Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Spir:apudBernhardumAlbinum,1595.
Captulos15(libroprimero)
PetriRamiDialecticLiberPrimus
Deinventione
PrimerlibrodeladialcticadePedroRamos.
Sobrelainvencin
Cap.I
Captuloprimero.
QuidDialectica.
Quesladialctica.
Dialectica est pars bene disserendi: eodemque
La dialctica es la parte sobre bien conversar; y la
sensuLogicadictaest.
lgicaseestimaenelmismosentido.
Cap.II
DepartibusDialectic,dequeargumentigeneribus.
Dialecticpartesdusunt,InventioetIudicium.
Inventio est pars Dialectic de inveniendis
argumentis. Argumentum est, quod ad aliquid
arguendum affectum est: quales sunt singul
rationes,soletperseconsiderat.Argumentumest
artificialeautinartificiale.Artificiales,quodexsese
arguit. Est autem primum vel a primo ortum.
Primum,quodestsuoriginis.Estquesimplexaut
comparatum. Simplex, quod simpliciter et absolute
consideratur:Estqueconsentaneumautdistentaneum.
Consentaneum est, quod consentit cum re quam
arguit: Estque consentaneum absolute aut modo
quodamabsolute,utcaussaeteffectum.
Captulosegundo.
Sobre las partes de la dialctica y los gneros del
argumento.
Laspartesdeladialcticasondos:invencinyjuicio.
La invencin es la parte de la dialctica para buscar
argumentos.Elargumentoesloqueexisteparademostrar
un estado, como es en cada conocimiento, solo o
consideradoporsmismo.Elargumentoesartificialono
artificial. Artificiales porque se demuestran por s
mismos.Peroexisteelprimeroounoproducidoporel
primero.Primeroporqueessuorigen.steessimpleo
comparado.Simpleporqueseentiendedemanerasimple
y absoluta. Es tambin consentneo o disentneo. Es
consentneoporquecoincideconlacosaquedemuestra.
Es consentneo de manera absoluta o en cierto modo
absoluta,comolacausayelefecto.
Cap.III
DeEfficiente,procreanteetconservante.
Caussa est, cuius vi res est. Itaque primus hic
locus inventionis,fons est omnis scienti: scirique
demum creditur, cuius caussa teneatur: ut merito
dicaturaPoeta.Felix1 quipotuitrerumcognoscere
causas2.3
Captulotercero.
Sobrelacausaeficiente,procreanteyconservante.
Lacausaexiste,porcuyafuerzasurgelatrama.Por
eso,esteprimertpicodelainvencineslafuentede
todoconocimiento,ysloentoncessecreequesepuede
saber a qu cosa est atenida la causa, como
apropiadamente dijo el poeta: Feliz aqul que pudo
conocerlascausasdelascosas.
Caussa,estefficiensetmateria,autformaetfinis.
La causa es la materia eficiente, o la forma y el
Efficiens, est caussa a qua res est: cuius etsi vera propsito.Eficienteeslacausadelacualpartelatrama,
genera nulla nobis appareant, ubertas tamen cuya riqueza, aunque nos parezca que sus gneros
1flix(Spir1595).
2caussas(Spir1595).
3Verg.Geor.2.490.
permagnamodisquibusdamdistinguitur:Primoquod verdaderossonnulos,sedistingueporserbastantegrande
procreettueatur.Ovidius,I.DeRemed.
en algunos modos. Primero que proteja aquello que
procree.Ovidio,primerodelosremedios.
Ergoubivisuserisnostramedicabilisarte,
Facmonitisfugiasotiaprimameis.
Hcutames,faciunt:hcquod4fecere,tuentur;
Hcsuntiucundicausacibusquemali
Otiasitollas,periereCupidinisarcus,
Contemptqueiacentetsinelucefaces.5
Sic pater et mater procreant: nutrixque tuetur. 4. As el padre y la madre procrean, y la nodriza vigila.
neid.
CuartodelaEneida.
Nec6tibidivaparensgenerisnecDardanusauctor7,
Perfide,seddurisgenuittecautibushorrens
CaucasusHyrcanqueadmoruntuberatigres.8
Notehaparidodiosaalguna,nitucreadorfueDrdano,
traidor, te engendr el aterrador Cucaso entre speros
riscosytecedieronsusubrestigresashircanas.
Captulocuarto.
Sobrelacausaeficiente,solaoconotrascausas.
Ensegundolugar,lacausaeficienteproduceefectos
sola,oconotras causas.Ydetodasellasavecesalguna
es la principal, otra ayuda y dispone. Noveno de la
Eneida. Niso apart de Eurialo la responsabilidad y
castigodelamasacreocurridaasmismo,porlsolofue
elcausante.
Me,me,adsumquifeci,inmeconvertiteferrum
ORutuli!meafrausomnis,nihilistenecausus
Necpotuit.9
Am,am,aquestoyyoquelohice,apuntadlasespadas
haciam,rtulos,laculpaestodama.lnopudonise
atrevianada.
UnacausaaisladaseempleademaneravariadaenelPro
Marcello,conlamayora,conhombresimportantesycon
amigos:Suelenalgunosdiceeloradorminimizarlas
gloriasmilitaresconsuspalabrasyhurtrselasalosjefes,
4qu(Spir1595).
5Ovid.Rem.135140.Sinembargo,enlaedicinde1595(Spir)seomitielverso138.
6non(Spir1595).
7author(Spir1595).
8Verg.n.4.365367.
9Verg.n.9.427429.
Cap.V
Deefficienteperseetperaccidens.
Tertio, caussa efficiens, per se efficit, aut per
accidens: Per se, qu sua facultate efficit ut qu
natura vel consilio faciunt. Ventorum naturalis
efficientiaest.I.neid.
Captuloquinto.
Sobrelacausaeficienteporsmisma,oporaccidente.
Entercerlugar,lacausaeficiente,actaporsmisma,
oporaccidente.Porsmisma,laqueactagraciasasu
capacidad,comolascosasquesucedenpornaturalezao
porsugerencia.PrimerodelaEneida.
Incubueremaritotumqueasedibusimis
unaEurusqueNotusqueruuntcreberqueprocellis
Africus,etvastosvolvunt13adlitorafluctus.14
ConsiliiexemplumestillaCiceronisdeseconfessio. ElejemplodesugerenciaesaquellaconfesindeCicern
Susceptobello,Csar,gestoetiammagnaexparte, sobre s mismo: Comenzada la guerra, Csar, reida
nullavicoactus,iudicio15 acvoluntateadeaarma inclusoenbuenaparte,sinserobligadoporfuerzaalguna
10Cic.Marc.67.
11operis(Spir1595).
12Cic.ND.1.19.
13tollunt(Spir1595).
14Verg.n.1.8486.
profectussumquerantsumptacontrate.16
Peraccidensefficitcaussa,quexternafacultate
efficit: ut in his qu fiunt necessitate vel fortuna.
Necessitate, cum efficiens vi cogitur ad effectum:
qualisestPompeianorumexcusatio. Acmihiquidem
(aitOrator)sipropriumetverumnomennostrimali
quritur,17 fatalis qudam calamitas incidisse
videturetimprovidashominummentesoccupavisse,
ut nemo mirari debeat humana consilia divina
necessitateessesuperata.18
Nullumnumenhabes30,sisitprudentia:nos31te,
Nosfacimus,Fortuna,deamcloquelocamus.32
29Cic.Lig.30.Denuevoaqu(Spir1595)DELARAMEadapteltexto;eloriginalciceronianodiceIgnoscite,
iudices.
30abest(Spir1595).
31sed(Spir1595).
32Juv.Sat.10.36536.NoconfundirconSat.14.315316,cuyofinalvara:mensuratamenqu.
33Trad.VicenteCRISTBALLPEZ(Gredos,1995,p.481).
34Trad.JosMaraREQUEJOPRIETO(Gredos,2011,pp.279280).
35Trad.ngelESCOBAR(Gredos,1999,p.86).
36Trad.JavierDEECHAVESUSTAETA(Gredos,1992,p.142).
37Trad.JosMaraREQUEJOPRIETO(Gredos,2011,p.310).
38Trad.JosMaraREQUEJOPRIETO(Gredos,2011,p.315).
39Trad.JosQUIONESMELGOZA(Scriptorum,1987,p.27)