Creatief en kritisch denken

MC10

Opleiding: HBO-Verpleegkunde
(cursusjaar 2009-2010)
Opdracht: Verslaglegging keuzemodule Creatief en kritisch denken
Datum: 17-02-2010

1
Inhoudsopgave

1 Inleiding 3

Doel 3

Kwestie 3

2 Vooronderstellingen 4

Verschillen tussen klinische en acute zorg

4

De HBO-V opleiding
5

3 Gezichtspunten 6

4 Informatie
6

EMS 6

Verschuiving van taken 7

5 Begrippen
8

6 Interpretatie en gevolgtrekking
10

7 Implicaties en consequenties
10

Bronvermelding 11

2
Inleiding

Voor u ligt het verslag dat toebehoort aan de module creatief en kritsch
denken uit MC10.
Dit verslag is opgebouwd volgens de elementen van kritisch denken van
Facione.
Deze elementen zijn terug te vinden in de reader creatief en kritisch
denken, cursusjaar 2008-2009.

Onderwerp van deze opdracht is, zoals het voorblad al doet vermoeden,
de ambulance verpleegkunde.
Het uitgangspunt is een doelstelling met als onderwerp de scholing van de
ambulance verpleegkundige.
In eerste instantie is het begrijpelijk dat deze vraagstelling als een
vraagstelling gezien wordt waar het antwoord vrij eenvoudig op te geven
is en eigenlijk geen studie behoeft. Maar naarmate het verslag zich
vordert zal naar voren komen dat de acute zorgverlening zoals wij deze
kennen in Nederland helemaal niet zo vanzelfsprekend is.

Zoals gezegd volgt het verslag de elementen van Facione en wordt het
verslag afgesloten met een reflectieverslag.
Het verslag is in sommige delen in de ik-vorm geschreven, dit is gedaan
vanwege de vraagstelling.

Het doel
Is het mogelijk om de vaardigheden die een ambulance verpleegkundige
na jarenlange ervaring beschikt, op te doen middels een bachelor
opleiding tot ambulance hulpverlener?

De kwestie
De hedendaagse ambulanceverpleegkundige heeft een ruime
voorgeschiedenis. Vaak is deze opgeleid tot HBO of A Verpleegkundige en
heeft geruime tijd op een chirurgische of interne afdeling van een
ziekenhuis gewerkt, in veel gevallen heeft deze verpleegkundige ook nog
een SEH of IC opleiding gevolgd alvorens hij in opleiding ging tot
ambulance verpleegkundige.
De vraag is of het mogelijk is om dezelfde kwaliteit van zorg te leveren als
iemand een bachelor opleiding volgt tot ambulance verpleegkundige en
dus eigenlijk de jarenlange verpleegervaring mist die de hedendaagse
ambulance verpleegkundigen wel hebben.

3
2 Vooronderstellingen
De kwestie die ik hier aan het licht stel speelt, voor mij, al sinds ik begon
met deze opleiding.
De vraag die ik mijzelf van het eerste tot en met het vierde jaar stelde
was; waarom is er geen directe ambulanceopleiding?
Wanneer ik deze vraag hardop stel wordt er nog wel eens gelachen,
mensen zien de ambulance verpleegkundigen als mensen die een
ongelooflijk hoog niveau van denken en werken hebben. Daar ben ik het
inderdaad mee eens, het niveau van werken is erg hoog, maar dat is geen
tegenargument tegen mijn vraag.
De kennis en vaardigheden zijn aan te leren, dus wederom rest mij de
vraag waarom is er geen directe opleiding tot ambulanceverpleegkundige?

2.1 Verschillen tussen klinische en acute zorg

Een veelgehoord argument dat vervolgens klinkt is dat deze
verpleegkundigen veel ervaring hebben.
Ook dat klopt, veel klinische ervaring, in de lekentaal ziekenhuiservaring
genaamd.
Maar deze ervaring zal sterk verschillen van de werkzaamheden die op
een ambulance uitgevoerd worden.
De acute zorg heeft namelijk enkele kenmerken die zich onderscheiden
van intensief klinische zorg.

De RVZ (Raad voor de Volksgezondheid en Zorg) geeft een definitie weer

voor de term acute zorg, deze definitie maakt het een en ander duidelijk
over de aard van de zorgverlening en de verschillen met de klinische
zorgverlening.
Acute zorgverlening is:
de keten van activiteiten die erop is gericht zo spoedig mogelijk, maar in
ieder geval binnen enkele minuten tot enkele uren, zorg te verlenen om
overlijden of irreversibele gezondheidsschade als gevolg van een acute
levensbedreigende aandoening of een ongeval te voorkomen.1
Het gaat hierbij om situaties die onmiddellijk handelen eisen van de
hulpverlener, een verschil ten opzichte van de klinische zorg dat veel
geplande handelingen uitvoert.
Als tegenargument is hierin tegenin te brengen dat ook in de klinische
hulpverlening spoedeisende handelingen verricht worden.

Daarom heb ik nog iets verder gezocht en Van Kesteren2 zegt hierover het
volgende:
De behandeling van ongevallen en acute klachten binnen de
geneeskunde heeft een bijzondere plaats. Bij hulpverlening aan
ongevalslachtoffers en aan patinten met acute, levensbedreigende
aandoeningen gaat de aandacht eerst en vooral uit naar de diagnostiek en
behandeling van de stoornissen van de vitale functies.

1
RVZ 2003
2
Kesteren&Wulterkens, 2003

4
Het grootste verschil met klinische zorgverlening is dan ook dat de
diagnostiek nog uitgevoerd zal moeten worden, terwijl de klinische
zorgverlening juist gericht is op behandeling en observatie.
Ook is het over het algemeen zo dat de verpleegkundige bezwaart is met
diagnostiek aangezien hij als eerste ter plaatse is. Diagnostiek mag in dit
geval breed opgevat worden omdat diagnostiek nog altijd weggelegd is
voor artsen, maar de verpleegkundige handelt op basis van de observaties
en kennis die hij op dat moment heeft en stelt dus een (tijdelijke)
diagnose.

5
2.2 De HBO-v opleiding
Momenteel bestaat de HBO-v opleiding uit competenties op velerlei
gebieden en rollen.
De opleiding begint met de algemene verpleegkundige kennis en
methodiek.
Hierbij gaat het om aanleren van basishandelingen zoals observaties (pols
tellen, bloeddruk meten, temperaturen etc.), ADL ondersteuning e.a.
Daarnaast maakt de verpleegkundige kennis met algemene ziektebeelden
en zorgcategorien zoals chronische, verstandelijk beperkte, klinische
zorgvragers etc.
Ook verpleegkundige methodiek krijgt een plaats, zoals het opstellen van
verpleegplannen en het stellen van verpleegkundige diagnoses.
De kennis, de handelingen en vaardigheden worden steeds verder
uitgebreid voor een totaalbeeld van de verschillende zorgcategorien,
modellen en handelingen.
Na de differentiatie volgen vele stages en wordt er begonnen met het,
voor de HBO verpleegkundige, karakteristieke overstijgende denken en
werken. Denk hierbij aan verschillende methodes voor onderzoek, het
uitvoeren van kwaliteitstoetsingen en andere projecten.

Wat hier opvallend aan is, is dat sommige vaardigheden veel minder op de
voorgrond staan in de ambulance zorg. Denk bijvoorbeeld aan onderzoek,
opstellen van verpleegplannen, het leiden van projecten, veel zorgvrager
specifieke vaardigheden etc.
We praten hier over twee verschillende disciplines en vormen van zorg.

Ook binnen de ambulance zorg is innovatie van belang, onderzoek zal

gedaan moeten worden en projecten hebben leiderschap nodig, helemaal
mee eens!
Maar ik denk dat dit vaardigheden zijn die ook na een opleiding geleerd
kunnen worden door cursussen of ervaring.
Waar ik nog het meest tegenaan loop is dat veel vaardigheden die je
aanleert gedurende de opleiding en klinische stages heel erg zorgvrager
specifiek zijn.
Concreet gezegd; in de klinische setting leer je het verzorgen van iemand,
bijvoorbeeld na operatie. Daar leer je hoe je een stoma schoonmaakt, een
wond schoonhoudt, hoe je ADL ondersteuning geeft, helpt mobiliseren,
hoe je moet rapporteren etc.
Karakteristiek is wederom de behandeling en de diagnostiek waar aan
voorbijgegaan wordt, sterker nog anatomie en fysiologie zijn vakken die
maar mondjesmaat gegeven worden en na het eerste jaar vaak als minor
aangeboden worden.

Als men studenten 4 jaar lang traint in het observeren, diagnosticeren, en

behandelen van patinten in acute situaties denk ik dat men een goed
startniveau ontwikkelt voor een baan in de acute zorg. Daarnaast zal door
de toegankelijkheid van de opleiding het toenemende tekort aan SOSA
verpleegkundigen afnemen.

6
3 Gezichtspunten

Mijn invalshoek is die van een 4e jaar student verpleegkunde in het HBO.
Ik ben deze opleiding begonnen omdat ik ambulance verpleegkundige wil
worden, maar vanaf het eerste jaar leer ik eigenlijk stof en vaardigheden
die mij weinig interesseren en moet ik op zoek naar leuke uitdagingen.
Ik ben dus eigenlijk heel erg doelgericht en ontevreden over de situatie
zoals deze nu is en ik heb de insteek om hier iets aan te veranderen.

4 Informatie

4.1 EMS
In verschillende landen (Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Canada,
Ierland etc.) is de scholing van de ambulanceverpleegkundigen anders
vormgegeven vergeleken met de Nederlandse SOSA hulpverleners.
Sterker nog, in deze landen spreekt men helemaal niet van
verpleegkundigen maar betreft het hier een totaal andere discipline.
De ambulancezorg wordt daar de EMS (Emergency Medical Services)
genoemd.
Dit zijn onderdelen van ziekenhuisinstellingen maar kunnen ook onderdeel
zijn van private ondernemingen.
De invullingen van de EMS gebeurt volgens een opeenvolging van
niveaus.
Om in de ambulance (EMS) zorg aan het werk te kunnen moet een
opleiding tot EMT-B (Emergency Medical Technician-Basic) gevolgd
worden.
De toelatingseisen voor de EMT opleiding is vrij hoog. De sollicitant moet
ouder zijn dan 18 jaar, moet basisreanimatie geleerd hebben, moet een
examen afgelegd hebben voor EMR (Emergency Medical Responder) etc. 3
Zodra deze opleiding gevolgd is, is de functie van EMT vergelijkbaar met
die van de ambulance chauffeur hier in Nederland. De EMT kenmerkt zich
door het besturen van een ambulance, het verrichten van handelingen als:
aansluiten van O, het stabiliseren van de nek en rugwervels en het
behandelen van bloedingen met niet-invasieve middelen.4
De EMT-B kan zich ontwikkelen en verder leren voor EMT-I (Emergency
Medical Technician-Intermediate). Ook hierin zijn weer 2 functieniveaus te
onderscheiden.
De niveaus onderscheiden zich van de EMT-B door het aanleren van
medicamenteuze behandelingsvormen en observatie door ECG
monitoring.
Nog altijd zijn deze niveaus niet vergelijkbaar met die van de Nederlandse
ambulance verpleegkundige, die immers veel verder kan gaan. Denk aan
intubatie en medicamenteuze behandeling zonder overleg met
specialisten uit het ziekenhuis.
De intermediate EMTs mogen als behandelaar ingezet worden op
ambulances.

3
AHASTI, 2010
4
Wikipedia, 2010

7
Deze ambulances kunnen ingedeeld worden voor verschillende incidenten,
naarmate de ernst van het incident wordt het niveau van de EMT hoger.
In de meest ernstige gevallen wordt de EMP (Emergency Medical
Paramedic) ingezet.
Deze is vergelijkbaar met de Nederlandse ambulanceverpleegkundige.
Waarbij een EM-P de vaardigheden van intuberen, infunderen, spinale
pijnbestrijding, ALS, etc. beheerst.

De paramedic zoals die zich in het buitenland manifesteert heeft

verschillende mogelijkheden tot opleiden.
Zo is hij in staat om van het ETM-B niveau op te werken door scholing tot
paramedic, dit houdt dan in dat de opleidingsduur tot paramedic kan
verschillen. De opleidingduur varieert van 8 maanden tot 4 jaar. De
opleiding van 4 jaar is in sommige gevallen een bachelor opleiding tot
paramedic.5

Opvallend aan dit systeem is dat het in meerdere landen gebruikt wordt
en dat, op papier veel vaardigheden overeenkomen met die van de
Nederlandse ambulance verpleegkundige. Deze specialist (EMP) heeft een
opleiding van slechts 4 jaar gevolgd tegenover de Nederlandse ambulance
verpleegkundige die een specialist is die vaak minimaal 2 keer zo lang in
dienst is als algemeen verpleegkundige en meerdere specialisaties heeft
gevolgd.

4.2 Verschuiving van taken

Als laatste wil ik een onderzoek aanhalen dat al in 1997 (!) is uitgevoerd in
opdracht van SOSA Zwolle.
Dit onderzoek richtte zich op een opleidingsplan en introduceerde onder
andere de PHTLS (Pre-Trauma Hospital Life Support).
In dit onderzoek valt te lezen dat de laatste decennia er een verschuiving
plaatsvindt van vervoer naar zorg.
Voorheen was het voornamelijk zaak om de patint zo snel mogelijk van
de plaats van het incident naar het ziekenhuis (en dus de specialist) te
vervoeren. De ambulance verpleegkundige beperkte zich met name tot de
verpleegkundige handelingen.
Tegenwoordig begint de gezondheidszorg op de plaats waar de
verpleegkundige de patint aantreft.
De zorg bestaat uit het toedienen van medicatie maar ook een toename
van technische mogelijkheden verrijkt de mogelijkheden van de
ambulance verpleegkundige.
De ambulance-verpleegkundige moet qua medische specialismen breder
opgeleid zijn dan een (specialistische) verpleegkundige in een ziekenhuis,
die meestal op n of enkele medisch specialistische afdelingen werkzaam
is. De ambulance verpleegkundige moet in principe in staat zijn tot het
verlenen van acute zorg voor alle leeftijdsgroepen en een grote diversiteit
aan ziektebeelden. In de setting van een ziekenhuis kan de

5
Wikipedia, 2010

8
verpleegkundige indien nodig steeds een beroep doen op de kennis en
kunde van de arts.6

Dit kan een reden zijn voor meer ervaring, maar ik denk dat door opleiding
dit beter gestuurd kan worden. Door opleiding weet men wat de
ambulance verpleegkundigen aan kennis in huis hebben en kan dit, indien
nodig bijgestuurd worden. Nu iedere ambulance verpleegkundige een
andere achtergrond heeft kan dit betekenen dat sommige
verpleegkundigen in bepaalde situaties tekort schieten.

6
Brouwer, 1997

9
5 Begrippen

Acute Zorg
De definitie waar dit verslag vanuit gaat is als volgt:
De keten van activiteiten die erop is gericht zo spoedig mogelijk, maar in
ieder geval binnen enkele minuten tot enkele uren, zorg te verlenen om
overlijden of irreversibele gezondheidsschade als gevolg van een acute
levensbedreigende aandoening of een ongeval te voorkomen

Klinische Zorg
Hieronder wordt multidisciplinaire zorg tussen vier muren verstaan.

SOSA
Stichting opleidingen en scholingen ambulance, deze stichting richt zich
op de onderwijzing van de medewerkers van de verschillende ambulance
diensten.
De opleiding heeft als minimale eis dat de student BIG-geregistreerd is
(dus verpleegkundige is) en dat deze al enige klinische ervaring als
verpleegkundige heeft opgedaan.

EMS
Emergency Medical Services is het ambulance systeem dat in
verschillende landen in de wereld gebruikt wordt voor de acute zorg.
Dit systeem gaat uit van verschillende disciplines op verschillende
niveaus en ziet de Emergency Medical Paramedic (vergelijkbaar met de
ambulance verpleegkundige) als een specialisme op zich.
Het maakt dus duidelijk onderscheid tussen verpleegkundigen (nurses) en
ambulance verpleegkundigen (Paramedics) als zijnde twee verschillende
disciplines.
De EMS bieden een bachelor opleiding tot paramedic aan.

HBO-v
De basisopleiding in Nederland die verpleegkundigen klaarmaakt voor het
verpleegkundig beroep in het ziekenhuis of andere zorgsettings.
Deze opleiding is vereist om deel te nemen aan de SOSA opleiding.

RVZ
Raad voor de volksgezondheid en zorg. Deze raad voorziet het ministerie
van Volksgezondheid, welzijn en sport van advies over zaken als de acute
zorg.

Ambulance verpleegkundige
Een verpleegkundige die werkzaam is bij een ambulance dienst die de
SOSA opleiding gevolgd en voldoende afgesloten heeft.

10
6 Interpretatie en gevolgtrekking

In het proces is er contact opgenomen met Ambulance Zorg Nederland.

Deze instelling gaf de volgende verklaring op de vraag: Is het mogelijk om
de vaardigheden die een ambulance verpleegkundige na jarenlange
ervaring beschikt, op te doen middels een bachelor opleiding tot
ambulance hulpverlener?

Het antwoord:
De doelstelling van de mogelijke Bachelor opleiding is dat zij studenten
aflevert die de zelfde eindcompetenties hebben als de uitstroom
ambulanceverpleegkundigen met het SOSA certificaat. De Bachelor MH. is
genitieerd door twee Hogescholen nl. hogeschool Arnhem/Nijmegen en
hogeschool Utrecht. De betreffende opleiding leidt op voor Bachelor of
Health. Het gaat (uitdrukkelijk) niet om een nieuw beroep, maar een HBO-
opleiding in aanvulling op een aantal bestaande inservice-opleidingen die
onvoldoende capaciteit hebben, en ook heel functiegericht zijn. Het gaat
hier om een bredere opleiding voor beroepen met name in de acute zorg,
nadruk op behandelen. Ambulancezorg Nederland staat in principe positief
t.a.v. dit opleidingsinitiatief, omdat er zo een extra rekruteringskanaal
komt (vergrijzing personeelsbestand, en men kan zo inspelen op de
behoefte aan juniorfuncties binnen een aantal ambulanceregio's).
Daarnaast hoopt men een nieuwe doelgroep aan te boren (relatief veel
mannen en allochtonen).

Met de informatie die ik nu heb opgezocht denk ik dat het zeker goed
mogelijk is om in de nabije toekomst een opleiding in de acute zorg op
bachelor niveau aan te bieden voor studenten.
Ik denk dat dit mogelijk is omdat het beroep zich door de jaren heen
verder ontwikkelt heeft waardoor er duidelijk een verschuiving zichtbaar is
van verpleegkundige zorg naar diagnostiek en behandeling. De ambulance
verpleegkundige moet een discipline op zich worden en afstand nemen
van het stigma verpleegkundige specialisatie omdat de raakvlakken met
de verpleegkundige beroepsuitoefening sterk vervagen.

7 Implicaties en Consequenties

Door dit onderwerp uit te diepen en mijzelf te voorzien van beeldvorming

over dit onderwerp, ben ik tot de conclusie gekomen dat er een aparte
opleiding opgezet zou moeten worden voor ambulance medewerkers.

11
Bronvermelding

-Kesteren, van R. Wulterkens, W. (2003) Spoedeisende Hulpverlening,

Houten, Bohn Stafleu Van Loghum

-Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (2003) Acute Zorg, Zoetermeer

URL bezocht op 11-02-2010
http://www.rvz.net/data/download/definitieve_versie_advies_Acute_zorg.pd
f

-AHASTI (2010) Emergency Medical Technician, Alberta, Canada,

www.safetyed.ca URL bezocht op 12-02-2010

-Sheppin, e.a. (2010) Emergency Medical Technician,

http://en.wikipedia.org/wiki/Emergency_medical_technician URL bezocht
op 12-02-2010

-Satchmo724, e.a. (2010) Revision History of Paramedics in the United

States, http://en.wikipedia.org/wiki/Paramedics_in_the_United_States URL
bezocht op 12-02-2010

-Brouwer, K. (1997) Opleidingsprogramma Ambulance-verpleegkundige,

Zwolle, http://www.brouwerk.nl/pdf/051.pdf, URL bezocht op 12-02-2010

12