H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

BI THU HOCH MN VN HA TRONG TH GII

NG I
Ging vin:ng Th Kim Oanh
Ni dung yu cu:Tm hiu v o Cao i di gc nhn vn ha ng i.L
gii ti sao o Cao i ch xut hin Nam B?Gi l o Cao i c ng
hay khng? Ti sao?
1/Tm hiu khi qut v o Cao i(Caodaisme)
o Cao i l mt tn gio c thnh lp Vit Nam vo u th k XX, nm
1926. Tn gi Cao i theo ngha en ch "mt ni cao", ngha bng l ni cao nht,
Thng ng tr; cng l danh xng rt gn ca Thng trong tn gio Cao
i, vn c danh xng y l Cao i Tin ng i B Tt Ma Ha Tt. t lng
tn knh, mt s cc tn Cao i thng gi tn gio ca mnh l o Tri.
Tn Cao i tin rng Thng l ng sng lp ra cc tn gio v c v tr ny.
Tt c gio l, h thng biu tng v t chc u c "c Cao i" trc tip ch
nh. V o Cao i chnh l c Thng trc tip khai sng thng qua C bt
cho cc tn vi nhim v i o Tam K Ph , c ngha l Nn o ln ph
ln th Ba.
Cao i l mt tn gio mi, c tnh dung hp cc tn gio ln m ch yu l Pht
gio, o gio, Nho gio, Hi gio v C c gio. Cc tn thi hnh nhng gio
iu ca o nh khng st sinh, sng lng thin, ha ng, lm lnh lnh d, gip
xung quanh, cu nguyn, th cng t tin, v thc hnh tnh yu thng vn loi qua
vic n chay vi mc tiu ti thiu l em s hnh phc n cho mi ngi, a mi
ngi v vi Thng ni Thin gii v mc tiu ti thng l a vn loi thot
khi vng lun hi.Tuy c khai sinh chnh thc vo nm 1926, c ngun ni rng o
Cao i vo m Ging Sinh nm 1925 trong lc tnh trng nc Vit Nam ang rt
hn n.Cao i nhanh chng pht trin v quy m v s lng tn . Theo thng tin
ca Ban Tn gio Chnh ph Vit Nam, dn thng k nm 2010 ca cc t chc Cao
i th c khong hn 2,4 triu tn , cn theo Thng k ca Tng cc thng k Vit
Nam cng trong nm 2009 th s ngi t xem mnh l tn Cao i ti Vit Nam l
807.915 ngi, cng c ngun ghi hn 5 triu. V mt t chc o Cao i c trn 1
1

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

vn chc sc, gn 3 vn chc vic vi 958 t chc H o c s c cng nhn. Trn

ton quc c 35/38 tnh thnh o Cao i hot ng vi 65 Ban i din, 1.290 c s
th t (hng nm c khong 4 nghn tn mi nhp mn vo o Cao i). Ngoi ra,
c khong 30.000 tn na sng Hoa K, Chu u v c. Theo trang thng tin v
truyn gio Cao i hi ngoi, s tn Cao i l khong 5 triu Gio l c bn.
(Wikipedia)

o Cao i th Thin Nhn, Thin Nhn l Mt Tri, th Thin Nhn tc l th

Tri.
Th Thin Nhn mang ngha i ng, bt c dn tc no cng c th v
Thin Nhn th m khng c s phn bit chng tc, mu da.
V mt con Mt th, m khng v 2 con Mt (mt cp) l bi v 1 l s khi
thy ca Cn khn V tr v vn vt: 1 sinh 2, 2 sinh
3, 3 sinh vn vt; tc l Nht bn tn Vn th, Vn th
qui Nht bn. Cho nn, s 1 l gc, li l s Dng,
m c Ch Tn lm Ch Dng Quang, s 1 cng
ch ngi Thi Cc, l ngi c nht trong Cn Khn
V tr.
V con mt bn Tri th, m khng v con
mt bn Phi, bi v bn Tri thuc v Dng, bn
Phi thuc v m, nn khi vo Thnh Tht qu cng
c Ch Tn, phi Nam qu bn Tri ca c Ch
Tn; phi N qu bn Phi ca c Ch Tn (Nam t
N hu). Cho nn th con mt tri l mun ni n
c Thng .
Thin Nhn l biu tng nhc nh tnh "yu thng" di nh mt ca ng to
ha chng sinh bnh ng, tt c u c nhn n Tri khng c phn bit.
Vic th Thin Nhn c ngha rt quan trng vi ngi tn Cao i, nhc
nh tn rng mi c ch, hnh ng lun c Thng soi xt; Thin Nhn gip
ngi tn Cao i nhn c Thn ca c Ch Tn khi chm ch nhn Thin Nhn
trong lc tng kinh v ngi tu luyn nh Thn, Thn s kt hp vi Tinh v Kh
trong bn thn mi ngi thnh Tam Bu.

2/S ra i ca o Cao i
2

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

o Cao i l tn gi tt ca mt tn gio bn a Vit Nam, c tn y l i

o Tam k Ph . o Cao i ra i vo m Noel nm 1925 trong bi cnh cch
mng nc ta ang b khng hong v ng li v lc lng lnh o, cn chnh sch
cai tr thc dn Php ang y nng dn Nam B vo con ng cng khng li thot,
trong khi cc tn gio khc dn dn b mt uy tn. cn l h qu trc tip v in
hnh ca t tng Tam gio ng nguyn (Pht Lo Nho), l s ha nhp gia
tro lu Thn linh hc mt hnh thc m tn ca dn phng Ty vi tc cu hn,
cu tin ca ngi Vit trong nhng nm 1924 1926, to nn phong tro cu c
chp bt (gi tt l c bt), kh si ni vng Nam B. Nhu cu lc by gi ca nhn
dn Nam b l mun c mt tn gio mi ph hp vi tm trng ca h v o Cao i
ra i p ng c vn t tng tnh cm v tn gio ca nng dn ni y. V
l ngay lp tc o Cao i c ng o qun chng n nhn v c thng c
Nam K ng vo thng 10 nm 1926. o Cao i do mt s ngi thuc tng lp
trn (t sn, a ch, tiu t sn), cng chc ch trng, ban u vn l mt tro lu
chnh tr vi mc ch thnh lp o tp hp lc lng qun chng m ch yu l
nng dn chng li s k th, bc lt, chn p ca thc dn Php. Song sau tro lu
ny nhanh chng tr thnh mt tn gio ln ti Nam b cho n tn ngy nay.
y cng l mt trong nhng l do o Cao i tp trung nhiu nht Nam B.
3/Gio l c bn ca o Cao i
Ni dung gio l ca o Cao i l s vay mn, chp v, kt hp, nho trn
cc gio l ca cc tn gio c t c ch kim, t ng sang ty.
Tn ch Cao i l "Tam gio quy nguyn, ng chi phc nht". Tam gio tc l Tam
gio o gm: Pht gio Lo gio Nho gio.
Tam gio quy nguyn: i o Tam K Ph xy dng mt nn gio l
ton din tc l gio l i o trn nn tng tng hp gio l Tam gio o.
Bi v Tam gio c kh nng xy dng con ngi chn chnh, x hi an lc
(Nho gio), dy con ngi bit tu dng th xc v tinh thn sng thung
dung t ti (Lo gio), v gii kh (Pht gio). Do tn ch "Tam gio quy
nguyn" l ng li thc hin mc ch "Th o i ng, Thin o gii
thot".
Ng chi phc nht: tc Nhn o, Thn o, Thnh o, Tin o, Pht o
phc nht. l ng li tu hnh tun t nh ln nm nc thang. Phc nht
c ngha l thng nht thnh mt h thng b sung cho nhau, hip thnh o
3

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

php nht qun hu a ngi tu t n mc ch. Tm li, tn ch ca o

Cao i l ng li tng hp nht qun cu cnh hon thin v gii thot
nhn sinh ca vn gio. Song song vi tn ch "Tam gio quy nguyn ng chi
phc nht", Cao i cn nu ln tinh thn "vn gio nht l".
Qua tiu ng ny, Cao i cng nhn mc ch cu cnh ca tt c tn gio chn
chnh c cng mt chn l l hng dn con ngi sng c o c, hon thin ha bn
thn, hon thin ha x hi v gii thot linh hn.
T Cao i ch trng tn trng tn ngng ca mi tn gio v nu ln nguyn
l chung ca mi nn gio l tc l gio l i o kh d gic ng nhn loi ton cu.
Gio l Cao i xy dng da trn hai nguyn l cn bn l:
1. Thin a vn vt ng nht th: Tri t vn vt c cng mt bn th
2. Nht bn tn vn th, vn th quy nht bn: Mt gc phn tn ra vn hnh
thc (sai bit), vn hnh thc (sai bit) quay v mt gc
T nguyn l th nht, gio l Cao i quan nim Tri v Ngi c cng bn th,
c th tng thng tng ng v hp nht c. K n chng sanh cng ng bn th
nn phi thng yu nhau, nht l gia ngi vi ngi phi xem nhau nh anh em mt
Cha, t phi thc hin mc ch i ng nhn loi.
T nguyn l th hai, gio l Cao i quan nim v tr l mt trng tin ha c
khi im t bn th i Linh Quang, tc Thng , phng pht cc im linh quang
tim tng trong vn loi tin ha t khong sn, n tho mc, th cm, n con
ngi. Ri t con ngi n cc bc Thing ling Thn Thnh Tin Pht tr v hp
nht vi Thng .
Do cu cnh ca con ngi l tin ha tr v vi Thng , tc ngun gc ca
mnh m cng l ca v tr. Mun th, con ngi phi bit tu cng lp c hon ho
ha bn thn n mc ch chn ch thin. Gio l Cao i gi l "Phn bn hon
nguyn".
4

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

Gio l ca o Cao i c bit quan tm v cao tnh thing ling huyn diu
ca c bt, coi l linh hn ca o.

4/L do o Cao i tp trung Nam B

- phn S ra i ca o Cao i,c cp n nguyn nhn ra i ca o Cao
i l do tnh hinh chnh tr Nam B lc by gi v cc tn gio khc dn b mt uy
tn. Nhu cu lc by gi ca nhn dn Nam b l mun c mt tn gio mi ph hp
vi tm trng ca h v o Cao i ra i p ng c vn t tng tnh cm
v tn gio ca nng dn ni y.
- C th hn,chng ta t ra cu hi: Ti sao o Cao i ra i v nhanh chng
ln mnh min Nam m khng phi l vng min khc?
Theo Thch Phng, c tnh vn ha ni tri ca Nam K l: ci m trong giao
lu, nhy bn vi ci mi; thm nhun mt tinh thn dn ch, bnh ng; nhn ngha,
bao dung; khng chu g b trong nhng khun mu phong kin cng ngc . Vy, phi
chng nhng c tnh khin cho ngi Nam K sm d dng chp nhn c o
Cao i, cho d tn gio mi ny c nhiu khc l hn cc tn gio sn c t xa.
Ngoi ra, cng cn thy rng nhng iu kin thin nhin c th ca Nam K
khng th khng tc ng v li du n m nt trong i sng vt cht, tinh thn v
tm linh ca ngi dn Nam K. Trn Th Thu Lng v V Thnh Phng thy rng:
Trong bi cnh m nhng tn gio ln ca th gii khng c iu kin gy nh
hng mnh th mnh t Nam B [Nam K] th k XVIII-XIX (thm ch l c khi
sang th k XX) l ni thun li cho cc tn gio a phng c iu kin ny sinh...
Do , kho st s ra i v pht trin ca o Cao i Nam K, ngi nghin
cu cng cn quan tm tm hiu bi cnh t nc, con ngi sinh thnh v dng
nui s trng tn, pht trin ca o Cao i, mt tn gio bn a. Bc u tm hiu
tin vn ha m o Cao i Nam K, ti tm xt n nm vn sau:
a l thin nhin Nam K
Lng Nam K

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

Tnh a dn tc v a tn ngng ca Nam K

C tnh ngi Nam K
Nhu cu tm linh ngi Nam K
(Ngun:L Anh Dng)

Lc u,khi mi ra i th o Cao i ch xut hin Nam B nhng n nm

1937, Gio tng Nguyn Ngc Tng ch thn i m o ti min Trung v min Bc,
cng i vi Gio tng c Thanh ng T Vn Pho.Lc u th triu nh Hu
khng chp thun cho o Cao i hot ng nhng n ngy 8
thng 4 nm Mu Dn,o Cao i cng khai nn o min
Trung, din ra i l Khnh thnh Thnh Tht Trung Thnh (Ngun: Tp ch Cao i s
01/2009). Nm

1939,o Cao i bt u c s ch v thu ht tn min Bc v

sau cng c Thnh Tht Cao i th H Ni.

(ngun:http://btgcp.gov.vn/Plus.aspx/vi/News/38/0/162/0/8236/Thanh_that_Cao_dai_Thu_do_ha_Noi_noi_khoi_ng
uon_hoat_dong_giao_luu_hanh_dao_cua_dao_Cao_dai_hien_nay)

5/o Cao i di gc nhn ca vn ha ng i

Di gc nhn vn ho th o Cao i l mt tn gio mang cc gi tr vn ha
c trng ca c dn Nam B. Trong c 9 c im ca o Cao i c biu hin
qua cc gi tr c th l: tnh ton cu trong tn gio, tnh trit l v quan im vn gio
nht l, tnh trit hc trong nhn sinh quan, tnh vn minh trong nghi l, tnh chung thy
trong gia nh, tnh dn ch trong sinh hot, tnh dn tc trong l nhc, tnh vn ha vt
th trong kin trc, tnh truyn thng trong vic nhp th phng s nhn sinh.
o Cao i l mt tn gio tin b, vn minh. Trong sinh hot cng l khng
dng xa x, ch dng ton mu trng. Vic cng t vong linh ti cc n l dng
ton chay. L cu siu vong linh cho ngi tn Cao i quy v t tun cu n
i tng (581 ngy) l mn tang. o Cao i khng m tn d oan, cm k vic
dng bi ton, ng ct, git sinh vt t l, khng dng vng m. dng ln c Ch
Tn lng tn thnh, ngi o Cao i dng tam bu l ba mn qu bu nht ca con
6

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

ngi gm tinh kh thn qua ba th: bng ru tr. Bng (hoa) tng trng cho hnh th
hu vi (th xc) tc l Tinh.
o Cao i cao tnh chung thy ca con ngi trong cuc sng gia nh, mi
ngi ch mt v mt chng. Khi tr thnh chc sc th lut o quy nh Cm v
chng b nhau nn chc sc o Cao i thng thy chung vi gia nh. Mt khc,
o Cao i khuyn ngi i tu lm iu c ch cho gia nh, x hi, tr thnh
ngi hiu l i, l o, hc li sng o c trong sng, tin b, vn minh, khng lm
hi n gia nh lm cho v chng ly tn, chia la. Tn lut ca o Cao i quy nh:
"Cm ngi trong o, t ngy ban hnh lut ny v sau, khng c ci hu thip.
Ri c chch l gia ng th c chp ni, V chng ngi o khng c
b nhau.
o Cao i cn to ra nt vn ho vt cht c o. Kin trc To thnh Ty
Ninh v cc Thnh tht Cao i vi hai lu chung trng, c tam i (Bt qut i, Cu
trng i, Hip thin i) cng mu sc, trang tr hoa vn kt hp gia truyn thng dn
tc v nt hin i tr thnh mt b phn trong cu trc vn ho Nam B, em li
bn sc ring ca tn gio ra i ti Vit Nam. Ngi Cao i n mc theo truyn
thng ngi Vit Nam, khn ng mu en, o di truyn thng mu trng, nam ru
tc.
6/ Gi l o Cao i c ng khng?Ti sao?
- Theo thi quen, ngi ta c nhiu tiu chun gi tn mt tn gio, mt chi
nhnh hay mt tng phi.
Cch th nht l gi theo tn v gio t, hay v khi xng ra gio phi. V d:
Khng gio, Lo gio, Pht gio, o Mahmt (Mohammed), o Luther, o Calvin,
v.v
Cch th hai l gi tn theo i tng. o th v no th gi theo tn v . V d:
o Blamn, o Siva, o Pht, o Cao i, Thn o, o Thin Cha, v.v
-Trong ting Hn,o c ngha l con ng,cn c ngha l hc thuyt,l nguyn
l sng,l qui phm o c,l lun l,c khi mang tnh trit hc, li va c ngha l
nguyn l iu ha v tr, thin a nhn. N c tnh cch thc hnh, c lin quan n
7

H tn:Nguyn Mai Bch NgnMssv:31502098

Lp:15030201

hnh vi, hnh kim, np sng, nh ngi ta ni: sng cho phi o. Da theo nh
ngha ny th gi Cao i l o cng c phn ng v n cao o c,hng con
ngi n ci thin,lng nhn i,n c gio l,c hc thuyt nhng c v nh ngha Cao
i l o th cha y v chnh xc lm.
- nh ngha mang tnh ph cp ca tn gio nu rng:Tn gio l s tha nhn v
tin rng c s hin hu ca nhng lc lng siu nhin,c quyn nng siu phm,chi
phi s phn con ngi,cng nh tin rng con ngi c linh hn tn ti vnh hng th
gii bn kia sau khi cht.V vy con ngi i n vic sng bi,th phng nhng lc
lng siu nhin,siu nhn v linh hn ngi cht mong nhn c s che ch cu
vt, c c cuc sng yn lnh ni trn th.Xt theo nh ngha ny th ta thy gi
Cao i l tn gio s chnh xc hn.
- Trong thc t th o Cao i c chia thnh nhiu chi phi, Cao i mi hai chi
phi l mt thut ng thng dng trong cc tn o Cao i thuc cc chi phi tr
Ta Thnh Ty Ninh, c dng ch ton th o Cao i khng phn bit tng
phi.