CUOC TRANH CAl XUNG QUANH NGOI DEN YASUKUNI 0 NHAT BAN din g 8/1985, Thu tuéng Nhat Ban Ia Nakasone Yasuhiro dén tham dén Yasukuni & Tokyo da lam bing phat mot vu ric r6i vé ngoai giao gitla nuéc Ong v6i mot s6 quéc gia Chau A. Séu nim sau, cude thim dén cia Thi wéng Koizumi Junichiro lai lam nay sinh mau thudn véi Trung Quéc va Han Quéc, Ngay trong nuéc Nhat, cudc chinh thtic tham dén cia ngudi dimg ddu chinh phi cing gay tranh cai dit doi gitta phdi ta va phai hitu. Vay dén Yasukuni cé ¥ nghia nhu thé nio ddi véi xi hoi Nhat Ban cing nhu d6i voi quan hé giita nude d6 véi cdc quéc gia ling giéng? Dén Yasukuni duge xay dung nam 1869 duéi thoi Thién hoang Minh Tri va dugc Bo Luc quan va Hai quan duy tri dén nam 1946, Ic nude Nhat bai tran trong Dai chién Thé gidi tht hai. Theo hién php duge sita déi duéi téc dong cia nha cim quyén chiém dong MY, Than dao (Shinto) cia ngudi Nhat tach khoi nha nuéc, hoat dong cla ngdi dén chi cn trong vao tién quyén cing cla ngudi hanh huong. Dén Yasukuni toa lac gin hoang cung 6 Tokyo, mé rong cia cho dan ching vao tham. Chi cn tra mot khoan tién nho 1a cé thé bude vio nhing toa nha gd cd kinh va thip huong & chinh dién. Méi nam mot lain, dong dio dan ching tu tap 6 day ngay 15/8 dé nhé lai cudc bai tran cla nude Nhat. Nhiéu ngudi cho rang viéng Yasukuni duge coi 1a bén phan cia nhiing ngudi quan tam dén xa hoi va doi séng chinh tri nuéc Nhat. Tuy nhién, cudc tham dén cia ngudi ding déu chinh phi da day lén cude 80 TRONG QUANG* Mot sO ngudi coi cudc viéng tham 1A ddu hicu su tr6i day cia chil nghia quan phigt va so-vanh hiéu chién vi nam 1978, ban quan tri dén cho thé ca 14 t0i pham chién tranh “loai A”) da bi hanh quyét. Mot sO khac phan bac ¥ kién trén, nhu Tamamoto Masaru néu Jen hién phép mi dé ching minh ring nuéc Nhat thdi hau chign khong c6 kha nding phuc héi chi nghia dan toc hiéu chién. Con Hashizume Daisaburo thude Vi¢n Cong nghé Tokyo thi noi ring ngudi Nhat 6 quyén khang dinh ban séc lich sit ca minh bing bat ctf céch ndo ho thdy thich hop. Tamamoto Masaru va Hashizume Daisaburo dic biét quan tam dén cudc tham dén cia Thu tudng Nakasone Yasuhiro nim 1985 va Thu tuéng Koizumi Junichiro nam 2001. Ho nhac dén téc dong cla phai hitu déi véi quyét dinh cia hai tha twéng, nhung khéng giai thich théa ding vai trd cla phdi nay trong vin dé dé, trong khi cuéc viéng tham cia Nakasone va Koizumi bi dong dao du luan coi 1a vu va cham chinh tri va ngoai giao nghiém trong nhat vé dén Yasukuni. Phan infg cia Trung Quéc va Han Quoc Tai Trung Quéc, dén Yasukuni & Tokyo khién moi ngudi nhé lai cugc xam luge cha Nhat Ban va qué khtt dau thuong | trudc kia do quan chiém dong gay ra, Mét s6 hoc gid ndi rang chinh cuéc dau tranh chéng x4m lvoe Nhat Ban da gép phan tao ra ban sic dan toc “Toi pham chign tranh loai A” 1a 25 ngudi inh dao DE ché Nhat Ban bj Toa én Quan syy vé Vién Dong ket én. “pham t0i de chong hda binh”. © Tamamoto Masaru, “A Land without Patriots: The tranh cai trong du fuan. Yakasuni Controversy and Japanese Nationalism,” World Policy Journal (Fall 2001). ‘ Hashizume Daisaburo, “Koizumi and the New * Nha Nghién cou Nationalism,” Japan Echo (December 2001). NGHIEN Cd DONG BAC A, SO 3(73) 3-2007 21Nghién citu khoa hoc cha Trung Quéc. Cue tham dén ciia cdc thi tuéng Nhat Ban thudng gay bat binh & Bic Kinh va Seoul, su phdn khang cia BO Ngoai giao, va doi khi céc cudc biéu tinh cia dan ching trén dung pho. Nguoi Triéu Tien ngay nay cing coi dén Yasukuni Ia biéu tuong cla dch 4p bite ma ngudi Nhat dat lén vai ho. Nhiéu ngudi ndi ring tinh thin dan toc Triéu Tien da phéin nao hinh thanh trong cudc dau tranh vi doc lap, dé thodt khdi ach chiém dong ha khic cia Nhat Ban. Dan Triéu Tién chua quén Nhat Bin dai budc ho dén cting 1é & cdc dén thd Thin dao Shinto, bat ho di linh trong thdi ky Dai chién The hai khién nhiéu ngudi Triéu Tien bo mang. Khoang 40.000 ngudi Triéu Ti¢n da chét khi phuc vu trong quan doi Nhat héi chién tranh va cing dugc tho 6 dén i. Mot quan chite Chinh phi Han Quéc ndi rang, that 1A vo nghia khi thd binh linh ngudi Triéu Tien trong mot ngoi dén ton vinh toi pham chién tranh loai A, vi ngudi Triéu Tién chi 1a nan nhan cua chi: nghia dé quéc Nhat Ban. Vi thé, cudc thim Yasukuni cha Thi tuong Nhat Ban khién dan Triéu Tien wie gian, chinh phi Han Quéc phan khang dit doi, bao chi Han Quéc [én dn Nhat Ban, nhiéu cudc biéu tinh chéng Nhat da né ra. Ngay & nuGc Nhat Ban, méi khuynh hudng chinh tri cé mét cach nin vé tinh biéu tuong cla ngoi dén, gay ra cudc tranh Juan vé Yasukuni. C4c cugc tham dén chinh thitc cla Thi tuéng Nhat nhiing nim 1979, 1980, hay 1981 khong vap su phan khang cia Trung Quéc. Tir nam 1981 dén 1985, Tan Hoa Xa va Nhan dan Nhat bdo thinh thodng phé phan nhitng cudc viéng tham nay. Theo bao Asahi Shimbun cia Nhat Ban, thi Nhan dan Nhat bdo chi ndi xa xi t6i su bat binh cia Trung Quéc nam 1982 va 1983, cdn Tan Hoa Xa thi nhe nhang 6 ¥ khong hai léng nam 1983 va 1984. Nhung lin nay, Trung Quéc t6 thai do gay git hon trudc. Trong cudc hop bio thuong ky ngay 14/8/1985, ngudi phat ngon BO Ngoai giao bay 16 néi bat binh cia Trung Quéc, tiép theo 1a Nhan dan Nhat bao va Tan Hoa Xa len tiéng. Sau khi nhiéu dy vien Bo Chinh tri len an Nhat Ban, khoang 1.000 sinh vién cdc trudng dai hoc Bic Kinh va Thanh Hoa t6 chite biéu tinh chéng Nhat & quang trugng Thién An Mon ngiy 18/9 nam do, nhan dip ky niém cudc xam luge Man Chau cia Nhat Bin nam 1931. Tuy nhién, Trung Quéc néi béng gid rang minh c6 thé chép nhan cudc thim dén cia Thi tuéng Nhat Ban néu cdc t6i pham chién tranh loai A khong duge thé 6 day nita. Su phan khiing ciia Trung Quéc téc dong dén quyét dinh cia Thi tuéng Nakasone, ong khong du 1é hoi mda thu thang 10/1985, cia dén Yasukuni. Ong gap Thi tudng Trigu Tit Duong cia Trung Quéc tai New York, déng thoi phdi ngoai trudng Abe Shintaro dén Bac Kinh, Cac chinh tri gia hang dau cha Ding Dan chad Tu do nhu Nikaido Susumu, Kanemaru Shin, va Sakurauchi Yoshio bay 16 su cdm thong véi nhan dan Trung Quéc va nhaén manh nuéc Nhat Ban cén xem xét lai lap trudng. Trong théi gian con lai cha nhiém ky thi tung, ong Nakasone khong dén Yasukuni nifa. Tai mot cudc phong vin sau dé, Tha tudng Nakasone noi ring ong kh6ng téi tham dén sau khi céc quan chtte Trung Qu6c cho biét néu Ong tiép tuc dén Yasukuni thi quan he “anh em” gitta ong voi Téng bi thu Hé Diéu Bang cia Dang Cong san Trung Quoc i phuong hai. C6 1€ Nakasone cdn chiv téc dong cla phe cyu Thi tuéng Tanaka Kakuei, mt nhan vat c6 anh hudng chinh tri rat én lic 46, nén khong dén Yasukuni. Ong Tanaka Kakuei 1a ngudi 6 dua nudc Nhat xich gdn Trung Quéc nam 1972 va giit quan hé tot voi Trung Quéc. Do day, Nakasone phai coi trong ¥ kién cita Tanaka Kakuei, vi can su ing hd cila phe Ong ta dé tranh cit chife thi tudng. Trudng hop Nakasone khéc trudng hop Koizumi 6 ché, 6ng Nakasone bj tat cd cac 22 NGHIEN CU DONG BAC A, SO 3(73) 3-2007Nghién citu khoa hoc nhém canh ta cong kich dit ddi, con ong Koizumi chi bi cdc bao chi va tri thite phdi ta phé phan chit khong bi mot mat tran chung cilia tat cd cénh ta da kich khi tham dén. Day 6 thé 14 dau hiéu suy yéu ca Dang Xa héi Nhat Ban, dang canh ta Ién nhat, sau khi dang nay lién minh v6i Dang Dan chi Ty do thing 6/1994 nen dé mat nhing ngudi ing ho truyén thong. Mot ly do nia 1a, tuy Koizumi thudc phai hitu nhung 6ng khong cé quan hé voi cdc nha hoat dong cia phdi nay. Sau vu rac réi nim 1985 cia Nakasone, khong may tha wéng dén Yasukuni. Cudc vieng tham cia Thi tong Miyazawa Kiichi thang 11/1992 duge giit kin cho dén khi béo chi tiét 10 nim 1996. Con Thi tudng Hashimoto Ryutaro chi tdi Yasukuni trong chéc lt nhan dip sinh nhat cia ong thang 7/1996, nhung khong dén day nifa trong thdi gian con lai cua nhiém ky sau khi bi Trung Quéc va phai ta Nhat Ban phé phan. Tuy nhién, cudc tham dén cia Tha tuong Koizumi khong, giéng truing hop céc ong Nakasone, Miyazawa, va Hashimoto. Ong tiép tuc t6i Yasukuni mac dau nhiing cudc viéng thim lién tiép cla Ong gay va cham Ién vé ngoai giao cing nhu gay tranh cai kich ligt trong nuée. Trong khi Nakasone chi bi Trung Quéc phé phan va phan déi, thi Koizumi bi ca Trung Quée va Han Quéc chéng lai dir doi. Khac voi Nakasone, ong Koizumi ct dén Yasukuni bat chap su phan khang. Diém khdc biét nita gita hai Thi tuéng 1a, Koizumi sinh nam 1942 dugc coi 18 mot nha Tinh dao thudc thé hé hau chién, con Nakasone sinh nam 1918 da ting phuc vu trong hai quan Nhat Ban. Tudi téc chénh nhau tac dong tdi thai do mdi ngudi déi vdi cdc nuée ling giéng Chau A. Koizumi tro thanh tha twéng sau khi Chién tranh Lanh da két thtic, con Nakasone 1am thi tuéng trong thoi ky cuéc chién tranh nay dang tiép dién. Do nhiing diéu trai nghiém trong Dai chién Thé gidi thit hai va cing do su dinh liu vé quan su va chinh tri cha nude Nhat 6 thoi ky Nakasone cam quyén, nhing ngudi thudc thé hé Ong quan tam sau sic dén cic vin dé Chau A, con thé h¢ Koizumi thutng chi ¥ ti cdc nuéc phuong Tay. Truéc cong ching, Koizumi nhiéu [an tuyén b6 “muén bay td Yong biét on va kinh trong nhing ngudi bd minh trong chién tranh. Su yén 6n va thinh yuong cla nude Nhat thdi hau chién dua trén su hy sinh quén minh ciia ho”. Trong cudc bau Chit tich Dang Dan chi Ty do thang 4/2001, ong Koizumi thong béo sé thim dén Yasukuni ngay 15/8 nim dé. Ngay sau day, Trung Quéc bat dau gay sttc ép v6i Koizumi, va ngay 25/6/2001, Dai sit Trung Quéc & Tokyo yéu cdu Thit tuéng Nhat suy nghi lai. Liic cdc nha lanh dao lién minh cém quyén Nhat Ban dén Bac Kinh ngay 10/7/2001, Chi tich Giang Trach Dan bay 6 ndi lo ngai, va ngay 24/7, Ngoai truéng Dudng Gia Trién dé nghi Ngoai truéng Nhat Ban 14 ba Tanaka Makiko, lic hai ngudi gap nhau tai mot hdi nghi quéc té 6 Ha Noi, hay “ngan cin cudc ving thim”. Ong Dudng Gia Trién con bay t6 su nghi ngai véi mot chinh khdch quan trong cia Dang Dan chit Tu do Nhat Ban 14 Nonaka Himoru tai Bac Kinh. Trong lic dé, Dai stt Han Quéc 6 Tokyo noi véi cdc nha lanh dao lién minh cim quyén Nhat Ban rang nhan dan Han Quéc theo déi chat ché van dé. Day 1a lan dau tien Chinh phi Han Quéc phan d6i cudc tham dén Yasukuni cia Thi tuéng Nhat Ban. Phuong tién thong tin dai chting Han Quéc chi trich gay gat Ong Koizumi, nhiéu cugc biéu tinh chéng Nhat né ra & Seoul. Ngay 15/8 cing 1a ngay quéc khanh Han Quéc, nén Koizumi nhugng bé doi chit bang céch dén Yasukuni sém hai ngay, tic 1a vao ngay 13/8/2001. Bd Ngoai giao va Thuong mai Han Quéc t6 y tiéc sau khi Koizumi tham ngoi dén. " Shukan Kinyobi, August 10, 2001 NGHIEN CUU DONG BAC A, SO 3(73) 3-2007 23‘Thang Sdu va thang Tém nam dé, Ngoai truéng Tanaka Makiko cia Nhat Ban da cong khai phan déi va td ¥ lo ngai. Nhiéu ngudi ni ring Koizumi bat déu suy nghi ngay 10/8, hic Téng thu ky lien minh cam quyén yéu cdu ong xem xét lai quyét dinh. Lic tham chi Chanh van phong Ndi cdc 1a Fukuda Yasuo khuyén Ong hon tham dén, Koizumi méi thoa hiép bing cach chon ngay 13. Ong lai dén Yasukuni thdng 4/2002, thing 1/2003, va thang 1/2004, nhung mac dau Tha tung t6 thién chi bang cach trinh ngay 15/8, Trung Quéc va Han Quéec van phan doi va phé phan kich liét. Lap trudng cia phai hou Dong co cia Koizumi 1a do 6ng chi trong t6i su dng ho ciia phdi hiu, vi Dang Dan chi Tu do cita ong gianh duoc hau thuan cia cic nhém canh hitu co sttc ép én thudc nhing nganh buu chinh, xay dung, nong nghiép, cdc doanh nghiép via va nhé. Giéng nh cuu Thi: tudng Nakasone, éng Koizumi khéo sit dung khdu hiéu tuong trung khi biét ring nhan dan Nhat Ban chi trong dén nhing Khdu higu nay hon cuong Tinh chi tit cla ding. Ong tuyén b6 sé “ tham dén Yasukuni bat chap diéu gi xay ra”..., mot Idi tuyén bd 6 1é lam vita long phdi hive. Tai Nhat Ban, mot s6 phan tit phai hia cé xu huéng ca ngoi cudc banh trudng dé quée cita nudc ho trong qué khit va luyén tiéc nha nuéc Nhat Ban thoi tién chién. Nhimg ngudi nay cé cach nhin tich cuc déi v6i Yasukuni, trdi voi phai ta cling nhan dan Trung Quéc va Triéu Tién. Méi ben c6 mot quan diém vé ngoi dén pha hop véi céch nhin cia minh déi véi ban sac lich si. Tinh biéu tugng cla Yasukuni gay ra nhiing sic ép chinh tri va ngoai giao trai ngudc nhau khicn ngudi ding dau chinh phi phai quyét dinh dén hay khong dén tham dén. Phai hiu coi Yasukuni 14 tuong trung cho tinh than hy sinh va long yéu nuéc, nhung ho quén ring gid tri twong trung cla ngoi dén di thay déi qua théi gian. Dau thoi ky Minh Tri phuc hung, ti nim Nghién cttu khoa hoc 1868 dén 1912, ngdi dén tiéu biéu cho tinh hign dai va khuynh hudng binh ding vi n6 ton vinh moi ngudi tir nan trong chién tranh, did 1a néng dan hay thugc dang cap quan nhan phong kién samurai. O thoi ky quan phiét, tir nhing nam ddu 1930 dén tic nude Nhat bai tran trong Dai chién Thé gidi thit hai, Yasukuni dugc coi 14 noi yén nghi cha linh hén chién binh da chién dau va chét vi quéc gia. Mot s6 ngudi phdi hitu ngay nay nghi ring, ngoi dén ti¢u biéu cho lich sit nude Nhat can dai va nhémg khé khan ma nuGe dé chiu dung, ngudi Nhat ché bao gi’ quén linh hén “nhimg anh hing di nga xuéng”. Déi v6i ho, Yasukuni c6 thé bdo dim tinh lien tuc cia truyén théng, van hda, va ton gido Nhat Ban. Theo ho, ban sic lich sit cia nuée Nhat, mot nha nuéc hién dai phat trién tir thoi Minh Tri phuc hung nam 1868, cé dugc bdo tén hay khong 1a tiy thudc két qua cudc tranh cai vé Yasukuni. Néu cong nhan lap trudng cia phdi ta cing nhu cia nhan dan Trung Quéc va Triéu Tién, cho nude Nhat dé quéc chi nghia 1a c6 tdi, thi chang khac nao thira nhan lich str Nhat Ban tir giita thé ky XIX dén gitta thé ky 20 18 mot sai kim. Ho fi rd vai tro nuéc Nhat trong Dai ‘Tht hai tie 1A 1én dn lich sir can dai Nhat Ban, bat dau tir thoi Minh Tri. Khong nhitng cic Tho tuéng dén thim dén, ma ci Nhat hoang cing nhiéu lan téi day, nhung sau khi viéng tham ln cudi cing nam 1975, nha vua khong téi dén nia dé khdi dinh Ifu vao cuéc tranh cai, ma chi cit stt gia dén Yasukuni nhiing dip nghi 1é. Nha ‘vua phai sit gid t6i chia Phat va dén Shinto 1a chuyén binh thudng, nhung Chinh phi va Thi tudng thi phai tng xir nhu thé ndo vé ng6i dén lic ditng gitta nhimg ste ép trai nguigc nhau cua cdc khuynh huéng. Tir trude cho dé nam 1985, cudc viéng thim Yasukuni cia Thi tuéng v6n IA thong Ie, nhung tir nam dé, hai cudc va cham Ién da né ra khi Thi tuéng Nakasone chinh thitc 24 NGHIEN CdU DONG BAC A, $6 3(73) 3-2007Nghién citu khoa hoc tham dén thing 8/1985 va Thi tudng Koizumi téi Yasukuni thing 8/2001. Sau khi bi chi trich gay gat, Nakasone nhugng bo Trung Quéc va thay déi chinh sdch d6i v6i ngoi dén, do day bi céc phin tir phéi hitu Nhat Ban de doa am sat. Cudc thim Yasukuni cita Nakasone khic nhiing chuyén viéng tham cua cdc thi tuéng tién nhiém 6 ch6, Ong thong bdo trudc sé tién hanh cugc viéng thim chinh thttc. Truéc ong, cdc thi tudng cit lang lang dén Yasukuni hoac tuyén b6 cudc tham dén chi cé tinh chat cd nhan chit khong phai v6i danh nghia thi tng, dé trinh diéu quy dinh cia hién phép budc ton gido tach khéi nha nude. Lic moi ngudi dat cau hoi tham chinh thitc, véi danh nghia thi tuéng, khdc thim c4 nhan 6 chd nao, thi phuong tién thong tin dai ching néu mét tiéu chi. Néu tha tudng tuyén bd cudc tham dén I chinh thitc, hay néu chinh phir tra tién tham dén cho thi tuéng, thi chuyén viéng tham duge coi 14 chinh thitc. Cac phin tir phdi ta va phuong tién théng tin dai ching Nhat Bin bat dau chinh tri héa cde chuyén tham dén cia ngudi ding diu chinh phi lic Thi tuéng Miki Takeo téi Yasukuni ngay 15/8/1975. D6i v6i phi ta, chién tranh c6 thé duge coi Ia mot mat xich cla chi nghia banh truéng Nhat Ban, bit dau tir cudi thé ky 19. Dai chign Thit hai 6 khu vue Chau A-Thai Binh Duong 14 két qua cudc xam chiém Man Chau nim 1931, tigp noi viéc chiém déng Triéu Tién nam 1910. Sy kién nay xay ra sau cugc chién tranh Nga-Nhat nam 1904-1905, hau qua cita chién tranh Trung-Nhat nam 1894-1895 khién Dai Loan bi xam chiém. Nhin nguge tré lai, ta thay cude phuc hung nam 1868 da dem lai quyén luc cho vi hoang dé cach tan, nhung cé thé dugc xem 1a bude khéi dau chit nghia banh trudng Nhat Ban. Phdi hitu sg néu cong nhan toi 16i trade day tfc 1a bién cha anh ho thanh toi pham chién © Asahi Shimbun, April 18, 1985. tranh, ho néi ring hanh dong tan 4c cia binh linh Nhat i bi théi phéng, ho phan déi nhitng ngudi “Am muu lam hoen 6 hinh anh nén van héa va lich stt Nhat Ban”. Theo Hara Takeshi trong bai “Cudc tan sat Nam Kinh 6 xdy ra khong?” dang tren ta Shokun, thi Trung Quéc cong b6 chinh thiic sé ngudi bi quan doi Nhat giét 6 Nam Kinh nam 1937 1a 300.000. Mot nhém tri thtic phdi ta Nhat Ban, ding dau 1a Honda Katsuichi, ude tinh sO ngudi dé 1a tren 200.000, nhung nha sit hoc bio thi Hata Ikuhiko ndi rang chi cé “x4p xi 40.000 ngudi bi giét”. Mot trf thitc phdi hitu 1a Itakura Yoshiaki dua ra con s6 cdn thap hon nifa 1a tir 10.000 dén 20.000. Nhig ngudi cuc doan nhat 14 gido su Higashinakano thudc Dai hoc A Chau va ong Suzuki Akira dat cau hdi vé tir “tan sat”, ndi ring “nhiing ngudi Trung Qué bi quan doi Nhat Ban git lic dé khong phai 1A nan nhan mét cudc tan sat, ma IA inh ti nan trong chién tran”. Ho qua quyét 1a quan doi Nhat Ban da danh mot tran dit doi chéng luc luong Trung Hoa Quéc dan dang khu vue Nam Kinh. Nhiing ngudi d6 e so “mot am muu chéng Nhat dinh b6i nho lich sir va van héa Nhat Ban”. Tuy nhién, tac gia John Costello cha cuén sich Chién tranh Thai Binh Duong” x4c nhan ring “vién tuéng Iwane Matsui da dua quan han dén tan Nam Kinh va thong bdo vé binh minh cia mot ky nguyén méi doi voi Chéu A, Trong b6n tudn 1 ngudi ta bd thanh phé cho binh Iinh, cudc cudp phd Nam Kinh duge té chitc mot céch hau ¥, voi hy vong quan Quéc dan ding dudi stic sé dau hang. Sé ngudi Trung Quéc bi tin sdt- dan 6ng, dan ba va tré con — bi giét 1a 250.000 ngudi”. Trong s6 tri thiic phai hitu timg viet bai vé dén Yasukuni cé6 giéo su Ohara Yasuo thude trugng Dai hoc Kokugakuin 6 Tokyo va nha “Chigh tranh Thai Binh Duong”, ban dich tiéng Phip cla Claude Bernanose, nha xuat bin Pygmalion, Paris. NGHIEN Cd DONG BAC 4, SO 3(73) 3-2007 25van Eto Jun. Mot s6 bao chi ing ho phai hitu trong cuéc tranh cai, nhu to nhat bdo Sankei Shimbun (Tin Cong nghiép va Kinh té). Tri thiic phdi hitu cung cp cho chinh tri gia phdi nay dif li¢u va ly 1é chong phdi ta va hé tro viée cong kich Trung Quéc va Han Quéc trong cudc tranh cai vé dén Yasukuni. Tuy nhién, nbiéu tri thie phai hiru phai thira nhan hanh dong tan 4c cha binh linh Nhat trong chién tranh 14 mot sy that. Ho khong chéi cai viéc binh linh Nhat da giét nhiéu ngudi & Nam Kinh, nhung lap luén ring nude Nhat khong c6 1éi nhiéu nhu ngudi ta ndi. Ho phan van khi phai cong nhan su tan dc cha quan doi Nhat trong Dai chién Thi hai, trong Itc mu6n néu khia canh tich cuc ciia lich str can dai nuéc minh va nhing khé khan cha té tien truéc kia. Su phan van dé biéu hién & thai d6 cua tri thie phdi hitu ddi véi so ngudi bi gict 6 Nam Kinh nam 1937 ma Trung 6, su thay déi thai dd cha Nakasone doi véi dén Yasukuni mang lai hau qua 1a, 6ng bi cic nha hoat dong cénh hitu de doa. Nhing ngudi nay coi Nakasone la ké phan bOi vi tuy Ong c6 lién hé mat thiét vGi ho, nhung da 1am ho that vong. Nakasone mu6n chinh thtte tham dén dé chting minh méi lién quan giita truyén thong Shinto véi nha nuéc Nhat Ban, nhung ong ngai cong khai vi pham diéu khoin cia hién phap quy dinh tach ton gido khdi nha nude. Ong khong dé chinh phi tra tién thim dén cho minh, vi thé da gidm nhe tinh chat ton gido ctia cudc viéng tham. Vé sau, ban quan tri ngoi dén phan nan rang Nakasone da ndi thing thimg vdi ho 1a Ong sé khong cho phép tién hanh nghi 1é Shinto. Cho ring thdi dd cia Nakasone 1a “ngao man”, ban quan tri Yasukuni tra diia bang cach tir choi tiép Ong theo nghi thttc ddi véi thi tuéng. Ngoai ra, Yasukuni da tho 14 tuéng Tinh va chinh tri gia bi Déng minh hanh quyét, nhung ban quin tri dén khong thing béo trude cho dan ching. Ng& vuc ban quan tri, Nghién cttu khoa hoc Nakasone san long chap nhan dé nghi cia Trung Quéc, yéu cu khong thé cdc t0i pham chién tranh loai A dé nit. Ong mun vi thay té phu tréch dén va cdc gia dinh ti pham chién tranh chdp nhan dé nghi ca 6ng, nhung ho tit chéi va céng kich Nakasone nhuong bé stic ép cia nude ngoai. Cich ting xi cia Nakasone 1am phai hiu phan no, mot s6 nha hoat dong thudc phéi nay doa 4m sat Ong dau nim 1978. Quan diém cia phai ta Phai ta Nhat Ban gém ding Cong sn Nhat Ban, dang Xa hoi Dan chi, dang X4 hoi Nhat Ban, nhig nghiép doin ing ho cdc ding d6, nhiéu té chitc phi chinh phi, cdc béo chi cdénh ta nhu t& nhat bio Asahi Shimbun, tuin bdo Shukan Kinyobi, va nguyét san Sekai... Ho tr khang dinh 1a tiéu ‘biéu cho luc lugng tién b6 trong cudc tranh cai vé dén Yasukuni. Ho noi ring ngoi dén nay 1 biéu twong cla chi nghia quan phiét tan dc, ho ché giéu quan niém cho ring dén Yasukuni ton vinh “linh hén cdc anh hing dai nga xuéng”. Theo phdi ta, thi cudc tham dén cia ngudi ding déu chinh phi da vi pham Hién phap nam 1946, quy dinh nha nuéc va ton gido phai tach roi nhau. Ho nghi ring, dén Yasukuni con dé chttng t6 chi nghia quan phiét va phong kién van tén tai trong xa hoi Nhat Ban duong dai, va nuéc Nhat chi hdi sinh khi dan chi, nhan quyén, va xu hudng hda binh dugc ngudi Nhat tiép thu. Phdi ta nghi rang Yasukuni tuong trimg cho nudc Nhat d& quéc va phong kién da chét hdi thang 8/1945, ngOi dén chang c6 quan hé gi voi ban séc nudc Nhat. Mac dit ho thong cam véi ngudi dan Nhat thuong vong trong chién tranh va nan nhan nude ngoai cla cuéc xam luoc. Tir nhitng nam cudi 1950 dén nhitng nim dau 1970, canh hitu trong Quéc hoi muén thong qua mot dao lwat téi quéc hitu héa dén Yasukuni, nhung bi céc dang cénh t4 ngan chan, nhu vay phai ta khong phai 1a mot lyc 26 NGHIEN CU DONG BAC A, SO 373) 32007Nghién citu khoa hoc luong yéu. That bai trong muu toan cia minh, phdi hitu trong nhiing nam 1970 thay déi chién lugc, bat dau ép cdc thi tudng dén tham dén. Cac co quan phi chinh phir b&n kién chinh phi, va lin két véi cdc nghiép doin, ho t6 chtte biéu tinh cong khai bay to su phan déi. Trong Quéc hoi, Dang Cong san Nhat Ban va Ding Xa hoi Dan chi chéng lai hoat dong cia Dang Dan chi Ty do nhim van dong tai quéc hitu héa Yasukuni hodc ép thi tudng thim dén. Cac bao cdnh ta nhu Asahi Shimbun dang nhing bai xa luan phé binh chinh phi, trich din nguyén van ldi phan khang cia Trung Quoc va Han Quéc dé gay stic ép véi phdi hou va nha cd quyén. Mot nhan vat cdnh ta 14 Tanaka Nobumasa dugc coi 14 nguéi tich cuc nhdt trong sé cdc nha bdo va hoc gia viét cho tudn bio Shukan Kinyobi vé cudc tranh cai xung quanh dén Yasukuni. Cuéc tranh cai vé dén Yasukuni thyc chat Ri cudc va cham giita hai quan diém vé ban sac lich sit. Cang véi phai ta Nhat Ban, ngudi Trung Quéc va Triéu Tién kién quyét chong lai phdi hitu nuéc nay. Chd khdc nhau gitta hai bén 1a G cdch nhin biéu twong cia ngoi dén, mot sO ngudi Nhat coi Yasukuni la mot co sé tén gido vinh danh nhing ngudi bd minh vi quéc gia Nhat Ban, trong khi ngudi Trung Quéc cho ring ngoi dén dé cao chit nghia quan phiét Nhat Ban, va ndi rong nita, né bién hé cudc tan sét Nam Kinh. Su cang thing dudng nhu khong thé xda bo duoc. Ket luan 6 Nhat Ban, mot so ¥ kién dé nghi gidi quyét cudc tranh cai bing cach xay dung mot ngdi dén khdc dé dan chting cé thé tuéng nigém nhiing ngudi bd minh trong chién tranh, hoac budc ban quan tri dén ti bo viéc tn thé toi pham chién tranh loai A. Tuy nhién, céch Iam nay cé lé khong giai quyét duoc van dé, vi éng Koizumi timg tyén bé rang di Chinh phi c6 xay mot ngdi dén khac, 6ng van tiép tuc t6i Yasukuni. Mat khac, diéu khodn hién phdp tach ton gido Khdi nh nude quy dinh phai bio vé céc co s6 ton gido nhu Yasukuni khoi chiu tac dong cia chinh tri hay su can thiép cia nha nuéc. Nam 1985, ban quan tri Yasukuni da bic bd dé nghi cha Tha tuéng yéu cdu khong thd ti pham chién tranh loai A nifa. Nhu vay, viéc thay déi tinh biéu twong cla Yasukuni chi khién phdi hau néi gian va khuyén khich ho bao hu gido diéu hep hdi cha ho. Tuy nhién trong mot hai thap ky nita, cé thé y thitc vé ban sic lich sit sé thay déi nhu gid tri biéu tuong cia Yasukuni. Mot so ngudi cuc doan trong phdi hiu da bat déu tiéc vé nhiing digu ma quan doi clia dé ché Nhat Ban gay ra tai Trung Quoc, hau hét tri thitc canh hitu cong nhan su tan dc cia Nhat Ban truéc kia. Vi thé, tinh biéu tuwong cua Yasukuni, cing véi ¥ thttc cla phdi hire vé ban sac lich sit, it 6 co hoi t6n tai. Phai hitu dang x4c dinh lai quan niém vé ban sac lich sit, quy m6 ciia phdi dé dang thu hep dan. Anh hudng cia phai hitu cit doi véi viée Thi tudng tham dén yéu dan vi ho da gia di va ngay cing thua thot. Nhiing ngudi tich cuc trong phong trao ddi Thi tuGng thim dén da sang tudi bay muoi hoac tim muoi, va kh thu nap duoc thanh vién tré. Cudc tranh cai vé Yasukuni sé nhat dan, vi cdc nha hoat dong canh hitu thay khé duy ti anh hudng chinh tri trong xa hdi Nhat Ban, nhu vay Thi tu6ng khé dén tham Yasukuni. TAI LIEU THAM KHAO 1. Economist, August 11, 2001. 2. Japan Echo, December 2001. 3. World Policy Journal, Fall 2001. 4. Mainichi Shimbun, April 22, 1981. 5. Shukan Kinyobi, August 3, 2001. 6. Asian Survey, No.2, 2005. NGHIEN cu DONG BAC 4, $6 3(73) 3-2007 27