Вы находитесь на странице: 1из 9

Dharma Wacana "Rahina Penyepian"

Om Swastiastu
Kaping pertama ngiring iraga sareng sami ngaturang angayu bagia majeng ring Ida Sang
Hyang Widhi Wasa, sawireh antuk pasuecan ida iraga prasida makumpul ring galah sane
becik puniki.Wastan titiang Gusti Putu Pandita penyeledi saking IX PSIS 2. Ring galah sane
becik puniki titiang jagi ngamargiang dharma wacana sane ngenenin indik Rahina Penyepian.
Minab akeh pisan nyama ring dauh jurang nyingakin keunikan umat hindu nenten je lianan
iraga ring bali, sawireh ritatkala umat sane lianan ngarayaang tahun baru nyane antuk
maliang-liang, pesta minuman miwah sane lianan. Nanging iraga iriki ring bali ngarayaang
tahun baru nyane sane mawasta Tahun Baru Saka ring pinanggal apisan sasih kadasa antuk
mulat sarira sane kajangkepang ring rahina sane mawasta rahina nyepi tur nglaksanayang
sane mawasta Catur Brata Penyepian.
Sadurung nglaksanayang catur brata penyepian, 3 rahina sadurung nyepi. Umat hindu
sampun nglaksanayang rentetan Hari Raya Nyepi antuk sareng sami nglaksanayang upakara
melasti utawi mekiis. Tetujon upakara puniki inggih punika nunas panugrahan ring bhatara
sane malinggih ring segara mangda nyuciang buana agung lan buana alit, sami pratima
pratima utawi paayah-ayahan bhatara mabakta ka segara jagi kasuciang.

Serahina sadurung rahina nyepi ring tilem sasih kesanga utawi sane kaucap rahina
pengerupukan,umat hindu nglaksanayang upakara sane mawasta tawur kesanga. Upakara
puniki kalaksanayang ring nista mandala ring jero, pempatan margi ageng ring desa,
kecamatan, kabupaten, lan propinsi. Tetujon upakara puniki inggih punika menetralisir
sakancan butha kala utawi roh sane ngusak asik gumi mangda malih trepti lan rahayu.
Ring rahina Nyepi sane karayaang olih umat hindu kaanggen nglaksanayang catur brata
penyepian inggih punika amati geni, amati karya, amati lelungan lan amati lelanguan,
mekesami brata punika kalaksanayang anggen ngemolihang ketenangan lan kedamaian ring
dewek iraga sareng sami. Brata puniki kalaksanayang serahina ring rahina nyepi.
Serahina usan rahina nyepi, sami malih nglaksanayang swadaya soang-soang. Ring rahina
puniki sane kawastanin rahina ngembak geni iraga patut sareng sareng nglaksanayang
silaturahmi ring keluarga utawi semeton. Mangda nyumunin tahun sane baru puniki antuk
ngampurayang keiwangan seneton iraga ring tahun sane sampun lintang.
Inggih ida dane sareng sami cutet atur titiang, punika rentetan Hari Raya Nyepi sane
kalaksanayang wit saking 3 rahina sadurung Nyepi. Sane mangkin ngiring sareng sami
mautsaha nglaksanyang tur ngelestariang sane mawasta Catur Brata Penyepian sane pinaka
bukti rase tresnan iraga majeng ring gumi Bali.Mangda setata trepti lan rahayu.

Inggih para semeton sareng sami sane wangiang titiang, wantah asapunika titiang prasida
ngamargiang dharma wacana indik Rahina Nyepi.Dumogi wenten pikenoh ipun majeng ring
parajanane sareng sami.Mangda nenten kaucap sakadi nasikin segara dewek titiang
iriki.Kirang langkung atur titiang i wau, titiang nunas pangampura ping banget. Sineb titiang
antuk paramasanti.
Om Santih Santih Santih Om

Siwa Ratri
Inggih ida dane sareng sami, sampun pada pawikan, rahina mangkin Prawaning Tilem
Kepitu/Caturdasi Kresnapaksa Maghamasa, sane sampun kaloktah kawastanin Rarahinan
Siwa Ratri. Maosang indik Siwa Ratri, sampun kalumrah pisan ring pambiaran, duaning ida
dane umat Hindu pamekas, sampun ngalaksanayang sabilang warsa.

Ring jagat Nusantarane pamekas ring Bali, indik Siwa Ratrine punika, sampun dados unteng
beblibagan ring pasantian, mapiranti antuk Kekawin Siwa Ratri Kalpa, pinaka sastra Jawa
Kuno, sane kekawi olih Mpu Tanakung, ring Bali kabaos Kekawin Lubdhaka. Duaning
makeh ida danene durung cacep ring basa Kawi/Jawa Kuno, para pangawi Baline katah
makarya kekawian marupa Parikan Lubdaka, sane ngangge basa Bali Lumrah. Indike
punika maka cihna umat Hindu ring Bali oneng ring daging cakepanne punika.
Unteng dagingnyane wantah satua, satuan Sang Lubdaka. Sang Lubdaka punika wenten
maosang Sang Nisada, Sabara miwah Pulinda, sane mateges juru boros. Mungguing
reringkesan satua Lubdaka, inggih punika :
Sang Lubdhaka kasarengin olih pianak somahnyane magenah ring pucak gunung. Setata ipun
madruwe geginan wantah maboros, kangge upajiwa kulawarganipune. Ri kala dina nemonin
caturdasi kepitu, ipun maboros ngranjing ka tengahing alas sregep saha gegawan. Nanging
ring sajeroning pajalan ipunne nenten ngamolihang daging tetujon, dados sayan joh
pajalanipunne, ngantos kapetengan ring tengahing alas. Kala irika ipun madruwe manah
ajerih, yening ngoyong beten sinah sarap buron. Raris ipun menek ring wit bilane. Taler ipun
ajerih duaning kiapnyane, yening pules sinah ulung sarap macan. Angge ipun nungkulang
kiap raris ngepik-ngepik daun bila, tur kaulungang ring telagane, irika tan pajamuga nganenin
Lingga pinaka linggih Ida Sanghyang Siwa.
Gelising crita sampun semengan raris mulih ngusap-ngusap lima, duaning nenten mapikolih.
Suwening asuwe gelem tur nglantur padem I Lubdhaka. Kacrita atmanyane kabingungan, tur
kasingse olih watek Kingkara Balane, kategul, kaseret lan katitig. Nanging tan asuwe rawuh
Gana Balane, sangkaning titah Sanghyang Siwa, raris kapendak kapaica genah ring Siwaloka,
sangkaning ipun nglaksanayang brata Siwa Ratri.
Inggih asapunika daging satuane.
Malarapan antuk satuane punika, iring titiang ida dane sareng urati ring parindikan punika,
ngiring rereh suksemannyane, duaning sang Kawi waged pisan mingitang daging
kekawianidane. Sang Lubdhaka setata mamati-mati, himsa karma, ngamademang buron sane
panggihipun. Sangkaning nglaksanayang brata Siwaratri, sesampun padem atmanipune polih
Swargaloka.
Yening matra-matra pikayunin sinah nungkalik ring ajah-ajah Karmaphala. Nanging yening
uratiang pisan, I Lubdhaka, ri sampun padem atmanipune sampun polih kasingse olih

Kingkara Balane, nampi pikolih himsa karmane, pamuput ipun polih genah suci Siwaloka.
Kasinahanipun iriki Ida Sang Kawi Wiku, Ida Mpu Tanakung, sinah madruwe tetujon sane
pingit, kangge ngetus pikayun ida danene mangda kayun ngamargiang ajah-ajahan agama
Siwaratri.
Sapunika taler parilaksanan I Lubdhaka, nungkalik pisan ring Dharma, setata ngulurang
indriya, mamati-mati. Punika yening rereh ring sesuduk sang maraga suci, makadi ida para
wiku, sane sampun patut prasida mitetang indriya, nenten himsa karma, setata nyunjung
Dharma ring jagate. Iring uratiang I Lubdhaka janma biasa, wong pretakjana, manawita pateh
ring iraga lan ida dane sareng sami.
Elingang I Lubdhaka magenah ring alas gunung, napike sane prasida kagarap, kangge
nyambung kahuripan pianak somahipune ? Yen uratiang wantah ipun nglaksanayang
swadharma, duaning ipun sane kandelang ngruruh pangupajiwa, kangge nglanturang
kahuripanne, wantah majalaran maboros. Kadadosan ipun I Lubdhaka satya ring Swadharma,
tur punika sane kalaksanayang kantos ipun padem. Tur ipun sampun nerima pikolih karman
ipun, nanging sangkaning Satya lan Swadharma, mapiranti antuk brata Siwaratri, ipun polih
swarga. Tur I Lubdhaka mapainget ring iraga sareng sami, mungguing kautaman brata
Siwaratrine.
Nanging yening ruruh ring sajeroning tetujon hidup i manusa, sane kabaos Catur
Purusartha,Dharma, Artha, Kama lan Moksa. Kasinahanne Dharma pinaka dasar angge
ngruruh artha, kama, pamekas moksa. Artha lan kama yang tan padasar Dharma, kabaos
nirdon. Punika duaning dharma, artha, kama patut pisan margiang becik-becik ring jagate,
sane angge piranti nyujur Moksa.
Raris wenten ring pambiaran maosang brata Siwa Ratri, wantah pinaka : Malam Peleburan
Dosa. Indike punika patut rerehang pamargi pamatut, mangdane nenten ngirangang unteng
sukseman Siwaratrine.
Malih iring titiang ida dane mikayunin, Satua Lubdhaka (Siwaratri Kalpa), sane kekawi olih
Mpu Tanakung, sane banget wenten sangketannyane ring Rarahinan Siwa Ratri rawuhing
bebratannyane. Raris wetu pitaken : Sirake Mpu Tanakung punika ? Yening rereh
suksemannyane wantah ida sang maraga suci, sane sampun prasida mitetang indriya, tur
prasida amor ring sangkan paran. Mpu mateges sang maraga suci; tan mateges nenten; kung
mateges indria utawi smara.
Raris malih wetu pitaken, napike wantah I Lubdhaka sane maboros, napike nenten Ida Mpu
Tanakung, sane dados pratiwimba dados juru boros ? Ring satuane sane kaborosin beburon
sane mageng. Napike sukseman beburonne punika ? Indike punika iring titiang sareng sami
mikayunin.
Ring satuane kabaosang I Lubdhaka boya ja janma sane nandang dosa, nanging ipun wantah
mawak papa. Napike papane punika ? Taler wenten anak maosang, iraga sareng sami puniki
wantah juru boros ring jagate , manut swagina lan swadharma soang-soang. Wenten sane
morosin Dharma, wenten sane morosin Artha, Kama. Wenten sane urati morosin ajeng-

ajengan, wenten sane morosin pangaweruh, wenten sane morosin smara, wenten sane
morosin kawisesan, tur sane lianan. Manawita iraga puniki Lubdhaka-Lubdhaka sane kantun
kapetengan, raris nunas galang ring rahina mangkin nemonin Siwaratri.
Iring titiang malih mapikayun, uripe puniki waluya sekadi magenah ring gedonge sane
mauneb, sinah peteng dedet, asapunapi antuk mangda mikolihang galang ? Iring titiang
rawuh ring dwarane, getok-getok saking tengah, mangdane prasida dwarane mampakang,
sinah prasida manggihin galang. Napi suksemanne punika ?
Iring uratiang malih sane kaborosin wantah buron sane ageng, sirake sinengguh buron sane
ageng? Nenten seos Sanghyang Pasupati dewaning beburon, sirake sane nenten mapikayun
nyujur Sanghyang Pasupati/Sanghyang Widhi ?
Inggih ngiring cutetang, laksanayang yogane sekadi I Lubdhaka ring rahina Siwaratrine
puniki, mangda mikolihang tetujon sane pamekas.
Sakweh ning papanika sang yogiswara, lawan iking wasana kabeh, yateka tinunwan de
bhatara Siwagni, ri huwusnya hilang ikang karmawasana, tamolah alanggeng samadhinira,
tan molah bhatara ri sira yan mangkana, ya ta matangnyan cintamani sira, asing sakaharep
nira teka,, sakahyun ira dadi, ndah wyaktinya kapanggih ikang kasteswaryan de nira
(Sahananing kapapan sang yogiswara rawuh ring karma wesana sami, sinah ical, kabasmi
olih Ida Sanghyang Siwagni, wantah langgeng samadhin idane nenten pisan obah, yening
sampun prasida punika, napi sane kapikayun pacing rawuh, napi sakaluire kapanggih, sinah
pacang manggihang kadegdegan).
Wenten pitutur Sanghyang Siwa, ring kaluihan Siwaratrine :
Sapapa niki nasa de niking atanghi manuju siwaratri kottama, sapapa nika sirna de nikang
phalaning brata winuwusakenku tan salah
Sahananing papane, kasengsaranne punika lebur sirna, sangkaning majagra (magadang)
ring rahina siwaratri sane utama, sakancanne punika sirna sangkaning brata sane sampun
kajantenang, sinah nenten iwang
Ida dane sareng sami sane wangiang titiang.
Napi sane atur uningayang titiang di wawu, yening rereh malih daging kasuksmanne,
kasinahan akeh sane kantun singid. Yadiastun asapunika, iring titiang ida dane mapikayun,
makadi :
Kawi lan Wiku; Aturu lan Atutur; Papa lan Tapa; Yama lan Maya; Pasu lan Pasa; Indra lan
Indria; Mona lan Moni, Jagra lan Lupa; Brata lan Indria.
Kawi mapiteges sang pangripta/pengarang. Mahakawi, pangawi sane wikan. Ring Kakawin
Astiakayana, wenten kabaos : mangken phalguna masa kepwan ing ulah kapetengan i
hatingku tan sipi, . de nini rajah tamah pwa wreddhya, yan tan sang wiku siddhawakya
kadi landep ing isu rasaning manah licin.

Maka pralambang sang Kawi mabinayan ring sang Wiku. Di asapunapine Wiku lan Kawi
maraga tunggal. Wenten sang Wiku taler ida maraga sang Kawi, punika taler wenten sang
Kawi dados Wiku, sering kabaos Kawi Wiku.
Manut ucap ring ajeng, Sang Kawi kabaos ri kala sasih Kapat, wantah sang Kawi prasida
ngamedalang daging pikayun, mawetu Kakawian sane mabuat, punika sane
kabaosAmretamasa. Yening ri kala jagat gulem peteng ri kala sasih Kepitu lan Kawelu,
hujanne tedun, ri kala punika Ida Sang Wiku tedun mapica ajah-ajah, maka panuntun nyujur
sane galang. Punika maka piteket ring rarahina Siwaratri. Asapunapi Ida Mpu Tanakung ?
Aturu lan Atutur, aturu tegesnya sirep; atutur tegesnyane eling. Kruna eling taler marti smreti,
lan kruna atutur ring Kakawin Siwaratri kabaos atanghi, sane madruwe kasuksman pateh.
Ring Pustaka Wrehaspati Tattwa kabaos ri kala bebabaosan Bhagawan Wrehaspati ring
Bhatara Iswara, irika wenten kabaos indik turu, lupa lan papa
.apan jatinikang mamangan menak turunya, ikang turu magawe lupaning atma, lupa
pweka ng inabhyasanya, gatinya de nikang wuk turu, ya ta matangnyan dadi pasu
Sang sane seneng oneng ngulurin indria ring ajeng-ajengan, sinah leplep sirepnyane,
sangkaning sirepe punika mawetu sang atma lupa (tan eling) ring kasujatinne, sang sane
setata sirep kewanten pacang numadi dados beburon.
Sapunika taler pablibagan olih Ida Bhagawan Wrehaspati :
ndya teka luputa ring papa, matangnyan lepasa sangkeng naraka .
Asapunapi antuk mangdane prasida lepas sakeng papa, sinah pacang lepas sakeng papa
naraka ?
Kacawis olih Sanghyang Iswara :
..yan matutur ikang atma ri jatinya, irika ta yan alilang, sang atma juga humidepa
saka sukha duhkhaning sarira .
Yening sampun Sanghyang Atma eling ring kasujatiaane, pikayunne dados ening suci,
duaning wantah Sanghyang Atma sane prasidha uning ring suka duka ring sajeroning kayun.
Ring Kakawin Arjuna Wiwaha, wenten kabaos amuter tutur pinahayu
Papa lan Tapa, mateges sapasira ugi sane kantun kaiket antuk indria, tan menget ri kajatinya.
Sane angge mucehang punika wantah Tapa, umeret ikang indria, ngubda wisayan indriane
antuk sane mawasta Tapa Brata. Brata utawi wrata, sinalih tunggil ajah-ajahan agama Hindu
sane mabuat, punika duaning ida sang Wiku kabaos Wrati/Brati, sang sane prasida
ngamargiang Brata (Wrati Sasana). Kruna brata mapaiketan pisan ring kruna Tapa sampun
ayasa angrencem tapa mwang brata, amangun tapabrata padha gong yoga.
Yama lan Maya, Yama inggih punika bhisekan ida Sanghyang Widhi, maka panepas
sahananing karma ring Swargaloka. Maya punikapikobet siluman sange ngiket ipun manusa.

Sapasira sane kaiket antuk Maya sinah pacang kakenen pikolih karma olih Hyang Yama.
Elingang atman sang Lubhdaka kasingse olih Yamabala.
Pasu lan Pasa, pasu mateges beburon lan pasa mateges tali. Lalu ada kata Pasupati, bhisekan
Ida Sanghyang Siwa utawi Rudra, sane maka senjatanida Pasuyuddha (ri kala ngarepin sang
Arjuna), sane pinaka panugrahan Hyang Siwa ring Arjuna, pinaka Pasupati
Astra. Elingang asapunapi pamargin Sang Arjuna ri kala maperang tanding sareng Hyang
Siwa Rudra.
Anakku huwus katon abhimananta temunta kabeh, hana panugrahangku cadusakti winimba
sara, pasupati sastrakastu pangarannya nihan wulati.
Suksmanuipun, sahananing manah sane maka pasu/kala/indria, patut kalepas tali
panegulannya (pasa), wawu prasidha nincap kasucian, mapanggih lawan Hyang Siwa.
Manusa sane prasida lepas (pasa) sane marupa pasu, punika maka pralambang polih
panugrahan Pasupati. Pasu Pasa Pasayuddha Pasupati.
Indra lan Indria, elingang asapunapi gegodan Hyang Indra ring ring Sang Arjuna. Ring
tepengan Siwaratri, Lubdhaka sane prasida nglaksana Japa (metik don bila), Tapa, Brata,
Yoga lan Samadhi, kapungkuran prasida molih Siwaloka.
Mona lan Moni, Mona mateges meneng tan mabebaosan. Muni, sang maraga suci
(Elingang satua ring Adi Parwa, Sang Parikesit seda, sangkaning duka ring Muni sane Mona).
Jagra lan Lupa, Jagra, eling sang sane tan eling kabaos lupa.
Inggih ida dane sareng sami, kasuksman Siwaratine punika makelingang mangdane iraga
prasada eling/menget/jagra, maduluran antuk Mona lan Upawasa.
Inggih asapunika jagra winungun titiang ring rahina Siwaratrine puniki, kirang langkung
titiang banget nunas pangampura.
Puput.
OM Santih Santih Santih OM

Dharma Wacana - Ngelaksanayang


Tri Kaya Parisudha
Ini Dharma Wacana Bahasa Bali yang saya buat :)

Bahasa Bali
Om Swastyastu,
Bapak/Ibu Guru sane wangiang titiang, Ida dane sareng sami sane
dahat suksmayan titiang. Kaping ajeng ngiring iraga sareng sami ngaturang
pangayubagia ring Ida Parama Kawi, Ida Sang Hyang Widhi Wasa, saantukan ring
keledangan lan wara nugraha Ida, Ida dane prasida rauh ring galah sane becik
puniki. Ri kalane puniki, titiang pacang ngaturang dharma wacana indik
Ngelaksanayang Tri Kaya Parisudha
Ida dane sane wangiang titiang,
Tri Kaya Parisudha inggih punika ajahan kebenaran Agama Hindu. Tri
Kaya Parisudha ngawit saking semboyan dharma sane mamunyi : paropakaran
punya ya, papaya, para piadanam tegesipun Tri Kaya Parisudha kawangun
antuk tiga kruna, kapertama Tri tegesnyane tiga, Kaya tegesipun gerak utawi
perbuatan lan Parisudha sane mateges suci. Tri Kaya Parisudha tegesipun tiga
gerak utawi perbuatan sane musti kasuciang.
Ring kalpa puniki meweh pisan iraga nemu manusa sane berbudi pekerti luhur,
mawinan irika iraga sareng sami musti menanamkan ajaran ajaran kebaikan
ring semeton irage sareng sami. Uning iraga yening Tri Kaya Parisudha inggih
punika tiga perbuatan sane becik, ring ajaran puniki wantah mrasidayang
anggen pedoman iraga sareng sami rikala melajahin napi arti kebaikan mangda
mencapai tetujon Agama Hindu inggih punika Moksa .
Tri Kaya Parisudha, wenten tiga bagian inggih punika, Kayika
Parisudha, tegesipun perbuatan utawi laksana sane becik. Conto nyane inggih
punika nenten menyiksa utawi membunuh makhluk lain. Wacika Parisudha,
tegesipun perkataan sane becik. Umpami, nenten ingkar ring satya utawi
ucapan, nenten nguluk uluk . Manacika Parisudha, tegesipun pikiran sane becik.
Conto nenten ingkar ring Karma Phala.

Yening iraga sareng sami makarya perbuatan sane jahat wantah


hasil sane katerima sami buruk, sebaliknya yening iraga makarya
perbuatan sane bacik wantah hasilnyane sami becik sakadisemboyan
sane mamunyi:
Ala ulah ala tinemu : perbuatan buruk hasilnya sami buruk
Ayu pikardi ayu pinanggih : perbuatan sane becik hailnya sami becik.

Ainggih kadi asapunika dharma wacana sane prasida aturin titiang


ring galahe sane becik puniki. Titiang nunas pengampura lan nenten titiang
ngaturang suksmaning ring manah. Pinaka pamuput atur, pinih untat sineb
titiang antuk Parama Shanti,

OM Shanti Shanti Shanti OM

Вам также может понравиться