Vn Mng Tn Gin php lut triu Tn Trung Quc:

trn th hoa
Khoa Hnh chnh nh nc
i hc Lut H Ni

n nhn gia nh lun l

mt trong nhng vn
quan trng bc nht ca
php lut truyn thng Trung Quc. Khi
nim php lut truyn thng ca Trung
Quc ch yu c hiu l php lut t
thi k nh H n trc khi din ra cuc
ci cch bin php Mu Tut di triu
Thanh. S d php lut hn nhn gia
nh c v tr quan trng trong php lut
truyn thng Trung Quc l do gia nh
trong quan nim ca ngi Trung Quc
chnh l ht nhn ca x hi, l t bo ca
x hi. l l do v sao m t thi Ty
Chu hnh thnh ch Tng php
duy tr trt t trong gia nh; cng l l
do v sao m ngi qun t trong quan
nim ca Nho gio phi t gia trc ri
mi tr quc v bnh thin hV tr v
vai tr ca php lut hn nhn gia nh
trong php lut truyn thng Trung Quc
th hin rt r trong cc qui nh ca
php lut qua cc triu i. Nhn chung
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

trong cc b lut, nhng qui nh lin

quan n hn nhn gia nh thng c
s lng tng i ln. V cc ch ti m
c lut Trung Hoa s dng khi c nhng vi
phm trong lnh vc hn nhn gia nh
thng rt nghim khc, v thng l cc
ch ti mang tnh hnh s.
Tm hiu php lut hn nhn gia
nh truyn thng ca Trung Quc qua cc
triu i, ta nhn thy, phn ln php
lut cc triu i lun c xu hng bo v
quyn ca ngi chng v ngi cha,
cao vai tr ca ngi n ng v h thp
vai tr ca ngi ph n. Nhng qui nh
php lut trng lnh vc hn nhn gia
nh ca php lut truyn thng Trung
Quc chnh l th ch ha l nghi Nho gio,
v cng l cng c bo v trt t gia nh
gia trng. cng l c im chung ca
php lut hn nhn gia nh Trung Quc
v nhiu nc ng c nn php ch
chu nh hng ca nn php ch mang
tnh cht khun vng thc ngc Trung

45

trn th hoa
Hoa, in hnh nh Vit Nam, Hn Quc,
Triu TinNhng c mt iu c bit l
trong php lut triu Tn triu i u
tin thng nht Trung Quc v m u
thi k phong kin Trung Quc li c
nhng qui nh v cng c sc trong lnh
vc hn nhn gia nh, c bit l a v
php l ca ngi ph n.

1. Vn Mng Tn gin v s pht

hin Tn lut
Tn lut nhn chung b tht lc t
lu, v phn ln chng ta ch bit c
phn no ni dung ca n qua cc ghi chp
ca cc nh t tng, cc nh lut hc i
sau. Nhng tht may mn, trong cuc
khai qut kho c hc vo thng 12 nm
1975, cc nh kho c hc khai qut
c mt s lng ln nhng th trc ghi
li ni dung ca Tn lut ngi m s 11
t Thy H huyn Vn Mng tnh H Bc.
Thng qua tp hp, chnh l s th trc
ny tng cng c 1155 chic (ngoi ra cn
80 ming b hng khng th gn li), ni
dung ht sc phong ph. S th trc ny
c gi l Thy H a Tn m trc
gin ( -Th trc m
i Tn t Thy H) v thng gi tt l
Vn Mng Tn gin. Ni dung Tn lut
c ghi trong Vn Mng Tn gin ch l
mt phn ca Tn lut, n ch yu bao
gm ni dung php lut ca nc Tn vo
nhng nm u triu Tn sau khi Thng
ng (390 338 TCN) ch nh Tn lut
cho n u thi k Tn Thy Hong mi
thng nht Trung Quc. Cc nh nghin
cu php lut Trung Quc xem y l c
s v ngun ti liu v cng qu gi
nghin cu v php lut triu Tn.

46

Tn lut trong Vn Mng Tn gin

bao gm mt s loi ch yu sau:
- Loi th nht thuc v Tn lut bao
gm: Tn lut thp bt chng, Hiu
lut, Tn lut tp sao. Trong c th
thy khong 30 loi lut danh, ni dung
rt phong ph a dng.
- Loi th hai l gii thch v cc iu
khon, thut ng hay lut vn trong
Tn lut, bao gm Php lut vn p.
Trong bao gm c mt s phn ni r
v cc bc t tng
- Loi th 3 bao gm nhng th vn th
ni v yu cu c bn v qui tc t php
quan li xem xt v n cng nh cc trnh
t tin hnh iu tra v n, kim nghim,
tra hi
- Loi th t bao gm mt s nguyn
tc m quan li phi tun th, bao gm
Vi li chi o.
Nghin cu Vn Mng Tn gin, cc
nh nghin cu lch s php lut Trung
Quc kho st c nhiu ni dung
quan trng ca Tn lut, t nhng qui
nh lin quan n hnh lut nh nguyn
tc nh ti lng hnh, h thng hnh
pht, cc ti danh ch yu, cho n nhng
qui nh lin quan n dn lut, t tng
v hnh chnhc bit, Tn lut trong
Vn Mng Tn gin c nhng qui nh v
hn nhn gia nh ht sc c sc. Trong
c nhiu iu lut mang tnh nhn vn,
bo v quyn li ngi ph n v gia nh.

2. Vn Mng Tn gin v php lut

hn nhn
2.1. Tn lut quy nh, hai bn nam n
kt hn, tt phi chnh thc ng k mi
c th c php lut bo h; nu khng
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

Vn Mng Tn Gin php lut triu Tn Trung Quc:

php lut s khng bo v quan h hn
nhn ca h.
Theo nh ghi chp Php lut vn
p trong Vn Mng Tn gin, ngi v
t b trn, nu nh quan h hn nhn
c chnh thc cng nhn, th ngi v
ny tt s b x t theo php lut, nu nh
cha c chnh thc cng nhn th s
khng b lun ti. Php lut vn p
trong Vn Mng Tn gin gii thch:
Gip ly mt ngi con gi chy trn lm
v, sau ny b bt hoc t th, nhng vn
cn cha thnh nin, nn x ti hay khng?
p rng: Nu nh lc kt hn, ngi con
trai bo quan ph, th phi b x ti;
nu nh lc kt hn, ngi con trai cha
trnh bo quan ph th khng b x ti(1).

* V c bn, Tn lut vn tip tc bo

v c quyn gia trng ca ngi n ng
trong quan h hn nhn. Trong quan h
hn nhn, ngi n ng vn c quyn lc
rt ln. Tn lut quy nh c mt s ti
danh v vic bo v phu quyn phong kin.
Ti Kh phu vong (- B chng
trn i), sau khi hai bn nam n kt hn,
bn n khng c t ri b chng trn
i; nu t trn i tc l phm ti Kh
phu vong, cn phi da vo php lut m
x thch ch, ng thi pht lao dch
gi go. Ngoi ra, cng nhm bo v quan
h hn nhn v trnh s pht sinh ca
hin tng b chng trn i, Tn lut
quy nh r rng v vic cm ci ngi
v b trn, k no vi phm quy nh ny
tc l phm vo ti Th nhn vong

Tn lut quy nh, vic t b quan h

th( - Ly v ngi khc ang b

hn nhn cng phi c chnh thc cng

trn), cn phi x ti thch ch theo lut

nhn mi c hiu lc php lut; nu khng,

php, ng thi pht kh dch bt i xy

s to thnh ti B v khng hp php,

thnh. Php lut vn p trong Vn

c 2 bn nam n s u b x ti. Theo ghi

Mng Tn gin gii thch: V ca Gip t

chp trong Php lut vn p, t ph

b trn, ngi con trai l t cng l

b quan h hn nhn khng bo co ln

ngi ang chy trn, 2 ngi ly nhau

quan ph, tc l ti b v khng hp

thnh v chng; ngi v ca Gip lc u

php, c 2 bn nam n u phi chu np

khng em s tht ni cho t r, sau khi

2 b o gip.(2)

sinh con 2 nm mi ni r s tnh, nhng

Nhng qui nh trn cho thy nh nc

t cng khng b ngi con n b , sau

pht huy s kim sot hnh chnh v

ny b bt, nn xt x nh th no? Tr li

tc dng iu tit i vi quan h hn

rng: Phi bt i xy thnh(3). ng thi

nhn. Hn nhn khng ch l vic ca gia

bo v phu quyn phong kin v quyn

nh theo l nghi truyn thng na m n

li ca ngi tha k, php lut triu Tn

cn phi chu s kim sot, cho phi ca

nghim cm qu ph rung ry con ci m

nh nc.

i ly chng mi. Cho nn Tn lut t

2.2. Quan nim o c lun l Nho gia

v t tng L tr c nh hng khng
ln i vi ch hn nhn

ra ti Kh t nhi gi (B con m i ly

Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

chng khc), ngi no vi phm u b

trng pht.

47

trn th hoa
* iu c sc ch, bn cnh vic bo
v nghim ngt c quyn ca ngi chng
trong quan h hn nhn, th phu quyn
trong Tn lut cng b hn ch bi nhng
ch nh php lut. Trong quy nh ca
php lut i Tn, phu quyn phong kin
cng khng phi lc no cng tuyt i v
ti cao, cng c lc n b php lut hn ch.
Tn lut quy nh r rng, ngi chng
khng c t nh p v mnh, nu t
nh v l c hnh vi phm php; d
cho ngi v c cht ngang bng, cng
khng c ty nh p, ngi lm tri
s b x ti. Theo nh Php lut vn p
trong Vn Mng Tn gin ngi v hung
hn, ngi chng nh p khin cho tai
ca v b rch, hoc khin cho v gy
xng, th chng s b x ni(4) hnh.
Qui nh ny cho thy, quyn lc ca
ngi chng khng phi l tuyt i v
bn thn ngi ph n cng nhn c
bo v ca php lut. Trong khi php
lut cc triu i sau ny u cao tuyt
i quyn ca ngi chng vi ngi v.
Lut ng qui nh, v nh chng 1
nm, nh b thng nng x nng hn
ngi thng 3 cp. Ngc li, chng nh
v khng b thng coi nh khng c ti,
nu nh v thng nng th x nh hn
ngi thng 2 cp.
* Tn lut cho php ngi v t co
hnh vi phm ti ca chng, nh trong
Php lut vn p, ngi chng c ti, v
ch ng i co gic, th c th khng b
bt lm n l ca quan, ngi , qun o
cng nh vt khc cng khng b tch
thu. Ni dung ca kiu nh ti x hnh
ny, so vi cc quy nh php lut phong
kin thi Ty Chu v cc i sau c
ngha tng i tin b, hp l. Ly php

48

lut thi ng lm v d, ngoi ti phm

nng nh mu phn, cho php v c t
co chng ra, cn tt c cc loi ti phm
khc, nu nh v t co chng l phm ti
Bt mc tc l 1 trong 10 trng ti
(Thp c), khi c thng l n x th
cng khng c hng. Cho d l co gic
ln hon ton l s tht, ngi v cng b
pht 2 nm hnh.
Tip , Trong quy nh ca Tn lut c
ti danhPhu vi k h, khng cho php
ngi chng c quan h tnh giao bt
chnh vi ngi n b no khc. Nm 210
TCN, Tn Thy Hong trong bi t khc
Ci K c qui nh nghim ngt: phu vi k
h, st chi v ti (chng ng vi ngi n
b khc, v git i khng b ti)(5). Trong
khi , lut Hn v lut cc triu i
phong kin Trung Quc sau qui nh:
Nu ngi chng c ngoi tnh, thng gian
vi ngi n b khc th nng nht cng
ch b chu hnh pht lm phu kim ci,
ngi v khng c xc phm hoc nh
git ngi chng. Nu ngi v v th m
nh hoc git cht chng vn b khp vo
ti Bt mc trong Thp c.
Qua c th thy, trong thi i
x hi phong kin nam tn n ti, phu
quyn ch thng, iu ny thc s c
ngha hn ch v trng pht nhng hnh
vi c tnh ca phu quyn phong kin, yu
cu hai bn phi trung thnh v duy tr
mi quan h gia nh v chng.

3. Vn Mng Tn gin v nhng qui

phm php lut iu chnh quan h gia
ng b, cha m vi con chu trong gia
nh
* cng c ch c quyn ng cp
phong kin v trt t thng tr chuyn ch
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

Vn Mng Tn Gin php lut triu Tn Trung Quc:

qun ch, Tn lut kin tr bo v ph
quyn phong kin, bo v o hiu,
nghim tr hnh vi bt hiu ca con chu.
Tn lut qui nh, ngi cha l bc tn
trng trong i gia nh phong kin, c
quyn c t co ln quan ph ti bt
hiu ca con chu, v c th thnh cu
quan ph x ti lu hnh thm ch l t
hnh i vi con chu. i vi nhng vic
t co hay thnh cu ny, quan ph khng
c php c tuyt. Trong Phong chn
thc ca Vn Mng Tn gin, c rt
nhiu n l loi ny.
iu lut Co tqui nh
v vic t co con ci c ghi: Gip l
thng dn t co con l Bnh ti bt
hiu, xin quan x Bnh t hnh, quan ph
phi lp tc sai ngi i bt v. Thng qua
huyn tha xt hi, Bnh tha nhn l con
ca Gip, qu tht c bt hiu vi Gip m
khng phm ti no khc.
iu lut Thin t () qui nh
v vic t b con, c ghi chp: Mt ngi l
Gip t co, xin quan ph bt, cm con
mnh l Bnh, lu phng (y i) n
huyn vin bin ca t Thc(6), n ht
i khng c t ri i. Quan bn a
phi lp tc bt Bnh eo hnh c (xing),
cho ngi p gii n Thnh , giao cho
ni ph trch nhng ngi b lu phng
ca bn a(7). Vic ngi gia trng c
php lut cho hng quyn yu cu trng
pht con chu, chnh l biu hin quan
trng ca vic Tn lut bo v ph quyn
phong kin.
Nh vy, nhn chung Tn lut cng c
c trng chung ca php lut truyn
thng Trung Quc l lun bo v c
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

quyn ca ngi n ng. l biu hin

ca php lut gia trng chu nh hng
su sc ca iu kin x hi v t tng.
* Tuy nhin, im c sc trong Tn
lut so vi php lut ca cc triu i
trc v sau ny Trung Quc l ch:
mc d Tn lut bo v ph quyn phong
kin trong gia nh, nhng s bo v
cng li ch l tng i, quyn ca ngi
gia trng trong gia nh vn b nhng
hn ch nht nh.
Th nht, Tn lut qui nh, nu nh
khng c l do, cng cha c php
ca quan ph, cha m cng nh cc bc
tn trng khng c ty st hi hay
nh p con chu, nu khng s phm
phi ti Ty tin git con, tt b trng tr
theo php lut. Php lut vn p ghi r:
Ty tin git con ci, tt b thch ch ri
bt i xy thnh hay gi go. Cho d l
git hi n t trong gia nh hoc lm b
thng con chu, cng u phi x hnh
theo qui nh ca php lut. Nu nh ty
tin git cht con nui th s b x cc hnh
bu ch. Nh vy, Tn lut mc d bo v
ph quyn trong quan h gia nh, song
cng qui nh cht ch ph quyn ca
ngi tn trng phi trong khun kh
ca php lut. Nu khng bo quan ph
v c quan ph cho php th ng b, cha
m khng c t tin nh con chu.
iu ny khc vi qui nh ca Chu l v
php lut phong kin cc triu i v sau.
Theo quan im l nghi Nho gio, ng b,
cha m c quyn dy bo con chu. Cho
nn, trong php lut cng qui nh: Bc
tn trng c quyn gio gii, rn dy con
chu. Quyn gio gii tc l quyn dy bo
v trng pht con chu. Con chu lm tri

49

trn th hoa
gio lnh pht (8) 2 nm, ng b ni, cha
m v th m git con chu th cng ch
pht hnh. Nhn chung bc tn trng
trong gia nh m nh con chu th
khng cu thnh ti phm, ch khi lm b
thng nng (gy tay chn, chy mu) mi
lun ti, nhng cng x nh hn so vi
ngi thng. Qua y cho thy, mc d
Tn lut cng bo v ph quyn phong
kin song so vi qui nh ca cc triu i
phong kin Trung Quc th ph quyn
trong Tn lut chu s rng buc ca php
lut v b hn ch hn nhiu.
Tip , vi nhng hnh vi con chu
nh li bc trn, th Tn lut li x nh
hn so vi php lut phong kin i sau.
Nh trong Php lut vn p c qui nh:
Nu nh nh p cha m hay ng b, tt
phi x thch ch m bt i xy thnh
gi go. Trong quan nim l nghi v o
hiu ca ngi Trung Quc t thi c i
th vic con ci nh ng b cha m l iu
v cng nghim trng, n tri vi l nghi
v lun thng o l. c bit l i vi
o lm ngi, n vi phm nghim
trng n o hiu v lun l gia nh
Trung Quc. Do , sau ny trong cc qui
nh php lut ca cc triu i phong
kin Trung Quc u trng pht rt
nghim cc hnh vi con chu nh git,
lm tn thng ng b cha m. V d trong
lut ng, Minh, Thanhth hnh vi
ny ca con chu phm vo trng ti
c nghch l mt trong nhng ti thuc
Thp c, nht quyt phi chm, khng
th x min. ng lut s ngh qui nh
v vic phm ti gia nhng ngi thn
tc vi nhau th p dng nguyn tc hnh
php da vo ng phc m ch ti, thc

50

hin ng ti d pht. Theo , hnh vi k

di phm n tn trng, u tin v
tnh cht phm ti da vo huyt thng
thn s v tnh tit nng nh, phn bit x
theo cc ti danh c nghch, bt hiu, bt
mc, bt ngha, ni lon trong thp c
ti, so vi ngi khc cng ti, ti vn
nng hn. Lut ng qui nh, nu ngi
thng chi mng nhau th khng cu
thnh ti phm, song nu con chu chi
mng ng b ni, cha m th lit vo ti
bt hiu m x gio hnh, nu con chu
nh ng b, cha m th ti trm. Lut
Thanh qui nh: ng b ni, b m c git
cht con chu, ch pht 70 trng 1
nm ri. Tri li, nu nh con chu git
ng b ni, cha m, n t git ch nhn,
u x lng tr. Tn trng, chng m v
lm cht con chu, n t, th thip khng
b lun ti. Tri li, con chu, th thip, n
t v lm cht tn trng, chng u x
gio lp quyt(9) (lp tc treo c cht), t
phn nh s nh hng ca quan nim
sng bi lun thng phong kin i vi
hnh php.

4. Nguyn nhn to nn yu t tin b

trong php lut Tn
Qua mt s qui nh trn y, c th
thy Tn lut mc d vn th hin tnh
cht ca php lut truyn thng Trung
Quc l bo v c quyn ca ngi chng,
ngi cha trong gia nh, song c quyn
cng b hn ch. V quan trng hn,
trong mt x hi trng l nghi, trng lun
thng nh Trung Quc th nhng qui
nh ny thc s c ngha tin b m
php lut cc triu i phong kin giai
on sau khng c c.
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

Vn Mng Tn Gin php lut triu Tn Trung Quc:

Vn t ra l ti sao trong nn php
lut truyn thng hng nghn nm ca
Trung Quc, trn phng din hn nhn
gia nh u th hin s th ch ha l
nghi Nho gio m Tn lut li c nhng
qui nh c sc nh vy? y chng ta
hon ton c th l gii da trn nhng c
s kinh t, x hi v t tng thi k .
Nh ta bit, bt k mt nn php ch
no cng phi xy dng da trn mt c s
t tng nht nh. Trong lch s t tng
chnh tr php l Trung Hoa c truyn,
ngay t bui u, php lut ly t
tng thn quyn, t tng thin mnh
lm c s. Dn dn, cng vi s pht trin
ca x hi ny sinh nhng t tng
trit l ph hp vi tnh cht v c im
lch s. V giai cp thng tr cng tip thu,
vn dng nhng trit thuyt ph hp lm
c s, b t tng cho vic thit lp mt
ch chnh tr, mt nn php ch p
ng nhu cu cai tr ca mnh. Trong s rt
nhiu t tng ny n v pht trin
Trung Quc c 2 hc thuyt c giai
cp thng tr la chn, vn dng tr thnh
c s t tng chnh tr php l ca nh
nc phong kin Trung Quc sut hng
nghn nm. l hc thuyt Nho gio v
Php tr. Thi k Chin Quc cho n u
thi k phong kin (sau khi Tn Thy
Hong thng nht Trung Quc n u
thi Hn) chnh l thi k din ra cuc u
tranh quyt lit gia 2 hc thuyt chnh
tr ny.
Thi k Xun Thu Chin Quc l thi
i y bin lon ca x hi Trung Quc,
quan h sn xut chim hu n l tan r,
quan h sn xut phong kin bc u
c xc lp. S khng hong ca quan h
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

chim hu n l ca nh Chu xut pht t

s pht trin ca lc lng sn xut. S
pht trin th hin vic s dng ph
bin cng c bng st. ng thi l vic s
dng sc ko ca tru b, nga trong canh
tc v s xut hin nhng k thut canh
tc nh ti nc bng sc ngi, bn
phn, lm ti t v cc phng php
qun l rung ng. Nng sut lao ng
khng ngng c tng cao, c bit l
nhng tin b trong sn xut nng nghip,
mt ngnh kinh t quan trng nht ca
ton x hi. Bn cnh , th cng nghip
v thng nghip cng rt pht t.
hnh thnh mt h thng cc thnh th
v mt tng lp thng nhn giu c. S
pht trin ca sc sn xut c tc dng
thc y mnh m, khin cho sc sn xut
x hi pht trin nhanh chng.
S pht trin ca lc lng sn xut
ko theo nhng bin i trong quan h
sn xut. Trc ht x hi ngy cng c
nhiu sn phm lao ng, do thc y
nhanh s phn cng lao ng x hi, xc
tin s thay i trong c cu x hi. Mt
khc, n to iu kin cho vic khai khn
s lng ln t in, lm cho ch s
hu rung t ca thin t nh Chu b
ph hoi nghim trng v cui cng dn
n s tan r hon ton ca c s kinh t
l ch Tnh in. Sau cng n to ra
mt hnh thc tiu sn xut, kinh doanh
c th phn tn vi n v l mt gia nh,
mt h, tc l giai tng tiu nng. S xut
hin ca nn kinh t tiu nng dn dn
thay th cho hnh thc lao ng hip tc
gin n ca tp th s ng n l, to nn
mt c s x hi kiu mi, mt kiu quan
h bc lt mi m i tng l nn kinh t

51

trn th hoa
tiu nng c th. Nhng bin i trong
quan h sn xut tt nhin dn ti nhng
bin ng trong quan h giai cp v quan
h chnh tr. y l thi k cc nc ch
hu tranh b v kim tnh ln nhau.
Trong qu trnh , mt b phn qu tc
ch n suy tn, mt b phn bnh dn
pht trin ln, tr thnh giai cp a ch
mi. S bin i ca ch rung t v
quan h bc lt nh du quan h sn
xut chim hu n l khng hong
nghim trng v ang i n tan r hon
ton.

Ta thy r vic Tn lut tng cng s

qun l ca nh nc i vi ch hn
nhn bng cch qui nh vic ng k vi
nh nc khi kt hn v li hn, cm v
trng pht nghim khc nhng hnh vi
ph hoi hnh phc gia nh nh ti v
b chng chn i hay ly v ngi khc
ang b chn, b v bt hp php
chnh l th hin r mc ch bo v trt
t gia nh, bo v s n nh ca c s
x hi. V bn cht chnh l bo v kinh t
tiu nng, c s nn tng ca nn kinh t
phong kin.

Nhng bin i khin cho thi k

Xun Thu Chin Quc Trung Quc tr
thnh thi i u tranh kch lit gia
nhng lc lng mi m i biu l giai
cp a ch mi ni vi giai cp qu tc ch
n c ginh quyn thng tr. Trong cuc
u tranh , giai cp a ch mi ni
cc nc ch hu lin tip tin hnh ci
cch bin php. Phong tro ci cch chnh
tr trn lnh vc kin trc thng tng dn
n s bin cch ton din ca ch
php lut.

Th hai, trong cc qui nh php lut,

Tn lut cng khng cho php gia ch t
tin nh p, git cht gia n, n l trong
gia nh. iu ny hon ton khc so vi
nhng qui nh ca nh Ty Chu, cho
php ngi ch n c ton quyn i vi n
l, thm ch git cht. Qui nh ny ca
Tn lut xut pht t nhu cu gii phng
sc lao ng ca thi k . Giai cp a
ch mi ni trong cuc u tranh ginh
quyn thng tr tng bc tin hnh ci
cch kinh t, chnh tr, x hi. Mt trong
nhng ni dung quan trng l gii phng
sc lao ng ca ngi n l - lc lng lao
ng ch yu ca x hi khi s tri buc
ca ch n c. l l do v sao m trong
bin php ca Thng ng v cc nc
ch hu khc li ch trng xa b ch
th khanh th lc, ban thng chc tc
v in lc cho nhng ngi c cng, bt
k l qu tc hay n l. Tt c u hng
ti gii phng sc lao ng, thc y quan
h sn xut phong kin sm c xc lp.

Ci cch bin php ca nc Tn

nh du s thng li ca cc chnh
sch kinh t, chnh tr, x hi ca Thng
ng v s thng li ca t tng Php tr
ca Hn Phi, L T. N em li tc
ng to ln i vi vic gii phng sc sn
xut. Nhng iu ny c th hin
trn rt nhiu chnh sch kinh t, chnh
tr, x hi m nc Tn thi hnh, v n
c cng c, th ch ha trong cc qui
nh ca php lut. Vic u tranh ginh
v bo v c s kinh t ca giai cp a ch
mi c th hin phn no trong cc
qui nh php lut hn nhn gia nh.

52

Trong qu trnh u tranh giai cp, giai

cp no nm trong tay t liu sn xut th
giai cp s ginh quyn thng tr. V
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

Vn Mng Tn Gin php lut triu Tn Trung Quc:

th, trong thi k Chin Quc, l thi k
giai cp a ch mi ni tin hnh u
tranh ginh ly t liu sn xut chnh l
rung t. Nhng qui nh php lut v
bo v nn kinh t tiu nng, gii phng
sc lao ng ca n l, cng u hng ti
mc ch lm tan r c s kinh t ca nh
nc chim hu n l l ch Tnh in,
thc y nhanh hn qu trnh t hu
rung t. Qua , giai cp a ch mi ni
ginh c quyn chim hu, s hu
mt s lng ln rung t, cng chnh l
nm c trong tay t liu sn xut
chnh, c s quan trng h chin thng
trong cuc u tranh ginh quyn thng
tr.
Trn phng din t tng, thi k
Xun Thu Chin Quc l thi k n r
ca cc hc thuyt, trng phi t tng
Trung Quc. Chnh v vy m thi k ny
c gi l thi i Bch gia tranh minh,
trm hoa ua n, trm nh ua ting.
Cng vi cuc u tranh trn lnh vc
chnh tr, kinh t, x hi, trn phng din
t tng cng din ra cuc u tranh gay
gt, m in hnh nht l cuc u tranh
ca cc nh t tng Nho gia vi ch
trng c tr, nhn tr, l tr vi cc nh
t tng ca phi Php gia vi ch
trng Php tr. Cuc u tranh
c phn nh mt cch su sc trong
cc phong tro ci cch ca cc nc ch
hu m cuc ci cch ca nc Tn l mt
trong nhng cuc ci cch in hnh nht
v thnh cng, to nn sc mnh Tn
c th nh bi cc nc ch hu khc v
thng nht Trung Quc.
Nn php lut triu Tn t ci cch ca
Thng ng(10) (hai ln bin php) cho
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

n khi triu Tn dit vong u thng

nht ch ly t tng Php tr ca phi
Php gia lm c s. V ni dung Tn lut
cng th hin r t tng ny.
T cui thi Xun Thu, nhng i biu
sm nht ca giai cp a ch mi ni
nu cao t tng php tr, gii quyt
mi vic phi cn c vo php lut
chng li truyn thng L tr, c tr
v Nhn tr ca thi i n l v ca
phi Nho gia. ng Tch ngi nc Trnh
l ngi u tin xng nguyn tc
Gii quyt mi vic phi cn c php
lut ( S on php), nhn
mnh yu cu i vi mi hnh vi phm
phi da vo php lut xt x.
Sang thi k Chin Quc, Thng ng
nc Tn li ra ch trng Duyn
php nhi tr Da theo php lut m cai
tr ( - Duyn php nhi tr v
phi t ht mi trc thut, mi hc
thuyt cao L tr, ch da vo php
lnh lm cn c tr nc (
- Phn th th nhi minh php lnh).
Nh t tng xut sc ca phi Php gia
thi tin Tn l Hn Phi, cng nhn mnh
tm quan trng ca vic lp php v t
tng Php tr, ng ch ra mt cch ng
n t tng d php vi bn - ly php
lut lm gc. iu ny l gii v sao trong
khi iu chnh cc quan h hn nhn gia
nh, Tn lut cng th hin r quan im
S on php. T vic kt hn, li hn,
nu khng bo quan ph v c quan
ph cho php (th hin s qun l ca nh
nc v s rng buc ca php lut) th
quan h hn nhn khng c bo v
v tha nhn. Hoc, cho d Tn lut bo
v ph quyn trong gia nh, cho php ng

53

trn th hoa
b, cha m nh, thm ch co gic con ci
ln quan ph v xin quan ph git
connhng Tn lut cng rng buc
quyn trong khun kh ca php lut,
tc l phi bo quan v c quan ph cho
php, nu t tin hnh ng s b trng tr
theo qui nh ca php lut v ti t tin
nh git con ci.
Mt khc, Ch Tng php nh Chu
cng nh quan nim lun l Nho gio sau
ny rt cao trt t l nghi trong gia
nh, coi l c s duy tr trt t
x hi. Cho nn, cc nh t tng Nho gio
sau ny khi a 5 mi quan h c bn ca
x hi (Ng lun) th c ti 3 quan h l
nhng quan h trong gia nh, v khi
nhn mnh Tam cng th cng c ti 2
mi quan h l quan h gia nh. Vic cc
nh Nho y cc quan h gia nh tr
thnh quan h x hi cho thy s coi
trng tn ti trt t trong gia nh. V khi
Nho gio tr thnh h t tng chnh tr
php l ca nh nc phong kin Trung
Quc t thi Hn tr i, th nhng quan
h tr thnh rng ct ca nh nc
phong kin, c nh nc phong kin bo
v nghim ngt. Trn phng din php
lut, t thi Hn ng tr i, trong hot
ng lp php ly l lm cn c lp
php. V nh ng lut s ngh nu
r vic ly l lm t tng ch o c l
l gc ca chnh gio, hnh pht l phng
tin ca chnh gio, ngha l l l gc, l
ging mi, cn hnh chng qua ch l
b tr cho l m thi. Do , ht nhn ca
l - tam cng ng thng tr thnh
cn c lp php ca cc triu i phong
kin Trung Quc sau Tn. iu
khin cho php lut hng Nho ca cc

54

nh nc phong kin Trung Quc, cng

th ch ha nhng quan h lun
thng phong kin ny vo php lut, bo
v n v trng pht nghim khc nhng
hnh vi xm hi n nhng quan h .
Tri li, Tn lut ly t tng Php tr
lm c s, cao nguyn tc Hnh v
ng cp, ch trng ng trc php
lut, bt k hng ngi no cng b nh
ti, chu hnh pht nh nhau, phn i c
quyn ca qu tc i vi php lut. Hn
Phi cng ch trng rt ng n: Php
lut khng xu ph k quyn qu
- php bt a qu) v kin tr hnh pht
x k c ti, khng king trnh i thn,
thng ngi c cng khng b st dn
thng (, - hnh
qu bt t i thn, thng thin bt di
tht phu)(11). Nguyn tc ny nhm ph
tr truyn thng l tr ca ch n l,
th tiu c quyn ca giai cp qu tc,
kin tp nn x hi php tr phong kin do
giai cp a ch mi ni xng. ng
thi n cng chng li nguyn tc thn
thn, tn tn v trt t lun l Nho gia.
iu l gii v sao Tn lut cho php
ngi v ch ng i co gic ti ca ngi
chng th khng b ti, m lut ng v
lut cc triu i phong kin Trung Quc
sau ny u nghim cm, ch tr khi ngi
chng phm phi mt trng ti trong
Thp c ra th ngi v c php t co
chng, cn nu ngi v t co chng (cho
d t co ng) li phm vo ti Bt mc
trong Thp c, v b trng pht nghim
khc. Nhng iu ny va phn nh cuc
u tranh gia Php tr vi Nhn tr,
L tr va cho thy quan nim o c
lun l Nho gia v t tng l tr c nh
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

Vn Mng Tn Gin php lut triu Tn Trung Quc:

hng tng i trong php lut triu Tn.
V n cng chnh l c s to nn nhng
c sc trong php lut triu Tn.
Mc d cha th kho st c ton b
ni dung Tn lut v cn nhiu vn cn
phi tm hiu lm r, nhng mt s ni
dung trong bi vit ny hy vng gp phn
lm r phn no nhng c sc ca Tn
lut. Nhng tin b ca Tn lut trong h
thng php lut truyn thng Trung Hoa
l nhng iu tht s cn nghin cu.

ny. Bao gm: Mu phn (Mu nguy x tc); Mu

i nghch (Mu hy tng miu, sn lng v cung
khuyt); Mu bn (Mu phn quc theo gic); c
nghch (nh hoc mu st ng b ni, cha m, bc,
ch, thm, anh, ch, em, ng b ngoi, ng b, cha
m chng); Bt o (git mt nh 3 ngi khng
ng ti cht, git ngi cht thy ra thnh tng
mnh, b thuc c ba m); i bt knh (n trm
th trong lng miu, ng dng, lm gi n tn
nh vua, ch ng thuc khng ng phng,..);
Bt hiu (t co, mng ra ng b cha m, tri li
cha m dy bo, c tang cha m m ly v ly
chng, vui chi n mc nh ngi thng); Bt

ch thch:

mc (git hay em bn nhng ngi trong h hng

t hng phi tang 3 thng tr ln, nh p v t

(1) trch theo

co chng cng nhng ngi h hng phi tang

2002,

5 thng tr ln); Bt ngha (git quan bn ph v

trang 79
(2)
1995trang 78
(3) trch theo
2002,
trang 79
(4) Ni hnh l hnh pht ct ru ca ngi th
hnh, nh hn khn hnh (co tc) Ngi Trung
Quc c cho rng, ru tc v con ngi cng ging
nhau, u l ca cha m cho, nu nh chng b
thng tn hy hoi, th l mt hnh vi bt hiu. Do
, ct i ru tc ca mt ngi chnh l hnh vi
lm hi n thn th ca ngi , v cng l mt
kiu s nhc, thng c gi l s nhc hnh. Thi
Tn, Hn, Ni hnh vn thng c s dng c
lp nh mt hnh pht chnh, va c kt hp vi
lao dch nh mt hnh pht ph
(5) Thp c l 10 trng ti theo qui nh ca
php lut cc triu i phong kin Trung Quc,
chnh thc c t ra t Bc T lut, cho n
php lut triu Thanh vn bo lu nhng trng ti
Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011

cc quan ng chc ti nhim, git thy hc.);

Ni lon (Gian dm vi ngi trong h t hng tiu
cng tr ln cng nng hu ca ng cha)
(6) , trch theo
1995, tr. 79
(7) L mt nc thi Chin Quc, nay thuc T
Xuyn
(8) , trch theo
1995, trang 80
(9) hnh l mt trong 5 hnh pht truyn
thng (Ng hnh) ca php lut phong kin Trung
Quc: xuy (nh roi), trng (nh trng),
(giam gi), lu (lu y), t (git cht)
(10) Qui nh v n t hnh ca c lut Trung
Quc l: thi hnh ngay gi l lp quyt v tm
giam li ch thu thm (ma thu hong xem xt
li cc bn n t hnh) gi l giam hu
(11) Bin php ca Thng ng din ra 2 ln
(nm 359 TCN v nm 350 TCN
(12) Qun t . Tht php

55

trn th hoa

56

Nghin cu Trung Quc s 1(113) 2011