CIEPOWNICTWO

Prawne, organizacyjne i ekonomiczne aspekty

wykorzystania biopaliw staych w ciepownictwie
ANDRZEJ WISZNIEWSKI
LILIANA BONDER
MAREK MIROSZ
Politechnika Warszawska

Biopaliwa stae produkowane z biomasy nale do grupy

najwaniejszych rde energii. Energetyczne uytkowanie biopaliw staych umoliwia Polsce osignicie celw,
jakimi s zwikszenie udziau odnawialnych rde
w produkcji energii, zmniejszenie emisji zanieczyszcze,
w tym CO2, zapewnienie bezpieczestwa energetycznego
oraz utworzenie wolnego rynku paliw i energii. Podejmowanie dziaa zmierzajcych do zwikszenia poziomu
uzyskiwania energii z odnawialnych rde sprzyja osiganiu podstawowych celw rozwoju zrwnowaonego.
CHARAKTERYSTYCZN cech dotychczasowego
rozwoju sektora energetycznego wykorzystania biopaliw
staych w Polsce jest opieranie si na niestandaryzowanych
i niekomercyjnych biopaliwach odpadowych, o najniszej
cenie rynkowej. Najpowszechniejszym rdem biopaliw
w Polsce s odpady i odpady rolnicze wg poniszej klasyfikacji biopaliw staych. Polska charakteryzuje si rwnie
duym potencjaem w zakresie upraw energetycznych ok.
1 mln ha odogowanych gruntw rolnych moe by do wykorzystania pod uprawy energetyczne [2].
Klasyfikacja biopaliw staych [3]:
 odpady, takie jak: odpady lene, cinki, kora, ziele, licie, gazie, odpady drewna z przemysu papierniczego
i meblarskiego, odpady z likwidacji upraw ogrodniczych,
 odpady drewnopochodne (trociny, py szlifierski, drewno rozbirkowe i drewno z opakowa),
 odpady rolnicze (z upraw, produkcji ywnoci i hodowli zwierzcej),
 inne odpady rolinne powstajce w czasie uprawy i pozyskania, oraz przetwarzania przemysowego produktw
(siano, soma, kiszonka, konopie, kukurydza, trzcina cukrowa i bagienna, uski, pestki, korzenie, pozostaoci przerobu
owocw itp.),
 uprawy energetyczne (trawy, wierzba, topola, eukaliptus, somy, ziarna upraw zboowych),
 inne paliwa biopochodne (papier i karton, stae odpady
komunalne MSW, paliwa RDF, osady ciekowe).
W artykule omwiono dokumenty prawne wpywajce na
wykorzystanie biopaliw staych w ciepownictwie oraz organizacyjne i ekonomiczne wsparcie sektora energetyki odnawialnej w Polsce.

ostatnim rokiem nadmiernego zuycia energii przez przemys ciki.

II Protok Siarkowy i Protok Azotowy
Protok siarkowy w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odlegoci z 1979 r. dotyczcy
dalszego ograniczania emisji siarki (Oslo, 13-14.06.1994)
oraz protok azotowy w sprawie zmniejszania zakwaszania
i eutrofizacji i zwalczania ozonu przyziemnego (Gteborg,
1999) narzucaj Polsce zobowizania dotyczce puapw
emisji niektrych zanieczyszcze. W tabelach 1 i 2 przedstawiono zobowizania Polski do obnienia emisji SO2, NO2,
NH4 i LZO.
TABELA 1. Limity emisji SO2 dla Polski, regulacje wg II Protokou Siarkowego [4]
Rok

Limit emisji z obszaru

Polski, tys. Mg/rok

% spadek emisji SO2

w stosunku do roku 1980

2005
2010

2173
1397

47
66

TABELA 2. Limity emisji dla Polski, regulacje wg II Protokou Azotowego [4]

Substancja
SO2

Poziom emisji,
1000 Mg/rok
1980
1990
4100

Dopuszczalna
% redukcji emisji
wielko
dla 2010
emisji dla 2010 (w stosunku do 1990)

3210

1397

56

NO2

1280

879

31

NH4

508

468

LZO

831

800

Regulacje europejskie
Biaa Ksiga z 1997 r. Energia dla przyszoci
odnawialne rda energii
Strategia rozwoju energetyki odnawialnej w Unii Europejskiej sformuowana w Biaej Ksidze okrela cele do 2010 r.,
w tym wzrost udziau energii odnawialnej do 12% w bilansie energii i wzrost energii odnawialnej z biomasy do 5 600
PJ/rok. Na rysunku 1 przedstawiono struktur produkcji
energii odnawialnej dla Polski. Obecnie polskie zasoby
energetyczne biopaliw szacuje si na 619 PJ/rok [3].

Aspekty prawne regulacje wiatowe

Protok z Kioto
Protok z Kioto wszed w ycie 16 lutego 2005 r. Wynika
z niego, e w pierwszym okresie 2008-2012 Polska musi
zmniejszy emisj gazw cieplarnianych o 6% w skali globalnej w stosunku do roku bazowego 1988, ktry jest

Dyrektywa 2001/77/WE z 27.09.2001 w sprawie

wspierania produkcji na rynku wewntrznym energii
elektrycznej wytwarzanej ze rde odnawialnych [5]
Dyrektywa okrela cel ilociowy na 22% energii elektrycznej ze rde odnawialnych wg udziau w poszczeglnych krajach na 2010 r.. Na rysunku 2 przedstawiono roz-

10

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 4/2008

wania si przedsibiorstw do zaostrzonych wymaga w tym

zakresie.
Poniej omwiono najwaniejsze regulacje polskie dotyczce energetyki odnawialnej.

Rys. 1. Struktura produkcji energii odnawialnej w Polsce w 2002 roku

na podstawie danych Europejskiego Centrum Energii Odnawialnej

Prawo Energetyczne, ustawa z 10.04.1997 (z pniejszymi zmianami)

Najwaniejsze elementy tej ustawy z punktu widzenia
energetyki odnawialnej to:
 tworzenie warunkw do zrwnowaonego rozwoju kraju,
okrelajce, midzy innymi rozwj energetyki odnawialnej,
 zapewnienie bezpieczestwa energetycznego,
 przeciwdziaanie negatywnym skutkom naturalnych
monopoli,
 uwzgldnienie wymaga ochrony rodowiska,
 wywizanie si z zobowiza wynikajcych z umw
midzynarodowych,
 obowizek zakupu energii elektrycznej z OE przez
przedsibiorstwa obrotu energi elektryczn oraz przez wytwrcw energii.

Rys. 2. Produkcja energii elektrycznej z OE z wyczeniem elektrowni wodnych w UE-25, lata 1990-2005 [6]

kad produkcji energii elektrycznej z OZE w 25 krajach

czonkowskich UE dla lat 1990-2005.
Dokument Dyrektywy zobowizuje do stworzenia systemu wiadectw pochodzenia energii elektrycznej z OE, tzw.
zielonych certyfikatw, ktre omwione zostay w dalszej
czci referatu.
Regulacje polskie
Zgodnie z zapisami Polityki energetycznej Polski do roku
2025 [7] Polska do 2008 r. musi okreli ciek realizacji
postanowie dyrektywy 2001/80/WE w sprawie ograniczenia emisji niektrych zanieczyszcze powietrza z duych rde spalania paliw. W kraju musi zosta wdroony system

Rys. 3. Udzia sektorw w cakowitej emisji gazw cieplarnianych

w Polsce [8]

zarzdzania energi i rodowiskiem, ze wzgldu na dominujcy w Polsce udzia obiektw i urzdze spalania paliw
w wytwarzanych adunkach SO2, CO2, pyu oraz NOx. Energetyka jest sektorem, z ktrego emisja gazw cieplarnianych
jest bardzo znaczca. Poniej przedstawiono struktur emisji GC w Polsce oraz ich emisj w Polsce na tle innych krajw europejskich.
Ograniczenie emisji zanieczyszcze przewiduje si uzyska przez zwikszenie udziau odnawialnych rde energii
w oglnym bilansie energii pierwotnej. Potrzeba zmniejszenia oddziaywania zwizanego z wydobyciem wgla wymusza zwikszenie gospodarczego i przemysowego wykorzystania odpadw. Istotnym elementem w ograniczaniu emisji
zanieczyszcze do powietrza jest handel emisjami jako wewntrzne narzdzie krajowe, uatwiajce wywizanie si
Polski z naoonych bardzo ostrych limitw emisji tych zanieczyszcze. Spowoduje to zmniejszenie kosztw dostosoCIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 4/2008

Rys. 4. Emisja GC przeliczona na ekwiwalent CO2 w Polsce i innych

krajach UE w 2004 r. wg danych Eurostat

Strategia rozwoju energetyki odnawialnej, przyjta

przez Sejm RP 23.08.2001
Celem strategicznym dokumentu jest wzrost udziau energii z odnawialnych rde w strukturze energii pierwotnej do
7,5% w roku 2010 i 14% w roku 2020, w tym 7,5% energii
elektrycznej z OZE. Na rysunku 5 przedstawiono stan strukturalny produkcji energii elektrycznej w 2005 r.
W Zaoeniach polityki energetycznej Polski do roku 2020
oszacowano, e w 2010 r. w Polsce udzia energii odnawialnej w zuyciu energii pierwotnej bdzie wynosi od 5,06%
(233,3 PJ) do 5,74% (263,8 PJ) w zalenoci od przyjtego
scenariusza makroekonomicznego, odsetek ten jest niemal
dwukrotnie niszy od zalecanego przez Uni Europejsk [3].
Oznacza to konieczno zrealizowania szeregu inwestycji
z zakresu wykorzystania poszczeglnych rde energii odnawialnej oraz odpowiedni wzrost nakadw inwestycyjnych.

Rys. 5. Struktura produkcji energii elektrycznej w Polsce w 2005 r. [9]

11

Polityka Energetyczna Polski do 2025 roku, przyjta

przez Rad Ministrw 04.01.2005 [7]
Wanym elementem dokumentu jest wsparcie rozwoju
energetyki odnawialnej przez zwolnienie z podatku akcyzowego energii elektrycznej wytwarzanej ze rde odnawialnych na podstawie umarzanych wiadectw pochodzenia.
Projekt Polityki Ekologicznej Pastwa na lata 2007-2010,
z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014 [10]
Projekt zakada wspieranie budowy nowych instalacji
opartych na paliwach odnawialnych, aby udzia energii z odnawialnych rde w strukturze zuycia nonikw pierwotnych oraz produkcji energii elektrycznej osign w 2010 r.
poziom co najmniej 7,5%, zgodny z celem ustanowionym
dla Polski w Dyrektywie 2001/77/WE z 27.09.2001 w sprawie wspierania produkcji na rynku wewntrznym energii
elektrycznej ze rde odnawialnych. Poniej przedstawiono
struktur zuycia paliw w Polsce w 2004 r.

Rys. 6. Struktura paliw pierwotnych w Polsce w 2004 r. [9]

Aspekty organizacyjne i ekonomiczne wspierania

energetyki odnawialnej
Wsplne wdroenia
Jednym z mechanizmw, ktry ma suy zwikszeniu
efektywnoci ekonomicznej polityki klimatycznej s wsplne
inwestycje ograniczajce emisj przez podmioty pochodzce
z dwch krajw Aneksu I Konwencji (w tym Polski), tzw.
wsplne wdroenia. Koncepcja ta zakada, e kraje najbardziej rozwinite gospodarczo bd mogy finansowa tego typu projekty inwestycyjne poza swymi granicami, traktujc
uzyskane t drog jednostki redukcji emisji jako element realizacji wasnych zobowiza wynikajcych z konwencji.
Mechanizm czystego rozwoju
Mechanizm ten zezwala pastwom uprzemysowionym
uzyskiwa kredyty emisyjne w zamian za to, e zainwestuj
w projekty przyczyniajce si do redukcji emisji w krajach
rozwijajcych si, nie wchodzcych w skad krajw Aneksu I Konwencji.

Rys. 7. Cena uprawnienia do emisji CO2 Polski Indeks Notowa

Uprawnie do Emisji CO2, grudzie 2004 lipiec 2007 [11]

Komisja Europejska ograniczya w marcu 2007 r. w Krajowym Planie Rozdziau Uprawnie na lata 2008-2012 moliwoci handlu nadwykami emisji. Przyznanie Polsce nowych
mniejszych limitw nie spowoduje ryzyka niespenienia przez
Polsk kryteriw z Kioto. Natomiast przyznanie Polsce zbyt
wysokich limitw doprowadzioby do masowej sprzeday limitw przez polskie przedsibiorstwa, co mogoby doprowadzi do spadku ceny za 1 Mg emisji dwutlenku wgla i w konsekwencji zniechcaoby do inwestowania w odnawialne rda energii. System zakada, e przedsibiorstwa, ktre
wyczerpay swj limit, musz dokupi kwot na rynku albo
zmieni technologi na bardziej przyjazn rodowisku.
Obowizek zakupu energii elektrycznej z odnawialnych
rde
Sprzedawca zobowizany jest do zakupu energii elektrycznej wytworzonej w OE przyczonych do sieci znajdujcych si w jego obszarze dziaania. Energia ta musi by
oferowana przez wytwrcw, ktrzy uzyskali koncesj na
jej wytwarzanie w odnawialnych rdach. Zakup energii
odbywa si po redniej cenie sprzeday energii elektrycznej
na rynku konkurencyjnym w poprzednim roku kalendarzowym. Za niewypenienie obowizku zakupu energii elektrycznej nakadana jest kara.
Moliwoci wykorzystania odnawialnych zasobw energii, pomimo duego potencjau, s ograniczone, jego rozproszenie jest due i czsto tylko o znaczeniu lokalnym, a koszty wykorzystania znaczco przewyszaj koszty rde konwencjonalnych. Jedynym instrumentem wspierajcym
rozwj energetyki odnawialnej jest ustanowienie obowizku
zakupu okrelonej iloci energii wyprodukowanej w rdach
odnawialnych. Ceny energii elektrycznej z OE przedstawiono na rys. 8.
wiadectwa pochodzenia energii/opata zastpcza
Przedsibiorstwa energetyczne sprzedajce energi odbiorcom s zobowizane do uzyskania i przedstawienia do

Handel emisjami
Kolejnym elementem jest wykorzystanie jednostek redukcji
emisji gazw cieplarnianych ERU w systemie handlu emisjami. Ramowa Konwencja Narodw Zjednoczonych zezwala na
zakup ERU przez prywatne przedsibiorstwa i wymian ich
na pozwolenia do emisji w latach 2008-2012. Protok z Kioto stwarza moliwoci zbywania uprawnie do emisji zanieczyszcze w zakresie i na warunkach szczegowo ustalonych
na podstawie zasad skutecznoci ekologicznej i efektywnoci
ekonomicznej. Wprowadzanie handlu pozwoleniami na emisje umoliwia finansowanie inwestycji ograniczajcych emisj pienidzmi pochodzcymi z handlu emisjami.
Obecnie cena uprawnienia do emisji 1 tony CO2 w Polsce
ksztatuje si na bardzo niskim poziomie 0,10 EUR.

Rys. 8. rednie ceny energii elektrycznej [9]

12

CIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 4/2008

umorzenia Prezesowi URE wiadectwa pochodzenia energii

z OE (zielone/czerwone certyfikaty) lub do uiszczenia
opaty zastpczej odpowiednio do brakujcej iloci wiadectw pochodzenia.
Zielone certyfikaty
W tym systemie wyprodukowana w odnawialnym rdle
energia elektryczna jest oddzielana od efektu ekologicznego,
ktry zawarty jest w zielonym certyfikacie. Energia elektryczna sprzedawana jest na rynku energii, a zielone certyfikaty na rynku certyfikatw. Energia elektryczna ze rde
odnawialnych jest sprzedawana po cenach obowizujcych
na rynku energii elektrycznej pochodzcej ze rde konwencjonalnych. Celem sfinansowania dodatkowych kosztw
produkcji energii elektrycznej z OE wszyscy konsumenci
(w niektrych krajach rwnie producenci) s zobowizani
do zakupu okrelonej liczby zielonych certyfikatw od producentw energii elektrycznej z OE w okrelonej proporcji
do ich cakowitego zuycia lub produkcji energii elektrycznej. Producenci lub konsumenci chc kupowa certyfikaty po
jak najniszych cenach, rozwija si wic wtrny rynek certyfikatw, na ktrym producenci energii elektrycznej z OE
konkuruj ze sob o moliwo sprzeday zielonych certyfikatw. Systemy te mog wiza si ze zwikszonym ryzykiem dla inwestorw i nie sprzyjaj rozwojowi kosztownych
technologii dugoterminowych. Niestety systemy te powoduj rwnie zwikszone koszty administracyjne [12].
Na rysunku 9 przedstawiono ogln zasad funkcjonowania zielonych certyfikatw.

Rys. 9. Mechanizm zielonych certyfikatw

Podsumowanie
Wzrost zainteresowania wykorzystaniem biopaliw staych
w ciepownictwie jest cile zwizany ze wiatow tendencj
ograniczania emisji zanieczyszcze do atmosfery. Biomasa
traktowana jest jako CO2 obojtna, wic emisj dwutlenku
wgla ze spalania biomasy przyjmuje si jako zerow.
Polska zmaga si z lokalnymi problemami jakimi s wyczerpujce si powierzchnie przeznaczone na wysypiska odpadw. Rozwizaniem powinno sta si wykorzystywanie
paliw otrzymywanych z odpadw komunalnych, tzw. paliwo
alternatywne. Odpowiednia segregacja oraz maksymalne
wykorzystanie zasobu energetycznego zawartego w paliwach z odpadw umoliwia powstanie efektywnego systemu gospodarki odpadami poczonej z produkcj energii
cieplnej w skojarzeniu z elektryczn.
Wdraanie energetyki odnawialnej niestety napotyka
pewne bariery. Nowoczesne technologie musz konkurowa
z wyposaon w rozbudowan infrastruktur techniczn, instytucjonaln i organizacyjn energetyk konwencjonaln,
zbudowan z zaangaowaniem olbrzymich rodkw finansowych pastwa. Problematyczne rwnie jest to, e technologie odnawialnych rde energii charakteryzuj si rnym stopniem rozwoju i komercjalizacji, du rnorodnoci w zakresie mocy, sprawnoci, wydajnoci i awaryjnoci
urzdze oraz znacznym zrnicowaniem wysokoci nakadw inwestycyjnych. Szybki rozwj technologii, szczeglCIEPOWNICTWO, OGRZEWNICTWO, WENTYLACJA nr 4/2008

nie zgazowania biopaliw staych, powinien doprowadzi

w najbliszych latach do wzrostu konkurencyjnoci i szerokiego stosowania energetycznego wykorzystania tego surowca energetycznego w ciepownictwie, zwaszcza do skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepa.
Prawo europejskie i jego postpujca implementacja
w Polsce jest podstawowym czynnikiem stymulujcym rozwj sektora energii odnawialnej. Przez zastosowanie odpowiednich instrumentw, np. zielonych certyfikatw czy handlu uprawnieniami do emisji tworz si korzystne warunki
ekonomiczne do inwestycji w tym sektorze. Obecnie handel
emisjami w Polsce nie spenia zaoonej roli niska cena
uprawnie do emisji nie motywuje do inwestowania w technologie oparte na odnawialnych zasobach energii. Komisja
Europejska w marcu 2007 r. ograniczya limity emisji dla
Polski, co powinno doprowadzi do popytu na prawa do
emisji, wzrostu ich ceny i skoni firmy do handlowania
otrzymanymi uprawnieniami do emisji CO2. Natomiast zielone certyfikaty s ju istotnym czynnikiem wzrostu inwestycji w sektorze skojarzonej produkcji energii elektrycznej
i ciepa wykorzystujcym biopaliwa stae.
Wysza efektywno wykorzystania paliwa w gospodarce
skojarzonej nie zawsze przekada si na wysz efektywno ekonomiczn. Jest to z reguy zwizane z niszym ni
dla elektrowni systemowych wskanikiem wykorzystania
majtku wytwrczego i odpowiednio wyszymi jednostkowymi kosztami staymi i dotyczy w wikszym stopniu przestarzaych istniejcych obiektw. Aby temu przeciwdziaa
zaproponowano mechanizm wsparcia oparty na czerwonych
certyfikatach, czyli naoenie na okrelone przedsibiorstwa
energetyczne obowizku zakupu okrelonej liczby certyfikatw. Jest to system gwarancji pochodzenia energii elektrycznej, podobny do systemu zielonych certyfikatw. Obrt
wiadectwami pochodzenia nastpuje na osobnym rynku od
sprzeday energii. Mimo e energia elektryczna produkowana w skojarzonych rdach energii o redniorocznej sprawnoci na poziomie co najmniej 70% podlega obowizkowi
zakupu przez przedsibiorstwa sprzedajce energi odbiorcom kocowym, to jej cena jest zbyt niska, by stanowi zacht do podejmowania nowych inwestycji w tym sektorze.
LITERATURA
[1] Bonder L., Mirosz M.: Zastosowanie technologii zgazowania biopaliw
staych w ciepowniach i elektrociepowniach miejskich i przemysowych na przykadzie Ciepowni w Sokce, Praca dyplomowa magisterska, Warszawa 2007
[2] Janota Bzowski J.: Socjoekonomiczne aspekty polskich inwestycji biomasowych, Ekofun dusz
[3] Rybak W.: Spalanie i wspspalanie biopaliw staych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocawskiej 2006
[4] Jaworski W.: Konwencje i umowy midzynarodowe jako rdo wymaga ekologicznych dla energetyki, Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA, Biuro Strategii i Rozwoju
[5] Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej: (2001) Dyrektywa
2001/77/WE z dnia 27.09.2001 w sprawie wspierania produkcji na
rynku wewntrznym energii elektrycznej ze rde odnawialnych,
Bruksela
[6] Mikucki O.: Mechanizmy wsparcia odnawialnych rde energii
w Polsce, Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A.
[7] Zesp do Spraw Polityki Energetycznej: Polityka energetyczna Polski do 2025 roku, Warszawa 2004
[8] Bachowicz A., Gassan-Zade O., Kittell M.: Przewodnik po polityce
klimatycznej dla przedsibiorstw, Broszura 1/3 (wyd. II) 2002
[9] Muras Z.: Wsparcie rozwoju rozproszonych rde energii poprzez narzdzia regulacji zielone i czerwone certyfikaty, Urzd Regulacji Energetyki, Departament Przedsibiorstw Energetycznych, Warszawa 2007
[10] Ministerstwo rodowiska: Projekt Polityki Ekologicznej Pastwa na
lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011-2014,
Warszawa 2006
[11] portal internetowy Emisje CO2, www.emisje-co2.pl
[12] Komisja Wsplnot Europejskich: Komunikat Komisji wsparcie dla
wytwarzania energii elektrycznej ze rde odnawialnych, Bruksela,
COM (2005) 627 (2005)


13