Вы находитесь на странице: 1из 7

NUMBER SYSTEMS

V. V. SILVESTROV
The paper deals with procedures and principles of
constructing of number
systems generalizing real
numbers. The examples
are: complex, double and
dual numbers, quaternions, octaves, Paulis
numbers. The matrix representation of certain
numbers is considered.
fl fl ,
. flfl : ,
, , ,
. fl
fl fl


. .

. .. fl,

,
, x2 + 1 = 0, XVI , XVIII , ,
, . ,


:
, ,
, .

: .

, , .

, , ,
, . , , , , .
,
.

, .
. ,
n ,
n .

.., 1998

1- . ,

a, b .
z = a + bi,

(1)

i (), ,
bi = ib b R,
i 2 = 1, i 2 = 1, i 2 = 0,
i 2 = ,

..

(2)

121

1, 1, 0. a, b
z, i
. , : R a (1),
b.
(1) i2 = 1 , i2 = 1 , i2 = 0
. C. ,
(2). , ,

(a + bi)(c + di) = ac bd + (ad + bc)i,
(a + bi)(c + di) = ac + bd + (ad + bc)i,
(a + bi)(c + di) = ac + (ad + bc)i
. , ,
z1 , z2 , z3 z1z2 = z2z1 (z1z2)z3 = z1(z2z3).
z = a bi
z,
2

z = a + b z. z 1 z 2 = z 1 z 2
zz = a2 b2 . , , || z ||
2
| z |. zz = z (
2
zz = z ) || z1z2 || = || z1 || || z2 ||. , , . , z = z1 = 1 + i z2 = 1 i.
.
(1)
z1z = z2 ,

(3)

z , z1 0, z2
. z 1 ,

z1 z1 z = z1 z2 ,

(4)

z 1 z 1 . z1 0 2
, z 1 z 1 = z 1 0. ,
C (3)
z1 0, z2
1
z = ---------2 z 1 z 2 ,
z1
z1 z2 .
() , , . , C . z1
, z1 0, -

122

, , z 1 z 1 0. ,
z1 = a ai, a R, z1 = ai, a R, z 1 z 1 = 0.
(4) 0 z = z 1 z 2 , , , (3) z1 , z2
. ,
,
a ai ai, a R,
.
, z1 0, z2 0 z1z2 = 0.
.
, z1z2 = 0 z1 = 0 z2 = 0. z1z2 = 0 z1 = a + ai, z2 =
= a ai, a R. a 0
. ai, a R\{0},
ai bi = abi2 = 0 a, b.
(1) ,

,
,

. .
: , , , ,
.. [1].

[2].
2-

z1 , z2 (1)
i, (2),
j (),
j 2 = ,

(5)

1, 1, 0, , i
(ji = ij), (ji = ij), (ji = 0),
ji = ij,

(6)

1, 1, 0.

u = z1 + z2 j.

(7)

z1 = a + bi, z2 = c + di, u = a + bi + ci +
+ dij. ij .
ij = k.
u = a + bi + cj + dk.

(8)

, 8, 1998

u i, j, k
, i, j .
i, j, k , (2), (5), (6). . 1.
, , , . ,

, . H.
2

i
j
k

1
k
j

k
1
i

j
i
1

i
j
k

k
j

j
i

u = a + bi + cj + dk
2

uu = uu = u ,

u1 u2 = u2 u1 ,

(9)

u1 u2 = u1 u2 ,

u = a bi cj dk ,
= 1
i, j, k , 1 ij, ik, jk . ,
= 1 (6)
, = 1 = 0 , u1 , u2 ,
u1u2 u2u1 . . 1 ,
= 1 = 1
i, j, k , (ii)j = i(ij),
(ij)k = i(jk) .., = 0 , , . , (ji)k = k k = 2,
j(ik) = j j = j 2 = , (ji)k j(ik) = 0
0, 0. , = 1 = 1
(8)
,
= 0.
1. . 1, (8), : 1) = = 1, = 1; 2) = 1, =
= = 1; 3) = 1, = = 0. ,
||u1u2 || = ||u1 || ||u2 ||
2

u = a + b + c + d , , . , u1u =
= u2 , uu1 = u2 , u1 0,
.
2. (7), z1 , z2 , z1 , z2
. . (2), (5), (6)
.

(8),
(2), (5), (6) = = = 1, i 2 = j 2 =
= 1 ji = ij. i, j, k
. 2, , -

..

u, u = a + b + c + d u.
, u = z1 + z2 j, z1 = a + bi,
z2 = c + di , u = z 1 z 2 j
zj = jz, zz = z ,
2

uu = ( z 1 + z 2 j ) ( z 1 z 2 j ) = z 1 z 1 z 2 jz 2 j z 1 z 2 j + z 2 jz 1 =
2

= z1 z1 z2 z2 j z1 z2 j + z2 z1 j =
2

= z1 + z2 = a + b + c + d = u .
.
(9)
u1u = u2 ,

u1 = u2 ,

(10)

u, , u1 0, u2 . u 1
,
u 1 u = u 1 u 2 , u 1 = u 2 u 1 . || u1 ||2 , (10)
1
u = -----------u
u
2 1 2
u1
1
= -----------u
u ,
2 2 1
u1
u2 u1 . , (, ij ji), u . ,
H .
, ,

.

, , , ,
2

123

.. [3, 4]. , ( , ,
,
), - ,
.


w = a0 + a1i1 + a2i2 + a3i3 + a4i12 + a5i13 + a6i23 + 7i123 ,
i1 , i2 , i3 i12 = i1i2 , i13 = i1i3 , i23 = i2i3 ,
i123 = i1i2i3 ,
2

i 1 = i 2 = i 3 = 1,
i2 i1 = i1 i2 ,

i3 i1 = i1 i3 ,

i3 i2 = i2 i3 .

(14)

n-

, n-
w = 1 + 2l,

(11)

1 , 2 (n 1)- (1), (7) .., l ,


, i, j.
, w
w = a0 + a1i1 + a2i2 + + amim ,

(12)

m = 2n 1; a0 , a1 , , am ;
i1 , i2 , , im ,
. i1 = i, i2 = j, , in = l , is = ipiq ir , 1 # p < q < < r # n.
:
i p = p,
2

p < q;

i q i p = pq i p i q ,
p, q = 1, 2, , n,

(13)

p , pq 1, 1, 0. ,
in + 1 = i1in i n2 + 1 = i1ini1in =
= 1n i1i1inin = 1n 1 n .
n = 1 1 = 1 (11), (12)
, n = 1, 1 = 1 , n = 1, 1 = 0 , n = 2
1 = 2 = 1, 12 = 1 . , (13)
pq = 1 ( ); p = 0, pq = 1
( ); n = 3 p = 1, pq = 1 (
); n = 4 1 = 1, 2 = 3 = 4 = 1, pq = 1 (
); n = 5 1 = 2 = 1, 3 = 4 = 1, pq = 1 ( ) . ,
,
: ,
, , .. [57].

124

i1
i2
i3
i12
i13
i23
i123

i1

i2

i3

i12

i13

i23

i123

1
i12
i13
i2
i3
i123
i23

i12
1
i23
i1
i123
i3
i13

i13
i23
1
i123
i1
i2
i12

i2
i1
i123
1
i23
i13
i3

i3
i123
i1
i23
1
i12
i2

i123
i3
i2
i13
i12
1
i1

i23
i13
i12
i3
i2
i1
1

, i 12 = i1i2i1i2 = i1i1i2i2 = 1, i12i23 = i1i2i2i3 =


= i1i3 = i13 ..
. 3. (14) , . , , .
, .
3. , ||w|| =
2

= a 0 + a 1 + + a 7 w 2
1 + w 2 w 2 + w 3 w 3 , wp =
4 w = ww + w 1 w
= ipwi p , w = a 0 + a 1 i 1 + a 2 i 2 + a 3 i 3
a 4i12 a 5 i 13 a 6 i 23 a 7 i 123 . ,
||w1w2 || = ||w1 || ||w2 || , ,
w1 w = w 2 , ww 1 = w 2
w1 0, w2 . .

.

u = a 0 + a 1i 1 + a 2i 2 + + a ni n ,

(15)

a0 , a1 , , an , i0 , i1 , , in
, . , ,

, 8, 1998


:
ip i q = pq0 + pq1i1 + pq2i2 + + pqnin ,

(16)

pqr R; p, q = 1, 2, , n.
(15)
, () n + 1. , ,
u1u2 = u2u1 u1 , u2 ; , ,
(u1u2)u3 = u1(u2u3); ,
u1u = u2 , uu1 = u2 u1 0 u2 .
. ,

. (8) . 1 , = 0, 0, 0.
,
,
. ,
(,

), .

(16)
.
, , , .
1. U = R. U(2)
a + bi, a, b R i = e. (17),
(a + bi)(c + di) = ac bd + (ad + bc)i,
C
. , U(2) = C.
2. U = C. U(2) z1 +
+ z2 j, z1 , z2 C j = e. z1 = a + bi, z2 = c +
+ di, u = a + bi + cj + dk, k = ij.
(17) , i, j, k
. 2 (
). ,
U(2) = H .

U = H. U(2)
w = u 1 + u 2e =
= a 0 + a 1 i + a 2 j + a 3 k + (a 4 + a 5 i + a 6 j + a 7 k)e =
= a 0 + a 1 i 1 + a 2 i 2 + a 3 i 3 + a 4i4 + a 5 i 5 + a 6 i 6 + a 7 i 7 ,(18)
u1 , u2 H, ap R, i1 = i, i2 = j, i3 = k, i4 = e, i5 = ie,
i6 = je, i7 = ke ,

(17) . 2 . 4.

U (15) (16). U(2)


u = u1 + u2e,
u1 , u2 U, e ,
. , U(2) :
u1 + u2e = 1 + 2e u1 = 1 , u2 = 2 ;
(u1 + u2e) + (1 + 2e) = u1 + 1 + (u2 + 2)e,

(17)

i1
i2
i3
i4
i5
i6
i7

i1

i2

i3

i4

i5

i6

i7

1
i3
i2
i5
i4
i7
i6

i3
1
i1
i6
i7
i4
i5

i2
i1
1
i7
i6
i5
i4

i5
i6
i7
1
i1
i2
i3

i4
i7
i6
i1
1
i3
i2

i7
i4
i5
i2
i3
1
i1

i6
i5
i4
i3
i2
i1
1

( u 1 + u 2 e ) ( 1 + 2 e ) = u 1 1 2 u 2 + ( 2 u 1 + u 2 1 )e,
u = a0 a1i1 a2i2 anin . (17), u (a +
+ 0 e)(u1 + u2e) = au1 + au2e.
U(2), 2(n + 1), U, U(2)
.
(17). , U

..

(18)
.
,
. , i1 i 2 i2 i 1 , (i3 i 4)i 5 i 3(i4 i 5). , , , .
,
, ww = ww =
= ||w|| 2, ||w1w2 || = ||w1 || ||w2 ||, w = a0 a1i1 a2i2

125

a7i7 w, w = a 0 + a 1 + + a 7
a w, w1 w = w 2 , ww 1 = w 2
w1 0, w2 .
w = u 1 + u 2 e, u1 , u2 H, (9). , .
2

,
,
.
15
.. ,
, .

. , z = a + bi , ,
:
(a; b)(c; d) = (ac bd; ad + bc),

0 1 + 1 0 = 1 0 = i .


0
1 1 + 0 0 0 1

i0 , i1 z = ai0 + bi1

z = a b ,
b a

(20)

z.

(20)
,
(20). .
[9]. (20)
. , (20) (20),
a1 b1 x1 x2 a2 b2

=
,
b1 a1 x2 x1 b2 a2
,
.

(a; b)(c; d) = (ac; ad + bc).

2. u = a + bi + cj + dk = ai0 +
+ bi 1 + ci 2 + di 3

, [8].
1. z = a + bi . z = ai0 + bi1 , i0 = 1, i1 = i.
i0 ,
, i1 1,

i 0 = i0 ,

i0i1 = i1i0 = i1 ,

ai0 = i0a,

ai1 = i1a,

i 1 = i0 ,
2

(19)

a R.

i0 , i1

i0 = 1 0 ,
0 1

i1 = 0 1 .
1 0

, i0 , i1 (19). ,

126

= 0 0 + 1 ( 1 )
1 0 + 0 ( 1 )

(a; b)(c; d) = (ac + bd; ad + bc),

2
i1 = 0 1 0 1 =
1 0 1 0

i0 = 1 0
0 1

i2 = 0 1 ,
1 0

i1 = i 0
0 i

i3 = 0 i ,
i 0

i C. i0 i1 , i2 , i3 1 i, j, k (
). u

u = a + bi
c + di

c + di = z 1

a bi z 2

z2
,
z1

(21)

z1 = a + bi, z2 = c + di .
(21) .
3.
i0 :

, 8, 1998


i0 = 1
0

i2 = 0
i

0 ,

i1 = 0
1

1 ,

i ,

i3 = 1
0

0 .


i12 = i1i2 , i13 = i1i3 , i23 = i2i3 , i123 = i1i2i3 .
. , .

,
. ,
: , ,
ax = b,
xa = b (a 0),
() ,
.
, C .
, C H ,
, C, H
. , , . , a + bi +
+ cj, .

, . , ,

..

,
.
.. .

1. .. . .: , 1978. 416 .
2. .. // . .: - .-. .,
1961. . 6. . 197203.
3. .., ..
. .: , 1973. 144 .
4. .. . .: , 1986.
120 .
5. Brackx F., Delanghe R., Sommen F. Clifford Analysis.
Boston; L.; Melbourne: Pitnam, 1982. 302 p.
6. .. // . . .: , 1995. . 30:
3. . 205257.
7. . . .: , 1987.
8. .. //
. 1996. 7. . 111118.
9. .. // . 1997.
4. . 99104.
10. -- .. . .: , 1976. 648 .

* * *
, - , , .

. .. .
.
60 .

127

Вам также может понравиться