Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Grupa Wyszehradzka
wobec dyskusji nad przyszoci
Unii Europejskiej po Brexicie
Radosaw Grodzki
W obliczu kryzysw: zaduenia w strefie euro i uchodczego
oraz Brexitu, Unia Europejska potrzebuje nowej formuy funkcjonowania. Wymaga to kompromisu wynegocjowanego wrd
27 pastw, a do tego wielostronnych konsultacji.
Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek
Nr 271/2016
23.09.16
ISSN 2450-5080
Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER
1z5
godzc si na implementacj przymusowego systemu relokacji. Drugim wanym obszarem kooperacji staa si kwestia bezpieczestwa europejskiego, zwaszcza w kontekcie
zagroenia ze strony Rosji. Pastwa V4 popary koncepcj wzmocnienia wschodniej
flanki NATO. Przywdcy pastw wyszehradzkich maj te podobne narodowocentryczne pogldy odnoszce si do suwerennoci. Nie ma jednak zgody co do postulatw
przenoszenia unijnych uprawnie z Brukseli do krajw czonkowskich. Mwi o tym
tylko Polacy i Wgrzy. Rne jest te podejcie do ewentualnych zmian traktatowych. Czechy i Sowacja nie deklaruj takiej koniecznoci. Jednoczenie wszystkie
te pastwa w kontekcie kryzysu uchodczego powouj si na swoje suwerenne interesy, a nie na interes wsplnotowy.
W V4 panuje rne podejcie do Rosji i koniecznoci utrzymywania wobec niej
unijnych sankcji. Czechy, Sowacja i Wgry utrzymuj z Moskw relatywnie dobre
stosunki, czego nie mona powiedzie o Polsce. Te trzy pastwa postuluj take zagodzenia albo zniesienie sankcji naoonych na Rosj, ale, jak dotd, gosuj jednak
za ich utrzymaniem. Tematyka energetyczna i podejcie do Gazocigu Pnocnego
jest take przedmiotem rozbienoci. Praga i Bratysawa odmwiy doczenia do sprzeciwu wobec Nord Stream II. Nie upatruj w tym projekcie zagroenia dla wasnego
bezpieczestwa energetycznego. Niemniej jednak wywieraj presj na instytucje UE,
aby podporzdkowa go unijnemu prawu i reguom unii energetycznej.
Przyjcie przez kanclerz Merkel zaproszenia na warszawski szczyt V4 byo wyrazem docenienia przez ni wagi tego ugrupowania dla realizacji jej koncepcji reformowania Unii Europejskiej. W trakcie spotkania omwiono problemy ekonomiczne,
pomocy humanitarnej, realizacji porozumienia UE-Turcja i poszukiwania nowych impulsw wsppracy w Unii Europejskiej. Kanclerz postulowaa take wdroenie tzw. kwot
rozdziau uchodcw i dalsze wypracowywanie kompromisu. Spotkao si to z zainteresowaniem, chocia dzie wczeniej w Pradze premier i prezydent Czech stanowczo
odrzucili ten postulat. wiadczy to mogo o niewielkim postpie w tej kwestii. Merkel
przyja taktyk polegajc na doprowadzeniu do uzgodnie w kwestiach, ktre cz,
a nie dziel. Mniejszy nacisk pooya na problematyk uchodcz, a skupia si m.in.
na poprawie bezpieczestwa, zabezpieczeniu zewntrznych granic UE i trosce o pakt
UE-Turcja. Niemcy i pastwa wyszehradzkie czy rwnie agodne i koncyliacyjne
podejcie do Wielkiej Brytanii po Brexicie i jej dalszych relacji z UE.
Przywdcy wyszehradzcy zwracali uwag na problem koniecznych zmian, z ktrymi musi si zmierzy UE po Brexicie. Du wag przywizali do problemw bezpieczestwa zewntrznego i wewntrznego, wzmocnienia kontroli granic zewntrznych
UE i wsplnych wyzwa zwizanych z terroryzmem i z kryzysem uchodczym. Podkrelono, e kryzys migracyjny naley rozwizywa m.in. poprzez wzrost pomocy materialnej. Specyficzne podejcie V4 do tej kwestii polega na sprzeciwie wobec przymusowej relokacji, a jednoczenie gotowoci do udzielania pomocy humanitarnej
uchodcom w rejonach ogarnitych wojnami. Pastwa wyszehradzkie postuloway
take m.in. podjcie dyskusji na temat wsplnej armii europejskiej oraz stymulowanie
wzrostu gospodarczego i niwelowanie rnic w poziomie ycia wrd czonkw UE.
Najbardziej krytyczn postaw prezentowa premier Orbn. Odnoszc si do
przyszoci Unii Europejskiej, w kontekcie Brexitu, uzna e jest on efektem krytycznej sytuacji w UE. Jego zdaniem Unia zatracia zdolnoci adaptacyjne w wielu
2z5
wymiarach, w tym w odniesieniu do kryzysu ekonomicznego, migracyjnego oraz problemw bezpieczestwa. Opowiedzia si m.in. za utrzymaniem rygorystycznej polityki budetowej oraz nadaniem wikszego priorytetu sprawom bezpieczestwa. Jego
zdaniem utrzymane powinny by polityki: spjnoci i rolna, a zrezygnowa naley
z polityk: socjalnych i migracyjnych. Powinna te powsta nowa polityka cyfryzacji.
Wgierski premier wykorzysta spotkanie, by dobitnie zaprotestowa przeciwko polityce przyjmowania uchodcw. Domaga si wrcz uniewanienia unijnych decyzji
odnoszcych si do tej kwestii. Ponadto Orbn z rezerw odnis si do ewentualnych
zmian traktatowych w Unii Europejskiej.
Warszawski szczyt V4 z A. Merkel, na ktrym prezentowano i sondowano stanowiska uczestniczcych w nim stron, nie przynis adnych oficjalnie zadeklarowanych
uzgodnie. Po tym spotkaniu niemieccy komentatorzy polityczni podnosili kwesti
jego wagi i skali jego trudnoci. Pisano o spadku autorytetu Niemiec wrd pastw
V4 na skutek kryzysu uchodczego i o utrzymujcych si nieporozumieniach Berlina
z pastwami Grupy Wyszehradzkiej.
Podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy 6-8 wrzenia 2016 r. manifestacj
bliskich relacji midzy Polsk i Wgrami sta si panel dyskusyjny z udziaem wgierskiego premiera i lidera Prawa i Sprawiedliwoci partii rzdzcej w Polsce, Jarosawa
Kaczyskiego. Obaj politycy byli zgodni co do pilnej konieczno wprowadzenia gruntownych zmian w Unii Europejskiej. Podobne pogldy mieli rwnie w kwestii patriotyzmu gospodarczego i budowania narodowych kapitaw. S to znaczco odmienne
pogldy od podejcia zwolennikw pogbiania integracji gospodarczej w ramach UE.
Obaj te sceptycznie odnieli si do budowania wsplnej tosamoci europejskiej.
Pojawia si wrcz koncepcja kontr-rewolucji kulturalnej. Projekt ten zakada
zmian traktatw pod ktem ograniczenia kompetencji instytucji UE i uzyskania
wikszej suwerennej wadzy przez pastwa narodowe. Wskazuje to na generalnie
odejcie od koncepcji pogbiania integracji. Ponadto Polska i Wgry postuluj ograniczenie roli Komisji Europejskiej, aspirujcej do roli przywdztwa politycznego, na rzecz
Rady Europejskiej.
Bratysawski szczyt Unii Europejskiej odby si 16 wrzenia 2016 r., ale nie przynis znaczcych rozstrzygni. Byo to pierwsze z zaplanowanych trzech nieformalnych
spotka przywdcw UE bez Wielkiej Brytanii. Nastpne ma si odby na pocztku
2017 r. na Malcie i kolejne przy okazji obchodw 60. rocznicy podpisania traktatw
rzymskich w stolicy Woch w marcu 2017 r. Szczyt w Bratysawie zakoczy si przyjciem Deklaracji z Bratysawy i Planu z Bratysawy. Sta si forum wypracowania
agendy na kolejne spotkania. Znajduj si w niej m.in. migracja i granice zewntrzne; bezpieczestwo wewntrzne; bezpieczestwo zewntrzne i obrona; rozwj spoeczno-gospodarczy i modzie. Zaoono wzmocnienie mechanizmu kontrolujcego
wdraanie szeregu konkretnych podjtych zarwno wczeniej, jak i podczas tego
szczytu rozstrzygni. Zwrcono uwag na konieczno usprawnienia wzajemnej
komunikacji pomidzy pastwami czonkowskimi a instytucjami UE, ale take pojedynczymi obywatelami. Przedmiotem troski pozostaje te wiksza przejrzysto
w podejmowaniu decyzji przez instytucje unijne. Oficjalnie nie odniesiono si do zgaszanych przez polski rzd, a popieranych przez Wgry koncepcji zmian traktatowych,
ktrym przeciwna jest m.in. A. Merkel. Za sukces szczytu mona uzna osignicie
3z5
4z5
si jako format promowania i zabezpieczania interesw czstkowych. Jednak wypracowana wsplnie deklaracja, przedstawiona na szczycie w Bratysawie, zawiera ju
postulaty wpisujce si w dyskusj o problemach oglnoeuropejskich.
W przyszoci mog pojawi si rozbienoci wrd pastw wyszehradzkich
zwaszcza w kwestii utrzymania sankcji wobec Rosji, w polityce energetycznej czy
ewentualne prbie podjcia zmian traktatowych. Na wspdziaanie mona jednak
liczy w deniu do wzmocnienia roli pastw narodowych w ramach UE, a take dziaaniach na rzecz zwikszenia unijnego potencjau militarnego i obecnoci sia NATO
na wschodniej flance czy polityce spjnoci UE i polityce migracyjnej.
Radosaw Grodzki dr, politolog, autor prac z zakresu midzynarodowych stosunkw politycznych i bezpieczestwa wewntrznego, adiunkt w Instytucie Zachodnim.
Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna
5z5