T.C.

MLL ETM BAKANLII

NAAT TEKNOLOJS ALANI

MENTO HACM SABTL VE ZGL

YZEY TAYN
582YIM408

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
Giri .......................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. MENTOLARDA HACM SABTL DENEY ........................................................... 3
1.1 Numune Miktar ve zellii........................................................................................... 3
1.2. Su /imento Oran ......................................................................................................... 4
1.3.Deneyin Yaplmasnda Dikkat Edilecek Hususlar ......................................................... 4
1.4. Deneyin Yapl ............................................................................................................ 6
1.4.1. Kvamnda imento Hamurunun Hazrlanmas ..................................................... 6
1.4.2. imento Hamurunun Deney Aletine Yerletirilmesi ............................................. 8
1.4.3. ubuk Aralnn llmesi................................................................................. 10
1.4.4. Numunenin Kalpla Birlikte Kaynatlmas ........................................................... 10
1.4.5. Kaynatma Sonunda lm Yaplmas ................................................................. 11
1.5. Deney Aralarnn Temizlenmesi ................................................................................ 11
1.6. Deney Raporu Hazrlamas ......................................................................................... 12
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 13
LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 16
RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 17
2. MENTOLARDA ZGL YZEY TAYN ( BLANE ALET ) DENEY ................ 17
2.1. Deney Dzeneinin Kurulmas ................................................................................... 17
2.1.1.Deneyde Kullanlan Cihazlar ................................................................................ 18
2.1.2.Deneyde Kullanlan Malzemeler ........................................................................... 22
2.2. Numune Hacminin Belirlenmesi ................................................................................. 24
2.3. Ayar Numunesinin Hazrlanmas ................................................................................ 25
2.3.1.Numunenin Hcreye Yerletirilmesi ..................................................................... 26
2.4. Deney Svsnn Hazrlanmas ..................................................................................... 28
2.5. Alet Kalibrasyonu Yapma ........................................................................................... 29
2.5.1. Cihaz sabiti ( K ) Kalibrasyonunun Yaplmas..................................................... 29
2.5.2. Yatak Hacminin Kalibrasyonun Yaplmas .......................................................... 31
2.5.3. Kalibrasyonunun Yeniden Yaplmas................................................................... 32
2.6. Meslek Hesaplarn Yapma ......................................................................................... 32
2.6.1. Numune Hacmi Hesab......................................................................................... 33
2.6.2. Alet Sabiti (K) Kalibrasyon Hesab ...................................................................... 34
2.6.3.imentonun zgl Yzey( Blaine) Hesab ........................................................... 34
2.7. Deney Raporlarn Hazrlama ...................................................................................... 35
2.7.1.Yatak Hacmi Kalibrasyon Raporu......................................................................... 36
2.7.2.Cihaz (K) Sabiti Kalibrasyon Raporu.................................................................... 36
2.7.3.Blaine Deneyi Raporu ........................................................................................... 37
UYGULAMA FAALYET ............................................................................................... 38
LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 40
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 41
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 43
KAYNAKA ......................................................................................................................... 44

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD

582YIM408

ALAN

naat Teknolojisi Alan

DAL/MESLEK

Beton-imento ve Zemin Teknolojisi

MODLN ADI

imento Hacim Sabitlii ve zgl Yzey Tayini

MODLN TANIMI

Laboratuvarda imentolarda hacim sabitlii ve imentolarda

zgl yzey tayini (blaine aleti) deneyleri yapma
konularnn ilendii renme materyalidir.

SRE

40/32

NKOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Laboratuvarda imento deneylerini yapmak

Genel Ama:
Bu modl ile, gerekli ortam salandnda laboratuvarda
imentolarda hacim sabitlii ve zgl yzey (Blaine aleti)
deneyini kuralna uygun olarak yapabileceksiniz. Bu zel bir
ad m
Amalar:
1. Laboratuvarda imentolarda hacim sabitlii deneyini
kuralna uygun olarak yapabileceksiniz.
2. Laboratuvarda imentolarda zgl yzey tayini
(Blaine) deneyini kuralna uygun yapabileceksiniz.
Ortam: Snf, Le Chatalier ve Blaine deneyinin
yaplabilecei imento deney laboratuvar
Donanm: yaz tahtas, kaynak kitaplar, rapor ve tutanak
rnekleri, Le Chatalier aleti, Blaine cihaz, har karma
aletleri ile makineleri, scaklk lme aletleri, zaman lme
aletleri, stma aletleri ve i gvenlii ekipmanlar
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra
verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Meslek tanmnn deimekte olduu ve meslek dallarnn eitlendii bir dnemi
yaamaktayz. Gnmzde eskiden var olan birok meslek ortadan kalkmakta ya da istihdam
ans azalmaktadr. Bunun yannda baz mesleklerde istihdam artarken birok yeni meslek de
ortaya kmaktadr.
inde bulunduumuz inaat sektr de bu durumdan en ok etkilenenlerin banda
gelmektedir. Eskiden, Meslein nedir? diye sorulduunda inaatym, yapcym, yap
teknisyeniyim gibi tanmlar yeterli iken gnmzde bu tr tanmlar yetersiz kalmaktadr.
nk bu kavramlarn ok geni bir alan tarif ettii ve bunun onlarca ustalk ve uzmanlk
(duvarclk, betonarme demircilii, boyaclk, ahap doramacl, plastik doramacl vb.)
dalnn olduu bir gerektir.
Sektrn ihtiyac daha ok snrlar belli ve uzmanlk isteyen mesleklerdir. rnein,
bir iveren ie alaca kiide birok alanda genel bilgisi olmasn deil istedii alanda
uzmanlk derecesinde bilgisi olmasn tercih etmektedir.
Bu modlle edineceiniz bilgi ve beceri ile sektrel bazda tanmlanm istihdam ans
yksek olan imento laboratuvar teknisyenliinin 4. basaman tamamlayacaksnz. 5.
basamak eitimi ile de bu unvan elde edeceksiniz.
imento laboratuvar teknisyenlii, gemii eski olmakla beraber istihdam ans artan
bir meslektir. imento laboratuvar teknisyenlii unvan ile imento fabrikalarnda, hazr
beton reten firmalarda, yap denetim brolarnda, belediyelerde vb. alanlarda rahatlkla i
bulabileceksiniz.
zellikle 19 Austos 1999 ylnda yaadmz deprem felaketinden kardmz en
byk sonulardan biri de inaat sektrnn her aamasnda kalite, kalite kontrol ve
denetiminin ne kadar hayati olduudur.
Bu anlamda inaat sektrnn vazgeilmez rnlerinden imento retiminin ilk
basamandan balayarak son kullanm noktasna kadar kalite kontrol ve denetiminin
yaplmas zorunludur.
Sizler imento kalitesinin tespitine ynelik bu modlle edineceiniz bilgi ve beceriyle
istihdam imkn yksek bir meslee sahip olmakla kalmayp ilerde iinde insanlarn gvenle
yaad binalarn yapmnda imzanz olduu iin manevi hazz da tadacaksnz.

RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Laboratuvarda imentolarda hacim sabitlii deneyini kuralna uygun olarak
yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Yakndaki bir imento deneyi laboratuvarna gidip deneyin yapl talimatn

yazarak snfta okuyunuz.

Yakndaki bir imento deneyi laboratuvarna giderek deneyin yaplnda

kullanlan ara gereleri maddeler hlinde yaznz, her birinin ne ie yaradn
snfta aklaynz.

1. MENTOLARDA HACM SABTL

DENEY
1.1 Numune Miktar ve zellii
Deneyde kullanlan numunenin tm imentoyu en iyi ekilde temsil etmesi gerekir.
Numune alma yerlerinden ( fabrika, silo, torbal imento stoklarndan vb.) yaklak 40-50 kg
numune, 24 saat laboratuvarda bekletildikten ve biriktirildikten ( numunenin tm bir defada
deil belli aralklarla bir ka defada alnyorsa Resim 1.1de ) sonra homojen hle getirmek
amacyla byk bir kaba boaltlarak iyice kartrlr. Homojen hle getirilen imento 0,8
mm elekte elenir ve 3 kg kapakl metal numune kaplarna konularak ( Resim 1.2.) deneyde
kullanlmak zere dolaplara istiflenir. Numune kaplar nemli ve slak olmamaldr. Deney
iin numune miktar ayn numune zerinde daha nce kvam deneyi yaplmsa yaklak 100
gram, su /imento oran bilinmiyorsa her iki deney, (Le chatalier ve kvam deneyleri) iin
yaklak 500 gram imento numunesi kullanlr.

Resim 1.1: Numune kaplar

Resim 1.2: Kapakl metal numune kaplar

1.2. Su /imento Oran

Numune kaplarndan imento, hassas terazide tartlarak alnr. Ayn numune ile
yaplan kvam deneyinde bulunan su/imento oran esas alnarak gerekli su miktar
hesaplanr. Hesaplanan su, lek bir mezurayla dikkatlice llr. Bu oran Portland
imentolarda % 24 ile % 35 arasndadr. Bir baka ifadeyle 100 g imentoya 24 ile 35 g
arasnda su katlr. S/ oranlarna gre su miktar Tablo 1.1de verilmitir.
% Su Oran
24,0
24,5
25,0
25,5
26,0
26,5
27,0
27,5
28,0
28,5
29,0
29,5
30,0
30,5
31,0
31,5
32,0
32,5
33,0
33,5
34,0
34,5

Su Miktar
120,0
122,5
125,0
127,5
130,0
132,5
135,0
137,5
140,0
142,5
145,0
147,5
150,0
152,5
155,0
157,5
160,0
162,5
165,0
167,5
170,0
172,5

NOT: Su miktar (ml) = % Su oran5

Tablo 1.1: Su imento oranlarna gre su miktarlar

1.3.Deneyin Yaplmasnda Dikkat Edilecek Hususlar

Deneye balamadan nce silindir (Le Chatalier aleti) halkann esneklii kontrol edilir.
Bu amala Le Chatalier kalb Resim 1.3te grld gibi 300 gram arlk asldnda
kalc deformasyon olmadan ubuk ular arasndaki aklk en az 15 mm, en fazla 20 mm
olmaldr.

300 gram
Resim 1.3: Le chatelier kalb

Kalbn altna konulmak zere yaklak 60x60 mm ebadnda bir cam plaka
hazrlanmal, camn zeri ince yala hafife yalanmaldr.
Kalbn stn kapatmak zere de 50x50 mm ebadnda ve 75 gram arlnda metal
levha hazrlanmaldr(Metal levhalar korozyona kar, antipas boya ile boyanmaldr.). Metal
levhann imento hamuruyla temas edecek yzeyi cam levhada olduu gibi yalanr.

Resim 1.4: Metal ve cam levhalar

Kalp, deneyi iin tezghn zerine konulduunda (ekil 1.1) yark ksmlarn bitiik
olup olmad kontrol edilmedir (Yark kenarlarnn birbirine demesi gerekir.).

ekil 1.1: Le Chatelier aleti

Deneyde kullanlacak gen mala, spatula, har kartrma kovas ( mikserin ),

kartrma paleti, syrma ubuu vb. aletler (Resim 1.6) imento hamuru atklarndan
temizlenmi olmaldr.

Resim 1.6: Mikser

Deney laboratuvarnn ortam scakl 20 2 0C olmaldr.

Deney silindirinin ii, ince yala yalanmaldr.

1.4. Deneyin Yapl

1.4.1. Kvamnda imento Hamurunun Hazrlanmas

Ayn numuneden alnan imento (Resim 1.7) ile daha nce (Kvam deneyini
okuyunuz.) tespit edilen su/imento oran esas alnarak ve en az iki deneye
yetecek kadar su, lekli mezurayla (Resim 1.8) llerek kartrma kabna
boaltlr ve imento terazide tartldktan sonra 7,5 2,5 saniyede suyun iine
boaltlr.

Resim 1.7: imento tartlmas

Resim 1.8: Kartrma kabna boaltma

Boaltm ileminin bitim sresi kaydedilir.

Kartrma mikseri ile dk hzda 90 sn. kartrlr ve 15 sn. dinlendirilir.
Dinlendirme esnasnda kartrma kabnn eperine yapan imento hamurlar
spatula ile toplanr.
15 saniyenin sonunda mikserle dk hzda 90 saniyelik ikinci bir kartrma
yaplr. Bylece kartrma ilemi tamamlanr.

Karlacak imento miktar az ise (100g ise kartrma mikser yerine elle yaplr. Resim
1.9, Resim 1.10) kartrma yaplabilir. Bu durumda kartrma sresi daha uzun olur(uygun
kvam tutturulana kadar).

Resim 1.9: El ile hazrlama

Resim 1.10: El ile kartrma

1.4.2. imento Hamurunun Deney Aletine Yerletirilmesi

Doldurma esnasnda silindirin yark ksmlarnn almamas iin silindir

parmakla hafife sklr veya ubuklar lehim yerlerinden ip veya bantla ( ekil
1.2 ) balanr.

ekil 1.2: ubuklarn balanmas

Silindir kalp, nceden hazrlanm cam plaka (Resim 1.11 ) zerine oturtulur.
Hamur el ile dndrlerek (Resim 1.12 ) kalbn iine doldurulur. Vibrasyon ve
sktrma yaplmaz.

Resim 1.11: Cam plaka zerine oturtma

Resim 1.12. Hamurun doldurulmas

Kalbn zeri, spatula veya gen malayla kenar seviyesinde dzeltilir.

Yal ksm alta gelecek ekilde (Resim 1.13) metal levhayla silindirin zeri
kapatlr (Ayn anda farkl numunelerden deney yaplyorsa metal levhalarn
zeri herhangi bir karkla sebep olmamak iin numaralandrlr ve
kaydedilir. Resim 1.14).

Resim 1.13: Metal levha ile kapatma

Resim 1.14: Numaralandrma

Silindir ubuklar balanmsa ( ip ya da bantla ) zlr.

zeri kapatlan silindir kalplar dikkatlice bal nem oran en az % 98 olan
rutubet dolabna, rutubet dolab yoksa 2010C ayarlanm su kabna (Resim
1.15 ) veya kr havuzuna zaman kaybetmeksizin konulur.( Resim 1.16)

Resim 1.15: Su kabna yerletirme

Resim 1.16: Kr havuzuna yerletirme

1.4.3. ubuk Aralnn llmesi

Rutubet dolabna konan deney numunesi dolu kalp 240,5 saat 202 Cde
bekletilir. Bu srenin sonunda ubuk ular arasndaki mesafe ( A ) en yakn 0,5
mm yuvarlatlarak kumpasla llr (Resim 1.17).

Resim 1.17: Kumpasla lm

1.4.4. Numunenin Kalpla Birlikte Kaynatlmas

Kalplarn zerindeki cam levhalar, dikkatlice kaldrlarak kalp ubuklar

herhangi bir yere temas etmeyecek ekilde kaynatma suyuna braklr.
Bundan sonra kalplarn bulunduu su dolu kaynatma kab (Resim 1.18 ) 305
dakika iinde kaynama ssna gelecek ekilde stlr ve su banyosu kaynama
scaklnda 3 saat 5 dakika bekletilir.

Resim 1.18: Kaynatma kab

10

Kaynama esnasnda buharlama sonucu suyun azalmamas iin kaynama

kabnn az bir kapakla kapatlr.

1.4.5. Kaynatma Sonunda lm Yaplmas

Bu srenin sonunda ubuk ularnn akl en yakn 0,5 mm yuvarlatlarak

hassasiyetle llr(B).
Numune, laboratuvar scaklna, (suyun iinde) 202 Cye kadar soutulur ve
ubuk ular arasndaki aklk ayn ekilde llr(C).
(B-A), (C-B), (C-A) milimetre cinsinden ayr ayr hesaplanr. C-A, milimetre
cinsinden toplam hacim genilemesini verir (Her imento iin deney kez
yaplarak elde edilen sonularn aritmetik ortalamas esas alnmaldr.).

1.5. Deney Aralarnn Temizlenmesi

Deneyde kullanlan silindirin ii, yark yerinden hafife alarak boaltlr.

Silindirin iine ve dna yapan imento hamurlar slak bir bezle ovularak
temizlenir, kurulanr.
Silindirin ii ince yala hafife yalanr ve silindir yerine konulur.
Kullanlan spatula, mala, syrma ubuu, har kartrma kovas ( mikserin ) ve
kartrma paleti eme suyuyla (Resim 19) ykandktan sonra kurulanr ve
yerlerine konulur.
Mikser ve terazi zerindeki tozlar yumuak bir frayla alnr.
Atk kabndaki kurumu imento hamur ve atklar pe atlr ve kap temizlenir.
Laboratuvar odasnn taban slak paspasla paspaslandktan sonra oda terkedilir.

Resim 1.19: Ykama

11

1.6. Deney Raporu Hazrlamas

Deneyin amac balanmam (serbest) kalsiyum oksit ve magnezyum oksit
hidratasyonu sebebiyle ortaya kabilecek genleme riskinin deerlendirilmesidir. Bu amala
( C-A ) fark rapor edilir. Rapor rnei aadaki gibidir:
Rapor Nu.

Deneyin Ad

Ortam Scakl

Deney Tarihi

Numunenin cinsi
Su / imento oran (%)
Su miktar (gram veya litre)
24 saat sonraki aklk ilk aklk(A) mm
Kaynatma sonunda aklk (B) mm
3saat5 dakika
Souma sonunda aklk ( C ) mm
oda scakl ( 2020C )
Scakta hacim genlemesi ( B-A ) mm
Toplam hacim genlemesi ( C-A ) mm
TEKNSYENN
ADI SOYADI
Tablo 1.2: Deney raporu rnei

12

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Verilen imento numunesine gre imentolarda hacim sabitlii deneyini kuralna uygun
olarak yapnz.
Verilenler: retmeniniz tarafndan size verilecek deney numunesi ve deney aletleri
Uygulama 1: imento hamurunu hazrlaynz.
Uygulama 2: Deney aletlerinin ayarlarn yapnz.
Uygulama 3: imentolarda hacim sabitlii deneyini yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Deney ara gerelerini ve

ekipmann hazrlaynz.

Tm ara gereleri deney tezgh

zerine diziniz ve deney iin iki
silindir hazrlaynz.

Normal kvamda imento

hamurunu hazrlaynz.

Suyun oda scaklnda ( 202C

) ve temiz olmasna dikkat
ediniz.

Alet ayarlarn yapnz.

Hamuru alete yerletiriniz.

Deney silindirlerinin esneklik

kontroln yapnz ve ilerini kl
fra ile ok hafif yalaynz.

Numuneyi kalpla beraber souk

suya koyup ubuk araln
lnz.

Hamuru elinizle dndrerek

silindirlere doldurunuz ve boluk
kalmamas iin sktrma ve
vibrasyon yapmaynz.
Zaman armamak iin alar
saati 24 saate kurunuz. lm
yaparken ubuklara temas
etmemeye alnz.
Silindirler kaynatma kabna
konulurken ubuklar herhangi
bir yere temas ettirmeyiniz
(alar saati 3 saate kurunuz).
Aletler ve cihazlar temizlerken
bunlarn deforme olmamalarna
dikkat ediniz.

Numuneyi kalpla beraber

kaynatmak ve ubuk araln
lnz.
Deney aralarnn temizliini
yapnz.
Deney raporunu hazrlaynz.

Raporu yazmadan nce hesaplar

bir daha kontrol ediniz. Raporu
imzalamay unutmaynz.
13

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltler
1.

Numunenin adn, alnd yeri ve al tarihini kaydettiniz mi?

2.

Deneyde kullanlacak mikser ve terazinin kontroln yaptnz m?

3.

Le chatalier aletinin esneklik kontroln yaptnz m?

4.
5.

Deneyde kullanlan dier ara gerelerin tmn tezghn zerine

koyup kontrol ettiniz mi?
Ortam scakln tespit ettiniz mi?

6.

Numune (imento) miktarn tespit edip tartnz m?

7.

S/ orann tespit edip buna gre su miktarn ltnz m?

8.

Kartrma kabna nce suyu, sonra imentoyu dktnz m?

9.

imentoyu suyun iine dkme sresini kaydettiniz mi?

10. Mikserle 90 sn.lik ilk kartrmay yaptnz m?

11. 15 sn.lik dinlendirmeyi yaptnz m?
12. Mikserle 90 sn.lik ikinci kartrmay yaptnz m?
13. Le chatalier aletinin altna cam plakay koyup hamuru vibrasyon
yapmadan doldurdunuz mu?
14. Hamuru doldururken silindirin yark ksmnn almamas iin
nlem aldnz m?
15. Doldurulan hamuru silindir st seviyesinde dzelttiniz mi?
16. Silindirin stn metal plakayla kapattnz m?
17. Rutubet dolabnn nem ayarn yaptnz m?
18. Silindiri sarsmadan rutubet dolabna koydunuz mu?
19. Dolabn scakln 202 C ye ayarladnz m?
20. 24 saat sonunda silindir ubuklarn arasnda akl (A) ltnz
m?
21. Silindirin alt ve stndeki plakalar alp kaynama kabna
koydunuz mu?
22. ubuklarn hibir yere temas etmemesini saladnz m?
23. Istma tertibatn, suyu 305 dakikada kaynama noktasna
getirecek ekilde ayarladnz m?
24. Kaynama kabnn azn kapattnz m?
14

Evet

Hayr

25. 3 saat5 dakika sonunda ubuk ular arasndaki akl (B)

lp kaydettiniz mi?
26. Suyu soumas iin uygun bir yere braktnz m?
27. Suyu 202 0Cye kadar soutup ubuk ular arasndaki akl
(C) lp kaydettiniz mi?
28. Soukta hacim genlemesini (B-A) lp kaydettiniz mi?
29. Scakta hacim genlemesini (C-B) lp kaydettiniz mi?
30. Toplam hacim genilemesini (C-A) lp kaydettiniz mi?
Dzenli ve kurallara uygun alma
31. nlk giyip eldiven taktnz m?
32. Uygun tutanak, rapor ve defterleri seip kullandnz m?
33. Zaman iyi kullandnz m?
34. alma alann tertipli, dzenli kullandnz m?
35. bitiminde kullandnz aletleri temizleyip yerlerine koydunuz
mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

15

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1)
() Deney silindirinin zeri metal levha ile kapatlmazsa ubuklar arasndaki aklk,
olmas gerekenden az olur.
2)
() Kaynatma banyosunun amac scakta imentonun genleme orann tespit
etmektir.
3)
() imento hamuru, silindire doldurulurken sktrma yaplrsa genleme oran
olmas gerekenden az olur.
4)
() Rutubet dolab yerine scakl 202C olan uygun byklkteki bir su kab
kullanlabilir.
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
5)

S/ oran % 26 olan bir karmda imento miktar 500 g ise su miktar ka gramdr?
A) 150
B) 200
C) 130
D) 100
.
( 6. ve 7. sorular aadaki aklamalara gre cevaplandrnz.)
Le Chatalier deneyi sonunda ubuklar arasndaki aklk u ekildedir:
A = 12 mm B= 17 mm C = 21 mm
6)
7)

Soukta hacim genlemesi ka mmdir?

A) 10
B) 4
C) 15
Toplam hacim genlemesi ka mmdir?
A) 15
B) 3
C) 5

D) 5
D) 9

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

16

RENME FAALYET-2
RENME FAALYET-2
AMA
Laboratuvarda imentolarda zgl yzey tayini (Blaine) deneyini kuralna uygun
yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Yakndaki bir imento deney laboratuvarna gidip deneyin yapl amacn

yazarak snfta okuyunuz.

Yakndaki bir imento deney laboratuvarna giderek deneyin yaplnda

kullanlan ara gereleri maddeler halinde yazp snfta okuyunuz.

2. MENTOLARDA ZGL YZEY

TAYN ( BLANE ALET ) DENEY
2.1. Deney Dzeneinin Kurulmas
Bu deneyin amac, sktrlm bir imento yatandan geen sabit hava miktarnn
getii srenin gzlenmesiyle imentonun zgl yzeyinin bulunmasdr. imentonun zgl
yzeyi ne kadar bykse imento o kadar ince tlm demektir. Bu deney metodu
mutlak olmaktan ziyade mukayese metodudur. Bu nedenle zgl yzeyi bilinen bir numune
ile cihazn kalibre edilmesi gerekir.
Deneye balamadan nce kullanlacak cihaz ve malzemeler sra ile laboratuvar tezgh
zerine dizilir ve alp almadklar kontrol edilir. Bu amala aadaki ilemler yaplr:

Manometrenin sv seviyesine baklr. Svnn en alt izgide olmas gerekir.

Daha aada ise bu izgiye kadar sv ilave edilir.
Puar ve musluun alp almadna baklr.
Geirgenlik hcresi ve delikli diskin temiz olup olmadna baklr, temiz
deilse (zerlerinde nceki deneyden tozlar kalm olabilir.) kk kl fra ya
da kompresrle ( hava tutularak ) temizlenir.
Terazinin temizlii yaplr varsa ayarlar kontrol edilir.
Kronometrenin varsa ayarlar yaplr, kronometre sfrlanr.
Deney numunesi deney cihaznn yanna konulur(deneyden en az bir saat nce).
Deneyde kullanlacak defter, tutanak, rapor vb. evraklar hazrlanr, zerlerine
tarih yazlr.
17

2.1.1.Deneyde Kullanlan Cihazlar

Geirgenlik hcresi: Paslanmaz elik veya
anmaya dayankl baka malzemeden yaplm
olmaldr. Alt ve st yzleri, dz ve silindirin eksenine
dik olmaldr(Resim 2.1).

Resim 2.1: Geirgenlik hcresi

Delikli disk: Paslanmaz metalden, zerinde 1

mm apnda 30-40 delikli disktir. Hcre tabanna
yerletirildiinde dzlem yzeyleri hcrenin tabanna dik
olmaldr(Resim2.2).

Resim 2.2: Delikli disk

18

Piston: Piston, hcrenin iine serbeste

girebilecek durumda olmaldr. Pistonun kenarnda,
hcrenin iinde bulunan havay boaltmak iin dz bir
ksm olmal ve bir boyun yaparak kafasna
balanmaldr. Piston paslanmaz elik veya dier
anmaya
dayankl
paslanmaz
metalden
yaplmaldr(Resim2.3)

Resim 2.3: Piston

Manometre: Dik olarak monte edilen borosilikat

camdan yaplan U eklindeki tptr (Resim 2.4)

Resim2.4:Manometre

Kronometre: Balatma ve durdurma tertibatl,

yzde 1 hassasiyete sahip ve 300 saniye kadar zaman
aralkl olmaldr(Resim 2.5).

Resim 2.5: Kronometre

19

Terazi: imento iin 1 mg yaklamla 3 gram

kapasitede, civa iin 10 mg yaklamla 50-110 gram
tartma kapasitesinde olmaldr (Resim2.6).

Resim 2.6: Terazi

Pikometre: imento ve baka ince kum ve

tozlarn younluunu tayin edebilecek nitelikte
olmaldr(Resim 2.7)

Resim 2.7: Pikometre

Le chatelier balonu: Alt ikin (balon

biiminde) st mezura eklinde llendirilmi, saydam
cam veya sert plastikten yaplmtr. Terebentin veya gaz
ya kullanlarak imento ve baka ince kum ve tozlarn
younluunu tayin edebilecek nitelikte olmaldr(Resim
2.8).

Resim 2.8: Le chatelier balonu

20

Numune krei: Paslanmaz elikten yaplm

olmaldr(Resim 2.9)

Resim 2.9: Numune krei

Dzeltme ubuu: Yaklak 10 cm boyunda 1

cm apnda grgen
olmaldr(Resim2.10)

vb.

sert

aatan

yaplm

Resim 2.10: Dzeltme ubuu

Huni:
Saydam
olmaldr(Resim 2.11).

sert

plastikten

yaplm

Resim 2.11: Huni

21

Tpa: Kesik koni eklinde mantardan yaplm

olmaldr(Resim 2.12).

Resim 2.12: Tpa

Filtre kd: Hcre boyutlarna uygun olarak

evresi dzgn kesilmi orta porozitede, dairesel
olmaldr(Resim2.12).

Resim 2.12: Filtre kd

2.1.2.Deneyde Kullanlan Malzemeler

Civa: Reaktif ya da daha iyi kapasitede olmaldr.

Referans imento: zgl yzeyi bilinen standart imento (Standart imento
yerine Blaine olarak bilinen ince kuvars kumlar kullanlmaldr.)
nce ya: Tabaka oluturmayacak incelikte olmaldr.
nce gres: Gresin yerine vazelin de kullanlabilir.
Manometre svs: Dk viskozite ve younlukta, dibitl ftalat veya renkli,
ince ya olmaldr.

Blaine cihaz: Manometre, hcre, piston, hcre yuvas ve delikli diskten (Resim 2.1)
oluur. Kullanm kolayl nedeniyle sektrde (imento farikalar, hazr beton santralleri vb.)
otomatik blaine (Resim-2.13te otomatik ve manometreli Blaine cihazlar grlmektedir).
denilen aletlerde kullanlmaktadr. Ancak TSEN 196-6ya gre deneylerin ekil 2.1de
grlen Blaine aleti ile yaplmas esas alnmaldr. Bu nedenle deneyler otomatik Blaine
aletiyle yaplacaksa nce bu aletin klasik Blaine aleti ile dorulanmas gerekir.

22

ekil 2.1: Blaine aleti

23

Resim 2.13: Hava geirgenlik (Blaine) cihaz

2.2. Numune Hacminin Belirlenmesi

Hcre iin konulan numunenin hacmini tayin etmek iin cva kullanlr. Bu amala:

Civann hcre metali ile malgama yapmasn nlemek iin hcrenin i eperine
ince ya srlr.

Delikli disk, hcre dibine yerletirilir. ki filtre kd diskin zerine yerletirilir

(Filtre ktlar, diskin zerini tam olarak kapatmaldr.).

Hcre, hibir hava kabarc kalmayacak ekilde cva ile doldurulur. Boluk
kalmamas iin cva yzeyi zerine cam bir plaka ile bastrlr. Deney esnasnda
operatrn cvadan zarar grmemesi iin gzlk ve eldiven giymesi gerekir.

Hcre iindeki cva, daras alnm bir kaba kaypsz boaltlp 0,01g
hassasiyetle tartlr ( m1 ).

Cva boaltldktan sonra filtre ktlar kartlp yerine yeni bir filtre kd,
delikli diskin zerini tam kapatacak ekilde yerletirilir.

2,800 g imento ayar numunesi, kayp vermeden dikkatlice hcreye yerletirilir

ve imentonun hcreye yerlemesi iin hcre tklanr.

kinci bir filtre (kullanlmam) kd dzeltilmi imento zerine dzgnce

konulur.

Piston, sktrma yapmak amacyla hcreye daldrlr, filtre kd ile temas

edince pistonun alt yz hcre ile temas edinceye kadar preslenir (hzl ve
iddetli preslemeden kanlmal, baparmak hafife piston zerine bastrlarak
presleme yaplmaldr).

Piston yavaa 5 mm geri ekilir ve 90 derece dndrlerek ve tekrar piston

bal hcre ile temas edinceye kadar preslenir. Piston geri ekilip stteki filtre
kd yenisiyle deitirilir.

Hcrenin bo kalan ksm 3. maddedeki gibi cva ile doldurulur.

Cva daras alnm bo bir kaba firesiz boaltlr ve 0,01 g hassasiyetle tartlr
(m2).

imento hacmi aadaki eitlik ( bant ) ile bulunur:

24

V = ( m1 - m2 ) / pH
V = Numune (imento) hacmi ( cm3 )
m1 = imento yokken tartlan cva ( gram )
m2 = imento varken tartlan cva ( gram )
pH = Civann deney scaklndaki younluu ( g/cm3 Tablo 1den )
Yukardaki ilemler 2,800 g ayar numunesi ile tekrar edilir. ki deney arasndaki farkn
( v1 - v2 ) en fazla 0,01 cm3 olmas gerekir. Bu fark tutturuluncaya kadar deneylere devam
edilir. Deneyler sonunda birbirinden 0,01 cm3 daha az fark eden en yakn iki deneyin
ortalamas, deney sonucu olarak kabul edilip kaydedilir.
Scaklk
(oC)

Civann Younluu
(pH) g/cm3

Havann
Viskositesi(n)
Pa.s

16

13,560

0.00001800

0.001342

17

13,560

0.00001805

0.001344

18

13,550

0.00001810

0.001345

19

13,550

0.00001815

0.001347

20

13,540

0.00001819

0.001349

21

13,540

0.00001824

0.001351

22

13,540

0.00001829

0.001353

23

13,540

0.00001834

0.001354

24

13,540

0.00001839

0.001356

Not: Ara deerler lineer interpolasyonla tayin edilecektir.

Tablo 2.1: Cva younluu scaklk ilikisi

2.3. Ayar Numunesinin Hazrlanmas

Numune imento (Referans imento veya Blainei bilinen ince kuvars kum
kullanlr.) bir kavanozun iine doldurulup kavanozun az kapatlr. 2 dakika sreyle
kavanoz sallanr, (Resim 2.14) daha sonra kavanozun kapa alarak imento tanelerinin
dalmas iin temiz bir ubukla iyice kartrlr. Deney numunesi ile deney cihazlarnn
ayn scaklkta olmas gerekir. Bu amala numune, deneye balamadan yaklak bir saat
laboratuvarda bekletilmelidir. Ayar numunesinin miktar (m) u ekilde hesaplanr:
m = d.v.(1e)
Buradan;
m = Alnacak numunenin ktlesi (gram)
d = Numunenin younluu ( g/cm3 )
v = Madde 2.2de tayin edilen numune hacmi (cm3)
25

e = 0,5 ( hcre iine yerletirilmi olan numunenin gzeneklii-porozitesi )

Resim 2.14: Referans deney numunesi(ince kuvars kum)

2.3.1.Numunenin Hcreye Yerletirilmesi

Hcrenin
dibine
delikli
disk
yerletirilir
ve
zerine filtre kd
dzgnce
yerletirilir
(Resim 2.15).
Resim 2.15: Delikli disk

Yukardaki
m
eitliinden
yararlanlarak ayar
numunesi
0,01
hasasiyetli
bir
terazide
tartlr(Resim 2.16).

Resim 2.16: Hassas terazi

26

imento, bir huni

yardmyla hcreye
boaltlr(Resim 2.17)

Resim 2.17: Huni

Hcre hafif hafif

masaya (5.5= 25
kez)
vurularak
numunenin
hcre
iine
iyice
yerlemesi
salanr(Resim 2.18)
Resim 2.18: Hcre

kinci bir filtre

kd
(kullanlmam)
dzeltilmi imento
zerine konulur
(Resim2.19).
Resim 2.19: Filtre kd

27

Piston
sktrma
yapmak
amacyla
hcreye daldrlr,
filtre kd ile
temas
edince
pistonun alt yz,
hcre ile temas
edinceye
kadar
preslenir. Hzl ve
iddetli preslemeden
kanlmal,
baparmak hafife
piston
zerine
bastrlarak presleme
yaplmaldr(Resim2.

Resim 2.20: Piston

20)

Piston yavaa 5
mm geri ekilir ve
90
derece
dndrlerek tekrar
piston bal hcre
ile temas edinceye
kadar preslenir ve
piston geri ekilir.
Bylece sktrlm
numune
yata
oluturulmu
ve
deneye hazr hle
getirilmitir(Resim2.

Resim 2.20: Piston

20).

2.4. Deney Svsnn Hazrlanmas

Deneye balamadan nce svsnn ayarlanmas gerekir.

Madde 2.2de hazrlanan hcrenin evresine gres veya vazelin srlr (hava
szdrmazl iin) ve manometrenin zerindeki yuvasna dzgnce
yerletirilir(Resim 2.21).

Hcre silindirinin st uygun bir tpa ( Resim 2.22) ile kapatlr.

28

Resim 2.21: Hcre hazrlama

Resim 2.22: Hcrenin kapatlmas

Musluk hafife alarak manometre svs (renkli) en st izgiye gelinceye kadar

musluk ak tutulur.
Bu seviyeye geldikten sonra musluk kapatlp sv seviyesi gzlenir.
Sv seviyesinde bir dme varsa hcre, manometre birleim yerleri ve musluk
balant yerlerinde hava kaa var demektir. Bu yerlerin szdrmazl teker
teker kontrol edildikten sonra ayn ilem tekrar edilir.
Sv seviyesi (en st izgide) sabitlii salanncaya kadar bu ilem tekrar edilir.
Sv seviyesi sabitlii salannca deneyin yaplna geilir.

2.5. Alet Kalibrasyonu Yapma

2.5.1. Cihaz sabiti ( K ) Kalibrasyonunun Yaplmas
zgl yzeyi bilinen referans imentodan sktrlm bir imento yata madde 2.3
teki gibi hazrlanr.
Deney svsnn sabitlik ayar (deney svsnn hazrlanmas konusunda olduu gibi )
yaplr ve geirgenlik (Blaine) deneyi aadaki gibi yaplr:

Silindirin zerindeki tpa karlr (Resim 2.23)

29

Resim 2.23: Tpann karlmas

Manometre svs akmaya balar, sv ikinci izgiye ulanca kronometre (Resim

2.24) altrlr ve nc izgiye ulanca kronometre durdurulur.

Resim 2.24: Kronometre kullanm

Zaman ( t ) 0,2 sn. hassasiyetle ve scaklk 1 oC hassasiyetle kaydedilir.

lem ayn yatak zerinde bir daha tekrarlanr, tekrarlanan zaman ve scaklk
deerleri kaydedilir.
Ayn referans imentonun iki ayr numunesi zerinde ilem tekrar edilir.
Her numunenin scaklk ve zaman ortalamas hesaplanr. Bu ortalamalar
kullanlarak cihaz sabiti ( K ) bulunur.
30

S d.(1-e) n
K =
e3 t
Burdan;
K = alet sabiti
S = ayar numunesinin zgl yzeyi ( blaine)
D = ayar numunesinin younluu( g/cm3 )
E = gzeneklilik-porozite (Tablo 2. 2) , (0,5)
N = Deney scaklnda hava viskozitesi bulunur (Tablo 2.1).
T = llen zaman (sn.)
Not: e = 0,5 alnacaktr.

Gzeneklilik
e

Gzeneklilik
e

e3

e3

0,495

0,348

0,502

0,356

0,496

0,349

0,503

0,357

0,497

0,350

0,504

0,358

0,498

0,351

0,505

0,359

0,499

0,352

0,506

0,360

0,500

0,354

0,507

0,361

0,501

0,355

0,508

0,362

Tablo 2.2: Gzeneklik-porozite deerleri

2.5.2. Yatak Hacminin Kalibrasyonun Yaplmas

Hcre ile piston arasndaki akln gerei, her hcre piston ikilisi iin sktrlm
imento yatak hacmi deiir. Ayrca birbirini takip eden deneyler sonunda, anma ve
deformasyonlar nedeni ile hcre yatak hacmi deiebilir. Sktrlm imento yata hacmi,
verilen hcre piston akl iin yeniden bulunur. Bu hacim referans imento veya blaini
bilinen tozlar (kuvars tozu vb.) ile madde 2.2deki numune hacminin belirlenmesi
konusundaki gibi bulunur.
Yatak hacmi bulunduktan sonra deneyi yaplacak numunenin miktar (arl)
m = v d (1-e) eitliinden yararlanlarak bulunur. Bulunan bu deer hassas terazide
tartldktan sonra numunenin hcreye yerletirilmesi konusunda, madde 2.3te olduu gibi
bir imento yata oluturulur. Geirgenlik deneyi, madde 2.5teki ilemlerin sra ile
31

yaplmasyla gerekletirilir. Aadaki eitlik kullanlarak numunenin Blainen (S)

bulunur.
e3
t
S = K
(1-e) e3
d
t
S = K
d
/

2.5.3. Kalibrasyonunun Yeniden Yaplmas

Cihazn srekli kullanlmas, hcre, piston ve delikli diskin anmalardan dolay
imento yatak hacminde ve cihaz sabitinde deiikliklere neden olabilir. Bu deiimler,
zgl yzeyin ikinci referans imento kullanlarak llmesi ile tayin edilir.
imento yatak hacmi ve cihaz sabiti:

Her 1000 deneyden sonra

Manometre svs, cinsi, filtre kd cinsi ve manometre tp deitiinde
kinci referans imentonun sistematik sapmalarnda yeniden kalibre edilmelidir.

2.6. Meslek Hesaplarn Yapma

Blaine cihaznn K sabiti numune hacmi, numune, numune miktar ve numune zgl
yzeyi (S) aadaki eitliklerle bulunur.
(m1 m2)
1) V =
pH
S d.(1-e) n
3) K =
e3 t
e3
5) K/ = K
(1-e) n

2) m = d v ( 1 e )
e3
4) S = K
(1-e) e3
t
6) S = K/
d

Buradan;
V = Sktrlm hcre yatann ( numune ) hacmi ( cm3 ),
m1 = imento yokken tartlan civa arl ( gram ),
m2 = imento varken tartlan civa arl ( gram ),
pH = Deney scaklnda civann younluu (cm3 /gram ),
R = ap (mm),
32

t

d

K = Alet sabiti,
S = zgl yzey blaine (cm2 /gram),
D = Numunenin younluu (cm3 /gram),
e = Gzeneklik,
n = Deney scaklnda havann viskozitesi,
t = Geirgenlik sresi (sn.) bulunur.

2.6.1. Numune Hacmi Hesab

Birbirini takip eden deneyler sonunda anma ve deformasyon sonucu hcre yata
hacmi deiebilmektedir. Bu deiimlerin deney sonularn etkilememesi iin belli
aralklarla (Kalibrasyonun yeniden yaplmas konusu okunmaldr.) yatak hacminin
belirlenmesi ve kalibre edilmesi gerekir. rnein, cva kullanlarak yaplan kalibrasyonda
aadaki byklkler elde edilmitir.
Verilenler
m1 = 81,091 gram
m2 = 56,503 gram
Ortam ( laboratuvar) scakl = 24 0C

stenen
V = ? (cm3)

pH = 13,540 g /cm3
lemler:
(m1 m2)
V =
pH

V=

(81,091-56,503)

13,540

V = 1,816 cm3

stenilen hacim ve gzeneklikte (0,5) bir imento yatan oluturmak iin de imento
miktar u ekilde bulunur. Hacim kalibrasyonu sonunda yatak hacmi V = 1,816 cm3 olan
ve younluu (d) =2,65 g/cm3 olan Portland imento miktarnn bulunmas:
Verilenler
V= 1,816 cm3
d = 2,65 g /cm3
e = 0,5

stenen
m = ? (g)

lemler:
m = d v (1-e)
m = 2.65 1,816 (1-0,5)

m = 2.65 1,816 2.65 1,816 0,5

33

m = 2,406 g

2.6.2. Alet Sabiti (K) Kalibrasyon Hesab

Yatak hacmi kalibrasyonundan sonra cihazn K sabiti hesaplanr. Bunu saysal bir
rnek zerinde hesaplayacak olursak deney sonunda elde edilen byklkler aadaki
gibidir.
Verilenler

stenen

Referans numunenin Blaine (S) =2800 cm2 /g

K= ?

Ortam scakl =22 0C

K/ = ?

e = 0,5

e3 = 0,354 (Tablo 2.2den)

n = 0,01348 (Tablo 2.1den)

t1 = 51,94 sn.

t2 = 51,69 sn.

t3 = 51,72 sn

51,94+51,69+51,72
t ortalama=
3

t ortalama = 51,78 sn.

t = 7,19 sn.

lemler:
S d.(1-e) n
K =
e3 t

2800 2,65 ( 1-0,5) 0,01348

K =
0,354 7,19

50,011
K =
2,547

K = 19,635
e3
K = K
(1-e) n
/

0,354
K/ = 19,635
0,5 0,01348

K/ = 1031,3

2.6.3.imentonun zgl Yzey( Blaine) Hesab

Meslek hesaplar konusunda yukarda yaplan ilemler, esas olarak imentonun zgl
yzeyinin bulunmasna dnk byklk ve kat saylarn bulunmasyd. Geirgenlik deneyine
tabi tutulan bir imento numunesinin deney sonucu llen byklkleri aadaki gibidir.
rnek: Bu imentonun zgl yzeyini (blaine-S-) bulunuz.

34

Verilenler
Ortam scakl = 24 0C
Havann viskozitesi (n) = 0,0001828
Younluk (d) = 2,64 g / cm3
Gzeneklilik (e) = 0,5
Cihaz sabiti ( K ) = 19,79
t ortalama = 51,70 sn
Yatak hacmi (V) =1,815 cm3

stenen
S=?
n = 0,01352 (Tablo 2.1den)
e3 = 0,354 (Tablo 2.2den)
t = 7,19

lemler
1) m = d v (1-e)
e3
2) K/ = K
(1-e) n
t
3) S = K
D
/

m = 2,64 1,815 (1-0,5)

m = 2,395 g

0,354
K/ = 19,79
0,5 0,01352
7,19
S = 1045
2,64

K/ = 1045

S = 2846,04

2.7. Deney Raporlarn Hazrlama

Deneyler yapldktan sonra hesaplar tekrar kontrol edilir. lemlerin doruluundan
emin olunduktan sonra ilemlerin sonular titizlikle aadaki izelgelere (raporlara) geilir
ve imzalanr.

35

2.7.1.Yatak Hacmi Kalibrasyon Raporu

Deney
Numunesinin

Rapor Nu.

Deney Ad

Ortam Scakl
(0c)

Deney Tarihi

Cinsi
Younluu (d=cm3/g)
Gzeneklik (e)
Blaine ( S = cm2/g)

Civann

m1 = (g)
m2 = (g)
pH = (g/cm3)

Yatak Hacmi

V= m1 m2 / pH = (cm)
Tablo 2.3: Yatak hacmi kalibrasyon raporu

2.7.2.Cihaz (K) Sabiti Kalibrasyon Raporu

Rapor Nu.

Deney Ad

Ortam Scakl
(0c)

Civann

Deney
Numunesinin

Cinsi

Yatak Hacmi

Younluu (d=cm3/g)
Gzeneklik (e)
Blaine ( S = cm2/g)
m1 = (g)
m2 = (g)
pH = (g/cm3)
V= m1 m2 / pH = (cm3)
Tablo 2.4: Cihaz (K) sabiti kalibrasyon raporu

36

Deney Tarihi

2.7.3.Blaine Deneyi Raporu

Rapor Nu.

Numunenin
Alnd Yer

Numunenin
Alnd Tarih

Numunenin Cinsi
Numunenin Younluu (cm3/g)
Numunenin Hacmi (cm3)
Numunenin Miktar (g)
Ortam Scakl(0c)
Gzeneklilik (e)
Deney
Scaklnda
Viskozitesi (n)
Cihaz Sabiti (K)

Havann

K Sabiti Kalibrasyon Tarihi

Numunenin Blaini (S) (cm2/g)
Tablo 2.5: Blaine deneyi raporu

37

Deneyin Yapld
Tarih

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Verilenler: retmeniniz tarafndan size verilecek deney numunesi ve deney aletleri
Uygulama 1: Numune hacmini belirleyiniz.
Uygulama 2: Aletin k sabitini belirleyiniz.
Uygulama 3: imentolarda zgl yzey tayini ( Blaine aleti ) deneyini yapnz
Laboratuvarda imentolarda zgl yzey tayini (Blaine) deneyini kuralna uygun yapnz.

lem Basamaklar

neriler

Deney ara gerelerini ve ekipman

hazrlaynz.

Tm deney aletlerini, alet

listesinden kontrol ediniz.

Numune hacmini belirleyiniz.

Aletin k sabitini belirleyiniz.

Ayar numunesini oluturunuz.

Hacim hesaplarn tekrar kontrol

ediniz.

Numuneyi hcreye yerletiriniz.

imentonun topakl olmamasna

dikkat ediniz.

Deneyi mutlaka referans bilinen

bir numune ile yapnz.

Ak sresini tespit ediniz.

Deney aralarnn temizliini yapnz.

Deney raporlarn hazrlaynz.

Hcreyi yuvasna yerletirmeden

nce evresine vazelin srnz
Kronometreyi deneye balamadan
nce sfrlaynz.
Temizlik yaparken ara gereleri
zedelemeyiniz.
Raporu imzalamay unutmaynz.

38

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadklarnz iin Hayr kutucuklarna ( X ) iareti koyarak rendiklerinizi
kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri

Evet Hayr

1. Numunenin adn, alnd yeri ve al tarihini kaydettiniz mi?

2. Laboratuvar ortamnn scakln lp tutanaa ya da rapora
yazdnz m?
3. Deney numunesini laboratuvar ortamna getirdiniz mi?
4. Deneyde kullanacanz cihaz ve aletleri tezghn zerine koyup
saydnz m?
5. Manometre svsnn seviyesine baktnz m?
6. Puar ve musluun alp almadn kontrol etiniz mi?
7. Geirgenlik hcresini ve delikli diskin zerindeki eski imento
tozlarn temizlediniz mi?
8. Hcre iine ince ya srdnz m?
9. Hcrenin tabanna nce diski sonra filtre kdn dzgnce koydunuz
mu?
10. Referans numuneyi hassas bir ekilde tartp kaypsz hcreye
boaltnz m?
11. Hcreyi tklattnz m?
12. Numunenin zerine yeni bir filtre kd koyup dzeltiniz mi?
13. Numuneyi pistonla nazike sktrdnz m?
14. Hcrenin evresine vazelin srp yuvasna dzgnce yerletirdiniz
mi?
15. Hcrenin iindeki pistonu kartp zerini uygun bir tpa ile kapattnz
m?
16. Manometredeki svnn ykseklik ayarn yaptnz m?
17. Tpay kaldrp sv, ikinci izgiye geldiinde kronometreyi
altrdnz m?
18. Sv nc izgiye gelince kronometreyi durdurdunuz mu?
19. Gei sresini tam olarak tespit ettiniz mi?
20. Deneyle ilgili saysal verileri tutanak ve rapora kaydettiniz mi?

Dzenli ve kurallara uygun alma

21. nlk, eldiven giyip, gzlk taktnz m?
22. Zaman iyi kullandnz m?
23. alma alann tertipli ve dzenli kullandnz m?
24. bitiminde kullandnz aletleri temizleyip yerlerine koydunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.
39

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.
1)

Aadaki aletlerden hangisi imentonun younluunu ler?

A) Blaine aleti
B) Yatak hcresi
C) Piknometre
D) Terazi

2)

Geirgenlik sresi hangi cihazla tespit edilir?

A) Kronometre
B) alar saat
C) Le Chatelier balonu
D) Manometre

3)

Geirgenlik deneyimde hcrenin iinde piston karlmazsa geirgenlik sresi ile ilgili
ne sylenebilir?
A) Sonu ayn olur.
B) Cihazn K sabiti deiir.
C) Gei sresi daha ksa olur.
D) Gei sresi daha uzun olur.

4)

Aadakilerden hangisi blaine cihaznn paras deildir?

A) Huni
B) Puar
C) Musluk
D) Hcre yuvas

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen

bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1)
2)
3)

() Her deneyden nce cihaz K sabiti kalibrasyonunu yapmak arttr.

() Deney numunesinin scaklnn deney cihazlaryla ayn olmas iin numune
deneyden bir saat nce laboratuvara getirilip bekletilmesi gerekir.
() Numune younluu tespit aletlerinden biride Le chatalier balonudur.
DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

40

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
retmeninizin size verecei imento numunesinin, yukardaki faaliyetlerden
edindiiniz bilgiler nda hacim sabitlii ve zgl yzey tayini deneyini yapnz.
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri Evet,
kazanamadnz becerileri Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.

Numunenin adn, alnd yeri ve al tarihini kaydettiniz mi?

Deneyde kullanlacak aletleri sayp kontroln yaptnz m?
Aletleri deneylere hazr hle getirdiniz mi?
Numuneleri hazrladnz m?
Ortam scakln kaydettiniz mi?
Le chatelier deneyi iin S/ orann tespit ettiniz mi?
Su ve imentoyu, S/ oranna gre hesaplayp ltnz m?
imento hamurunu toplam 180 sn. kartrdnz m?
Le Chatelier aletine imento hamurunu uygun ekilde
yerletirdiniz mi?
Doldurulan hamurun stn dzeltip plaka ile kapattnz m?
Silindiri rutubet dolab veya 2020C olan suyun iine koydunuz
mu?
24 saat sonunda silindir ubuklar arasndaki akl (A)
ltnz m?
Silindiri kaynatma kabna koyup 3 saat5 dakika kaynattnz
m?
Kaynatma sonunda ubuk ular arasndaki akl (B) ltnz
m?
Silindiri suyun iinde 2020C kadar soutup ubuk arasndaki
akl (C) ltnz m?
Hacim genlemeleri (B-A ) (C-B) ve (C-A) ltnz m?
Manometre svsnn seviyesine baktnz m?
Puar ve musluun alp almadn kontrol ettiniz mi?
Hcre iine ince ya srdnz m?
Hcrenin tabanna nce diski sonra filtre kdn dzgnce
koydunuz mu?
Referans numuneyi hassas bir ekilde tartp kaypsz hcreye
boaltp hcreyi tkladnz m?
Numunenin zerine yeni bir filtre kd koyup dzelttiniz mi?
Numuneyi pistonla nazike sktrdnz m?
Hcrenin evresine vazelin srp yuvasna dzgnce
yerletirdiniz mi?
Hcrenin iindeki pistonu kartp zerini uygun bir tpa ile
kapattnz m?
Manometre svsnn ayarn yaptnz m?
41

Evet

Hayr

27. Tpay kaldrp sv ikinci izgiye geldiinde kronometreyi

altrdnz m?
28. Sv nc izgiye gelince kronometreyi durdurdunuz mu?
29. Gei sresini tam olarak tespit ettiniz mi?
30. Deneylerle ilgili saysal verileri tutanak ve rapora kaydettiniz
mi?

Dzenli ve kurallara uygun alma

31.
32.
33.
34.
35.

nlk giyip eldiven ve gzlk taktnz m?

Uygun tutanak, rapor ve defterleri seip kullandnz m?
Zaman iyi kullandnz m?
alma alann tertipli ve dzenli kullandnz m?
bitiminde kullandnz aletleri temizleyip yerlerine koydunuz
mu?

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

42

CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7

DORU
YANLI
DORU
DORU
C
D
B

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7

C
A
D
A
YANLI
DORU
DORU

43

KAYNAKA
KAYNAKA

MEK O., Beton Bileenleri ve Beton Deneyleri, TMB, Ankara, 2004.

POSTACIOLU B., Yap Malzemesi Dersleri, Teknik niversite Matbaas

Gmsuyu, 1975.

ZKUL H., M. A. TADEMR, P. M. TOKTAY, M. UYAN, Her Ynyle

Beton, TMB, Ankara, 2004.

YENBOYALI A., T. ERTN, imentoda Yeni Standartlar ve Mineral

Katklar, TMB, 2004.

Priz Sresi Deneyi, TSE-EN, 196-3 Mart- 2003.

Elek Analizi ve zgl Yzey, TSE-EN, 196-6 Mart-2000.

44