Вы находитесь на странице: 1из 276

'**.

TRADUCIDA

DE IA LENGUA CASTELLANA
EN LENGUA

I1F0T11 HSXITUL
Con otras adiciones

tiles y necesarias para la educacin catlica

excitacin la devocin cristiana.

-.$ur

ixmtma

fu\m toSilira,

Cura Beneficiado presentado por Su Majestad, del


partido de San Juan Yaiiee y Taneche.

DEDICA ESTE CORTO TRADAJO


LA

Emperatriz de los Cielos Nuestra Seora la


siempre Virgen Mara.

OAXACA.
L

San-German, cargo de Juan Mariscal.


Calle de San Pablo, nmero 2,

Eeimpreso en la

tip.

de

1882.

;?> ii

Illmo. Seor: El Presbtero D. Juan Crisstomo Velasco, Cara Prroco de San Juan Yagavila, ante V. S. Xilina, y con el ms profundo res-

peto digo: que vivamente interesado en la propagacin de la Doctrina Cristiana en idioma zapoteco nexitzo, y principalmente en mis feligreses
y pueblos comarcanos, por ser ste su idioma, y
contenindose tan importante enseanza en el
Catecismo antiguo del Padre D. Francisco Pa-

checo de Silva, que siempre, y particularmente


en el tiempo presente lia sido y ser de mucha
utilidad y auxilio, as para los fieles como para
los ministros sagrados;

Por estas razones, V. S. I. suplico y pido humildemente se digne concederme su superior


licencia, para que expensas mias se reimpri-

ma

expresado Catecismo, previas las condiciones que V. S. I. tenga bien imponer; en cu-

ya

el

licencia recibir especial gracia.

San Juan Yagavila, Enero

1?

de 1881*

Hlmo. Seor.
~(cm iptotomo Peaco*

Oaxaca, Enero 9 de 1881.Pase este ocurso


con el Catecismo de la Doctrina Cristiana en el

idioma zapoteco nexitzo, que se


Chantre Dignidad de esta Santa

refiere, al Sr.

Iglesia Catedral, Lie. D. Florencio


Matas Castellanos,
quien nombramos para su censura,
y en vista de
su informe se proveer. El Illmo.
Seor Obispo
de esta Dicesis as lo decret
firm.

w.

za/ze.

Ante m,
jko-mo

(u.

ipamacno

Secretario.

Illmo. Seor: Correspondiendo


la comisin
con que V. S. I. se ha dignado
honrarme, pesar
de ser escassimos mis conocimientos,
he revisado el Catecismo de la Doctrina
Cristiana que
en idioma zapoteco nexitzo
escribi el Padre
D. Francisco Pacheco de Silva,
vertido de nuestro texto castellano, el cual
Catecismo pretende
reimprima el Sr. Cura Lie. D. Juan
Crissto-

se

iio

Velasco.

Me

parece exactamente trabajado


y en un todo conforme con nuestro Catecismo,
tan antiguo y tan recomendado en su pureza
y solidez
por tantos Venerables Prelados
en casi todo el

teniendo, adems, su frente


cristiano.
repetido Catecismo varias aprobaciones de
muy agraves censores, no me queda que decir

Orbe

el

otra cosa sino que su reimpresin, y ms en las


circunstancias actuales, ser no slo til, sino
necesaria para la gloria de Dios y salvacin de
las almas.

Este es mi humilde parecer, que someto al


ms acertado de V. S. I.

Oaxaca, Junio 21 de 1883.


Illmo. Seor.

^7
tcenco

OM.

ipaietanc.

Oaxaca, Octubre 6 de 1883.Visto el preseny las razones que se nos exponen por
el Seor Gura suplicante y de conformidad con
el parecer del Sr. Chantre Dignidad de esta Santa Iglesia, Lie. D. Florencio Matas Castellanos,
quien nombramos para la censura, y quien lo
encontr con total arreglo al Catecismo castellano, sin tener que tachar, y antes bien encarece

te ocurso

la reimpresin;

como

lo pide,

concedemos nues-

tra superior licencia para que se imprima el


Catecismo de la Doctrina Cristiana en el idioma

Zapoteeo Nexitzo, de que se hace referencia;


y Nos, para excitar y protejer Ja piedad de los
fieles, mandamos que nuestro costo
se tiren 300
ejemplares ms y concedemos cuarenta dias de
indulgencias todos los fieles que leyeren ensearen otro, cualquiera perodo parte de la
Doctrina contenida en dicho Catecismo. El
Illmo. Seor Obispo de esta Dicesis,
Doctor D.
Vicente F. Mrquez y Carrizosa as lo decret

firm.

Opispo de Antequera, Valle de Oaxaca*

Ante

ymoC> 0.

mi

u jpamamoj

Secretario

DEDICATORIA

BEIM DE LOS

NGELES,

MARA

SEORA NUESTRA
camina mi insuficien%p la fuente del Sol
Angecia por luz, esclarecida Reina de los
encuencristales
sus
les, Mara, para que en
luces mi
tre noticias, y en sus rayos logre
ignorancia. Para todo tienes, maravillosa
in
Criatura: Parvus fons crevitinfluvmm,
\_Esth.
6.]
10,
est.
lucem, Solemque conversus
Pues eres la fuente pequea que creciendo

&

en

rio, se

mir en

sol

trasformada.

Euente

IV.

de luz te llaman
ceno:

Fons

el

Taumaturgo y

el

Dama-

qui cunctos in ipsum crecentes, illuminat. [8an Oreg. Taumat.,


serm
lucs,

vnAnunhat.] Para que se conociese


que los
que nos acogemos tu Patrocinio
hallamos
en ti una fuente perenne para ser
en
nues-

tras facultades fecundos,

y una luz para


proceder en las enseanzas claros:
Fons lucs omnem hominem illuminantis.
[8. Joan
Damac] Uno y otro he pretendido en esta

obra: lo fecundo para usar de


las voces mas
expresivas y significativas del
misterio; lo
claro para que el tesoro de la

Doctrina que
enseno lo encuentre aun el menos
ingenioso y no deje de hallarle por
escondido. Todo con tutelar tan grande me lo
aseguro,
quien si llam San Bernardo luz de
ciegos
lumen cwcorum [8. ., ser. 2. in Salv.],
mo ciego voy por luz, no solo ciego por comi
cortedad, sino aun ciego por mi
amor, aunque nunca me podrn mirar con mas
buenos ojos, que cuando en el amor
v servicio
tuyo fueren mis ojos mas ciegos:
'dgalo el
otro ciego de Jeric: Abijt ergo,
lavit,
<& vemt videns [Joann, 9. I.],
que solo
cuando busc ciegas la fuente de Siloe
logro dichoso la vista: claro est, dice
Eicardo de S. Laurent., lib. 9 de lad.
Virg., si
aquesa fuente es Mara: Mara Piscina)
na-

&

lF^Aflfe~.I~4

Y.
(doria, designata

per natatoriam Siloe ad

est cwcus natus lavare oculos


ipsa enim dicitur illuilhiminaretur:
suos ut
me veo con la luz y
yo
si
luego
minatrix;
guie a
fuente de Mara favorecido, aunque
ciego:
otro

ciego
un
no ser guiar

Mam missus

otros,

mi gua, siendo
Mara Santsima mi norte fijo por mi dicha
lo fu de Jacob: Oy por mi estrella, como
para vini ser ciego el que siguiere

rietur stella ex Jacob [nm. 24, 27],


dice San
sitar con sus luces todas las tierras,
Bernardo: Ipsa est igitur nobis illa stella ex

Jacob orta, cujus radius universum orbem


in
illuminat; cujus splendor & prwfidgens
perprwsentiam
penetrat
inferos
&
supemis,
quam
lustrans, & calefaciens magis mentes
[San
vitia.
excoquit
corpora, fovet virtutes,
hom. 2. super missus est], vivificanfomentando las virentendimientos,
do
tudes y destruyendo todos los vicios; favores
que no ha de negar esta Soberana Estrella
la venturosa nacin, en cuya lengua esta
obra se le dedica, donde advierte mi cortedad, que para asegurar el conocimiento de
nuestro Dios y su ley, no pudo ser^ la eleccin mas acertada que la que hall mi felicidad en la Estrella de Mara; esta fu la
que gui los magos al pesebre, de quien

Bern.,

los

dijo

San Pedro Damiano: Erat

stella in ae-

i>2*L

vi.
re, stella in trra,

Sol in prcesepio: stella in

trra Virgo Mara, Solinprwsepio


Christus,
f A. Petr. Dam., in serm. de Epiphan.)
aunque el misino Cristo vida nuestra estando
como Sol en el pesebre pudiera por s mismo
manifestarse, no quiso sino mediante

la Esde Mara, como dijo un floridsimo


ingenio: Licet Sol in prcesepio Christus
excedens

trella

injimttes Oenitrieis suce lucem,


potuisset ipse
sme tnterventu stellw magos acl se
meare
gratice claritudine perfundere;
noluit

&

tamen

msi Matre patrocinante & impetrante,


Deipara cluctrice & illuminatriee, Magi

prmepe

lolatna,

vocati deductigue,

Deum

rent.

sie

ad

conclcala idonerum agnoseerent,


adoratit

&

(P. Ildephonsus Flores Societ.


Jesu
capit. 24 Ecclesimt., part.
2., vers
6

lect. 3 \ num 1023


J Luego para que el So'
de nuestro Dios y Seor se
conozca v busque, ha de ser la Estrella de
Mara quien lo
ensene: donde advirti
Ensebio Einiseno
habiendo dicho que era esta Estrella
Mara
la que daba voces
y clamaba: Stahatigitur
stella, do clamabat.
(In serm. de MpipJi

vers 9.)
qu deca? Xadie duda que ensenaba, y lo que enseaba
era conocer
-Uios, y esta enseanza
se diriga principalmente a la gentilidad. Ho es otro,
pues de

aqueste libro

el

asunto, sino dar conocer

i
9
'IJF-i

VII.

pequeos na Dios y sus misterios estos


las tinieblas
de
convertidos
recien
turales
Evangelio, pues
del
luz
la

gentilismo
del
Estrella
para esto solo pudo ser Mara la
dignsicosa
instrua;
los
y
que con su luz
esta Jis
llamen
que
admiracin
ma de
particular San
trella los Santos Padres, y en
n

Mat.)

Pascasio: Lingua Ccelorum. (Lib. 2,


caso
Era la gentilidad la que el cielo en este
te los
nuestra
de
Misterios
los
eran
instrua,
enseanza
que enseaba. Pues para que esa
que
importa
poco
provechosa,
sea segura y
juntamenes
no
si
lucida
estrella
sea aquesa
estrella, para
te lengua; sea, pues, lengua y

que

lo

que como

estrella

ilumina

lo

predique

como lengua: Vastorilms Angel, dice San


demosPascasio," Magis vero Stella Christm
Ccelorum,
trat: utriusque loquitur lingua
Medutriusque Cceli enarrant gloriam Dei.
instrulos
Pastores
los

tense las palabras:


yen los ngeles; pero los Magos la estrella,
porque estaba la Gentilidad extendida en
as estos
los Magos, no en los pastores; y
ngeles,
de
lenguas
instruyan
basta que los
intelisuperiores
de
espritu
todo
como
que
deinteriores
gencias, solo con locuciones
Pero
conceptos.
sus
claran y dan conocer
los

Magos

aunque

los

ha de

una estrella
que no solamente

instruir

lucida, corprea,

VIII.

con luz interiormente ilumine,


sino que como lengua aun exteriormente ensee
siendo esta estrella Mara, por ella
se ha de
ver la Nacin Zapoteca como
con estrella
ilustrada y como con lengua
instruida Porque si quitada la estrella de Mara, dijo
San
Bernardo, que no hay mas que
confusin y
tinieblas, siendo esta obra toda
de Mara, toda ha de ser claridades: Talle
Mariafo, han
Maris stellam, quid nisi coligo involvens,
et
umbramortis, etdensissimce tenebrwrelinquunturf (8. Bern. in serm. deJVativ.
Vira ) Para que por medio de esta
Seora y su Patrocinio, destruida la locura
de falsas sombras de la idolatra, venga
toda criatura, y
con especialidad la mas necesitada
por mas
tierna, al conocimiento
de la verdad de
nuestra ley evanglica, cuando
logra tantas
Iglesias el Orbe, en que no
son las Indias
menos interesadas con setenta mil
Iglesias
que las adornan, siendo todas por
Mara.
Dios te salve, esclarecida Peina,
esclama
por mi tu devoto S. Cirilo,
Salve Virgo per
quam universa creatura idolorum vesania
detenta, ad verttatis cognitionem
perducta est:
per quam Uto terrarum Orbe
fundatw sunt

-ticciesue,

(tom. 6. cono. Epipli. c


6.J Por t
dice S. Epiph., resplandeci
la Cruz en toda
.

la tierra:

Per

te

Crux resplenduit per univer-

IX.

sam terram: per te mors

coneulcatitr, et expo-

ceciderunt idola et exciliatur infemusrper


(In serm. de lad.
ceelestis.
notitia
tata est
t el camino
Yira.) Resplandezca, pues, por
esta obra;
en
hijo
tu
la Cruz de
te

seguro de
muerte y se despoja el
si por t se pisa la
t de la muerte eterna
por
triunfen
infierno,
victoria contra el
estos hijos, consiguiendo
de estos puntos
creencia
infierno por la viva
por t penecesarios:
tan
salvacin
para su
vivifirecieron los dolos y se ha excitado y
noticia
la
es
que
cado la Doctrina Cristiana
aniqulensegura de la vereda del cielo,
reminicencias
remotas
mas
las
aun
se por t
mundo, y
de la idolatra, para que en todo el
hemisoccidental
especialmente en nuestro
inclara
con
Catlica
Doctrina
ferio, sea la
eficazmenf
viva
con
recibida
y
teligencia
esta ofrezco de
te abrazada. Esta te dedico,
plansoberanas
cuyas
tu patrocinio segura,

tas

rendidamente

me

postro.

Humildsimo esclavo vuestro.


D. Francisco Pacheco de

Silva.

/<)lp&

DelM. B.

P. Mtro. Fr. Melas de Andrade,


del
Orden de Predicadores de la
Provincia de SanHiplito Mrtir de Oaxaca,
y actual Prior
del

Convento de Santo Domingo de dicha


ciudad,

Illmo. y Emo. Se.

Con

el

cuidado que pide la materia


y debo o-

to el libro que V. Sifu


servido remitirme de
Doctrina Cristiana traducida de
la lengua Castellana en engua Zapoteca
Nexitza, con otras
adiciones tiles y necesarias
para educacin y
excitacin a la devocin catlica,
por D. Francisco Pacheco de Silva etc.,
y hallo que la Doctrina contenida en dicho libro es tan
sana y pura
que es la que todos los catlicos
debemos saber'
asi para lo esencial, como
tambin para el colm
de nuestra profesin. En orden
la concordia de
las dos lenguas, no puedo
hacer juicio por la mucha diversidad que tiene esta
lengua Nexitza con
la que yo estudio; reservle
para quien le tocare, que con este podr
muy bien el Traductor sacar a luz su libro con mucho
provecho de esta
nacin serrana
Llamo este libro del traductor, aunque la doctrina
que traduce es del Doctsimo l adre Eipalda, porque
solo con traducira Ja toce suya, sin que
deje de ser del dicho Padre.
Psalm. 49 y otros nos pone el
sagrado

XI.

probable
ttulo de Asaph, y la mas
son de David;
opinin, mi ver, tiene que todos
David los comy es el caso, dice Augustino, que
punto
en
y maestreaba a
puso y Asaph los puso
ei sohim, stcut
Attrilmur
cantaban;
los
que
los
cantortbtis;
prinoiplibus
de
cantorL quifuit tinus

Texto con

David autem

sicut Avthori.

(Apud Liranvm).
que

sin
Llmase, pues, del Traductor este libro
Doctrina
deje de ser del Padre Eipalda la

que

tal punto,
contiene, pues la pone el traductor en
mucho
que la nacin Nexitza la pueda saber con
provecho suyo, pues se la da en su lengua nativa.

apstoles
su lengua nativa predicaban los
que esnaciones
las
todas

Pentecosts
el dia de
[Mistaban en Jerusalen las grandezas de Dios,
AmCristiana]
Doctrina
la
contienen
que
terios
De%.
divimus eos loquentes nostris linguis magnalia
Dios el que
(Act. Apost. cap. 2), Tan fcil era
en la
Doctrina
esta
entendieran
estas naciones
los
lengua de los Apstoles, como el hacer que
naciolas
de
lengua
la
en
prediquen
Apstoles la
no de
nes. Con que el que fuese de esta suerte y

En

que
aquella, tiene misterio, y es, mi ver, el
Doctrina Cristiana con ms provecho se aprende
la

Muy
en la lengua propia que en la que no lo es.
provechoso, pues, ser este libro para esta NaLas lencin, y de corona honorfica para Y. S.
el Esmanifest
se
dia
ese
guas de fuego en que
que
pritu Santo, dice el erudito padre Alapide,
Apstoles
los

infundi
que
las
eran smbolo de
genpara predicar: Multa ergo IAngua multplices
Cirilo
San
dice
Y
reprmentabant.
tum linguas

"

sai

XII.
^.11.

TT-

D ' qUe
aSetaron sobre * cabezas de los Sagrados
,
Apstoles
o unas D nevas y espiritualeshonrndolas

SsTS?

(W

(mquttySuper illas, ut nova Corona


spirnatr
hnguas tgneas imponantur
CapiU iUorlX

17J

Y si,

como

CaZ

dice Agustino, los


seores obiT

ApSesetS

dG ,0S

4&'C^oK
SS
ensear

^.postles se hallan con


nuevas Coronas Esr.*i
tuales adornados, cuando
se hallan con n

lenguas para mediante


ellos,
la Doclr
las naciones de su
caJ>
?Au'

na Cristiana

Padre fepufe 6 n la forma


de estas lenguas de
fuego, de las cuales dice,
que cada nn 2? ]f, /
asiento era una, y de a parte
Ve d

t pS

te

"> alante
lile coi Jmf"' "*V
", *>

SS
* Mte *" hUsw.
3*
r
LfdTia rih? m
;r '"? fe*-

Paral

*s

ti

R?

hnguw] qlm ezurgens in plures


linquas omi

5,

XIII.
Iglesia,
to para la edificacin y ornato de la
traductoy aun por eso estos intrpretes y
significa
res se les da lugar entre el oro, que
los maestros sabios, en sentir de S. Gregorio:

Aurum

significat Sapientes. (Laurete, Veri).


la plata smbolo

Aurum, &. Argentum) Y


de los Elocuentes oradores,

como

dice

Or-

genes: Argentum significat elocuentes verbi. Porque este lugar se grangean con este trabajo, y mas cuando es para ensear la Doctrina Cristiaua los nios por la edad por su
corta capacidad. Sentado en medio de los doctores hallaron a Jess, Mara Santsima y

Jos [despus de tres dias perdido por nuestro


amor] Post triduum invenerunt illum in Templo
sedentem in medio Doctorum. Y el tiempo antes
dnde estuvo? [pregunta y resuelve devoto
Certe
f
dulcis puer ubi eras
San Bernardo]

cum aUqubus

tuce

oetatis

puerulis sccretorum

mijsteria profndelas. (Serm. infine Operum) Estuvo, dice, entre otros nios de su edad,enseu-

doles los misterios de los secretos divinos que


contiene la doctrina cristiana. Pues quien despus de este ejercicio le buscare, vaya al Coro
de los doctores, que all le hallar, hacindose
lugar entre ellos; y por eso halla mi juicio al
traductor de este libro en este Coro; y como li-

bro de tal traductor ser conveniente se d la


estampa. Este es mi parecer, salvo meliori, etc.
De este convento de Etla, Noviembre 26 de
1686 aos.

Fr. Nicols de Andrade.

i"B8Bl

XVI.

Be

los

muy

rales

de la

reverendos Padres Predicadores GeneFr. Bartolom de Alcntara, Prior


actual
Tilla de Cuilapa y Fr. Gonzalo
de Al-

cntara, Religiosos del sagrado Orden


de Predicadores de la Provincia de San Hiplito
Mrtir de Oaxaca.

Por comisin y mandato del Illmo.


y Emo
Sr Dr. D. Isidro de Sariana
y Cuenca, Obispo
ele la Santa Iglesia Catedral
dla ciudad de Antequera, valle de Oaxaca, del Consejo
de su Majestad, etc.
Con el cuidado que pide la gravedad e importancia de la materia, una
y otra vez

hemos visto, ledo y exactamente examinado


este libro cuyo ttulo es: Boctrina
Cristiana, con
otras adiciones, traducida de la lengua
Castella-

na en /apoteca Nexitza por D. Francisco


Pa-

checo de Silva, beneficiado del partido


de Yaheeasi en lo teolgico como en lo
traducido en
dicha lengua nos ha hecho, si no
censurar sentir que en todo este libro
acompaa como su
ministra a la Sabidura la elocuencia,
que
esta dilata su facundia para
persuadir acomodndose a los sugetos fin de aprovechar,
Fst
Mtmstra, comesque Sapientice, uber, lata
et ad
motus ammorum vulgique sensus
acommodata.
(Joseph Lang. Polianth. Yero, eloquenties.)
Suele

XVII.
trabajo de
el autor
el arte y
pueda
que
bien,
mostrado
de esta ha
airosa, tan elegante
la inteligencia formar tan
uu lengua, y otra
pleitee
que
traduccin
fclia
trabajado el auto*
las ventajas de primera; ha

et peligroso y de ordinario infeliz


los que en extraa lengua traducen,

el

mas

los mu*
(aun si es obligndole los pocos aos y
de calibro
este
ministerio)
del
chos embarazos
fervoroso,
nas lo que pudiera el espritu ms
ms encendido, de ms ocio y de mayor pruden-

esta doctrina es (sobre proficua) elecuriosa, una y otra lengua ensesublime,


fante,
con
a elocuente, instruye con verdad, persuade
haque
Doctrina
devocin.
con
edifica
celo y
elocuente,
verdica
celosa,
y
llamos tan devota,
entram un tiempo nos advierte que siendo de
est
dos
en
divida
le
no
sentir,
bos tan uno ei
este
parecer en las razones juntas con no tener
infaregia
la
disuene

que
alguna
cosa

cia.

Toda

libro

de nuestra Santa Fe y
bres, merecen a su autor la
As lo sentimos
salvo, etc.
de Santiago de Cuilapa, en
de Diciembre de 1686 aos.
lible

cristianas costumlicencia que pide,


en este convento
once dias del mes

Fr. Bartolom de Alcntara..

Fr, (rnzalo de Alcntara*

*SL

rfSfflK,

xviii

k u

Licencia
.

En

Seora

ItrsM

ciudad de Antequera, Valle


de OaJcaca, en nueve dias
del mes de Enero
d
mil seiscientos ochenta
y siete aos, el Ulmo:
Isi(lro de Sariflana
y Cuenca'
r!Obispo \de este Obispado, del
Consejo de s
Mgestad, etc. Mi seor: habiendo
risto loa
informes y parecer de los
BR. PP. Maestro
d And afle; Pli0r Gl h
"
nt6
de sfn?n domingo de
; esta
ciudad, Pr. Gon5
i
C n ta
y Pr Bartolom" de Al
l
cantara, del
Orden de predicadores, del
Br
y
Juan de Zavala, Beneficiado
en eV partklo
de Yagavila: Dyo que
concedia, v concedi
la

'

Sn7ar r qUe * a pUeda


CHstmm
e

ira in-iiir el libro

ut^n^1r
a
Zf'T f^naen

>

*******

la Zapoteen

Nexza,

tm y ^rias para
y excitacin la devocin Cath&
francisco Pachte
ae Sillr r
0ura Bene ficiad(), Presentado

laeZZ

la educacin

m Majestad

^L^

or

'

del Partido de

lieey Tancche

**.\

San Juan

lo firm S. S.

Ante m,
Notario pblico.

Illma

XIX

APROBACIN
J)el

B. P. Bernab de Soto, Provincial actual de


Compaa de Jess de esta Nueva-JEspaq.

Jcf

Excelentsimo Seor;
Obedeciendo al mandato de V. Exc., he \e\dq
toda esta Doctrina Cristiana en Espaol: sin
que tenga en este idioma posa digna de reparo.
Pero si la traduccin en lengua Zapotepa corresponde fielmente a la Castellana, ni yo lo puedo .asegurar, ni sugetQ alguno d esta provincia
de Nueva-Espaa de la Compaa de Jess, porjque nunca ha administrado, ni espera administrar en ella, por no ser idioma trascendental, sjio especialsimo a Iqs naturales del valle dp
Oaxaca.
Mxico, 2 de Febrero de 1637 aos.

Muy

humilde capelln de Y. Exc.

Bernab de

Soto.

XX.

JREMISION
DelM. R.

P. Mtro. Fr.

del

Juan Mndez, Prior Pro-*


Provincia de San Hiplito Mrtir
y
Orden de Predicadores de Oaxam.

En

virtud de lo que so

viudal de

la

me ordena en el decre-

Excmo. Seor Virey de esta Nueva-Espaa, remito este libro cuyo ttulo es Doctrina
to del

Cristiana traducida de lengua Castellana en


lenal E. P. Predicador General Fr. Jos de Escobar, Prior de
Nuestra
Convento de K. P. Santo Domingo Soriano de

gua Zapoteca Nexitza,

ciudad de Antequera, para que corno perito


en dicha lengua diga su sentir, y se logre el
justo celo con que S. E. me ordena. En
esta nuestra casa de Tlicozapotlan, en diez
de Abril de
mil seiscientos ochenta y siete aos.
la

Fr. Juan Mendez f


Prior Provincial,

ZWti

XXi.

APROBACIN
Escolar,
Pe M. B. P. Fr. Jos de

del

Orden de

San Hiplito
Predicadores de la Provincia de
General
Predicador
y Prior
Oaxaca,
Mrtir de
de diSoriano
Convento de Santo Domingo
del

cha ciudad.

Muy

E. P.

% M. Provincial:

Excmo. Seor Conesta Nueva-Espade


Virey
de de la Mondara,
examine
a me manda V. P. M. R. vea, lea y
granmuy
cantidad)
la
en
pequeo
(si
un libro,
todo lleno de amor
de en la sustancia, por estar
titulo del lide ios y provecho del prjimo; el
de lengua
traducida
Cristiana
bro es: Doctrina
con otras
Castellana en lengua Zapotee Nexitsa,
educacin
la
a,
pal
necesarias
adiciones tiles y
catlica, y dije muy
y excitacin la devocin
para la enseantanto
serlo
por
bien (necesaria)
como tiernos en
za de estos pobres indios, que
del alma, que es
sustento
el
que
necesitan
la fe
les
st
Cristiana, se
la palabra de Dios y Doctrina
as, llevado ms
nios;
los

y
leche
la
como
d
con toda
de la curiosidad que de censura, le
cualidaatencin este libro, y hall en l las tres
DocAnglico
Nuestro
dice
que
des de la leche
Questor Santo Toms en su secunda secunda,
Por U
tioa 190, Artculo Primo ad Quartum;

En

virtud de! decreto del

F%ts* ir.

hermosura que consigo tiene; por la


dulzura que
causa; y por la facilidad con
que ] a abraca el

entendimiento.

Condnese

este libro de galantes


palabras

como zapotecas) que lo hermosean; de suaves devociones


que lo endulzan;
de mucha facilidad en uno y en otro idioma, y
para que no solo los nios (de esta
nacin Nexitza )
sino tambin los mayores lleguen
por l al conocimiento de Dios, de la t,
y de sus misterios.
siendo su autor el Lie. D, Francisco
(asi castellanas

Pache-

co de Silva, Gura Beneficiado por


st Majestad
del Partido de S. Juan Yaheey
Taneche, quien
conozco por uno de los ms peritos
en esta lengua, halle vencida la dificultad
que' bal mi
pan Padre S. Agustn, en la traduccin de
las
lenguas pare.ciei.dole este Santo
Doctor casi
imposible: Sunt enim qumhm
vera ceHarwtti
linguarum, qua in usum alterivs Ungnce,
per in-

terpretattonem transir non possun't


ho. 2. de Doct. Chrst, cap. n.
tom. 3.)

&

(S Ano

Y todo
nace de ser el autor tan eminente
en dicha lengua; y as por esto, como porque
este libro ser
para el servicio de Dios, aumento
de la fe y provecho del prjimo, merece la licencia
que pide

el autor, salv, etc.

En

este convento de nuestro

Padre Santo Do-

mingo fSorianode Anteqnera, y Abril 22


de

1687,

Fr. Jos de Escobar,


Predicador General y Prior de
Soriano.

xiilh

Licia

le

su

Excelencia.

Portocrrerb Lazo de la Vega;


Comendador de la ZarMonelova,
la
de
Conde
Alcntara, del
Iza en la Orden y Caballera de
Consejo Supremo de Guerra, Cmara y junta
de Indias, Vrey, Lugar-Teniente, Gobernador
Capitn general de esta Nueva Espaa y Presidente de lia Real Audiencia de ella, etc.
Por cuanto l). Francisco Pacheco de Silva,
Cura Beneeido del Partido de S. Juan Yahe
y T neche, del Obispado de Oaxaca, por memodirial que ante m present, me hizo relacin
ciendo: que habindome pedido licencia para dar
la imprenta un libro titulado Doctrina Cristiana, que habia traducido de la lengua Castellana
la Zapoteca y Nexitza, de los naturales de su
jurisdiccin, lo habia remitid<Val K. P< Provincial de la Provincia de S. Hiplito Mrtir de la
jurisdiccin de Oaxaca, del Orden de Predicadores, el cul lo habia remitido al E. P. Predicador Fr. Jos de Escobar, Prior de Soriano,
que habla y entiende dichas lenguas, y habindolos visto dio su parecer, diciendo merecer dicha licencia, como constaba de su informe, que
'me demostraba, suplicndome fuese servido con

Don Melchor

LVfiSPL

XXiT.
su vista de concederle licencia
para poder imprimir dicho libro, en cualquiera
de las imprentas de esta Gobernacin en
que recibir mercedy por mi visto, atento atenerle concedida el Seor Obispo de aquella Dicesis
licencia para dicha impresin, y en conformidad
del dicho informe hecho por el dicho P. Fr.
Jos de Escobar a los veintids de Abril
pasado de este presente ano, en que const no hallar
inconveniente, ni cosa contra nuestra
Santa F Catlica v
ser para el provecho de los
feligreses de aquel
partido; por el presente, por lo
que toca este
Superior Gobierno, concedo licencia
al dicho
-Lie D. Francisco Pacheco
de Silva para que en
cualquiera parte de esta Gobernacin,
pueda y
de a la imprenta el dicho libro intitulado
Bohtnna Cristiana, j o pu< da ejecutar
cuatouiera
impresor en virtud do este Despacho
sin que se
Je ponga estorbo, ni embarazo
por nino-una persona. Fecho en Mxico, veintisiete
de Mayo do mil seiscientos ochenta y siete
aos
i

El Conde

de la Mondova.

Por mandato de su xcoTncia,

*jrw>

PROLOGO AL LECTOR

sido (amigo lector) de cuidadosos ingenios, habiendo de sacar a luz sus

desvelos, poner a la vista las causas que


darlos la estampa les motivaron, para excisientar los afectos y captar las voluntades,
tras
llevarse
cosa
una
poder
no"
evidente
do

Acierto

lia

de la voluntad el afecto, si no precede el


conocimiento, segn el filosfico axioma:
as pronihil volitum, qain prwcognitum.
poner la materia y dar luces de los motivos es dar a conocer la obra, para que sta
conocida, se aficione la voluntad, y se rinda su asecucion el deseo: y aunque esta
prevencin no carecer de visos de superdoy
fina por la pequenez del cuaderno que
solicit
al registro de tus ojos, no obstante,
anticiparla, por obligarte que disculpes los
crecidos defectos del corto volumen con prucarioso afecto, sin el cual el hudente
s

bspl

XXVI.
temerario se arroja,
poco
cuerdo se precipita la censara: el y
motivo,
pues, que me ha impelido dar
al comn

mano dictamen

registro esta traduccin, ha sido


la anexa
obligacin la dignidad de cura, que
indignamente obtengo, determinando cuidadoso,
no esconder ingrato el talento, antes s
obrar
con el, segn el caudal corto de mis
pequeas fuerzas, para que ceda en logros
de las
almas, mirando que en este punto
es en el
ministerio la cosecha abundante,
y los obreros pocos, que dilata esta via
mucho sus
espacios. Messis quidem multa,
operarii autem pmcci. Luc. 10.
siendo los minis-

tros pocos,

porque los que padecen el hambre son muchos, tem no experimentar


pesar de mi descuido, aquella
lamentable queja de Jeremas: Parvuli petierunt
panem,
et non erat qui frangeret
eis.
O que cayeran sobre el descuido de mi negligencia
a fuerza de mi pesar, las otras de
zequiel'
no menos pavorosas que ponderables:
(Justos, Gustos quid de nocte,
Gustos? Haber
hecho eleccin de esta doctrina,
y no de
otra, es porque con ella mis
primeros maestros me abrieron los ojos la
luz de la inteligencia de tan soberanos misterios,
v as
jungu, conforme la obligacin
de discpulo agradecido, caminar siempre
las som-

XXVII.
bras de su doctrina, que sobre segura y cierta es la ms corriente y en comn aplauso
recibida, y aadiendo su seguridad y firmeza* ser el primer pan que de aquellas liberales manos recib, bien ser que repartan
las mias, medida de mis fuerzas el que alcance en mi educacin primera, con que
podr decir con el Doctor de las gentes:

Que el
aceepi quod tradidi vobis.
confesar sus maestros y comunicar su
doctrina es aprobada cordura, y heroico dictamen de un bien concertado ingenio. Etenim benignum (ut arbitror) et plenum ingeater, per quos feceris, decia
nii pudoris
Plinio, y aunque en la apariencia se desmentir la obra de los afanes de trabajosa
por atenderse ya explicado su asunto con
toda la traduccin de una lengua en otra,
fuera de venir cercada de molestias varias,
trae consigo la novedad de traducirse en extrao idioma; y esto basta para que la obra
no recabe pensiones de fastidiosa. Ut opus
quod de hispir atione aggredior, neququam
lectori fastidiosum sit, nter ea quce novitve-

Ego enim

tera ea etiam ei, qua non novit, nova repreSan Gregorio, prlogo al libro de
sentat.
Donde te puedo asegurar la filos reyes.
delidad, en el sentido' de la letra con toda
propiedad y certeza en el hablar, lo claro

asii

XXVIII.

en la inteligencia de lo
explicado, blanco
que anhela el qne traduce, como
ensea el
^pgel de las escuelas en el
prembulo al
Primero de sus opsculos. Ad
officium boni
tramlatons pertinet, ut ea, qme sunt
CatholiCwMtdet, transferem, servet
senientiam; mutet autem modum
loquendi, secundum proprtetatem hnguce in quam
transfer. Advirtiend(v qne aunque el E. P.
Predicador Pr.
Juan de Cordova, de la siempre
Ilustre y
esclarecida Pamilia Guzmana,
maestra mia,
norma y espejo de vigilantes
ministros, se
tiene avisado con erudicin
v acuerdo en el
principio de su vocabulario
zapoteco, el modo de leer esta lengua; juzgu
por conveniente aadir algunas notas
que ahora te
pondr a los ojos, por parecer
necesarias semejantes advertencias para su
exacta noticia y mas clara inteligencia,
y en in, ad*
vierte que el fin es uno
y los motivos son
dos, uno el bien espiritual
y provecho de las
almas, y que tengan estos
pequeuelos quien
les distribuya el pan
saludable de la doctrina evanglica, pues con este libro
aunque
pequeo, podrs hacer los frutos
que un docto poeta recopil en este
verso:
Proderis ecce alus, proderis ecce
Ubi.

El segundo,

aliviar las zozobras continuas

XXIX.
de los ministros evanglicos, que menos diEl fin es, que resulte
ficultades padecern.
Dios, quien se de
gloria
honra
ello
de
y
ben enderezar todas las lneas de nuestras
obras, como su propio centro.

#*:

t&an*

ssnssa
Siempre que hallares dos letras vocales
duplicadas, ora sea en principio, ora en medio en fin de diccin, las pronunciars
unida

la

primera con

la segunda,

haciendo-

la larga en el acento
y pronunqiacion; y
nunca que hallares dos vocales las separes
ni las leas desunidas ni hagas breves, porque
le vara sustancial mente
y pasa distinto
sentido hacer la breve larga y la larga breve,

principalmente en las finales. ]STo as


las letras consonantes, aquestas las
has

en
de

pronunciar siempre ambas, haciendo la fuerza en la primera y quebrantando en la


segunda, v. g. acca, palla, canna, tappa, catti.
Ejemplo de todas tienes en la latinidad,
las ce, como accipio, las 11, como
alloquor,
las mi, como annus, las
pp, como appareo y
las tt, como amitto.

Siempre que hallares que cualquiera


#
u y la u una dos ii, liquidars

se le sigue

r*il**2mZLm

'**ZCWi

?>

II

XXXI.

y solamente se liquida cuando se le


guen una dos ii la *, y no si le siguen a,
pronuncian como las
c, e, porque stas se
si-

la u,

se escriben con b.
Advirtete de un no que bailars muchas
bailares
veces repetido, que siempre que lo
antepuesto es relativo de persona segn el
besentido de que se va hablando, v. g., No
siemPero
cielo.
el
cri
quien
nixee Ybaa,
pre que hallares pospuesto este no, denota y
Xinaano,
refiere mujer nicamente, v. g.,
Lotzeeella
de
padre
Xocino,
madre de ella,
hallars
lo
as
etc.,
ella,
de
y
marido
lano,
muchas veces repetido en esta forma en los
misterios de Nuestra Seora, porque siempre denota y refiere la Virgen, y juzgo
muy particular en aquesta lengua Nexitza,
refiera
el que este no pospuesto nicamente

antepuesto
siempre
Y
mujer.
y denote
pospuesto es afirmativo, porque el interro-

que

gante es Noxa<? Etto, significa lo que, y algunas veces que como le que significa lo

mismo que

Etto.

Otros avisos omito por haberte apuntado


donde copiosamente podrs hallarlos. Y soprolo te advierto, que en esta lengua no se
nuncian las erres maysculas ni las minsculas de principio de diccin,

como

las pro-

nunciamos en latin y en romance, porque

BfflFk

XXXII.

unas y otras se pronuncian en


esta dicha
lengua con la suavidad que en
latin y en romance pronunciarnos las minsculas
en medio de diccin
Y as, aunque en principio
de rengln halles como hallars

erres maysculas, las pronunciars


siempre con la
suavidad que te advierto.

Contntate con estos apuntes


con que
deseo facilitarte la inteligencia
en lo escrito
porque logres tu cuidado
y no se defraude

mi

corto trabajo.

'"v^HWjyw-s**^

kffctf

INTENTO
Be

este libro al lector zapoteco,

cuya

utilidad se dirige.

Xljni nachij, iogo lobij rinnee xitza; lao


gonnee iooi etto rozee laehia, nijaqnieguinneezali, lani gnizeereli etto nozeeli, quie
xititza Dios etto gappali, goleequia xiquaa
iogo lahaia, tzela iela lizaha libaaba quie
bennechristianos. Nigaa guitzeelali etto na-

Lao
quijnali nijani guijli ezicea lachili.
etto
reellij
lani
reechijlag,
gichi ni neecbi,
ionijaquie
lachili,
guiquiag
goreeni
nozee
go benne christianos nozee guinneezani etto
tanie, lani guizeetie etto tzeaglij lachie, nijani laa ominas quiee. Laiellani cobo guiquiagli, guiliza lachili iogo titza taao, xititza Betaao etto reeni lao guichi cuiti nij:
Nigaa gonibeeli etto gonili, lani guinneezaAcca gacca guin neeli lao
li etto gozooali.
Dios canna gattili, acca bitzeela no gozeenij golo oi ac bitzela no iegoho netto lao
neza lij quielo, Barozeeto, barolooi, bariguixaghe zeaglij, etto gonili, ioge Golahaia
huegoho libaana quie Dios no nabaani no-

XXXIV.
llaana too too Yetze quieli; baroni
rozoa iogoc china qmee; acca noo rogaazi
Jachi, accanoo roteegona.
Canna guichi lizaha quiea nij, rozibaani
laganni lachisaoli, lani rozeenil lobij,
niiaquie gonibeeli, lani tzeag nijali
eziccabalaa
lao etto acca racca lij lachili
zabaala ralla

nagah titza

rieechi huettag lao xititza libana


Goppa Betaao ribeea too too
Yetze quieli.

etto rinnee

Goli gona, goligozee naga xijni,


goligoni,
goligozooa etto rinija; etto rozeetea,
lani
etto rolooa lao ioag guichi nij,
nijaquie ziili
canna tzaa iela gotti gattili xillahaquie
beime
rom tozooa xititza Dios, etto nacca gloria

Fiestas de guarda para los indios, segn


el Concilio mexicano.

Alanij logo Lanij nazaana china quie


benne indios tzela etto nozee gappatza
huie lao
guitoo Tza.
Lanij
Lanij
Lanij
Lanij

Circuncisin quie

Xana

reheo.

Epifana quie guionna Goqui


Purificacin quie Xonaaxi taa<
Anunciacin quie Xoaaaxi taa

XXXV.
Lanij Resurreccin quiee

Xana rebeo toci

tzzaYaneero.

rebeo.
Lanij thia iza Ascensin quie Xana
taao.
Xonaaxi
quie
Lanij Natividad
zanero.
Lanii quie Espritu Santo toci traa
Corpus.
Lanij quie Santsimo Sacramento
San
Lanij quie Apstoles San Pedro Lim
Pablo.
taao.
Lanij quie Asuncin quie Xonaaxi
.

Lanij quie iogo Santos.


XaLanij Ralag Betaao Natividad, quie
zanero.
tzaa
toci
Jesucristo
rebeo
na
quieLanij quie iogo Santos Goppa Yetze
Yetze.
li, no laa nazij
Tzela Yogo Domingos guitoo Yza.
.

Dias

fle

flipcioa e

api

para

Mirtos.

Alanij iogo izaa nozee benne indios gonie


gonbaaza Lani copaha nae.

logo Viernes Cuaresma.


Vigilia Pascua Natividad Balag Beataao.
Lani Vigilia Pascua Resurreccin.

*a*t

XXXVI.

FIESTAS MOVIBLES.
La Pascua

de Eesurreccion del Seor


con

los dos das siguientes.

La Ascensin del Seor.


La Pascua de Espritu Santo, con

das siguientes.
El dia de Corpus Ohristi.

Los Domingos de todo

m.

el

ao.

los dos

kftoLU

CALENDARIO
De los meses del ao con la reforma de las fiestas
segn la Apostlica constitucin y Bula que comienza Universa per Orbem novit ecclesia, fu dada en
Boma 13 de Setiembre del ario de 1642, en que
la Santidad de Urbano Papa VIII de venerable y
feliz memoria moder y redujo cierto proporcionado competente nmero
de todo el ano.

ENERO

el

de las fiestas de precepto

tiene 31 dias.

a +<$> La Circuncincion del Seor y


b San Martiniano obispo.

Genoveva

S.

Odilon.

virgen.
d San Tito obispo.
e San Telsforo papa mrtir.
f +t*i$> La adoracin de los Santos Eeyes.
g San Luciano presbtero.
a San Tefilo mrtir.
b San Julin mrtir.
c San Gonzalo de Amarante confesor.
d San Higinio papa mrtir.
e San Arcadio papa mrtir.
f San Gumesindo presbtero, mrtir.
'g San Hilario obispo.
a El Sacrosanto Nombre de Jess.
b San Marcelo papa mrtir,
c Sta

2
3

4
5
6
7

8
9

10
11
12
13

14
15
16

r*a?i

XXXVIII.
c San Antonio ab. y Sta. Leonila mrtir.
d 8ta. Prisca virgen.
e San Canuto rey.
f Stos. Fabin y Sebastian mrtires.
g Santa Ins virgen y mrtir.
a Ntra. Seora de Beln y S. Vicente mr.
b San Ildefonso arzobispo.
c Ntra. Seora de la Paz y S Timoteo ob.

17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28

d La conversin de S. Pablo apstol.


e San Policarpo obispo.
f San Juan Crisstomo obispo.
g San Tirso mrtir.

a San Francisco de Sales, obispo y doctor.


b Santa Martina virgen y mrtir.
c San Pedro Nolasco confesor y S. Giro mr.

FEBRERO tiene

29
30
31

28 dias.

d San Ignacio obispo de Antioqua, mrtir.


e $ La Purificacin de Mara Santsima,
f San Blas obispo, mrtir.
g San Andrs Oorsino, obispo.
a San Felipe de Jess, protomrtir mexicano.
b Santa Dorotea virgen.
Romualdo abad.
d San Juan de Mata.
e Santa Petronila virgen.
f San Guillermo ermitao.
g La aparicin de Ntra. Sra. de Lourdes.
a Santa Eulalia virgen y mrtir.
c San

b Sau Beniguo mrtir.

2
3

5
o
7
8
9
10
11
12
13

XXXIX.
San Valentn presbtero, mrtir.
d San Faustino mrtir.
e Santa Juliana virgen y mrtir.
f San Tedulo anciano.
g San Simen obispo, mrtir.
a San Gabino presbtero, mrtir.
b San Eleuterio obispo.
c San Severiano obispo, mrtir.
d Santa Margarita de Cortona.
e San Florencio confesor.
f San Modesto obispo.
g San Cesreo confesor.
a San Nstor obispo, mrtir.
b San Leandro obispo.
c San Romn abad.

MARZO

14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28

tiene 31 dias.

d San Albino obispo confesor.


e San Pablo mrtir.
f San E meter o mrtir.
g San Casimiro confesor.

a San Ensebio mrtir.


b San Vctor mrtir.
c Santo Toms de Aquino.
d Sai Juan de Dios.
e Santa Francisca viuda.
f San Macario obispo confesor.
g San Eulogio presbtero mrtir.
a San Gregorio Magno.
b Sau Eodiigo presbtero mrtir.

5
6

2
3

8
9
10
31
12

13

xxxx.
c Santa Matilde reina.
d San Longinos mrtir.
e San Abraham ermitao.
f San Patricio obispo confesor.
g San Gabriel Arcngel.
a $ El Castsimo Patriarca Seor
b Santa Eufemia mrtir.
c San Benito abad.

d
e
f

g
a

b
c

d
e
f

14
15
10
17
18
San Jos. 19
20
21
San Octaviano mrtir.
22
San Victoriano mrtir.
23
San Epigmenio presbtero mrtir.
24
f>|> La Encarnacin del Divino Verbo.
25
San Castillo mrtir.
26
San Ruperto obispo, confesor.
27
San Sixto papa,
28
San Eustasio abad.
29
San Juan Clmaco abad.
30
San Benjamn dicono.
31

ABRIL
g San Melitnn

tiene 30 dias.

obispo.

a San Francisco de Paula.


b San Ricardo obispo.
c

San Isidoro arzobispo, doctor.

d San Vicente Ferrer.

San Celso obispo.


San Epifanio obispo.
g San Dionisio obispo.
a Santa Mara Cleotas
b San Apolonio presbtero.
e
f

2
3

4
5
6
7
8

9
10

XLI.

San
Sao
San
San

Len Magno papa.


Julio papa.

Hermenegildo rey mrtir.


Tiburcio mrtir,

g Sauta

Basilisa mrtir,

a Santo Toribio obispo,


b San Aniceto papa mrtir.

San Perfecto presbtero mrtir,


d San Crescencio confesor,
e Santa Ins del Monte Pulciano.
f San Anselmo obispo,
g San Sotero papa mrtir,
a San Jorge mrtir,
b San Alejandro mrtir.
San Marcos Evangelista.
San Cleto y San Marcelino papas y
San Anastasio papa confesor.
San Vidal mrtir,
g San Pedro de Verona mrtir,
a Santa Catalina de Sena virgen.
c

ires.

MAYO

11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

tiene 31 dias.

b San Felipe y Santiago el Menor Apstoles.


c ^San Atanasio obispo y San Antonio.
d La Invencin de la Santa Oruz
e Santa Mnica.
f La Conversin de San Agustn.
Latinara,
g San Juan Ante Portara
obispo,
Estanislao
San
a
b La Aparicin de San Miguel arcngel.
# # #

XLII.

San Gregorio ISTacianceno obispo.


d San Antonio arzobispo.
e San Mximo mrtir.
f Santo Domingo de la
Calzada.
g San Mucio presbtero mrtir.
a San Bonifacio mrtir.
b San Isidro labrador.
c San Juan Nepomuceno
mrtir.
d San Pascual Bailn.
e San Flix de Cautalicio.
f Santa Pudeuciana virgen.
g San Bernardino de Sena.
a San Valente obispo mrtir.
!>
Santa Bita de Casia viuda.
c San Juan Bautista
Bossi, confesor.
d San Don aciano mrtir.
e San Urbano papa.
f San Felipe Neri confesor.
g San Juan papa mrtir.
a San Germn obispo confesor.
b Santa Teodosia mrtir.
c San Fernando Rey de
Castilla.
d Santa Petronila virgen.
c

JUNIO

tiene

30

e San Panfilo presbtero,


f San Marcelino mrtir,
g San Isaac monje,
a San Quirino obispo mrtir,
b San Doroteo presbtero.

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

23
24
25
26
27
28
29
30
31

dias.
1

2
3

4
5

XLIII.
c San Norberto obispo.
d San Pablo obispo mrtir,
e San Maximiauo obispo,
f Santos Primo y Feliciano mrtires,

g Santa Margarita

$$

Juan

Bautista.

Guillermo abad.
Juan y San Pablo mrtires.
Ladislao rey de Hungra.

Len II papa confesor.


San Pedro y San Pallo

Vigilia.

Apstoles.

San Marcial obispo.

JULIO

8
9

10

reina,

a San Bernab Apstol.


b San Onofre Anacoreta,
c San Antonio de Padua confesor,
d San Basilio magno obispo,
e Santos Vito y Modesto mrtires,
f San Juan Francisco Begis.
g Santos Manuel, Sabel Ismael mrtires,
a San Ciraco mrtir.
b Santa Juliana de Falconeris virgen.
c San Silverio papa mrtir.
d San Luis Gonzaga confesor.
e San Paulino obispo confesor,
Vigilia.
f San Zenon mrtir.

San
San
San
San
San

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

28
29
30

tiene 31 dias.

g San Secundino obispo.


a La Visitacin de Nuestra

Seora.

b San Ireneo dicono mrtir.

2
3

XLIT.
Laureano arzobispo.
Santa Filomena virgen.
San Tranquilino mrtir,
San Ferrnin y san Wilebaldo obispos,
San Procopio mrtir,
San Efre dicono.
Santos Genaro y Silvano mrtires.
San Abundio presbtero.
San Babor y San Flix mrtires.
San Anacleto papa mrtir.
San Buenaventura doctor,
San Camilo de Lelis.
El Triunfo de la Santa Cruz,
San Alejo confesor.
Santa Marina virgen y mrtir,
San Vicente de Paul,
Santa Margarita virgen mrtir,
Santa Prxedis virgen,
Santa Mara Magdalena.
San Apolinar obispo mrtir.
Santa Cristina virgen mrtir.

c San

d
e
f

g
a

g
a
b
c

d
e
f

a
b
Santiago apstol.
d Santa Ana, Madre de Nuestra Seora,
e San Pantaleon mdico,
f Santos Nazario y Celso mrtires.
g Santa Marta virgen.
a Santa Julita mrtir,
b San Ignacio de Loyola.

4
5
6

7
8
9

10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

LPAUfcftotl

XLY.

AGOSTO

tiene 31 dias.

San Pedro Ad vincula.


Nuestra Seora de los Angeles.
San Esteban proto -mrtir.
Santo Domingo de Guzman confesor.
Nuestra Seora de las Nieves.
Santos Justo y Pastor nios mrtires.
San Cayetano confesor.
San Emiliano obispo.
d San Romn mrtir.
e San Lorenzo mrtir.
f San Tiburcio mrtir.
g Santa Clara virgen.
a San Hiplito y Casiano mrtires.
b Santa Atanasia viuda. Vigilia.
<$><& La Asuncin de Mara Santsima.
Santos Eoque y Jacinto confesores.
San Librado abad.
Santa Elena emperatriz.
g Seor San Joaqun.
a San Bernardo Abad.
b San Maximiano mrtir.
c San Timoteo mrtir.
d San Felipe Benicio.
e San Bartolom apstol.
f San Luis Rey de Francia.
g San Zeferino papa mrtir.
a San Cesreo obispo confesor.
b San Agustn obispo.

2
3
4
5
6
7

8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

24
25
26
27
28

XLVI.
c Santa Sabina mrtir,

d Santa Eosa de Lima.


e San

Ramn

JSTonnato.

SETIEMBRE

tiene 30 dias.

f Nuestra Seora de los


Eemedios
g San Antolin mrtir.
a Santa Serapia virgen mrtir.
b Santa Eosala virgen.
c San Lorenzo Jusfiniano
d San Donaciano obispo.
e Santa Regina virgen mrtir.
f
La Natividad de Nuestra Seora.

**

g han

Grorgonio mrtir.
San Nicols Tolentino confesor.
Santos Proto y Jacinto mrtires.

San Macedonio mrtir.


San Amado obispo.

La

Exaltacin de la Santa Cruz.


San Nicomedes mrtir,
g San Oornelio y Cipriano mrtires.
a Las Llagas de San Francisco.
b Santo Toms de Villanueva arzobispo.
c Santa Pomposa virgen mrtir,
d San Agapito mrtir.
c San Mateo apstol.
f San Mauricio mrtir,
g San Lino Papa y Santa Tecla vrg. mrs
a Nuestra Seora de la Merced.
b San Cleofas mrtir.

2
3

4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

23
24
25

XLVII.
c San Cipriano mrtir,

d Santos Cosme y Damin mrtires.


e San Wenceslao mrtir,
f San Miguel Arcngel.

g San Gernimo

doctor.

OCTUBRE

tiene 31 dias.

a San Eemigio obispo confesor.


b Los santos Angeles Custodios.

San Gerardo Abad.


d San Francisco de Asis.
e San Atilano obispo.
f San Bruno fundador y confesor.
g San Marcos papa confesor.
a Santa Brgida viuda.
b San Luis Beltran y S. Dionisio areopagita,
c San Francisco de Borja confesor.
d San Mcasio obispo mrtir.
e San Maximiliano obispo.
f San Eduardo rey.
g San Calixto papa mrtir.
a Santa Teresa de Jess.
San Florentino obispo.
Santa Bduwigis reina.
San Leas Evangelista.
San Pedro de Alcntara.
San Feliciano obispo mrtir.
g Santa rsula mrtir,
a San Donato obispo,
b San Pedro Pascual obispo.
c

10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23

XLVIXI.
c San Eafael Arcngel,
d San Crispin mrtir.
e San Evaristo papa,
f

San

g San
a San
b San
c

San

24

25
26
Frutnencio obispo
27
Simn y San Judas Tadeo Apstoles. 28
Narciso obispo mrtir.
29
Cenobio obispo.
30
Nemesio mrtir. Vigilia,
31

NOVIEMBRE

tiene

30

dias.

d * La Festividad de todos los santos.


La Conmemoracin de los feles difuntos

santa Eustoquia virgen mrtir,


Hilario dicono mrtir,
Carlos Borromeo obispo.
Zacaras y santa Isabel.

San
g San
San
San
San
San
San
San
f

g
a

b
c

d
e
f

Leonardo confesor.
Herculano obispo.
Severo mrtir.
Teodoro mrtir.
Andrs Avelino.
El Patrocinio de Nuestra Seora,
San Martin papa,
San Diego de Alcal.
San Serapion mrtir,
Santa Gertrudis virgen.
San Fidencio obispo,
San Gregorio Taumaturgo,
San Esiquio mrtir.
San Ponciano papa.

y
2
3
4
5
6
7
8
9

10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

XLIX.
b San Flix de Valois.
Santsima.
c La Prsent acin de Mara
d Santa Cecilia virgen y mrtir.
e San Clemente papa.
f San Juan de la Cruz.
g Santa Catarina virgen.
a Los Desposorios de Seor San Jos.
b Santiago mrtir.

San Sostenes mrtir.


d San Saturnino obispo mrtir.
e San Andrs Apstol.

DICIEMBRE

20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

tiene 31 dias.

San Eligi obispo,

Santa Bibiana virgen,


San Francisco Javier,
Santa Brbara virgen.
San Sabs abad,

b
c

d San Nicols arzobispo.


Vigilia,
e San Ambrosio obispo.
i *$* La Pursima Concepcin de Mara Santsima,

3
4
5
6
7

8
9

g San Prculo obispo,


a San Melquiades papa,

10

b San Dmaso papa,

11

+$>*

La

maravillosa aparicin de Nuestra

Seora de Guadalupe,
d Santa Luca virgen.
e San Nicasio obispo,
f San Lucio mrtir.

12
13
14
15

*&

Vfi*i

g Santa Adelaida emperatriz,


a han Lzaro obispo.
b
L * Espectacion de Nuestra Seora
n
c

f Dao
han

mrtir.

d San Julio mrtir.


e Santo Toms
apstol.
f San Demetrio mrtir.
g Santa Victoria virgen y mrtir.
a San Delfino obispo.
Vigilia.

l>

** La Natividad de Nuestro Seor Jesucusco.

25
26
27
28
29
30

San Esteban protomrtir.


San Juan apstol.
Los Santos Inocentes.
Santo Toms Cantuariense
g San Sabino obispo,
a San Silvestre papa

31

I
FSP

fctf^

DOCTRINA CRISTIANA.
ACCA baa, gacca ne-

ALABADO sea el San*

(jr

Sacramento del
Altar, y la pura y limpia Concepcin de Kuestra Seora la Virgen Ma-

za, gacca, lana,

tsimo

ra

Madre de Dios, conmancha de pe-

quiee reheo Jesu Cristo,


laa Santsimo Sacramento: etto chia, etto ioho,

Becoogo cliiBecoogo cacchi: Tze-

cebida sin

etto ree, lao

cado original desde el


primer instante de su ser

chi,

natural.

Amn

Jess.

Bela na-

ato natzoono, quie xigoo

la ie la

goree nitaao naquie Xonaa-

xij naiaari,

xi quie reheo,

Babaani

Mara, no catti zigo re


euitaao nezauo, acca goxa ecano tollathia. G.accaci caima. Jess.

IODO fiel cristiano

es-

muy

obligado tener
t
devocin, de todo corazn,

la

Santa Cruz

de Cristo nuestra

luz,

Y OGO bne nalij


tiano,

nozcetee

gappa tzonoe,

cbij,

Cris-

gappa
lani

guitoobi lacbie.
Santa Cruz quie Cristo

goni

chij,

DOCTRINA CRISTIANA
pues en ella quiso morir
por nos redimir de nuestro pecado,

y del enemi-

go malo.

Xenij quie reheo, nia


quie laonigottie, lao iela
rizij iellala chiquiee, nijani gozijlaae reheo, quie
tolla xiguija etto goba-

agani

Y por tanto, te has de


acostumbrar signar y
santiguar, haciendo tres
cruces:

La primera en

la fren-

reheo,

tzclaquie

logtilla xihuiquie reheo.

Laiellani zij laabilo, gonilo bee lahaia laolo, go-

zoaglaolo, gonilo tzonna


liaza, bennaabi Cruz:

Etto zaneero lao

porque nos libre Dios


de los malos pensamien-

Dios reheo, quie

tos.

zeelachi xihui.

te,

La segunda en

la bo-

porque nos libre Dios


de las malas palabras.
La tercera en los pechos,
porque nos libre Dios de
las malas obras, diciendo
ca,

as:

gaalo,

ani

nij

xi-

gozilaa
iela re-

Goroppani rohalo, nij


ani gozylaa Dios reheo,
quie titza acca tzahui.
Goionnani lothioo lao
lachitaaolo, nijani, gozi.
laa Dios reheo, quie chi-

naxihuij: tzela guinaalo


Cattinij:

Por

la seal
J*

de la Sande nuestros

enemigos^

lbranos, Se-

ta Cruz,

or Dios nuestro. $ En
el nombre del Padre,
y
del Hijo,

Santo.

del Espritu

Amn

Jess.

Nijaquiee

Santa Cruz

|*

bennaabi
quie log-

tilla netto $ bezilaazij


netto Xana Dios e J* Laa

Xoci, tzela Xijni, tzela


Espritu Santo Gaccaci

canna Jess.

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

Luego recemos lo que


debemos.
Lo que la Iglesia
Bomana nos muestra,
Lo que manda saber,
Creer y hacer:

Tete ietto

guialla

nij,

etto ritoozee,

reheo

Etto Xinaalij
Santa Iglesia,

WL

Jt *

HHS

Bozete, rolooi,

Etto rinnaabee guinneeza reheo, tzeaglij lachi reheo, lani etto guit-

to zooa.

Credo y mandamientos,

Oraciones y Sacramen-

Lahaia

Bareag

lijla-

chia, lani chij Xibaa,


Etze cuee l&hai, lani

*^F3

Sacramentos,

tos.

gui toonneelij gui too-

Bien pronunciado,

digamos

SP

zeaglij, laui guitozooa,

Creido y obrado,

Tzela, guitoonnee ca-

as:

ttinij.

Laia Xocireheo

El Padre Nuestro.

IADEE

nuestro, que

los cielos, santi-

ests en
ficado sea el tu nombre.

Venga a nos tu reino;


hgase tu voluntad, as
en

la tierra

chialo,

reheo

e,

Gacca

Yebaa
xenezij

Laalo Guitazij nigaa,


yela Goquiee quielo, Etto

rizij

11 el alo,

gacca

ni-

ca-

gaa laoyoo, Cati racca


Yebaa.
Quixi netto goxce gox-

cela, bennazij naba. Tze-

como en

el

cielo.

El pan nuestro de
da dia dnosle hoy.

XoOI

e.

nuestras
perdnanos
deudas, as como noso-

la benitti lao

zij,

etto

ri-

toxihui netto, catti net-

Vl

DOCTRINA CRISTIANA
tros

las perdonamos
nuestros deudores, y no
nos dejes caer en la ten-

mas

tacin,

Amn

mal.

lbranos de
Jess.

ritoo nittllaao, Etto ro-

xihui lezaa log hchi netto, Tzela,

acca gozaana
naalo netto, nij ani gito
xihui netto.
Bezilaazij
netto, quie iogo etto
xihui.

ba
GaccaciCanna Je-

ss.

El Ave Mara.

DlOS

te Salve Mara,

llena eres de gracia; el


Seor es contigo; bendita

t eres entre todas las


mujeres, y bendito es el
fruto de tu vientre, Jess

Lahaia Axana Mara

e.

AxAXA

Mara e, natzaalo, iela tzahui gracia,

Xana

reheo DiosBetaao

ree leenilo Xalahaia naccalo, La hui iogo etze cuee


nigola, Tzela naicppi zee
lahaia nacca Linaettogo-

xaanalo Xanareheo Jesucristo.

Santa Mara, Madre de


Dios, ruega por nosotros
pecadores, ahora y en la
hora de nuestra muerte.

Amn

Jess.

Axana Santa Mara e,


Xinaa Dios
zij,

e, gottaiooniaquie, netto benne

huexihui, Xaha, tzela:


canna galla bee guichina ielagotti quienetto,

Gaccaci Canna Jess.

M Credo.
CfiEO

en Dios Padre,
Todopoderoso, Criador

I
!?S

Lahaia Bareaglij

BaEEAGLIJ
Dios

Xoci,

lachia.

haba
Guiaa la-

IFMm

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


del cielo y de la tierra, y
en Jesucristo su nico
Hijo, Nuestro Seor, que

huacca, Nobenni xee Yebaa, tzela lao Yoo, Labi-

fu concebido por el Espritu Santo, y naci de


Santa Mara Virgen, pa-

chia

deci bajo el poder de


Poncio Pilato; fu cruci-

muerto y sepultaDescendi a los in-

ficado,

do.

fiernos,

al tercero dia

eutre los
muertos, subi los cielos y est sentado a la
diestra de Dios Padre

resucit

de

Todopoderoso. Desde all ha de venir juzgar


los vivos y a los muertos. Creo en el Espritu
Santo, la Santa Iglesia
Catlica, la comunin de
los santos, el perdn de
los pecados, la resurrec-

cin de la carne

da perdurable.
Jess.

la vi-

Amn

ni Cauna,

bareaglij la-

Xanareheo

JesuToci Xijni Dios,


toci Goquiee quie netto,
No goreeni taao, lao ielahuezaa quie Espritu

cristo,

Santo, Tzela golaglije


lehe Santa Mara cannaciEabaani. Goxaccazije,
laotitzaetto gotkiogoXi-

hui Poncio Pilato, Gochilagnaae lao iaga Cruz,


Gottie, bigacchie, Betaghe gabilla, Tzela lao
goionna tzaa bebaanie
lao benne gotti. Beappie
Yebaa, tzela chiae naa

yeebeela, quie Dios Xoci,

Guiaalahuacca,

Yebaa

Xigaa

zaae, guitae, gui-

thiogoe titza nigaa Yetze lao ioo, quie benne


banni, tzela quie beune-

Labini canna baDios Espritu Santo, Bareaglij lacliiaXinaalij reheo Santa

gotti:

reaglij lacliia

Iglesia, Bareaglij lachia

Betaao ritzaaga iogo


Santos, Bareaglij lachia iela rinittilao iela
huexihui, Bareaglij lachia iela huebaani gazaciela
lij

ca belanaato. Tzela bareaglij lachia ielanabai


zeaglij cana Gaccaci can-

na Jess.
.La Salve.

Lahaia Axana xonaaxi


Ooquiee Yebaa.

UlOS

te salve,

Madre de

Eeina y

misericordia,

vida y dulzura, esperanza nuestra. Dios te Sal-

llamamos los desterrados hijos de Eva.


t suspiramos gimiendo y llorando en este valle de lgrimas. Ea, pues,
Seora, abogada nuesve;

tra,

vuelve nosotros

e-

sos tus ojos misericordio


sos,

y despus de este
mustranos

destierro,

Jess, fruto bendito de


tu vientre. Oh clemente! oh piadosa! oh dulce Virgen Mara! Euega

AxANA

Xonaaxi, Goquiee Yebaae, Xinaa Yelahuezaalachi

baani

e,

e,

Yela na-

yelazixi

e,

Yela-

ribeeza quie netto e,


Xana, riaxo netto loi, netto

bne nalaaga

laolo,

netto xijni Eva. Eireechi lazi utto, rireechi

huina netto, riana netto


laolo nigaa Yetzehuina.
Laiellani Xonaaxi,- Gon-

nee quie netto


zij Jao,

e, beechijbeoozij netto, la-

ni iela rixeenelachi, quie


iela huezaalachi
Xene

quielo. Tzela catti guitoto netto nigaa Yetze lao

KUM

DOCTRINA CRISTIANA
por nos, Santa Madre
de Dios, para que seamos dignos de los prometimientos de nuestro

Seor Jesucristo.

Amn

Jess.

yoo, Yetzebeneati, Golooizijlo netto Lijna etto

goxaanalo Xanareho Jesucristo, Ahuezaalachi e,


zixiKabaaAhuelaa e,
ni Mara e, Xinaa Dios e r

Gottaioozij, niaquie netto, ye llani gui tzooi netto,

ielabaa, iela Gloria,

ettogoccaabi rohoa Xana

reheo Jesucristo.
caci

Los Mandamientos de
Ley de Dios.

la

JLoS Mandamientos

de

la

Ley de Dios son

Gac-

canna Jess.

Titzabee qnie

Xana

reheo

Dios.

diez.

Titzabee

quiexana

reheo Dios, chij Xibaa


nacca.

Los

tres primeros per-

Tzonna Xibaa

etto za-

cho del prjimo.

neero nacca etto naquina


iellani guitzooinachi Ouina Dios. Tzela ze ecachi

El primero, amars
Dios sobre todas las eo-

xibaa lezaha loghechi reheo benne atti.


Gotooxibaa, toci Dios
balij Betaao goni Betaao

tenecen alhonor de Dios,

y los otros siete al prove-

quielo, gozettaglo, golobijtzalo, gonichijlo guit-

too lachijlo, baxija ronichijlo, etze cuee laao.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

el

El segundo, no jurars
nombre de Dios en va-

no.

El tercero, santificars
las fiestas.

Goroppa xibaa, acca


gogoouaxihuo, accagozettag xihuilo, La a Xa*
nareheo Dios.

Goionna xibaa,

tzaa
Lanij xene, zijn achilo, gocac chi

Domingo tzaa

tzahuilo, accagoni china


quie belanaatolo, nigaala
gonilo china quie Anima
quielo.

El cuarto, honrars
tu padre y madre.

Gotappa xibaa, Xocilo,


Xinaalo, zijn achilo, goni
chijlo guittoo lachilo.

El quinto, no matars.

Coio xibaa, acca gotti


lezahalo, acca gotti benne naalj, acca go chijala*
chi lezahalo.

El sexto, no fornicars

Goxoppa xibaa, acca


guitzaagaxihuilo
etza
cuela benne.

El stimo, no hurtars

Oochixibaa, acca cuanalo bittila guitzaa quie


benne, tzela accazijiee lezahalo lao yeheya.

El octavo, no levantars falso testimonio ni


mentirs.

Goxoono xibaa, acca


gogooaxihuilo tolla lezahalo, tzela ac gonixee
lachilo.

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


El noveno, no desears la mujer de tu pr-

Coy

xibaa, acca zeela-

ehiio lotzeela benne,

jimo.

El dcimo, no codicia-

Gochij xibaa, acca zebittila guitzaa

elachilo

rs las cosas ajenas-

Estos diez mandamientos se encierran en dos:

En servir y amar
Dios sobre todas las cosas, y tu prjimo como
Amn Je t mismo.

quie betme<
Gochij xibaa nij, cala
cathio Guee naeoa.

Gotoo xibaa, gonicliij


Dios balij Betaao,
goni Betaao quielo, goze-

lo toci

ttaglo, golobijtzalo, guit-

too lachilo,

ss.

goroppa

xi-

baa, gonicliijlo iogo bene


atti, catti ronichij
lo-

Los Mandamientos de

la

cnina-

Gaccaei canna Jess.


Titzabee qilie Santa

Iglesia.

Iglesia*

.LoS Mandamientos de

Titzabee quiexinaa
reheo Santa Iglesia caioxibaanacca.

la

Santa Madre Iglesia

son cinco.
El primero, oir misa
entera los Domingos y
fiestas de guardar.

Gotto xibaa, tza Domingo, tza lanij xene,


goioolo f
guittoo

gona
Missa

nagalo,

Lahaia

quie Betaao.

El segundo, confesar
lo menos una vez dentro del ao, por la Gua-

Goroppa xibaa, GuixoGuappi lachilo, lao Golahaia, lao Gop-

balappilo,

DOCTRINA CRISTIANA
resma, antes, si espera
peligro de muerte, si

ha de comulgar.

pa Betaao, chibaxijateezi zatoliazazi, too too iza,


tza Cuaresma, tzela canna tzaa gallabee guichi-

na

ielagotti quielo: tzela

chi

huazijlo

quie

Xana

belanaato
reheo Jesu-

cristo.

El tercero, comulgar
por Pascua florida.

Goionna xibaa, zij niho lachilo, belannaato


natzoono quie Xana relieo elesucristo

Laa San-

tissimo Sacramento, too


too iza, tza Pascua Yeag.

El cuarto, ayunar cuando lo manda la Santa

Madre

Iglesia.

Gotappaxibaa,

Copa-

balo, gonilo gobaaza,


tzaarinnaa bee xinaa relieo

Santa

Iglesia.

Tza ribabana,

toliaa-

zazi gagolo buetti gobij-

Acca gagolo bela


tza rithiogobee xinaa retza.

heo Santa Iglesia guizaana bela.


El"

quinto, pagar diez-

mos y
sia.

primicias la Igle-

Amn

Jess.

Coio xibaa, Yegoho^


eguijxoglo Diezmos,

la-

ni Primicias, tzaa rinna-

bee xinaa reheo Santa


Iglesia Gaccaci.

Jess.

Canna

[FMmA^M

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Sacramentos.

j jOS Sacramentos de la
Santa Madre Iglesia son
siete-

El primero, Bautismo.

Sacramentos.

S ACBAMEKTOS quie
xinaa reheo Santa Iglesio Cachi lao nacca.

Gotoo lao nacca,

iela

rirooba niza, iela ritijla


niza quie Xana reheo

El segundo, Confirma-

tercero, Penitencia.

ie-

Goquiee obis-

la rotaabee

cin.

El

Dios, laa Bautismo.


Goroppa lao nacca,
po, laa Confirmacin.
Goionna lao nacca,

ie-

la rixoobalappi, iela

ri-

bappi lachi lao Golahaia,


lao Goppa Betao, laa Penitencia.

El cuarto, Comunin.

Gotappa

lao nacca,

ie-

la rizijailiolachi belanaa-

to natzoo no quie Xana


relieo Jesucristo, laa Co-

El quinto, Extremauncin,

munin.
Coio lao nacca, iela rigoobee Yixooci Goppa
Betaao, benne tzaabazaattgaa

e,

laa

Extrema-

uncin.

El sexto, Orden Sacerdotal.

Goxoppa
iela rizij

lao

nacca,

iella lachi

yela

Vixooci, yela Golahaia,

DOCTRINA CRISTIANA
iela

Goppa Betaao,

laa

Orden Sacerdotal.
El stimo, Matrimonio.

Arnu Jess.

Cochi lao nacca, iela


huectzaa ganaa, laa Matrimonio. Gaccaci canna
Jess,

Los Artculos,

Tela

-LOS

Artculos de la f
son catorce.

JL

lj.

ELALIJquieielarea-

glilachi xitiza

Dios etto
benne

tzeaglij lachi iogo

cristianos, chitaa nacca,

Los

primeros per^
teuecen la Divinidad, y
los otro siete a la Santa
Humanidad de Nuestro
Seor Jesucristo, Dios
siete

Hombre Verdadero.

Cacbi nacca xillaana


Betaao, laa Divini-

iela

dad, tzela zeecachi nacxillaana iela Benneat-

ca,

natzoono quie Xigooquiec rebep Jesucristo,

ti

Dios Betaao tzela Benneatti nalij laa

Humani-

dad.

Los que pertenecen la


Divinidad son estos:

Alanij cachi yelalij etto


nacca xillaana yela Betaao.

El primero, creer en

un

solo Dios Todopo.de.-

Gotoo
glij

yelalij,

barea-

lachia, tzela tzeaglij

lachi iogo

benne

cristia-

nos tooci Dios balij Betaao Guiaalahuacca>

13

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.


El segando, creer que
es Dios Padre.

Goroppa yelalij, bareaglij

lachia, tzela tzeaglij

benue cristianos Cuina Xana rebeo


Dios balij Betaao nacen

lacbi iogo

Xoci.

El tercero,, creer que


es Dios Hijo.

Goionna yelalij barea,

glij

lacbia, tzela tzeaglij

lacbi iogo

benne

cristia-

nos Ouina Xana rebeo


Dios balij Betaao nacca
Xijui.

El cuarto, creer que es


Dios Espritu Santo,

Gotappa yelalij, bareaglij

lacbia, tzela tzeaglij

lacbi iogo

benne

cristia-

nos Cuina Xana rebeo


Dios balij Betaao nacca
Espritu Santo.

El quinto, creer que es


Criador,

Ooio

yelalij, bareaglij

lacbia,

tzela tzeaglij la-

cbi iogo benne cristianos


Cuina Xana rebeo Dios
balij Betaao nacca Hue-

nixee Huenizila iogolaao

El sexto, creer que es


Salvador,

Goxoppa
glij

yelalij,

barea-

lacbia, tzela tzeaglij

lacbi iogo

benne

cristia-

nos Cuina Xana reheo


Dios balij Betaao nacca
Huezij laa.

14

DOCTRINA CRISTIANA

El stimo, creer que es


Glorificados

Gochi

yelalij, bareaglij

lachia, tzela tzeaglij la-

chi iogo benne cristianos


(Juina Xana reheo Dios
balij

Betaao nacca no

ronna, roneetzag guitzaa


xene, laa Gloria Yebaa.

Los que pertenecen d

la

Santa Humanidad de
Nuestro Seor Jesucristo

son estos:

Alanij zeecachi yela lij etto nacca xillaana iela


benne atti natzoono quie

Xigooquie reheo Jesucristo.

El primero, creer que


Nuestro Seor Jesucristo, eu cuanto hombre, fu
concebido por obra del
Espritu Santo.

Gotoo
glij

yelalij,

barea-

lachia, lani tzeaglij

lachi iogo

benne

cristia-

nos Guia Xana reheo Jesucristo Xijni Dios balij


Betaao, Catti benne atti
goreenitaaoc lehe Santa

Mara

lao
ielahuezaa
quie Espritu Santo.

El segundo, creer que


de Santa Mara
Virgen, siendo ella Virnaci

gen, antes del parto, en


el parto, y despus del
parto.

Goroppa yelalij, bareaglij

lachia, lani tzeaglij

benne cristianos Cuin a Xana reheo Jelachi iogo

sucristo Xinij Dios balij


Betaao golaglij e lehe
Santa Mara goccano Ea-

baani, Catti acca rezaa-

15

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

nano, lao ielarezaana


quieno, tzela catti goteete ielarezaana quieno, bizaanano Eabaani.

El tercero, creer que


muerte y pasin,
por salvar nosotros pe-

recibi

cadores.

Goiona

yelalij,

barea-

lachia, lani tzeaglij

glij

lachi iogo

benne

cristia-

nos Guia Xana reheo Jesucristo Xijni Dios balij


Betaao, catti benne atti,
laoiela

benne

lacliie, - etto

atti,

beeci

goccaci

la-

chie, lao iela rizij iella la-

chi quie
cazije,

cuinae, goxac-

gottie

lao

iaga

n ij a quiebezijlaae
reheo benne tolla huexi-

Cruz
hui.

El cuarto, creer que


descendi los infiernos
y sac a las nimas de los
santos padres que estaban esperando su santo

advenimiento.

Gotappa yelalij;, bareaglij

lachia, lani tzeaglij

lachi iogo

benne

cristia-

nos Guia Xana reheo Jesucristo -Xijni Dios balij


Betaao bettaghe gabilla,
iagazijlaae
iagaleaghe,
Animas quie Santos xillennie benne gotti, nigaa
iagleezae Galag bee bita

cuinae.

El quinto, creer que

Coio

yelalij, bareaglij,

DOCTRINA CRISTIANA
resucit al tercero da de
entre los muertos.

lachia, lani tzeaglij lachi

iogo benne
cristianos
Ouiua Xana reheo Jesucristo Xinij Dios balij Betaao, lao goionna ttzaa
bee baanie lao benne gotti.

El sexto, creer que


bi los cielos

tado

y est sen-

la diestra

Goxoppa

su-

de Dios

Padre Todopoderoso.

glij

yelalj,

barea-

lachia, lani tzeaglij

lachi iogo benne, cristia-

nos Cuina

Xana

reheo

Jesucristo Xijni Dios balij

Betaao, bizaha thioa

tzaa,

beheo thioa gobij

tza, batzaagalenieguitoo

belanaatoe beappie Yebaa, tzela chiae naa ieebeela quie Dios xoci

Guiaalahuacca.

El stimo, creer que


vendr juzgar los vivos y los muertos.

Cochi yelalij, bareaglij


lachia, lani tzeaglij lachi
iogo benne
cristianos
Cuina Xana reheo Jesucristo Xijni Dios balij Betaao, nigaa Yebaazaae
guitae, guithigoe titza
quie benne, baani, tzela
quie benne gotti,

Conviene saber: los


buenos para darles glo-

i
*&

Laiellani guinneeza re-

heo, goni

lij

lachi reheo:

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


ria,

porque

guardaron

Mandamien-

sus santos
tos.

beniie tzahui

xillaanie

goegoneetzaghe guitzaa
xene laa Gloria Yebaa.
Cannaei ieezaccalaehie,
(Jan i] a ci gaccae xene, nijaquiee goieaglij lachie
xititza Dios, tzela nijaquiee, becechi tzaliuie,
lani
bezooac titzabee,
tzela xibaa quiee.

Y a los malos pena perdurable,

porque no

guardaron.

Amn

los

Jess.

Caima benne
hui, Xillaana

accatza-

bezellaao

gonie, gozeagbe lao iela


rezaccazij xeue, guizella

e lao guij ga billa, Cannaei tzaliuie,

cannaei yee-

llaziiaehie nijaquiee aeea

goieaglij lachie, tzela ac-

ca beccachi tzaliuie titzabee, lani xibaa quie Dios.

Gaccaci canna Jess.

Las obras de Miseri-

A lanij

Yela huezaalacM

cordia.

LjAS
cordia

loghechi.

obras de Miserison catorce: las

siete corporales

espirituales.

las sie-

YE

lahuezaalichi

lo-

Chitaa nacca:
Cachi nacca etto reezaaghechi,

lachi, etto ra cea la a ni be-

lanaato reheo, laa (corLanizeecaehiporales.


3

18

DOCTRINA CRISTIANA
na cea

le

raccalani

etto

nabaani Animas quie

re-

heo, laa Espirituales.

Las Corporales son

stas:

Alanij
etto

etto

reezaalacM,

raccalaani oela-

naato

La primera,

visitar

los enfermos.

relieo.

Gotoo lao, iela royoo


benne racca hue, benne
ray. iela roxenelachi,
la raccalaani

ie-

benne reza-

cea guitza.

La segunda, dar de co
mer al hambriento.

La tercera, dar de beber al sediento.

Goroppa lao, iela rogaago lezaha loghechi


benne retooni,
Goionna lao, iela roicag log hechi benne ribilla.

La

cuarta,

vestir

al

desnudo

Gotappa lao, iela rogacco log hechi benne rezacea zij, rezacca iochi, benne

La

quinta, dar posada

lichi
benne iohoneza,
benne zaa zijto.

al peregrino.

La

sexta,

cautivo.

ziaala.

Ooio lao, iela ribequi

Goxoppa

redimir al

zijlaa

lao, iela ro-

benne cristianos,

benne ritzoono lao

nilla-

yee, tzela iela raccalaani

i
^W

benne ioho

lichi guija.

lFsl*m**kM

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

La

stima, enterrar a

Coehi lao, iela rocca


benne ratti.

clii

los muertos.

Las espirituales son

stas:

AJanij zeemclii etto raecalaani le nabaani animas


quie re neo,

La primera, ensenar al

Gotoo
te ro

que no sabe.

iela rozee-

lao,

rozinijzi la-

loi, iela

chi benne acca nezani.

La segunda, dar buen

Goroppa

me-

zeenij lacbi

consejo al que lo

lia

lao,

iela ro-

benne

bij ri-

guij rezacca: iela roneet-

nester.

titza xenelaza benne


rinnaaba, benne naqui-

zog

nani.

La

tercera, corregir al

que yerra.

Goionna lao, iela rozaa


rolaaba benne bij roxij:
iela rigoo nezalij benne
roxibui.

cuarta, perdonar

La

Gotappa

lao, ielaroni-

laao bijtila titza etto


bezacca benne rebeo: ie-

tti

las injurias.

la rozalla lacbi iela rila-

ppilachi logtilla reheo.

La

quinta, consolar al

Coio

lao, iela

roxeene

lacbi, iela rotippa laclii,

triste.

notti

benne

reellazi

ri-

huini lacbi.

La

sexta, sufrir con pa-

ciencia las flaquezas

de

Goxoppa

lao, iela

nixene lacbi, iela

bue

rizijie-

20

DOCTRINA CRISTIANA

nuestros prjimos.

La stima, rogar
Dios por vivos y muerAmn.

tos.

chi lachi quie bijtila etto


roni lezaha log hechi reheo.

Cochi lao, iela rata ioo


lao Dios: iela tolohitza
tippa Dios: iela reo nala-

Dios nijaquie gaeeaiogoxeag benne


baani,
tzela
iogoxeag
benne natti.

chi

laanie

Los pecados

capitales,

Alanij

iela

que llaman mortales.

huezihui ro-

tija.

-LOS

pecados capitaque llaman mortales,

YeLAHTJEXI

huetija

les,

etto rotti rotjia

animas

son

siete.

quie reheo Cachi lao nacca.

El primero, soberbia.

Gotoo

lao, iela riaala-

cbi, laa soberbia.

El segundo,

avaricia.

Goroppa

lao, iela rot-

zono xiguijtzaa, laa

a-

varicia.

El tercero,

lujuria.

Goionna

lao, iela

nue-

za cea lachi belanaato, laa


lujuria.

El cuarto,

ira.

Gotappa

lao, ielarela-

ani, laa ira.

El quinto, gula.

Coio lao, iela huagoxatta huago helag: iela

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


gohoi xatta, iela rizoochi. laa gula.

El sexto, envidia.

Goxoppa

lao,

iela ri-

xehe, iela raalachi lezalia, laa envidia.

El stimo, pereza.

Cochi

lao, iela leaa, ie-

la ieooclii, laa pereza.

Contra estos siete vicios


hay siete virtudes.

Logtilla guiaachilao iela


huexiliui nijj nacca zee-

cachilao china tzahui.

Contra
1.
Humildad.

soberbia,

1.

Logtilla quie iela

Eiaa lachi, nacca ye lanataana golla bagoochi


lachi, laa Humildad.

Contra
2.
Larguesa.

avaricia,

2.

Logtilla quie iela

Xiguijtzaa,
huetzoono
nacca iela ribeeag, iela
roneetzog bitti quie reheo etto ritappa, laa Lar-

gueza,
3.

Contra

lujuria,

4.

cia.

Contra

3.

Logtilla quie iela

huezacca lachi belaoaa*


tp, nacca iela rozalla lachi, iela rozaana naa tit-

Castidad.

ira,

Pacien-

za xihui, laa Castidad.


Lotgilla quie iela
4.
relaani,

nacca iela rizijiexene la-

echi, iela huei

chi, laa Paciencia,

22

DOCTRINA CRISTIANA
Contra gala, Tem-

5.

planza.

5.

Logtilla quie iela

huagoxatta,

nacca

iela

rigoobee, laa Templanza.


6.

Contra envidia, Ca-

ridad.

6.

Logtilla. quie iela

nacca iela huenihuenitzoono lezaha


benne atti, laa Caridad.
rixee,
chij,

7.

Contra pereza, Di-

ligencia.

7.
Logtilla quie iela
leaa iela leoochi, nacca

naicene lachi, lao


china tzahui, laa Dili-

iela

gencia.

Los enemigos
son

del

alma

Logtilla animas quie re-

tres.

El primero es
monio.

lieo

el

de-

Too

tzonna nacca.
logtilla

animas

quie reheo, nacca bezellao goxijiee huegooiella

xihui.

El segundo es

el

mun-

do.

El tercero es

Goroppa

logtilla ani-

mas

quie reheo, nacca


Yetzelaoioo liuenilachi.
la carne.

Goionna

logtilla

ani-

mas

quie reheo, nacca


belanaato reheo: reeneiotzo reheo: lanichitta io-

ho reheo, niaquie

zeaglij

rozaalachi, tzela ragaao


etto xihui.

Las virtudes que


tener son

liemos de

siete, las

tres

Caehilao nacca iela tza^


hui xiguijtzaa haani

anima

etto

guitapa

Teologales y las cuatro

quie

Cardinales.

tzonna laa Teologales:


tzela etappa Cardinales
Teologales.

La

Too lao nacca, iela

primera, Fe.

glij

rea-

lachi toci Dios balij

Betaao, laa F.

La

segunda, Esperan-

Goroppa

lao nacca,

ie-

la ribeeza zeaglij lao toci


Dios, no lachinaa ioo bit-

za.

tila etto

guiquina benne

laa Esperanza.
Goionna lao nacca,

atti,

La

tercera, Caridad.

benne

Las Cardinales son

La

ie-

la nachij lachi, etto guienicbij Guia Dios lani

Caridad.

Cardinales.

stas:

primera, Pruden-

atti laa

Gotoo lao nacca,

iela

rigoo bee lachi, iela ribequi gobeechi lachi lao


bittila, huexija titza, laa

cia.

Prudencia.

La segunda,

Justicia.

Goroppa
la ritiogo

lao nacca, ielaa Justi-

lij,

cia.

La

tercera. Fortaleza,

Goionna lao nacca,

ie-

24

DOCTRINA CRISTIANA
la

reag

Jachi, iela

naq ai-

jo lachi, lao bittila etto


zacea reheo, laa Fortaleza.

La

cuarta,

Templanza

(xotappa lao nacca, iela rocolla lachi, iela ri-

beequi huelahaia lachi,


laa Templanza.

Las Potencias
son

del

alma

Xitippa Xiyelahuaca
quie anima, tzonn

tres.

lao nacca.

La

primera. Memoria,

Gotoo lao nacca iela


ragnna lachi, iela ragtinni lachi, iela

rezaa lachi,

laa Memoria.

La segunda, Entendimiento.

G-oroppa lao nacca,

ie-

la reagnija lachi, iela ieij lachi, laa Entendi-

miento.

La

tercera, Voluntad.

Goionna lao nacca,


la

nzij

iella

lachi,

ie-

laa

Voluntad.

Los sentidos Corporales


son cinco,

Yelarinneezani tzela ielaraccabee quie belanaato,

Caio lao nacca.


1.

Ver.

1.

Zaneero nacca,

ie-

la rinnaalaao, iela roioo


lao.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


2.

Goroppani nacca,

2.

Oir.

roa naaga.
Goiounani nacca,
3.

iela
3.

Oler.

ronoppi,

iela

iela

rizij

chij.
4.

4.

Gustar

Cotappani nacca,

iela rizij

netag, iela ro-

nixi.
5.

5.

Palpar.

Coioni nacca, iela

rezeene.

Los Dones

del Espritu

Santo son

X.illaha tzela banee tzaxe-

ne

siete.

etto

ronoeetzag Es-

pritu Santo Cachi lao


nacca.
1.

Primero,

don de

1.

Gotto

iela xillaha

quie Espritu Santo nacca iela nanijzi nazijna lachi etto roneetzog, laa

Sabidura.

Sabidura.

Segundo, don de
Entendimiento.
2.

Goroppa iela xilla2


ha quie Espritu Santo
nacca, iela reagnija

la-

chi, iela ienij lachi etto

roneetzag, laa Entendi-

miento.
3.

Tercero,

Consejo.

don

de

Goionna iela xilla3.


ha quie Espritu Santo
nacca, iela huexija lachi,
4

#*:

28

DOCTRINA CRISTIANA
iela

huebeequi gobeechi

lachi, laa Consejo.


4.

Cuarta,

don

de

Fortaleza.

4.
Gotappa iela xillaha quie Espritu Santo

nacca, iela reag

laclii, ie-

la naquijo lachi, laa Fortaleza.

Quinto,

5.

don

de

Ciencia.

5.
Coio iela xillaha
quie Espritu Santo nac-

ca, iela rinneezani, iela


chija lachi etto roneetzog, laa Ciencia.

Sexto, don de Pie-

6.

dad.

6.

Goxoppa iela xilla-

ha quie Espritu Santo


nacca, iela reaachi lachi,
laa Piedad.

7.

Stimo, don de TeDios.

mor de

7.

Cochi

iela xillaha

quie Espritu Santo nacca, iela ralachi ritzeebi


lachi Dios, nijani guitozooa titzabee lani xibaa

quiee, laa

Los Frutos

del Espritu

Santo son doce.

Temor de Dios.

Alanij Linabaa Linaneezo quie Espritu Santo

chinno nacca.
1.

Caridad.

1,

Gotoo nacca,

iela

ronichij logeehi, laa Caridad.


2.

Gozo

espiritual.

Goroppa nacca,

i
-

ie-

MU

27

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

la rezaccabaa lachi, lao


Dios, laa Gozo espiritual
3.

Paz.

Goionna nacca,

3.

ie-

la ribeeza lao iela golaha


lalachi lani Dios, lani

benneatti, laa Paz.


4.

Paciencia.

4.

Gotappa nacca,

ie-

la rizijieechi, iela hueni-

xeene

lachi, laa Pacien-

cia.
5.

Liberalidad.

6.

Bondad.

5.
Coio nacca, iela ribeeag, iela roneetzog Xiguijtzaa, laar Liberalidad
6.

Goxoppa nacca* le-

la tzabui lachi, laa

Bon-

dad.
7.

Benignidad.

8.

Mansedumbre.

Cochi nacca, iela


7.
bagoochi lachi, iela golla
lachi, laa Benignidad,
8.

Goxoono nacca, ie-

taana lachi, laa Mansedumbre.

la

9.

Fe.

9.

Cooy nacca,

iela

reaglij lachi, laa F.


10.

Modestia.

10.

Gochij nacca, iela

natti lachi, iela rigoobee


titza, laa

11.

Continencia-

11.

Modestia.

Gochineag nacca,

iela roziaani lachi, iela

28

DOCTRINA CRISTIANA
roccaani lachi, laa Continencia.

12.

Castidad.

12.

Gochinno nacca,

iela rozalla lachi, iela ronitti lachi iela

huexihui,

laa Castidad.

Las Bienaventuranzas
son ocho.

Alanij xoono Yelabaaneeza nazaeca; tzela Yelaxittalia baa laa Bienaventuranzas.

Bienaven turados
pobres de espritu,
porque de ellos es el rei1-

los

no de

los cielos-

1.

Gotoo

za quie benne

iela
atti

baneenacca,

iela rezaccacij nioo lachi,

rozexag lachi nigaa


lao 1005 mjaquie
benne gacca can na, xillahae nacca Yehua Yeiela

ietze

baa.
.

Bienaventurados
los mansos, porque ellos
poseern la tierra.
2.

Goroppa iela baneeza quie benne atti


2,

nacca, iela taanalachi,

ie-

labexag lachi, ielanataao


lachi, nigaa Yetzelaoioo;
nijaquie benne
gacca
cauna, Xillahae gacca
leoo, guitoo laoioo.

Bienaventurados
los que lloran, porque e3.

llos

sern consolados

3.

Goionna ielabane-

ezaquie benne atti nacca,

benne roa ribeechi,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


reellazi rihuini; niaquiee

Bienaventurados
los que lian hambre y
sed de justicia, porque
4,

sern hartos.

ellos

huazije ielarixeenelachi,
Gotappa iela bane4.

eza quie benne atti nacca


iela tetooni tibilla, nijani

gacca etto

benne

nij,

lij,

niaquie

huazije iela

relag lachi.

los misericordiosos, por-

Coio iela baneeza


5.
quie benne atti nacca,

alcanzarn mi-

iela reechi lachi, iela ra-

Bienaventurados

5.

que

ellos

sericordia.

ccalaaui lezaha loghechi,


niaquie benne gacca canna, huazije iela huezalachi xene quie Dios.

Goxoppa

Bienaventurados
de corazn,
porque ellos vern

neza quie benne

Dios.

chi;

6,

los limpios

Bienaventurados
7.
los pacficos, porque ellos
sern llamados Hijos de
Dios.

6.

iela baatti nac-

naiaari laniaquie benne gacca


canna lao batzoono quie

ca, iela naxij

Cuino Dios goiooe.


Cochi iela baneeza
7.
quie benne atti nacca,
iela bexag lachi, iela bechi lachi; niaquie benne
gacca canna, Xijni Dios
gibabae.

Bienaventurados
los que padecen persecucin por la justicia, por8.

8.

Goxoono

iela baa-

eza quie benne atti nacca, iela rezoo tippa nij a-

30

DOCTRINA CRISTIANA

que de ellos es
de los cielos.

el

reino

gacca etto lij, zabaazaccae niaquie iela lij; nijaquie benne gacca canna, Zillabae nacca Yehua Yebaa.
ni

labitti

pecado venial se perdona por una de estas

JEl

Tollaxija tolla cuiti laa

pecado venial, reexijra-

nueve cosas:

ari, lani rinitti lao bittila etto gonilo quie

Ka-

alao, etto reeni nij.


1.

Por

oir

Misa con

devocin.

1.
Obi goua naagalo,
cbigoioolo Misa guitoo
lacbilo; huanitti tollacuiti

2.

Por comulgar

dig-

namente.

Por

Chizij nifaolacbilo

belanaato natzoono quie


Xana reheo Jesucristo;
huaxij huaiaari tolla cuiti

3.

quielo.
2.

oir la

palabra

de Dios.

quielo.

Chi goua naagalo,


cbigozee naga lo titza libaana, Xititza Dios etto
3.

riecbi raglaa; ba xij


buaiaari Tolla cuiti quielo.

4.

copal.

Por bendicin epis-

4.
Obi gooni labaia
looy goquie obispo; buaxij buaiaari tolla cuiti

quielo.

mi

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


5.

Por

decir el

Padre

Nuestro.

Ohi gollalo lahaia


5.
Xoci reheo e; huaxi huaiaari tolla cuiti quielo.

6.

Por confesin

6.

ge-

Ohi gollalo neta-

huexihui; huaxij huaiaa-

neral.

ri tolla cuiti quielo.


7.

Por agua bendita.

7.

Chi zenelo niza la-

haia; huaxij huaiaari tolla cuiti quielo.


8.

Por pan bendito.

9.

Por golpe de

Ohi gaagolo ietta


8.
nacca lahaia; huaxij huaiaari tolla cniti quielo.

pe-

9.

Ohi quinilo

lothio,

chi gappalo lachitaaolo;

cho.

huaxij huaiaari tolla cuiti

Todo

esto hecho y di-

cho con devocin.

Los Novsimos Postrimeras del hombre son

quielo.

Bittila

Tappa

Muerte,

gonilo,

lao

nacca nigaa

reoochi retoo ielarinnaa


quie benne atti.

cuatro1.

etonij

guitoo lachi taaologouilo

Yelagotti gattire-

1.

heo.
2.

Juicio.

3.

Infierno.

4.

Y gloria.

2.

Yelarithiogolij quie

Dios etto guiaabi.


Gabilla nigaa tza3.
gleeza beene ratti, lao
ielahuexihui quiee.
4.

#*:

Yebaa nigaa

gui-

32

DOCTRINA CRISTIANA
zij

lachi

beune

gatti, lao-

huelahaia quie Dios.


G-uitappa Cuee titzanij, goreeni guiquiag lachilo, acca gozalla lachiiela

Todas estas cuatro cosas retendrs en la memoria,

no

nunca

olvidndote
acordndote

siempre.

cannazi tzagnaa lacannazi tzagtini la-

lo,

chilo,

chilo.

Espera la muerte maana y tarde, de dia y


de noche, por ser incierto cundo ser.

Teme

el juicio

pues ignoras

el

de Dios,
dnde

te echar.

Lezazi ielagootti gooLezazi ie-

nilo, zila tzee:

la gootti, ieelatetzaa, ni-

jaquie acca naccalij batta guichyna.

Tze

bilo ielarithiogo

lij

quie Dios, niaquie acca


nezalo,

caxa

guizellae

loi.

Teme el infierno y obra


bien para librarte de

l.

Gachilo guij gabilla,


tzela gonilochina tzahui,
niaquie acca tzeguilo.

Desea

la gloria

y haz

Beoneebi Yelabaa

iela

obras de virtud para me-

gloria, iagaao iochi xitij-

recerla.

tza Dios, tzela beni china tzahui catti na baanilo,

nijaquie catti gattilo

Cuenilo Yebaa.
Confesin general.

Yo
fieso

pecador,

me

con-

Dios Todopodero-

Neta huexijhui,

rixoo-

balappia lao Xanareheo

UdfcMii

33

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


y a la bienaventurada siempre Virgen Ma-

so

al

ra,

bienaventurado

San Miguel Arcngel,


al bienaventurado San
Juan Bautista, al bienaventurado Seor San Jo

Dios Guiaalahuacca, tzela lao Xonaaxitaao Santa Maria cannaci Babaani. Lao San Miguel Arcngel, San Juan Bautista,

dro,

Apstoles San Pe-

San Pablo,

tzela lao

los Santos Apstoles San Pedro y San Pablo, a todos los santos

iogoloo Santos, lani lao

Corte del cielo; y


de
vos, Padre, que pequ
gravemente con el pensamiento, palabra y obra: por mi culpa, por mi
culpa, por mi grande culPor tanto, ruego a
pa.

lao iela rezaalachi titza

bienaventurada Virgen Mara, al bienaventurado San Miguel Ar-

naaxi laao Santa Mara


cannaci Rabaani, Lao
San Miguel Arcngel,

cngel, al bienaventurado Seor San Jos, los

San Juan Bautista, Apstoles San Pedro, San

Apstoles San
Pedro y San Pablo, a to-

Pablo, tzela lao iogoloo


Santos, lani lao loy Vixo-

s,

la

la

Santos
dos

los santos

de

la

Cor-

loy Vixooci
taao;

yelani

Goppa Bebexijlmia,

acca tzahui, laoielarinnee titza accalaabila, tzela lao chinaxihui etto benia.

Bexijhuia, xeuetee

bexijhuia, bexijhuia. Laiellaui rattayooa lao Xo-

oci

Goppa Betaao, ielani


Xana re-

te del cielo,

guinneezijlo lao

Amn.

heo Dios, niaquie neta


benne huexijhui. Gaceaci canna Jess.

y vos, Padre, que rogueis por m


Dios Nuestro Seor.

_X3
34

DOCTRINA CRISTIANA

Bel nombre y seal

del

Quiee laa tzelabee bennaabiqiiee benne cristiano.

cristiano.

Pregunta.
o,

Decid, ni-

bijni, bij-

ni, bijlaalo?

DGA. SU NOMBRE.
Preg,

Gomia

Ein.

cmo os llamis?

GUICCAABIBI, CATTI
LAABI.

Sois cristiano?

Ein.

Banaccalo

cris-

tiano?

Eesp.
cia de

S, por la granuestro Seor Je-

Eic.

Banaccaia,

nij

aquieielatzahui
gracia
quie Xigooquiee reheo

sucristo.

Jesucristo.

Preg.

Qu

quiere de-

cir cristiano?

Eesp.
tiene la

Hombre
Fe de

que

Cristo que

profes en su santo bautismo.


Preg.

Quin es

Cris-

to?

Eesp.

Eic.

titza

Benne nappatza

hui, tzela roccachi tzahui


Yelalij quie Cristo, etto

goccaabi

rohoae canna

tza gorooba nizae.


Ein. Noxa nacca Cristo?

Dios y hombre

verdadero.
Preg. Cmo es Dios?
Eesp.

Ein. Bij zeag


rinnaa cristiano?

Porque

es hijo

natural de Dios vivo.

Eic.

Betaao,

Benneati

tzela

nalij.

Ein. Nanaccaxa naccae Betaao?


Ele.

Nijaquie naccae

Xinij golag Betaao nabaani

35

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Preg. (Jomo es hombre Cristo uuestro Se-

or?
Besp. Porqne es tambin hijo de la Virgen
Mara.
Preg.

Por qu

se

lla-

ma Cristo!
Besp. Por la uncin
y plenitud de gracia que

Mara.
Bin. Bijanijaquie laae Cristo?
Nijaquie ielanaBic.
guiti natzaaga, lani yela
iela gracia

natzaa qnie

tiene sobre todos.

Este Cristo es
Mesas verdadero?

Preg.
el

Bin. Nanaccaxa nacca Benue atti naj Cristo Xigooquiee reheo?


Nijaquie lagaaBic.
ni naccae Xijni Kabaani

aaieppizee etto nappae


lahui etzecuee iogoiao.
Bin. Lalaabitti Cristo nij, nacca Huezijlaa

Mesas?
Lalaabie nacca,
le goccaabi Dios lao ioag
guichi golaza: Lani la laabie nacca, legoecaabi

nalij, laa

Besp.

promeLey y en los

S, es el

tido en la
profetas.

Bic.

Goneeyaha
Preg.

Cules

sus oficios

ms

fueron

principa-

Profetas.

Naxa etto gocca

china quice, ezicca ieag


lao?

les?

Besp.

Bin.

Los de Salva-

Bic.

China quie Huequie Hueze-

zijlaa, tzela

dor y Maestro.

ete.

Preg.

ense?

Que

doctrina

Bin.

Bij lizaha libaa-

ba bezeetie?


36

DOCTRINA CRISTIANA

ij

Resp.

w#

cristiana.

lij,

Pre<7.
Cuntas partes
contiene la doctrina cristiana!

Cuee nacca etto naiaa

Ufe

mB

Preg.

Palla lao, Palla

Re.

Cules son?

Rin.

Tappa

Naxa

Re.

Bareaglijlachia,

Chij xibaa. Etze cue


lahaia, tzela Sacramen-

tos.

Preg.

Cul es

signia y seal del cristiano?

Resp.

La

Preg.

Por qu?
Porque es

Resp.

Rin.

la in-

santa Cruz.

Taxa etto

ne cristiano.
Rio.
Santa Cruz.
Rin.

figu-

Re.

Bijxa nijaquiee?
Nijaquie nacca

ra de Jesucristo crucifi-

lo

cado, por quien fuimos

laa,

redimidos en

Jesucristo,

ella.

gaha

lij, lani beenanigaa gockilag naa

no

bezijlaa

reheo laoni.
Preg.

de

Cmo usis vos

Resp.

Rin.

Nanaccaxa roni-

tzonolo Santa Cruz?

ella?

Signndome y

santigundome.

nacca

bee, bennaabi quie ben-

te

gfl

tee.

etto nac-

la ni

9|

n?

etto ieag

naquina

ca?

&
v

ie-

lalizaha libaaba quie ben-

lao, etto

El Credo, Mandamientos, Oraciones y


Sacramentos.

jfH

nSI

Rin.

Resp.

>Je

^9

Lizaha libaaba
quiebenne cristianos.

Re.

Cuatro princi-

pales.

?R

jj

doctrina

ne cristianos?
Resp.

PP

La

Rio.

Eozooag lahua,
bennaa bi

lani roniabee

lahaia guiquiag lahua.

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA

Veamos cmo ?
1

Ein.

Guiaabi na

ro-

ndo?

Preg. Cundo es bien


usar de la seal de la
Cruz?

Kijaquiee benEie.
neaabi Santa Cruz $
Ein. Battaxa naqnina gacca bee bennaabi
Cruz?

Siempre que comenzremos alguna buena obra, nos viremos

zoolao bittila ehi na tzahui, Cannaci catti tzoo

Eesp.
la

Por la seal de

Santa Cruz

^ etc.

Besp.

en algn peligro, particularmente en sintiendo alguna tentacin


mal pensamiento.

Preg. Por qu nos


signamos tantas veces?

Eie.

Zeaglij Cattigui-

reheo lao bittila etto baxoochi, bachi, batzeebi,


tzela zeaglij catti guiceni
bee, bittilaie larigooiella
quie bezellaao goxij yee:

Lani Catti zaa xihuilachi


reheo bittila titza.
Ein. Bijxa nija quieeritozoag lao reheo la la
liaaza?

Eesp. Porque en todo


lugar nos persiguen y
combaten nuestros ene-

Eie.

Nijaquiee guitoo

lataag ragaao ioclii, lani roquij reheo logtilla


xihui quie reheo.

migos.

Y la Cruz

Tzela banooa
Cruz ielahuacca

tiene

Ein.

virtud para librarnos de

Santa

ellos?

iellani gpzijlaani

Preg.

reheo,

lao nillaiee quie logtilla-

xihui naa?

Eesp>

tiene,

por

Eie, Banooa, nijaquie

38

DOCTRINA CRISTIANA

haberlos vencido Cristo


nuestro Seor con su
muerte en ella.

Xana
lao

reheo Jesucristo,

Cruz bezeeag guixie,

tzela beguijni iooe lani,


ielagotti quiee.

Preg. A qu est obligado el hombre primeramente?

Rin. ]Saxa etto nacca china neero etto nozee benneatti gozee gonneiooi lachi?

A buscar

Resp.

timo

fin

el l-

para que fu

criado.

nijaquie goiaae.

Preg.

criado

Rio.
Goza a iochi lachie, quilagiochie, bixa-

el

Para qu fin fu
hombre?

Para amar y

Resp.

Rin. Bijnijaquiegoiaa
benneatti?
Ric.

Nijaquie gonie

servir a Dios en esta vi-

xichina

da y despus verle y go-

Cuee nabanie,

zarle en la otra.

Dios

tzo

naa

ieilani

Catti gattie zije ielabaa


Gloria Yebaa.

iela

Con qu obras

Preg.

se sirve Dios principal-

Rin. jS^axa etto n acca


china ieag lao etto guie-

mente?

eni lao Betaao?

Resp. Con obras de


F, Esperanza y Cari-

Ric.
China etto guieeni nacca, iela reaglij lachi Dios, iearibeexa lao

dad.

Dios tzela ielanachij lachi cuina Dios.

Qu nos

Preg.

la

ense-

Fe?

Resp.

Que creamos en

Rin.

Bij rozeete ni re-

heo ielareag
Ric.

lij

lachi?

Bozeeteni raheo

Oos

como en

infalible

guitoo zeaglij lachi Cui-

na Dios, no nacca

verdad.

nalij, etto

iela-

acca nazacca

nitti.

Y la Esperanza

Preg.
ixx

ensea?

Que esperemos
Dios como en poder

Eesp.
3n

Ein. Yelaribeeza bij


rozeete ni reheo?

Bozeeteni reheo
Ele.
buileeza lao toei Dios, no

nooa

nfinito.

iela

huacca

lij

etto

acca batta nazacca eoochi.

Qu ensena

Preg.

la

Ein.

oy

Caridad?

Bij rozeete rolo-

iela nachij lachi?

sobre todo,

Eozeeteni reheo
Eic.
guieenichij Dios, no nac-

sumo.

ca ielatzahui etto aceai-

Eesp.

Que le amemos
como bien

oho
Preg.

Cmo sabremos

bien creer?

bij

guitozoecani.

Ein. Nagaecaxaguinneezatzahui reheo guitozengiij lachi?

Eesp.
bien

el

tculos

Entendiendo
Credo y los Arde la

fe.

Eie.

Tzea guija

tza

hui lachi reheo Lahaia


Bareaglij lachia, tzela
chitaa Yelalig.

Preg. Cmo sabremos

esperar y pedir?

Ein. N a gacca x a gu i n
neeza reheo guile eza, la-

ni guitijna?

Entendiendo
Eesp.
bien el Padre Nuestro.

Eie.

Tzeagnijatzahui
Lahaia Xoci

lachi reheo

reeo

40

DOCTRINA CRISTIANA
Rin.

Cmo sabremos

Preg.

obrar?

Nagaccaxaguin-

neeza reheo guieeni chi*

na tzahui?

Resp.

Entendiendo
bien los Mandamientos
que hemos de guardar y
los santos Sacramentos
que hemos de recibir.

Luego

Preg.

obliga-

dos estamos saber y


entender todo esto?
Resp.

que no

S estamos, porlo

podemos cum-

plir sin entenderlo.

Declaracin del Credo.

Re.

Tzeagnija tzahui

lachi reheo Titzabee etto guittappa, lani Sacra-

mentos
Rin.

etto guitzooi.

Ala baritoozee

guinneeza

reheo, tzela
tzeagnijalachi reheo iogo
La h ai a na a?
Ric.
Baritoozee, nijaquie acca nazacca guito-

zooa, Chibaala acca reanija lachi reheo.

Alanij rieechi, lani


cliilaj

lij

Decid el Credo.

Preg.

Rin.

Bareag
Creo

Besp.

Padre,
Preg.
el

en Dios

etc.

Quin compuso

Credo?

Ric.

ree-

Paluda Bareag
achia.

Gonaa
lij

lahaia

lachia?

Bareag

lij

lachia

Dios Xoci.
Rin.

Noxa

goleequi

xiquaa Lahaia Bareag

lij

lachia?

Resp.

Preg,

Los Apstoles.
Para qu!

Ric.

Rin>

Apstoles.
Bijxa tiijaqtiiee!

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA,


Bie.

Para informar

Besp.

Kijani

guizeete

reheo xititzaDios, tzelanijaquie guinneezatzahui reheo Yela reaglij lalij

nos en la F.

chi, laa Fee.

Preg.

nosotros pa-

ra qu lo decimos?

Para confesar
misma f y confirmar-

Besp.
la

nos en

ella.

Bin. Tzela reheo bixanija quiee ritoonnee


bij nijaquiee riallaf
Bic.

^ijaquie guitoo-

ccaabi lachi reheo iel alij


quie Yelareaglij lachi,
tzela nijaquiee guireag
guitippa lachi reheo laoni.

Preg.

Qu tan

cierta

son las cosas que


nos eusea?
Besp.

la f

Bin.

nalij

Calagtixi

nacca titza etto rolooi


Yelareaglij lachi?

Como verdades

dichas por Dios, que no

puede engaarse ni en-

Bic.

Nalijtec

nacca,

rohoa Cuiua
nijaquie
Dios birooag, tzela Dios
nazacca guittixie: lani
acca nazacca gottixila-

gaarnos.

chine reheo.
Preg.

De dnde

sa-

bis vos haberlas dicho

Dios?
Besp.

De nuestra ma-

dre la Santa Iglesia,

re-

Bin. Nagoccaxa gouneezalo Cuina Dios gonnatitza naa?


Bic.

Lao

quie Xinaa

lij

ielali

zaha

reheo Ban-

42

DOCTRINA CRISTIANA

gidapor

el

Espritu San-

to.

ta Iglesia, no rinnee
zilaal azi etto rolooi

la-

Xen-

quie Espritu Santo.


Calagtixi
naquijna guitoo zeaglij lachi rebeo ielanalij etto
nij

Qu tan

Preg.

nece-

sario es creer las verdades que la Santa Iglesia


nos propone?

Besp.
f

Tauto, que sin


de ellas nadie puede

salvarse.

Bin.

rozeeteni, lani ribeequi


lao reheo Santa Iglesia?
Bic.
Baa quijna tee,
nijaquie Obi acca guitoo.

ca

eeag lijlacbi rebeo, acna zacean oto benne

laa.

Preg.

Lalatti naquijna.
Bin. Tzelabualaaben-

Y podr con la

f sola!

ne

atti

lazilaalazi

lani

Yelareaglij lacbi?
Besp.

No puede

sin

caridad y buenas obras.

Bic.

Acca

na zacea

laae cbi acca nacbij lacbie Dios, lani beime atti, tzela
cbiacca ronic

cbina tzahui.
Declaracin de

los

Ar-

tculos.

Preg.

Decid

Preg.

los art-

fe

Rin.

Gonaa cbitaa

Yelalij?

Los Artculos.
Qu son los Ar-

tculos de la f?

reeclii lani reechi-

lag Chitaa Yelalij.

culos.

Besp.

Alanij

Bic

Bin.

Yelalij.

Bijxa ieagnija
xibaa quie Yela reaglij
lacbi?

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


Los principales
misterios de ella,
Preg. Pues si el primero es creer en Dios,
Besp.

Ble.

Titza ieaglo tee,

titza bichijgo quieni.

Cbibaala xibaa
Bin.
ne ero rinnaabee tzeaglij
lachi rebeo Dios.

quin es Dios!

Santsima
Besp. La
Trinidad, Padre, Hijo y
Espritu Santo, tres per
sonas distintas y un solo
Dios verdadero.

Noxa

nacca Dios!
Santsima TriniBic.
dad. Xoci, Xijni tzela
Espritu Santo tzo una

personas bacche balaba


lani tobici Dios balij Betaao.

Preg.

El

Padre

es

Bin.

BanaccaBetaao

Xoxi!

Dios!
Besp.

S es.

Bic.

Preg.

El Hijo es Dios!

Bin.

Banaccae.

BanaccaBetaao

Xijni!
Besp.

S es.

Preg.

El

Espritu

Santo es Dios!
Besp.

Preg.

Bic.

Son por ventu-

Bin.

Besp. No, sino uno en


esencia y trino en perso-

Banaccae.

Bin. BanaccaBetaao
Espritu Santo!

S es.

ra tres Dioses!

nas.

Bic.

tzo

Banaccae.

Banacca lagaa
uua Betaao!

Bic.

Acca nacca tzon-

na Betaao, Canna tobici


Betaao naccae lao iela
nacca, tzela lao iela lilicea nijaquie zabaala io-


44

DOCTRINA CRISTIANA
bi iobila

nacca totoo peracca nalaha iela


Betaao.
sona,

Preg. Tiene Dios figura corporal como no-

catti naiaa reheo

sotros?

attif

Bin.

Besp.
.Dios,

No, en cnanto
porque es espritu

puro.

Bic.

Banaiaa Dios
benne

Acca naiaae cat

reheo lao

ti

iela

nijaquie Betaao Chij lo


tzaaci nacca, laa Espritu.

Cmo

Preg.

es Dios

Todopoderoso?

Bin. Nanaccaxa nacca Betaao Guiaalahuacca?

Besp.
lo

Porque con

querer

so-

hace cuanto

quiere.

Bic.

Nijaquie lao

ie~

larizijiella lachi quie, ro-

nie calagti etto raccalachi gonie.

Cmo

Preg.
Criador?

es Dios

Bin.

ca

Nanaccaxa nac-

Betaao

Huenixee

Huenizijla?
Besp.

Porque

lo hizo

todo de nada.

Bic.
lij

Nijaquie benixee

tecci iogo

lao, lani

acca

Cuee iogo
bij

too go-

quinani.

Preg.

Cmo

es Dios

Salvador?
Besp.

da

Betaao,

Porque l nos
y perdona

la gracia

los pecados.

Bin.

Nanaccaxa nac-

ca Betaao Huezijlaa?

Najaquie la laaCuinae ron na roneetzag iela baneeza Xene,


Bic.

bi

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


laa gracia, tzela lalaab
Cuiuae ronitti lao Xito11a reheo.

Preg.

Qu

darnos su

le

mueve

gracia*?

Bin. Bij ieaglachi lao


ielatzahui gracia quiee,
etto roueetzaghe reheo?

Besp.

La gran bon-

dad suya y

los mereci-

Qu

cosa

es

Bin.

Bij zeag titza

ri-

naa gracia?

gracia?

Besp,

Yela tzahui Xe-

bee quiee, tzela ielalizacca taao quie etto goxacca


Xana reheo Jesucristo.

mientos de Jesucristo.

Preg.

Bic.

ne, lani ielabachij gotete

Un

Bic.

ser divino

Too

iela

racca

que nos hace ser hijos de


Dios y herederos de la

taao, too iela racca

gloria.

nijni

Xe-

ne, etto ronni reheo Xi-

Betaao: tzela, lani

etto ritoollaana, lanirie-

eni quie reheo, iela

baa

iela Gloria.

Preg. Qu bienes nos


vienen con esa gracia!

Bin.

Bij

baneeza

rit-

zooi lani iela tzahui Gracia naa?

El poder y querer hacer obras ante Dios

Bic.

Besp.

satisfactorias
rias.

y merito-

ni

Yela huacca,

ielarizijiella

la-

nijani

guieeni lao Dios china


etto

eaaxog

tolla bieeni,

tzela lani etto guitzooi


le

ritonnaaba.

ME


46

DOCTRINA CRISTIANA

Preg.

Por qu medios
y crece la gra-

Bin. Bijxa china gaeca nijani guitzooi, tzela


nijaquie treppi tzeag lao
Animas quie reheo iela
Gracia?

Besp.
Con oraciones
y Sacramentos, y ejerci-

Bic.
Gollalo Lahaia,
Guixoobalappilo,
Zijlo
niho lachilo belanaato
quie Xana reheo Jesu-

se alcanza
cia?

cios de virtud.

cristo

Lani gonilo ziaani

china tzahui.
Preg.

Cmo

es Dios

Glorificador?

Bin. ISTauaccaxa nacca Betaao Hueneetzag


iela Gloria?

Besp.

Porque da

la

Gloria quien persevera


en su gracia.

Bic.
Nijaquie ronna
roneetzaghe guitzaa xe-

ne, laa Gloria, notti ben-

ne rappa tzahui Gracia


quiee.

Preg.

Cul de las tres

personas se hizo hombre?


Besp.

La segunda que

es el Hijo,

Bin. Nax al a Persona


taao goccani Benne atti?
Bic.

Persona gorop-

des-

pani, no uacca Xijni, tze-

pus de haberse hecho

la catti goteete goccani

hombre es verdadero
Dios como siempre, y
verdadero hombre Jesu-

Beneati,

cristo

el cual,

Nuestro Seor.

zila, baaella,

baacahui,

begahanae

la-

gaani Betaao lij, Cattiacca naccae baaxee, baabaathyolla

tzela

benne

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


atti nalij

Cristo Xigoo-

hombre nuestro Seor

quiee reheo.
Bin. Nagoccaxa gocca Beneatti Cristo Xigoo-

Jesucristo?

quiee reheo!

Preg,

Besp.

Cmo

En

el

se

hizo

vientre

virginal de nuestra Se-

ora la Virgen Mara por


obra del Espritu Santo,
quedando ella virgen y

Madre

verdadera

de

Bic.

Nijho lehe naxij

Xonaaxi
quie
quie reheo Babaani Mara, lao iela huezaa quie
naiaari

Espritu Santo tzela be-

gahanano zeaglij BabaXinaa lij Betaao.

ni, lani

Dios.
Preg. Para qu se
zo Dios hombre!

hi-

Bin,
cani

Bij nijaqnie goc-

Benne

atti

Cuina

Dios?

Para poder mo
por los hombres y librarlos del pecado, y ensearles con su vida y
Besp.

rir

ejemplo

el

camino

del

Bic.

Kijani gattie ni-

ja quie benne atti tzela


nijaquie gozilaae benne
atti lao tolla etto

gobaa-

ganie, lani nijaquie,

go-

golooc Xinneeza
Yebaa, lao china benie,
zeete

Cielo.

lani lao

lizaha etto go-

leequie tzonaa ^oleeza.

nabaanie nigaa Yetzelao


ioo.

Preg.

Pues

sin morir

no pudiera Dios hallar


otro remedio?

Bin. Ala bazaccazi


gacca tola ielahuezijilaa, zabaalazi acca gotti

Xan reheo

Jesucristo?

48

DOCTRINA CRISTIANA

Resp.

S 7

mas

convi-

no ste ms que otro

nin-

guno.
Preg.
Siendo Dios inmortal cmo muri?

Bic.

Resp.

Poique cuanto

mas ignominiosa y
penosa, fu mas meritofu

riosa

Preg.

vos por
Besp.

gloriosa.

Qu

entendis

los infiernos?

Cuatro senos

lugares de las nimas.


Preg. Cules son?

tee,
lanij

goquinani reheo, ezicca


accalaabi ze etzecuee la.
Bin. Chibaala
Betaao acca nooa, ielagotti? chi acca nazacca gattie?

Porque junto
con ser Dios era tambin
hombre mortal.
Preg. Por qu escogi muerte de Cruz?
Resp.

Banazacca

chi caxa ielahuezij

nagoccaxa gottie?

Bic.

Nijaquie Betaao,

gocca

gazacca

Benne

atti nalij.

lagaani

Bin.

Bijx a n i j a q u i e
gothiogo lachie gattie lao Cruz.
Bic.
Nijaquie cattiti
goteetelao zitoo, lani bazij goteete bee gocca catbezijre, lani

titi naa nateete bee gocca ielalijzacca taao, tze-

la iela

rezacca baa laoni.

Bin.

Bijxa nacca Ga-

billa catti raccalo?

Bic.

Tappa

a11ag

quie Animas.
ln. Naxa etto nacca?

El primero es
el Limbo de los nios que
mueren sin bautismo.
Besp.

Bic.
Etto
zancero
nacca lattag laa Limbo,
nigaa ragleeza iogo bij-

i*M

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

49

ni ratti, chi acca natijla-

bi niza.

El secundo es

el

Pur-

que mue-

gatorio, de los

ren en gracia, debiendo


por sus pecados alguna

pena, la cual all satisfacen y luego van al cielo.

Lattag goroppaninacPurgatorio nigaa ragleeza tzonaaci benne ra-

ca,

lao ielahuelahaia quie

tti

Dios chi baala caima niuabaaganie bitti la ielaxiguija lao tolla etto benie; Xiguijanij ragtixo-

ghe lattag naa, tzela bit


aala reappie Yebaa.
El tercero es
no, de los que

el infier-

mueren en

pecado mortal, all son


atormentados con fuego
y penas eternas.

Lattag goionna ni Danigaa ragt

cca, trabilla

zoo

ne

tija

Chijno, iogo beniela huexij-

ratti lao

hui quiee, benne nabaagani bittila tolla hnetija.


Lattag naa zaccazije, zacea iochie, tzeguie: Cannaci ieellazi lachie, tzela

acca
accabatta teete,
batta coochi, acca batta
gu gol la, lani acca batta
i

thiogo

iela

rezaccazij

quiee.

El cuarto es donde

es-

taban como depositadas


las almas de los Santos
Padres, hasta que Nues-

Lattag gotappani n acnigaa iagtzoo, nigaa


Aniiagleeza tzonas.
mas quie Santos gotti

ca,

50

DOCTRINA CRISTIANA

Seor Jesucristo ba sacarlas para el cie-

tro

golaaza, calagbee goieag

cuina

lo.

Xana

reheo Jesu-

cristo iagaeagbe, iaga-

leagbe,

iagazijlaaelani
belSappie Yebaa.

Cmo

Preg.

baj!

Pin.

Xanaccaxa go=
naa Xana re-

aaci lattag

beo Jesucristo?

Con

Eesp.

el

alma

u-

nida la divinidad.

Ble.

iela

Preg.

su

cuerpo

cmo qued!
la

divinidad.

Cmo

Preg.

Betaao.

Pin.

Tzela

belanaa-

toe nanaccaxa bizaana?

Unido con

Eesp.

misma

Banaguijti nat-

zaaga Anima quiee, lani

Pie.

zaaga
resuci-

t?

Ein

Bannagijti natlani iela Betaao.

Nanaccaxa

be-

baanie lao benne gotti?

Eesp.
Tornando

juntar su cuerpo y alma


gloriosa, ya para nunca

Pie.
Bitzaaga gazacca ettoo liaaza belanaatoe lani Anima babaa

ms

quiee, nijani acca etzaa


goioo iela gotti.

morir.

Preg.

Cmo

subi

o.

Ein.

Xanacca beap-

pie Yebaa?

los cielos?

Inmortal^

con

su propia virtud.

Pie.

Beappi nabaabuacca xene

nie, lao iela

quiee.

Preg.

Cmo

se

en-

Pin. Xanaccaxa chiae

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


tiende que est sentado
la diestra de Dios Pa-

naa ieebeela quie Dios


Xocif

dre!
Besp.

Que

est en

i-

Bic.

Chia lanie Dios

gual gloria con l, en


cuanto Dios, y en cuan-

Xoci, tolappa lao ielabaa, nijaquie tjlappato

mayor que

bee nacca iela Betaao


quie guiroppae: tzela iela benneatti quiee chia

to

hombre

es

otro ninguno.

lao ielabaa

iela

gloria

naieppizee acca
laabi catti quiee etzecuee
ezicca

Santos.
Preg.

Cmo ha de ser

la resurreccin de

la car-

ne?
Besp.

Tornndose

juntar stos propios cuerpos nuestros con nuestras almas, vida in-

mortal y eterna.

Bin.

Tagaccaxa gac-

ca iela huebaani gazacca


belanaato?
Yeebij ieetzaaga
Ble.
ettoo liaaza belanaato reheo nij, lani Animas quie
reheo, nijani Cuee nabaani tija chijno tzela acca
ettoo liaaza gatti.

Preg. Cundo ha de
venir nuestro Seor Jesucristo juzgar los

vivos y los muertos!

El dia del juivendr con gran gloy majestadj juzgar-

Besp.
cio
ria

Bin.

Battaxaguita

Xana

reheo Jesucristo,
nijani guithiogo lije titza
quie benne baani, tzela
quie benne gotti!

Tzaa coochi ieBic.


too Yetze lao ioo, guitae
batzaaga lanie

iela

baa

52

DOCTRINA CRISTIANA

nos y dar cada uno


conforme sus obras; a
los buenos, vida perdurable, porque guardaron
sus santos mandamieny los malos, pena

tos,

y muerte eterna, porque


no los guardaron.

tzela iela batzoono quie


iela

Goquiee quiee,

iella-

ni

guithiogolije

titza

quie reheo. Lani gooe


geneetzaghe, too too ben-

ne xillahae, catti nacca


china benie, Benne tzahui gooe goneetzaghe ielanabaani zeaglij cannaci.
Tzela benne xihui,
benne acca tzahui, guizellae lao ielarezaccazij:

xene: cannazi tzeguie,


ni tija cbijno gattie.
Preg.

do

Qu cres cuan-

decs: creo

munin de

en

la

co-

los santos?

Mn.
chilo

Bijxa reaglij larenaalo Ba-

catti

reaglij lachia iela

betaao
Santos?
China tzahui et-

ritzaaga iogo
Besp.

Que

los

unos

la-

Ric.

lij

fieles

participamos de los
bienes espirituales de o-

to roni nottila nalij cristiano, nacca xillaha lani

tros, como miembros de


un mismo cuerpo.

baneeza, quie etze, cuee

benne

cristiano, nijaquie

nacca biehijgonigaa golag reheo zabaala


ziaani nacca Xoza.
Lani lao ielahueni china
toozi

quie Dios, etto neta robaneeza quicio nacca, tzela etto loy ronilo,
nia,

baneeza quiea nacca.

Alanij

Declaracin del Padre

Preg.

Decid

rieeclii

lag lahaia

nuestro.

el

Padre

Pin.

nco

nuestro.

lam

Xoci

reechi-

relieo

Gonaa Xoci

Bic.

Xoci reheo

e.

Xiquaa lahaia Xoci

nuestro?

heo

Besp.

El mismo Cris-

to nuestro Seor peticin de los Apstoles.

Preg.

Para qu

la or-

den?
Besp.

Para ensear-

re-

e?

Padre nuestro.
Preg. Quin orden
del Padre
la oracin
Besp.

e.

Noxa

Pin.

goleechi
re-

e?

Bic.

Guia cristo Xi-

goooquiee reheo, iao

iela

gotta ioo quie Apstoles.


Bijxa nijaquie
Bin.
goleequi xiquaani?
Pie. Nijaquie gozeeteni reheo guieeni iela
huezeetag, lani iela got-

nos orar.

taioo.

Preg.

Qu cosa

es o-

rar?

Pin, Bijxa nace a iela


huezeetag, lani iela gotta ioo.

Besp.

Levantar

alma, y pedirle
mercedes.

Dios

el

Bic.

Por qu nos en-

se el Seor llamarle
de Padre?

Animas,

zee

lani la-

chitaao reheo, nijani guitijna, tzela gito onnaa-

huezaalachi laoe,
Bijxa nijaquie
bezeete xigoo quiee re-

ba
Preg.

Guitoolliza

lao Dios

iela

Bin.

heo guiaabaghe Xoci?

54

DOCTRINA CRISTIANA

Besp.

Para que

damos con

le pi-

afecto de hi-

jos.

Preg.

Cmo lo somos!

Bie.

Xijaquie

guito-

lobijtza, lani iela nachijlachi,


etto ritolobijtza

Xoci reheo, Canna tza


bij guitoonnaaba laoe.
Bin. Xanaccaxa nacca reheo Xijnie?

Por el ser que


de l hubimos de naturaleza y gracia.
Besp.

Bie. Nijaquieielanaccaetto beneetzaghe reheo, lao iela naiaa, lani

lao iela gracia.

Preg.

Cuando

decs

Padre nuestro, con

el

quin hablis?

Con Dios nuesSeor y Padre.

Bin. Catti rllalo lahaia Xoci reheo e: noxa


rinnee lenilo.

Besp,
tro

Preg.

Dnde

Dios nuestro
Padre?

est

Seor y

Besp. En todo lugar,


por esencia, presencia y
potencia.

Cuina

Bie.

Xigoo-

quiee reheo Dios.


Bin. Caxa ioho Dios
xigooquiee reheo?
Bie.

ho e lao

Guitoo lattag ioiela Dacca lao ie-

la nalaalao, tzela lao iela

huacca Xena quiee,

acca bijtoo rigacchi laoe.


Preg.

Pues por qu

Bin.

decs que est en los cie-

rinaalo

Bijxa

Yebaa

nijaquie
chia lo?

los?

Besp. Porque en eUos se manifiesta mas

particularmente.

Bie.
Nijaquie ezicca
balaa lao iohoe Yebaa.

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA

Qu

Preg.

3ontiene el

peticiones

Padre nues-

Bin. Palla lao palia


cuee nacca, etto, ritoon-

naaba

tro?

lao lahaia

-Xoci

reheo el
Ble.

Siete: las tres

Besp.

primeras pertenecen al
honor de Dios, y las otras
cuatro al provecho del

Cachi: tzonna

et-

to zaneero nacca xillaana ielabalahana, tzela leritzooi

la

achi

Cuina

Dios, Lani zeetappa nac-

prjimo.

ca xibaaloghechi benneatti.

en

Bin.

Qu pedimos

Preg.

aba

ellas ?

Besp.

Abundancia de
y reme-

todos los bienes,

dio de todos los males.

Bijxa ritoonna-

laoni?

Ble.

Toni,Xene,tzep-

tzeag zeag

pi,

lij

guitza-

abaani, lani iela tzahui

quie reheo tzela gonnazij Dios linaiaa, quie io-

go etto zacea reheo.


Preg. Qu peds diciendo: Santificado sea

tu nombre?
Besp. Que sea tenido
en reverencia y alabado.

Bin.

Bijxa rinnaaba-

Catti riuaalo

lo

Gacca

.Zenezij Laalo?
Bie.

tzela
zeaglij,

Guitzooi nachie,
tzoonoc

guieeni

lani zeaglij gui-

loho baa laoe.


Preg.
ciendo:
reino?

Qu peds diVenga nos tu

Bin.

Bijxa rinnaabaGuita-

lo Catti rinaalo,
zij

nigaa iela Gooquiee

quielo?

56

DOCTRINA CRISTIANA

Que

Besp.

est
en
por gracia y
nos d despus su glo-

nosotros

ria.

Bic. Tzohoc, lani cueelenie reheo, lao iela gracia, tzela bitaala gonnae

reheo, iela baa iela Gloria quiee.

Qu peds
Hgase tu

Breg.
ciendo:

luntad, as

como en

en

di-

vo-

la tierra

el cielo?

Bin.

Bijxa rinnaaba-

lo catti rinaalo,
zij

Etto rigacca nigaa


Catti racca Ye-

iellalo

lao ioo,

baa?
Besp. Que la hagamos los hombres entera
y prontamente como los

ngeles.

Bic.

ne

atti

Goni gozooa benguitoo Xitippae,

iela rizijiella

lachi quie
Dios, Catti roni rozooa

Angeles.

Qu

Preg.

peds

di-

ciendo: El

pan nuestro

de cada
hoy?

dia,

Besp.

sustento

dnosle

Bin.
lo

que es
necesario de
lo

cuerpo y alma.

rinaalo,

Quixi

netto goxee goxeela bennazij

Todo

Bijxa rinnaaba-

catti

naba?

Bic*

Yogo

etto nacca

xitippa uaquijnabelanaato reheo, tzela xitippa

Anima.
Preg,

Por qu peds

para hoy limitadamente?

Bin.
Bijxa nijaquie
rinnaabalo,
laziiaalazi
etto riquijna

Por quedar necesitado pedir lo mis-

mo maana.

Bic.

naha tzaa?

Nijaquie

iezig-ui-

ni reheo, lani iezin naa-

ba reheo goxee etto bitoonnaaba naha tzaa

EN LENGUA ZP0TECA NEXITZA.


Preg. Qu peds diciendo: perdnanos nues-

Bijxa rinnaaba-

Bin.

lo catti rinaalo, Benitti


laozij etto ritooxihui net-

tras deudas?

to?

Besp.

Perdn de

las

penas de-

culpas y de las
bidas por ellas,

Bic.

Yela huenitti lao

ielakuexijhui, lani ielabuenitti iao xiguija rito-

Por qu aa-

ozee lao tolla bieeni.


Bijxa nijaquie
Bin.

As como nosotros
perdonamos nuestros

roziaauilo, lani rinneelo,


Catti netto, ritoonittilao

deudores!

etto roxibui lezaa loghe-

Preg.
ds:

cbi netto?

Porque no perdona Dios al que otro


no perdona.
Besp.

Nijaquie chibaaBic.
la netto acca guitoo nit-

lezaba loghecbi netto, acca gonit-

tilao, etto roni

ti

lao Dios

etto

rieeni

netto.

Preg.
ciendo:

Qu

No

peds

nos

dejes

caer en tentacin?
Besp.

Que

no

Bin.

di-

nos

permita dar consentimiento las tentaciones


del demonio.

Bijxa riunaaba-

Catti rinualo, Acca


gozaana na alo netto, nijani guitooxihui netto?
lo

Nijaquie gaecaBic.
laanizije netto, nijaui acca guitzooi iella, lani acca guitooccaabi lao iela
rigoo iellaxihui quie beze llaao.

Preg.

De

cul

mal

Bin.

Naxa

etto nac-

58

DOCTRINA CRISTIANA

peds que os libre Dios,


diciendo: Mas libranos

de

id al?

ca lebaxijhui lao etto rinnaabalo gozijlao loi Dios,


Catti rinaalo, Bezij laanetto, quie iogo etto
baxijhui?
zij

Besp.

Del demonio,
y de casos

del infierno

desastrados.

Quie bezellaao,

Rio.

quie guij gabilla, tzela


quie bittila iela Xiguija
zichi, zitaabi, bachi, bat-

zeebi.

Preg, Hemos tambin


de hacer oracin los ngeles

los santos?

Pin.

Huiceni lagaa-

ni ielahuezettag, lani iela gottaioo, lao Angeles,

tzela lao etze cuee Santos?

Psp.
S,
como
nuestros medianeros,
Preg.

Qu cosa son

los angeles?

les?

Mesp.

Espritus soberanos que estn Dios


alabando.
Preg. De qu le
ven ms de eso?

sir-

De guardar
hombres y traer y lie-

Pesp.
los

Pie.
Huieeni. nijaquie naccae gotee titza
lani gonnee quie reheo.
Pin. JS; o nacca Ange-

Tar Dios recados sayos

Pie.

Chij Lotzaa nano rigoo tij baa


lao Dios.

ieppizee,

Pin.

Pie.

Rappa

benneatti:

tza huie
retaa naoe

benneatti: sTaccae lagaani norago oa titza quie

benne

Bijxa ezicca chi-

na ronie?

atti

Yebaa, tzela

59

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

reoochije titza quie Dios,

lao beuue atti.

Preg.

Qu

oraciones

decs Nuestra Seora?

Ecsp.

El

Ave Mara

Bin. Bijxa lahaia


goholo lao Xonaaxi*
Laliaia

Bic.

Maria

la Salve.

lani

e.

ri-

Axaana
Axaana

Xonaaxi.
Declaracin del

Alanij rieechi lani reecl-

Ave

lag

Mara.

Ave

Preg.
Mara.

Decid

Besp.
Mara.

Dios te salve

Preg.

Ave

el

Quin hizo

el

Besp* El arcngel S.
Gabriel cuando vino
saludar a Nuestra Seora la Virgen Mara; y
jntanse algunas palabras de Santa Isabel y

Santa

el

Axana Maria

Bic

Noxa

Bin.

Xiquaa

Mara?

la

Gonaa Axana

Bin.

Maria

Maria

de

Lahaia Axaana
Maria e.

Iglesia.

labaia

e.

goleequi

Axana

e?

Arcngel San
Bic.
Gabriel, catti bita gzacca
lao Xonaaxi quie reheo

Eabaani Maria,

tzela

rit-

zaagalani titza, etto gonaa Santa Isabel catti

goieag Xonaaxi lichino,


tzela etze cuee titza quie

Xinaa
glesia.

lij

relieo

Santa

I-

60

DOCTRINA CRISTIANA

Con quin

Preg.

blis en el

Con

Eesp.

Seora

ha-

Ave Mara?

la

Nuestra
Virgen Mara,

Noxa

Ein.

rinnee

enilo catti rllalo

Mara
Me.

le-

Axana

e?

Lani

Xonaaxi,

quie reheo Eabaani Mari a.

Preg. Quin es Nuestra Seora la Virgen

Mara?

Es Madre de
Virgen llena de
de gracia y de toda virtud, Eeina del cielo y de
la tierra, Seora y abogada nuestra.

Ein. Noxa na cea Xonaaxi quie rehe Eabaani Maria?

Eesp,

Dios,

Naccano Xiuaa
Naceano Babaa*

Bic.

Dios.

ni, tzela

natzaa no

Gracia,

lani

iela

iogo etze
cueelao ielabaaielaneza,
lani iela tzahui naieppi-

Naccano Goquiee

zee.

Yebaa

lani lao ioo tzela

naccano Gonnee lani gotee titza quie benne atti.


Preg.

Dnde

est

Nuestra Seora la Virgen Mara?


Eesp. Est en el cielo, en cuerpo y alma gloriosa,

Ein.
Caxa ribeeza
Xonaaxi quie rebeo Ea-

baani Maria?

too belanaatono natzaagalanino Anima babaa,


lani

no.

Yebaa ribeezaYebaa ioho no gui

Ele.
no,

bazacca lachi quie*

61

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

la que est
Preg.
la Iglesia quin es?

en

Rin.
etto ioo

Tzela Xonaaxi
Yotaao, noxa

nacca?
Resp. Es Imagen de
la que est en el cielo; y

para acordarnos de ella,


por ser su imagen, le hacemos reverencia honor suyo; y lo mismo es
de las dems imgenes

de

los otros santos.

Ric.

Naccano Logaba

quie Xonaaxi chia Ye*


baa, etto rozijbaani lachi
reheo, nijaquietzagtinni
lachi reheo no gocca quie

logaha naa, tzela nijaquie nacca logaba quie


Xonaaxi, etto nitta Yotaao, rieeni ielarizij achi
tooleebizi

laoni,

tzela

nacca

iela ritzooitzono

etto rieeni lao etze cuee

logaba quie Santos.

Por qu hay

Rin.

tanta variedad de imgenes de Nuestra Seora, y se llaman por tan-

ziaani

Preg.

tos nombres, de la Piedad, de los Eemedios,


del Eosario y otras? Es
por ventura por ser mu-

chas?
Resp.
sola la

No

es sino

una

Virgen Mara,

Nuestra Seora; mas esto se hace para significar


los

diversos

beneficios

la

Ohiga axa ioo

Logaha iobi
quie Xonaaxi

iobi*

taao,

tzela chigaaxa laano ziaanilaaola, de la Piedad,

de los Eemedios, del Eosario, lani ziaani ezicca,

etto ritolobijtza? Banacca lagaa ziaani Xonaaxi?


Ric.

Acca nacca

zia-

ani Xonaaxi, canna tobizi


ra;

nacca Eabaani MaXonaaxi quie reheo.

Eitoloobijtza ziaani laao*

62

DOCTRINA CRISTIANA

que de su santsima mano recibimos siempre,


y
lo mucho que la debemos
honrar y llamar en todas
nuestras necesidades.

la,

nijaquie tzagnaalachi

reheo, iogo lao, iogo Cuee


iela xillaha iobi iobila,
etto roneetzagno zeaglij.
Tzela nijaquie tzagnaa-

lachi reheo, ziaanitee ritoozeeguieeni Chij, guiej


eni tzonano, lani guitolobijtza

Cannazi

catti bi-

quij zacea reheo.

Qu

Preg.

en

el

se le dice

Aye Mara?

Besp.
Saludrnosla,
alabrnosla y encomendmonos ella, pidindole su ayuda intercesin para con Dios Nuestro Seor.

Preg.

Quin nos en-

se la Salve?
Besp.
sia,

La Santa

Igle-

quien la tiene y usa.

Preg.

Bin.

Bijza titza reelo

Xonaaxi lao lahaia Axaana Mara e?

Con quin

ha-

blis en ella?

Ble. Eitozacca laouo.


Eiloo baa laono. Eitot-

ta ioo laano.

Eitonnaa-

ba gacca laanino reheo,


lani gattaioono lao Zana reheo Dios, nijaquie
netto benne huexihui.
Bin. Noxa bezeeteni
loy lahaya Axana Xona-

Santa

Bic.

norolla zeag

Iglesia,

lij.

Noxa rinneelelao lahaia Axana

Bin.
enilo

Xonaaxi?
Besp.

Con

la

misma

Bic.

Lani Cuiua Xo-

63

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Virgen

Seora

Mara,

nuestra.
Preg.

en

Qu

se le dice

zas de la

alaban-

Otras

misma Virgen

Santsima, demandndoasimismo su favor y

le

ayuda en nuestras necesidades, como Madre de


Dios, Seora y abogada
nuestra.

Preg.
cia

Bijxa

Bin.

rinaalo

lao lahaia naa?

ella?

Besp.

naaxi naiaari quie reheo


Eabaani Mara.

Qu

debemos

reveren-

las im-

Etze cuee

Bic.

iela

rigoobaa lao cuina Xonaaxi Eabaani, tzela ritonnaaba laono, riaabagno


gaccalaani no netto lao
iogo ielazij ielaioehij, nijaquie naccano Xinaa lij
Betaao, Xonaxi naiaari,
lani Gonnee quie netto.
Bin.

Bijxa iela

ritzo-

oinachi, ritzooichij ritzo-

oitzono ritoozee guieeni


lao iogo logaba quie santos?

Besp.

La misma que
los santos

daramos a
que representan.

Bic.
chi

Yela

ritzooi a-

etto ritoozee

guiee

Cuina Santos, no gocca


quiee logaha naa,

las

reli-

Preg.
quias de los santos, qu
reverencia les debemos?

Tzela lao bittila


banana, batzoono

Bin.
etto

quie santos Catti nacca,


guiquiagbe, nija naae,
bij ielaritzooi achi rito-

ozee guieeni?

La que

a ellos

Bic.

Too

leebizi iela


64

DOCTRINA CRISTIANA

mismos, que fueron templos vivos de Dios.

ritzooi achi, Catti etto


ritoozee guieeni lao san-

no gocca quiee; ielagoccae Xilattag baani quie Dios,


Bin. Bijxa lahaia rtos,

nij

Preg % Qu oraciones
decs los santos?
Besp. Las letanas y
otras:

tambin

nuestro y

Ave

el

Padre

Mara.

llalo lao santos?

Bic>
Letanas, lani
etze cuee lahaia, tzela

lagaani Xoci reheo


ni

Pues cmo, en
Padre nuestro y Ave
Mara no hablis con
Preg.

el

Dios y con
Santsima?

su Madre

ca etto naa?

Chibaala
Xoci reheo
e, rinnee leenilo Cuina
Dios. Lani catti rllalo
catti rllalo

Axana Mara
lenilo

e,

rinnee

Cuina Xonaaxi Xi-

naa lij Betaao.


xa rolobijtzalo
Besp. S, mas Dios
pido por los mritos de
los santos, y a stos que
sean mis intercesores.

e, la-

Axana Mara e.
Bm. Nanaccaxa nac-

Chigaatitza

naa

etze cuee santos?


Bic. Balij nacca etto
naa: chiccaxa, Catti bi*

rinnaabaa lao Dios, China tzahui quie santos ri-

gooa Xouee

laoe: Laiellani ratta iooa lao santos


nijaquie gaccae Gonnee

quiea lao Dios, no lachij


nija lachinaa, reag lahaia naa.

1
i.

Declamacin de

los

Man-

Alanij rieechi lani


Titza hee quie

damientos de la Ley

laeo

de Dios*

Decid los Mandamientos de la ley de


Preg.

re-

Dios.

Gonaa

Bin.

reeclii-

Xana

Titza

Dios.

Manda-

Ble.

mientos de la ley de Dios


son diez, etc;
Preg. Sobre el primer
mandamiento os pregun-

Xana

Esp

to, a

Los

qu nos obliga

el

Titza bee quie


reheo Dios, Chij

xibaa nacca.
Bin.

Lao gotdo xiba

titzabee neero quie Xana reheo Dios, rinnaabaia, bijxa taa iellaguieeni^ lao iela nachij lachi

amor de Dios!

tooci Dios!

esp.

adorarle

l solo como Dios, con


j esperanza y caridad*

Bic.

heo,

Bataa

iella

guittitzag

re^

xijbi,

guieeni chij, guieeni tzono, lani guitotta ioo laci


laalaci lao toozi Dios:

lao tooci cuinae guileeza^


guitijna, lani guitoonna-

aba guitoo

iela reaglij-

lachi^ guitoo iela ribeeza^

lani guitoo iela nachij la-

chi quie reheo.


Pretf.

adorar?

Cmo

se

ha d

Bin.

Nagaccaxa

totta ioo,

gui-

lani guieeiela

DOCTRINA CRISTIANA
ritzooi tzono iela

Betaao

iee?

Resp.

Con reverencia

de cuerpo y alma.

Rreg.

Pues

Rio.

siendo

Dios espritu no basta


del alma!

la

Guitoo

iela benguitoo nabaani


reheo, lani guitoo iela
rinnaalachi quie animas
quie reheo.

ne

atti,

Rin.

Ckibaala canna

Chij Lotzaa tiacca Dios,


acca guichibilao,
Chi
guieciela ritzooitzono laoiela

Betaao quiee laeilaAni-

alaci niho lachi lani

mas

quie reheo?

Resp,

Ka, porque hubimos de l tambin el

Acca guichibilao:
nijaquie lagaani Ouinae

cuerpo*

beneetzog bela naatoreheo, lani ielanabaani etto ritappa.

Preg\

Qu

es

Dios sobre todas

Ric.

amar
las co-

Rin.

Bijzeag

titzari-

naa Gonichijo foozi Dios


balij

Betaao, ezicca ac-

ealaabi

catti

ronichijlo

etzecuee logo lao?


Resp.
Querer antes
perderlas que ofenderle.

Me.

Guieenichij too
Dios, tzela acca bij etto ioho nigaa Yetze lao
zi

ioo, goni quie reheo, nijaquie acca guitooxij lao


Betaao*

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Preg.

Quin peca con-

Xoxa

Bin.

Xibaa que

tra la fe?

riguitzag

iela reaglij-

lachi?

Besp.

El que cree

co-

sas supersticiosas, ignora, niega duda las que

debe

creer,

Benne reaglee

Jtic.

benne roni quiee


Xitijza ieela, benne reag
zina, benne reag guija,
benne rzij achi bezeebeezi,

Benne acca

llaao.

nee-

zani etto nozee tzeaglij

Benne acca

lachie,

ricca-

abi etto nozee tzeaglij laLani benne huetchie.

benne roni
rohoa thioppa

titza,

tixi

thioppa
lachi.

Preg.

Quin peca con-

tra la esperanza?

Besp.

El que descon-

de

misericoidia de

Rin, Boxa riguit zag


xibaa quie iela ribeeza?
Benne acca riBle.

Dios, locamente presu-

beeza lij tee lao ielahuezaalachi xene quie Dios,

me

tzela rittixi

fa

de

la

ella.

lachi, Lani
benne ronilaaoe lao iela

huezaalachi

quie Dios,

ielaui goxihuie ezicca,

Preg.

Quin peca con-

tra la caridad?

Rin.

Xoxa

riguitzag

Xibaa quie ielanachij

la-

chi?

El ingrato a
Eesp.
sus beneficios y desobe-

Benne

Bic.
lachi,

benne acca

rozalla
rizijba*


68

DOCTRINA CRISTIANA

diente su voluntad

ley,

neeza

iogo ielaxillaha,
iogo ielatzahui, lani iogoiela baehij etto roneet-

zag naa Dios, Benne


ca

rizij iella

ielarizij

Dios.

iellalachi quie
Lani, benne acca

rozooa

roni,

ac-

lachi gonie

titza

bee

quiee.

Freg. Sobre el segundo mandamiento os pregunto^ quin es el que


jura en vano?
Resp. El que jura sin

Rin. Lao titza bee goroppani rinnaabaia loy.


^oxa nacca benne rogoona Xihui?

verdad, sin justicia ne-

etto

Rio.

Benne rogoona

acca

nacca balij
benne rogoona Cal ti acca naquijni, lani benne
rogoona litzeeag catti ac?

cesidad.

El que jura sin


verdad, qu pecado ha-

ca nozee gogoonae.
Min, Benne rogoona
etto acca nacca balij, bij

ce?

tolla ronief

Peca mortalmente, si advierte que


Jura y galbe que miente.

MiTolla huetija ronie chibaala bazazilachie

Freg,

Resp.

rogoonae, tzela chibaala


baneezanie acca nacca
balij etto

El que jura con


peca mortalmen-

Freg.
eluda,

Rin.

rogoonae.

Benne accanee^

zani ehi banacca balij chi

acca nacca

balij etto ra-<

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


goonae

baroonie

huetija?

Eesp.

S,

por

el peli-

Me.

Baroonie,

nija-.

gro en que se pone de jurar con mentira.

quie banaachi gogoonae


etto acca nacca balij.

que

Bin. Noxa nacca ben


ne rogoona etto acca nozee gogoonae!
Benne rogoona
Eie.

Ereg,

Quin es

el

jura sin justicial

que jura de
Eesp,
hacer algo mal hecho,
Preg.
ra,

Y el que as ju-

qu tanto peca?

goonie bittila etto nacca,


baxihui.
Bin. Tzela benne ro.
goona, Calca tolla roo*
nie?

Eesp,

Ms

menos

gravemente, conforme a
lo

mal jurado.

Preg^ Por qu se enfeude Dios tanto en estas dos maneras de jura-

Por

ser

gran

desacato el traerle por


testigo de cosas falsas y
mal hechas,

Bin.

Bijxa nijaquie

relaa lachi Dios, zijchi


zialla, lao guiroppa cuee

Pues

quien,

Ua

nij?

Nijaquie XeneEie.
tee iela huenillaa nacca
iela rogooni Dios huelij
titza, etto acca nacca balij,

$>reg %

Tollaxene, chin

ielarogoona

mentos!
Eesp,

Eie.

baala titza tooni xene


Tolla cuiti,
begoonae.
chibaala titza xija titza
cuiti begoonae,

titza

Em,

nacca baxihui.
T^ela benne bat^

DOCTRINA CRISTIANA
jurado de hacer algn
mal, qu liara?

ti

begoona gonie

etto uacca

bittila

baxihui,

bij

nozeegonie?
Besp.

Dolerse de hay no debe

berlo jurado,
cumplirlo.

Pie Grozihuini lachie,


nijaquie begoonae, lani
aecca goni gozooae, etto
begoonae,

El que jura sin


qu tanto

necesidad,
peca?

Benne rogoona

Bin.

benne rogoona

litzeag,
catti

acca

naquij

ni,

Calca tolla roonie?


Besp.
lo

Venialmente,
poca re-

menos por

verencia.

Preg.

Y es pecado ju-

rar por las criaturas en

alguna manera de estas!

Bic.

Tolla xija tolla

cuiti,

chiaccabij lacala;
nijaquie acca gox ijna,

chie laa Dios.

Pin.
tolla,

na

Tzela banacca
chibaala guitogoo^

bittila

etto

bezaa

Dios; Catti nacca Xona,


axi, santos Yebaa Belag, Gobijtza, laognion-

na Cuee

iela

rogoona

et*

to binaao?

Besp.

jura

al

S,

porque se

Criador en

ellas.

Bic.

Banacca:

nija.

quie lao iogo ettonaa

togoona

xi

ri-

Huenixee, xi

Buenizjjla quie reheo.

Pues cmo di,


remos para no pecar?
Preg.

i
i

Bin.

Nagaceaxa

toonneenijaquie
guieeni tolla?

gui*

acca

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


S, no, como
Besp.
Cristo nuestro Seor nos

ensea

Guitooimee ba=

Ble,

etto Dacca balij, acca


nalij, etto acca nacca ba-

lij,

Ge> etto guieeni, ac-

lij.

ca, ettoaccaguieeni, catti

rozeeteni reheo Jesu-

cristo

Cnanto

los

Xana
Lao

Min.

Preg.
Votos, decidme: cundo

go

es pecado no cumplirlos

bi lacbij lao

dilatarlos?

etto

netto.
iela rithto

Jachi, lao iela riccaa-

Dios

guieeni

bittila

nabittila

tzabehena: Gonaa, battaxa racca tolla chi ritoziaani, chiacca ritozooa,


nazialla ragtzaa?
Besp.

Cuando no hay
ajuicio

razn para
del prudente confesor*
ello,

Re; Catti accabij lootza Ealag, catti accabili, lootza ioho, Catti ba-

nazacca iezooa: tzela


tonij

coobee,

lani

et-

gui-

thiogobee Golahaia zina


lacbi, Huina tolla bechi
lachL
Preg.

Sobre

el tercer

mandamiento os pregue
to,

quin es

el

que san-

tifica las fiestas?

Lao goionna titXibaa quie


Xanareheo Dios rinnaaRtfii

zabee, lani

baia loy

Noxa nacca beip

ne

achi, tzela roc ;

rizij

cacchi tzahui lanij?


|uien oye

mi

Bie

Benne royoo gui-

12

DOCTRINA CRISTIANA

sa entera en

ellas, se abs-

toobi misa, tzela benne

tiene de hacer cosas ser-

roni china tzahuij china

de jornal, y se
emplea en algunas san-

etto gaccalaani

viles

Anima

quiee tzaa Lanij.

tas obras.

Ser

Preg.

pecado

trabajar en pocas cosas


necesarias ?
1

Besp.

No

mas

ser|

en duda de si lo son, bien


es preguntar quien

mas

sabe*

Preg.

Quin otro pe-

ca contra este mandamiento?


Besp. l que al templo se desacata a las
censuras de la Iglesia*

Bin.

Huacca

tolla chi-

baala gacca lattic china cuitij naa china iohd^


tzaa lanij?

Acca gacca to
canna Ohi batacca

Bic.
lia:

thioppa lachilo, tza huizi gacca guinnaabalo lao


ettoo benne nezani ezk>
ca accalaabi loy,

Soxa

Bin.

ettoo ru

guijtzag titzabee nij?


Ble.

Benne
benne

"otaao,

onitittag
accarizij-

achi Yotaao, tela ben^


e acca roni roooa, lani
acca racca iaalanie titza
rithiogo bee santa Iglesia.

Preg.
to

Sobre

el

cu-

mandamiento os

pre-

gunto, quin es el que


honra a sus padres?

Lao gotappa tit-

Bin.

zabee,

lani

xibaa quie

Xanareheo Dios, rinnaabaia loy,

oxa rizij achi

Xoci Xiiiaae?

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


El que los obeBesp.
dece, socorre y reverencia.

Quines otros
son entendidos por padres a mas de los natuPreg.

rales!

Los mayores en

Besp.

edad, saber y gobierno.

Ble.

Benne roni

rozo-

oa Xititzae. Benne roieeag roga ago, lani rogacco Xoci Xinaae, tzela

benne

ronichij ronitzoo

noe.
Bin.

jSToxaeziccanac-

ca Zoci Xinaa reheo, accalaabi lazilaalazi benne


gozaana goleequi reheo!
Ric.

Bennegoolaezic-

Benne nezani ezicca.


caLani Goppa Betaao,
tzela Justicia.

Sobre el quinpreto mandamiento, os


gunto: qa veda mas
Preg.

que

el

no matad

Lao Goyo titzaBin.


Xabee, lani xibaa quie
nareheo Dios, ritma*
baia loy, Bijxa ezicca ritoozee acealaabiiazilaabenne
lazi accaguietti

naareheol
hacer naBesp.
die mal en hecho, ni en
dicho, ni aun en deseo.

No

Ric.

Baritoozee,

ac-

ca guitochijalachi lezaha
reheo.

Acca guitoozac-

Acbenne.
reheo
gaaza
ca

cazij loghechi reheo.

Acca gnitoozettag benLani accazee lachireheo zaccae bittila etto


baioochi zaccae.
ne.

10

74

DOCTRINA CRISTIANA

Preg.

Saienpecacon-

tra eso?

Noxa

Pin.
titzabee

nij,

riguijtzag

lao iogolaao

etto naa?

Pesp.

El que

hiere,

amenaza, injuria su
ofensor no perdona.

Benne roni huee


Benne ronigaachi lezahae. Benne
Pie.

loghechie.

ronitittag, tonillaa, lani


ronitti ielabalahana quie

ettoola

benne.

Tzela

benne accaronitti lachi


etto beeni logtillaae, lani acca rileppi lachi
zaccae.

Preg.

Hay ademas de

esto otras

maneras de

matar?

Pin.

Baioho

lo-

ettoo-

laao iela huetti loghechi


accalaabi lazilaalazi etto
nij?

S hay, escandalizando no ayudando


al

gravemente necesita-

do.

Baioho: ielahueloghechi roni benne


bal a a lao roxij, benne roPie.

tti

lla roa ha xitollae,

benne

acca

tzela

raccalaani

lezahae, catti

bij

ielazij

ielaioochi tippa rezaccae.

Preg. Sobre el sexto


mandamiento, os pregunto: quin es el que
le guarda enteramente!

Pin.

Lao goxoppa tit-

zabee, lani

Xibaa quie

Xanareheo Dios, rinnaabaia loy? Noxa benne


rozooa, tzela roccachi
titzabee,

I^i xibaa

lij

nij!

Itffc**

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


El que es casto
en palabras, obras y pensamientos.

Bic.

Benne naxijnaiBenne acca

aari lachi.

rinuee titzatittag, titza


Benne acoa titzaga xihui lotzeela benne,

iaani.

xijni benne.

Laui benne

acca rezaaxihui lachi


laxihui

Peca en los mapensamientos quien


procura desecharlos'?
Preg.

los

Bin. Baroni tolla benne acca ron i quiee, ielarezeelaehi xihui? benne

acca
Besp.
rece,

si

Ko, antes mejunto con esto,

quita las ocasiones.

ie-

nij.

rizij iella

Bic-

lachi!

Acca bij

nie: exicca

tolla ro-

baraccae xe-

ne lao Dios, chibaala baribeequiechie, laui roza-

ana naae, tzela

ronitti

lachie iogo etto nazacca

gogoxihui reheo.
Preg.
el

Pues quin es

que peca en

los

malos

Noxa benne

ro-

xihui, chiba a la can na?

pensamientos'?
Besp.

Bin.

ni tolla lao ielarezeelachi

Quien propone

cumplirlos de su volun-

tad se deleita en

ellos.

Bic.

Benne

riccabi

benne rigoobee lachi goni gozooae Lani


benne ritaana ritzeeag,

lachi,

lao ielarezaa xihui lachi

quiee.

Preg.

ayudan

Qu

cosas nos

ser castos^

Bin. Naxa etto raccalaani reheo, ielani gac-

DOCTRINA CRISTIANA
careeo naxij naiaari

la-

ehif

Besp.

La

oracin

Sacramentos, ocupaciones y buenas compaas.

Bic.
Yela rolo btza
Dios, ielahueeni lahaia,
lani ielahuezeettag lao
Dios, iela rixobalappi,
lani etze

cuee Sacramen-

tos etto guitzooy.


iela

Lani
huei china tzahui

zeaglij.

Preg.

Cules nos da-

an?

mas
Besp.

Kaxa

Bin.
xignija,

La destemplan-

za, las vistas

y conversa-

ciones ocasionadas.

lani

etto roni
rooxij ani-

quie reheo?

Yela rago xatta


rago elag, gohoi xatta
gohoi elag, Yela roioo
Bic.

laao etto banaehi gogoxihui reheo, lani iela roy


titzayaani iela roy titza

rigoho hui tzeag lachi


reheo.

Preg.

Sobre el stimo
mandamiento, os pregunto: quin le cumple?

Bin.

Lao Cochi

titza-

bee, lani xibaa quie Ta-

nareheo Dios rinnaabaia


SToxa rozooaf

loy,

Besp.

Quien no toma,

ni tiene, ni quirelo aje-

no contra
su dueo.

la

voluntad de

Bic.

Benne a cea rizij,

benne a cea rozaaga, benne acca raccalaachi goni


quiee, lao ielabama, lao

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.


ielatilla

guitzaa

bittila

quie benne.
Preg.

Quin

le

que-

brantad
Besp.

Quien otro

hace alguna manera de


dao injusto, es causa
de que otro lo haga.

Pin. Koxa benue acca rozooa xibaanij?


Bic.

Benne

roni bit-

tila xi guija, bittila lee-

ne, bittila iela rozaccazij

Lani
Zihui loghechi.
benne gocca tolla quiee,
etto rozaeea tola benne
lezahae.

al que hurt
Preg.
da le bastar confe-

sar su pecado?

Ein. Tzela benne bij


golaana, lani, benne be.
xihui loghechi,
zacea
huateetelij

etto

beenie,

chibaala guixobalappize
tolla quiee?

Besp. Mbj si no paga


lo que debe lo menos
la parte que pueda.

Accateete lij caBic.


lagbee ieeguixoghe iogo
etto nozee,

na etto ba-

zacca gozeeaglibee.
Preg.

el

que no

pueda qu har?

Bin.

Tzela benne ac-

cabij lacala tee etto qui-

xoghe,

xa

nazacca

Quilag

ioochie,

bij

goni?

Procurar como
pueda, cuanto en s fueBesp.

re.

Preg.

Sobre

el octa-

Bic.

gozee gonneeiooy lachie


Calagbee geuitzela.
Bin.

Lao goxoono

tit-

78

DOCTRINA CRISTIANA

vo mandamiento, os pregunto quin le cumple?

zabee, lani Xibaa quie


Zanareheo Dios, rinnaa-

baia loy
Besp.

El que no juz-

ga males ajenos,

ligera-

mente, ni los dice, ni los


sin fines buenos.

oye

Bic.

rotaa

Noxa

rozooa?

Benne

accabij

Xihui

logbeche,
benne accarinnee tbiolla,
rinuee litzeeag, lani ben-

ne acca rozeexihui naga


nigaa rozeettaghe benne.

u
Breg.

Quin

le

que-

branta!
Besp.

Bin.

Noza benne

ri-

guijtzag xibaanij!

Quien

infama

contra justicia, descubre


secreto miente*

Bic.

Benne

ronitti

laao baxihui ielabalahana, lani ielabenne atti


quie loghechie. Benne
roloy benne riguixaghe
bittila titza

nataao naLani benne ronixeelaehi, benne rinnee


gacchi,

xihui.

Preg.

Qu vedan

nono y dcimo manda-

Bin. Bijxa rinnaabee


acca guieeni, Coyxibaa,

miento?

lani Chijxibaa?

Las codicias
sensuales y de hacienda.

Bic.
Einnaabee, acca
notoo zee lachi ielarezacca lachi belanaato, tzela
acca no too zeeiachi Xiguitzaa benne.

el

Besp.

Breg*

Es pecado

de

Birik

Baroni

tolla ben-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


sear tener

mas que

otro

por via justa!

ne rezee lachi tzoolenie


gnitzaa ezicca ziani, ac-

nappa

calaabi eatti etto

ettoola beune? chibaala


bariguilag ioochie lao

china ronie, tzela lao


gonneeiooy etto tozee lachie!

Besp.

No, que solo se

vedan las codicias injustas y desordenadas.

Bic.

Acca bij

tolla ro-

nijaquie lazilaalazi
ielarezeelachixihui, lani

nie,

etze cuee iela rezeeiachi

acca ieagxineeza r
rinnaabee Dios acca gui-

etto

eeui.

Por qu se vedan con especial mandaPreg.

miento las codicias deshonestas y de hacienda!

Bijxa nijaquie
Bin.
nabeequi Xana reheo
Dios thioppa xibaa nijaui acca zeelachi reheo
lotzeela beune, lani guit-

zaa quie bennel


Besp.

Por

ser

mas

importunas y peligrosas.

Bic.

Nijaquie guirop-

palaao ielarezeelachi nij,


na cea zitanee ezicca, lani banachi tee chilag re-

heo laoni.

80

DOCTRINA CRISTIANA

Declaracin de

los

man-

damientos de la Santa

Madre

Alanij rieechi lani re


lag Titzabee quie

Iglesia.

reheo Santa Iglesia.

Preg. Decid los mandamientos de la Santa

Ein. Gonaa Titzabee


quie Xinaa reheo Santa

Madre

Iglesia?

Iglesia.

Los

Eesp.

mientos de

la

mandaSanta Ma-

dre Iglesia son cinco.


Preg. Para qn son
los

mandamientos de

la

Iglesia?

Eesp.

de la ley.de

Eic.
nij, lani

Eolooy ezicca ieKiguixaghe ezic-

cosa es

I-

Ein. Bijxa zeag. titza


rinaa Iglesia?

La

congregaregida

Eic. Yela natoppa natzaaga quie iogo benne

fieles,

por Cristo y

el

Papa su

reaglij lachi xititza Dios,

no guiquiag nacca cuina


Cbristo, lani Huiaataao
xene logaba quiee.

vicario.

Preg.

ro-

Santa

Qu

cin de los

pa?

Bijxa china

ca balaa la ao Catti nacca Titzabee quie Xana


reheo Dios.

glesia?

Besp.

Ein.

ni Titzabee quie

ex-

Dios,

Preg.

Eic. Titzabee quie Xi-

naa reheo Santa Iglesia


Caio Xbaa nacca.

Iglesia?

Para mas

plicar los

Quin es

el

Pa-

Noxa nacca PaNoxa nacca Huiaa-

Ein.
pa,

taao xene naa?

echi-

Xinaa

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


Besp.

El

Bomano

Pontfice, quien debe-

mos entera

obediencia.

Golahaia xene
no ribeeza Yetze Eoma, no
Pie.

tee, laa Poutifice,

titzabee quiee

ritoozee

guitoozooa.

Preg. Cuanto al oir


misa, decidme: qu cosa

Bin. Lao iela Eoyoo


Misa gonaa, bijxa nac-

es misa'?

ca Misa?

Besp.

Un

sacrificio

que se hace de Cristo, y


una representacin de su
vida y de su muerte.

Pie.

Too

iela

hueza-

ha, etto racca quie

Xana

reheo Jesucristo. Lani


too iela rozibaani lachi
quie iogo etto beenie Catti goree nabaanie, tzela
quie iogo etto goxaccae
lao iela gotti quiee.

Preg.

A quin

hace este divino

se le
sacrifi-

cio!

Besp.

Al Eterno Pa-

Pie.

Lao Dios Xoci

racca.

dre.

Preg.

Pin. Noxa laao racca iela huezaha taao batzoono nij?

Para qu?

Pin.

Bijxa nijaquiee

racca?

Para

tres fines:

para hacerle gracias,


tisfacerle
ficios.

sa-

y pedirle bene-

Xijaquie tzonna
tzonna Cuee. Too

Pie.
laao,

laao, nijaquie guitoochij

baneeza lao Dios, Goroppa laao, ielani guiloho gutijxog etto titoozee laaoe.

Tzela goion11

DOCTRINA CRISTIANA

na laaonijani guitoonnaaba iela huezaa lachi,


lani iela xillaha quie a-

Preg.

Pesp.

A los

nimas quie reheo.

quin aproTechan las misas?


vivos y

los difuntos del purgatorio.

Preg.
Y de stos
cules principalmente?

Pesp.
aquellos por
quienes se dicen, se oyen

y ofrecen.

Pin. Noxa ielaraccalaani quiee roni Misas?


Pie.
Yelaraccalaani
quie iogo benne baani,
tzela quie iogo benne gotti ribeeza Purgatorio.

Pin.
Noxala benne
naa raccalaani ezicca?

Benne

Pie.

gocca

quiee Misa etto racca.


Benne royoo Misa guitoo
lachi.

Lani benne ribee-

qui rochijga laao Dios


Xillaha quie Misa etto

royoo e.
Preg.

Quin cumple

con el precepto de oir


misa entera?

Pin. Noxa benne rozoo nalij, titzabee lani


.Zibaa etto rinaabee, goioolo

gona naga
Misa?

lo gui-

toobij

Quien asiste
toda ella sin distraerse
de su voluntad*

Pie.

Benne

ribeeza

lao guitoo Misa, chiaoca

rolaaba lachie bittila

et-

too laao titza tzonaa racca Misa,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Prey. Quin est desobligado de oira?

Ein. oxa benne acca goni tolla zabaala acca goiooe Misa?

Benne

rezacca

Besp. El que con verdadera causa est impe-

guitza huee, lani benne

dido.

baioho

Ele.

lij

Por qu decs
confesar y comulgar lo
menos una vez dentro

zij

del ao*?

to quie

Ein.

Preg.

rinaalo

lotza quiee.

Bijxa

nijaquie

guixobalappilo,

niho lachilo BelanaaXana reheo Je-

sucristo, za too liaazazi

too too iza?

Porque no es

Eesp.

mas de

Eic.

Nijaquie lazilaa-

lazi too liaaza rioaabee

precepto.

xibaa, gacca.

Preg.

de consejo

cuntas?

Ein, Tzela palla liaaza bazacca gacca lao iela


rithiogo lachi?

Eesp.

Las que acon-

seja el prudente confesor

Oannazi Catti
Eic.
guinnaabee Yixooci zina.

bien informado.

Huina

tolla

bechi

lachi, chi banonibeelije,

catti

nacca

lachilo.

precepto
de ayunar qu nos o-

Bijxa rozooiellani reheo, lani rinaabee

bliga?

guieeni, titzabee lani xi-

Preg.

el

Ein.

baa quie ielahueni goEesp.

no

comer

Eic.

Einnaabee acca

84

DOCTRINA CRISTIANA

manjares vedados, ni
mas de una vez al dia.
Preg.

A qu hora de-

be comerse ?
1

Resp. De medio dia


en adelante, poco antes.

go reheo guitoo tzaa.


Sin.
Battala
galla
bee guitaago?
Ric. Huetti gobijza,
nacatti batti goteete, na
ecuitici galla.

Preg,

beber

guitaago etto nabahana,


tzela too bizi liaaza ga-

el

se nos

veda

dia de ayuno?

Resp. No, ni antes ni


despus de medio dia.

Rin. Tzela barinnaabee acca guitohoag tzaa


gobaaza?
Ric. Acca Huaccazi
guitohoag catti acca rallare hue gobijtza, lani
catti batti goteete.

Preg. Cunta debe ser


la colacin de la noche?

Rin. Calca nazacca


guitaago chitzeela tzaa

Resp. Cuanta se usa


comunmente entre gente

cuiti

de buena conciencia.

Dios.

Preg.

Qu personas

estn excusadas del precepto del ayuno?

Las que no tienen veintin aos cumResp.

Ric.

Catti baxija ba-

rago benne achi

Rin.
Pallaca benne
acca no zee goni gobaaza?

Ric.

Yogo benne

ca rizaha tooerooa

ac-

iza.

plidos.

Quines otros?
Los que no pueden ayunar cmodamenPreg.

Resp.

I
fifi!

Rin.

Noxa

ezicca?

Lagaani benne
acca nazacca copahana
Ric.

85

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


benne

re-

te,

lao ielagoola;

Freg. Qu har el que


no tiene obligacin de ayunar por no tener edad?

zacca huee lani benne relalla china quiee.


Bin. Bijxa nozee goni benne acca rallabee
copahana, nijaquie acca

por edad, enfermedad


necesidad de trabajar.

rizaha iza?

Impouerse para cuando la tenga.


Besp.

Bic.

Gonize gobaaza,

ielani zijlaabie goniecan-

na tzaa galla bee


Preg.

De

cules fru-

debemos dar diezmos


y cuntos?

tos

quiee.

Bin. Palla laao palla


cuee Lijua ritoozee guiloho, lani guitixog diez-

costumbres recibidas en

mos, tzela calca gaxog?


Catti bennaabi
Bie.
ioho, too too Yetze ro-

los obispados.

llaana, too too

Conforme las

Besp.

Y debemos dar

Preg.
al

diezmo
Besp.

lo peor,

Goquiee
Obispo cattinaa gaxog.

lo

mejor?

A lo menos
pues

lo

no
da Dios

todo.

Bin. Tzela baritoozee


guitooneet zag etto nacca tzahui ezicca?
Bie.

Ghibaala

acca

guitooneetzag etto ezicca tzahui, acca guitoo-

neetzag etto naccazi,

ni-

jaquie Dios roneetzag logo.

Preg.

Qu

cosas nos

ayudan guardar
mandamientos?

los

Bin. Palla cuee nacca etto raccalaani reheo,


ielani guitappa tzahui

86

DOCTRINA CRISTIANA
titzabee lani xibaa quie

Dios?
Resp. La oracin, frecuencia de sacramentos,
sermones, libros devotos

y buenas compaas.

Bic. Yelahuezettag la-

haia, ielarolobijtza Dios,

yelarixoobalappizeag lij,
lani etzcuee Sacramentos etto guitzooi, yelaro-

zee naga titza Libaana,


yelarolaaba guichi nigaa
reeni Xititza Dios. Lani iela rotijtza rotzaaga
bennetzahui, benne a-

chi Dios.

Qu

Preg.

impiden

cosas nos

guarda de
mandamientos?
la

los

Kin. Palla cuee nacca etto rozeaani lachi reheo,

etto rozaaga yela


titzabee lani

rozooalij

Xibaa quie Dios?


Besp.

Las costumbres
y ocasiones malas, poca
devocin y sobrada confianza.

Bic.
YeJarizij laabi
lachi china acca tzahui:

yela roquijtza benne Xihu:


yela
rozallalacbi
Dios: Lani yela rogaazi
lachi nateetebee.

Declaracin de

los

Sa-

cramentos.
Preg.

Decid

cramentos.

los

Alanij rieechi lani reechilag Sacramentos.

sa-

Rin.

mentos?

Gonaa

Sacra-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Besp.

Los sacramen-

Bic.

Sacramentos

tos.

y los santos sacramen-

Bin. Noxa bezaa? Noxa goleequi Sacramen-

tos?

tos?

Preg.

Quin

institu-

El mismo JesuSeor nuestro.

cristo

Preg.

Que cosa son

los sacramentos?

Besp.
les

Unos espiritua-

remedios que nos

sa-

De que mane-

ra nos justifican?
Besp.

Dndonos

cia interior

to

cramentos?
Bic. Tzee cuee Lina
yaa taao, quie animas,
etto rotippani reheo, lani reonini reheo locuit-

nan y justifican.

Preg.

Cuina JesucrisXigoo quiee reheo.


Bin. Bixa nacca SaBic.

Besp.

gra-

por seales

exteriores.

tag Dios.
Bin. Nanaccaxa ronini reheo Lo cuittag Dios?
Bic.

zag

iela

Nijaquie roneet-

baa

iela

neza,

laa Gracia, niho animas


quie reheo, lao benaabi

nalaa etto riaabi.

Cmo pueden
darnos gracia las seales
exteriores"?

Besp.

Por los mritos

de Cristo nuestro Seor,


aplicados en ellas.

Bin.

Nanaccaxa na-

zaccagoneetzag ielabaa
iela neeza etto nacca gracia, bennaabi nalaa naa?
Bic. Nijaquie yela linaieppizee,
zaccataao
quie Cristo Xigooquiee
reheo.

DOCTRINA CRISTIANA
Preg.

Es necesario re-

cibir los

sacramentos con

buena disposicin?

Pin.

Banaquijna gui-

leeza naxij naiaari lachi,

Canna tzaa gutzooi

Sa-

cramentos?
Pesp.
ella

S, porque sin
no se recibir la gra-

cia.

Pie. Banaquijna, nijaquie chi acca guieeni


leeza tzahui, acca nazacca guitzooi iela xillaha
etto nacca Gracia.

Qu

Preg.

cosa

es

bautismo?

Un

Pesp.

espiritual

nacimiento en que se nos


da el ser de gracia y la
insignia de cristianos.

Qu ayudas nos
bautismo para la
vida de cristianos?
Preg.

da

Pin.

Bij nacca Yela-

tirooba niza?

el

Pie.
Too iela ralag
taao nigaa ritzooi ielaracca xene, laa Gracia,
tzela nigaa titzooi lagaani bee bennaabi batzoono quie benne cristiano.

Pin.
laani

Yela ritooba niza, ielani


tzeppi tzeag iela nabaani quie

Las

virtudes

necesarias.

Bijxa ielaracca-

ronna roneetzag

benne cristiano?

Yogo iela tzahui, iogo iela nazacca, ioPie.

go Xiguitzaa baani quie


animas etto naquijni, laa
virtudes.

Preg.
quita?

Qu

pecados

Pin.
nitti?

Bijxa tolla ro-

EN LENGUA ZAPOTEO A NEXITZA.


El original y

Besp.

cualquiera otro

si le

ha-

Bic.

etto

lla.

Tolla

ta,

tzela

bit tila ettoo la a o tolla-

nabaaga benne

ri-

tijla niza.

Qu

Preg.

es confir-

m acin!
Uu aumento

Eesp.

es-

que nos

piritual del ser

De qu manera

nos da ese aumento!

Dndonos

Besp.
cia

Bijxa nacca Ye,

gra-

y fuerzas para que

confesemos la

Bic.

Too

ielareppizee

etto rillizazee iela racca

xeue, lebitzooi lao

dio el bautismo.
Preg.

Bin.

larotaabee Goquiee obispo, laa confirmacin?

f cristia-

ielati-

rooba niza.
Bin. isanaccaxa ronna iela reppizee naa!
iela

Eonnani reheo
neza xeue, laa gra-

cia,

tzela ielareag lachi

Bic.

nijaquie guizoo tippa, la-

na.

ni guitooceaabixititza
la reag

Qu

Preg.

cramento de

es
la

el

sa-

con fe

sion!

Una

Besp.

espiritual

lij

ie-

lachi, laa fee.

Bijxa nacca saYelari


quie
xoobalappi!
Bin.

cramento
Bic,

Too Linayaa quie

anima, etto roxij roxijza,

medicina del pecado cometido despus del bau-

laui ronitti tolla etto goc-

tismo.

ca,

canna batti goteete

iela rirooba niza.

Preg. Qu bienes nos


comunica!
Besp. Gracia con que

Bin. Bijxa iela baneeza ronnani reheo!


Bic. Yela tzahui gra12

90

DOCTKINA CRISTIANA

se nos perdonan las culpas pasadas y se preser-

van

las venideras.

cia etto rinitti lao leni,


tolla batti gatete, tezela etto rozeaani tolla zi-

gacca.

Preg.

Qu partes

con-

tiene?
Besp.

fesin

Bin.

Palla laao na-

yaa?

Contricin, consatisfaccin.

Bic.
Tzonua laao, etto zaneero, iela reellazi
lachi: etto goroppani, iela ribappi tolla: etto goi-

onnani, iela rigoho


guixog.
Preg.

Que

es contri-

don!

ri-

Bin. Tanaccaxa naeca iela reellazi lachi etto

guitappa?
Besp.

Un

pesar sobre
todos los pesares de haber ofendido Dios, con
propsito firme de confesin y enmienda.

Too

Ble.

lachi

iela rihuini

bazijchi.

Too

ie-

la reellazi lachi naieppi-

acca laabi catti etze


cuee iogolaao ielabahuini, nij aqnie bitooxij lao
zee,

Dios: tzela guitooccaabi


Mj

guitoxoobalappi xito-

11a

reheo, lani guitozaaetto baxihui.

na iogo
Preg. Y el precepto
de confesar los pecados
qu nos obliga?

Besp.

A pensarlos pri-

Bin.

Titzabee quie ie-

la rixoobalappi,

lani ie-

laribappi lachi tolla, bij


ro zooiellani reheo?
Bic.

Kozoo

iellani re-

91

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


mero, decirlos todos sin
callar sabiendas mortal alguno,

heo, gozaa iochi lachi reheo, ieeguijlag iochi re-

heo iogo tolla bieeni, lan i bitaala guitoxoobalappi lij tee, acca guizaana too, acca bij too guitaao guigacchi, zacalagti

xene, bachi, batzeebi

nacca, chi bazaa lachi reheo,

Preg.

Qu

es

Bin.

satis-

Bij xa

nacca

iela

faccin!

rigoho riguijxog!

Besp. Pagar con obras


de penitencia la pena de-

xog

bida por la culpa.

tolla bieeni, lani iela ro-

Eic.

Guiloho

guitij

xi guija ritoozee lao

gaago

zij lachi,

lani iela-

rozaccazijlachi, lani lao

ielarogatti belanaato.

Preg.
de

Pues

las

penas

Jesucristo nuestro se-

or no nos bastan!

Bin.
lij

Tzela acca tete

si guija ritoozee, lani

iogo etto bazij goxacca,


tzela etto baioochi beoo

Jesucristo

Xigoo quiee

reheo!
Besp.

S,

mas

quiere

que satisfagamos con

guitijxog lagaani reheo.

nosottos.

Preg.

Bie. Huateete lij: chiccaxa baraccalachi Dios

Cules son las

obras satisfactorias!

Bin.

Na xa

etto nac-

ca china guieeni, ielani


caaxo tolla bieeni!

92

DOCTRINA CRISTIANA

Besp.
na,

Oracin, limos-

ayuno y

Ble.

los trabajos

tee

que Dios enva, llevados


por su amor en pacien-

pa,

cia.

iela

Dios,

Guieeni ziaanigotaa ioo lao

guitolobijtza

tip-

guitoonuaaba

iela

liuezaa lachi laoe.

Guitooneetzag gona, guieeni ielagoccalaani benne


rezacca zij rezacca iochi.

Guiloho gona lao Dios


lani lao bennezij quiee,

Guitooccolla guitogatti
belanaato reheo lao ielagobaaza, lani lao etzecuee chinazij quiee iela

rogaago lachi Tzela


tila

ielazij

bit-

etto guizella

Dios, guiaabi guitoo


chi reheo,

bitti

la-

etto ba-

ioochi bahuini zacea relao ielaxene lachi

heo,

zac reheo, lazilaalazi niaquie iela nachij lachi cui-

na Dios.

Para qu vale
el Santsimo Sacramento
de la Comunin?
Breg.

Bin.

Naxa baneeza

etto ritzooi lao ielarizijniho lachi Belanaato nat-

zoono quie

Zana

reheo

Jesucristo?
Besp. Lo primero, para que nuestra alma sea

Bic.

Tzonna laao iela-

baneeza ritzooi. Ettoza-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


apacentada de la gracia
de Dios y unida couL

rotippa

neero,

animas

quie reheo, nijani cuee laani ielaxillaa quie Dios,


laa

gracia,

tzela

nija-

quie guiguijti laaui cuina


Dios.

Etto goroppani nacca

Lo segundo, para no
caer fcilmente en los

ielareag lachi, nijaquie,

pecados.

acca iexagreheo ziooba


lao tolla,

Lo tercero, para alcan-

Etto goionnani nacca,


iela

zar toda perfeccin.

baietti

baiaa,

nija

iogo loo
ielatzahui, tzela guitooxeag ielalijlachi lao Dios,

quie guitzooi

Quin est en
Santsimo Sacramen-

Preg.
el

Bin,

Noxa

ioho noza

ribeeza,

lao

Santsimo
niho hos-

Sacramento?

to?

tia lahaia etto riaabi lao

Besp. Jesucristo nuestro seor, en cuerpo

alma

gloriosa, as

como

Becoogo?
Cuina JesucrisBic.
to Xigooquiee reheo, guitoo belanaatoe lani guianima quiee, ribeeza

est en el cielo, tanto es-

too

t en la hostia, como en
el cliz y en cualquiera

lao hostia

partcula.

Catti

lij

lahaia

naa,

ribeezae Yebaa.

Tzela Catti lij iohoe lao


Cattinaa lij iohoe lagaani lao cliz, lani lao bittila bixog ietta

hostia,

lahaia naa.

94

DOCTRINA CRISTIANA

Ve#
en

Queda

la hostia

el

el

pan

vino en

el cliz despus de
haber
dicho el sacerdote las palabras de la consagra-

cin?

Barizaana Xitippa vino,


niho

Besp.

No, porque por

persona de Cristo, el pan


se convierte en el cuerpo
y el vino en la sangre de
nuestro Seor Jesucristo.

Preg.

vemos en

el

Besp.

No

el

Bic.

tiene

Bin.

Qu son

sus-

Bic.

Becoogo?

Acca nacca

Belanaato quie
reheo Jesucristo.

acci-

sabor y

debajo de los cua-

iet-

etto riaabi; nijaquie


batti beacca xitippani,
ta,

iettazi

Zana
Nan-

nacca, etto

nalaa lao Becoogo.


Bin. Bijxa zeag titza
rinaa

Olor,

Tzela ietta etto

riaabi lao

dentes?

i
i

Acca reegahana

jaquie lao ielahuacca xene quie titza taao etto


rinnee Golahaia nona
cuina Cristo: ietta reac-

naa

color,

titza

xitippaa ietta, lani acca


rizaana xitippa vino, ni-

pan que

altar?

que aparecen.

Besp.

Oatti reteete

Golahaia

ca Belanaato: tzela vino


reacca Eene quie Xigooquie reheo Jesucristo.

tancia de pan, y solo son


accidentes de pan aque-

Preg.

cliz,

rinnee

taao etto roninee lahaia


ietta, Jani vino naa?

virtud de las palabras


que el sacerdote dice en

llos

Bin. Bareegahana xitippa Y/etta lao hostia?

Bic.
ietta,-

Nannaa

ietta?

Xiliaa, Chij quie

Nettag quie

ietta;

95

EN LENGUA ZAPOTEOA NEXITZA.


es est la sustancia del
cuerpo y sangre de Cris-

ietta: nigaa
nataao nagacchi, Bela-

Linuaa quie

naato, lani xithiene natzoono quie Jesucristo Xi-

to.

gooquiee
Preg.
el

Pues

si

este es

misterio inefable, que

por ministerio de solo los


sacerdotes se celebra en
la misa que debernos
considerar?
Besp. Que es una memoria y representacin
verdadera de la vida, pasin y muerte de nuestro
Seor Jesucristo.

relieo.

Ohibaala etto
nacca titza taao titza nagacchi etto racca
lao china xene quie GoBijxa ritoozee
lahaia?
guitoo laaba lachi lao
misa?
Bin.

nij

Ble.

Golaaba lachi

reheo misa nacca too ielaragnaa lachi, too ielaragtinni lachi, tzela too
logaba lij, too bee bennaabi nalaa batzo ono,
etto rozij baani lachi, Yelanabaani.

Yelagotti,

tzela iogo ielazij ielaioo-

chi etto

goxacca

Xana

reheo Jesucristo.
Preg.

juntamente

es sacrificio?

Besp.

S es, porque

se ofrece al

mismo Seor

por los vivos y los muertos; y as se debe asistir

Tzela banacca
Bin.
lagaani Yelahuezaha?
Bic~

Banacca:

nija-

quie cuina Xigooquiee


reheo reacca xonee reag
lao Dios Xoci, ielani gac-

96

la

DOCTRINA CRISTIANA
misa coa mucha

a-

tencion y reverencia.

calanuie benne baani,

benne

ni

la-

natti; Laieliani

ritoozee guileeza lao misa guitoo lachitaao re-

heo tzela guitoozenaga,


guitoo tee ielarizij achi
quie reheo.
/<

Preg. Cmo se ha de
disponer cada uno para
llegar a comulgar!

Bin. Bijxa ielalicueza Jachi nozee goni too


too benne, catti zaitaxij
niho lachie Belanaato

natzoono quie Xana


heo Jesucristo?

Llegndose con
devocin, sin conciencia
de pecado mortal, confe-

sndose antes, y en ayuconsiderando que


va recibir la Majestad eterna de nuestro
gran Dios y Seor Jesucristo, y acordndose de
su santsima pasin.
nas,

Ble.

Guichinae

re-

lao

Becoogo

lani ziaani tee


ielarizijnachi Dios. Acca

bij too tolla huetija guichina laanie.


Guixoobalappie zaneero lij tee.

Acca bij lattica neag nagoe catti guichinae. Tzela golaaba lachie, gozaa
lachie, bazagaaxij bazagloho niho lachie, guitoo

xea-g iela

Goquiee Xene

quie Dios, tzela Xana


netto Jesucristo, no ielazij

iela ioochi, lani iela-

gotti quiee, tzagna atza


gtinni lachie.

ti

97

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

pensar antes de la Co-

Bijxa ritoozee
Ein.
guitolaaba lachi za nee-

munin!

ro catti

Preg.

Qu debemos

zi

gui tzooi Be-

taao!

Quin viene en
Sacramento. A quin
viene, cmo y con qu fiEesp.

nes.

Preg.

Para qu orde-

n el Seor tan alt Sacramento!

Etc.

Gruitoolaaba

Noxa

zaa,

jaquie zaijta.
Bijxa nijaquie
Ein.
goleequi Xana religo, Sa-

cramento naieepizee batzoono nijf


gonie
gonitzoonoe

Para honrar-

Eie.

obligarnos y enriquecernos.

benne,

la ni

reheo,

Grozooiellani

Eesp.
nos,

la-

uoxa zaijta lao Sacramento. Noxa laao zaijta. Nanaccaxa zaijta. Tzela bij nichi

]STijaquie

heo, tzela gonie

re-

Xeue

re-

heo.

Preg.

Qu debemos

hacer despus de la Co-

munin!

Eesp. Dar Dios despacio gracias, y ofrecrnosle

como muy

dos su

servicio.

obliga-

Bijxa ritoozee
Ein.
guieeni Catti batti bitzooi uiho lachi Bela naato natzoono quie Xigooquie reheo Jesucristo.
Baritoozee guitEie.
zooi

ba neeza zitzaa tee

lao

Dios,

nijaquie

iela

tzahui tzela ielaxiaha-

xene etto

bitzooi.

Lani

guileequi lachinija lachi


13

naae Animas lani bela


naato reheo, nijaquie
baritoozee

guieeni zea

gito

ielarinnaala-

glij

ehi quie reheo, tzela gui-

too xitippa reheo china


laoe.

Para qu es el
Sacramento de la ExtrePreg.

na-Uncion?

Para quitar las


manchas y rastros del
Besp,

pecado, fortalecer el alcontra las tentaciones, y dar salad al cuer-

Bin.

Bijxa nijaquie

Xana reheo,

goleequi

Sa-

cramento quie ielarigoobee Vixooci benne tzaa


bazaatti gaae?
Bic. Nijaquie gonitti
gooxij ielanarehe, tzela
xineeza tolla. Lani ni-

ma

jaquie

po

Animas, ielani acca iexag lao iela rizij iee quie

si

conviniere.

gotippa goquijo

bezellaao, tzela nijaquie

Preg. Para qn es el
Sacramento del Orden?

eacca benne raay, chi


banaquinaui.
Bin.
Bijxa nijaquie
goleequi

Xana

cramento quie
Besp. Para consagrar
y ordenar dignos ministros de la Iglesia,

reheo, Saiela

Gola-

haia, iela

Goppa Betaao?

Bic.

Nijaquie gonie

lahaia taao, benne guiree goni gozooa china ba-

hana, china naieppi zee


quie Santa Iglesia,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

is.

Preg. Qu obra el Sacramento del Matrimo-

nooa

nio?

iela

Besp.

Da gracia a los

casados para bien vivir


en l.

Bijxaielahuacca
quie

Sacramento

rotzaaganaa?

Yelahuacca xe-

Ble.

ne, la Gracia, etto rooe

benne rotza gana-a

iela-

ni cueetzahui laoni.

Preg. Adems de los


Sacramentos, qu otros

socorros espirituales te-

Bin. Bijxa ettoocuee,


bijxa ettoo laao ielaraccalaani quie Animas na-

nemos en

baani

la Iglesia?

relieo,

Santa

natappa lao

Iglesia, accalaabi

Sacramentos?
Niza lahaia, Ye-

lazilaalazi

Besp.

Los que llama-

mos Sacramentales,

mo agua

co-

bendita, indul-

gencias y jubileos.

Bie.

laronitti laao

etto roni

Huiaataao xene

Pontfi-

quie iogo xi guija etto ti toozee guitijxog lao


ce,

tolla bieeni, laa indulgencias, tzela

xene etto

ielabanneeza
rizij

Animas

quie reheo, lao Jubileos.


Yogo iela raccalaani nij,

Preg.

ne

el

Qu virtud tie-

agua bendita?

Quita los pecados veniales y ahuyenta


los demonios, y as deb-

ritappa ezicca, etto nazij laa Sacramentales.


Bin. Bijxa ielahuacea

nooa Niza lahaia?


Bie.

Besp.

ti

Kibeeag, roonit-

laao, tolla xija

cuitti.

tolla

Eoni gaachi,

la-

100

DOCTRINA CRISTIANA

idos usarla cou

mucha fe

y devocin.

ni rolaaga bezellaao goxijtee.

Nijaquieielalmac-

ea

ritoozee guitzooi-

nij,

tzoono Niza lahaia tzela guitzooi chij, guitzooi

achi, la ni

Qu

Preg.

cosa son

indulgencias?

ielalij

lachi

quie reheo.
Bin. Bijxa yeagnija
etto rinnaalo Indulgencias?

Perdn de pe-

Besp.

nas debidas por nuestras

Bic, Yelahuenittilaao
quie xiguija ritoozee gui-

culpas.

tijxog, lao tolla bieenL

En qu

Preg.

virtud

se nos conceden?

Bin.
ea,

Noxa

ielahuac-

quie ritzooi baneeza

naa?

En

de los mritos de Jesucristo Nuestro Seor y sus santos.


Besp.

la

Bic.

Lao

iela lizacca

taao, lani ielahuaccaquie

Cristo Xigooquie reheo,

quie iogo Santos


xihueni chinae.
Bin. Nagaccaxa guittzela

Preg.

ganar

Cmo se han de

las indulgencias?

Besp. Haciendo lo que


se

manda

al pi

de

la le-

tra en estado de gracia.

zooi ielaxillaha

quie Indulgencias naa?


Bic.
Huatzooi, Chi-

baala guitozooa etto rithiogobee


Huiaataao
Pontfice gacca, chi accabij tolla

reheo-

huetija

nabaaga

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

Declaracin de las Obras


de Misericordia.

Alanij rieechi lani reechilag Tela liuezaa


lachi logheclii.

Preg. Decid las Obras


de misericordia.
Las Obras de
Resp.

Rin. Gonaa Yelahuezaalachiloghechi?

misericordia.

chi loghechi?

Por qu

Preg.

man

se

lla-

as!

Ric.

Yelahuezaa

la-

Chigaaxa riee
Rin.
laa y, lani rinnee reheo
Yela huezaalachi?

Porque a o se
Resp.
deben de justicia.

Nija quie acca


Ric.
taa iella, lani acca ritoozee guieeni zeag lij.

Cundo obligan

Battaxa ritooRin.
zee lao iela retaa iella,
guieeni lani guitoozoot?

Preg.

de precepto?

En necesidad
Resp.
grave, juicio de hombres sabios.

Ric.

Catti zoo guija

iochi loghechi reheo, lani catti bij quij zacea tip-

pa lezahareheo:

laoiela-

rigoobee lachi quiee ben-

ne
Cules de ellas

Preg.

son

ms

meritorias?

zina.

Naxala YelaRin.
huezaalachi nacca ezicca
natzooi lao Dios, lauij
lizacca ezicca?

Resp.
les

por

el

Las espirituamayor bien, que

Ric.

Etto raccalaani

Animas qui

reheo, nija-

DOCTRINA CRISTIANA
comunican.

Declaracin de

quie ziaani ezicca


zahui nooa.
los

enemi-

ielat-

Alanij rieechi lanireeclii-

gos del alma.

lag Logtilla

Animas^

Preg. Decid los enemigos del alma.


Besp.
Los enemigos

Anima!

del alma, etc.

quie reheo, tzonna nac-

Bin.

Bic.

Gonaa

Logtilla

Logtilla

Animas

ca.

Preg.

man

as.

Porqu se llaPor ventura le

pueden hacer fuerza


que peque?
Eesp.

"No pueden,

Bin.

nazij

Anima? Ba-

nazacca lagaa gogooxihui tillani


reheo?
Bic.

si-

no solamente inclinarla
con tentaciones.

Chigaaxa

laa Logtilla

Animas quie

Acca nazacca:

Lazilaalazi

ielarizij

quiee, nazacca

iee

Cohola-

goozas Animas quie


reheo lao xineeza tolla,
lani lao xineeza iela hueni

xihui, nijani goxihui.

Preg.

Porqu permi-

te Dios las tentaciones?

Bin.
Bijxa nijaquierozaana Dios coho iella,
lani cuee zitaanee reheo,
bezellaao?

Eesp.
ejercicio

Para nuestro
y mayor corona.

Bic. Nijaquie guitilla


laanie, tzela guizoo tip-

paealagbjee gaccattitag

EN LENGUA ZAFOTECA NEXITZA.


iela rizij iee, lani ielaxi-

hui quiee, ielani guitzoo


y Lappa xene, etto nacca, bee quie benne accarizij iella xititzac.

Preg. El Demonio cmo nos tientan

Bin.

ho

anaccaxa rigo-

iella, lani rizij iee

be-

zellao reheo?

Ponindonos
Eesp.
pensaadentro malos
mientos, y estorbos afuera.

Bic.

Eigohoeguiquiag

lachi reheo, iela rezaa xihui titza acca tzahui,


tzela bitaalarozooe guija,
lani rozinijga lachi reheo.

Bijxa

guieeni,

Qu haremos
Preg.
contra los malos pensamientos?

nijaquie guigohona, lani


guinittilao iela rozaaxi-

Tenerlos buenos, y valemos de la cruz

hui lachi?
Guitoozaa, lachi
Bic.
etto tzahui, guitoolaaba

Eesp.

y agua bendita.

Bin-

Guieeni
lachietto lij.
bennaabi Cruz guiquiag
iachi reheo, lani guitzoo-

no Niza lahaia.
Bijxa Linayaa,

Preg. Contra las malas ocasiones qu reme-

lani gobeechi gacca, ni-

dio?

jaquie

Eesp. El mejor de to
dos es huirlas.

Bin.

nitti, lani

guigo-

hona, etto rogooxihui reheo?


Gobeechi, lani
Bic.

Linayaa nateete bee

tza-

104

DOCTRINA CRISTIANA
hui nacca, iela ribeequi
lani iela rozaana

eche,

Preg. Y cuando esto


no se puede?

naa, tzela iela rozalla lachi iogo etto rogoo xihui,


lani rooxij lachi reheo.

Rin. Tzela Catti acca


nazacca guireheo eche,
bij

Eesp.
Disponemos
con oracin, consejo y recato.

guieeni?

Ric.

Guitoollij lachi
reheo, lao iela huezettag
lahaia, lao iela roloobij-

tzatippa Dios, Lani lao


iela rotijtza benne tzabui,

benne achi Dios,


guitzaaonijzi,

tzela

nijaquie

acca chilag guitoobi

re-

heo, lao etto baxihui.

El mundo
nos tienta?

Preg.

SJ

mo

Eesp.
los dichos

c-

Trayndonos
y usos de los

mundanos.

Rin, Nanaccaxa rigoho iella, lani rizij iec reheo Yetze laoyoof
Ric. Eoreeni guiquiag
lachi reheo, iela rinnee,
iela rezaa, ielariguijttag,

roxijehi, tzela iogo laao

etto ron i

benne

ree, ben-

ne chia.
Preg.

Qu remedio?

Rin.

Bij Linayaa, la-

ni gobeechi gacca?

Eesp. La ley de Dios,


costumbres de los bue

i
a.

Rio.

Guitoozooa

zabee, lani

tit-

Xibaa quie

EN LENGUA ZAPOTEO A NEXTZA.


nos,

y Vidas de

los san-

Dios.
bi quie

tos.

Guitzooi bennaabenne roni china

Lani guitoozaa lachina etto beeni iogo Santos, Catti goree


nabaanie.

lij.

chi,

Preg. La carne cmo


nos tienta?

Eesp. Con inclinaciones y pasiones malas.

Bm
ho

Nanaccaxa rigo-

iella, lani rizij

iee re-

heo belnaato!
Lani ziaani laao
Bic.
ielare taalachi xihui, tzela iela rithiolla rinijga lachi, lao etto baxihui.

Preg-

Qu

Bin.

cosa son

Nanaccaxa nac-

ca iela rithiolla rinijga

pasiones*?

lachi?

Eesp. mpetus turbaciones que nos ciegan.

tij

Tze cuee iela ragraglppa, etto roziuij-

ga

roxijni, lani rothiolla

Bic.

reheo.

Preg. Cules son!


Las principaEesp.
les son cuatro.

Gozo, temor, esperanza y dolor.

Preg.

Qu remedio

Bin.

Naxa etto nacca!

Bic.

Etto roni ezicca

baiaa, lani ezicca leen,


tappa lao nacca.

Yela rezacca lachi.


Yela ritzeebi. Yela ribeeza, lani Yela rihuini.
Bin.

Bijxa Linayaa^
14

106

DOCTRINA CRISTIANA

contra esas pasiones?

lani gobeechi guieeni lao


iela rinijga lachi

Resp.
La gracia de
Dios y las virtudes.

Me

naa?

Guitoonnaba lao

Dios Xitippani, etto naci


ca

Gracia

quiee,

lan-

guieeni china tzahui.

Declaracin del pecado original,

venial y mor-

tal.

lanij HeecMXani reectii^


lag Cattinacca tolla tL
ja, tolla Cuiti, lani tolla huetija.

Preg.

Cuntas mane-

ras hay de pecados?


Eesp. Tres, original,
venial y mortal.

Bin.

Palla Iaao tolla

oho?
Bic.
lla tija,

Tzonna

laao, to-

tolla Cuiti, lani

tolla huetija.

Prg Qu cosa es pecado original?


Resp. Aquel con que
nacimos,
nuestros

heredado de
primeros pa-

dres.

Bin.

ca tolla
Bic.

Nanaccaxa nactija?

Tolla etto golag

reheo, tolla etto bitoollaana, quieXoci nee-

la a ni

ro, lani

Xinaaneero quie

iogo netto.

Preg.

Qu

cosa es pe-

cado mortal?
Resp.
hacer,

Pensar, decir,
faltar en algo

contra la ley de Dios,

Mn.

Nanaecaxa nac-

ca tolla huetija?
Bic. Tolla huetija nacca,

iogo etto riguijtzag

titzabee, lani xibaa quie

Dios, lao iela rooza lachi,

107

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

lao iela rinnee; lao bittila etto guieeni aeca laabila,

na

bittila etto

acca

guieeni, le ritoozee guieeni.

Qu daos

Preg.

ce en
mortal?

el

alma

el

ha-

pecado

Bijxa xiguija,
Bin.
bijxa leene roni tolla huetija, lao Animas quie renco?
Bic.

Qutale la cari-

Besp.

dad, y Dios que


da suya, la gracia, y con-

es vi-

duala al infierno.

ti,

Kibeeag roonit-

iela nachij lachi.

beeag

rileppi.

Ei-

(Juina,

Dios, nonaoca ielanaba-

Ribeag

ani quiee.
nitti, iela

gracia.

roo-

Eoo-

roogaazag Anima.
Lani rozeeag rizella, lao

tiolla

guij gabilla.

Preg.

medio

Cul

es el re-

del pecado?

La verdadera
Besp.
confesin y penitencia.

Bin.

Bic.

Preg.

cado

Qu

venia;!?

Besp.

El que no ma-

logtilla tolla?

Yela tixoobalap-

pi na!!], iela rileppi lachi


etto Zihui, lani iela huegaago zij, huegaago hui-

na
cosa es pe-

Naxa etto nacca

Linayaa,

lachi.

Bin.

Nanaccaxa nac-

ca tolla Ouiti?
Bic.

Tolla etto acca

108
ta el

DOCTRINA CRISTIANA

alma mas

la enfer-

ma.

Anima,

rotti tee

tolla et-

to lazilaalazi rozijhuee,
lani rozijllaazixitippani.

Pr eg.
ma?

Cmo

la enfer-

Resp.

Porque la

bia y dispone para

entiel pe-

cado mortal.

Por qn se

Preg.

ma

lla-

pecado venial!

Porque

Resp.

mente

Rito.

Nanacaxa

rozij

huee, lani roollaazi xitippani!


Re.
la, lani

Nijaquie roocolrigoho Anima xi-

neeza tolla huetija.


Rin.
Bijxa nijaquie
laa tolla cuiti!

fcil-

se perdona.

Rio.

Nijaquie ziooba

rinitti laao.

Preg. Aquellos siete


pecados por qu se lla-

Rin.
Guiaachi laao,
etto rinnaalo iela huexi-

man

hui rotija, bijxa nijaquie


laa tolla guiquiag!

capitales'?

Resp. Porque son cabeza de otros muchos.

Rie.
Nijaquie guiachi
laao rolla, nacca bichij-

go,

nigaa

ralag ziaani

ezicc tolla.

Son

Preg,

mortales
avaricia

la

los

pecados
soberbia,

dems!

Rin.

Banacca

tolla

Yela riaa lachi,


Yela huetzoono xiguitzaa, lani etze cuee loghuetija,

hechi!
Besp.

'No todos, sino

aquellos solos que

son

Ric*

Accalaabi iogo

nacca

tolla huetija, lazi-

contra la caridad de Dios

laalazi etto

y del prjimo.

11a iela nachij lachi

nacca

logti-

Dios,

109

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


lani

benne

atti,

nacca

to-

lla buetija.

Preg.

cundo son

Bin.

Tzel a n an a cea xa

guieni bee, Catti nacca

contra la caridad?

logtilla iela nachij lachi?

Besp.

Cuando

se que-

algn
mandamiento de Dios
de la Iglesia.

branta con

ellos

Bic.

Catti ratzaglaa-

bittila

ni,

titzabee lani

xibaa quie Dios, na bittila titza bee quie Santa


Iglesia.

Preg.

Qu cosa

es so-

Besp.

Bin.

Bijxa nacca

iela

riaalachi?

berbia?

Apetito desor-

denado de ser otro

pre-

Bic.

Too

iela rezeela-

chi Xihui, etto notti ben-

ne rezee

ferido.

ezicca,

lachi gaccae
acca laabi etze

cuee lezahae.

Qu

mildad!

Bin. Bijxa nacca iela


nattaao lachi?

Besp. La debida inclinacin al propio despre-

tag, iela riguijni ioo, la-

cio.

ni iela rozeexag lachi

Preg.

cosa es hu-

Bic.

Yela racca

tit-

lij,

Xititza cuina reheo.

Preg.

Qu

cosa es a-

Besp.

Bin.

Bijxa nacca iela

hue tzoono xiguijtzaa?

varicia?

Apetito desor-

denado de hacienda.

Bie.

Too

iela rezee la-

chi xihui, etto rezee lachi

notti

benne, tzaani

xiguijtzaae.

110

DOCTRINA CRISTIANA

Preg
dad?

Qu

es liberali-

Bin. Bijxa nacca ieh


ribeag rooneetzag xiguij
tzaa?

Preg.

Inclinacin

dar cmo

y cuando

con-

viene.

Bic.

lachi

Too

iela

reze*

tzahui, etto nott

benne rezee lachi, ie


beag goneetzog xiguijt
zaae, nijani

gaccalaauie
lezahae Oatti naquijn-

nee.

Preg.

Qu cosa

es lu-

juria?

Besp.
Apetito torpe
cosas carnales.

Bin.

Bijxa nacca

iela

rezaccalaehi belanaato?
Bic.
Too ielarezee
lachi baxihui be lene,
quie iela ritzaaga loghechi.

Preg.

Qu cosa es

castidad?

Bin.

Bijxa nacca iela


baya a, etto

iela baietti

acca rirehe lao iela huexihui?

Besp. Inclinacin la
limpieza.

Bic. Too iela rezee lachi binna, lani too iela


retaa lachi uabee, etto

reonebi, lani ragaao iogo


etto nacca naxij naiaari.

Preg.

Qu cosa es ira

pecaminosa?

Bin.

Bijxa nacca

iela

relaani natzaga lani tolla?

Besp.

Apetito desor-

denado de venganza.

Bic.

Too iela rezee

la-

chi xihui, lani too iela

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


rotaalachi baiaa, etto rozeelacbi benne, gozacca
e loghechie, lani Coboe
gozoona qaie lezabae.

Preg.

Qu

es manse-

dumbre?
Besp.

Moderacin de

colla iela relaani.

la ira.

Preg.

Bin. Bijxa nacca iela


taana lacbi?
Etto rogatti roBic.

Qu es

pacien-

Bin.

Bijxa nacca iela


huei xe-

rizijiechi, iela

cia?

Moderacin de
la tristeza en los trabaBesp.

ne lachi?
Bic. Etto rogatti
colla, lani

ro-

rigoobee iela

babuini, lao bitti ielazij

jos.

iela ioocbi.

Preg.

Qu

cosa es gu-

la?

Besp.

Apetito desor-

denado de comer y

be-

Bin.

Bijxa nacca iela

ragoxatta rago elag?


Bic. Too iela rota a lacbi etto acca ioo bee, le
rezeelacbi benne ieag ga-

ber.

goe.

Preg.

Qu cosa es tem-

planza?

Bin. Bijxa nacca iela


rigoobee, lani iela ribee
lahui, lao ielagoboi iela

buago?
tito

Etto rozaaga

Freno del ape


de comer y beber.

la retaa lachi, quie iela

cosa es en

rago xatta, rago elag.


Bin. Bijxa nacca iela

Besp.

Preg.
vidia?

Bic,

rixebe?

ie-

112

DOCTRINA CRISTIANA

Besp, Tristeza del bien


ajeno.

Too

Bic.
chi,

iela ratti la

lani iela rihuini la

chi, etto

nappa benne Xe
baa iela ne

he, quie iela

za, etto roioo lezahae.

Preg. Qu es caridad
del prjimo?
Besp.

Sentir el

mal

Bin. Bijxa nacca iels


nacbij lachi loghechi?

B ic.

Yel a rozi h ti i n i

la-

bien ajeno como pro-

chi, Catti bij etto bazij

pio.

rooioe, tzela iela rezac

calachi Catti

bij

baneeza

rizije.

Preg.

Qu

cosa es pe-

reza'?

Besp.

Caimiento,

tris-

teza y tedio en las cosas


divinas.

Preg.

Qu es

diligen-

cia?

Besp.

zo en

Bin.

Bijxa nacca iela

leaa, iela leooehi?

el

Presteza y 'gobien obrar.

Bic.
iela

Yela rexag

ratti

lachi,

iela ri-

huini lachi, tzela iela ritanee, lani iela racca zeete, lao iela rozooa xititza Dios.
Bin. Bijxa nacca iela
naieene lachi?

Yela rezaa tzaa,


rezaa baieene lani
iela rezacca baa lachi lao
iogo etto nacca china
Bic.

iela

quie Dios.

lachi,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Declaracin de las Virtudes teologales.

113

Alanij riechi lani reeeliilag Guit zaa oaani


laa Teologales.

Preg.
cir

Qu

quiere de-

Virtudes teologales?

Rin. Bijxa zeag titza


rinaa guitzaabaani tkeo-

logales?

Resp.

Lo mismo que

Preg.

Guitzaa taao,

Ric.

guitzaa naieppizee guit-

divinas-

Por qu tienen

tan alto nombre?

zaa Betaao.
Bijxa nijaquie
Rin.
nacca Laay lalatti batzoono, lani naieppizee?

Resp. Porque nos jun-

tan con Dios, y

l solo es

Ric.

Nijaquie guian -

na laao guitzaa baani

riij,

rotzaagani reheo, laaoi cuina Betaao,


no nacca lij, tzela naieproquijti

inefable.

pizee bazoono lahui etze

Cuee iogo
Preg.

Qu cosa es

f!

Resp.

Una

co-

Rin.

laao.

Bijxa nacca Ye-

la reaglij lacbi?

luz

nocimiento sobrenatural
con que sin ver creemos
lo que Dios nos dice y la
Iglesia nos propone-

Ric.

Too Xennij na-

ieppizee, tzel too iela-

ronibee taao, laanietto


ritoozeag lij lacbi iogO'
etto rinnaa Dee Dios, tzela iogo etto riguijxaglie,

lani

rolooi
15

-^ilv* v

Xina rebeo


114

DOCTRINA CRISTIANA
Santa

zabaala

Iglesia,

acea, riaabi laao.

Veis vos que

Preg.

Baroioo laaolo,

Bin.

sea Dios Trino y Uno,


cmo es Jesucristo Dios

balaha lao

y hoinbref

tzela too reezi lao iela

Catti nacca Dios baeche

Na

Betaao?
aolo,

No, mas crelo

Besp.

ms que

si lo viese.

iela

Personas,

baroioo

la-

Catti nacca Jesu-

cristo,

Dios Betaao tzela

Benne

atti nalij?

Bic.

Acca

roioo laa

bareag

oa: Chiccaxa,

lacbia ezicca

lij,

lij

acca

la-

abi catti etto gozeeag

lij

lachia, la gui laata.

Preg. Por qu
con esa certeza?

lo eris

Porque

lo dice

Besp.

Dios y

la Iglesia lo pro-

pone*

Bijxa nijaquie
Bin.
rozeeag lij lachilo, lani
ielalij laclii naa?
Bic. Nijaquie Xititza
cun a Dios nacca, lani
Xinaa reheo Santa Iglesia rozeete rolooi.

Qu

Preg.

cosa es es-

Bin.

Bijxa nacca Ye-

peranza ?

laribeeza?

Besp. Esperar la bienaventuranza y los medios de ella.

lani iela huei leeza. hua-

Bic.
tzooi

Yela ribeeza

Yelabaa

ria; tzela iela

lij

iela Glo-

ribeeza

la-

gaani guieeni china tza-

4&&

hui, nijaquie guitzooi ba-

115

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.

neeza xene naa etto

rile-

eza.

Preg.

En que

est

Caaxa

Bin.

raalaao,

nuestra bienaventuran-

caaxa ribinna, Caaxa

za?

oochi,
iela

lani

baa

Caxa

re-

reeni,

iela Gloria quie

reheo, etto guiaabi?

En ver Dios
mismo, amarle y

Eesjp.

en

gozarle eternamente.

Bic. Lao iela riaabi


laao Cuina Dios Betaao
balaa laao, catti naccae:

lao iela roni chije, tzela


lao iela rezacca baa lachi
laanie, tija chijuo Yeliua

Yebaa.
Preg.

Por qu medios

se alcanza la gloria?

Bin.

Naxala

iela

li-

zacca, etto goneetzagni

reheo,

Yela baa Yela

Gloria?

Besp.

Con

la divina

gracia y mritos de Cristo Nuestro Seor y nuestras buenas obras.

Bic.
cia quie

Yela tzahui graCuina Dios etto

guittappa, tzela iela lizaccataao quie etto goxacca Zigooquiee reheo


Jesucristo,

Preg.

Qu cosa es ca-

China

la nachij lachi?

ridad?
Besp.

lani

tzahui etto guieeni.


Bin. B ij xa u acca Ye-

Amar

a Dios

sobre todas las cosas y


al prjimo como noso-

Yela roni
Bic.
Cuina Dios Betaao

chij

ezic.

ca acca laabi etze cuee

ifit

116

DOCTRINA CRISTIANA

tros mismos.

iogo laao, tzelaiela ronichij lezalia loghechi,


ti

Oat-

rieeni chij cuinaa re-

heo.

Declaracin de las virtudes cardinales.

Alanij

rieeclii lani reeclii-

lag Guitzaa baani, laa

Cardinales.

Preg.

man

Por qu

se

lla-

as las virtudes car-

dinales?

Ein. Bijxa nijaque laa


ielabaneeza

nij

Cardina-

les?

Eesp. Porque son

muy

principales y races de
otras.

Eic.

Nijaquie nacca-

ni ieaglaaote, lani nacca-

ni lagaani

bichijgo,

gaa ralag etze cuee

ni-

iela

tzahui.

Preg.

ne

Qu

oficio tie-

la prudencia?

Ein.

Bijxa china ro-

llaana Yela rigoobee

la-

chi?

Eesp. Poner medio entre los extremos.

Preg.

ne

Qu

oficio tie-

Dar cada uno

que es suyo.

lo

Preg.

ne

Qu

Bigoobee, lani

Ein.

Bijxa china ro-

llaana Yela rithiogo

la justicia?

Eesp.

Eic.

ribee lahui, etto reteete


bee.

lij?

Eic. Boteete, lani reo-

oy too too benne, etto


nacca quie.
oficio tie-

la fortaleza?

Ein.

Bijxa china ro-

llaana Yela reag lachi?

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Eesp. Moderarlos mie-

Eic.

117

Eogatti roccolla-

iela zinija, lani rigoobee

dos y osadas.

iela ritzeebi.

Qu

Preg.

oficio tiene

la templanza?

Ein. Bijxa China rollaana Yela golla bagoochi lachi?

Eesp. Enfrenar la gula y los apetitos sensuales.

Eic.

Bozaaga

iela ra-

go Xatta, lani rozeaani


iela rezeelachi Xihui quie
bela naato,

Cul de las virtudes es la mayor?


Preg. La Caridad que
les da la vida todas y

Ein.

Preg.

za

lxala

iela nee-

nacca ezicca xene?


Eic. Yela achij lanij,

chi, nijaquie rotippa ba-

ani, tzela roollij iogo et-

las endereza.

ze cuee.

Preg.

qu

Ein.

fin las

Caaxala neza

ri-

endereza?
Dios con quien
Eesp.

goholije?

nos junta.

Dios, no ro quijti, rotza-

Preg. Cul de los hom-

bres es ante Dios


y ms santo?

el

me-

jor

Eic.

Xineeza Cuina

aga laani reheo.


Noxala benne
Ein.
nacca lao Dios, ezicca
tzahui, lani ezicca baietti

baiaa, do china quiee,

ritzooi ezicca?

Eesp.

El que tuviere

Eic.

Benne gappa,

Cue

laani, ezicca iela

tze

mayor caridad, sea quien

la

fuere.

nachij lachi, za notti naccac.

118
Preg.

DOCTRINA CRISTIANA

quin tiene

mayor caridad?

Ein. Tzela noxa benne nappa ezicca Yela nachij lachi?

El que mejor
guarda los Mandamien-

zooa ezicca

tos.

laui

Eesp.

Preg.

Eic.

roni

ro-

Titzabee

lij,

Xibaa quie Dios.


Ein. Titza lizaha quie

Los

Consejos
del Evangelio, cuntos
son?

Beune

Santo

Evangelio,

rolooi

Xititza

etto

Betaao,

palla lao nacca?

Eesp.

Tres, pobreza

voluntaria,

estado

Eic.

Tzonua

laao.

Ye-

de

la rezacca zij rezacca io-

castidad y vida de obe-

ochi beezi lachi, Yela ro-

diencia.

ehijaguij, rozeag iego lizacca lachi belanaato,


tzela iela rozooa zeag lij
titza quie benne nacca

guiquiag.
Preg.

De qu

sirven

estos consejos?

Bijxa china roguiouna lizaha, lizee-

Ein.
ni

te nij?

Eesp.

De

guardar me-

jor los preceptos.

Eic.

gacca,

Eozeeteni china
uijaquie coo

ie-

zooa ezicca lij, titzabee


lani xibaa quie Dios,
Declaracin de las potencias del alma.
Preg*

Para qu nos

Alanij rieechi lani reechilag Xitippani Anima.


Ein.

Bijx

nijaquie

119

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


dio Dios entendimiento?

Besp. Para que le conozcamos y pensemos en

cosas suyas.

beneetzag reheo, Dios


Yela reag nijalachi.
Bic. Nijaquie guieeni bee catti naccae, lani
nijaquie guitoozaa lachi
Xititzae.

dio Dios la memoria?

Bijxa nijaquie
Bin.
beneetzag reheo, Dios,
Yela ragnaalachi?

Para que nos


acordemos de l, de su
ley y de sus beneficios.

Bic. Nijaquie tzagtinni lachi reheo, laabienacreheo.


ca Xigooquiee

Preg.

Para qu nos

Eesp.

Guitoozaa lachi titzabee


lani xibaa quiee, ielani

Tzela iogo
guijaalaao
iela neeza etto roneetzag
naac, nijani guieeni (chiguitoozooa.

iela

tzahui,

na laoe zeig
Yela

lij.

rizij iela la-

Preg. La voluntad y
libre albedro para qu

chi, lani iela rithiogo la-

Nuestro Se-

chi, bijxa nijaquie bene-

nos

lo dio

etzag

or?

Para que le amemos y hagamos con


Eesp.

merecimiento su

ma voluntad.

T?in.

santsi-

Bic.
chije,

Zana

reheo Dios?

Nijaquie guieeni
lani nijaquie gui-

toozooa Xititzae, tzela


nijaquie gacca china etto
guieeni, lizacca batzooi
laoe.

120

DOCTRINA CRISTIANA

Declaracin de los sentidos corporales.

Alanij reechilag Yela


rinneezani guie
belanaato.

Preg.

Para qu nos

dio Dios sentidos corporales?

Bin.
Bijxa nijaquie
beneetzag reheo Dios,
Yela rinneezani quie belanaato.

Eesp. Para que con


todos le sirvamos en todas las cosas.

Declaracin de los dones


del Espritu Santo.

Bic.
Nijaquie, laani
iogo Yela rinneezani quie

belanaato, guieeni iogo


laao china laoe.

Alanij reechilag Catti


nacca Yela Xillaha quie
Espritu Santo.

Preg.

Para qu son

necesarios los dones del


Espritu Santo!

Bijxa china nagoni,


Xillaha
quie Espritu Santo?

Eesp. Para hacernos


obedientes a las divinas

nijaquie guitoozooaguiaa

inspiraciones.

Preg.

provecha

De qu
el

Bin.

quijnani
Bic.

nos

don de

Bin,

a-

en-

ni

Bijxa china roXillaha quie Yela

reagnijalachi?
Bic.

Eoneetzatgni

re-

heo, iela roni bee etto

nacca

quinani,

laao titza, etto rozeenij


niho lachi reheo, Cuina
Dios.

tendimiento?
Eesp.
De darnos
entender verdades.

tt

Ban

balij.

121

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Preg.

Y el don de sa-

Bin. Tzela xillaba quie


bazij na?
Bic. Eoueetzagni, Ye-

bidura*?

Yela

De hacernos
Eesp.
juzgar bien de ellas.

la ritbiogo

lij

lao

etze

consejo?

cuee iela nanijzi.


Xillaba
Bin. Tzela
quie Yela buexija lacbi?

Eesp. De consultar las


cosas Dios ms gratas.

la ribeequi

Preg.

Preg.

el

don de

Eesp.

De

Eoueetzagfni, ie-

Xiquaa lacbi,

don de

cbina guieeni ezicca batzooy lao Dios.


Tzela Xillaba
Bin.

elegir bien

quie Yela rinneeza lij?


Bic Eoneetzagui, ie-

el

ciencia?

en

Bic.

la rozijtee tzabui, etto


guieeni, lao etto batti bi-

lo consultado.

tooxija.

Preg.
dad?

Y el

don de pie-

Eesp. Concierta
ma con Dios.
Preg.

Y el de

el al-

fortaleza?

ma

Bic.

Eoquijti rotzaa-

ga Auimas quie rebeo,


lani Cuina Dios.

temor

Eesp. Concierta

Tzela Xillaba
Bin.
quie Yela reeacbi lacbi?

el al-

consigo.

Preg. Pues ese no es


oficio de las virtudes?

Tzela Xillaba
Bin.
quie Yela ritzeebi, lani
quie Yela reag lacbi?

Bic Eoollit, rotzaaga


Animas, Cuinani-

lani,

Bin. Acca laabi China quie Guitzaa baani

16

192

DOCTRINA CRISTIANA
etto

rinaao

Virtudes,

nacca etto naa$


Resp. S; mas las virtudes nos rinden la razn y ley divina, y los
dones la mocin del
Espritu Santo.

Ble.

Balij

lanacca:

Ohiccaxa Guitzaa baani,


etto rinaao virtudes, rogoonini reheo iogo etto
ioo bee lij gacca, tzela
iogo etto naeca titzabee

Xibaa quiee Dios,


Canna Yelaxillaha nij;

lani

rogoonini reheo etto rozeenij, lani

etto rillijza

guiquiag lachi reheo Espritu Santo.

Declaracin de los Frutos del Espritu Santo.

Alanij reechag Lijna


baa, quie Usprutu
Santo.

Preg.

Qu

son los fru-

tos del Espritu Santo,

Bin.

Bijxa nacca LijEspritu

Da baa quie
Santo?

Eesp.

Lo ms

suave,

Ble.

Etto ezicca go-

ltimo y perfecto de las

Ila,

virtudes.

nigaa ribinna laao, lani

zjxi,

zixij,

lani

lij,

reoocbi etto ezicca batzoono, quie Guitza baani etto rinaao Virtudes,

J^Wj!9Hf;A*MIHftSff?CJbv2flHK^

123

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Declaracin de las Menaventuranzas.

Alanij rieechi lani reechilag Yelabaneeza


Xene laa Bienaventuranzas.

las bienaventuranzas?

Bin. Bij xa Dacca Yelabaneeza nazacca, laa


Bienaventuranzas?

Kesp. Las mejores obras dlas virtudes y dones del Espritu Santo.

hui, ezicca bin na, ezicca

Preg.

Preg.

man

Qu

cosa son

Por qu

se lla-

as las bienaventu-

ranzas?
Besp. Porque en ellas
consiste la de esta vida

y la esperanza de la otra.

Bic.

China ezicca

tza-

nabee, Ezicca bazoono


quie iogo Guitzaa baani,
laa Virtudes, tzela quie

Zulaba

quie

Santo.
Bin.

Bijxa nijaquie

Espritu

laa Baneeza nazaca

uij,

Bienaventuranzas?
Nijaquie laoni
Bic.
ioho iela baneeza xene
quie iela naabani riaabi,
nigaa Yetzee laoyoo, tzela iela ribeeza quiee iogo

lao iela nazacca baa, et-

to rileeza guitzooi Can-

na tzaa galla beeiela gotti

Preg. Quines son los

pobres de espritu?

quie rebeo,
Bin. Noxa na cea ben-

ne rezaccazij niho

lachi?

VflSfi!ft^4

124

DOCTRINA CRISTIANA

Eesp. Los que ya no


quieren honras ni riquezas, ni

aun moderadas.

Bic. Benne batti acca


reeni gacca tzoonoe benne batti acca racca Jachi

thiaazazee xitijtzae, tze-

benne batti acca reeze lachi guitzaa, zabaala


la

etto xija etto Cuiti.

Preg. Quines son los

mansos ?

Bin.

JSoxa na cea ben-

ne golla lachi benne taa-

na
Eesp.

Los que ya no
tienen ira, ni aun casi
movimiento de ella.

lachi?

Bic.
bij

Benne

batti acca

uappa,

ielarelaani

benne

batti acca

ribijxi

lattica lachi.

Preg.

Cmo

poseen la

tierra?

de

Eesp. Como seores


s mismos.

Preg. Quines son


que lloran?

Eesp.

Bin.

Nanaccaxa

ro-

llan nae lehoo?

los

Los que dejan


aun modera-

los placeres

dos.

Bic.

Nijaquie iogo ieriunaa lachi quie belanaa toe, roccolla Cuinae.


Bin. Noxa nacca benne roona ribeechi?
la

Ble.
Benne rozaana
na a, lani rozalla lachi iogo etto nacca iela rezacca, rebaa lachi, zabaala

etto xija etto cuiti.

Preg. Quines son los


que han hambre y sed de

ne retooni

justicia?

quie gacca etto

Eesp.

Los que hacen

i
*
1

?^9W*5.fE&S13K

Bin.

Bic.

Noxa nacca
ribilla,

Benne

bennija-

lij?

roni ro-

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

misericordiosos?

zooa guitoo xitippae, iogo laao etto nozee gonie.


Bin. Noxa na cea benne buezaa lachi?

Eesp. Los muy piadosos aun con los extra-

chi tippa quie notti ben-

os.

ne,

con ansia

el

deber en

to-

do.

Preg. Quines son los

Preg. Quines son los


limpios de corazn?

Eesp.

Los que

son

ne naxij naiaari lachi?

Benne

Bic.
chi,

siones.

go

natti

benne ualla

la-

acbi io-

iela retaa lacfai quiee.

Noxa benne

Bin

Preg. Quines son los

nac-

ca buelahaia lacbr?

pacficos?

Eesp.

reechi la-

zabanacca lezahae,
za acca na cea loghechie.
Bin. Noxa nacca ben-

mortificados en sus pa-

de paz en

Benne

Bic.

Los obradores
s y en otros.

Benne ribeequi

Bic.

huelahaia lacbitaao Cuinae, tzela rolabaia etze

cueela benne.

Preg. Quines son los


que padecen por la justicia

virtud?

Noxa nacca ben-

Bin.

ne rezaccazij

Y el a

lij,

nijaquie

tzela nijaquie ie-

la huenidiiua tzahui, laa

Justicia, lani Virtud!

Eesp. Los que estn


firmes en ella aunque por
eso sean perseguidos.

Benne rezoo tip


Bic.
pa benne acca rozaana iela

lij,

lani cbina tzahui

etto ronie, zabaala bitti

zaccae, nijaquie etto rozooae.

126

DOCTRINA CRISTIANA

DeZ examen y devocin al


acostarse y levantarse.

Yela riguijxaglie etto gacca zeag lij catti gaitazi reheo lani catti yee-

oaani reheo.
Preg.
tenis

Qu devociones
para cuando os

vais acostar?

itop.

Dos: la prime-

bago la seal de la
cruz, v examino la con-

La segunda, diConfesin general


con las cuatro oraciones
ciencia.

Palla laao china

Dios

ronilo Catti rattaazilof

ra,

go

Bin.

iela reooueebi lachi

la

otras devociones mias

mentales y vocales.

Bic.
Thioppa: Etto
zaneero rozoag laoa, tzela rolaabalachia iogo tolla quiea.
Etto goroppani rollaia Neta huexi-

hui.
Xoci reheoe, Axaana Mara e, Bareag lij
lachia, lani Axaana Xonaaxi Goquiee Yebaa,
tzela etze Cuee iela rinee

lachi quiea lao Santos,

nachija, no rolobijtza

gaani

Y cmo hacis
examen de la concien-

Preg.
el

cia?

Besp.

Doy

gracias

Tzela nanaccaxa

quielo,

tzela

iogo

etto non i lo?


Bic. izija baneeza lao

los

Xigooquiee reheo Dios

beneficios recibidos de su

nijaquie iogo iela huezaa

liberal

Bin.

ronilo iela rolaaba lachi


tolla

Nuestro Seor por

la-

titza rohoa.

mano.

lachi -euue quiee, lani

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA


Pienso mis pecados, examino mi conciencia con
todo cuidado, pensamientos,

palabras y obras, do-

lindose mi corazn por


lo que hallo haber ofendido la Divina Majestad; y considerando
cuan gran Seor ofend,
con profunda humildad
le pido perdn y hago
propsito firme de no ofenderle ms y de confesarme su tiempo.

iela tzahui etto roui lee-

nie neta.

Eoozaa

iochi

lachia,

ribeequia Xiquaa
iogo tolla quiea,
Lao iela rezee la chi: la o
lani

iela rinnee lani lao etto

benia,

Chi

chia, chi bij

bij

gozeela-

gonija, lani

chi bij gonija, lani chi bij


bexija. Tzela

zij chi tee

ro-

zijhuini lachia, chibaala


bij

noxija lao Dios. Lani


lachia Xene tee

roza a

nacca tolla benia, nijaquie Gooquiee Xene tee


nacca, no lao bexija. Laiellani guitoo tee lachia

guitoo iela ratta yoo Caree tee quiea, lani guitoo


iela rinnee lacbi qniea,

rinnaabaia

gacca laani

zije neta, lani

gonitti la-

ao zije xitollaya, tzela ri


thiogo lij lachia lani rica a bi lija, ac ca etzaa goxihuia, acca etzaa quit-

zaga titzaabee lani Xibaa


quiee, tzela riccaabia gui

128

DOCTRINA CRISTIANA

xooba lappi xitollaya


caima tzaa gallabee.
Preg. Por la maana
cuando os levantis qu

reebaanilo,

hacis?

nilo?

Resp.

Dios que

Doy gracias
me ha guarda-

do aquella noche, y por


los otros beneficios de su

Bin.

Me.

Zijla taao Catti

naxa etto

Eizij

ro-

baneezaia

laoDios nijaquie beccacchi tzahuie neta lao too


yeela naa, tzela na zacea,
lagaani nijaquie iogo et-

santsima mano, y ofrzmi cuerpo y alma y

ze cuee laao iela huezaa

cuanto

lachi etto roneetzag

eole

bueno

hiciere,

particularmente en aquel
di a, proponiendo de no
ofenderle y con su divina gracia servirle en
cuanto pueda.

naa

natzoonoe. Eigoho ribeequia lachinija laehiuaac, guitoozoo belanaatoia

lani

Anima

qaiena.

Ei-

goho ribequia lagaani lao


cuina Bettaao, iogo china, tzahui etto gonia, lani iogo etto bazij zaccaia
lao tzaa naa,
lij

Eithiogo

lachia acca goxihuia

laoe, lani acca bij too et-

to baxihui gonia.

Tzela
riunaabaia laoe goneetzag zije Gracia quiee, nijani gonia guitoo xitip-

paia china lizacca batzooi laoe,

yezooa.

calagti galla

129

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

Sobre

el

acto de contricin.

Preg. Deseo, hermano, saber que provechos


trae la contricin que se

nos manda tener de nuestros pecados ?


1

Alanij reeckilag Catti


nacca Yeta ribij lijlachi lao Dios.

Bin, Barezee tee labeechi guijneesta


noaa,
lij, bij iela baneeza
chia

lani bij iela Xillaha

rit-

la
z ooi lao iela reellazi
chi etto ritoozee guitap-

pa, tzela lao iela ribij lij


lachi lao Dios, etto ritoozee guieeni canna tzaa
ritooxij!

Besp.

Es

la contricin

de tanto valor, que el que


la tuviere,

aunque haya

cometido los ms graves

pecados del mundo, al


punto se le perdonan todos y se pone en gracia
con Dios,

Xene tee nacca


baneeza etto nooa,

Ric.
iela

lani iela xillaha etto ritzooi lao iela reellazi lachi

quie tolla bieeni, tzela


lao iela ribij lij lachi lao
Dios quie etto bitooxij:
nijaquie zabaala calagti

xene, calagti baachi batbacahui,


zeebi, thiolla

gazag baxoochi, nacca


tolla etto nooni benn,
zatti neeza rinitti laao,
lao Yela ribij
17

lij

lachi,

130

DOCTRINA CRISTIANA
tzela ribee laani Dios, lao
iela gracia,

Preg. Si uno muriese


con contricin sin poder

Bin. Chibaala canna


noccala bne gatti, tzela

confesarse recibir otros

acca guixoobalappi, lani


acca bij ettoo Sacramen-

sacramentos^ salvarase?

to zije, banazacca laa,


banazacca guitzooi Ani-

ma quiee,

lazilaalazi lani

iela reellazi lachi quie et-

to benie, tzela iela ribij


lij lachi lao Dios
quie et-

to bexije?

Besp. S, hermano, sin

duda alguna.
Preg.

ne a

la

De dnde le viecontricin tan

maravillosa virtud

como

esta que habis dicho?

Bic. Huatzooi hualaa,


bechi; lani acca bij latti
battixi nacca etto nij.

Bin. Oaaxa zaa, naxa


etto nacca xitippaui iela

huacca, quie Yela

ribij

lachi nijani goneetzag


iela xillaha, lani iela ba-

lij

neeza xene naa, etto gonaalo?


Besp.

dolor

Bic.

Nijaquie nacca

perfecto dlos pecados

too iela reellazi, too iela

cometidos,

rihuini, lani too iela ribeechi lachi lij tee, quie


iogo tolla etto ritoozee.

Con

De ser un

el

cual se desha-

Tzela, lani iela ribij

lij

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


cen como

si

no hubieran

sido.

lachi nij lao Dios rinitti


laao, reexij, reeaari gui-

too

xeeag

narehe

iela

quie Anima, lani rizaana


baietti bayaa, catti ch*

acca bij lacala


baagani
Preg.

En qu

est ser
1

ese dolor perfecto ?

tolla go-

Bin. Nagaccaxa gacca iela reellazi lachi lij,


nijani guitzooi iela xilla-

ha, lani iela huenitti laao


quie tolla bieeni?

Eesp.

En

pesarle al

pecado de las ohechas contra


fensas
Dios, por ser quien es, y
digno de todo amor,

que

lia

Ric. Lij gacca, chibaala gozihuini lachi

benne

bexihui too teezi nijaquie


benillaae Dios, lani goti-

zaghe titzabee quiee,

ni-

jani naccae Betaoo lij,


.no ritoozee guitzooi chij,
guitzooi tzoono.

Con propsito de confesarse y de no ofenderle ms;

Chi

guiccaabi

lij

la-

chi e, cuappi xitollae, la-

ni thihona gozaanae, etto xihui, tzela acca ettoo

liaaza gonie le benie.

Y con

Tzela chi cuezae

con lianza en su

bondad y misericordia
infinita, que ha de per-

lij

tee

lao iela tzahui Xene, lani

lao iela

huezaalachi

Kt

132

DOCTRINA CRISTIANA

donarle todos los pecados cometidos.

naieppizee quie Dios, gonittillaaoe iogo tolla noonie.

Preg.

Cuntos actos

encierra en

s la

contri-

cin?

Bin. Palla laao palla


cuee iela rozaa lachi na
iaaiog, lani naquijni gacca, lao iela ribij

lij

lachi

lao Dios?

Tres principalmente.
Preg,

Bic.

Tzonna

etto na-

quijna tee.

Decdmelos pa-

ra que sepa hacerlos.

Bin.

Gonaa tzaato na-

xa etto nacca, nijaquie


guinieesta Catti gonia?

El primer acto
es un dolor de la voluntad con que mirando
Dios no quisiera haber
pecado, por ser tan bueno, digno de ser amado

y no

ofendido.

Bic. Etto zaneero nacca, too iela rihuini lachi

bazijchi, lani too iela reel


lazi lachi nateete

bee Xe-

ne, etto guireechi leeni

lao Dios, nijaquie bitooxij: tzela catti tzagnaa

lachitaao reheo, no titza-

bee quie bitijzag, guinaao: acca beeni zicca etto beenia: gotti zicca nijani acca goxija lao Be-

taao quienaia, nijaquie


naccae tzahui, lani acca
ioho

bij guitoozaccani ielatzahui xeni quiee: ba-

chij tee naccae, tzela ri-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


toozee guieeni chije,lani

Preg.

Decid

el

segun-

do.

Besp.

El segundo es

un propsito de no pecar
ms, fundado en el dolor
de los pecados hechos, el
cual si pudiera ser los
deshiciera; y as tengo
de procurar no hacerlos

acca guitooxij laoe.


Rin. Gonaa etto goroppani?
Etto goroppani
Bie.
nacca, too iela riccaabi
lij lachi, lani too iela rithiogo lachiacca etzaa
guitooxihui, nijaquie
la rihuini

Xene

reellazi lachi quie tolla

goteete: tzela lao iela

ms.

ie-

lani iela

ri-

guinaao: chibaala lanazacca eooquinnaga etto benia, goquin-

huini

nij,

Laiellani banijzi

naga.

zaa, nijaquie acca iezee-

xaga
Preg.

Pasad

al tercer

Gonaa

etto go-

ionnani'?

acto.

Besp

etzaa.

Rin.

El tercer acto

una confianza en la
bondad y palabra de

es

Dios,

Rio.

Etto goionnani

nacca, too iela ribeeza lij


tee lao iela tzahui Xene

quie Dios, tzela lao titza


etto birooag rohoae.

Fundada en la Sangre de

Nijaquie iela lizacca-

Cristo su Hijo de que

taao, quie reene natzoo-

perdonar los pecados


cometidos y me dar gracia para no hacerlos ms.

no quie Xijni

golaghe
reheo Jesucristo,
gonitti laaoe iogo tolla

Xana

134

DOCTRINA CRISTIANA
noonia,

lani

gonna

go-

neetzagheXitippani gracia quiee, ielani acca go-

ma
Preg. Decidme, os ruego, qu consideraciones
hay para tener este dolor y propsito de no pe-

etzaa etto benia.

Ein.
Gonaa tzaato,
bijxa iela rolaaba lachi
lani iela rozaa lachi ioho,
etto bazacca gonia, nija-

quie gappaia iela reellalachi

thiogo

nij,

lij

lani iela

ri-

lachi nij ani ac-

ca etzaa goxihuia?
Besp.

Son muchas,

la

primera es ser Dios la

misma Bondad, tan

dig-

na de ser amada.

Etc.

Ziaani tee naeca


rozaa lachi, lani iela
rolaaba lachi etto nazacca gacca.
iela

Etto zaneero gozaa laDios nacca ielatzahui Cuina, no ritoozee


guieeni chij zeag lij.
Etto goroppani gozaa
golaaba lachiloiogo iela
baneeza quie Dios etto
zeag lij ritzooi.
Etto goionnani gozaa
golaaba laehilo, ziaani
tee nacca iela baa iela
chilo,

La segunda los
cios

benefi-

que nos ha hecho.

La

tercera lo que per-

demos en

ofenderle,

es su amistad.

que

neeza, lani iela tzahui etto ritoonitti, catti ritooxij,

nijaquie

ritoonitti-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

135

laao iela huela haia lachi

quie Dios.

La cuarta, la Sangre
que por nuestros pecados derram Jesucristo
Nuestro Seor.

Etto gotappani gozaa


golaaba lachilo iela lizacca taao quie xithieene
natzoono quie Jesucristo

Xigoo quie reheo, etto


belaalaghe nijaquie Xitolla reheo.

Preg.

Hay otro

de pecados que no sea


de tanta eficacia como

laao iela

reellazi

lachi

quie tolla bieeni, etto ac-

ca

este?

Baiohore ettoo-

Rin.

dolor

nooa ielaronittilaao

catti etto nij?

Resp. S, hermano, y se
llama atricin.
Preg

me

Kugoos

que

digis qu cosa es

Ric.

Baiohore beechi:

tzela nazij laay atricin,

Rin.

nacca

Gonaa tzaato na-

Xa nacca, tzela bij-

y en qu se diferencia de

xanijaquie acca nooa iela

la contricin ?

ronittilaao catti etto nooa


Yelaribij

lij

lachi laoDios,

etto rinaao contricin ?

Besp.

Es

la

atricin

un dolor de los pecados


por temor de la muerte,
infierno otros castigos
que Dios nos puede enviar, y en esto se dife'

rencia de la contricin,
que no mira las penas y

Ric.

Atricin nacca,

tzee cuee iela rihuini lachi quie tolla bieeni, nijaquie iela ritzeebi ielagotti,

nijaquie iela

rit-

zeebi guij gabilla, tzela


nijaquie iela raachi ritzee bi etzecuee ziaani laao

136
los

DOCTRINA CRISTIANA

males,

sino solo

Dios.

nazacca guiDios quie reheo lao

ielazij etto

zella

Mjaquie

etto bitooxij.
ettonij,

acca noaa iela

nittilaao etto
ribij

lij

nooa

ri-

iela

lachi lao Dios, et-

to acca roni quiee iela

acca raachi ritzee-

gotti,

bi etzecuee iela
ioochi;

zij

lazilaalazi

iela
nija-

quie too teezi Dios reellazi,

roona, rihuini, lani

ribeechi lachi.

Preg.

Perdonan se los

pecados con este dolor


que llaman atricin!
Resp. No, si no se junta con el sacramento de
la confesin.

De

suerte,

que si estando uno en pecado mortal tuviese este


dolor sin confesarse, se
iria al infierno sin

reme-

Bin. Bari nittilaao tolla,

lani iela rihuini nij,

etto rinaao atricin!


Rio.

Acca

rinitti laao,

chibaala acca ritzaga laani

Sacramento quie

rixoobalappi.

iela

Laiellani

chibaala noccala benne


nabaagani tolla huetija
gappae iela rihuini nij,
tzela acca guixoobalap-

dio.

pie,

huaieeagzee lao guij


acca nazacca

gabilla;
laae.

Lao

Segn lo que
ms fcil seria te-

rinija, clattica Cuitti chi-

ner esta atricin eonfe-

na guitzooi chibaala gni-

Preg.
decs,

Bin.

etto rinaalo

137

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


sando a menudo, pues
as se alcauza perdn de

tappa

iela

nij tzela

rihuini laazi

gito xoobalap-

pi laani ziaaniliaaza, ni-

los pecados?

to-

jaquie barinittilaaozi
lla?

No me

parece
acertado consejo, por las
razones que si queris
Eesp.

oir os dir.

Eaccata acca iexineeza titza rinaalo, nijaquie baiohore

Eic

eag

lij

ezicca titza guinija, chi


baraccalachilo gozee na-

agalo,

Freg. Pdooslo que

me

Bin.

Gonaa

tzaato,

ha-

nijaquie bazitaabi banij-

ce fuerza hacer lo que

ga raccata, goni gozooa

lo

digis, porque

me

me

aconsejis.

etto rozeete rolooilo neta.

Eesp.

La primera

Eic.

es,

la Contricin lue-

que por
go se quita el pecado, y
por la atricin no, hasta
confesarse el que la tiene.

Ettozaneeronac-

ca nijaquie lao iela

ribij

lachi lao Dios rinittilaao neza tolla, tzela lao

lij

iela rihuini etto ritappa


quie iela ritzeebi iela gotti

na

bittila

acca

rinitti

guij gabilla,

ettoo laao,

neza tolla, Calagbee guixoobalappi benue nappa


ielarihuiui tzeebi

es tan gran mal la

culpa mortal, y carecer


de la gracia de Dios, que

nij.

Tzela nijaquie nacca


Xiguija xene tee bachi
batzeebi, iela ribeeza
18

le-

138

DOCTRINA CRISTIANA

no deba estar un cristiano sin ella un momento,


si

pudiere recobrarla.

ni tolla huetija; lani ioocbi tee ielazij, tzela bahuini tee iela ioochi iela

rozaana gracia
quieDios. ettonozeeiogo
ronitti

benne cristianos gappa


chij gappa tzoonoe, lani
acca gozaanae, zazatijteezi,

tzela

guizaana,

clii

zarijteezi

ieegulag

io-

chie china gonie, nijaquie


iezitzooi gazacca.

Preg.

Deseo me

gis otra razn.

cfoia

Eesp. La segunda es,


que puede faltarle uno
el remedio de la confesin
murindose utes de tenerla,

no

y con

se salvar,

la atricin

mas s,

Pin.

di-

sin

Barezee tee

la-

guinneelo ezicca?

Pie.

Etto goroppani

nacca, nijaquie chibaaia


acca guitzeela Linayaa
quie iela goxoobalappi,
lani galla guichijna iela
gotti, quie notti benne

sin duda, con la contri-

nappa

cin.

acca laae chi acca


guixoobalappie. Chicca-

iela rihuini tzee-

bi,

xa benne nappa
j lachi

iela ribij

iao Dios, huat-

zooi hualaa Anima quie,


zabaala acca galla guixoobalappie.

Preg. Mirad si tenis


otra razn para que que-

Pin.
baiolio

Beoo

ehibaala

ezicca etto gui-

139

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZ.


de

naalo, nijaqnie gacca lij


lachia, lani zija titza

ms convencido.

quielo?

Etto goionnani

Fie.

Eesp. La tercera es,


que por la contricin jun-

nacca, nijaquie chi guit-

Sacramento de
la confesin da Dios ms
gracia, y perdona ms
de la pena temporal, que

lao Dios, laani iela goxoo


baiappi, ziaani ezicca ie-

ta con el

la atricin, y. as es

por
bien usarla aun en

la

como

misma
ms eficaz remedio.
confesin,

zaaga

iela ribij

lij

lacbi

la gracia roneetzag Dios,


lani ziaani ezicca iela Xi-

guija etto ritoozee guiti-

xog
nitti
ti

lao tolla bieeni, rolaaoe acca laabi cat-

etto ronittie quie benlani hni-

ne rixoobalappi

ni tzeebi Laiellani, tzaEzicca nacca zea-

hui.

glij iela ribij

lij

lachi lao

Dios, zabaala lao iela rixoobalappi, nijaquie nac-

ca Linayaa ezicca batzooi, lani lizacca exicca.

Preg. Del todo estoy


determinado usar la
contricin, solo os pido
me digis, cundo ser

bueno hacerla?

Bin.

Batti gocca

lij

la-

chia, tzela batti riccaa-

bia lani rithiogo lij lachia


zij laabina gonia iela ribij lij lachi lao Dios, tzela iela reellazi laci lazilaazi nijaquie Dios.

laabi

teezi

La-

rinnaabaia

140

DOCTRINA CRISTIANA
guinneetzaato,
nazacca gonia?

Resp. Todas las veces


que os hallareis con culpa mortal es importante
teuer contricin, aunque
sea en la calle, metido
en negocios.

Rio.

battaxa

Caunazi catti gobanabaagalo bi-

ni beelo

ccala tollahuetijanaquij-

na tee gonilo ziaani iela


rinnee lachi lao Dios, lani guibij

lij

guihuinilo,

nijaquie

lachilo, tzela

canna tooci

Dios:

zabaala
neza zaieeaglo, zabaala
lichilo zooalo, lani

zabaa-

la bitti lootza quielo racca.

Preg.

Fuera de

Rin.

esto,

qu tiempo os parece
que acostumbrar hacer-

Tzela

etto liaaza

zij

battaxa

laabina go-

nia?

la?

Resp.

Al acostaros y

levantaros, la maana
delante del Santsimo

Sacramento en la Iglesia,
confesar y comulgar,
y al oir Misa.
al

Ric.

Catti gatta azi-

Catti ieebaanilo ziltaao, Catti


thiaazalo.
lo,

Lao Santsimo Sacramento niho Yotaao, Catti

guixoobalappilo, Catti

Belanaato
natzoono quie Xana reheo Jesucristo, tzela Catzijniho lachilo

ti

goioolo

liaazazij
iela ribij

Misa.

laabi
lij

Lala

logonilo

lachi lao Dios.

EN LENGUA ZAFOTECA NEXITZA.


Preg.

Enseadme

a-

hora con qu palabras


que me sirvan de oracin ordenar esta con1

tricin ?

Bin. Bezeete tzaato


neta, belooy tza neta naba, bijxa titza gonia lozaccani labaia, nijaquie
golla robooaia etto rin-

nee lachia, Ino iela reellazi

qniea,

ribij

li.j

lani lao iela

lachi lao Dios ui-

jaquie Xitollaia?

Parceme que
podis decir de esta manera, hablando con Cristo Seor Nuestro, consi-

derndolo puesto en una


Cruz.

Raccata huacca

Eic.

guinneelo titza etto cnequia naba. Guinne leenilo Xana reheo Jesucristo, tzela goza a lachilani tzagnaa lachilo
ba taae, tzela banachilag naxe lao iaga Cruz,
nijaquie reheo benuehue-

lo,

xihui.

Acto de contricin con que


se alcanza perdn de los
pecados, dicho y sentido
de corazn.

Alanij Yela
lao

Dios

rinitti

ribij Uj lachi
etto

nooa

iela

laao iela huexi-

gui chi guiccaabi lachi


reheo etto rinnee rohoa
reheo.

Seor mi Jesucristo,
Dios y Hombre verdadeCriador y Salvador
mi, psame de todo co-

Axana

Jesucristo

Dios Betaao, tzela BenHuenixee


neatti nalij
Huenizijla, tzela Huezij.

DOCTRINA CRISTIANA
razn de haber ofendido

laa quien aia: zijehitee ro-

vuestra Divina Majestad, porque os amo so-

reellazi

bre todas las eosas, y por


ser Vos quien sois infini-

quie bexihuia laaoo, tzela iela rihuini quiea nac-

tamente bueno, y espero


de vuestra bondad y misericordia infinita, que
me habis de perdonar
porque no queris la
muerte del pecador, sino
que se convierta y viva.
Yo propongo firmsimamente, con vuestra divina gracia no ofenderos
ms, y confesar mis pecados, y cumplir la penitencia que

me

fuere im-

puesta.

os ofrezco, Seor,

todo
re,

lo bueno que hiciey trabajos que en

vuestro amor padeciere


en descuento de mis culpas.

ona ribeeehi lachia lani


rihuinita,

nija-

ca, nijaquie
ezi

ea,

nachijtalooy
acca laabi catti

etto ronichija et z e cuee


iogo lao: nijaquie looy
naccalo Dios quienaia,

Betaao

quienaia,

tzela

iela tzahui quielo xene-

tee nacca: acca ioho, ac-

ca guitzeela etto gacca


lozaceani, lani etto

go-

zacca laabina catti goteetebee xene nacca.


Laiellani ronia lee z a, lani
tee ribeeaia lao iela
tzahui xene quielo, tzela
lij

lao iela huezaalachi

naieppizee quielo, gonittilaaolo etto benia, etto be-

xija, lani etto bexihuia;


nijaquie acca rezeelachi-

lo gatti

benne

tolla

acca

rezee lachilo tzeegui benne huexihuij ezicca barezee lachilo guibij

lij

la

cine, lani eooneebie looy,

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


nijaquie goneetzaglo ienabaani zeagij etto

la

goiooe.
Lij te riccaabi lachia,

acca bata ettoo liaaza, aera

ettoo lizoo quijtzaga titzabee lani xibaa qnielo, clii


goneetzaglo neta xitippani gracia qnielo, nijani goni

gozooa etto riccaabia.

Canna barithiogo lachia qnappi xitollaia, guixoobalappi nalija iogo etto noonia, tzela goni gozooa titzabee etto guithiogo lij Goppa Betaao boina tolla
quiea: lani ribeequia laaolo iogo etto tzahui gonia, tzela etto bazij zaccaia, nijaquie gonitti laaolo xitollaia.

Gaccazi zcanna Jess.

Por

si le

pareciere alguno que

de arriba est
sigue, que es
el

que mejor

muy

ms
le

el

Acto de Contricin

me pareci poner el que


para que se acomode con

difuso,

breve,

pareciere.

Axana Jesucristo e Huenixee Huenizijla, tzela


Huezijlaa quiea Barihuini tee lachia, uijani bexihuia
laaolo, nijaquie naccalo catti naccalo, tzela nijaquie
nachijta looi ezicca, acca laabi ettoocuee laao. Bariccaahi lachia, acca etzaa goxihuia, lani cuappi XitoTzela lij tee ribeezoia lao iela huezaa lachi xene quielo, gonittilaaolo etto benia, nijaquie iela lizacca taao, quie reene natzoono quielo etto belaalaglo

llaia.

lao iaga Cruz, nijaquie neta huexihui.

SOL

deo honor, et gloria.

B3
144

DOCTRINA CRISTIANA

Preguntas

de

ms

los

Alanij xititza Betaao

principales Misterios de

to ezicca

nuestra Santa Fe.

iela reaglij lachi.

Preg.

Cuntos

Dio-

ses hay?

Ein.
ho!

Eesp. Un solo Dios


verdadero.

Betaao.

Preg.

Cuntas perso-

nas hay!
Eesp.

Etc.

Ein.

et-

ieaglaao quie

Palla Dios

Toozi Dios

ro-

balij

Palla Personas

ioho!

Tres personas.

Eic.

Tzonna Perso-

as.

Preg.

Cules son!

Ein.

Naxa

etto nac-

ea!
Eesp.
Dios
Padre,
Dios Hijo, y Dios Espritu Santo.

Preg.

El

Padre

es

Dios!
Eesp. S es Dios,
Preg. El Hijo es Dios!

Eic.

Dios Joci, Dios


Dios Espri-

Xinij, tzela

tu Santo.
Bin. Banacca Betaao

Xoc
Eic.

Ein.

Betaao naccae.
Banacca Betaao

Xijni!

Eesp.

Preg.

S es Dios.

El

Eic.

Espritu

Santo es Dios!
Eesp.

S es Dios.

Preg.

Luego son

Betaao naccae.
Banacca Betaao

Espritu Santo!
Eic.

tres

Dioses!
Eesp.

Ein.

No, sino uno

so-

Ein.

Betaao naccae.
Banacca lagaa

tzonna Betaao!
Eic. Acca nacca tzon-

145

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


lo,

aunque son distintas

las personas.

na Betaao,

toozi

Betaao

naccae, zabaala baeche,


balaba nacca iela Perso-

nas quie,
Preg. Cul de las tres
personas Divinas se bizo

Ein. Naxala Persona


taao, goecani Benneati?

Hombre?
Eesp.

La persona

se-

gunda, que es el Hijo.


Preg. Dnde se bizo

Hombre?
Eesp.

En

el

vientre

virginal de Mara Sant-

Quin lo form?
Eesp. El Espritu San-

to.

Cuntas natu-

ralezas tiene Jesucristo

Nuestro Seor?
Eesp.

Persona gorop-

Ein. Caaxa
Benneatti?

Eic

goecani

Nibo lebe Baa-

bani quie Xonaaxi Mara.

sima.
Preg.

Preg.

Eic.

pani, no nacca Xijni.

Dos

naturale-

zas.

Preg.

Cules son?

Eesp.

La

Ein.

Noxa bezaae?

Eic.

Guia Espritu

Santo.
Ein. Palla laao, palla
cuee naiaa Jesucristo Xigooquiee rebeo?
Eic.

Tbioppa

laao,

tbioppa, cuee naiaae.


Ein. Naxa etto nacca?

divina pri-

Eic.

mero y despus la buma-

neero,

na.

Yela Betaao zagoroppani iela

Benneatti.
se halla-

que
TCOTA Una pregunta y su respuesta relativa porque segn
en ste,
ban en el CatecfsmS antiguo, se suprimen anticatlico de sapoal sentido
u redaccin^Treman prfstarse
como Dios
Cristo, 6 mortalidad en Cristo

^fSS^SSL en

146

DOCTRINA CRISTIANA

Por quin mu-

Preg.
ri Cristo

en la Cruz?

Noxa

Pin.

nijaquie

gottie lao iaga


sucristo?

Cruz Je

Por nosotros

Pesp.

pecadores.
Preg.

en

Ric,

Nijaquie netto
benneatti uexihui.

Cuando muri

la Cruz,

muri

la Di-

vinidad?

Can na tzaa gotiaga Cruz, ziatlagaani iela Betaao

Pin.

tie lao
ti

quee?

Preg.

No muri

en

cuanto Dios; solo muri


en cuanto Hombre.

Acca

gott iela

Betaao quiee;

lazilaalazi

Pie.

iela

Benneatti quiee got-

ti.

Preg. Cuando muri


en cuanto Hombre, qu
se hizo el alma?
Pesp.

Sali

fu al

Seno de Abraham.

Pin. Canna gotti iela Benneatti, bijxa goc-

ca

Anima

quiee?

Pie. Birooag, lani goieeag too lattag laa Seno

Abraham.
Preg.

A qu

fu

e-

se Seno?

Besp.

Fu

sacar las

nimas de los Santos Padres que estaban all en


gracia,

Pin.

Bijxa

iaghenie

lattag nij?
Pie.

Yagaleaghe,

gazijlaae

ia-

Animas quie

Xillannie Santos benne


gotti golaaza, no goleeza
ani iela baietti baiaaquie
iela gracia.

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.


Cuntos

Preg.

dias

estuvo en este Seno?

Ein. Palla tzaa, pagobijtza goleezae lat-

lla

tag
Eesp.
Preg.

Tres dias.

qu hizo

al

tercero dia?

Besp.

Resucit de en-

Cuando

resuci-

dnde estuvo?

t,

Tzonna

Aqu en el mun-

Eic

Beebaanie

lao

Ein. Catti batti beebaanie lao benne gotti,

caaxa goleezae?
Eic, Nigaa Yetze lao
ioo.

do.

Cuntos

Preg.

estuvo en

el

dias

Ein.

Palla tzaa, pagoleezae ni-

lla gobijtza

mundo?

gaa Yetze lao


Besp.

tzaa.

Ein. Tzela bijxa benie bizaa tzonna tzaa?


bennegotti.

tre los muertos.

Preg.

nij.

Ele.

Cuarenta

dias.

Eic.

ioo.

Thioa tzaa, thioa

gheela.

Preg.

Qu hizo en

es-

Bin.

Bijxa benie

gaa Yetze lao

tos cuarenta dias?

ioo,

ni-

lao

thioa tzaa, thioa gheela


etto goleezae.

Besp.

Estuvo

ense-

ando sus Apstoles.

Eic.

Bezeete, belooe

benne huina

quiee.

A-

pstoles quiee, ziaanilaao, ziaani cuee titza ta-

ao etto reeni lao guichi


Betaao,

148

DOCTRINA CRISTIANA

Preg. Qu hizo cumplidos los cuarenta dias?

Bsp.
los

Subi los cie-

est la diestra de

Dios Padre.
Preg.

Beappie Yebaa,
naa ieebeela
quie Dios Xoci.
Bic.

tzela chiae

En qu cielo es-

t Jesucristo Nuestro Seor.

Besp.

Bin. Catti batti bizaa


thioa tzaa, thioa gheela,
bijxa benie?

Bin.

En el cielo Em-

preo destinado por Dios


para especial gloria suya,

y premio de sus ngeles


y santos.

Caaxa Yebaa ree

Jesucristo
reheo?
Bic.

Yebaa

Xigooquiee

Yebaa beochi;
naieppizee, etto

nazij laay

Empreo: latag nocueza Dios nigaa


roloe iela babaa natzono
natete bee quiee: tzela
latag nigaa roe xillaha
quie Angeles, lani Santos Xillanie.

Preg.

solo

en

cielo est Dios?

Besp

En

zi

todo lugar

est Dios: en el cielo, en


la tierra, en el infierno y

en

el

mundo

Bin.

el

todo.

Yebaa

Tzela lazilaalaree Dios?

Bic. Guitoo lattagree


Dios: baree Yebaa: baree lao ioo: baree gabilla:
tzela baree guitoo gabij

laao ioo.

Preg.

Y vendr

otra

vez Jesucristo Nuestro


Seor este mundo?

Bin. Tzela huita ettoo liaaza Jesucristo Xi-

gooquiee reheo,
Yetze lao ioo?

nigaa

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


Otra vez ha de

Besp.

149

Etza liaaza

Bic.

gui-

tae.

venir.

Preg.

Dnde vendr?

Bin.

Besp.

Al Valle de Jo-

Ble.

Caaxa guitae?
Too lachi laa Jo-

saphat.

saphat.
Preg.

qu ven-

Bin.

ij

xa guita ghe-

enie?

dr?
Besp.

Vendr

juz-

Guitae guithioBic.
goe titza quie benne tzahui, lani quie benne xi-

gar los buenos para


darles gloria, y los malos para darles pena per-

hui.

durable.

zellae

Benne tzahui

gui-

Yebaa, lani benne


xihui gozeeaghe lao guij
gabilla.

Preg.

Y vern enton-

condenados
Cristo Seor Nuestro como est en el cielo?

ces

los

Tzela

Bin.

bazacca

goioolaao, benne ree ga-

Cristo Xigooquie
reheo, catti nacca iohoe

billa,

Yebaa?
Besp.

No

vern sino

solamente su Humanidad indignada,

Bic.

Acca nazacca go-

iooe xenij
ti zinija

Preg.
los

tendr
Besp.

ca

la gloria

que fueren

fin

al

de

cielo

fin?

No tendr nun-

su gloria.

babaa quiee:

lazilaalazi iela

Benneat-

quiee, guilaanie.

Bin. Tzela huateete,


hueoochi iela rezacca
lachi, quie benne
tzeag Yebaa?

baa

Bic.

Acca batta

tee-

acca batta eoochi iela


rezacca baa lachi quiee.

te,

150

DOCTRINA CRISTIANA

Preg.
zo Dios

Para quin

hi-

el cielo?

Besp.
les

Para los ngebuenos y los buenos

cristianos.

Pin.

Noxa

nijaquie

bezaa Dios Yebaa?


Bic. nijaquie zij iela
baa iela neeza iogo Angeles tzahui, tzela iogo

benne roni rozooa xititzae, lani rappa tzahui


titzabee quiee.

Freg.

Pues hay n-

geles malos?
Besp.

S hay, y son
que cayeron, que se
llaman demonios.
los

Bin.
Baioho
Angeles xihui?

lagani

Ble. Baiohoe: lalaabi


nacca Angeles bexog Yebaa: Angeles regui lao
guij gabilla: Angeles etto nazij laai bezellaao.

Para quin
zo Dios el mundo?
Preg.

hi-

Bin.

Noxa

nijaquie

bezaa Dios Yetze lao ioo?


(Leoo.)

Besp.

sen los
Preg.
zo Dios

Besp.

Para qu e viviehombres en l.
Para quin

hi-

el intieirno?

Para

los nge-

Bic. Nijaquie eueeba-

ani benneatti.

Bin.

ISToxa

nijaquie

bezaa Dios gabilla?

les

Bic. ^Nijaquie tzegui


guitee lanizaccazij Angeles xihul, no nacca be-

dos.

zellaao: tzela
nijaquie
tzegui guitee lani zaceaioochi benne huexihui,

malos que son demonios: y para los pecadores que mueren obstina-

benne

ratti lao iela hue-

xihui quiee,

151

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

Pregunto:

Preg.

los dolos antiguos, eran

Bin. Binnaabaia: betaao guiag, betaao iaga


huenilachi, etto goxij uachili

golaaza, banaccae

betaao
Besp.

No

eran,

sino

lij?

Acca naccae

Ble.

be-

no
Xottaao

demonios qne engaaron


nuestros padres en e-

taao: bezellaao nacca,

llos.

netto laoni.

Preg.

Y pregunto:

Si

uno primero en el
Templo Dios, y va desofrece

pus

al dolo,

Besp.

pecar?

Kespondo: que

goxij iee Xoci,

Bin.

rinnaa-

Tzela

baia: chi notti

benne cogona Yo-

zaneero
taao lao Dios, tzela bitaalani cohoe lao betaao
xihui: ibanacca tolla?

hoe

Ble.

Eiccaabia: tolla

es gravsimo pecado, porque confiesa dos dioses,

xene tee goni benne go-

habiendo ms, ab
eterno, que un solo Dios
verdadero, trino en personas y uno en esencia,
cuyo seoro, reinado y
poder no tendr fin, porque eternamente ha sido,

glijlachie tioppa

no

es y ser.

ni can na,

nijaquie rea-

Betaao;

tzela baeella, baxee,


zijla,

ba

bathiolla, bacahui,

nixee, nizijla, acca ioho

ziaani Betaao:

Too

teezi

Betaao ioho,
lani goioho zeaglij no be-

Dios

balij

zaa.

Yebaa tzela lao ioo,

baeche balaha, lao

iela

Personas, lani too bizi


lao iela nacca, laa Santsima Trinidad, no iela

152

DOCTRINA CRISTIANA
Goquiee quiee, acca bat>
ta coochi, lani acca bat>
ta ietoo, nijaquie thija
chij no reee, tzela thija
chijno tzohoe.

ACTOS DE

FE,

ESPERANZA Y CARIDAD.

ACTO DE

FE.

Creo como verdad infalible que hay un solo Dios verdadero, que premia los buenos con la gloria

y castiga los
misterio de la beatsima
Trinidad, Padre, Hijo y Espritu Santo, que son tres personas distintas y un solo Dios verdadero: creo que la segunda persona de la Santsima Trinidad, que es el Verbo
Eterno, verdadero Hijo de Dios Padre, se hizo hombre
malos con

el infierno: creo

mortal, encarnando

en

el

y naciendo de las pursimas entraas


Virgen Mara: creo que padeci muerte de
cruz por salvar al linaje humano, y que su Madre Santsima fu concebida por especial privilegio de Dios sin la
mancha original: que qued virgen y siempre lo fu, antes
del parto, en el parto y despus del parto: asimismo creo
que el Romano Pontfice, cabeza visible de la Iglesia Catlica, Apostlica, Romana, es infalible; y tambin creo
de

la Santsima

153

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

de los Apstoles, o
;odo lo que se contiene en el smbolo
catlica, pues asi
sn el Credo, todo lo que cree la Iglesia
Dios no puede engaarse ni
ella,

y
ha revelado Dios
engaarnos: por cuya f perderla mil vidas
Lo

si

fuese

me-

nester.

ACTO DE ESPERANZA.
misericordia y
Espero en Dios, bondad infinita, en su
de Nuesmritos
los
por
gloria,
la
dar
amor que me ha de
la gracia, me ha de litro Seor Jesucristo, me ha de dar
mandamientos, y me
brar de toda culpa, si soy fiel sus
de ellos con
arrepiento
me
si
pecados,
mis
ha de perdonar
propsito de no cometerlos ms.

ACTO DE CARIDAD.
amo sobre todas
Oh Dios mi! por ser vos quien sois, os
ofendiera
os
y siempre os
nunca
quin
Oh
las criaturas.
los seraamara! Oh bondad y hermosura que encanta
en mi co0h mi Dios! Oh mi amor! Viva Dios
fines!
criaste, me rerazn y muera el pecado para siempre: me
de la gloria, que
dimiste oh mi Seor! me hiciste heredero
Y os he de ofender? Oh mi Dios, consois vos mismo.
propsito de no pecar
fuso estoy de haber pecado! y hago
jams.

El que

rece estos actos de F,

Esperanza y Caridad, gana


L concede por cada vez que

40 dias de indulgencias que S. 8.

154

DOCTRINA CRISTIANA

y tambin gana siete aos y siete cuarentenas de


Estn obligados hacerlos en estos trminos otros
idnticos:
Primero. Los nios cuando llegan al uso de la
lo hiciere,

perdn.

razn, moralmente.

Segundo. El adulto tan luego como se


antes lo ignoraba.
Tercero. En el artculo
peligro de muerte.
Cuarto.
Todos los fieles, por lo menos
una vez al ao, segn San Ligorio; aunque muchos autores
dicen que se deben hacer por lo menos en las
fiestas principales en que se celebran sus misterios;
y tanto, que el Emmo.
le

instruye,

si

Cardenal Lambertini asegura que ponen en gran peligro su


salvacin los que los omiten

Cuando

por mucho

tiempo.

Quinto.

padece tentacin contra estas virtudes, que no puede vencerse sino con un acto interno de las mismas.
se

He aadido las preguntas que estn antes de los


actos de F, Esperanza y Caridad, adems de lo
explicado, para que aquellos que por su rudeza
por
su edad, no pudieren entrar en ello no queden privados de saber

que deben y estn obligados enteny creer; pues fcilmente podrn aprender de memoria estos ltimos misterios de Nuestra
lo

der, confesar

Santa F, con cuya breve explicacin hallarn remey consuelo en su necesidad, y no tendrn disculpa
para excusarse de aprenderlos.
dio

2
i

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

Iodo trove

Je

ajilar

Mi

155

morir.

catti zaita gallabee


Alanij titza golobitzali lezahali,

guitippa Anima
ielagotti quiee, nijaquie guireag
bezellaao.
quie
iee
tzela guigohona iela rizij

quiee;

Xanareheo
Bechi nachij; lezaha benneathia: Cuina

Jesucristo gaccalaani

Anima

quieto, tzela gozilaa loi

bezellaao, lam laoiolao iogo ielarigooiela xihui quie


nana, joxij iee logtiloi
go iela rocquij etto rozinijga
11a
N

xihui quielo.

Banaquinitee naha, tzagtinni

lacbilo,

lam tzagnaa

niho lachitaolo guilachilo toej Dios, tzela golobitzalo


quielo, nijaquie
laehi
too xitippalo, guitoo iela rinnaa
gaccalaanie

loi.

too xityalo;
Batti roioolo, batti raccabeelo, acca no
acca no
locuitaglo,
too
no
acca,
acca no too letzahalo,
lao ielagotti gatitoo loghechilo nazacca gozilaa loi
ielagoccalaani nooa etto ioho nillo: Batti acca bijtoo
beoneegaa yetzelao ioo: Laiellani bezibaani lachilo,
guiBeloobitzae
iaguaalacbi;
Dios, toci Dios
bi toi

beloobitzae, nijaquie
too xitippala; Guitoo lachitaaolo
la laabici
lij quielo,
Xoci
la laabi teei Dios nacca
gozilaae loi, lani guirezeelachie
tzela
loi,
bezaa
Dios
Qaiehua yebaa,
leppie loi lao ielareezaccabaa quiee,
ieezaczeaglij cuenabaanilo, lani thia chihino

nigaa

calachilo.

za

nij

Yogo

ielexillaha nij zijlo, lani iogo ielane-

goioolo chibaala,

naha cuequilo Anima quielo

156

DOCTRINA CRISTIANA

lachinija lachitacca Jesucristo


Xigooquiee reheo, tzelachi goloobitzalo, chi gona cuechilo
chiiellazi iechuinilo lao logo etto bexijlo: Zichitee

gozihuinilachilo ni-

jaquie tolla benilo, lani nijaquie xibaa


etto gotitzaglo: Acca benicicca guinaalo:
tzela lij tee guiccabilo
acca etzaa goxihuilo, acca etzaa quitzaglo
xibaa lani
titzabee etto nozee gappalo, zabaala
toni ezicca iela-

nabaani quielo, tzela Zabaala la guilizaticca


lao guitza huee etto rezaccalo: tzela
chi goni

loi
lij

Dios
lachi-

lo lao toci Dios, beni leza, lani


goleeza lao ielahuezaalachi xene quiee gonittilaoe tolla quielo.

Bechi nachij: Lezaha benne athia, beloobitza


Jesu
Dios quielo, Xocilo, lani Goquiee nalij

cristo

quielo,

niaquiee gozilaee loi, tzela chi acca racca


guinneelo,'
chi rohoalo acca retaa, chi xitippalo
rillaaci,

beloobitzae niho lachitaaolo, lani gochie:


xana Jesucristo e, Betaao tzela Benneathi nalij,
xignigolag Be-

taao nabaani; Lao iago Cruz gottilo loi Goquiee


quiea
nijaquie gozilaalo neta benne tolla huexihui,
tzela, nijaquie iezij ielaalo Anima quiea; Laiellani ni
naazijlo neta

benne bezaalo:

gozaana-

nitti zij

Anima

quiea

etto bezilaalo lani iela lizaccataao quie xithieene


natzoonalo etto belaalagio, tzela lao iogo ezicca
etzecueelao etto bazij goxaccalo:
coho zijlo neta

logtillaia; Bezij
loi

roni

lij

lachinaa
belaa neta Goquiee huezaalachi, Toci

lachia, toci loi roloobitzaia, toci loi


riccaa-

naccabo Betaao quienaia, toci loi rixoobalappia xanaia, Huenixee, Guiaalahuacca,


Huexijlaa,
lani no ronna roneetzag ielaxillaha Gloria
Yebaa: Acca no ettoo reaglij lachia, acca no ettoo rizijnachia,
bi nalija

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

1BT

lao toci
nijaquie toci loi naccalo Dios quienaia, tzela
titbezeenagalo
xititzaia,
bina
loi ribeezaia; Laiellani
banazaaga
Xana,
naccaia,
Cristiano
qui:
huina
za
Santa Iglesia
niza quie Santo Bautismo quielo, tzela
lania zabaala naccaia bene tolla huexihui,

nabaaba

guiaalao titza quie iela realij tec reaglij lachia


etto reaglij lachi, lani etto
iogo
tzela
quielo,
lachi
glij
China
rolooi, xinaa lij reheo Santa Iglesia:
lani

rozeete

quienaalo naccaia, xana, tzela lagaani nacaia beaxila


quielo:
bennezij benne iechi, lani benne regahaua
gazaita
catti
naha
neta
lachilo
gozalla
Laiellani acca
bee ielagotti quiea, bezij belaa chinanaalo, tzela

lo,

lla

laolo.
acca gozalla lachilo huina gobeechi etto ronia
gochuexihui
tolla
Benne
quiea!
Xana (loquiee
quielo
xibaa
navaania,
goree
benia
tolla
ziaani
caia,
roa
gotitzaga, titzabee quielo accabezooa: zichitee

nijaquie bexiribeechi lachia, lani rellazi re huinita,


huia laolo, tzela nijaquie benillaa loi xigooquiea.
toBatti goxoobalappia, xana, lao Golahaia huina
loi etbenittilao
benia;
rezaalachia
etto
lla quiea iogo
boozij neta,
to bexija Goquiee huezaalachi, beochilao
bene iexititza
bina
nagalo,
bezeezij
goccalaani neta,
gomia gozooa chichi quielo nij: Lijtee riccaabia laolo

acna quielo chi gotoonilo ezicca iela nabaani quiea;


lani titca etzaa goxihuia, acca etzaa quitzaga xibaa
galla
zabee quielo canna gonia xichinalo catti etto
gacgozooa: Tzela chi barithioogobeelo gattia naha,
rigoobeelachicagi etto rizij iellalo, gaccaci xana, etto
laolo, acca gozalla lalo: Lazilalagi rinnaaba iechia
acca gozeachilo neta, acca gozaananaalo neta, tzela

92

158

DOCTRINA CRISTIANA

glo neta reioho quie ielahuezaala chi


quielo, nijaquie
elagottizij etto beoolo, lani ziaani
ezicca etto baiaa
goxaccalo; tzela, nijaquie Xinaa ielahuezaalachi

Babaani Mara xinaa nachijlo, gotee titza, lani


goccalani quie netto benne tolla huexihui: tzela
nijaquie iogo
Santos chia yebaa ratta iooa laolo gozilaaio

neta, nijani galla goiooa ielabaa ielaneza qnielo


Quiehua Yebaa.
Xana! gaccazicca naxij naiaari lachi, gacca
zicca baiethi baiaa, nijaquie galla goiooa
laolo lao ie-

la reezaccabaa quielo.

Catti tete guinaae titza nij,


gozeeneli
to

naa

benne, huee,

Santo Cristo, tzela guinaalL

Jess gaccalani
loi

lao F.

laribeeza

lij

loi

bechi: Jess gotippa goquihio

Yelareaglij lachi

lij; lao.

lao toci Dios; tzela lao

Esperanza. TeCaridad Yelana-

cliij lachi toci Dios.


Jess gozilaa loi lao ielarizij iee
quie bezeellaao Dios Xoci, Dios Xijni, Dios Espritu
Santo, tzonna Personas baeche baaha, lani totobite-

ci Betaao lao ielanacca no ritozeaglij


lachi, gaccalaani tzela gozillaa loi lao iogo etto baachi
batzebi, zi-

taabi baxoochi.
loi lani

Jesucristo, no bezaa tzela bezilaa


xithieene natzonoe, guithiee loi lao yelarezac-

cabaa quiee.
Xigozaana naazijlo, Goquiee huezalachi, Anima etto bezaalo: Xi cohozijlo lachinaa bezeilaao Anima
etto nacca logaba quielo: Beezij belaa china naalo: Betippa beaxila etto benixeelo, nijaquie accatzoho lachilogtilla xihui quiee.

naha

Benittilao Goquiee huezaalachi, etto bexihui xilen-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.


nilo nij:

159

Anima quiee lao Yelarezaccabaa


guibaaba totoppa toxeene lani etze-

Bethiee

quielo, nijaquie

Lao loi roni leza, lao loi riGoquiee


beechiaa, loi roloobitza; Laiellani goccalani,
xana Jesucristo e! belooi iela hueImezaalachi.
beneetzaalachi xene quielo lani Anima iechi nij, tzela
goioo,
zag ielanabaani zeaglij etto goccaabi rohoalo
Yelarezaccabaa
lao
Bethiee
lachia
lij
guibihj
benne

cuee huenichina quielo.

zeaglij cohoe
quielo, nijaquie zeaglij goioo laolo, lani
xoci, tzelani
Dios
gi
tobi
naccalo
no
loi,
thi baa lao

la Espritu Santo.

DEPEEOAOION
A

Nuestra Seora la Virgen Mara, Santo del nombre


del enfermo y ngel de su guarda.

Alanij ielarinnaa laehi etto gaeca lao Xinaa ielahuezaalaehi Eabaani Mara: lao Santo etto nazij laa
benne huee; lani lao ngel goppa

Anima

quiee.

gotee titza quie benneathi huexibui!


quielo: Lalalaabi naha golooilo neta iela huezaalachi
laolo
laabi naha naquinita etto zeaglij gonnaabaia
naha
lalaabi
quielo;
Eosario
catti belaabaia Santo
guinneelo lao
zoolo, quii, guinnaabalo, gattaioolo,

A xana Mara

neXijni nachilo, nijani laa Anima quiea: Goccalaani


achi:
xonaaxi
neta
Goccalaani
Mara:
Eabaani
ta

160

DOCTRINA CRISTIANA

Goccalaani neta xinaa huezaalachi: Beoochij lao


beoo
loi Santo quiea!
loi goccaalani quiea! golequi
eche iogo etto achi
gottixi xineezaalij Yebaa nigaa rezee lachia
tzohoa.
ngel achi goppa Anima quiea, bezeenij neta, lani
etto riguija, lani bezilaa neta,

benitti iogo bixijni tiolla etto ronitta lahua


bezelaao

goxij iee logtillaia.

Sgnense doce consideraciones y una exhortacin lien


vivir, para bien morir.

Alanij etto tzagnaa lachilo, etto tzagtinni lachilo


tzonnaa cuee nabaanilo Yetze laoyoo, nijaquie acca
goxihuilo. Too too tza, too too yela, nigaa zaieeaglo,
nigaa zagtaalo, guitoo lattag tzagna lachilo, tzela
zeaglij gozaa lachilo, nijaquie acca gatti thiollalo, ni-

jaquie accaxihuilo, lani nijaquie acca gatti nitti Ani-

ma

quielo.

Gotoobi laao tzagnaa lachilo tzagtinni lachilo,


haurohonalo Yetze lao yoo, huanittilaaolo,
lani hueroo iela nabaani quielo.
Laiellani beaachi
Dios gorohona bezaana iela huexihui, nijaquie acca
nezalo caaxa huizellae Anima, quielo, canna tzaa gat1.

huattilo,

tilo.

2,
Goroppa laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo,
tzaa gattilo too xono yooi gotoobinie looy, iogo guitzaa quielo huazanaazi nigaa nigaa ieegahana, acca
gotoobinie looy bichichi taao, lani guiag Cachi, acca

gotoobinie looy etto nacca batzoono, iogo xiguitzaalo


etto tzahui lani ezicca batzoono, gocacchi benne ri-

161

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

Laiellani beguilag ioolichilo, tzela goni quie.


quielo, lani acca goAnima
quie
banni
guitzaa
chi
zeoochi gozitoo lachilo, nijaquie guitzaaotzo, guitzaaioo etto acca bij iela goccalaaui nooa,

zaana

3.

Goionna laao tzagnaa

lachilo,

gozaa lachiio,

huarohonalo Xocilo, Xinaalo, Bechilo, Locuittaglo,


Xitialo; tzela zabaala calagti beni ehijlo, ziooba tee
gozaanae looy, nijaquie huacin huatzee binie catti
gattilo, lani catti teete guigacchilo, teete

guibagalo

Laiellaioo, iogoe iezaa, tzela tooci looi guitzaanalo.


ni benni chij tooci Dios, lani betzaaga titza quielo

Santos acca gotzaaga xititzalo benne atti, benne acca natzacca goioo etto quij zacalo, benne acca bij
iela goccalaani nooa, nija quie huaccaci quielo etto
gacca.

Gotappa laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo catgattalo huee toozilo zaccazijlo, acca noo lo cuitaglo
benne rotzaaga xititzalo gaccalani looy, toozilo zacacanna
lo etto zacalo, acca noo gonichij looy, tzela
4.

ti

gattilo laago

bezooga gaccalo, bezooga gaago bela-

naatolo etto roioo chilo. Laiellani toozi Dios no nacca Locuittag lij belobitza, lani tozi Anima quielo etto
acca nazacca gaago bezooga beni chi zeaglij.

Ooio laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo, Catti


5.
baiaa goteetebee, lani bazij zacalo canna guigohonaLaielo, canna thihono Anima quielo belanaatolo.
llani gozee: lachi Yebaa, lani acca gotaa lachilo Yetza lao
6.

catti

ioo.

Goxoppa

laoo tzagnaa lachilo, gozaa lachilo,

baiooba tzeag

Anima

etto nabaanilo lao


21

Xana-

162

DOCTRINA CRISTIANA

reheo Dios, tzela bezellaao tzagleeqi titzaquielo lao


cuina Dios: iogo etto benilo, iogo etto bexijlo, iogoetto gonaalo, iogo etto gozaa xihui lachilo: lizaa, lineehuittag, huexijchi qaielo: ioochi tee goniexibaaba, laioochitee cuequie xiquaa yogo tolla benilo, nijaquie

ni

tzeeguilo.

Laiellani beni bezooa, guitoo, xitippalo,


titzabee lani xibaa quie Dios, nijaquie guizij lachilo

Yebaa.
Cochi laoo tzagna lachilo. gozaa lachilo, bij tit7.
za guiccaabilo, Gatti guinnaaba xana reheo Dios, Noxa looy! bij china benilo! bij china tzahui bezooalo
goree nabaanilo! Nanaccaxa acca bezooalo titzabee
quiea? Nanaccaxa gotijtzaglo xibaa quiea? Nanac-

caxa acca bezee naagalo huegoho lebaana quiea! Nanaccaxa acca beni bezooalo titza etto goccaabilo lao
Golahaia huina tolla quielo, no lao xoxoobalappilo!

Nanaccaxa acca
Beozaa

iagtinni lachilo iela rithiogo

lachilo bij

titza eoochilo,

bij titza

lij

quiea?

guinaalo,

bij titza

guiccaabilo lao Dios, chi acca bij china tzahui noouilo, chiaca bij china tzahui nooalo catti guichinalo laoe. Laiellani goxij laabi iela nachij lachi

Dios, goxij laabi iela rozee naaga xititzae, lani goxij


laabi iela rozaana naa etto xihui, nijaquie guitzeela
titza guiccaabilo.
8.

Goxoono laao tzagna

lachilo, gozaa lachilo, catDios titza quielo, nijaquie acca nacca


lij, lani acca nezalo caxa guizellae
Anima quielo, Chibaala acca bij china tzahui noonilo, bazij baioochi
ti

guithiogo

lij

zacalo gabilio tzeeaglo, gabilla tzeeguilo, gabillatzagbaiooba tee uieequi looy lao iela

thielo, lani bezellao

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

163

Laiellani belaaba l-

rezaccazijxene nigaa reeguie.

iela baa iela


clalo etto zacalo, lani belaaba ladillo
lacbilo iela nneeza etto ronittilo, cbi acca tzagnaa
acca goxibuilo.
lij quie Dios, nijaquie

tbiogo

gozaa lacbilo catti


naa looy
ballazi babuini goona
acca nazacca
Dios, tzaa guizellae looy gabilla, nigaa
xene; nigoioolo Betaao quielo, Goquiee buezalaacbi
Santa
gaa acca nazacca goioolo Xonaaxi Kabaani
ni^
Yebaa;
cbia
Santos
cuee
Mara, Angeles, lani etze
iegaa acca nazacca guirooaglo, za zatij teezi. Yogo

Oooy laao tzagnaa

9.

lacbilo,

cuecbiio, tzaa gozaana

la

baueeza xene

nij ronittilo,

iogo iela rezacca baa

la-

bijtoo goioo, cbi


cbi etto iobo Yebaa rozaaualo, acca
nalij,
goxoobalappi
lacbilo,
benilij
Laiellani
tzeguilo.
bexijlo,
acca goccaccbi xitollalo, acca gozijtaao etto

acca

zijo iee

Huina

tolla, nija

quie balaalaao nacca

lao Dios etto beenilo.

Goocbi laao tzagnaa lacbilo gozaa lacbilo, catguizaana iela buezeeti babuini zacalo catti tbiogo
goona Dios xititzalo,
liaaza
ettoo
Acca
Yebaa.
ttag
10.

looy acacca etzaa gozeenaagae titza quielo, nijaquie


goree nabaanilo.
catti
quiee
titza
naagalo
bezee
ca
ettorinnee,
Laiellani bina, bezeenaga xititzae bezooa

bene rezaccabenicbij lezabao, goccalaani logbecbilo


zij, canna toozi nijaquie Dios.
11.

Gocbineag laao tzagnaa

lacbilo,

gozaa

lacbilo,

quijlo, lani gaccatti bazij baiaa goteete beezaccalo,


rezaccazij
calo laoguij gabilla acca batta ietoo iela
batta
rezacca ioocbi quielo, acca batta eoocbi acca
guizaaguigolla, acca batta guigaani, lani acca batta

164
na.

DOCTRINA CRISTIANA
Cannazi guihuinilo, zeagli

tija chijto tzeeguilo.

Laiellani

iellaazi

lachilo, lani

naha ioho nabaanilo,

beni iela goccalaani Animas ribeeza lao guij


xiguija
Purgatorio, gonnaaba lao Dios yebeeagno,
nijaquie

catti

guirooagno gatta ioono lao Dios,

ni jani

acca

tzeeguilo.
12.
G-ochinno laao tzagnaa lachilo, gozaa lachilo,
catti baiaa, bazij titza gaago niho
lachitaaolo, canna

goioolo etze cuee benneatti lezahalo, benne


ribeezaiela baueeza xeue quie Dios, benne
batti roioo

laam

lani rizij iela rezaccabaa lachi

Yebaa. Bij goccatzaa


guinaalo? Bij benitzaa bexija? Beuizicca china
tzahui? Bezooa zicca xititza Dios? Goecazicca lij,
lani

bezeezicca naaga catti goree nabaaniaf Benne naa


chia Yebaa, rizij xillahae, nija quie beni bezooae
xititza Dios etto binae, tzela neta iohoa,
ribeezaia, lani
reea lao iela rezaccazij xene, nijaquie acca
goccata
huattia, acca goccata baioo.

Yebaa uigaa

guizij la-

benne lij, lani acca goccata baioo gabiila nigaa


tzeegui beune xihui. Bij goccatzaa guinnaalo?
Bachi

zij baioochi neta? tzahui ezicca gocca


laacca goolaga?
tzahui ezicca gocca la acca beooa Yetze lao ioo?
zi-

chitee Dacca etto rezaccaia, acca ioo bee, ettoriguija,


nijaquie acca bezooa titza bee lani xibaa quie
Dios!
Bij gooca tzaa?
Laiellani becuetza lachilo, no gatta
ioo quielo, gotijlag gonnee, no gaccalaani looy,

benni

gonnee quielo Xonaaxi Babaani Mara, Santo no laa


nazijlo, lani etze quee Santos chia Yebaa,
tzela naha
ioho nabaanilo, beni china laoe: tzaani gonnee nija-

EN LENGUA ZAPOTECA NEXITZA.

165

quie tzaani goccalaani, tzela nijaquie guitzela no guinnee quielo lao Dios, nijani laa Anima quielo.

Exhortacin sobre estas consideraciones.


Xijni nachij, lezaha benne attia, lezaha iooa, lezateea; Beclii: ioy rinnee leenia, bina titza quiea, be-

ha

zee naaga, bina lani bezooa: Bebaani lao ieela razilo,


bebeag gorohona bechigaala ritzaabalo; Benibee etto

gogaacj lachilo: Go-

ronilo, acca gaazi thiollalo, acca

zoo tzaa gochi gotzeebi Dios: Bezeebachi iela gotti,


bachi bezee guij gabilla: Bereeni guiquiag lachilo guiehinno iela rolaaba lachi nij etto ribeequia laolo: Zeaglij belaaba, acca gozaanalo, acca thihonalo, acca goBeoozaa lachilo, acca naczalla lachilo zazatijteeci.
calij iela nabaani; lij ezicca nacca iela gotti Leezazi
gonilo zijla tzee huattilo: Yelagotti goleeza, acca gaccalo bazooalo galla acca gozaa lachilo batelo guittee
Huattia guinnalo: Bij gacca; tzaa neta?
ioo goxee.

Acca netta caxa

guizella Dios

Anima

quiea: bazij ba-

ioo chi neta chi tzeeguia; chi acca laa, bahuini neta.
Acca quilag ioochilo guitzaa, tooci Dios quilag ioo

Acca gazaalo titza,


acca gozeettaglo benne, acca gotzaaga titza quielo
benne xihui, tooci Dios gotitzalo, toogi Dios golobitzalo toogi Dios gotzaaga xititzalo, nijaquie tooci Dios
nacca no gaccalaani loy tzaa guitza, tzaa hueelo; lani
tzaa iela gotti quielo, acca no too lacuitaglo gozilaa
loy chi tzeeguilo; laiellani tooci Dios nacca nolao gonilo china, nijaquie tooci Dios nacca Locuittaglij, bee

chilo guitoo xittippa nabaanilo.

166

DOCTRINA CRISTIANA

guizijlachilo, iaga goxoolalo, no acca batta gozaana


loy, chi lij golobijtzalo.
Beoonebi Dios catti bij
zacalo, J)ios belobijtza catti bij quijlo; goreechi hui-

naa

na

lao Dios catti bij tzaglappalo, lani lao tooi

goleeza catti

Dios

guinnabalo. Ohi goxihuilo, zioobaa


gaa goxoopalappi: cbilao tolla iexag guitoobilo, beaazazioba, beccaui etto benilo, bezaana etto ronilo, nijaquie acca guizijtzag lachilo lao tolla. Goimaaba iela
bij

huezaalachi lao Dios, belaalag niza huina laoe. Huatiacca neezalo chi bazooalo gotti
goxee: acca bij too etto lij ioho nigaa lao ioo, too^i
Dios nacca lij, toocj Dios nacca bazee lachi,
nittizijlo, Xijni ni tzeeguizijlo bechi.
gozaanazijlo
lo xijni huattilo bechi;

iela rezaccalachi etto roioo

baa

bene tzahui, ni thihona-

neeza xene etto ribeeza leeni benne


lij.
Bazij zacalo, baioochi quijlo, chi acca goioolo
cattiaccanacca cuina Dios, chi acca guilaalo iela baa,
iela xene, iela batzoono, iela babaa lani xenij bazacca lachi etto ribeezabaani leenie Yebaa. Beoozaa lachi, callea nacca etto ronittilo chi acca cuezalo zeaglij yehua yebaa, chi acca goio laolo Dios, chi acca
guilanilo Xonaaxi, Eabaani Mara, chi acca tzoho leenilo Angeles, lani iogo etze cuee Santos chija tzela ribeeza leeni Dios. Benibee etto ronittilo, etto rozaanalo, etto rirohonalo, chi acca goni gozooalo etto rinija.
Benibee lagaani iela ioochi zij, etto zacalo, chi
acca galla goioolo lao babaa quie cuina Dios: Lani
zijlo iela

iela

benilij lachilo, golla tee

naccae, ziooba
lij

lachilo, chi

nacca Dios, baioona lachi tee

ieezij ieelaae

Anima

quielo,

chi guibij

guinnaabalo ielahuezaalachi

laoe; nija-

167

EN LENGUA ZPOTECA NEXITZA.

tzeequie acca raccalachie nittilo, acca rezee lachie


benilo, lani
guilo, ezicca barezee lachie cuechilo etto
gozaanalo etto bexihuilo, nijaquie golaabae loy totop-

pa, laui xillennie benne rozooa xititzae.


Goreechi Xijni, behaini beclii, nijaquie gaccalaani
lachie
loy Dios, nijaquie gonittie etto benilo, gozaalla
tzela nietto ronilo, lani gozijlaae loy lao ette zi zaa;

jaquie goneetzaghe xenij quiea nij anizaalo lao nezaetto nozee gappalo, calaglij quie titzabee, lani xibaa
bee galla guichinalo lao iela rezaccabaa etto rocuee-

zae quie benne roona ribeechi lani

ribij

lij

lechie lao

tolla benie.

Golijza guiquiaglo, berreeni lachilo titza

nij:

Beni

tzela goni
etto rinija, bezooa etto rigooa naagalo,
cuezabaanilo
lani
xillahao,
zijlo
yebaa,
quielo yehua
Dios.
tzeaglij lao iela baa iela gloria quie Guia

ORACIN

SANTO SUDARIO.
A xana Dios Betaao tzela Benne atti nalij:

Loy no

quie iela gottizij


becahanalo, bee
quielo, lao Larilazi lahaia, etto bitoobi belanaato uatlani

bennaabi

nalij,

168

DOCTRINA CRISTIANA

zoonalo, canna tzaa bezettag loy lao iaga


Cruz Jos.
zij lachi netto, Goquiee
huezaalachi, nijaquie

Bezaa

iela gotti tzela iela rigachi lao guijna

quielo, galla guichina

zij

baa natzoona

netto, lao iela rezaccabaa

quie iela reebaani gazacca, nigaa ribeeza baanilo,


lao
goquiee quielo, lani Dios X09 lao iela naguijti

iela

nazaaga quie Dios Espritu Santo, Zeaglij Betaao,


balaha lao Personas, lani toocj lao iela nacca.
Cannazi catti gollalo Lahaia nij ribeeaglo to Ani-

ma

lao guij Purgatorio.

Sguense doce deprecaciones devotsimas distribuidas en el tiempo de oir Misa, y otros.


Alanij titza etto guinneeli Canna tzeaglij Yotaao,
lani catti goiooli Misa.
Catti zaali lichili guinneeli.
1.

xana Dios

e,

bezaazij netta, lani

nezalij quielo, nijaquie

begoho lao

acca gonia bittila ettobaxihui

laolo.

Catti tzooli Yotaao guinneeli.

2.
xana Dios e, benitti iogo titza iela rezaa xihui lachi quiea, nijaquie tzooa lichilo naxij naiaari

lachi.

Catti guicliinali Yotaao guinneeli.


3.

A xana Dios e, naba tzooa lichilo, yotaao quie-

EN LENGUA ZAP0TECA NEXITZA.


lo, tzela

quitzag xibia laolo, lani guixoobalappi nali-

guiccaabilija, tooci loy naccalo

ja,

169

Betaao nabaani

quiea
Catti zeneli Nizalaliaia guinneelL
4

Axana Dios e, Niza


yaa Anima quiea, lani

laiaia nij etto rezeeneia,

gonitti tolla quiea, nijaetto nozeea gozeaglij


iogo
lichilo,
lachia
gozaa
quie
lachia, catti reeni lao cbitaa Yelalij quielo, lani iogo

goni

etze cuee laao etto reaglij lachi xinaa

lij

reheo Santa

Iglesia*

Catti quitzag xibili lao Santa Cruz guinneelL

xana Jesucristo e, guitootee iela rinnaa lacbi


quiea, riguitzag xibia laolo, nijaquie lao iaga Cruz
batzoono quielo bezijlaalo iogo netto benne tolla hue5.

xihui.

Lahaia guinneelL
iogo benne ree, benne cbia gui-

Catti coholi
6.

A xana Dios

e,

too gabij lao, ioo quitzag xibi laolo, lani cobo tijba lao
batzoono quielo, nijaquie tooci loy naccalo Betaao lij
quie iogo netto, tzela ngel goppa Anima quiea goteete

zij

iogo iela rinnaa lacbi quiea nijani guicbina

laolo labaia iecbi etto ronia.


Catti guethio lothioU guinneelL

xana Jesucristo e, bezij belaa neta benne tobuexibui, tzela acca batta gozaana naalo neta ben-

7.

lla

ne bezaalo.
8.

Catti tzeppi Santsimo Sacramento guinneelL


xana Jesucristo e, lij tee reaglij lachia loy

naccalo Goquie Yebaa, lani lao ioo, Persona goroppani quie Santsima Trinidad, Xijni golag Dios Xoci:

170
tzela

DOCTRINA CRISTIANA
lij

Benne

tee reaglij lachia, naccalo Dios Bettao,

laiii

atti nalij.

Goccalaani ueta huexihui, naba, tzela caima galla


bee iela gotti quiea.

Ca tti

tzeppi Calix guinneeli.

A xana Jesucristo e,

Batta ioo teea laolo, nijaquie gaccalaanilo iogo netto benne bezijlaalo lao iaga Cruz, lani iela lizacca taao quie reene natzoono
9.

quielo etto belaalaglo.


Catti tzeppi hostia goroppa liaaza guinneeli.

xana Jesucristo e. Lij tee riccab lackia


?
tooci loy naccalo. Huezijla nalij. Betaao lij lani Benne atti; tzela lij tee reaglij lachi, loy naccalo, no ree
lani ribeeza lao Yetta, lani lao Calix etto roiooa, gui10.

too xeat catti ribeezalo Yehua Yebaa: tzela barona


leeza lao iela huezaalachi xene quielo, gonittilaalo xitollaia nijani galla goiooa balaa lao canna gattia lao-

batzoono, binna babaa, catti acca nacca.


Catti goni lahaia lobij Goppa Betaao tete Misa

lo

guinneeli.
11.

xana Dios

e,

thiazi

zij

guiquiag lachia Xe-

quie Espiritu Santo, nijaquie tzenij Anima quiea


lani zija xillaha quie Misa etto beooa, tzela acca goxihuia laolo.
nij

Catti
12.

Xoo;

lani catti goni bachi Cuzijo guinneeli.

A xana Dios e.

(loquiee quienaia, Betaao naquie guiaa laao etto riaabi lani etto acca riaabi, n!
gozaana naa zijlo neta nijani gatti xihuia, bezijlaa neta lani goccalaani neta benne bezaalo.
lij

AD MAIOREM GLORIAM DEL

s
4?*.*

Misterios

Con

sus consideraciones y ofrecimientos en prosa y en Terso.

lacliL
Alanij Misterios etto naeea quie lela reeezaeoa
Gozosos guibaaba tzaa Lunes, lani tza Jueves.

neto
^ijaquie bennaabi Santa Cruz $ quie logtilla
<fr

bezijlaa

zij

netto

e $> Laa Xoci tzela


Gacaaci canna Jess.

Xana Dios

Xijni, tzela Espritu Santo.

Deus in adjutorium meum intende.


Domine ad adjuvandum me festina.
Gloria Patri, & Filio, & Spiritui Sancto.
Sicut erat in principio, & nunc, & semper,
cula saeculorum.

Ootoo

iela

rolaaba

lacJiL

catiela rolaaba lachi neero nij, guitoozaa lachi


goloho bee Santsima Trinidad gaccani Benneatti

Lao
ti

& in s-

Amen.

172

MISTERIOS DEL ROSARIO

Xijni Dios

Persona goroppani, gozellae, huei china


San Gabriel. Yetze laa Nazareeth
lao Xonaxi taao Sauta Mara cannazi Rabaani,
iagquiee, Arcngel

zacca laoe, iagooae ticha, lani iagtijxaghe niho lehe


natzonano cueni taao Xijni Dios, gaccani Benneatti,
nijaquie gozijlaae netto benne tolla huexihui: tzela

Xonaaxi taao Santa Mara goccaabino, bazooa nij,


huenichina quie Dios, lani lennie naccaia, gaccazi catti rinalo.
Nijaquie iela rezacca lachi xene.tee nij etto goxij no, guitoolaaba laono, too Xoci reheo e, lani
chij

xana Mara

e.

Nij riloho laono.

Aloy Xinaa, quie cuina Dios, Xonaxi quie netto


Eabaani Mara, nigaa riloho xonee laolo, rileequi la-

chi nija lachi naalo, too zoo Xoci reheo e, lani chij
e etto bitoolaaba, nijaquie iela xene uaieppizee etto goxijlo, catti goccalo Xinaa Dios. Ba-

xana Mara

reebaa lachitaao netto, nijaquie

iela rezacca lachi


quielo, tzela lao iela reezacca lachi nij, ritotta ioo lao-

ritoonnaaba iogo netto benne huexihui, guinnaabalo lao Dios iela huenittilaao quie tolla nabaagui net-

lo,

Guinnaabalo guitoozaana netto iogo etto ioho nigaa Yetze lao ioo, tzela, lij tee iela nataa lachi, nija-

to.

quie guieeni netto china tzahui laoe.

Gaccaci caanna

Jess.

Tela rolaha lachi goroppani.

Lao goroppa

iela

rolaaba lachi

nij,

guitoozaa lachi

DE

N.

SEORA LA VRGEN MARA.

catti goieeag cuina

xcmaxi taao Santa Mara nooa

taao xijnino, lichi xillano Santa Isabel, tzela lao titza neero etto, gonaa xonaaxi taao belobijtza xillano,
beni lahaia xana reheo Benijtaao Dios, guiquiag San
Juan iohoe lehe Santa Isabel, lao goxoppa beozi zeag
reenitaaoe tzela bezijtzaao iela gracia quiee, lani bijnitaao San Juan beni ziaaniiela gotta ioo lao liijtaao
Dios, reeni niho lehe Eabaani quie Xonaaxi taao Santa Mara.

Nijaquie iela reezacca lachi xene

nij etto

reheo
goxij xonaxi taao, guitoolaaba laono, too xoci
e,

lani chij

Axana Mara

e.

Nij riloho laono.

loy Xonaaxi Eabaani, Xonaaxi naieppizee lahui


etze cuee Xonaaxi, Xinaa iela huezaalachi, nigaa riloho xonee laolo, rileequi netto lachi naalo, lachi nij a,
lachi taccaH too zoo X09 reheo e, lani chij Axana

Mara e etto bitoo laaba, nijaquie iela reezacca lachi


xene etto goxij lo, catti goieeaglo lichi xillalo Santa
Isabel, nijani gocca bee, lani gonnezani banooataaolo

Xijni Dios: tzela loy Xonaaxi goccalo nateete bee naLao iela xechij, nalahaia, lahui etze cuee nigoola.
ne quielo nij, tzela lao iela reezacca lachi etto goxijlo,
ritotta ioo laolo, ritoonnaaba, quinilo lao Dios, ielarinittilaao quie xiguija nabaaga netto, lani iela uachij

lachi lezaha loghechi netto.

Gaccaci canna Jess.

*$

174

MISTERIOS DEL ROSARIO

Tela rolaaba lachi goionnani.

Lao golonna

rolaaha lachi nij, guitoozaa lachi


Bijtaao Dios Yetze Bethlen: goloeelati, lachiti zaieeag ieela catti bita
xihuezij laa quie reheo Yetze laoioo: tzela Xonaaxitaao
iela

oatti gocca golag

Xana reheo

accabij ielazij ielaioochi beoono, beegahanano rabaani catti naccaaccano, gocca xene tee lachino, xene
tee
tela reezaccabaa lachi goxijno, nijaquie bilaa
laono
xijni Dios, tzela gotij tzagxibino, laoe, benibeeno
catti naccae.
Nijaquie iela reezacca lachi xene
toolaaba laono, too Xoci reheo e,- lani chij

Mara

nij,

gui-

A xana

e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani, xinaa lij quie cuina Dios,


nigaa riloo xonee laolo, rileequi netto lachinaalo too
zoo Xoci reheo e, lani chij Axana Mara e etto bitoolaaba, nijaquie iela reezaccalachi xene etto goxijlo,
catti beoo laolo xijni Dios, tzela gotta ioolo, lani gotijtzag xibilo laoe, zabaalazi natoobini lari zij lari ieechi, tzela, zabaalazi

lani goccabeelo

golaghe too lichi beea, benibeelo,


Betaao lij naccae, Nijaquie iela ree-

zaccalachi xene nij, ritotta ioo laolo, guinnabalo lao


Xijni nachilo, gonittilaoe etto ritooxij, tzela gonna

gonetzaghe iela bachij lachi, etto guieenechij, lani


guitzooi tzono nigaa Yetze lao ioo, ielazij ielaioochi
lij.

Gaccaci canna Jess.

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARA.

175

Yela roldaba lachi gotappanL

rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi


Xonaaxi taao naxij naiaari Babaani Maria, iagooano Xijnino Yotaao, iagazooano
titza bee quie cuina Dios, benino xonee batzoono etLijna
to goleequino nijaquie netto benne huexihui.
quieno etto goxaanano. Tzela Golahaia xene Simen
benibee, lao xenij tzela lao iela rozeenij quie Espirita

Lao gotappa

iela

catti goieeag cuina

Santo, lalaabi Bijnitaao xijni Xonaaxi, nacca Dios laNijaquie iela reezaccabaalachi nij
etto goxijno, guitoolaaba laono, too Xoci reheo ej la-

ni Huezijlaa nalij.

ni chij

A xana Mara

e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaxi Eabaani Mara, Xonaaxi batzoouo y


Guiahuana quie ielalij, Huezeeti quie ielarozooatitza y
nigaa riloho netto xonee laolo, rileequi lachinaalo too
zoo Xoci reheo e, lani chij Axana Mara e etto bitoolaaba, nijaquie iela reezaccalachi xene goteetebee etto goxijlo, catti golleeni xinijlo Bitaao Dios Golahaia
goola Simen, tzela benibee lalaabie nacca. Betaao
Huezijlaa nalij. Nijaquie iela reebaa lachi goxijlo,
la tzaa naa, niho Yotaao, ritotta ioo laolo, quinni
guinnaabalo lao Dios, gonittilaaoe xitolla netto, lani
goneetzaghe xenij quiee, nijani guitoozoo titzabee,
lani xibaa etto ritoo zce guitapa.

Jess.

m:

Gaccaci canna

176

MISTERIOS DEL ROSARIO

Coioni iela rolaaba lachi.

Lao Coio

iela rolaaba lachi nij, guitoozaa lachi catbebeeni, lan catti goteeag Xouaaxitaao tzagalani*
no San Jos, iagheooe lanij Pascua Yetze Jerusalen,
ti

tzela catti gatete lanij bibijno, laui lao neeza


goccabeeno acca noo xijoino zaa: Zichi teebehuini lachi Xo*

naaxi, nijaquie nanitti xijni uachijno, tzela nijaquie


acca neezano caaxa nazaanabi. Bitaalani catti batti
zaieeag tzonna tzaa, catti batti zaateete tzonna gobijtza

reeguilaguo, beetzella xijnino niho Yotaao,


chialauibi iogo benne zijna, Huezeete nanizi titza,
Ziaani tee beezacca lachi xonaaxi, lani San Jos goc-

ca xene tee lachino, nijaquie betzeela xijni uachijno.


ielareezacca lachi quieno nij, guitoo laaba laono,
too Xoci reheo e, lani chij Axana Mara e.

Lao

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi: Eabaani Mara Gloquiee quie Angexene lachi quie benne bij riguij rezacca, nigaa riloho xonee laolo, lani ritoochija lachitaccalo,
too zoo xoci reheo e, lani chij A xana Mara e etto
bitoolaaba, nijaquie iela xene lachi goxijlo, catti beetles, iela

zeelalo xijni nachijlo, iaguijlaao cuinalo, tzela birooaglo lao iela rihuini etto gotappalo, lani goioholo lao
lela reezaccabaa lachi.

loy Xonaaxi: bareebaa lachi netto, bareezacca


lachi netto, nijaquie ielareezaccabaa lachi quielo, tze-

DE

N.

SEORA LA VRGEN MARA.

Vil
gon-

nijani gaccazijlo
la ritotta ioo iogo netto laolo,
Dios tzeppi
nee quie netto lao Xijnilo. Guinnaabalo

Gonittiegottzeag zeaglij iela reaglijlachi quie netto.


lij lachi titza
racca
acca
benne
xiimiquie
iela
te iogo
Goneetzaghe ielahuelahaia lachi, lao benne
qaiee.
benne nacca guiquiag. Lani iogo benne
Cristianos,

rottijxi titza,

benne

ioxij titza,

benne acca

reaglij la-

quie guibaaba
chi xititza Dios, guibij lij laebie, nija
Cristianos. Gonetlanie tootoppa, lani iogo benne
rittilla, nijazaghe ielahuacca lao iogo benne rezoo
guinnaabalo, niquie ielalij quie Santa Iglesia. Tzela
nijani guibij lij
jaquie iogo benne roni titza golaaza,
Guinnaabalo, nijaquie iogo benne
'iachie lao Dios.
gozaana Iachie
huexihui, nijani cueechi xitollae, lani
Guinnaatzela gozaana naae etto roxije.

etto rouie,

nijani cuee
balo nijaquie Goquiee xeue Rey quie netto,
iela nabaam, tzetippae, cue ziallae, tzooe cannazi lao
lao benne nillayee
la nijaquie zije zeaglij ielahuacca,
Lani acca batta
quiee Xinaa lij reheo Santa Iglesia,
nijaquie
Guinnaabalo
Eey.
Goquiee
uitti

tijaquie,

lao
lao guij Purgatorio, no ribeeza
tolla
lao
nabaagani,
etto
ielarezaccazij quie xiguija
Lani guinbenie, nijani goccolla Dios etto re z accano.
tzeCristiano*,
benne
iogo
naabalo iela nabaani quie
quielo nijaquie
Rosario
Santo
ritoolaaba
netto
quie
la
guitzooi tzonna guiuitti xitolla netto, lani nijaquie
gracia, niiela neeza xene etto nacca

Animas naiaaiog

reheo nabaani,

ezicca xene,
jani catti gattti. netto: guitzooi ielabaa
etto nacca Gloria.

Gaccaci canna Jess.

23

m:

^^^mmi&W^Ml

178

MISTERIOS DEL ROSARIO

A Xana Mara e Xijni Dios Xoci.


A Xana Mara e Xinaa Dios Xijni.

A Xana

Mara

e Lotzeela

Dios Espritu Santo.

A Xana Mara e Xilattag baani SS. Trinidad.


A Xana Mara e Xinaa iela gracia Xinaa.

ielaguezaa lachi, bezij netto, bezijlaazij


neto
quie logtilla netto, tzela catti galla
guichina
iela gotti quie netto, gaccalaanizijlo
iogo netto,
Gaccaci cauna Jess.

Wigaa

gollali too

Xoci reheo

Axana Mara

e,

lani too

e.

LETANA QUIE X01AAXI TAAO.

Kyrie

eleison.

Christe eleison.

Kyrie

eleison.

Christe, audi nos.

Christe exaud nos.

Pater de
Filii

coelis

Deus.

Redemptor mundi Deus.

Spiritus Snete Deus.


Sancta Trinitas unus Deus.
Sancta Mara,
Sancta Dei Genitrix,

Miserere
Miserere
Miserere
Miserere

Ora pro
Ora pro

nobis.
nobis.

nobis.
nobis.
nobis.

nobis.

BE

N.

SEORA LA VRGEN MARA

Sancta Virgo virginum,

Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Mater
Virgo
Virgo
Virgo
Virgo

Christi,

divina gratiae,
purissima,
castissima,
inviolata,

intemerata,

inmaculata,
amabilis,
admirabilis,

Creatoris,
Salvatoris,

prudentissima,

veneranda,
prsedicanda,

potens,

Virgo clemens,
Virgo fidelis,
Speculum justitiae,
Sedes sapiente,
Causa nostrse letitiae,

Vas
Vas
Vas

spirituale,

honorabile,
insigne devotionis,

Rosa mystica,
Turris Davidica,

Turris Ebrnea,

Domus

urea,

Fcederis arca,

Janua

coeli,

Stella matutina,

180

MISTERIOS DEL ROSARIO

Salus infirmorum,

Refugium peccatorurn,
Consolatrix afflictorum,

Auxilium christianorum,
Regina angelorum,
Regina patriarcharum,
Regina prophetarum,
Regina apostolorum,
Regina martyrum,
Regina confesorum,
Regina virginum,
Regina sanctorum omnium,
Regina sine labe originali concepta,

Agnus Dei, qui

tolis

mine.

Agnus

peccata

nmndi, Parce

Egnus Dei, qui


. Ora pro

tolis

nobis, Sancta

o
fci

o
H

J
nobis, Do-

Exaud
peccata mundi, Miserere

Dei, qui tolis peccata mundi,

mine.

O
9*

>
m
w

nos,

Do-

nobis.

Dei Genitrix.

B.
Ut digni efficiamur promissionibus Christi.
AntipJi.
Sub tuum presidium confugimus Sancta
Deigenitrix: nostras deprecationes ne despicias in necessitatibus nostris: sed periculis cunctis libera nos

semper Virgo
JF.

B.

gloriosa, et benedicta.

Domine exaudi orationem meam.


Et clamor meus ad te veniat.

OEEMUS.
Gratiam tuam, quaesumus Domine, mentibus nostris
infunde: ut qui Angelo nuntiante Christi Filii tui incar-

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARA.

nationem cognovimus, per passionem ejus, et crucem ad


Per eumdem Doresurrectionis gloriam perducamur.
minum nostrum Jesum Christum Filium tuum.
y. Divinum auxilium maneat semper nobiscum.

R.

Amen.

ALABADO.
Gacca baa, gacca neeza, gacca lana, gacca xee gacca zila Belanaato natzoono quie Xigoo quie reheo Jesucristo, laa Santsimo Sacramento, etto chia, etto
ioho, etto ree lao becoogo chichi becoogo Cacchi: tzela iela goreenitaao naxij naiaari, quie Xonaaxi quie
reheo Eabaani Mara, no catti goreenitaao nezano,
acca goxaccano tolla

tija.

Gaccaci canna Jess.

GOZOSOS EN VERSO.
Primer Misterio.

Yogo

netto riloho laolo

xonee cuiti nij Xonaaxi,


Bjaquie baneeza goxijlo
catti niho lehehonaiaari,
goreenitaao Xijni Dios;
Laiellani beezaa lachi
gonnaabazij gacca netto
naxij, tzela nataao lachi.

ra

182

MISTERIOS DEL ROSARIO

Segundo Misterio.

Lao goroppa Xibaa nij,


Xonaaxi Rabaani,

riloho

xonee lao baneeza xene


etto goxijlo lagaani,
catti goieeag lichi xillo;

Laiellani goccalaani
netto, nijaquie guieenichij

Betaao

lij

lani benneatti.

Tercer Misterio.

Lao goionna xibaa xana


riloho thij ban laolo ziani,

nijaquie baneezo goxijlo


catti

golag Betaao: lani

bizaanalo loy Mara.

Xinaa Dios zeaglij Rabaani:


Lao baneeia nij guinnaabo
gacca iogo netto tzahui.

Cuarto Misterio.

Lao gotappa Xibaa

nij

riloho laolo xonee baani,

nijaquie iela rozooa titza,


tzela iela nataao lachi
etto iagleequilo

Yehua

Xijnilo Betaao baacahui:

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARA.

183

Laiellani, xibaa quiee


quijnilo, guittappa tzahui.

Quinto Misterio.

Lao Coio Xibaa rienni


xonee chichi, xonee (acchi,
Santo Rosario etto bialla,
nijaquie iela xene lachi
le

goxijo, catti beetzeelo

Xijnilo, too latag lahui:


Laiellani, benne goni
china quielo, zeaglij tzaani.

Alanij Misterios

etto nacca quie iela rihuini lachi, lao


goxacca Xana reheo Jesucristo. Doloroguibaaba tzaa Martes, lani tzaa Viernes.

etto bazij
sos,

Nijaquie bennaabi Santa Cruz,

Deus

*$*>

&c.

in adjutoriuin neuin intende,

&c.
Gloria P&tri, et Filio, et Spiritui Santo, &c.

Gotoo ielarolaaba

lachi.

Lao iela rolaaba lachi neero nij, iochi tee guittoozaa lachi, catti batti zaijta galla bee iela gotti quie
Xana reheo Jesucristo, goieeaghe too lichi cuana la-

ra

184

MISTERIOS DEL ROSARIO

hui ieag Getsemani, iaghenie iela huezeettag lao Dios


xoci, tzela beguij, behuini lachie zichi tee, bichija ree-

ne iotzoe guitoo zoo benneattie, bexagte lao ioo reene zijla etto belaalaghe, lao iela rozaa lachi lani lao
iela ragiiaa lachi quie iogo etto zaceae, Dijaquie xit-

tolla neto, tzela nijaquie etto bazij goioe lao iela

hue

Nijaquie ielazi ielaiochi xene nijguitoolaaba lao Xonaaxi bahuini Mara, too Xoci re-

zijlaa quie netto.

heo

e,

lani chij

Axana Mara

e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani Mara, xonaaxi bahuini:

Yeag

lahui ieetze,

xana Mara

e,

nij

too zoo Xoci reheo

e,

riloho xonee laolo netto

lani hij

benne

tolla

goteetelaao xene etto goxacacca ioho bij guitoozaccani, le


beoo Xijni nachijlo xana reheo Jesucristo lahui leheag
ieag Getsemani: tzela etto goxaccae catti iagleequie
lichi Anas, nigaa gotappae zijtee xaga natzoonae, nijaquie netto, nijani goccae Huezijlaa quie netto. Eitotta ioo laolo Xonaaxi bahuini, nijaquie iogo ielazi

huexihui, nijaquie

ielazij

calo, lao iela iochi etto

iochi nij guinnaabalo lao Xijnilo, gonittilao e xitolla


netto, tzela

gonna goneetzaghe

iela

ioona lachi,

nija-

guie guireechi, lani cuechi lachi neto; nitti iela zitzag


lachi quie netto, tzela gonnae iela reeag, lachi lao ielazij

etto zacea netto.

Gacca cana Jess.

Yela rolaaba lachi goroppani.

Lao goroppa

iela

rolaaba lachi

nij,

iochi te guitoo-

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARA.

Jesucristo,
zaa lachi etto beoo goxacea Xana reheo
catti beGetsemani,
ieg
iela
lahui
catti bitzoonoe
Caipbas, lani
thieaghe, lani iagooae lichi Anas, lichi
Jerusalem; lao ielalichi Herodes Bigaanatao Tetze
iela iochi beooe too too
zij tee bichijnae, tzela battipa
Goteete iogo etto nij, bezellae Xana reheo Jelichie.

xihui titza,
sucristo lichi Pilatos: Benne nij gothiogo
bettoppa
too
lao
reheo
Xana
begallae
guitijnie; tzela
quie Pilatos:
guiag xene, lani bitijnie lao titza bee
ella chia, lani bazeeag ezicca toguijna,

chibithioppa

baiona, lani bagoochi


lao belanaato natzoono, golla,
acca beoochije too
tzelo
Jesucristo:
quie Xanareheo
ielazij Xelahana titza, acca bij toogonaae. Nijaquie
Xonaaxi
natzoonoe
Xinaa
lao
ne tee nij guitoolaaba
xana
bahuiui Mara, too Xoci reheo e, lani chij

Mara

e.

Nij

rilolio laono.

Aloy Xonaaxi bahuini Mara, no lachitaao goxacetto beoolo: nij


cazij laoiogo iela iochi quie Xijnilo,
Mara e, riloho
xana
chij
lani
e,
reheo
Xoci
zoo
too

xonee laolo netto benne

tolla huexihui,

nijaquie iela-

Xijnilo Xanarezitoo goteete laao xenee, etto goxij


betoppa
heo Jesucristo, catti begallae galabelacie lao
Mtolla
guiag nigaa bitijnie, nijaquie netto, nijaquie
Lao iela bahuini iochi etto beolo catti bireeza
netto.

lao
belanaatoe, ritotta ioo laolo, quii guinnaabalo
lani guireechi zeaXijnilo gonitti laaoe xitolla netto,
quie netto, tzela
giy, etto bazij goxacca xihuezilaa

m:

186

MISTERIOS DEL ROSAKIO

guitzoi bennabi quiee, nijani guitozaccazij


belanaato
quie netto, nijaquie guiloho guitijxog etto galla
iezooa, lao ziaani ezicca, etto ritooze. Gaccaci
canna

Jess.

Yeta rolaaba lachi goionnani.

Lao goionna ela rolaaba lachi nij, iochi tee gitoo


zaalach, catti beni benne Judos: acca bexeene lachie,
acca beccani goleequi Iachie, calagbee gotijlaghe ielazij iobi iobila, etto gozaccae baiaa
ezicca, Xana reheo Jesucristo: Laiellani goleeque lani bellizae guir
quiag natzoonoe, too lappa ietze bazij, chino etaa ietze naiaa: gotag guitoo gabij guiquag Xanareheo,
tzela gorohonae lari naccoe, beecahaoae
galabelazie;
bitaalani begaccoe too lari tittag: bexijchi laanie,
la-

ni bezeene naae, too guij gaftilla, lao ielaronitittag,


tzela bezooe reioho, nijaquie guilaa iogo benne,
lani

gonaae, cateenenij Benneati: huaa iohoenij. Xijaquie


naieppizee nij etto bezaccae Xannareheo Jesucristo, guitoolaaba lao Xonaaxi bahuini Eabaani
Mara, too Xoci reheo e, lani chi Axana Mara
e.
ielazij

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani Mara, xinaa ielahue zaaGuiahuana, lani Huezeete quie iela rizij ieequie iela rezaaceazi niho lachi: nij too zoo Xoci
reheo e, lani chij Axana Mara e, riloho xonee laolo
lachi,
chi,

netto benne tolla huexihui, nijaquie iogo laao iela

DE

N.

SEORA LA VRGEN MARA.

huenitittag, lani ielazitoolaao zij laza, tzela iogo etze


quie
cuee iela rezaccazij, etto gotijlag lachi iela xihui
Xijquie
iochi
iela
ezicca
tooni
uijaquie
benne Judos,

reheo Jesucristo, tzela lagaani, uijaquie-,


goleequie
ielazij beoolo loy Xonaaxi quie netto catti
lappa ietze tochi guiquiag Xijnilo; lani nijaquie ielaririhuini gottappalo catti goccatittaghe lichi Pilatos,
Xitotta ioo netto laolo, quii guinnaabalo, nittilaao
lachi,
tolla neto, tzela guitoozaana iogo iela raazazee
lachi,
nitti iela riaalaehi quie netto, nijaquie guitoozaa
lazilaalateezi etto bazij goxacca Xane reheo Jesucriscueni tzoho lachitaao netto, lani lao Animas quie

nilo

Xana

to:

zeanetto, iela iochi etto beooe, nijani guireechi huina


glij laoe.

Gaccaci cana Jess.


Yela rolaaba lachi gotappani.

Lao gotappa iela rolaaba lachi nij iochi tee guitooquie


za, lachi, catti batti hualla guichijna, iela goti
Xana reheo Jesucristo, beni benne Judos xihui, too
iaga Cruz

zij

tee,

lani bechijae xiquiaghe, nijaquie


zij, nacca iaga Cruz etto begoo-

guilleenie: zichi tee

anee, lani golohoe to jenie, gohoiaghe, iggoae lao guija Calvario, tzela lao neeza bitzaaba lachie, bitijni
iooe, bexaghe lao ioo, lani lao ielazij tee bichinae. Nijaquie iela iochi nij guitoolaaba lao Xonaaxi bahuini

Mara, too Xoti reheo

e,

lani chij

Axana Mara

e.

188

MISTERIOS DEL ROSARIO

Nij riloho laono.

Aloy Xonnaxi Babaani Mara, Xinaa

iela

huezza-

Huezeete quie iela reag Jachi, nij toozoo Xoci


reheo e, lani chij A xana Mara e, riloho xonee laolo
netto benne tolla huexihui, nijaquie etto bazij hahuilachi,

ni goxacealo niho Anima quielo, catti beolo Xijni nachilo lao iogo ielazij nij, tzela lao iogo iela iochi etto
goxacae lao neeza zitaabi nigaa gozaae, catti bitzaa

ba

Xana

lo

Cruz zij, quie xitolla netto, etto


Eitotta ioo laolo, gatta ioo zijlo lao Xijnireheo Jesucristo, gonittilaaoe etto ritooxij,

lachie, lani iaga

golleenie.

tzela goneetzaghe iela reag lachi, nijaquie guieeia io-

go

ielazij

lani acca

banijga zijtaabi, quie iela nabaani rireheo,


netto.
Gaccaci canna Jess,

gozaana naae

Coioni iela rolaaba lachi.

Lao

coio iela rolaaba lachi

nij,

iochi tee guitoozaa-

xana reheo Jesucristo lattag


tee ielazij beooe: gotag nae, gotag

lachi, catti golla bichijna

nigaa gottie, ziani

nijae, begallae galabela lao

iaga Cruz, gollizae betijtag guija, nija naae; bitaalani catti bezoolije lao ioo
iaga Cruz, zij tee ielazij beooe, zij tee goxacca guitoo
benneattie, tzela nazaccalagaani,

zij

tee gocca lachi

Xonaaxi Mara, nijaquie bazooano roioolaaono etto


rezacca Xijni nachijno. Lao ielazij iochi nij, tzela lao
ieia baiaa bazijchi etto goxacca xi Huezilaa quie netto, guittoolaba lao Xonaaxi bahuini, Eabaani Mara,
too Xoci reheo e, lani chij A xana Mara e.

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARA.

Nij riloho laono

Aloy Xonaaxi Eabaani Mara, iela xene lachi quie


benne rihuini, Xonaaxi hiiizaabi, nij toozoo xoei reheo e, lani chij Axaua Mara e, riloho xonee laolo netto benne tolla huexihui, nijaquie ielazij xene goteete
laao iochi etto beoo xijnilo Xana reheo Jesucristo lao
iaga Cruz, tzela nijaquie ieia rihuini, etto ac ioho lozaccani, le goxaccalo catti bizaanalo hnizaabi, canna
bilaa laolo gotti xijnilo, tzela canna beoolo bireeza
cuitalehe, lani goiaalag iero lao belanaatoe; tzela nijaquie ielazij goxaccalo catti bezeettaghe xana reheo
Jesucristo lao iaga Cruz, nigaa gottie, tzela bitagleequie lachittaccalo, nijaquie goioolo ezicca caehijua,
Lao iogo ielazij bahuini goteetelaao nij,
catti naccae.
ritotta ioo netto laolo, quii guinnaabalo lao xijni uachijlo, gonittilaaozije xitolla netto, lani

cueeni

Animas

quie neeto iogo etto goxaccae, nijaquie guireechi lazi,


guireechi huina zeagli, lani acca galla lachi netto, tzonaa guireheo nabaani. Guinnaabalo tzeppi tzeag zeaGonittie gottee ioglij iela reaglij lachi quie netto.

go iela xihui quie benne acca racca lij lachi titza quiee.
Goneetzaghe iela huelahaia lachi lao benne Cristianos
benne nacca guiquiag. Lani iogo benne rottijxi titza, benne roxij, lani acca reaglij lachi Dios, guibijzij
lachie, nijaquie guibaaba lanie tootoppa iogo benne
Cristianos. Gonetzaghe iela huacca lao iogo benne
rezoo ritilla nijaquie ielalij quie Santa Iglesia, Tzela
guinaabaloj nijaquie iogo benue roni titza golaaza, ni-

M
190

MISTERIOS DEL ROSARIO

jani gaibij

lij lachie lao Dios.


Guiunaabalo, nijaquie
iogo benne huexikui, nijani cueechi xitollae, lani go-

zaaua lachie etto ronie, tzela gozaana nae etto roxije.


Guinnabalo, nijaquie Goquie exene Eey quie netto,
nijani cuee tippae, cuee ziallae, tzohoe cannazi lao iela nabaani; tzela nijaquie zije zeaglij iela huaeea, lao

benne nillayee, quie Xinaa lij reheo Santa


Lani acca batta nitti tija quie Goquiee Eey.

Iglesia.

Guin-

naabalo, nijaquie Animas ribeeza lao guij Purgatorio,


no naiaaiog lao iela rezacca zij quie xiguija etto nabaagani, lao tolla benie, nijani goccola Dios etto rezaccano. Lani guinnaabalo iela nabaani quie iogo

benne Cristianos, tzela quie netto ritoolaaba Santo


Eosario quielo, nijaquie nitti xitolla netto; lani nijaquie guitzooi, tzonaa guireheo nabaani iela neeza xene etto nacca Gracia, iellani catti galla guichijna iela
gotti quie netto, guitzooi ielaba, eziccaxene, etto nacca Gloria. Gaccaci carina Jess.

Axana Mara

e Xijni Dios Xoci, etc.

DOLOEOSOS EN VERSO.
Primer Misterio,

Xana Xonaaxi Mara


iogo netto rialla

nij,

riloho xonee cuiti laolo,

nijaquie etto goxaccazij


Xijnilo, too lahui ieag,
etto laa Getsemanij:

Lao

ielazij

naa guinnaabo,

nitti etto rieni zeaglij.

Segundo Misterio,

Lao goroppa

Xana

xibaa

rilohe xonee lao etto

zij,

quie toguijna etto bitijni


Xijnilo Betaao nalij,
lao too betoppa guiag xene:

Nijaquie iela iochi nij,


quii zij lo loy Xonaaxi,
guireechi

le bitooxi.

Tercer Misterio.

Lao goionna xibaa Xana


riloho xonee lao etto
le

gocca Xijnilo,

zij,

catti

bellizae guitoo gabij

guiquiag batzoono tee quie,


too lappa ieetze bazij:
Lao iogo etto beooe guinnaabo,
libaaba quie guitzooi chij.

B9
192

MISTERIOS DEL ROSARIO

Cuarto Misterio.

Lao gotappa xibaa Xana


riloho xonee lao etto
le

zij,

goxacca Xijno, catti

golleenie iaga

Cruz

lij,

tzela bitzaabae lao neeza,


lani iaga iochi nij:

Lao ieiazij quie guinnaabo,


acca batta guitooxij.
Quinto Misterio.

Lao

coio xibaa Xonaaxi,

riloho xonee lao etto


le

zij,

beoo Xijnilo Calvario,

catti lao iaga

Cruz

nij,

begallae, lani bellizae


betijtog, nij a, naae ienij:

Lao

etto bazij nij guinnaabo,

titza quiee guitozeeaglij.

FIN.

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARA.

193

lachi GloAlanij Misterios etto nacca quie Yela reeha


Sbado lani iza
riosos guibaaba tza Mircoles, tza

Domingo.
Nijaquie beimaabi Santa Cruz, $ etc.
Deus in adjutoriam meum inteude, etc.
etc.
Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Santo,
Gotto tela rolaaba lachi.
catrolaaba lachi neero nij, guitooza lachi
reheo
Xana
quie
Santsima,
Anima
bettag
ti gocca
Padres
Jesucristo lattag nigaa goleeza iogo Santos
iagaxene lagolaaza,
gotti
benne
quiee,
huenichina
Animas quiee; bichie, lani, iaglohoe iela rezacca baa

Lao

iela

zilataao tee,
taalani catti golla bichijna tza Domingo
lao guihina
ni zeere iela, beezij belanaatoe, beebanie
bezacca
Xinaae;
laoe
iagatzaaga
goieeaghe
baa, lani

beebaa
tee lachi Xonaaxi, gocca xene tee lachitaaono,
tzela laXijnino;
beoono,
nijaquie
lachino,
ziaani tee
quiee, lani
gaani bitzaagalo Xana reheo, benne huma
nijaquie bezee gonueeiooi lachino,

Mara Magdalena

Xana regoieeagno bailare iagtijlagno belannato quie


iela
Nijaquie
bigaachie.
nigaa
baa
heo, lao guihina
nij,
xene lachi, lani iela reebaa lachi goteete lao xene
laono,
guitoolaaba
Mara,
Eabaani
etto goxij Xonaaxi
too Xoci reheo

e,

lani chij

Axana Mara

e.

25

JS
194

MISTERIOS DEL ROSARIO

Nij

riloJio laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani Mara, xonaaxi Yebaa, iela


rezacca lachi, quie Angeles, lani quie iogo etze cuee
Santos, netto benne huenichina quielo, riloho xonee
laolo, too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana Mara
e
etto bitoolaba, nijaquie iela reezaccaba, lachi goxilo
niho Anima quielo, canna tzaa beoolo Xijni nachijlo,

beebaanie lao benne gotti, natzaagalani belanaatoe


tee qniee, lao iela reezacca lachi quie
Angeles quie Santos, lani quie guitoo tee Yebaa: nijaquie goteete, beoochi, betoo, ielazij bahuini quiee.

Anima babaa

Eitotta ioo netto laolo, lao ielaxene lachi etto goxij


quielo catti birooaglo loy Xonaaxi quie netto,
lao iela bahuini etto goleeza lenilo, quii guirmaaba-

Anima

Xana reheo Jesucristo, gonitti laaoe toquie netto, lani gonna goneetzaghe Gracia, nijani
guitoozana, tzela guittootooag lao iogo tolla etto ioho
lo,

lao Xijnilo

lla

nigaa lao ioo, nijaquie iebaani Animas quie netto, lao


china tzahui, etto nacca ielanabaani lij, Gaccaci canna Jesns.
Yela valaaba lachi gorogpanL

Lao goroppa
canna

iela

rolaaba lachi

batti bizaha thioa tzaa,

nij, guitoozaa lachi


beheo thioa gobijtza,

beappi Yebaa Xanareheo Jesucristo, tzela ziaani liaaza bitzaagalao lanie Apstoles, bezeete belooe, ziaani
tee etto batao bagaachi, quie xitijtzae; betippae Aps-

DE

N,

SEORA LA VIRGEN MARA.

ielalij, lani bereeg lachie, lao iela reaglij


lachi Xinaae, lani etze cuee nigoola nacbij lachie huei china quiee; bitaalani beappie Yebaa lao
ielahuacca xene quiee, batzaaga lani belanaatoe, tze-

toles,

lao

Bexene

la

bizaana xonaaxi, nijaquie gaccano Huezeete, lani

goccalani quie Apstoles benne huina quiee. Lao iogo iela reebaalachi nij quie Xonaaxi Eabaani Mara
xana
guittoolaba laono, too Xoci reheo e, lani chij

Mara

e.

Nij riloho laono,

Aloy Xonaaxi Eabaani Mara, Eeioho Yebaa Xinaa natzoono quie netto, baneeza quie benneatti; netto huei china quielo, riloho xonee laolo, too zoo Xoci reheo e, lani chij Axana Mara e etto bitoolaaba,
nijaquie baneeza goxij Anima quielo, catti beappi Yebaa Xijni nachijlo Zana reheo Jesucristo tzagalanie
Animas quie Santos Padres etto iagleeaghe, iagazijlaae lattag nigaa goleezaeziaani ella iza, tzela tzagalanie Angeles, etto acca nazacca guibaaba; lani loy

Xonaaxi,

catti beoolo iogo ielareezacca lacbi quie

geles, tzela quie Santos, zichi tee


lo,

lani zichi tee beezacca lachilo.

lachi quielo

nij,

An-

bebaa Anima quieNijaquie iela xene

ritotta ioo netto laolo, quii guinnaa-

balo, lao Dios gonittilaaozije xittolla netto; lani loy


iela xene lachi quie netto, calagbee
guiaabi lao, Xihuezijlaa quie netto Yehua Yebaa.

Xonaaxi, gaccalo

Gaccaci canna Jess.

v&

5
MISTERIOS DEL ROSARIO

196

Yela rolaaba lachi goionnani.

Lao goionna
catti

iela

rolaaba lachi

nij,

guitoozaa lachi,

natoppa natzaaga iogo Apstoles benne huina

Xana reheo Jesucristo, lani Xonaaxi quie AngeEabaani Mara ronie tootoppa, toxene, ielahuezeettag lao Dios Yetze Jerusalem, niho too Yoho xene,
quie

les

laa Cenculo, bettag Espritu Santo, catti lochi guij

naiaa, goiaazi guiquiag Xonaaxi, lani guiquiag iogo

Apstoles; bezitzaae iela gracia niho lachitaaoe, nijani gonichij lachie Dios lani beneatti, goiaazi guiquiag,
lachie, xenij quie iela zijna lao xittitza Dios, lani bi-

reeag bitippa Apstoles, nijaquie cohoe, tzela gonie


lebaana, gozeechie, gochijlaghe xititza Santo EvanNijaquie iela baa ielangelio, guitoo gabij lao ioo.
neeza xene nij, tzela iela reezaccabaa quie Xonaaxi
Eabaani Mara, guitoo laaba laono, too Xoci reheo e,
lani chij

Axana Mara

e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani, Mara, iela rezacca lachi


Gonnee lani goteetitza quie benneatti:

quie netto.

netto huei china quielo, riloho xonee laolo, too zoo


xana Mara e etto bitoolaaxoci reheo e, lani chij
ba, nijaquie baneeza xene goxijlo, lani nijaquie etto

bezacca beebaa lachitaaolo, canna tza goiaazi Espritu Santo guiquiag natzoonalo, tzela guiquiag iogo
Apstoles bennehuina quie Xijnilo Xanareheo Jesu-

DE

N.

197

SEORA LA VIRGEN MARA.

bebaa lachilo, zichi tee bezacca lachiBareezaccabaa lachitaao netto, nijaquie iela reezaccabaa lachi quielo, tzela ritotta ioo laolo quii

cristo: zichi tee


lo.

guinnaabalo, nittilao xitolla netto, lani thiazi guiquiag, lachi netto, xenij quie Espritu Santo, nijani
guireeag guitippa netto, lao china quie Xijnilo Xana
reheo Jesucristo. Gaccaci canna Jess.
Yela rolaaba lachi gotappani.

Lao gotappa

iela

rolaaba lachi

catti golla bichijna iela gotti quie

nij

guitoozaa lachi,

Zonaaxitaao Santa

Mara, goieeag Angeles iagatoppae, iagatzaagae, tzela iagathiee iogo Apstoles nigaa rigohoe lebaana
guitoo gabij lao ioo, lani catti bieetae, canna batti
nitta iogoe, bezee iella laoe Xonaaxitaao Santa Mara,
tzela acca bij hue, acca bij ielazij beoono, tzaa beneetzag Anima quieno Dios: Bizaha tzonna tzaa goteete

bitzaaga etto liaza Anima babaa


quieno, lani belanaatono, beebaanino, lani beappino
Yebaa, iagachijano lao taha, becoogo quieno. Nijaquie iela reezacca baa lachi goxijno, guitoolaaba lao-

ielagotti quieno,

no, too

Zoci reheo

e,

lani chij

Axana Mara

e.

Nij riloho laono

Aloy Xonaaxi Babaani Mara, xijoi Dios Xoci, Binaa Dios Xijni. lani Lotzeela Dios Espritu Santo netto huei chij na lachi quielo, riloho xonee laolo, too
zoo Xoci reheo e, lani chij Axana Mara e etto bitoo-

198

MISTERIOS DEL ROSARIO

laba, nijaquie iela reebaa lachi goteetelaao

xene etto
Dios Anima baietti, baiaa
quielo; acca beoolo ielazij, acca bij iela baxoochi
goxaccalo, acca bij too lao iela banijgaa zitaabi quie
iela gotti goioholo, goccalo xene tee lao Dios,
beellappie loy Yebaa, lao ielahuacca quiee, guitoo Anima
goxijlo, catti beneetzaglo

quielo, lani belanaatolo, lao iela reezacca lachi quie


Angeles, lani quie Santos; tzela Xijnilo Xana reheo
Jesucristo, beni leeza, lani goleezae loy catti bebeenilo,

lani catti bichijnalo

quielo

Yebaa,

Nijaquie iela xene

etto acca bij too nazacca guitoozacca labini, rittota ioo laolo quii guinnaabalo, lao Xijni
nanij,

chijlo, gonittilaaoe xitolla netto, tzela

canna galla bee


guichijna iela gotti rileeza gozijlaae netto, lao iogo
iela rizij iee xihui, quie bezellao.
Gaceaei cana Jess.
Coioni iela rolaaba lachi.

Lao

coio iela rolaaba lachi nij, guitooza lachi, catti


chia Xonaaxitaao Santa Mara, naa ieebeela
quie Xijni nachijno Xanareheo Jesucristo, Dios Betaao tzela Benneati nalij: catti batti nazij xilattagno,
batti

nacca xillahano, becoogo naieppizee batGuionna Personas Santsima Trinidad goleequi guiquiagno, too lappa xeune, lappa goteetelaao batzoono, nijaquie gollaanano iela Goquie Yebaa,
tzela nijaquie gaccano gotee titza quie benneatti huexihui.
Dios Xoci benichijno, nijaquie naccae, Xocino.
Dios Xijni benitzoonano, nijaquie naccae, Xijnino. Dios Espritu Santo goxijchij, goxijnaachino, nicatti batti

zoono

nij.

DE

N.

SEORA LA VIRGEN MARlA.

199

jaquie naccae, Lotzelano. Xijaquie iogo laao iela baa,


iela neeza iela xene, lani iela reezacea baa lachi nij,
etto goxij Xonaaxitaao Santa Mara, guitoolaaba laono, too

Xoci reheo

e,

laui chij

xana Mara

e.

Nij riloho laono.

Aloy Xonaaxi Eabaani Mara Goquiee Yebba, Xonaaxi quie Angeles, lani Gonnee quie benneatti: neto
huei china lachi quielo, riloho xonee laolo, too zoo
xoci reheo e, lani chij Axana Mara e etto bitoolaaba,
nijaquie iela baa naieppizee goxijlo, catti iagchijalo

naa ieebeela quie xijni nachijlo Xana reheo Jesucristo, catti goccalo Xonaaxi quie Angeles, lani Gonnee
quie netto, catti belooy ielabachij Dios Xoci, nijaquie
naccalo Xijnie. Catti benitzoono loy, Dios Xijui, nijaquie naccalo Xinaae. Catti goxij chij, goxij nachij
loy, Dios Espritu Santo, nijaquie naccalo lotzeelae.
Eitotta ioo iogo netto xijni achi lachi quielo, quii

guinnaabalo, loy Xonnaxi huezaalachi quie netto lao


Santsima Trinidad, nijaquie benne roni china quielo.
Gonnazij Dios Xoci, iela reag lachi, nijaquie gnitoozaana etto ioho nigaa lao ioo. Gonnazi Dios Xijuj
?

iela nachij lachij nijaquie guieenichij

Bettao

lij,

lani

Gonnazij Dios Espritu Santo, xenij quie


lij lani guitoozaana etto xihui.
Tzela Loy Xonaaxi Eabaani Mara, baxene lachi
netto ioholo: acca thihonalo, acca gozaanalo netto y
gonnaba zeaglij lao Dios, nijani acca nitti Animas
quie benne ribeechi huina laolo. Gonnaba tzepi, tzeag

benneati.

Nijani guienibee etto

200

MISTERIOS DEL ROSARIO

Mtti guittee iogo iela


lachi, benne rottijxi
xitijza Dios.
Gonnaaba gorma goneetzaghe iela huelahaia, lao benne Cristianos, benne nacca guiquiag.
Gonnaba guibij lij lachi lao Dios, iogo benne acca
iela reaglij Jachi quie netto.

xihui quie benne acca racca

reaglij lachi xitijtzae,

lij

nigaccae totopa, lani guiba-

pae too xene, lani benne naalij Cristianos. Gonnaaba goneetzaghe ielahuacca quie iogo benne rezoo ri tiGonnaba nilla, nijaquie ielalij quie Santa Iglesia.
jaquie guibij lij lachi lao Dios, iogo benne roni titza
golaaza. Gonnaaba nijaquie iogo benne huexihui,
nijani cuechi xitollae, lani gozaana lachie etto ronie.
Gonnaba nijaquie Goquiee Eey quie netto, nijani cuee
tippae, lani nijaquie zije zeaglij ielahuacca lao benne
nilla iee quie Xinaa lij reheo Santa Iglesia, lani acca
Gonnaaba nijaquie Aninitti tija quie Goquiee Eey.

mas

ribeeza lao guij Purgatorio, nijani galla guigaa-

Lani gonnaaba iela nabaabenne Cristianos, tzela quie netto ritoolaaba Santo Eosario quielo, iellani gacca netto lij,
gacca netto golla, gacca netto tzahui, nigaa Yetze lao
ioo, nijaquie ieezij Xana reheo Dios Aoirnas quie netto, caati galla bee guichina iela gotti quie netto. Gaccaci canna Jess.
ni iela rezaccazij quieno.
ni quie iogo

A xana Mara e Xijni Dios Xoci, etc.

DE

tf,

SEN0A LA VIRGEN

MAftA.

GLOEIOSOS EN VERSO.
Primer Misterio.

Xana Xonaaxi Mara,


lao iela reezacca baa
etto beoolo, ca beebaani

Xijnilo, lao guijna baa,


rileequi laolo xonee

lahaia etto rieni na tzaa:

Lao baneeza

nij

guinnaabo,

lachi netto guixij guiaa.

Segundo Misterio.

Lao goroppa aibaa

Xana Xonaaxi

nij

naiaa,

riloho xonee cuiti laolo


nijaquie beezacca bebaa,
Anima quielo tzaa beoolo

goieppi Xijno Yebaa:


Lao baneeza nij guinnabo,
tzeppi netto

Yehua

naa.

Tercer Misterio*

Lao goionna xibaa Xana


riloho thi huilla, thi baa>

lao baneeza etto goxijlo,

IS&

83
202

MISTERIOS DEL KOSARIO


canna cuinalo bilaa
goiaazi Espritu Santo,
eatti lochi guij naiaa:

Lao baneeza

nij

guinnaabof

guileeza tzahui nigaa.

Cuarto Misterio.

Lao gotappa xibaa Xan$


riloho, rileequi etzaa

Xonee

lao baneeza

etto goxijlo

xene

Yebaa,

eatti goccalo gonnee,


quie netto benne chibaa:

Lao banneeza

nij

guinnaabo,,

quie Dios guitappa xibaa,


nijaquie guiaabi netto Xana
xenijquiee binna babaa.

FIN.
lanij ttza guinaalo, eatti guinnee guija hue
zijla y

me gobijtza, lani chitzeela

eatti galla.

ngelus Domini nuneiayit Marisa,


ritu Saneto.

Nij gollalo too

et concepit de Spi-

Axana Maria

e.

Ecee Ancilla Domini, fat mihi secundum verbum


tuum. Nij gollalo too Axana Mara e.

Verbum
gollalo too

caro factum

IAUS

est, et habitavit in nobis,

Axana Maria

ET

ee

-BEFAR* MARA.

Nij

MODO DE AYUDAR A MISA.

lanij etto goni bijni riccaabi Misa, lani china


ozooabi Etto zaneero naquini guita Yotaao bijni
guiccabi Misa naxij naiaari, golooabi Yotaao, goni
tzahuibi lao Becoogo, Cueequibi Sacrista lari lahaia
etto gaccua Goppa Bettao, gocueezabi guij galla iere,
tzela taabi batzaa baquaza, gonibi bachija lachi chi-

na ba hana

nij.

Etto goroppani, golaaba lachibi china quie Angeles roni rozooabi, nijaquie nona ngel naccabi lao Becoogo. Golaaba lachibi, lao cuina Jesucristo ronibi

nona Jesucristo ribeeza Goppa Bettao loo Becoogo: laiellani banijzi, tzela bazijna lachi
goni, gozooabi china quiee; acca eoochij laobi, nij, naa,
lazilaalateezi china Becoogo etto ronibi gooi lachibi.
china, nijaquie

Etto goionnani, catti batti rizij xaae Goopa Betaao


cuequi tzahuibi lari Al va, gollijbi, nijaquie gacca tolappa guitoo gabij, lani goneetzagbi Gngulo, tzela
iogo etze cuee, etto guiquijni Goppa Betaao.
Bitaalani zenebi Misal goneerobi, tzela tzagleequibi lao Beccogo, lani chi bachija Betaao gozoo xibibi,
chi acca chija, gatta ioobi lao Santsima Cruz. Catti

zoo lao Misa gozoo xibibi cuitalehe Goppa Bettao zacea iegala, tzela acca batta gozoo xibibi nazacca nigaa
chija Misal: chibaala iegala chija Misal, ieebeela gozoo xibibi: chibaala ieebela chija Misal, iegala gozoo
xibibi,

Tzela cannazi, catti teetebi gatzag lahui lao Becoo-

M
204

MODO DE AYUDAR A MISA.

go quitzag

xibibi, chibaala chija

Betaao, chbala acca

chija gatta ioozibi.

Yogo

etze cuee lao china Yotaao, etto guinijga la.

chibi, etto acca guitzeela

nanaccaxa gonibi, guinnaababi lao goppa Betaao nollaana Yetze, china quiee
nacca gozeete go looe benne, lani bijni acca nezani,
nijaquie naccae Goppa Betaao, tzela nijaquie iohoe,
lani ribeezae leag latzeli: Laillani laoe gninaabali etto
acca iazi, lani etto acca reeni guichi nigaa.
Canna lagaani guinneezali, acca nazacca zene naali acca nazacca gogalla naali, Guiag Ara, Calix, Corporales, Purificador, Pixida, lani Custodia, nijaquie
bachij babahana nacca iogo etto nij: too lari gotoobili
eatti zene guitzoonoli: tzela cuina Goopa Betaao quibi Corporales lani Purificadores, catti guirehej acca
qhijbili lobij.

NIGAA EEZ00LA0 IELA RICAABI MISA.

Goppa Betaao,
]

Gopp.

Amen.

lani bijni Guiccabi.

In nomine Patris, et

Filii, et

Spiritus Sancti.

Introibo ad altare Dei.

Guie. Ad Deum, qui la3tificat juventutem meam.


Gopp. Judica me, Deus, et discerne causain meam
de gente non sancta: ab homine iniquo et doloso
.

erue me.

Guie,

Quia tu

es Deus, fortitudo. mea: quare

me

205

MODO DE AYUDAR A MISA.


repuliste et quare tristis incedo,

dum

affligit

me

ini-

inicus?

Gopp. Emitte lucera tnam et veritatem tuara: ipme deduxerunt, et adduxerunt iu moutem sauctum
tuum et in tabern acula tu a.
Guie. Et introibo ad altare Dei: ad Deum qui lsesa

tificat

juventutem meam.

Gopp. Confitebor tibi in cithara, Deus, Deus meus:


quare tristis es anima mea? et quare conturbas me?
Guie.

Spera

in

Deo quoniam adhuc

confitebor

illi:

salutare vultus mei, et Deus meus.


Gopp. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto.
Guie.

Sicut erat in principio, et nunc, et semper,

Amen.
et in ssecula sseculorum.
Gopp. Introibo ad altare Dei.

Guie.

qui lsetificat juventutem meam.


Adjutorium nostrum in nomine Domiui.
Qui fecit coelum et terram.

Gopp.

Confteor

Guie.

Gopp.

Ad Deum,

tres orare pro

Guie.

Deo omnipoteuti, &c.

et vos fra-

me ad Dominum Deum nostrum.

Misereatur tui, omnipotens Deus et dirniperducat te ad vitam seternam.

ssis peccatis tuis,

Gopp.
Guie.

Amen.
Confteor

Deo omnipoteuti, beae Marise

semper Yirgini, beato Michaeli Archangelo, beato


Joanni Baptistse, sanctis Apostolis Petro, et Paulo,
mnibus Sanctis, et tibi, pater, quia peccavi nimis cogitatione, verbo, et opere:

mea

culpa,

mea

culpa,

mea

Ideo prsecor beatam Mariain semper


Virginem, beatum Michaelem Arcbangelum, beatuin

mxima

culpa.

lf&

206

MODO DE AYUDAR MISA.

Joannein Baptistain, sanctos Apostlos Petrum


et
Paulutn, omnes Sanctos, et te, pater, orare pro me
ad

Dominum Deum

nostruin.

Gopp.

Misereatur vestri, onanipotens Deas, et dimissis peccatis vestris, perducat vos ad vitam eternam.
Guie.

Amen.

Gopp.

Indulgentiara, absolutionem, et remisionem


peccatorum nostrorum, tribuat nobis omnipotens et
misericors Dominus.
Guie.

Gopp.
Guie.

Amen.
Deas, tu conversus vivifcabis nos.

Et plebs toa

laetabitur in te.

Gopp. Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam.

Et salutare tuum da nobis.


Domine, exaud orationem meam.
Guie. Et clamor meus ad te veniat.
Gopp. Dominus vobiscum.
Guie. Et cum spiritu tuo.
Guie.

Gopp.

Catti galla Kiries guinaabi, lani guiccaabibi, catti nij.

Gopp.

Kirie eleison.

Guie.

Kirie eleison.
Kirie eleison.

Gopp.
Guie.

Gopp.
Guie.

Gopp.
Guie.

Gopp.
Gopp.

Christe eleison.
Christe eleison.
Christe eleison.
Kirie eleison.
Kirie eleison.
Kirie eleison.

Dominus vobiscum.

Gopp.

Et cun spiritu tuo.


Per omnia scula saBCuloruin.

Guie.

Amen.

Guie.

Oatti guinaa Gopp.

Flectamus genua.

Lvate.

Guie.

Gatti ietoo Epstola, guiccaabibi.


tias. tzela

Guie.

Deo

gra-

thiaazabi zoolijbi tzeagbi zacea nigaa ioho

Goppa Betaao cueezabi

Misal, nijaquie goteetebi: bi-

taala guitagzooabi nigaa gocca Epstola rohoa niappi

tarima, lani acca gozooxabibi catti racca Evangelio,

Gopp.

Dominns vobiscum.
Et cnm spiritu tuo.
Sequen tia sancti Evangelii, &c.

Guie.

Gloria

Gopp.
Guie.

tibi,

Domine.

Catti ietoo Evangelio, guiccaabibi.

Guie.

Laus

Tete etto nij gozoo xibibi, chibaala acca golla Goppa Betaao Credo, chiccaxa, chibaala goHa Goppa Bettao. Credo, acca gozoo xibibi, calag
bee gozoo xibi Goppa Betaao, catti galla. Et incarnatus. Tzela can nazi catti gozoo xibi Goppa Betaao?
gollij, lani gochijlag tzahui bijni ricaabi Misa, Casulla, nijaquie guigaachi guitaao nija Goppa Betaao.
tibi Christe,

Catti guinaa.

Gopp.

Dominus vobiscum, tete Evan-

Et cum

spiritu tuo. Lani thiazaabi


tzeagbi tzagaxijbi vinageras, lani lari goxij naa Goppa Betaao. Bitaala zenebi, lani gotaa rohoabi vinagelio.

Guie.

gera etto iotzo vino, tzela gatta ioobi catti goteetebi f


Goppa Betaao. Acca gotaa roboabi vinagera iotzo niza, lazilaalazi gatta ioobi, canna goteetebi.
Bitaala cueezabi xina Becoogo, nijaquie gozeebi
zij

5
modo dk adar a misa.

208

Goppa Betaao, tete etto nij, tzeagbi


cueequibi vinageras nigaaioho catti goxijbi> tzelaguitaabi gozooxibibi xilattagbi.
niza tzaari naa

Gopp.

Orate

Guie.

Suscipiat

tuis acl

laudem

fratres, &c.

Dominus

et gloriam

de manibus
ad utilitatem

sacrificiuin

nominis

sui,

quoque nostram, totiusque Ecelesiae su ce


Gopp.

Per omnia

sanetse.

saecula seeculorum.

Amen*
Dominas vobscum*
Guie. Et cum spiritu tuo.
Gopp. Sursum corda.
Guie, Habemus ad Dominum.
Gopp. Gratias agamus Domino Deo
Guie.

Gopp,

nostro*

Dgnura et justa m est.


Catti gnaa Goppa Betaao* Sanctus, gotaabi guija tzonna laaza.
Catti guiappe Santsimo Sacramento, lani catt
tzepp Oalix, gotaabi guija tzonu laaza hueag: too
liaaza taa, catt gozoo xibi Goppa Betaao: too liazaa
catti tbiaaza Xanareheo tzela ettoo liaaza taa, catt
Guie.

eaazi.

Gopp.

Lagaccazi, lani Oalix.


Per omnia ssecula saculorm.

Guie.

Amen.

Gopp,

Oremus, &c. Et ne nos nducs

in tentticM

nem.
Guie.

Gopp.
Guie.

Gopp*

Sed libera nos malo.


Per omnia scula saeculormi

Amen.
Pax Domini

st

senipef TOb&cib

109

MODO DE AYUDAR A MISA.


Guie.

Et cura

spiritu tuo.

Xana

relieo,

Betaa
Catti tete zij nilio laehi Goppa
Xigooquie reJesucristo
xithieene
zije
tete
catti
lani
Misa tzagariccabi
bijni
thiaaza
heo, etto iotzo Calix,
ioho zij Bebenne
no
acca
chibaala
vinageras,
xijbi
Connezabi.
golla
Betaao,
taao; chibaala buazij benne
guixooab too
Cueequi
lani
naiaa,
guitoo
fiteor Deo,
catti guiuaa Gopp. Milari lao benne zij Betaao: tzela
Catti guinnaa
Amen.
Guie.
&c.
vestri,
sereatur
&c. Guie. Amen.
Gopp. Idulgentiam, absolutionem,
Goppa Betaao Santsimo SacraBitaala catti golooi.
mento, lani guinaae.

Ecce aguus Dei, &c. gotaab

zij iogo benne Betzonna liaaza guija: tzela catti tete


zijbi
goieheaghe too laba hueag niza. Bitaala

taao,

tete cahab viTinagera iotzo vino, lani cahabi Calix;


iotzo niza, lani gozeeb xobeene

no zijbi vinagera,
vinageras, tzela
naa Goppa Betaao, lani gozaanabi
ioho Misal lani
nigaa
tzagleequibi
Calix
xaa
ieezijbi
Epstola, tzeMisal guitagleequibi nigaa gocca
lani gogaccobi xaai: biCalix,
gozeeagbi
tzeagbi
la
tarima zaieag nigaa
taala gozoo xibibi xanna niappi
Evangelio.
gocca
Gopp. Ite, Missa
Catti ietoo Misa, chibaala guinaa

ieezijbi

est.

naacca. Benedicamus Domino.

Guie.

Deo

gratias.

Chibaala guinnaa Gopp.

Missa

.Ite,

est, Alleluia

Alleluia.

Guie.

Deo

gratias, Alleluia, Alleluia.

Chi guinnaa Gopp.


Guie.

Amen.

Bequiescant iu pace.
-

M
210

MODO BE AYUDAR A MISA.

Gopp.

Pater, et Filias, et Spiritus Sanctus.

Guie.

Amen.

Chibaala ni naiaalag Misal, catti galla. Ite, Missa


cueequibi nigaa racca Evangelio, tzela
taabi ziooba, nijaquie catti goni lahaia Goppa Betao,
benne nitta Yotaao batti chija Misal xilattagni.
Catti tete gacca laliaia benne roioo Misa, gtiiccaaest, goteetebi

bibi.

Amen.

Catti eoochi Evangelio etto retoo Mi-

sa, guiccaahibi.

Deo

gratias.

Toolaabizi, catti racca lao Misa cuitti, racca lagaani


lao Misa xene: Lazilaalazi thioppa, tzonna cueeraaui.

Etto zaneero rinija, lao Misa xene tzonna liaaza


tzeag iaala, lani Incensario lao Goppa Betaao: too
laiaza catti

zij

tzobo nezae lao Beeoogo: ettoo

liaaza

catti galla Evangelio, tzela etto liaaza catti tete


liae vino Calix, goteetela Evangelio.

ca

Cannazi catti goneetzagbi Incensario, zij Goppai


Betaao gotaa rolioabi naae: tzela catti eoochij G-opp^
Betaao Incensario gotaa roboabi etto liaza naae, lani
eohobi tzonna lizootzene yaala laoe.
Catti galla Evangelio, tzeag Ciriales, lani Incensa-
golla Goppa Betaao.
Sequen ta SancEvangelii, &c. goteete goneetzagbi Incensario, lani

rio, tzela catti


ti

zeene Ciriales guillijzabi tolappa guirooppabi.


Tzela catti tete golla Evangelio gozeettagbi Ciriales, lani bijni zeene Incensario cohbi tzonna liaaza tzene laala lao Goppa Betaao. Bitaala gozoo xibi
bijni

bijni rilleeni Ciriales xilattagbi,

Catti rozoo xibi

gozo xibi

bijni

nigaa nigaala.

Goppa Betaao

lao Evangelio, acca


zeene Ciriales^ bazoolijziM*

211

MODO DE AYUDAR A MISA.


Cannazi

catti tzeag bichij, lani iaala lao

Goppa Be-

taao, nijaquie gonie lahaia, coho iaala cuchara bijni

rezeene bichi, lani guinaabL Benedicite. Pater reverende. Oatti zlj Goppa Betaao cuchara, acca goneetzag lizibi: zaneero gotaa rohoabi cuchara, goroppani ii aa Goppa Betaao, tzela catti gozaanae cuchara,
gotaa rohoabi zaneero naa Goppa Betaao, goroppani
cuchara. Laganni cannazi catti gozaana Goppa Be-

taao Incensario, zaneero gotaa rohoabi naae,

zi zee-

nebi.
gotti, too liaazazi tzeag iaacoho vino Goppa Betaao Oalix goteetela
Evangelio: tzela catti gacca Evangelio acca tzeag ialaa, lani acca tzeag Ciriales.
Cannazi catti gacca Procesin tzeag neero Cruz, lani Ciriales: tzela chibaala guirooag Betaao lao Procesin tzeag thioppa bijni, zenebi thioppa Incensarios,
nijaquie cohobi tzene iaala lao Santsimo Sacramen-

Lao Missa quie benne

la catti tete

to, guitoo lao neza.

Lazilaalazi lao Procesiones nigaa zaieeag Santsi-

mo Sacramento
Lao iogo

naquini Palio etto goxoola Betaao.

etze cue Procesiones quie Santos, acca na-

quini Palio, etto goxoola Goppa Betaao nalleeni Santa Cruz.


Lalazi nacca etto riguixagheanij: iogo ezicca etto
zee lachi guinneezali, guinnaabali lao Goppa Betaao

Huezeete

quieii,

no naabani Yetze, nijaquie acca

nijga lachi li lao etto nocce gonili.

gui-

BBEVES 0EAC10KES
EN SUFRAGIO

POR LAS

MAS

BEL PURGATORIO.

PARA. EL DOMINGO.
Rogars Dios por las almas del Purgatorio, y en particular
por aquella, que sabe encontrarse ms abandonada de un sufragio particular entre todos; y si en este dia comulgares, aplicars la comunin en alivio suyo.

MOTIVO. Cuanto mayor es su necesidad, tanto ms grato le


ser el beneficio y os alcanzar el que Dios nunca os abaudone
con la substraccin de su gracia, ni vosotros nunca le abandonis por la culpa.

PRCTICA. O Seor Dios Omnipotente, os suplico por la sangre preciosa que derram vuestro divino Hijo Jess en el Huerto, libris las almas del Purgatorio, y en especial la ms abandonada entre todas. Conducidla vuestra gloria donde os alabe y bendiga etern ament. As sea. Padre nuestro, Ave Mara
y el Salmo De pro/unis.

PARA EL LTJNES.
Rogars Dios especialmente por

xima

salir del Purgatorio.

el

alma que

est

ms

pr-

BREVES ORACIONES EN SUFRAGIO

213

MOTIVO. Con tanto mayor ardor desea unirse Dios, cuanto est ms prxima al trmino de sus penas. Quitadle, pues,
vosotros, todo obstculo, y os retornar un don muy grande obtenindoos la gracia de romper del todo aquellos sutiles lazos
que hasta ahora os impiden entregaros enteramente Dios, de
lo cual puede depender vuestra eterna salvacin.
PRCTICA.O Seor Dios Omnipotente, os suplico por la
sangre preciosa que vuestro divino Hijo Jess ha derramado en
su dura flagelacin, que libris las almas del Purgatorio, y singularmente entre todas la que est ms prxima entrar en
vuestra gloria, para que prontamente comience alabaros y
bendeciros por todo la eternidad. As sea. Padre nuestro, Ave
Mara y De profundis.

PARA EL MARTES.
Rogars especialmente Dios por aquella alma, que, segn
la presente justicia, debera ser la ltima en salir del Purgatorio.

MOTIVO.La desolacin, y juntamente la grande humildad


con que est sometida tan larga pena os mueva abreviarle
su duracin. Oh cuan obligado os quedar! Bienaventurados
vosotros, si os alcanza que amis con humildad eu este mundo
los ltimos lugares, para ser exaltados por Dios en el otro.
PRCTICA, O Seor Dios omnipotente, os suplico por la
sangre preciosa que vuestro divino Hijo Jess derram en su
dolorosa coronacin de espinas, libris las almas del Purgatorio,
ser la ltima
y particularmente entre todas, aquella que debera
en salir de tantas penas, fin de que no tarde en alabaros y benPadre
nuestro,
deciros para siempre en vuestra gloria. As sea.
Ave Mara y De profundis.

PARA EL MIERCOIiES.
Rogars Dios especialmente por

el

alma ms rica de mritos.

MOTIVO.Esta alma es la ms amante de Dios, y ms amada que todas de Dios. Cuanto mayor sea en el cielo su gloria,
tanto ms eficazmente podr conseguiros un verdadero amor de

B
214

POR LAS ALMAS DEL PURGATORIO,

Dios sobre todas las cosas, sin el cual no se da


verdadero mrito
aguardar sino muerte eterna.

ni podis

PRCTICA.O Seor Dios omnipotente, os suplico por la


sangre preciossima que vuestro Divino Hijo Jess
derram por

las calles de Jerusalem, llevando la Cruz sobre


sus sagradas espaldas, libris las almas del Purgatorio,
y singularmente aquella que es ms rica en mritos delante
de vos, fin de que en el
sublime puesto de la gloria que le aguarda, os alabe
altamente

y os bendiga para
y De profundis.

siempre.

As sea.

r^K,A. EH.
_

Padre

nuestro,

Ave Mara

JUEVES.

Rogars Dios especialmente por aquella alma del Purgatoque ha sido la ms devota del Santsimo Sacramento.

rio

MOTIVO.Esta alma es por esta causa muy querida de nuestro Seor Jesucristo, y no dejar por lo tanto de
solicitar de l
que os conceda la gracia de recibirlo digaamente en la vida
en la muerte como prenda segura de vuestra eterna salvacin. y
PRCTICA. O Seor Dios Omnipotente, yo os suplico por el
precioso cuerpo y sangre de vuestro divino Hijo Jess,
cuerpo
sangre
que l mismo dio en alimento y bebida sus queridos
y
Apstoles la vspera de su Pasin, y dej toda su Iglesia
por
sacrificio perpetuo y vivfico alimento de sus fieles, que
libertis
las almas del Purgatorio, y principalmente la ms devota de
este misterio de infinito amor, fin de que os alabe por ello
con
el mismo vuestro divino Hijo y con el Espritu Santo
en vuestra gloria eternamente. As sea. Padre nuestro, Ave
Mara y

De jprofundis.

iP-A-KA.

EL VIERNES,

Rogars Dios especialmente por aquellas almas del Purgapor las cuales tenis obligacin de rogar.

torio,

MOTIVO.-Vuestro mismo deber es una razn urgentsima


para hacerlo as. Y si con tal motivo tenis obligacin de juspara con vuestros conocidos, no tardis en cumplirla, pa-

ticia

BREVES ORACIONES EN SUFRAGIO

215

ra no atraer sobre vosotros uua gran venganza divina, de la que


se tienen aun en esta vida ejemplos muy terribles.

PRCTICA. O Seor Dios omnipotente, os suplico por la


sangre preciosa que vuestro divino Hijo Jess derram en un
da como ste sobre el rbol de la Cruz, principalmente de sus
manos y pies santsimos, que libris las almas del Purgatorio, y
singularmente aquellas por las cuales tenga ms obligacin de
suplicaros, n de que no quede por culpa mia, el que vos las
llevis presto alabaros en vuestra gloria y bendeciros para
siempre. As sea. Padre nuestro, Ave Mara y De profundis.

Rogars Dios especialmente por aquella alma del Purgatoque ha sido ms devota de la Santsima Virgen.

rio,

MOTIVO. Vos daris con esto un gran gusto Mara, que


solicitada por los ruegos de esta alma su amada, os alcanzar
la gracia de ser slidamente devoto de ella, y por consiguiente
de asegurar bajo su proteccin nuestra eterna salvacin.

PRCTICA, O Seor Dios Omnipotente, os suplico por la


sangre preciosa que brot del costado de vuestro divino Hijo
Jess, presencia y con extremo dolor de su Santsima Madre,
libris las almas del Purgatorio, y aquella singularmente entre
todas que ha sido la ms devota de esta gran Seora, fin de
que llegue pronto vuestra gloria alabaros en l y l en Vos
por todos los

siglos.

As sea.

Padre

nuestro,

Ave Mara y De

profundis.

Corazn piadoso de mi Jess, libra las almas de los fieles difuntos, por las cuales habis muerto derramando tu sangre preciossima.

SALMO BE PROFXJNDIS.
Desde el profundo abismo de miserias en que estoy caido, cla Vos Seor: no seis, Dios mi, inexorable mi voz.
Dignaos de escuchar los ruegos de un infeliz, que no tiene
otro recurso que vuestra misericordia,

mo

btw
216

POR LAS ALMAS DEL PURGATORIO.

S, Dios niio, cuan culpable soy vuestros ojos; mas si examinis coa rigor nuestras iniquidades quin podr sufrir vuestros

juicios?
Si en nosotros solo encontris delitos para perdernos, en Vos
hallareis motivos para salvarnos: os impusisteis la ley de no resistir nuestras lgrimas: y esto me obliga, Seor, esperar

confiado en vuestra boodad.


Nanea me he olvidado de las promesas del Seor, que me han
alentado en lo ms fuerte de mis males: he esperado siempre

en l.
As no deje Israel de esperar; pues recibir por la noche el
socorro que no haya conseguido por el dia.
Porque es infinita la misericordia del Seor, que sabe hallar
en los tesoros de su poder remedio para nuestros males.
Y presto redimir su pueblo de todas sus miserias iniquidades.

S. S. Illma. concede cuarenta dias de indulgencias por cada


que se rece esta devocin.

Ms fcil le

uno acomodarse al genio de


que todos al genio de uno.

es

0. S. C, S.

M. E.

C. A.

B.

todos,

dia,

3*f

19

Вам также может понравиться