BIULETYN INSTYTUTU ZACHODNIEGO

Polityka Niemiec wobec Chin

Tomasz Morozowski

Redakcja:
Radosaw Grodzki
Jacek Kubera
(redaktor naczelny)
Piotr Kubiak
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

Nr 274/2016
19.10.16
ISSN 2450-5080

W grudniu br. Niemcy przejm od Chiskiej Republiki Ludowej

prezydencj w grupie G20, ktrej ostatni szczyt odby si
3-4 wrzenia w chiskim miecie Hangzhou. Kolejny zorganizowany zostanie w lipcu 2017 r. w Hamburgu, czyli na krtko przed
wyborami do Bundestagu. Oba pastwa to potgi gospodarcze
w swoich regionach, wymieniajce si na pozycji wiatowego
lidera w eksporcie1. Pomimo ostatniego spowolnienia chiskiego
wzrostu (PKB Chin wzrs w 2015 r. o 6,9% warto najmniejsz
od 25 lat) pastwo to jest nadal jedn z gwnych si napdzajcych wiatow gospodark oraz kluczowym partnerem handlowym dla RFN. Ze wzgldu na coraz wiksz rol polityczn
ChRL na arenie midzynarodowej oraz silne wzajemne powizania
gospodarcze polityka Niemiec wobec tego pastwa stanowi najwaniejszy aspekt niemieckiej strategii w regionie Azji. Trudnoci
Niemiec w realizacji tej polityki wynikaj przede wszystkim
z braku penej synergii interesw niemieckich z interesami caej
Unii Europejskiej oraz z niedostosowania Chin do europejskich
standardw w zakresie praworzdnoci i przestrzegania praw
czowieka. Rzd niemiecki stoi przed trudnym wyzwaniem
pogodzenia narodowego interesu gospodarczego z wymogami
przestrzegania wartoci moralnych oraz zobowiza unijnych
w prowadzeniu polityki wobec Chin.

Powizania gospodarcze
Biuletyny dostpne
take dziki:
NEWSLETTER IZ
FACEBOOK
SCRIBD
LINKEDIN
TWITTER

Chiny, druga najwiksza gospodarka na wiecie, s dla

Niemiec najwaniejszym partnerem gospodarczym w Azji, za
Niemcy dla Chin w Europie. Rynek chiski jest czwartym

Jak wyliczy Instytut ifo, nadwyka Niemiec w obrotach z zagranic

wyniesie w 2016 r. 310 mld dolarw, czyli o 25 mld wicej ni w 2015 r.
Gwn przyczyn jest wzrost popytu na niemieckie towary w Europie.
Dla Chin bdzie to natomiast 260 mld dolarw, czyli mniej o 70 mld
w porwnaniu z rokiem poprzednim.

1z5

na wiecie odbiorc niemieckich produktw i najwikszym rynkiem zbytu dla niemieckich maszyn. Dynamicznie rozwija si rwnie eksport pojazdw mechanicznych
i elektroniki. Niemiecki obrt handlowy z Chinami stale wzrasta i w 2015 r. osign
rekordow warto 163 mld euro, o 9 mld wicej ni w 2014 r. W stosunkach gospodarczych pomidzy oboma pastwami utrzymuje si jednak wyrany brak rwnowagi.
Niemcy wicej importuj z Chin, ni do nich eksportuj saldo handlu byo w 2015 r.
dla Niemiec ujemne, deficyt wynis ponad 20 mld euro.
Wykres 1.
Warto niemieckiego importu z i eksportu do Chin w latach 2001-2015 (w mld euro)
100

91,62

90
77,27

80

79,53

70

78,53

64,86
60,83
56,42

60

56,71

74,54

66,75

79,83
74,37

71,4

66,91

53,79

49,96
50
40,85
40
30
19,94
20

34,07

32,79
21,34

12,12

25,68

14,57

18,26

27,48
20,99

37,27

29,9

21,23

10
0
2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Import z Chin

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

Eksport do Chin

rdo: de.statista

Brak rwnowagi widoczny jest rwnie w obszarze inwestycji. W Chinach

funkcjonuje obecnie ponad 5 tys. niemieckich firm, ktrych inwestycje wyniosy
w 2014 r. ponad 40 mld euro. Dla porwnania, inwestycje chiskie w Niemczech
oszacowano na 1,4 mld euro przy ok. 900 firmach. Od kilku lat mona jednak zaobserwowa zmian trendu coraz czstsze s przypadki przej duych niemieckich
koncernw przez chiskie firmy. Tendencja ta prawdopodobnie si utrzyma
ze wzgldu na konsekwentnie realizowan chisk strategi ekspansji gospodarczej
Go Global. Najwaniejsze brane inwestycji chiskich w Niemczech to: budowa
maszyn, elektronika, dobra konsumpcyjne i technologie informacyjno-komunikacyjne.
Wrd ostatnich najgoniejszych przej mona wymieni: zakup przez chiskie
przedsibiorstwa Sany oraz Xuzhou Construction Machinery Group wikszoci udziaw dwch najwikszych niemieckich producentw pomp do betonu: Putzmeister
i Schwing-Gruppe, przejcie koncertu samochodowego Kiekert (najwikszy na wiecie
dostawca zamkw samochodowych) przez chisk firm Lingyun, przejcie dostawcy

2z5

maszyn KraussMaffel przez chiskie przedsibiorstwo pastwowe ChemChina czy ostatnio wykupienie akcji zaduonego koncernu ALBA, jednego z czoowych na niemieckim rynku wywozu mieci, przez chisk rodzin Deng. Chiny przejmuj rwnie
aktywn rol w ksztatowaniu midzynarodowych stosunkw handlowych i gospodarczych. Przykadem moe by Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (ang.
Asian Infrastructure Investment Bank AIIB), ktry rozpocz dziaalno w styczniu
2016 r. z inicjatywy Chin. W skadzie grupy pastw, ktre maj w nim prawo do gosu,
znalazy si: Niemcy, Francja, Wochy, Hiszpania, Holandia, Portugalia, Austria, Finlandia, Luksemburg oraz Malta. Stanowic przeciwwag dla takich instytucji, jak MFW
czy Bank wiatowy, AIIB ma finansowa due inwestycje infrastrukturalne w regionie
Azji i Pacyfiku i moe by sposobem umacniania pozycji midzynarodowej Chin
wzgldem USA i UE.

Wszechstronne partnerstwo strategiczne

Oprcz coraz gbszych powiza gospodarczych, Niemcy i Chiny poszerzaj
swoj wspprac o zagadnienia globalnego bezpieczestwa. Niemcy utrzymuj
z Chinami partnerstwo strategiczne, podobnie jak z Brazyli, Wietnamem czy Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi. Zawizane w 2004 r. strategiczne partnerstwo
w globalnej odpowiedzialnoci podczas wizyty prezydenta Chin Xi Jinpinga w Niemczech w marcu 2014 r. zostao podniesione do rangi wszechstronnego partnerstwa
strategicznego. Po spotkaniu ministrw spraw zagranicznych obu pastw w kwietniu
2016 r., Frank-Walter Steinmeier zwrci uwag na zwikszenie zaangaowania i odpowiedzialnoci midzynarodowej Chin w ostatnich latach m.in. w udanych rokowaniach w sprawie porozumienia atomowego z Iranem oraz budowaniu stabilnoci
w Afganistanie i Pakistanie. Dalsza wsppraca ma dotyczy rwnie konfliktw
w Syrii i na Ukrainie. Chiny mog by istotnym partnerem w zakresie bezpieczestwa
ze wzgldu na swj potencja militarny (chiskie wydatki na armi zwikszane
s intensywnie w cigu ostatnich 5 lat o 120% i wynosz obecnie 2% PKB). Dla Chin
partnerstwo z Niemcami jest rwnie sposobem budowy relacji z ca Uni Europejsk, co potwierdzi Wang Yi podczas midzyrzdowego spotkania w kwietniu 2014 r.,
okrelajc RFN jako inicjatora i patrona (niem. Schrittmacher) stosunkw Chin z UE.
Regularne wizyty na szczeblu rzdowym uzupeniane s odbywajcymi si
od 2011 r. konsultacjami midzyrzdowymi oraz poprzez cznie 60 rnorodnych
platform dialogu politycznego. Niemcy i Chiny wsppracuj rwnie w obszarach:
kultury i edukacji, nauki i technologii oraz, w ostatnim czasie szczeglnie intensywnie, w zakresie innowacji. Nacisk na ten sektor pooono podczas konsultacji midzyrzdowych w 2015 r., ktry okrelono rokiem innowacji. W kwietniu 2016 r. odbya
si w Berlinie czwarta niemiecko-chiska konferencja innowacyjna, podczas ktrej
skonkretyzowano przysz wspprac obu pastw w ramach cyfryzacji produkcji
i usug inteligentnych (ang. smart services). Chiny korzystaj z wzorcw niemieckiego
programu Industrie 4.0 w procesie unowoczeniania gospodarki i rozwoju przemysu
wysokich technologii oraz przebudowy spoeczestwa przemysowego w erze informacji.

3z5

Na drodze do pogbiania partnerstwa niemiecko-chiskiego stoj wci powracajce problemy zwizane z przestrzeganiem praw czowieka i budowaniem praworzdnoci w Chinach. W ramach ustanowionego w 1999 r. przez kanclerza Niemiec
Gerharda Schrdera i premiera Chin Zhu Rongji dialogu praworzdnoci (niem.
Rechtsstaatsdialog) raz w roku organizowane jest midzyrzdowe sympozjum, ktre
ma na celu wypracowywanie udoskonale chiskiego systemu prawnego. Niemcy
prowadz rwnie z Chinami stay dialog praw czowieka (niem. Menschenrechtsdialog) ostatnie rozmowy miay miejsce w Pekinie i Lhasie w listopadzie 2015 r.
i dotyczyy: gwarancji prawnych dla obrocw praw czowieka, ogranicze wolnoci
pogldw i prasy, stosowania tortur i sytuacji praw czowieka w Tybecie. Pomimo
istnienia platform dialogu, polityka rzdu RFN wobec Chin krytykowana jest jako
uwarunkowana interesem gospodarczym w wikszym stopniu ni aksjologi. Wieloletni
dialog z Chinami nie przynosi znaczcych efektw, co jednak nie znajduje odzwierciedlenia w ograniczaniu kontaktw na innych polach. Wrcz przeciwnie przywdcy
niemieccy staraj si podczas oficjalnych rozmw spycha na dalszy plan temat praw
czowieka, skupiajc si na aspektach czcych oba pastwa. Angela Merkel zrezygnowaa z gestw mogcych wywoywa polityczne napicia na linii Berlin-Pekin,
takich jak spotkanie w 2007 r. z przebywajcym w Berlinie Dalajlam, przywdc
narodu tybetaskiego. Wobec traktowania przez Niemcy dbaoci o prawa czowieka
i praworzdno jako gwnego wyznacznika polityki zagranicznej, przedkadanie
interesu gospodarczego ponad te wartoci stawia RFN w dwuznacznej sytuacji.
*
Skutki spowolnienia chiskiego wzrostu gospodarczego odczuwalne s rwnie
w Niemczech z uwagi na silne powizanie gospodarek obu pastw. Jak zauwaaj
niemieccy ekonomici i znawcy wspczesnych Chin, zbyt silne uzalenienie i specjalna
relacja z ChRL moe by dla RFN niebezpieczna i osabia jej pozycj midzynarodow. Akcentowana jest w zwizku z tym potrzeba wypracowania przez Niemcy
i ca UE bardziej zdecydowanej odpowiedzi wobec chiskiej ekspansji na rynki europejskie, przede wszystkim na przejcia realizowane przez przedsibiorstwa pastwowe
(np. ChemChina).
Wyhamowanie wzrostu chiskiej gospodarki, opartej dotychczas w duym stopniu na produkcji i eksporcie, jest sygnaem o koniecznoci jej transformacji w kierunku
zorientowanej bardziej na rynek wewntrzny, badania i innowacje. Gbokie zmiany
strukturalne zakada przyjty przez Oglnochiskie Zgromadzenie Przedstawicieli
Ludowych w marcu 2016 r. nowy gospodarczy plan picioletni. Jego najwaniejsze
punkty to m.in. zidentyfikowanie nowych strategicznych przemysw, oszczdno
energii, ochrona rodowiska, odnawialne rda energii, nowe technologie informacyjne i biotechnologie, produkcja sprztu wysokiej jakoci. Jest to szansa na nowe
otwarcie i skorygowanie strategii rwnie dla Niemiec, w ktrych interesie ley podtrzymanie wzrostu Chin (nowy plan picioletni zakada wzrost gospodarczy na poziomie 6,5-7%).
Ksztatowanie relacji z Chinami wymaga od Niemiec uwzgldnienia dwch
istotnych zagroe: wystpowania punktw spornych z interesami UE oraz moliwoci
wykorzystywania Niemiec przez Chiny do realizacji swoich partykularnych interesw.
Brak zgodnoci pastw europejskich co do postpowania wobec azjatyckiego mocarstwa

4z5

by widoczny m.in. w dyskusjach na temat: przyznania Chinom statusu gospodarki

rynkowej, zagroenia dumpingiem cenowym i wprowadzania unijnych ce antydumpingowych na produkty chiskie (panele solarne w 2013 r., ostatnio nadprodukcja
chiskiej stali) czy te sporu terytorialnego na Morzu Poudniowochiskim. Jest
to odzwierciedlenie oglnej tendencji konkurowania pastw europejskich o chiski
kapita i inwestycje kosztem formuowania jednolitej europejskiej strategii wobec
azjatyckiego mocarstwa (przykadem moe by doczenie kilku europejskich pastw
do banku AIIB). Niemcy, jako najsilniej powizane gospodarczo z Chinami pastwo
UE, przyjmoway czsto stanowisko niezdecydowane lub sympatyzujce z Pekinem.
Wypenianie roli porednika pomidzy Chinami a UE czy USA jest skomplikowane,
jednak moe stanowi dla Niemiec dodatkowy atut umacniajcy ich pozycj w specjalnej relacji z Chinami.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Tomasz Morozowski politolog, obszary badawcze: niemiecka polityka zagraniczna, globalna

rola Niemiec, Unia Europejska, Niemcy w UE. Asystent w Instytucie Zachodnim

Instytut Zachodni
im. Zygmunta Wojciechowskiego
ul. Mostowa 27A, 61-854 Pozna

tel. +48 61 852 76 91, fax. +48 61 852 49 05

email: izpozpl@iz.poznan.pl
www.iz.poznan.pl

5z5