T.C.

BEYKENT NVERSTES
MHENDSLK MMARLIK FAKLTES
ELEKTRONK VE HABERLEME MHENDSL BLM

Kontrol Sistemleri
dev-1

devin Konusu
Otomatik Kontrol Sistemlerinin Tarihi Geliimi

Dersi Veren retim yesi

Prof. Dr. Herman SEDEF

devi Yapan renci

Alkan BOZACIBAI
070333019

dev Teslim Tarihi

04.02.2014

OTOMATK KONTROL SSTEMLER TARH GELM

ok eski alardan beri insanolunun ok basit de olsa "kendi kendine alma sistemine" gre
alan "otomatik makineler" yapt bilinmekteydi.
Bu aletler daha ok hayvan taklitleri yapan oyuncak
biimi aygtlar (M.. 430 ylnda Taretumlu Achytas'n
yapt

otomatik

gvercin)

veya

zaman

lmeye

(skenderiyeli Ktesbios (Heron) M.. 285-247 de yapt

su saati) ve su kemerlerindeki su dzeyini sabit tutmaya
alan sistemlerdi. Bizde ise 1205'lerde yaam olan Cizreli
Eb-l-iz adnda bir Trk bilgininin Diyarbakr'da otomatik makinalar yapt
bilinmektedir.
El Cezer (d. 1136, Cizre -. 1206, Cizre), tam adyla Ebl z bni
smail bni Rezzaz El, slam'n altn anda almalar yapan Arap veya Krt
kkenli Mslman bilim adam ve mhendis. Leonardo da Vinci'nin ElCezeri'nin otomatonlarndan etkilendii sylenir.
Cezeri, otomatik kontroll makinelerin ilki saylan Jacquard'n
otomatik dokuma tezghndan 600 yl nce deiik haznelerdeki suyun
seviyesine gre ne zaman su dkeceine, ne zaman meyve ve iecek
sunacana karar veren otomatik hizmetiyi gelitirdi.
Baz makinelerinde hidro mekanik etkilerle denge kurma ve
harekette bulunma sistemine ynelen Cezeri, bazlarnda ise amandra
ve palangalar arasnda dili arklar kullanarak karlkl etkileme
sistemini kurmaya alt. Kendiliinden alan otomatik sistemlerden
sonra su gc ve basn etkisinden yararlanarak kendi kendine denge
kuran ve ayarlama yapan dengeyi oluturmas, Cezeri'nin otomasyon konusundaki en nemli katksdr.
Endstriyel alanda kullanlan ilk geribeslemeli kontrol organ ise James
Watt'n 1769'da gelitirdii toplu hz dzenleyicisidir (reglatr).
Bu aygt buhar makinesine buhar akn ayarlayarak, yk deiimlerine
ramen buhar makinesinin sabit bir hzla almasn salyordu.

Tamamen mekanik olan bu aygt k milinin hzn

mekanik olarak ler ve bu hza bal hareket eden metal
kreciklerin hareketinden yararlanarak buhar valfinin alp
kapanmasn ve dolaysyla makineye giren buhar miktarn
denetler.
Makinenin hz artnca merkezka kuvvetin etkisi ile
metal krecikler yukar kalkmaya alr ve buna bal olarak
da ubuk-manivela mekanizmas valf kapamaya alr. Aksi
bir durumda krecikler aaya doru hareket ederek valf
amaya alr. Metal krecikler; hz lm ve valfn hareketi iin gerekli gc makineden
ektiklerinden hz lmn tam dorulukta salayamazlar. Krecikli hz dzenleyici hz kontrol
uygulamalarnda bugn halen kullanlmaktadr. Yalnz burada tamamen mekaniksel sistemler yerine
valf hareketinde yksek servo motorlar yer alr.
1787de James Wattn buhar trbin dnme devrini
ayarlayan dnerbilyal buhar ayar sistemidir. Bu sistemin
ortaya kmas u ekilde olmutur;
1764 ylnda bozulan Newcomen makinalarndan biri
onarlmas iin skoyal mhendis James Watt'a verildi.
Makinay onaran Watt ayn zamanda randman dk bu
makineyi gelitirmek de istedi.
Arkada sko kimyac Joseph Black'tan gizli sy renmi olan Watt ayn oday srekli stp
soutmann ne kadar israfl bir ey olduunu anlad ve aklna iki oda yapmak fikri geldi. Biri srekli
scak, dieri de srekli souk tutulacakt. Buhar iini yaparken scak odada bulunacakt ve su haline
getirilmesi gerektiinde supaplar sistemiyle souk odaya alnacakt.
Watt 1781 ylna gelindiinde makinasn iyice gelitirmi ve pistonun ileri geri hareketini
ustalkla bir tekerlein dnme hareketine eviren mekanik aletleri de icat etmiti. Watt'n makine tarihi
ve makine mhendisliine katklar ok byk nem tar.
Sanayi

Devrimi'nin

balang

yllarnda

bulunan

geribeslemeli sistemler olarak Hollandal C. Drebeelin (15721633) scaklk dzenleyicisi, Fransz D. Papin'in (16471712) buhar kazanlar iin bulduu basn dzenleyicisi
gibi rnekler saylabilir.

Sanayi devrimi ile insanln retim srecinde vitesi arttrmasnda en

byk pay, birok iktisatya gre 1902 ylnda yryen bant teknii olarak
bilinen retim sistemini gelitiren Henry Forda aittir. Gnmzde teknolojinin
insan hayatnn her alannda kullanlan esnek yaps sayesinde, sanayi
sektrnde retim sreci otomasyon sistemleri ile salanr bir hale gelmitir.
retimde birok farkl ileve sahip kompleks elektronik, mekanik ve hidrolik
cihazlarn tamamn bir arada kullanlan kontrol sistemleri teknolojisi, hem retici
hem de tketici asndan muazzam derece nem kazanyor.
Modern teknolojinin retim srecinde kontrol
sistemleri ile salad fayda, reticinin mallarndan
emin olmasn ve gz kapal bir ekilde kesin
deerlemeler yapabilmesini salamaktadr. Kontrol
sistemleri

sayesinde

retim

bandndan

kan

rnlerin tm niteliklerinin belirli bir standarda sahip

olmas

salanrken,

bu

rnlerin

kontrolnn

yaplmasna insann dk hzna ve hata yapma

payna da dikkat etmek gerekmiyor.
Btn bu rneklerde; makinenin, ilemden elde edilen bilgileri uyarnca altrlmas temeline
dayal geribesleme ilkesi kullanlmtr.

KAYNAKA

http://www.dpumekatronik.com/kontrol-sistemleri-devrimi.html
http://tr.wikipedia.org/wiki/Otomatik_kontrol
http://kimbuldunebuldu.blogspot.com.tr/2013/10/otomatik-kontrol-sistemleri-tarihi-ilk.html
http://www.tarihtarih.com/?Bid=1453719