/L ;fwg Pj+ oGq pks/0fxsf] d"No sfod ubf{
b]xfo adf]lhd x|f;sL ul/g] 5 M -!_ s'6gLlts ;'ljwf jf
dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L ePsf jf cfof]hgf jf cfof]hgfsf]
7]s]bf/ jf k/fdz{bftfsf gfddf kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df k"0f{ jf
cf+lzs dx;'n ;'ljwf jf a} Uof/]06L jf w/f}6Ldf k}7f/L ePsf
jf cGo ;+3, ;+:yfsf] gfddf k"0f{ jf cf+lzs eG;f/ dx;'n
5"6df k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg Pj+ oGq pks/0f g]kfnleq
s;}nfO{ pkxf/ lbPdf jf laqmL u/]df jf k}7f/L ug]{n] cfg}
k|of]hgsf] nflu /fVg] ePdf To:tf ;jf/L ;fwg Pj+ oGq
pks/0fxsf] eG;f/ dx;'n lng] k|of]hgsf] nflu eG;f/
clws[tn] k}7f/L x'Fbfsf] cj:yfdf sfod ePsf] d"Nodf -k|To]s
jif{sf] cjlzi6 d"Nodf_ jflif{s bz k|ltztsf] b/af6 clwstd
kfFr jif{sf] x|f;sL u/L d"No sfod ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ afx]s lghL k|of]usf nflu cf+lzs
eG;f/ dx;'n 5"6df JolQmut kdf k}7f/L ePsf ;jf/L
;fwgx cGo JolQmnfO{ laqmL ug]{ jf xs x:tfGt/0f ug]{ ePdf
eG;f/ dx;'n lng] k|of]hgsf] nflu d"No sfod ubf{ jflif{s bz
k|ltztsf b/n] clwstd kfFr jif{sf] -k|To]s jif{sf] cjlzi6
d"Nodf_ x|f;sL u/L d"No sfod ul/g]5 .
t/ pTkfbg ePsf] ldltn] bz jif{ Joltt eO;s]sf
;jf/L ;fwgxsf] xsdf k}7f/L x'Fbf sfod ePsf] d"Nodf ;f7L
k|ltzt x|f;sL u/L d"No sfod ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd k}7f/L ePsf ;jf/L
;fwgxsf] k}7f/Lsf cj:yfdf sfod ePsf] d"No cGo To:t}
;jf/L ;fwgxsf] d"NoeGbf w]/} sd ePsf] cj:yfdf afx]s
;fdfGotM k}7f/L ubf{ sfod u/]sf] ljb]zL d'b|fnfO{ cfwf/ dfgL
pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd d"No sfod ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd ;jf/L ;fwgxdf
x|f;sL ubf{ pQm ;jf/L ;fwgsf] pTkfbg ldltb]lv u0fgf
294

!)=

!!=

ul/g]5 / k}7f/L x'g' k"j{ ljb]zdf Joltt ePsf] cjlw s6fO{


afFsL cjlwsf] dfq x|f;sL ul/g]5 .
xjfO{dfu{af6 Jofkfl/s kdf k}7f/L ul/g] dfnj:t'sf] eG;f/
P]g, @)^$ sf] bkmf !# sf] pkbkmf -#_ adf]lhd eG;f/
sfof{nodf d"No 3f]if0ff ubf{ k}7f/Lstf{n] dfnj:t'sf] d"No, ef8f
tyf aLdf /sd 5'f5'} 3f]if0ff ug'{ kg]{5 . k}7f/Lstf{n] 3f]if0ff
u/]sf] ef8f /sd / Po/ j] landf plNnlvt ef8f /sddWo] h'g
a9L b]lvG5 ;f]xL ef8f /sdnfO{ ;dfj]z u/L d"No lgwf{/0f
ul/g]5 . Po/ j] landf ef8f /sd pNn]v gePsf] /
k}7f/Lstf{n] 3f]if0ff u/]sf] ef8f /sd jf:tljs ef8f /sdeGbf
sd b]lvPdf eG;f/ clws[tn] pQm dfnj:t' xjfO{dfu{af6 k}7f/L
ubf{ nfUg ;Sg] cg'dflgt ef8f /sd ;d]t ;dfof]hg u/L d"No
lgwf{/0f ug'{ kg]{5 . xjfO{dfu{af6 dfnj:t' k}7f/L ubf{ nfUg] ef8f
/sdsf] hfgsf/L eG;f/ clws[tn] ;DalGwt xjfO{ ;]jfaf6 lng
;Sg]5 . o;/L eG;f/ clws[tn] dfnj:t'df nfu]sf] jf nfUg
;Sg] ef8f /sdsf] hfgsf/L dfu]sf] avt To:tf] hfgsf/L jf
ljj/0f pknAw u/fpg' ;DalGwt xjfO{ ;]jfsf] st{Jo x'g]5 .
t/ Po/ j] landf plNnlvt ef8f /sd / ;DalGwt
xjfO{ ;]jfn] jf:tljs kdf c;'n u/]sf] ef8f /sd km/s
ePdf ;DalGwt xjfO{ ;]jfn] jf:tljs ef8f /sd c;'n u/L
hf/L u/]sf] gubL /;LbnfO{ dfGotf lbg ;lsg]5 .
lgof{t x'g] j:t'sf] sRrf kbfy{ w/f}6Ldf k}7f/L ug{ ;lsg] M
a08]8 j]o/ xfp;sf] Ohfht glnPsf pBf]uxn] cfgf]
pTkfbg k|tLtkqsf] dfWodf/f jf k|rlnt a}ls sfuhftsf]
dfWodaf6 lgsf;L ug]{ jf kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf :jb]zd} laqmL
ug]{ ePdf To:tf] dfnj:t' pTkfbg ug{ cfjZos sRrf kbfy{,
;xfos sRrf kbfy{ -g]kfndf pTkfbg gx'g] Kofls d]6]l/on
;d]t_ k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/ dx;'n lgDg lnlvt zt{ /
sfo{ljlwsf] cwLgdf /xL w/f}6L /fvL k}7f/L ug{ kfpg]5 .
g]kfndf pTkfbg gx'g] Kofls d]6]l/onsf] xsdf pBf]u ljefun]
g]kfndf pTkfbg gx'g] egL k|dfl0ft u/L ;'ljwf lbg l;kmfl/;
u/]sf] cj:yfdf dfq o:tf] ;'ljwf lbOg]5 .
t/ dlb/f, r'/f]6 tyf ;'tL{hGo kbfy{ pTkfbg ug]{
pBf]ux?nfO{ of] ;'ljwf lbOg]5}g .
295

-s_

-v_

-u_

-3_

-_

pBf]uxn] o; bkmf adf]lhd sRrf kbfy{ jf ;xfos


sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ tof/L
j:t' lgsf;L ug]{ Joxf]/f hgfO{ pQm sRrf kbfy{ jf
;xfos sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ df
b/aGbL cg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf hf+rkf;
ug]{ Joj:yfsf] nflu tf]lsPsf] 9fFrfdf eG;f/ clws[t
;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
pQm lgj]bgsf] cfwf/df, k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf
;xfos sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ df nfUg]
eG;f/ dx;'n afktsf] /sd w/f}6Ldf /fvL hfFrkf;
ul/g]5 . ;fy} sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ Kofls d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ jf lgsf;L k|lqmof
k"/f u/]kl5 ;f]sf] ljj/0f k}7f/Lstf{nfO{ lbOg] lgwf{l/t
9fFrfsf] kf;a"sdf :ki6;Fu pNn]v ul/g]5 .
o; bkmf adf]lhd k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos
sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ af6 pTkflbt
tof/L dfnj:t' jfx| dlxgfleq lgsf;L jf :jb]zd}
kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf laqmL ul/;Sg' kg]{5 .
pBf]un] cfgf] pTkfbg kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf :jb]zdf
laqmL ubf{ g]kfn ;/sf/af6 cf+lzs jf k"0f{kdf
dx;'n ;'ljwf kfPsf] cfof]hgf jf lgsfonfO{ laqmL ug]{
ePdf dfq pko'{Qm adf]lhdsf] ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
o;/L lgsf;L jf kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf :jb]z d}+ laqmL
u/]sf] k|df0f, a}f/f k|dfl0ft ljb]zL d'b|f cfh{g ePsf]
sfuhft jf j:t' ljlgdo cGtu{t dfnj:t' lgsf;L
ePsf] eP ;f]jfkt dfnj:t' k}7f/L ePsf] k|df0f /
pBf]u ljefusf] vkt cg'kftsf] k|df0f ;lxt tf]lsPsf]
9f+rfdf pQm w/f}6L km's'jf jf lkmtf{sf] nflu v08 -u_
adf]lhdsf] cjlwleq} ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf
lgj]bg ug'{kg]{5 .
t/ aGb, x8\tfn jf k|fs[lts k|sf]k jf cGo
o:t} sfj'jflx/sf] kl/l:ylt k/L v08 -u_ adf]lhdsf]
cjlwleq tof/L dfnj:t' lgsf;L ug{ jf :jb]zd}
kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf ljqmL ug{ jf ljb]zL d'b|f cfh{g
296

-r_

-5_

-h_

-_

-`_

u/]sf] k|df0f k]z ug{ g;s]sf] Joxf]/f hgfO{ eG;f/


sfof{nosf k|d'v ;dIf lgj]bg lbPdf / Joxf]/f
dgfl;j b]lvPdf eG;f/ sfof{nosf k|d'vn] a9Ldf 5
dlxgf;Ddsf] Dofb yk ug{ ;Sg]5 . o;/L yk ePsf]
Dofbleq o; pkbkmfdf plNnlvt sfuhft ;lxt
lgj]bg u/]df w/f}6L /sd km's'jf ul/g]5 .
w/f}6L k'ms'jfsf] nflu v08 -_ adf]lhdsf] cjlwleq
lgj]bg u/]kl5 k]z ePsf sfuhftsf] 5fgljg u/L Ps
dlxgfleq w/f}6L k'ms'jf ul/g]]5 . o;/L w/f}6L k'ms'jf
ePsf] ljj/0f kf;a"sdf hgfOlbg' kg]{5 .
pBf]un] o; bkmf adf]lhd k}7f/L ug]{ sRrf kbfy{ jf
;xfos sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ df nfUg]
eG;f/ dx;'ndf km's'jf ePsf] w/f}6L /sd ldnfg u/L
kf;j'sdf hgfOg]5 . t/ pBf]un] To:tf] k'ms'jf ePsf]
w/f}6L /sd lkmtf{ dfu u/]df km's'jf ePhltsf] /sd
tTsfn lkmtf{ lbOg]5 .
o; bkmf adf]lhd k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos
sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ af6 tof/L j:t'
agfO{ lgsf;L ubf{ k}7f/Lsf] cj:yfsf] sf/f]af/ d"Nodf
sDtLdf bz k|ltzt d"No clej[l4 ePsf] x'g' kg]{5 .
o; bkmf adf]lhd k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos
sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ af6 pTkflbt
dfnj:t' zt{ adf]lhd k"0f{ jf cf+lzs lgsf;L gu/]df
jf :jb]zd} v08 -u_ cg';f/ kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf
laqmL gu/]df :yfgLo laqmL dfgL :yfgLo laqmL u/]
hltsf] xsdf lgod cg';f/ nfUg] dx;'n w/f}6L /x]sf]
/sdaf6 ;b/:ofxf u/L nfUg] dx;'nsf] bz k|ltzt
hl/afgf ;d]t k}7f/Lstf{af6 c;'n ul/g]5 .
o;/L w/f}6Ldf sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{
-Kofls d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ug]{ / To;af6 lgld{t
dfnj:t' lgsf;L ug]{ k|of]hgsf nflu eG;f/ ljefun]
eG;f/ sfof{nox tf]Sg]5 .
t/, pBf]un] o:tf] ;'ljwfdf sRRff kbfy{ jf
;xfos sRrf kbfy{ -Kofls d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L
297

!@=

ubf{ eG;f/ ljefun] tf]s]sf]dWo] s'g} Pp6f eG;f/


sfof{noaf6 dfq ug'{ kb{5 .
;jf/L ;fwg k}7f/L ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ ;jf/L jf
9'jfgLsf ;fwgx k}7f/L ubf{ b]xfosf zt{x kfngf ug'{
kg]{5M
-s_
lgdf{tf sDkgL jf lghsf] cflwsfl/s laq]mtfaf6 vl/b
ul/Psf gofF ;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgx g]kfnl:yt
cflwsfl/s laq]mtfxn] dfq k}7f/L ug{ kfpg] 5g\ .
-v_
l/s08L;G8, k|of]u eO;s]sf] jf g]kfn ;jf/L k|b"if0f
dfkb08, @)^( leq gkg]{ ;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgx
k}7f/L ug{ kfOg] 5}g .
-u_
laqmL ug]{ k|of]hgsf] nflu v08 -s_ adf]lhd k}7f/L
u/]sf ;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgxsf] k}7f/Lstf{n] Ps
jif{df tLg k6s -k|To]s rf/ dlxgfdf_ To:tf
;fwgxsf] clwstd v'b|f laqmL d"No -Pd=cf/=kL=_
/fli6o :t/sf] b}lgs klqsfdf clgjfo{kn] k|sflzt
ug'{ kg]{5 .
-3_
v08 -u_ adf]lhd k}7f/L ePsf ;jf/L jf 9'jfgLsf
;fwgxsf] clwstd v'b|f laqmL d"No -Pd=cf/=kL=_
k|sflzt gug]{ k}7f/Lstf{xsf] eG;f/ ljefun] k}7f/L
tyf laqmL sf/f]af/ /f]Ssf /fvL 5fgljg ug{ ;Sg]5 .
-_
o; pkbkmfsf] v08 -s_ tyf v08 -v_ df plNnlvt
zt{x pNn\3g u/L k}7f/L ul/Psf ;jf/L jf
9'jfgLsf ;fwgx hkmt ug{ ;lsg]5 .
t/,
-!_
;/sf/L lgsfo, s'6gLlts jf dx;'n ;'ljwf
k|fKt JolQm jf lgsfo, C0f tyf cg'bfg
;xof]udf ;~rflnt ;/sf/L cfof]hgfxn]
k}7f/L ug]{ ;jf/L tyf 9'jfgLsf ;fwgx tyf
ckftf ePsf JolQmn] cfgf] k|of]hgsf] nflu
k}7f/L ug]{ :s'6/df o; pkbkmfsf] v08 -s_
nfu" x'g] 5}g .
298

-@_

bdsn k}7f/L ubf{ o; pkbkmfsf] v08 -s_


tyf -v_ nfu" x'g] 5}g .
-#_
Ps jif{eGbf a9L ljb]zl:yt g]kfnsf]
s'6gLlts lgof]udf sfd u/L sfo{ cjlw
;dfKt eO{ kms]{sf g]kfnL gful/sxn]
ljb]zdf cfgf] gfddf btf{ u/L cfk}m+n] k|of]u
u/]sf] ;jf/L ;fwg jftfj/0f, lj1fg tyf
k|ljlw dGqfnosf] l;kmfl/;df k}7f/L ug{
;Sg]5g\ .
-$_
s[lif sfo{sf] nflu k|of]u x'g] 6\ofS6/ k}7f/L
ubf{ o; pkbkmfsf] v08 -s_ nfu" x'g] 5}g .
-%_
g]kfnn] cfof]hgf ug]{ cGt/f{li6o jf If]qLo
dxTjsf] ;ef ;Dd]ngsf] k|of]hgsf] nflu
g]kfn ;/sf/ dlGqkl/ifb\n] lg0f{o u/L k}7f/L
ug]{ g]kfn ;jf/L k|b"if0f dfkb08, @)^( leq
kg]{ ;jf/L ;fwgsf] xsdf o; pkbkmfsf] v08
-s_ nfu" x'g] 5}g .
-^_
g]kfnl:yt ljb]zL s'6gLlts lgof]udf sfo{/t
s'6gLlts kbflwsf/Lx?n] k|of]u eO;s]sf
;jf/L ;fwg k}7f/L ug{ rfx]df kf/:kfl/stfsf]
cfwf/df k}7f/L ug{ lbg k//fi6 dGqfnon]
l;kmfl/; u/]sf] cj:yfdf g]kfn ;jf/L k|b"if0f
dfkb08, @)^( leq kg]{ ;jf/L ;fwg kl5
cfgf] sfo{ cjlw ;dfKt ePkl5 lkmtf{ n}hfg]
zt{df k}7f/L ug{ lbg ;lsg]5 .
-&_
o; cg';"rL jdf]lhd jf g]kfn ;/sf/sf]
lg0f{of/f k"0f{ jf cf+lzs eG;f/ dx;'n 5'6
lbOPsf] JolQm jf ;+:yf jf lgsfon] ;jf/L
;fwg lgdf{tf sDkgL jf lghsf] cflwsfl/s
ljq]mtfaf6 v/Lb u/L k}7f/L ubf{ v08 -s_
nfu" x'g] 5}g .
-@_ sfg]{6 cGtu{t ko{6sxn] NofPsf JolQmut
k|of]usf oftfoftsf ;fwgx g]kfnleq c:yfoL kdf k|yd
k6s k|j]z u/]sf] ldltn] Ps jif{sf] cjlwdf nuftf/ jf k6s
299

k6s u/L hDdf 5 dlxgfsf] cjlw;Dd g]kfnleq lagf dx;'n


/fVg kfpg]5g\ . o;/L NofOPsf -k}7f/L ePsf_ oftfoftsf
;fwgx 5 dlxgfleq lkmtf{ gnu]df :jtM hkmt x'g]5 . t/
b'3{6gf eO{ k|x/L sAhfdf /x]sf] jf dd{tsf] nflu js{zkdf
/x]sf] egL k|x/L sfof{non] l;kmfl/; u/]sf]] cjlw eg] eG;f/n]
sfg]{6df tf]lslbPsf] cjlwdf u0fgf x'g] 5}g . o;/L sfg]{6
cGt{ut k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwgx bfg, bftJo jf pkxf/
lbg jf laqmL ug{ kfOg] 5}g . sfg]{6 cGtu{t ;jf/L ;fwg;fy
/x]sf dfnj:t'x ;jf/L ;fwg ;fy lkmtf{ n}hfg kg]{ Joxf]/f
sfg]{6df hgfO{ 5f8\g ;lsg]5 .
-#_ sfg]{6 afx]s c:yfoL tj/af6 k}7f/L u/L NofPsf
df]6/sf/, :6]zg jfOug, n}08/f]e/, hLk, 6s, 6ofS6/, nx/L,
Eofg / df]6/;fOsn cflb ;fwgx / ltgsf 6]n/ ;d]tdf
b]xfo adf]lhd eG;f/ dx;'n nufO{ c;'npk/ ul/g]5M
-s_
c:yfoL k}7f/L u/L NofPsf] 6ofS6/df b}lgs tLg ;o
k}+ofsf b/n] k}7f/L dx;'n c;'n ul/g]5 . t/ 6]n/
lkm6 ePsf] 6ofS6/ jf 6]n/ dfq c:yfoL k}7f/L u/L
NofPdf k|lt lbg 5 ;o k}+ofsf b/n] dx;'n c;'n
ul/g]5 . t/ dfnj:t' af]sL NofPsf 6]n/ ;lxtsf]
6ofS6/ c7\rfln; 306fleq l/Q} kmls{ uPdf ;f]
6ofS6/sf] dx;'n lnOg] 5}g . o;/L k}7f/L u/L NofPsf]
6ofS6/, 6]n/ jf 6]n/;lxtsf] 6ofS6/ tL; lbgeGbf
a9L g]kfndf /fVg kfOg] 5}g .
-v_
c:yfoL tj/af6 k}7f/L ul/Psf / sfg]{6 gePsf ;jf/L
;fwgx k}7f/L x'Fbf sf/, hLk / Eofgdf b}lgs rf/ ;o
k}+of, a;, ldlga; nufotsf 6'l/i6 uf8Ldf b}lgs
rf/ ;o k}+of, df]6/;fOsn tyf :s'6/df b}lgs Ps
;o k}+of / tLg kf\u|] ;jf/L ;fwgdf b}lgs tLg ;o
k}+of dx;'n nfUg]5 . o;/L dx;'n lt/L c:yfoL
k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwgx Ps jif{df tL; lbgeGbf
a9L g]kfnleq /fVg kfOg] 5}g .
t/,

300

-!_

-u_

-3_

-_

o;/L k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwgx glhssf]


ahf/;Dd k'uL k|j]z u/]s} lbg kms{g] ePdf
s'g} dx;'n nfUg]5}g .
-@_
g]kfn;Fu ePsf] b'O{ kIfLo jf jx'kIfLo
;Dem}ftf adf]lhd c:yfoL k}7f/L x'g] ;jf/L
;fwgx?sf ;DaGwdf ;f]xL ;Dem}ftfdf pNn]v
eP adf]lhd x'g]5 .
-#_
rnlrq 5fofFsg, z}lIfs k|bz{g tyf ;fdflhs
hgr]tgf clea[l4sf lgldQ ;+oGq hl8t eO{
cfpg] ljz]if k|sf/sf ;jf/L ;fwgxsf] nflu
o; v08df plNnlvt ;dofjlwn] gk'u x'g]
eO{ ;DalGwt sfof{no k|d'vsf] /fo ;lxt n]vL
cfPdf dxflgb]{zsn] lgod cg';f/sf] dx;'n
lnO{ a9Ldf tLg dlxgf;Ddsf] Dofb yk
ul/lbg ;Sg]5 .
dfnj:t'xsf] kl/jxgsf] nflu c:yfoL k}7f/L x'g]
6]S6/ afx]ssf 6]n/ 6s / cGo uf8LxnfO{ c:yfoL
kdf Psk6sdf ;ft lbg;Dd k|lt lbg Ps xhf/
kfFr ;o k}ofsf b/n] dx;'n lnO{ k}7f/L ug{ lbg
;lsg]5 .
c:yfoL k}7f/L u/L NofPsf ;jf/L / 9'jfgLsf ;fwgx
clgjfo{kdf lkmtf{ n}hfg' kg]{5 . v08 -s_, -v_ / -u_
df plNnlvt ;jf/L / 9'jfgLsf ;fwgx k|1fkgkqdf
3f]if0ff u/]sf] cjlweGbf a9L a;]sf] k]mnf k/]df jf
g]kfnleq e'mf ljj/0f lbO{ a;]sf] 7x/]df hkmt ug{
;lsg]5 . lkmtf{ n}hfg] qmddf dgfl;j sf/0f ePdf
;jf/L ;fwgsf] d"Nodf ga9\g] u/L a9L a;]sf] cjlwsf]
df]6/;fOsndf b}lgs Ps xhf/ k}+ofFsf b/n] / cGo
;jf/L ;fwgdf b}lgs b'O{ xhf/ k}ofFsf b/n] dx;'n
c;'n u/L lkmtf{ n}hfg lbg ;lsg]5 .
ljb]zaf6 Pn=kL= UofF; af]sL Nofpg] dfnjfxs sG6]g/
-j'n]6_ nfO{ uGtJo:yndf cgnf]8 ug{sf lgldQ
5ofgJj] 306f;Dd c:yfoL k}7f/L dx;'n lnOg]5}g .
301

-r_

ljb]zjf6 Pn=kL= UofF; afx]s cGo dfnj:t' 9'jfgL u/L


NofPsf] 6s / dfnj:t';lxtsf] sG6]g/ af]sL NofPsf]
6]n/nfO{ ;f] dfnj:t' uGtJo:yndf cgnf]8 ug{sf]
nflu / l/Qf] sG6]g/ lnO{ cfPsf] 6]n/nfO{ eG;f/
If]qleq /x]sf] dfnj:t' nf]8 ug{sf lgldQ axQ/
306f;Dd c:yfoL k}7f/L dx;'n lnOg] 5}g .
-5_
ljb]zjf6 dfnj:t' 9'jfgL u/L g]kfn k|j]z u/]sf 6s /
dfnj:t' ;lxtsf] sG6]g/ af]sL cfPsf] 6]n/ / l/Qf]
6s jf l/Qf] sG6]g/ ;lxt cfPsf] 6]n/n] eG;f/
If]qaflx/af6 dfnj:t' nf]8 u/L c7\rfln; 306fleq
kms]{df Ps lbgsf] dfq c:yfoL k}7f/L dx;'n lnOg]5 .
-h_
v08 -_, -r_ / -5_ df plNnlvt 9'jfgL;+u ;DalGwt
;fwgx? tt\tt\ v08df plNnlvt ;dofjlwleq aGb,
x8\tfn, b}jLk|sf]k, b'3{6gf h:tf sf/0fn] lkmtf{ x'g
g;s]sf sf/0faf6 c:yfoL dx;'n nfUg] cj:yf ePdf
eG;f/ sfof{nosf k|d'vn] a9Ldf csf]{ tLg lbg;Ddsf]
Dofb yk lbg ;Sg]5 / o;/L Dofb yk lbOPsf]
cjlwsf] dx;'n nfUg] 5}g .
-$_ efu *& sf] uf8L / ltgsf r]l;; k}7f/L ePsf]df
h'g lsl;dsf] ;jf/L ;fwgsf] r]l;; jf h'g lsl;dsf] uf8L
egL dx;'n a'fPsf] 5 ;f]xL lsl;dsf] ;jf/L ;fwgdf btf{
ug'{ kg]{5 . csf]{ lsl;dsf] ;jf/L ;fwgdf btf{ u/L k|of]u ug'{
k/]df eG;f/ sfof{non], dx;'n gk'u x'g] eP ;f] /sd c;'n
u/L :jLs[lt lbPsf] cj:yfdf dfq csf]{ lsl;dsf] ;jf/L
;fwgdf btf{ u/L k|of]u ug{ ;lsg]5 / :jLs[lt glnO{ btf{
u/]sf] jf k|of]udf NofPsf] ;jf/L ;fwgx hkmt ul/g]5 .
-%_ o; efusf] zLif{s *&)@ sf] k|of]hgsf nflu ;L6
;+Vof u0fgf ug'{ kbf{ lgoldt ;L6 / 8fOe/ l;6 u0fgf
ul/g]5 . t/ s08S6/ ;L6 Pj+ cGo cltl/Qm ;L6 tyf kmf]N8L
;L6nfO{ u0fgf ul/g] 5}g .
-^_ ;/sf/L lgsfo, lhNnf ljsf; ;ldlt,
dxfgu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf, gu/kflnsf, ufpF ljsf;
;ldlt tyf g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj /x]sf ;+:yfxn]
dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf kfFr jif{eGbf k'/fgf uf8Lx /
302

!#=

oGqf]ks/0f ;d]t lnnfd laqmL ubf{ To;df eG;f/ dx;'n nfUg]


5}g .
t/ eG;f/ P]g, @)^$ adf]lhd hkmt eO{ g]kfn
;/sf/sf] lg0f{ofg';f/ g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf /x]sf ;jf/L
;fwg lnnfd ubf{ pk/f]Qm kfFr jif{sf] aGb]h nfu" x'g] 5}g .
-&_ c:yfoL k}7f/L ePsf ;jf/L tyf 9'jfgL ;fwgx
b'3{6gf eO{ jf cGo cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf sJhfdf /x]sf]
Joxf]/f ;DalGwt k|x/L jf /fh:j cg';Gwfg ljefu jf ;f]
cGtu{t sfof{noaf6 k|dfl0ft ePdf ;f] cjlwsf] nfUg] dx;'n
d"n eG;f/ sfof{nosf] k|d'vn] ldgfxf lbg ;Sg]5 .
-*_ s'g} ljb]zL ofq'n] ;jf/L ;fwg ;lxt g]kfn k|j]z
ubf{ o; bkmf adf]lhd dx;'n a'emfpg 5'6 ePsf] / lghn] kl5
s'g} eG;f/ sfof{nodf :jo+ pkl:yt eO{ dx;'n a'emfpg
lgj]bg lbPdf eG;f/ clws[tn] hfFrj'em u/L Joxf]/f dgfl;j
b]lvPdf kRrL; xhf/ ?k}ofF hl/jfgf / nfUg] dx;'n lnO{
To:tf ;jf/L ;fwg ljb]z lkmtf{ n}hfg lbg ;Sg]5 .
t/,
-s_
o:tf] ;jf/L ;fwg g]kfn k|j]z u/]sf] ldltn] &
-;ft_ lbgleqsf] x'g'kg]{ 5 .
-v_
s'g} klg JolQm jf lgsfoaf6 kqmfp u/L eG;f/
sfof{nodf d'2fsf] ?kdf k]z ePsf] x'g'x'Fb}g .
-(_ g]kfndf vfg]kfgL Pj+ l;+rfO{ sfo{sf] nflu e"ldut
kfgL lgsfNg k}7f/L ul/g] af]l/ d]lzg hl8t 9'jfgLsf ;fwg
c:yfoL k}7f/L ubf{ k|lt lbg Ps xhf/ ?k}ofF dx;'n lnOg]5 .
o;/L k}7f/L u/]sf] jf]l/ d]lzg hl8t To:tf 9'jfgLsf ;fwg
Ps jif{eGbf a9L g]kfndf /fVg kfOg]5}g .
eG;f/ ;'ljwf -s'6gLlts ;'ljwf_, k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwf,
nut jf a} Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f
jf dfnj:t'x ;DaGwL Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/af6 eG;f/
;'ljwf -s'6gLlts ;'ljwf_ jf k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwf kfO{
jf g]kfn ;/sf/sf] lg0f{oaf6 Ps k|ltzt eG;f/ dx;'n lnO{ jf
nut jf a} Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f
Pj+ dfnj:t'x laqmL u/]df jf pkxf/ lbPdf jf cfk}+mn]
303

pkof]u u/]df o; cg';"rL adf]lhd nfUg] s'n eG;f/ dx;'nsf]


;f7L k|ltzt 5'6 x'g]5 . cf+lzs dx;'n 5"6df k}7f/L ePsf
;jf/L ;fwgsf xsdf klxn] lt/]sf] eG;f/ dx;'n /sd sf u/L
afFsL dx;'n c;'n ul/g]5 .
t/ o:tf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'x
k}7f/L u/]sf] ldltn] kfFr jif{ cjlw Joltt eO;s]sf] x'g' kg]{5 .
eG;f/ ;'ljwf -s'6gLlts ;'ljwf_ jf dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L
ePsf o:tf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'sf] xsdf ;f]
;'ljwf s'g} JolQmsf] xsdf pknAw u/fpFbf lghsf] g]kfndf
kbflwsf/ /x]sf] cjlwe/ Psk6sdfq lbOg]5 .
-@_ s'g} vf; sfo{ jf k|of]hgsf] nflu c:yfoL tj/af6
kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df nut jf a} Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf
;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ cGo dfnj:t'x pQm sfo{ ;dfKt
ePkl5 g]kfnleq s;}nfO{ pkxf/ lbO{ jf laqmL u/L jf cfkm}n]
k|of]u ug]{ u/L dx;'n a'fO{ ;s]sf] cj:yfdf afx]s tLg
dlxgfleq lkmtf{ nlu;Sg' kg]{5 . o;/L tf]lsPsf] cjlwleq
lkmtf{ gnu]sf jf dx;'n ga'emfPsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f
Pj+ cGo dfnj:t'x g]kfn ;/sf/n] Dofb yk lbPsf] cj:yfdf
afx]s hkmt ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] cjlwleq lkmtf{ gnu]sf jf dx;'n
ga'emfO{ Dofb g3fO /flvPsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f jf cGo
dfnj:t'xsf] oyfy{ ;"rgf lbO{ kqmfp ug{ ;xof]u ug]{
JolQmnfO{ To:tf] dfnj:t' lnnfd u/L k|fKt x'g] /sdsf] bz
k|ltzt /sd k'/:sf/ :jk lbOg]5 .
-$_ g]kfnleqsf cfof]hgf ;~rfngfy{ tL cfof]hgf jf
7]s]bf/sf] gfddf k}7f/L x'g] ;jf/L / 9'jfgLsf ;fwg nufotsf
lgdf{0f pks/0f / oGqx ;d]tsf] ;DaGwdf b]xfo adf]lhd
x'g]5 M
-s_
g]kfn ;/sf/;Fu ePsf] ;D}ftf jf g]kfn ;/sf/sf]
lg0f{osf] cwLgdf /xL cfof]hgf jf ;DalGwt 7]s]bf/sf]
gfddf k}7f/L ePsf] ;jf/L / 9'jfgL ;fwg, lgdf{0f
pks/0f / oGqx nufotsf dfnj:t' ;d]t cf+lzs
eG;f/ dx;'n lnO{ jf dx;'n afktsf] a} Uof/]06L lnO{
c:yfO{ k}7f/L ug{ lbOg]5 .
304

-v_

-u_

-3_

-_
-r_

-5_

-h_

o;/L k}7f/L x'g] ;jf/L / 9'jfgL ;fwg nufotsf


dfnj:t' k}7f/L ubf{ k|1fkgkqd} g]kfnleq /xg] cjlw
pNn]v u/L hf+rkf; ug'{ kg]{5 . lgwf{l/t cjlwdf
cfof]hgf ;DkGg gePsf] sf/0fn] k|1fkgkqdf
plNnlvt cjlweGbf a9L cjlw;Dd g]kfnleq /fVg' kg]{
ePdf ;DalGwt lgsfoaf6 :jLs[lt lnO{ cfof]hgfsf]
cjlw yk ePsf] hfgsf/L eG;f/ ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
;f] cfwf/df eG;f/ ljefun] ;DalGwt eG;f/ sfof{no
Pj+ cGo lgsfonfO{ hfgsf/L u/fpg]5 .
pko'{Qmfg';f/ k}7f/L x'g] ;jf/L / 9'jfgL ;fwgsf] btf{
ubf{ 5'} klxrfg x'g] lsl;dn] btf{ ug'{ kg]{5 /
kl/of]hgf cjlw ;dfKt ePkl5 o:tf ;fwgsf] gjLs/0f
ul/g] 5}g .
o;/L k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+
dfnj:t' g]kfnsf] Pp6f cfof]hgfaf6 csf]{ cfof]hgf
;~rfngsf] nflu g]kfn ;/sf/n] cg'dlt lbPsf]df
afx]s eG;f/ dx;'n glt/L nut x:tfGt/0f ul/g] 5}g .
g]kfn ;/sf/n] Dofb yk lbPsf]df afx]s cfof]hgf
;DkGg ePsf] ldltn]] tLg dlxgfleq pk/f]Qm cg';f/sf
dfnj:t'x lkmtf{ nlu;Sg' kg]{5 .
v08 -_ adf]lhd lkmtf{ gnuL cfk}+mn] pkof]u u/]df,
s;}nfO{ pkxf/ lbPdf jf laqmL u/]df plNnlvt
cjlwleq} o; cg';"rLadf]lhd nfUg] dx;'n a'fO{
;Sg' kg]{5 . o;/L Dofbleq lkmtf{ gnu]sf / dx;'n
klg ga'emfPsf pQm ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ cGo
dfnj:t'xsf] xsdf dfly pkbkmf -@_ df
n]lvPadf]lhd x'g]5 .
tf]lsPsf] cjlwleq lkmtf{ gnuL jf dx;'n ga'emfO{
Dofb g3fO{ /fv]sf o:tf dfnj:t'xsf] oyfy{ ;"rgf
lbO{ kqmfp ug{ ;xof]u ug{] JolQmnfO{ dfly pkbkmf -#_
adf]lhd k'/:sf/ lbOg]5 .
;DalGwt 7]s]bf/n] Pp6f kl/of]hgfsf] gfddf k}7f/L
u/]sf] dfnj:t' lkmtf{ gnuL jf dx;'n glt/L csf]{
305

!$=

kl/of]hgfsf nflu ;f]xL 7]s]bf/n] ;jf/L ;fwg


oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'x k}7f/L ug{ kfpg] 5}g .
b]xfosf dfnj:t'xdf b]xfo adf]lhd eG;f/ dx;'n 5'6 x'g]5 M
-!_
eG;f/ dx;'n k"0f{ 5'6 x'g] M
-s_
lgDg pkzLif{sxdf kg]{ dfnj:t'x
)%!!((!)

@%)!))()

@&!^))))

$)!$!)))

$()@!)))

$()@())) %))!))))

%!)!!!))

%!)!!())

%!)!@!))

%!)!@())

%!)!#)))

%@)!))))

%@)@!)))

%@)@(!))

%@)@(())

%@)#))))

-v_

-u_
-3_
-_
-r_

cf+lzs rxlsnf] kfl/Psf] wfuf] -kL=cf]=jfO{_


pTkfbg ug]{ pBf]un] pBf]u ljefun] tf]s]sf]
xb;Ddsf sRrf kbfy{sf vkt cg'kft,
:jb]zdf x'g] pkef]u Pj+ ljb]zdf x'g]
lgsf;Lsf] cfwf/df pBf]un] k}7f/L ug]{
pkzLif{s #()&=^)=)) df kg]{ Pet Chips .
efu #! sf] dnvfb .
efu #@ sf l;Gb"/, efu #( / &) df kg]{ r'/f,
6Lsf / l6s'nL .
h"6 pBf]uxn] k}7f/L ug]{ efu %# sf] sRrf
h"6 .
b]xfo adf]lhdsf dfnj:t'xM
-!_
g]kfn ;/sf/n] k}7f/L ug{] x'nfs l6s6,
kf]i6sf8{, xjfO{kq, /fxbfgL, cGtMz'Ns
l6s6,
-@_
k/Dk/fut kfqf], zLif{s $(=)! tyf
$(=)# sf d'lb|t lstfjx / zLif{s
$(=)$ sf] lstfa .
t/ g]kfnL k|sfzs, ljt/s jf ;f]n
Ph]06 jf k|ltlnlk clwsf/ pNn]v ePsf
k':ts g]kfnaflx/af6 d'b|0f u/L k}7f/L u/]df
To;/L k}7f/L ePsf] k':tssf] 5kfO{ d"No
306

-5_

-h_
-_

-sfuh, d'b|0fdf nfu]sf] vr{, ef8f / aLdf


hf]8L x'g cfpg] d"No_ df kGw| k|ltzt eG;f/
dx;'n nfUg]5 .
lghL k|of]usf] nflu cf+lzs eG;f/ dx;'n
;'ljwfdf k}7f/L eO{ ;jf/L ;fwgsf wgLsf] d[To'
ePsf] sf/0fn] lghsf] xsjfnf klt jf kTgLsf]
gfddf gfd;f/L x'g] ;jf/L ;fwg .
ef/tdf pTkfbg eO{ ef/taf6} k}7f/L ePsf]
efu @& sf] zLif{s @&=)( sf] sRrf k]6f]lnod
t]n / lj6'ldg vlghaf6 k|fKt sRrf t]n .
ef/tdf pTkfbg eO{ ef/taf6} k}7f/L x'g] lgDg
pkzLif{sxsf dfnj:t' M

@%)@)))) @%)$!))) @%)$())) @%!)!))) @%!!!)))


@%!!@))) @%!#!))) @%!#@))) @%!(())) @%@!))))
@%@%!))) @%@*)))) @^)!!!)) @^)!!@)) @^)!@)))
@^)@)))) @^)#)))) @^)$)))) @^)%)))) @^)^))))
@^)&)))) @^)*)))) @^)()))) @^!))))) @^!!))))
@^!@!))) @^!@@))) @^!#!))) @^!#())) @^!$))))
@^!%!))) @^!%())) @^!^!))) @^!^())) @^!&!)))
@^!&()))

4401.10.00 4401.21.00 4401.22.00 4401.31.00

4401.39.00 4402.10.00 4402.90.00 4403.10.00 4403.20.00


4403.41.00 4403.49.00 4403.91.00 4403.92.00 4403.99.00
4404.10.00 4404.20.00 4406.10.00 4406.90.00 4407.10.00
4407.21.00 4407.22.00 4407.25.00 4407.26.00 4407.27.00
4407.28.00 4407.29.00 4407.91.00 4407.92.00 4407.93.00
4407.94.00 4407.95.00 4407.99.00

-`_

d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf wfuf]


pBf]uxn] k}7f/L ug]{ efu %$ / %% df kg]{
cf+lzs rxlsnf] kfl/Psf] wfuf] -lk=cf]=jfO{_ /
;a} lsl;dsf dfgj lgld{t :6]k'n kmfOj/ .
307

-6_

-@_

ljB't ;f]nf/ jf Aof6Laf6 dfq rNg] tLg kf+u|]


jf rf/ kf+u|] ;jf/L jf 9'jfgL ;fwg pTkfbg
ug]{ u/L btf{ ePsf pBf]un] cfk'mn] pTkfbg
ug]{ ;jf/L jf 9'jfgL ;fwgsf] pTkfbgdf k|of]u
ug]{ r]l;;, Ol~hg, df]6/ / Jof6L rfh{/ .
-7_
/Qm ;~rf/ ;]jfsf] nflu cfjZos kg]{ g]kfn
/]8qm; ;f];fO6Ln] k}7f/L ug]{ /ut /fVg]
Knfli6ssf y}nf, 6fG;o"hg ;]6, 6]l:6 ls6\;,
l/Ph]06 tyf /Qm k/LIf0f l/Ph]06 lgdf{0fsf]
nflu cfjZos kg]{ ljleGg cf}hf/ pks/0fx
Pj+ /;fogx .
-8_
b[li6ljlxgxn] k|of]u ug]{ ;]tf] 58L, -x\jfO6
s]g_ :n]6:6fOn;, a]|n gf]66]s/, a|]nf] -a]|n
lk|G6/_, /;"rs, kfgL;"rs / k|sfz;"rs
oGqx, cfjfh lbg] ydf{ld6/, a]|n 6fOk/fO6/,
a|]n 38L, Pjfs;, d]UgLkmfO Unf;, a]|n
sDkf;, a]|n k':ts, a]|n ODjf];/, a]|n :6]gl;n
d]lzg .
-9_
ckftf ePsf JolQmxn] k|of]u ug]{ XjLn
r]o/, sdf]8 lro/, jfs/, 6fO{ ;fOsn,
a}zfvLx, s[lqd c+ux, x]l/ P8 Pj+
h'Qfx .
eG;f/ dx;'n Ps k|ltzt dfq nfUg] M
-s_
!) lsnf]jf6 jf ;f]eGbf a9L Ifdtfsf]
h]g]/]6/ .
-v_
xjfO{ ;]jf k|bfos ;+:yfn] cfk}mn] k}7f/L ug]{
xjfOhxfh, x]lnsf]K6/, ltgsf u]o/ aS;,
Ol~hg, 6fo/, Jof6L, g6, jf]N6, l/e]6, P=kL=o'=,
k|f]k]n/, Jn]8, xj, PSo"6/, /f]6/, Jn]8, Nofl08
u]o/, lJxn / j|]s, lj08l;N8, lki6g 6\o"j,
o"n sG6f]n o"lg6, lj, :6]l/ ;]n]S6/ eNe,
efOa|];g cfO;f]n]6/ tyf zLif{s **=)#
cGtu{t kg]{ cGo kf6{k'hf{x? .
308

-u_

-3_
-_
-r_
-5_
-h_
-em_

-`_
-6_

t/ lnhdf k}7f/L ePsf xjfOhxfh,


x]lnsf]K6/ jf ltgsf Ol~hg k}7f/L u/]sf]
ldltn] tLg jif{leq lkmtf{ u/]df k}7f/L x'Fbf
lt/]sf] eG;f/ dx;'n lkmtf{ lbOg]5 .
bfgf tyf kz'k+IfL pBf]uxn] :jb]zdf k|of]u
ug]{ u/L k}7f/L ug]{ zLif{s )%!! df kg]{
df5fsf 6'qmf6fqmL jf w'nf], l;lksf] 6'qmf zLif{s
@#)! sf] lkm8 ;KnLd]G6sf] sRrf kbfy{,
pkzLif{s @#)(=()=)) sf] lkm8 ;KnLd]G6,
zLif{s @%@! sf] r'g 9'+ufsf] w'nf] .
d;L agfpg] pBf]u / d;nGb pBf]un] k}7f/L
ug]{ zLif{s &)=!) sf] )=## ln6/;Ddsf]
af]tn .
tf]/L, /fof] ;:o"{+ / Sofgf]nf -/]k;L8_ sf] u]8f .
cf}ifwL pBf]u jf cGo pBf]un] k}7f/L ug]{ zLif{s
()=@& sf eG;f/ b/ z"Go eP afx]ssf ;Dk"0f{
oGq pks/0f Pj+ cf}hf/x / ltgsf kf6{k"hf{ .
zLif{s &!=)! df kg]{ k|fs[lts jf ;Djl4{t
df]tL, zLif{s &!=)@, &!=)#, &!=)$ / &!=)%
df kg]{ jx'd"No jf cw{jx"d"No kTy/ .
6fo/ pTkfbg ug]{ pBf]un] cfgf] pTkfbgsf]
k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ ;Dk"0f{ sRrf kbfy{
Pj+ ;xfos sRrfkbfy{x .
oftfoft Joj:yf sfof{nodf btf{ eO;s]sf
l8h]n tyf k]6f]naf6 rNg] 6]Dkf]nfO{ Aof6Laf6
;~rfng u/L ;kmf 6]Dkf] agfpg] k|of]hgsf
nflu o:tf pBf]u jf 6]Dkf]wgLn] k}7f/L ug]{ oGq
tyf pks/0f .
;jf/L k|b"if0f sd ug]{ p2]Zon] ;jf/L ;fwgdf
k|of]u ug]{ u/L k}7f/L ug]{ Sof6lns sGe6{/ /
DofUg]6fOh/ .
kz'sf] rf/f sf6\g] d]lzg, wfg tyf ux'F r'6\g],
lgkmGg] y|];/, k+vL, pkzLif{s *$#@=!)=)),
309

-7_

-8_
-9_

*$#@=@!=)), *$#@=@(=)), *$#@=#)=)) /


*$#@=$)=)) df kg]{ s[lif tyf afujfgLdf
k|of]u x'g] slN6e]6/, /f]6/L l6n/, n]en/, xnf],
Xof/f], jLp tyf ljjf /f]Kg] -l;8;{, Knf06;{,
6fG;Knf06;{_, tyf ;f] sf] nflu cfjZos kg]{
jLpm /f]Kg] 6]x?, dn 5g]{ -DofGof]/ :k|]8;{ /
kml6{nfOh/
l8li6Ao"6;{_
/
pkzLif{s
*$##=%!=)), *$##=%#=)) / *$##=%(=))
df kg]{ s[lif sfo{df k|of]u x'g] j]n/ jf :6
sn]S6/ ;lxtsf] sDjfOG8 xfe]{i6/, j]n/, :6
sn]S6/ oGq tyf oGqfjnLx, pkzLif{s
*&)!=!)=!) df kg]{ xft] 6\ofS6/ / kfj/
l6n/, pkzLif{s *$#&=!)=)) df kg]{ ldln
tyf ldS;L d]lzg, pkzLif{s ()!*=()=))
df kg]{ l;d]G; l;ln lkmln d]lzg .
l;+rfO{ sfo{df k|of]u x'g] b'O{ xif{ kfj/b]lv cf7
xif{ kfj/;Dd zlQm ePsf] Ol~hg ;lxtsf]
klDk ;]6 / ;f]sf] ;fydf k}7f/L x'g] xf]h
kfOk .
tof/L kf]zfs lgof{t ug]{ pBf]uxn] k}7f/L ug]{
Eofs'd cfO/lg 6]j'n / :6Ld cfO/g .
s[lif tyf kz'hGo pBf]udf k|of]u x'g] ;]k/]6/,
ldNs lrln Eof6, lnSjL8 gfO6f]hg,
cf}Bf]lus /]lk|mh/]6/, lnSjL8 gfO6f]hg /fVg]
sG6]g/ / zLif{s *$#^ sf] OGs'j]6/, lkml8
Knf06, -;fdfGo ef8fjt{g afx]ssf s'v'/fsf]
bfgf v'jfpg] ljz]if lsl;dsf efF8f_ / s'v'/f
kfng Joj;fosf nflu cfjZos kg]{ ;Dk"0f{
oGq . o:tf oGq pks/0fx l;=s]=8L= jf
P;=s]=8L= kdf k}7f/L x'Fbf lljwf kg{ uPdf
k}7f/L ubf{s} cj:yfdf Ps k|ltzt eG;f/
dx;'n lnO{ afFsL dx;'n afktsf] a} Uof/]06L
lng] / pQm oGqf]ks/0f h8fg eO;s]kl5
d]lzg 7xl/Pdf pQm a} Uof/]06L km's'jf
ul/g]5 .
310

-0f_

-t_

-y_

-b_
-w_
-g_
-k_
-km_
-a_
-e_

skmL k/km'/]6/ -zLif{s *%=!^_, jLpm ljhg


l:qmlg ;l6{ ;DaGwL d]lzg -zLif{sx
*$=#& / *$=&$_, kmnk"mnsf] /; lgsfNg]
d]lzg -zLif{s *$=#%_, k'mn ;kmf ug]{ d]lzg,
l;FrfOdf k|of]u x'g] l:k|n / l8k Ol/u]zg
;DaGwL pks/0fx .
lrof pBf]un] k}7f/L ug{] d]lzg/L, pks/0f /
kf6{k'hf{x, :k|Lsn, l8k Ol/u]zg / ;f]
;DaGwL ;xfos ;fdu|Lx, lrof Koflssf]
nflu pBf]usf] gfd 5kfO{ k}7f/L ug]{ Kofls
d]6]l/on .
btf{ ePsf dT:o kmfd{xn] k}7f/L ug]{ ljleGg
lsl;dsf tof/L hfnx, hfn agfpg k|of]u
ul/g] gfOng wfuf] / df5f kfNg] tof/L s]hx,
kDk;]6, x\ofsls6, P/]6/, c6f]d]l6s lkm8/,
xfF;sf] rNnf s8fpg] OGs'j]6/, dT:o ljif Pj+
dT:o k|hggsf nflu cfjZos xfdf]{g .
s[lif, jfujfgL tyf k'ik kmfd{xn] k}7f/L ug]{
lu|g xfp;, l;FrfO pks/0f / o:t} cGo oGq
pks/0f .
d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf h]g]/]6/
pTkfbg ug]{ pBf]uxn] k}7f/L ug]{ h]g/]l6
kf6{;\ .
pBf]uxn] k|b"if0f lgoGq0fsf nflu k}7f/L ug]{
;+oGq / pks/0f .
zLif{s %!=)* df kg]{ klZdgfsf] wfuf] -sflZd/L
ofg{_ .
eG;f/ pkzLif{s *()#=(! df kg]{ df]6/ /lxt
jf ;lxt ;]njf]6 -lvofpg] 8'f_ .
zLif{s *$=%@ df kg]{ n'uf l;pg] sn /
O06/ns d]lzg ;d]t .
df}/L kfng pBf]un] k}7f/L ug]{ df}/L kfngsf]
nflu cfjZos kg]{ d]6n Jof/n, /fgL 5]Sg]
311

-#_

kftf, df}/L a'|;, cfwf/ rfsf /f]n/, luo/ kDk


/ JxLn Kn]6 tyf df}/Lkfng Joj;fosf] d]lzg
-zLif{s *$=#^_ / dx 5fGg] / /; 5fGg] d]lzg
-zLif{s *$=##_ .
-d_
tof/L uxgf agfO{ ljb]z lgsf;L ug]{ pBf]un]
k}7f/L ug]{ eG;f/ b/aGbLsf] efu @% cGtu{t
kg]{ sRrf PDa/ -Raw Amber_ .
eG;f/ dx;'n cf+lzs kdf 5'6 x'g] M
-s_
sfk]{6 pBf]uxn] k}7f/L ug]{ efu %% df kg]{
;a} lsl;dsf dfgjlgld{t :6]k'n kmfOj/df
nfUg] eG;f/ dx;'ndf gAa] k|ltzt 5'6
lbOg]5 .
-v_
efu #) df kg]{ b/aGbLdf dfkmL hlgP afx]ssf
cf}ifwL -Rojgk|f;, bzd'nfl/i6, czf]sfl/i6,
sNk;'Gb/L nufotsf dfgj kf]if0f /
:jf:Yojw{s le6fldg, afd, leS;, :jLrf] tyf
afd, leS; jf :jLrf]sf] sfo{ ug{] cGo o:t}
pTkfbgx afx]s_, /f]u lgbfgdf k|of]u x'g]
k/LIf0f ls6\; -8foUgf]l:6s ls6\;_ -efu #*
sf] ;d]t_ df kfFr k|ltzt eG;f/ dx;'n
nfUg]5 .
-u_
efu *$ sf] kfFr k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg]
3/fo;L k|of]u x'g ;Sg] jfx]ssf ldn, d]lzg/L
Pj+ oGqf]ks/0fx? / pBf]u ljefusf] :jLs[t
l:sd adf]lhd ;L=s]=8L= jf P;=s]=8L=
cj:yfdf k6s k6s k}7f/L x'g] ldn d]lzg/Lsf
d'Vo cjoj Pj+ tLgsf klxrfgof]Uo c+ux? Pj+
;xfos ;du|Lx?df rf/ k|ltzt dfq eG;f/
dx;'n nfUg]5 . efu &# df kg]{ d]sflgsn
;+oGq h8fg gul/Psf e08f/0f 6+sLx? -:6f]/]h
6\of_, u|fOl08 jn -k]if0f u'l6sf_, kmnfd jf
:kftsf kfOkx? tyf efu ^( df kg]{ tfk
;xg ug{ ;Sg] O{6f Pj+ ljB'tLo k|;f/0f
nfOgdf h8fg ul/g] 6fG;km/d/x? h:tf
312

-3_

-_

dfn:t'x?df of] ;'ljwf k|bfg gu/L b/jGbL


adf]lhd g} dx;'n c;'n ul/g]5 . hu]8f jf
k|lt:yfkgsf] nflu k}7f/L x'g] ldn d]lzg/L oGq
pks/0fsf kf6{k'hf{ Pj+ ;xfos ;fdu|Lx?df
klg of] ;'ljwf glbO{ b/jGbL adf]lhd s} dx;'n
nfUg]5 .
t/, k'/fgf jf k|of]u eO;s]sf ldn
d]lzg/L oGqf]ks/0fdf o; v08 adf]lhdsf] 5'6
lbOg] 5}g .
sg{ n]S;, cf]6\;, d':nL, kf]/Lh, lXj6 n]S;
h:tf j|]s kmf:6 ;]l/oN; pTkfbg ug]{ pBf]un]
k}7f/L ug]{ pkzLif{s !))$=() cGtu{tsf] e";
;lxtsf] cf]6\; k}7f/L u/]df kfFr k|ltzt dfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
8]/L pBf]un] k}7f/L ug]{ b"w 9'jfgLdf k|of]u x'g]
zLif{s *&=)$ df kg]{ 6\of/df c;L k|ltzt .
;fy} o:tf pBf]un] b"w 9'jfgL ug{
k|of]u x'g] tof/L 6\of/ k}7f/L gu/L To;sf]
r]l;; k}7f/L u/]df To:tf] r]l;; k}7f/L ubf{
nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf lnOg]5 / 5
dlxgfleq 6\of/ agfO{ oftfoft Joj:yf
sfof{nodf btf{ u/L ;f]xL cjlwleq ;DalGwt
eG;f/ sfof{nodf ;f]sf] k|df0f k]z u/]kl5 o;
pkv08 adf]lhd 5'6 lbO w/f}6L /sd lkmtf{
ul/g]5 . o;/L k}7f/L ul/Psf 6\of/x b"w
9'jfgL k|of]hgsf] nflu cGo 8]/L pBf]unfO{
laqmL ubf{ ;d]t eG;f/ dx;'n nfUg] 5}g . b"w
9'jfgL ug]{ sfo{b]lv afx]s cGo k|of]hgsf] nflu
laqmL ug]{ ePdf jf cfk}mn] cGo k|of]udf
Nofpg rfx]df sfg"g adf]lhd nfUg] dx;'n
lt/L laqmL ug{ jf cGo k|of]hgdf Nofpg
kfOg]5 . ;f] adf]lhd gu/L cGo k|of]udf
NofPsf] kfOPdf To:tf] 6\of/ hkmt ul/g]5 .

313

-r_
-5_

-h_
-em_

-`_
-6_

zLif{s %@=)% / %@=)& sf] ;"tL wfuf]sf]


k}7f/Ldf kfFr k|ltzt eG;f/ dx;'ndf c;L
k|ltzt 5'6 x'g]5 .
d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf kf]lnsf]l6 k]k/
/ lk|G6]8 n]ldg]zg lkmNd pTkfbg ug]{
pBf]uxn] kf]lnsf]l6 k]k/ jf lk|G6]8 n]ldg]zg
lkmNd pTkfbg ug{ cfjZos kg]{ kl/df0f;Ddsf]
zLif{s #(=!(, #(=@) / #(=@! sf] kf]lni6/
lkmNd, lj=cf]=kL=kL= lkmNd, PS:6'6]8 kf]lnlkmNd
d]6fnfOH8 ;L=kL=kL= lkmNd / ldNsL ;L=kL=k+L=
lkmNd k}7f/L ubf{ bz k|ltzt dfq eG;f/
dx;'n nfUg]5 .
Pn=kL= UofF; k}7f/L ubf{ kfFr k|ltztdfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
efu &! sf] zLif{s &!=)* df kg]{ ;'gdf k|lt
bz u|fd rf/ xhf/ b'O{ ;o k}ofF / zLif{s
&!=)^ df kg]{ rfFbLdf k|lt bzu|fd 5kGg
k}ofF eG;f/ dx;'n nfUg]5 . ;fy} zLif{s
&!=!# df kg]{ ;'gsf uxgfdf kGw| k|ltztdfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
t/, jfl0fHo j}xn] ;j{;fwf/0f
hgtfxnfO{ ljqmL ug]{ p2]Zon] cfgf] nf]uf]
c+lst ;;fgf kl/df0fsf l;Ssfx k}7f/L
u/]df ;f] l;Ssfxdf efu &! sf] zLif{s
&!=)* df kg]{ ;'g ;/x g} eG;f/ dx;'n
nfUg]5 .
zLif{s ^@=!! df kg]{ ;f8L, n'L, ;'tLsf] uD5f
/ ;'tLsf] wf]tL -hgfgfdbf{gf_ df kfFr
k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
s]j'n sf/ lgdf{{0f ug]{ pBf]un] s]j'n sf/
lgdf{0f sfo{sf lgldQ cfjZos kg]{ zLif{s
&#=!@ cGtu{tsf] s]j'n -nf_ / tof/L Sofj jf
Sofj lgdf{0f ug{ cfjZos kg]{ :6Ln kftf
314

-7_

-8_
-9_

-0f_

k}7f/L ubf{ eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6


x'g]5 .
b]xfosf dfnj:t'xdf kGw| k|ltzt dfq eG;f/
dx;'n nfUg]5M
!= zLif{s #(=!* df kg]{ o"lkle;Lsf]
sf]u]6]8 lkm l;6 -6foN;_,
@= o'kLeL;Lsf] ofn 9f]sf kf6L{zg nufot
ljleGg ;fdfg pTkfbg ug]{ pBf]un]
cfgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L
ug]{ zLif{s #(=!^ sf] dfnj:t' .
zLif{s #(=@) df kg]{ lkmn/ df:6/ Aofrdf
bz k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
ljB't jf Aof6Laf6 dfq rNg] u/L pTkfbg
ePsf efu *& sf ;jf/L tyf 9'jfgL ;fwg
-On]lS6s l/S;f ;d]t_ k}7f/L ubf{ b/aGbL
adf]lhd nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt
5'6 x'g]5 .
dfnj:t' lr:ofgdf /fvL 9'jfgL ug{ k|of]u x'g]
u/L k"0f{?kn] /]lk|mlh/]l6 k|0ffnL h8fg ul/Psf
zLif{s *&=)$ df kg]{ 9'jfgLsf ;fwgxsf]
k}7f/Ldf bz k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5 / zLif{s *&=)^ cGtu{tsf dfnj:t'
lr:ofgdf /fvL 9'jfgL ug{ k|of]u x'g] u/L
/]lk|mlh/]l6 k|0ffnL h8fg ug{ cfjZos kg]{
r]l;; / pQm r]l;;df h8fg x'g] aS; /
;f];+u ;DalGwt d]lzg/L pks/0f ;lxtsf]
r]l;; -/]lk|mlh/];g l;i6d_ k}7f/L u/]df
lgodfg';f/ nfUg] k'/} eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf
/fvL kl5 dfnj:t' lr:ofgdf /fvL 9'jfgL ug{
k|of]u x'g] u/L k"0f{?kn] /]lk|mlh/];g h8fg
ePsf] 9'jfgLsf] ;fwg agfO{ oftfoft Joj:yf
sfof{nodf btf{ u/]sf] k|df0f eG;f/ sfof{nodf
k]z u/] kl5 bz k|ltzt eG;f/ dx;'n
315

-t_

-y_

-b_

-w_

-g_

-k_

jfktsf] /sd c;'n u/L jfFsL /x]sf] w/f}6L


/sd lkmtf{ ul/g]5 .
pBf]un] ;"o{d'vLsf] t]n pTkfbg ug{ k}7f/L ug]{
;"o{d'vLsf] u]8f, bfgf tyf kz'k+IfL pBf]un]
k}7f/L ug]{ e6df;sf] lkgf tyf pBf]un] cfgf]
pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ ds}sf]
u]8f tyf pv'df nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf;
k|ltzt 5'6 / s[lif ;'wf/ z'Nssf] xsdf
c7\;L k|ltzt 5'6 x'g]5 .
e6df;sf] u]8faf6 t]n tyf lkgf pTkfbg ug]{
pBf]un] k}7f/L ug]{ e6df;sf] u]8fdf nfUg]
eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 / s[lif
;'wf/ z'Nssf] xsdf zt k|ltzt 5'6 x'g]5 .
pBf]un] cfgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu
k}7f/L ug]{ pkzLif{s #(@#=!)=!) df kg]{
Knfli6ssf kl/j]i6g -Kofs_ ug]{ 6\o"jxdf
nfUg] eG;f/ dx;'ndf kRrL; k|ltzt 5'6
x'g]5 .
l:klnl6 Pj+ l8l:6n]zg KnfG6 /fvL l8l:6N8
k]ml Pl;8, :6]l/s Pl;8, lUn;l/g tyf ;fj'g
pTkfbg ug]{ pBf]un] k}7f/L ug]{ zLif{s !%=)#
df kg]{ 6]nf] cfon, zLif{s @*=#( df kg]{
;f]l8od l;lns]6 / zLif{s #*=@# df kg]{ kfd
Pl;8 cfon, kfd k]mL Pl;8 / Pl;8
cfondf nfUg] eG;f/ dx;'ndf krxQ/
k|ltzt 5'6 x'g]5 .
jg:klt o" tyf t]n pTkfbg ug]{ :jb]zL
pTkfbg d"ns pBf]un] k}7f/L ug]{ sRrf
;f]ofljg t]n, sRrf ;"o{d"vLsf] t]n, sRrf
kfd cfon / sRrf kfdcf]lng t]nsf] k}7f/Ldf
eG;f/ dx;'n b'O{ bzdnj kfFr k|ltzt dfq
nfUg]5 .
6]lnlehg h8fg -P;]Djn_ ug]{ pBf]uxn]
6]lnlehg h8fg ug{sf] nflu cfjZos
316

-km_

-a_

-e_

-d_

kf6{k'hf{x, cw{ tof/L Pn=;L=8L= jf Pn=O{=8L,


Kofg]n, Sofyf]8 /] lkSr/ 6\o"j tyf ;xfos
;fdu|Lx ;lxtsf] pkzLif{s *%@*=&@=!) df
kg]{ h8fg gul/Psf] -cgP;]DjN8_ 6]lnlehg
k}7f/L ubf{ aL; k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5 .
xf8{j]o/df klxn] g} nf]8 eO{ cfPsf -lk|nf]8]8
jf OgljN6_ ;6j]o/ k}7f/L x'Fbf h'g
xf8{j]8/df nf]8 eO{ cfPsf] xf] ;f]xL xf8{j]o/d}
juL{s/0f u/L dx;'n lnOg]5 / ;6j]o/sf]
5'} juL{s/0f ug'{kg]{ 5}g .
efu *& cGtu{t kg{] xfOlj|8 ;jf/L ;fwg
-Jof6L / OGwg b'j}af6 rNg]_ k}7f/L ubf{
b/jGbL adf]lhd nfUg] eG;f/ dx;'ndf kRrL;
k|ltzt 5'6 x'g]5 .
sDtLdf Ps x]S6/ If]qkmndf df5f kfng
u/]sf dT:o kmfd{x?n] hLljt df5fx? Pj+
df5fsf e'/fx? 9'jfgL ug]{ u/L tof/ u/]sf
clS;hg ;+oGq hl8t 9'jfgL ;fwgdf bz
k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
rfnL; jf ;f]eGbf a9L ;L6 Ifdtfsf sDtLdf
kfFr j6f a;x? ;fj{hlgs oftfoftdf
;~rfng ug]{ u/L btf{
ePsf ;xsf/L
;+:yfx? tyf sDkgLx?n] plNnlvt k|of]hgsf]
nflu k}7f/L ug]{ pQm Ifdtfsf tof/L a; Pj+
ltgsf r]l;;x?df kfFr k|ltzt dfq eG;f/
dx;'n nfUg]5 . To;/L k}7f/L u/]sf ;jf/L
;fwgx? k}7f/L u/]sf] ldltn] bz jif{ gk'uL
laqmL lat/0f, gfd;f/L jf s'g} lsl;dn] xs
x:tfGt/0f ug{ kfOg] 5}g . bz jif{ gk'uL
gfd;f/L, laqmL jf s'g} lsl;dn] xs
x:tfGt/0f u/]df k|rlnt sfg"g adf]lhd k'/}
dx;'n nfUg]5 .

317

-o_

!%=

g]kfnL k|sfzs Pj+ ;Dkfbsx? ldnL ;~rfng


ug]{ u/L btf{ ePsf ;xsf/L ;+:yfx?n] k}7f/L
ug]{ pkzLif{s *$$#=!@=)) jf *$$#=!#=))
df kg]{ ckm;]6 d'b|0f oGqfjnL -ckm;]6 lk|l6
d]lzg_ df Ps k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5 .
-/_
k"j{lgld{t ejg -lk|km]la|s]6]8 ljlN8_ lgdf{0f
ug]{ u/L btf{ ePsf pBf]ux?n] To:tf ejg
lgdf{0f ug{sf] nflu k}7f/L ug]{ zLif{s &@=!)
jf &@=!@ df kg]{ l:n6 :6Ln SjfOndf bz
k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-n_
bfn pTkfbg ug]{ pBf]un] k}7f/L ug]{ d'+u, /x/,
df; tyf d';'/f]sf] bfgf k}7f/L ubf{ nfUg]
eG;f/ dx;'n / s[lif ;'wf/ z'Nsdf krf;
k|ltzt 5'6 x'g]5 .
g]kfn ;/sf/sf] ;DalGwt lgsfosf] l;kmfl/;df b]xfosf
dfnj:t'df b]xfo adf]lhd eG;f/ dx;'n 5'6 x'g]5 M
-!_
eG;f/ dx;'n k"0f{ 5'6 x'g] M
-s_
s"6gLlts lgof]u, kl/of]hgf / cGo lgsfox
-;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L ;+3 ;+:yf_ n] dx;'n
;'ljwfdf k}7f/L u/]sf z' pTkfbg jif{n] kGw||
jif{ gf3]sf k'/fgf ;jf/L ;fwg cy{ dGqfnosf]
:jLs[lt lnO{ k'gM k|of]u x'g g;Sg] u/L :q\mofk
u/L /lhi6]zg /2 ug{ rfx]df To:tf] ;jf/L
;fwg .
-v_
/Iff dGqfnosf] l;kmfl/;df g]kfnL ;]gfsf
gfddf k}7f/L x'g] b]xfo adf]lhdsf dfnj:t'M
-c_
;}lgs k|of]usf v/vhfgf, xftxltof/,
uf]nL uf, jfb / ltgsf :k]o/ kf6{;,
ljz]if k|sf/sf] t]n / 6NnLx,
PS;];l/h, ljikmf]6s kbfy{, ;}lgs
;fdu|L pTkfbg ug{ cfjZos kg]{
sRrfkbfy{ tyf ;'/Iffsf] lgldQ k|of]u
ug]{ d]lzg/L cf}hf/x / kf6{k'hf{x .
318

-cf_

-u_

;}lgs hjfg tyf 3f]8f vRr8xsf]


:jf:Yo pkrf/sf] nflu cfjZos kg]{
cf}hf/, pks/0f, cf}ifwL / tT;DaGwL
;fdfgx .
-O_
g]kfnL ;]gfn] pkof]u ug]{ ;~rf/sf
pks/0fx / ;f]sf] ;~rfngsf] nflu
cfjZos dfn;fdfgx .
-O{_
Ol~hlgol/ ;e]{ / lgdf{0f sfo{df
k|of]u x'g] x]eL cy{d'le Knf06, cf}hf/
/ ;f];DaGwL kf6{;, clK6sn
OlSjkd]06 tyf /Iff dGqfnof/f
tf]lsP adf]lhdsf] l8k]mG; :6f]/sf
;fdfgx .
-p_
SoflDk OlSjkd]06; tyf :k]zn kmf];{
/ Kof/f 6'k/nfO{ cfjZos kg]{ ljleGg
;fdfgx .
-pm_ ;}lgs c:ktfnsf] nflu cfjZos kg]{
kmlg{r/ tyf ;/;fdfgx, cf}ifwL,
d]l8sn cf}hf/x / pks/0fx .
-P_
g]kfnL ;]gfsf] gfddf k}7f/L x'g]
xjfOhxfh, x]lnsf]K6/ / ltgsf
kf6{k'hf{, Kof/f;'6 -Jofu ;d]t_ 6'N;,
tyf u|fp08 OlSjkd]06x .
-P]_
lakb\ p4f/ sfo{df k|of]u x'g]
;fdfgx .
u[x dGqfnosf] l;kmfl/;df ;z:q k|x/L k|wfg
sfof{nosf] gfddf k}7f/L x'g] b]xfo adf]lhdsf
dfnj:t' M
-c_
zflGt ;'/Iff sfod ug{ cfjZos kg]{
d]lzg/L cf}hf/x .
-cf_ xftxltof/ .
-O_
eL8 lgoGq0fsf ;fdfgx .
319

-O{_

-3_

c:ktfn ;~rfngsf nflu cfjZos


kg]{ pks/0f tyf cf}hf/x .
-p_
;z:q k|x/Ln] k|of]u ug]{ ;~rf/
;DaGwL ;fdfgx -;~rf/ dGqfnosf]
l;kmfl/; adf]lhd_ .
-pm_ ck/fw cg';Gwfgsf] nflu cfjZos
pks/0f tyf cGo ;fdfgx .
-P_
ljikmf]6s ;DaGwL ;z:q k|x/LnfO{
cfjZos kg]{ ;fdfgx .
-P]_
j}1flgs k|of]uzfnfsf] nflu rflxg]
;fdfgx .
-cf]_ lakb\ p4f/ sfo{df k|of]u x'g]
;fdfgx .
u[x dGqfnosf] l;kmfl/;df g]kfn k|x/Lsf]
gfddf k}7f/L x'g] b]xfosf dfnj:t'M
-c_
zflGt ;'/Iff sfod /fVg cfjZos
d]lzg/L tyf cf}hf/x .
-cf_ xftxltof/ .
-O_
eL8 lgoGq0fsf] nflu cfjZos
;fdfgx .
-O{_
c:ktfn ;~rfngsf] nflu cfjZos
kg]{ pks/0f tyf cf}hf/x .
-p_
k|x/Ln] k|of]u ug]{ ;~rf/ ;DaGwL
;fdfgx
-;~rf/
dGqfnosf]
l;kmfl/; adf]lhd_
-pm_ 6flkms ;DaGwL ;fdfgx .
-P_
lkm/ lk|G6\; / ;f] ;DaGwL cfjZos
;fdfgx .
-P]_
ck/fw cg';Gwfgsf] nflu rflxg]
pks/0f tyf cGo ;fdfgx .
320

-cf]_

-_

-r_

-5_

-h_

ljikmf]6s ;DaGwL k|x/LnfO{ cfjZos


kg]{ ;fdfgx .
-cf}_ j}1flgs k|of]uzfnfsf] nflu rflxg]
;fdfgx .
-c+_
lakb\ p4f/ sfo{df k|of]u x'g]
;fdfgx .
afl0fHo tyf cfk"lt{ Joj:yfkg ljefusf]
l;kmfl/;df kj{tf/f]x0f bnn] 6flGh6sf] kdf
g]kfnsf] af6f] u/L k}7f/Llgof{t ug]{
dfnj:t'x .
g]kfn /fi6 a}sf] gfddf k}7f/L x'g] a} gf]6,
l;Ssf, ;'g, rfFbL, 6sd/Lsf] lgldQ cfjZos
kg]{ sfuh, wft' Pj+ /;fog, r]sa's tyf
a}nfO{ cfjZos kg]{ cGo dfnj:t'x .
:jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df
k}7f/L x'g] b]xfo adf]lhdsf dfnj:t'xM
-c_
jL= kL= sf]O/fnf d]df]l/on SofG;/
c:ktfn, jL= kL= sf]O/fnf :jf:Yo
lj1fg k|lti7fg, zxLb u+ufnfn /fli6o
x[bo s]Gb| / dgdf]xg sfl8{of]yf]/fl;s
ef:s'n/ tyf 6fG;KnfG6 ;]06/sf]
gfddf k}7f/L x'g] lgdf{0f tyf
;~rfngsf] nflu cfjZos lgdf{0f
;fdu|L Pj+ lrlsT;f ;DaGwL
pks/0fx Pj+ cf}hf/x .
-cf_ SofG;/sf lj/fdLnfO{ lgMz'Ns ljt/0f
ug]{ k|of]hgsf] nflu ;/sf/L jf
;fd'bflos c:ktfnxn] k}7f/L ug]{
SofG;/ lg/f]ws lUne]s PrhL;L /
o:t} cf}ifwLx .
pBf]u ljefusf] l;kmfl/;df h'6 pBf]un]
cfgf] pBf]usf] ;~rfngsf] nflu k}7f/L ug]{
:k]o/ kf6{x .
321

-@_

eG;f/ dx;'n Ps k|ltzt dfq nfUg] M


-s_
:jLs[ltk|fKt lghL jf ;fd'bflos c:ktfnxn]
b]xfo adf]lhdsf] zt{ cg';f/ o; cg';"rLsf]
bkmf !@ sf] v08 -s_ sf] cwLgdf /xL
g]kfnl:yt cflwsfl/s ljq]mtfxdfk{mt k}7f/L
ug{] b]xfo adf]lhdsf] kl/df0f;Ddsf PDj'n]G;
/ zjjfxg M
-c_
:jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno jf
P;f]l;P;g ckm k|fOe]6 x]Ny
OlG:6Ro"zg g]kfnsf] l;kmfl/;df Ps
;oeGbf sd z}of ePsf] lghL jf
;fd'bflos c:ktfnsf] nflu Pp6f
PDa'n]G; / Pp6f zjafxg tyf Ps
;o jf ;f]eGbf a9L z}of ePsf]
c:ktfnsf] nflu b'O{j6f;Dd PDa'n]G;
/ Pp6f zjafxg . o; pkv08
adf]lhd l;kmfl/; ubf{ :jf:Yo tyf
hg;+Vof dGqfno jf P;f]l;o;g ckm
k|fOe]6 x]Ny OlG:6Ro"zg g]kfnn] pQm
;+:yfn] To;eGbf cl3 o:tf] ;'ljwf
pkef]u
gu/]sf]
Joxf]/f pQm
l;kmfl/;kqdf v'nfpg' kg]{5 .
o;/L ;'ljwfdf k}7f/L ePsf]
PDa'n]G; bz jif{ k'/fgf] eO{ jf b'3{6gf
jf cGo s'g} sf/0fn] k|of]u ug{ g;Sg]
ePdf To;nfO{ kq' -:S|ofk_ u/L btf{
vf/]h u/fO{ ;f]sf] k|df0f eG;f/
sfof{nodf k]z u/]kl5 ;f]sf] ;f csf]{
PDj'n]G; k}7f/L ubf{ ;d]t of] ;'ljwf
lbOg]5 .
-cf_ v08 -v_ jf o; v08sf] pkv08 -c_
adf]lhd PDa'n]G; jf zjjfxg k}7f/L
ubf{ lgDg adf]lhdsf] zt{ ;d]t kfngf
ug'{ kg]{5 M
322

-!_

-@_

-#_
-$_

-%_

-^_

-&_

323

PDa'n]G; jf zjafxg k}7f/L


ubf{ k}7f/Ls} cj:yfdf To:tf]
PDa'n]G; jf zjafxgsf]
cufl8 k5fl8 6f9}af6 b]lvg]
u/L
7"nf7"nf
cIf/df
PDa'n]G; (Ambulance) jf
zjafxg egL n]lvPsf] x'g'
kg]{5 .
PDa'n]G;df ;fO/g, Odh]{G;L
aQL, :6]r/sf ;fy} cGo
cfjZos cf}hf/x lkm6
ul/Psf] x'g' kg]{5 .
PDa'n]G; jf zjafxgdf
rfnssf] k5fl8kl s'g} klg
;L6 /flvPsf] x'g' x'Fb}g .
To:tf] PDa'n]G; lj/fdLsf]
;]jf afx]s cGoq k|of]u ug{ /
zjafxg zjsf] cf];f/k;f/
ug{ afx]s cGo k|of]hgdf
k|of]u ug{ kfOg] 5}g .
pQm PDa'n]G; jf zjafxg
g]kfn ;/sf/sf] ;jf/L k|b"if0f
dfkb08leq /x]/ ;~rfng
ug'{ kg]{5 .
o;/L k}7f/L ePsf] PDa'n]G;
jf zjafxgsf] ;jf/L btf{
ubf{ PDa'n]G; jf zjafxg
egL ;jf/L btf{ k|df0fkqdf
:ki6 pNn]v ug'{ kg]{5 .
PDa'n]G;df 6f9}af6 b]lvg] u/L
7"nf 7"nf cIf/df g]kfn
;/sf/af6 /fh:j 5'6 ;'ljwf
k|fKt eGg] klg n]lvPsf] x'g'
kg]{5 .

-*_

-v_

-u_
-3_

/fh:j 5'6 ;'ljwfdf k}7f/L


u/]sf PDa'n]G;n] lj/fdL
cf];f/k;f/ nufotsf ;]jf
k|bfg u/]afkt lng] ef8f b/
:jf:Yo
tyf
hg;+Vof
dGqfnon] tf]s] adf]lhd
x'g]5 .
-O_
pkv08 -cf_ df plNnlvt zt{
pNn\3g u/]sf] kfOPdf To:tf]
PDa'n]G; jf zjafxg hkmt u/L
lauf] adf]lhd hl/afgf ul/g]5 .
;/sf/L, ;fd'bflos Pj+ lghL If]qsf c:ktfn
afx]s sfg"g adf]lhd btf{ ePsf cGo ;+3,
;+:yf, sDkgL Pj+ pBf]un] :jf:Yo tyf
hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df o;
pkbkmfsf] v08 -s_ sf] pkv08 -cf_
adf]lhdsf] zt{sf cwLgdf /xL k}7f/L ug]{
PDa'n]G; / zjafxg PsPs yfg . o; v08
adf]lhd l;kmfl/; ubf{ :jf:Yo tyf hg;+Vof
dGqfnon] pQm ;+:yfn] To;eGbf cl3 o:tf]
;'ljwf pkef]u gu/]sf] Joxf]/f pQm
l;kmfl/;kqdf v'nfpg' kg]{5 .
;/sf/L c:ktfnn] :jf:Yo tyf hg;+Vof
dGqfnosf] l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ PDa'n]G; /
zjafxg .
cf}Bf]lus Joj;fo P]g, @)$( sf] bkmf @%s=
df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b]zsf]
cfGtl/s tyf afx\o sf/0fn] /fd|f];Fu rNg
g;sL 7"nf] gf]S;fgL Joxf]g'{ k/]sf pBf]uxsf]
k|j4{g tyf ;'wf/sf] nflu g]kfn ;/sf/n]
lglZrt dfkb08 lgwf{/0f u/]/ g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L s'g} pBf]unfO{ U0f pBf]u
3f]if0ff u/L To:tf pBf]unfO{ ;f]xL ;"rgfdf
tf]lsPsf] lgsfosf] l;kmfl/;df To:tf U0f
324

-_

-r_
-5_

pBf]uxsf] k'g:yf{kgfsf] nflu k}7f/L ug]{


cf}Bf]lus d]lzg/L / kf6{k'hf{ .
kz' ;]jf ljefusf] l;kmfl/;df b]xfo
adf]lhdsf dfnj:t'x M
-c_
bfgf tyf kz'kIfL pBf]uxn] k}7f/L
ug]{ efu @*, @( / #) df kg]{
sRrfkbfy{ tyf ;xfos sRrfkbfy{
Pj+ Kofls d]6]l/on .
o;/L l;kmfl/; ubf{ Ps
cfly{s jif{df vkt x'g ;Sg] kl/df0f
Ps}k6s l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 . o:tf]
;'ljwf cg';f/ k}7f/L ug{] sRrfkbfy{,
;xfos sRrfkbfy{ Pj+ pBf]usf]
6]8dfs{ clt Kofls d]6]l/onsf]
l;kmfl/; ubf{ kz' ;]jf ljefun] vkt
cg'kft / ljqmL Pj+ ljb]z lgsf;L
ePsf] kl/df0fsf] cfwf/df ug'{ kg]{5 .
-cf_ gZn ;'wf/sf] nflu ljb]zaf6 k}7f/L
ul/g] pkzLif{s )%!!=!) cGtu{t kg]{
pGgt hftsf rf}kfosf] jLo{ -l;d]g_
/ kz'sf] e"|0f .
ko{6g pBf]usf] k|rf/ tyf k|j4{gsf] nflu
g]kfnaflx/af6 5kfO{ NofPsf] :t/Lo k|rf/
;fdu|L,
j}slNks phf{sf ;|f]t ;DaGwL b]xfo adf]lhdsf
dfnj:t'x M
-c_
j}slNks phf{sf] ;|f]t, h:t} xfjfaf6
ljB't pTkfbg ug]{ xfjf ldn / ltgsf
P;];l/h / kf6{k'hf{,
-cf_ b/jGbLdf dfkmL hlgP afx]ssf ;f}o{
zlQmaf6 ljB't pTkfbg ug{ k|of]u x'g]
lgDg pks/0fxM
325

-!_

-O_

;f]nf/ Kofgn, ;f]nf/ df]8\o"n


-zLif{s *%=$!_, ;f]nf/ rfh{
sG6f]n/-pkzLif{s
*%)$=$)_,
-@_
;f]nf/ kmf]6f]ef]lN6s 6\o"jn/
Jof6L -zLif{s *%=)&_,
-#_
;kmf 6]Dkf]sf] Jof6L pTkfbg
ug{
cfjZos
kg]{
Pl06df]lgon ln8 PNjfo
OGu6, ln8 -zLif{s &*=)!_
Jof6LjS;, ;]k/]6/ / 6\o"jn/
-zLif{s *%=)&_,
-$_
;f]nf/ n]8 l8=;L= aNa -rLd_
tyf ;f]nf/ l/rfh]{jn nfn6]g{
-zLif{s ($=)%_,
-%_
;f}o{ kDk -zLif{s *$=!#_,
-^_
;f}o{ tfk pmhf{ ;DaGwL lgDg
pkzLif{sdf kg]{ pks/0fxM
@()%=#@, &$!)=@!,
&^)&=!(, *$)#=!),
*$)#=(), *$!@=*),
*$!(=!(, *$!(=#! /
*%!^=^) .
-&_
c;L k|ltzt eGbf a9L Ifdtf
ePsf] ;f]nf/ OGe6{/ .
uf]a/ UofF; nufot afof]UofF;sf nflu
cfjZos kg]{ pks/0f, h:t} d]g UofF;
eNe tyf afof] UofF;df k|of]u x'g]
cGo eNex / ltgsf lkml6, PNaf],
UofF; kfOk, UofF; u]h, uf]a/ UofF;
aQL, UofF; 6]k -a|f;_, uf]a/ UofF;
r'Nxf] / ltgsf kf6{k'hf{, l/8S;g PNjf]
/ /j/ xf]h kfOk .
326

-O{_

-h_
-em_
-`_
-6_

uf]a/af6 ljB't pTkfbg ug]{ Aof6L


agfpg] pBf]un] k}7f/L ug]{ sRrfkbfy{
-pBf]usf] jflif{s Ifdtf / :jLs[t
:sLddf tf]lsPsf] kl/df0f;Dd_ ;f]
Aof6L agfpg cfjZos sRrfkbfy{x
egL pBf]u ljefu jf 3/]n' tyf ;fgf
pBf]u ljefuaf6 l;kmfl/; eO{ cfPsf
sRrfkbfy{x .
-p_
afof] phf{df cfwfl/t afof] :6f]e
-/fO; x:s :6f]e_ .
-pm_ h}ljs OGwg pTkfbgsf] k|of]hgsf]
nflu k}7f/L x'g] ldn, d]lzg/L
pks/0f, ltgsf kf6{k'hf{ tyf
/;fogx .
d[uf}nf pkrf/df k|of]u x'g] x]df] 8fonfOl;;
d]lzg, 8fonfOh/ / o;sf] 6\o"lj .
s[lifhGo pTkfbg, kmnk"mn, df5f cflb ;'/lIft
ug{ lgdf{0f ul/g] lzt e08f/sf] nflu cfjZos
kg]{ oGq tyf pks/0fx / ydf]{sf]n .
afnLgfnLsf] nfludfq k|of]u x'g] efu #* sf
sL6gfzs,
9';Lgfzs,
f/kftgfzs,
d';fgfzs cf}ifwL / To;sf] sRrf kbfy{ .
:jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df
k}7f/L x'g] b]xfo adf]lhdsf dfnj:t'x M
-c_
;/sf/L, ;/sf/L cg'bfgk|fKt /
;fd'bflos c:ktfnn] k}7f/L ug]{ efu
*$ / () sf cf}ifwLo Pj+
zNolrlsT;f ;DaGwL oGq pks/0f
tyf cf}hf/x, d'6'leq k|Tof/f]k0f
ul/g] eNex, :6]06x, k]; d]s/x .
t/ o;/L k}7f/L u/]sf
dfnj:t'x jf/]06L jf Uof/]06Lsf]
cjlwdf k}7f/L u/]sf] ldltn] Ps
327

-7_

-8_

-9_

jif{leq dd{t ug{ n}hf+bf jf dd{t u/L


NofpFbf jf ;f]sf] ;f ;f]xL k|sf/sf]
csf]{ dfnj:t' k}7f/L ubf{ To;df
eG;f/ dx;'n k"0f{ 5'6 x'g]5 .
-cf_ ;/sf/L, ;/sf/L cg'bfg k|fKt,
;fd'bflos / u}/
;/sf/L
c:ktfnxn] k}7f/L ug]{ cfFvf
pkrf/sf] k|of]udf cfpg]] O06fcf]s'n/
n]G; pTkfbg ug{ cfjZos kg]{ sRrf
kbfy{ / ltgsf ;xfos ;fdu|Lx,
oGq pks/0fx? / ltgsf kf6{k'hf{x? .
ufpF ljsf; ;ldltsf] xsdf ;DalGwt lhNnf
ljsf; ;ldlt / gu/kflnsfsf] xsdf
;DalGwt gu/kflnsfsf] l;kmfl/;df af0f
oGq -bdsn_ Pj+ 9nsf] kmf]xf]/ kfgL
k|zf]wgsf] nflu k}7f/L x'g] l66d]06 KnfG6,
d]lzg/L / ;+oGqx .
;DalGwt gu/kflnsfsf] l;kmfl/;df kmf]x/
d}nf ;ng u/L k'gM pTkfbg ug]{ pBf]uxn]
k}7f/L ug]{ ufj]{h sDkfS6/, ufj]{h sG6]g/ tyf
kmf]x/ d}nf k|zf]wg u/L k'gM pTkfbg ug]{
d]lzg/Lx .
ljb]zL lgof]u tyf bft[ ;+:yfn] s"6gLlts
;'ljwf jf dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/L s'g}
cfof]hgfsf] :jLs[t jflif{s sfo{qmd cg'k
cfof]hgfnfO{ g} x:tfGt/0f u/L ;/sf/L gDa/
Kn]6df kl/jt{g ug]{ jf s'g} cfof]hgfsf] gfddf
k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwfdf -nut jf a}
Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf] afx]s_ k}7f/L ePsf /
cfof]hgf ;dflKtkl5 cy{ dGqfnosf] :jLs[lt
lnO{ ;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g ug]{ u/L
;/sf/L lgsfonfO{ x:tfGt/0f ug]{ jf :jLs[lt
k|fKt sDtLdf !% z}ofeGbf a9L Ifdtfsf u}/
gfkmfd'vL ;fd'bflos c:ktfnnfO{ x:tfGt/0f
ug]{ ;jf/L ;fwg .
328

-0f_

-#_

cf}ifwL Joj:yf ljefusf] l;kmfl/;df cf}ifwL


pBf]un] k}7f/L ug]{ sRrf kbfy{, ;xfos sRrf
kbfy{, /f;folgs kbfy{, Kofls d]6]l/on tyf
!% Pd=Pn= ;Dd Ifdtfsf d]hl/ skx .
o:tf] l;kmfl/; ubf{ cf}ifwL Joj:yf
ljefun]] sRrfkbfy{sf] vkt cg'kft, :jb]zdf
x'g] pkef]u Pj+ ljb]zdf ePsf] lgsf;Lsf]
cfwf/df Ps cfly{s jif{sf] nflu rflxg]
kl/df0f Ps}k6s l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 .
-t_
ljB't ljsf; ljefu jf j}slNks pmhf{ k|j4{g
s]Gb|sf] l;kmfl/;df hnljB't pTkfbg, k|;f/0f,
ljt/0f, ;~rfng jf ;+ef/sf] nflu cfjZos
kg]{ ;~rfng jf ;+ef/sf] nflu cfjZos kg]{
lgdf{0f pks/0fx, d]lzg/L cf}hf/x / ;f]sf]
;DalGwt kf6{k'hf{x tyf To:tf pks/0fx
lgdf{0f ug{ cfjZos kg]{ sRrf kbfy{ -:6Ln
l;6_ .
-y_
d[uf}nf /f]uLxsf] pkrf/df k|of]u ug]{ zLif{s
#*=@$ df kg]{ 8fOnfl;; jfy sG;G6]6 -7f];
jf t/n_ .
-b_
uf]ne]8fsf] s]rk tyf ;; pTkfbg ug]{ u/L
;xsf/L ;+:yfn] :yfkgf u/]sf] pBf]un]
uf]ne]8fsf] s]rk tyf ;; pTkfbgsf] nflu
s[lif ljsf; dGqfnosf] l;kmfl/zdf k}7f/L ug]{
ldn d]lzg/L tyf oGq pks/0f .
-w_
jftfj/0f, lj1fg tyf k|ljlw dGqfnosf]
l;kmfl/;df ;kmf 6]Dkf]df k|of]u x'g] l8k
;fOsn ln8 Pl;8 Jof6Lx .
eG;f/ dx;'n cf+lzs 5'6 x'g] M
-s_
d;L agfpg] pBf]un] pBf]u ljefusf]
l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ /f;folgs kbfy{df nfUg]
eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
329

-v_

-u_

-3_

-_

:jb]zL d'b|0f -k]|;_ pBf]un] cfgf] pBf]usf]


k|of]usf] nflu d]lzg/L kf6{k'hf{, 5fKg] 6fOk
Ans, Kn]6, zL6, u|flkms cf6{, lkmNd, zLif{s
()=)^ cGtu{tsf el6{sn Sofd/f, s]ldsnx
k}7f/L u/]df nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf;
k|ltzt 5'6 x'g]5 . ;fy}, o:tf pBf]un] k}7f/L
ug]{ d;Lsf] k}7f/Ldf eg] kfFr k|ltztdfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
6]ls Ph]G;Ln] cfgf] k|of]hgsf] nflu kfn
-6]G6_ cfO; PS;, SofDkg, lk6g, SnfOlDj
/f]k, SnfOlDadfdfq k|of]u x'g] dfnj:t'x,
ljz]if k|sf/sf SoflDk qmf]s/L tyf s6n/L /
s:ofs klxnf] k6s k}7f/L ubf{ kfFr
k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 . ;fy} o:tf
Ph]G;Lxn] ;"rgf tyf ;~rf/ dGqfnosf]
l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ ;~rf/ pks/0fdf ;d]t
nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6
x'g]5 . o;/L k}7f/L x'g] dfnj:t'dWo] SoflDk
qmf]s/L / s6n/Ldf 6]ls Ph]G;Lsf] gfd /
lrGx clt ePsf] x'g' kg]{5 .
hnofqfsf] Joj;fo ug]{ /fl6 Ph]G;Ln]
cfgf] Joj;fo ;~rfngsf] nflu /a/ /
df]6/sf] 8'f bzbz yfg, x]nd]6 Ps;o
yfg, Kof8n Ps;o hf]/ / jf6/ k|'km Sofd/f
s06]g/ bz yfg klxnf] k6s k}7f/L ubf{
eG;f/ dx;'n kfFr k|ltztdfq nfUg]5 .
g]kfndf 5fofg ul/Psf] l;g]df 8]enk ug{
jf k|zf]wg ug{ jf k|bz{g ug{ c:yfoL lgsf;L
ug'{ k/]df rnlrq ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df
eG;f/ dx;'n glnO{ nutdf /fvL lgsf;L ug{
lbOg]5 . o:tf] l;g]df k'gM k}7f/L ubf{ k|lt
l;g]df kfFr xhf/ k}+of eG;f/ dx;'n
nfUg]5 . ljb]zdf k|bz{gsf nflu nluPsf]
l;g]df lkmtf{ NofpFbf eg] eG;f/ dx;'n nfUg]
5}g .
330

-r_

-5_

t/ ljb]zL rnlrq g]kfndf k|bz{gsf]


nflu k}7f/L ubf{ k|lt rnlrq bz xhf/ k}ofF
eG;f/ dx;'n nfUg]5 . ;fy} g]kfndf rnlrq
5fofFg ug{sf] nflu ljb]zL gful/sxn]
cfk"m;Fu Nofpg] tyf g]kfnL gful/sn] ljb]zdf
rnlrq 5fofg ug{sf] nflu cfk"m;+u n}hfg]
rnlrq ;DaGwL oGq pks/0fx / ;f];Fu
;DalGwt dfnj:t'x rnlrq ljsf; af]8{sf]
l;kmfl/;df kl5 lkmtf{ n}hfg] jf lkmtf{ Nofpg]
zt{df eG;f/ dx;'n glnO{ nutdf /fvL
k}7f/L jf lgsf;L ug{ lbg ;lsg]5 .
:yfoL :jLs[t k|fKt 6fen Ph]G;L, 6]ls
Ph]G;L, /fl6 Ph]G;L / tf/] tyf l/;f]6{
xf]6nn] ko{6g tyf gful/s pog dGqfnosf]
l;kmfl/;df k}7f/L u/]sf] nSh/L sf]r,
dfOqmf]a; / ldlga;dWo] hDdf b'O{ yfgdf
nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6
x'g]5 .
t/ o;/L k}7f/L x'g] ;jf/L ;fwgx
k}7f/L ePsf] cf7 jif{;Dd lghL ;jf/Lsf]
kdf btf{ ug{ jf gfd;f/L ug{ gkfOg] /
;jf/L ;fwgdf aflx/kl To:tf Ph]G;L jf
xf]6nsf] gfd n]lvPsf] x'g' kg]{5 . o:tf ;jf/L
;fwg cf7 jif{ gk'uL gfd;f/L u/]df
lgodfg';f/ k"/} eG;f/ dx;'n nfUg]5 / cf7
jif{kl5 gfd;f/L ePdf eG;f/ dx;'n nfUg]
5}g . Psk6s o:tf] ;'ljwf pkef]u ul/;s]sf]
cf7 jif{ Joltt ul/;s]kl5dfq k'gM o:tf]
;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
tf/] xf]6n jf l/;f]6{xn] :jLs[t of]hgfcg';f/
xf]6]nsf] lgdf{0f jf Ifdtf lj:tf/ jf :t/a[l4sf
nflu jf klxn] k}7f/L u/]sf dfnj:t'x k'/fgf
eO{ ltgnfO{ k|lt:yfkg ug{sf] nflu k}7f/L ug]{
b]xfosf pkv08 -c_ df plNnlvt dfnj:t'df
kfFr k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 M
331

-c_

-h_

lsr]g
OSo"kd]06,
ln6,
Po/s08L;lg,
kmlg{r/
P08
lkmS;r;{, /x, sfk]{6 -pmgL afx]s_,
On]lS6s OG:6n]zg P08 lkmS;r;{,
n08L tyf 8fOlSnlg, xfp;lslk
OSo"kd]06, On]lS6sn kf6{;, sDk|];/
P08 kDk;\, nS; P08 nls km/ 8f];{,
On]lS6sn 6fG;kmd{/ P08 h]g]/]6;{,
qms/L, Unf;j]o/, s6n/L P08
6]j'nj]o;{, ;]lg6/L lkml6 / lng]G; .
-cf_ pkv08
-c_
df
plNnlvt
dfnj:t'dWo]
qms/L,
Unf;j]o/,
s6n/L, 6]j'nj]o/, ;]lg6/L lkml6 /
lng]G;df xf]6]nsf] gfd / lrGx clt
ePsf] x'g' kb{5 .
-O_
o; v08df plNnlvt ;'ljwf kfFr
jif{sf] cjlwdf Psk6s dfq k|bfg
ul/g]5 .
:jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df
;/sf/L c:ktfnn] / :jf:Yo tyf hg;+Vof
dGqfno jf Pzf]l;o;g ckm k|fOe]6 x]Ny
OlG:6Ro";g g]kfnsf] l;kmfl/;df ;fd'bflos jf
lghL c:ktfnn] k}7f/L ug]{ dfOqmf]a; Pj+
ldlga;xdf b]xfo adf]lhd eG;f/ dx;'n 5'6
lbOg]5M
-c_
Go"gtd kGw| z}ofb]lv krf; z}of;Dd
ePsf] c:ktfnsf] nflu dfOqmf]a; jf
ldlga;dWo] Pp6f / krf; z}ofeGbf
a9L ePsf] c:ktfnsf] nflu
dfOqmf]a; jf ldlga;dWo] hDdf
b'O{j6f ;jf/L ;fwgdf nfUg] eG;f/
dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
-cf_ pkv08 -c_ adf]lhd ;'ljwfdf k}7f/L
ePsf] dfOqmf]a; jf ldlga; k'/fgf]
332

-_

eO{ k|of]u ug{ g;lsg] ePdf To;nfO{


:qm\ofk u/]sf] k|df0f eG;f/
sfof{nodf k]z u/]kl5 ;f]xL k|sf/sf]
csf]{ ;jf/L ;fwg k}7f/L ubf{ ;d]t of]
;'ljwf lbOg]5 .
rnlrq w'nfO{ ug]{ WjgL eg]{ ;d]t p2]Zon] btf{
ePsf pBf]u jf sDkgLxn] rnlrq ljsf;
af]8{sf] l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ b]xfosf pkv08
-c_, -cf_ / -O_ df plNnlvt dfnj:t' /
rnlrq k|bz{g ug]{ p2]Zon] btf{ ePsf pBf]u
jf sDkgLxn] pkv08 -O{_ df plNnlvt
dfnj:t'x klxnf] k6s k}7f/L ubf{ b'O{
bzdnj kfFr k|ltzt dx;'n lnO{ afFsL dx;'n
5'6 x'g]5 . o;/L l;kmfl/; ubf{ rnlrq
ljsf; af]8{n] ;DalGwt pBf]u jf sDkgLsf]
Ifdtf / k|of]usf] cfwf/df kl/df0f ls6fg u/L
l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-c_
g]u]l6e k|f];]l; d]lzg, sDKo"6/fOH8
lk|Eo"Pjn g]u]l6e sl6 d]lzg ;]6,
kmfOgn g]u]l6e cN6flSnlg d]lzg,
lel8of] Pl;i6 ;lxt sn/ PgfnfOlh
-s/]S;g_ d]lzg ;]6, kmfOgn lk|lG6
tyf kmfOgn k|f];]l; d]lzg, k|f];];/
Pj+ lk|G6/, PgfnfOh/, k|f]h]S6/,
:6]gj]s, ;fp08 l/8/, l;qmf]dL6/,
:kfnfOh/, l/jfO08/, # lrk Pr=8L=
Sofd]/f / ;f]sf] n]G;, Pr=8L= 6]k
/]s8{/, Pr=8L= xf8{ l8:s, Pr= 8L=
df]lg6/, kL @ /]s8{/, kL= @ sf8{ /
lel8of] Sofd]/f :6]jnfOh/ .
-cf_ sn/ s/]S;g ;d]tsf] 6]lnl;g] d]lzg,
j]6fP;=kL= lel8of] /]s8{/ Pj+
6]lnl;g] ;DaGwL pks/0fx, dlg6/,
cl8of] ldlS; sG;f]n / a]6f lel8of]
P;=kL= Pj+ 6]kl/s8{/x, 8j/,
333

-`_

-6_

ldS;r/, PlDKnkmfo/, :kLs/ /


dfOqmf]kmf]g .
-O_
;fp08 clK6sn 6fG;kml/ d]lzg
;]6, lk|G6 lk|Eo" k|f]h]S6/x, !^
Pd=Pd= Pj+ #% Pd=Pd= sf
Sofd/fx, ;fp08 clK6sn Sofd/f,
n]G;, lkmN6/x, Dofu]lhg, Sofd]/f
:6}08, a}6L rfh{/x, 6nL, 8nL, qm]g
/ l/n]S6/x . j]jL, ;'k/ dN6L!),
dN6L@) ;f]nf/, Pr= Pd= cfO{,
8Ld/ .
-O{_
nSh/L l;6\;, $ 6geGbf a9L
Ifdtfsf Po/ s08L;G;, k|f]h]S6/
n]G;, k|f]h]S6/ NofDk; / /]lS6kmfO;{,
k|f]h]S6 sG;f]n, h]gg jNj;, k|f]h]S6
sfa{G;, l8lh6n lkmNd ;j{/,
;jpkm;{, lkmNd Knf6;{, lkmNd
c6f]d]zg
OlSjkd]06\;,
l:qmG;,
l8lh6n l;g]df k|f]h]S6/ -%)))
No'd]G;g]l6e !)*)x&@) l/;f]n';g_
/ ;f]sf] n]G; .
ko{6g tyf gful/s pog dGqfnosf]
l;kmfl/;df kj{tf/f]x0f bnn] g]kfnsf lxdfn
cf/f]x/0f ug{sf] lgldQ k}7f/L ug]{ g]kfndf
vkt x'g] dlb/f tyf r'/f]6 afx]ssf
dfnj:t'xdf bz k|ltzteGbf a9L eG;f/
dx;'n nfUg] ePdf bz k|ltzt dfq eG;f/
dx;'n nfUg]5 . o:tf bnxn] k}7f/L ug]{
g]kfndf vkt gx'g] dfnj:t'xsf] xsdf
b/aGbL adf]lhd nfUg] dx;'n w/f}6Ldf lnO{
dfnj:t' lkmtf{ u/]kl5 w/f}6L /sd lkmtf{
lbOg]5 .
;"rgf tyf ;~rf/ dGqfnosf] l;kmf/;df
u|fdL0f If]qdf ;]jf k'ofpg] b"/;~rf/ ;]jf
k|bfos jf b"/;~rf/ ;]jf :yfkgf u/L
334

-7_

-8_

-9_

-0f_

;~rfng ug]{ ;/sf/L jf lghL If]qsf lgsfon]


PS;r]Gh :yfkgf tyf g]6js{ lj:tf/sf nflu
k}7f/L ug]{ b/aGbLdf dfkmL eP afx]ssf s]j'n,
Jof6L tyf b"/;~rf/ ;DaGwL pks/0fx
-6fj/ :6Sr/ / ;]N6/ afx]s_ df kfFr
k|ltzteGbf a9L eG;f/ dx;'n b/ ePdf ;ft
k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
kqklqsf k|sfzg ug{ :jLs[lt k|fKt ;~rf/
u[xxn] k}7f/L ug]{ cvjf/L sfuh -eG;f/
pkzLif{s $*)!=))=))_ df nfUg] eG;f/
dx;'nsf] krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
zLif{s ()=!* df kg]{ l;l/Gh pTkfbg ug]{
pBf]un] l;l/Gh pTkfbg ug{ cfjZos kg]{
kl/df0f;Ddsf] Knfli6s bfgfdf pBf]u
ljefusf] l;kmfl/;df k}7f/L ubf{ b'O{ bzdnj
kfFr k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
pBf]u ljefun] o;/L l;kmfl/; ubf{ pBf]un]
pTkfbg tyf ljqmL u/]sf] l;l/Ghsf] kl/df0f,
;f] l;l/Gh pTkfbg ubf{ nfUg] Knfli6s bfgfsf]
kl/df0f Pj+ vkt cg'kft ;d]tsf cfwf/df
Ps cfly{s jif{sf] nflu cfjZos kg]{ Knfli6s
bfgfsf] kl/df0f Ps}k6s l;kmfl/; ug'{kg]{5 .
d'6'sf] zNolqmof ubf{ k|of]u x'g] si6d 6\o"lj
Kofs -;L=l6=kL_ pTkfbg ug]{ pBf]un] cfgf]
pTkfbgsf] nflu cfjZos kg]{ kl/df0f;Ddsf]
d]l8sn kL=le=;L= 6\o"j / ;f] sf] ;xfos
;fdu|Lx? pBf]u ljefusf] l;kmfl/;df k}7f/L
ubf{ bz k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
Ps ;o j6f eGbf a9L b'wfn' ufO{ jf e}+;L
kfNg] kz' kmfd{n] cfgf] k|of]hgsf] lgldQ s[lif
ljsf; dGqfnosf] l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ Ps
j6f 9'jfgLsf] ;fwgdf nfUg] eG;f/ dx;'ndf
krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 . o:tf 9'jfgLsf
;fwg k}7f/L u/]sf ldltn] ;ft jif{;Dd ljqmL
ljt/0f jf gfd;f/L ug{ kfOg]5}g .
335

-t_

!^=

lrof pBf]un] lrof 9'jfgL ug]{ k|of]hgsf]


lgldQ zLif{s *&=)$ cGtu{tsf lksck jf
ldlg 6s s[lif ljsf; dGqfnosf] l;kmfl/;df
k}7f/L u/]df ;ft jif{;Dd ljqmL ljt/0f jf
gfd;f/L ug{ gkfpg] u/L Ps k6ssf nflu
b]xfo adf]lhdsf] ;+Vofdf eG;f/ dx;'ndf
krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 M
-!_
bz ljufxf b]lv tL; ljufxf;Dd
If]qkmndf lrof v]tL u/L lrof
pTkfbg ug]{ pBf]uxnfO{ Ps j6f,
-@_
tL; ljufxfeGbf a9L If]qkmndf lrof
v]tL u/L lrof pTkfbg ug]{
pBf]uxnfO{ b'O{ j6f .
-y_
cf}ifwL pTkfbg ug]{ pBf]ux?n] cf}ifwL pTkfbg
Pj+ u'0f:t/ sfod ug{ cfjZos kg]{ Po/
x\of08ln o'lg6 k}7f/L ubf{ kfFr k|ltzt dfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
b]xfosf dfnj:t'x ef/t / hgjfbL u0ftGq rLgsf] :jzfl;t
If]q ltAjtaf6 k}7f/L x'Fbf eG;f/ dx;'n k"0f{kn] 5'6 x'g]5 /
b]xfo adf]lhdsf] b/df s[lif ;'wf/ z'Ns nfUg]5M
-!_
kfFr k|ltztsf b/n] s[lif ;'wf/ z'Ns nfUg] dfnj:t'xM
-s_
efu ! sf] hLljt hGt' ;a},
-v_
efu # sf] zLif{s )#=)! b]lv )#)$=((
;Ddsf dfnj:t'x,
-u_
efu $ sf] zLif{s )$=)! sf pTkfbgx,
zLif{s )$=)& sf pTkfbgx / zLif{s
)$=)( sf] ck|zf]lwt k|fs[lts dx,
-3_
zLif{s )%=)^ sf pTkfbgx,
-_
efu ^ sf ;a} pTkfbgx,
-r_
efu & sf b]xfosf zLif{spkzLif{sdf kg]{
dfnj:t' jfx]ssf cGo ;a} pTkfbgx,
336

-5_

-h_
-_
-`_
-6_

-7_

-8_

pkzLif{s
)&!@=()=!!
tyf
)&!@=()=!@ sf] -;'sfPsf] n;'g_, )&!#=!),
)&!#=@), )&!#=#!, )&!#=#@, )&!#=##,
)&!#=#$, )&!#=#%, )&!#=^) / zLif{s
)&=!$,
efu * sf] pkzLif{sx, )*)!=!@, )*)!=!(,
)*)#=!), )*)#=(), )*)$=@) sf] tfhf
c+lh/, pkzLif{sx )*)$=#), )*)$=$),
)*)$=%), zLif{s )*=)% sf] ;a} pTkfbg,
pkzLif{s )*)^=!) / zLif{s )*=)& b]lv
pkzLif{s )*!)=() ;Ddsf pTkfbgx,
efu ( sf] pkzLif{s )(!)=!!=!) /
)(!)=#)=!) sf pTkfbgx,
o; bkmfsf] pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ df
plNnlvt afx]ssf efu !) sf vfBfGgx
;a},
o; bkmfsf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ df
plNnlvt afx]ssf efu !! sf] zLif{s !!=)@
b]lv pkzLif{s !!)$=#) ;Ddsf pTkfbgx,
efu !@ sf] zLif{s !@=)! b]lv pkzLif{s
!@)@=$@ ;Ddsf pTkfbg, zLif{s !@=)^,
pkzLif{s !@)&=@!, !@)&=@(, pkzLif{s
!@)&=$) /
pkzLif{s !@)&=(( sf
pTkfbg . zLif{sx !@=)*, !@=)(, !@=!) /
!@=!!, pkzLif{sx !@!@=(!, !@!@=(@,
!@!@,(#, !@!@=($ / !@!@=(( sf
pTkfbgx, zLif{s !@=!# / zLif{s !@=!$
sf pTkfbgx,
efu !$ sf pkzLif{s !$)$=()=!!,
!$)$=()=!@, !$)$=()=!#, !$)$=()=!%,
!$)$=()=!^, !$)$=()=!& / !$)$=()=!*,
jfx]ssf ;a} pTkfbgx,
efu !% sf] pkzLif{s !%@!=() sf pTkfbg,
337

-9_

!&=

efu !& sf pkzLif{sx !&)!=!#=!) /


!&)!=!$=!) sf u'+8 ;Vv/,
-0f_
efu @# sf zLif{sx @#=)$, @#=)% / @#=)^
sf ;a} pTkfbgx,
-@_
cf7 k|ltztsf b/n] s[lif ;'wf/ z'Ns nfUg] dfnj:t'xM
-s_
pkzLif{s )&!#=$) / )&!#=() sf] bfn,
-v_
pkzLif{s !))^=@), !))^=#) / !))^=$) sf
rfdn,
-u_
zLif{s !!=)! sf] d}bf tyf pkzLif{s !!)#=!!
/ !!)#=!( sf] kL7f] .
eG;f/ dx;'n tyf s[lif ;'wf/ z'Ns k"0f{ 5'6 x'g] M b]xfosf
dfnj:t'x k}7f/L ubf{ eG;f/ dx;'n tyf s[lif ;'wf/ z'Ns k"0f{
kdf 5'6 x'g]5 M
-s_
zLif{s )!=)% tyf zLif{s )!)^=## -cli6r_ cGtu{t
kg]{ dfp hftL -efn] kf]yL_ sf] rNnf .
-v_
k'ik kmfd{xn] k}7f/L ug]{ k"mnsf ljjf -db/ KnfG6\;_
sndL ljjfx, k"mnsf] ufgf tyf h/fx / k"mnsf]
aLp aLhg .
-u_
s'v'/fsf] bfgf pTkfbg ug]{ pBf]u jf Xofr/L kmd{xn]
k}7f/L ug]{ s'v'/fsf] bfgfdf k|of]u x'g] zLif{s )%=)^ df
kg]{ xf8sf] w"nf] / cjz]ifx .
-3_
g]kfndf h}ljs dn pTkfbg ug]{ u/L btf{ ePsf
pBf]un] h}ljs dnsf] pTkfbgsf nflu k}7f/L ug]{
lgdvnL / c08LvnL .
-_
h}ljs OGwg pTkfbgsf] nflu k}7f/L ul/g] ;lhjg
(Jatropha) sf] bfgf tyf jLp -l;8\;\_ .
-r_
kz' ;]jf ljefusf] l;kmfl/;df gZn ;'wf/sf] nflu
k}7f/L ul/g] efu ! df kg]{ hLljt rf}kfof kz'x? .
-5_
s[lif ljsf; dGqfnosf] l;kmfl/;df k}7f/L ul/g] pGgt
hftsf kmnk"mnsf lj?jfx? .
338

!*=

!(=

dfnj:t'sf] :ki6 3f]if0ff ug'{kg]{ M g]kfnleq k|tLtkqf/f k}7f/L


x'g] dfnj:t'sf] xsdf k|lttkq vf]Nbfs} cj:yfdf / cGo j}ls
k|0ffnL dfk{mt e'QmfgL x'g] u/L k}7f/L ePsf] dfnj:t'xsf]
xsdf k|f]kmdf{ OGEjfO; tyf ltgsf ljhsdf dfnj:t'sf]
ls6fgL -:k]l;lkms_ ljj/0f, j:t' juL{s/0f zLif{s, k|To]s
j:t'sf] k|lt OsfO{ d"No / kl/df0f, pTklQsf] d'n's Pj+
oyf;Dej dfnj:t'sf] k|s[lt cg';f/ df]8]n gDa/ / sDkgL
;d]t v'nfpg' kg]{5 . ;fy} dfnj:t' wgL jf eG;f/ Ph]G6n]
k}7f/L ug]{ dfnj:t'sf] 3f]if0ff ubf{ ljhsdf plNnlvt
dfnj:t'nfO{ k|1fkgkqdf cnu cnu 3f]if0ff -l;n OG6L_ ug'{
kg]{5 . dfly pNn]v ul/Padf]lhd cnu cnu 3f]if0ff -l;n
O06L_ u/]sf] gkfOPdf jf k|tLtkq, k|f]kmdf{ OGEjfO; tyf
ltgsf ljhsdf dfnj:t'sf] ls6fgL -:k]l;lkms_ ljj/0f, j:t'
juL{s/0f zLif{s, k|To]s j:t'sf] k|lt OsfO{ d"No, kl/df0f,
pTklQsf] d'n's, dfnj:t'sf] k|s[lt cg';f/sf] df]8]n g+= /
sDkgL h:tf ljj/0f pNn]v u/]sf] gkfOPdf eG;f/ clws[tn]
;f] adf]lhd 3f]if0ff ug{ nufO{ To:tf dfnj:t'df eG;f/n]
lgwf{/0f u/]sf] d"Nosf] b'O{ k|ltzt / dx;'n gnfUg] dfnj:t'
ePdf d"Nosf] Ps k|ltzt yk /sd c;'n u/L hfFrkf; ug{
;Sg]5 .
o; bkmfsf dfly plNnlvt Joj:yfx sfof{Gjog ug]{
;DaGwdf jfwf c8\sfp k/L ;/nLs/0f ug'{kg]{ b]lvPdf eG;f/
ljefun] sfo{ljlw agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
ljljw M
-!_
b]xfodf pNn]v eP jfx]s k'/fgf tyf k|of]u ePsf
dfnj:t'x? k}7f/L ug{ kfOg] 5}g .
-s_
s'g} pBf]un] cfgf] pBf]usf] ;~rfngsf]
nflu k}7f/L ug]{ efu *$ df kg]{ pTkfbg
ldltn] bz jif{ ggf3]sf ldn d]lzg/L Pj+
oGq pks/0fx? .
-v_
pBf]un] cfgf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{
:s|fk -kq'_ .
-u_
xjfO{ ;]jf sDkgLxn] xjfO{ ;]jf ;~rfngsf]
nflu g]kfn gful/s pog k|flws/0fsf]
339

-@_
-#_

l;kmfl/;df k'/fgf jf k|of]u ePsf xjfOhxfh,


x]lnsf]K6/ / ltgsf Ol~hgx Pj+ km]8/n
PlePzg P8\ldG;6]zg -Pkm=P=P=_, o"/f]lkog
PlePzg ;]6L Ph]G;L -O{=P=P;=P=_ jf
;DalGwt b]zsf gful/s pog k|flws/0f
-;L=P=P=_ af6 :jLs[tk|fKt d]G6Lg]G; l/lko/
cf]e/xn -Pd=cf/=cf]=_ sDkgLxn] d]G6Lg]G;
dd{t ;Def/ jf cf]e/xn u/L Po/cf]lb{g];
:6f088{ k|df0fLs/0f u/]sf jf g]kfn gful/s
pog k|flws/0faf6 :jLs[tk|fKt sDkgLxn]
dd{t ;Def/ jf cf]e/xn u/]sf xjfOhxfh /
x]lnsf]K6/sf cGo kf6{k'hf{x .
-3_
lghL u'06f lem6L ef/L ;DaGwL ;"rgf cGtu{t
k}7f/L ug{ kfOg] lghL k|of]usf dfnj:t' .
-_
g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ /fxt tyf p4f/
sfo{sf nflu cGt/f{li6o ;+3 ;+:yfaf6
;xof]u :jk k}7f/L x'g] dfnj:t' .
-r_
o; pkbkmfdf pNn]v ul/Pb]lv jfx]ssf
k'/fgf jf k|of]u ePsf dfnj:t' / pTkfbg
ldltn] bz jif{ gf3]sf jf pTkfbg ldlt
gv'n]sf ldn d]lzg/L Pj+ oGq pks/0fx?
k}7f/L u/]sf] kfOPdf hkmt ul/g]5 .
ef/taf6 a}ls k|0ffnL cg';f/ k}7f/L u/]sf dfnj:t'df
dfq o; cg';"rLsf] bkmf # df plNnlvt 5'6 k|bfg
ul/g]5 .
rLgsf] :jzfl;t If]q ltAjtaf6 dfnj:t'x k}7f/L ubf{
b]xfodf plNnlvt dfnj:t' j:t' ljlgdo jf a}l
k|0ffnL cg';f/ / cGo ;a} dfnj:t' a}l k|0ffnL
cg';f/ ug'{ kg]{5 M
-s_ sRrf pmg
-v_ hLljt e]8f Rof+u|f
-u_ g"g
-3_ rf}+/L ufO{ / rf}+/L ufO{sf] k'R5/
340

-$_
-%_

-^_

-_ un}+rf
-r_ h8La'6L
t/ lgsf;L ubf{ / ;f]x| xhf/ k}+of;Ddsf]
dfnj:t' k}7f/L ubf{ a}l k|0ffnL clgjfo{ x'g] 5}g .
a|'c/L sDkgLn] qmfpgss{ k}7f/L ubf{ cfGtl/s /fh:j
sfof{nosf] l;kmfl/;dfdfq k}7f/L ug'{ kg]{5 .
t];|f] d'n's tyf rLgsf] :jzfl;t If]q ltJjtdf
lgsf;L x'g] dfnj:t' s'g} lgsf;Lstf{n] sf7df8f}+d}
lqe'jg ljdfg:yn eG;f/ sfof{nodf hfFrkf; u/fO{
aGb sG6]g/df eG;f/sf] l;n5fk nufO{ blIf0f
;Ldfl:yt eG;f/ sfof{nox tyf pQ/L ;Ldfdf
cjl:yt tftf]kfgL tyf /;'jf eG;f/ sfof{noaf6
lgsf;L ug{ rfx]df eG;f/ ljefun] k|lqmof tf]sL pQm
;'ljwf k|bfg ug]{]5 .
s'g} ;/sf/L lgsfo, pBf]u, JolQm, ;+:yf jf ljb]zL
gful/sn] s'g} vf; sfo{ k|of]hgsf] nflu -Jofkfl/s
k|of]hg afx]s_ kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df k}7f/L ug]{
dfnj:t' ;DalGwt dGqfno jf b"tfjf;sf] l;kmfl/;df
a9Ldf tLg dlxgf;Ddsf] nflu nutdf /fvL k}7f/L ug{
lbg ;lsg]5 . o;/L l;kmfl/; gePsf] cj:yfdf eG;f/
sfof{non] cf}lrTo x]/L kl5 lkmtf{ ug]{ zt{df a9Ldf
Psjif{sf] cjlw tf]sL nfUg] s/, dx;'n tyf z'Nsx
w/f}6L lnO{ hfFrkf; ug{ :jLs[lt lbg ;Sg]5 . tf]lsPsf]
;dodf dfnj:t' lkmtf{ gu/]df w/f}6L lkmtf{ x'g] 5}g .
t/,
-!_
lgdf{0f sfo{df k|of]u x'g] PS;fe]6/, 8f]h/,
nf]8/, /f]n/ n]en/ tyf q]mg h:tf x]le
OSjLkd]06x? kl5 lkmtf{ n}hfg] u/L c:yfoL
k}7f/L ubf{ k|lt lbg Ps xhf/ ?k}ofFsf b/n]
eG;f/ dx;'n lnO{ a9Ldf Ps jif{ ;Ddsf]
nflu c:yfoL k}7f/L ug{ lbOg]5 .
-@_
s[lif sfo{df k|of]u x'g] j]n/ jf :6 sn]S6/
;lxtsf] sDjfOG8 xfe]{i6/ kl5 lkmtf{ n}hfg]
341

-#_

u/L c:yfoL k}7f/L ubf{ k|ltlbg Ps xhf/ kfFr


;o ?k}ofFsf b/n] eG;f/ dx;'n lnO{ a9Ldf
tLg dlxgf;Ddsf] nflu c:yfoL k}7f/L ug{
lbOg]5 .
lakb\sf] cj:yfdf p4f/ tyf /fxt sfo{df
k|of]u x'g] tyf p4f/ tyf /fxtsf nflu cfpg]
ljb]zL JolQmx?sf nflu cfjZos kg]{ b]xfo
adf]lhdsf dfnj:t'x? kl5 lkmtf{ n}hfg] u/L
nutdf /fvL c:yfoL k}7f/L ug{ lbg ;lsg]5M
-s_
;"rgf tyf ;~rf/ ;DaGwL pks/0fx?,
-v_
kfgL z'4Ls/0f tyf kfgL e08f/0f
;DaGwL pks/0f tyf j:t'x?,
-u_
8fS6/,
OlGhlgo/,
;~rf/sdL{,
nlhli6l;og, ;fd'bflos sfdbf/
cflbsf] sfdsf] nflu cfjZos kg]{ ;a}
lsl;dsf pks/0f, d]lzg, oGq tyf
ljB'tLo pks/0fx?,
-3_
/fxtsf] nflu k|ToIf ?kdf k|of]u gx'g]
t/ lakb\af6 ePsf] c;/nfO{ x6fpg
/ ;f]sf] ;fdgf ug{ k|of]u x'g]
pks/0fx? h:t}M ;a} k|sf/sf k|b"if0f
x6fpg], ljlu|Psf, elTsPsf 3/,
ejgx? tyf ;+/rgfx? ;kmf ug{] jf
x6fpg], cf}Bf]lus ;+/rgfx? lg/LIf0f
ug]{ cflb sfo{df k|of]u x'g] d]lzg/L
tyf pks/0fx?,
-_
sfof{no pks/0f h:tf k|zf;lgs
;xof]uL dfnj:t'x?, h:t}M sDKo"6/,
kmf]6f]slk tyf lk|G6/, vr{ eP/ hfg]
k|s[ltsf dfnj:t'x?, sd{rf/L ;'/Iff
;DaGwL
pks/0fx?,
k|zf;lgs
Dofg'cn tyf sfuhftx?,
-r_
lakb\sf] ;dodf p4f/ sfo{df vl6g]
sd{rf/Lsf nflu :yfgfGt/0f ug{
342

-&_

-*_

;lsg] af;:yfg tyf o;sf ;xfos


;fdu|Lx?, h:t}M vfgf ksfpg] tyf
vfg] pks/0f tyf ;fdu|Lx?,
:gfgfuf/ ;DaGwL ;fdu|Lx?, ;'/Iff
;DaGwL ;fdu|Lx? .
-5_
;jf/L ;fwgx?, ltgsf :k]o/ kf6{;
tyf dd{tsf nflu cfjZos
pks/0fx?,
-h_
p4f/ sfo{sf nflu cfjZos
hgfj/x?, h:t}M tflnd k|fKt s's'/x?,
-em_ lakb\ ;dodf p4f/df ;+nUg JolQmx?
a:g tyf ltgLx?sf] sfo{;Dkfbgsf]
nflu cfjZos kg]{ dfnj:t'x?,
-`_
g]kfn ;/sf/n] /fxt k|of]hgsf] nflu
tf]s] adf]lhdsf cGo dfnj:t'x? .
rLgsf] :jzfl;t If]q ltAjtaf6 q]ml86 ;'ljwf cGtu{t
dfnj:t' k}7f/L ubf{ /fv]sf] w/f}6L /sd lkmtf{ kfpgsf]
nflu pQm dfnj:t' k}7f/L u/]sf] ldltn] tLg dlxgfleq
a}l k|0ffnLaf6 e'QmfgL k7fPsf] k|df0f k]z u/L w/f}6L
lkmtf{ lnO;Sg' kg]{5 . dfnj:t' k}7f/L ePsf] ldltn]
tLg dlxgfleq pk/f]Qmadf]lhd lkmtf{ gePsf] w/f}6L
/sd ;b/:ofxf ul/g]5 / To;df k}7f/Lstf{sf] bfaL
nfUg] 5}g .
g]kfnsf] cGo /fi6x;+Fu ePsf lkIfLo tyf ax'kIfLo
;Df}tf jf ;lGwsf] k|lts"n gx'g] u/L Ps d'n'saf6
cfofltt dfnj:t'x k'gM csf]{ d'n'sdf 5 dlxgfleq
lgof{t ug]{ u/L k}7f/L u/]df pQm dfnj:t'df b/aGbL
cg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf /fvL k}7f/L ug{
lbg ;lsg]5 . o:tf j:t'x lgsf;L ubf{ k}7f/L ubf{sf]
cj:yfdf e'QmfgL u/]sf] ljb]zL d'b|fdf g36\g] u/L
cfh{g u/]sf] k|df0f / lgsf;L ePsf] k|df0f k]z u/]sf]
Ps dlxgfleq w/f}6L /x]sf] /sdaf6 nfUg] eG;f/
dx;'nsf]] bz k|ltzt /sd c;'n u/L afFsL eG;f/
dx;'n lkmtf{ ul/g]5 .
343

-(_

-!)_

-!!_
-!@_

t/ s'g} k}7f/Lstf{n] g]kfnsf] cGo /fi6x;+Fu


ePsf lkIfLo tyf ax'kIfLo ;D}ftf jf ;lGwsf]
k|lts"n gx'g] u/L Ps d'n'saf6 cfofltt dfnj:t'x
k'gM csf]{ d'n'sdf j}ls k|lqmof dfk{mt e'QmfgL x'g] u/L
lgof{t ug{ rfx]df k}7f/L ubf{sf] cj:yfdf e'QmfgL
u/]sf] ljb]zL d'b|fdf g36\g] u/L ljb]zL d'b|f k|fKt x'g]
k|df0f k]z u/]df lgsf;L ug{ lbOg]5 .
b'O{ kIfLo ;lGwdf c;/ gkg]{ u/L k|of]u eO;s]sf]
cf}Bf]lus d]lzg/L oGq Pj+ pks/0fx ljb]zdf laqmL
ug{ rfx]df laqmL afktsf] ljb]zL d'b|f cu|Ld kdf
k|fKt eO{ ;s]sf] jf ;f] afkt vf]lnPsf] k|tLtkqsf]
cfwf/df pBf]u ljefusf] l;kmfl/;df lgsf;L ug{
lbOg]5 .
b'O{ kIfLo ;lGwdf c;/ gkg]{ u/L g]kfndf k|of]u
eO;s]sf lgdf{0f ;DaGwL k'/fgf oGq pks/0fx
ljb]zdf laqmL ug{ rfx]df laqmL afktsf] ljb]zL d'b|f
cu|Ld kdf k|fKt ePsf] jf ;f] afkt vf]lnPsf]
k|tLtkqsf] cfwf/df lgsf;L ug{ lbOg]5 .
dx;'n, d"Nofg, tYof jf o:t} cGo k|of]hgsf] nflu
dxflgb]{zsn] j:t' juL{s/0fsf] pkzLif{sdf cfjZos
cx? yk u/L sfof{Gjogdf Nofpg ;Sg]5 .
ckftf ePsf JolQmxn] k|of]u ug{ ldNg] u/L
agfOPsf :s'6/, dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh
sNof0f dGqfno jf ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf
clwsf/Lsf] l;kmfl/;df ckftf ePsf JolQmxsf]
gfddf k}7f/L ubf{ eG;f/ dx;'n nfUg]5}g . k}7f/Lsf]
cj:yfdf ckftf ePsf JolQmxn] k|of]u ug{ ldNg]
gePsf / k}7f/L ul/;s]kl5 ckftf ePsf JolQmxn]
k|of]u ug{ ldNg] agfO{ btf{ ug]{ ePdf pQm dGqfno jf
;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] l;kmfl/;df
k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6L lnOg]5 .
ckftf ePsf JolQmxsf] gfddf pko'{Qm adf]lhd
btf{ ePsf] k|df0f eG;f/ sfof{nodf k]z u/]kl5 w/f}6L
/x]sf] eG;f/ dx;'n lkmtf{ lbOg]5 . o;/L k}7f/L u/]sf]
:s'6/ g]kfn ckf ;+3sf] l;kmfl/;df ckftf ePsf
344

-!#_

-!$_

JolQmxnfO{ g} laqmL jf gfd;f/L ubf{ eG;f/ dx;'n


nfUg] 5}g .
a08]8 j]o/xfp; / gub w/f}6L -kf;j's_ sf] ;'ljwf
glnPsf pBf]uxn] cfk"mn] lgsf;L ug]{ dfnj:t'
pTkfbgsf] nflu cfjZos kg]{ sRrf kbfy{, ;xfos
sRrf kbfy{ -g]kfndf pTkfbg gx'g] Kofls d]6]l/on
;d]t_ k}7f/L u/L ;f]af6 pTkflbt tof/L dfnj:t'
tf]lsPsf] cjlwleq tf]lsPsf] k|lqmof cg';f/ lgsf;L
u/]df To:tf sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{
-g]kfndf pTkfbg gx'g] Kofls d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L
ubf{ eG;f/ laGb'df nfu]sf] s/, dx;'n g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L ;f]xL ;"rgfdf tf]lsPadf]lhdsf
dfnj:t'df tf]lsPadf]lhdsf] ldltb]lv tf]lsP
adf]lhdsf] ;db/df eG;f/ laGb'af6} lkmtf{ lbOg]5 .
g]kfn /fhkqdf k|sflzt lghL u'06f lem6L ef/L
;DaGwL ;"rgfdf tf]lsP adf]lhd g]kfnL ofq'xn]
Nofpg] Pn=;L=8L=, KnfHdf jf Pn= O{=8L= 6]lnlehgdf
eG;f/ dx;'n, cGtMz'Ns, d"No clej[l4 s/ gnufO{
b]xfo adf]lhdsf] Psd'i6 /sd eG;f/ dx;'n afkt
c;'n ul/g]5 M
^ dlxgf;Dd
ljb]zdf a;L
kms]{sfsf] nflu
-k|lt O~r
k}+ofdf_

^ dlxgfeGbf a9L
cjlw ljb]zdf a;L
kms]{sfsf] nflu -k|lt
O~r k}+ofdf_

-s_ @@" ;Dd

200.

150.

-v_ @#" b]lv @(" ;Dd

300.

250.

-u_ #)" b]lv #@" ;Dd

450.

400.

-3_ ##" b]lv #(" ;Dd

550.

500.

-_ $)" b]lv $(" ;Dd

600.

550.

-r_ %)" / ;f] eGbf dfly

1250.

1200.

Pn= ;L=8L=, KnfHdf jf Pn=


O{=8L= 6]lnlehgsf] ;fOh O~rdf_

t/ j}b]lzs /f]huf/df uO{ sDtLdf nuftf/


afx| dlxgf sfd u/L cfpg] g]kfnL gful/sxnfO{ Ps
k6ssf] nflu clen]vj4 u/L lghxn] ;fydf NofPsf]
Pp6f h'g;'s} k|sf/sf] aQL; OGr ;Ddsf] l6ledf
345

-!%_

-!^_

nfUg] ;Dk"0f{ s/ dx;'n 5'6 lbOg]5 . ;f] eGbf a9L


OGrsf] 6]lnlehg NofPdf pQm 5'6 ;'ljwf lbOg]5}g .
k}7f/Lstf{n] g]kfndf ljqmL ul/g] clwstd v'b|f ljqmL
d"No k}7f/Ls} cj:yfdf ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf
clgjfo{ 3f]if0ff ug'{ kg]{ u/L g]kfn ;/sf/n]
dfnj:t'x tf]Sg ;Sg]5 .
eG;f/ sfof{nojf6 hfFrkf; ePsf dfnj:t'x
glhssf] ahf/ jfx]s cGoq uGtJo :yfg;Dd l;njGbL
sG6]g/af6 9'jfgL ug{ b]xfosf] Joj:yf nfu" x'g]5 M
-s_
k'/fgf 6sxnfO{ ljb]z nuL sG6]g/ 6s jf
sG6]g/ /fVg] 6]n/ 6s agfO{ lkmtf{ NofPdf
;f]df nfu]sf] vr{ /sddf nfUg] eG;f/ dx;'n
k"0f{ kdf 5'6 lbOg]5 .
-v_
sG6]g/, sG6]g/ 6s, sG6]g/ af]Sg] 6]n/ 6ssf]
k}7f/Ldf lgDg adf]lhdsf] Joj:yf nfu" x'g]5 M
-c_
sG6]g/, sG6]g/ 6s / sG6]g/ af]Sg]
6]n/ 6s k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/
dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
-cf_ sG6]g/ 6s jf sG6]g/ af]Sg] 6]n/ 6s
agfpg k}7f/L x'g] r]l;;xsf]
k}7f/Ldf lgodfg';f/ nfUg] k'/} eG;f/
dx;'n w/f}6Ldf /fvL kl5 sG6]g/ 6s
jf sG6]g/ af]Sg] 6]n/ 6s agfO{
oftfoft Joj:yf sfof{nodf btf{
u/]sf] k|df0f eG;f/ sfof{nodf k]z
u/]kl5 plNnlvt 5'6 jfktsf] w/f}6L
/sd lkmtf{ ul/g]5 .
-u_
aGb sG6]g/df nufpg] ;Ln eG;f/ ljefun]
tf]s]sf] d"No e'QmfgL u/L ;DalGwt eG;f/
sfof{noaf6 k|fKt ug{ ;lsg]5 .
-3_
l;njGbL sG6]g/af6 9'jfgL ug{] sfo{ ;Djt\
@)&@ sflt{s d;fGt;Dddf nfu" ul/g]5 .
346

-_
-!&_

o; ;DaGwdf cfjZos kg]{ cGo k|lqmof


eG;f/ ljefun] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
s'g} pBf]un] lgsf;L ug]{ p2]Zon] j08]8 j]o/xfp;sf]
Ohfhtkq cGtu{t j} hdfgtdf sRrfkbfy{, ;xfos
sRrfkbfy{ jf Kofls d]6]l/on k}7f/L u/L o;
cg';"rLsf] Dofbleq} tof/L dfnj:t' agfO{ lgsf;L
ul/;s]sf] t/ b]xfodf plNnlvt s'g} sf/0fn] j}
hdfgt km's'jf x'g g;s]sf] jf j08]8 j]o/xfp;sf]
Ohfhtkq gjLs/0f x'g g;s]sf] eP To:tf
sRrfkbfy{, ;xfos sRrfkbfy{ jf Kofls d]6]l/ondf
k}7f/L ubf{sf] cj:yfdf nfUg] eG;f/ dx;'nsf] kGw|
k|ltztn] x'g] /sd @)&@ ;fn c;f]h d;fGtleq
e'QmfgL u/]df eG;f/ sfof{nodf /sd bflvnf eO{
g;s]sf km's'jf x'g jfFsL j} hdfgt km's'jf ul/g] /
j08]8 j]o/xfp;sf] Ohfhtkq gjLs/0f gePsf] eP
gjLs/0f ul/g]5
-s_
o; cg';"rLsf] ;Dk"0f{ zt{ k"/f u/L lgsf;L
u/]sf] t/ ;doleq ljb]zL d'b|f cfh{g u/]sf]
k|df0f k]z ug{ g;s]sf] sf/0f j} hdfgt
km's'jf x'g g;s]sf] .
-v_
o; cg';"rLsf] ;Dk"0f{ zt{ k"/f u/L lgsf;L
u/L ljb]zL d'b|f ;d]t ;doleq} cfh{g u/]sf]
t/ Dofbleq j} hdfgt k'ms'jfsf nflu
lgj]bg lbg g;s]sf] sf/0fn] j} hdfgt
km's'jf x'g g;s]sf] .
-u_
o; cg';"rLsf] ;Dk"0f{ zt{ k"/f u/L lgsf;L
u/]sf], ;doleq ljb]zL d'b|f ;d]t cfh{g u/L
j} hdfgt ;d]t km's'jf eO{;s]sf] t/ j08]8
j]o/xfp;sf] Ohfht gjLs/0f gu/fO{ ;'ljwf
lnPsf] sf/0fn] j08]8 j]o/xfp;sf] Ohfhtkq
gjLs/0f x'g g;s]sf] .

347

@)=

;f6f ;Dem}ftf cGtu{t g]kfn ;/sf/sf] ;Dj]bgzLn ;"rLdf


k/]sf b]xfosf pkzLif{ssf dfnj:t'df cg';"rLsf] bkmf ^ df
plNnlvt 5'6 k|bfg ul/g] 5}g .
t/ o; cg';"rLsf cGo bkmfxaf6 nfUg] eG;f/
dx;'n k"0f{ jf cf+lzs 5'6 lbOPsf]df ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-!_
;fs{ d'n'sxdWo] u}/ sd ljsl;t d'n'sx
(Non-Least Developed Countries) sf] nflu nfu" x'g]
;+j]bgzLn dfnj:t'sf] pkzLif{sxsf] ;"rLM
efu$
0402.10

0402.21

0402.29

0402.91 0402.99

0405.10

0405.20

0405.90

0713.10

0713.20

0802.70

0802.80

0802.90 0805.10

0901.11

0901.12

0901.21

0901.22 0901.90

0902.10

0902.20

0902.30

0902.40 0908.31

0908.32

0910.91

0910.99

efu&
0712.90

0713.31

0713.32

efu*
0801.32

efu(

efu!!
1107.10

1107.20

efu!%
1507.90

1511.90

1512.19

1514.11

1514.19

1514.91

1514.99

1515.29

1516.20

1517.10

1701.14

1701.91

1701.99

1703.10

efu!&
1701.13

348

1703.90

1704.10

1704.90

1806.20

1806.31

1806.32 1806.90

1902.11

1902.19

1902.20

1902.30 1905.10

1905.20

1905.31

1905.32

1905.40 1905.90

2007.99

2008.19

2008.93

2008.99 2009.11

2009.12

2009.19

2009.21

2009.29 2009.31

2009.39

2009.41

2009.49

2009.50 2009.61

2009.69

2009.71

2009.79

2009.81 2009.89

2103.10

2103.20

2103.90

2104.10 2104.20

2106.10

2106.90

efu!*
1806.10

efu!(

efu@)

2009.90

efu@!

efu@@
2201.10

2201.90

2202.10

2202.90 2203.00

2204.10

2204.21

2204.29

2204.30 2205.10

2205.90

2206.00

2207.10

2207.20 2208.20

2208.30

2208.40

2208.50

2208.60 2208.70

2401.10

2401.20

2401.30

2402.10 2402.20

2402.90

2403.11

2403.19

2403.91 2403.99

2515.20

2516.12

2516.20

2208.90

efu@$

efu@%
2515.12

349

2516.90

2517.41

2517.49

2523.30

2523.90

2523.10

2523.21

2523.29

3206.42

efu@&
2710.12

2710.19

2710.20

3206.11

3206.19

3206.20

3206.41

3206.49

3206.50

3208.10

3208.20 3208.90

3209.10

3209.90

3210.00

3304.10

3304.20

3304.30

3304.91 3304.99

3305.10

3305.20

3305.30

3305.90

3307.20

3307.30

3307.49

3307.90

3401.11

3401.19

3401.20

3401.30

3402.12

3402.13

3402.19

3402.20 3402.90

3405.10

3405.20

3405.30

3405.40 3405.90

efu#@

efu##
3307.10

efu#$
3402.11

efu#^
3605.00

efu#*
3814.00

3819.00

efu#(
3916.10

3916.20

3916.90

3917.10

3917.21

3917.22

3917.23

3917.29

3917.31

3917.32

3917.33

3917.39

3917.40

3918.10 3918.90

3919.10

3919.90

3920.10

3920.20 3920.30

3920.43

3920.49

3920.51

3920.59

350

3920.61

3920.62

3920.63

3920.69

3920.71

3920.73

3920.79

3920.91

3920.92

3920.93 3920.94

3920.99

3921.11

3921.12

3921.13

3921.14

3921.19

3921.90

3922.10

3922.20

3922.90

3923.10

3923.21

3923.29

3923.30

3923.50

3923.90

3924.10

3924.90

3925.10

3925.20

3925.30

3925.90

3926.10

3926.20

3926.30

3926.40

3926.90

efu$)
4011.10

4011.20

4011.40

4011.69 4011.99

4012.11

4012.12

4012.19

4012.20 4012.90

4013.10

4013.90

4016.10

4202.11

4202.12

4202.19

4202.21 4202.22

4202.29

4202.31

4202.32

4202.39 4202.91

4202.92

4202.99

4205.00

4802.10

4802.20

4802.40

4802.54 4802.55

4802.56

4802.57

4802.58

4802.61 4802.62

4802.69

4810.13

4810.14

4810.19 4810.22

4810.29

4810.31

4810.32

4810.39 4810.92

4810.99

4811.10

4811.41

4811.49 4811.51

4811.59

4811.60

4811.90

4816.20 4816.90

4817.10

4817.20

4817.30

4818.10 4818.20

4818.30

4818.50

4818.90

4819.10 4819.20

4819.30

4819.40

4819.50

4819.60 4820.10

4820.20

4820.30

4820.40

4820.50 4820.90

efu$@

efu$*

351

4821.10

4821.90

efu$(
4909.00

4910.00

4911.10

4911.91 4911.99

5210.11

5210.19

5210.21

5210.29

5210.32

5210.39

5210.41

5210.49 5210.51

5210.59

5211.11

5211.12

5211.19

5211.20

5211.31

5211.32

5211.39

5211.41

5211.42

5211.43

5211.49

5211.51

5211.52

5211.59

efu%@
5210.31

efu%#
5310.10

5310.90

efu%$
5407.10

5407.20

5407.30

5407.41 5407.42

5407.43

5407.44

5407.51

5407.52 5407.53

5407.54

5407.61

5407.69

5407.71 5407.72

5407.73

5407.74

5407.81

5407.82 5407.83

5407.84

5407.91

5407.92

5407.93 5407.94

5408.10

5408.21

5408.22

5408.23 5408.24

5408.31

5408.32

5408.33

5408.34

5512.11

5512.19

5512.21

5512.29

5512.91

5512.99

5513.11

5513.12

5513.13

5513.19

5513.21

5513.23

5513.29

5513.31

5513.39

5513.41

5513.49

5514.11

5514.12 5514.19

5514.21

5514.22

5514.23

5514.29 5514.30

efu%%

352

5514.41

5514.42

5514.43

5514.49 5515.11

5515.12

5515.13

5515.19

5515.21

5515.22

5515.29

5515.91

5515.99

5516.11

5516.12

5516.13

5516.14

5516.21

5516.22

5516.23

5516.24

5516.31

5516.32

5516.33

5516.34

5516.41

5516.42

5516.43

5516.44 5516.91

5516.92

5516.93

5516.94

5601.22

5601.29

5601.30

5701.10

5701.90

5702.10

5702.20 5702.31

5702.32

5702.39

5702.41

5702.42 5702.49

5702.50

5702.91

5702.92

5702.99 5703.10

5703.20

5703.30

5703.90

5704.10 5704.90

5903.10

5903.20

5903.90

5904.10 5904.90

5906.10

5906.91

5906.99

6001.10

6001.21

6001.22

6001.29 6001.91

6001.92

6001.99

6002.40

6002.90 6003.10

6003.20

6003.30

6003.40

6003.90 6004.10

6004.90

6005.21

6005.22

6005.23 6005.24

6005.31

6005.32

6005.33

6005.34 6005.41

6005.42

6005.43

6005.44

6005.90 6006.10

efu%^
5601.21

efu%&

5705.00

efu%(

efu^)

353

6006.21

6006.22

6006.23

6006.24 6006.31

6006.32

6006.33

6006.34

6006.41 6006.42

6006.43

6006.44

6006.90

6101.20

6101.30

6101.90

6102.10

6102.20

6102.30

6102.90

6103.10

6103.22

6103.23

6103.29

6103.31

6103.32

6103.33

6103.39

6103.41

6103.42

6103.43

6103.49

6104.13

6104.19

6104.22

6104.23

6104.29 6104.31

6104.32

6104.33

6104.39

6104.41 6104.42

6104.43

6104.44

6104.49

6104.51 6104.52

6104.53

6104.59

6104.61

6104.62

6104.63

6104.69

6105.10

6105.20

6105.90

6106.10

6106.20

6106.90

6107.11

6107.12

6107.19

6107.21

6107.22

6107.29

6107.91

6107.99

6108.11

6108.19

6108.21

6108.22 6108.29

6108.31

6108.32

6108.39

6108.91 6108.92

6108.99

6109.10

6109.90

6110.11

6110.12

6110.19

6110.20

6110.30

6110.90

6111.20

6111.30

6111.90

6112.11

6112.12

6112.19

6112.20

6112.31

6112.39

6112.41

6112.49

6113.00

6114.20

6114.30

6114.90

6115.10

6115.21

6115.22

6115.29

6115.30

6115.94

6115.95

6115.96

6115.99

6116.10

6116.91

6116.92

6116.93

6116.99

6117.10

6117.80

efu^!

354

efu^@
6201.11

6201.12

6201.13

6201.19

6201.91

6201.92

6201.93

6201.99

6202.11

6202.12

6202.13

6202.19

6202.91

6202.92

6202.93

6202.99

6203.11

6203.12

6203.19

6203.22

6203.23

6203.29

6203.31

6203.32

6203.33

6203.39

6203.41

6203.42

6203.43 6203.49

6204.11

6204.12

6204.13

6204.19 6204.21

6204.22

6204.23

6204.29

6204.31

6204.33

6204.39

6204.41

6204.42 6204.43

6204.44

6204.49

6204.51

6204.52 6204.53

6204.59

6204.61

6204.62

6204.63 6204.69

6205.20

6205.30

6205.90

6206.10

6206.20

6206.30

6206.40

6206.90

6207.11

6207.19

6207.21

6207.22

6207.29

6207.91 6207.99

6208.11

6208.19

6208.21

6208.22 6208.29

6208.91

6208.92

6208.99

6209.20 6209.30

6209.90

6210.10

6210.20

6210.30 6210.40

6210.50

6211.11

6211.12

6211.20

6211.32

6211.33

6211.39

6211.42

6211.43

6211.49

6212.10

6212.20

6212.30

6212.90

6213.20

6213.90

6214.10

6214.20

6214.30 6214.40

6214.90

6215.10

6215.20

6215.90

6301.20

6301.30

6301.40 6301.90

6204.32

6216.00

efu^#
6301.10

355

6302.10

6302.21

6302.22

6302.29

6302.31

6302.32

6302.39

6302.40

6302.51

6302.53

6302.59

6302.60

6302.91

6302.93

6302.99

6303.12

6303.19

6303.91

6303.92

6303.99

6305.10

6305.20

6305.32

6305.33

6305.39

6305.90

6306.12

6306.19

6306.22

6306.29

6306.30

6306.40

6306.90

6401.10

6401.92

6401.99

6402.12 6402.19

6402.20

6402.91

6402.99

6403.12 6403.19

6403.20

6403.40

6403.51

6403.59 6403.91

6403.99

6404.11

6404.19

6404.20 6405.10

6405.20

6405.90

6802.29 6802.91

efu^$

efu^%
6506.10

efu^*
6802.10

6802.21

6802.23

6802.92

6802.93

6802.99

6904.10

6904.90

6908.10

6910.90

6911.10

6911.90

7003.12

7003.19

7003.20

7003.30 7004.20

7004.90

7005.10

7005.21

7005.29 7005.30

7006.00

7007.11

7007.19

7007.21 7007.29

efu^(
6908.90 6910.10

efu&)

356

7008.00

7009.10

7009.91

7009.92 7013.10

7013.22

7013.28

7013.33

7013.37

7013.42

7013.49

7013.91

7013.99 7020.00

7210.20

7210.30

7210.41

7210.49 7210.50

7210.61

7210.69

7210.70

7210.90 7212.20

7212.30

7212.40

7212.50

7212.60

7213.20

7213.91

7213.99

7214.10 7214.20

7214.30

7214.91

7214.99

7215.10

7304.11

7304.19

7304.22

7304.23 7304.24

7304.29

7304.31

7304.39

7304.41 7304.49

7304.51

7304.59

7304.90

7305.11

7305.19

7305.20

7305.31

7305.39 7305.90

7306.11

7306.19

7306.21

7306.29

7306.30

7306.40

7306.50

7306.61

7306.69

7306.90

7308.10

7308.20

7308.30

7308.40 7308.90

8302.10

8302.20

8302.30

8302.41 8302.42

8302.49

8302.50

8302.60

8309.10

8415.81

8415.82 8415.83

7013.41

efu&@

7213.10

7215.50

7215.90

efu&#

7305.12

7313.00

efu*)
8007.00

efu*#

efu*$
8415.10

8415.20

357

8415.90

8418.10

8418.21

8418.29 8418.30

8418.40

8418.50

8418.61

8418.69 8450.11

8450.12

8450.19

8450.20

8450.90 8451.10

8451.21

8451.90

efu*%
8504.10

8504.21

8504.31

8504.32 8504.33

8504.40

8504.50

8506.10

8506.30 8506.40

8506.50

8506.60

8506.80

8506.90 8507.10

8507.20

8507.30

8507.40

8507.50 8507.60

8507.80

8507.90

8510.10

8510.20 8510.30

8510.90

8528.49

8528.59

8528.69 8528.71

8528.72

8528.73

8536.10

8536.20 8536.30

8536.41

8536.49

8536.61

8536.70 8539.10

8539.21

8539.22

8539.29

8539.31

8539.39

8539.41

8539.49

8539.90 8540.11

8544.11

8544.19

8544.20

8544.30 8544.60

8702.10

8702.90

8703.10

8703.21 8703.22

8703.23

8703.24

8703.31

8703.32

8703.90

8704.10

8704.21

8704.22 8704.23

8704.31

8704.32

8704.90

8706.00 8708.10

8708.21

8708.29

8708.30

8708.40 8708.50

8708.70

8708.80

8708.91

8708.92 8708.93

8708.94

8708.95

8708.99

8711.10

8711.30

8711.40

8711.50

8711.90 8714.10

8539.32

efu*&

358

8703.33

8711.20

efu(^
9603.21

9608.10

9619.00

9703.00

9705.00

efu(&
9702.00

-@_

;fs{ d'n'sxdWo] sd ljsl;t d'n'sx (Least


Developed Countries) sf] lgldQ nfu" x'g] ;+j]bgzLn
dfnj:t'sf] pkzLif{sxsf] ;"rL M
b]xfosf pkzLif{sx afx]ssf pkbkmf -!_ df
plNnlvt cGo pkzLif{sx M
efu&@

721310

721320

721391

721399

730411

730419

730422

730423

730424

730429

730431

730439

730441

730449

730451

730459

730490

730511

730512

730519

730520

730531

730539

730590

730810

730820

730830

730840

730890

830210

830220

830230

830241

830242

830249

830250

830260

efu&#

efu*#

efu*$
845190

@!=

b]xfosf pkzLif{sxdf plNnlvt dfnj:t'x bkmf & adf]lhd


k}7f/L u/]df ;f]xL bkmfdf plNnlvt b/ cg';f/ eG;f/ dx;'n nfUg]5
M
efu !
0104.20

0105.94

0105.99
359

efu @
0204.10

0204.21

0204.22

0204.23

0204.30

0204.41

0204.42

0204.43

0204.50

0207.11

0207.12

0207.13

0207.14

0207.24

0207.25

0207.26

0207.27

0207.41

0207.42

0207.43

0207.44

0207.45

0207.51

0207.52

0207.53

0207.54

0207.55

0207.60

0301.11

0301.19

0301.91

0301.92

0301.93

0301.94

0301.95

0301.99

0302.11

0302.41

0302.42

0302.43

0302.44

0302.45

0302.46

0302.47

0302.51

0302.52

0302.53

0302.54

0302.55

0302.56

0302.59

0302.71

0302.72

0302.73

0302.74

0302.79

0302.82

0302.83

0302.84

0302.85

0302.89

0302.90

0303.14

0303.26

0303.31

0303.33

0303.34

0303.39

0303.90

0304.31

0304.32

0304.33

0304.39

0304.41

0304.42

0304.43

0304.44

0304.45

0304.46

0304.49

0304.51

0304.52

0304.53

0304.54

0304.55

0304.59

0304.61

0304.62

0304.63

0304.69

0304.71

0304.72

0304.73

0304.74

0304.75

0304.79

0304.81

0304.82

0304.83

0304.84

0304.85

0304.86

0304.87

0304.89

0304.91

0304.92

0304.93

0304.94

0304.95

0304.99

0305.10

0305.20

0305.31

0305.32

0305.39

0305.42

0305.43

0305.44

efu #

360

0305.49

0305.51

0305.59

0305.61

0305.62

0305.63

0305.64

0305.69

0305.71

0305.72

0401.10

0401.20

0401.40

0401.50

0403.10

0403.90

0404.10 0404.90

0406.10

0406.20

0406.30

0406.40

0406.90

0407.11

0407.19

0407.21

0407.29

0407.90

0409.00

0603.11

0603.12

0603.13

0603.14

0603.15

0603.19

0603.90

0305.79

efu $

efu ^

efu &
0701.10

0701.90

0702.00

0703.10

0703.20

0703.90

0704.10

0704.20

0704.90

0706.10

0706.90

0707.00

0708.10

0708.20

0708.90

0709.20

0709.30

0709.40

0709.51

0709.59

0709.60

0709.70

0709.91

0709.92

0709.93

0709.99

0710.10

0710.21

0710.22

0710.29

0710.30

0710.80

0710.90

0711.40

0711.51

0711.59

0711.90

0712.20

0712.31

0712.32

0712.39

0713.33

0713.34

0713.35

0713.39

0713.40

0713.50

0713.60

0713.90

0801.31

0802.11

0802.12

0802.31

0802.32

0802.41

0802.42

0802.61

0802.62

0803.10

0803.90

0804.30 0804.40 0804.50

0805.20

efu *

361

0805.40

0805.50

0805.90

0807.11

0807.19

0807.20

0808.10

0808.30 0808.40

0809.30

0809.40

0810.10

0810.30

0810.70

0810.90

0811.10

0811.90

0813.10

0813.20

0813.30

0813.40

0813.50

1005.90

1006.10

efu (
0910.11

0910.12

0910.30

1001.91

1001.99

1005.10

1006.20

1006.30

1006.40

1101.00

1102.20

1102.90

1103.11

1103.13

1103.19

1103.20

1104.12

1104.19

1104.22

1104.23

1104.29

1104.30

1105.10

1105.20

1106.10

1106.20

1106.30

1201.10

1201.90

1202.30

1202.41

1202.42

1204.00

1205.10

1205.90

1206.00

1207.10

1207.30

1207.40

1207.50

1207.60

1207.70

1207.99

1212.91

1212.92

1212.93

1212.94

1507.10

1512.11

1512.21

1512.29

1515.21

1515.50

1515.90

2002.10

2002.90

2003.10

efu !)

efu !!

efu !@

1212.99

efu !%

efu @)
2001.10

2001.90

362

2003.90

2004.10

2004.90

2005.10

2005.20

2005.40

2005.51

2005.59

2005.80

2005.91

2005.99

2006.00

2007.10

2007.91

2008.11

2008.20

2008.30

2008.40

2008.70

2008.91

2711.11

2711.12

2711.13

2711.14

2711.19

2711.21

2711.29

2008.97

efu @!
2103.30

efu @&

efu #)
3003.10

3003.20

3003.40

3003.90

3004.10

3004.20

3004.32

3004.40

3004.50

3004.90

efu #(
3923.40

efu ^#
6310.10

6310.90

363

cg';"rL@
-bkmf @ sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
!=

zLif{s
07.13

g]kfnaf6 ljb]zdf lgsf;L x'g] dfnj:t'df b]xfo adf]lhd


lgsf;L eG;f/ dx;'n nfUg]5 . o; bkmfdf pNn]v ePsf afx]s
cGo dfnj:t'df lgsf;L eG;f/ dx;'n nfUg]5}g .
dfnj:t'sf] ljj/0f

pkzLif{s

sf];f 5f]8fPsf] ;'Vvf sf];] t/sf/L,


af]qmf 5f]8fPsf] jf g5f]8fPsf] jf
bn]sf] jf gbn]sf] .
0713.40.00 d';'/f] bfn

10.01

lgsf;L eG;f/
dx;'n b/
cGoyf pNn]v
ePsf]df afx]s
df]n k|ltztdf

k|=s]=lh=
?=!.

ux'+ / d];lng .
b'?d ux'+M
1001.11.00

aLpm

1001.19.00

cGo

k|=s]=lh=
?=!.
k|=s]=lh=
?=!.

cGo M

10.05

1001.91.00

aLpm

1001.99.00

cGo

k|=s]=lh=
?=!.
k|=s]=lh=
?=!.

ds}+ .
1005.10.00 aLpm -u]8f_
1005.90.00

10.06

cGo

k|=s]=lh=
?=!.
k|=s]=lh=
?=!.

wfg .
1006.10.00

wfg

k|=s]=lh=
?=!.
364

1006.20.00

s'6]sf] -t/ /fd|f] gkmn]sf]_

1006.30.00

kfln; jf rDsg] u/]sf] jf gu/]sf]


s'6]/ tof/ u/]sf] rfdn
1006.40.00 slgsf
10.08

kmfk/, sf]bf], r/fsf] cfxf/f c?


vfBfGg .
1008.10.00 kmfk/

k|=s]=lh=
?=!.
k|=s]=lh=
?=!.
k|=s]=lh=
?=!.

k|=s]=lh=
?=!.

sf]bf]M
1008.21.00

aLpm

1008.29.00

cGo

12.11

k|=s]=lh=
?=!.
k|=s]=lh=
?=!.

d'VotM ;'ulGwt j:t' agfpg], cf}ifwL


agfpg] jf sL6gfifs cf}ifwL agfpg]
jf o:t} k|of]hgsf nflu k|of]u x'g]
vfnsf], tfhf, ;'s]sf], sfl6Psf] jf
gsfl6Psf], lk+w]sf] jf glk+w]sf] jf
w"nf] kfl/Psf] jf gkfl/Psf] lj?jf /
lj?jfsf cx -aLof+ / kmn;d]t_ .
cGoM
1211.90.10

ofrf{u'Djf

1211.90.90

cGo

14.04

k|=s]=lh=
?=%))).
k|=s]=lh=
?=!.

cGoq gk/]sf] jg:klt pTkfbg .


1404.90.11

cw{ tof/L vo/sTyf -sTyf /;_

1404.90.12

vo/ sTyf

1404.90.15

?b|fIfsf bfgfx?

1404.90.16

cu]{lnsf] jf]qmf
365

k|=s]=lh=
?=&.
k|=s]=lh
?=%.
k|=s]=lh
?=!.
k|=s]=lh
?=!.

1404.90.17

l/f -;f]kg6_

1404.90.90

cGo

21.06

k|=s]=lh
?=!.
k|=s]=lh
?=%.

cGoq gk/]sf] vfB kbfy{ .


cGo M

23.02

23.04

23.05

23.06

2106.90.20

kfg d;nf -;'tL{ /lxt_

2106.90.70

;'tL{ /lxt ;'ulGwt ;'kf/L

vfBfGg jf bnxgsf] jf]6af6 lgkmg]/


jf lk+w]/ jf c? k|lqmoff/f pknAw
x'g] k]n]6sf] ?kdf /x]sf] jf g/x]sf]
9'6f] cfpg] rf]s/ / cGo cjz]if .
2302.10.00 ds}sf]
2302.30.00

ux'Fsf]

2302.40.00

cGo vfBfGgsf]

2302.50.00

sf];] ;fukftxsf]

k|=s]=lh
?=$).
k|=s]=lh
?=@%.

k|=s]=lh
?=.%)
k|=s]=lh
?=.%)
k|=s]=lh
?=.%)
k|=s]=lh
?=.%)

2304.00.00

e6df;sf] t]n lgsfNbf k|fKt x'g]


lkgf / cGo 7f]; cjz]if, lk+w]sf] jf
glk+w]sf] jf k]n]6sf] ?kdf ePsf] jf
gePsf] .
2305.00.00 abfdsf] t]n k]Nbf lg:s]sf], lk+w]sf] jf
glk+w]sf], k]n]6sf] ?kdf ePsf] jf
gePsf] lkgf / cGo 7f]; cjz]if .
jg:kltsf] jf];f] jf t]n lgsfNbf
k|fKt x'g] zLif{s @#=)$ jf @#=)% df
k/]sf] afx]s lk+w]sf] jf glk+w]sf],
k]n]6sf] ?kdf ePsf] jf gePsf] lkgf
/ cGo 7f]; cjz]if .
2306.20.00 cfn;sf] aLofFsf]
tf]/L jf /fof] -/]k cf}/ sf]Nhf_ bfgf M
366

k|=s]=lh
?=.%)
k|=s]=lh
?=.%)

k|=s]=lh
?=!.

2306.41.00

Go"g O?l;s cDn tf]/L jf /fof] -/]k


c/ sf]Nhf_ bfgfx -l;8\;_
2306.90.00 cGo
24.03

cGo pTkfbgdf k|of]u ePsf] ;"lt{ /


k|lt:yfks
;"lt{
;d?kL
-xf]df]lhgfOH8_
jf
k'glg{ld{t
-l/slG:6r"P6]8_ ;"lt{ ;"lt{sf] /; /
;f/ .
cGoM
2403.99.10

hbf{, v}gL, g; -:gkm_, u'6\vf /


o:t} ;"tL{ ldl>t tof/L j:t'x?
2403.99.90 cGo
25.05

25.14

k|=s]=lh
?=.%)
k|=s]=lh
?=!.

efu @^ sf] d]6nljol/ -wft'o'Qm_


afn'jf afx]s /Lg jf /xLg ;j}
k|sf/sf] k|fs[lts afn'jf .
2505.10.00 l;lnsf afn'jf / Sjfh{
2505.90.00

cGo afn'jf

2514.00.00

cln cln 6'qmfPsf] jf g6'qmfPsf] jf


s/f}+]ltf/f sf6]sf] jf gsf6]sf] jf c?
lsl;dn] sf6]sf] rf/kf6] -juf{sf/
;d]t_ l9Ssf jf kftf, :n]6 .
s/f}+]ltf/f jf cGo lsl;dn] cln cln
tfl5Psf], sfl6Psf] jf 6'qmfOPsf]
rf/kf6]
-juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf jf
kftfsf] ?kdf /x]sf] u|]gfO6 -s8f
kTy/_, kkmf{O/L, /]zf gePsf] cfUg]o
rfg, j];fN6, jnf}6] 9'+uf / :df/s
Pj+ ejg agfpg] cGo 9'+uf .
anf}6 9'+ufM

25.16

2516.20.10

6'q\mofOPsf jf g6'q\mofOPsf luL /


af6'lnPsf 9'fx -k]jN;_, @=%
O~r;Ddsf
2516.20.20 6'q\mofOPsf jf g6'q\mofOPsf @=%
O~reGbf a9Lsf 9'fx
367

k|=s]=lh
?=%).
k|=s]=lh
?=%).

k|=3=ld=
?=!,@)).
k|=3=ld=
?=!,@)).
k|=3=ld=
?=!,@)).

k|=3=ld=
?=^)).
k|=3=ld=
?=!,@)).

2516.20.30

25.17

6'q\mofOPsf
jf
g6'q\mofOPsf
9'fx / afn'jfsf] ld>0f, 5/f{
;fwf/0ftof s+lqm6 hf]8\bf, ;8sdf
9'+ufsf 6'qmf cf]5\ofpFbf jf /]Nj] /
cGo o:t} 7fp+df b[9 agfpg af]sf]
?kdf nufpg k|of]u ul/g] tflkt jf
ctflkt luL / 6'qmfOPsf jf
lk+lwPsf 9'+ufx af6'lnPsf kTy/
-l;+un_, clUgk|:t/ / of] zLif{ssf]
klxnf] efudf pNn]v ePsf j:t'x
ePsf] jf gePsf] :Nofu -wft'
cjz]if_, 8; / o:t} cf}Bf]lus
cjz]if cnsqfo'Qm d]sf8d -/f]8f_
tflkt jf ctflkt zLif{s @%=!% jf
@%=!^ sf kTy/sf bfgf, 6'qmf6'qmL /
w"nf] .
;fwf/0ftof s+lqm6 hf]8\bf, ;8sdf
9'+uf cf]5\ofpFbf jf /]Nj] / o:t} 7fp+df
b[9 agfpg af] nufpg] sfddf
k|of]u ul/g] tflkt jf ctflkt luL /
6'qmfOPsf jf lk+lwPsf 9'+ufx,
af6'lnPsf k|:t/, clUgk|:t/ -ln06_M
2517.10.10 6'q\mofOPsf jf g6'q\mofOPsf luL /
af6'lnPsf
9'fx
-k]jN;_,@=%
O~r;Ddsf
2517.10.20 6'q\mofOPsf jf g6'q\mofOPsf @=%
O~reGbf a9Lsf 9'fx
jf
g6'q\mofOPsf
2517.10.30 6'q\mofOPsf
9'fx / afn'jfsf] ld>0f, 5/f{
pk zLif{s @%!&=!) df plNnlvt
j:t' ;dfj]z eP jf gePsf 8; /
:Nofu -wft'sf cjz]if_ sf jf o:t}
cf}Bf]lus cjz]ifsf d]sf8d -/f]8f_M
2517.20.10 6'q\mofOPsf jf g6'q\mofOPsf luL /
af6'lnPsf 9'fx -k]jN;_, @=%
O~r;Ddsf
2517.20.20 6'q\mofOPsf jf g6'q\mofOPsf @=%
O~reGbf a9Lsf 9'fx

368

k|=3=ld=
?=!,@)).

k|=3=ld=
?=^)).
k|=3=ld=
?=!,@)).
k|=3=ld=
?=!,@)).

k|=3=ld=
?=^)).
k|=3=ld=
?=!,@)).

zLif{s @%=!% jf @%=!^ sf] tflkt


jf ctflkt bfgf -u]|g'cn_, 6'qmf6fqmL
-lrlk_ / w'nf] -kfp8/_ M
2517.49.10 9'fsf] w"nf] -qm;/ pBf]uaf6
pTkflbt_
2517.49.90 cGo -qm;/ pBf]uaf6 pTkflbt_
25.19

25.26

44.01

k|fs[lts
DofUg]l;od
sfjf]{g]6
-DofUg];fO6_ uflnPsf DofUg]l;of
k"0f{?kn] ablnPsf] -8]8jg{ jf l;G68{_
DofUg]l;of, afNg'eGbf klxn] yf]/}
dfqfdf cGo cS;fO8x ldnfOPsf]
jf gldnfOPsf] cGo DofUg]l;od
cS;fO8, z'4 jf cz'4 .
DofUg]l;od
sfjf]{g]6
2519.10.00 k|fs[lts
-DofUg];fO6_
2519.90.00 cGo
s/f}+ltf/f jf cGo k|sf/n] cln cln
6'qmfOPsf] jf g6'qmfOPsf], tfl5Psf]
jf gtfl5Psf] rf/kf6] -auf{sf/
;d]t_ l9Ssf jf kftf ;d]t /
k|fs[lts l:6o6fO6 -;fj'g 9'+uf_
6fNs -v/L_ .
2526.10.00 glkw]sf] w"nf] gagfPsf]
afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf] df]6f]
6'qmf -lan]6_, xf+uf la+uf jf bfp/fsf]
afw]sf] la6f], jf o:t} ?kdf sf7sf
rf]O6frf]O6L jf dl;gf 6'qmf6fqmL
-kfl6{sn_ sf7 lr/]sf] w"nf], sf7sf]
cjz]if, /2L j:t', d'9f], la|s]6
-lyr]/ agfOPsf] rSsf_, k]n]6
d6\of|f_ jf o:t} ?kdf Pslqt
ul/Psf] jf gul/Psf] .
4401.10.00 afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf] df]6f] 6'qmf
-lan]6_, xf+uf lauf+, bfp/fsf] la6f] jf
o:t} ?kdf
369

k|=3=ld=
?=^)).
k|=3=ld=
?=^)).

k|=3=ld=
?=^)).
k|=3=ld=
?=^)).

k|=s]=lh
?=!.%)

@))

4401.21.00
4401.22.00
4401.30.00

44.03

4403.10.00

4403.20.00

4403.41.00
4403.49.00

sf7sf] rf]O6f rf]O6L jf dl;gf


6'qmf6fqmL kfl6{{sn_M
b]jbf/ hfltsf -sf]lgk]m/;_
b]jbf/
hflt
afx]ssf
-gg\sf]lgk]m]/;_
cf/fn] sf6\bf lg:s]sf] sf7sf] w"nf],
sf7sf] cjz]if / /2L j:t', d'9f,
rSsf -la|s]6_, d6\of|f -lkn]6\;_ jf
o:t} ?kdf Pslqt ul/Psf] jf
gul/Psf]
af]qmf jf sf7sf] aflx/L g/d efu
tf5]sf] jf gtf5]sf] jf df]6f df]6L
9+un] rf/kf6] kf/]sf] ckl/dflh{t
sf7 .
/n]k -k]G6_ j0f{s / -:6]g_,
lqmcf];f]6 jf cGo ;+/lIft -lk|he]{l6e_
xf/f pkrf/ ul/Psf]
cGo b]jbf/ hfltsf]
cGo, o; efusf] pkzLif{s b|i6Jo !
df pNn]v ePsf pi0fk|b]zLo
-6lksn_ sf7sf]M
uf9f /ftf] d]/fGtL, xn'sf /ftf]
d]/fGtL / d]/fGtL asfp
cGo

@))
@))

@))

@))
@))

@))
@))

cGo M
4403.91.00

cf]ssf]

@))

4403.92.00

aLrsf]

@))

4403.99.00

cGo

@))

370

44.04

44.05

x'ksf] sf7 sf7sf] lr/]sf] vf+jf


-kf]n_ ltvf/]sf] t/ nDafOdf
glr/]sf] sf7sf] 3f]rf-kfOn_, lsnf]
-lks]6_ / Psfkl ltvfl/Psf] 3f]rf]
-:6]s_ ;fwf/0f?kn] sf+65f+6 u/]sf]
t/ gbf]AofPsf], ga+UofPsf], c?yf]s
gagfPsf] 6]Sg] n7[L, 5ftfsf] 808L,
cf}hf/sf] 808L jf To:t} ;fdfg
agfpg pko'Qm x'g] vfnsf] sf7sf]
58L, rf]O6frf]O6L sf7 -lrkp8_ /
o:t} .
4404.10.00 b]jbf/ hfltsf] -sf]lgk]m/;_
4404.20.00 b]jbf/ hfltsf] afx]s -gg\sf]lgk]m/;_
4405.00.00

sf7sf] pmg sf7sf] lk7f] .

@))
@))
@))

44.06

/]n jf 6fdsf] sf7sf k6/Lx


-l:nk/_ -qm;6fOh_ .
4406.10.00 ;+l;Qm gul/Psf -g6 OlDk|Ug]6]8\_
4406.90.00 cGo
nDafOdf lr/]sf] jf sf6]sf] -lrK8_,
44.07
tf5]sf] -:nfO:8_ jf af]qmf x6fPsf]
-lkN8_ /08f nufPsf] jf gnufPsf],
ck3if{s nufO{ lrNofPsf] jf
glrNofPsf] jf 5]pdf hf]8 -OG8
HjfOG6]8_ ul/Psf] jf gul/Psf] ^
Pd=Pd= eGbf a9L df]6fOsf] sf7 .
4407.10.00 b]jbf/ hfltsf]
o; efusf] pkzLif{s b|i6Jo ! df
plNnlvt pi0f k|b]zLo -6lksn_
sf7sf]M
4407.21.00 dxf]ugL :jL6]lgof -P;kLkL_
4407.22.00 le/f]nf, ODa'Oof / jfN;f
4407.25.00

uf9f /ftf] d]/fGtL, xn'sf /ftf]


d]/fGtL / d]/fGtL asfp
4407.26.00 ;]tf] nf}cfg, ;]tf] d]/fGtL, ;]tf]
;]/fof, kx]+nf] d]/fGtL / Pnfg
4407.29.00 cGo
371

@))
@))

@))

@))
@))
@))
@))
@))

cGoM

44.08

4407.91.00

cf]ssf]

@))

4407.92.00

aLrsf]

@))

4407.99.00

cGo

@))

k[i7fj/0f jf aflx/L kq r9fpg]


-e]lgol/_ lgldQsf rfb/ -lz6\;_
x -k6lnt sfi7 -Nofldg]6]8\ p8_
tf5]/ -:nfOl;\_ k|fKt x'g] j:t'
;d]t_, KnfOp8
-:t/ sfi7_ jf
o:t} k6lnt sfi7 lgldQsf rfb/x
-lz6\;_ tyf /08f -Kn]g_ nufPsf] jf
gnufPsf] ck3if{s nufPsf] jf
gnufPsf], b'O{ 6'Kkf hf]l8Psf
-:nfO:8_ jf ghf]l8Psf] jf 5]psf]
hf]8 -P08 HjfO06]8\_ ul/Psf] jf
gul/Psf], ^ ld= ld df ga9\g] df]6fO{
-lysg];_ ePsf cGo sf7 .
4408.10.00 b]jbf/ hfltsf]
o; efusf] pkzLif{s b|i6Jo ! df
pNn]v ePsf pi0f k|b]zLo sf7sf]M
4408.31.00 uf9f /ftf] d]/fGtL, xn'sf /ftf]
d]/fGtL / d]/fGtL asfp
4408.39.00 cGo
4408.90.00

@=
#=

cGo

k|lt lsnf]
?=^.

k|lt lsnf]
?=^.
k|lt lsnf]
?=^.
k|lt lsnf]
?=^.

lgsf;L x'g] dfnj:t'sf] juL{s/0fsf nflu eG;f/ sfof{noxn]


cg';"rL! sf] kl/R5]b ! b]lv @! ;Dd kg]{ efu ! b]lv (&
;Dddf plNnlvt pkzLif{ssf] k|of]u ug'{ kg]{5 .
lhNnf jg sfof{nosf] Ohfht lnO{ pBf]un] w"k jf xjgdf k|of]u
x'g] u/L ;Nnfaf6 agfPsf] ;;fgf 6'qmfx (Chips) -pkzLif{s
$$)!=#)=))_ lgsf;L ubf{ bz k|ltztdfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5 .

372

cg';"rL #
;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/ / ;jf/L ;fwg s/
-s_

;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/

!= b]xfosf ;jf/L ;fwg btf{sf avt b]xfo adf]lhsf] ;8s lgdf{0f


tyf ;Def/ b:t'/ nfUg]5 M
;jf/L ;fwgsf] lsl;d
-s_ sf/, hLk, Eofg, dfOqmf]a;, a;,
6s, l6k/, 6sldS;r/, ldgLa;,
ldgL6s, ldgLl6k/,

b:t'/
d"Nosf] kfFr k|ltzt

-v_ df]6/;fOsn k|lt yfg M


-c_ !@% l;=l;= ;Ddsf]

?= &,))).

-cf_ !@^ b]lv @%) l;=l;= ;Ddsf]

?= *,))).

-O_ @%! b]lv $)) l;=l;= ;Ddsf]

?= !),))).

-O{_ $)! l;=l;= / ;f]b]lv dfly

?= !%,))).

h'g;'s} k|lqmofaf6 z'? btf{ x'g cfpg] ;jf/L ;fwgnfO{ pko'{Qm


cg';f/ g} b:t'/ nfUg]5 .
t/,
-!_ s'6gLlts lgof]u tyf s'6gLlts ;'ljwf k|fKt JolQm, bdsn,
PDa'n]G; / zj afxgnfO{ o:tf] b:t'/ nfUg] 5}g .

-@_ rfnL; jf ;f]eGbf a9L ;L6 Ifdtfsf sDtLdf kfFr j6f


a;x? ;fj{hlgs oftfoftdf ;~rfng ug]{ u/L btf{
ePsf ;xsf/L ;+:yfx? tyf sDkgLx?n] plNnlvt
k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ pQm Ifdtfsf tof/L a; Pj+
ltgsf r]l;;x?df o:tf] b:t'/ nfUg] 5}g .
:ki6Ls/0f M
-!_ o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu d"No eGgfn] cfGtl/s v/Lbsf]
xsdf d"No clej[l4 s/ ;lxtsf] lahs d"No / k}7f/Lsf] xsdf
eG;f/ dx;'n, cGtMz'Ns, d"No clej[l4 s/ tyf eG;f/ laGb'df
nfUg] ;a} k|sf/sf b:t'/ / z'Ns ;dfj]z ePsf] d"No ;Demg' k5{ .
-@_ h'g;'s} k|lqmofaf6 eGgfn] lnnfd, hkmt, x:tfGt/0f / v/Lb
jf laqmLaf6 btf{ x'g cfpg] ;jf/L ;fwgnfO{ hgfpF5 .
373

-v_ ;jf/L ;fwg s/


!= lghL ;jf/L ;fwgdf b]xfo adf]lhd ;jf/L ;fwg s/ nfUg]5 M
;jf/Lsf] lsl;d
-s_ sf/, lhk, Eofg, dfOqmf] a;

jflif{s s/ b/

-c_ !))) ;L=;L ;Dd

?= !*,))).

-cf_ !))! b]lv !%)) ;L=;L ;Dd


-O_ !%)! ;L=;L= b]lv @))) ;L=;L=
;Dd

?= @),))).
?= @@,))).

-O{_ @))! ;L=;L= b]lv @%)) ;L=;L=


;Dd

?= #),))).

-p_ @%)! ;L=;L= b]lv @()) ;L=;L=


;Dd

?= #%,))).

-pm_ @()! ;L=;L= b]lv dfly ;a}

?= %),))).

-v_ 8f]h/, PS;fe]6/, nf]8/, /f]n/, l6k/, qm]g h:tf d]lzg/L


pks/0f / ldgLl6k/
-c_ 8f]h/, PS;fe]6/, nf]8/, /f]n/,
?= #),))).
l6k/, qm]g h:tf d]lzg/L pks/0f
-cf_ ldgLl6k/

?= @),))).

-u_ c6f] l/S;f, y|L x\jLn/, 6]Dkf], 6]S6/ / kfj/ l6n/


-c_ c6f] l/S;f, y|L x\jLn/ / 6]Dkf]

?=%,))).

-cf_ 6]S6/

?=#,))).

-O{_ kfj/ l6n/

?=@,%)).

-3_ ldlg6sldlga;

?=!*,))).

-_ 6sa;

?=@&,))).

-r_ df]6/ ;fOsn


-c_ !@% ;L=;L= ;Ddsf]

?=@,%)).

-cf_ !@^ b]lv @%) ;L=;L= ;Dd

?=$,))).

-O_ @%! b]lv $)) ;L=;L= ;Dd

?=^,))).

374

-O{_ $)! ;L=;L= / ;f] b]lv dfly

?=!),))).

@= ef8fdf btf{ ePsf ;jf/L ;fwgdf b]xfo adf]lhd ;jf/L ;fwg


s/ nfUg]5 M
;jf/Lsf] lsl;d
-s_ sf/, lhk, Eofg, dfOqmf] a;

jflif{s s/ b/

-c_ !#)) ;L=;L=;Dd

?=^,))).

-cf_ !#)! ;L=;L= b]lv @))) ;L=;L=


;Dd

?=&,))).

-O_

@())

?=*,%)).

-O{_ @()! ;L= ;L= b]lv $))) ;L=;L=


;Dd

?=!!,))).

-p_ $))! ;L=;L= / ;f]eGbf dfly ;a}

?=!#,))).

-v_ 8f]h/, PS;fe]6/, nf]8/, /f]n/, l6k/,


qm]g h:tf d]lzg/L pks/0f

?=!$,))).

@))! ;L=;L=b]lv
;L=;L=;Dd

-u_ c6f]l/S;f, y|L x\jLn/, 6]Dkf], OGwgsf] k|sf/ cg';f/ jflif{s s/ b/


-c_ c6f] l/S;f, y|L x\jLn/ / 6]Dkf]

?=#,%)).

-cf_ 6]S6/

?=@,))).

-O{_ kfj/ l6n/

?=!,%)).

-3_ ldgL6s, ldgLa;

?=!),))).

-_ 6s, a;

?=!@,))).

#=

tk;Lndf pNn]v ePsf ;jf/L ;fwgx?nfO{ ef8fdf btf{


ePsf ;jf/L ;fwgdf nfUg] ;/x s/ nfUg] 5 M
-s_ g]kfn ;/sf/sf] gfpFdf btf{ ePsf,
-v_ d'gfkmf ug]{ p2]Zo gePsf] g]kfn ;/sf/af6 :jLs[lt
k|fKt ;fdflhs, wfld{s jf lzIf0f ;+:yfsf gfpFdf btf{
375

ePsf,
-u_ ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf / lhNnf ljsf;
;ldltsf] gfpFdf btf{ ePsf .
$=

ljB'tLo dfWodf/f ;~rflnt ;jf/L ;fwgdf ;jf/L ;fwg


s/ nfUg] 5}g . k]6f]lnod kbfy{ afx]s cGo OGwgf/f
;~rfng x'g] ;jf/L ;fwgdf dfly bkmf ! / @ adf]lhd nfUg]
;jf/L ;fwg s/df aL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .

%=

z'? k}7f/L ldltn] Ps jif{eGbf sd cjlw ePdf bfdf;fxLn]


;jf/L ;fwg s/ sf ul/g]5 . t/ Jofkf/ df}Hbftdf /x]sf
;jf/L ;fwgdf o:tf] s/ nfUg] 5}g .

^=

;jf/L ;fwg lau|]sf] jf cGo s'g} sf/0faf6 ;f] ;jf/L ;fwg


rnfpg gkfPsf] egL g]kfn ;/sf/n] 7xofPsf] s'g} JolQm jf
;+:yfsf] gfddf btf{ ePsf] ;jf/L ;fwgnfO{ ;jf/L ;fwg s/
nfUg] 5}g .

&=

sf7df8f}+ pkTosfdf ;~rfng ePsf pTkfbgsf ldltn] kGw|


jif{eGbf k'/fgf ;jf/L ;fwgxnfO{ nfUg] ;jf/L ;fwg s/df
kGw| jif{eGbf a9Lsf] k|To]s jif{sf nflu kfFr k|ltztsf b/n]
yk u/L ;jf/L ;fwg s/ nfUg]5 . t/ o:tf] yk ul/Psf]
/sd ;jf/L ;fwgsf] nflu tf]lsPsf] s/ /sdeGbf a9L x'g]
5}g .

*=

ef8fsf a;, ldgLa; tyf dfOqmf]a;sf ;jf/L ;fwgn]


ljBfyL{nfO{ ;x'lnotsf] ?kdf ef8fdf 5'6 lbPafkt To:tf
;jf/L ;fwgsf wgLn] ltg'{ kg]{ ;jf/L ;fwg s/df ;f7L
k|ltzt 5'6 kfpg]5g\ .

(=

h'g;'s} ;jf/L ;fwgsf wgLn] rfx]df nfUg] ;jf/L ;fwg s/


k|rlnt b/sf cfwf/df Psd'i7 ?kdf kfFr jif{;Ddsf nflu
Ps}k6s e'QmfgL u/L gljs/0f u/fpg ;Sg]5g\ . o;/L clu|d
?kdf kfFr aif{sf] ;jf/L ;fwg s/ Psd'i6 a'emfO{ gljs/0f
u/fPdf nfUg] ;jf/L ;fwg s/df b; k|ltzt 5'6 x'g]5 .

!)= ;fj{hlgs ;+u|xfnodf k|bz{gLsf nflu /flvPsf aL; jif{eGbf


k'/fgf ;jf/L ;fwgnfO{ jflif{s ltg'{kg]{ ;jf/L ;fwg s/ nfUg]
5}g .
!!= bkmf ! / @ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bdsn,
PDa'n]G; tyf ;j jxfgnfO{ ;jf/L ;fwg s/ nfUg] 5}g .
376

!@= ljB't, ;f]nf/ jf Jofl6af6 rNg] ;jf/L ;fwgdf ;8s lgdf{0f


tyf ;+ef/ b:t'/ krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
!#=

aL; nfv ?k}ofFeGbf a9Lsf] ;jf/L ;fwg v/Lb ubf{ ;DalGwt


;jf/L ;fwg qm]tfn] PsfpG6 k]oL r]s -Account Payee
Cheque_ af6 dfq laqm]tfnfO{ /sd e'QmfgL ug'{ kg]{5 .

!$= o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ckftf


ePsf JolQmn] k|of]u ug{ ldNg] u/L agfO{sf !%) ;L=;L=
;Ddsf :s"6/df ;jf/L ;fwg s/ / ;8s lgdf{0f tyf ;+ef/
b:t'/ nfUg] 5}g .
!%= g]kfndf xfn ;~rfngdf /x]sf k'/fgf 6snfO{ g]kfndf g} aGb
sG6]g/sf] ?kdf ?kfGt/0f ug{ lgj]bg lbg] ;jf/L ;fwgsf
wgLnfO{ lghn] a'Efmfpg' kg]{ ;jf/L ;fwg s/ jfkt krf;
xhf/ ?k}ofF jf rf/ jif{sf] ;jf/L ;fwg s/ jfkt x'g cfpg]
/sddWo] h'g 36L x'G5 ;f] a/fa/sf] /sd 5'6 lbOg]5 .
t/ o:tf] 5'6 ;'ljwf bz jif{ eGbf k'/fgf 6sx?nfO{ lbOg]
5}g .

377

cg';"rL$
/lhi6]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / 3/hUuf /f]Ssf b:t'/
s= 3/ hUuf /lhi6]zg b:t'/ M
l;=g+=

lnvtsf] k|sf/
/flhgfdf, ;fkf /
;uf]ngfdfsf] lnvtdf
-s_ ?= !,)),))). ;Ddsf]
y}nL cdf

!=

@=
#=

-v_ ?=!,)),))). eGbf


a9L hlt;'s} y}nL
cdf
:ki6Ls/0f M t/ o;}
cg';"rLsf] ljljw v08sf]
qmd;+Vof !% df plNnlvt
ufpF ljsf; ;ldltsf]
xsdf # b:t'/ nfUg]5 .
-u_ ;fd"lxs cfjf; of]hgf
cGtu{t lgld{t ejgsf]
cfjf; OsfO{ -Flat_ sf]
lnvtsf] y}nL cdf
-3_ ;fd"lxs cfjf; of]hgf
cGtu{t lgld{t ejg
;lxtsf] 3/ hUufsf]
lnvtsf] y}nL cdf
btf{kmf/L, ;+o'Qm btf{jfnf
aLrsf] 5f]8kqsf] y}nL
cdf
xfn}b]lvsf] js;kqsf]
lnvtdf y}nL cdf_
-s_ afh], aHo}, cfdf, afa',
klt, kTgL, bfh', efO,
lbbL, alxgL, 5f]/f,
5f]/L,
5f]/fa'xf/L,
efOa'xf/L, 5f]/LHjfO,
;f;';;'/f,
h]7fh',
b]j/, efph", elthf,
elthL, gflt, gfltgL,

/lhi6]zg b:t'/sf] b/ cGoyf pNn]v ePsf]df afx]s


y}nL cdf
gu/kflnsf
If]qsf] b:t'/

ufpF ljsf;
;ldlt
If]qsf] b:t'/

b'j} If]qsf]
b:t'/

378

j]Onfsf
yk b:t'/
y}nL cdf

j]Onfsf
kfl/t
gx'g] .
j]Onfsf
kfl/t
gx'g] .

j]Onfsf
kfl/t
$% gx'g] .

j]Onfsf
kfl/t
$% gx'g]

j]Onfsf
kfl/t

gx'g]

b]p/fgL, h]7fgL sfsf,


sfsL, dfdf, dfOHo",
ef~hf, ef~hL 7'nf]
a'jf, 7'nL cfdf,
cfdfh', gGb, ;f}tf
;f}tf / Ps} bfh'
efOsf] 5f]/f, 5f]/LaLr
-c_ ?= !,)),))).
;Ddsf]
y}nL
cdf
-cf_ ?= !,)),))).
eGbf
a9L
hlt;'s} csf]
y}nLdf
:ki6Ls/0f M t/ v08 -cf_
sf] xsdf o;} cg';"rLsf]
ljljw v08sf] qmd ;+Vof
!% df plNnlvt ufpF
ljsf; ;ldltsf] xsdf xfn}
b]lvsf] as;kq kfl/t x'g]
lnvtdf !=% k|ltzt b:t'/
nfUg]5 .
-v_ cGo js;kq /
bfgkqsf] y}nL cdf
:ki6Ls/0f M t/ lqe"jg
ljZjljBfno, dx]Gb| ;+:s[t
ljZjljBfno, ;fd'bflos
ljBfno,
;fd'bflos
c:ktfn g]kfn ;/sf/sf
sfof{no, :yfgLo lgsfo
tyf g]kfn ;/sf/sf]
gfddf k|fKt x'g] bfgkqsf]
lnvtdf s'g} b:t'/ nfUg]
5}g .
c+zj08f tyf c+z ekf{O{sf]
lnvtdf
-s_ ?= #),)),))).
;Ddsf] y}nL cdf

)=%

j]Onfsf
kfl/t
gx'g]

j]Onfsf
kfl/t
gx'g]

!%%

!)%

$=
-v_ ?= #),)),))). eGbf
a9L ?= @,)),)),))).
;Ddsf] y}nL cdf

379

j]Onfsf
kfl/t
gx'g]

3/ hUuf
)=@% ePsf] s'g}
Onfsf jf
lhNnfdf
j]Onfsf
kfl/t x'g]
3/ hUuf
ePsf] s'g}
)=#% Onfsf jf
lhNnfdf
j]Onfsf

kfl/t
x'g] .
-u_ ?= @,)),)),))).
eGbf a9L hlt ;'s}
csf] y}nLdf

%=
^=

&=

*=
(=

!)=
!!=

dfgf] 5'lPsf] / dfgf]


hf]l8Psf] k|lt lnvt

3/ hUuf
ePsf] s'g}
)=%% Onfsf jf
lhNnfdf
j]Onfsf
kfl/t
x'g] .

j]Onfsf
kfl/t
gx'g]

/fhLgfdf
;/x

a]Onfsf
kfl/t
gx'g]

?=@,))).

?=!),)))

?=$,))).

a]Onfsf
kfl/t

gx'g]
a]Onfsf
kfl/t
! gx'g]

?=!),)))
a/fa/ hUuf ;fkf u/L
rSnfaGbL ul/g] k|lt
lnvtdf -38]/L afx]s s[lif /fhLgfdf
k|of]hgsf] nflu dfq_
;/x
z]ifkl5sf]
js;kqci6nf]x -k|lt
lnvt_
?=%,))).
-s_ tLg k':tfleqsf]

?=%,))).

-v_ tLg k':tfaflx/sf]

a]Onfsf
kfl/t
gx'g]

b[li6jGwsL, ef]ujGwsL /
nvjGwsLsf] lnvtsf] y}nL
cdf
wd{k'q,
wd{k'qL
-k|lt
lnvtdf_
-s_ tLg k':tfleqsf]
gftfdf

-v_ tLg k':tf aflx/sf]df

?=%))).

a]Onfsf
kfl/t gx'g]

clwsf/gfdf, d+h'/Lgfdf /
clVtof/gfdfsf]
k|lt
lnvtdf
skfnL td;'s / s/f/gfdf
-bflvn vfl/h gx'g]_

?=@,)))

)=%

380

?= !))).

a]Onfsf
kfl/t gx'g]

v= ;]jf z'Ns M
l;=g+
=
!=

;]jf z'Nssf] b/ cGoyf pNn]v ePsf]df afx]s


y}nL cdf
ufpF ljsf;
gu/kflnsf
b'j} If]qsf]
;ldlt
If]qsf] b:t'/
b:t'/
If]qsf] b:t'/
ljljw v08sf]
l;= g+= !% df
?=!%,))). ?=!),))). pNn]lvt
uf=lj=;=
?=&,))).
?=#,))). x?sf] xsdf
?=%,))).
?=@,))). gu/kflnsf
;/xsf] b:t'/
nfUg]5 .

lnvtsf] k|sf/
lnvt /lhi6]zgsf] nflu 8f]/ dfu ug]{
lgj]bgdf 8f]/ z'Ns M
-s_ sf7df8f}+ pkTosf If]qdf
-v_ t/fO{ If]qdf
-u_ kxf8L If]qdf

@=

g]kfn /fi6 a}af6 ljQLo sf/f]af/ ug{


:jLs[lt k|fKt a} ljQLo tyf ;xsf/L
;+:yfaf6 lbg] shf{sf] lwtf]aGws jf
b[li6aGws lnvtdf
-s_ ?=!,)),))). ;Ddsf] lnvtsf]
y}nL cdf
-v_ ?= !,)),))). eGbf a9L ?=
%,)),))). ;Ddsf] y}nL cdf
-u_ ?= %,)),))). eGbf a9L?=
!),)),))). ;Ddsf] y}nL cdf
-3_ ?= !),)),))). eGbf a9L ?=
@),)),))). ;Ddsf] y}nL
cdf
-_ ?= @),)),))). eGbf a9L ?=
%),)),))). ;Ddsf] y}nL
cdf
-r_ ?= %),)),))). eGbf a9L ?=
!,)),)),))). ;Ddsf] y}nL
cdf
-5_ ?= !,)),)),))). eGbf a9L ?=
@,)),)),))). ;Ddsf] y}nL
cdf
-h_ ?= @,)),)),))). eGbf a9L
hlt;'s} csf] y}nLdf
lnh M
;/sf/L hUuf lnhdf pknJw u/fpg]

381

?=!,))).

?=!,%)).

?=@,%)).

?=#,))).

?=%,))).

?=@),))).

?=#),))).

?=%%,))).
;/sf/L hUuf
btf{
tyf
lnhdf
pknAw
u/fpg]
;DjGwL
sfo{gLlt

@)&!sf]
cg';"rL
!
lnhdf
pknAw
u/fpg]
;DjGwL
sfo{gLlt
@)&!sf]
cg';"rL
!
cg';f/ b:t'/
nfUg]5 .
$=

hUufwgL btf{ ;|]:tfsf] k|ltlnlksf]


nflu -lstfa / l6s6 afx]s_ k|lt k'hf{
-s_ sf7df8f}+ pkTosfleq

?=!,))).

?=%)).

-v_ t/fO{ If]q

?=%)).

?=@)).

-u_ cGo If]q

?=@)).

?=!)).

gf]6 M h'g;'s} k|of]hgsf] nflu


k|ltlnlk lnFbf ;d]t nfu' x'g]5 .
%=

bflvn vf/]h z'Ns


-s_ s/f/ cg';f/ lnvt kfl/t ug{
7xofPsf] km};nf jf ldnfkq
cg';f/sf] bflvn vf/]h ubf{
-v_ cGo ldnfkq -c+z / ck'tfnL
afx]s_ sf] bflvn vf/]h ubf{
-u_ a}, ljQLo ;+3 jf ;xsf/L
;+:yfn] shf{ k|jfx ubf{ lnPsf]
lwtf] lnnfd ubf{ JolQmn] ;sf/
u/L a} tyf ljQLo ;+:yfsf]
kqfg';f/ JolQmsf] gfpFdf bflvn
vfl/h ubf{sf] y}nL cdf
-3_ a}, ljQLo ;+3 jf ;xsf/L
;+:yfn] shf{ k|jfx ubf{ lnPsf]
lwtf] lnnfd ubf{ JolQmn] ;sf/
gu/L C0fLsf] gfdaf6 a}, ljQLo
;+3 jf ;xsf/L ;+:yfn]] cfgf]
gfpFdf bflvn vfl/h ubf{ k|lt
ldl;n
-_ a}, ljQLo ;+3 jf ;xsf/L
;+:yfn] shf{ k|jfx ubf{ lnPsf]
lwtf] lnnfddf a}, ;+3 jf ;+:yf
cfkm}n] ;sf/ u/]kl5 ;DalGwt
C0fLnfO{ g} lkmtf{ ubf{ kfl/t ug]{
lnvtsf] y}nL c+sdf
382

?=%,))).

?=@,))).

&

-r_ z]ifkl5sf] as;kqsf] bflvn


vfl/h
-s_ tLg k':tfleqsf] eP
-v_ tLg k':tfaflx/sf] eP
gfd;f/L
-s_ tLg k':tfleqsf] gfd;f/L ubf{
-v_ tLg k':tfeGbf aflx/sf] gfd;f/L
ubf{
>]:tfk"hf{df 3/ hgfpg] k|lt lgj]bgdf

/f]Ssf b:t'/

!,))).
#,))).

!,%)).

@,))).

-s_ lnvt /lhi6]zg ePsf]df -y}nL c+s hlt;'s} eP


klg_
-v_ lnvt /lhi6]zg gx'g]df
-c_ ?=%),))). ;Ddsf] C0f c+sdf
-cf_ ?=%),))). eGbf a9L ?=!,)),))). ;Dd
-O_ ?=!,)),))). eGbf a9L ?=%,)),))). ;Dd
-O{_ ?=%,)),))). eGbf a9L hlt;'s} c+sdf
-p_ C0f c+s gv'n]sf]df

c+z j08f ;/x

%)).

%)).
gu/kflnsf
If]qsf] b:t'/
?=%)).

ufpF ljsf;
;ldlt If]qsf]
b:t'/
?=@)).

?=@)).
?=#)).
?=%)).
?=*)).
?=!,))).

?=!)).
?=@)).
?=#)).
?=%)).
?=^)).

u= ljljw M
!=

@=
#=

sf7df8f}+ pkTosfleqsf dxfgu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf,


gu/kflnsf / ;f] If]ql;t hf]l8Psf ufpF ljsf; ;ldltleqsf] kfl/t
x'g] lnvtdf 3/hUuf /lhi6]zg b:t'/sf] l;=g+= !, @ / # df pNn]v
ul/Psf] /lhi6]zg lnvtsf] y}nL c+sdf z"Go bzdnj kfFr k|ltzt
yk u/L jfudtL ;Eotf sf]ifsf] nflu c;'n ul/g]5 .
wd{k'q, clwsf/gfdf / z]ifkl5sf] js;kq lnvt afx]s cGo ;a}
k|sf/sf] lnvtdf clgjfo{ y}nL c+s v'nfpg' kg]{5 .
hnljB't pBf]u, lrofv]tL, slkm v]tL, skf;v]tL, k'ik Joj;fo, t/sf/L
v]tL, kz'k+IfLkfng, cn}rLv]tL, hl8a'6L v]tL Pj+ kmnkm"n pBf]usf] gfpFdf
vl/b ug]{ hUufsf] lnvt kfl/t ubf{ nfUg] /lhi6]zg b:t'/df krxQ/
k|ltzt 5'6 x'g]5 .

$= ;fd'lxs v]tL of]hgf cGtu{t s[lif pTkfbg a9fpg] p2]Zon] rSnf


ldnfO{ v]tL ug{ JolQm JolQm ldnL pBf]u vf]nL ;DalGwt JolQmsf]
gfpFsf] hUuf pBf]usf] gfpFdf kfl/t ug]{ lnvtdf nfUg] /lhi6]zg
b:t'/df krxQ/ k|ltzt 5'6 x'g]5 .
%= ;"lt{ / dlb/fhGo pBf]u afx]ssf pTkfbgd"ns pBf]un] pBf]u :yfkgf tyf

;~rfng ug{ cfkm\gf] gfpFdf vl/b ug]{ hUufsf] lnvt kfl/t ubf{ nfUg]
/lhi6]zg b:t'/df krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
383

^=

-s_ s[lif C0f, aLdf ;+:yfg, aLdf ;ldltaf6 :jLs[t k|fKt aLdf
sDkgL, ljZjljBfno, a} tyf ljQLo ;+:yfxn] cfgf
afxfnjfnf sd{rf/LxnfO{ ;]jf zt{ adf]lhd lbg] C0f ;'ljwfsf]
lwtf] aGws lnvt kfl/t ubf{ /lhi6]zg b:t'/ 5'6 x'g]5 t/
;]jf z'Ns Ps xhf/ ?k}ofF nfUg]5 .
-v_ sd{rf/L ;~ro sf]if tyf gful/s nufgL sf]ifn] lgoldt art
hDdf ug]{ cfgf ;~rostf{x?nfO{ C0f ;'ljwf pknAw u/fpFbf
lng] lwtf]sf] lwtf] aGws lnvt kfl/t ubf{ /lhi6]zg b:t'/ 5'6
x'g]5 t/ ;]jf z'Ns kfFr ;o nfUg]5 .
&= -s_ ;xsf/L P]g, @)$* adf]lhd btf{ e} ;+rfngdf /x]sf ;xsf/L
;+:yfx?n] cfkm\gf z]o/ ;b:ox? aLr C0f nufgLk|jfx ubf{
tL; nfv ?k}ofF;Ddsf] y}nL c+sdf /f]Ssf b:t'/ afx]s ;]jf z'Ns
5'6 x'g]5 . ;f] eGbf dflysf] y}nL c+sdf v08 -v_ ;]jf z'Ns
dxnsf] bkmf @ adf]lhdsf] ;]jf z'Ns nfUg] 5 .
-v_ a}+ls tyf ljlQo Joj;fo / aLdf Joj;fo ug]{ Ps} k|s[ltsf
lgsfox? Ps cfk;df ufleg rfx]df ufleg] o; k|sf/sf
;+:yfx?n] ;f] k|of]hgsf nflu 3/hUufsf] /lhi6]zg kfl/t ubf{
lnvtdf nfUg] /lhi6]zg b:t'/ 5'6 x'g]5 .
*= hgcfGbf]ng klxnf], bf];|f] / dw]z cfGbf]ngdf ;xfbt k|fKt u/]sf
zxLbsf cfl>t klt, kTgL, 5f]/f / 5f]/L tyf dftf lktfsf] gfpFdf
:jfldTj k|fKt x'g] u/L kfl/t x'g] lnvtdf o; P]g adf]lhd nfUg] ;a}
k|sf/sf] b:t'/ / z'Ns k"0f{?kdf 5'6 x'g]5 .
(= ckftf ePsf JolQm, blnt Pj+ lk5l8Psf hflt egL :yfgLo
lgsfoaf6 k|dfl0ft ePsf] l;kmfl/; jf cflwsfl/s k|df0fsf] cfwf/df
ltgLxsf] gfddf :jfldTj k|fKt x'Fbf o; P]g adf]lhd c;'n ul/g] 3/
hUuf /lhi6]zg b:t'/df kRrL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
!)= -s_ h'g;'s} k|sf/af6 dlxnf / ;Q/L jif{eGbf j9L pd]/sf j[4sf]
gfddf :jfldTj k|fKt x'g] ul/ kfl/t x'g] lnvtdf o; P]g
adf]lhd nufOPsf] /lhi6]zg b:t'/df kRrL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
t/ Psn dlxnfsf] xsdf eg] k}+tL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
b]xfodf plNnlvt lxdfnL If]qsf lhNnf ;b/d'sfd afx]ssf
ufpF ljsf; ;ldltsf] xsdf krf; k|ltzt /lhi6]zg b:t'/ 5'6
x'g]5 M
-c_ tfKn]h', ;f]n'v'Dj', dgf, d':tf, /;'jf, x'Dnf, h'Dnf, d'u',
sflnsf]6, 8f]Nkf, aemf / bfr'{nf .
-cf_ ;+v'jf;ef lhNnfsf r]k'jf, lsdfyf\sf, dsfn', xl6of,
384

kfjfvf]nf / kflye/f ufpF ljsf; ;ldltx? .


-O_ bf]nvf lhNnfsf nfdfju/, uf}l/z+s/, cfnDk', dfj'{, :ofdf,
lju', vf/] / lrn+vf ufpF ljsf; ;ldltx? .
-O{_ wflb lhNnfsf ;]t'{, l6KnL, l/, nKkf, cf]nf{, ;Tob]jL,
bfvf{, a;]/L, a'9fy'd, d'nkfgL, km'nvs{, ;Nofgsf]6 / j'\bL
ufpF ljsf; ;ldltx? .
-p_ l;Gw'kfNrf]s lhNnfsf tftf]kfgL, u'Djf, uf]Nr] / km'NkLs6[L
ufpF ljsf; ;ldltx? .
-pm_ uf]/vf lhNnfsf ;fdfufpF, Nxf], k|f]s, ljxL, 5]sDkf/, r'Gr]t,
lzlb{jf;, sf;Lufp+, s]/f}+hf, dfGj', pOof, u'Dbf, nfk|fs /
nfu' ufpF ljsf; ;ldltx? .
gf]6 M o; v08 adf]lhd 5'6 ;'ljwfdf k|fKt x'g cfPsf] hUuf tLg
jif{leq laqmL u/]df klxnf k|bfg ul/Psf] 5'6 ;'ljwf afktsf]
/sd c;'n pk/ ul/g]5 .
-v_ xfn klt jf kTgLsf] gfddf sfod /x]sf] 3/ hUufsf] :jfldTj
kl/jt{g u/L kltkTgL b'j}sf] ;+o'Qm :jfldTjsf] ?kdf lnvt ug{
rfx]df ;f] ;uf]ngfdfsf] lnvtdf Ps ;o ?k}ofF dfq /lhi6]zg
b:t'/ nfUg]5 .
-u_ #)) hgf JolQmnfO{ k|ToIf /f]huf/L lbg] pTkfbgzLn pBf]u
:yfkgf ug{ jf lj:tf/ ug{sf nflu hUUff v/Lb ubf{ nfUg]
/lhi6]zg b:t'/sf] lnvtdf krf; k|ltzt 5'6 lbOg]5 . 3f]lift
p2]Zosf] pkof]u gu/]df k|rlnt sfg"g adf]lhd b:t'/ c;'n
pk/ u/L sf/afxL ul/g]5 .
!!= e"ldxLg d'Qm sd}of / d'Qm xlnof kl/jf/n] a}af6 C0f k|fKt u/L
vl/b u/]sf] hUufsf] lnvt kfl/t ubf{ nfUg] /lhi6]zg b:t'/, ;]jf
z'Ns / /f]Ssf b:t'/ k"0f{?kdf 5'6 x'g]5 .
!@= a}, ljQLo Pj+ ;xsf/L ;+3 jf ;+:yf / cbfntaf6 eO{ cfPsf]
ldnfkq cg';f/ bflvn vf/]h ug'{kbf{ ;]jf b:t'/ c;'n ug]{
k|of]hgsf] nflu dfnkf]t sfof{non] /lhi6]zg k|of]hgsf] nflu tf]s]sf]
Go"gtd d"No / ldnfkq jf a}, ljlQo Pj+ ;xsf/L ;+3 ;+:yfsf] kqdf
pNn]v ePsf] d"NodWo] h'g a9L x'G5 ;f]xLnfO{ sfod ug'{ kg]{5 .
!#= /lhi6]zg afkt dfnkf]t sfof{non] ;DalGwt lhNnf ljsf; ;ldlt /
gu/kflnsfdf k7fpg] s"n /sdsf] ;ft k|ltzt /sd ;DalGwt
dfnkf]t, e"ld;'wf/ / gfkL sfof{nox?sf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0f, ejg,
lgdf{0f, dd{t, >]:tf Joj:yfkg tyf b}lgs sfo{ ;~rfngdf vr{ ug]{
u/L lhNnf ljsf; ;ldlt / gu/kflnsfn] ;DalGwt dfnkf]t
385

sfof{nox?df pknAw u/fpg' kg]{5 . o;/L pknJw u/fPsf] /sd ?=


^ nfv eGbf a9L ePdf ;f] eGbf a9L ePsf] /sd e"ld;'wf/ tyf
Joj:yfkg ljefusf] e"ld Joj:yfkg ;'b[9Ls/0f vftfdf bflvnf ug'{
kg]{5 . pQm /sd cfjZostf Pj+ cf}lrTo x]/L ;f]xL lhNnf jf Go'g
/sd x'g] cGo lhNnfsf sfof{nox?df e"ld Joj:yfkg ;'b[9Ls/0f
sfo{qmd -;+rfng_ sfo{ljlw, @)^& sf] kl/lwleq /xL s]Gb|Lo sfo{qmd
;ldltn] jfF8kmFf8 u/L lgsf;f lbg ;Sg] / vr{sf] cg'udg u/L ;f]sf]
cfjlws hfgsf/L e"ld;'wf/ tyf Joj:yf dGqfno / cy{ dGqfnosf]
ah]6 tyf sfo{qmd dxfzfvfdf k7fpg' kg]{5 .
!$= g]kfn ;/sf/n] rfx]df wfld{s tyf ;fdflhs lxtsf lgldQ :yflkt
g]kfndf btf{ ePsf ;+3, ;+:yf jf lgsfon] cfgf] gfpFdf lgMz'Ns
?kdf k|fKt ug]{ hUufsf] lnvt kfl/t ubf{ nfUg] krf; k|ltzt
/lhi6]zg b:t'/ 5'6 lbg ;Sg]5 .
!%= /lhi6]zg b:t'/sf ;DaGwdf l;=g+= ! sf] v08 -u_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf lhNnfsf b]xfo adf]lhdsf ufFp ljsf;
;ldltx?sf] kfl/t x'g] lnvtdf tLg k|ltzt /lhi6]zg b:t'/
nfUg]5 M
!= nlntk'/ M em?jf/f;L, 7]rf] / rfkfufpF uFfp ljsf; ;ldlt .
@= Onfd M kz'kltgu/, a/jf]6], afFemf] / s/kmf]s ufpF ljsf; ;ldlt .
#= emfkf M wfOhg j8f g+= !, %, ^ / (, nvgk'/ j8f g+= !, uf}/fbx
j8f g+= #, $, * / (, afx'g8fFuL j8f g+= !, @ / $, b'jfu9L j8f
g+= #, $, % / ^, kf/fvf]kL j8f g+=!, @, $, ^, &, *, (, u/fdgL,
j8f g+= % a'waf/], j8f g+= !,$, %, ^, & / ( algofgL j8f g+= #,
$/*.
$= df]/ lhNnf M s6x/L, 6ll;g'jf/L, emfkf a}hgfyk'/, xflyd'9f /
emf]/fx6 ufpF ljsf; ;ldlt .
%= ;'g;/L lhNnf M ;f]gf;'/, e/f]n, cfOtjf/], dw]zf -* / ( j8f
afx]s_ / jSnf}/L ufpF ljsf; ;ldlt .
^= pbok'/ M 7f]lS;nf ufpF ljsf; ;ldlt .
&= ;Kt/L M e?jfvfn ufpF ljsf; ;ldlt .
*= l;/fxf M /fdgu/ ldr}{of, Ogjf{, wgu9L, ;f/:j/, a8x/fdfn,
ejfgk'/, cof]Wofk'/ ;'vLk'/ / sNof0fk'/ ufpF ljsf; ;ldlt .
(= wg'iff M ob'sj' f, uf]bf/ dx]gb|gu/, o1e"ld / ufpF ljsf; ;ldlt .
!)= ;nf{xL M a/xyjf, xl/k'/, sf]8]gf, slknf;Lsf] uf}/ahf/, xg'dfg
gu/, 5ks}ofsf] uf]8]}tf ahf/ ufpF ljsf; ;ldlt .
!!= af/f M l;d/f, /fdk'/6f]sgL, lnkgLdfn, ax'c/L, sf]r{jf, / j]NxL
386

Ol6ofO{ ufpF ljsf; ;ldlt .


!@= k;f{ M /fdu9'jf, v=6f]=, le;jf, jjf{uf]9, cnf} / rf]g{L{ ufpF ljsf;
;ldlt .
!# =lrtjg M >Lk'/, xfhLk'/, e08f/f / h'6kfgL ufpF ljsf; ;ldlt .
!$= dsjfgk'/ M /ftdf6] j8f g+= #, % / (, Hofld/] -lkKn]_ j8f g+= *
v, Hofld/] j8f g+= $ / % l;v/sf]6 -xfn bfdg_ j8f g+= # / $
/ ah|jf/fxL j8f g+= ! / @ .
!%= l;Gw'kfNrf]s M afxlj;] j8f g+= !, * / ( .
!^= sfe|]knf~rf]s M ;fFuf gfl;sf:Yffg / pu|r08Lgfnf ufpF ljsf;
;ldltsf] j8f g+= ! / @ .
!&= wflb M gf}lj;], uh'/L, ;Nofg6f/, yfqm] j8f g+= !3, !, #u, #3,
$v, $u, &s, *s, *v, *u, (s, a}/]gL j8f g+= *h, *`, (,
lk8f j8f g+= !s, !u, @, @5 / @em, a]lg3f6 j8f g+= @a, #s,
^s, *s, *3, *, / e"ld:yfg j8f g+= ^s, *s, *v / (u .
!*= tgx'F M cfFa', efg', hfd'g], ledfb / 3fF;Ls'jf ufpF ljsf; ;ldlt .
!(= ndh' M /D3f j8f g+= ^, &, * / (, ;"o{kfn j8f g+= (,
Ozfg]Zj/ j8f g+= &, * / (, ef]n]{6f/ j8f g+= $, %, ^, &, * /
(.
@)= :ofhf M >Ls[i0fu08sL j8f g+= * / (, huqb]jL j8f g+= * /
(, bfl;{, bxy'd j8f g+= # / (, km]bLvf]nf j8f g+= @ .
@!= sf:sL M ljhocjf{ j8f g+= !, @, # / $, Uof/hftL j8f g+= @,&,
n's'Daf/f j8f g+= !, ;fljs k8]nL @, ef]6]kf]v/L j8f g+= $,&,*,(,
enfd !, l;;'jf j8f g+= $ .
@@= gjnk/f;L M tLnsk'/ / /fdgu/ ufpF ljsf; ;ldlt .
@#= ?kGb]xL M k8;/L ufpF ljsf; ;ldlt .
@$= kj{t M b]lj:yfg, x'jf; j8f g+= #, $, & / *, afh' j8f g+= ! /
@, b]pk'/ j8f g+= (, ltnfxf/ j8f g++ ^, dNnfh dfemkmfF6 j8f g+=
@ / #, zflnu|fd j8f g+= (, wfOl/ j8f g+= %, lqj]0fL j8f g+= (,
sfsL{g]6f j8f g+= $, % / &, n'v' j8f g+= ( .
@%= slknj:t' M 7"nf] lkk/f ufpF ljsf; ;ldlt .
@^= bf M gf/fo0fk'/, ljhf}/L, k'/Gwf/f, nIdLk'/, lzzxlgof, nfndl6of
/ u9jf ufpF ljsf; ;ldlt .
@&= afFs] M r6f/, ugfk'/, ;+z]/u~h, lx/ldlgof, / ags6'jf ufpF
ljsf; ;ldlt .
@*= alb{of M d}gfkf]v/, g]pnfk'/, 7fs'/f/f ufpF ljsf; ;ldlt .
@(= s~rgk'/ M ;'8f ufpF ljsf; ;ldlt .
387

!^= of] P]g nfu" x'Fbfsf avt g]kfn ;/sf/af6 3f]if0ff ePsf jf o;kl5
3f]if0ff x'g] gu/kflnsfsf] xsdf To:tf gu/kflnsfsf] gfd / If]q
lgwf{/0f u/L g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/]sf]
ldltb]lv o; cg';"rL adf]lhdsf] 3/ hUuf /lhi6]zg b:t'/ / ;]jf
z'Ns nfUg]5 .
!&= ;xsf/L P]gsf] bkmf % cGtu{t btf{ ePsf ;xsf/L ;+:yfxn] ;+:yfsf]
k|of]hgsf] nflu sf7df08f} pkTosfdf Ps /f]kgL, kxf8L If]qdf b'O{
/f]kgL / t/fO tyf leqL dw]zdf tLg sf;Dd hUuf / ejg vl/b
ubf{ nfUg] /lhi6]zg b:t'/ ;xsf/L ljefusf] l;kmfl/zdf nfUg]
/lhi6]zg b:t'/ k"0f{ ?kdf 5'6 x'g]5 . t/ To:tf ;xsf/L ;++:yfn]
/lhi6]zg b:t'/ 5'6 ;'ljwfdf vl/b u/]sf] hUuf tyf ejg ;+:yf
uflePsf] jf lj36g ePsf] cj:yfdf afx]s lalqm u/]df klxn] 5'6
lbOPsf] /lhi6]zg b:t'/ / ;]jf z'Ns c;n pk/ ul/g]5 .
!*= ljljw v08sf] qmd ;+Vof *, (, !) / !! adf]lhd 5'6 lbFbf Ps}
JolQmnfO{ PseGbf a9L cfwf/df 5'6 kfpg] ePdf ;a}eGbf a9L s'g}
Ps dfq 5'6 lbOg]5 .
!(= Pp6} sf/f]af/af6 krf; nfv ?k}ofF jf ;f]eGbf dflysf] 3/ jf hUuf
vl/b laqmL ubf{ qm]tfn] a}af6 e'QmfgLsf] nflu of]Uo -u'8 km/ k]d]06_]
egL 5fk nfu]sf] r]ssf] kmf]6f]skL k]z u/]kl5 jf laq]mtfsf gfddf
a}df /x]sf] vftfdf /sd hDdf u/]sf] a} ef}r/sf] kmf]6f]skL k]z
u/]kl5 dfq dfnkf]t sfof{non] kfl/t lnvt adf]lhd bflvn vf/]h
u/L >]:tfk'hf{ tof/ ug'{ kg]{5 .
@)= kltkTgLsf] ;+o'Qm gfddf kfl/t x'g] lnvtdf dlxnf ;/x /lhi6]zg
b:t'/df 5'6 lbO{g] 5 .
@!= tLgk':tf leq 5f]/L jf gfltgLx?df ;+o'Qm gfd;f/L eO{ btf{kmf/L ubf{
qmd ;+Vof @ df plNnlvt 5f]8kqsf] b//]6sf] cfwf z'Ns nfUg] 5 .
@@= g]kfn ;/sf/ cGtu{t s'g} Ps lgsfosf] gfddf /x]sf] hUuf g]kfn
;/sf/sf] csf]{ s'g} lgsfosf] gfddf /lhi6]zg jf bflvn vf/]h
ug'{kbf{ /lhi6]zg b:t'/ tyf ;]jf z'Ns nfUg] 5}g .
@#= s'g} JolQmsf] cfkm\gf] :jfldTjdf /x]sf] hUuf g]kfn ;/sf/sf] s'g}
lgsfonfO{ lgMz'Ns ?kdf k|fKt ePdf jf g]kfn ;/sf/sf s'g} klg
lgsfon] v/Lb u/L lnPdf ;f] df /lhi6]zg b:t'/ tyf ;]jf z'Ns
nfUg] 5}g .

388

cg';"rL%
rnlrq ljsf; z'Ns
!=

@=

#=

$=

%=

cfly{s jif{ @)&@)&# df g]kfndf rnlrqxsf] k|bz{gdf


rnlrq3/xn] k|bz{g ug]{ ljb]zL rnlrqsf] ;a} >]0fLsf] k|j]z
z'Nsdf kGw| k|ltzt rnlrq ljsf; z'Ns c;'n pk/ ul/g]
5.
rnlrq3/xn] Soflag ;~rfng ug{ kfpg] 5g\ . ljb]zL
rnlrq k|bz{g u/] afkt To:tf] Soflagsf] ;a} >]0fLsf] l6s6
laqmLaf6 c;'n ug]{ rnlrq ljsf; z'Nssf] b/ k|j]z z'Nssf]
aL; k|ltzt x'g]5 .
rnlrq3/xn] cfk"mn] k|bz{g u/]sf] rnlrqsf] b}lgs l6s6
laqmLsf] ljj/0f clen]v laqmL vftfdf b}lgs ?kdf cBfjlws
ug'{ kg]{5 . rnlrq3/xn] rnlrq k|bz{g ;DaGwL ljj/0f
;fKtflxs?kdf sf7df8f}+ pkTosfsf] xsdf rnlrq ljsf; af]8{
/ ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{nodf tyf cGo If]qsf] xsdf
cfGtl/s /fh:j sfof{no ePsf] lhNnfdf ;f] sfof{nodf /
cfGtl/s /fh:j sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf
lgoGqs sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
k|s/0f ! / @ adf]lhdsf] z'Ns rnlrq3/xn] c;'n pk/ u/L
k|To]s dlxgfsf] z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq k|s/0f %
sf] cwLgdf /xL ljj/0f ;lxt ;DalGwt cfGtl/s /fh:j
sfof{nodf jf ;f] sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf
lgoGqs sfof{nodf bflvnf ug'{ kg]{5 . tf]s]sf] ;dodf z'Ns
ga'emfpg]nfO{ k|To]s dlxgfsf] a'emfpg' kg]{ z'Nssf] kRrL;
k|ltzt hl/afgf nfUg]5 . rnlrq ljsf; z'Nssf] dfl;s
ljj/0f plNnlvt cjlwleq rnlrq ljsf; af]8{df ;d]t
a'emfpg' kg]{5 .
rnlrq3/xn] rnlrq k|bz{g u/L rnlrq k|bz{g gu/]sf]
egL jf ljb]zL rnlrq k|bz{g u/L g]kfnL rnlrq k|bz{g u/]sf]
xf] egL jf jf:tljs l6s6 laqmLeGbf sd l6s6 laqmL b}lgs
laqmL vftfdf hgfO{ e'mf ljj/0f lbPdf lgDg adf]lhdsf]
hl/afgf nufO{ To;/L 5lnPsf] rnlrq ljsf; z'Ns ;lxt
c;'n pk/ ul/g]5 M
389

-s_

^=

&=

*=
(=
!)=
!!=

!@=

klxnf] k6s eP 5lnPsf] rnlrq ljsf; z'Nssf] zt


k|ltzt .
-v_
bf];|f] k6s jf ;f]eGbf a9L hlt;'s} k6s eP klg
5lnPsf] rnlrq ljsf; z'Nssf] b'O{ ;o k|ltzt .
k|s/0f $ / % adf]lhd tf]lsPsf] Dofb Joltt ePsf] b'O{
dlxgfleq hl/afgf ;lxt z'Ns ga'emfpg] rnlrq3/ aGb u/L
nfu]sf] z'Ns tyf hl/afgf ;d]t ;DalGwt clws[tn] c;'n
ug]{5 . ;dodf ljj/0f k]z gu/]df k|lt dlxgf Ps xhf/ ?k}ofF
hl/afgf nfUg]5 .
b}jL k|sf]k, pks/0fLo dd{t ;Def/ jf cGo s'g} sf/0fn] ;ft
lbg jf ;f]eGbf a9L lbg rnlrq3/ aGb ePsf] Joxf]/f k|s/0f
!! df plNnlvt sfof{non] k|dfl0ft u/]sf] cj:yfdf aGb ePsf]
lbgsf] rnlrq ljsf; z'Ns nfUg] 5}g .
ljBfyL{ju{sf] ;x'lnotsf] nflu zlgaf/ laxfg * ah]sf] /
;fj{hlgs labf k/]sf lbgsf] laxfg * ah]sf] zf]sf] rnlrq
k|bz{gLdf rnlrq ljsf; z'Nsdf krf; k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
o; cg';"rL adf]lhd u/]sf] lg0f{o pk/ k}tL; lbgleq /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg]5 .
rnlrq ljsf; z'Ns ;DaGwL k|zf;g cfGtl/s /fh:j sfof{no
ePsf] lhNnfdf ;f] sfof{non] / cfGtl/s /fh:j sfof{no
gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] ug]{5 .
rnlrq ljsf; z'Nssf] cg'udg rnlrq ljsf; af]8{n] ;d]t
ug]{5 . rnlrq ljsf; z'Nssf] :ynut lg/LIf0fsf nflu
af]8{af6 vl6O{ cfPsf sd{rf/LnfO{ rnlrq ;DaGwL clen]v,
laqmL vftf tyf bz{s ;+Vof ;DaGwL clen]v rnlrq3/n]
pknAw u/fpg' kg]{5 . ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no
tyf sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] cfjZostf cg';f/
cg'udg tyf lg/LIf0f ug]{5g\ .
rnlrq3/sf ;~rfnsxn] rnlrq k|bz{g ug'{eGbf Ps lbg
cufj} cfk"mn] k|of]u ug]{ l6s6sf] l;nl;n]jf/ gDa/, rnlrqsf]
gfd / k|bz{g ul/g] ldlt rnlrq ljsf; af]8{ / cfGtl/s
/fh:j sfof{no jf sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nodf
390

!#=

!$=

!%=
!^=

hfgsf/L u/fpg' kg]{5 / ;f]sf] clen]v rnlrq3/xn] /fVg'


kg]{5 .
o; cg';"rL adf]lhd c;'n ePsf] rnlrq ljsf; z'Nssf] gAa]
k|ltzt /sd rnlrq ljsf; af]8{nfO{ / afFsL bz k|ltzt
/sd cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd rnlrq
ljsf; z'Nssf] k|zf;g ug]{ sfof{nosf] k|zf;lgs tyf ef}lts
;'wf/ sfo{df vr{ ug{ ;lsg]5 . rnlrq ljsf; af]8{n] cfk"mn]
k|fKt u/]sf] rnlrq ljsf; z'Ns /sdsf] kRrL; k|ltzteGbf
a9L /sd k|zf;lgs sfo{df vr{ ug{ kfpg] 5}g .
rnlrq ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] b]xfodf
plNnlvt ljifoj:t'df lgld{t :jb]zL rnlrqsf] k|bz{gLdf nfUg]
rnlrq ljsf; z'Ns k"0f{ jf cf+lZfs ?kdf 5'6 lbg ;Sg]5 M
-s_
cflbjf;L hghfltsf k"0f{tM df}lns ;+:s[lt emNsfpg]
oyfy{k/s rnlrq,
-v_
b]zk|]d, /fli6o :jfledfg / zxLbsf Tofu alnbfgdf
cfwfl/t ljrf/k|wfg, r]tgfd"ns / k|ultzLn
rnlrq .
rnlrq ljsf; z'Ns ;DaGwL cGo k|lqmofut s'/f rnlrq
ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
rnlrq ljsf; z'Nssf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .

391

Вам также может понравиться