r.

:.

/4

Openg er

Opengebroken:

Het leven als droom

Opengebroken:
Het leven als droom

J.C. Am berehele

samsara

Het was altijd zo

dat als ik 's ochtends wakker werd
ik vol vertrouwen kon zeggen:
'Wat ga 'ik' doen?'
Dat was voordat het zaadje
openbarstte.

Hafiz

2014 J.C. Aroberehele

Oorspronkelijke titel: Cracked open
Oorspronkelijke uitgave: Non-Dualiry Press 2014
Nederlandse uitgave: Samsara Uitgeverij bv 2015
Vertaling: Han van den Boogaard
Omslagontwerp en zetwerk: Er ik Th: www.erikthedesign.com
ISBN: 978-94-91411-27-4/ Nur 728
Niets uit dcu: uitgave mag gereproduceerd worden
zonder schriftelijke toestemming van:
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341, 1 016 AZ Amsterdam
www.samsarabooks.com

Inhoud

Inleiding

11

Aankomsten

13

Verdwijnen

17

Meer van hetzelfde

20

Vrienden

22

Een dagje aan het strand

26

Kerstmis

29

Hoorzitting

34

Angst

39

Een komen en gaan

42

De schuld geven

46

Achteraf gezien

48

Weer een dag in het paradijs

50

Een kwestie van kiezen

54

Allemaal flauwekul

57

Eenzaamheid

60

Nergens heen kunnen

64

Een andere kijk

66

Karma godzijdank

70

Ruimte

74

Onvoorwaardelijke liefde

173

Ex-gedetineerden

76

Eddie

175

Uitstapje

80

Geweld

180

Stil en tijdloos

83

Nog steeds het spelletje meespelen

184

Mussen uit rome

85

Vr het ontwaken ... Na het ontwaken ...

187

Geschiedenis

88

Heiligen en zondaars

190

Het voor het zeggen hebben

92

Eigendom

193

Bezoek

95

Verlaren

199

Grenzeloos bewustzijn

97

Steeds weer opnieuw

203

100

Wereld-als-spiegel

206

Een vriend sterft

105

Alles is een en een is alles

210

Bloemen

107

Vertrekken

214

Uitvluchten

112

Zelfmoord

114

Dankwoord

219

Alleen maar dit

119

Over de auteur

219

School

Voorjaar

121

De $64.000-Vraag

124

In de wind gegooid

126

Je bent niet in de wereld, de wereld is in jou

132

Dromen

135

Geen motief

140

Fysiek worden

142

Tarantula

146

Van krantenjongen tot miljonair

149

Evolutie

155

Achter slot en grendel

158

Op hol geslagen

160

Weg

164

Neem dat maar eens aan!

166

Gewoon een verhaal

170

Inleiding

it boek is een verzameling overdenkingen en ob

servaties over het leven vr en nadat ik in de ge

vangenis terechtkwam, zoals ik het tegenwoordig zie

vanuit het gezichtspunt van de Wakkere Leegte die
mijn kern vormt. Ik ben wijlen Douglas Harding en
zijn vrienden uiterst dankbaar dat ze me geholpen
hebben om te zien Wie Ik Werkelijk Ben, en zo de
banden van verkramping en verwarring te verbreken
die mijn criminele verleden bepaald hebben. Waarlijk
zonder het te verdienen ben ik gezegend met het won
der van de innerlijke vrijheid, de ommekeer der om
mekeren, wat Harding de nul-meter-weg naar de
hemel noemde. Dit boek gaat over leven en het om
waakte leven niet kunnen leven, en hoe de ontdekking
van je Leegte- je goddelijkheid- het verschil uitmaakt

11

tussen die twee dingen, die, zo blijkt, om te beginnen

al nooit twee dingen zijn geweest.
Zoals Harding vaak heeft gezegd, kun je jezelf niet
helen vanuit het niveau van het zelf. Alleen Degene die

Aankomsten

Anders is en toch niet anders, die zowel Niet-iets als

Alles is, die zich in je diepste kern bevindt als Wie Je
Werkelijk Bent, kan je leven transformeren.

k was in de bevallingskamer toen mijn dochter arri

veerde. Later vertelde ik tegen vrienden dat het leek

alsof ik LSD geslikt had, behalve dan dat het dagen

duurde voordat ik weer een beetje nuchter was. Ik miste
de aankomst van mijn zoon omdat die met behulp van
een acute keizerssnee ter wereld kwam, maar toen ik
hem de volgende dag zag vond ik hem zelfs nog mooier
dan zijn zusje toen die zo oud was.
Ik weet niet meer hoeveel vrienden er onverwacht
in mijn leven zijn gekomen. Als ik terugkijk, lijkt het
of ze op magische wijze tevoorschijn kwamen en ver
volgens, in de loop der jaren, op dezelfde manier ook
weer verdwenen om nooit meer iets van zich te laten
horen. Maar een aanral van hen heeft wel contact ge
houden, vooral n die om geen andere reden dan zijn
onbaatzuchtige goedheid me nog steeds schrijft en
12

13

waar mogelijk geld stuurt, ook al kan hij aan het eind van

en ze komen allemaal een voor een aan, altijd in de

de maand nauwelijks nog zijn huur betalen. Anderen,

diepe Leegte die ik ben.

allemaal drukker met hun leven dan ik ooit zou

Over aankomsten gesproken, ik kan me niet meer

kunnen zijn met het mijne, sturen bij tijd en wijle nog

herinneren wanneer ik op het toneel ben verschenen

wel brieven waarin ze vragen hoe het met me is of wat

meer dan zeventig jaar geleden, hoogstwaarschijnlijk

ik nodig heb. Ik kan erg genieten als hun brieven aan

omdat dat ook nooit gebeurd is. Ik heb gelezen dat

komen, elk ervan een vitale verbindingslijn naar een

sommige mensen zich hun vorige levens herinneren en

wereld die ik zelden zie!

zelfs hun geboorte in dit leven, maar als ze zouden on

In mijn vroegere leven, vr ik in de gevangenis

derzoeken Wie Ze Werkelijk Zijn zouden ze misschien

terechtkwam, reisde ik vaak naar verafgelegen oorden.

zien dat ze nooit in leven waren, dat wil zeggen, dat ze

Sommige daarvan waren exotisch, in andere hoopte ik

nooit gestorven zijn, noch opnieuw zijn geboren. Voor

nooit meer te hoeven komen. Ik was altijd onderweg,

de grap heb ik weleens geschreven dat als de tijd vliegt,

leek het wel. Maar nu zie ik, vanuit de Leegte, de

dit het vliegveld moet zijn. Ik bedoelde natuurlijk de

fundamentele bewustzijnsruimte die ik ben, dat ik on

gevangenis, maar dat was voordat ik die onbeweeglijke

danks alle reizen die ik heb ondernomen nooit ergens

en tijdloze Leegte zag die ik ben. Want in feite is dit

heen gegaan ben, dat al die plaatsen hier aankwamen.

het vliegveld - DIT HIER- de grond waarop alles in

Nooit ben ik aan boord van een vliegtuig gestapt of in

het universum aankomt, inclusief het universum zelf.

een auto gaan zitten of zelfs maar naar de buurman ge

En de mooiste aankomst die we met z'n allen kun

lopen; in feite ben ik nooit van mijn leven ergens heen

nen ervaren is ongetwijfeld de aankomst van dit

gegaan. De waarheid is dat als ik zie Wie Ik Werkelijk

Inzicht dat een einde maakt aan alle inzichten, ook al

Ben, ik ook zie dat ik altijd hier ben geweest, in dit

is het een andere soort aankomst omdat wat gezien

nu-moment, dat ik nooit in beweging ben gekomen en

wordt er altijd al is geweest; het is gewoon over het

dat dat ook nooit mogelijk is geweest (want er is niets

hoofd gezien. Hoe ik het het grootste deel van mijn

in beweging te komen), dat ieder 'daar' waar ik ooit

leven heb kunnen missen of hoe ik heb kunnen denken

heen dacht te gaan in feite hier heen kwam, dat iedere

dat ik iets anders was dan wat het is, is me een raadsel.

om

stad of ieder land dat ik ooit bezocht heb in werkelijk

Het is in elk geval nooit mijn bedoeling geweest om te

heid mij heeft bezocht. Dat is niet iets wat ik me in

denken dat ik in dit lichaam huisde of dat ik een eigen

beeld of geloof, het is iets wat ik zie, nu op dit moment

geest had, maar dat is wel wat ik dacht, en veel te lang

in het grenzeloze Bewustzijn waarin ieder tafereel ver

is dat nadelig geweest voor al die anderen waarvan ik

schijnt en verdwijnt. Die taferelen zijn allemaal uniek

dacht dat ze 'de ander' waren. Ik dank God voor die

14

15

aankomst aller aankomsten, die schitterende Afwezig

heid-Aanwezigheid die ook God genoemd kan worden,
en voor al degenen die me daar op gewezen hebben,
die me letterlijk gewezen hebben op DIT HIER.

Verdwijnen

En tenslotte, als het over aankomsten gaat, weet ik

tijdens het schrijven nooit zeker wat er als volgende
paragraaf of zelfs maar de volgende zin zal opduiken,
wat soms maar al te duidelijk is, maar meestal vloeien de
woorden rechtstreeks en ongehinderd (zonder tussen
komst van mezelf]) voort uit deze Wakkere Leegte
zolang degene die ik dacht te zijn uit de weg gaat.
Wat volgt is het resultaat van dat niet altijd succes
volle vertrek van mijn denkbeeldige 'zelf', maar met
enig geluk zal het lang genoeg uit de weg gaan om de
woorden de ruimte te bieden om de weg terug te wijzen
naar waar ze vandaan zijn gekomen.

orig jaar kreeg ik een brief van mijn vrouw waar

in stond dat ze niet in staat was me

te

schrijven.

We zijn veertig jaar getrouwd, en ik heb haar al dertig

jaar niet meer gezien. Twee decennia geleden heb ik
haar voor het laatst gesproken aan de telefoon, en toen
gooide ze de hoorn erop. Een vriend die gescheiden is
zegt dat ik het perfecte huwelijk heb.
Toen ik haar in de jaren '60 ontmoette was ze 19,
had ze lang rood haar en droeg ze een paars minirokje.
Ze rookte hash en kende beroemdheden uit Holly
wood. Ze zette me klem op een veranda aan de achter
kant van een huis in een strandplaatsje in Californi en
flirtte met me tot ik er gek van werd.
Later kwam ik haar weer tegen in Los Angeles, en al
snel daarna ging we samen op pad, eerst naar San Fran
cisco, daarna naar New York, Toronto, Kansas City en

16

17

weer terug naar de westkust. We huurden apparte

En zo ging het. En zo ging zij uiteindelijk ook,

mentjes, we hingen rond bij vriendjes van haar die

terug naar Mexico waar ik ooit naarroe gevlucht was

wiet smokkelden, en overal waar we kwamen kenden

om de wet te ontlopen. Ze zit er nog steeds, voor zover

we iedereen die een beetje hip was. Ze nam LSD en

ik weet, en leeft er een leven waar ik niets over weet.

zoop zich onderuit en zong liedjes van Janis )oplin

En we zijn nog steeds getrouwd. In haar brief zei ze dat

onder de douche. Ze werd higher dan high en kaartte

ze

of deed de afwas, en werd dan nog eens high. Ze ging

vele operaties die ze heeft moeten ondergaan. Ze zei

nu oud was, en

ze

vertelde over haar ziekte en de

met vrienden naar bed en verliet me voor anderen,

dat ze bang was. Ze stuurde een piepklein fotootje van

maar op de een of andere manier kwamen we, ook al

haarzelf mee, een kopie van een rijbewijsfoto. Daarin

leefde ik samen met andere vrouwen, toch weer bij

zie ik, zij het verweerd door de wind van de tijd, het

elkaar. Uiteindelijk kregen we een dochter, en een jaar

zelfde gezicht dat ik zag toen ze 19 was en me zo lang

later trouwden we in The Litde Whire Chapel in Las

geleden wankelend achterliet op die veranda.

Vegas, en veranderde er helemaal niets.

Ik kan niet zeggen dat ik ooit van haar gehouden
heb. Ik voelde geen vaste grond onder mijn voeten

Alleen is de kleur verbleekt. De glimlach is zwak, en

haar ogen lijken verdwaald tussen haar bleke wangen,
alsof ze aan het verdwijnen is in een ochtendmist.

zonder haar, maar ik geloof niet dat ik ooit van iemand

Of ben ik het? Ben ik degene die aan het verdwijnen

gehouden heb, toen. Verstrikt in het drama van her

is, en heb ik een liefde gevonden die te groot is voor

ego-zelf was ik een puinhoop, aan de buitenkant in

ons tween, voor wie we dachten te zijn?

oorlog met de wereld en van binnen met mezelf. Hoe

kun je van iemand houden als je denkt dar je zelf
iemand bent? Ik-wie ik dacht dat ik was-dat beeld
van mezelf dat ik had opgebouwd en waar ik in geloofde
en dat ik ten koste van alles verdedigde - stond in de
weg, vulde ieder moment in ieder tafereel en sloot alle
anderen uit. Omdat ik geen idee had dat anderen-ja,
dat alles - mezelf was, behandelde ik ze als objecten,
stukken om te verplaatsen in dat veel te serieuze spel
van 'ik tegen de wereld', 'ik die iets uit het leven moet
zien te halen'. Ik hield nooit van iemand. Ik had ze
nodig, en dus gebruikte ik ze.
18

19

voor laagvliegend luchtverkeer. Dat is mijn uitzicht.

Het verandert nooit, het is altijd nieuw.
Het is december, zonsondergang, Dvorak op de

Meer van hetzelfde

radio, en een vlieg landt op de buitenkant van mijn

celraam, loopt aarzelend rond in kleine cirkeltjes, zoals
vliegen doen, en verdwijnt dan in de purperen lucht.
Waar kwam hij vandaan, waar gaat hij heen?, vraag ik
me af. Hoe heeft hij kunnen overleven in deze kou?
En het antwoord brengt me van mijn stuk, dringt
wat er van me over is binnen: vanuit dit enorme uit
spansel en niet langer dan een moment ziet bewustzijn
zichzelf vanuit deze zelfde hoek, en wie anders dan
bewustzijn zelf zou die kortstondige tinteling van
herkenning tot leven kunnen brengen, een universum

e noordkant van dit celblok ligt meer dan drie

dat 15 miljard jaar geleden met een knal is omstaan,

meter diep verzonken in de aarde, stevig als een

uitsluitend met de bedoeling om die onwaarschijnlijke

munitiebunker. Ik zit onder de grond, als het ware,

vlieg op dit bevroren raam te laten landen terwijl het

hier in deze cel aan mijn metalen bureau, pen in de

naar zichzelf kijkt vanuit het enige punt en op het

hand, terwijl ik uit mijn raam met tralies kijk, waarvan

enige moment dat het dat kon, hier en nu? En wat kan

de rand een halve meter boven de aangeharkte grond

er anders volgen dan meer van hetzelfde?

uit steekt. Een hek van kippengaas met prikkeldraad

erop staat zo'n zeven meter verderop, en daarachter in
westelijke richting een deel van her administratie
gebouw en een uitzicht op de recreatieplaats in ooste
lijke richting, dan de dubbele omheining met prikkel
draad. In de verte staan een paar rotsheuvels. De ene is
begroeid met pijnbomen en salie, de andere wemelt
van de antennes, met bovenop een enorme watertank,
zo zwart als de nacht, terwijl een rood lichtbaken staat
te knipperen als een krachteloos waarschuwingslicht
20

21

dan weer regelrecht tegen hem keert. Hij is ook eigen

wijs als het om de Dharma gaat, en ook dat keert zich
weer regelrecht tegen hem.

Vrienden

Voordat ik dertig jaar geleden in de gevangenis te

rechtkwam had ik minstens vijftig vrienden, en geen
van allen hebben ze me sindsdien ooit geschreven. En
wie kan ze dat ook verwijten?
Vorige maand viel een vriend dood neer in dit cel
blok als gevolg van een hartaanval. Een andere vriend
kreeg te horen dat hij kanker heeft, en een derde is net
geopereerd aan een gezwel op zijn prostaat. Een vriend
hier die uit India komt vindt het boeddhisme de
slechtste religie van de wereld omdat het je zwak maakt
- kijk maar eens wat het met Tibet heeft gedaan, hoe

en van mijn boeddhistische vrienden hier heeft

de Tibetanen zich zonder enige weerstand te bieden

bijna altijd moeilijkheden. Er wordt gezegd dat

onderworpen hebben aan de wil van de Chinezen!

hij recordhouder is als het gaat om het aantal discipli

Mijn Indiase vriend is goed bevriend met mijn ge

naire maatregelen tijdens de afgelopen drie jaar. Hij

opereerde vriend, maar heeft een hekel aan mijn vriend

raakt betrokken in gevechten. Hij gaat de discussie aan

die kanker heeft, en dat is moeilijk voor mijn geope

met stafmedewerkers. Hij beweert dat hij bang is dat

reerde vriend omdat die met ons alle drie bevriend is.

anderen van hem zullen profiteren. Maar de laatste tijd

Dat gebeurt vaak hier. Er spelen zich kleine drama's af

is er iets veranderd. Hij lijkt milder geworden. Op

binnen grotere drama's binnen het Echte Grote Drama.

onze laatste maandelijkse bijeenkomst vertelde hij dat

Soms krijg ik er stress van, maar meestal is het ver

hij een soort algehele kwetsbaarheid ervaart, alsof iets

makelijk. Ik ben dankbaar dat niemand me gevraagd

binnenin hem bezig is op te lossen.

heeft om partij te kiezen in dat laatste drama'tje, want

Een andere boeddhistische vriend is vaker het

dat zou ik niet kunnen. Hoe zou ik kunnen geloven in

slachtoffer dan alle andere mensen die ik ooit heb ont

de kleine drama's als ik niet eens meer kan geloven in

moet. Hij wordt regelmatig in elkaar geslagen. Ik heb

het Echte Grote Drama?

gehoord dat hij kwaad wordt op bepaalde mensen en

En dan is er nog mijn vriend Melvin. Meivin is in

dan obscene verwensingen uitkraamt, en dat dat zich

de tachtig, is te zwaar, heeft diabetes en krijgt zijn

22

23

kunstgebit maar niet passend. Hij lijkt op een bulldog.

voorstellen dat ze iets met me te maken willen hebben.

Voor de meeste mensen heeft Meivin ze, wals ze zeggen,

En dan krijg ik weer een brief van een van hen waarin

niet helemaal op een rijtje. Hij praat nauwelijks, maar

gezegd wordt wat echte vrienden tegen elkaar zeggen,

als hij het doet lijkt hij nergens iets vanaf te weten. Hij

en plotseling slaat het nergens meer op dat ik denk dat

grinnikt vaak, en meestal als er niets te lachen valt.

ik mijn naam en geschiedenis ben, vooral als zij niet

Bovendien lijkt hij geen weet te hebben van verleden

denken dat ik mijn naam en geschiedenis ben. Maar

of toekomst, alsof hij verdwaald is in het heden, hoe

hoe zinvol is het om te zien Wie ik werkelijk ben, en

wel 'verdwaald' niet het juiste woord is, want hij zit er

om dat te zijn, zoals we het allemaal in werkelijkheid

wel met zijn neus bovenop. Hij klaagt gewoon nergens

zijn: het Ene en het vele! Wat een heerlijke vrienden

over: niemand heeft hem ooit ergens over horen klagen.

zijn we, wij allemaal, ondanks onszelf]

Meivin doet wat hij moet doen. Als hij op bezoek

komt in mijn cel en ik nodig hem uit om te gaan zit
ten, dan gaat hij zitten; anders blijft hij staan en kijkt
hij me aan. Als ik hem een vraag stel, geeft hij ant
woord, ook al heeft dat antwoord niet altijd betrek
king op de vraag. Vorige week heeft een bewaker hem
om drie uur 's nachts wakker gemaakt en eiste hij dat
hij zich vervoegde op zijn werkplek bij de achterpoort,
en dus kwam Melvin uit bed en kleedde hij zich aan en
schuifelde hij helemaal naar de achterpoort in de ijzige
kou, ook al had hij daar of waar dan ook niets te
zoeken. Toen hij arriveerde, zei een andere bewaker dat
ze een fout hadden gemaakt en stuurde hij hem terug.
Wat Melvin betreft was dat niet vervelend, het was ge
woon zoals de dingen gaan. Melvin is geen boeddhist,
maar soms denk ik dat hij de boeddha is.
Tegenwoordig heb ik overal ter wereld vrienden. Ik
verbaas me over hun openheid en vriendelijkheid en
gulheid. Soms, als ik weer klein word en ik er van over
tuigd ben dat ik een varken ben, kan ik me niet
24

25

Garden State Parkway naar de kust van New Jersey.

Het was zomer, tijd om bij mijn vader op bezoek te
gaan en tijd voor hem om zijn kleindochter eens te

Een dagje aan het strand

Zien.
Ze vond de oceaan heerlijk. Als een kikker zat ze
midden in de boot en gilde naar de golven en kirde als
ze schuim in haar gezicht kreeg. Mijn vader zat onder
een paraplui op het strand en keek naar ons met toe
geknepen ogen. 's Avonds reed hij ons in zijn auto van
de zaak naar zijn favoriete restaurant- hij wilde niet in
de Cadillac; ik denk dat hij dacht dat hij gestolen was,
of dat ik in zee was gegaan met bendeleden in de stad
en dat de auto een schandelijk cadeau was. We aten
vers gevangen bot, en mijn dochter viel in slaap met

ijn dochter was twee toen ik haar meenam naar

haar gezicht in haar ijsje, en toen reed hij ons terug

een plastisch chirurg in New York. Het jaar

naar zijn flat en legde hij ons te slapen in de logeer

daarvoor was ze gebeten door een hond, met een nare

kamer en vertelde hij ons hoezeer mijn moeder, toen al

jaap over de brug van haar neus en een acht centimeter

drie jaar dood en begraven, hoezeer zij van die dag zou

lange scheur in haar wang tot gevolg. Hij bekeek haar

hebben genoten.

littekens en zei dat hij niets voor haar kon doen tot ze
twaalf was.

Het was inderdaad een heerlijke dag, en naar later

bleek, de laatste dag dat ik hem zou zien, en ook de

We logeerden in het Waldorf Astoria, ik in spijker

laatste dag dat mijn dochter hem zou zien. Een paar

broek en zij in haar piepkleine gebloemde Hawaiiaanse

jaar later, toen mijn zoon was geboren en ik in

jurk en houten klompen. We aten te gek dure

verzekerde bewaring zat in een gevangenis in Mexico,

Waldorfhamburgers, en 's ochtends liepen we F.A.O.

belde mijn vrouw hem op en vroeg ze hem geld, maar

Schwartz binnen en kochten we een opblaasbare boot

hij weigerde. Het was een fijne venr. Hij heeft zijn hele

die groot genoeg voor ons beiden was, knalgeel en van

leven hard gewerkt en probeerde een goede vader re

voor tot achter opgesierd met zeepaardjes en rare visjes

zijn, terwijl ik hem beurtelings aanbad en beschuldigde

uit kinderstrips. Ik leende een Cadillac met open dak

en ik uiteindelijk misschien wel zijn hart heb gebroken.

van een vriend en als filmsterren snorden we over de

Hij stierfbijna tien jaar na dat dagje aan het strand, in

26

27

hetzelfde jaar, zo werd me verteld, dat ik berecht werd

in de V.S. en ze me voorgoed opsloten.
Vreemd hoe die verhalen, toen stilzwijgend aan
voorbij gegaan of vergeten, nu verteld worden met de

Kerstmis

schok van het verlies. Nu ik opener ben, kwetsbaarder,

kan ik ze onmogelijk meer ontlopen. Ze komen onge
vraagd, met heel hun emotionele lading, en gaan pas
weer weg als ze hun verhaal hebben kunnen doen. Ik
was zijn 'kanjer', zijn 'boef', namen die zeiden dat hij
van me hield, en enerzijds zal hij altijd mijn vader
blijven, maar anderzijds is hij veel meer, net als ik dat
ben, toen en altijd, nu ik zie dat we allemaal kijken uit
ditzelfde Oog.

erste Kerstdag, en er hangt een grauwsluier over

de gevangenis. Mannen gaan in de rij staan voor

de drie werkende telefoons aan de muur van het cel

blok. Buiten valt er sneeuw uit een sombere hemel. De

gevangenispredikant doet zijn ronde en stopt bij iedere
cel om 'zalig kerstfeest' door de deur te roepen. Jaren
geleden deelde het Leger des Heils cadeautjes uit aan
iedere gevangene - een plastic beker, een paar sokken,
een pakje sigaretten- maar tegenwoordig blijft het bij
een begroeting in het voorbijgaan. In het Controle
centrum kijkt een bewaker met een kerstmuts toe hoe
de predikant over de galerij loopt.
Het avondmaal bestaat uit kalkoenfrikandel,
broodplant, gemengde groenten en aardappelpuree.
We wachten in een lange rij buiten de eetzaal in de
sneeuw op die speciale maaltijd, een van de slechts
28

29

twee waarbij er cranberries geserveerd worden. Binnen

buren om te kijken wat mijn vriendje Frank heeft ge

lopen mannen een voor een verder langs de muur en

kregen, en als ik hem eindelijk zover krijg dat hij

komen ze uiteindelijk uit bij een raam waar ze hun

meekomt naar mijn huis en ik hem mijn Radio Flyer

dienblad krijgen. Stafmedewerkers zeggen in welke rij

laat zien, valt zijn mond open. Maar voordat we hem

we moeten gaan staan en sturen ons twintig minuten

kunnen uitproberen op de stoep aan de voorkant van

later weer weg om plaats te maken voor de honderden

ons huis, voel ik dat er gebeurt wat ik vr het ontbijt

anderen die nog aan de beurt moeten komen. Een

al had moeten doen. Ik poep in mijn broek, en als ik

vriend merkt op dat we gezegend zijn dat we een maal

naar binnen ren, de trap op naar de badkamer, ben ik

tijd krijgen die de helft van de armen in de wereld mis

bang dat ik niet zal mogen spelen op eerste kerstdag.

schien wel nooit te zien krijgt, en als ik niet reageer,

Mijn moeder pakt mijn vieze kleren en laat het bad

kijkt hij me aan met ogen die te wanhopig staan om

vollopen. Als mijn vader boven komt, geeft hij me een

dankbaar te kunnen zijn, terwijl sneeuwvlokken liggen

standje en stuurt hij me naar mijn kamer, maar later

te smelten op zijn gevangenispet.

krijgt hij medelijden. De week daarna gebeurt het

weer, en dan slaat hij me met zijn broekriem.

Philadelphia in de jaren '40, kerstavond in de

Jaren later in ons nieuwe huis in Germantown

duplexwoning met twee slaapkamers van mijn ouders.

weigert mijn vader voor Kerstmis een BB-geweer voor

Elektrische kaarsen staan te gloeien in de raamkozijnen

me te kopen. In plaats daarvan zet hij een spectaculaire

van de huiskamer. De boom is overvloedig opgetuigd,

Lionel treinset voor me in elkaar in een lege slaap

en de speelgoedtrein van vorig jaar rijdt zijn rondjes op

kamer op de derde verdieping, zo een die twee weken

een ovalen spoorbaan rond de cadeaus eronder. Ik ben

kost om in elkaar te zetten en slechts twee dagen om

vijf of zes jaar, heb net eventjes geslapen, en mijn moeder

mijn interesse in te verliezen. Ik ben tien jaar, en hoe

kondigt aan dat de kerstman al langs is geweest. Ik ben

wel ik vooral genteresseerd ben in sport, krijg ik kle

bijna misselijk van opwinding, en ik stort me op de

ding van mijn ooms en tantes die op bezoek zijn. Mijn

cadeaus - een voetbal, een montageset, een opwind

oma van vaderskant heeft dementie, en deze Kerst ver

bare jeep en een stel speelgoedsoldaatjes, een trui met

geet ze waar ze is en zegt ze voortdurend tegen mijn

een rendier erop en handschoenen- en dan roept mijn

moeder dat ze de telefoon op moet nemen, ook al is

vader me naar de eetkamer en onthult hij het grootste

die de hele dag nog niet gegaan. Ik wil naar het huis

cadeau van allemaal: een Radio Flyer-wagen met een

van mijn vriend, waar echt Kerst gevierd wordt, maar

grote rode strik om het stuur. De volgende morgen

mijn vader staat erop dat ik thuisblijf en mijn familie

prop ik mijn ontbijt naar binnen en ren ik naar de

vermaak. Ik heb het gevoel alsof ik vastgeklemd zit in

30

31

een enorme bankschroef, en met iedere vernederende

van bespotting- of, zoals iemand tegen me zei: "een

aai over mijn bol wordt hij weer een slag strakker

godvergeten klap in je smoel van de Kerstman".

gedraaid. Ik geloof allang niet meer in de kerstman, en

ook niet meer in een paar andere dingen.
Op de middelbare school ga ik op kerstavond naar

Ik sta stil om een veter te strikken, en de mannen

lopen mopperend langs me. Als ik weer opsta, merk ik
dat ik alleen ben, en ik heb een vreemd soort vredig ge

de kerk met mijn vriendinnetje en breng ik vervolgens

voel. De lucht is fris, helder. Sneeuwvlokken hopen

de nacht door op de bank bij haar ouders, en bijna de

zich als kleine veertjes op op de stoep. Achter het hek

hele volgende dag bij haar familie en vrienden. We

staan de bomen te gloeien als veelkleurige juwelen in

lepelen advocaat en worden dronken, en als ik einde

deze naamloze Leegte. Alles is zoals het is- glinsterend,

lijk weer huis kom zit mijn vader de krant te lezen en

levend - een geschenk dat nooit meer herhaald zal

staat mijn moeder stilletjes wat te rommelen in de

worden. Terug in het celblok zie ik mijn celgenoot

keuken. Op de een of andere rnanier heb ik het gevoel

naar !t's a

medeplichtig te zijn aan een enorme leugen, maar ik

kleeft onzeker aan de tralies aan de buitenkant van het

weet niet wat die leugen inhoudt. Ik geniet van de

raam. Een papieren kerstboom versiert onze muur

Wonderfot Lift op

tv

zitten kijken. Sneeuw

lichtjes buiten, de kerstliedjes, de mooie etalages, maar

plank, en een stuk of tien kaarten zitten achter een

er lijkt iets te ontbreken, en dat roept een niet aflatend

elektrische leiding langs een van de muren geklemd.

schuldgevoel bij me op.

Tijdens de reclame zegt een autoverkoper verkleed als

kerstman: kom maar, ik heb een leuke aanbieding.

Twee jaar geleden heeft de nieuwe directeur besloten

Zelfs dat lijkt te passen bij dit moment, een uitnodi

om kerstlichtjes in drie kleine naaldbomen te hangen

ging tot dat wat heilig is, het open geheim dat geboren

die naast het administratiegebouw aan de voorkant

wordt in ons hart der harten.

staan. Dit jaar branden ze ook weer en kleuren ze de

sneeuw op het gevangenisgazon achter het hek, waar
we niet kunnen komen. Op de terugweg van de eetzaal
na ons kerstmaal zegt een man achter me tegen zijn
vriend dat als hij er bij zou kunnen, hij ieder lampje
kapot zou gooien en de snoeren aan flarden zou trek
ken. In zijn ogen, en in die van vele anderen hier, zijn
de lichtjes een openlijke belediging, de wreedste vorm

32

33

niet n keer gedaan, maar twee jaar achter elkaar, en

allebei de keren was hij buiten gezet en afgewezen.
Ik breng dit ter sprake omdat ik dit jaar voor de
eerste keer naar zo'n hoorzitting ben geweest, en ik kan

Hoorzitting

niet zeggen dat ik niet aanGordyen zijn pot Vaseline

heb gedacht, aan de stille bevrediging die hij moet hebben
gevoeld bij het laten stoppen van de vernedering nog
voordat die was begonnen - heng! - en vervolgens het
uitstapje naar het 'hok', handen vastgebonden achter
zijn rug, onhoorbaar gniffelend.
Zulke hoorzittingen zijn geen lolletje, vooral niet
als je acht uur hebt zitten wachten op een metalen
bank in de wachtkamer. Ik herinner me nog de keren
dat ik als kind naar de tandarts moest, de spanning in

r was hier een gedetineerde met de bijnaam Gordy

die er in heel de gevangenis om bekend stond dat

hij dingen kon regelen: als je iets wilde hebben zorgde

hij ervoor dat je het kreeg, of hij het nu moest kopen,

lenen of stelen. Ik kende hem omdat we samen in
groepstherapie zaten, wat betekende dat ik zijn ge
schiedenis kende en de manier waarop hij te werk
ging. Uiteindelijk zat hij in totaal twintig jaar vast
voordat hij zijn tijd had uitgezeten en vrij kwam.
Op een dag werd in een van de groepstherapie
sessies duidelijk dat hij nooit vervroegd was vrijgelaten
omdat hij tijdens een hoorzitting voor voorwaardelijke
invrijheidstelling een pot Vaseline met een klap op het
bureau had neergezet, recht voor de neus van de dienst

de dagen voorafgaand aan de afspraak, de doodsangst

in de stoel- en die eerste hoorzitting had daar veel van
weg, maar deze keer was het geen mond opendoen
onder het licht, het was wat er over was van mijn
neurotische en kwetsbare zelf. Geestelijk was ik al ge
struikeld v66r de beproeving was begonnen. De staf
medewerker las voor wat er op zijn laptop stond en
sprak als een robot, en toen hij eindelijk klaar was met
de vragen en mijn slecht voorbereide antwoorden zette
hij het opname-apparaat uit en zei hij dat ik kon
vertrekken.
De Commissie gaf me vijf jaar. Vijf jaar tot mijn
volgende hoorzitting, wat aan de ene kant een opluch
ting was, maar aan de andere kant ...

doende stafmedewerker, een lid van de Staatscommissie

voor Voorwaardelijke Invrijheidstelling. Dat had hij
34

35

... En hier wilde ik 'teleurstelling' zeggen - maar

enige twijfel ben- en roch kan ik niet zeggen wat dat

eerlijk gezegd, hoe ik ook mijn best doe, er is geen haar

is, alleen dat het hier en nu is en nergens anders, dat ik

op mijn hoofd die teleurgesteld is.

de Aanwezigheid zelf ben. En nu ik dat eenmaal gezien

Maar waarom dan niet? Gezien het feit dat ik nog

heb, is het onmogelijk om weer terug te vallen op de

niet helemaal kaal ben, waarom trek ik mijn resterende

leugen van de afgescheidenheid; dat wil zeggen, het is

haar niet uit mijn hoofd? Ben ik zo genstitutionali

onmogelijk geworden om mijn identiteit nog daar te

seerd dat ik me niet meer druk maak of ik vrij kom of

leggen, om te geloven dat ik n van mijn verschijnings

niet? Zou ik, nu ik in de zeventig ben en ik- zoals een

vormen ben en niet deze lege en bewuste ruimte voor

vriend op leeftijd af en toe over zichzelf zei- nog maar

alles.

weinig leven "op de plank heb liggen", niet hevig moe

Vorige week kreeg ik bezoek van een vriendin.

ten verlangen naar alle vrijheid die ik nog kan krijgen?

Terwijl we bezig waren het zien van wat we in werke

Het probleem met dit soort denken is dat het

lijkheid zijn met elkaar te delen, bracht ze roevallig iets

gebaseerd is op een aanname die fundamenteel onjuist

naar voren dat de hedendaagse wijze Adyashanti had

is. Door te doen alsof ik een plaatselijke verschijning

gezegd en dat zij online had gehoord: dat het enige

ben, een mens, een afzonderlijk en zelfbestaand

verschil tussen hen die ontwaakt zijn en hen die dat

lichaam-geest-mechanisme met zijn eigen afzonderlijke

niet zijn gelegen is in waar

ze

hun identiteit leggen

bewustzijn, leef ik de leugen van de afgescheidenheid,

bij bewustzijn, of bij het lichaam. En wat ik frappant

door sommigen ook wel de 'erfzonde' genoemd. Door

vond was dat er weliswaar geen middenweg is, dat het

die beperkte identiteit aan te nemen kan ik nooit vrij

of her een of het ander is, maar dat we desondanks

zijn, waar ik ook ben of wat ik ook doe. Zelfs dat wat

alleen maar bewustzijn zijn. Zelfs als ik me identificeer

ik als vrijheid beschouw zal van tijdelijke aard en

met het lichaam, ben ik bewustzijn dat doet alsof het

relatief blijken te zijn, een scne in het toneelstuk van

een lichaam is. Zelfs in afgescheidenheid ben ik nog

het leven. De rest zal, als ik geluk heb, een kwestie van

het Ene dat alles is.

afleiding zijn, iets wat me er van moet weerhouden om

te verdwijnen in het onbekende.

Ik doe dar. Ik stap het verhaal in terwijl ik al die rijd

weet dat het een verhaal is en ik vaak reageer op basis

Maar ironisch genoeg is het juist binnen dat onbe

van een levenslange conditionering. Behalve dan dat

kende dat mijn vrijheid zich bevindt. Door te zien zonder

het nu onmogelijk is geworden om nog teleurgesteld te

te geloven, door te zien dat verleden en toekomst aan

zijn. Alles wordt lichter opgevat, er wordt makkelijker

wezig zijn in het nu-moment van oorspronkelijk

met dingen omgegaan. Vaker wel dan niet voel ik me

bewustzijn, zie ik mijn ware identiteit- dat wat ik zonder

bevrijd, niet alleen van de last van het verleden en het

36

37

heden, maar simpelweg van de bevrijding zelf. En het

idee dat ik ergens anders of een andere keer vrijer zou
kunnen zijn- nou ja, dat is gewoon onzin.
Maar o hoe lonkt het verhaal! En hoe schitterend is
het om alle rollen te spelen!

Angst

k denk dat ik op een manier die ik niet helemaal kan

verld.aren doodsbang geboren ben. Ik heb het gevoel

dat ik een deel van mijn jeugd- minstens tot ik zeven

of acht jaar was- bang ben geweest. Waarvoor kan ik
niet zeggen, maar het manifesteerde zich af en toe als
paniek in situaties die samenvallen met een paar van
mijn vroegste herinneringen. Ik kon er niet tegen om
alleen gelaten te worden, of achtergelaten te worden

bij iemand die ik niet kende. Ik herinner me situaties

in mijn vroege jeugd waarin babysitters geen andere
keus meer hadden dan mijn ouders te bellen vanwege
de scne die ik maakte. Ik herinner me een nieuwe
oppas die me in een kinderachtbaan zette in een pret
park, waarbij ik verlamd raakte van angst, net als die
keer in een zwembad met een zweminstructeur. Ik was
nog zo jong dat ik onmogelijk kan hebben voorzien
38

39

wat er eventueel zou kunnen gebeuren, zoals in de

die alles is. Inderdaad, en dan overdrijf ik zeker niet, de

steek gelaten worden of ontsporen in een achtbaan

dingen waren niet zoals ze leken te zijn.

karretje of verdrinken in een zwembad. Het was gewoon

Maar dat ervaar ik als een ongemakkelijk gevoel

pure angst, onmiddellijk en zonder rechtstreekse aan

nier als angst; ik kan het geen angst noemen, maar het

leiding, en vreemd genoeg zou hij mijn hele latere

kruipt af en toe nog wel eens in me, en als dat gebeurt,

jeugd en mijn vroegvolwassen jaren afvvezig zijn, om

weet ik dat de Leegte verkrampt is tot het spel van zelf

des te heviger terug te keren in het laatste deel van

en ander. En het is dat ongemakkelijke gevoel dat de

mijn LSD-dagen, en later opnieuw tijdens mijn eerste

ommekeer inluidt, de metanose, dat me weer terug

glimpen van de Leegte, waarbij ik het gevoel had alle

brengt zodat ik weer heel ben - of om precies te zijn:

controle kwijt te raken.

dan is er weer sprake van Heelheid, en geen 'ik' of'mij'

(Op de momenten dat ik een verklaring nodig had,

dat er los van staat.

vroeg ik me soms af of ik bang geboren ben omdat ik

Hoe simpel, hoe gemakkelijk, en hoe goed werkt

bang gestorven ben, alsof ik op een vreselijk geweld

het! De Leegte tikt zichzelf op de schouder en koestert

dadige manier aan mijn eind ben gekomen in een

zich weer in de vreugde van zijn Zelf-zien, Zelf-weten,

vorig leven.)

Zelf-zijn.

Nu ik erover nadenk besef ik dat de angst later in

mijn jeugd en in mijn vroegvolwassen jaren niet
verdween. De paniek was er niet meer (of werd onder
drukt), maar ik had wel altijd het gevoel dat er iets niet
in de haak was, dat er iets ontbrak, dat zich vlak onder
de oppervlakte van mijn leven iets dreigends schuil
hield. Ik was bang dat de dingen niet zo waren als ze
leken te zijn, dat ik een pion was in een spel waar ik
niets vanaf wist, dat ik het slachtoffer was van een on
gelooflijk bedrog, dat de wereld om me heen volslagen
krankzinnig zou worden als ik haar niet overeind zou
houden.
Maar er kwam een eind aan de angst toen ik ten
diepste die wakkere Leegte zag die ik ben, een Leegte
die niet alleen aanwezig is in de kern van alles, maar
40

41

duiven waren, en men nam aan dat her graan ook de

raven gedood had.
Vervolgens kwamen de konijnen. Binnen de kortste

Een komen en gaan

keren werd de gevangenis er door overspoeld. Het

waren er veel meer dan de grote gehoornde uilen en
slangen en katten buit konden maken. Ze zaten overal.
Overdag sprongen ze handbalvelden op en klommen
ze de binnenplaats op waar we met gewichten werken.
Ze groeven gaten en verzamelden zich onder het prik
keldraad russen de hekken rondom het gevangenis
terrein. Ze zochten naar eten op de luchtplaats en
zaten elkaar achterna op de thuisplaat van het honk
balveld. Op het gras buiten de eetzaal zaten ze te wachten
op een appel of een wortel, of ze zaten in de regen

arenlang zaten hier raven, een familie van tien of

geulen te kijken hoe we langs hen liepen op het trot

meer exemplaren. Je kon

toir. Op een keer zag ik een sjofel mannetje met een

ze

als schildwachten met

zwarte mantels om krassend op de hoeken van de

ingescheurd oor langzaam in slaap sukkelen in de

daken van de celblokken zien zitten. Met veel plezier

modder voor mijn celraam, met zijn achterpoten achter

deden ze zich tegoed aan ons afval. Ze trokken wormen

hem uitgespreid als een hond.

uit het gazon en stalen de broodkruimels die we naar

Maar plotseling waren de konijnen ook verdwenen.

buiten gooiden voor de mussen. Alleen al door hun

Een stafmedewerker verrelde dat de meeste met strik

aanwezigheid vormden ze een kwelling voor de duiven

ken waren gevangen door de mensen van de nachtbe

en eekhoorntjes. In mijn ogen waren ze gewoon de

waking, maar dat leek me onwaarschijnlijk- het waren

baas. Zelfs de katten waren bang voor ze.

er teveel, en hoe zat het dan met de honderden onder

Op een dag waren ze nergens meer te zien. Het

het prikkeldraad of in hun holen? Maar toch, of het nu

gerucht ging dar de staf, in een poging het aantal

dag is of nacht, je ziet er zelden meer een, en dan alleen

duiven dat in de luchtkokers huisde te verkleinen,

nog maar van een afstand. Waar zijn ze naarroe gegaan?

giftige graankorrels op de daken had gestrooid. Het

Wat zette hen er toe aan om te vertrekken?

was inderdaad zo dat er de week daarna veel minder

Hoe is dat komen en gaan op een plek die gebouwd

is om steriel en levenloos te zijn te verklaren? Spinnen

42

43

blijken hersenen op poten te zijn, en hoe zou je beter

vriend zei dat ze voorwaardelijk vrij waren gelaten, en

zicht op hun hersenspinsels kunnen krijgen dan door

voor zover ik wist had hij gelijk.

te kijken naar de ingewikkelde patronen van hun web

En wat zal er nu weer komen? Een vlucht fazanten?

ben? Maar 's winters zijn ook zij verdwenen, en als ik

Hoe onwaarschijnlijk het ook klinkt, een stuk of tien

geluk heb mag ik van een staflid naar de achterkant

van zulke klokkers zijn uit hun hok op een lokale boer

van het celblok om de spinnenwebben van mijn raam

derij ontsnapt en hebben de weg gevonden naar de

te vegen, rood van het stof en vol met drooggezogen

enige andere plek die hen veiligheid biedt tegen de

insectenlijken. Mgdopen herfst zat er een spin in mijn

coyotes die het land buiten de gevangenis afstropen. In

bed. Hij kroop op een vel papier dat ik voor hem neer

het begin wist niemand wat voor dieren het waren.

had gelegd en ik droeg hem naar de gang buiten mijn

"Ze lijken me te eten", zei iemand tegen me, maar hoe

cel, maar vr ik hem veilig in een hoek neer had

zou iemand zo'n mooie vogel kunnen doden, en hoe

kunnen zetten sprong hij van de rand van het papier

zou je er trouwens een moeten vangen? -ze rennen net

en zeilde hij helemaal naar beneden naar de vloer aan

zo snel als ze vliegen. En toch zagen we hun aantal dag

zijn zijden draad die zo dun was dat ik hem niet eens

na dag afnemen tot ze verdwenen waren, net als de rest.

kon zien. Ik stond versteld van zijn gratie en voelde me

Ze waren gevangen en teruggebracht naar hun eigenaar,

een onhandige sukkel in vergelijking met hem.

zo werd ons verteld, maar niemand geloofde dat.

De katten waren een genot. Het waren allemaal

De laatste tijd is er niet veel wild meer te zien. Het

wilde katten, behalve n, een oude kater die jankend

is winter, en af en toe vliegen er ganzen over, kwakend

vaste routes liep op zoek naar liefde. Nooit eerder heb

in de ijzige lucht, maar de binnenplaats ligt er verlaten

ik zoveel eten uit de eetzaal gesmokkeld zien worden,

bij en de velden buiten de hekken zijn bruin en stil.

vooral als er kip op het menu stond. Overdag verbor

Over een paar maanden zullen het onkruid en de

gen de katten zich in de riolering, en 's avonds kwa

bloemen weer terug zijn, en met het ontluikende groen

men ze tevoorschijn bij de eetzaal. M en toe verstopte

ook de insecten en trekvogels. En dan zullen wij, de

ik een stuk hamburger in mijn broekzak, of het vel van

gevangenen maar ook de bewakers, opnieuw met onze

een kippenpoot in een papieren servetje. Het was

neuzen op de mysterieuze polsslag van God gedrukt

weliswaar tegen de regels om eten uit de eetzaal mee

worden, dat komen en gaan dat nooit ophoudt.

naar buiren te nemen, maar katten gingen vr regels,

en dat vonden de katten duidelijk ook. En toen, na
bijna twee jaar en diverse keren jongen geworpen te
hebben, waren ze nergens meer te bekennen. Een
44

45

oneindig aantal verschijnselen die allemaal onderling

verbonden zijn in een onmogelijk uitgestrekt netwerk
van oorzaken en omstandigheden, en wat we werkelijk
zijn, het enige dat je kunt zeggen dat we zijn, is die

De schuld geven

totaliteit zelf, zodat er uiteindelijk niets te verliezen is

en niets om vrij van te zijn.
In deze gevangenis zitten behoorlijk wat onaange
name mensen, zowel stafleden als gedetineerden. Soms
betrap ik me erop dat ik iemand ergens de schuld van
geef: het is zoveel gemakkelijker iemand de schuld te
geven dan die persoon te

zijn.

Ik heb ergens gelezen

dat je, als je slecht over anderen spreekt, alleen maar

geruchten over jezelf verspreidt, en dat zorgt ervoor
dat ik het merk als ik iemand begin te beschuldigen en

n boedhistische vriend zei tegen me: "Weten dat

Je het met fout kunt doen kan zowel beangstigend

als bevrijdend zijn, omdat het je elk gevoel van persoon

lijke inbreng ontneemt".
En ik dacht: beangstigend of bevrijdend omdat je
gelooft dat je een afzonderlijk zelf bent dat "intrinsiek
bestaat" (zoals de boeddhisten zouden zeggen), een
entiteit die uit eigen beweging wel of niet kan hande
len. Beangstigend omdat beseffen dat je het niet fout
kunt doen juist dat geloof in een afzonderlijk zelf
bedreigt; en bevrijdend omdat je met het loslaten van
dat geloof een ondraaglijke last loslaat, die hele bagage
van een levensverhaalvol keuzes en wilsbesluiten.

snijdt me dan meteen de pas af en maakt me duidelijk

dat die pas er helemaal niet is, voor niemand. Alleen de
totaliteit is verantwoordelijk. Alleen de totaliteit doet
dingen, en doet die

binnen

zichzelf en als zichzelf.

Alleen de totaliteit functioneert, en doet dat met een

intelligentie en nauwkeurigheid waar hij zichzelf alleen
maar over kan verwonderen.
Niemand kan het dus fout doen: niemand als het
afzonderlijke zelf dat hij denkt te zijn, en niemand als
de totaliteit die hij in werkelijkheid is. Je zou ook
kunnen zeggen dat niemand ooit iets heeft gedaan, en
dat er nooit iets gedaan is.
Dus wie kun je dan ergens de schuld van geven?

In werkelijkheid zijn we, als degenen die we denken

te zijn, niet verantwoordelijk. We zijn geen afzonder
lijke zelven. Een afzonderlijk zelf is slechts n van een
46

47

Vervolgens ging ik naar Spanje. Deze keer nam ik

mijn eigen geld mee. Ik nam ook een vriendin en haar
moeder mee omdat ik te neurotisch was om alleen te

Achteraf gezien

durven reizen. Ik huurde een villa op een heuvel boven

de Middellandse Zee. In een dorp in de buurt werd ik
regelmatig dronken van rode wijn die 18 cent per liter
kostte. Het strand was bezaaid met stenen en de zee
was vervuild met de uitwerpselen van mensen. Ik ging
daar heen om hashish uit Noord-Afrika te scoren,
maar in plaats daarvan kocht ik een auto en reed ik als
een gek door heel Europa. Mijn vriendin reed de auto
in de prak. In Genve verslikte ze zich in een stuk vlees
in een sjiek restaurant en hoestte ze het weer uit op de
mouw van een keurige oude dame aan de tafel naast

aren geleden ben ik een keer naar India gegaan.

ons. We vlogen terug naar de VS. Ik was blut. De

Dat

was tijdens de oorlog in Oost-Pakistan, en

moeder van mijn vriendin was boos op me. Ik ging

miljoenen vluchtelingen waren naar Calcutta gevlucht,

terug naar mijn vrouw, maar een paar maanden later

waar ze leefden en stierven op het trottoir. Iedere nacht

had ik daar alweer spijt van.

stopte er een vrachtwagen vr mijn hotel om lijken

Alles hierboven is waar, behalve dat er, vanuit het

op te halen. Er lag geen vuilnis op straat. Op mijn

gezichtspunt van deze Oneindige Leegte, nooit iets

eerste dag daar bedelde een naakte man om mijn

gebeurd is. leder moment werd alleen achteraf gezien

schoenen. Hij zei dat hij ze wilde opeten. Ik gaf roepies

ervaren, en toen verdween zelfs dat, net zoals de herin

weg, maar telkens als ik dat deed werd ik door mensen

neringen die ik nu heb verschijnen en weer verdwijnen,

belaagd. Ik was bang. Ik werd ziek. Ik ging erheen met

en nooit zijn ze iets anders dan een uitdrukking van

50.000 dollar om hashish te kopen, en vertrok een

die Oneindige Leegte.

week later zonder geld en zonder hash. Op de terug

Schokkend, niet?

vlucht werd een vrouw dronken en probeerde ze uit

het vliegtuig te springen. Toen ik met lege handen
thuis kwam wilden de vrienden die het geld hadden
voorgeschoten me niet geloven.
48

49

ik niet ben, en ik vind het heerlijk dat hij mij is en die

les aller lessen naar mij weerspiegelt. En wat doet hij
dat goed!
Ik heb een andere vriend die vijf jaar nadat ik in de

Weer een dag in het paradijs

gevangenis terecht kwam geboren is. Zijn jeugdige

energie verrast me soms. Niet lang geleden heeft hij de
wakkere leegte die zijn kern vormt ontdekt. Als we
elkaar nu tegenkomen vertelt hij hoe hij ziet dat hij
nooit ergens heen gaat, dat de voetpaden en hekken en
gebouwen de leegte inkomen die hij is, dat wat hij is
volkomen stilstaat. Hij heeft het over Yogananda en
Ramana Maharshi en Muktananda, en soms loopt zijn
enthousiasme over in verwarring. Hij lacht veel of

en van de antwoorden die men hier graag geeft op

de vraag 'Hoe is het?' is '0, je weet wel, weer een

dag in het paradijs'.

Ik heb een vriend die nooit ziet hoe majestueus de

wolkenformaties in de ochtendlucht kunnen zijn,

nooit opmerkt hoe een purperen nevel over de bergen
in het westen hangt, nooit ontroerd raakt door een
zonsondergang of de maan op een winternacht. We
lopen samen op de luchtplaats of naar de eetzaal en
altijd weer geeft hij me een nieuwe versie van zijn
verhaal, hetzelfde verhaal dat we allemaal iedere mi
nuut van iedere dag vertellen: zijn successen, zijn pro
blemen, wie wat heeft gezegd tegen wie, wat er op

tv

was of wat er op het werk is gebeurd, wat hij zou doen

als hij vrijgelaten zou worden. Soms ergert het me,
soms breekt het mijn hart. Boven alles leert hij me wie
50

wordt plotseling stil als hij zichzelf erop betrapt in een

verhaal gevangen te zitten. Het is heerlijk om te
verdwijnen ten gunste van hem, en ik vind het prachtig
dat hij mij is en naar mij toe weerspiegelt Wie Ik
Werkelijk Ben.
Af en toe vragen mensen wat ik zou doen als ik vrij
zou komen. Waar zou ik moeten wonen? Hoe zou ik
mezelf moeten onderhouden? Wie zou een ex-gedeti
neerde op leeftijd zonder werkervaring of rijbewijs of
zelfs maar een adres willen inhuren? Meestal antwoord
ik dat ik het niet weet, maar eigenlijk is het idee dak
loos en werkloos te zijn erg grappig, ook al weet ik dat
het voor sommige mensen van het grootste belang is,
vooral voor de leden van de Commisie voor Voorwaar
delijke Invrijheidstelling. "Ik bevind me niet in de
wereld, de wereld bevindt zich in mij", zei ik op een
dag aan de telefoon tegen een vriend. In mijn ervaring
51

ben ik altijd 'thuis', en mijn baan is de zich van moment

Er zitten hier drie ex-advocaten. Er heeft hier een

tot moment manifesterende zelfcreatie van het univer

dokter gezeten die zijn vrouw had doodgeschoten. Er

sum, precies zoals het zich voordoet, inclusief alles wat

zitten universiteitsprofessoren en militaire officieren

dit lichaam en deze handen uitspoken. "Ik ben de

en zelfs een stuk of wat ex-bewakers. Een van mijn

directeur van Mijzelf", voegde ik er nog aan toe, altijd

vrienden was Benedictijner monnik; nu zit hij levens

aan het werk, altijd aan het spelen, en zal ik je eens wat

lang in een ander soort klooster. Er zitten vrachtwagen

zeggen? De bonussen zijn fantastisch!" Het werd stil

chauffeurs en autoverkopers en bouwvakkers en zwervers

aan de andere kant van de lijn, en toen gniffelde mijn

en behoorlijk wat carrirecriminelen, en allemaal

vriend en bood hij me een slaapplaats aan als ik ooit

zitten ze vast in hun nieuwe baan als bajesklant, en ze

vrij mocht komen.

realiseren zich nooit dat hun echte baan 'God Zelf zijn'

Er zitten hier ook hele bijzondere figuren. Vaak is

is, vermomd als alles wat je je maar voor kunt stellen.

hun hoofd kaalgeschoren, hebben ze een kort lontje en

En tegen iedereen die wakker wordt voor dat radicale

zien ze eruit als kermisklanten met hun tatoeages. Als

feit zou ik willen zeggen dat hun verblijfplaats en hun

ze me al een bijnaam geven, dan is het "Pa" of"Ouwe",

beroep voor altijd zijn veranderd. Ze zijn, zoals wij

maar meestal zien ze me niet eens staan. Tegenwoordig

allemaal, de ene levende aanwezigheid in het centrum

is het heel populair om gezichrstatoeages te laren zet

van het universum die iedere geweldige minuut creert

ten. Iemand heeft het wit van zijn ogen zwart laten

van alles wat mogelijk is.

tatoeren; iemand anders heeft de woorden 'Liefde' en

Zonet bleef er iemand bij de cel hiernaast staan en

'Haat' op zijn oogleden laten zetten. Op een dag zei ik

zei tegen mijn buurman: "Hoe is het?" En mijn buur

tegen iemand dat ik een gezichtstatoeage wilde van het

man zei: "0, je weet wel, weer een dag in het paradijs."

gezicht van iemand anders, en hij keek me aan alsof ik

Hij moest eens weten!

gek was geworden, of misschien dacht hij wel dat ik de

draak met hem stak. Dat soort mannen is serieus, en
serieus paranode. Voor hen is het leven een honden
gevecht, en zonder de steun van een bende is het geen
vraag of ze het loodje zullen leggen. In zo'n duisternis
zie ik mezelf uit elkaar vallen, ieder moment sterven,
verdwaald in de ijzige hel

van

mijn verleden. En zelfs

dat is iets moois als het gezien wordt vanuit de Helder

heid die hier en nu aanwezig is.
52

53

zijn of iets wat gekozen wordt, omdat het een niet los
van het ander staat.
Hierheen kijken bevestigt dat - alles is Zuivere

Een kwestie van kiezen

Subjectiviteit, en in Zuivere Subjectiviteit is het maken

van keuzen niet aan de orde. Als het gaat over vrije wil
versus determinisme, gaat het, zoals men zegt, in feite
nergens over.
Maar wat betekent dat voor de droom, wat voor in
vloed heeft dat op het verhaal dat ik mijn leven noem?
In zekere zin verandert er eigenlijk niets. Het
ogenschijnlijke ego blijft ogenschijnlijke keuzes
maken, en alles gebeurt wel of niet volgens een ogen
schijnlijk plan.
Anderzijds wordt er anders naar alles gekeken. Het
verhaal gaat weliswaar door, maar het gaat gepaard met

arenlang speeld zich n het hoofd dat ik ooit dacht

. van vrije
te hebben een dtscusste af over de kwesne

een gevoel van opluchting, een kalme zekerheid dat

wil tegenover determinisme, en ook al betwijfelde ik of

alles is zoals het moet zijn. Het leven lijkt lichter;

ik vrij was van conditioneringen en kon kiezen wat ik

dilemma's brengen je niet meer in verwarring, en de last

wilde, ik betwijfelde eveneens dat alles een vastgelegde

van de persoonlijke verantwoordelijkheid is verdwenen

koers aflegt en ik nooit iets te zeggen had gehad over

en vervangen door de vreugde van een zorg die oprecht

alles wat er gebeurd was.

is. Liefde ontwaakt. De lach regeert, en wat ooit van

Maar toen ik ontdekte dat ik hoofdloos was en zag

het grootste belang leek, lijkt nu vaker wel dan niet

dat ik verdwenen was, verdween ook de kwestie van

slechts relevant. Gebeurtenissen doen zich voor zolang

keus of geen keus. Het werd me duidelijk dat keus

ze zich voordoen en houden dan weer op, en er is het

alleen in de droom verschijnt, in het verhaal, en verder

weten dat er iets moois heeft plaatsgevonden en dat er

dat keus weliswaar kan verschijnen, maar dat er geen

toch helemaal niets is gebeurd. Altijd is er die paradox,

kiezer is. Toen ik hier keek en Niet-iets zag dat gevuld

dat mysterie dat je met stomheid slaat.

was met alles, zag ik geen afgescheidenheid. Ik zag

Maar er is ook droefenis, en verdriet kan zich on

slechts Eenheid, en binnen Eenheid kan er geen kiezer

verminderd aandienen, want als hier Geen-ding is, is

er ook niets dat het in de weg zit. Wat zich voordoet

54

55

kan ik niet negeren; ik kan niet de ene emotie boven

de andere verkiezen. Ik kan mezelf wel wijsmaken dat
ik alles accepteer, maar ik kan wat ik ben accepteren
noch afwijzen. Het is er gewoon, precies zoals het is,

Allemaal flauwekul

en zoals het is, is het Wat Ik Ben.

Maar er zit een andere kant aan de medaille van de
Eenheid. De andere kant van 'geen keus, geen kiezer'
is dat, vanuit de Wakkere Leegte die mijn kern vormt,
iedere mogelijke keuze gemaakt wordt; vanuit die
Solitaire Leegte verschijnt alles wat er gewild wordt.
Hier op deze plaats die geen plaats is woont als het
ware de Enige Kiezer, waarover weinig meer te zeggen
valt dan dat Wat Ik Ben is Wie Hij Is, vermomd als alles
wat mogelijkerwijs gekozen kan worden, ieder ogen
schijnlijk moment opnieuw, en dat vormt het verhaal
van mijn leven, de geschiedenis van het universum.
En omdat ik alles wat zich voordoet niet hoef te

ijn celgenoot heeft vaak een slechte bui. Hij

fronst nogal eens zijn wenkbrauwen en anderen

beschouwen hem als onbenaderbaar. Hij zegt dat hij

kiezen, win ik hoe dan ook. En misschien kan iedereen

boze gedachten heeft, meestal over hoe hij iemand

uiteindelijk maar n keus maken: kies DIT, en de

wel eens de waarheid zal vertellen, ook al bestaat die

vraag van keus of geen keus is beantwoord.

iemand niet eens. Hij fantaseert over discussies die hij

altijd wint. Hij stelt zich voor dat hij het gevecht aan
gaat met mensen die hem op de een of andere manier
hebben vernederd. Hij zit vaak te mokken. Zijn favoriete
opmerking is "Allemaal flauwekul!".
Op een dag zei ik tegen hem dat hij nergens vreugde
aan wil beleven omdat hij het zo prettig vindt om zich
ellendig re voelen. Ik zei dat tegen hem in de weten
schap dat darzelfde patroon ook in mij zit. Ik vertelde
hem ook dat, ondanks de schijn van het tegendeel,

56

57

alles perfect is - wat niet wil zeggen dat ellendig niet

vreugdevol kan of hoort te worden.
Tot mijn verbazing had ik vervolgens zelf een

deed. Ik was blij voor hem. Ik was blij voor hen alle
maal, voor iedereen die ondanks zichzelf al 'het juiste
pad gaat', of hij zich er nu bewust

van

is of niet.

slechte bui en boze gedachten over hem! Twee dagen

lang zat ik te mopperen, en als ik niet zat te mopperen
zat ik wel te mokken. Uiteindelijk, aan het eind van de
tweede dag, zei ik tegen hem dat ik een slechte bui had,
en citeerde hij wat blijkbaar mijn favoriete opmerking
was geworden: 'les is perfect!"
"Dat moet ik onthouden", zei ik toen, "vooral als
het allemaal flauwekul is."
Natuurlijk is hij mijn leermeester. Het is nooit zo
dat ik de leermeester van hem ben. Meer dan een spiegel
is hij wat ik ben, net als alle andere dingen, en ik geniet
van het schouwspel en ben er onmetelijk dankbaar
voor.
Vorige week, tijdens een joods-Messiaanse ere
dienst, stond hij op ten overstaan van 70 lotgenoten en
vertelde hij hoe egostisch hij is, zonder te beseffen dat
hij alleen al door erbij te zijn een geschenk voor ieder
een was. Hij vertelde hoe hij geleden had, hoe hij ver
vreemd was geraakt van zijn familie en zich afgezet had
tegen zijn vrienden omdat het allemaal om hem ging
en niet om God. Hij beloofde plechtig van nu af aan
'het juiste pad te gaan' en God zijn leven over te laten
nemen. Hij verrelde het me toen hij terugkwam van de
eredienst. Hij zei dat hij een staande ovatie kreeg, dat
er later verschillende mannen op hem af gekomen
waren die hadden verteld hoezeer ze zichzelf hadden
herkend in zijn verhaal, dat dat verhaal er absoluut toe
58

59

weinige vrienden. Ik kon me niet vinden in die mening,

indertijd. Ik had liefdesverdriet gehad toen een
vriendinnetje naar een andere stad verhuisde, en er was

Eenzaamheid

een hoop boosheid en jaloezie en de gebruikelijke

tienerangst, maar ik kan me niet herinneren dat ik
eenzaam was, ook al was ik enigst kind. Aan de andere
kant was ik misschien al wel zo lang eenzaam dat ik

er

al vroeg ongevoelig voor werd, dat ik dat gevoel

verstopte onder mijn wanhopige wens om net zo

te

worden als het beeld dat ik had van mijn vader: het
sterke, stille type dat in die tijd in de mode was, vooral
in Hollywoodfilms.
Dus was ik verbaasd toen hij toegaf eenzaam te
zijn. Hij zei dat hij er een hekel aan had om alleen te

n de tijd dat mijn vrouw en ik van elkaar gescheiden

zijn, dat hij een aantal keren vreemd was gegaan met

waren, woonde ik vijf maanden in een grote, goed

vrouwen die hij had ontmoet op zakenreis, dat zijn

geventileerde hotelkamer met uitzicht op Sabalo Beach

wekelijkse 'vrijdagavond met de jongens' niet altijd

in Mazadan, Mexico. Iedere ochtend ontbeet ik in het

met de jongens doorgebracht werd. En toen mijn

zelfde eetcafeetje verderop in de straat, iedere middag

moeder tien jaar later op relatief jonge leeftijd overleed

werd ik dronken, en bijna iedere avond ging ik naar

hertrouwde hij nog datzelfde jaar, en ik dacht terug

een bar, een disco of een bordeel- of alle drie. Ik was

aan wat hij had gezegd over eenzaamheid- ik mocht

heel eenzaam. Soms had ik afspraakjes met Ameri

zijn nieuwe vrouw niet, maar ik had te doen met mijn

kaanse vrouwen die ik op het strand ontmoette, en

vader en wist waarom hij met haar was getrouwd.

soms met Mexicaanse vrouwen die me voorstelden aan

Tegen die tijd wist ik uit eigen ervaring wat een

hun familie, maar meestal was ik alleen. In feite was ik

zaamheid was en deed ik wat ik kon om die te vermijden.

zelfs alleen als ik niet alleen was.

Dat was tijdens mijn post-LSD-dagen, toen er ook

Ik weet nog dat toen ik een tiener was mijn vader

nog angst bij kwam: angst om de controle kwijt te

tegen me zei dat het ergste gevoel in het leven eenzaam

raken, angst om gek te worden, angst voor het Absolute

heid was. Hij was erg op zichzelf en hield zich afzijdig,

Niets dat ik maar al te goed had leren kennen. Ik

zelfs in het gezelschap van mijn moeder en zijn

omringde

60

me met mensen die ik als vrienden

61

beschouwde, en ik weet nog dat ik dacht dat mijn

een vliegtuigongeluk. Ik was blij haar weer te zien. Ik

vrienden, waarvan de meesten nog steeds LSD slikten

vertrouwde haar niet en ik wist dat ze mij niet

en wiet rookten, nooit bang of eenzaam waren. Ik

vertrouwde, maar ik had haar nodig, zoals zij in haar

begon te denken dat er iets mis met me was, en uitein

verdriet mij nodig had. We reden naar het zuiden, naar

delijk realiseerde ik me naruurlijk dat er inderdaad iets

Cuernavaca, huurden een huis en brachten de kinde

mis was, dat eenzaamheid, net als de irrationele ang

ren naar school en deden alsof we tevreden waren. We

sten die ik had, een symptoom was van een onjuiste

zaten als het ware te wachten op de volgende gebeurte

overtuiging die van generatie op generatie aan me was

nis die ons leven weer overhoop zou halen. Het zou

doorgegeven, zoals dat bij ons allemaal het geval is.

tientallen jaren duren vr ik besefte dat mijn een

Kortgeleden bedacht ik me dat eenzaamheid de

achtste doodronde zou kunnen zijn, en toen ik me alle

zaamheid alleen te genezen was door te zijn wat ik

altijd al was geweest: Dat Wat Als Enige Is.

andere zeven niet meer precies kon herinneren, vroeg

ik een vriend een woordenboek mee te nemen, en daar
stonden ze: woede, begeerte, jaloezie, vraatzucht, lust,
trots en luiheid. En daaronder stond dit: "Naar verluid
dodelijk voor je spirituele ontwikkeling" (American
Heritage Dictionary, 4e editie).
Maar natuurlijk! Eenzaamheid, angst - en als je
wilt kunt je daar nog seks, drugs en rock-and-roll aan
toevoegen- ze zijn allemaal dodelijk voor je spirituele
ontwikkeling. Maar ze zijn ook de weg, de weg naar
binnen, de snelweg naar huis. Het zijn doodzonden
waarmee je helemaal naar het eeuwige leven kunt
reizen, want net als 'Gevaarlijk. Wegomlegging'
borden langs de snelweg wijzen ze de weg terug: altijd
weer herinneren ze je er aan dat je gehecht bent geraakt
aan een gedachte die niet waar is. Ze zeggen je wat je
niet bent, en verwijzen daarmee naar wat je wel bent.
Uiteindelijk kwamen mijn vrouw en onze kinderen
naar Mazaclan, nadat haar vriend was omgekomen bij
62

63

voor voorwaardelijke invrijheidstelling een houten kist

was- en toch kwam het idee dat ik hier vast zou blijven
zitten en van de machinerie van het gevang afhankelijk
zou zijn voor mijn comfort of overleving me op zijn

Nergens heen kunnen

minst belachelijk voor.

Ik zei: "Nee, ik kan nergens heen." En voegde er
toen aan roe: "Dus ja, ik zou terugkomen, zelfs met
een volle tank en geld in het handschoenenkastje."
Maar roen ging de telefoon en waren zowel het staf
lid als het moment verdwenen. Die nacht droomde ik
dat ik in de gevangenis zat, maar toen ik wakker werd
zag ik dat de gevangenis in mij zit.

andaag werd ik door een staflid benaderd. Hij zei:

"Laat me je eens een hypothetische vraag stellen:

als ik je langs de toegangspoort zou kunnen krijgen, je

mijn autosleutels zou geven en je zou vragen om naar

de stad te rijden en een six-pack Coca Cola voor me te
halen, zou je dan nog terugkomen?"
"Ja", zei ik.
Hij lachte als een boer met kiespijn. "Ben je zo ge
nstitutionaliseerd", zei hij, "of kun je gewoon nergens
heen?"
Even had ik daar geen antwoord op. Ik wilde
zeggen dat ik nergens heen kon omdat er geen plek is
waar ik niet ben, maar ik wist dat dat niet zijn waar
heid was. Vanuit zijn gezichtspunt was die gevangene
met dat nummer genstitutionaliseerd en kon hij
nergens heen- hij zei ooit voor de grap dat mijn plan
64

65

Iemand geen respect tonen leidt hier zonder meer

tot vechten. Een bende geen respect tonen kan dodelijk
zijn. En omgekeerd, door de hele dag respect te eisen

Een andere kijk

doe je jezelf, laat staan anderen, behoorlijk veel pijn.

Het probleem is dat je soms niet goed weet wat
respect precies inhoudt. Mensen die hier nieuw binnen
komen worden 'vissen' genoemd, en zij hebben vaak
geen respect voor anderen zonder daar zelf het flauwste
benul van te hebben. Het zit 'm in kleine dingen door een celraam naar binnen kijken, iemand aan
kijken in de eetzaal, te hard praten in de buurt van een
telefoon - onbeleefdheden waarvan je je niet kunt
voorstellen dat een gedetineerde zich er druk om zou

n haar boeken stelt Byr n Ka ie dat er slechts drie

maken, maar als ze genegeerd worden, worden ze

buiten alle proporties uitvergroot. Dat kan vreselijk

soorten zaken bestaan: d1e van JOU, die van anderen,

zijn voor iemand die niets weet van 'je eigen nummer

en die van God. Als je je bemoeit met andermans of

doen', wat het gevangenisequivalent is van je met je

Gods zaken, zul je pijn lijden. En dan voegt ze er aan

eigen zaken bemoeien. En om het nog erger te maken

toe- en dat is de kern van het verhaal- dat uiteindelijk

zijn de gedetineerden die het meeste respect eisen vaak

zelfsjouw zaken niet van jou zijn. Ze zijn van niemand.

degenen die het minst respectvol zijn naar anderen, die

Ze zijn van God, zo je wilt, als je ziet dat God niemand

zich zozeer bemoeien met andermans zaken, laat staan

is, en God is, zoals ze zou zeggen, het laatste verhaal

met Gods zaken, dat ze er hun eigen zaken van gemaakt

dat we vertellen, waarna er alleen nog vrijheid rest.

hebben.

In de gevangenis is er een woord van zeven letters

In de gevangenis gaat het er ruw aan toe. Ik kan me

dat erger is dan alle drieletterwoorden, en dat is het

niet herinneren dat ik mensen ooit zo openlijk respect

woord RESPECT. Respect wordt zelden gegeven maar

heb horen eisen toen ik nog vrij op straat rondliep.

vaak geist. Het is gebaseerd op angst. In het beste

Zeker, er speelden dezelfde machtsspelletjes, maar daar

geval komt iemand respecteren in de gevangenis neer

zat een laag sociale wenselijkheid overheen waardoor

op het erkennen van zijn ego, en hoe groter het ego,

ze vaak niet als zodanig te herkennen waren. Hier kun

hoe meer respect het verdient.

je niet om de voedselketen heen, stellen de sterksten

66

67

eisen aan de zwakkeren, van bovenaf de ladder hele

glimlach draagt, hoe een anarchist een liefhebber werd

maal naar beneden, van degenen die het meest gehard

van 'wat is'. Sommigen van hen kwamen hier binnen

en het minst geremd zijn tot de meest recent binnen

met serieuze misdaden op hun geweten en zitten hier

gekomen kneus die altijd de lul is. We lijken hier meer

misschien voor de rest van hun leven, maar omdat hun

op onze broeders in het dierenrijk, en verdienen het

Oog is geopend stralen ze nu vrede en begrip uit. Niet

misschien ook wel om zo genoemd te worden.

altijd, maar meestal wel. En niet, voor zover ik kan

Maar je kunt er ook anders naar kijken, op de manier,

zien, op een zelfbewuste manier, maar als gevolg van

uit wat ik er over gelezen heb, zoals Byron Katie en anderen

het feit dat ze hun essentie hebben aangeraakt, dat ze

het doen. Die houdt in dat de misdadiger, anders dan

zien Wie ze werkelijk zijn, dat ze ontspannen aanwezig

degenen die zich wentelen in zelfvoldaanheid, iemand

zijn in het Ene dat Alles is.

is die enorm veel moeite heeft gedaan om God te

Een gevangenis is werkelijk een verlangensfabriek

vinden; iemand die bijna alles zal doen - zelfs zijn

Verlangen naar lekker eten, verlangen om 's nachts de

kinderen vermoorden - om de boeien los te breken

sterren te zien, verlangen naar het gezelschap van dier

van de verkramping, van de afgescheidenheid, van zijn

baren, verlangen om een moment stilte te ervaren, al is

eigen gekwelde ego. Hij leeft op het randje, en in zijn

het maar n keer. En altijd is er het verlangen naar

onwetendheid haalt hij uit naar anderen zonder te

vrijheid, een vrijheid waarvan we diep van binnen

beseffen dat zij verschijningen zijn van hemzelf, van

weten dat die niets te maken heeft met de tralies en

Wie hij werkelijk is.

hekken die ons opsluiten.

En wat zou er gebeuren als hij zou ontwaken, als hij

Intussen verlangen en eisen we respect, ook al ver

plotseling tot de ontdekking zou komen dat hij al die

dienen we het niet. We verlangen en denken dat ander

tijd alleen maar tegen de uitersten van zijn eigen

mans zaken onze zaken zijn. We verlangen jaar in jaar

droom heeft staan slaan? Ik heb gezien hoe iemand

uit, tot we uiteindelijk breken en ons verlangen zich

met n klap afstand nam van de blanken die zichzelf

naar binnen keert. En dan ontdekken we dat we al die

superieur wanen ten opzichte van de zwarten en zijn

tijd alleen maar naar onszelf hebben verlangd.

hart opende voor het 'raam' (zoals hij het noemt) van
zijn eigen leegte, van de Leegte. Ik ken iemand die
stopte met drinken en drugs gebruiken en nu al bijna
tien jaar droog staat. Ik heb gezien hoe een vechters
baas iemand werd die dagelijks mediteert, hoe een
chronische klager iemand werd die alles met een
68

69

kant van het mes, maar wat mij betreft was de missie
volbracht: ik had mijn kat te pakken. Toen klommen
we over een hek in zijn achtertuin, en ronder het in de

Karma

godzijdank

gaten te hebben schoof mijn broekspijp over een paal

tje, en toen ik van het hek af sprong raakte alles de
grond, behalve mijn been. Het was een lengtebreuk,
van enkel tot knie, en de acht weken daarna zat mijn
been volledig in het gips en moest ik aan mijn geplaag
de been krabben met een kleerhanger en zwoer ik
nooit meer op een dier te jagen.
De rij voorbeelden is heel lang, en ik hoef er nauwe
lijks bij te zeggen dat ik de karmische les met moeite
heb geleerd, gezien het feit dat ik meer dan de helft van

k had al vroeg kunnen weten wat karma is. Toen ik

zeven was pakte ik een pad op en kneep ik erin

boven het hoofd van een speelkameraadje, wdat hij op

haar haar plaste. Ze rende huilend naar huis, en de
volgende dag al viel ik op een gebroken fles en sneed ik
mijn knie w ernstig dat mijn vader me naar het zieken
huis moest brengen om gehecht te worden.
Toen ik negen was leerde ik honkballen en deed ik
een oefenslag ondanks het feit dat mijn vriend dichtbij
stond, waardoor ik hem ramde met de knuppel. Een
week later buitelde ik van een trap naar beneden en
verloor ik mijn bewustzijn. De dokter zei dat ik een
hersenschudding had.
En toen ik twaalf was gingen een buurjongen en ik
met werpmessen achter verwilderde katten aan. Na een
week lukte het me er een te raken met de verkeerde
70

mijn volwassen leven opgesloten heb gezeten. Maar

vreemd genoeg kwam de ultieme les uit het niets; niet
een les in hoe je slecht karma kunt voorkomen of goed
karma kunt creren, maar in hoe je helemaal geen
karma kunt voortbrengen. Hoe je als het ware hele
maal karmaloos kunt zijn.
Die les viel samen met de ontdekking van wat ik
werkelijk ben, het besef dat ik geen mens ben, dat een
mens slechts een van mijn manifestaties is, n uit een
oneindige reeks ogenschijnlijke objecten die komen en
gaan in een onophoudelijke stroom. Wat ik werkelijk
ben is deze bewust leegte, gevuld met al dat komen en
gaan, waardoor ik geen object ben, maar het bewust
zijn waarin alle ogenschijnlijke objecten verschijnen,
inclusief alle gedachten, gevoelens en waarnemingen.
En als er geen sprake meer is van een afzonderlijke
persoon, als je niet slaapt en gevangen zit in de droom,
71

is er niet 'iemand' meer die karma kan creren of ont

vangen.
En karma is, net als het idee van een afzonderlijk
zelf, afhankelijk van de tijd, die zelf een idee is. Karma
kan niet functioneren in het eeuwige nu, in de tijdloze
ruimte van geen-zelf, van God. Omdat God geen-ding

ooit vertelt; er wordt gedroomd, maar nooit is er sprake

van een dromer. Vanuit het ultieme gezichtspunt is er
slechts Wat Is dat gezien wordt vanuit Wat Is, en dat is
wat we zijn. Daar is geen plaats voor karma, geen tijd
voor karma; daar is niets anders dan DIT NU.
Moeten we God daar niet dankbaar voor zijn?

is dat gevuld is met alles, bewuste ruimte en datgene

waar Hij ruimte aan biedt, is Hij zuivere subjectiviteit,
absoluut geen-ding en absoluut elk ding, tegelijkertijd.
Hoe zou karma zijn werk kunnen doen in de leegte
van geen-ding? En welk deel

zou

in het grote geheel

gevuld met alles een karmische invloed kunnen uit

oefenen op een ander deel, als er helemaal geen delen
bestaan?
Karma is een verschijning in de droom die we 'het
leven' noemen, en is als zodanig afhankelijk van het
verschijnen van droomobjecten en droomgebeurtenis
sen. In de droom is karma oorzaak en gevolg. Het is
tendens, waarschijnlijkheid, onderlinge afhankelijk
heid. Het is evolutie en rijping en balans. Karma is
ieder verhaal dat ooit verteld is en op een complexe
manier verwerkt zit in het grootste verhaal van alle
maal - het verhaal van het universum.
Maar vanuit het ultieme gezichtspunt- her enige
ware gezichtspunt omdat het gezien wordt vanuit het
ruimteloze punt van het 'hier' en het tijdloze moment
van het 'nu', dat wil zeggen, zuivere subjectiviteit bestaat er geen karma. Vanuit het ultieme gezichtspunt
verschijnt er karma, maar gebeurt er nooit iets;
verhalen worden verteld, maar er is niemand die ze
72

73

van bewust getuige-zijn - de wereld ieder moment

opnieuw weer schept en dat pas begrijpt als het
moment alweer voorbij is.
Aan het eind van onze meditatiesessie ontstaat er

Ruimte

een discussie over het hartcentrum, wat we voelden,

wat we dachten. Sommigen hebben het over gevoelens
van warmte, vergezeld van ideen over mededogen en
liefde- maar hier gaat geen enkele gedachte die kant
op; ik weet niet eens waar mijn 'hartcentrum' zich
bevindt.
Niemand heeft het over ruimte. Niemand wil het
daar over hebben, dus flap ik er de analogie uit van het
huis, en hoe de ruimte binnenin dezelfde ruimte is die

oeddhistische bijeenkomst vandaag, van 13.30u tot

16.00u. We hebben gezongen, en onze leraar heeft

ons door een Vipassana-meditatie geleid. Hij zei dat

we onze aandacht op ons hartcentrum moesten richten
en later dat we moesten letten op de ruimte in de
kamer, dat we die ruimte moesten

zijn.

En al die tijd,

hier in dit hart, in deze ruimte, gedachten en nog meer

gedachten, de een na de ander: gedachten over de
vorige gedachte, gedachten over het kijken naar
gedachten, een eindeloze reeks gedachten die voorbij
zijn vr

ze

vastgepakt en bekeken kunnen worden.

Zo lijkt ieder klein fragmentje van het heden te verdwijnen

in het opmerken ervan, en wordt het daardoor alleen
achteraf opgemerkt als weer een nieuwe gedachte.
Zelfs de ruimte lijkt uit de meest vluchtige herinnerin
gen te bestaan, alsof God Zelf- die enorme afgrond
74

er was voordat het huis werd gebouwd, hoe de muren

en het dak en de vloer ook uit ruimte bestaan, hoe die
zelfde ruimte er nog steeds zal zijn als het huis wordt
afgebroken - en toch noemden we het een 'huis'. En
als ik zeg dat het huis te vergelijken is met het lichaam
en aangeef wat er overblijft als het lichaam sterft, zegt
niemand een woord, en besef ik plotseling dat ik er
teveel gezegd heb, dat ik gezegd heb wat om te beginnen
misschien al nooit gezegd had hoeven worden.
De stilte is zwanger van een soort nerveus voorge
voel; we zitten voorovergebogen op onze stoelen, als
lemmingen die over de rand van de afgrond kijken.
Tenslotte geeft de leraar aan dat het tijd is om te
gaan rekken, een beetje yoga te doen, en ik verlaat de
stoel en stap de ruimte in, voel de spanning wijken bij
de eerste houding, uitdijen tot de uiterste grens bij de
tweede.
75

Ik zweer het je, praten met Kelly is alsof je met God

praat.
Vervolgens belde ik mijn vriend Derek. Derek is

Ex-gedetineerden

een jurist die na bijna twintig jaar twee keer vrij wist te
komen op basis van dezelfde zaak. Het gaat nu goed
met hem: hij heeft een baan, een appartement, een
auto en neemt deel aan een programma voor oorlogs
veteranen met een post-traumatisch stresssyndroom.
Hij lacht wat af. Zijn favoriete uitdrukking is "Film
om elf uur". Hij plakt die aan het eind van iedere
brief die ik van hem krijg- brieven waarin hij uitlegt
waar hij mee bezig is of wat hij hoopt te doen. Hier
in de gevangenis ging ik altijd samen met Derek
joggen, maar nu hij vrij is en ouder is geworden heeft

andaag belde ik mijn vriend Kelly, een ex-alcoholist

hij gezondheidsproblemen gekregen. Zijn moeder en

en een ex-druggebr uiker. Een paar jaar geleden

broer zijn pas overleden, en zijn zoon woont in Cali

'ontwaakte' hij hier in de gevangenis, kwam vrij, is sinds

forni. Derek woont alleen, maar ik heb hem nog

die tijd clean terwijl het proces van ontwaken verder

nooit horen zeggen dat hij eenzaam is of verdriet heeft.

gaat. Ik vroeg hoe het met hem ging, en hij zei dat het

Voor zover ik weet, heeft hij geen vermogen, geen

lijkt op ballonnen opblazen - iedere dag blaas je een

spaarrekening, geen pensioenplan. Het is gewoon

paar keer de ballon van de onzin op, en dan kijk je

"Film on elf uur".

plotseling naar dat oneindige niet-iets dat je bent en

knapt de ballon en stroomt alle lucht uit iedere ballon

Ik zweer het je, praten met Derek is alsof je met

God praat.

die jij en alle andere mensen ooit hebben opgeblazen,

Toen belde ik Jerry. Jerry zat hier in de jaren '90,

en dan, na de zucht, na de glimlach, als je er even om

maar woont nu in het oosten van het land. De afgelo

gelachen hebt, verschijnt de volgende ballon weer, en

pen jaren hebben we contact gehouden. Iedere drie

gaat er weer warme lucht in. Zo werkt het, zei hij. Dat

maanden koopt hij een 'zorgpakket' met etenswaren

is het spelletje. Dat is het heilige huwelijk tussen zelf

ter waarde van 50 dollar voor me, ondanks het feit dat

en ander dat nooit iets anders is dan het Zelf.

hij met moeite kan rondkomen van het hongerloontje

dat hij verdient als vrachtwagenchauffeur. Jerry was

76

77

marinier. Hij studeerde af aan de universiteit. Het is

niet makkelijk voor een ex-gedetineerde om een goede
baan te vinden. Nu hij in de vijftig is, is hij niet meer
zo sterk als vroeger. Hij raakte zijn eerste baan kwijt
vanwege een hernia, en nu in zijn nieuwe baan moet
hij bijna tweemaal zoveel uren maken voor hetzelfde
salaris. Hij woont alleen. Op zijn vrije dag is hij voor
namelijk bezig met het helpen van anderen. Hij weet
dat ik van kaaskoek houd maar dat hier niet kan
krijgen, en daarom bestelt hij het soms voor zichzelf en
draagt het dan op aan mij. Hij is zo loyaal dat je het
nauwelijks nog opmerkt. Hij zegt dat ik een huis heb
als ik ooit nog vrij kom - zijn huis. Jerry is een ex
gewichtheffer die op Kojak lijkt maar pozie schrijft
waar je tranen van in je ogen krijgt. Hij is het met me
eens dat onze langdurige vriendschap een eersteklas
voorbeeld is van broederliefde, onvoorwaardelijk tot
op het bot.
Ik zweer het je, praten met Jerry is alsof je praat met

sneeuw en bracht hij de winter door in een pension

om niet dood te vriezen. Toen hij uit de ellende kwam,
was het meteen goed raak- hij werkt nu bij een tech
nologiebedrijf en verdient meer geld dan hij ooit heeft
gedaan vr hij de gevangenis in ging. Hij stuurt me
grappen die hij vindt op internet. Hij schrijft brieven
van twee zinnen omdat hij het zo druk heeft. Hij en
zijn nieuwe vriendin houden spirituele bijeenkomsten
in hun huis in een buitenwijk en denken erover om
een kabelbaan te gaan exploiteren in de bergen. In zijn
laatste brief schreef hij dat hij binnenkort meer tijd
voor zichzelf zal hebben, maar dat betwijfel ik, want er
is niet veel meer van 'zichzelf' over om tijd voor te
hebben. Onze telefoongesprekken zijn altijd kort.
Meestal bel ik hem omdat ik iets nodig heb, en
ondanks zijn drukke leven helpt hij me altijd.
Ik zweer het je, praten met Curt is alsof je met God
praat. In feite is praten met wie dan ook alsof je met
God praat. En schrap dat 'alsof' maar.

God.
Toen belde ik Curt. Toen hij nog hier zat was Curt
de slimste jongen in de gevangenis. Hij hield zich ook
bezig met 'Een Cursus in Wonderen', was lid van een
boeddhistische groep en maakte verdomd goede
muziek. Toen hij vrij kwam na tien jaar in de bak te
hebben gezeten, ging hij logeren bij een vriend die in
een beveiligde buurt woont, maar de buren kwamen er
achter dat hij in de gevangenis had gezeten en dwongen
hem om te vertrekken. Curt is een computerexpert,
maar een jaar lang maaide hij gazons en ruimde hij
78

79

proppen die schouder aan schouder op twee metalen

banken moeten zitten. Toen ik een nieuwe heup had
gekregen, gleden ze me achterstevoren over de vloer

Uitstapje

naar binnen omdat ik niet in de kooi kon klimmen en

op de bank kon gaan zitten. De hele weg terug naar
het Huis van Bewaring bad ik dat ze niet in een kuil
zouden rijden.
In de loop der jaren heb ik de stad zien uitdijen tot
vlak bij de rand van het gevangenisterrein. Tijdens de
rit naar de oogkliniek zie je montagewoningen en
auto's die allemaal op elkaar lijken vliegensvlug aan je
voorbij trekken, en winkelcentra en tankstations en
fast-food tenten die de een na de ander langs de weg
zijn gekwakt. Toen we bij de kliniek aankwamen, ook

andaag had ik een 'uitstapje' naar een oogdokter

weer systeembouw, duwden de stafmedewerkers me

in de stad. Die uitstapjes vanuit dit Huis van

snel naar binnen via een achterdeur en brachten

ze

me

Bewaring geven me de kans om een vluchtige blik op

naar een onderzoeksruimte terwijl mijn kettingen op

een stukje buitenwereld te werpen zonder mijn cel en

de plavuizen rammelden, en meteen daarna kwam er

baantje te hoeven opgeven, die je beide verliest als je

een glimlachende medicus in een roze werkjas binnen

langere tijd in een ziekenhuis of kliniek verblijft. Het

met een laptop. Hij stelde een stuk of tien vragen waar

vervelende stuk is de fouillering bij de achterpoort en

ik allemaal 'nee' op moest antwoorden. Toen kwamen

de enkel- en handboeien die je de hele dag moet dragen.

de oogdruppels om mijn pupillen de verwijden, en

Je moet je polsen over elkaar leggen, en die worden op

twintig minuten later het onderzoek, een van de vreem

hun plaats gehouden door een zwarte metalen doos die

dere en amusantere ervaringen van de dag, waarbij

vervolgens aan je middel vastgeketend wordt.

allerlei versies van ogenschijnlijk steeds hetzelfde veel

Het busje was gelukkig nieuw, de kooi binnenin

armige apparaat voor mijn ogen gleed en de optometrist

pas geverfd, de geplastificeerde zitplaatsen brandschoon.

steeds bijstelde en keek, keek en bijstelde- maar waar

Twee keer eerder ben ik in de 'hondenwagen' getrans

zat hij nou naar te kijken? 'Naar links kijken, naar

porteerd, een bestelbus waar een stalen kooi in gelast

rechts kijken", zei hij, terwijl hij de hele tijd in dat uit

is, potdicht en warm, en waar ze zes gevangenen in

gestrekte Niets bleef kijken en zijn lichtpuntjes een

80

81

lege ruimte in liet schijnen waarin niemand aanwezig

was.
Later, in een andere kamer, zei hij: "U laar een ver
hoogd niveau van intra-oculaire druk zien, een reken

Stil

van glaucoom, dus we gaan u druppels voorschrijven

die u dagelijks moer gebruiken"- en toen was hij weg

en

tijdloos

voordat ik hem ook maar n vraag had kunnen

stellen, en de stafleden begeleidden me weer naar
buiten door de achterdeur en toen het busje in- alleen
nu gebeurde er, misschien vanwege al dat gekijk, het
tegenovergestelde: ik liep niet door de achterdeur naar
buiten en klom niet in de bus, maar de achterdeur
kwam op me af, ging om me heen en verdween in het
niets, net als de deur en de zitting van de bus, en af en
toe zag ik even mijn geketende enkels en geboeide
handen ondersteboven, en vervolgens bleek het voorste
deel van de bus met twee stafleden aan boord tot mijn
verbazing onderdak te bieden aan een kleurrijke stoet
straten en een snelweg, tot de gevangenis in beeld
kwam en binnenin me verdween.
Een vriend kwam op me af toen hij me het celblok
binnen zag komen. "Hoe ging het?", vroeg hij.
"Het kwam en ging goed", zei ik.
"En hebben ze iets gevonden aan je ogen?"
"Welke ogen?", zei ik, en hij keek me aan alsof ik
gek was geworden, en op dar moment vond ik mezelf
weer terug in een lichaam en een gebouw, en stelde ik
me voor dar hier een gezicht aanwezig was dat glim
lachte.

82

e ervaring van volkomen bewegingloosheid had

ik al vroeg. Die werd gezien. Bewustzijn- Wat Ik

Werkelijk Ben - beweegt nooit, heeft nooit bewogen,

terwijl alle taferelen zich er doorheen bewegen. Als ik

loop ziet het onveranderlijke Bewustzijn het lichaam
rondstappen, ziet het trottoir, hekken en gebouwen
voorbij trekken, en ziet het de wakkere en verlichte
leegte van Zichzelf altijd 'hier'. Zelfs met gesloten ogen
is er alleen maar bewegingloosheid waarin alle gewaar
wordingen komen en gaan.
De ervaring van tijdloosheid, daarentegen, kwam
als het ware pas later. Altijd stilstaan leek een feit,
terwijl de ervaring van altijd 'nu' me steeds ontglipte.
Maar waarom dan, gezien het feit dat ze zo nauw aan
elkaar verwant zijn dat ze een en herzelfde zijn?

83

Daar is geen antwoord op. De ene ervaring kwam

gewoon na de andere, ook al werd me heel duidelijk
geopenbaard dat er geen 'voor' en 'n is, en zelfs geen
'een' of'ander'. De feitelijke ervaring van 'nu', van tijd

Mussen uit rome

loosheid, is dat Bewustzijn zich bewust is van Zichzelf

en tegelijkertijd van ieder moment dat in Zichzelf aan
komt en vertrekt. Moment in, moment uit- Bewustzijn
is zich bewust van iedere aankomst en ieder vertrek,
maar wordt Zelf nooit ouder, is nooit in ontwikkeling,
is nooit iets anders dan nu.
Wat Ik Ben (en dat kan iedereen zeggen) is Hier, is
altijd precies Hier geweest, en Wat Ik Ben is Nu, is altijd
precies Nu geweest, inclusief niet alleen onveranderlijk
en tijdloos Bewustzijn, maar ook het tafereel dat hier
en nu verschijnt. Het is allemaal gewoon Bewustzijn,
en dat is Wat Ik Ben, ook al kan ik niet zeggen wat
Bewustzijn is of waar het vandaan komt. Ik kan alleen

wintig jaar geleden waren er twee gevangenissen

waar er nu n is. Uit bezuinigingsoverwegingen

zijn ze samengevoegd, en in dat kader hebben ze een

maar zeggen dat het Zichzelf verbaast en verwart en

poort tussen de twee hekken opengemaakt, zodat we

amuseert. En dat dat altijd genoeg is.

nu van de ene kant naar de andere kunnen, afhankelijk

van wat voor behuizing, werk of programmaterreinen
we krijgen toebedeeld. De poort wordt 'halfweg'
genoemd, en het is de plek waar een behoorlijke zwerm
mussen, waarschijnlijk 60 of meer, het hele jaar door
naar voedsel zoekt.
Na de fusie hebben ze een nieuwe eetzaal aan de
westkant gebouwd, waardoor alle gedetineerden van
de oostkant door halfureg moeten om te eten, drie keer
heen en drie keer terug. Hoewel het tegen de regels is
om dingen uit de eetzaal mee te nemen (behalve een
stuk vers fruit), doet bijna iedereen het, vooral als het

84

85

artikel beter smaakt met Ramen-soep of rijst of een

van de andere voedingsmiddelen die we wekelijks

Toen kwam er een andere mus naar voren, en nog een,

en ik dacht: wie is er nu eigenlijk een idioot?

kunnen kopen in de kantine. De andere reden om eten

En wie kan er vragen stellen bij de manier waarop

uit de eetzaal mee te nemen is om de mussen te voeren,

de natuur werkt, wat in feite de manier is waarop alles

en de mussen weten precies waar en wanneer dat gebeurt:

om zes uur, twaalf uur en half zes, zeven dagen in de
week, bij halfweg.

werkt, precies zoals het gaat? Als ik denk dat vogels

geen spaghetti eten, en dat niemand die goed bij zijn
hoofd is het aan ze zou geven, dan ben ik niet goed bij

Hun favoriete voedsel is wentelteefjes, gevolgd door

mijn hoofd, want dat 'goede hoofd' is helemaal geen

maisbrood, en dan broodjes hamburger. Ze strijken

hoofd, alleen maar zuiver bewustzijn dat openstaat

neer op het prikkeldraad boven de poort, strijken hun

voor alles wat zich aandient.

veren glad en fluiten en kibbelen, maar als het eerste

En toen ik wegliep - achteruit, kijkend naar het

wentelteefje de grond onder hen raakt, vliegen ze er in

tafereel op de grond bij halfweg- kwamen er meer

stilte bovenop en proberen ze het van elkaar af te pak

vogels aan, en ik moest toegeven dat ze 'Italiaans' aten

ken, waardoor het in steeds kleinere stukjes scheurt te

als ontbijt, en wat mij betreft waren die mussen hele

midden van een wirwar van vogelbekjes en veren. Op

maal uit Rome komen vliegen, alleen maar hiervoor,

een goede dag zijn tien wentelteefjes voldoende om ze

alleen maar hiervoor.

allemaal te voeden, en bijna elke dag is een goede dag,

mits er brood op het menu staat.
Toen ik daar op een dag liep, tijdens een plotselinge

En waarom niet? Ieder verhaal telt, en misschien

zijn we wel allemaal idioten die doen alsof ze genien
zijn. Of vice versa.

periode van winterse kou, op weg naar mijn ontbijt,

zag ik een stuk of tien mussen op de grond zitten met
hun veren opgebold om warm te blijven. Vr hen lag
een hoopje spaghetti van de maaltijd van de dag daar
voor. Ze leken er nieuwsgierig naar te zijn, maar niet
meuwsgteng genoeg om er van te eten.
Mijn eerste gedachte was: welke idioot geeft er nou
spaghetti aan een vogel? En mijn tweede gedachte was:
hoe heeft hij het hier kunnen krijgen? In zijn broekzak?
En net toen ik weer verder liep, hupte er een mus naar
voren en pikte hij aan een van de bevroren slierten.
86

87

maar ik zei nee. Toen vroeg hij ons of we zelf wilden

optreden in een live seksshow. We liepen door.
We vlogen naar Duitsland. In Baden-Baden wilde

Geschiedenis

mijn vriendin naar de baden, maar het enige wat ze bij

zich had was haar stringbikini, en alle andere mensen
waren oud. Als alternatief gingen we naar een chocolade
winkel en werden we misselijk omdat we teveel
chocoladetruffels aren.
We reden naar Genve om de Zwitserse Dag van de
Onafhankelijkheid te vieren. Er stonden duizenden
feestvierders op de kade met hamers van schuimplastic
waarmee ze elkaar op het hoofd sloegen. Terwijl ik
daar met mijn vriendin liep, kreeg zij alle klappen,
voornamelijk van jongemannen en voornamelijk op

ijn vriendin en ik vlogen naar Amsterdam. Het

haar borst. De volgende morgen gingen we naar een

was de week vr een groot concert in de stijl

muziekoptocht waarin een middelbare school-band

van Woodstock, en vele duizenden hippies hadden

uit de Verenigde Staten de tweede prijs won. Ik weet

zich genstalleerd in de parken en op de trottoirs. In

eigenlijk niet waarom, en op dat moment schaamde ik

Amerika zou dat hebben geleid tot een golf van veront

me er bijna voor, maar toen de vlaggendrager met de

waardiging, of op zijn allerminst een reactie van de

nationale driekleur langs marcheerde vulden mijn

politie, maar wat deden de autoriteiten in Nederland?

ogen zich met tranen.

-ze vroegen op de televisie of de burgers van Amsterdam

Terug in de States, met de auto op weg van Miami

hun huizen wilden openstellen en een paar hippies

naar Denver, stopten we bij Disney World met een

wilden opnemen tot het concert voorbij was. Probleem

kofferbak vol cocane. Twee dagen later jatte een dief

opgelost.

haar koffer vol contant geld uit onze motelkamer in

Vervolgens gingen we naar Kopenhagen. Mijn

Kansas City. Ze belde de politie en loog vervolgens

vriendin had lang zwart haar en zwarte ogen en droeg

over de hoeveelheid geld in de koffer. Ik bad dat ze

een diamant in haar neus. Toen we die avond door de

geen achterdocht zouden krijgen en de auto zouden

stad liepen, vroeg een man in een deuropening ons of

doorzoeken. Die avond gingen we naar een club. De

we een live seksshow wilden zien. Mijn vriendin zei ja,

New York Yankees waren in de stad voor een wedstrijd

88

89

tegen de Royals. Toen mijn vriendin op weg was naar

zaten we naast mensen uit Roatn die zeiden dat ze af

het damestoilet maakte een beroemde binnenvelder

stamden van piraten.

van de Yankees avances naar haar. Ze zei dat hij moest

Een week nadat ik was gearresteerd en de bak in

oprotten. Later kwam hij naar onze tafel en begon hij

was gegooid, kwam mijn vrouw toevallig tegelijkertijd

weer avances te maken waar ik bij zat. We stonden op

met mijn vriendin opdagen voor een bezoekje. Geen

en gmgen weg.

van beiden kwam daarna ooit nog langs. Jaren later

We huurden een huis aan de rand van Denver. Op

schreef de moeder van mijn vriendin me een brief

een nacht werden we wakker gemaakt door vier man

waarin ze vertelde dat haar geliefde dochter overleden

nen met bivakmutsen die in onze slaapkamer stonden

was aan een attaque en dat ik haar enige grote liefde

met hun geweren op ons gericht. Ze bonden onze handen

was geweest. Ze was niet ouder dan negenenveertig

en voeten vast en plunderden het huis. Ze wilden

toen ze stierf.

cocane. Mijn vriendin wilde niet meewerken, maar ik

wilde ze het huis uit hebben vr ze ons zouden dood
schieten, dus ik verrelde hen over een geheime kast in
de garage. Ze smeerden boterhammen in onze keuken.
Toen ze vertrokken namen ze de auto van mijn vriendin
mee, maar ze zeiden erbij waar ze hem zouden parke
ren met de sleutels in de asbak. Deze keer belde ze de
politie niet.
We gingen naar Mexico. Ik bleef aan land terwijl zij
ging diepzeevissen. Ze ving een marlijn, gaf vijf
honderd dollar uit om hem te laten 'opzetten' en te ver
sturen naar haar moeder in de States. In Honduras
verbleven we in hetzelfde hotel in Tegucigalpa waar de
deelneemsters aan de Miss World-verkiezingen verbleven,
en twee keer werd haar in de lobby gevraagd welk land
ze vertegenwoordigde. Aan het zwembad zaten zoveel
CIA-types met donkere brillenglazen dat we achter
dochtig werden en naar San Pedro Sula in de buurt van
de kust reden. Op de vlucht van daar naar de States
90

91

besloten Meivin en ik iets gewaagds te doen. We be

naderden de twee ruigste jongens van onze bouwlaag,
allebei gewichtheffers vol tatoeages die twee keer zo
groot en drie keer zo jong zijn als wij, en zeiden tegen

Het

voor

het zeggen hebben

hen dat we OG (Ouwe Gangsters) OL (Op-Leeftijd)

waren. We lieten snel ons bendeteken zien (handen
verdraaid tot reumatische klauwen) en vroegen 'huur'
voor de volgende keer dat de kantine open was.
Ze staarden ons vijf volle seconden aan, een adem
benemende eeuwigheid voor mij, en toen begonnen ze
te brullen van het lachen en gaven ze ons allebei een
mannelijke vuiststoot. En ik dacht: soms is dit de
manier waarop je het redt in de gevangenis, en soms
krijg je er zo een bondgenoot bij die je nooit voor

ier heeft iedere bende iemand 'die het voor het

zeggen heeft', een soort regionale bendebaas die

bedenkt wat er moet gebeuren en die beslist welk

bendelid war moet doen met wie. Voor de grap zeg ik

tegen mensen dat ik in de 'Op-Leeftijd'-bende zit, en
dat Melvin, mijn waggelende vriend van in de tachtig,
degene is 'die het voor het zeggen heeft' - en dat hij
trouwens niet iemand is waar je de kachel mee aan
maakt!
Een algemeen bekende specialiteit van zwendelaars
en bendes in praktisch iedere gevangenis is een vorm
van spierballenafpersing die 'huur-inning' wordt
genoemd, waarbij zwakkere (of gesoleerde) gedeti
neerden gedwongen worden om te betalen voor hun
veiligheid door spullen uit de kantine aan te schaffen
voor een lid of leden van een bende. Op een dag
92

mogelijk hebt gehouden. Een week later hoorde ik een

van hen tegen een kerel op onze bouwlaag zeggen
"Iedereen die met die oudjes klooit, klooit met mij".
Niet dat Meivin en ik het zo bedacht hadden. De
waarheid is dat Meivin een paar jaar geleden vergeten
is hoe hij het zelfs bij zichzelf voor het zeggen moet
hebben, en tegenwoordig is het me heel duidelijk dat
ik het zelf ook nooit voor het zeggen heb gehad,
tenminste niet als degene die ik dacht te zijn. Alleen
De Enige Die Het Voor Het Zeggen Heeft heeft het voor
het zeggen en laat, door dat elk moment opnieuw weer
te doen, zijn eigen Zelf verschijnen, een goddelijke
zwendel zonder weerga, en een waaraan we allemaal
onophoudelijk deelnemen, of we het nu weten of niet.
En hoe ontspannend is het om te weten dat ik
nooit iets gedaan heb en me ook nooit druk hoef te
93

maken over iets wat ik zou moeten doen, en tegelijker

tijd dat alles wat gedaan wordt zo moeiteloos tot stand
wordt gebracht door Wie Ik Werkelijk Ben! En de grap
is natuurlijk dat wie ik af en toe denk te zijn tot stand

Bezoek

wordt gebracht door Wie Ik Werkelijk Ben, en dat

Wie Ik Werkelijk Ben alles is wat overal gedaan wordt,
dat wil zeggen: hier.
Trouwens, Meivin heeft de leeftijd of de fase bereikt
waarin 'Weet Ik Gewoon Niet' de bron van zijn geluk
is geworden, en van het mijne evenzeer, en daarom
noem ik hem degene 'die het bij mij voor het zeggen
heeft'. Hij is oud genoeg om steeds minder te weten,
en zelf ga ik ook die kant op, en al lijken we aan de
buitenkant OG OL's, ik zweer je dat we in onze kern
eeuwige Liefde zijn, en wie kan daar nou mee klooien?

, wat hebben we hier? - een eekhoorn op de

richel aan de buitenkant van mijn celraam! Een

groot mannetje, als een vorst verpakt in zijn bontmantel.

Hij schudt met zijn staart en kijkt me aan met zijn

zwarte ogen als juwelen.

"Waar kom jij vandaan?", hoor ik mezelf zeggen,
en onmiddellijk springt hij van de richel en schiet hij
uit mijn blikveld.
Maar even later is hij weer terug en tikt hij met zijn
neus tegen het raam, en ik grijp naar mijn kluisje en
haal een levensmiddelenras overhoop op zoek naar iets
waar dit moment om vraagt.
Halverwege het raamkozijn zit een gat in de hoek
van een van de ruiten dat net groot genoeg is om het
puntje van mijn duim en wijsvinger en een pinda
doorheen te steken. Als ik dat doe krabbelt hij omhoog
94

95

langs het kozijn, legt een piepklein handje op mijn

duim en plaatst de pinda voorzichtig tussen zijn
tanden. Mijn duim tintelt, mijn hart barst open, en
tranen wellen op uit de diepte.

Grenzeloos bewustzijn

Zijne Majesteit heeft gesproken.

eem de vijf zintuigen. Teken een punt op het

midden van een stuk papier en laat die punt 'ik'

voorstellen. Trek dan een cirkel om de punt met een

radiale afstand van, laten we zeggen, een centimeter of
twee, drie, en laat alles binnen die cirkel de ervaring
van het voelen en proeven voorstellen.
Teken nu nog een cirkel die wat groter is en laat
alles binnen die cirkel de ervaring van het ruiken voor
stellen.
Teken op ongeveer een derde van de rand van het
papier nog een cirkel en laat alles erbinnen de ervaring
van het horen voorstellen.
Teken dan helemaal bij de rand van het papier een
laatste cirkel en laat alles binnen die cirkel de ervaring
van het zien voorstellen.

96

97

En stel jezelf vervolgens de volgende vraag: waarom

zou je aannemen dat de grens tussen wat 'ik' en wat
'niet ik' is, samenvalt met de eerste cirkel?
Als je het denken toevoegt aan het bovenstaande,

belichaming alles omvat wat het bewustzijn ervaart, als

n geheel, ieder moment opnieuw?
Misschien is de vraag niet 'Hoe is dat mogelijk?',
maar 'Hoe zou het anders kunnen zijn?'

is wat je ervaart oneindig, en toch is het datzelfde

denkproces dat je beperkt tot wat jij beschouwt als 'ik',
dat wil zeggen, tot het lichaam met zijn gevoels- en
smaaksensaties; terwijl je alle andere dingen - wat het
ook is of hoe dichtbij of ver weg het ook lijkt te zijn, en
ook al wordt het daar waargenomen of ervaren waar
alle andere dingen worden waargenomen - beschouwt
als 'niet ik'.
Als je bijvoorbeeld precies ziet wat zich aandient en
je niet vertrouwt op wat je gelooft of wat je je voorstelt,
en je kijkt naar beneden, dan maakt het hoofdloze
lichaam dat je ziet slechts een fractie uit van het totale
visuele veld, en toch beschouw je alleen het lichaam als
'ik'. Hoe kan het dat je vijf zintuigen hebt en dat je de
grens trekt bij het voelen en proeven, vooral gezien het
feit dat horen en zien de dominantste zintuigen zijn?
Als je omhoog en van je af kijkt kan het lichaam
niet gezien worden, en toch ben je er zeker van dat
niets in het tafereel 'ik' is, uitgezonderd misschien die
schaduw of vlek heel dichtbij waarvan je aanneemt dat
het een neus is. Als je uitsluitend afgaat op wat zich op
dit moment aandient, en niet op wat je hebt geleerd, is
het dan niet heel duidelijk dat het tafereel, inclusief
alles wat je hier waarneemt of ervaart, je ware lichaam
is? Met andere woorden, is het niet duidelijk dat je

98

99

ze bedoelde, zei ze: "Er wordt in mijn klas niet met jezelf
gespeeld, jongeman, en als je het nog eens doet, ga je
naar de kamer van de directeur." Na school zei een van

School

de kinderen dat zijn broer het deed, dat het iets te

maken had met seks, maar dat je er puistjes van kreeg.
Toen kochten mijn ouders een huis dat twee straten
van mijn school af lag. Het had drie verdiepingen, vier
slaapkamers en twee boudoirs. We hadden een om
heinde veranda, een binnenplaats met een heg erom
heen, rododendrons en kamperfoelie onder de ramen
van de woonkamer. Ons meubilair uit her oude huis
stond belachelijk in dit nieuwe huis, maar toen mijn
vader thuis kwam met een televisie - het bleek de eerste
in de hele buurt te zijn- maakte het meubilair me niet

k was acht jaar toen ik naar een school ver van mijn

meer uit, ook al was er de meeste tijd alleen maar test

ouderlijk huis ging. Ik ging 's morgens vroeg van

beeld op het scherm te zien. Sindsdien luisterden we

huis in Noord-Philadelphia, nam twee trams naar

alleen nog maar overdag naar de radio, of tijdens

Germantown en liep dan anderhalve kilometer naar

zomervakanties aan de kust van New Jersey, waar we

school. Op de hoek van de uitstaphalte in German

geen bereik hadden.

town was een Nedicks-zaak, en iedere dag gaf ik een

Een jaar later ontdekte ik de verzameling Esquire

deel van mijn zakgeld uit aan een glas sinaasappelsap

tijdschriften van mijn vader in de kelder, en kort

en een suikerdoughnut.

daarna datgene wat mijn onderwijzeres in de derde

Op school droegen we allemaal dezelfde truien. Er

klas bedoeld had met 'dat' toen ze zei "Dat kunnen we

waren geen meisjes. Mijn onderwijzeres in de derde

hier niet hebben." Tegen die tijd was ik een uitblinker

klas was oud en streng. Toen ik op een keer tijdens de

bij honkbal. Vanaf de derde klas speelden onze school

les in mijn broekzak naar een knikker zocht, riep ze:

teams tegen andere scholen binnen onze bond. We

"Dat kunnen we hier niet hebben!" Een paar kinderen

hadden onze eigen speelvelden en scheidsrechters en

begonnen te giechelen, maar de meesten leken er net

tenues en handschoenen en schoenen, net als de grote

zo weinig van te begrijpen als ik. Wat konden we niet

jongens, en doordeweeks speelden we vol passie ten

hebben? Toen ik mijn hand opstak en haar vroeg wat

100

101

overstaan van kleine groepjes toeschouwers die voor

wist te halen. Mijn maten en ik droegen overhemden

het grootste deel bestonden uit moeders.

en katoenen broeken en witte zachtleren schoenen. We

Op een dag, toen we onderweg waren naar een uit

reden naar school op onze Raleigh-fietsen en zetten ze

wedstrijd en het hele team en de coach in vier auto's

nooit op slot in het fietsenrek. We waren 'VWO-ers',

(die door moeders gereden werden) gepropt zaten, viel

we waren atleten, we waren uitermate netjes ... en soms

de jongen naast me uit de deur aan de passagierskant

jatten we na school auto's van de forenzenparkeerplaats

toen we een scherpe bocht maakten op een drukke

en gingen we lekker door de stad scheuren. Goddank

snelweg. Hij had het zeker niet overleefd als ik niet op

slaagde ik voor mijn eindexamen, en ik vraag mezelf

het laatste moment zijn blouse had gegrepen en vast

vaak af waarom ik de misdaad toen ook niet vaarwel

gehouden terwijl de auto met een ruk tot stilstand

heb gezegd.

kwam. Later noemden ze me een held, maar ik was

De universiteit in Pennsylvania was meer van het

geen held- ik had hem zitten stompen, zitten pesten,

zelfde, alleen was het deze keer Amerikaans football en

en in zijn poging om bij me uit de buurt te komen was

bier in de studentensociteit. Ik haalde best aardige

hij zo ver mogelijk tegen de deur geschoven, en toen

punten, behalve als ik spiekte, want dan waren ze goed.

hij opnieuw een stomp probeerde af te weren kwam

Maar aan het eind van mijn tweede studiejaar beland

zijn arm op de deurklink terecht, en daar ging-ie. Hij

de ik in een crisis en stapte ik over naar een school in

heeft het nooit aan iemand verteld, en ik ook niet.

New York. Daar behoorde ik tot de allerbeste studen

De laatste twee dingen die ik me herinner van die

schooltijd waren:

ten en ontmoette ik de mooiste vrouw ter wereld. We

1) de dag dat ik twee homeruns sloeg

studeerden samen. We werden lid van de Franse club.

in n wedstrijd, en vervolgens klappen kreeg van een

We zongen folksongs en hingen rond in Greenwich

heel klein jochie waar ik tegen opgeschept had; en

2) net

Village en bedreven de liefde op een legerbed in mijn

voordat de laatste wedstrijd van het seizoen begon en

verder lege eenkamerflat aan de Lower East Side. Toen

ik opwarmoefeningen lag te doen in het gras, kreeg ik

Kennedy werd vermoord dwaalden we doelloos door

mijn eerste orgasme, en daardoor het akelige gevoel

de straten tot we de bus namen naar Philadelphia, de

dat ik betrapt was terwijl ik met mijn hand aan een

nacht doorbrachten in een goedkoop hotel en 's mor

knikker in mijn broekzak zat.

De middelbare school was n grote vlaag van

gens weer de eerste bus terug namen. Waarom, dat

wisten we niet. Ze raakte zwanger, we wilden trouwen,

sporten, meisjes, dansfeesten en schooljaren waarin ik

haar vader zei dat ik me

maar met moeite overging. Als je bedenkt hoe weinig

Jodendom. Maar toen vond ze een aborteur op de

ik studeerde, had ik nog veel geluk dat ik al die zesjes

bovenste verdieping van een louche hotel aan de West

102

dan moest bekeren tot het

103

Side, en later, toen ik in juni afstudeerde, ging ik naar

Hawaii en zij naar de Sorbonne, en ik heb haar daarna
nooit meer gezien. Ik vraag me soms wel eens af hoe
het gegaan zou zijn als we toen niet uit elkaar waren

Een vriend sterft

gegaan.
Vreemd, nietwaar, dat ik hier in die Leegte zonder
naam, zonder verhaal, zo gemakkelijk een geschiedenis
kan schetsen aan de hand van een paar vluchtige en
ogenschijnlijk persoonlijke herinneringen die stuk
voor stuk verstopt liggen in een stoffig hoekje van een
'geest' waar ik geen aanspraak meer op kan maken. En
toch, waar blijft het leven zonder ze? Waar blijft dan
alles wat we herkennen als menselijk? Wie zouden we
dan zijn voor elkaar?

avenop palen van dertig meter die helemaal rond

om deze instelling staan, zijn meerdere lampen

aangebracht, waardoor iedere paal een eiland van licht

uitstraalt en ieder eiland weer overlapt met het volgen

de, zodat het nergens donker is. De sterren stralen hier
nooit. Het is dertig jaar geleden dat ik voor her laatst
een ster heb gezien, maar op winteravonden, als we
naar de eetzaal lopen, kun je de maan zien, en Venus,
en Jupiter als de omstandigheden gunstig zijn, en soms
de vage glinstering van Mars boven de gevangenis
gloed.
Gisteren is een vriend gestorven. Drie dagen lang
klaagde

hij over pijn in de borst, maar in de kliniek

zeiden ze dat zijn ECG normaal was. Op de vierde dag

stierf hij. Hij was een Vietnamveteraan, een kok in het
leger en ook na de oorlog, en op een dag, toen hij aan
104

105

het werk was, kwamen zijn vrouw en twee jonge zoons

om bij een auto-ongeluk, en dat veranderde zomaar
ineens alles. Uiteindelijk kwam hij in het westen van
het land terecht en raakte hij in de problemen, zat een

Bloemen

straf van tweentwintig jaar uit in deze gevangenis en

had nog maar een jaar te gaan.
En zo gaat het, voor sommigen. Op een dag, toen
we onderweg waren naar de eetzaal en ik hem Venus
aanwees, zei hij dat dat niet Venus was, maar een
ruimtestation. Ik dacht dat hij een grapje maakte,
maar hij werd kwaad toen ik moest lachen. En toen
zag ik dat het, op dat moment, een ruimtestation

was.

Het was mijn vriend en het was een ruimtestation en

er was hier niets dat daar weerstand tegen had, geen
stukje materie, geen flardje geloof dat in de weg zat. Er
was alleen die stille Leegte, en mijn vriend, en als hij
dat kristallen sprankje licht boven ons een hemels

ls je je arm beweegt, wat gebeurt er dan eigenlijk?

Op kwantumniveau vallen talloze golfdeeltjes

terug cot n gecordineerde functie die 'omhoog'

wezen van de hoogste orde had genoemd, een godde

gestuurd wordt naar vele triljoenen atomen op het

lijke engel, dan zou het dat ook zijn geweest, precies

volgende niveau die op hun beurt weer triljoenen

zoals het aan ons verscheen.

andere atomen op een hoger niveau activeren en

Maar nu is hij weg, en hangt Venus in de lucht, en

daarmee miljarden cellen het signaal geven om een

diep van binnen weet ik niet wat het is, of wat DIT is,

specifieke groep spieren aan te spannen, en dan til 'jij'

of wat wat dan ook is.

'jouw' arm op. En dat alles gebeurt in een fractie van

een seconde.
Maar waar begint dat proces? Wat geeft de aanzet
tot die ogenschijnlijk eenvoudige, maar onmogelijk
ingewikkelde taak? Als het begint in het veld van de
oneindig talrijke deeltjes (of de trillende snaren waar
uit ze misschien zijn opgebouwd), wat zet die dan aan
tot actie?

106

107

De meeste mensen zouden zeggen dat de aanzet

gegeven wordt door een gedachte, dat hersencellen

zeggen, onmiddellijk, of simultaan; dat hij in feite

tijdloos is.

geactiveerd worden door, laten we zeggen, een besluit,

Een plant kan daarom langzaam lijken te groeien,

en dat de boodschap vervolgens op elektrochemische

maar de aanzet tot ieder nu-moment is onmiddellijk,

wijze via zenuwvezels doorgegeven wordt aan de arm.

op ieder niveau, waardoor de plant, in iedere ogen

Maar de afgelopen tien jaar of zo heeft de wetenschap

schijnlijke nanoseconde dat hij zich manifesteert,

aangetoond dat de aanzet tot het bewegen van je arm

zowel een gevolg als een representatie van het Al is. De

in feite

plant is waarlijk een bloem van het universum, net als

voorajgaat

aan de gedachte, het besluit, om

alle andere dingen, dierlijk of plantaardig, natuurlijk

hem te bewegen.
Ik vind dat een verbijsterend proces dat de hoogste

of door de mens vervaardigd. Jij bent het universum dat

eerbied verdient. Ik kijk naar de prestaties die atleten

bloeit, een lopende en sprekende bloem der oneindig

leveren op

heid.

tv,

of naar een paar zwaluwen buiten mijn

raam die zwenken en duiken, en ik val haast flauw van

bewondering. Hoe wordt dat

in godsnaam gedaan?

En

Toen mijn zoon vijf was, reed mijn vrouw met mijn
dochter en hem vanuit Guadalajara naar Pueno Val

wat i k vroeger vanzelfsprekend vond, kan ik nu niet

laera om een week met me door te brengen. Tegen die

meer vanzelfsprekend vinden: iemand die op de galerij

tijd sprak hij vloeiend Spaans, en toen we naar El Set

met iemand anders praat, de bewegingen van zijn

gingen, een toeristisch restaurantje op een rotspunt

lippen en tong die perfect op elkaar afgestemd zijn, het

met uitzicht op de Grote Oceaan, sprak hij heel van

geluid van zijn stem en de betekenis die overgebracht

zelfsprekend de ober in het Spaans aan en bestelde hij

wordt - het is allemaal nauwelijks te bevatten.

voor zichzelf

camarones al mojo de ajo,

met

flan

als

Douglas Harding geeft aan dat de aanzet gegeven

dessert. Ik moest glimlachen, mijn vrouw en dochter

wordt binnen het Al, dat er een soort tweerichtingsver

moesten glimlachen, en de ober riep onmiddellijk de

keer van intelligentie is dat alle niveaus van informatie

chef-kok erbij, die na een paar buigingen mijn zoon

voorziet, vanaf het geen-punt van Leeg Bewustzijn

oppakte en hem meenam naar de keuken, waar mijn

omhoog, via het niveau van het subatomaire en

zoon hem gedurende het volgende half uur 'hielp' met

atomaire en moleculaire en cellulaire en menselijke en

het bereiden van onze maaltijden. Over een bloem van

planetaire en solaire, naar het galactische en daar

het universum gesproken! Hoe nam hij ze voor zich in,

buiten; en vice versa, vanaf het niveau van buiten het

die kleine

galactische naar beneden naar het subatomaire niveau,

orders uitdeelde in het Spaans!

Norteamericano

die, omringd door koks, de

en dat de aanzet of 'boodschap' non-lokaal is, dat wil

108

109

En o hoe had ik toen willen zien wat ik nu zie! Hoe

Zonet kwam er een staflid naar mijn cel. Zoals hij

kostbaar hij was, en hoe volkomen uniek! In de drie jaar

daar staat in de deuropening in zijn blauwe uniform is

daarna zocht ik hem altijd maar kort op - ik leefde

hij Krishna die me er aan herinnert dat ik een zwabber

toen met een andere vrouw- en toen hij acht was werd

in de gang heb laten staan. Ik bedankt hem, en hij ver

ik voor het gerecht gesleept en belandde ik in de

dwijnt op net zo'n magische wijze als hij verschenen is,

gevangenis. Het was vreemd toen hij tien jaar later

en plotseling verdwijnt wat er van me over is en maakt

voor de deur stond om me te bezoeken, bijna een kop

het plaats voor de galerij die voorbij komt, de tafels en

groter dan ik en in zijn foorbaHjack van de middelbare

muren van de dagruimte, de hal die nadert- en daar is

school. Ik was zo trots op hem, maar ik kende hem

de zwabber. Hij staat tegen de frisdrankenautomaat.

nauwelijks, kende hem net zo slecht als ik mezelf

Een hand reikt er naar, en een golf van emotie bezet

kende.

deze Leegte. "Mijn God", hoor ik mezelf zeggen, "hoe

Pas nu zie ik hoe volmaakt hij was, hoe volmaakt

wordt dat gedaan?"

we allemaal zijn. Alles wat hij deed was een manifestatie

van de Liefde die we het universum noemen: iedere
glimlach, iedere huilbui, iedere keer dat hij een stuk
speelgoed of een insect oppakte en in zijn mond stopte,
iedere keer dat hij een volwassene charmeerde of later
een opleiding deed of een football ving in de end zone,
en zelfs, tegen het eind, toen hij harddrugs in zijn arm
spoot en AIDS kreeg. In beslag genomen als ik was
door mijn eigen verhalen, zag ik nooit het belang van
die van hem, zelfs niet van de verhalen die leidden tot
zijn vroege dood. Hij kwam helemaal tot bloei, zonder
enige restrictie, en toen zijn tijd kwam stierf hij met
liefde in zijn hart. Is niet ieder van ons zo op zijn eigen
onnavolgbare wijze, een bloem van het Al, en is niet
ieder moment dat we meemaken, hoe grof of subtiel
ook, een manifestatie van de Liefde, het Niet-Iets/Alles
dat we in werkelijkheid zijn?

110

111

worden, want hier gaat het vooral over hoe wij de

slachtoffers zijn - slachtoffers van de wet, van de
politie, van de rechtbanken, van het Ministerie van

Uitvluchten

Justitie, van de gevangenisinstelling, van de bewakers.

Heel weinigen zien volledig het feit onder ogen dat
hun vroegere daden anderen leed hebben bezorgd, en
ook henzelf.
Het is ook waar dat niemand ooit iets heeft laren
gebeuren, met opzet of anderszins, en dat in werkelijk
heid niets van wat men denkt dat gebeurd is, ooit echt
heeft plaatsgevonden. Maar dat kan pas ten diepste
worden ingezien als je het niet langer als excuus
gebruikt. Ergens las ik: "Integriteit is de ruggengraat
van verlichting", en integriteit begint als je volledige

ier heb je iets wat je gevangenen niet vaak hoort

verantwoordelijkheid neemt voor je menselijkheid.

zeggen: we betalen geen hypotheekaflossing,

Ik

kan ontwaken niet gebruiken om mijn gedrag

geen afbetaling van de auto, geen verzekeringsgeld,

goed te praten, maar er wordt me toch vergeving

geen huur, geen gas, water en licht, geen belasting,

geschonken door de aard van wat ik werkelijk ben: het

geen restaurant- of wasserijrekeningen, geen medische

Ontwaakt-zijn Zelf.

kosten, geen rechtbankkosten, geen transport- of

D.E. Harding zei vaak: "Gered worden is Hem zijn."

brandstofkosten, geen kosten voor geestelijke gezond

Amen daarvoor.

heid of de behandeling van verslavingen; we krijgen

gratis onderwijs, gratis beroepsopleidingen en trainin
gen on-the-job, gratis hulp en ondersteuning in de fase
voorafgaand aan vrijlating, en een gratis kabelaanslui
ting.
Ik weet niet precies wat misdaadslachtoffers voor
niets krijgen, maar ik wed dat die lijst een stuk korter
is dan de bovenstaande. En het trieste is: om wat ik
zojuist heb opgeschreven kan ik in elkaar geslagen
112

113

onmiddellijk naar de isoleer zouden brengen als we

ook maar n woord tegen hem zouden zeggen. Toen
ze ons voor het avondeten opnieuw naar de eetzaal

Zelfmoord

lieten lopen, zat hij met bungelende voeten op de stut.

Met n hand hield hij zich achteloos vast aan de
antennekabel. Het vervulde ons met ontzag dat hij er
nog steeds zat, dat hij door te dreigen met de definitieve
daad de hele gevangenis tot stilstand had weten te
brengen. Hij zat er de hele dag tot in de avond, toen ze
hem beloofden dat ze hem niet zouden straffen als hij
naar beneden zou komen. Toen hij naar beneden
kwam, deden ze hem handboeien om en brachten ze
hem onmiddellijk naar de isoleer.
De volgende dag stond hij in de krant. Sommige

r staan meer dan rien afzonderlijke gebouwen

mannen in het celblok vonden dat hij had moeten

binnen de omheining van dit gevangeniscomplex,

spnngen.

en een ervan is het administratiegebouw, waar een

twintig meter hoge radiotoren bovenop staat. Op een

Jaren geleden, toen ik in een districtsgevangenis zat,

morgen wist een gedetineerde op het dak van het

zat er een man in de cel naast me die nooit sprak, nooit

administratiegebouw te komen, en vervolgens klom

uit zijn cel kwam om te douchen of te luchten, en voor

hij helemaal naar de top van de toren, waar hij gevaar

zover ik weet nooit schone kleren aantrok. Hij begon

lijk wankel op een smalle metalen stut stond.

te stinken. Hij had geen celgenoot, en de stafleden ver

Ze sloten ons binnen. Ze belden de brandweer

meden hem, en telkens als ik langs zijn cel liep zag ik

afdeling van de stad. Ze verzamelden een contingent

hem in het donker op het onderste deel van het stapel

stafleden op het dak onderaan de toren. Ze haalden

bed zitten.

een vrachtauto met een ladder en een ambulance. Ze

Op een avond hoorde ik hem kokhalzen en hoesten.

probeerden hem naar beneden te praten, maar hij

Het was het enige geluid dat ik hem ooit had horen

dreigde te springen. Er gingen uren voorbij, en toen

uitbrengen. Ik dacht dat hij moest overgeven. De

we onze lunch moesten krijgen lieten ze ons n voor

volgende morgen kwam hij niet naar de eetzaal voor

n naar de eetzaal lopen en zeiden ze dat ze ons

zijn ontbijt. Hij zat op zijn bed, op dezelfde plaats als

114

115

altijd, achterin in de schaduw. Toen hij om twaalf uur

Tegenwoordig is het idee om mezelf van kant te maken

niet naar de eetzaal kwam voor zijn middagmaal,

de ultieme absurditeit, vooral sinds ik ontdekt heb dat

begon een staflid naar hem te schreeuwen, maar hij

wat ik werkelijk ben niet doodgemaakt kan worden.

reageerde niet, en toen 's avonds hetzelfde gebeurde,

En dit lichaam en deze geest - hoe kostbaar is 'het

haalde het staflid er een meerdere bij en gingen ze naar

leven' in feite, de onbeschrijflijke grootsheid van die

binnen om te zien wat er aan de hand was. Hij zat op

ontelbare organismen die dit web van aanwezigheid

de plek waar hij altijd zat, maar met n uiteinde van

spinnen en zichzelf'mens' of'planr' of'insect' noemen,

een schoenveter om zijn nek gebonden en het andere

de hele wereld die zichzelf viert in een dans met een

eind vastgebonden aan de poot van het bed boven

oneindige energie! Wie zou dat willen verloochenen?

hem. Ze zeiden dat hij al een tijdje dood was. Ze

Ja, wie zou dat kunnen verloochenen?

zeiden dat hij in de bak zat wegens ordeverstoring, een

klein vergrijp.

Geloof het of niet, iemand hier heeft geprobeerd

zichzelf te verdrinken in zijn toilet, en een ander heeft
een kwart liter reinigingsmiddel opgedronken en werd

Sindsdien hebben drie mannen die ik heb gekend zich

er niet eens ziek van. De onderkant van de radiotoren

zelf in hun cel verhangen door beddenlakens vast te

is nu feestelijk opgetuigd met prikkeldraad, zodat de

binden aan ventilatieroosters tegen het plafond, en

dood tegemoet springen vrijwel onmogelijk is, en van

heeft er n zijn keel doorgesneden met een scheer

uit de luchtplaats proberen ze ons zo snel mogelijk

mesje. Geen van allen vertoonden ze duidelijke teke

naar binnen te krijgen zodra het lijkt te gaan onweren,

nen van depressie, en n man zat vijf minuten voor

maar we zouden onszelf nog steeds kunnen elektro

dat hij van zijn toilet afsprong en zichzelf wurgde nog

cuteren als we een manier weten te vinden om een ver

grapjes met me te maken. Ik moet toegeven dat ik er in

lengsnoer naar de douches te krijgen. En het is altijd

de eerste tijd van mijn gevangenschap een keer heb

nog mogelijk om onszelf naar een hartaanval te vreten,

gedacht om hetzelfde te doen, maar uiteindelijk bleek

maar gezien onze magere salarissen en de maximale

ik te laf te zijn om mijn plan door te zetten. Het leven

besteding van een dollar in de kantine, zou dat wel

leek geen zin meer te hebben, hopeloos te zijn, een

eens tientallen jaren kunnen duren. Alles bij elkaar is

oefening in onophoudelijk ongerief en onopgelost

het moeilijk te zeggen of hier meer zelfmoorden per

schuldgevoel, maar zelfmoord beangstigde me. Ik zei

hoofd van de bevolking plaatsvinden dan op straat -

zijn die

waarschijnlijk niet- maar n ding is zeker: zowel hier

ik bovenop alle andere misdaden zou stapelen die ik

tegen mezelf dat het nog weer een misdaad zou

als elders heerst een groot gebrek aan waardering voor

had begaan. Feitelijk was het moord.

wat we hebben, voor 'wat is', voor Wie we werkelijk

116

117

zijn, dat zich manifesteert als niets anders dan dit, nu.
Alles wat onderdoet voor de glorie van die herkenning
is in feite een vorm van zelfmoord.

Alleen

maar

dit

en aanzien van wat de negatieve Weg genoemd

wordt- het idee dat uitgedrukt wordt met behulp

van de Sankrir-term neti neti, 'niet dit, nier dar', aan de

hand waarvan dar wat we beschouwen als de werkelijk

heid stukje bij beetje ontmaskerd wordt als denk
beeldig - blijft het feit overeind staan dat als je het
allemaal wegsnoeit en nergens uitkomt, het tegelijker
tijd explodeert tot alles. Ondanks de bewering dat de
werkelijkheid alleen terug te vinden is in het verhaal
loze moment, sluit heelheid ook niets uit: niet iets,
niet alles, zelfs niet niets. Het verhaal, dat bestaat uit
een ogenschijnlijke rode verteldraad die tevoorschijn
komt uit wat we ons voorstellen als 'het verleden' en
doorloopt naar 'de toekomst', is evenzeer de werkelijk
heid als helemaal geen verhaal, ook al wordt het alleen
maar in het heden ervaren. De dingen die we ons
118

119

voorstellen zijn geen vergissingen. Ze maskeren de

werkelijkheid niet, ze zijn er uitdrukkingen van, en in
die zin zijn zij de werkelijkheid, precies zoals ze
verschijnen. Net als een hologram onthult elk deel het

Voorjaar

geheel, en is het het geheel.

Vanuit het gezichtspunt van Niet-iets bestaat er
alleen maar leeg bewustzijn. Vanuit het gezichtspunt
van Alles bestaat er alleen maar heelheid die zich
bewust is van zichzelf. Ze verschillen niet van elkaar.
Ze zijn Zuivere Subjectiviteit. Vanuit het gezichtspunt
van dit of dat doen ze zich voor als afzonderlijke
dingen, maar ook dat is Zuivere Subjectiviteit die lijkt
te 'functioneren' als dit of dat. Daarom is het enige
antwoord op de enige vraag die ooit gesteld is: 'Alleen
maar Dit. Alleen maar Dit.'

et is voorjaar, de zwaluwen zijn terug, en het

sneeuwt. Twee babykonijntjes komen tevoor

schijn uit een hol onder het trottoir, drie meter van
mijn raam. Als kleine bonte balletjes rennen ze hun

hol in zodra er iets beweegt. Ze zijn zelfs bang van de

zwaluwen, en toen ik een keer op mijn raam klopte
kwamen ze een uur lang niet meer naar buiten.
Waar ik me zorgen om maak zijn de uilen die hier
wonen. 's Nachts vormen ze ook een bedreiging voor
de duiven hier. Vorige week nog belandden de resten
van een duif in de modder voor mijn raam, en dagen
lang zweefden er nog veren van het dak naar beneden.
Te midden van de coyotes en de haviken en de uilen
overleven babykonijntjes het niet lang, maar deze twee
redden het misschien net, als mijn kloppen op het
raam enig effect heeft.
120

121

Het sneeuwt in mei, en de konijntjes kruipen bij

elkaar tegen het trottoir. Er verschijnt een vijftien

weer te overleven, en gaan ze gewoon weer opnieuw

aan de slag met mijn raam.

centimeter lange hagedis, en ze vluchten weg. Tot mijn

Net nu ik dit zit te schrijven hebben we een soort

grote verbazing rent de hagedis ze achterna het hol in,

noodsituatie. Over de intercom wordt een oproep voor

om er een seconde later weer uit te schieten. Ik heb

eerste hulp gedaan, en ongeveer honderd gedetineer

ooit een konijn horen gillen, de meest hartverscheu

den die vanaf de luchtplaats naar binnen liepen worden

rende gil die ik ooit gehoord heb. Hij had zich achter

weer naar buiten gestuurd terwijl de toegangspoort

in een frisdrankautomaat verstopt en raakte verstrikt

wordt dichtgeschoven. Ik weet dat we binnen een

in de koelingsventilator. Tegen de tijd dat we hem

minuut ingesloten zullen worden, dus ik ga naar de

eruit hadden gehaald was het een bebloed hoopje

deur van het celblok om te zien wat er aan de hand is.

ellende geworden, en kort daarna stierf hij. Hebben

De verstikkende geur van pepperspray is alom aanwe

mijn babykonijnenvriendjes gegild toen de hagedis in

zig. Buiten in de hoofdhal liggen zes gedetineerden

hun hol verscheen? Waarschijnlijk niet. Maar wat ze

met hun hoofd naar beneden en hun handen geboeid

ook gedaan hebben, de hagedis had meer haast om

achterop hun rug, en minstens vijfentwintig stafleden

weg te komen dan om binnen te komen, en hij bleef

staan er omheen. Er ligt bloed op de grond en er loopt

rennen, helemaal tot aan de muur van het cello, waar

een bloedspoor door de hal, en een van de stafleden

ik hem niet meer kon zien.

zegt tegen me dat het een bendegevecht was en dat er

De laatste tijd zijn de spinnen druk bezig geweest

iemand is neergestoken.

met mijn raam. Ik zie ze zelden, maar iedere dag

Terug bij mijn raam zie ik maar n babykonijntje,

hangen er meer zijdedraden. Als de wind toeneemt

en ik denk aan de man die is neergestoken en vraag

waait er stof tegen de draden en zijn ze gemakkelijk te

me af of het goed met hem gaat. Een klimplant die

zien. Dan spinnen ze nieuwe draden naast de oude,

naast het trottoir gedeeltelijk langs een hek omhoog

en tegen de tijd dat het augustus is, is iedere ruit vol

groeit, staat in volle bloei. Tientallen kwetsbare roze

geborduurd met bruine zijde. Als de controle van ons

bloemetjes verwelkomen de sneeuw. Een ambulance

complex door de Gezondheidsinspectie aanstaande is,

draait de parkeerplaats op.

komt er een ploeg langs die de ramen met een hoge

drukspuit schoonmaakt, en nog geen dag later zijn de
spinnen alweer bezig met het maken van nieuwe web
ben. Voor spinnen moet zo'n spuitactie gelijk staan
aan een enorme tsunami, en toch lijken ze het altijd
122

123

de een of andere manier boven of binnenin hen, alsof

het er los van staat? En bovendien, hoe wordt iets
eigenlijk gekend, ervaren? Wat is dat gevoel van
of

De $64.000-Vraag

aanwezig heid?

er zijn,

Als ik uitsluitend materie ben, hoe

heeft het zichzelf dan kunnen uitvinden als een 'zelf '?
Hoe heeft het geobserveerde op de proppen kunnen
komen met iemand die observeert?
De Dalai Lama heeft gezegd dat hij erg genteres
seerd is in de moderne wetenschap. Is dat omdat hij
het antwoord kent dat de wetenschap nog steeds
negeert of ontkent?

anavond zag ik een documentaire op PBS over

deeltjesfysica. Toen het programma afgelopen

was, kon ik me niet aan de indruk onttrekken dat de

natuurkundige - degene die de observaties deed zichzelf beschouwde als iets wat losstond, of vrij was,
van wat geobserveerd werd. Wie is die persoon die
observeert? Als alles - alle materie - bestaat uit sub
atomaire deeltjes (of 'wavicles'), dan omvat dat 'alles'
ook mij en de meetinstrumenten die ik gebruik, en als
ik ze gebruik om mezelf te meten of te ontdekken,
waar bevindt zich dan het 'ik' in die vergelijking, hoe
maak je dan onderscheid tussen degene die observeert
en dat wat geobserveerd wordt, tussen het subject en
het object? Met andere woorden, wie, of wat, heeft zo
juist deze zin geschreven? Waren het de triljoenen
'wavicles' die zichzelf'ik' noemen, of zweeft dat 'ik' op
124

125

mijn ouders om te verhuizen, maar ik wilde niet zeggen

waarom. Maandenlang kwam ik onderweg van huis
naar school Andrea tegen, die dan zwaaide en glim
lachte en me probeerde te benaderen, maar dan liep ik

In de wind gegooid

snel verder om haar maar niet onder ogen te hoeven

komen.
Toevallig werd mijn vader het jaar daarop overge
plaatst naar New York en kon ik mijn schaamte achter
laten in die buurt in Philadelphia waar ik zo van ge
houden had. Dat dacht ik tenminste. In werkelijkheid
begon ik me naarmate ik ouder werd steeds vaker
te generen en te schamen. De meest onbenullige
belediging zorgde er al voor dat ik me ongelooflijk ver
nederd voelde. De verkramping was weliswaar al

n Philadelphia, waar ik opgroeide, was ik heimelijk

jaren eerder begonnen, maar in mijn tienerjaren

verliefd op het meisje dat in het grote

groeide ik

huis

aan de

verschrikkelijk hard

neer.

Vanuit het open

overkant van de straat woonde. Ik was twaalf, en zij

en alles omarmende Bewustzijn van de vroege jeugd

was dertien. Ze heette Andrea. Ze was enigst kind, net

verschrompelde ik tot de omvang van een mens, ver

als ik. Haar moeder heb ik nooit gezien, en ook haar

schrompelde ik tot een lichaam en een geest, en tijdens

vader heb ik nooit gesproken, maar ik zag hem wel op

dat proces verloor ik de ruimtelijkheid en volheid die

ongebruikelijke momenten komen en gaan in zijn

mijn geboorterecht was. Tegelijk met dat verlies leerde

zwarte Cadillac. Hij had een pokdalig gezicht en glad

ik natuurlijk wel het sociale spel spelen, te doen of ik

achterover gekarnd haar, en hij droeg een leren jasje,

normaal was, maar van binnen was ik een kolkend

zelfs als hij een stropdas droeg. Het leek me een maffia

moeras van emoties, waarvan woede niet de minst

figuur, en ik was op mijn hoede voor hem.

belangrijke was.

Op een dag betrapte Andrea me in mijn garage

Het herontdekken van mijn ruimtelijkheid was

terwijl ik aan het masturberen was. Ik geneerde me zo

uiteindelijk naruurlijk het antwoord. Zien wat hier

dat ik mi j n

huis in rende en bezwoer dat ik haar nooit

altijd

aanwezig is geweest - deze Bewuste Leegte

meer wilde zien of horen. Ik verwachtte dat haar vader,

gevuld met wat zich aandient - en zien dat ik dat ben,

de maffi afiguur, me zou komen vermoorden. Ik smeekte

zette de sluizen open en liet het moeras leeglopen,

126

127

nier in n keer, maar in voldoende mate om mezelf en

rij er doorheen gaat, en opeens bevindt het zaaltje zich

anderen nier langer te vergiftigen. Tegenwoordig ligt

in me- computers op een rijtje op de rafels aan de ene

het anders; dat wil zeggen, dingen en gebeurtenissen

kant, het hoofd van de wetsbibliotheek aan haar bureau

worden vanuit een ander gezichtspunt gezien.

aan de andere kant. Iedereen stopt bij haar bureau en

Gisteren ging ik bijvoorbeeld naar de weesbiblio

laat haar ter controle zijn papieren zien. Dan ben ik

theek van de gevangenis. Gedetineerden kunnen daar

aan de beurt. Ze glijdt in beeld en fronst haar wenk

gebruik maken van vijftien computers, uitsluitend op

brauwen. Ik heb haar fronsende gezicht hier. Tot mijn

basis van afspraak. We kunnen er de wet bestuderen en

verbazing draag ik haar fronsende gezicht, en nu vraagt

onze petities typen of brieven schrijven aan advocaten.

het me om mijn zakken leeg te maken. Terwijl ik naar

Het hoofd van de wetsbibliotheek, een vrouw van

beneden kijk, zie ik handen mijn broekzakken binnen

middelbare leeftijd die niemand ooit heeft zien glimla

stebuiten keren, en dat lijkt te kloppen, want alles is

chen, houdt onze activiteiten nauwgezet in de gaten en

tenslotte ondersteboven en binnenstebuiten, dus waar

print ons werk uit via haar eigen computer, en o wee

om mijn zakken niet? Ze kijkt ernaar, en dan naar de

als je een van hun zielige regeltjes overtreedt!

papieren onder mijn arm. Ik bied ze haar aan, maar ze

Op het gebied van weeszaken ben ik een totale

wuift ze weg en fronst naar de volgende in de rij.

kluns. Ik ben ook een kluns als het gaat om het

Het zaaltje wervelt. Een stoel en een tafel komen

bedienen van een computer, want ik belandde in de

naderbij. Het computerding staat op tafel. Het begroet

gevangenis vr de personal computer populair werd.

me een neutrale uitdrukking op zijn gezicht. Een

Vroeger zou ik me doodgeschaamd hebben dat ik zo'n

man links van me biedt aan om de monitor aan te

stuk onbenul ben, zo truttig, zo pass dat ik niet eens

zetten- het is een flatscreen, en de knop zit ergens aan

weet waar ik moet beginnen, niet eens weet hoe ik dat

de zijkant verborgen - en zijn hand kruist voor me

kloteding aan moet zetten! En om dan voortdurend

langs, zijn vinger drukt de knop in, de stem is vriende

afhankelijk te zijn van anderen met betrekking tot

lijk ("Hier zit-ie", zegt hij, en ik denk bij mezelf: 'Ja, ja,

juridisch advies- erger kan niet. Maar hier is een ver

het zit allemaal Hier').

slag in de Eerste Persoon Enkelvoud van hoe het ging:

Er stromen herinneringen binnen aan het kantoor

Er vormt zich een rij. Hoe ouder dit hoofdloze

baantje dat ik vijftien jaar geleden had, en aan het ge

ondersteboven gekeerde lichaam wordt, hoe vaker het

bruik van een tekstverwerkingsprogramma. Ik vraag

achteraan in de rij lijkt te komen staan, maar ja, waar

hem of hij me wil helpen bij het vinden van de juridi

om ook niet? - dan zie je renminste wat er op je af

sche zaken waar ik naar op zoek ben, en hij rijdt zijn

komt! Nu komt de deuropening dichterbij terwijl de

stoel tot naast de mijne en zegt dan waar ik op moet

128

129

klikken, wat ik moet invoeren, hoe ik juridische casus

was gaan geloven in de leugen van de individualiteit,

sen, statuten, regels en procedures op moet zoeken.

en dat ik er toen al de prijs voor betaalde. In feite had

Tegen de tijd dat het uur voorbij is heb ik alles wat ik

ik mijn ziel aan het concept van het zelf en de ander

nodig heb, en ben ik dankbaar voor zijn hulp, voor de

verkocht, hem in die zak van huid verpakt en de wereld

computer, voor het online zetten van juridische casus

buitengesloten, in de overruiging dat ik voor mezelf

sen, zelfs voor de verwarrende juridische termen die ik

was wat anderen van mij maakten vanuit hun referen

misschien wel nooit zal snappen. Alles wat ik nodig

tiepunt, te weten een enkelvoudig en begrensd vlekje,

had werd me gratis gegeven; als het niet verscheen, had

honderd procent menselijk, in een eindeloos universum.

ik het niet nodig. Ik heb me niet n keer gegeneerd of

Goddank ben ik opengebroken, in de wind ge

niet op mijn plaats of niet tegen de opdracht opgewas

gooid. Goddank voor dit vrijheidsgeschenk. En Wie

sen gevoeld. En de reden daarvoor is eenvoudig: er was

anders kun je dankzeggen, als je alles op een rijtje zet?

hier niets wat losstond van die 'opdracht', niemand

God en het geschenk zijn n. Daarom is gelukzalig

om een beeld van bekwaamheid te projecteren of te

heid de andere naam voor dankbaarheid.

beschermen, niets behalve dit allesomvattende bewust

zijn in de vorm van dit tafereel, een tafereel dat daar
om was Wie Ik Ben en Alles Wat Ik Ben, zoals ieder
tafereel.
Soms denk ik nu als oude man nog steeds wel eens
aan Andrea, en vraag ik me af wat er gebeurd zou zijn
als ik toen geen hitsig jongetje was geweest dat met
zijn broek naar beneden in die garage stond. Aan de
andere kant, wat zou haar dat uitgemaakt hebben?- ze
leek het wel grappig te vinden, en daarvr leek ze
mijn duidelijke verliefdheid op haar wel grappig te
vinden. Als het om mezelf gaat, zou ik jarenlang in
mijn psyche kunnen snuffelen en dan misschien wel
allerlei semi-rationele redenen kunnen vinden waarom
ik toen, en later toen ik volwassen werd, zo gebukt ben
gegaan onder schaamte, maar de kern van het pro
bleem was dat ik in die fase van mijn leven eindelijk
130

131

zijn baas, zijn celgenoot, zijn familie buiten de gevan

genis, en heel af en toe zelfs aan zichzelf.
Voor hem is 'zichzelf' natuurlijk een afzonderlijk
wezen dat 'hier' in een lichaam woont, terwijl zich

Je bent niet in de wereld,

de wereld is in jou

'daar' die lastige wereld bevindt die bestaat uit andere

wezens, objecten en gebeurtenissen die hij naar zijn
hand moet zien te zetten om te krijgen wat hij wil of te
vermijden wat hij niet wil. In zijn geval is hij een
slechte manipulator, of heeft de wereld besloten hem
eronder te krijgen, getuige het feit dat hij een eerste
klas verliezer is, en een slechte ook nog.
Maar ik kwam er achter dat hij iedere zondag naar
de kerk gaat, en dat volgens anderen die hem kennen
God de enige persoon of het enige ding is waar hij

at is een feit. Zien is geloven, en als het eenmaal

nooit over klaagt. Op de een of andere manier is God

gezien wordt is niets meer hetzelfde. Je bent het

voor hem de uitzondering op alles wat hij als fout ziet

centrum van het universum, een universum dat zich in

in de wereld, ook al heeft God die wereld geschapen,

zijn geheel in jou bevindt, dat uit jou voortkomt, dat

ook al is God die wereld.

jij bent. Als je ziet dat de wereld zich in jou bevindt,

Zodra het er om gaat spannen, zodra twijfel de

wordt alles heilig. Alles, ieder object, ieder wezen,

overhand krijgt of er problemen rijzen, wijs ik mezelf

wordt plotseling heilig, wordt gezien als een uitdruk

er graag op dat ik me niet in de wereld bevind, maar

king van de liefde die je bent.

dat de wereld zich in mij bevindt. Op een dag besloot

Een buurman hier lijkt een midlifecrisis door te

ik dat tegen mijn gekwelde buurman te zeggen, vooral

maken. Hij zucht hard en vaak, glimlacht zelden en

omdat hij op dat moment toevallig tegenover me stond

barst af en toe uit in woede of frustratie en schreeuwt

en Hier in deze Bewuste Lege Ruimte verscheen en hij

dan obscene woorden tegen niemand in het bijzonder.

daarom alles was wat ik mezelfkon noemen: een eerste

Hij zegt dat de wereld hem verstikt, dat het leven

klas verliezer.

nauwelijks nog de moeite waard is. Hij geeft de schuld

Hij reageerde met een betoog over dat ik me met

aan de regering, het gevangenissysteem, zijn baan,

mijn eigen zaken moest bemoeien, en toen ik zei dat ik

vond dat ik dat deed, werd hij stil en keek hij naar zijn

132

133

schoenen en kon ik de ruimte tussen ons voelen koken

van woede. Ik dacht dat hij me ging slaan, maar in
plaats daarvan zei hij, voordat hij wegliep, heel rustig
dat ik hem met rust moest laten.

Dromen

Dat was mijn les voor die dag. Laat hem met rust,
laat alles met rust, precies zoals het is. Er is nooit een
wereld in hem geweest, en dat zal ook nooit gebeuren,
want het bevindt zich allemaal Hier en verschijnt en
verdwijnt in dit groteNu-wat in dit geval God is die
doet alsofHij iemand anders is en klaagt over Zichzelf.

n mijn tienerjaren droomde ik vaak over een

meisje met blond haar en blauwe ogen en een

Hollywood-bruine huid die ongeacht de omstandig

heden aanvankelijk gek op me was, maar snel haar in
teresse in me kwijtraakte, en die soms zelfs veranderde
in iemand of iets wat ik als vaag onheilspellend ervoer
of gewoon doodeng vond.
En roen op een dag kwam ik haar tegen. Na mijn
eerste huwelijk, maar vr mijn tweede, was ik een
keer in Canada, zoals gebruikelijk met snode plannen,
en daar werd ik voorgesteld aan een Scandinavisch
meisje dat Inga heette en me betoverde met wilde
verhalen over haar jeugd als dochter van een spion, en
dat opgegroeid was in exotisch klinkende plaatsen als
Istanbul en Bombay. Toen ze me een week later mee
naar huis nam om kennis te maken met haar ouders,
134

135

stonden die erop dat we die avond met zijn vieren

wilt laten eindigen, maar waarvan je weet dat dat snel

zouden gaan stijldansen. Inga leende voor mij een

zal gebeuren, al was het maar omdat je die perfectie

jacket en een stropdas van haar vader, stopte mij en

geen minuut langer meer zou volhouden. Toen we terug

haarzelf een tabletje LSD in de mond, en daar gingen

reden naar Toronto en ik haar bij haar appartement

we, op weg naar wat later een van de ergste avonden

afzette, glimlachte ze op een manier die aangaf dat het

van mijn leven zou worden: twee uur lang golvende

voorbij was, en het enige dat ik op dat moment kon

muren en neonkleurig eten, gevolgd door een gruwe

bedenken, was dat ik er nooit achter zou komen of

lijke eeuwigheid foxtrot onder invloed van de drug.

haar vader een spion was, en voor wie dan.

Later die avond, toen haar ouders naar bed waren, liet

De laatste tijd denk ik erover na hoe de ene droom

ze me haar vaders hok zien, dat volstond met radio

eindigt en een andere begint, en dat ze soms zo naad

apparatuur: zenders en ontvangers en andere elektro

loos in elkaar overgaan dat je ze niet uit elkaar kunt

nica die ik niet kende. Ik stond perplex. Misschien was

houden. 's Morgensvroeg lukt me dat soms echt niet,

hij wel echt een spion! Inga wilde vrijen op zijn leren

en waar ik daar vroeger een beetje bang voor was, kan

bank, maar ik was bang voor de mogelijke aanwezig

een nachtdroom nu in een dagdroom overvloeien zoals

heid van verborgen camera's en verwachtte elk moment

je in een megabioscoop van de ene zaal door een aan

een gecodeerde, onverstaanbare flard geluid uit de

grenzende deur naar de andere kunt lopen. Mijn

radio te horen komen. Ondanks haar aandringen had

nachtdromen zijn vaak bizar, maar er zijn er weinig

ik er in deze geestestoestand geen zin in, en ik had het

zo vreemd als de droom die ik nu heb, waarin een

gevoel dat hoe sneller ik dat huis zou verlaten, hoe

pen woorden krabbelt die onuitgenodigd uit God

sneller ik weer zou terugkeren in de realiteit.

weet-waar tevoorschijn komen, het Grote Mysterie

De week daarna reden we naar het noorden en

dat eerst over ogenschijnlijke gebeurtenissen in zijn

kampeerden we drie dagen op een eiland midden in

zogenaamde 'verleden' kwebbelt, en dat nu doet over

het helderste, schoonste meer dat ik ooit gezien had.

Zichzelf, vanuit Zichzelf. Hoe en waarom bestaan er

Het was een ander soort droom, n die gevuld was

eigenlijk dromen, inclusief deze? En hoe zou het Niets

met rotswanden van kwartssteen en eindeloze luchten

er zonder hen uitzien, datzelfde Niets dat het lied van

en de roep van watervogels. Per kano gingen we op

alles zingt?

onderzoek uit, bakten een baars boven een open vuur,

Een paar dagen nadat Inga me gedumpt had,

dronken water van het meer uit onze handen, droegen

kwamen mijn zakenpartner en ik erachter dat we in de

alleen kleren als we in de buurt van de oever kwamen,

gaten gehouden werden door de RCMP, de Canadese

waar de muggen zaten. Dit was de droom die je niet

FBI, en we konden met zijn tween nog maar net als

136

137

vrij mens de stad uitkomen. Inga bleek de 'spion' te

schuld, en telkens als ik me identificeer met de figuur

moeren zijn geweest, en we wisren voor wie. Sommige

die 'ik' heet, telkens als ik ontevreden ben met her

dromen blijven maar tevoorschijn komen, of je nu wel

tafereel dar zich voordoet en ik zou willen dar her

of niet zou willen dat dat niet zo was.

anders was dan het is, ben ik her Enige dar vergeet

Laatst las ik ergens dat je, als je 's morgens wakker

war ik ben, vergeet dat er niets en niemand in de droom

wordt, een figuur uit je droom nooit de schuld geeft

verschijnt die niet is wat ik ben, namelijk Zuiver

dat hij anderen iets heeft aangedaan; dat zou het top

Bewustzijn.

punt van absurditeit zijn. En waarom? Omdat her zich

En nu snap ik natuurlijk ook voor wie de vader

allemaal in je hoofd afspeelde, omdat het gewoon een

van Inga spioneerde, als hij al een spion

fantasie van jezelf was!

momenten kan ik nier anders dan verbaasd zijn -

was.

Op zulke

Lange tijd heb ik Inga ervan beschuldigd dat ze me

ontzag en verwondering lijken geen dingen waar je

verraden heeft. Nadat ik uit Canada was vertrokken

voor kunt kiezen- en stroomt er dankbaarheid vanuit

hoorde ik dat ze kort voordat we elkaar ontmoet

'geen ander' naar alles wat 'de ander' is, en zonder dat

hadden gearresteerd was voor een klein drugsvergrijp,

mysterie zou ik als Enige niet kunnen leven.

en dat ze een spelletje met me had gespeeld om op die

manier uit de gevangenis te blijven. Voor mij was ze
daarom een rat, en dat liet ik iedereen weten ook.
Maar wat ik me in die dagen niet realiseerde was
dat Inga en ik allebei figuren waren in die grote droom
die door Niemand gedroomd wordt, en dat die
Niemand Zuiver Bewustzijn is, en dat Zuiver Bewust
zijn de dromer is van elke droom, of het nu om een
nacht- of een dagdroom gaat (ook al noemen we die
laatste 'de werkelijkheid').
Bovendien is wat ik ben - wat 'IK BEN' is- dat
zelfde Zuivere Bewustzijn, dat zich voordoet als alles
en iedereen, als alles wat binnen en als die zogenaamde
dromen verschijnt, elk nacht- en dagverhaal dat ooit
gedroomd is. Wat ik ben is het Enige, Zuiver Bewust
zijn, en omdat ik dat toentertijd niet zag gaf ik Inga de
138

139

ladder opklom, verhuisde de zwaluw naar een andere

plek. Tenslotte, na een telefoontje en de komst van nog
meer stafleden uit andere delen van de gevangenis,

Geen motief

werden er een stuk of tien gedetineerden bijgehaald

die allemaal een laken bij zich hadden, en binnen een
half uur en met veel gedoe werd de zwaluw in een hoek
gedreven door een aaneengesloten rij lakens, en gaf hij
het op.
Een gedetineerde die Wilde genoemd wordt droeg
hem liefdevol naar buiten en liet hem vrij, maar hij
was nog te zwak om te vliegen. Daarom zette hij hem
op een richel drie meter boven de grond en liep toen
weg. Een paar minuten later vloog de zwaluw weg, en
iedereen juichte.

an het celblok zit een gebouw vast dat onderdak

Diezelfde dag hoorde ik op de radio dat een man

biedt aan het Operatiecentrum en verscheidene

een restaurant was binnengelopen, vijf mensen had

kantoorruimten voor stafleden herbergt. De meeste van

doodgeschoten en toen het geweer op zichzelf had

die kantoorruimten zijn architectonische gedachten

gericht. Er kon geen motief worden gevonden.

achteraf, gestapelde dozen die een jaar of dertig na het

originele bouwwerk in elkaar zijn geflanst.
Op een dag vloog een zwaluw de deur van het
Operatiecentrum binnen toen een staflid naar buiten
liep. Hij scheerde langs het plafond en begon toen
tjilpend van muur naar muur te fladderen -heen en
weer, tot hij uiteindelijk uitgeput neerstreek op een
van de daken. De stafleden zetten de deur open en
probeerden hem met een bezem weg te jagen naar de
ingang, maar de vogel verkaste gewoon naar het dak
van een ander kantoor. Op den duur werd er een ladder
tevoorschijn gehaald, maar telkens als een staflid de
140

141

Een boeddhistische vriend vroeg me wat ik dacht

dat 'ontwaken' was, en het bovenstaande was min of
meer mijn antwoord. Hij keek me aan alsof ik tegen

Fysiek worden

hem had zitten blaffen of Chinees tegen hem had

gesproken. Uitleggen wat verlichting is, is n ding;
begrijpen wat het is, is iets anders. En uitleg noch
begrip hebben iets te maken met verlicht

zijn, behalve

misschien als een uitdrukking ervan, als een gedachte,

een gebeurtenis van voorbijgaande aard.
Het ironische is dat verlichting iets zeer fysieks is.
Het is voelbaar aanwezig. Het is uiterst intiem. Je kunt
niet mr zijn wat je bent dan Wat Je Werkelijk Bent.
Het is Zuivere Subjectiviteit, en alles is dat. Jij bent
Zuivere Subjectiviteit, en alles is Wat Jij Bent. Hoe

en zegt dat ontwaken niet iets conceptueels is,

fysiek wil je het hebben?

niet iets wat gebeurt door gebruik te maken van

Vandaar misschien dat zoveel mensen het zo moei

het intellect, ook al kan het intellect je wel leiden naar

lijk vinden de ongedwongenheid en eenvoud te accep

wat wel eens de 'poortloze poort' wordt genoemd. Dat

teren van Wat Ze Werkelijk Zijn. Doordat ze bedolven

komt doordat ontwaken niet conceptueel van aard is.

zijn onder concepten en van begin af aan geloofd

Het gaat vooraf aan concepten. Het is de bewuste ruimte

hebben dat ze zijn wat

waarin een concept gevormd wordt, een bepaalde rijd

behoorlijk beangstigend om de radicale werkelijkheid

verblijft en dan weer verdwijnt, om vervangen te

van je ware natuur te omarmen.

ze

verteld is dat ze zijn, is het

worden door een ander concept. Bewustzijn vormt dus

Als een wijze bijvoorbeeld zegt dat je De Onbe

de kern, de grondslag van ieder concept. In feite is het

weeglijkheid Zelf bent, ervaar je dan ook werkelijk dat

de grondslag van alles wat er ieder moment weer in

je volkomen onbeweeglijk bent terwijl de wereld zich

verschijnt en verdwijnt- iedere gedachte, ieder ding.

in jou beweegt? Sta je onder het lopen stil terwijl de

Her is war we werkelijk zijn- Zuiver Bewustzijn dat

aarde langs stroomt en je benen grote passen moeren

verschijnt als iedere gedachte en ieder ding- en een

rnaken om haar bij te houden? Sta je onder her auto

diep besef hiervan wordt gezien als 'wakker worden'

rijden stil terwijl telefoonpalen en gebouwen en het

voor je ware identiteit.

landschap langs flitsen? Als je je omdraait, zijn het dan

142

143

de kamer of de huizen of de bergen die zich omdraai

- als de Ene Aanwezigheid, en is het niet, net als het

en, en niet jij? Als je kijkt naar het kijken, als je kijkt

fysieke heelal, groot en ruim genoeg voor ons allemaal?

naar de plaats van waaruit je kijkt, zie je dan het lege

Zie je nu, afgaand op wat je in dit nu-moment kunt

en grenzeloze en bewegingloze Bewustzijn dat je bent,

waarnemen, dat je de Onbeweeglijkheid Zelf bent,

datgene waar Aristoteles het over had toen hij zei dat

dat je de Oergrond bent, en dat je Het Enige bent?

God "de onbeweeglijke beweger van de wereld" is?

Als dat zo is, dan zie je Wat Je

Werkelijk Bent. Als het

En als een wijze beweert dat je de 'Oergrond' van

niet zo is, als er weerstand is- dan kan er sprake zijn

het universum bent, zie je dan werkelijk dat je letterlijk

van verwarring, dan kan er sprake zijn van lijden, maar

het fundament van de wereld bent, de bodemloze bron

dan ben je nog steeds Wat Je Werkelijk Bent.

van alles wat is en 'daar' aanwezig is? Als je terugkijkt,

zie je dan het bewuste raam zonder omlijsting dat je
bent, dat oneindig hoog en laag en breed is en waarin
alles wat er is, wat het ook is, met gemak in past? Als je
de bovenkant van dat raam als 'boven' ziet, en de
onderkant als 'onder', ben jij dan niet de basis, de
oergrond van alles wat verschijnt? En als de wereld
Hier verschijnt, op de enige plaats waar iets moge
lijkerwijs kan verschijnen, wordt ze dan niet verticaal
weergegeven? Zelfs je lichaam, van je voeten tot je
schouders - staat dat niet duidelijk ondersteboven?
En als je afgaat op je ervaring van dit moment, is er
dan op de plaats waar je dacht(!) dat een hoofd zat niet
niets behalve dit Bewuste Niets, volkomen wakker en
helder, de plaats waar alles zich bevindt?
En als een wijze je er op wijst dat je Het Enige bent,
zie je dan, zie je dan werkelijk ergens anders nog een
Bewustzijn? Is het mogelijk dat er geen ander Bewust
zijn is, dat er niet twee Bewustzijnen (of zelfs maar
n) kunnen bestaan, gezien het feit dat het leeg is,
helemaal niet-iets? Is het niet slechts Hier aanwezig
144

145

te zitten. Het staflid zei dat hij hem mee naar huis nam
voor zijn dochter.
Ooit liet ik een spin voor de eerste keer van mijn

Tarantula

leven over me heen lopen. (Toen ik jong was, was ik

echt heel bang van ze, en ging ik ze uit de weg of sloeg
ik ze zonder pardon dood.) Een gedetineerde die Josh
heette en het terrein van het celblok schoon moest
houden, kwam een keer op me af met een tarantula in
zijn hand. Hij duwde hem voorzichtig mijn hand op.
Het beest begon onmiddellijk langzaam over mijn
arm omhoog te lopen. Hij zocht zorgvuldig zijn weg
terwijl hij met elk van zijn acht poten heel lichtjes,
bijna eerbiedig mijn huid aanraakte, helemaal rot aan
de mouw van mijn T-shirt. Daar plaatste ik mijn

n toen kwam het jaar van de grote tarantulatrek

Ze zaten overal, staken de trottoirs over, klommen

tegen de muren van het celblok omhoog, klauwden

zich een weg door het gras van de gazons. Slechts een
maal eerder had ik zoveel tarantula's gezien: duizenden
exemplaren die een snelweg in de Mexicaanse woestijn
overstaken. Het waren er zoveel dat de weg er zwart
van zag. Hun lichamen werden vermorzeld onder de
wielen van mijn bestelbusje.
Wat doet tarantula's zo zachtaardig lijken, wat lijkt
ze zo open te doen staan voor menselijk contact? Ik zag
een staflid er een van de muur van het celblok plukken
en hem in zijn lunchzakje stoppen; de spin liet zijn
giftanden niet n keer zien en leek volkomen zorgeloos
en tevreden tussen de boterhammen en de flesjes water

andere hand, zodat hij weer verder kon lopen.

Zeggen dat ik gefascineerd was door dat buiten
gewone dier is een understatement. Als aan de grond
genageld keek ik toe hoe hij eerst mijn ene arm op
kroop en vervolgens de andere, alsof hij me had ge
hypnotiseerd met zijn facetogen die de hele tijd, daar
was ik zeker van, op mij gericht waren, alsof hij me liep
te bestuderen en zich afVroeg wat dat voor buiten
gewoon dier was dat hem hand na hand en arm na arm
aanbood om overheen te lopen. Uiteindelijk stopte hij
met lopen en zette ik hem tegen een muur, waar hij
een tijdje bleef zitten en we elkaar vanuit dezelfde oer
leegte bleven aankijken - niet dezelfde leegte die we
deelden, maar dezelfde leegte die we

waren.

En heel die dag en ook de dagen daarna zag ik niet

n keer een staflid of een gedetineerde die er een

146

147

doodmaakte. Meestal bekeken ze de dieren juist met

veel interesse. (Later die week keek ik toevallig naar
een natuurprogramma op

tv

over meerkatten, en in

een van de scnes stonden er een stuk of vijf rechtop

een slang te bekijken die voor hun hol lag- een tafereel

Van krantenjongen tot miljonair

dat ik zich verschillende keren over heel het gevange

nisterrein tussen mensen en tarantula's had zien afspe
len!) Misschien worden we wel het meest gefascineerd
door de dieren die we het liefst vermijden, of fascineren
ze ons omdat we ze zo zelden in ons midden zien. Of
misschien is het te wijten aan het feit dat wij gevange
nen van het snelle leven afgesneden zijn en daardoor
de tijd hebben en geneigd zijn om te zien wat er is, wat
er allemaal om ons heen leeft, waar we diep in ons hart
allemaal uit bestaan.

n Costa Rica ontmoette ik een vrouw in een bordeel

die weigerde met me naar bed te gaan omdat ik

lazerus was. Ik vond haar leuk, dus betaalde ik haar

toch en vertelde ik later tegen mijn vrienden dat
ik drie keer seks met haar had gehad.
In Chili ging ik naar het meest chique bordeel van
Santiago. Ik had een portemonnee vol geld, maar ik
weigerde de normale prijs te betalen en raakte uit
eindelijk al mijn geld kwijt toen ik stomdronken op
straat werd gegooid.
In Monterey, Mexico, betaalden een vriend en ik
voor seks met valse traveiler's checks, en de volgende
morgen bezwoer ik dat het zo wel welletjes was ge
weest. Een week later werd ik om vijf uur 's ochtends
wakker in een modderpoel in een hoerenwijk in

148

149

Mazatlan, en nog steeds weet ik niet hoe ik daar ooit

terecht ben gekomen.

Tenzij we geluk hebben. Tenzij we bijvoorbeeld in

een hoek gedrukt worden die zo donker is dat we niets

Jammer genoeg is dit nog niet half zo erg als het

anders meer kunnen dan het licht zoeken. Tenzij we

zou worden. Wat dreef me naar die persoonlijke hel?

door zo'n sterk verlangen gedreven worden dat we het

Wat brengt zoveel vernedering en geweld voort, niet

niet kunnen loslaten totdat we vrij zijn.

alleen de mijne, maar alle menselijke wreedheid die we

Laatst las ik een artikel over een paar onverlaten in

iedere dag van ons leven om ons heen zien en horen?

de tijd van Boeddha, n met name die Angulima heette.

Wat brengt zoveel buitensporige hebzucht en verlangen

Hij was een seriemoordenaar, tot hij ontwaakte in aan

naar macht met zich mee? Hoe kunnen onschuldige en

wezigheid van Boeddha, en ik dacht 'Godzijdank ben

lieve kinderen opgroeien tot verkrachtende en oorlog

ik niet zo erg als hij!'

voerende monsters?

Maar is dat wel waar? Telkens als ik denk dat ik dit

Het antwoord is dat we, omdat we niet beter weten

afzonderlijke zelf ben, en niet deze Wakkere Leegte die

en we ons niet kunnen afsluiten voor bepaalde dingen,

mijn ware natuur is, leef ik de leugen en bega ik daar

een boodschap geloven die men ons geleerd heeft toen

mee een doodzonde. Vermenigvuldig dat maar eens

we nog heel klein waren, en die boodschap luidt: 'Je

met de hele wereldbevolking. Vooral als hele naties die

bent wat je lijkt te zijn voor anderen'. En eenvoudige

leugen leven, wordt onze planeet een gevaarlijke plek

boodschap die ons gegeven werd door onze ouders,

om te wonen. Maar hoe moeten we er mee stoppen?

onze broertjes en zusjes, onze vrienden, onze maat

Waar moeten we dan beginnen?

schappij- dat ik een object ben, n van zeven miljard

Wat ik geleerd heb is dat het begint met zien W ie

objecten die op me lijken, maar dat los van hen lijkt te

We Werkelijk Zijn, werkelijk kijken en zien, en door

staan en op zichzelf lijkt te staan als een individueel

dat te doen gaan we accepteren wie we lijken te zijn.

zelf. Het is zo'n ogenschijnlijk onschadelijke en

De boeddhistische leraar hier zei tijdens onze afge

onschuldige boodschap, en toch zitten we daardoor

lopen maandelijkse bijeenkomst iets wat ik zeer van

voor de rest van ons leven vast in een lichaam en worden

toepassing vond op mijn situatie, op de schaamte en

we beheerst door een geest. We zijn vervreemd van een

het schuldgevoel waar ik vroeger door geplaagd werd

wereld die we niet onder controle kunnen krijgen, en

en waar we misschien allemaal wel af en toe onder

voelen ons hopeloos onbeduidend ten opzichte van

lijden in ons leven, al was het alleen maar vanwege

een universum dat te groot is om ons een voorstelling

de 'erfzonde' van ons onterechte geloof in afgeschei

van te kunnen maken.

denheid. Hij zei: "Schaam je niet voor wie je bent".

Een voor de hand liggende uitspraak, maar wat hij

150

151

bedoelde was: schaam je niet voor je ego, voor het

maar dat alles wat voorheen vanuit het gezichtspunt

afzonderlijke zelf dat je denkt te zijn, want het is iets

van een afzonderlijk zelf gezien werd honderd procent

natuurlijks, het is lila, het maakt deel uit van het grote

tegengesteld is aan hoe de dingen werkelijk zijn. In

drama van alles wat verschijnt en waarin alle rollen in

plaats van een 'ik' hier en alle andere mensen daar,

feite gespeeld worden door de Wakkere Leegte die je

bevindt iedereen zich in de Wakkere Leegte die ik ben,

werkelijk bent. Het is Wie Je Bent dat zich manifes

en maakt daardoor deel uit van Wie Ik Ben. In plaats

teert als wie je lijkt te zijn, en daarom is het ok; sterker

van een denkbeeldig object hier (ik) tegenover een

nog, het is meer dan ok, het is het Ene dat functio

waargenomen object daar (jij), sta ik als Leegte open

neert als twee, liefde in actie, de manifestatie van het

voor je, verwelkom ik je, verdwijn ik ten gunste van

Mededogen Zelf

jou - ik zie geen ego, zelfs geen gezicht hier waarmee

En toen besefte ik dat hij het ook op een andere

ik je buiten kan sluiten; ik word door jou bezet in een

manier bedoeld kan hebben: 'Schaam je niet voor Wie

relatie van Een, een onbeschrijflijke intimiteit die

Je Bent'. Want vooral in deze omgeving praat ik, zelfs

slechts door die Leegte ervaren wordt, en die door jou,

als er naar gevraagd wordt, niet makkelijk over wat er

door de wereld die in die Leegte verschijnt, in feite een

bedoeld wordt met een passage in een boek, en zeg ik

Leegte/Volheid is, Eenheid, een intimiteit die als enige

niet makkelijk wat waar is en wat niet, en wijs ik

samenvalt met wat liefde werkelijk betekent. Liefde en

mensen zelfs niet gauw op de Wakkere Leegte die

mededogen komen op natuurlijke wijze tot bloei.

hun kern vormt, of help ik hen het Niet-iets ontdek

Sterker nog, liefde en mededogen zijn wat deze

ken dat ze zijn. Schaam je niet voor Wie Je Bent, ook

Wakkere Leegte is.

al ben je het mikpunt van hoon en spot, want Wie Je

Bent is wat alles is.
Hoe dan ook, het was een goed advies dat ik dank
baar heb aangenomen.

In de gevangenis zijn alcohol en seks verboden,

maar niet moeilijk te vinden als je er naar zoekt.
Gelukkig moet ik al meer dan dertig jaar zonder doen,
in het begin omdat ik dat ogenschijnlijk zo wilde, en

Later vroeg hij me hoe het zien en zijn van Wie Ik

later omdat de neiging om mezelf en anderen te be

Werkelijk Ben (je 'Basisgoedheid', zoals hij het

schadigen weggevallen was. Ik weet nog dat ik dacht

noemde) een verschil maakte in mijn leven, met name

toen ik net in de gevangenis zat: 'Wat moet ik zonder

in het vermogen om lief te hebben en te handelen van

al die verleidingen? Wie ben ik dan nog?' Ik maakte

uit mededogen met anderen. Ik zei dat het alle verschil

me daar echt zorgen om. Het oude gezegde 'Ik zit al zo

van de wereld uitmaakte, dat de verandering zo radicaal

lang in de put dat het lijkt alsof ik er uit ben' was mijn

is dat alles weliswaar hetzelfde kan lijken als daarvoor,

werkelijkheid. Wie zou ik nog zijn als ik mezelf niet in

152

153

de weg zou zitten en anderen daar vervolgens de schuld

van zou kunnen geven?
Het antwoord kwam pas een paar jaar later, maar
het bleek 'Niemand' te zijn, en dat was een verrassing,

Evolutie

toen en nog steeds, iedere keer als ik het weer zeg. Het
is zo radicaal dat het alles op zijn kop zet, zo bevrij
dend en zo volkomen doordrenkt met liefde dat het
verrukkelijk is. En onmogelijk uit te leggen. Het leven
is iets wonderlijks geworden. Het verlangen om er
goed voor te zorgen kwam op de eerste plaats te staan.
Alles maakt deel uit van mijn innerlijk, de hele schep
ping, en de verbijstering over dat feit is terug te zien in
mijn dagelijkse handelingen. Dat maakte dat zien
Wie Ik Werkelijk Ben verschil maakte, en dat zien
verandert weliswaar nooit- Leegte is altijd leeg, altijd
wakker, altijd ruimte voor alles waar het door gevuld
wordt- maar de betekenis en waardering ervan bloeien
en blijven bloeien in de jaren die voorbij lijken te gaan.

at ik ten diepste ben- ja, wat ik in zijn geheel

ben - is zuiver, onvermengd Bewustzijn dat

verschijnt als dit en dat, als alle dingen. Alles is Bewust

zijn, en Bewustzijn is alles. Er bestaat alleen maar

Bewustzijn. Het is niet geschapen, het kan niet sterven

en steunt alleen op zichzelf.
Bedenk eens, aangezien ik als Bewustzijn alle
dingen ben, hoe rekbaar en ruim ik ben! Ik verschijn
als alles, en dat alles is zo rekbaar en ruim als maar kan.
Neem bijvoorbeeld dit Eerste Persoons onderste
boven hoofdloze lichaam. Het kan ieder verlengstuk
dat het nodig heeft 'laten groeien' tot het het niet meer
nodig heeft en het dan afwerpen. Op dit moment is er
in deze hand een pen gegroeid, zodat dit lichaam over
zichzelf kan schrijven, en daarvr groeide er een
bezem, een dweil, een vuilnisblik en allerlei stofdoeken
154

155

waar je een kantoorruimte mee kunt schoonmaken,

mogelijkheden, v1a ons of via andere vormen van

een kantoorruimte die eveneens is wat ik ben.

leven, en op elk willekeurig planetair moment kan het

En het gaat hier niet eens alleen maar over kleine

een van die mogelijkheden ongedaan maken, of alle

dingen. Jaren geleden bond dit Eerste Persoons

maal als dat nodig mocht zijn, en hetzelfde geldt voor

lichaam vaak een auto aan zichzelf vast en 'liep' het

onze verlengde lichamen in de vorm van het zonne

90 kilometer per uur, en vaak groeide er een vliegtuig

stelsel en ons sterrenstelsel. Mijn ware lichaam is het

aan waar je grote afstanden mee kon vliegen. Ooit,

universum, en uiteindelijk is het het universum dat her

toen het zo groot als een schip was geworden, 'zwom'

universum voortbrengt, en ieder deeltje ervan is wat ik

het in de Grote Oceaan tot het er zeeziek van werd,

ben, in n grote stroom van verandering.

ontgroeide het het schip en groeide het weer verder tot

Dus de volgende keer dat je een hemd strijkt of het

camper en werd het een huis op de weg. De mogelijk

gazon maait of de trein naar je werk neemt, kijk dan

heden van dat lichaam, wat het kan doen of ongedaan

eens hoe ongelooflijk flexibel je bent. Trek een fiets aan

kan maken, lijken eindeloos, ook al weet het nog niet

en laat wielen groeien als je ze nodig hebt, of bind een

hoe het te werk zal gaan. Vreemd genoeg denken wij

Cessna om en zweef als een havik. Laat een winterjas

mensen dat de evolutie eindigt waar het vlees eindigt,

groeien als het koud is, of zwem 's zomers als een vis

en dat onze gereedschappen en uitvindingen geen uit

met je duikuitrusting. Vind niets vanzelfsprekend,

breidingen van onszelf zijn. Maar wat zou binnen de

want het is alles wat je bent, en elk verbijsterend deeltje

Eenheid los kunnen staan van wat? Waar zou mijn

ervan danst jouw dans. Wat ben je toch fantastisch

lichaam dan ophouden en iets anders beginnen?

creariefl

En wat denk je van ons grotere lichaam, de planeet?

Is de planeet bewust? Natuurlijk! Ik ben het Bewust
zijn Zelf, en de planeet is daar, net als mijn menselijk
lichaam, een verschijningsvorm van. Ook zij brengt
voort wat ze nodig heeft, zoals telescopen en sondes
waarmee ze haar planetaire zussen kan zien, het Inter
net waarmee ze zichzelf een stel hersenen heeft
verschaft. Op de tijdschaal der planeten, waarin de
geschiedenis van de mensheid slechts een moment in
beslag neemt, valt onmogelijk te voorspellen wat de
toekomst in petto heeft in termen van evolutionaire
156

157

Ik denk aan de vrouw die is omgekomen, en aan haar

gezin, hoe kapot ze er van zullen zijn. Ik denk aan alle
andere stafleden en de stress die ze nu hebben, in de

Achter slot en grendel

wetenschap dat het hen ook kan overkomen. Ik denk

aan hun verdriet en hun woede en hoe ze tegen ons
aankijken, hoe een tragisch incident als dit de kloof
tussen 'ons' en 'hen' alleen maar groter maakt.
Ik denk aan de gedetineerde die het gedaan heeft.
Ik vraag me af hoe hij zich voelt, wat hij tegen zichzelf
zegt voordat hij gaat slapen, als hij al kan slapen. Ik denk
aan hoe hij de rest van zijn leven in eenzame opsluiting
zal doorbrengen in een dodencel, ongetwijfeld op
dezelfde verdieping als de vorige gedetineerde die een
bewaker heeft gedood. God behoede ons voor het geweld

andaag zitten we achter slot en grendel. Als ik

dat we niet onder controle hebben en dat overgeleverd

afga op de manier waarop de dagelijkse routine

is aan onze eigen onwetendheid. Soms overspoelt

abrupt werd onderbroken, en gezien het feit dat alle

droefheid mijn hart. Ik verdrink erin. Van binnen heb

gedetineerden terug werden geroepen van hun werk

ik het gevoel dat ik weet wat het is om vermoord te

plek, krijg ik het gevoel dat het dit keer wel eens een

worden. Het zit in mijn botten. Het ontneemt me alle

tijd kan duren, misschien een week of twee. Het

vreugde en wordt dan vreemd genoeg getransformeerd

gerucht dat rondgaat is dat twee vrouwelijke bewakers

tot liefde en is weer welkom. Ik kan niet zeggen hoe

in een andere instelling door een gedetineerde zijn

dat gaat. Ik weet ook niet waarom het zo is. Dat dit

aangevallen en dat er een is gedood. Ik bid dat het niet

alles er is, ook al is het het resultaat van mijn eigen

waar is, maar God weet dat het eerder gebeurd is, en

handelingen, verbijstert me volkomen.

als het gebeurt, gaat iedereen in elke gevangenis in

deze staat achter slot en grendel tot de staf uitgezocht
heeft wat er precies gebeurd is en hoe het in de toekomst
kan worden voorkomen.
Zonet heeft het journaal op tv mijn ergste vermoeden
bevestigd. Mijn celgenoot zucht en schudt zijn hoofd.
158

159

chique hotel op Maui begon ons leven samen op een

ranch met drie slaapkamers en een dubbele garage,
recht tegenover het huis van het hoofd van politie.

Op hol geslagen

Natuurlijk verklootte ik het. Ik kreeg 'de bibbers',

zoals ze zeggen, en uit verveling reed ik rondjes over
een eiland waar ik niet vanaf kon. Ik maakte ruzie met
mijn vrouw, ik haatte haar honden, ik had genoeg van
het strand. Het was alsof er iets lag te rotten van
binnen, en war ik ook deed, het werd alleen maar
erger. Een jaar later gingen we scheiden, en tegen die
tijd was de tegencultuur van de jaren '60 vol op gang
gekomen en sprong ik er middenin.
Als ik terugkijk op mijn eerste twee jaar op de
universiteit, dan zie ik de onschuldige dromen weer

oms verlang ik naar een normaal leven. Soms zou

waarvan ik toen al wist dat ze niet uit zouden komen.

ik willen dat ik een normaal mens was, dat ik in een

Ik ging bij

de luchtmacht werken omdat ik gevechts

gewone buurt woonde met een gewone vrouw, twee

piloot wilde worden, en trok vervolgens rode sokken

auto's en een camper op de oprijlijn, en twee kinderen

aan om de kolonel op de kast te krijgen. Ik overwoog

die de hele dag bekvechten, behalve als we 's avonds

om handelsreiziger te worden, net als mijn vader, en

eten of samen een film kijken, wat nooit gebeurt.

ging vervolgens in de zomermaanden dat ik geen les

En dat had ik bijna. Een jaar na het afronden van

had werken als vuilniswagenchauffeur. Ik koos psycho

mijn studie trouwde ik op Hawaii met een vrouw uit

logie als hoofdvak met het idee om zo uiteindelijk wat

een gegoede familie. Er vond een traditioneel kerkelijk

helderder in mijn hoofd te worden, en vervolgens deed

huwelijk plaats en een receptie in een besloten club in

ik niets anders dan football spelen en dronk ik mezelf

Waikiki voor ongeveer honderd mensen die ons alle

ieder weekend een stuk in mijn kraag. Ik was drie keer

maal het beste toewensten, waaronder een filmster uit

verloofd met drie verschillende meisjes, en gebruikte

Hollywood. Mijn ouders kwamen over uit New York.

daar steeds dezelfde ring voor. Ik wilde iemand

Mijn

maar ik wist niet wie.

vader en

ik speelden golf, mijn moeder en mijn

zijn,

verloofde gingen winkelen. We werden bedolven

Vreemd genoeg verliepen de jaren na mijn verhui

onder de cadeaus, en na een wittebroedsweek in een

zing van een kleine universiteit naar een universiteit in

160

161

de grote stad heel anders. Ik haalde betere punten en

speelde geen football meer. Ik ontmoette een meisje

maken in het overtreden van de wet. Ze leren ons hier

dat we de juiste keuzes moeten maken, maar hoe moet

waar ik me niet mee verloofde. Na school werkte ik in

je dat doen als iemand die je niet bent? De meesten

een ijssalon om de huur te kunnen betalen, ik werd lid

van ons lijken de weg te volgen die de maatschappij

van de Franse Club en mijn interesse ging uit naar

kunst. Ik was een degelijke jongen die te midden van
de hippe gasten woonde. Kerouac en Ginsberg waren
helemaal in. Maar middenin mijn laatste jaar merkte
ik dat ik weer de verkeerde kant opging. Deze keer
voelde ik me klem zitten tussen de Sinatra van mijn
ouders en de Dylan van mijn leeftijdsgenoten, maar ik
gleed uiteindelijk af naar de straten van New York en
een onbekende toekomst waar ik heel bang voor was.
Ik zou willen dat ik kon zeggen dat ik na mijn af
studeren voor Hawaii koos om mijn leven weer op
orde te krijgen en er weer iets van te maken, maar de
waarheid is dat van alle scholen waar ik op solliciteer
de die in Hawaii de enige was die me aannam. Ondanks

voor ons heeft uitgestippeld, maar sommigen onder

ons zijn op hol geslagen treinen die nergens naartoe
gaan, en maar al te vaak is dat nergens een plek die niet
deugt.
N u ben ik verbaasd als ik zie hoe het allemaal is
gelopen. Hoeveel klappen in je gezicht heb je nodig
voor je gaat beseffen dat je geen gezicht hebt? Hoeveel
pogingen tot 'normaliteit' moet je doen voordat je in
de gaten krijgt dat 'normaliteit' een leugen is? En hoe
lang duurt het voordat je ziet dat een 'gewoon' leven
volkomen ongewoon is; dat het, zoals sommigen zouden
zeggen, de definitie van 'waanzinnig' is?
En het gekst van alles is dat ik, niet vaak maar wel
af en toe, verlang naar de leugen en troost ontleen aan

het feit dat mijn lesassistentschap na aankomst niet

de droom van de afgescheidenheid. Maar niet lang,

door bleek te gaan, kon ik door naar de eilanden te

godzijdank, niet lang. Want al snel verandert welk ver

verhuizen mijn neiging tot zelfvernietiging nog even

uitstellen. Ik vond een deeltijdbaan als leraar, trouwde
met bovengenoemd meisje uit een gegoede familie, en
begon een nieuw leven als een normaal mens in een
gewone buurt. Maar o wat was dat snel over! Even naar
het vasteland, scheiden, en dan weer terug naar Oahu
en het hippieleven in Waikiki, in een poging om niet
meer iemand te hoeven zijn die ik niet was.
Achteraf is het duidelijk dat ik nooit de touwtjes in
handen heb gehad. Ik wilde absoluut geen carrire
162

langen dan ook in angst, welke troost dan ook in een

ongemakkelijk gevoel, en nu, in tegenstelling tot jaren
geleden, toen ik reageerde met destructief gedrag en ik
daar anderen mee lastig viel, is de reis kort en snel en is
de bestemming thuis- mijn echte thuis- hier waar ik
altijd al geweest ben, waar vrede en vrijheid liggen en
waar alles gekoesterd wordt als Wie Ik Werkelijk Ben.
Tegenwoordig verlaat de op hol geslagen trein zelden
nog het station, en ook al gaat hij nog steeds nergens
naar toe, goddank is dat nergens iets goeds.
163

Stafleden komen en gaan, en een van hen staat stil om

te zeggen wat een harde werker mijn vriend was en hoe
ze hem zullen missen.

Weg

Later, in het celblok, zegt mijn celgenoot dat ik een

lang gezicht trek. "Goddank kan ik dat niet zien",
antwoord ik, en hij moet glimlachen. De

tv

staat aan,

er zit koffie in de kan, er ligt een kruiswoordpuzzel op

het metalen bureau. De recreatieruimte loopt snel
vol met mannen van de ochtendploeg, en met de
gebruikelijke bravoure worden er kaarten geschud aan
tafel, klikken er dominostenen, wordt er gelachen. Een
liedje op een radio ver weg doet me denken aan mijn
vrouw.
Het is weer eens zo'n schitterend droevige dag,
andaag is een goede vriend van me overgeplaatst

en ik merk dat ik er helemaal open voor sta en het lege

naar een andere gevangenis. We hebben twaalf jaar

gevoel in mijn onderbuik omarm. Ik voel me nederig

in hetzelfde gebouw gezeten, samen onze maaltijden

ten opzichte van die aanhoudende tederheid, die

genuttigd, samen gewerkt, elkaar aan het lachen

kwetsbaarheid, die lege en toch alles omvattende

gemaakt met dezelfde typische humor. Nu is hij weg,

aanwezigheid.

en net als de meeste mannen die hier weggaan zal ik

ook hem waarschijnlijk niet meer terugzien.
Daarom ben ik wat neerslachtig vandaag. De hele
ochtend heb ik aanvallen van post-ventriculaire
contracties- hartkloppingen- gehad, vreemde trillingen
in mijn borst die veel te maken lijken te hebben met
wat er aan de hand is.
Buiten mijn raam vormt de regen brede plassen, en
de lucht is zwaar en levenloos. Op mijn werk verval ik
in de gebruikelijke routine: met een bezem vegen, met
een zwabber dweilen, het staftoilet schoonmaken.
164

165

niet, en is het niet totaal anders dan die andere

lichamen die je 'daar' ziet? Is jouw lichaam niet het
enige lichaam ter wereld dat

Neem dat maar eens aan!

zo

verschijnt, en zo ja, is

de betekenis daarvan dan misschien nog steeds niet

tot je doorgedrongen?
Als wat je boven je borststreek zier een lege ruimte
is en geen hoofd, is het dan niet bijzonder dat alles
wat je nu ziet, hoe groot het ook is (een kamer of een
wolkenlucht of een honderd kilometer lange berg
keten) gemakkelijk in die ruimte past, en wel op zo'n
manier dat je kunt zeggen dat de ruimte en wat je ziet
met elkaar samenvallen? En is die ruimte/dat tafereel
niet bewust, en is het zich niet bewust van zichzelf?

adat we iets hadden aangenomen dat niet waar

bleek te zijn, zei een vriend tegen me: "Ken je de

definitie van het woord 'assume' ('aannemen' vert.)?

"Vertel eens", zei ik.
"To make an ass out of u and me".
Waarschijnlijk een oude grap, maar toch is het vol
komen waar.
En war als we nooit iets zouden aannemen, maar

het moment precies zo zouden nemen als het zich aan

diende, ontdaan van herinneringen, ontdaan van wat
we geleerd hebben of wat anderen ons verteld hebben?
Hoe zou dat zijn?
Hoe zier bijvoorbeeld je lichaam eruit, gezien
vanuit waar je je bevindt? Staat afligt het niet, in welke
positie dan ook (maar het is het makkelijkst te zien als
je zit of ligt) ondersteboven, en ontbreekt het hoofd
166

Kun je, ook al is er niets aanwezig, ontkennen dar het

is Wat Je Bent, hier en nu? Waarom zou je aannemen
dar je in een lichaam zit als her duidelijk is dar het
lichaam zich bevindt in Wat Je Bent, Wakkere Lege
Ruimte? Hoe zou dar niet zo kunnen zijn?
Zie je bovendien een andere vorm van wakker zijn,
een andere vorm van gewaarzijn of bewustzijn, waar
dan ook in de wereld, of heb je die ooit gezien? Zo niet,
waarom zou je dan aannemen dat die er is; waarom
zou je het vanzelfsprekend vinden dat zogenaamde
'anderen' allemaal beschikken over (of bezeten zijn
door) een afzonderlijk bewustzijn, een bewustzijn dar
iets anders is dan wat je ziet waar je nu bent? Hoe
kunnen er meerdere vormen van lege ruimte, van
nietsbeid bestaan?
En als je anderen door het tafereel heen ziet lopen
of rennen, waarom zou je dan aannemen dat jij dat
167

ook doet? Als je kijkt naar de wakkere lege ruimte

vr herinneringen en gedachten? Wat zijn eigenlijk

boven je borststreek, als je kijkt naar het kijken, hoe

al die objecten die hier in deze wakkere lege ruimte

zou je je dan kunnen verplaatsen, gezien het feit dat je

verschijnen, inclusief mensen, inclusief het onderste

niet-iets bent, dat er niets is dat zich zou kunnen

boven hoofdloze lichaam dat je dacht te zijn, maar

verplaatsen? Alles wat verschijnt- alle dingen, alle tijd

waarvan je ziet dat je het niet bent?

en ruimte - verplaatsen zich in jou, en jij bent de

In feite is er maar n ding dat je kunt aannemen,

Onbeweeglijkheid Zelf die vooraf gaat aan alle tijd en

omdat je het altijd kunt zien, altijd kunt ervaren,

ruimte, datgene waarin alle tijd en ruimte verschijnen.

en dat is de Ervaarder, Niet-iets gevuld met Alles,

Waarom zou je aannemen dat jij het lichaam bent

Wakkere Lege Ruimte die zich manifesteert als de

dat zich in de ruimte verplaatst als het duidelijk is -

'tienduizend dingen'. Als we dan toch iets moeten

zichtbaar duidelijk - dat die ruimte zich in jou ver

aannemen, waarom nemen we dat dan niet aan? Het is

plaatst?

tenslotte alles wat er is.

Waar ervaar je iets? Is dat hier, of is dat daarginds?

Zelfs de wetenschap laat zien dat alles wat je ervaart,
ervaren wordt daar waar je bent, en niet ergens anders.
Dus als je duidelijk kunt zien en horen en voelen dat
alles ervaren wordt daar waar je bent, waarom zou je
dan aannemen dat iets zich 'daarginds' bevindt?
Bevindt het zich niet overduidelijk allemaal hier,
precies op de plaats waar het gezien of gehoord of
gevoeld wordt? Bestaat er wel zoiets als 'daar'? Hoe zou
je dat ooit te weten moeten komen?
We nemen aan dat we 's nachts in een staat van
droomloze slaap vallen, terwijl we dat in werkelijkheid
helemaal niet zo ervaren. We nemen aan dat we ge
boren zijn en zullen sterven, terwijl we nooit 'iets' zijn
geweest wat dat zou kunnen. We nemen aan dat een
auto een auto is, of een boom een boom is, omdat we
ze zo genoemd hebben, maar wat zijn ze eigenlijk in
hun essentie, in de onmiddellijkheid van het moment,
168

169

die ik had voordat ik naar de gevangenis moest. Ik

miste haar. Ik had haar zo weinig aandacht gegeven dat
ik wel snapte dat ze bij me was weggegaan, maar toch

Gewoon een verhaal

miste ik haar.
Ik stelde een groep samen van vier vrouwen en
twee mannen, ging terug naar Mexico en hielp mijn
zakenpartner en drie van zijn vrienden ontsnappen uit
diezelfde streng beveiligde federale gevangenis. Ik
maakte ze weer zo vrij als een vogeltje, makkelijk zat.
Wat ik er niet bij heb verteld is dat mijn partner en
zijn vrienden al zes maanden bezig waren geweest met
het graven van een tunnel, centimeter voor centimeter,
met een lepel en een kussensloop, onder twee muren
van tien meter door, helemaal naar de straat buiten de

k wil even een beetje opscheppen. Vergeef me als ik

gevangenis waar wij geparkeerd stonden met een busje.

me inlaat met het 'zelf' dat ik ooit zo heftig in de

En daar kwamen ze uit het gat naar boven, zo vrij als

etalage zette als iets echts. We hebben tenslotte alle

maal onze mooiste momenten gehad, ons hoogtepunt,

en dit was mijn kaartje naar de hemel!
Het was namelijk zo dat ik ontsnapte uit de gevan

een vogeltje, makkelijk zat.

Voor sommigen waren we helden, voor anderen
boeven. Er stonden koppen op de voorpagina van de
krant. Er was sprake van dat er een film over gemaakt

genis. Het was een streng beveiligde federale gevangenis

zou worden. Alles wat ooit fout was gegaan was plotse

in Mexico waar ik moest zitten vanwege drugshandel,

ling goed gekomen. In n climaxmoment was er een

en op een zondagmiddag liep ik verkleed als advocaat

nieuwe versie van ons in de ogen van de mensen die

door de voordeur naar buiten de straat op onder een

ons kenden. We waren terug, we waren schoon, we

schitterend blauwe hemel in april. Tranen liepen over

waren vnJ.

de make-up op mijn wangen naar beneden. Ik was zo

vrij als een vogeltje, makkelijk zat.

En uiteindelijk, nadat we het gevierd hadden,

voelde ik me diep ongelukkig . Ongelukkig omdat ik

Toen ik in de V.S. aankwam, belde ik mijn vrouw.

dacht dat het nooit meer zo rof zou worden, dat dat

Die viel flauw. Drie maanden later verliet ze me voor

moment nooit meer overtroffen zou worden, en het

een andere man, een vriend die de ranch had gekocht

moment was niet alleen al voorbij, maar was om te

170

171

beginnen al leeg geweest. Zelfs nu klinkt het als een

leeg verhaal als ik het vertel. Het was, en is, gewoon
een verhaal, iets wat me afleidde, als ik het toen
geweten had, van de echte uitbraak, de ontsnapping

Onvoorwaardelijke liefde

naar wat ik altijd ben geweest - dit schitterende niets

dar zich bewust is van alles.
Wat het waardevol maakt is, denk ik, dat het me
herinnert aan de nutteloosheid van mijn zoektocht
naar vervulling in de wereld, alsof ik er los van stond
en ik er op de een of andere manier iets voor mezelf uit
kon halen.
Ik moet lachen als ik er aan denk dat ik mezelf ooit
als vrij heb kunnen beschouwen. Vrij waarvan?
Mezelf? Vrij van dat wat ik al ben - de vrijheid zelf?
Jaren geleden hing ik een briefje aan mijn mede
delingenbord. Daar stond op: "Aan het leven kun
je niet ontsnappen. Het is wat je bene." En dat is het.

andaag gaf een staflid me de definitie van on

voorwaardelijke liefde. Hij zei: "Als je je echtgenote

en je hond in de kofferbak van de auto opsluit en twee

We - wij allemaal - zijn zo vrij als een vogeltje,

uur later terugkomt en hem dan openmaakt, wie zal er

makkelijk zat.

dan blij zijn om je weer te zien?"

Ach, maar die verhalen! Ook al zijn ze leeg, ook al

Ik kan me niet voorstellen dat iemand het uit zou

is er nooit iets gebeurd, zijn het niet onze mooiste

proberen, maar wat hij met die vraag wil aangeven is

momenten, en worden ze niet allemaal verteld met de

dat er weinigen onder ons zijn die laten zien wat

glimlach der herkenning vanuit de plek die geen plek

onvoorwaardelijke liefde is. Als je mij in de kofferbak

is, die onbeweeglijk is, die nooit een verhaal vertelt?

van een auto opsluit met je hond, zal ik niet degene

zijn die staat te kwispelen als je hem openmaakt!
Dat wil zeggen, dat hangt er vanaf hoe je het
bekijkt. Stel dat ik me niet als echtgenoot zie. Of zelfs
maar als persoon. Stel dat ik mezelf de vraag stel
'Wat ben ik?' en dat ik hem beantwoord door te kijken
naar wat er kijkt, en dat ik dan niets zie, dat wil zeggen,

172

173

niet-iets behalve deze wakkere lege ruimte waar dingen

in verschijnen. Hoe zou het gaan als jij de kofferbak
opendoet en ik je gezicht zie, de lucht, je kwispelende
hond, allemaal binnen die wakkere ruimte, een ruimte

Eddie

die, als hij eenmaal gezien wordt, is Wat Ik Ben?

Als er niemand thuis is, als je verdwijnt om plaats
te maken voor de ander, als je sterft zodat anderen in
jou kunnen leven - dat alleen is onvoorwaardelijke
liefde. Geen 'van persoon tot persoon', geen 'anderen',
geen relatie. Alleen zelfgevende liefde, een liefde die alleen
maar met hen te maken heeft, een 'hen' dat alles is wat
je kunt zeggen over jouw 'zijn', want jij - wie je dacht
te zijn als 'echtgenoot' of 'persoon' - die afgescheiden
entiteit is verdwenen.
Vraag maar aan je hond!

ijn moeder heette Eddie. Niet Edie, maar Eddie.

En vreemd genoeg bewoog ze zich door de

wereld, mijn wereld tenminste, als een draaikolkje

(Engels: eddy

vert.), een stroompje dat nauwelijks

werd opgemerkt in de stortvloed van mijn vaders aan

wezigheid.
Ze

werd

geboren in

een

arbeidersgezin

in

Philadelphia. Tijdens de Depressie haalden zij en

mijn vader wasgoed op om de rekeningen te kunnen
betalen, maar daarna, tijdens de oorlog en mijn school
jaren, deed ze vrijwilligerswerk, meestal boekhouden,
voor het ene goede doel na het andere.
Ik herinner me haar als iemand met sproeten die te
dik en zorgeloos gehoorzaam aan mijn vader was,
behalve tijdens de zeldzame gelegenheden dat ze voor
het avondeten samen met hem een Martini dronk.
174

175

Dat waren de enige keren dat ze zich liet gelden. Ze werd

nog nooit de woorden 'drugs' of 'seks' horen uitspre

nooit boos. Ik vond haar passiviteit gnant, vooral ten

ken, terwijl mijn toekomstige vrouw een wietrokende

overstaan van mijn vrienden. Ze was rustig tot gek

LSD-tripper uit LA was met een neiging tot vloeken

rnakeus toe, het schoolvoorbeeld van een huisvrouw

en naaktlopen in het bijzijn van haar talloze hippie

en martelares uit de jaren '50, en ik kan me niet heugen

vrienden. Toen ik mijn moeder ophaalde van het vlieg

dat ik me in die jaren niet schuldig voelde in haar aan

veld in Denver was ik halfdronken en twee uur te laat,

wezigheid.

en vond ik haar terwijl ze alleen met haar koffer naast

Ze deed haar best. Ik denk dat ik haar in verwarring

zich in een lege bagagehal stond. Ze maakte een

bracht met mijn slinksheid en het feit dat ik niet bereid

verwaarloosde indruk. Ze was nog maar half zo dik als

was haar liefde te accepteren. Ze verstikte me ermee, ze

vroeger, en haar grijze haar was piekerig en uitgedund

hield me vast in wat voor haar een pijnlijke omarming

door de chemo. Ze zag er verloren en meer dan een

moet zijn geweest, een enigst kind waar ze zich des te

beetje troosteloos uit, zelfs nadat ze in de gaten had

meer aan vastklampte omdat het zich tegen haar

gekregen dat ik naar haar toeliep.

verzette.
In de jaren '60, na mijn scheiding in Hawaii, werd ze

Ik kan niet verklaren war er met haar gebeurde in

dat skidorp. Ik weet niet of ze blij was met de baard die

ziek. In ons gezin werden problemen nooit besproken;

ik had laten groeien of de vervallen mijnwerkershut

ze werden eerder ontkend of weggeduwd. Daarom heb

die we gehuurd hadden of de luidruchtige vrouw waar

ik nooit geweten dat ze tien jaar eerder tijdens mijn

ik mee samenwoonde en die haar verwelkomde en

universiteitsjaren een borstamputatie had ondergaan.

meer waardering schonk dan ik ooit had kunnen doen,

Ik kwam het pas te weten lang nadat de kanker weer

maar mijn moeder kwam weer tot leven. Misschien lag

was teruggekomen en uitgezaaid was naar haar lever.

het aan de ijle lucht, of de wietlucht in dat kleine huis

En toen werd ze vreemd genoeg groter dan het leven

je, of de wilde rit met mijn Jeep hoog boven de boom

dat ik haar had toegedicht, groter in elk geval dan mijn

grens in de bergen, of misschien had het gewoon te

vader.

maken met het feit dat ze een paar dagen weg was van

In die tijd woonde ik in een skidorp in Colorado

mijn vader. Het waren als het ware haar laatste dagen

met de vrouw die uiteindelijk mijn tweede echtgenote

op aarde, een laatste verzetje voor een vrouw die het

zou worden, een jaar voordat mijn dochter werd gebo

grootste deel van haar leven in een soort cocon had

ren. Met tegenzin nodigde ik mijn moeder uit om een

doorgebracht.

weekje bij ons te komen logeren- mijn moeder vloekte

Ze dronk wijn. Ze probeerde wiet. Ze lachte en

nooit, dronk zelden, en in mijn hele leven had ik haar

poseerde voor foto's met onze hippievrienden. Ze hielp

176

177

met koken en deed de afvvas en kletste met mijn maffe

miste. En ding leek zeker: hij heeft nooit geweten wie

levenspartner als een tienermeisje, en toen ze wegging

de zwakken waren in ons driepersoonsgezinnetje.

was ze mijn moeder niet meer.

Vele jaren later stuurde mijn schoonbroer me een

Een paar maanden later vloog ik naar New York en

paar foto's die hij gekregen had van de tweede vrouw

zocht ik haar op in het ziekenhuis, vlak voor ze stierf.

van mijn vader nadat die was overleden. Op een ervan

Ze glimlachte, en toen ik haar hand vastpakte barstte

stonden mijn moeder en ik, aan het strand in New

ik in tranen uit. Al die jaren had ik me voor haar ge

Jersey. Op die foto ben ik vier of vijf jaar en draag ik

geneerd, geschaamd, en daar lag ze nu, mooier in haar

een 'Our Gang'-petje met knopen, en in mijn schoot

laatste ogenblikken dan ik haar ooit gezien had. We

ligt een speelgoedemmer met schepje. Mijn moeder zit

huilden samen, en ze moest braken, en de verpleegster

naast me in het zand en leunt op een arm vol sproeten.

kwam binnen, en mijn vader wilde weggaan, en

Ze glimlacht- ze straalt- en achter haar ligt het blauw

plotseling was ik woedend op hem, en woedend op de

van de Atlantische Oceaan, zo ver het oog reikt.

verpleegster die met me stond te flirten in plaats van te

zorgen voor mijn moeder, en woedend op de waarde
loze kamer zonder uitzicht waar mijn moeder in lag te
sterven, woedend op dat hele lullige levensspel dat ie
dereen behalve mijn moeder nog meespeelde.
Tijdens de begrafenis weigerde ik met mijn vader
mee te rijden in de limousine. In plaats daarvan reed ik
in de auto van mijn moeder achteraan in de stoet.
Tijdens de wake zei mijn vader iets wat ik hem niet
kon vergeven, tenminste niet vr ik hem jaren later
weer zag tijdens mijn laatste bezoek aan hem, toen hij
zijn kleindochter ontmoette. Hij zei dat hij, als hij alles
nog eens over had mogen doen, met een sterkere
vrouw zou zijn getrouwd. Misschien zei hij het om mij
een plezier te doen, wetend hoezeer ik als kind terug
gedeinsd was voor haar liefde. Of misschien kon hij
aan zichzelf gewoon niet toegeven hoezeer hij haar

178

179

Eeuwige Filosofie, Jacob met mosterd aan zijn oor en

bonen in zijn haar. Als ik op mijn laatste dag alle
andere dingen vergeten ben, zal ik me in ieder geval

Geweld

wel de vreugde van dat bijzondere moment weten te

herinneren: wij tween, Een van Geest, open voor alles
wat verscheen, kalm te midden van de chaos.
De laatste tijd heb ik het gevoel dat deze gevange
nis op ontploffen staat. Ik heb het eerder gezien.
Tijdens mijn verblijf in die Mexicaanse gevangenis
brak er op een zondag toen mijn vrouw en kinderen in
het celblok op bezoek waren een complete opstand uit.
Vijfhonderd boze mannen met stokken en ijzeren
stangen staken alles in brand wat kon branden. Wij
Amerikanen waren slechts met z'n negen en, en het

f en toe wordt er gevochten in de eetzaal, en het

lukte ons om onszelf en ons bezoek op te sluiten in een

probleem met vechten in de eetzaal is dat er niet

celblok en de gebeurtenissen af te wachten. De politie

alleen vuistslagen worden uitgedeeld, maar dat er soms

werd erbij gehaald. Het Mexicaanse leger werd erbij

ook met dienbladen wordt gegooid. Jacob, een vriend

gehaald. Soldaten met automatische wapens stonden

die kortgeleden zijn hoofd is verloren en daar een

op de muren, en uiteindelijk gingen de opstandelingen

wereld voor heeft teruggevonden, vond er vorige week

weer terug naar hun celblokken en konden de

een bord met bonen, twee broodjes hot dog en twee

bezoekers weer weg.

kalkoenworstjes met mosterd terwijl hij rustig aan tafel

Ik kan me niet voorstellen hoeveel erger het zou

zat en zich nergens mee bemoeide. Een man aan de

zijn als het hier zou gebeuren, met 1700 mannen die

tafel naast hem was boos geworden om iets wat er ge

koken van woede, bendes die de boel overnemen. Ik

zegd was en had zijn dienblad gegooid om te laten zien

ken het gevoel. Jarenlang werd ik gedreven door

dat hij wilde vechten, en Jacob kreeg het grootste deel

woede, stuurde hij iedere beweging, hoezeer ik hem

naar zijn hoofd. En in plaats van zelf boos te worden

ook probeerde te onderdrukken of glad te strijken

en er bij betrokken te raken, verhuisde hij rustig naar

zodat het iets anders leek te zijn. Ik gaf anderen de

een andere tafel waar ik toevallig zat, en de rest van de

schuld, ik gaf de regering de schuld, ik gaf alles de

tijd hebben we zitten kletsen over hoofdloosheid en de

schuld, vaak om redenen die nergens op sloegen. Soms

180

181

voelde mijn leven als n lange opstand, en tragisch

genoeg was ik te laf om te kunnen begrijpen waarom
en weigerde ik te accepteren wat ik uiteindelijk wel
moest

accepteren: dat de fout bij niemand anders lag,

dat de onwetendheid nergens anders gevonden kon

worden dan hier.
En nu is die woede overal om me heen en herinnert
hij me aan de vulkaan die ik ooit was. Het verschil is
dat hij niet meer bepaalt wie ik ben. Soms drijft hij
door deze Leegte als een subtiel gevoel, een trilling, en
soms vlamt hij op en stormt hij door me heen met ont
blote tanden, maar hij verblijft hier niet meer. De
waarheid biedt daar geen ruimte meer voor.

Vreemd genoeg ben ik er achter gekomen dat het

eind van de weg ook de omarming behelst van alles
wat er in het begin was. Alle woede die om me heen tot
explosie komt - en zelfs als hij in mij tot explosie
mocht komen - wordt opgenomen in deze enorme
Leegte, waar hij welkom wordt geheten en getransfor
meerd wordt tot liefde. Hoe of waarom dat gebeurt,
dat kan ik niet uitleggen. Maar af en toe komt er een
vriend als Jacob langs om me het bewijs ervan te
leveren, met het geweld verstrikt in zijn haar en een
glimlach op zijn stralende gezicht. Het is alsof God
zegt: 'Zie je nou wel. Dit is de Weg. Dit is hoe het
werkt. Dit is de weg van Hier naar Hier.'

Wat niet wil zeggen dat hij uit de weg wordt gegaan.
In tegendeel, het is een kwestie van omarmen wat er
verschijnt, zelfs de weerstand tegen dat wat verschijnt.
In mijn geval twijfel ik er niet aan dat ik de weg naar
de Leegte al lang was ingeslagen vr ik betrokken
raakte bij enige spirituele weg, boeddhistisch of
anderszins. Ik sloeg die weg in vanuit een vage angst,
werd gedreven door die angst en kwam tenslotte tot
bloei vanuit wanhoop. Als individuele keuze al
bestond, heb ik die niet gehad. En ik denk dat dat voor
veel zoekers geldt, want als je een groot deel van je
leven geplaagd wordt door emotionele pijn of anderen
emotionele pijn toebrengt, dan voelt leven als dood
zijn en lijkt de afgrond van de Leegte in vergelijking
daarmee een fijne plek. Bovendien heb je geen keus,
kun je de zoektocht niet weigeren te maken, kun je je
niet afkeren van de Waarheid.
182

183

boodschap brengen dat "God alles is, en alles God is",

blijven ze ook zeggen dat je een toestand kunt bereiken
of iets kunt verkrijgen dat op de een of andere manier

Nog steeds het spelletje mees pelen

ontbreekt, en dat versterkt het denkbeeldige idee van

afgescheidenheid alleen maar: het idee dat er een
afzonderlijk 'jij' bestaat dat iets kan krijgen dat 'iets
anders dan jij' is. En juist die boodschap van 'hoe je
goddelijkheid te gebruiken om vrede of roem of geluk
te verwerven' ontkent de waarheid van je goddelijk
heid! Ze zorgt ervoor dat je, zoals een vriend graag
zegt, "het spelletje nog steeds meespeelt", dat je jezelf
nog steeds ziet als een afzonderlijk 'ik' dat op zoek is
naar een betere situatie op een andere plek en een
andere tijd, terwijl het Koninkrijk der Hemelen altijd

egenwoordig wordt er in boeken en televisie

bestaat

u it

dit moment.

programma's veel gesproken over het vervullen

'Waarom zou je dan nog iets doen?', kun je je dan

van je wensen en leren hoe je je moet voornemen wat

afvragen, en het antwoord daarop is 'Probeer maar

je wilt in je leven, of dat nu vrede of geluk is of gewoon

eens niets te doen!' Dat Wat Je Bent - God Zelf- is

je rekeningen kunnen betalen. Het uitgangspunt is dat

alles wat er in de wereld gedaan wordt, en ga daar in

je God bent, dat je de bron bent van alles wat in jouw

godsnaam mee door! Eigenlijk is het antwoord op de

wereld verschijnt, en dat de wereld daarom weerspie

vraag 'Waarom zou je nog iets doen?' dat je dat iets

gelt hoe je denkt en voelt en handelt. Als je negatieve

bent1 Mensen met intenties geven je iets om je situatie

vibraties uitzendt, zal de wereld problemen opwerpen

te verbeteren (een heel populair idee!) vanuit het idee

die daar bij horen. Bevestig wat je wilt en handel alsof

dat je er niet helemaal tevreden over bent, in plaats van

je het al hebt, en voil!, het verschijnt.

te verwijzen naar het feit dat Wie Je Werkelijk Bent

En in het grote drama van het leven kan het ook zo

gaan. Weinig mensen betwijfelen dat de relatieve
wereld de neiging heeft om

nooit verbeterd kan worden, want je bent de Perfectie

Zelf die verschijnt als iedere toestand, ieder ding.

weerspiegelen wat je

Als ik bijvoorbeeld zie dat ik niet in de gevangenis

gelooft, en dat je uiteindelijk zult krijgen wat je geeft.

zit, maar dat de gevangenis zich in mij bevindt, zich

Maar terwijl die quasi-filosofien de non-duale

met andere woorden in dit Zuivere Bewustzijn bevindt

184

te

185

dat ik ben, dan overstijg ik alle concepten over mezelf.

Waarom zou je dan weer een concept als 'ik ben vredig,
welvarend of wat dan ook' gaan bevestigen? Waarom
zou je jezelf weer vastpinnen op een concept als je be
denkt dat al dat soort concepten betrekking heeft op

Vr het ontwaken:
kakkerlakken, wandluizen
en schurft
Na het ontwaken:
kakkerlakken, wandluizen
en schurft

'dingen' - fenomenen - en dat ze daarom verwijzen

naar het afzonderlijke zelf? Ergens op de weg naar Zelf
realisatie begon ik te zien dat God me al een hele tijd
op mijn schouder had getikt om me wakker te maken.
Maar deed Hij dat opdat ik Hem zou worden -wat ik
al ben-of opdat ik een vrediger en welvarender individu
zou worden dat nog steeds losstond van Hem? (Alsof
dat mogelijk zou zijn!)
Degenen die onrwaakt zijn zeggen dat een goede
leraar er een is die niets meer voor je overlaat. Waarlijk
helemaal niet-iets. Wat heeft het voor zin om 'Jij bent
God' te zeggen als je vervolgens wordt verteld dat je
daarom iedereen kunt zijn en alles kunt krijgen wat je

zijn,
alles krijgen

wilt? De waarheid is dat je niet iedereen kunt

omdat je niemand bent. En je kunt niet

omdat je alles bent. En als je dat ten diepste beseft,

realiseer je ironisch genoeg de "vrede die alle begrip te
boven gaat". En op dezelfde manier verwerf je, als je
beseft dat alles jezelf is, de "schatten der Hemelen".
"Vind eerst het Koninkrijk der Hemelen", zei Christus,
"en al die dingen zullen de uwe zijn." Of, zoals Douglas
Harding zo vaak en zo terecht zei: "Zie en zie wat er
gebeurt."
Waarom zou je met minder genoegen nemen?

186

et spijt me God, maar sommige dingen in deze

wereld zijn gewoon ronduit smerig.

In New York woonde ik een tijdje in de Lower East

Side, in een etagewoning die in bezit was van, geleid

werd en volkomen onder de voet gelopen werd door
kakkerlakken. Uiteindelijk hebben ze me de deur
gewezen, en niet omdat ik geen huur betaalde.
Toen ik voor het eerst in Honolulu aankwam, nam
ik een kamer in een groot huis aan de rand van een
oerwoud in Manoa Valley. Er zaten gekko's op de
muren en het plafond, een welkom uitzicht omdat ik
wist dat ze dieren aten die anders mij zouden eten, en
ook al rook de kamer muf en vochtig, hij was wel netjes
en schoon. Van de huiseigenaren, een christelijke voor
ganger en zijn vrouw, mocht ik voor de huur die ik be
taalde een stukje van hun koelkast gebruiken, en toen
187

ik daar een paar dagen later een kan vruchtensap uit

kwam een jaar of tien geleden de gevangenis binnen;

wilde halen en het licht in de keuken aandeed, was ik

vooral de mensen die genfecteerde tatoeagenaalden en

verbijsterd door wat ik zag: monsterlijk grote kakker

inkt met elkaar deelden waren kwetsbaar. Vervolgens

lakken, de grootste die ik ooit gezien had. Het waren

werden we vorig jaar overvallen door schurft, door

er honderden, misschien wel duizenden, meer dan er

heel het gebouw heen. Afgezien van MRSA moet het

ooit in mijn etage in New York gezeten hadden, en ze

schurftbeestje het smerigste van al het onzichtbare on

renden alle kanten op, hals over kop weg uit het licht,

gedierte zijn. Het kruipt onder de huid en vermenig

over de borden op de keukenplank en de potten en

vuldigt zich in woekerende kolonies, en veroorzaakt

pannen in de gootsteen, en ze vielen van de rand van

daarmee een jeuk die niet overgaat, hoe vaak je ook

de tafel op de grond. Onnodig te zeggen dat ik snel

krabt. Degenen die genfecteerd waren moesten dagen

daarna verhuisde naar een andere kamer in een ander

lang in quarantaine, hun kleding en beddengoed

huis.

moest speciaal gewassen worden, douches en medici

Jaren later in een Mexicaanse gevangenis, tijdens de

nale zalven werden voorgeschreven, cellen werden

allereerste nacht dat mijn maat en ik daar zaten,

gedesinfecteerd. En toch breken er tot op de dag van

werden we wakker van het krabben, en zat mijn maar

vandaag af en toe nog schurftepidemien uit, en kan

met opgezwollen ogen. De volgende morgen hielp ik

het hele proces van voor af aan beginnen. Tot nu toe

hem naar de ziekenboeg waar een verpleegster met een

heb ik geluk gehad, maar ieder puistje, iedere vorm

grijns op haar gezicht beaamde dat we gebeten waren

van uitslag, hoe gering ook, en iedere vorm van jeuk

door wandluizen, en daarna ging ik ze iedere avond

die zo nu en dan optreedt, zorgt ervoor dat ik op onder

zoeken en verdelgen, tot ik uiteindelijk aan die beest

zoek uitga en me behoorlijk veel zorgen maak. Heer,

jes gewend raakte en ik me door ze liet bijten. Ze zaten

laat dit lichaam, deze tijdelijke vorm, maar een hart

overal. Ze boorden gaten in de muurkalk en de planken

aanval krijgen of stikken in een longontsteking of

van ons gemproviseerde 'huisje', ze kropen in ons bed

desnoods wegkwijnen door een afschuwelijke vorm

dengoed en onze kleren, ze zaten verstopt in onze

van kanker, maar laat me alstublieft niet levend aange

schoenen. Overal in de gevangenis zaten er triljoenen,

vreten worden door ongedierte dat ik niet eens kan

en wij mensen waren kansloos tegen hen.

zien!

In vergelijking daarmee is deze Amerikaanse gevan

Dat gezegd hebbende, zag ik zonet een klein

genis antiseptisch schoon, maar overal waar honder

zweertje op mijn arm en voel ik jeuk die ik niet weg

den mensen dicht op elkaar zitten bestaat er gevaar

durf te krabben ...

voor besmetting. MRSA, de vleesetende bacterie,

188

189

ego de kennis van het Zuivere Zijn ligt, Bewustzijn dat

zich bewust is van Zichzelf en aan alles ten grondslag
ligt. Dit zegt Gangaji, in haar boek The Diamond in

Heiligen en zondaars

your Pocket. "Er doen zich momenten voor dat je

ongelukkig, kwaad of bezorgd bent, er komen stem

mingen langs, maar dat verschijnt allemaal op een
ondergrond van vreugde."
Dat vat het wel ongeveer samen, en ongetwijfeld
beter dat ik dat zou kunnen.
Het ego verandert weliswaar in de meeste gevallen
niet radicaal, maar ik heb ervaren dat alles wel lichter
wordt opgevat. Problemen die de wereld uitdeelt
worden minder problematisch of zijn helemaal geen

en vriend hier, een wedergeboren christen, noemde

me ooit een heilige van binnen en een zondaar van

buiten.
Ten aanzien van dat buitenste deel had hij in ieder
geval gelijk.
Tenzij hij het, misschien zonder het te weten, over
ons allemaal had, want zo zitten we allemaal in elkaar
als het Ene dat zich manifesteert als vele afzonderlijke
dingen, het Goddelijke Zelf dat verschijnt als het
gewone 'ik'.
En in tegenstelling tot wat veel spirituele zoekers
geloven, 'repareert' het besef van het Ene niet nood
zakelijkerwijs het vele. De wereld blijft ons niet alleen
moeilijkheden toebedelen. Het gewone 'ik' blijft
meestal ook vastzitten in zijn neurotische gewoonten.
Het verschil is dat onder de wrok en dwaasheid van het
190

probleem meer, en wrok in al zijn lelijke vormen

verschijnt gewoon niet meer. Woede en bezorgdheid
kunnen nog steeds komen en gaan, maar dat doen ze
veel sneller, en stemmingen houden niet langer aan
dan een uur of twee. Je weet ook dat alles wat zich
voordoet je er aan herinnert dat je weer thuis kunt
komen in Wat Je Werkelijk Bent. Dat geldt met name
voor moeilijkheden, die niet meer langs kunnen
komen zonder als tikken op je schouder te dienen, als
verwijzingen naar de Vredevolle Wakkere Ruimte
waarin ze plaatsvinden. Bovendien weet je dat alles wat
zich voordoet is Wie Je Bent: Wakkere Ruimte die zich
manifesteert als dit en dat en de 'tienduizend dingen'.
Inclusief het ego, en als dat vanuit het gezichtspunt
van die Wakkere Ruimte gezien wordt, wordt het lief
devol, ja zelfs dankbaar omarmd, hoe dwaas het ook
lijkt te zijn. Ken uZelfstaat gelijk aan bemin uzelf
191

Trouwens, diezelfde wedergeboren christen-vriend

vroeg, toen hij er achter kwam dat ik boeddhist was,
of ik weefmateriaal in onze hobbykantine gekocht had.
"Weefmateriaal?", vroeg ik.
"J', zei hij, "want je kunt maar beter leren hoe je

Eigendom

een mandje moet weven, want in zo'n ding zul je naar

de hel gaan!"

oen ik dertig was kocht ik voor tienduizend

dollar en stuk land van een paar hectare op een

plateau ten westen van de Rocky Mountains. Er stond

een oude blokhut en een aantal bijgebouwen, inclusief
een toilethok Het stromend water in de hut werd uit
een waterput naar het aanrecht gepompt, tot een
vriend leidingen aanlegde voor een geiser en een oude
badkuip die ik ergens op de sloop had gevonden. Koud
was 's winters niet het juiste woord voor die plek. Het
beetje warmte dat er was kwam uit een hele oude pot
kachel in de keuken, maar de andere kamers vingen
nauwelijks enige warmte.
We hadden kippen: zes hennen en een Poolse haan
met een opvliegend karakter. We hadden meer dan
tien honden en katten die uit een dichtbijgelegen
vijver gered waren, allemaal zwervers.
192

'

Winters sliepen
193

ze samen als een grote bontbal op de gammele veranda,

waar we vliegtuigladingen met drugs uit Mexico in

en 's zomers struinden ze over het plateau als wilde

konden verstoppen. Toen de vorige eigenaar op een

dieren.

dag

Toen onze dochter geboren was en het lekker weer

werd in de lente kwamen er vrienden langs, hippies uit

graven van de kuil, zei Willy tegen hem dat hij een

onverwachts

opdook en Willy bezig zag met her

bomkelder of een latrine aan het bouwen was, hij wist

de steden in het oosten. Ze rookten wiet en slikten

nog niet zeker wat het ging worden. Toen het eerste

LSD en werkren naakt in de tuin. Ze waren allemaal

jong, behalve Nukkige Frank, een ex-gedetineerde van
een jaar of zestig met een witte baard en connecties

vliegtuig binnen kwam vliegen op een maanloze nacht,

met de maffia in Kansas City. Hij wond de plaatselijke

baan neer. Het was een wonder dat de piloot en de

bevolking in een dorp in de buurt om zijn vinger, maar

hij deugde voor geen cent en we konden hem overal
naartoe sturen waar wij niet welkom waren- zelfs de

copiloot het overleefd hebben.

wasserette in het dorp had een bord met daarop de

tekst: 'Geen Hippies!'. Die zomer kocht hij een vracht

die plekken meer dan een half jaar heb gewoond, maar

vergat Willy de lichten langs de landingsbaan aan te

doen, en de piloot stortte een kilometer vr de landings

Wat ik me het meest herinner van allebei die plek

ken was de stilte. Ik kan niet zeggen dat ik op een van
dat was genoeg om het om mijn zenuwen te krijgen

wagen en een Airstream-aanhanger die hij van voor tot

achter uitrustte met geheime vakken onder de vloer, en

van die stilte. Er stonden teveel sterren aan de nachte

daarmee ging-ie naar Mexico voor een lading wiet.

Twee jaar later stierf hij op de EHBO van een zieken

nergens heen voor een biertje of een film. Er was niets

huis in Kansas City met een zakje wiet in zijn broekzak

veel te rustig.

lijke hemel. We hadden geen televisie, we konden

te beleven, er gebeurde niets. Het was er verdomme

en een gebroken heup vanwege een auto-ongeluk.

Een man die hier jaren geleden zat had het er vaak

Vrienden zeiden dat hij het op had gegeven, zomaar

meens.

over dat hij ergens zou gaan wonen waar geen

elektriciteit was als hij vrij zou komen, en toen hij

Vervolgens kocht ik een stuk land in New Mexico,

werd vrijgelaten en zijn proeftijd erop had zitten deed

op de San Augustin-vlakte, tegen land aan dat werd

hij dat ook - hij bouwde zijn eigen huis ergens in

beheerd door Staatsbosbeheer. Het huis was gemaakt

niemandsland in de hoge woestijn van New Mexico.

van steenklei, en op een vlak stukje land achter de

Voor mij klonk het alsof zijn droom was uitgekomen,

schuur schraapte mijn maatje Willy een start- en lan

dat hij alles had gekregen wat hij ooit had gewild.

dingsbaan tevoorschijn tussen de salie en de pijn

Tegenwoordig woont hij in Beverly Hills en stuurt hij

bomen en groef toen een enorm gat aan n kant ervan

me foto's van hem en zijn vrouw, poserend met

194

195

beroemdheden. Je weet het maar nooit. Misschien was

het hem daar ook wel veel te rustig.

Als ik terugdenk aan die twee ranches die ik gekocht

heb, besef ik boven alles dat ik ze nooit in bezit heb

Hier kun je natuurlijk geen sterren aan de hemel

gehad, niet in naam, niet in mijn hoofd, en uiteinde

zien staan, en een moment van rust komt zelden voor.

lijk zeker niet als feit. Ik zorgde voor het geld, maar ik

Het is hier nooit stil, en het drama kan concurreren

vroeg anderen om de papieren te tekenen, en op geen

met dat in een Hollywoodstudio. Er zitten hier ook

van de plekken heb ik me ooit ook maar een minuut

volop Nukkige Frankjes, en een behoorlijk aantal

thuis gevoeld. Er viel, denk ik, een goede les te trekken

vreemde vogels als W illy; zelfs een paar verkreukelde

uit het gegeven dat ik al die jaren op de vlucht was en

hippies die zijn overgebleven uit de jaren '60. Maar

valse identiteiten gebruikte: uiteindelijk bleek het

wat verdwenen is, is mijn zoektocht naar opwinding

vergaren van bezittingen en het achterlaten van een

en intrige, en de overtuiging dat vrede te vinden is

lange persoonlijke geschiedenis het laatste te zijn waar

'buiten' Wie Ik Ben. Natuurlijk zou ik het prachtig

ik behoefte aan had.

vinden om naar de nachtelijke hemel te staren en me

Maar wat heb ik ooit in bezit gehad? Wat hebben

door de sterren te laten opslokken, en ik kan me niet

we allemaal nu werkelijk in bezit gehad tijdens ons

eens meer voorstellen hoe heerlijk het is om jezelf te

leven? Als wie we denken te zijn- afzonderlijke zeiven

verliezen (of is het 'terugvinden'?) in een bos vol oude

-zijn we 'dingen' ten opzichte van andere dingen, of

bomen (iemand die pas geleden op proefverlof was

dat nu ranches of auto's of kleren zijn. We bevinden

schreef me dat het eerste wat hij deed toen hij buiten

ons in de buurt ervan. We kunnen ze dicht bij ons

kwam, was naar een park rijden en een boom

halen en ze zelfs dragen, maar net als een munt in je

omhelzen!).

hand, kunnen zij ons net zo goed in bezit hebben als

Maar bij het hek buiten mijn raam groeien op

wij hen.

bepaalde plaatsen wel degelijk bloemen, en gras, en

Aan de andere kant, wat heb ik niet in bezit gehad,

taai onkruid, en kun je af en toe een konijn of een eek

en wat hebben wij (en dan niet als 'wij') niet waarlijk

hoorn zien, en vogels. En allerlei troep die vast is

in bezit gehad? Als Wie Ik Werkelijk Ben - deze lege

komen te zitten in de spinnenwebben aan de raam

en bewust Ruimte voor alles waarmee hij gevuld wordt

kozijnen en de tralies daarachter. Die spinnen - er

- ben ik de enige eigenaar van alles wat er is, de enige

moeten er wel twintig of meer zitten - hoe ze zitten te

bezitter der 'tienduizend dingen', en dat geldt voor

wachten in de schaduw, om dan ineens tevoorschijn te

iedereen. Alles bevindt zich binnen dat bewustzijn dat

komen rennen en een sparrelende vlieg in hun zijde te

ik ben, en intiemer dan dat kan ik het niet bezitten.

begraven! Over intrige gesproken!

Als de identiteitsverschuiving plaatsvindt, gebeurt dat

196

197

niet door er over na te denken, maar door te zien wie

er kijkt, door daadwerkelijk in het hart van de Enige
Ervaarder te ervaren dar alles zich binnenin me bevindt,
dat mijn ware lichaam in feite 'Alles Wat Er Is' is.

Verlaten

Soms kijk ik naar de zogenaamde 'bezittingen' die

ik op dit moment heb, en dan moet ik lachen. Iedere
gedetineerde krijgt een 'Eigendomsformulier' waarop
alles opgesomd staat dar hij bezit en dat, met uitzonde
ring van de paar apparaten die hij in de kantine mag
kopen, in een plunjezak van normale grootte moet
passen. Het is, naar de normale Westerse standaard
van tegenwoordig, nier veel meer dan 'het hemd dat je
draagt'. En die paar dingen mijn bezittingen noemen,
maar niet de cel, het celgebouw zelf, het veld buiten en
de bergen in de verte, is zonder meer absurd.
Maar wat nog grappiger is, is dat Eigendomsfor
mulier. Dat is niet groot genoeg. Voor het opsommen

k word niet vaak ziek, maar als het gebeurt compen

seert dat verloren tijd door me uit ieder esoterisch

idee weg te rukken dat ik koester over Wie Ik Werke

van alles wat ik bezit als Wie Ik Werkelijk Ben zou ik

lijk Ben en me rechtstreeks dat niezende, pijnlijke

het hele verslag van de wetenschap en de geschiede

lichaam in te smijten dat ik plotseling zo graag in het

nis zelf nodig hebben, en nog veel meer. Maar mis

bezit van iemand anders had gezien. Ooit heb ik acht

schien zou de lijst maar n woord hoeven te bevatten:

jaar lang geen kou gevat of de griep gehad, niet slecht

'Universum'.

voor een gedetineerde die te midden van een grote

Want dat is mijn thuis, en ik heb reden genoeg om

groep mensen leeft, maar de laatste tijd ben ik ieder

er goed voor te zorgen. Hoe ik dit piepkleine fragmentje

jaar wel een keer besmet met een vervelend virus, en

'ik' heb kunnen noemen en de rest 'niet ik', weet ik niet.

iedere keer als het me te pakken heeft voel ik me fysiek

Maar anderzijds heb 'ik' daar natuurlijk ook nooit

en geestelijk traag worden, gevangen in een identiteit

enige invloed op gehad.

die niet doet wat hij moet doen, bijvoorbeeld beter

worden.
Tien jaar geleden heb ik mijn eerste vervangende
heup-operatie ondergaan, en twee jaar geleden de

198

199

tweede. De eerste ging goed, maar van de tweede ging

volgende morgen wakker en was de misselijkheid

ik behoorlijk onderuit. Toen ik bijkwam was ik duize

verdwenen.

lig van opluchting dat het voorbij was, maar tegen het

Anderhalf jaar later vertelde ik dit verhaal in de be

eind van de dag kotste ik het kleine beetje eten uit dat

zoekruimte aan een vriendin die Ziet. Als onderdeel

ik binnen had weten te krijgen, en de misselijkheid

van een therapie die ze volgde had ze vlak daarvoor een

hield de hele nacht en het grootste deel van de daarop

waterdieet gevolgd en had ze het gevoel gehad dat haar

volgende week aan. Van het morfine-infuus, en later

lichaam aan het sterven was. Toen ik haar vertelde wat

van iedere pijnstiller die ik probeerde, werd ik misse

ik in het ziekenhuis had meegemaakt, inclusief de

lijk. Ik kreeg niets meer naar binnen. Erger nog, ik kon

woorden die ik zo duidelijk gehoord had, zei ze: "Dat

niet meer slapen. Op de derde dag haalden ze me van

had ik ook". Ook zij was helemaal in haar lichaam

de verdovende medicijnen en gaven ze me iedere zes

komen zitten in een periode dat het erg veel stress had.

uur twee Tylenol uit de vrije verkoop, en nog steeds

En toen ik Richard Lang in Londen hier een brief over

ging de misselijkheid niet over. Omdat ik het niet op

schreef, zei hij: "Ja, zo gaat het", waarmee hij sugge

kon brengen om onder de douche te gaan, begon ik op

reerde dat je bewuste aandacht precies daarheen gaat

de vierde dag te stinken, en toen

me op de vijfde dag

waar hij nodig is, en dat wat je denkt te willen niet

van het ziekenhuis naar de ziekenboeg van de gevange

altijd het antwoord is. Het uiteindelijke antwoord is

nis overbrachten, was ik aan het ijlen. En het maffe

natuurlijk gelegen in het feit dat wie je bent niet

was dat ik nog steeds die grote open Helderheid hier

uitsluitend het lichaam is, en dat wil zeggen dat het

zag, ook al was ik volledig in het lichaam vast komen

antwoord op de vraag 'Waarom hebt Gij mij verlaten?'

zitten. Ik zag die Ruimte, en ik voelde me een slak.

is dat Hij dat niet heeft gedaan! ledere keer dat we

ze

Op de avond van de zesde dag dacht ik dat ik

lijken te verkrampen, of we nu onder druk staan of

doodging, en ik hoorde een stem duidelijk zeggen:

niet, dalen we af naar de hel, en als we terugkeren naar

'God, waarom hebt Gij mij verlaten?', en kort daarna

de realisatie van Wie We Werkelijk Zijn- deze Ene

had ik een buitenlichamelijke ervaring waarin ik door

Bewuste Ruimte en alles waar hij ruimte aan biedt -

de kamer 'zweefde' en toen door een muur heen ging

herrijzen we weer. En in die glorieuze terugkeer her

naar de gang daarachter. Het was donker, en er was

rijzen we allemaal als de Eeuwige Christus, de Eerste

weliswaar de lichtheid van het buiten je lichaam zijn,

Persoon Enkelvoud, Het Ene.

maar het was ook onheilspellend, alsof ik op het punt

In het celblok waar ik zit zijn alle cellen 'droog', dar

stond om af te dalen naar de hel. En toen ik in mijn li

wil zeggen, ze hebben geen voorzieningen. Daarvoor

chaam terugkeerde, viel ik in slaap en werd ik pas de

moet je naar een ruimte met wasbakken en toiletten,

200

201

een soort badkamer-in-de-gang voor vijftig mensen.

Sinds ik hier naartoe ben verhuisd vanuit een 'natte'
cel in een ander celblok, ben ik een beetje fobisch ge
worden voor bacillen en was ik mijn handen misschien

Steeds weer opnieuw

wel vaker dan nodig is. Maar na mijn ervaring in het

ziekenhuis is er merkbaar ruimte komen te zitten tus
sen deze Bewuste Ruimte en die handen die zichzelf
wassen, tussen Wie Ik Werkelijk Ben en die hinderlijke
gedachten over hoe balen het is om ziek te zijn in de
gevangenis. Ieder jaar opnieuw gaat er zelden een
maand voorbij dat er niet minstens n gedetineerde
zit te hoesten en te snuiven, en ook dat lijkt te zijn hoe
het gaat, het leven dat zijn ding doet, of ik het daar nu
mee eens ben of niet.
In juli vatte ik een kanjer van een zomerkou, en on
danks de sombere gedachten en de handen die zichzelf
maar bleven wassen- er zitten hier tenslotte 49 anderen

die geen kou hebben gevat - kon ik er wel mee leven;

aatst las ik een schrijver die uiteenzette hoeveel

seconden hij geleefd had en hoe hij tegenwoordig

niet meer dezelfde persoon was die hij was toen hij
twee of vijfentwintig of vijftig was, wat in zijn opinie

in feite was het veel meer dan dat: ik was dankbaar dat

een manier was om zich los te maken van de overtui

ik de gelegenheid had gekregen om zo duidelijk het

ging dat hij een vastomlijnde, zelfbestaande entiteit

verschil te zien tussen Wie Ik Werkelijk Ben hier, en

genaamd lichaamgeest was.

wie ik lijk te zijn daar; deze Wakkere Niet-verkouden

Maar is het niet veel gemakkelijker en overtuigender

Leegte hier, en dat pijnlijke, bibberende lichaam daar.

om gewoon naar die lege en bewuste ruimte van waar

En dan heb ik het niet eens over die o-w-vreemde

uit je alles waarneemt te

kijken en te zien dat je nooit

en-vermakelijke gewaarwording van al dat snuiven,

ook maar een moment geleefd hebt, dat je in werke

niezen, hoesten en snotteren dat gaande is in die

lijkheid tijdloos bent, dat de tijd en de hele schepping

stralende ruimte waar ik ooit dacht dat een hoofd zat!

door je

heen gaan? Zuiver Bewustzijn - dat wat je bent

- is niet-iets, en waar niet-iets is, is geen beweging en

daarom niets om tijd aan af te meten.

202

203

Toen ik veroordeeld werd voor de zaak waarvoor ik

statisch aandienen in het nu-moment. Het was de

zit, dacht ik: 'Hoe ga ik in godsnaam al die tijd uitzit

interpretatie van de vlieg die het schilderij een verleden

ten?' Inmiddels zijn er dertig jaar voorbij gegaan in wat

en een toekomst verleende, net zoals het onze inter

een oogwenk lijkt te zijn, en is dat niet precies wat het is

pretatie is dat we een 'leven' leven dat zich van een ver

-slechts een oogwenk, en het is voorbij; n oogwenk,

leden naar een toekomst beweegt.

en het heeft nooit plaatsgevonden? Byron Katie heeft

Als de vlieg had kunnen lachen, zou hij dat zeker

ooit gezegd: les waarvan je denkt dat het gebeurd is,

gedaan hebben, en waarom zouden wij dat ook niet

is nooit gebeurd." Er is altijd alleen maar die een

doen, als we kijken hoe dwaas we eigenlijk zijn?

voudige aanwezigheid, die bewuste lege ruimte voor

Bovendien is het alsof we de loop der geschiedenis

gedachten en herinneringen en het tafereel dat nu ver

denken te kunnen veranderen, dat we willens en

schijnt en nooit toen. De verhalen die we vertellen zijn

wetens een verschil kunnen maken, terwijl we in

de optelsom van ons 'bestaan', en ik vind ze eindeloos

werkelijkheid alle verschillen zijn die er ooit waren of

fascinerend, ook al is het, in zekere zin, steeds weer

zullen zijn. Anders gezegd, het is alsof we denken dat

hetzelfde verhaal dat almaar opnieuw verteld wordt.

we allemaal als afzonderlijke individuen verantwoor

Misschien kun je ook op een andere manier naar

delijk zijn voor ons verleden en onze toekomst, terwijl

het fenomeen tijd kijken, een manier die meer overeen

wat we werkelijk zijn volkomen buiten het concept

lijkt te stemmen met de conclusies die sommige kas

van de tijd valt, de tijdloze wakkere leegte is waarin alle

mologen kortgeleden getrokken hebben, n die op

tijd verschijnt, ieder moment opnieuw of in n keer,

zijn minst in wiskundige zin mogelijk is- dat alle tijd,

wat, als je het goed bekijkt, op hetzelfde neerkomt. Is

van de Big Bang tot aan een eindeloze toekomst (of tot

het volledig begrijpen hiervan niet het eind van ons

de Big Crunch, als het universum is geslonken tot n

verhaal en het begin van de eenvoudige aanwezigheid

enkel punt), tegelijkertijd bestaat in een multidimen

van wat we werkelijk zijn? En is n blik in de goede

sionale buis die alles bevat wat ooit gebeurd is en ooit

richting daar niet de bevestiging van?

zal gebeuren. Het heeft wel wat weg van de analogie

van de vlieg die over een schilderij loopt: het deel van
het schilderij waar hij al overheen gelopen is, ziet hij
als 'het verleden', en het gedeelte waar hij nog niet is
geweest beschouwt hij als 'de toekomst', maar als hij
wegvliegt en omkijkt ziet hij het hele schilderij in n
keer, het hele verleden en de hele toekomst die zich
204

205

merk typemachine; en de hele week is er nog geen post

binnengekomen, tenminste niet voor mij.
Ik heb twee oude neurotische reacties op dit soort

Wereld-als-spiegel

kleine rampen in mijn rugzak zitten. Een ervan is om

terug re duwen en daardoor de dingen nog erger maken.
De andere is om op re geven en mezelf als slachtoffer
te zien van het onrecht echt of denkbeeldig dat me
door een ander, de staar of God Zelf is aangedaan.
Natuurlijk bleken een paar van die omwentelingen in
het verleden zegeningen te zijn die onverwacht
kwamen en met veel waardering ontvangen werden,
maar de meeste waren van de negatieve soort, plotse
linge slechte wendingen die me kwaad maakten of
frustreerden of er minstens voor zorgden dat ik mede

ijna alle grote omwentelingen of koersverander

lijden met mezelf kreeg. Nier n ervan beschouwde ik

ingen in mijn leven hebben plaatsgevonden tijdens

als een 'uitdaging'.

de twee dagen in de lente en de herfst waarop de dag

Maar nu ziet het spelletje, zoals ze zeggen, er heel

even lang is als de nacht. Zelfs kleinere veranderingen

anders uit. Ik weet bijvoorbeeld zonder enige twijfel

lijken dan vaker voor te komen of meer op te vallen.

dar de wereld, ieder tafereel dar zich aandient, de ge

En nu is het september en de wereld is al de hele

dachten weerspiegelt die hier plaatshebben, of juister

week tegen me aan het snauwen: een gedetineerde gaf

gezegd, de gehechtheid aan die gedachten. Ik word dus

me op zijn werkplek een uitbrander voor het achter

terugverwezen naar mezelf als degene die verantwoor

laten van rommel die ik niet had achtergelaten; een

delijk is voor alles wat zich voordoet, en bovendien

stafmedewerker beschuldigde me van liegen, en als ik

word ik ook uitgenodigd om te reflecteren op die

vanuit zijn gezichtspunt terugkijk op wat ik heb

gedachten en re zien van wie ze zijn. En als de wereld

gezegd, besef ik dar hij gelijk had; we gingen achter

dan weerspiegeld wordt, onthult dat de gedachten die

slot en grendel, waardoor ik een afspraak met de

de kern vormen van alle denken: het geloof in een echt

kapper misliep waar ik lang naar had uitgekeken;

bestaand afzonderlijk zelf dat in een wereld leeft van

de kantine verkoopt geen typlinten meer voor mijn

afzonderlijke dingen die op de een of andere manier

ten gunste van jezelf gemanipuleerd moeten worden.

206

207

Met andere woorden, de wereld-als-spiegel brengt me

terug bij de Werkelijkheid, bij Wie Ik Werkelijk Ben,
bij wat er al die tijd al was maar niet opgemerkt werd.
En wat dan nu wel wordt opgemerkt is je leegte, je
fundamentele wakkerheid, het bewustzijn 'hier' dat
alles omarmt wat 'daar' verschijnt. Er wordt dan gezien
dat de wereld-als-spiegel niet de uiteindelijke realisatie
is, maariers wat je terugverwijst naar de waarheid, een

hebben verlaten. Dit, zo lijkt het, is de manier waarop

het universum zich aandient, het grote spel van leven
en dood met al zijn vreugde en verschrikking. Als het
er niet zou zijn, zou er helemaal niets zijn.
Dus geef ik dat spel applaus en ben ik het heel erg
dankbaar, vooral in deze tijd van het jaar, als ik er zo
duidelijk toe word aangespoord om Thuis te komen,
Thuis te komen.

stap in de goede richting, en die richting is deze kant

op, altijd en eeuwig Hier heen. Er is niet iets 'daar' wat
weerspiegeld wordt naar iets anders 'hier'. Er is alleen
maar DIT HIER, een bewust niet-iets dat zich mani
festeert als alles. Met andere woorden, dat wat naar jou
weerspiegeld wordt ben jij, of dat nu een stoel is, een
gebouw, een zegening of een ramp. En wat verschijnt
is alles wat je bent, ieder moment opnieuw, want 'jij'
bent verdwenen en vervangen door wat zich afspeelt.
Dat waarvan je ooit dacht dat het 'jij' hier was die
"bergen en rivieren" daar zag, een subject dat naar ob
jecten keek, zie je nu dat je gewoon "bergen en rivieren"
bent, zuivere non-duale subjectiviteit, Wie Je Werke
lijk Bent.
Sommigen zouden dat 'overgave' noemen, en in
zekere zin is het dat ook, ook al is het niet iets wat
gedaan wordt door een afz.onderlijk 'jou' en is er geen
sprake van een afz.onderlijk iets wat zich overgeeft aan
iets anders. En toch merk ik dat die overgave plaats
vindt, en niet voor eens en altijd, maar herhaaldelijk,
als tijd die zich overgeeft en Tijdloosheid wordt, 'zelf '
en 'ander' die terugkeren naar het Zelf dat ze nooit
208

209

Ieder jaar als de zwaluwen vertrekken, gaat een deel

van mij met hen mee. De hele zomer zijn ze hier,
duiken en scheren en kruisen ze dertig centimeter

Alles is een en een is alles

boven de grond door de lucht, en een dag of twee voor

dat het voor het eerst vriest zijn ze weg en laten ze lege
nesten achter onder de dakranden. Hoe weten ze dat
ze moeten vertrekken, en waar gaan ze naar toe om te
overwinteren; waar stoppen ze onderweg?
Toen er op een dag een zwaluw langs flitste, zei ik
op de recreatieplaats tegen een vriend: "Hoe zou jij het
vinden om zo te kunnen vliegen, pure rust in de wind,
de aarde die onder je voorbij schiet?" Hij knipperde
met zijn ogen en zei: "J', en toen knipperde hij nog

et jachtseizoen is begonnen, en vandaag zag ik

tien herten langs de kant van de weg rond de

gevangenis grazen en toen nonchalant de stafparkeer

plaats op kuieren. Hoe kan het dat ze weten wanneer
ze van plaats moeten ruilen met degenen die jacht op
hen maken? Lachen ze in hun vuistje terwijl wij men
sen onze kanonnen het hoogland in slepen op zoek
naar een prooi die daar niet langer is?
En hoe zit het met vogels of vlinders die ieder jaar
naar hetzelfde gebied migreren, duizenden kilometers
verderop? Navigeren ze echt met behulp van land
schapskenmerken of magnetische velden, zoals wij ver
onderstellen, of gaan ze gewoon? Die naruurmysteries
die wij per se geen mysteries willen noemen, kunnen
we die oplossen met onze verhalen, onze zogenaamde
'feiten'?
210

eens, en ik kon de radertjes horen draaien in zijn

hoofd, de vraag of het niet andersom was. Een minuut
later zei hij: "Maar ik weet niet of ik de insecten zou
lusten."
Insecten. Insecten en nog meer insecten. Die alle
maal uit hetzelfde ene Oog kijken als wij allemaal. Een
man twee cellen verderop werd op een ochtend wakker
en zag een lange rij kleine zwarte miertjes uit een
scheur onderaan de cementen muur komen en achter
elkaar aanlopen naar de andere kant van de ruimte en
omhoog over de zijkant van zijn kluisje, vervolgens
onder het metalen deksel door de kluis in, waar ze een
piepklein gaatje gemaakt hadden in een plastic zak met
vakantiechocolaatjes, een ongekende schat voor zowel
gedetineerde als insect, tenminste in deze omgeving.
Hij stopte de scheur dicht, hij gooide de chocolaatjes

211

weg, hij maakte de miertjes dood. Ik vond dat hij de

vet genoeg zijn om hun kop te verliezen en aan mensen

zak vr de scheur had moeten leggen.

gevoerd re worden. Die kunnen best dom zijn als

Mijn favoriete insect is de waterjuffer. Ik zag er een

ze

op

die manier opgroeien.

hangen en toen wegschieten, en weer hangen, en weer

Soms stel ik me voor dat het publiek, als ze al aan

wegschieten- recht vr me toen ik over het pad rond

gevangenen denken, ons vooral zien als dat soort

het softbalveld slenterde. Het leek alsof hij zijn dans

industrile kalkoen; dat we gekooid en gevoerd wor

speciaal voor mij uitvoerde, af en toe zo dichtbij dat ik

den en in onze eigen stank leven. In zekere zin is dat

hem bijna kon aanraken.

ook zo. Maar we zijn niet dom. We kunnen misschien

Mijn op n na meest favoriete insect is de bid

wel een beetje dommer zijn geworden omdat we nier

sprinkhaan. Het was vroeger mijn favoriet, maar op

opgesteld zijn en op de bank zitten, maar we hebben

een dag vond ik er een die vastzat in een van de

nog wel onze tekens en roep en vertoon van emotie.

gebouwen hier, en toen ik naar hem toe liep om hem

Soms lossen we zelfs problemen op. En het volk mag

op te pakken, beet hij me. Ik vond lieveheersbeestjes

dan weliswaar onze hoofden eisen, maar de overgrote

ook altijd mooi, maar vorig jaar hadden we wat de

meerderheid zal zijn hoofd wel behouden, al weet ik

lokale kranten een 'plaag' noemden, en het was het

niet zeker of dat betekent dat we daar slimmer van

soort lieveheersbeestjes die bijten als een paardenvlieg

worden.

als ze op je landen. Ik dacht dat lieveheersbeestjes blad

luizen aten.

Maar dit is het punt dat ik wilde maken toen ik

aan dit hoofdstuk begon: hoe weten herten en vogels

Ik hoorde een wetenschapper op de radio zeggen

en insecten wat ze moeten doen en waar ze naartoe

dat raven de slimste vogels zijn. Ze lossen problemen

moeten? Is dat niet omdat ze de beweging van het AL

op. Ze hebben hun eigen taal met bewegingen en

zijn, net als wij mensen, net als alles? Is het niet ge

roepen. Kalkoenen zijn, heb ik gehoord, het domst,

woon dat? Want werkelijk iedereen is het Ene dat

wat denk ik de reden is dat sommige mensen andere

Zichzelf tot uitdrukking brengt. Zelfs wij kalkoenen

mensen 'kalkoen' noemen. Maar vorig jaar zag ik een

hier in onze kooien. Zelfs nadat we gedaan hebben wat

natuurprogramma op tv over hoe verrassend intelli

we gedaan hebben om hier terecht te komen.

gent wilde kalkoenen zijn, hoe subtiel en complex hun

vormen van communicatie zijn, hoe ze individuele
persoonlijkheden hebben en zelfs emoties vertonen. Ik
weet natuurlijk niet hoe het zit met de kalkoenen die
opgroeien in overvolle kooien tot ze groot genoeg en
212

213

graag wilde dat ik met hem meekon, dat ook ik deze

hel uit kon lopen, de vrije wereld in. En toen ik hem
bedankte en zei dat het zo niet ging, wist ik dat hij

Vertrekken

dacht dat ik het meest voor de hand liggende bedoel

de, maar wat ik werkelijk bedoelde was dat niemand
voor zichzelf ooit vertrokken is uit Wie Hij Werkelijk
Is, en dat ik deze plek onmogelijk als hel kan zien, niet
als hij gezien wordt binnen deze goddelijke Leegte,
deze zelfde Leegte die de vrijheid zelf is.
Mijn grootvader en mijn beide grootmoeders
stierven toen ik nog een jongetje was. Dat waren
vertrekken waar ik niet op voorbereid was. Plotseling
waren de mensen die zo blijvend aanwezig leken er niet
meer. Ooms en tantes verdwenen op dezelfde manier,

n ding is zeker als het over gevangenissen gaat:

en toen stierf mijn moeder, en ik weet nog dat ik dacht

je leert er veel mensen kennen - je leeft en werkt

dat er geen weg terug meer was, niemand meer waar ik

jarenlang met hen, soms zelfs tiemallen jaren - en als

op kon rekenen.

ze voorwaardelijk vrijkomen of overgeplaatst worden

Toen mijn zoon stierf was het anders. Ik rekende

naar een andere gevangenis, zie je ze nooit meer terug.

nooit op hem, en in veel opzichten heb ik hem nooit

Van de afgelopen dertig jaar kan ik het aantal vrienden

gekend, maar toen ik voor het eerst hoorde dat hij er

dat is vertrokken niet meer tellen. Ze gaan door met

niet meer was, was het alsof ik een deel van mezelf was

hun leven. Ze vergeten, of willen tenminste vergeten,

kwijtgeraakt, een verlengstuk van wie ik dacht te zijn.

waar ze zijn geweest en zelfs wat ze gedaan hebben om

Nu is dat misverstand gelukkig verdwenen, samen met

hier terecht te komen.

het onjuiste idee dat ik over hem had, en zie ik en weet

Pas geleden kreeg een vriend te horen dat zijn voor

waardelijke vrijlating was goedgekeurd en dat hij vol

ik Wie Hij Werkelijk Is, hier in die Ene Leegte die we

ZlJn.

gende week mag vertrekken. Toen hij naar mijn cel

Al die vertrekken, dat voortdurende doodgaan,

kwam, zei hij dat hij zowel bezorgd als uiterst blij was,

bevatten een kostbare les, en die les is dat alles voorbij

en ik zag dat het nagelbijten nu al was begonnen. Ik

gaat, maar ik niet. Als ik terugkijk en deze Bewuste

schudde hem de hand, en hij vertelde me dat hij zo

Leegte zie, weet ik dat alles wat ooit is verschenen in

214

215

mijn leven- iedere persoon, ieder tafereel, ieder moment

als degene die ik ben. Het was, en is nog steeds, een

- ook weer is verdwenen, ieder moment opnieuw. Er

van de verschijnselen die komen en gaan in dit centrale

was, en is, niets om me aan vast te houden, niet n

Niet-iets, n van een ontelbare hoeveelheid manifes

persoon of ding. Dat geldt ook voor dit lichaam en

taties waar deze Bewuste Leegte ruimte aan biedt. Wie

deze geest. Die verschijnen weliswaar vaker dan ande

Ik Werkelijk Ben functioneert door die Leegte, en als

re verschijnselen, maar ze vormen duidelijk niet meer

het zo gezien wordt, wordt het vanuit liefde gezien,

dan een serie opeenvolgende taferelen, aaneengeregen

wordt het vergeven, is het God die zich manifesteert

als de beeldjes van een film die allemaal onmiddellijk

als dit lichaam en deze geest.

weer verdwijnen, net als alle andere dingen. Maar n

Over dit lichaam-geest-mechanisme gesproken: dat

ding verdwijnt nooit, en dat is dit Bewuste Niet-iers,

neemt niet alleen geen centrale positie meer in, zit als

deze zo duidelijk zichtbare Leegte waarin de taferelen

het ware niet meer op zijn denkbeeldige troon, maar

verschijnen. En omdat er niets is waar je je aan vast

lijkt erop gebrand te zijn om helemaal uit beeld te ver

kunt houden, moet ik dat Nier-iets wel zijn, moet het

wel zijn wat ik in werkelijkheid ben.

dwijnen. Veel dingen wijzen erop dat het bezig is te

vertrekken, zij het heel geleidelijk. Het krult en blad

En zo wordt het duidelijk dat ik nooit ergens heen

dert af richting vergetelheid, en als deze gedachten

gegaan ben. Alles komt en gaat in mij, helemaal

mijn geest vormen, zoals anderen her noemen, dan

vanzelf, terwijl ik nooit wegga, nooit ook maar een

wordt het iedere dag minder druk in die geest. Wat er

millimeter beweeg. En gelukkig maar! Kun je je een

in de tussentijd mee gebeurt weet niemand, maar het

wereld voorstellen waarin een ding of een gebeurtenis

lichaam zal in ieder geval uiteindelijk richting 'Boot

of een emotie verschijnt om vervolgens nooit meer

Hili' gaan, de gevangenisbegraafplaats op een hoog

weg te gaan? Dat zou zonder meer de hel zijn- net zo'n

vlakte aan de andere kant van de rivier. Vaak wordt

hel als het geloof in een op zichzelf staand 'zelf' dat

hier voor de grap gezegd dat ze gedetineerden rechtop

blijft bestaan door de tijd heen. Maar waar zou, met

begraven om ruimte te sparen, en o wee als ze je er

betrekking tot deze Leegte, Niet-iets naartoe kunnen?

ondersteboven ingooien, halsoverkop voor eeuwig!

Waar zou God naartoe kunnen dat niet al Hem- of

Vooral als je denkt dat je een kop hebt.

Haarzelf is?
En van alle vertrekken in mijn leven was het vertrek

En dan is er nog dit boek. Ieder woord en hoofd

stuk, iedere zin en paragraaf is gekomen en gegaan in

van dit 'zelf', dit ego, natuurlijk het meest welkom.

de wakkere ruimte van deze Leegte, en ongetwijfeld

Niet dat het volkomen verdwenen is, maar het neemt

vroeger dan later zal het hele boek eveneens vertrek

geen centrale positie meer in, wordt niet langer gezien

ken, net als alle andere dingen. Alles zal verdwijnen,

216

217

behalve deze tijdloze en ruimteloze Leegte waarin alle

tijd en ruimte verschijnen.

Dankwoord

En waar ik me maar over blijf verbazen, hoe vaak ik

het ook herhaal, is de wetenschap dat alles wat door

Mijn oprechte dank gaat uit naar Jan voor de hulp bij

deze Leegte heen gaat die Leegte is

het schrijven van dit boek. Ook naar Julian Noyce bij

een Leegte die

zich talloze keren manifesteert op talloze manieren,

altijd precies hier en nu. In de diepste zin van het
woord vertrekt er nooit iets, want er is nooit iets

Non-Duality Press, Richard Lang, Catherine Harding,

Joe Ayers, Bob en zovele anderen. Liefde en waarde
ring voor jullie allemaal.

aangekomen. Het was al die tijd Zuivere Subjectiviteit,

is dat en zal dat ook altijd zijn. Zuivere Subjectiviteit
die naar Zichzelf kijkt, van Zichzelf houdt, zich over
Zichzelf verbaast.
We kunnen niet vertrekken, hoezeer we daar ook
ons best voor doen. Dit is het. Gewoon DIT!

Als je meer informatie wilt over de Hoofdloze Weg van

Douglas Harding en de bewustzijnsexperimenten die
het je mogelijk maken om zelf te zien Wie Je Werkelijk
Bent, ga dan naar www.headless.org

Over de auteur
J.C. Aroberehele werd in 1940 geboren in Philadelphia.
Toen hij in de jaren '80 naar de gevangenis ging,
begon hij te mediteren en het werk van Wei Wu Wei
en anderen te bestuderen, tot hij op een artikel van
Douglas Harding stuitte en echt zag Wie hij in werke
lijkheid is. Sindsdien beoefent hij het Zien, en is hij de
auteur van drie eerdere boeken over dit onderwerp, die
alle uitgegeven werden door Non-Duality Press. Hij
zit al meer dan dertig jaar gevangen.
218

219

Eerder verschenen bij uitgeverij Samsara

Hattong, leo -Ontwaken in de droom

Heyboer, Anron -De filosofie van een oorspronkelijke geest

Adams, Robert-Stilte van her hart, deell

Heyboer, Anton -T he philosophy of an original mind

Adams, Robert-Stilte van het hart, deel2

Hillig, Chuck -Verlichting voor beginners

Adyashanti -Dansende leegte

Hillig, Chuck -Parels voor de ziel

Adyashanti -Ware meditatie

Hyde, Unmani Liza-Ik ben het leven zelf

Adyashanti -Het einde van je wereld

Inzicht, vingers wijzend naar de maan

Adyashanti -Genade

Joncheere, Zo -leven als God

Adyashami-De weg van bevrijding

Jourdain, Stephen I Farcer, Gilles-Zomaar verlicht

Alles over Niets (boek met2 dvd's)

Katz, Jerry-Non-Dualiteit

Balsekar, Ramesh - Er was eens ...

Keers, Wolter-Vrij zijn

Balsekar, Ramesh- Nou n?

Keers, Wolter-Jnana Yoga

Bancroft, Anne-Woorden van Boeddha

Kicken, Patriek & Smit, Paul-Praten over bewustzijn

Beintema, Rita-Jnana yoga in de praktijk

Kiloby, Sott -liefdes stille revolutie

Bernie, Jon-Alledaagse vrijheid

Klein, Jean-Ik Ben

Bongers, Sally-Alledaagse verlichting

Koehoorn, Jan-Zelfonderzoek

Boogaard, Han v.d. I Wei Wu Wei- Leven zonder tranen

Krishnamurri, U.G.-De denkbeeldige geest

Boogaard, Han v.d.-Dat wat Is

Lake, Gina-Het mechanisme van verlangen

Byrom, T homas-Het hart van bewustzijn

Lammers van Toorenburg, Wendy- Hoogbegaafd, nou n?

Caraway, Morgan-Een aangename ontgoocheling

Lammers van Toorenburg, Wendy -Werkboek Hoogbegaafd

Cohen, Alan-Bent u net zo gelukkig als uw hond?

Laurentius, Hans-Ronzengeur en prikkeldraad

Cohen, Alan-Wijsheid uit het harr

Lawry, Kalyani-Sailor Bob Adamson, leven en leer

Crowley, Gary-Van hier naar hier

Liquorman, Wayne-Never mind

Delden, Jan van -Terug van nooit weggeweest

Lucille, Francis-Eeuwigheid NU!

Delden, Jan van -Vele wegen, n thuis

McKenna, Jed-Spirituele verlichting? Vergeet het maar!

Dych, William-Amhony de Mello, een bloemlezing

McKenna, Jed-Spiritueel Incorrecte Verlichting

Foster, Jeff -leven zonder middelpunt

McKenna, Jed-Spirituele Oorlogvoering

Foster, Jeff-Een buitengewone afwezigheid

McKenna, Jed-Notities

Foudraine, Jan-Metanoia

McKenna, Jed-Jed's McKenna's theorie van alles

Gangaji-Vrijheid in overgave

Mello, Anthony de-Bewustzijn

Gieles, Lenne-Thuis

Mello, Anthony de-De weg van stilte

Glassman, Bernie-Oneindige cirkel

Mooji-Adem van het absolute

Greven, John-En

Morinaga, Soko-Van leerling tot meester

Hamill, Sam I Lao Tse- Tao Te Tsjing

Nisargadatta Maharaj-In woord en beeld

Harding, Douglas -Open voor de bron

Norquist, Steven-De waarheid over verlichting

Harrison, Steven- Zoek geen antwoord

Oever, Jan van den-Ik weet niet wie ik ben

Harrison, Steven - Het gelukkige kind

Parsons, Tony-Zoals het is

Harrison, Steven-En-zijn in relaties

220

221

Parsons, Tony- Niemand hier

Parsons, Tony- Niemand daar
Parsons, Tony- Alles en Niets
Parsons, Tony-Het open geheim

Raaijmakers, Annette-Volledig vrij

Ramana Maharshi - In woord en beeld
Ram Tzu- Wie zoekt zal niet vinden
Rigter, Bob -Zen tijd
Rossum, Jan van-Je bent niet wat je denkt
Schoonderwoerd, Sirnon -Een christen op satsang
Schreuder, Esther-CoBrA aan de gracht
Sengtsan- Oorspronkelijke Geest
ShantiMayi- Ons hart weet alles
Shapiro, Isaac- Het gebeurt vanzelf
Smit, Alexander-Kennendbeid
Smit, Alexander- Geschenk van het Absolute
Smit, Paul- Non-dualiteit voor managers
Smit, Paul- Verlichting voor luie mensen

Rupert- De helderheid der dingen

Spira, Rupert- Wat rest is liefde
Sterren, Paul van der -Verlichting in een lege verpakking

Voor een overzicht van onze titels

(met tekstfragmenten)
kunt

ook kijken op onze website:

www.samsarabooks.com

Daar vindt u informatie over de boeken in voor

bereiding, de agenda met informatie over lezingen
van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor onze
nieuwsbrief of een catalogus aan vragen.

Spira,

Sterren, Paul van der-Over het brein, non-dualiteit en vrije wil

Sylvester, Richard- Geen zelf, geen ander
Tarhagata, Florian- Zijn

Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
1016 AZ Amsterdam
Telefoon: 020- 5550366

Tetteroo, Tosca-Alles over edelsteentherapie

Fax: 020- 5550388

Tollifson, Joan -Ontwaken in het alledaagse

E-mail: info@samsarabooks.com

Tollifson, Joan-Niets om je aan vast te houden

Unmani Liza Hyde- Ik ben het leven zelf
V ingerwijzingen-Artikelen uit tien jaar InZicht
Waite, Dennis- Een introductie tot advaita
Watts, Alan -Word wat je bent
Wei Wu Wei - Onwerelds wijs
Whenary, Roy- De srructuur van zijn
Zuijderhoudr, C.B.- Meeseer Eekhart versus advaita

222

Het nieuwe boek van J.C. Amberchele is

een verzameling bespiegelingen en
observaties over zijn leven vr en na zijn
arrestatie en gevangenzetting in een
Maximum Security Prison in het zuiden
van de V.S. Tijdens zijn detentie kwam
hij in aanraking met het werk van Douglas
Harding en realiseerde hij de Leegte die
de kern vormt van ieders bestaan.
Opengebroken gaat over al dan niet leven
in de ontwaakte staat, en hoe de ontdek
king van je Leegte je goddelijkheid het
verschil uitmaakt tussen die twee moge
lijkheden. J.C. Amberchele is meedogen
loos eerlijk over zichzelf, maar vol mede
dogen met de mensen om hem heen, die
misschien wel meer dan wie ook vechten
om zich staande te houden tegenover
de ander.

samsara

LIilffl1