HIRURGIJA

1. RAZVITAK HIRURGIJE I ANESTEZIOLOGIJE

Hirurgija je medicinska grana koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem niza
oboljenja, povreda, uroenih i steenih anomalija. Lijeenje se vri operativnim i neoprativnim
metodama. Operativno lijeenje podrazumjeva zahvate koji se vre posebnim hirurkim
instrumentima u posebnim uslovima, sa ciljem uklanjanja uzroka bolesti, tj. patoloki
promjenjenog organa ili dijela tijela. Hirurgija je najstarija grana medicine.
Antisepsa je postupak kod kojeg se hemijskim sredstvima unitavaju svi oblici
mikroorganizama izuzev bakterijskih spora. Asepsa se postie tako to se instrumenti steriliu
a koa dezinfikuje. Postupci za aseptini rad su priprema hirurga i sestre (pranje i dezinfekcija
ruku, glava pokrivena kapom i maskom), priprema bolesnika (pranje i dezinfekcija koe u
operativnom podruju i upotreba sterilnih instrumenata i pribora). Dezinfekcija je postupak
kojim se mogu unititi svi oblici mikroorganizama izuzev bakterijskih spora. Antiseptici
sprijeavaju rast i razmnoavanje mikroorganizama. Sterilizacija je postupak pomou kojeg
unitavamo sve oblike mikroorgaizama i spora. Sterilisati se mogu instrumenti, tekuine, zavoji
ali ne i ivo tkivo, zato kou moemo samo dezinfikovati.
Antibiotici se u hirurgiji koriste kao nadopuna operativnog lijeenja jer ne mogu zamjeniti
asepsu, primarnu obradu rane, dreniranje apscesa i sl. Daju se u cilju lijeenja hirurke infekcije
i profilaktike primjene. Za veinu operacija se koristi transfuzija. Transfuzija krvi je postupak
u kojem se bolesnik lijei ljudskom krvlju ili preparatima prireenim iz ljudske krvi. Za
uspjenost hirurkog lijeenja vaan je i napredak anestezioloke nauke. Anestezija znai
gubitak osjeta, boli ili svijesti, pri emu se moe podrazumjevati samo gubitak osjeta boli ili
samo gubitak svijesti ili oboje.
2. USMJERENJA U HIRURGIJI
Usmjerenja u hirurgiju su: neurohirurgija, maksilofacijalna hirurgija, torakalna, kardijalna,
vaskularna, abdominalna, urologija, ortopedija, traumatologija, djeija hirurgija, plastinaestetska i rekonstruktivna, ratna hirurgija.
-Neurohirurgija je grana hirurgije koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem
bolesti, povreda, uroenih i steenih anomalija CNS-a, perifernog i autonomnog nervnog
sistema. To mogu biti edemi mozga, tumori mozga, intrakranijalna krvarenja itd.
-Maksilofacijalna hirurgija se bavi prouavanjem, dijagnostikom i hirurkim lijeenjem
bolesti, povreda, uroenih i steenih anomalija gornje vilice lica.
-Torakalna hirurgija je grana hirurgije koja se bavi prouavanjem, dijagnostikom i lijeenjem
bolesti, povreda, uroenih i steenih anomalija grudnog koa, pleure i plua. (tumori, upale
plua, tbc plua, zatim ozljede rebara-serijska fraktura, grudne kosti, pneumotorax-slobodni
zrak u pleuralnom prostoru, hematopneumotorax)
-Kardijalna hirurgija je grana hirurgije koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i
lijeenjem bolesti, povreda, uroenih i steenih anomalija srca, kao to su upala perikardaperikarditis, tumori srca, tamponada srca-kompresija miokarda.
-Vaskularna hirugija koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem bolesti,
povreda, uroenih i steenih anomalija krvnih sudova, kao to su akutno arterijsko zatvaranje
trombom, arterijske aneurizme, varikoziteti-proirenja vena.
-Abdominalna hirurgija koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem bolesti,
povreda, uroenih i steenih anomalija u abdomenu. Povrede mogu biti otvorene, zatvorene,
penetrantne-povreen peritoneum, nepenetrantne, perforantne-povrede upljih organa,
neperforantne, gastrointestinalna krvarenja, peritonitis-upala peritoneuma, ileus-prekid pasaa
u crijevima, akutni abdomen-akutna manifestacija nekog procesa u trbuhu koja zahtjeva hitnu
hirurku intervenciju.
-Urologija koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem bolesti, povreda,
uroenih i steenih anomalija bubrega, mokrane beike, uretera i uretre.
-Ortopedija je grana hirurgije koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem
bolesti, povreda, uroenih i steenih anomalija kotanog sistema.
-Traumatologija je grana hirurgije koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem
povreda kotanog sistema.
-Djeija hirurgija je grana hirurgije koja se bavi prouavanjem, dijagnosticiranjem i lijeenjem
bolesti, povreda, uroenih i steenih anomalija kod djece. To mogu biti uroene anomalije i
patoloka oboljenja.

-Plastina ili estetska i rekonstruktivna hirurgija je grana hirurgije koja se bavi estetskim
rjeavanjem pojedinih vanjskih nedostataka, pokrivanjem nedostaka koe i rekonstrukcijom
tetiva, nerava i krvnih sudova.
-Ratna hirurgija je hirurgija organizovana u ratnim uslovima.
3. HIRURGIJA U IZVANREDNIM USLOVIMA
U vanrednim situacijama vae posebni hirurki principi koji su prilagoeni situaciji. Karakterie
ih veliki broj onih kojima je potrebna hirurka intervencija u kratkom vremenskom periodu.
Osnovne radnje u zbrinjavanju su trijaa, evakuacija i lijeenje.
Trijaa je razvrstavanje povrijeenih ili oboljelih u grupe. To se sprovodi prema vrsti oboljenja ili
povrede, te prema hitnosti pomoi. Red hitnosti pruanja pomoi odreen trijaom garantuje
pruanje pomoi onome kome je u tom momentu najpotrebnija. U provoenju trijae vana su 3
kriterija: teina i vrsta povrede, vrsta i hitnost pruanja pomoi, nain i brzina evakuacije. Na
osnovu toga su odreena 3 reda hitnosti: I red-tu spadaju ranjenici kojima je neophodna
hirurka pomo, II red- tu spadaju ranjenici koji mogu saekati odloenu hirurku pomo i III redtu spadaju svi laki ranjenici.
Evakuacija je iznoenje i transport povrijeenih i oboljelih do sanitetskih etapa. Ona treba biti
bezbjedna, udobna, brza, kontinuirana i favorizovana u saobraaju.
Lijeenje povrijeenih-ratna rana je primarno inficirana, a pri upotrebi biolokog, hemijskog i
nuklearnog oruja i kontaminirana. Zbog ovoga je veoma vana primarna hirurka obrada rane,
po mogunosti u prvih 6 do 12h, treba biti potpomognuta antibioticima, kao i profilaksom protiv
tetanusa i gasne gangrene. U lijeenju povrijeenih u ratnim uslovima razlikujemo prvu pomo
koja se prua na mjestu povrijeivanja, opta medicinska pomo koja zahtjeva ljekarsku pomo,
hirurku pomo koja zahtjeva pomo hirurga. Primarna obrada rane je najvanija-6-8h a ako se
vri nakon 24h govorimo i primarnoj odloenoj obradi hirurke rane. Zatvaranje ratne rane moe
se obaviti primarnim avom-koji je strogo zabranjen izuzev u izuzetnim uslovima rane na licu,
grudnog koa, glave i trbuha, zglobova, primarnim odloenim avom koji se stavlja 4-7 dana po
primarnoj obradi rane i sekundarni av koji se stavlja 7 do 10 dana po primarnoj obradi a i
kasnije.
4. HIRURKI TIM
Osobe koje uestvuju u operativnom hirurkom lijeenju bolesnika ine hirurki tim. Na elu
hirurkog tima se nalazi ljekar-hirurg operator, koji je specijalizran za obavljanje operativnog
lijeenja. On je glavni, rukovodi prije, u toku i poslije operacije. On odreuje vrstu operativnog
zahvata, poloaj pacijenta za vrijeme operativnog zahvata, operativni pristup, vri izbor
hirurkog materijala (avni materijal, debljina materijala, vrste drenova, itd), uvodi neke vrste
lijekova tokom operativnog zahvata, davanje krvi, plazme ili infuzionih otopina, tokom
operativnog zahvata on samostalno odluuje a moe da se konsultuje i dogovara sa ostalim
lanovima hirurkog i anesteziolokog tima. Hirurgu operatoru pomau ljekari asistenti, to su
prvi, drugi asistent ili vie njih. Kod nekih oboljenja, radi breg operativnog zahvta, mogu da
rade 2 hirurka tima istovremeno.
5. HIRURKI BOLESNIK
Bolesnik kojem je potreban jedan od vidova hirurke pomoi je hirurki bolesnik. Hirurko
oboljenje najee karakterie nagli nastanak, to naroito vai za povrede a nagli nastanak
esto prati jaka bol. Medicinska sestra mora odmah prepoznati da li se radi o lakom ili tekom
hirurkom bolesniku o emu obavjetava ljekara. Ako se radi o tekom bolesniku, administracija
se moe provesti i kasnije, da se ne bi gubilo dragocjeno vrijeme. Meutim, ukoliko se radi o
hroninom hirurkom oboljenju koje ne zahtjeva hitnu hirurku intervenciju onda je neophodno
provesti administrativne mjere kao to identifikacija pacijenta, upis u protokol itd. Nakon toga,
slijedi sanitarna obrada pacijenta kao to je kupanje i presvlaenje pacijenta a ako se radi o
tekim bolesnicima oni su poteeni sanitarne obrade. Oni su poteeni i izvoenja raznih
pretraga. To su bolesnici kod kojih je neophodna neodlona hirurka intervencija u samom
prijemu kao to je zaustavljanje krvarenja, toaleta disajnih organa, guenja, komatozna stanja i
zato u prijemnoj hirurkoj ambulanti mora postojati pribor za urgentu reanimaciju, dakle aparat
za anesteziju i reanimaciju.
6. VRSTE ANESTEZIJE I NJIHOVE KOMPLIKACIJE

Anestezija znai gubitak osjeta boli ili svijesti ili oboje. Postupak kojim se postie anestezija je
uvijek reverzibilan proces, to znai da nakon prestanka djelovanja anestetika sve funkcije
nervnog tkiva moraju da se vrate na normalu.
Premedikacija je psihika i medikamentozna priprema bolesnika prije anestezije i operacije.
Medikamenti se daju najmanje pola sata prije operacije a njihova je svrha da se ublai osjeaj
straha, boli, da se smanji prag osjeta boli, da se smanji refleksna podraljivost, da se uklone
neeljeni uinci anestezije kao to je povraanje nakon narkoze i sl. Premedikacija je specifina
za svakog bolesnika a najee je to kombinacija analgetikog, narkotikog i sedativnog
djelovanja uz pridodat antisalivans koji smanjuje luenje pljuvanih lijezda. Sredstva za
premedikaciju su najee morfij, hipnotici uglavnom barbiturati, anksiolitici, antisalivans i
talamonal.
Procjena toka i dubine anestezije, po Gudelu:-stadij analgezije koji traje od trenutka
davanja lijeka do potpunog gubitka svijesti, stadij ekscitacije-dolo je do potpunog gubitka
svijesti, stadij prave hirurke narkoze, potpuna miina klonust pa se mora odravati dirigovano
disanje.
Postupci i metode opte anestezije: inhalaciona (otvorena metoda kapanjem, poluotvorena
metoda, poluzatvorena metoda, zatvorena metoda, endotrahealna anestezija), intravenoznadaje se direktno u krv, rektalna-uvoenje anestezije kroz rektum uljanom klizmom, primjenjuje
se samo kod djece.
Lokalna anestezija-prema djelovanju moe biti povrinska, infiltraciona-pod kou, provodna ili
regionalna -anestetik se aplicira direktno na odreeni ivac, spinalna, refrigacionapothlaivanjem. Za povrnu anesteziju se esto koristi kokain, tetrakain, xilokain, novokain itd.
7. TRANSFUZIJA KRVI
Transfuzija krvi je postupak u kojem se bolesnik lijei ljudskom krvlju ili preparatima
prireenim od ljudske krvi. Landstajner je otkrio prirodna antitijela anti A i anti B i nazvao ih je
izoaglutinima. Na osnovu toga, ljudi mogu imati 4 krvne grupe, A, B, AB i nulta. Krvna grupa
A sadri aglutinogen A, krvna grupa B sadri aglutinogen B, nulta ne sadri nijedan od
aglutinogena a krvna grupa AB sadri oba. Aglutinogeni su stalna svojstva koja se ne mjenjaju
tokom ivota. Nulta krvna grupa je univerzalni davalac, a AB krvna grupa je univerzalni
primalac. Landstajner i Vajner su takoer otkrili i rh faktor. Rh faktor ima viestruk znaaj, ako rh
- osoba primi krv od rh + osobe, kod prvog davanja nee doi do reakcije, zato to u krvi
primaoca jo nema rh antitijela. Ali rh- osoba moe samo jednom primiti rh+ krv. Ako je trudnica
rh- a dijete rh+ prva trudnoa e obino proi bez komplikacija, ali kod slijedeih trudnoa titar
rh antitijela raste to za posljedicu ima sve vee komplikacije djeteta pa ak i mrtvoroeno
dijete. Kod dijeteta sa eritroblastozom najbolja je terapija zamjena cjelokupne krvi.
Da bi se moglo pristupiti izvoenju transfuzije, sem odreivanja krvnih grupa i rh faktora,
potrebno je uiniti test kompaktibilnosti a on se izvodi mjeanjem seruma bolesnika i eritrocita
davaoca i to je tzv. velika ukrtena proba. Ako je test negativan moe se pristupiti izvoenju
transfuzije, ali uvedena je i tzv. bioloka proba a ona se sastoji u ubrizgavanju 10 ccm krvi u
venu primaoca nakon ega se prate eventualne reakcije.
Pacijentu se moe dati puna krv kada se nadoknauju svi kvantitativni i kvalitativni sastojci krvi,
koncentrirani elementi krvi kao to su eritromasa i trombocitna masa; plazma koja se koristi kao
svjea, smrznuta ili suha; frakcije plazme. Transfuzija je u sutini transplatacija krvi i moe se
obavljati direktno iz vene davaoca u venu primaoca, indirektno kada se daje u povrinske vene,
intraarteriska i kroz spongioznu kost.
Komplikacije su alergijske, pirogene, prekomjerno optereenje cirkulatornog aparata usljed
prekomjerne koliine i brzog davanja krvi i manifestuje se plunim edemom, hemolitike
reakcije koje nastaju zbog nepodudarnosti, bioloka kontaminacija usljed inficirane krvi, prijenos
bolesti na primaoca, zrana embolija, lokalne komplikacije-hematom, dermatitis, tromboflebitis.
8. NADOKNADA TEKUINE I ELEKTROLITA
Osnovni cilj parenteralne terapije tenostima kod hirurkih bolesnika je nadoknada gubitaka
tenosti i elektrolita. Gubici tenosti mogu biti renalni i ekstrarenalni. Renalni gubici tenosti
moraju se nadoknaditi paljivo imajui u vidu da bubrezi poslije povrede ili operacije ne izluuju
normalno vodu i natrij. Ekstrarenalni gubici su svi ostali gubici, preko koe i plua, znojenje i
disanje, prolivima, sondama itd. Ekstrarenalne gubitke treba nadoknaditi odmah po nastanku.
Smatra se da je bolje dati manje tenosti nego rizikovati optereenje vodom. Veoma je vano da

se eventualni deficiti vode i elektrolita nadoknade prije operativnog zahvata jer neka
abdominalna oboljenja su praena velikim gubicima plazme i tada je u porastu hematokritpostotak koncentracije eritrocita u krvi. Spoljanji gubici krvi u toku operacije se mogu
izraunati sa priblinom tanou. Gubitak 10 posto krvnog volumena kod pacijenta dobrog
opteg stanja se mora nadoknaditi krvlju. Gubitak 15 do 20 posto krvnog volumena bi trebalo
nadoknaditi. Kod svih velikih hirurkih zahvata potrebu za tenostima treba nadoknaditi
infuzijom balansiranog solnog rastvora i brzinu davanja tekuine treba prilagoditi stepenu
traume. Parenteralna terapija tenostima treba prije svega da zadovolji osnovne potrebe i da
nadoknadi nenormalne gubitke koji mogu nastati u postoperativnom toku.
9. ZATVORENA OZLJEDA, BLAST SINDROM, CHRUSH SINDROM
Pod povredom ili ozljedom podrazumjevamo tetni uinak sile, mehanike, termike, elektrine,
hemijske, radijacijske i sl. Danas se pojam povrede poistovjeuje sa pojmom traume. Sve
povrede dijelimo na vanjske i unutranje, tj. otvorene i zatvorene.
Zatvorene povrede najee nastaju kao rezultat traumatogenog djelovanja mehanike sile-to
su tupi i tvrdi predmeti, mehanika tijela. Razlikujemo 3 osnovna tipa zatvorenih povreda:
-potres je prolazno oteenje funkcije nekog organa ili dijela tijela, i to je reverzibilni proces, jer
e se poremeena funkcija ubrzo vratiti u normalno stanje, kao npr. potres mozga.
-nagnjeenje je ozljeda organa ili tkiva kod kojih je najee dolo do funkcionalnih i organskih
ireverzibilnih promjena. To je npr. kontuzija mozga, razdori unutranjih abdominalnih organa i sl.
-razdori su rastrgnua raznih slojeva tkiva u tjelesnim strukturama pod intaktnom koom kao
to su prelomi i sl.
Kra povrede su u sutini zatvorene povrede koje se javljaju pri masovnim zatrpavanjima
prilikom zemljotresa, bombardovanja, nesreama u rudnicima, saobraajnim nezgodama i sl.
Javlja kod osoba koje su due vrijeme bile izloene pritisku tako da je dolo do poremeaja
cirkulacije. Prvo dolazi do masovnog izliva plazme iz krvnih ila u tkiva i to stvara edem koji
raste, to dovodi do ishemije koja prelazi u potpunu anoksiju. Takvo stanje teko podnose
bubrezi i dolazi do anurije odnosno uremije. Kod ovih povreda postoje 3 faze: slobodni interval
koji traje nekoliko sati, kada nema nikakvih simptoma, prodromalna faza kada naglo otiu
ekstremiteti sa snienom temperaturom, padom krvnog pritiska i gubitkom pulsa, i trea je
razvijena slika kra povreda sa znacima oka, anurijom i uremijom. Povrijeeni ne smije hodati a
ekstremitet koji je bio pod ruevinom treba imobilizirati i zabranjena je primjena esmarhove
poveske. Neophodno je rastereenje cirkulacije i primjena antiok terapije sa nadoknadom
tenosti. Naalost uglavnom dolazi do amputacije ekstremiteta.
Blast povrede su oteenja dijelova tijela nastala neposrednim djelovanjem udara
eksplozivnog talasa, tako razlikujemo vazduni blast, vodeni i vrsti blast. Djelovanje zranog
blasta se oitava kompresijom i dekompresijom udarnog talasa. Najee dolazi do povrede
bubne opne, plua, pleure, preloma rebara, perforacije trbunih organa. Vodeni blast nastaje pri
eksploziji podvodnih mina i dolazi do perforacije upljih dijelova probavnih organa, rupture
parenhimskih organa sa intraabdominalnim krvarenjem. vrsti blast se prenosi preko krutih
tijela i najee stradaju kotani sistem i krvni sudovi.
10. OTVORENA OZLJEDA-VRSTE
Otvorene povrede nastaju najee djelovanjem mehanike sile, otre i tupe. Rana predstavlja
prekid kontinuiteta koe i potkonog tkiva, tj. zatitnog pokrovnog sloja, nastalog djelovanjem
spoljnih uticaja. Razlikujemo slijedee vrste rana: rezna ili sjekotina, ubodna rana koja moe lako
prei u probodnu ranu, razderotina, nagnjeene, ustrijelna rana koja moe prei u prostrijelnu
ranu i ima izlaznu ranu, explozivne rane, ugrizne rane, oguljotine, ogrebotine. Rane se dijele na
penetrantne gdje je oteen peritoneum i pleura i nepenetrantne. Penetrantne mogu biti
penetrantne perforantne i penetrantne neperforantne.
11. OBRADA I POVIJANJE RANE, ZACJELJIVANJE RANE
Postoje 4 faze zarastanja rane: eliminatio podrazumjeva ienje dijelova tkiva iz rane.
Granulatio je stvaranje mladog, vezivnog tkiva i u ovoj fazi se stiavaju upalni procesi nastali
kao reakcija organizma na povredu. Epitelisatio je stvaranje mladih epitelnih elija koje e
pokriti zametno tkivo rane. Epitelizacija je usporena ako je rana inficirana. Cikatrisatio je
zavrna faza zarastanja rane i tada se stvara cikatriks-oiljak. Postoje 2 tipa zarastanja rane:

elja organizma za to manjim oiljkom-sijene i hirurke rane i one koje za rezultat imaju
stvaranje velikog oiljka-to su nagnjene rane.
Komplikacije rane: -infekcija-svaka rana je samim inom nastanka primarno inficirana i za
razliku od sekundarne infekcija koja nastaje nepravinim zbrinjavanjem rane ili naknadnim
prodom mikroorganizama u ranu. -krvarenje je komplikacija svake rane koja nastaje razornim
djelovanjem mehanike sile. -bol je stalni pratilac kod ranjavanja a jaka bol dovodi do oka.
Razlikujemo zbrinjavanje rane u prvoj pomoi, privremeno zbrinjavanje i trajno
zbrinjavanje rane u okviru definitivnog hirurkog tretmana. 1. Postupak sa ranom na
nivou prve pomoi je zaustaviti krv. Nije dozvoljeno vaenje stranih tijela iz rane, dovoljno je
ranu prekriti sterilnom gazom i zavojem, ne stavljati lijekove,i sl. Kod penetrantnih rana nije
dozvoljeno vraati te organe u tjelesnu upljinu jer su mogu inficirati tjelesnu upljinu.
2. Definitivni hirurki tretman rane: trajno zbrinjavanje ima za cilj da otvorenu ranu pretvori u
zatvorenu, meutim, za to moraju biti ispunjeni uslovi: da od vremena nastanka rane nije prolo
vie od 6-8h i opsenost razornog uinka. U okviru definitivnog zbrinjavanja razlikujemo
postupke:
-primarna hirurka obrada rane se izvodi kod rane u okviru 6 do 8h, zaustavlja se krvarenje i
odstranjuju sva strana tijela. Stavlja se primarni hirurki av.
-sekundarna obrada se izvodi na ranama poslije 12h od nastanka a postupak je slian uz
neto tedljivije odstranjenje tkiva. Moraju se plasirati drenovi a kada se stia postojea infekcija
na ranu se plasira primarni odloeni av.
-postupak kod inficiranih rana-rane kod kojih je dolo do naknadne upale praene gnojenjem ne
smiju se zatvarati avom. One se izdano dreniraju, ako su ve ranije plasirani avovi treba ih
skinuti i ranu iroko otvoriti i ukljuiti adekvatne antibiotike. Kada se upala smiri, stavlja se
sekundarni av.
Kontrola obraene rane- Prilikom pregleda obraa se panja na temperaturu, bol, pogoranje
opteg stanja, posebno izluivanje iz rane. Kod pojave ovih simptoma treba skinuti zavoj i
pregledati ranu a ako nema ovih simptoma zavoj se ne skida jer to moe bespotrebno dovesti
do infekcije. Kod rane kod koje nema upale konci se skidaju sedmi ili osmi dan a na vratu i licu
trei ili etvrti dan.
Postupak sa inficiranim ranama: -otvoriti ranu-skinuti nekoliko konaca kako bi se omoguilo
istjecanje gnoja, po potrebi ranu izdano drenirati, ordinirati antibiotike po antibiogramu.
Inficirane rane previjati i vie puta dnevno i tako se stvara granulirana povrina.
12. OZLJEDE KOSTIJU, VRSTE, KOMPLIKACIJE, POSLJEDICE, OZLJEDE ZGLOBOVA,
IMOBILIZACIJA
Povrede ekstremiteta dijelimo na otvorene gdje je prekinut kontinuitet koe i zatvorene kod
kojih je dolo do povrede pojedinih struktura tkiva bez prekida kontinuiteta koe.
Frakture ili prelomi predstavljaju potpuni ili nepotpuni prekid cjelovitosti kosti i nastaju kao
rezultat djelovanja traume-traumatski prelomi i djelovanjem nekog patolokog faktora pa se
zovu patoloki ili spontani prelomi. Frakture se dijele na otvorene komplikovane prelome i
otvorene gdje je osim prekida cjelovitosti kosti nastupilo oteenje svih ostalih mekanih
struktura kosti, kao i koe. U odnosu na frakturnu liniju prelomi mogu biti popreni, spiralni, kosi,
kominutivni tj. sa vie ulomaka.
Komplikacije preloma su opte i lokalne. Lokalni su povrede krvnih sudova, ivaca, visceralnih
organa, kontrakture zglobova, patoloko zarastanje kosti, dekubitus i sl. Opte komplikacije su
ok, masna embolija, hipostatska pneumonija, tromboza, zarastanje preloma.
Lijeenje preloma zapoinje na nivou prve pomoi gdje se vri imobilizacija. Postupak kojim se
kotani fragmenti ine nepokretnima naziva se imobilizacija. Za standardnu imobilizaciju
najbolje slue zavoji, udlage i trougle marame. Definitivna ili terapijska imobilizacija je jedan od
temeljnih principa lijeenja preloma, definitivni hirurki tretman odvija se konzervativno i
operativno. Repozicijom se kotani ulomci dovode u korektan, anatomski i funkcionalni poloaj.
U okviru konzervativnog procesa, vri se manuelna repozicija i privremena ili trajna ekstenzija.
Ekstenzija se moe sprovesti plasiranjem igle ili eksera direktno u kost ili preko trake
leukoplasta. Drugi oblik definitivnog konzervativnog zbrinjavanja su gipsani zavoji i gipsana
longeta. Operativno lijeenje-osteosinteza moe biti ekstramedularna, cerkla tj. omotavanje
icom i intramedularna-Kinherov aval, Ruov aval, primarne i totalne proteze.
Uganue ili distorzija nastaju djelovanjem slabije sile gdje dolazi do rastrgnua zglobnih veza
ligamenata. Pritom moe doi do potpune rupture ligamenata. Lijeenje je u osnovi

konzervativno-gipsana imobilizacija dok potpuna ruptura ligamenata zahtjeva ivenje

ligamenata. Kod dejstva jae sile na zglob dolazi do iaenja. esto kod iaenja dolazi do
prsnua zglobne ahure sa pripadajuim ligamentima a nekad i do preloma kosti pa govorimo o
luksacionom prelomu. Luksacije mogu biti traumatske, patoloke i uroene. Lijeenje
podrazumjeva repoziciju. Ona se provodi konzervativno i operativno.
13. OZLJEDE GLAVE I MOZGA, ZATVORENE I OTVORENE KRANIOCEREBRALNE OZLJEDE,
POTRES MOZGA, KONTUZIJA MOZGA, KOMPRESIJA MOZGA, SUBDURALNI I
EPIDURALNI HEMATOM
Ozljede glave dijelimo na ozljede epikraniuma i kotane strukture, te povrede endokraniuma
mozga. Povrede glave se dijele na otvorene i zatvorene. Otvorene povrede su one gdje
imamo prekid kontinuiteta koe, a mogu biti povrne i duboke, takoer mogu biti penetrantne
ako je prodor zahvatio kotane strukture i duru mater, i nepentrantne ako je dura mater
intaktna.
Zatvorene povrede glave i mozga-kod ovih rana je ouvana cjelovitost koe, a ispod nje moe
biti povreda fascia, miia i kotanih struktura. Kotane povrede mogu biti frakture lobanjskog
krova, prelomi kostiju lica, prelomi baze lobanje.
Povrede mozga-najee nastaju dejstvom tupe sile izolovano ili u okviru politraume. Ovdje je
znaajno to to dolazi do poveanja volumena mase-edem mozga a kotani oklop ga sprijeava.
Rezultat je intrakranialna hipertenzija. Svi ovi poremeaji izazivaju glavobolju, bradikardiju,
povraanje, poremeaje svijesti i arini neuroloki ispad.
Zatvorene povrede mozga-potres mozga je prolazni funkcionalni poremeaj modanih
stanica. Za njega je karakteristino prolazno gubljenje svijesti, amnezija dogaaja koji je
prethodio nezgodi-retrogradna amnezija, povraanje, glavobolja, prolazni neuroloki ispadi.
-nagnjeenje mozga je tea povreda od potresa. Ovdje dolazi do nekroze modanih elija. Za
kontuziju mozga je karakteristina rana pojava neurolokih simptoma-paraliza jedne strane,
poremeaj u govoru, poremeaji svijesti itd. Kontuzija mozga moe biti praena i profuznim
krvarenjem. Kasne komplikacije kontuzije su absces mozga, meningitis, epilepsija, psihiki
poremeaji itd.
Modana krvarenja: -epiduralni hematom, subduralni hematom, subarahnoidalno krvarenje,
intracerebralno krvarenje je nakupljanje krvi u unutranjosti modane mase. Rijee je
traumatskog porijekla a ee se javlja uslijed prsnua krvnog suda i tako nastaje modana kap.
Forme poremeaja svijesti kod intrakranijalnog krvarenja su somnolencija-pospanost, sopornemir, slabija kontaktibilnost, tee buenje i koma-najtei ispad svijesti gdje je pacijent potpuno
bespomoan.
14. OZLJEDE KRALJENICE, IMOBILIZACIJA, TRANSPORT, KOMPLIKACIJE, POSLJEDICE
Povrede kimene modine se javljaju u vezi sa povredama kotanih struktura kimenog stuba.
Povrede kimene modine i kime dijelimo na otvorene i zatvorene. Otvorene se dijele na
penetrantne i nepenetrantne. Oteenja kime mogu biti potres, nagnjeenje, lateratio medule,
pritisak, potpuni ili djelimini prekid kimene modine. Isto tako i kod ovih povreda se mogu
javiti krvarenja-epiduralno,subduralno i subarahnoidalno. Kod sekcije kimene modine gube se
sve veze s viim centrima pa nastaje oduzetost-paraliza i gubitak svih refleksa ispod mjesta
presjeka, oduzetost svih kvaliteta osjeta, paraliza mokranog mjehura i rektuma, nestanak
funkcije polnih organa. Kod hemisekcije nastaje tzv. Braun-Sekardov sindrom-na strani
hemisekcije imamo potpunu motoriku oduzetost, paralizu vazomotora, oduzetost dubokog
senzibiliteta, te osjet topline-termanestezia. Kod lezije kimene modine, ako je presjek na
viem nivou, ispadi e biti vei i opseniji. Presjek u vratnom dijelu dovodi do oduzetosti svih
udova-kvadriplegija, a u slabinskom dijelu oduzetost donjih udova-paraplegija. Lijeenje
povrede kimene modine-u prvoj pomoi povrijeenog staviti na tvrdu podlogu, treba biti
paljiv i drati ga u ispruenom poloaju.
15. OZLJEDE THORAXA, ZATVORENE I OTVORENE OZLJEDE, PRELOMI STERNUMA I
REBARA, OZLJEDE PLUA, SRCA, VELIKIH KRVNIH ILA, PNEUMOTORAX,
HEMATOTORAX, PNEUMOMEDIJASTINUM, KOMPLIKACIJE, POSLJEDICE
Ozljede toraxa mogu biti povrinske i duboke-penetrantne i nepenetrantne u zavisnosti od toga
da li je ili nije oteena pleura. Zatvorene povrede su komotio torakis, kontusio torakis i
kompresio torakis. Prelom rebara predstavlja prekid kotanog kontinuiteta rebara. Simptomi su

bol, oteano disanje, hemoptoa, a prelom moe biti jednostruk ili dvostruk, moe biti prelom
jednog ili vie rebara-serijska fraktura. Kotani ulomci mogu povrijediti pleuru pa izazvati
pneumotoraks, ozljede plua, hemoragiju, plunu atelektazu. Pacijenta treba podsticati na
duboko disanje a kaalj ne suzbijati.
Prelom grudne kosti je u vidu napukline. Lijeenje je konzervativno i potrebno je uraditi RTG
sternuma kao i EKG jer su mogue smetnje od strane srca. Pneumotorax-nakupljanje zraka u
pleuralnom prostoru- dolazi do izjednaavanja sa atmosferskim pritiskom i na taj nain ugroava
se mehanizam disanja. Razlikuje se nekoliko tipova pneumotoraxa:-spontani-patoloki nastaje
kad prsne visceralna pleura zbog nekog patolokog procesa na pluima-tbc, -traumatski se
javlja kod povreda -arteficijalni pneumotorax se koristi kao terapijska metoda sa ciljem da se
izazove odgovarajui kolaps oboljelog dijela plua (kaverna TBC).
U odnosu na pritisak u upljini pneumotorax moe biti normantenzivan, hipotenzivan i
hipertenzivan. Ljekar mora uraditi punkciju i evakuaciju zraka. U okviru definitivnog zbrinjavanja
se vri torakalna punkcija a ukoliko nema rezultata torakotomija. Torakocenteza je postupak
kojim se pomou igle ulazi u pleuralni prostor i odstranjuje tekuina ili zrak. Provodi se po
strogim pravilima asepse, a igla se uvodi u meurebreni prostor uz gornji rub rebra.
16. OZLJEDE ABDOMENA, ZATVORENE, OTVORENE, OZLJEDE SLEZENE, JETRE, ELUCA,
CRIJEVA, OITA
Ozljede abdomena mogu biti otvorene gdje je naruen kontinuitet koe i potkoe i zatvorene
gdje je koa intaktna. Otvorene povrede abdomena mogu biti penetrantne i nepenetrantne. Korz
penetrantne rane mogu prolabirati trbuni organi i omentum. Penetrantne rane mogu biti
penetrantne perforantne i penetrantne neperforantne. Kod penetrantnih perforantnih rana dolo
je do ozljede upljeg organa, dok kod penetrantnih neperforantnih rana uplji organi su intaktni.
Povrede abdominalnih organa kod zatvorenih povreda mogu biti u vidu pukotina ili fisura i
rastrgnua abdominalnih organa kao kod slezene, jetre, mezenterijuma, dijafragme, eluca,
duodenuma, pankreasa, crijeva i bubrega. Pri perforaciji upljih organa razvija se upala
podtrbunice-peritonitis.
17. OZLJEDE BUBREGA, MOKRANOG MJEHURA, MOKRAOVODA
Ove povrede najee se javljaju u okviru politraume, naroito sa povredama grudnog koa i
abdomena. Simptomi su hematurija, bolovi u slabinama a kod laceracije bubrega brzo se
zapaaju znaci hemoragikog oka. Ozljede bubrega mogu biti zatvorene i otvorene. Postoje 3
ooblika rupture bubrega: vanjska nepotpuna koja zahvata samo bubrenu kapsulu i eventualno
sr. -unutranja nepotpuna ruptura koja zahvata perenhim, sr, kalix, ali ne i kapsulu, javlja se
hematurija. -potpuna ruptura zahvata parenhim i kapsulu. Lijeenje je konzervativno-transfuzije
krvi, mirovanje, antibiotici, analgetici, praenje krvnog pritiska, pulsa, krvne slike, urina,
hematokrita i sl. i operativno-sutura, parcijalna nefrektomija, totalna nefrektomija.
Ozljede uretera mogu biti traumatske koje su vrlo rijetke i jatrogene koje se vide poslije
hirurkih zahvata.
Ozljede mokranog mjehura su rupture koje nastaju kod otvorenih ozljeda. Mogu nastati kod
zatvorenih ozljeda u donjem abdomenu kod pada ili nesrea. Ruptura moe biti
intraperitonealna i extraperitonealna.
Ozljede uretre: -ruptura bulbarnog dijela uretre i rupture membranoznog dijela uretre pri
prelomu zdjelice.
18. OZLJEDE GENITALNIH ORGANA, OZLJEDE MIIA I TETIVA, OZLJEDE IVACA,
PERIFERNIH KRVNIH ILA
Povrede mukog polnog organa mogu biti otvorene-posjekotine koje mogu biti povrne i duboke
zatim, ubodne rane, razderotine, ujedne rane. Terapija je sekcija ili amputacija mukog polnog
organa. Zatvorene su kontuzije, luksacije, rupture, denudacija. Povrede testisa mogu biti
zatvorene: kontuzije i rupture i otvorene koje nastaju zajedno sa povredom skrotuma.
Ozljede miia mogu biti zatvorene koje nastaju dejstvom direktne i indirektne sile. Kod
direktnih ozljeda nastaje kontuzija miia sa hematomom i lijeenje se obavlja sa ledom,
hladnim oblozima, u sluaju veeg hematoma punkcija ili evakuacija. Kod indirektne sile, moe
doi do istegnua, potpune ili nepotpune rupture miia. I otvorene ozljede miia koje su
sastavni dio otvorenih ozljeda koe i mekih tkiva pa se u okviru primarne obrade rane ivaju
oteeni dijelovi miia. Ozljede ivaca nastaju uglavnom djestvom mehanike sile. Ozljeda je

zatvorena kao popratna lezija ivca kod preloma kostiju i zglobova. Otvorena ozljeda ivaca
nastaje kod posjekotina. Razlikuje se potpuni prekid ivca, djelimini prekid ivca, kompresija,
kontuzija i komocija ivca.
19. POLITRAUMA, OPEKLINE, SMRZNUA, AMPUTACIJSKE OZLJEDE AKE I STOPALA
Politrauma je istovremeno povrijeivanje vie tjelesnih regija ili organskih sistema (najmanje
jedna povreda ili kombinacija vie njih opasnih po ivot). Prema teini se dijeli na 3 stepena:
-prvi stepen: nema oka, parcijalni pritisak O2 je normalan, letalitet je minimalan (stabilne
frakture ekstremiteta i njene tjelesne povrede)
-drugi stepen: lagani simptomi oka, pritisak O2 neto snien, letalitet 5 do 10 posto
(oteenje mozga drugog stepena, kompleksne frakture zdjelice)
-trei stepen je teki ok, pritisak O2 manji od 60 posto mm Hg, letalitet 30 posto (oteenje
mozga treeg i etvrtog stepena, povrede toraxa, frakture extremiteta)
Terapija: lijeenje oka (reanimacija, rana intubacija, hemostaza, analgetici itd.), intenzivna
terapija: davanje krvi, korigovati abs, pratiti faktore zgruavanja. Komplikacije su ok plua, ok
bubrega, otkazivanje kardiovaskularnog sistema, krvarenja, infekcije, koagulopatije itd.
Opekotine nastaju dejstvom toplote. Oteenja mogu biti lokalna i mogu imati generalizovani
uinak. Postoje 4 stepena opekotina: crvenilo koe, crvenilo koe sa mjehuriima, kombustio
esharotika kada je koagulaciona nekroza zahvatila itavu debljinu koe i stvorila mrzline i
ugljenisanje. Prvi i drugi stepen spadaju u povrne i to su lake opekotine a trei i etvrti
spadaju u duboke. Pored dubine za ishod opekotine vana je povrina koja je zahvaena
opekotinom. Opekotine do 15 posto tjelesne povrine spadaju u lake, do 30 posto u teke, do 40
posto u veoma teke i 50 posto u smrtonosne. Definitivni hirurki tretman se sastoji od primarne
hirurke obrade, trei dan ekscizija i pokrivanje autotransplantatom.
20. APSCES, FURUNKUL, KARBUNKUL, PANARICIJ, FLEGMONA, GANGRENA,
OSTEOMIELITIS.
Abscesus je lokalna gnojna upala koja se moe razviti u potkonom tkivu ali i u drugim tkivima
i unutranjim organima. Uzronik je najee stafilokokus aureus. Lijeenje: incizija, drenaa,
antibiotici.
Furunkul je ograniena gnojna upala korijena dlake koju obino uzrokuje piogeni stafilokok. Oko
dlake se vide otok, crvenilo, bol, gnojni epii. irenjem infekcije dolazi do abscesa i flegmone.
Lijeenje oprezna incizija i antibiotici. Furunkul nosa, usta i lica zahtjeva hospitalizaciju i
primjenu visokih doza antibiotika.
Karbunkul nastaje iz vie furunkula ili folikulitisa. Upalna arita se meusobno spajaju u iroki
infiltrat sa nekrozom koe i potkonog tkiva. Uzronici su obino streptokoke i stafilokoke.
Najea lokalizacija je na vratu, na dlakavim dijelovima grudnog koa, trbuha ili dorzuma ake.
Lijeenje: ekscizija nekrotinog tkiva i antibiotici.
Panaricij je gnojna upala volarne strane prsta koju najee uzrokuje piogeni stafilokok. Moe
biti potkoni, tetivni, kotani i zglobni.
Flegmona (celulitis) je upala potkonog vezivnog tkiva, meutim, upala se moe razviti u
vezivnom tkivu zdjelice, retroperitonealnom prostoru, u perinefritinom i intraorbitalnom
prostoru. Uzronici su streptokoke, stafilokoke i drugi mikroorganizmi.Lijeenje: mirovanje,
imobilizacija, antibiotici. Ako se upala ne smiri vri se incizija koe i potkoe, nekad drenaa i
fasciotomija.
Gangrenu uzrokuje mjeana infekcija sa mikroaerofilnim ili anaerobnim streptokokama, s
piogenim stafilokokom, bacilus coli, proteus. Obino se razvija nakon operacija. Lijeenje:
incizija, ekscizija nekrotinih slojeva, transfuzija i parenteralno antibiotici.
Osteomijelitis akutni hematogeni nastaje veinom u djeijoj dobi. Uzronik je piogeni
stafilokok. Infekcija u kost dospijeva hematogeno iz udaljenih arita. Lijeenje: visoke doze
antibiotika, parenteralna nadoknada elektrolita, tenosti, incizije koe, drenaa, imobilizacija.
Hronini osteomijelitis moe proistei iz akutnog ili od poetka ima lagan tok. Na koi nastaju
ekcemi, kada se fistula zatvori, nakuplja se gnoj unutar kosti sa pojavom temperature.
21. HIRURKI ZAHVATI NA MOZGU I MENINGAMA, BOLESTI, ZNACI, PRETRAGE,
KOMPLIKACIJE, POSLJEDICE, REHABILITACIJA
Hidrocefalus je progresivno poveanje modane tekuine u modanim komorama. Moe biti
uroeni i steeni koji nastaje poslije roenja. Znaci: obim glave je povean, kod novoroeneta

fontanele su izbaene, prisutno je povraanje, munina, glavobolja, zastoj u intelektualnom

razvoju, smetnje vida. Kod steenog simptomi su glavobolja, povraanje, u terminalnom stadiju
poremeaj svijesti do kome.
Absces cerebri-nastaje irenjem infekcije iz vena, hematogeno i sa drugih arita. Terapija je
operativna.
Ehinokokus cerebri se javlja u vidu solitarne ciste a terapija je operativna.
Tumori mozga su benigni i maligni. Pretraga u neurohirurgiji vri se lumbalnom punkcijom,
kada se dobija cerebrospinalni likvor.
Operativni zahvati su trepanacija i kraniotomija. Dekompresivna kraniotomija je drenaa
cerebrospinalnog likvora. Oboljenja kimene modine su discus hernia, degenerativno oboljenje
intervertebralnog diskusa. Kod prskanja on prolabira u kimeni kanal i vri jak pritisak a lijeenje
je operativno.
22. HIRURKI ZAHVATI U MAKSILOFACIJALNOJ HIRURGIJI, BOLESTI, ZNACI, PRETRAGE,
KOMPLIKACIJE, POSLJEDICE, REHABILITACIJA
Oboljenja maksilarnih sinusa-do upale dolazi prodorom infekcije iz nosa ili dentogeno. Mogu
biti prisutne i ciste, a simptomi su glavobolja, povraanje, vrtoglavica itd.
Sinusitis maxilaris acuta-javljaju se jaki bolovi u supraorbitalnom i sljepoonom predjelu kao i
bolovi u maxili. Javljaju se i bolovi u predjelu zuba praeni visokom temperaturom, a terapija su
antibiotici po ab, ekstrakcija zuba. Sinusitis maxilaris hronika-moe biti posljedica akutnog
zapaljenja ili od poetka ima hronian tok. Treba uraditi rtg snimak. Terapija: odstraniti uzrok
infekcije a ponekad je potrebna radikalna operacija maxilarnih sinusa. Maligni tumori vode
porijeklo od sluzokoe maxilarnog sinusa, javlja se otok na obrazu, problemi sa vidom itd.
Infekcije mekih tkiva-edem, infiltrat, apsces, flegmona, fistule. Fistule su spontana perforacija
apscesa. Uzroci infekcije mekih tkiva su dentogeni, traumatske povrede, zapaljenje u podruju
obraza.
Principi lijeenja-gnojne infekcije mekih tkiva po pravilu hirurki otvoriti i drenirati. Incizija na
mjestu najizraenije fluktuacije. Terapija su antibiotici po ab.
23. HIRURKI ZAHVATI U PODRUJU VRATA
Na vratu su uglavnom upale: karbunkulus nuke, flegmone i apscesi, upale limfnih vorova
vrata koje nastaju irenjem infekcija iz tonzila ili zuba. Tortikolis je krivi vrat, tj. uroeni
deformitet. Lijeenje -tokom prve godine treba vriti rotacione pokrete u svim pravcima. Ako je
izraen tortikolis poslije druge godine ivota, potreban je operativni zahvat.
titna lijezda je smjetena na prednjem dijelu vrata uz samu traheju. Regulie metabolizam
joda. Struma-gua je poveanje titne lijezde preko normalne veliine, moe biti eutireoidna,
hipotireoidna i hipertireoidna. Mogu biti izazvani nedostatkom joda, poveanim potrebama za
hormonima titnjae, tireoiditis. Struma moe biti struma difusa, struma nodosa, retrosternalna
struma. Operativno lijeenje se sastoji od subtotalne resekcije titne lijezde. Maligne strume
zahtjevaju operativno lijeenje-totalna tireoideoktomija.
Paratitna lijezda-obino ih ima 4, smjetene su nazad i lateralno uz samu titnu lijezdu.
Uestvuju u metabolizmu kalijuma i fosfora. Hiperparatireodizam moe biti primarni tj. oboljenje
same paratireoidne lijezde i sakundarni kod hronine bubrene insuficijencije. Terapija je
konzervativna.
24. HIRURKI ZAHVATI NA DOJCI
Dojka lei od 3 do 6 rebra i ona je sloena ljezdana formacija ija je osnovna funkcija luenja
mlijeka -laktacija. Mastitis je upalni proces dojke i najee se javlja kod ena koje doje. Javljaju
se bolovi sa otokom, crvenilom, povienom temperaturom, znaci fluktuacije i do izlaska gnoja.
Terapija je konzervativna (hladni oblozi, elevacija dojki, mirovanje dojki, vaenje mlijeka
pumpicom) i operativna (incizija apscesa sa drenaom, ispiranje sa antibiotikom)
Mastopatija predstavlja razliite regresivne promjene mlijenih puteva, lijezdanog tkiva ili
tkiva dojke. Javlja se u klimaxu, kod displazije i upale. Mastopatija moe biti gradus 1 kada se
javljaju jednostavne mastopatije bez epitelne proliferacije, gradus 2-mastopatije sa epitelnom
proliferacijom, gradus 3 -prekanceroze. Mastopatija je najee benigno oboljenje. Javlja se bol,
iscjedak i vor. Iscjedak moe biti razliite boje. Terapija je konzervativna (hormonskaandrogeni, testosteron, luteosteron) i operativna (ekstirpacija voria, jednostavne ili subkutane
masteoktomije).

Ginekomastija je bujanje lijezdanog tkiva dojke kod mukaraca. Javlja se uslijed ciroze jetre,
tumora testisa i nadbubrene lijezde, kod hipertireoze, uslijed hormonske terapije-testosteron,
anabolici kod sportista. Treba uraditi uz dojki i kontrolu hormona a terapija je operacija-cijeli
tumor se odstrani i poalje na analizu.
Tumori dojke mogu biti benigni (fibroadenom, intraduktalni papilom) i maligni (rak dojke).
Fibroadenom je vrst ogranieni tumor u dojci, esto je dobroudan a terapija je ekstirpacija
vora. Intraduktalni papilom se javlja pojedinano ili vie njih pa govorimo o papilomatozi.
Pokazatelj je esto krvav iscjedak. Terapija je ekscizija.
Postoje invazivni i neinvazivni karcinomi dojke. Terapije kod karcinoma su konzervativne
(radijacija kao palijativna mjera) i operativna (mastektomija). Mastektomija moe biti totalna i
parcijalna kvadrantektomija.
25. HIRURKI ZAHVATI NA SRCU I VELIKIM KRVNIM ILAMA
Srce lei u prednjem medijastinumu. Jedan od estih problema su uroene anomalije srca i
velikih krvnih sudova kao i steene anomalije. Uroene anomalije se najee javljaju na sranim
pregradama koje dijele komore i predkomore i preko tih defekata mjea se arterijska i venska
krv. Najee uroene srane mane su: septalni interatrijski defekt, interventrikularni defekt,
duktus aretiosus botali. Uroene anomalije su: stenoza aorte, stenoza arterije pulmonalis,
transpozicija velikih krvnih sudova.
Steene srane mane nastaju najee kao rezultat upalnih procesa na zaliscima. Uroene
srane mane se zbrinjavaju uivanjem postojeih defekata. Stenoze na krvnim sudovima se
rjeavaju pomou bajpasa. Kod steenih mana na uima rade se komisurotomija tj.
valvulotomija te ugraivanje vjetake valvule. Kod poremeaja ritma srca sprovodi se
elektrostimulacija koja moe biti privremena i trajna kada se ugrauju pejsmejkeri na srani
mii.
26. HIRURKI ZAHVATI NA PLUIMA, PLEURI I GRUDNOM KOU
Oboljenja grudne stijenke su: ljevkasti grudni ko-deformitet, kokoija prsa-tu je grudna kost
izboena naprijed poput kokoijih prsa. Ove anomalije se uspjeno koriguju operativnim
zahvatom.bUpale pleure-pleuritis se karakterie nakupljanjem tenog sadraja u pleuralnoj
upljini. Gnojna upala pleure naziva se empiem a nakupljanje gnojnog sadraja u pleuralnoj
upljjini piotoraks.
Upale plua: abscesus pulmones je ograniena nekroza plunog parenhima s infekcjom.
Zahtjeva hirurki tretman. -bronhiektazije koje mogu biti uroena i steena proirenja manjih
bronha i bronhiola koja se inficiraju, ako ne uspije konzervativna terapija onda se vri operacija.
-tbc pulmonum je specifina upala plua koju izaziva kohov bacil. Danas se uspjeno lijei
antituberkuloticima.
Mjehurnjak je parazitarno oboljenje plua. Jaja psee pantljiare dospiju u crijeva te krvotkom
odlaze u jetru i nastaje ehinokokus jetre. Odatle jajaca krvotkom dospiju uplua i tu se
razvijaju. Opasna je ruptura ehinokokusne ciste koju karakterie izraena alergijska reakcija i
anafilaktiki ok.
27. AKUTNI ABDOMEN, BOLESTI, ZNACI, PRETRAGE, POSTUPCI SA BOLESNIKOM,
KOMPLIKACIJE, REHABILITACIJA
Akutni abdomen je sindrom s nizom pojava koje su zajednike svim akutnim bolestima
pojedinih organa u trbunoj duplji. Glavne karakteristike ove bolesti su: akutni nastup tj. nastaju
nenadano iz punog zdravlja, zahtjevaju hitan operativni zahvat. Sindrom akutnog abdomena
nastaje usljed bolesti trbunih organa ili ozljeda abdomena, kao to su perforacija
eludanog ili duodenalnog ulkusa, akutni apendiktis, upala i perforacija divertikula crijeva,
akutni holecistitis, akutni pankreatitis, vanmaterina trudnoa, ruptura rube i torzija ovalijalne
ciste, ileus, mezenterijalna tromboza, inkarcerirana hemija, kod djece se javlja invaginacija
crijeva i inkarcerirana ingvinalna hemija.
Ozljede mogu biti: penetrantne povrede, tupe tj. zatvorene povrede. Prrema tome, kod
akutnog abdomena su 3 glavna deavanja: peritonitis koji moe nastati u vezi upale organa u
trbunoj upljini kao i poslije povrede abdomena sa rupturom upljih organa, mehaniki ileuszbog vanjske i unutranje opstrukcije crijeva, inkarcerirane hemije, tromboze i embolije,
intraabdominalna krvarenja. Lijeenje-klinika slika akutnog abdomena je indikacija za hitnu
laparotmiju ili laparoskopiju.

28. HIRURKI ZAHVATI NA ELUCU I CRIJEVIMA

Oboljenja eluca se mogu podijeliti na: malformacije, upalne procese i tumore. Upalni procesi
su predmet gastroenterologije, a slino je i sa irom eluca i duodenuma. Svi upalni procesi se
poinju tretirati konzervativno pa ako nema rezultata, tj. ako se jave komplikacije onda je
neophodan hirurki tretman. Komplikacije ira su:
1.puknue: moe biti kada sadraj slobodno izlazi u trbunu upljinu, i kada mjesto perforacije
zaplombira veliki omentum.
2. krvarenje koje nastaje erozijom manjeg ili veeg krvnog suda. Lijeenje zapoinje
konzervativno-transfuzija, h2 receptori, antibiotici, a ako to ne uspije, pokuati endoskopski,
klipsanje krvnog suda. Ukoliko sve ovo ne uspije onda slijedi hiruki zahvat-gastrotomijaotvaranje eludca kroz sve slojeve, resekcijski zahvati, subtotalne i totalne resekcije.
3.penetracija-prodiranje ira u susjedne organe, najee pankreas.
4.maligna alteracija eludanog ira
5.pilorostenoza-bulbostenoza je organsko suenje pilorusa, nastaje u poodmaklom stadiju
hroninog duodenalnog ira.
Malformacije mogu biti steene i uroene. Divertikulum eluca-zadrava se hrana koja truli,
okretanje eluca oko uzdune ose. Gastroptoza-sputen eludac. Tumori eluca koji mogu biti
benigni i maligni. Benigni polipi esto krvare pa mogu maligno alterirati. irenje ulkusa moe
biti lokalno, limfogeno, hematogeno.
Akutna upala slijepog crijeva-apendikitis je najei uzrok akutnog abdomena. Javlja se bol u
epigastriju ili oko pupka, munina i povraanje, bolovi su lokalizovani u donjem desnom dijelu
abdomena. Ako se apendix ne prepozna na vrijeme moe doi do perforacije i razvoja
peritonitisa. Terapija je hirurko odstranjenje slijepog crijeva.
Upale Mekelovog divertikula-divertikulitis: morbus kron, upala zavrnog ileuma-lijei se
internistiki a komplikacije hirurki, enteritisi i enterokolitisi. Moe doi do mezenterijalne
tromboze, do poremeaja pasae crijeva. Ileus moe biti opturacioni i strangulacioni.
Invaginacija-uvlaenje dijela crijeva u drugi dio. Tumori mogu biti benigni i maligni. Benigni su
polipi, adenomi, miomi, fibromi, a maligni su karcinomi. Operacije su resekcije sa anastomozom
ili razliiti oblici stoma.
Atrezija rektuma-hirurgija rektuma: Hirurki zahvati rektuma se javljaju uslijed pojave
hemoroida, zbog fisure ani koja predstavlja raspuklinu sluznice, fistule perianales to je uski
kanal koji se javlja na koi i ide u dubinu do anorektalnog kanala, zbog hernie ili kile. Mogu biti
preponske, ventralne, umbilikalne kile.
29. HIRURKI ZAHVATI NA UNOM MJEHURU I UOVODIMA, JETRI, SLEZINI I
GUTERAI
Abscesus hepatis moe biti piogeni i amebni. Piogeni ili bakterijski moe biti solitarni ili
multipli. Simptomi su visoka temperatura, leukocitoza, poveanje jetre, utica. Lijeenje je
hirurko-dreniranje abscesa. Ako je praen gnojnom upalom uovoda onda se plasira t dren,
daju se visoke doze antibiotika prema ab-u. Amebni nastaje irenjem ameba putem portalnog
venskog krvotoka iz crijeva a terapija dreniranje i medikamentozno.
Portalna hipertenzija je stanje povienog pritiska u portalnom venskom sistemu. Prema
mjestu opstrukcije moe biti prehepatika-zapreka protoka venske portalne krvi u jetri,
intrahepatika-opstrukcija unutar jetre, posthepatika-opstrukcija u podruju hepatalnih vena.
Terapija: ako nastaje krvarenje sonda, splerozacija, portokavalni santovi.
Tumori mogu biti: benigni (hemangiomi, adenomi, fibromi), maligni (primarni i sekundarnimetastatski). Primarni-znaajnu ulogu u nastanku ima hepatitis B i javlja se u dva oblikahepatocelularni i holangocelularni. Sekundarni ili metastatski iz gastrointestinalnog trakta,
melanoma, plua, tumori nadbubrene lijezde. Terapija je resekcije jetre. Resekcijski zahvati na
jetri su atipina resekcija (desna ili lijeva), hepatektomija, segmentektomija ili sektorijektomija.
uni kamenci mogu biti u intrahepatinim unim vodovima, duktus haptikus, duktus
cistikus, unoj kesi, holedohusu, papili vater. Tipovi su holesterinski, pigmentni i mjeani.
Kamenci u unoj kesi su holeritijazis, a u holedohusu-holedolitijazis. Kamenci mogu biti
asimptomatski, izaziva bilijarne kolike, akutni holecititis, hronini holecistitis, bol se javlja naglo
ispod desnog rebarnog luka praeno povraanjem. Upale une kese: kataralna, flegmonozna,
gangrenozna sa perforacijom, hidroks sa emfizemom. Terapija konzervativno-dijetetski reim,

spazmolitici, antibiotici, nazogastrina sonda, tenost i operativno-holecistektomija koja moe

biti otvorena i laparoskopski.
Pankreatitis-upale guterae, izazivaju bolesti unih puteva, kamenci i alkohol.Klinika slika
je bol u epigastriju, munina, povraanje, tahikardija, cijanoza, poviena temperatura, ascites.
Slezena-hipersplenizam i splenomegalija a hirurki se odstranjuje slezena-splenektomija.
30. HIRURKI ZAHVATI NA UROGENITALNOM SISTEMU
Bubreg-uroene anomalije su nedostatak bubrega, potkoviast bubreg, policistian bubreg,
uroena promjena poloaja npr.sputen, dupli pijelon, dupli ureter. Upale bubrega-1.
pijelonefritis je akutna upala bubrega i pijelona. Terapija je konzervativna-visoke doze
antibiotika, izuzetak je ako je uzrok organski pa ga treba hirurki odstraniti. 2. Pionefrosis je
teka gnojna upala bubrega, a terapija je nefrektomija. 3. tbc renis-specifina upala, na bubregu
je izaziva kohov bacil.
Kamenci bubrega i mokraovoda-u njihovom nastajanju glavnu ulogu imaju zastoj mokrae i
infekcije. Simptomi su renalne kolike, hematurija. Zastoj mokrae izaziva proirenje bubrega i
nakupljanje urina. Tumori bubrega mogu biti benigni i maligni. Terapija je operativni tretman.
Oboljenja uretera i uretre su: -potpun nedostatak prednjeg zida mokrane beike, a terapija
je hirurka. -upale mokrane beike, terapija antibiotici na osnovu ab-a. -upale uretre imaju za
posljedicu stvaranje oiljnog tkiva i suenje lumena pa se mora hirurki izvriti korekcija.
-kamenci u mokranoj beici, -tumori koji mogu biti benigni i maligni. Prostata je ljezdani organ
oko uretre kod mukaraca. Mogu se javiti tumori prostate benigni, terapija je prostatektomija,
laparotomija i transuretralna resekcija.
Oboljenja mukih polnih organa mogu biti kriptorhizmus-testis koji se nije spustio u skrotum,
terapija je hirurka, uroeno suenje prepucijuma, epispadija i hipospadija, upale testisa, upale
sa epididimitisom.
Operativni zahvati na urogenitalnim organima su lumbotomija, nefrotomija, nefrektomija,
pijelotomija, ureterotomija, cistostomija, cistektomija, prostatektomija, orhiektomija,
vazektomija.
31. HEMODIJALIZA, OPTA I PERITONEALNA
Dijaliza je postupak koji se obavlja kod bolesnika kojima je funkcija bubrega privremeno ili
trajno zakazala i pritom se iz krvi uklanjaju otpadne tvari i suvina tekuina, koje inae uklanjaju
bubrezi. Bubrezi u naem tijelu imaju ulogu tzv.istaa krvi, a imaju funkciju i u regulaciji
tjelesne tekuine, ravnotee elektrolita i odravanju ph krvi. Osnovni princip dijalize je prolaz
molekula iz krvi kroz polupropusnu membranu. Ako krv prolazi kroz polupropusnu membranu
izvan tijela proces se zove hemodijaliza, a ako se izmjena molekula odvija u tijelu preko
peritonejske membrane onda se proces naziva peritonejska dijaliza. Hemodijaliza procesom
difuzije kroz polupropusnu membranu uklanja neeljene tvari iz krvi, a dodaje eljene sastojke.
Kod savremenih dijaliznih tehnika, veini bolesnika treba 9-12h dijalize nedeljno, to se pravilno
rasporedi u nekoliko seansi. Trajanje zavisi o preostaloj bubrenoj funkciji, tjelesnoj masi, vrsti
prehrane, tipu i veliini aparata za dijalizu itd.
Komplikacije su obino infekcije, proirenje krvnih ila, zgruavanje krvi, depresija i gubitak
samosvijesti. Moe doi do prebrze promjene koncentracije tvari u tijelu, poremeaji strukture
kostiju, demencija uslijed velike koliine aluminija, uestalost infekcije hepatitisom b, zrana
embolija, gubitak krvi, raspadanje elija krvi. Glavni je problem smrtnost uslijed infarkta to je
vjerovatno povezano sa visokim pritiskom, pojaan rad titnjae, povieni lipidi itd.
32. HIRURKI ZAHVATI NA UDOVIMA
To su operativne metode lijeenja preloma:
- otvorene frakture koje se odmah moraju pretvoriti u zatvoreni prelom
- frakture dugih kostiju kod kojih zatvorena repozicija i retencija fragmenata nije mogua zbog
vlaka snane muskulature
-intrartikularni prelom
-prelom distalnog ili proksimalnog kraja duge kosti-teko se postiu repozicija i stabilna retencija
-prelom popraen znacima ozljede krvnih ila i ivaca
-prelomi kod kojih se ne moe postii dobra repozicija i retencija ulomaka

33. KOZMETIKA I PLASTINA HIRURGIJA, INDIKACIJE, POSTUPCI S BOLESNIKOM,

POSTOPERATIVNE KOMPLIKACIJE I POSLJEDICE, REHABILITACIJA
Kozmetika hirurgija je hirurgija koja ima za cilj da uljepa ili popravi izgled nekog pacijenta.
Plastina hirurgija je hirurgija koja se bavi promjenom oblika dijelova tijela ili vraanjem u
prvobitno stanje izgubljenih tkiva. Plastina kirurgija je dio hirurgije koja vlastitim tkivom
rekonstruira dijelove tijela koji su ozlijeeni ili nedostaju. Plastina kirurgija kao specijalnost nije
posveena jednom organu ili organskom sistemu, ve rjeava probleme po cijelom tijelu.
Plastina hirurgija se dijeli na: opekline, uroene anomalije, kirurgiju ake i donjih ekstremiteta,
kirurgiju glave i vrata, kirurgiju dojke, rekonstrukcijsku kirurgiju, kirurgiju konih tumora i
mikrokirurgiju i estetsku kirurgiju.
Sve rekonstrukcije u podruju glave i vrata lijee plastini kirurzi. Vano je i spomenuti defekte
na tijelu nakon ozljeda ili nakon odstranjenja tumora koje je potrebno rekonstruirati jednom od
metoda plastine kirurgije. Koni tumori predstavljaju veliki dio posla plastinih kirurga, a
posebno kada se radi o melanomu. Daleko najpoznatije djelovanje plastinih kirurga
je estetska kirurgija, a obuhvaa estetsku kirurgiju glave i vrata (korekcije bora, kapaka,
nosa, uiju,usana,brade, jagodica,transplantaciju kose), estetska kirurgija dojke (smanjenje
dojki, podizanje dojki, poveanje dojki), korekcije na tijelu (liposukcija, abdominoplastika),
zatezanje stomaka, nadlaktica i butina, korekcija zadnjice i sl. Opekline plastini kirurzi lijee, a
poseban su problem defekti koe, opseni oiljci poslije opeklina i kontraktura nakon opeklina.
34. BIOPSIJA TKIVA, TRANSPLANTACIJA ORGANA I TKIVA, INDIKACIJE, POSTUPCI S
BOLESNIKOM, POSTOPERATIVNE KOMPLIKACIJE I POSLJEDICE, REHABILITACIJA
Transplantacija ili presaivanje je prenoenje tkiva ili organa od jednog ivog bia, ovjeka
ili ivotinje, na drugo ili jednog mjesta na drugo istog individuuma. Vrste transplantata su:
autotransplantat -to je onaj iji je davalac ujedno i primalac, izotransplantat je onaj kada su
davalac i primalac genetiki identini npr. transplantacija izmeu jednojajanih blizanaca,
alotransplantat je onaj koji se prenosi s jednog bia na drugo u okviru iste vrste,
ksenotransplantat je onaj kada se prenosi sa jedne vrste na drugu, npr. sa ivotinje na ovjeka i
kadaverini transplantat je kada se organ sa jednog ovjeka koji je u modanoj smrti prenosi na
drugog ovjeka kojem je taj organ potreban za ivot.
Slobodni koni transplantant predstavlja potpunu ili djeliminu debljinu koe koja je
odvojena od vlastite krvne opskrbe i prenosi se na drugo mjesto. Dijeli se na transplantat
djelimine debljine i transplantat pune debljine. Uzroci propadanja transplantata su infekcija,
hematom, izostanak revaskularizacije, pomjeranje transplantata.
Biopsija predstavlja medicinsku tehniku koje ukljuuje uzimanje elija ili tkiva radi ispitivanja.
Tkivo se ispituje pod mikroskopom ili moe biti hemijski ispitivano. Kada se uzima samo
dio tkiva, takva procedura se naziva inciziona biopsija ili biopsija sri. Kada se cijela izraslina ili
sumnjiva povrina uklanja, ta procedura se naziva eksciziona biopsija. Uzimanje dijela tkiva ili
neke tjelesne tenosti iglom se naziva aspiraciona biopsija ili punkcija. Patoloko ispitivanje
koristi biopsiju kako bi utvrdio da li je tkivna promjena benigna ili maligna.