BIU TNG DI YM TRONG CA DAO TNH YU

Trong kho tng th ca dn gian Vit, ca dao tnh yu lun li trong tm hn

ngi c nhng n tng m , su sc. l ting t n mun iu cht lc t tri
tim yu ca nam n thanh nin nng thn va mc mc hn hu, va tinh t thanh cao.
Tnh yu ca h c bc l bng nhiu cch khc nhau, song cch thng qua cc vt
dng thng dng ca c nhn thu ht s ch hn c. Trong s , chng ti nhn thy
hnh nh chic di ym m t th trang phc (n i y) khng th thiu i vi ngi ph
n Vi t xa a lm nn nhng iu k di u. N c nhc li nhiu ln nh mt mtp,
mt m nh ngh thut, mt tn hiu thm m vi nhng ngha biu tng v cng c
o cho nhng cu ca dao tnh t ca dn tc.
1. Di ym - biu tng cho v p ca ngi con gi
Nhn t gc vn ha, chng mc no , di ym th hi n c bn sc Vi t
Nam: kn o nhng cung rt gi cm. i vi c gi tre, di ym dng che b ngc
thanh xun bt ngt, lm gim i tnh cht khiu khch ca phi tnh nhng ng thi vn
ni ln c nim t ho v phi tnh. l nhng chic ym c may vi nhiu mu
sc ti ep: mu hng ca hoa o, mu xanh lc ca l non, mu xanh phi thy ca
ngc, mu trng ca bnh minh nhan sc... M c nhin cng nh n ve ep ca ngi ph
n t i di ym, t xa xa, trong dn gian a tng c cu ca:
n ng ng kh ui ln
n b mc ym h ln mi xinh
Nhc n di ym l nhc n ngi con gi xinh ep c khng nh v nng niu di
nh mt ca cc bc nam t:
Hi c mc o ym hng
i trong m hi c chng hay cha?
Hay:
Tm ym o sao em kho gi mu
Rng en nhng nhc, mi tc u em hy cn xanh
Sao em vy cho nh?
ep nh tin ging trn - l cch v von quen thuc ca ngi bnh dn khi ni
v mt ngi con gi ep. Du c tin chi c trong tr tng tng m thi nhng hnh
nh v c tin vn khng th thiu i di ym ti tn im t:
Mi tranh v mt c tin
C n c so, c g snh tin p sao
C no ym cng lng o
C no mt cng nh sao trn tri.
To ha a sinh ra ngi ph n vi vc dng thin thn mang li sc hng
cho cuc i. Khng phi khng c l khi tc gi dn gian vit:
Ba c i go ln cha
Mt c ym thm b ba cho s
S v s m tng t
m ln m lc cho s trc u.
Con ngi ai cung yu ci ep. c bit l ci ep nh cc vt tch thm m do
i di ym thanh mnh mang li. Nn du c tu v c phn hi qu, ngi c vn
cm nhn c c ym thm kia c sc thu ht nh mt thanh nam chm.
Ngi con gi c l ep nht xun th vi nhng du hiu nh mi m
hng, ym thm khn nhung. Nhiu khi, di ym cung chng kin s ra i ca tui xun

th, chi cn li lo toan thng nht ca cuc sng gia nh. D hiu khi thy ve ep
ngi con gi hao ht i rt nhiu v khng cn mang ym thm:
Cha chng ym thm eo hoa
Chng ri hai v b ra ty ginh.
Hay:
Khi xa vi m cha
Mt nm chn ym xt xa trong lng.
T khi em v nh chng
Chn nm mt ym, em lt trong ra ngoi.
Nhng cu ca dao miu t s i lp gia hai chn dung - hai hon cnh - hai
quang i khc nhau t khng nh vai tr ca di ym trong vic lm ep thm
cho ngi con gi. Nh c n m ve ep ca h c tn ln rt nhiu.
Nh th, di ym l biu tng cho ve ep ngi con gi. H mc ym u chi
lm ep cho mnh m cn ep mt bn tnh.
2. Di ym - cu ni gp g, tnh t, giao duyn
Trong mng ca dao vit v tnh yu nam n, tru cau cung thng xut hin. Mi
tru l by t tnh yu, nhn tru ng ngha nhn li trm nm: Em n ming tru
ngi / i ra khng dm ni ci vi ai l quan nim mang tnh truyn thng ca
ngi dn lao ng. Song ta s tm thy s th v cch mi tru rt khc, to bo m
cung y n tnh ca c gi trong bi ca dao sau:
Tru anh tru y, tru khn
Tru em di ym, c n em mi.
Khng mi li, khng cn bng qu, khng b ng n tru ri lm du nh
ngi, em rt kho lo m cung rt tht khi h m tm lng thng qua di ym thm.
Chng ai tin li mi khc ngi th, nhng khng ai bt be em. Bi v l cch ni
chn thnh ct cha ng ci thn ca cu ca dao, cha ng tm lng yu thng
ca em dnh cho ngi con trai mnh a phi lng. Di ym y a tr thnh ming
tru c bit.
i khi, c gi cung dng di ym th hin tnh cch theo cch ring ca mnh:
c g di ym em di
em buc ly nhng hai anh chng.
Nghch ngm nhng ng yu. S phng tng trong iu c a bc l tr tng tng
phong ph, di do ca c gi tui mi tm i mi. Ni chi m ni th thi,
v trong tim mi ngi chi mong c lu gi mt bng hnh. Ao c ca c gi trong bi
ca dao ny c l l kht khao yu thng, kht khao c th hin ni lc chnh mnh.
Cung l iu c nhng hay nht, ep nht, nn th v gi cm nht vn l:
c g sng hp mt gang
Bc cu di ym cho chng sang chi.
Ngi n kin trc s thin ti ny a thit k nn chic cu di ym tht c o dnh
tng ring cho chng sang chi.Chi khi lun ngh n ngi yu, lun nui kht vng
yu thng chy bng, chn thnh, ngi thiu n mi lm nn iu k diu vy. Thit
ngh, kht khao bc chic cu di ym qua dng sng hep mt gang ca c gi chnh l
kht vng xa b ranh gii ngn cch trong tnh yu, c mong v mt tnh yu y,
trn ven c th xc ln tm hn - kht vng mang tnh nhn bn, nhn vn su sc.
u chi thc hin chc nng thng thng, di ym thanh mnh cn c lm
duyn, thc hin ci duyn thm ca mi ngi con gi. Do , di ym trong ca dao
thng l ci c tnh t, giao duyn:
Ci c ln li b ao

Hi c ym o ly ch ti chng?
bi ca dao ny, con c a thc hin nhim v ca ng t b nguyt - m duyn
gia ch v c ym o. Ci c a ni h ch ti nim mong mun c xe
duyn vi c ym o xinh xn hay chng trai by t lng mnh vi c ym o
mt cch gin tip m lang mn, th v? Bit u, s ngi ngng khng ni thng s
li n tng kh phai trong lng c gi, li l bc thang u tin cho mt mi tnh.
Nu chng trai bi ca dao trn mn ci c mai mi th chng trai trong bi ca
dao ny mnh dn trong vic by t mun ca mnh vi yu iu thc n m chng
ho cu:
Hi c ym thm lo xo
Li y p t trng c vi anh
Khi no c ln c xanh
Anh cho mt qu dnh mm con.
Vy y, n tng u tin p vo mt chng trai khng phi l ging ni, ting
ci, khng phi l ci o, chic khn m lym thm lo xo. Ym thm hn l ym
mu v rt ti. Lo xo l t ly tng hnh din t chic ym thm bung xung
rt t nhin. S kt hp ca hai t ym thm v lo xo a gp phn khi gi trong
tr tng tng ca ngi c mt ve ep rt n tng, va kn o, m thm, va gi
cm quyn ru ca c gi. Chng trai khng nh cy kn o c y nh trong bi ca dao
Hm qua tt nc u nh, m nh thng c ym thm lo xo ang i din, th
l kht khao c chia ngt se bi, cng lao ng vi bn tnh gip nhau xy dng
cuc sng gia nh.
Tng chng chi ym thm mi khin chng trai ng m li. Nhng mt bi
ca dao khc, chnh s mc mc chn cht v c phn vt v ca c gi mc ym trng lo
xa kia li nh thc tnh cm chn thnh ca chng trai:
Hi c ym trng lo xo
Sao c khng bo m gi nhum thm
c g anh c gn
anh nhum h thm nhun cng anh.
Nu ym thm vi mu ti tn thng c gn lin vi s sung sng, hnh
phc cung nh ve ep nhan sc th ym trng trong bi ca dao cho thy hon cnh cc
nhc, vt v, khng c chm sc ca c gi. C phi chng v dai nng dm sng, v
tt t bn b khng ai n trong cng vic nn ym thm a bc mu thnh ym
trng? Hay ym trng cha c nhum thm mu v kh khn vt v cn nhiu? iu
c bit y l ym trng lo xo a l ci c chng trai m lng mnh vi c gi.
Mt s ao c gin d m tinh t: ao c c gn gip em nhum thm mu
chic ym. Nh vy, di ym y cn l g khc nu khng phi l nhp cu ni nhng
b vui, l mi lng duyn ca ng t b nguyt run ri, xe kt nhng chng trai c
gi vn xa l nhau, ch n nhau, quen nhau, v bit u cn yu nhau, xy dng hnh
phc lu di!
Qu tht, di ym a tr thnh ci c k thc tm t, mi gi giao duyn, tnh
t trm nm. Di ym gi cm mang hng yu mi nh, mang hi m v nhp p tri
tim ngi con gi, lm dy ln kht khao hnh phc la i.
3. Di ym biu tng thing ling, k diu ca tnh yu son st
Tnh yu c v nh tri cy, phi tri bao nm nhung thng nh, k c qua nng
gin ma hn ng ma chn ngt. Nu di ym l biu tng cho ve ep ngi con
gi, v m tr thnh ci c nhng chng trai c gi gp g, giao duyn th c nhin

n cn l biu tng thing ling, k diu cho mt tnh yu thu chung son st. Khng
phi ngu nhin m bi ca di y, di ym a i vo ni nh:
Mnh v c nh ta chng
Ta nh lt buc khng khng nh mnh.
Ta v ta cng nh mnh
Nh ym mnh mc, nh tnh mnh trao.
Cch xng h tha thit, thn mt mnh - ta a th hin tnh yu su m. Tnh yu y
cn hin hnh trong tr nh ca ta mang v. Ni nh khng mng lung xa vi, khng
o nh v nh m c th r rng bi xut pht t mt tnh yu c tht: Nh ym mnh
mc, nh tnh mnh trao. Tht tinh t, dung d. Tht thng minh, kn o. Chng trai a
th l nhng tn hiu ngm chi hai ngi bit. Ym mnh mc c mu sc g, mi
hng g - chi c ta v mnh bit, cn tnh mnh trao cung chi c mnh v
ta mi thu hiu. Chi c tm ch m chng trai a ni c rt nhiu iu. Chnh s
sc tch y a nng tm tnh yu ca h!
Vi c gi, di ym nhiu khi a gip c th l tm t:
Thng anh chng bit u
trong di ym lu lu li nhn.
C gi trong bi ca dao ny c cch c o bc l nim thng, ni nh: thng
anh chng bit u nn mi vo ni di ym - bi l tm im ca ni nh.
Di ym phi chng l biu tng cho tnh yu thm thit, manh lit vng bn? Nhn di
ym l nhn thy tnh mnh trong . Hn nhin, chn thnh song khng km phn m
say, lang mn, nng nn ca trui tre. Tnh yu gip con ngi ta ln hn mnh a ln,
trng thnh hn mnh a trng thnh v lm c nhng vic tng chng khng th:
m nm p chc chic chn
Lm sao snh c m bng ym em
To bo hn, mnh dn hn mt chng trai khc a khng nh sc mnh v song
m di ym tnh yu mang li:
Tri ma, tri gi kn kn
p i di ym hn nghn chn bng.
Ma gi vn a cha ng ci m t lnh lo, rt mt, thm vo t ly tng hnh
kn kn cng lm tng thm s khc nghit ca thi tit ma ng. Nhng k diu thay,
chnh trong khong thi gian y, chng trai li cm thy m p. Bit rng chng trai thi v
ha, l tng ha, thot li khi hin thc cuc sng tn hng s m p k l t i di
ym ca ngi yu, song ta cung tha nhn rng tnh yu ny a lm cuc i anh n
hoa. S i lp gia i vi nghn, di ym vi chn bng cng lm tng gp
bi sc mnh ca mt tnh yu ch thc. Li mt ln na ta thy c s diu k cht
cha trong i di ym.
Ta th n vi bi ca dao khc:
Thuyn anh mc cn ln y
Mn i di ym lm dy ko thuyn.
Tht ng nghnh v d mn. Thc ra y chi l ngy c v n ngc vi logic thng
thng. Vy ng sau ci c tng chng v vn ny l g? Cn g khc hn l tha
nhn s quan trng ca i di ym? Ym em chnh l tnh em. Thuyn anh, v th cng
tr thnh thuyn tnh kht khao vt qua sng ngn cch cp bn tnh duyn. S th
l ca chng trai qu tht rt kho lo. Mn chuyn di ym khng nh mt chn l:
sc mnh ca tnh yu l v ch.
Tnh yu cn thit cho cuc sng, nhng khng phi tnh yu no cung cp c
bn b hnh phc, hm nay yu mai c th xa ri (Xun Qunh). Do vy, i la yu

nhau thng th nguyn chung thy v hi vng l nhn chng, vt chng, l si dy

v hnh buc h mai bn nhau. Vy m:
- Hoa cc vng n ra hoa cc tm
Em ly chng ri tr ym cho anh
- Hoa cc vng n ra hoa cc xanh
Ym em em mc, ym g anh anh i!
y l li i p ca i nam n a tng c mt tnh yu su m nhng gi y phi
nhn ly nhng ni tri ngang, phu phng. Sc mu ca hoa cc a tr thnh sc mu ca
thi , ca tm trng, ca o gic. Vi c gi: hoa cc vng n ra hoa cc tm; vi
chng trai: hoa cc vng n ra hoa cc xanh. S bin i mu hoa ct ni v di
ym - v tnh yu ca h. Di ym - ki nim ca mt thi yu nhau, cng trn trng,
nng niu gi tr thnh vt trao qua tr li:
Hoa cc vng n ra hoa cc tm
Em ly chng ri tr ym cho anh.
Vi c gi, tnh yu khng cn th ki vt cn u ngha ban u ca n, gi lm chi cho
bun lng. Trc khi ly chng, c mun xo ht n nn nh gp mun phin cho
ngy sau. Cch duy nht c quyt nh: tr ym li cho anh mong qun c qu
kh. y l tm l chung ca cc c gi khi phi theo chng. Cn chng trai th:
Hoa cc vng n ra hoa cc xanh
Ym em em mc, ym g anh anh i.
Chng cung c vui g khi tnh yu khng thnh. Hoa cc vng di nh mt y tm
trng n ra hoa cc xanh. Chng bit chng trai trong bi ca dao ny c ng cm vi
chng trai trong bi ca dao Tro ln cy bi hi hoa khi nhn thy mu xanh bic ca
n tm xun hay khng? Chi bit rng chng trai khng mun kt cc ny xy ra: anh
khng nhn ym em tr li v c ym em em mc, ym g anh anh i. Ngi con trai
khng nh tnh yu y l c tht du duyn khng thnh. Mong di ym lun bn em
che chn, bo v v t im cho em du quang i cn li ca em khng c anh. Ring
anh khng i hi g thm na v tnh a cho khng ly li bao gi (Xun Diu). Mt
tnh yu chn thnh, cao ep ca ngi bnh dn thu xa khin chng ta ngy nay
khng khi bi ngi, cm thng, trn trng.
***
Ci c bc l tm t, ci cch bc l tm trng trong tnh yu ca ngi bnh
dn xa thng qua mng ca dao tnh yu m chng ti a kho st v phn tch cho thy
rng: di ym c tm quan trng c bit trong ca dao tnh yu. Tc gi dn gian a kho
lo thi hn mnh vo di ym thanh mnh, bin n thot khi chc nng thng thng
tr nn sinh ng, n cha tnh cm ni nim. Qu tht: So vi o, khn, gng,
lc th ci mnh di ym thm b nh c v gn gi vi tht da hn, n cha ng s
kht khao thm kn v s gn b, va chm tip xc v thn th V vy trong dn gian
ci di ym thng l vt biu trng ca tnh yu n su nng vng bn, mt tnh
yu trong sng thu chung [5;82]. Nhn t gc Thi php, di ym trong ca dao tnh
yu mang tnh biu tng: biu tng ca ve ep ngi con gi, ca tnh yu thy chung
su nng, son st, vng bn Tm hiu ngha ca di ym trong ca dao tnh yu, ta
cng nhn ra rng tnh yu ca nhng ngi tng chng chi bit mi vic cuc, vic
cy, vic ba, vic cy... y li rt ep v ng trn trng bit bao.

TI LIU THAM KHO

1. Thi Doan Hiu Hong Lin (1993), Ca dao dn ca tnh yu, NXB TP H Ch
Minh.
2. Nguyn Xun Knh (2006), Thi php ca dao NXB i hc quc gia H Ni.
3. Vu Ngc Phan (1997), Tc ng ca dao dn ca Vit Nam NXB khoa hc xa hi.
4. Hong Tin Tu (2000), Bnh ging ca dao NXB gio dc.
5. Trn Th Trm (2003 ), iu k diu ca i di ym tuyn tp mi nm Tp
ch Vn hc v tui tr NXB gio dc.
Ngi Vit: Nhn Hi
M t s hnh nh (Su tm)
minh hoa v v p ca di ym