Elementi elektroenergetskih

sistema
Kapacitivnost pravolinijskog provodnika
Poduna kapacitivnost trofaznih vodova
Poduna kapacitivnost trofaznog voda sa fazama u snopu
Poduna kapacitivnost dvostrukog voda na istim stubovima
Poduna aktivna odvodnost nadzemnih vodova
Korona

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
Elektrino polje cilindrinog provodnika:

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
Kapacitet je po definiciji odnos koliine
naelektrisanja na elektrodama i napona izmedju
elektroda.
Q [C ] Kulon

U [V ]Volt
C [F ] Farad
C=

Q
1C
1F =
U
1V

C=kapacitivost sistema elektroda, U = napon izmedju elektroda

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
Elektrino polje je u okolini cilindrinog
provodnika radijalno:
E X = 0, za x < r
EX =

1
, za
2 0 x

xr

q - poduno naelektrisanje provodnika C

km

0- dielektrina konastanta vakuuma,

109
0 =
36

6
F 10
m = 36

F
km

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
1
V
=
Za x r E X =
2 0 x
x
q

V potencijal (skalarna veliina)

Potencijal take A na rastojanju x od centra provodnika:
Vx = E x dx =

q
2 0

ln x + V0

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
V0 -integraciona konstanta koja zavisi od izbora

referentne take nultog potencijala

Ako je na rastojanju x0 , potencijal jednak nuli, tada sledi:
x = x0
q
q
V = x = 0 0 = 2 ln x0 + V0 V0 = 2 ln x0
0
x

0
0

Konano se dobija da je potencijal take na rastojanju

q
x0 , pri emu se ne sme usvojiti da je
x Vx =
ln
2 0

x0 u , x0
/

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
Iz elektrotehnike, poznato je da se zemlja moe
ekvivalentirati sa provodnikom q na rastojanju h .
Pri proraunima c provodna ravan (zemlja) moe se
zameniti fiktivnim provodnicima, odnosno likovima u
ogledalu stvarnih provodnika. Suprotnog su
naelektrisanja. Pod tim uslovima , elektrino polje u
prostoru iznad provodne ravni se ne menja zamenom
provodne ravni fiktivnim provodnicima.

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
Potencijal na povrini provodnika je:
Vx = r = Vq + V q

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
q

h
ln , gde je:
Vq =
2 0
r

h -udaljenost provodnika od take nultog potencijala,

zemlje

r -udaljenost centra od povrine provodnika (od mesta na

kome se rauna potencijal)

2.4.3.1 Kapacitivnost pravolinijskog

provodnika
q
h
V q =
ln
(2 h r )
2 0
Vx = r

2h
=
ln
-potencijal na povrini provodnika
2 0
r
naelektrisanog sa q
q

2.4.3.2 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema (bez zatitnih uadi)
Vod koji je u elektromagnetnom smislu simetrian
(fazni provodnici, postavljeni u temenima
jednakostraninog trougla) u elektrostatikom
smislu nije simetrian.
Asimetriju izaziva zemlja koja je provodna za
razliku od vazduha, dok je u magnetskom smislu
priblino jednaka vazduhu.
U elektrostatikom smislu vod moe postati
simetrian, ako se izvri preplitanje faznih
provodnika, tako da se u proseku svaki fazni
provodnik nadje u istom poloaju u odnosu na
zemlju.

2.4.3.2 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema (bez zatitnih uadi)

2.4.3.2 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema (bez zatitnih uadi)
Zbog transpozicije, uzimaju se srednje vrednosti:

hSG 3 f = 3 h1 h2 h3
DSG ij = 3 D12 D23 D31
DSG ij ' = 3 D12 ' D23' D31'

2.4.3.2 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema (bez zatitnih uadi)

hi = H i

2
f max
3

hi - zbog razliite visine provodnika du trase

2.4.3.2 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema (bez zatitnih uadi)
Fazni provodnici, zbog ugiba nisu strogo pravi i
horizntalni. Pri izraunavanju c treba raditi sa srednjim
2
visinama veanja faznih provodnika: hi = H i f max , gde
3
je H i - visina taaka veanja provodnika.
2 0
55.55 10 9
F
c=
=
DSG ij 2 hSG 3 f
DSG ij 2 hSG 3 f km
ln

ln

r
DSG ij '
r
DSG ij '

2.4.3.2 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema (bez zatitnih uadi)
Priblino se moe napisati:
F
55.55 10
km
9

c=

2 0
D
SG ij
ln

2 hSG 3 f

(2 hSG )2 + (DSG ij )

D
SG ij
ln

2 hSG 3 f

(2 hSG )2 + (DSG ij )

Ovakav nain je pogodan jer ne mora da se rauna

DSG ij '

2.4.3.3 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema sa provodnicima u snopu

2.4.3.3 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema sa provodnicima u snopu
Ako je ispunjen uslov: AB, BC , CA >> R , R >> r ,
moe se izraunati ekvivalentni poluprenik:
resc = n n r R n 1

(Razlika u odnosu na induktivnost, je to se rauna

sa ,,pravim poluprenikom, a ne sa re )

2.4.3.3 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema sa provodnicima u snopu
Kod prorauna se koristi izraz:

2 0
55.55 10 9
F
c=
=
DSG ij 2 hSG 3 f
DSG ij 2 hSG 3 f km
ln

ln

resc
DSG ij '
resc
DSG ij '

DSG ij = 3 AB BC CA = 3 D12 D23 D31

2.4.3.3 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema sa provodnicima u snopu
Moe se premestiti da je resc > DSG sop

DSG sop - sopstveno srednje geometrijsko rastojanje pri

proraunu induktivnosti provodnika u snopu.
DSG sop = n r R
n

n 1

, gde figurie re umesto r .

DSG uz
l x = 2 10 ln
;
DSG sop
4

re = 0.7788 r - za nemagnetne materijale ;

re = (0.85 0.95) r

2.4.3.3 Poduna kapacitivnost trofaznog

sistema sa provodnicima u snopu
resc > DSG sop je posledica injenice da magnetno
polje postoji unutar provodnika, a elektrino samo
van provodnika.
Generalno, sa poveanjem broja provodnika po
fazi, ekvivalentni poluprenik raste, ln opada, pa
ukupna kapacitivnost raste.
Npr: Sa poveanjem broja provodnika,
kapacitivnost raste

2.4.3.4 Poduna kapacitivnost dvostrukog

voda na istim stubovima

2.4.3.4 Poduna kapacitivnost dvostrukog

voda na istim stubovima
Ako su ispunjeni sledei uslovi:
istoimene faze moraju biti simetrino
rasporedjene u odnosu na vertikalnu osu stuba
oba voda moraju biti transponovana
oba voda moraju biti istog naponskog nivoa
preseci oba voda moraju biti jednaki

2.4.3.4 Poduna kapacitivnost dvostrukog

voda na istim stubovima
Priblian izraz za kapacitivnost jedne faze je:
2 0
55.55 109
c=
=
DSG DSG ij '
DSG DSG ij '
ln

ln

r DSG ii '
r DSG ii '

gde su:
DSG = 3 D12 D23 D31
DSG ij ' = 3 D12 ' D23' D31'

DSG ii ' = 3 D11' D22 ' D33'

F
km

2.4.3.5 Red veliine podune

kapacitivnosti
Priblino se moe napisati:
55.55 109
c
DSG
ln
r

F
km

Pre je reeno da je odnos DSG u opsegu (150 900) ,

r
pa je:
F
c = (8 11) 10 9
km
F
c 10 8
km

2.4.3.5 Red veliine podune

kapacitivnosti
Susceptansa:
b = c = 314 c = (2.5 3.5) 106 [S ]
b 3 106 [S ]

Sa porastom napona (U), r raste bre nego DSG

DSG
opada, odnosno ln
opada, pa c raste.
r

DSG

2.4.3.5 Red veliine podune

kapacitivnosti
r izrazito raste kada se ima vie provodnika po
fazi (u snopu): resc = n n r R n 1
Kapacitivna reaktansa, odnosno otona:
1
1
jX C =
=j
jb
b
M
xC = (0.3 0.4 )
km

2.4.4 Transpozicija provodnika

Ovi izrazi za L i C su izvedeni pod predpostavkom

da su sopstvene i medjusobne L i C pojedinih faza
jednake.

2.4.4 Transpozicija provodnika

Prethodna nn je ispunjena:
za induktivnost:
ako je vod simetrian (u geometrijskom
smislu), tj. ako su mu provodnici u temenima
jednakostraninog trougla
ako nije geometrijski simetrian, ali je izvrena
transpozicija provodnika
za kapacitivnost:
ako je izvrena transpozicija provodnika

2.4.4 Transpozicija provodnika

Za transpoziciju su potrebni specijalni i skupi
stubovi, na kojima se vri preplitanje faza.
Praktino, transpozicija se vri za vodove najviih
napona ( U n 110kV ), koji su dui 100km.
Za krae vodove, transpozicija se vri u
trafostanicama, tako da su sa aspekta sistema L i C
pojedinih faza, priblino jednake.

2.4.5 Poduna aktivna odvodnost nadzemnih

vodova (otona aktivna otpornost)
Pre je bila prikazana zamenska ema sa
raspodeljenim parametrima:

2.4.5 Poduna aktivna odvodnost nadzemnih

vodova (otona aktivna otpornost)
Otona aktivna otpornost nadzemnih vodova se
javlja usled:
Nesavrenosti izolatora, odnosno prljanja
povrine izolatora, preko koje dolazi do
odvodjenja struje (unutranja aktivna otpornost
dielektrika izolatora je , te su svi gubici aktivne
snage, skoncentrisani na njegovoj povrini)
Pojave korone, odnosno jonizacije vazduha u
okolini faznih provodnika. Korona se javlja u
sluajevima kada elektrino polje na povrini
faznih provodnika postane vee od kritinog
elektrinog polja za vazduh.

2.4.5 Poduna aktivna odvodnost nadzemnih

vodova (otona aktivna otpornost)
g = g I + g korone
1
g = = f - (U, vremenskih uslova, stanja povrine
r

izolatora)

Pri lepom vremenu i kada je dobro dimenzionisan i

odravan izolator (pr. Kad nema korone)
g kor

M
= 0, r = 20
km

s
s
6 S
g = g I = 0.05 << b = 3 10 = 3
km
km
km
1
1
M
M
r = = 20
>> X C = = 0.35

g
b
km
km

2.4.5 Poduna aktivna odvodnost nadzemnih

vodova (otona aktivna otpornost)
Pa se u veini prorauna g , odnosno r zanemaruje.
Ne zanemaruje se u mreama sa izolovanom
neutralnom takom
Ne zanemaruje se u mreama sa kompenzovanom
kapacitivnom komponentom struje zemljospoja.

2.4.5.1 Korona
Korona je pojava jonizovanog vazduha (jonizacije
vazduha) u okolini faznih provodnika, koji u
okolini provodnika postaje provodan, ime se u
elektrostatikom smislu poveava prenik
provodnika.
Elektrino polje na povrini takvog ekvivalentnog
provodnika se smanjuje i prestaje dalja jonizacija
vazduha.

2.4.5.1 Korona
Korona ima vie loih i jednu dobru osobinu:
Loe osobine:
Uveanje gubitaka aktivne snage
Buka
Radio smetnje
Razvija se ozon koji nagriza provodnik
Dobre osobine:
Priguuje udarne naponske talase atmosferskog
porekla