Вы находитесь на странице: 1из 4

TECNOLOGIA

Informticanaeducao:instrucionismoxconstrucionismo
Envieesta
pgina

JosArmandoValente
CoordenadordoncleodeinformaticaaplicadaeducaodaUnicampevicepresidentedaSIBESociedade
BrasileiradeInformticaEducacional.

Oqueinformticanaeducao?
Otermo"InformticanaEducao"temassumidodiversossignificadosdependendoda
visoeducacionaledacondiopedaggicaemqueocomputadorutilizado.Os
pesquisadoresdoNIEDedoCEDtmatuadosegundoumaabordagemdeusodo
computadornaeducaoondeotermo"InformticanaEducao"significaainsero
docomputadornoprocessodeaprendizagemdoscontedoscurricularesdetodosos
nveisemodalidadesdeeducao.
AInformticanaEducaodequeestamostratandoenfatizaofatodeoprofessorda
disciplinacurricularterconhecimentosobreospotenciaiseducacionaisdocomputador
esercapazdealternaradequadamenteatividadestradicionaisdeensinoaprendizagem
eatividadesqueusamocomputador.Noentanto,aatividadedeusodocomputador
podeserfeitatantoparacontinuartransmitindoainformaoparaoalunoe,portanto,
parareforaroprocessoinstrucionista,quantoparacriarcondiesparaoaluno
construirseuconhecimentopormeiodacriaodeambientesdeaprendizagemque
incorporemousodocomputador.
Aabordagemqueusaocomputadorcomomeioparatransmitirainformaoaoaluno
mantmaprticapedaggicavigente.Naverdade,ocomputadorestsendousado
parainformatizarosprocessosdeensinoquejexistem.Issotemfacilitadoa
implantaodocomputadornaescolapoisnoquebraadinmicaporelaadotada.
Almdisso,noexigemuitoinvestimentonaformaodoprofessor.Parasercapazde
usarocomputadornessaabordagembastasertreinadonastcnicasdeusodecada
software.Noentanto,osresultadosemtermosdaadequaodessaabordagemno
preparodecidadoscapazesdeenfrentarasmudanasqueasociedadeestpassando
soquestionveis.Tantooensinotradicionalquantosuainformatizaopreparamum
profissionalobsoleto.
Poroutrolado,ousodocomputadornacriaodeambientesdeaprendizagemque
enfatizamaconstruodoconhecimentoapresentaenormesdesafios.Primeiro,implica
ementenderocomputadorcomoumanovamaneiraderepresentaroconhecimento
provocandoumredimensionamentodosconceitosjconhecidosepossibilitandoa
buscaecompreensodenovasideiasevalores.Usarocomputadorcomessa
finalidaderequeraanlisecuidadosadoquesignificaensinareaprenderbemcomo
demandareveropapeldoprofessornessecontexto.Segundo,aformaodesse
professorenvolvemuitomaisdoqueproveroprofessorcomconhecimentosobre
computadores.Opreparodoprofessornopodeserumasimplesoportunidadepara
passarinformaes,masdevepropiciaravivnciadeumaexperincia.ocontexto
daescola,aprticadosprofessoreseapresenadosseusalunosquedeterminamo
quedeveserabordadonoscursosdeformao.Assim,oprocessodeformaodeve
oferecercondiesparaoprofessorconstruirconhecimentosobreastcnicas
computacionaiseentenderporqueecomointegrarocomputadornasuaprtica
pedaggica.
Asabordagensinstrucionistaeconstrucionista

Ocomputadorpodeserusadonaeducaocomomquinadeensinaroucomomquina
paraserensinada.Ousodocomputadorcomomquinadeensinarconsistena
informatizaodosmtodosdeensinotradicionais.Dopontodevistapedaggicoesse
oparadigmainstrucionista.Algumimplementanocomputadorumasriede
informaeseessasinformaessopassadasaoalunonaformadeumtutorial,
exerccioeprticaoujogo.Almdisso,essessistemaspodemfazerperguntase
receberrespostasnosentidodeverificarseainformaofoiretida.Essas
caractersticassobastantedesejadasemumsistemadeensinoinstrucionistajquea
tarefadeadministraroprocessodeensinopodeserexecutadapelocomputador,
livrandooprofessordatarefadecorreodeprovaseexerccios.Oesquemaabaixo
ilustraaabordageminstrucionistadeusodocomputadornaeducao.
Emboranessecasooparadigmapedaggicoaindaseja
oinstrucionista,esseusodocomputadortemsido
caracterizado,erroneamente,comoconstrutivista,no
sentidopiagetiano,ouseja,parapropiciaraconstruo
doconhecimentona"cabea"doaluno.Comoseo
conhecimentofosseconstrudoatravstijolos
(informao)quedevemserjustapostosesobrepostos
naconstruodeumaparede.Nessecaso,ocomputadortemafinalidadedefacilitara
construodessa"parede",fornecendo"tijolos"dotamanhomaisadequado,em
pequenasdosesedeacordocomacapacidadeindividualdecadaaluno.
Comoobjetivodeevitaressanooerrneasobreousodocomputadornaeducao,
Papertdenominoudeconstrucionistaaabordagempelaqualoaprendizconstri,por
intermdiodocomputador,oseuprprioconhecimento(Papert,1986).Eleusouesse
termoparamostrarumoutronveldeconstruodoconhecimento:aconstruodo
conhecimentoqueacontecequandooalunoconstriumobjetodeseuinteresse,como
umaobradearte,umrelatodeexperinciaouumprogramadecomputador.Nanoo
deconstrucionismodePapertexistemduasideiasquecontribuemparaqueessetipo
deconstruodoconhecimentosejadiferentedoconstrutivismodePiaget.Primeiro,o
aprendizconstrialgumacoisa,ouseja,oaprendizadopormeiodofazer,do"colocar
amonamassa".Segundo,ofatodeoaprendizestarconstruindoalgodoseu
interesseeparaoqualeleestbastantemotivado.Oenvolvimentoafetivotornaa
aprendizagemmaissignificativa.
Entretanto,naminhaopinio,oquecontribuiparaadiferenaentreessasduas
maneirasdeconstruiroconhecimentoapresenadocomputadorofatodeo
aprendizestarconstruindoalgousandoocomputador(computadorcomomquinapara
serensinada).Nessecaso,ocomputadorrequercertasaesquesobastante
efetivasnoprocessodeconstruodoconhecimento(Valente,1993).
Paraexplicaroqueacontecenessainteraocomocomputadorvoumeconcentrar,
inicialmente,natarefadeprogramarocomputadorpararesolverumdesenhousandoo
Logogrfico(Tartaruga).
QuandooalunousaoLogogrficopararesolverumproblema,suainteraocomo
computadormediadapelalinguagemLogo,maisprecisamente,porprocedimentos
definidosusandoalinguagemLogodeprogramao.Essainteraoumaatividade
queconsistedeumaaodeprogramarocomputadoroude"ensinar"aTartarugaa
comoproduzirumgrficonatela.Odesenvolvimentodoprograma(procedimentos)se
iniciacomumaideiadecomoresolveroproblemaouseja,comoproduzirum
determinadogrficonatela.EssaideiapassadaparaaTartaruganaformadeuma
sequnciadecomandosdoLogo.Essaatividadepodeservistacomooalunoagindo
sobreoobjeto"computador".Entretanto,essaaoimplicanadescriodasoluodo
problemausandocomandosdoLogo(procedimentosLogo).
Ocomputador,porsuavez,realizaaexecuodessesprocedimentos.ATartarugaage
deacordocomcadacomando,apresentandonatelaumresultadonaformadeum
grfico.Oalunoolhaparaafiguraqueestsendoconstrudanatelaeparaoproduto

finalefazumareflexosobreessasinformaes.
Esseprocessodereflexopodeproduzirdiversosnveisdeabstrao,osquais,de
acordocomPiaget(Piaget,1977Mantoan,1991),provocaroalteraesnaestrutura
mentaldoaluno.Onveldeabstraomaissimplesaabstraoemprica,que
permiteaoalunoextrairinformaesdoobjetooudasaessobreoobjeto,taiscomo
acoreaformadoobjeto.Aabstraopseudoempricapermiteaoaprendizdeduzir
algumconhecimentodasuaaooudoobjeto.Aabstraoreflexivapermitea
projeodaquiloqueextradodeumnvelmaisbaixoparaumnvelcognitivomais
elevadoouareorganizaodesseconhecimentoemtermosdeconhecimentoprvio
(abstraosobreasprpriasideiasdoaluno).
Oprocessoderefletirsobreoresultadodeumprogramadecomputadorpodeacarretar
umadasseguintesaesalternativas:ouoalunonomodificaoprogramaporqueas
suasideiasiniciaissobrearesoluodaqueleproblemacorrespondemaosresultados
apresentadospelocomputador,e,ento,oproblemaestresolvidooudepurao
programaquandooresultadodiferentedasuaintenooriginal.Adepuraopode
seremtermosdealgumaconvenodalinguagemLogo,sobreumconceitoenvolvido
noproblemaemquesto(oalunonosabesobrengulo),ouaindasobreestratgias
(oalunonosabecomousartcnicasderesoluodeproblemas).
Aatividadededepuraofacilitadapelaexistnciadoprogramadocomputador.Esse
programaadescriodasideiasdoalunoemtermosdeumalinguagemsimples,
precisaeformal.OscomandosdoLogogrficosofceisdeseremassimilados,pois
sosimilaresaostermosquesousadosnodiaadia.Issominimizaaarbitrariedade
dasconvenesdalinguagemeadificuldadenaexpressodasideiasemtermosdos
comandosdalinguagem.OfatodeaatividadedeprogramaoemLogopropiciara
descriodasideiascomosubprodutodoprocessoderesolverumproblema,no
encontradoemnenhumaoutraatividadequerealizamos.Nocasodainteraocomo
computador,medidaqueoalunoagesobreoobjeto,eletem,comosubproduto,a
descriodasideiasquesuportamsuasaes.Almdisso,existeumacorrespondncia
diretaentrecadacomandoeocomportamentodaTartaruga.Essascaractersticas
disponveisnoprocessodeprogramaofacilitamaanlisedoprogramademodoque
oalunopossaacharseuserros(bugs).Oprocessodeacharecorrigiroerroconstitui
umaoportunidadenicaparaoalunoaprendersobreumdeterminadoconceito
envolvidonasoluodoproblemaousobreestratgiasderesoluodeproblemas.O
alunopodetambmusarseuprogramapararelacionarcomseupensamentoemum
nvelmetacognitivo.Elepodeanalisarseuprogramaemtermosdeefetividadedas
ideias,estratgiaseestiloderesoluodeproblema.Nessecaso,oalunocomeaa
pensarsobresuasprpriasideias(abstraoreflexiva).
Entretanto,oprocessodedescrever,refletiredepurarnoacontecesimplesmente
colocandooalunoemfrenteaocomputador.Ainteraoalunocomputadorprecisaser
mediadaporumprofissionalqueconheceLogo,tantodopontodevistacomputacional,
quantodopedaggicoedopsicolgico.EsseopapeldomediadornoambienteLogo.
Almdisso,oaluno,comoumsersocial,estinseridoemumambientesocialque
constitudo,localmente,peloseuscolegas,eglobalmente,pelospais,amigosemesmo
asuacomunidade.Oalunopodeusartodosesseselementossociaiscomofontede
ideias,deconhecimentooudeproblemasaseremresolvidosatravsdousodo
computador.
Asaesqueoalunorealizanainteraocomocomputadoreoselementossociais
quepermeiamesuportamasuainteraocomocomputadorestomostradosno
diagramaabaixo.

Questesparaseremdiscutidas
Comoociclodescrioexecuoreflexodepuraodescriopodeserusado
paraexplicaroqueacontecequandooaprendizusaumsoftwaredemultimdia,
umprocessadordetexto,umsoftwaredeautoria(softwareparaoaprendiz
construirsuaprpriamultimdia)?
Quaissoasteorias(oupartedasteorias)deaprendizagemqueestopresentes
nociclodescrioexecuoreflexodepuraodescrio?
Comoociclodescrioexecuoreflexodepuraodescriopodeserusado
emumprocessodeformaodeprofessores?
QuaissoosprincpiosdaInterdisciplinaridadequeestopresentesnociclo
descrioexecuoreflexodepuraodescrio
RefernciasBibliogrficas
MANTOAN,MTE.(1991).Oprocessodeconhecimentotiposdeabstraoetomadade
conscincia.NIEDMemo,Campinas,SoPaulo.
PAPERT,S.(1986).Constructionism:Anewopportunityforelementaryscience
education.AproposaltotheNationalScienceFoundation,MassachusettsInstituteof
Technology,MediaLaboratory,EpistemologyandLearningGroup,Cambridge,
Massachusetts.
PIAGET,J.(1977).Recherchessurl'abstractionrflchissante.tudesd'pistemologie
gntique.PUF,tome2,Paris.
VALENTE,JA(1993).Computadoreseconhecimento:repensandoaeducao.
Campinas:GrficadaUNICAMP.
OutrasReferncias
MORAES,MC(1997).InformticaeducativanoBrasil:umahistriavividaevrias
liesaprendidas.RevistaBrasileiradeInformticanaEducao,SociedadeBrasileira
deInformticanaEducao,n1,pp.1944.
MORAES,MC(1997).Oparadigmaeducacionalemergente.Campinas:Papirus.
VALENTE,JA&ALMEIDA,FJ(1997).Visoanalticadainformticanaeducao:a
questodaformaodoprofessor.RevistaBrasileiradeInformticanaEducao,
SociedadeBrasileiradeInformticanaEducao,n1,pp.4560.
VALENTE,JA(1996).OprofessornoambienteLogo:formaoeatuao.Campinas:
GrficadaUNICAMP.
Fonte:http://www.futurarte.com.br/artigos/valente2

VoltarparaondicedeBiblioteca/Tecnologia

Вам также может понравиться