Metody aktywizujce w edukacji muzycznej.

Kontakt z muzyk od najmodszych lat daje szanse na szersze horyzonty w dorosym yciu i
stwarza moliwoci innego postrzegania wiata dwikw, E. Dalcroze powiedzia, e
wychowanie jest sztuk, a sztuka- to najbardziej aktywny wychowawca. Dlatego te warto na
popularyzacj muzyki powici troch si i czasu.
Muzyka daje najwiksze moliwoci twrczego dziaania i ksztatowania takich cech
osobowoci , jak funkcje poznawcze i emocjonalno-motywacyjne, rozwija pomysowo twrcz,
kontaktowo spoeczn i pozytywne cechy charakteru. Muzyka sprzyja twrczym poszukiwaniom
i odkryciom Twrczo muzyczna jest pewn form samorealizacji oraz spenia funkcj
psychohigieniczn. Aby dziecko poznao muzyk naley szuka takich metod, ktre oddziaywajc
na jego psychik umoliwiayby rozwj dyspozycji twrczych. Aktywne metody poznawania
muzyki wydaj si by takim rozwizaniem. Aktywne nauczanie muzyki pozwala wszystkim
zaangaowanym dzieciom odnosi sukcesy. Naley bowiem pamita aby umiejtnie angaowa
uwag dziecka i dostarcza mu niezbdnych do prawidowego rozwoju bodcw.
Bardzo trudno jest maemu dziecku (3-4-latkowi) sucha muzyki w skupieniu, dlatego
moemy oswoi go z muzyk przez zastosowanie aktywnych metod nauczania. Dzieci w tym wieku
podczas suchania muzyki potrafi improwizowa, przekaza syszan muzyk przez wasny piew,
zilustrowa muzyk caym sob. Istnieje wiele form aktywnoci muzycznej np. piewanie, granie,
suchanie, integracja muzyki z elementami rysunku, malarstwa czy dramy, ktre mog by rdem
pomysw dydaktycznych. Wspania zabaw jest samodzielne nadawanie tytuw utworom
muzycznym, rozwijaj bowiem one postrzeganie elementw muzyki, zmuszaj do uwanego
suchania i koncentrowania si na detalach. Poczenie pantomimy z muzyk pozwala na przepyw
emocji przez ciao dziecka co powoduje pozbycie si wielu barier psychicznych, a przyszoci moe
uatwi uzewntrznianie wasnych potrzeb i uczu.
Aby dziecko mogo aktywnie poznawa muzyk polecam wszystkim wykorzystywanie w
pracy z dzieckiem metod aktywizujcych takich jak np. metoda wg. K.Orffa, E. J. Dalcroze a, ,
Zoltana Kodaly, pedagogiki zabawy Klanza, elementy Metody Dobrego Startu.
Metoda wg K. Orffa
Kompozytor niemiecki Karol Orff (1895-1982) jako czowiek wszechstronnie wyksztacony
czy zainteresowania twrcze-kompozytorskie z problematyk spoeczno-pedagogiczn.
Proponuje metod w ktrej ukad wicze jest oparty na stworzonej przez niego teorii o
narodzinach prymitywnej muzyki wrd ludw pierwotnych. Jego zdaniem muzyka wywodzi si z
mowy, ruchu i gestu. Pierwsze wiczenia to rytmizowanie prostych sw i zda, poszukiwanie
rde dwikw, odgosw naladowczych, a take wykonywanie ruchw naladujcych czynnoci
dnia codziennego. Ta elementarna muzyka powstaje spontanicznie jest improwizowana wokalnie i
instrumentalnie. Skada si na ni ruch -gest- taniec- muzyka (piew, gra na instrumentach) oraz
sowo. Tak bawi si dzieci na wszystkich kontynentach i t ich skonno do muzyki trzeba
wykorzysta. Podkreli naley znaczenie ruchu w metodzie Orffa. Ruch w tym systemie nie ma
ustalonych kanonw: gestw, figur. Rodzi si spontanicznie w trakcie zabawy i jest swobodny,
ewokowany wyobraeniem sobie rnych sytuacji i tematw. Pocztkowo skromny, z biegiem
czasu staje si urozmaicony i bogaty. W wielu wiczeniach ruchowych rytm, pocztkowo bezadny
po upywie chwili staje si zgodny, dalej ju wsplnie realizowany i wzbogacany"[1]
System K. Orffa to system interesujcy, otwarty i zdolny wchania wiele rnorodnych rozwiza
powszechnego wychowania muzycznego, czy on nierozerwalnie tworzenie, odtwarzanie i
suchanie muzyki.. Oferuje te rnorodno metod umuzykalnienia uwzgldniajcy zarwno
tradycje kultury muzycznej, jak i jej wspczesno i przyszo.[2] Uczestnik zaj odnosi
wraenie, e jest wiadkiem narodzin muzyki. Caa koncepcja pedagogiki muzycznej wg Karla
Orffa opiera si na trzech zasadach:

 ksztacenie nacisku na ksztacenie poprzez zabaw,

rozwijanie muzykalnoci dzieci na zasadzie podobiestwa do etapw rozwoju kultury
muzycznej ludzkoci,
integracja muzyki, sowa i ruchu.[3]
Metoda Orffa wykorzystuje czsto takie formy wychowania muzycznego jak gra na
instrumentach, ruch przy muzyce, tworzenie muzyki, integracja form wychowania
muzycznego i innych przedmiotw nauczania z tymi formami. Rzadziej siga po piew i
suchanie muzyki.
Metoda E. J. Dalcroze
Zaoeniem metody Emila Jagues-Delcrozea,ktra powstaa na pocztku XX wieku bya
pena aktywizacja dziecka - zerwanie z werbalizmem w nauczaniu dziki poprzedzaniu nauki teorii
muzyki dziaaniem praktycznym i przeyciem muzycznym. To dziaanie dziecka w muzyce opar
E. Jagues-Delacroze na naturalnej dla wieku dziecicego potrzebie ruchu uwarunkowanej staym, a
w niektrych okresach ycia szczeglnie gwatownym rozwojem ukadu ruchowego i
nerwowego[4] Wedug metody E. Jagues-Delacrozea ruch ma by zwizany z uporzdkowanym w
czasie ruchem dwikw, czyli rytmem muzycznym. Ma on by take rodkiem, za pomoc ktrego
dziecko moe wyrazi swe przeycia muzyczne, odzwierciedlajce zmienno agogiki i dynamiki,
nastrj i wyraz emocjonalny muzyki, kierunki linii melodycznej zmiany artykulacyjne i wreszcie
konstrukcj formaln utworu muzycznego. Identyfikacja ruchu dziecka z emocj wynikajc z
percepcji muzyki wpywa na rozwj postawy twrczej ksztaci samodzielno mylenia, daje
mono indywidualnej wypowiedzi, a podporzdkowanie dziaa muzyce uczy samoopanowania.
Muzyczno tej metody polega na wyjciu od muzyki (tj. od wysuchanej i wykonanej piosenki,
przeytego w ruchu utworu instrumentalnego lub improwizacji muzycznej) do wiedzy o muzyce.
Zgodnie z zaoeniem, jakim jest poprzedzenie teorii muzyki praktycznym, aktywnym przeyciem
muzycznym, Rytmika Dalcrozea jest w pedagogice muzycznej najpeniejsz metod wychowania
przez sztuk.
Wprowadzanie wszelkich nowych dla dziecka zjawisk muzycznych powinno by oparte na
nastpujcym sposobie dziaania:
zarejestrowanie suchowe tego co si dzieje w muzyce;
wykonanie ruchowe, czyli aktywne przeycie tego co si usyszao;
teoretyczne wyjanienie zaistniaego zjawiska muzycznego i jego zapis.
Metoda Zoltana Kodaly
Wedug Z. Kodaly muzyka musi by dostpna dla wszystkich zarwno dla dzieci, jak i
dorosych. Do odtwarzanej muzyki naley dodawa komentarze dotyczce epoki, stylu, treci
utworu po to, aby w suchaniu towarzyszyy nie wraenia suchowe, ale i treci, ktre naleao
odnale w syszanym fragmencie. Aktywn form przyswajania i odtwarzania muzyki jest piew
do ktrego przywizywa Kodaly ogromn wag.
Pedagogika zabawy KLANZA
Pedagogika zabawy rozwina si w latach siedemdziesitych XX wieku w Stanach
Zjednoczonych, Niemczech i Austrii jako metodyka pracy z grup. Opiera si ona na zaoeniach
pedagogiki Gestalt czcej w sobie zaoenia i metody psychologii i pedagogiki humanistycznej.
Gwn zasad metodyczn oraz celem edukacji jest denie do kreatywnoci. Do jego realizacji
pedagogika Gestalt wykorzystuje liczne metody obejmujce rwnie elementy zabawy, medytacji,
twrczoci artystycznej i pracy z ciaem. Pedagogika zabawy nie jest odrbn dyscyplin nauk
pedagogicznych, jest natomiast gboko podmiotow, dostarczajc wielu przey metodyk pracy i
ycia w grupie. Impulsem do kreatywnych, konstrukcyjnych i bezpiecznych dziaa, oywiajcych
czonkw grupy i budujcych pozytywne relacje midzy nimi jest zabawa. Dziki temu, w
sprzyjajcej atmosferze stwarzamy warunki do uczenia si przez dziaanie.

Pedagogika zabawy czy midzy innymi muzyk z ruchem. Muzyka jest traktowana jako
wielowymiarowy i niewerbalny rodek komunikacji oraz jako rodek wyrazu dla uczu wczeniej
nie wyraanych.
Ruch z muzyk wyzwala i zaspokaja naturaln u dzieci potrzeb aktywnoci z potrzeb
ruchu. Daje im rado i odprenie, a jednoczenie jest istotnym czynnikiem rozwoju zdolnoci,
wraliwoci i zainteresowa muzycznych.
W pedagogice zabawy metody animacji muzycznej opieraj si na rnych koncepcjach i
stylach wychowania muzycznego: Delcroze`a, Orffa, a skoczywszy na konkretnych Ruchu
rozwijajcego Sherborne czy aktywnego suchania Strauss. Animacja muzyczna w pedagogice
zabawy jest metodyk pracy wzbogacajc ju istniejce systemy i programy. Ide animacji jest
tworzenie jzyka, przedmiotu, rozumianego i przyswajanego przez dzieci i modzie w rnym
wieku, czyli transportowanie oglnych zasad przedmiotu na konkretne metody animacyjne,
wspierajc oglny rozwj podmiotu dziecka.
Pedagogika zabawy wspiera zamysy pedagogiczne w ich formach pracy i porozumiewania
si poprzez rozsdn yw metodyk. Zasady pedagogiki zabawy:

dobrowolno uczestnictwa
unikanie rywalizacji i uznanie pozytywnych przey jako wartoci
pobudzenie wszystkich poziomw komunikowania
wykorzystanie rnych rodkw wyrazu.

Pedagogika zabawy wcza do procesu komunikacji wszystkie dostpne ludziom rodki

wyrazu czyli rozmowy, ekspresje ciaa (taniec, ruch), malowania, zabawy z podziaem na rol,
piewu, wykorzystanie masek itp.[5] I jest nastawiona na rozwj czowieka, a nie na osignicia
celu czy te efektu jego dziaa.
Animacja muzyczna w pedagogice zabawy to prowadzenie bezpiecznymi drogami do
odnalezienia wasnego stosunku do muzyki i uwraliwienie si na jej bogactwo.

Pozytywne strony pedagogiki zabaw

skierowana na uczestnikw, a nie na zwycistwo jednostki
dodaje uczestnikom zaj zapau, a nie zniechcaj,
s twrcze, a nie odtwrcze
s bardziej rnorodne, ni monotematyczne,
s nastawione na wspdziaanie, a nie na konkurencyjno,
dopuszcza zmiany i odrzuca sztywne reguy,
nastawione na dawanie radoci

Metoda Dobrego Startu

Podczas zaj muzycznych moemy te stosowa elementy Metody Dobrego Startu.
Najwaniejszy jej element to zajcia ruchowo-suchowo-wzrokowe, w czasie ktrych dzieci w rytm
melodii (prostej piosenki) rysuj litery lub odpowiednie znaki graficzne. Znaki opracowano dla
dzieci od czwartego roku ycia i stanowi wstp do pniejszej nauki pisania liter. Pisanie jest
rysowaniem graficznego obrazu goski w odpowiednim czasie. Tego typu wiczenia uatwiaj
dzieciom nauk w klasie pierwsze, jednoczenie rozwijaj koordynacj ruchowo-suchowowzrokow.
Podczas zaj muzycznych mona wykorzysta tego typu wiczenia. Trzeba tylko pamita
o dobraniu odpowiednich znakw z tabeli zamieszczonej w opracowaniu M. Bogdanowicz
Piosenki do rysowania, a w grupie szeciolatki mona skorzysta z ksiki tej samej autorki
Piosenki na literki. Piosenki te maj swoje walory muzyczne: atwa, nieskomplikowana
rytmicznie melodia i prosty tekst.

Literatura:
B. Koodziejski, Zajcia umuzykalniajce, Wychowanie w przedszkolu nr 9/2001 s.533
U. Bissnger-wierz, Muzyka i ruch dla kadego, Lublin 1999 r.
G. Walczewska-Klimczak, Pedagogika zabawy czyli rado wspdziaania, Wychowanie w
przedszkolu 10/1995 s. 579
D. Malko, Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu, Warszawa 1988,
M. Przychodziska, Wychowanie muzyczne-idee, treci, kierunki rozwoju, Warszawa 1979, s.129.
R. Majewski, Jesienne nutki, Scenariusze zaj i zabaw muzycznych, Pock 2001.
A. Dasiewicz-Tobiasz, A. Kpska, Rytmika w klasach I-III, Warszawa 1985.
V. Potaczek, Muzykoterapia w przedszkolu, Wychowanie w przedszkolu nr 4/1998, s.296
J. Cielik-Klauza, O aktywnoci muzycznej, Wychowanie w przedszkolu nr 3/2006, s. 136
J. Welhan, Walory zaj muzyczno-ruchowych, Wychowanie w przedszkolu nr 2/1999, s.100
E. Drogosz, Jeszcze raz o metodzie Orffa, Wychowanie w przedszkolu nr 6/1999, s. 461

Opracowaa: Grayna Krychowiak

[1] D. Malko, Metodyka wychowania muzycznego w przedszkolu, Warszawa 1988,s.13.

[2] M. Przychodziska, Wychowanie muzyczne-idee, treci, kierunki rozwoju, Warszawa 1979,
s.129.
[3] R. Majewski, Jesienne nutki, Scenariusze zaj i zabaw muzycznych, Pock 2001, s.11
[4] A. Dasiewicz-Tobiasz, A. Kpska, Rytmika w klasach I-III, Warszawa 1085, s.7.
[5] G. Walczewska-Klimczak, Pedagogika zabawy czyli rado wspdziaania, Wychowanie w
przedszkolu 10/1995 s. 579