Doktoratura Abaz Asllani Fakulteti I Shkencave I Natyrore Departamenti I Kimise Industriale

UNIVERSITETI I TIRANS
FAKULTETI I SHKENCAVE T NATYRS

DEPARTAMENTI I KIMIS INDUSTRIALE
Disertacion
i
Paraqitur nga
Z. ABAZ ASLLANI
Per marrjen e grads shkencore
DOKTOR
Tema: Monitorimi i cilsis s hidrokarbureve q
tregtohen n Republikn e Kosovs
Udhheqs shkencor: Prof. Dr. SPIRO DRUSHKU
Mbrohet m dt. ../../ para juris:
1. Kryetar
2. Antar (oponent).
3. Antar (oponent).
4. Antar .
5. Antar .
UNIVERSITETI I TIRANS
FAKULTETI I SHKENCAVE T NATYRS
PROGRAMI
PROCESET E TRAJTIMIT KIMIK T LNDVE T PARA
NATYRORE DHE T MBETURINAVE INDUSTRIALE DHE
URBANE
DISERTACION
TEMA
Monitorimi i cilsis s hidrokarbureve q tregtohen n

Republikn e Kosovs
Kandidati Udhheqs Shkencor
M.Sc. Abaz ASLLANI Prof.Dr.Spiro DRUSHKU
Tiran, 2014
ii
Falenderime
Falenderimin kryesor ia drejtoj udhheqsit tim shkencor, Prof.Dr. Spiro Drushku

pr ndihmn e pakursyer dhe nxitjen n realizimin e ktij punimi.
Si bashkpuntor n punime shkencore falenderoj pedagogt e Departamentit t

Informatiks e Matematiks, q kontribuan n aplikimin e programeve kompjuterike n
inerpretimin e t dhnave t siguruar mbi monitorimin e hidrokarbureve n Republikn e
Kosovs.
Falenderoj drejtuesit dhe operatort e laboratorve testues q mundsuan

sigurimin e nj informacioni t gjer mbi testimin e hidrokarbureve q jan futur n
tregun e Kosovs q nga viti 2008.
Gjithashtu falenderoj pegagogt e Teknologjis Kimike Organike, q vun n

dispozicionin tim tr prvojn dhe dokumentacionin analitik e metodik n drejtim t
monitorimit t cilsis s hidrokarbureve.
Se fundmi dua t falenderoj familjen time pr prkrahjen dhe mbshtetjen e

vazhdueshme.
iii
PRMBLEDHJE
Objektivi kryesor i punimit sht monitorimi sistematik i derivateve t lngta t nafts

q tregtohen n Republikn e Kosovs. Nga aspekti shkencor objektivi i ktij studimi do t
jet studimi i cilsis s hidrokarbureve q tregtohen n Republikn e Kosovs, zbatimi i
standardeve ndrkombtare e kombtare, si dhe ndikimi i cilsis n performancen e
puns s automjeteve q prdorin e do t prdorin kto karburante. N aspektin shoqror
punimi yn do t mundsoj evidentimin e situats reale pr kualitetin e karburanteve t
lngta t nafts q konsumohen n Kosov, dhe nevojs s monitorimit permanent t tyre
n bashkpunim edhe t institucioneve tjera kompetente, me qllimin e ruajtjes s
ambientit n kohn e tanishme dhe pr gjeneratat e ardhshme.
Punimi ka analizuar parametrat pr mostra t gazoilive, benzinave, mazuteve e vajrave
lubrifikues t tregtuara n tregun e Kosovs q nga viti 2008 si dhe shprndarjen e tyre,
bazuar n parametrat q parashikon Udhzimi Administrativ i Kosovs dhe Standardet
Ndrkombtare. Kjo n funksion t prcaktimit t numrit t mostrave q evidentohen
jasht standardit. Mostrat jan analizuar pran Laboratorit Derivati, Hani i Hotit dhe
Instituti Inkos, Kastriot-Kosov. Te dhnat pr analizimin e cilsis s lndve
hidrokarbure jan marr pran laboratorve Inkos dhe institutit Derivati, Kosov,
bazuar n procesverbalet zyrtare t lshuara nga laboratort subjekteve importues.
Pr vlersimin cilsor t mostrave t dieselit jan prdorur programe kompjuterike, me
ndihmn e t cilve sht br i mundur prcaktimi i parametrave q prfshihen n
Standardet Ndrkombtare, por t pa evidentuar n raport analizat e laboratorve
testues.
Fjal kye: hidrokarbure, diesel, benzin, mazut, vaj lubrifikues, standarde,

performanc motorike, tregu hidrokarbur.
iv
ABSTRACT
The main objective of this paper is the systematic monitoring of liquid fuel oil traded in
the Republic of Kosovo. From the scientific point the objective of this study will be the
study of quality of hydrocarbons traded in the Republic of Kosovo, the implementation of
international and national standards, and the impact of quality in the performance of
vehicles that use and will use these fuels. Our work in social terms will enable real
evidence of the real situation on the quality of liquid petroleum fuels consumed in
Kosovo, and the need for their permanent monitoring in cooperation to other competent
authorities, in order to preserve the environment at the present time and for future
generations.
The paper has analyzed parameters for samples of gasoil, gasoline, heavy fuel and
lubricating oils traded in the Kosovo market since 2008 as well as their distribution,
based on parameters provided by Administrative Instruction of Kosovo and International
Standards. This is in view of determining the number of samples that are recorded outside
of the standard. Samples were analyzed at the Laboratory "Derivati", Hani i Hotit and
Inkos Institute Kastriot-Kosovo. Data for the quality of the hydrocarbons were obtained
in the laboratories Inkos and the institute Derivati, Kosovo, based on official records
provided by laboratories to importing subjects For qualitative evaluation of the diesel
samples, computer programs have been used, by which it has been made possible the
determination of the parameters that contains the International Standards, but not
evidenced in the analysis reports of testing laboratories.
Regarding the qualitative evaluation of the diesel samples, computer programs have been
used, which have made it possible to determine parameters that are included in the
International Standards, but are not evidenced in the analysis reports of testing
laboratories.
Keywords: hydrocarbons, diesel, gasoline, heavy fuel, lubricating oil,
standard, motor performance, hydrocarbon market
v
PASQYRA E LNDS
LISTA E TABELAVE ix
LISTA E FIGURAVE x
HYRJE xii
KAPITULLI I PARE 1
1.PJESA TEORIKE 1
1.1.KLASIFIKIMI I NAFTAVE BRUTO 1
1.1.1.Klasifikimi empirik 1
1.1.2. Klasifikimin sipas prbrjes kimike 2
1.1.3 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes fraksionare 2
1.1.4 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s squfurit 2
1.1.5 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s lndve rrshinore 2
1.1.6 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s parafins n mazut 2
1.1.7 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s benzins 2
1.1.8 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s vajgurit 3
1.1.9 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s vajrave 3
1.1.10 Klasifikimi teknollogjik 3
1.2 PRBRJA E NAFTS 4
1.2.2 Hidrokarburet aromatike ( ) 6
1.2.1 Hidrokarburet q ndodhen n naft 6
1.2.3 Parafina 7
1.2.6 Komponimet jo hidrokarbure n naftn bruto 10
1.2.5 Hidrokarburet olefinike 10
1.2.4 Naftenet ose cikloparafinat ( ) 10 10
1.2.7 Substancat minerale 12
1.3 DISTILIMI 13
1.3.1 Gazet 16
1.3.2. Benzinat 18
21
1.3.3 Vajguri
21
1.3.4 Gazoili
22
1.3.5 Vajrat
28
1.3.6 Rrshirat dhe komponimet asfaltike
29
1.3.7 Mbetja : rrshirat, asfaltenet dhe dyllrat
29
1.3.8 Substanca minerale
30
KAPITULLI I DYTE
2. METODA T PERCAKTIMIT TE PARAMENTRAVE FIZIKO-KIMKE
30
T NPRODUKTEVE TE NAFTS
2.1 Metoda testuese standarde e prcaktimit t densitetit dhe densitetit relativ t
30
lngjeve me Digital Meter: D 4052-96
2.2 Metoda testuese standarde e prcaktimit t squfurit n nnproduktet e naft
30
(Metoda me temperatur t lart): D 1552-00
2.3 Prcaktimi i prmbajtjes s squfurit t karburanteve t automjeteve Metoda
vi
floureshente ultravjollc: ISO 20846 30
2.4 Metoda testuese standarde e prcaktimit t numri i t Oktanit Krkimor i
karburantit motorik shkndij-ndezs : D 2699-99 31
2.5 Prcaktimi i Benzolit dhe toluenit n benzinat pr automjete dhe t
Aviacionit me Kromatografia n faz t gazt: D 3606-99 31
2.6 Prcaktimi i Benzolit n karburantet motorike shkndij-ndezse duke
prdorur spektroskopin gjysm infrared: D 6277-99 31
2.7 Prcaktimi i prmbajtjes s aromatikve dhe prmbajtjeve polinukleare
aromatike n lndt djegse diesel dhe karburantet turbin t aviacionit me
kromatografi: D 5186-99 31
2.8 Distilimi i nnprodukteve t nafts n presion atmosferike: D 86 32
2.9 Prcaktimi i piks s flakrimit n en t mbyllur. Metoda Pensky-Martens:
D 93 33
2.10 Viskoziteti i produkteve t bardha t nafts: D 445 34
2.11 Metoda standarde e testimit t hirit t produkteve t nafts: EN ISO 6245-
2002 35
2.12 Prcaktimi i piks s flakrimit n en t hapur. Metoda Cleveland: D 92 36
2.13 Metodika standarde e prcaktimit t temperaturs s kalimit t dieselit n
filtr t ftoht: D 6371 37
2.14 Prcaktimi i ujit n naft me metodn Din Stark:D 95 38
KAPITULLI I TRETE 40
3 EVIDENTIMI I PROCEDURAVE DHE INFRASTRUKTURA E
KONTROLLIT T HIDROKARBUREVE N KOSOV 40
3.1 Infrastruktura ligjore mbi kontrollin e hidrokarbureve n Kosov 40
3.2 Monitorimi i derivateve t lngta t nafts 45
3.3 Kushtet e autorizimit dhe t operimit t laboratorve testues 46
3.4 Konkluzione
3.5 Rekomandime 48
KAPITULLI I KATERT 49
4 VLERSIMI I CILSIS S KARBURANTEVE DIESEL Q
TREGTOHEN N REPUBLIKN E KOSOVS 49
4.1 DISKUTIMI I REZULTATEVE DHE PERFUNDIME 74
KAPITULLI I PESTE 75
5 VLERSIMI I CILSIS S MAZUTIT Q TREGTOHET N
REPUBLIKN E KOSOVS 75
5.1DISKUTIMI I REZULTATEVE DHE PERFUNDIME 82
KAPITULLI I GJASHTE 84
6. VLERESIMI I KUALITETIT TE BENZINAVE NE REPUBLIKEN E
KOSOVES NE LIDHJE ME PERFORMANCEN E TYRE MOTORIKE DHE
MJEDISORE 84
6.1 DISKUTIMI I REZULTATEVE DHE PRFUNDIME 106
6.2.KONKLUZIONE 106
vii
KAPITULLI I SHTATE 107
7. VLERSIMI I CILSIS S VAJRAVE LUBRIFIKUES 107
7.1. DISKUTIMI I REZULTATEVE 127
7.2 KONKLUZIONE 128
KAPITULLI I TETE 130

8 KONKLUZIONE E REKOMANDIME 130
BIBLIOGRAFIA 134
viii
LISTA E FIGURAVE
Figura 1.1 Formulat skeletore t disa hidrokarbureve aromatike t nafts 7
Figura1.2 Formulat strukturore t disa hidrokarbureve parafinike normale dhe t
degzuara q ndodhen n naft 9
Figura 1.3 Kolon distilimi 14
Figura 1.4. Prbrja kimike e nj nafte natyrore 16
Figura 1.5 Ndryshimi i numrit oktan me strukturn hidrokarbure 20
Figura 1.6. Efekti i modifikuesve t frkimit n lngun e transmisionit 26
Figura 2.1 Aparati i distilimit standard t produkteve t bardha t nafts 32
Figura2.2 Aparati Pensky-Martens 34
Figura 2.3 Aparatura pr prcaktimin e viskozitetit kinematik 45
Figura 2.4 Aparati Cleveland 37
Figura 2.5 Skema pr prcaktimin e piks s bllokimit t filtrit 38
Figura 2.6 Pamja skematike e aparatit Din Stark 39
Figura4.1 Nevoja botrore pr diesel 50
Figura 4.2.Sasia vjetore, (m3), e karburanteve q tregtuar n Kosov 50
Fig.4.3 Shprndarja mostrave sipas densitetit 62
Fig. 4.4 Shprndarja mostrave sipas viskozitetit 62
Fig. 4. 5 Shprndarja mostrave sipas tn 62
Fig. 4.6 Shprndarja mostrave sipas % s S 62
Figura 4.7 Shprndarja e mostrave sipas Indeksit t Cetanit 73
Figura 4.8 Shprndarja e mostrave sipas T95oC 73
Figura 5.1 Nevoja botrore pr produkte t nafts m 2002 75
Figura 5.2 Prdorimi i mazutit Karakteristikat 76
Figura 5.3. Shprndarja e mostrave sipas densitetit relativ 80
Figura 5.4. Shprndarja e mostrave sipas viskozitetit kinematik, n 100 oC 80
Figura 5.5. Shprndarja e mostrave sipas temperaturs s flakrimit 80
Figura 5.6. Shprndarja e mostrave sipas prmbajtjes s ujit 81
Figura 5.7. Shprndarja e mostrave sipas prmbajtjes s squfurit 81
Figura 5.8. Shprndarja e mostrave sipas prmbajtjes s hirit 81
Figura 6. 1. Shprndarja e mostrave nga densiteti 95
Figura 6.2. Shprndarja e mostrave nga RON 95
Figura 6.3. Shprndarja e mostrave nga MON 95
Figura 6.4. Shprndarja e mostrave nga % squfurit 95
Figura 6.5. Shprndarja e mostrave nga DVPE 105
Figura6. 6. Shprndarja e mostrave nga VLI 105
Figura 7.1. Sasia vjetore, (m3), e karburanteve q tregtuar n Kosov 107
Figura 7.2. Llojet dhe numri i vajrave lubrifikues t studiuar 108
Figura 7.3 Vlerat e densitetit per vajrat lubrifikues SAE 15W-40 124
Figura 7.4 Vlerat e vizkozitetik kinematik ne 40oC, per vajrat SAE 15W-40 124
Figura 7.5 Vlerat e vizkozitetik kinematik ne 100oC, per vajrat SAE 15W-40 125
Figura 7.6 Vlerat e densitetit per vajrat e transformatorve 126
Figura 7.7 Vlerat e vizkozitetik kinematik ne 40oC, per vajin e transformatorve 126
Figura 7.7 Vlerat e temperaturs s ndezjes pr vajin e transformatorve 127
ix
LISTA E TABELAVE
Tabela 1.1 Prbrsit mbizotrues t nafts natyrore 5
Tabela 1.2 Numri i mundshm i izomerve parafinik pr cdo madhsi
molekule 7
Tabela1.3 Prbrja e nj nafte natyrore me densitet 35 API 14
Tabela 1.4 Ndryshimi i densitetit t hidrokarbureve me tipin molekular 15
Tabela 1.4. Perberja tipike e gazit natyror 17
Tabela 1.5 Produktet industriale nga gazi i nafts 17
Tabela 1.6 Krahasimi i rezistencs krcitse dhe temperaturs s oksidimit t
hidrokarbureve 19
Tabela1.7 Prbrja e nj vaji t nxjerr nga naft e tipit t ndrmjetm 23
Tabela 3.1 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit benzin 41
Tabela 3.2 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit diesel 42
Tabela 3.3 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj gazor 42
Tabela 3.4 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj dhe solar 42
Tabela 3.5 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vajgur 43
Tabela 3.6 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit biokarburant 43
Tabela 3.7 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj motorrik 44
Tabela3.8 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj dhmbzor 44
Tabela 4.1 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s karburantit diesel 51
Tabela 4.2 Specifikimet teknike te Eurodieselit 5 51
4.3.1 Analiza fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel ,Viti 2008 54
4.3.2 Analiza fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel, Viti 2008 55
4.4.1 Parametra te llogaritur fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel
Viti 2008 65
4.4.2 Parametra te llogaritur fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel,
Viti 2008 66
Viti 2009 67
Viti 2009 68
Viti 2010 69
Viti 2010 70
Viti 2011 71
x
Viti 2012 72
Tabela 5.1 Analizat fiziko-kimike t mazutit pr periudhn 2008-2011 78
Tabela 5.2 Specifikimet teknike pr mazutin e rnd M-100 Gost 10585-99 79
Tabela 6.1.1 Analizat fiziko-kimike t benzins-Eurosuper, Viti 2009 87
Tabela 6.1.4 Analizat fiziko-kimike t benzins-Eurosuper. Viti 2010 90
Tabela 6.2.1 Llogaritjet per benzinn-Eurosuper, Viti 2009 97
Tabela 7.1 Analiza fiziko-kimike e vajrave motorike SAE 5W-40 110
Tabela 7.2 Analiza fiziko-kimike e vajrave SAE 15W-40 112
Tabela 7.3 Analiza fiziko-kimike e vajrave motorike SAE 10W-40 112
Tabela 7.4 Analiza fiziko-kimike e vajrave lubrifikues 113
Tabela 7.5 Rezultatet e analiza fiziko-kimike t vajrave motorike SAE 30 113
Tabela7.6 Analiza fiziko-kimike e vajrave te transmisionit 114
Tabela 7.7 Analiza fiziko-kimike e vajrave SAE 90 114
Tabela 7.8 Analiza fiziko-kimike e vajrave te transformatorit 115
Tabela 7.9 Analiza fiziko-kimike e vajrave te reduktorve 117
Tabela 7.10 Analiza fiziko-kimike e vajit t turbins 119
Tabela 7.11 Analiza fiziko-kimike e vajrave hidraulike 121
xi
HYRJE
Objektivi kryesor i punimit sht monitorimin sistematik i derivateve t lngta t nafts
q tregtohen n Republikn e Kosovs. Shtysa e punimi lidhet me faktin e ekzistencs s
nje tregu t gjer t hidrokarbureve n Kosov dhe mungess s nj infrastrukture t
konsoliduar t kontrollit t cilsis s hidrokarbureve. Nga ana tjetr sigurimi i energjis
elektrike n Rebublikn e Kosovs me an t TEC-ve me baz qymyri lignit (Kosova A
dhe Kosova B) ka krkuar futjen e n tregun e saj t lndve t djegshme ndihmse, naft
industriale, e cila shpesh sht tregtuar si diesel pr automjete.
Nga aspekti shkencor, nisur edhe nga prvoja e Departamentit t Kimis Industriale n
monitorimin e hidrokarbureve t tregtuara dhe t prodhuara n Shqipri, objektivi i ktij
studimi sht jo vetm studimi i cilsis s hidrokarbureve q tregtohen n Republikn e
Kosovs, zbatimi i standarteve ndrkombtare e kombtare, por edhe ndikimi i cilsis
s tyre n performancen e puns s automjeteve q prdorin e do t prdorin kto
karburante.
Nga pikpamja statistikore, me t dhnat e siguruara nga Ministria e Punve t Brendshme

dhe Policia e Kosovs zyrtarisht regjistrohen pr her t par rreth 22,300 automjete n
vit dhe numri i makinave t regjistruara q qarkullojn n Kosov ne vitin 2013 sht
rreth 253,000.
Si piketa kryesore n funksion t qllimit t studimit parashikohen:

Studimi n nivelet dhe parametrat bashkkohor t cilsis s t gjith hidrokarbureve,
standarteve dhe metodat e analizs cilsore dhe sasiore.
Krahasimi i standardeve t Republiks s Kosoves me ato ndrkombtare .
Krahasimi i strukturs dhe cilsis s prodhimit t importuar nga vendet e ndryshme.
Zhvillimi dhe prespektiva e tregut hidrokarbur n Kosov .
xii
Sygjerime dhe rekomandime pr standardet cilsore dhe strukturn e nnprodukteve t
nafts q do t prdoren nga konsumatori kosovar me nj impakt sa ma m t vogl.
N fazn e par t studimit t cilsis s hidrokarbureve q tregtohen n Republikn e
KOSOVES synohet marrja a informacionve kryesore mbi infrastrukturn ligjore dhe
kontrollin e hidrokarbureve n Kosov.
shtja e procedurave dhe ajo e infrastrukturs mbi kontrollin e hidrokarbureve n

territorin e Kosovs sht e rregulluar n baz t nenit 93 pika (4) t Kushtetuts s
Republiks s Kosovs, nenit 10 paragrafi 10.2 pika a), nenit 14 paragrafi 14.1 dhe 14.3
t Ligjit Nr. 2004/5 Pr Tregti me Naft dhe Derivate t Nafts n Kosov; nenit 5 t
Ligjit Nr. 02/L-20 Pr Krkesat Teknike t Produkteve dhe Vlersimin e Konformitetit
si dhe n baz t udhzimit administrativ Nr.2008/21 Pr Cilsin e Derivateve t
Lngta t Nafts.
Me kt Udhzim Administrativ pr derivatet e lngta t nafts prcaktohen vlerat
kufizuese t squfurit, plumbit, olefinave, aromatikve, benzenit, oksigjenit, ujit,
hidrokarbureve aromatike policiklike, oksigjenateve dhe tregueseve t tjer t cilsis s
derivateve t lngta t nafts, t cilat mund t vihen n qarkullim n tregun e Kosovs
dhe mnyrn e vlersimit t konformitetit t derivateve t cilat prdoren pr ndezje n
motort me djegie t brendshme, n furra dhe n trupa ndriues, pr lubrifikim t
motorve dhe pajisjeve.
Mostrat jan analizuar pran Laboratorit Derivati, Hani i Hotit dhe Instituti Inkos,
Kastriot-Kosov. T dhnat pr analizimin e cilsis s lndve hidrokarbure jan marr
pran laboratorve Inkos dhe institutit Derivati, Kosov, bazuar n procesverbalet
zyrtare t lshuara nga laboratort subjekteve importues
N vijim jan analizuar parametrat pr mostra gazoili t tregtuara n tregun e Kosovs
q nga viti 2008 si dhe shprndarja e tyre, bazuar n parametrat q parashikon Udhzimi
Administrativ dhe Standardet Ndrkombtare. Kjo n funksion t prcaktimit t numrit t
mostrave q evidentohen jasht standardit. Pr vlersimin cilsor t mostrave t dieselit
jan prdorur programe kompjuterike, me ndihmn e t cilve sht br i mundur
prcaktimi i parametrave q prfshihen n Standardet Ndrkombtare, por t pa
evidentuar n raport analizat e laboratorve testues. Prpunimi fokusohet kryesisht tek t
dhnat e distilimit Engler pr t prcaktuar temperaturn e fillimit t vlimit, parametr q
konfirmon vlerat e marra pr temperaturat e flakrimit n kroxhol t mbyllur.
Rezultatet eksperimentale konfirmojn prdorimin kryesisht t dieselit D2, me prmbajtje
t lart squfuri dhe shmangie nga standardi, kryesisht n parametrat q parashikon
Standardi Ndrkombtar.
Jan prgatitur t prmbledhura rezultatet prfaqsuese, t kontrollit t karburanteve
diesel t tregtuara n gjith territorin e republiks s Kosovs. Pr do parametr t
xiii
studiuar shikohen, n prgjithsi shprndarja e numrit t mostrave pr intervale t
ngushta t ndryshimit t tij, me qllim q t shihet prputhja e tyre me standardet e
Republiks s Kosovs dhe ato Evropiane.
Nga shqyrtimi i rezultateve eksperimentale (raport analizat) t t gjitha mostrave t
dieselit dhe specifikimeve q kan pr to Udhzimi Administrativ i Republiks s
Kosovs, vihet re q n to mungojn t shprehura disa parametra q parashikohen n
specifikimet e Standardit Evropian EN 590. Pr t krijuar nj tablo m t qart mbi
cilsin e karburantit diesel q tregtohet dhe verifikuar se sa t zbatueshme jan
Standardet Evropiane u krye prpunimi i t dhnave me ndihmn e metodave
matematikore dhe programit Microcal Origin. Bazuar n t dhnat e distilimit Engler,
gjetjes s varsis matematikore (eksponencial rrits) u arrit q me an t ekstra dhe
interpolimit t gjenden vlerat e t10, t95, fillimi (tf) dhe fundi i vlimit (tm), si dhe vlerat e
volumit t distilatit n ml pr temperaturat 250oC dhe 350 oC.
Pr vlersimin e t gjith parametrave t performancs motorike, pr treguesit cilsor t

mostrave t dieselit jan prdorur programe kompjuterike, me ndihmn e t cilve sht
br i mundur prcaktimi i parametrave q ndikojn n prformancn motorike e
mjedisore, por t pa evidentuar n raport analizat e laboratorve testues. Par n trsi,
mjaft nga mostrat e analizuara t dieselit kan shmangie t dukshme nga standardet e
brendshme dhe ato ndrkombtare. N shum raste karburante t importuara si lnd
djegse (naft industriale) jan tregtuar n tregun e Kosovs si karburant pr automjete.
N kushte t tilla ekziston nevoja pr nj politik t qart t qeveris n Kosov lidhur me
sektorin e nafts. Nuk sht e mjaftueshme vetm t ekzistoj Legjislacioni i caktuar
(Ligji mbi Derivatet e nafts), por t aplikohen trsisht Standardet Evropiane.
Vlersimi i cilsis s mazutit (subjekt i vitit 2012) sht ende n fillesat e tij n
krahasim me menaxhimin e cilsis s benzins, vajgurit dhe dieselit. Me specifikimet
dhe standardet t shumta t mazutit - ASTM, ISO, CIMAC- biznesi dhe prdorimi i
lndve djegse t nafts duket t jet nj segment i rregulluar i industris. Por, realiteti
sht ndryshe. Numri i madh i standardeve, specifikimet dhe procedurat e bjn
kompleks dhe hutues vlersimin dhe menaxhimin e kualitetit te produkteve pr
prodhuesit dhe pr konsumatort. Shumllojshmria e gjer e klasave pr mazutin dhe
aplikimet e komplikojn standartizimin. .
Pr t krijuar nj ide vlersuese eksperimentimi bazohet n specifikimet teknike pr

mazutin e rnd sipas GOST 10585-99, standard i pranuar nga shum vende prodhuese e
prdoruese t mazutit. Pr t vlersuar cilsin e mazutit q tregtohet dhe prdoret n
Republikn e Kosovs u studiua shprndarja e mostrave sipas parametrave q gjenden n
raport analizat dhe standardin ndrkombtar t prdorur, pr t specifikuar kryesisht edhe
tipin e mazutit. N formn e monogramave jan prllogaritur shprndarjet e
msiprcituara pr densitetin, prmbajtjen e ujit, hirit, squfurit, temperaturs s
flakrimit, viskozitetit dhe fuqis kalorifike t mazuteve.
xiv
Ndonse, pothuajse t gjitha mostrat jan brenda standardit t referuar, arrihet n
prfundimi se kemi t bjm me tregtimin e prdorimin e mazuteve t rnda t distilimit.
Prmbajtja e squfurit t prgjithshm n mazute, nisur nga ndikimi negativ q ka ndaj
korrozionit t kaldajave e ndotjes s mjedisit, vlersohet si m optimali. Prmbajtja e
hirit, q ndikon negativisht n zvoglimin e fuqis kalorifike t mazutit dhe bllokimin e
sprucatorve t kaldajave, sht parametri q plotson standardin n t gjitha drejtimet, si
n mos kalimin e vlerave maksimale t lejuara dhe prafrimin pozitiv me vlerat optimale
t tij.
Paralelisht, gjat ksaj periudhe sht realizuar vleresimi i parametrave cilsor t
benzinave, q jan tregtuar n Republikn e Kosovs q nga viti 2008, q mund t
konsiderohet si kontribut monitorues n kuadrin e studimit trsor t hidrokarbureve q
prdoren pr prodhim energjie, tranport, industri e me gjer. Pr nj periudh katr
vjecare sht prpunuar informacioni i marr nga pikat doganore dhe laboratort e
akredituar pr analizimin e hidrokarbureve. Ndonse benzina konsiderohet nj lnd
djegse me pak ndotse se dieseli apo mazuti, shihet edhe vlersimi i parametrave
performues motorik, si kurba e distimilimit Engler, densiteti, numri i oktanit hulumtues,
numri i oktanit motorrik, treguesit t10, t50, t90, etj. Megjithat ,n shum mostra benzinash
vihen re tejkalime n prmbajtjen e squfurit, komponimeve aromatike dhe vlerat e
avullueshmris s benzinave, q ndikojn direkt n ndotjen e mjedisit.
Qllimi i studimit ton ishte studimi i parametrave cilsor t benzins sipas prmbajtjes
s squfurit, komponimeve aromatike, presionit t avullit, numrit krkimor t oktanit dhe
motorit, etj. N vijim bazuar n t dhnat laboratorike eksperimentale jan llogaritur disa
parametra t tjera t standardeve t cilat nuk ishin t prmendura n raportet e analizave
t benzins, t tilla si indeksi i avullimit, treguesi kundr kercitjes.
Rezultatet e marra pr 239 mostrat e analizuara t benzins, q i takojn periudhes 2008-
2012, jan organizuar n form tabelash, n t cilat shprehen t gjith parametrat q
shprehen n raport analizat e lshuara nga laboratori testues.Nga shqyrtimi i parametrave
t analizuar pr benzina pr periudhn 2008-2012 vihet re q standardi ndrkombtar EN
228 dhe udhzimi administrativ i Kosovs , zbatohen pjesrisht. M problematike sht
situata n drejtim t parametrave RON dhe prmbajtjes s squfurit . Vihet re tregtimi i
benzinave me prmbajtje squfuri mbi 10 mg/kg. Ndonse n Kosov konsumohet m
pak benzine se gazoil, prmbajtja e lart e squfurit (pothuajse sa n gazoil) prbn nj
problem serioz pr emetimin e gazeve t dmshm n ajr.
xv
KAPITULLI I PAR
1.PJESA TEORIKE
HYRJE
Nafta, sic dihet, sht nj lnd e par me vler t madhe pr prodhimin e karburanteve,
t vajrave minerale, t parafins dhe t bitumit. Nafta bruto sht nj lng vizkoz me
ngjyr kafe n t zez, me er dhe shije karakteristike; sht m e leht se uji , pra ka
densitet m t vogl se 1. Nafta bruto sht nj przierje e pafundme hidrokarbursh,
pema e s cils sht tepr interesante dhe me fruta t dobishme pr ekonomin
botrore. Ajo sht lnd strategjike energjitike, dhurat pr njeriun i evolucioneve
miliona vjear gjeologjike t bots organike .Ajo qysh n koh t vjetra sht prdorur
pr ndricim dhe nxehje. Egjyptiant e vjetr e prdornin bitumin natyral n ballsamosje,
ndrsa fenikasit n hermetizimin e anijeve. Herodoti flet rreth vitit 460 para e.s. mbi nj
vendburim nafte n Persi, ndrsa nj dorshkrim i vitit 221 para e.s. flet pr shpime t
thella pr nxjerrje nafte. Por vetm viti 1859, kur u krye shpimi i par me sukses, sht n
t vrtet fillimi i industris s nafts n bot. N fillim nxirrej vetm vajguri n impiante
t vogla distilimi, ndrsa prbrsit e tjer t nafts nuk prdoreshin fare. Prodhimi i
vajrave lubrifikante fillon n vitin 1885, ndrsa i benzins n vitin1900.
1.1.KLASIFIKIMI I NAFTAVE BRUTO

T klasifikosh naftn do t thot ti ndash nnproduktet n disa grupe sipas disa
karakteristikave t caktuara. Numri i madh i substancave q ndodhen n naft,
hidrokarbureve t klasave t ndryshme dhe komponimeve t tjera si dhe prpjestimi i
ndryshm i tyre n przierje bn q t ket tipe t shumta lloje nafte. Pr klasifikimin e
tyre sht e pamundur q t gjendet ndonj kriter unik, prandaj jan propozuar shum
mnyra klasifikimi, t cilat n shumicn e tyre nuk kan t bjn vetm me prbrjen e
nafts por edhe me kushtet teknollogjike t prodhimit, ose me mnyrn e prdorimit [5].
Mbasi u prdorn shum klasifikime t bazuara n (densitetin), (vizkozitetin), n
pikn e ngrirjes dhe prbrjen elementare u b grupimi n baz t karakteristikave
mbizotruese t komponimeve dhe kemi :
1.1.1.Klasifikimi empirik
Klasifikimi empirik bazohet n dy kritere cilsore:
n kriterin cilsor:
a) n cilsin e mazutit i cili ndahet n:
1) mazut joparafinos;
2) mazut gjysm parafinos;
3) mazut parafinos
b) n cilsin e benzins me 60 % distilat n 100 oC;
1) benzin me shifr oktanike mbi 70;
2) benzin me shifr oktanike n 69.5;
1
n kriterin sasior, q ka t bj me:
1) prqindjen e benzins me 60 % distilat n 100 oC, n naftat q i kan benzinat
me numr oktanik mbi 70
2) prqindjen e benzins n 185 oC, pikn prfundimtare t distilimit (benzin e
rnd + benzin e leht) n naftat e tjera.
1.1.2. Klasifikimin sipas prbrjes kimike

Klasifikimi m i sakt i naftave sht ai q bazohet n prbrjen kimike t saj. Sipas ktij
kriteri naftat klasifikohen si m posht:
Klasifikimin sipas prbrjes s komponimeve:

Sipas ktij klasifikimi naftat ndahen n 6 grupe:
1. Nafta parafinike. Hyjn naftat e lehta t pasura m benzin dhe vajguri. Prmbajtja e
alkaleve n benzin sht m e vogl se 50 %, kurse prmbajtja e parafinave n
fraksionet e vajit arrin deri n 10 %.
2. Nafta naftenike. Jan nafta me prmbajtje t ult benzine dhe prmbajtje t lart
vajguri dhe vajrash. Kan sasi t vogl parafine dhe lnd rrshinore, prej ktyre naftave
nxirret vaj shum i mir.
3. Nafta aromatike. Jan nafta n t ciln prmbajtja e hidrokarbureve aromatike
mbizotron mbi produktet e tjera. Ky tip nafte takohet shum rrall.
4. Nafta parafino naftenike. Jan nafta q kan sasi t ndjeshme naftenesh dhe
parafine. Prmbajtja e hidrokarbureve aromatik dhe e lndve rrshinore sht e
parndsishme.
5. Nafta naftenoaromatike. Prmabjn sasi t konsiderueshme hidrokarburesh
aromatike dhe naftenesh.
6. Nafta parafino nafteno aromatike. T tilla nafta takohen m shpesh, ato
prmbajn afrsisht t njjtat sasi t hidrokarbureve t msiprme.
1.1.3 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes fraksionare:

1. Nafta t rnda ( me pak fraksione t lehta ) d 20 4 > 0.884
2. Nafta t lehta ( me shum fraksione t lehta ) d 20 4 = 0.828 0.884
1.1.4 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s squfurit:

1. Nafta m prmbajtje t ult Squfuri < 0.5 %S
2. Nafta me pak Squfur 0.51 2 % S
3. Nafta m prmbajtje t lart Squfuri mbi 2 % S
1.1.5 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s lndve rrshinore :

1. Naft me prmbajtje t lndve rrshinore m e ult se 17 %
2. Naft me prmbajtje t lndve rrshinore 18 35 %
3. Naft me prmbajtje t lndve rrshinore m e lart se 35 %
1.1.6 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s parafins n mazut:

1. Nafta me mazut jo parafinoze
2
2. Nafta me mazut gjysm parafinoze
3. Nafta me mazut parafinoze
1.1.7 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s benzins:

1. Nafta me benzin me Numr Oktani t lart m i madh se 72
2. Nafta me benzin me Numr Oktani t mesm 65 71
3. Nafta me benzin me Numr Oktani t ult m i vogl se 65
4. Nafta pa prmbajtje benzine
1.1.8 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s vajgurit:

1. Nafta q kan prmbajtje vajguri me Nr Oktani t lart m i madh se 40
2. Nafta q kan prmbajtje vajguri me Nr Oktani t mesm 30 39
3. Nafta q kan prmbajtje vajguri me Nr Oktani t ult m i vogl se 30
1.1.9 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s vajrave:

1. Nafta me indeks t ult vajrash m i vogl se 0.903
2. Nafta me indeks mesatar vajrash 0.904 0.927
3. Nafta me indeks t lart vajrash m i lart se 0.927
4. Nafta pa prmbajtje vajrash
1.1.10 Klasifikimi teknollogjik

Klasifikimi sipas kriterit teknologjik bazohet n fushat e prdorimit t produkteve q
nxirren nga nafta. Produktet e naftave dhe t gazeve ndahen:
- N lnd t djegshme pr motorra.
- N lnd t djegshme pr lirim nxehtsie.
N baz t ktij klasifikimi produktet kryesore q nxirren nga nafta i ndajm:
a) Lnd djegse q prbn pjesn kryesore t produkteve t nafts (rreth 70%) t cilat i
kemi:
1. Lnd djegse pr motorra me karburator
2. Lnd djegse pr motorra diezel
3. Lnd djegse pr motorra reaktiv
b) Vajrat e naftave, jan grupi i dyt m i rndsishm i produkteve t nafts.

N kt grup bjn pjes:
1. Vajrat lubrifikante pr motorra me djegie t brendshme
2. Vajrat lubrifikante pr motorra reaktiv
3. Vajrat lubrifikante pr autotraktor
4. Vajrat lubrifikante pr motorra diezel
5. Vajrat lubrifikante pr makina me avull
6. Vajrat lubrifikante indrustrial, pr boshte etj
7. Vajrat lubrifikante pr turbina dhe kompresor
8. Vajrat special (jo lubrifikues)
c) Produkte t tjera t nafts, q jan:

Bitumet e nafts
3
Jan produkte speciale t ngurta q prdoren n ndrtim.
Vazelina, cevezina, parafina dhe substanca t tjera me pesh molekulare t madhe t
seris s parafins, prdoren n elektronik, n industrin kimike .
Produkte t pirolizs, si: benzoli, toluoli, pirobenzoli, naftalina etj.
Produkte t ndryshme si tretsat, vajguri ndriues, koksi i nafts, blozat, sapunet
naftenike etj.
1.2 PRBRJA E NAFTS
Prcaktimi i prbrjes s nafts sht nj problem q i prket kimis analitike dhe nuk
sht zgjidhur plotsisht deri m sot [16].
Pr fraksionet e rnda (vajra, mazut), nuk ka n t vrtet metoda t analizs kimike, pr
kt shkak, literatura prmban t dhna q u referohen m shum fraksioneve t lehta, t
cilat distilojn nn 300 C. Krkimet e reja lidhur me prbrjen e saj mund t
prmblidhen n :
a) izolimin dhe identikimin e nj pjese t hidrokarbureve deri n dhe t
komponimeve funksionale koresponduese
b) ndarjen e hidrokarbureve me distilim n fraksione t ngushta, me qllim q t
studiohen vetit dhe mundsit e prdorimit
c) ndarjen n grupe t hidrokarbureve t lehta ose t rnda, me an t ekstraksionit
selektiv, me kristalizim ose me reaktiv kimik ; kto grupe u prgjigjen n prgjithsi,
klasave t hidrokarbureve: aromatik, naftenik, parafenik, izoparafinike. Ndarja bhet
zakonisht n fraksione t ngushta, n mnyr q grupet t prmbajn sa m pak
komponime pr cdo klas.
Studimet mbi prbrjen e nafts, t 30 vjetve t fundit, kan dhn nj material t pasur
dhe t sakt prsa i prket prbrjes s gazeve t sonds dhe benzinave. Kjo vetm pr
fraksionet e lehta, sepse pr fraksionet e vajgurit (200 300 C) metodat e analizs q
ekzistojn akoma nuk japin prbrjen e sakt t przierjeve me shum komponent. Pr
fraksione m t rnda, pr gazoil dhe vajra, distilimi i fraksionuar nuk mund t prdoret si
nj mjet i fraksionit t sakt, kshtu q analiza e tyre n fraksionet e ndara bhet me an
t distilimit molekular, me an t ekstraksionit selektiv dhe me an t prcaktimit t
vetive fizike, sidomos t atyre optike.
Nafta e sapo nxjerr nga vendburimi sht zakonisht e papastr, ajo prmban nj sasi uji
dhe substance minerale n suspension. Ndarja e tyre bhet, n prgjithsi para prpunimit
t nafts, n mnyr q pas ktij prpunimi ajo t mos prmbaj m shum se 0.5 %
substance t huaja. Duke mos e marr parasysh kt prmbajtje t vogl t substancave t
huaja t patretshme, nafta duhet konsideruar si nj przierje homogjene e hidrokarbureve
t lngta, n t ciln jan tretur hidrokarbure t lehta (n gjendje t gazt n
temperaturn e dhoms) dhe hidrokarbureve t ngurta, disa nga substancat e ngurta nuk
formojn tretje t prsosura, por ndodhen n naft n gjendje koloidale. Prvec sa u tha
m sipr, nafta prmban n prpjestime t parndsishme edhe kripra minerale t disa
substancave organike dhe acide. N prgjithsi, nafta sht nj przierje hidrokarburesh
dhe komponimesh organike t cilat jan prbr nga pes elemente kryesore : karbon,
hidrogjen, oksigjen, squfur, dhe azot. Komponimet q ndodhen n naft bjn pjes n
4
grupet e mposhtme t substancave: hidrokarbure, komponime me oksigjen, komponime
me squfur (me squfur dhe me oksigjen), komponime me azot (me azot dhe me oksigjen),
substanca minerale, etj.
T dhnat q i referohen prbrjes s nafts nuk jan t plota, vetm disa nga fraksionet
dhe, sidomos, ato t lehtat (gazet, benzinat dhe vajguri) jan ndar n komponime t
vecanta dhe jan analizuar. Nga fraksionet e rnda (gazoilet, vajrat, asfalti etj.) nuk sht
arritur t vecohen klasa komponimesh dhe vetm radh komponimesh individuale (vetm
ato komponime individuale q n kto fraksione ndodhen n prpjestime relativisht t
mdha).
Tabela 1.1 Prbrsit mbizotrues t nafts natyrore

Hidrokarburi Formula % (n mas)
Pentani 3.2
Hekzani 2.6
Heptani 2.5
Oktani 2.0
Nonani 1.8
Dekalina 1.8
2-Metil pentane 1.2
3-Metil pentane 0.9
2-Metil hekzani 1.1
3-Metil hekzani 0.9
2-Metil heptani 1.0
Pristani (izoprenoid) 1.1
Metilciklopentani 2.4
Ciklohekzani 1.4
1,2-Dimetilciklopentani 1.2
1,3-Dimetilciklpentani 1.o
1,3-Dimetilciklohekzani 0.9
Benzeni 1.0
Tolueni 1.8
Etilbenzeni 1.6
m-Ksileni 1.0
5
1.2.1 Hidrokarburet q ndodhen n naft
N naft ka shum klasa hidrokarburesh. Jan ndar edhe identifikuar hidrokarburet e
klasave t mposhtme :
- aciklikt e ngopur (parafina dhe izoparafina)
- ciklikt e ngopur (cikloparafina mono dhe policiklike)
- ciklikt e pangopur jobenzoik (cikloolifina, ciklodiene, terpene)
- aromatikt (monociklik dhe policiklik)
Gjithashtu sht arritur t prcaktohet edhe prania e disa hidrokarbureve t prbra
parafino cikloparafinik dhe parafino aromatik, t cilat luajn rol t rndsishm n
prbrjen e fraksioneve t vajrave minerale.
Prsa i prket pranis s hidrokarbureve aciklike t pangopura (olefinat dhe acetileni)
disa studiues mendojn se ato nuk ekzistojn qysh n fillim n naft. Megjithse n
fraksionet e shum naftave sht vn re prania e olefinave, t cilat jan vecuar, nuk ka
qen e mundur t demonstrohet n se kto hidrokarbure ekzistonin n naft, apo jan
formuar si rrjedhim i zbrthimit termik gjat fraksionimit.
1.2.2 Hidrokarburet aromatike ( )

Termi hidrokarburet aromatike u krijua dikur kur komponimet me er t mir si cimeni u
izoluan nga vajrat aromatike. Megjithat, shumica e hidrokarbureve kan shum pak er
n gjendje natyrore. Era e rnd e nafts vjen n saj t johidrokarburve. Gjith
hidrokarburet aromatike prmbajn t paktn nj unaz benzeni. Aromatikt rrall e
kalojn m tepr se 15% t nafts totale. Ato tentojn t prqendrohen n fraksionet e
rnda t nafts, sic jan gazoili, vaji lubrifikant dhe mbeturina ku e kalon 50% t sasis.
Tolueni dhe metaksileni jan hidrokarbure aromatike m t prhapura n naft.
Aromatikt kan shkallt m t larta oktanore n tipat e hidrokarbureve, kshtu ato jan
t vlefshme n przierjet e benzins. Megjithat, ato jan t padshirueshme n intervalin
e vajit lubrifikant, sepse kan ndryshueshmri m t lart t viskozitetit me temperaturn
nga t gjith hidrokarburet. Gazoili i rnd, vaji lubrifikant dhe mbeturinat e nafts kan
sasi t mdha t hidrokarbureve policiklike (unaza t kondesuara). Fraksioni i intervalit t
vlimit 335-530 C t naftave natyrore prmbajn katr deri n tet sisteme unazash t
kondesuara. Intervalet m t larta t vlimit duket se kan sisteme akoma m t mdha
unazash t kondesuara. Ka mundsi q numri i unazave n molekulat policiklike t
mbeturinave t rritet vazhdimisht deri n asfaltene. Hidrokarburet aromatike policiklike
n produktet natyrore jan duke u studiuar me kujdes sepse disa prej tyre si 3,4-
benzopireni, 3,4-benzofenantreni dhe 1,2,3,4-dibenzofenantreni jan kancerogjen t
fuqishm. N tymin e qymyrit benzopireni z rreth 300 mg/100 , n tymin e 100
cigareve 10 deri 15 mg, dhe n mishin e karbonizuar 2 deri 10mg/kg. Praktikisht t gjitha
ushqimet e djegura ose t karbonizuara si, mishi i karbonizuar prmbajn, kanceogjene si:
benzopireni.
6
A r o m a t ik e t (A re n e t)
T o lu e n i T e tr a li n i E ti ln a f ta l e n i
Figura 1.1 Formulat skeletore t disa hidrokarbureve aromatike t nafts
1.2.3 Parafina
Hidrokarburet parafinike jan prbrsit e dyt t prhapur t nafts natyrore pas
nafteneve. Parafinat mbizotrojn n fraksionin benzin t nafts natyrore dhe pr kt
grup prdoren gjithashtu termat hidrokarbure t ngopura dhe alifatike. Parafinat me varg
te drejt quhen normal parafina. Normal parafinat formojn nj seri homologe. Meqense
normal parafinat kane varg t drejt, ekziston nj numr kufi i tyre n naftn natyrore,
zakonisht m pak se 60. Kjo i bn ato komponime m leht t identifikueshme t nafts.
Fjala "parafin" rrjedh nga latinishtja parum affinis q do t thot "me afinitet te vogl".
Normal parafinat jan relativisht inerte me acidet e forta, bazat dhe agjentt oksidues.
Acidi sulfurik pr shembull, prdoret pr t pastruar normal parafinat nga papastrtit e
tipave t tjer hidrokarbur, kshtu q ato mund t prdoren n mjeksi dhe si
mbshtjellse t ushqimeve. Prvec vargjeve t drejta, parafinat mund t formojn vargje
te degzuara. Ndrsa n naft, ekzistojne vetm rreth 60 struktura parafinash me varg t
drejt, teorikisht sht e mundshme t ket mbi nje milion struktura me varg te degzuar
sic tregohet n tabeln 1.2. Kjo tabel jep numrin e izomereve t mundshm q
prfaqsojn lloje t. ndryshme degzimesh, t cilat prmbajn t njjtin numr atomesh
karbon sipas formulih CnH2n+2. Pr fat t keq meqense nafta natyrore rrjedh nga nj
numr i kufizuar strukturash t qenieve t gjalla, ajo nuk sht aq komplekse sikurse del
nga numri teorik i izomerve.
Tabela 1.2 Numri i mundshm i izomerve parafinik pr cdo madhsi molekule

Madhsia Izomert Madhsia Izomert
1 75
2 159
3 355
5 802
9 4.347
18 60.523
35 36.797.588
7
Megjithat, prderisa nj pjes e ktyre izomerave mund t formohet nprmjet
shprbrjes dhe rirregullimit t strukturave organike gjat kohs gjeologjike dhe prderisa
ekziston nj numr pak a shum i madh i izomerve t mundshm n naftenet dhe
aromatikt, kjo e bn t qart se nafta sht mjaft komlplekse n prbrje. Fraksioni me
kt emr dhe me pik shkrirjeje 40 60 C sht i prbr nga hidrokarbure parafinike
normale C12H24 deri C30H62, t cilat pothuajse gjenden gjithmon n prpjestime t
vogla.Parafina prftohet me an t distilimit t mazuteve parafinik: sht demonstruar se
ajo prftohet gjat distilimit t nafts nga zbrthimi termik i disa izoparafinave superiore.
Ekstraktimi i saj bhet nga vajrat q dalin nga ky distilim, me an t kristalizimit n t
ftoht.
8
Normal parafinat Parafinat e degezuara
161 - 12
CH4 Metani C 4H10
C 2H5 89 50
Etani
C6H14 2,2-Dimetilbutani
C 3H8
58
Propani
C 6H14 2,3- Dimetilbutani
C4H10
Butani
60
C 5H12 C6H14 n-Metilpentani

Pentani 36
90
C 6H14 C7H16
69
Hekzani
3-Metilhekzani
C 7H16
C8H18
Heptani 98
92
3- Metilhekzani
C 8H18
99
2,2,4-Trimetilpentani
Figura1.2 Formulat strukturore t disa hidrokarbureve parafinike normale dhe t

degzuara q ndodhen n naft
9
1.2.4 Naftenet ose cikloparafinat ( ).
Cikloparafinat, q jan formuar nga bashkimi i atomeve t karbonit n nj unaz, jan
strukturat molekulare m t prhapura n naft.Unazat naftenike n prgjithsi prmbajn
5 ose 6 atome karboni. sepse n kt madhsi unaze kndet e lidhjeve karbon i afrohen
109.5.
Teorikisht sht e mundur t formohen unaza me m tepr se 6 atome karboni. N naft
jan identifikuar pak cikloheptane ), nuk jan gjetur unaza m t vogla se ose
m t mdha se Jasht ktij intervali jan formuar disa unaza nga qeniet e gjalla, por
ato nuk jan identifikuar n naft. Nafta natyrore mesatare prmban rreth 50% naftene, t
cilat shtohen n fraksionet m t rnda dhe paksohen n fraksionet m t lehta. N
fraksionet e rnda naftenet tentojn t shkrihen n unaza policiklike, domethn, nj
grup unazash n t cilat dy ose m shum atome ndodhen midis unazave. Si shembull
sht dekalina. Naftenet m t prhapura jan metilciklopentani dhe metilcikloheksani, q
s bashku prfaqsojn 2% ose m tepr t nafts natyrore. Naftenet dhe parafinat
gjithashtu trajtohen si hidrokarbure t ngopura, sepse t gjitha lidhjet e mundshme t
karbonit jan t ngopura me hidrogjen. Largimi i hidrogjenit nga naftenet formon ose
ciklolefina ose aromatike. Gjat Luftes s Dyt Botrore, metilcikloohekzani
prqendrohej n rafineri dhe atij i merrej gjysma e hidrogjenit pr t formuar toluen,
materiali fillestar pr trinitrotoluen (TNT).
1.2.5 Hidrokarburet olefinike

Hidrokarburet olefinike kan lidhje dyfishe midis dy ose m shum atomeve karbon. Kjo
i bn ato t jen shum vepruese, n krahasim me tipat e tjer hidrokarbure. Gjendja e
pangopur e olefins sht m e paqndrueshme se ajo e aromatikve. N qoft se
hidrogjeni ose elementt e tjera nuk jan t afta t veprojn me t pangopurat, disa olefina
mund t veprojn me veten pr t formuar polimere me pesh molekulare t lart. N
naftn natyrore olefinat nuk jan gjetur, sepse n sedimente ato reduktohen leht n
parafina me hidrogjen ose n tiole me sulfur hidrogjeni.
Izopreni sht nj diolefin, struktura baz e t cils sht nj nga m t rndsishmet n
natyr. Olefinat gjenden vetm n form gjurmsh n disa nafta, sepse ato jan lehtsisht
t reduktueshme ose t polimerizueshme n alkane n diagjenezn e hershme. Olefinat
formohen n proceset e rafinimit, ku ato jan materiale kryesore t petrokimis.
1.2.6 Komponimet jo hidrokarbure n naftn bruto

N nafta ndodhet nj numr i madh komponimesh organike q prmbajn S, N dhe O.
Prezenca e ktyre ngarkesave sht e dmshme dhe mund t shkaktoj probleme n
proese t caktuara katalitike. Lndt djegse q kan nivel t lart squfuri dhe azoti
shkaktojn probleme popullimi n shtimin e natyrs korrozive t produkteve oksiduese t
tyre gjat djegies.
Prmbajtja e squfurit n naft lkundet n kufij t gjer; nga disa t qintat ose t mijtat
deri n 6 8 %. N raste t veanta deri n 9,6 madje edhe 14 %. Squfuri konsiderohet
m kryesori nga heteroatomet e tjer, sepse ndodhet n naft n sasira m t mdha.
Komponimet e S ndikojn n cilsin e produkteve t nafts,(ndikimi shpesh sht
negativ).
10
Azoti dhe oksigjeni ndodhen n naft n sasira m t vogla:
N = 0,02 1,7 %
O = 0,05 3,6 %
Midis prmbajtjes n naft t komponimeve sulfurore, t azotit me karakter bazik dhe
neutral ekziston nj lidhje sasiore. Prmbajtja e S t prgjithshm, N2 bazik e i
prgjithshm jan t lidhur me nj varsi lineare. Me rritjen e prmbajtjes s S nga 1 3
% prmbajtja e N2 bazik rritet nga 0,0025 0,0075%.
Komponimet me squfur
N naft squfuri ndodhet n formn e kombinimeve organike dhe t kriprave minerale,
kto t fundit jan t shprndara n mnyr heterogjene. Squfuri i lidhur organikisht
ndodhet n forma t ndryshme i shprndar n gjith produktet, q nga gazi e deri te
koksi. Sasia e squfurit rritet me rritjen e peshs molekulare mesatare t fraksionit t
nafts.
N naftn bruto squfuri ndodhet n kto forma:
a) Squfuri elementar dhe hidrogjeni i sulfuruar

Kto dy forma squfuri i kan prejardhjen nga zbrthimi i komponimeve superiore. Ata
formohen kryesisht si produkte sekondare t zbrthimit t komponimeve t S organik
gjat distilimit, prpunimit destruktiv dhe hidropastrimit t fraksioneve t nafts. Squfuri
vjen nga oksidimi i merkaptaneve dhe i sulfureve t alkileve, ndrsa hidrogjeni i
sulfuruar nga veprimi i squfurit elementar mbi hidrokarburet.
Dysulfuret formohen gjat oksidimit t merkaptaneve. H2S lirohet gjat ngrohjes s
nafts nga 180 260 oC , hidrogjeni i sulfuruar shoqron zakonisht gazet e naft.
b) Sulfuri i karbonit
Ndodhet rrall n fraksionin e gazoilit t naftave t pasura me squfur.
c) Merkaptanet
Formohen nga veprimi i hidrogjenit t sulfuruar mbi hidrokarburet natyrale. Merkaptanet
shoqrojn fraksionet e nafts nga n butani e sipr.
Merkaptanet praktikisht ndodhen n t gjitha naftat si rregull n koncentrime t vogla
(prbjn 2 10 % , t prmbajtjes s prgjithshme t komponimeve squfurmbajtse).
Merkaptanet jan komponime reaktive. Gjat oksidimit t tyre formohen disulfuret.
Me ngrohje deri n 300 oC merkaptanet formojn sulfuret.
o
300 C
2C4H9SH C4H9 S C4H9 + H2S
Merkaptanet takohen kryesisht n fraksionet e benzins.
) Tiofenet
Tiofenet dhe derivatet e tyre ndodhen n naft. Pr nj koh t gjat futeshin n klasn e
paprcaktuar ose t S t mbetur. Metoda potenciometrike dhe jodometrike, si rrjedhim
i inertsis kimike t heteroatomit, nuk lejon t prcaktohet direkt prmbajtja e ktij
squfuri n naft dhe produktet e saj. N fraksionet mesatare sidomos n ato me pik vlimi
11
t lart ndodhen deri n 50 80 % derivate t tiofenit. Sipas t dhnave t
masspektografit dhe analizs spektrale 83 % e komponimeve q prmbajn S jan alkil,
cikloalkil si dhe derivate t benzo dhe dibenzofenolit.
Prmbajtja e S n naft dhe produktet e saj duhet t ulet sa m shum t jet e mundur.
Komponimet e S sjellin dme t mdha duke korroduar istalimet e prpunimit, helmojn
katalizatort. Oksidet e squfurit dmtojn organizmin e njeriut dhe bimsin.
Komponimet e S jan t prqndruar n rrshirat dhe asfaltenet. Metoda m efektive pr
largimin e komponimeve t S sht proesi i hidropastrimit (hidrogjenim) deri n
hidrokarburet prkatse dhe H2S.
Ndodhen n sasi t madhe n vajrat, bitumet dhe prbejn nj nga format kryesore t
kombinimeve organike t squfurit n kto produkte. Prania e komponimeve me squfur
varet nga sasia e squfurit n naft. Sa m e madhe t jet kjo sasi aq m t shumt do t
jen kto komponime.
d) Sulfuret
Kan rndsi t madhe n kohn e sotme. Ato ekstraktohen nga distilatet dhe
shfrytzohen si produkt me vler produkti t ndrmjetme pr prfitimin e sulfoksideve
dhe reagentve analitik.
Komponimet me azot
Prberjet organike t azotit q ndodhen n naftat bruto jan n formn e nj heterocikliku
t thjesht pra te nj piridine ( C5H5N ), pirole ( C4H5N ) ose n formn e nj
komponimi me struktur komplekse si nj porfirin. Prmbajtja e azotit n shumicn e
naftave bruto sht shum e vogl dhe nuk e kalon 0.1 %. Prbresit e azotit jan m t
qndrueshm se prbrsit e squfurit dhe jan prqndruar m shum n fraksionet e
rnda t nafts dhe mbetjet e saj.
N prgjithsi sa m i theksuar t jet karakteri asfaltik (rrshinor) i nafts aq mq i madh
do t jet prpjestimi n t cilin ndodhen komponimet me azot. N fraksionet me pesh
molekulare t lart (vajra), prpjestimi komponimeve me azot sht m i madh se sa n
ato me pesh molekulare m t vogl (gazoil, vajguri). Komponimet me azot t nafts
shkaktojn rregullime gjat prpunimit t saj mbasi :
Reduktojn aktivitetin e katalizatorit
Nxisin zhvillimin e reaksioneve t polimerizimit (goma n benzinat e
krekingut, rrshira e llumra n vajrat lubrifikante, koks n lndt djegse)
Kan veprim korroziv mbi metalet (tubot, kollonat, rezervuaret) sidomos n
temperatura t lart n prani t oksigjenit.
Komponimet me oksigjen
Prbrjet e oksigjenit n naftat bruto jan m kompleks se tipet e prbrjeve t squfurit .
Shum komponime t oksigjenit t gjetur n naftat bruto jan acidik t dobt.
Ata jan : acide karboksilik , acide kresilik ,fenole dhe acid naftenik.
12
Acidet naftenike jan ciklopentane dhe ciklohekzane q kan varg karboksilik.Acidet
naftenike n fraksionet e nafts kan nj rndsi speciale dhe mund t nxirren duke
prdorur soluzione kaustike (NaOH) t holluara . Pjesa prbrse e acidit total te shumica
e naftave bruto sht e ult, por mund t arrij m shum se 3% n disa nafta t
Kalifornis.
Prbrjet jo acide t oksigjenit si : esteret, ketonet dhe amidet gjenden m pak n naftat
bruto se komponimet acide t oksigjenit. Kto s'kan vler komerciale.
Shumica e naftave prmbajn nj sasi t madhe komponimesh t oksigjenuara, mbasi
oksigjeni ht i fiksuar n molekula t mdha. Nga nafta jan ndar alkoole dhe fenole,
ketone dhe aldehide, acide alifatike dhe ciklike.
1.2.7 Substancat minerale

Shum metale ndodhen n naftat bruto. Disa nga m t bollshmit jan : Ca, Na, Mg, Al,
Fe, V dhe Ni. Ata jan prezent edhe si kripra inorganike si sht sodiumi dhe kloridet e
magnezit, por edhe n formn e prbrsve organometalik si jan ato t nikelit dhe
vanadiumit. Kta prbrs veprojn si emulsifer edhe nqs prezenca e tyre sht e
padshirueshme. Prezenca e metaleve n naftat bruto sht e dmshme dhe duhet t
eleminohet.
Kur naftat bruto jan n procese prpunimi, natriumi dhe kloridet e magnezit prodhojn
acid hidroklorik , i cili sht shum korroziv.
Dekantimi i naftave bruto sht nj proces shum i rndsishm pr t reduktuar
prezencn e ktyre kriprave .Vanadiumi dhe nikeli duhet t reduktohen n nivele shum
t vogla. Proceset e ekstraktimit me solvent jan prdorur pr t reduktuar prqndrimin e
metaleve t rnda n depozitat e karburantve.
Uji dhe sunstancat minerale t tretura apo n suspension nuk mund t largohen plotsisht
nga nafta para se t prpunohet. Ajo prmban akoma rreth 0.1 0.2 % substanc
minerale. N distilim kto substanca prqndrohen n produktin e fundit q sht mazut.
Gjat nnshtrimit t krekingut deri n koks, ather n t mbeten t gjitha substancat
minerale.
1.3 DISTILIMI
Distilimi sht metoda kryesore pr ndarjen e nafts natyrore n produkte t dobishme.
Nj kull rafinimi sht e barabart me nj seri balonash distilimi, n t cilat distilati i
balons s par kondensohet n balonn e dyt dhe ridistilohet pr t prodhuar distilatin
pr balonn e trete. N vend t balonave, n kull ka plaftforma kondensimi, sic tregohet
n figurn 1.3. Avulli i distiluar n nj dhom ngrihet n dhomn m sipr dhe kalon
npr lngun e kondensuar t saj. Secila nga dhomat m t siprme t kulls kondenson
suksesivisht molekula m t lehta dhe m t vogla, derisa n maj clirohet vetm benzina
e leht [26].
Kullat e rafinimit mund t ken ndarje t brendshme t ndryshme pr kondensimin e
avujve, por efektiviteti i t gjitha atyre matet nga numri i platformave, secila en e
platforms sht ekuivalente me balonn parsore t distilimit.
13
Figura 1.3 Kolon distilimi
Kulla e rafinimit punon duke marr vazhdimisht produktet n nivele t ndryshme t

kulls dhe vazhdimisht n t futet naft natyrore e freskt. Intervalet e vlimit pr
fraksionet e ndryshme t nafts natyrore varen nga lloji i nafts.
N tabeln 1.3 tregohet prbrja e nj nafte tipike me pesh specifike 350API. Nafta
mesatare tenton t ket m tepr parafina n fraksionin benzin dhe m tepr aromatike
dhe asfaltike n mbetje. Megjithat, nj naft mjaft parafinike mund t ket predominim
dyllrash mbi komponimet aslaltike n mbetje. Meqense elementi karbon sht m i
rnd se hidrogjeni densiteti i hidrokarbureve n pergjithsi rritet me zvoglimin e
raportit t atomeve hidrogjen ndaj atyre karbon.
Tabela1.3 Prbrja e nj nafte natyrore me densitet 35 API

Fraksionet % volumore
Benzin 27
Vajguri 13
Karburanti diesel 12
Gazoil i rnd 10
Vaj lubrifikant 20
Mbeturina 18/100
14
Kshtu, ne tabelen. 1.4 normal hekzani, ciklohekzani dhe benzeni kan densitete t larta
(zvoglimi i API) me zvoglimin e raportit H/C. Nj naft mjaft parafinike mund t jet
m e leht se nj naft aromatike ose asfaltike me t njjtn shprndarje t madhsis
molekulare. Nj naft me 50% benzin sht gjithmon m e leht se nj me 50% vaj
lubrifikues dhe mbetje, pavarsisht nga shprndarja tipizuese molekulare.
Tabela 1.4 Ndryshimi i densitetit t hidrokarbureve me tipin molekular

Hidrokarburi Tipi Formula H/C Raporti Densiteti
molekular atomik API
n-Hekzani Parafina 2.3 0.6594 80
Ciklohekzani Naftene 2.0 0.7786 50
Benzeni Aromatik 1.0 0.8790 29
N figurn 1.3 tregohet shprndarja a tipave t ndryshme hidrokarbure me intervalin e

vlimit ( madhsia molekulare) n nj naft natyrore naftenike.
Fraksioni i benzins s leht t nafts dominohet nga normal, izo - dhe cikloparafinat
sepse ka vetm dy aromatik, benzene dhe toluene q vlojn nn l30 C. Duke shkuar nga
benzina n fraksionet m t rnda t nafts, ka nj rritje t dukshme t prmbajtjes
aromatike t vajgurit, pas s cils prmbajtja aromatike rritet ngadal, derisa arrin
intervalin e vajit lubrifikues t rnd. Edhe kur normal parafinat dhe izoaparafinat
paksohen n fraksionet m t rnda, si unazave naftenike dhe atyre aromatike u shtohen
vargje karbonesh t drejta dhe t degzuara. Pr pasoj, shprbrja e ktyre fraksioneve t
rnda t nafts do te cliroj sasi t mdha parafinash.
N figurn 1.4 nuk tregohen rrshirat, dyl1rat dhe asfaltenet, sepse ato nuk jan
produkte t distilimit. Ato vecohen nga vaji 1ubrifikues i rnd dhe mbeturinat me an t
ekstraktimit me trets. Fraksioni rrshir percaktohet si fraksion i patretshm n propan, i
tretshm n pentan, ndrsa asfaltenet jan t patretshme n pentan, t tretshme n
benzene.
Unazat cikloparafinike me nj grup metil t shtuar jan m t zakonshmet sesa unazat e
pazvendesuara. N naftn natyrore sht e zakonshme t gjesh 20 her m shum
metilciklopentane sesa ciklopentane. Aromatikt metil-zvendsuese (tolueni dhe
etilbenzeni) gjenden gjithashtu n prqendrime m t larta sesa unazat e pazvendesuara
t benzenit.
15
Figura 1.4. Prbrja kimike e nj nafte natyrore
Nafta sht lnda e par pr rreth 7000 kimikate. Meqense tregu i energjis sht shum
i madh n krahasim me tregun kimik nevojitet m pak se 3% t produkteve t rafinerive
t nafts pr t prodhuar m tepr se 2/3 e kimikateve organike. Hidrokarburet m t
dobishme jan metani (C ) etileni (C2H5) propileni ( C3H6), butileni (C4H8) dhe
benzeni (C6H6). Ato furnizojn m tepr se gjysmn e fibrave sintetike dhe plastikve dhe
2/3 e kaucukut sintetik, sapunve dhe dezinfektuesve. Ata jan lnd e par pr
kozmetikn, ilacet, bojrat, dhe kimikatet bujqsore.
1.3.1 Gazet
Gazet n grykn e pusit zakonisht prbhen nga metani ( me sasi t vogla
hidrokarburesh m t rnda, nganjher duke prfshir gjurm dhe t nonanit ( ).
Gazet kryesore johidrokarbure jan azoti, dioksidi i karbonit dhe sulfuri i hidrogjenit.
N disa gaze jan gjetur sasi t vogla helium. Gazi i that sht kryesisht metan dhe etan,
ndrsa gazi i lngt mund t prmbaj 50% ose m tepr propan dhe butan. N qoft se
prmbajtja e dioksidit t karbonit e nj gazi sht e lart, ai mund t prdoret pr t
prodhuar akullin e that. Sulfuri i hidrogjenit, si pjes prbrse, sht nj nga gazet m
helmuese. Nj prqendrim prej 0.1% n ajr pr m pak se 30 minuta shkakton vdekjen.
16
Tabela 1.4. Prbrja tipike e gazit natyror
Metan CH4 70-90%
Etan C2H6
Propan C3H8 0-20%
Butan C4H10
Dioksid karboni CO2 0-8%
Oksigjen O2 0-0.2%
Azot N2 0-5%
Sulfur hidrogjeni H2S 0-5%
Gaze te rralla A, He, Ne, Xe Gjurm
Gazet zn vend t konsiderueshm n tregun energjitik, dhe kjo mund t vazhdoj edhe
pr nj koh t gjat, sepse gazi sht karburanti fosil m i pastr. Gjithashtu, shum
vende tashm krkojn q gazi i gryks s pusit t ruhet dhe jo t digjet, kshtu q n
zonat e fushave kryesore t nafts jan ngritur uzina prpunimi. Shumica e gazit
transportohet drejt konsumatorve me an t tubacioneve, por sasi t mdha tashm
shiten t lngzuar n bombola. Gazi natyror i lngzuar sht sht kryesisht metan me
pik vlimi -161 . Gazi i nafts i lngzuar (LPG), kryesisht propan dhe butan, mund t
lngzohet n presion n temperaturn e dhoms. Etileni, propileni dhe butileni jan
olefina, q nuk gjenden n gazin natyror, por formohen n rafineri me an t shprbrjes
s gazoilit dhe hidrokarbureve m t rnda pr t prodhuar benzinn. Shprbrja n faz
avulli n temperatura t larta 700 900 favorizon prodhimin e olefinave. Disa nga
produktet kryesore t gazeve t naftes paraqiten n tabeln 1.5
Tabela 1.5 Produktet industriale nga gazi i nafts

Gazi i Rafineris Produkt kimik Prodhimi
Metani C Formaldehide
Bakelite plastike Pajisje elektrike
Urea plastike Butone
Poliformaldehide Goma biciklete
Pentaeritritol Eksploziv
Metilmetakrilat Pleksiglas
Metanol Antifreskues
Klorodifluorometan Teflon
Etileni Polietilene Lidhza plastike
Vinilklorid
17
Vinilacetilen Gom neoprene
Akrilonitril Fibra akrilike
Anhidrid acetic Aspirin
Etilen glikol Fibra pr industrin
Diklor etilen
Propileni Polipropilen Mbajtese plastike
Bisfenol Shtesa paksive
Dodecilbenzen Detergjent aromatik
Propilen glikol Flet celofoni
Nonilfenol Detergjent jo jonik
Glicerol Lidhs alkid
Butileni Butil plastic
Nitril plastic
Hekzametilenediamin Nailon
1.3.2. Benzinat
Benzinat jan fraksione, t cilat n distilim t fraksionuar kan nj pik prfundimtare
nn 200 C. Hidrokarburet, q prmbajn benzinat, jan n shumicn e rasteve,
parafinike, cikloparafinike dhe benzolike. N raste t rralla jan identifikuar dhe tiolefina,
si dhe olefina. Prpjestimi n t cilin, ato ndodhen n benzin ndryshon n varsi t tipit
t nafts nga e cila jan nxjerr. Ky prpjestim prcakton ndryshimet e vetive mesatare t
dukshme : peshn specifike, indeksin e refraksionit, pikn e anilins, numrin oktanik, etj.
Me an t metods s piks s anilins mund t prcaktohet me prpikmri t
mjaftueshme prpjestimi i klasave t hidrokarbureve. Me an t metodave laboratorike
(distilimi i fraksionuar dhe anaezotrop, kristalizim, tretje selektive, absorbim n silikagel)
jan ndar dhe identifikuar shumica e komponimeve kimike q prmbajn benzinat.
N benzina mbizotrojn hidrokarburet parafinike inferiore normale ; ndodhen gjithashtu
dhe shum hidrokarbure cikloparafinike (C5. . . C9) sidomos nga ato me cikle pentanike
dhe hekzanike, si dhe hidrokarburet kryesor aromatik monociklik : benzoli, toluoli,
ksilolt. N benzinat q jepen pr shembull nuk sht vn re prania e olefinave aciklike
dhe ciklike. Ka nafta, benzinat e t cilave jan shum t pasura n hidrokarbure benzoike
(25 45%).
Riformimi i molekulave hidrokarbure ka rndsi t vecant pr prodhimin e benzinave

me oktan t lart pa prdorur shtesa, si tetraetili i plumbit. Kur u prdor benzina pr her
t par n motort me djegie t brendshme, u pa se djegia n cilindr pasohej nga goditje,
t cilat bnin q motori t krciste keq. Meqense shkaku i krcitjes nuk kuptohej,
kimistt fillimisht provuan ti shtojn benzins kimikate me shpres q t zvoglonin
18
goditjet e motorit. Kimikati i fundit antkrcits ishte Pb (C2H5). Duke shtuar 1 deri 3 ml
(0.03 - 0.1) n nj gallon karburant krcitja zhduket. Ndrkoh motort provoheshin me
hidrokarbure individuale dhe jo me przierje. Izoktani (2,2,4 trimetil pentani) shkaktonte
krcitjen m t vogl t hidrokarbureve t pastra t provuara, kshtu atij ju dha numri
100. Normal heptanit, i cili shkaktonte krcitje t mdha, ju dha numri 0. Karakteristikat
krcitse t t gjitha hidrokarbureve dhe karburanteve dhe krahasohet me shkalln n
heptan izooktan.
Kshtu, komponimet unazore (aromatikt dhe naftenikt) dhe izoparafinat shum t
degzuara mund t mos oksidohen derisa temperaturat t mos jen mjaft t larta pr
djegie t plot. Parafinat me varg t gjat fillojn t oksidohen n nj temperatur m t
ult dhe m von djegia mund t shkaktoj krcitje [7].
N figurn 1.5 jepet nj panoram e efektit t strukturs n numrin oktan. Sapo degzohet
vargu linear, numri i oktanit rritet.
Tabela 1.6 Krahasimi i rezistencs krcitse dhe temperaturs s oksidimit t

hidrokarbureve
Hidrokarbon ( ) Temperatura e oksidimit NR. Oktanit krkimor
Normal oktani 265 - 19

Normal heptani 275 0
3-Metilheptani 295 27
2,4-Dimetilhekzani 320 65
2,2,4-Trimetilpentani 465 100
19
19 31
C8H18 n - Oktani C8H16 n - Propilciklohekzani
27 67
C8H18 3 - Metilheptani C7H14 Etilciklopentani
101
65 C5H10 Ciklopentani
C8H18 2,4 - Dimetilhekzani

C 7 H8 107
100
Tolueni
C8H18 2,2.4 - Trimetilpentani
90
112
C9H12
1,2,3 - Trimetilbenzeni
C7H16
2,2,3 - Trimetilbutani
118
12
C12H9
C9H20 3- Metiloktani
1,3,5 - Trimetilbenzeni
Figura 1.5 Ndryshimi i numrit oktan me strukturn hidrokarbure
20
1.3.3 Vajguri
Vajguri zevendsoi vajin e balens n llambat gjat fundit t shekullit nntmbdhjet.
Ajo, nga ana e vet, u zvendsua nga llambat me gaz dhe drita elektrike. Me rritjen e
prdorimit t benzins dhe zvoglimit t vajgurit, ky i fundit shprbhej pr t prodhuar
benzin.
Vajguri sht nj fraksion q distilon midis 200 C dhe 300 C. Ai prmban nj numr t
madh hidrokarburesh me pika vlimi shum t afrta ; pr kt arsye , metoda e izolimit
q duhet prdorur pr ti vecuar ato sht nj kombinim i distilimit t fraksionuar,
ekstraktimit selektiv, kristalizimit dhe adsorbimit. Deri tani teknika laboratorike nuk ka
mundur t bj ndarjen e plot t hidrokarbureve q prbjn vajgurin. Pr kt arsye
prdoret nj metod m e thjesht dhe m e shpejt pr analiz : analiza e cikleve, me an
t s cils, duke njohur disa veti fizike (pikn e anilins, indeksin e refraksionit, peshn
molekulare), mund t prcaktohet prpjestimi gravimetrik midis strukturave lineare,
cikleve naftenike dhe aromatike.
Me an t ksaj metode sht njohur ndrtimi struktural i fraksionit t vajgurit t naftave.

sht vn re se prpjestimi n t cilin ndodhen kto tri struktura baz n vajguri dhe,
sidomos, ato, dy t kundrtat : strukturat aciklike parafinike dhe strukturat ciklike
naftenoaromatike ( t cilat japin veti fizike t ndryshme, sidomos te vajrat e rnd dhe t
mazuti), ndryshojn n vajguri n nj mas shum m t madhe se sa n benzin ; kshtu,
vihet re prania e hidrokarbureve aromatike mono dhe biciklike, t cilat mund t arrijn
deri n 50 % t fraksionit t vajgurit. Prania e hidrokarbureve t pangopur aciklike n
prbrjen e fraksionit t vajgurit sht vn re nga autor t ndryshm, megjithse shum
prej tyre pretendojn se kto hidrokarbure nuk ekzistojn n naft, por jan prodhuar
gjat distilimit t saj.
1.3.4 Gazoili
Gazoili sht fraksion i nafts q distilon midis 250 C dhe 380 C, dmth sht nj
przierje e vajgurit me fraksionet e lehta t vajit. Prbrja e ktij produkti nuk sht
plotsisht e njohur. Nga gazoili parafinik jan izoluar hidrokarburet parafinike
normale dhe hidrokarburet e pangopura me formul , . Izolimi i
hidrokarbureve parafinike sht relativisht i leht mbasi, me eksktaktim selektiv dhe
distilim n vakum, mund t ndahen individ kimik t cilt n kt rast jan, sidomos,
hidrokarbure normale q prmbajn nj numr atomesh karboni nga deri n . Nj
ide e plot lidhur mbi ndrtimin dhe prpjestimin e hidrokarbureve ciklike n gazoil
mund t formohet me an t analizs s cikleve [10].
Me an t ksaj metode, jan br analiza t gazoileve t nafts t vendburimeve t
ndryshme t bots. Kshtu nj gazoil q distilon n n 300 400 C i nj nafte ka
prbrje : 27% hidrokarbure parafinike, 4% t pangopura, 30% naftenike, 39%
aromatike.
Krkesat ndaj karburantit diezel jane krejtesisht t kundrta me ato pr benzinn e
motorve, nisur nga parimi i ndezjes s tyre. Hidrokarburet parafinike me varg t gjat,
q kan krcitje n ndezjen me shkndij jan karburantet m t mira pr motort diezel.
Cetani, normal hekzadekani shrben si standard, pr motort diezel, ashtu sikurse
izooktani pr motort me benzin. Hidrokarburet e degzuara dhe ciklike kan numra
cetan t ult ose numra t lart oktan, ndrsa hidrokarburet me varg t gjat kan numra
21
t lart cetan dhe numra t ult oktan. Duke shkuar nga intervali i nafts diezel n at t
vajit lubrifikant, vihet re nj paksim i dukshm t parafinave (t ngopurat) dhe shtim t
aromatikve. Duke shkuar drejt fraksioneve me pik t lart vlimi, ka gjithashtu shtim t
hidrokarbureve me tri ose m tepr unaza t kondensuara, si n parafinat dhe n
aromatikt. N t njjtin drejtim aromatikt njunazor (benzenet) paksohen.
1.3.5 Vajrat
N mbetjen e distilimit (mazut) nga nj her, prvec sasive shum t mdha (40 70 %)
t substancave komplekse (rezinave, asfalteneve, acide asfaltogenike), ndodhen edhe
vajrat t cilat jan przierje hidrokarburesh me karakter t prbr. Prcaktimi i prbrjes
s vajrave sht nj problem q duhet t trajtohet n mnyr t vecant. N cdo tip vaji
dhe pr cdo fraksion t tij lindin probleme t reja, me kt shpjegohen edhe pikpamjet e
shumllojta lidhur me prbrjen e vajrave. Punimet m t vjetra lidhur me prbrjen e
naftave japin vetm disa t dhna t prgjithshme [15].
Vajrat parafinike, nga t cilat nxirret parafin e ngurt, jan przierje hidrokarburesh t
ngopura parafinike me formul t prgjithshme , n prgjithsi hidrokarbure
parafinike normale; ato prmbajn gjithashtu, hidrokarbure ciklike dhe hidrokarbure t
pangopura.
N kto vajra jan identifikuar disa naftene me formul t prgjithshme dhe nj

seri hidrokarburesh me formul ..... .
Sipas disa autorve vaji mineral i bardh (vaji pr parafin) sht nj przierje
hidrokarburesh t prbra t formuara nga vargje parafinike t gjitha t lidhura me cikle
naftenike. N fraksionet, t nxjerra nga nafta t ndryshme, me distilim n vakum
(temperature e rikalkuluar 450 - 500 C n 760 mm Hg) sht gjetur nj prmbajtje
hidrokarburesh aromatike q ndryshon midis 10 deri 40%. Naftenet e ktyre fraksioneve
jan me tri dhe katr cikle t kondesuara.
N prbrjen e nj vaji, t analizuar me an t ekstraktimit, kristalizimit dhe adsorbimit,
gjenden kto produkte :
Asfalt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8%
Parafin . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35%
Vaj aromatik . . . . . . . . . . . . . . . 22%
Vaj parafino naftanik . . . . . . . 35%
Prbrja kimike e t cilave jepet n tabeln 1.7
22
Tabela1.7 Prbrja e nj vaji t nxjerr nga naft e tipit t ndrmjetm
Fraksioni Struktura molekulare
%mas
Vaji parafinonaftenik 1 cikl naftenik + vargje ansore parafinike
5.3
2 cikle naftenike + vargje ansore parafinike
11.7
3 cikle naftenike + vargje ansore parafinike
11.2
1 cikl naftenik + 1 cikl aromatik + vargje
ansore parafinike
2 cikl naftenik + 1 cikl aromatik + vargje
ansore parafinike 2.8
FRAKSIONI STRUKTURA MOLEKULARE
PRPJ
Vaji aromatik ekstrakt 2 cikle naftenike + vargje ansore parafinike
1.1
3 cikle naftenike + vargje ansore
2 cikle naftenike + 1 cikl aromatik + vargje
ansore parafinike
3 cikle naftenike + 1 cikl aromatik + vargje
ansore parafike 5.5
2 cikle naftenike + 2 cikle aromatike + vargje
ansore parafinike 8.1
Parafina 1,2 ose 3 cikle naftenike + vargje ansore
parafinike 35.0
Asfalt Parafina
Ka dhe q
mundsi izoparafina
t jet prbr nga hidrokarbure
aromatike policiklike t varfra n hidrogjen dhe 8.0
n komponente t tjera, t cilat ndodhen n vajin
fillestar
Aditivt
Prodhimi i aditivve kimik, q prdoren pothuajse n t gjith lubrifikantt, sht
gjithnj n rritje. Prqindja e volumit q aplikohet n lubrifikantt komercial t nafts,
lubrifikantt pr motort me djegie t brendshme, llogaritet rreth 72% t volumit t
prgjithshm, duke prfshir ktu vajrat e automjeteve dhe motorve me naft, vajrat nj
gradshe,12%, ose shum-gradshe, 20%; vaj i kamios s automobilave dhe marsheve t
transmisionit 12%; vajrat hidraulik dhe turbina 0.75%; dhe grasot 4%. Vlersimet e
gjithanshme t aplikimeve t aditivve jepen n literatura t ndryshme. Llojet e aditivve
m t zakonshm jan shqyrtuar sipas frekuencs s prdorimit t tyre.
Mbrojtsit ndaj oksidimit. Oksidimi i vajrave t nafts sht forma m e zakonshme e

degradimit t tyre. Ktu kemi tre faza, gjenerimi i radikaleve t lira nn ndikimin e
23
shpejt t nxehtsis dhe katalizator metali, nj faz shprhapjeje, n t ciln kto
radikale t lira veprojn me oksigjenin dhe lubrifikantin pr t formuar hidro-perokside
dhe radikale t tjer t lir n reaksion zinxhir, dhe n fund radikalet kombinohen me
njri tjetrin ose reagojn me mbrojtsit e oksidimit. Disa hidro-perokside dekompozohen
duke dhn alkoole, aldehide, ketone, dhe acide organike ku mund t polimerizohen ose
mund t formojn tretsirave polimere viskoze, mbetje t patretshme dhe fundrron
menjher n trajt llaku t errt.
Funksioni i mbrojtsve t oksidimit sht ndrprerja e reaksionit zinxhir t hidro-
peroksideve. N nj temperatur t lart deri 1200C, di-tert-butil-p-krezol, 2-naftol, 1-
fenilamin, fenolet dhe aminat veprojn n mnyr t efektshme pr t eliminuar
radikalet e lira. Studimet kinetike kan ngritur pyetjet dhe kan shpjeguar disa detaje t
ktij mekanizmit. Kta mbrojts jan prdorur zakonisht n prqendrime 0.5-1.0% n
vajrat parafinik shum t rafinuar pr lubrifikimin e turbinave me avull dhe gaz, motort
elektrik, pajisje dhe instrument hidraulik. Aditivt me prbrje squfuri dhe fosfori,
gjithashtu mund t funksionojn si dekompozues t hidro-peroksideve pr t ndrprer
procesin e formimit t tyre. Aditivt polar t przgjedhur jan t efektshm n
aktivizimin e joneve t hekurit, bakrit dhe metaleve t tjer t cilt n rast t kundrt do
t ndihmonin reaksionet e oksidimit.
Dialkil ditiofosfatet e zinkut jan mbrojtsit kryesor ndaj oksidimit t kombinuar edhe me
funksion kundr amortizimit n vajrat e automjeteve dhe n rrjedhsit hidraulik me
presion t lart. Volumi i prodhimit t tyre ndiqet nga aminat aromatike, olefinat e
sulfuruara dhe fenolet.
Mbrojtsit ndaj ndryshkut. Kta jan aditiv aktiv siprfaqsor t cilt absorbohen n
formn e nj cipe n siprfaqen e hekurit ose elikut pr t parandaluar korrozionin e tyre
nga lagshtia. Pr kushte m t buta, me nj sasi t vogl uji t pranishme n nj sasi t
madhe vaji qarkullues, mund t prdoren amina me varg t gjat, acide alkilsukcinik dhe
acide organike polare. Pr kushte m t ashpra n makinerit e transportit dhe t
magazinimit, dhe n ambiente t jashtme, jan prdorur solucione m t fort: sulfur
natriumi dhe kalciumi, fosfate organike, dhe alkoole poli-hidrike. Kur przihen n vakum
mbrojtsit e vajrave, diciklohekzilamina dhe aminat me varg t gjat me presion avulli
normal mbi nivelin e vajit, mundsojn mbrojtjen nga ndryshku t makinerive gjat
periudhs kur ato nuk punojn. Pr mbrojtje ndaj korrozionit t aliazheve t bakrit, sht
e dobishme prdorimi i derivateve t tidiazoleve dhe triazoleve.
Agjentt kundr-amortizimit dhe presioneve ekstreme. Dialkil ditiofosfatet e zinkut

jan agjentt m t prdorshm ndaj amortizimit. Kto zakonisht prftohen nga veprimi i
nj alkooli me pentasulfit fosfori dhe przierja e prftuar neutralizohet me acid
ditiofosforik dhe oksid zinku. Megjithse kta aditiv japin rezultat t pakrahasueshm n
reduktimin e amortizimit n kambio dhe komponentt me presion t lart hidraulik, masa
24
e korrozionit dhe fundrresat nn kto kushte prkrahin hidrolizn e tyre. Meqense
shkputjet termike rreth 150-2000C prodhojn sulfit hidrogjeni dhe produkte t tjera
degraduese t cilat mund t zbusin izolimet elektrike, prdorimi i ktyre vajrave kundr
amortizimit prgjithsisht sht shmangur n motort elektrik dhe n gjenerator.
Gjat lubrifikimit t nj siprfaqeje elik-elik me aditiv dialkilfosfat zinku, n fillim
krijohet nj mas komplekse duke formuar grimca zinku dhe ditiofosfat hekuri.
Ditiofosfati i hekurit degradohet n t nxeht n nj cip siprfaqsore n ngjyr kafe t
ZnS, ZnO, FeO, si dhe n disa fosfate organike t hekurit dhe zinkut. Fosfati trikrezil
sht gjithashtu nj agjent efektiv kundr amortizimit dhe presioneve ekstreme, i cili
reagon n temperatura t larta gjat kontakteve pr t formuar mbrojts fosfat metali ose
cip mbrojtse fosfate.
Pr kushte ekstreme, q prfshin kontaktin metal-metal, prbrjet aktive t squfurit
prdoren pr t prodhuar cipa siprfaqsore mbrojtse. Veshja e hekurit me sulfit e mbron
nga dmtimi n saldime, transferimin e mtejshm t metalit, thyerja e siprfaqeve t
ashpra n transmision,veglat e makinave dhe makinerit pr prerjen e metaleve. Ndr
mbrojtsit m t zakonshm jan: alkil aril disulfitet dhe polisulfitet (t sintetizuara nga
ofelinat), ditiokarbonatet dhe vajrat e sulfuruar. Prbrjet e kloruara, si parafinat e
kloruara me 40-70% klor, jan t prdorshme pr t prodhuar cipa klorike mbrojtse pr
metale, por shqetsimi i mjedisit e minimizon prdorimin e tyre.
Prderisa reaksionet siprfaqsore prfshihen me mbrojtsit e kundr amortizimit dhe EP,
nuk varen vetm nga tipi i materialeve mbshtjellse por edhe nga temperaturat operuese,
shpejtsia e siprfaqes dhe krkesat e korrozionit, seleksionimi me kujdes pr ti
prshtatur me tipin e vajit, dizenjimi i makinerive dhe kushtet operuese.
Modifikuesit e frkimit. Kta aditiv prdoren gjithnj e m tepr, veanrisht n

aplikimet e automjeteve, si agjent t but n kushtet e lubrifikimit n kufi. Ata jan t
dobishm gjat fillimit dhe mbarimit t rrshqitjeve t ngarkesave t rnda n siprfaqet
metalike si tregohet n figurn 1.6. Me ndihmn e tyre n formimin e cips lubrifikuese
n shpejtsi t vogla, modifikuesit e frkimit parandalojn lkundjet dhe zhurmat n
transmisionet automatike. Ato gjithashtu e ruajn energjin n motort e automjeteve dhe
n lubrifikantt e sistemit drejtues t trenave, dhe jan aplikuar n rrjedhsit e
metalpunuesve.
25
Figura 1.6. Efekti i modifikuesve t frkimit n lngun e transmisionit
automatik
Produktet e para q jan prdorur jan acidet yndyrore me 12-18 atome karboni dhe
alkoole yndyrore, ose esteret e acideve yndyrore si gliceridet e vajit t kolmes dhe
dhjamit t derrit. Aminat dhe amidet e acideve yndyrore jan prdorur n punimet e
metaleve, veanrisht n emulsione.
Detergjentet dhe shprndarsit. Kta aditiv, t prdorur n prqendrim 2-20%, ulin

temperaturat e larta t vajit t patretshm n motort me djegie t brendshme, t llakve
dhe karbonit t depozituar nga djegia e karburantit.
Detergjentet mbajn siprfaqen e pastr dhe absorbojn do grimc t patretshme duke i
mbajtur pezull n masn e vajit pr t minimizuar depozitimin e tyre n unaza, valvul dhe
muret cilindrike. Shprndarsit gjithashtu mbajn n gjendje t pezullt produktet e
oksiduara rrshinore t patretshm n vaj si dhe ndotsit e veant pr t minimizuar
depozitimet dhe grryerjet. Detergjentet jan kripra metalesh t acidve organik q
prdoren kryesisht n lubrifikimin e manivelave. Acidi alkilbenzensulfonik, alkilfenolet,
acidi karboksilik dhe acidi alkilfosforik prdoren zakonisht n trajt t kriprave t tyre t
kalciumit, natriumit dhe magnezit. Sulfonatet e kalciumit, t ngopura me hidroksid
kalciumi ose karbonat kalciumi pr t neutralizuar djegien dhe oksidimin e produkteve
acide, prbjn 65% t gjith detergjenteve. Kto ndiqen nga fenolet e kalciumit me 32%.
Nj molekul e shprndarsit zakonisht ka si baz azot ose oksigjen t lidhur me nj grup
polar t vargut t hidrokarbureve alifatike n nj vaj t tretshm q prmban nga 70-200
ose m shum atome karboni. Derivatet e acidit polibutensukcinik tregtohen m shum.
26
Anhidridi maleik q prdoret n prodhimin e tyre kondensohet me olefina polimere, pr
shembull, polibutene me 500-2000 mole. Rezulton q anhidridet dhe acidet reagojn me
poliaminat. Gjithashtu mund t prdoren esteret sukcinike, aminat me pesh molekulare
t madhe dhe derivatet e acidit fosforik. Shprndarsit, prve prdorimin kryesor t tyre
n vajrat e motorve me djegie t brendshme, gjithashtu mund t prdoren n rrjedhsit e
transmisionit automatik dhe n vajrat e ingranazheve. Prdorimi i detergjenteve sht
shmangur prgjithsisht n vajrat e motorve me djegie t brendshme, prderisa ata mund
t paraqesin probleme me shkumn dhe emulsionet.
Depresantt pr piken e rrjedhjes. Pika e rrjedhjes s vajrave parafinik me viskozitet

t ult mund t ulet edhe m shum se n temperaturn 30-400C, duke shtuar 1% ose m
pak polimetakrilat, polimer i formuar nga kondensimi Friedel-Craft i parafins me
alkilnaftalen ose fenol, ose ester stirene. Kristalizimi i parafins bhet jasht tretsirs
nprmjet nj vaji t lngshm dhe ftohet pastaj nn pikn e saj normale t rrjedhjes,
molekulat aditive duhet t shfaqen, t absorbohen n siprfaqen e kristalit, pr t
parandaluar rritjen e nj rrjete parafinike, e cila n t kundrt e bn vajin t palvizshm.
Kta depresant bhen m pak t efektshm me jo-parafinikt dhe vajrat me viskozitet t
lart, ku viskoziteti i lart luan nj rol t rndsishm n imobilizimin e vajit n testin pr
pikn e rrjedhjes.
Prmirsuesit e Viskozitetit (Indeksi i Viskozitetit). Vajrat me indeks viskoziteti t

larte (IV) mund t prftohen duke shtuar nj prqindje t vogl polimeri linear t
ngjashm me at q prdoret pr depresantt. M t zakonshm jan poliizobutilenet,
polimetakrilatet dhe polialkilstirenet; ata prdoren n serin e peshave molekulare prej
10,000 n 100,000. Nj mas e prshtatshme pr rritjen e efikasitetit t viskozitetit t
polimerve t ndryshm sht viskoziteti i brendshm , si jepet nga funksioni:
( ) = ( ln / 0 ) /
ku sht viskoziteti i vajit polimer, 0 sht viskoziteti i vajit pa aditiv, dhe sht
volumi i fraksioneve t aditivit n vaj. Viskoziteti i brendshm zakonisht nuk varet nga
vaji baz, prqendrimi i polimerit dhe temperatura, q shrben si nj mas e dobishme n
rritjen efikase t viskozitetit t nj polimeri. Kta prmirsues t viskozitetit n fillim
trashin vajin deri n nj viskozitet m t lart duke ruajtur koeficientin origjinal
viskozitet-temperatur. Kjo sht n avantazh me vajrat e nafts ku fraksionet me
viskozitetit t ult t pa prpunuar kan deri tani koeficientin m t ult viskozitet-
temperatur.
Kto efekte mund t na mundsojn nj IV prej 50 njsi ose m shum mbi vlern e
prftuar nga nj fraksion me mas molekulare t madhe t paprpunuar.
27
Prmirsuesit e viskozitetit prdoren kryesisht n vajrat e motorve t makinave, vajrat e
transmisionit automatik, rrjedhsit pr kontrollin e timonit dhe vajrat e mekanizmave t
ndryshm. Ata kan gjetur prdorim gjithashtu n aviacion dhe n disa rrjedhs hidraulik
industrial pr prdorimet n temperatura t ulta.
Kujdes duhet treguar kur mbshtetemi n prftimin e nj vaji me viskozitetit t lart me
an t aditivve prmirsues t IV-s. Shkrifja mekanike shum e ngadalt e trashsis s
polimerit bn q viskoziteti ti afrohet gradualisht atij t vajit baz. Degradimi sht
minimizuar duke prdorur polimer me mas molekulare relativisht t ult. Aditivi
polimer mund t oksidohet dhe ndikon n humbjen e viskozitetit q i sht dhn vajit
n fillim. Megjithat, vajrat e aviacionit me IV nga 150 e me lart jan prftuar duke
prdorur aditiv IV.
Mbrojtsit ndaj shkums. Aditivt polimer metil silikon n 400C, t prdorur n masn
3-150ppm, jan shum efektiv pr largimin e shkums nga vajrat q prdoren n
motort me djegie t brendshme, turbina, transmisione dhe n avion. Pa pranin e ktyre
aditivve, gjat lvizjeve t shpejta dhe przierjes s vajit me ajrin shpeshher mund t
shkaktoj formimin e nj shkume q del nga sistemi i lubrifikimit ose interferon me
qarkullimin normal t vajit. Meqense vaji i silikonit nuk sht plotsisht i tretshm n
vaj, ai formon nj dispersion piklash shum t vogla me tension siprfaqsor t ult i cili
ndihmon n eliminimin e bulzave t shkums.
Midis hidrokarbureve q ndodhen n mazut ka disa q, n temperaturn e zakonshme

jan t ngurta ose gjysm t ngurta dhe q nuk duhet t bjn pjes n prbrjen e vajrave
minerale pr lubrifikim ; pr kt arsye, ato ndahen me an t ekstraktimit selektiv ose
me an t kristalizimit n t ftoht, kan struktur mbizotruese parafinike dhe ndahen n
shum fraksione, sipas prdorimit t tyre.
1.3.6 Rrshirat dhe komponimet asfaltike

Materiali i ngurt q t ngelet mbas distilimit t fraksioneve t bardha dhe t vajrave t
lehta dhe t rnda nga naftat, quhet, zakonisht, bitum. Ndrtimi i tij sht pak i njohur,
por sht vrtetuar se ai prbhet nga disa tipe substancash makromolekulare, me veti t
diferencuara t cilat mund t vecohen n disa grupe karakteristike: vajra, rrshira, acide
asfaltogjenike, asfaltene, karboide etj. Natyra fizike e rrshirave dhe asfalteneve ka qen
deduktuar nga kombinimi i studimeve t rezonancs magnetike dhe brthamore,
difraksionit t rrezeve X dhe shprndarjes s peshs molekulare. Komponentt asfaltik,
si psh. asfaltenet, n naft ekzistojn si copza koloidale t shprndara n nj mjedis
vajor. Kur mjedisi vajor largohet me an t distilimit, coprizat koncentrohen m tepr
pr t formuar asfalt. N temperatur standarde, asfaltenet jan shum viskoze n dukje si
t ngurt. N temperature t larta, ato sillen si lngje Njutoniane. Nj molekul asfaltene
prbhet nga 10-20 unaza t kondesuara aromatike dhe naftenike. Kjo prfshin vargjet e
gjata normale parafinike.
28
1.3.7 Mbetja : rrshirat, asfaltenet dhe dyllrat
Fraksioni m kompleks dhe m pak i njohur i nafts sht mbetja. Prbrsit e saj
themelor jan disa nga vajrat m t rnda, rrshirat, asfaltenet dhe dyllrat me pesh
molekulare t lart. Fraksioni dyllor n shumicn e mbeturinave sht rreth gjysma e saj
t fraksionit t vajit lubrifikant. Trajtimi i mbeturins me propan t lngt n temperature
m t ulta se 21 precipiton rrshirat dhe asfaltenet, si m posht :
Asfaltenet jan substance amorfe t ngurta me ngjyr t errt dhe t zez.

Rrshirat me ngjyra t hapura n t errta, t trasha, viskoze n t ngurta , amorfe.
1.3.8 Substanca minerale

Uji dhe substancat minerale t tretura apo n suspension nuk mund t largohen plotsisht
nga nafta ; n hyrje t impiantit t prpunimit, nafta prmban akoma rreth 0.1 % - 0.2 %
substanca minerale. Duke distiluar 50 70 % t sasis fillestare t nafts ndodh nj
prqndrim i rndsishm i materialeve minerale q gjenden n mbeturinat e distilimit ;
kjo mbeturin po qe se i nnshtrohet krekingut deri n koks, athere n t ngelen t gjitha
substancat minerale. Mbetja ose koksi, duke u prdorur si lnd djegse n industrin e
qelqit ose n metalurgji, l n prodhimet e prpunimit nj pjes t mir t oksideve t
formuara gjat djegjes. Kshtu q sht shum e rndsishme njohja e prbrjes s hireve
t naftave q prpunohen.
29
KAPITULLI I DYTE
2. METODA T PERCAKTIMIT T PARAMENTRAVE FIZIKO-KIMK T
NPRODUKTEVE T NAFTS
2.1 Metoda testuese standarde e prcaktimit t densitetit dhe densitetit relativ t

lngjeve me Digital Meter: D 4052-96
Kjo metod testuese mbulon prcaktimin e densitetit apo densitetit relativ t distilateve t
nafts dhe vajrave t rnd, q mund t trajtohen n nj mnyr normale si lngje n
temperatura t testit nga 15 n 35 C. Aplikimi i saj sht i kufizuar pr lngjet me
presione avulli nn 600 mm Hg (80 kPa) dhe viskozitetet nn 15000 cSt, n temperaturn
e testit. Kjo metod testuese nuk duhet t aplikohet n mostra me ngjyra t errta. Pr
prcaktimin e dendsis n mostrat e nafts s paprpunuar prdoret metoda e testimit D
5002 [2, 18, 30, 31].
Njsit e pranuara pr densitetin jan gram per mililiter (g/ml) ose kilogram pr metr
kub(kg/m3).
2.2 Metoda testuese standarde e prcaktimit t squfurit n nnproduktet e naft

(Metoda me temperatur t lart): D 1552-00
Kjo metod testuese mbulon tre procedura pr prcaktimin e squfurit total n produktet e
nafts, duke prfshir edhe vajrat lubrifikues q prmbajn aditiv. Kjo metod testuese
sht e zbatueshme pr mostrat me temperatur vlimi mbi 177 C (350 F) dhe q
prmbajn squfur jo m pak se 0.06%, n mas.
Dy nga tre procedurat prdorin detektimin e jodit; nj duke prdorur nj furre induksioni
pr piroliz dhe tjetra nj furr me rezistenc. Procedura e tret prdor dedektimin IR
gjat pirolizs n nj furr me rezistenc [18, 2].
Mund t analizohet koks nafte q prmban deri n 8% squfur.
2.3 Prcaktimi i prmbajtjes s squfurit t karburanteve t automjeteve Metoda

floureshente ultravjollc: ISO 20846
Ky standard internacional specifikon nj metod testuese t floreshencs ultravjollc pr
prcaktimin e prmbajtjes s squfurit t benzinat motorike, duke prfshir ato q
prmbajn deri m 2.7 % (m/m) oksigjen dhe t karburanteve diesel, duke prfshir ato
q prmbajn deri n 5% (v/v) acid yndyror metil ester (FAME) q kan prmbajtje
squfuri prej 3mg/kg deri 500 mg/kg. Sipas ksaj metode testuese mund t analizohen
edhe produkte t tjera t nafs me prmbajtje t squfurit mbi nivelet e specifikuara.
Megjithat nuk ka t dhna t sakta pr produkte tjera prvec karburanteve automotorike
dhe pr rezultatet jasht intervalit te kufijve t specifikuar n kt standard ndrkombtar.
Halogjenet ndikojn n kt teknik detektimi me nj koncentrim prafrsisht mbi 35000
mg/kg.
Kjo metod testuese mund t prdoret pr t prcaktuar sulfurin n procesin e prdorimit
t karburantit n automjete, por mund t prdoret edhe pr t kontrolluar prmbajtjen e
squfurit n daljet gazore [19].
30
2.4 Metoda testuese standarde e prcaktimit t numri i t Oktanit Krkimor i
karburantit motorik shkndij-ndezs : D 2699-99
Kjo metod testuese laboratorike mbulon prcaktimin kuantitativ t shkalls s krcitjes
s karburantit t lngt motorik shkndij ndezs. Prve ksaj kjo metod nuk mund t
jet e zbatueshme pr karburantet dhe komponentet e karburanteve q jan kryesisht t
oksigjenuara. Mostra testohet duke prdorur nj cilindr t vetm t standardizuar, cikl
katr koh, n raporte t ndryshueshme presioni n motor CFR, drejtuar n prputhje
me nj grup t prcaktuar t kushteve operative. Shkalla NO prcaktohet nga prbrja
volumetrike e przierjeve PRF. Intensitetit i krcitjes mostrs s karburantit sht e
krahasuar me at t nj ose m shum przierje PRF. NO i przierjes PRF q prputhet
me intensitetin e krcitjes s mostrs s karburantit krijon Numrin e Oktanit Krkimor.
Shkalla NO mbulon numra oktani nga 0 deri 120, por kjo metod testuese ka nj
diapazon nga 40 deri 120. Karburantet tipike komerciale t prodhuara pr motor
shkndij - ndezs kan vlera t Numrit t Otanit krkimor prej 88-101. Testimi i
stoqeve t benzinave t prziera mund t prodhojn vlersime n nivele t ndryshme n t
gjith hulumtimet e Numrit t Oktanit[19].
2.5 Prcaktimi i Benzolit dhe toluenit n benzinat pr automjete dhe t aviacionit me

kromatografia n faz t gazt: D 3606-99
Kjo metod testuese siguron prcaktimin e benzenit dhe toluenit n benzinat pr
automjete dhe benzinat e aviacionit me an t kromatografis n faz t gazt. Benzina
mund t analizohet pr prmbajtje t benzenit 0,1 dhe 5% vllim dhe toluenit ndrmjet
niveleve 2 dhe 20% vllim.
Saktsia e ksaj metode t testimit sht prcaktuar duke prdorur benzin konvencionale
dhe po ashtu benzin q prmban oksigjen.
Kjo metod testuese nuk sht e zbatueshme pr benzinat q prmbajn etanol. Metanoli
po ashtu mundet t shkaktoj interferim[18].
2.6 Prcaktimi i Benzolit n karburantet motorike shkndij-ndezse duke prdorur

spektroskopin gjysm infrared: D 6277-99
Kjo metod testuese mbulon prcaktimin e prqindjes s benzenit n karburantet
motorike shkndij - ndezse. Ai sht i zbatueshm n koncentrime t 0,1deri 5 % e
volumit[18].
2.7 Prcaktimi i prmbajtjes s aromatikve dhe prmbajtjeve polinukleare

aromatike n lndt djegse diesel dhe karburantet turbin t aviacionit me
kromatografia mbikritike t lngut : D 5186-99
Kjo metod prov mbulon prcaktimin e sasis s prgjithshme t komponimeve
aromatike, t hidrokarbureve monoaromatike dhe polinukleare n motort me karburant
diesel, karburantet turbin t aviacionit dhe przierjet me kromatografia fluide
superkritike (SFC) . Gama e prqendrimit t aromatikve n t ciln kjo metod testuese
sht e aplikueshme sht nga 1 deri n 75% mas. Gama e prqndrimeve t
hidrokarbureve polinukleare aromatike n t ciln kjo metod testuese sht e
aplikueshme sht 0,5-50 % n mas [18].
31
2.8 Distilimi i nnprodukteve t nafts n presion atmosferike: D 86
Metoda e distilimit t thyesuar t produkteve t nafts prdoret pr t gjetur kufijt e
valimit t tyre, temperaturat me t cilat distilon nj prqindje e caktuar produkti si dhe
prqindjet t cilat distilojn midis temperaturave t caktuara [28. 29].
Distilimi i thyesuar konsiston n valimin e lngut n nj balon qelqi pastaj n
kondensimin e avujve n nj refrigjerator metalik dhe n pritjen e kondensatit n nj
cilindr t graduar. Vllimi i lngut q i nnshtrohet distilimit t thyesuar sht 100 ml.
Pra, Distilimi Engler sht nj metod testimi, me ann e s cils prcaktojm
temperaturn e distilimit t do 10% vllim produkti, ose % e distilatit pr do 10C t
rritjes s temperaturs duke filluar nga temperatura e fillimit t vlimit t produktit. Gjat
distilimit mund t kryhen dy lloj prcaktimesh :
prcaktimi i temperaturave pr do 10 ml produkt t mbledhur n cilindrin e graduar
prcaktimi i vllimeve t mbledhura pr do 10oC t rritjes s temperaturs.
N rastet kur duam t vlersojm cilsin karburanteve, krahasuar me standardet tona dhe
ato Evropiane, gjat distilimit Engler maten kto tregues:
FIGURA 2.1 Aparati i distilimit standard t produkteve t bardha t nafts
a)- benzins:
- fillimi i vlimit, OC
- deri n 70 OC, % volum
- fundi i vlimit, oC
- mbetja, n ml
32
b)- vajgurit:
- deri n 10 % volum, 0C
- mbetja, n ml
c)- gazoilit:
- mbetja, n ml
2.9 Prcaktimi i piks s flakrimit n en t mbyllur. Metoda Pensky-Martens: D 93

Prcaktimi i temperaturs (piks ) s flakrimit t produkteve t bardha t nafts realizohet
me metodn Pensky-Martens me en t mbyllur [28, 29].
Kjo metod prdoret pr t prcaktuar pikn e flakrimit n en t mbyllur pr vajra t
djegshm, vajra lyrs, pr produkte siprfaqja e t cilve mbulohet nga nj film i holl n
kushte t caktuara si pr lngje t tjer.
Mostra pr analiz ngrohet ngadal dhe uniformisht n kushte standarde. Gjat ksaj kohe
n enn e mbushur me mostr afrohet nj flak e vogl n intervale kohe t rregullta.
Si pik flakrimi konsiderohet temperatura m e ult n t ciln me vendosjen e flaks
pran ens provokohet flakrimi i avujve q ndodhen mbi siprfaqen e lngut. Aparati
Pensky Martens, si tregohet n figur 5.12 prbhet nga nj en pr mbajtjen e mostrs, nj
mbules dhe nj termostat.
Pr t matur temperaturn e flakrimit prdoren termometra me zhytje t pjesshme t
specifikuar si m posht :
me shkall t vogl, i cili prdoret pr produktet me temperatur flakrimi midis 12
dhe 110oC
me shkall t madhe, i cili prdoret pr produktet me temperatur flakrimi midis
107 dhe 370oC.
33
Figura2.2 Aparati Pensky-Martens
Pr t korrigjuar vlern e temperaturs s flakrimit n prputhje me trysnin barometrike

prdoret formula :
(1.013 p).0,9
t fl
0,033
ku :
p- trusnia atmosferike, bar.
Rezultati i korrigjuar prafrohet deri n numrin e plot m t afrt.
2.10 Viskoziteti i produkteve t bardha t nafts: D 445

Pr t shprehur numerikisht vlerat e viskozitetit prdoret viskoziteti dinamik dhe
kinematik. Viskoziteti dinamik shpreh rezistencn q kundrshton molekulat me nj forc
q drejtohet n zhvendosjen e njrs n raport me t tjerat. Nse n brendsi t nj fluidi
nj element me siprfaqe S lviz me shpejtsi dV dhe duke kundrshtuar forcn rezistente
F, mbi nj shtres t s njjts siprfaqe, n distanc dx, viskoziteti dinamik absolut jepet
[28, 29] :
F dx

S dV
Njsia e viskozitetit dinamik sht Pa.sek. Njsia mPa.sek njihet me emrin centipuaz. M
shpesh prdoret viskoziteti kinematik absolut, q sht raporti i viskozitetit dinamik me
densitetin:

shprehet n m2 / s , ndrsa pr lngjet e zakonshme e sidomos pr produktet e nafts
n centistok , 1 cst = 1 mm2 / s ).
34
Matja bhet me viskozimetr dhe konsiston n matjen e kohs s kalimit t lngut
midis dy shenjave n nj tub kapilar. Viskozimetri i produktit t nafts matet zakonisht
n 20 oC ose 50 oC . N 20 oC ai ndryshon nga 1 cts pr benzinat n 50 cts e m shum
pr produktet e rnda. Rezultatet jepen n dy ose tre shifra dhjetore deri n 1 cts, dhe nj
shifr dhjetore deri 1 - 4.5 cts.
Viskoziteti ka mjaft rndsi pr prdorimin e produkteve t nafts t mesm e t
rnd dhe ushtron njfar ndikimi n funksionimin e motorve Diesel dhe turbo
reaktorve n temperatura shum t ulta. N motort me ndezje t komanduar,
viskoziteti i karburantit nuk prbn nj parametr vendimtar. Aromatikt paraqesin nj
viskozitet prgjithsisht m t lart se ai i parafinave ose i olefina, por shmangiet e
vrejtura nuk kan pasoja direkte n ushqimin e motorit ose t djegies.
re zis te n c p rzie r s te rm o m e t r v is k o zim e t r
e le k trik e
4 A
B
3
a
2
b
1
3
Figura 2.3 Aparatura pr prcaktimin e viskozitetit kinematik
2.11 Metoda standarde e testimit t hirit t produkteve t nafts: EN ISO 6245-2002

Kjo metod prshkruan procedurat pr prcaktimin e hirit t distilateve dhe mbetjeve t
nafts, nafts bruto, lubrifikantve, parafinave dhe produkte t tjera t nafts, n t ciln
do material i pranishm hi-formues konsiderohet normalisht papastrti e
padshirueshme apo ndots [28, 29].
Kjo metod sht e kufizuar pr produktet e nafts, t cilat jan t pa lidhura me shtesat
suplementare hi-formuese, duke prfshir ktu edhe disa przierje t fosforit
N lloje t caktuara mostrash, t gjith metalet hi-formuese nuk mund t mbeten n
mnyr sasiore n hi. Kjo sht veanrisht e vrtet pr distilatet e nafts, t cilat
krkojn nj procedur t veant t hirit, me qllim q t sigurojn kalimin sasior t
metaleve n hi.
35
Kjo metod nuk prdoret pr analizimin e vajrave lubrifikant t paprdorur me prmbajte
shtesash; nga ana tjetr prdoret pr analizimin e vajrave lubrifikuese q prmbajn
plumb, por q nuk prdoren si vajra lubrifikues t motorve t nafts me manivel.
Llogaritja e hirit, n prqindje n pesh ndaj mostrs fillestare, bhet si vijon:
w
Hiri, n % = .100
W
ku:
w = pesha e hirit, n gram
W = pesha e mostrs, n gram
2.12 Prcaktimi i piks s flakrimit n en t hapur. Metoda Cleveland: D 92

Kjo metod prdoret pr t prcaktuar temperaturn e flakrimit t produkteve t
errta, vajrave lubrifikues dhe nnprodukteve t tjera t nafts me temperatur flakrimi
mbi 50 oC.
Ndr aparatet m t prdorshme pr kt prcaktim jan ai i Markussonit dhe Clevelandit
( figura 6.1 ) t cilt prbhen nga kto pjes kryesore:
Kroxholi i porcelanit me lartsi dhe diametr 40 mm
Pllaka ngrohse ose banja e rrs, n varsi t tipit t ngrohjes
Termometri, me gradim nga 40 410 oC dhe saktsi 1 oC
Stativi
Drguesi i flaks
Bek gazi ose ngrohes elektrik
36
Figura 2.4 Aparati Cleveland
Ngrohja e mostrs bhet me 5 oC/min, ndrsa 30 oC pran temperaturs s flakrimit me

2 oC/min. Afro 10 oC pran temperaturs s pritshme t flakrimit, do 2oC drgohet
flak mbi siprfaqen e mostrs duke pritur shfaqen e flaks ngjyr blu. Prcaktimi bhet
jo m pak se dy her dhe si temperatur flakrimi merret vlera e temperaturs 0,5 oC m e
vogl se tregimi i termometrit [28, 29].
2.13 Metodika standarde e prcaktimit t temperaturs s kalimit t dieselit n filtr

t ftoht: D 6371
Kjo metod prcakton temperaturn e kalimit t dieselit dhe lndve djegse t lngta
shtpiake npr nj filtr t ftoht. Kjo metod sht e prdorshme pr lndt djegse t
distiluara, q mund t prmbajn shtesa e q prdoren n automjetet diesel ose n
instalimet pr ngrohje shtpiake [20, 18].
Cold filter plugging point temperature m e lart, e shprehur me saktsi 1oC, n t ciln
nj volum i dhn i lnds djegse nuk arrin t kaloj n nj pajisje filtruese n nj koh
t caktuar, n kushte t prcaktuara ftohje
37
Nj sasi mostre ftohet n kushte t prcaktuara dhe n intervalin e 1 oC, lshohet brenda
nj pipete n vakum t kontrolluar nprmjet nj filtri prej teli t standardizuar (mesh).
Procedura prsritet pr do 1 oC me posht se matja paraardhse. Matjet vazhdojn deri
sa shfaqet sasia e kristaleve t parafins q veohen n solucion dhe q stopojn ose
ngadalsojn shpejtsin e rrjedhjes s gazoilit npr filtr. Koha e rrjedhjes sht caktuar
60 sek. Kur parafinat kristalizojn kalohet koha 60 sek ose lnda djegse rikthehet e tra
n enn e provs prpara se ftohja t avancoj edhe me 1 oC. Si temperatur e
kristalizimit merret temperatura e filtrimit te fundit.
Temperatura e kristalizimit vlerson temperaturn m t ult n t ciln shfaqen
anomalit (mos rrjedhje, bllokime) n sistemin e lnds djegse t automjeteve.
Figura 2.5 Skema pr prcaktimin e piks s bllokimit t filtrit
2.14 Prcaktimi i ujit n naft me metodn Din Stark:D 95

Nga metodat e prcaktimit sasior t ujit n naft me ndihmn e tretsave, zbatim t gjer
ka gjetur metoda Din Stark. Aparati prkats sht i standartizuar n prmasat e t gjitha
pjesve dhe tregohet n figurn 4.1. Prova pr analiz ngrohet n 40-45oC dhe tundet pr
rreth 5 minuta. Peshohen 100 gram naft bruto me saktsi 0.2 g dhe mbi t shtohen 100
ml benzin me pik vlimi m t madhe se 80oC. Przierja hidhet n nj ballon distilimi
duke shtuar edhe disa copra porcelani pr t ndihmuar valimin. Aparati montohet dhe
lshohet uji n ftohs. Ngrohja elektrike ose me flak gazi bhet e till q nga fundi i
ftohsit t shkputen 2-4 pika n sekond. Avujt q lngshtohen n ftohs bien n
mbledhsin e shkallzuar dhe natyrisht uji bie n pjesn fundore. Distilimi vazhdohet pr
aq koh deri sa niveli i ujit n mbledhs t mos rritet por n asnj rast valimi t zgjas m
shum se nj or [28, 29].
38
Figura 2.6 Pamja skematike e aparatit Din Stark
N fund t distilimit tretsi mund t marr pamje t errt dhe kufiri i tij me ujin mund t
mos dallohet qart. N kt rast mbledhsi vendoset n nj banjo uji 60-70oC pr rreth 30
minuta dhe ftohet menjher deri n dallimin e t dy fazave, ujore dhe hidrokarburike.
Nse pikla uji jan t ngjitura n qelqin e mbledhsit, mbi nivelin e ujit, bashkohet me
pjesn tjetr duke prdorur nj thupr qelqi. Prmbajtja e ujit llogaritet me formuln :
V
W 100
G
W- prmbajtja e ujit, n %
V- vllimi i ujit n mbledhs, ml
G- njsia e provs, g
Nse prmbajtja e ujit sht m e madhe se 10 ml, prova pr analiz merret m
pak se 100 gram. Kur sasia e ujit sht m e vogl se gjysma e ndarjes s fundit t
mbledhsit (0.025 ml), uji n prov do t konsiderohet gjurm.
39
KAPITULLI I TRET
3 EVIDENTIMI I PROCEDURAVE DHE INFRASTRUKTURA E KONTROLLIT

T HIDROKARBUREVE N KOSOV

territorin e Kosovs sht e rregulluar me Ligjin Nr. 2004/5 pr tregtimin nafts dhe
nnprodukteve te saj si dhe n baz t udhzimit administrativ Nr.2008/21 [38, 39].
Organizmi, i cili autorizohet pr inspektimin, prkatsisht testimin e nnprodukteve t
lngta t nafts, sht i detyruar n do muaj, apo sipas krkess, t njoftoj me shkrim
Inspektoratin e Tregut n MTI-s pr cilsin e nnprodukteve t lngta t nafts dhe
sht i detyruar q mostrat e arbitrazhit ti arkivoj dhe ruaj, n kushtet t cilat sigurojn
integritetin e mostrs, n periudhn prej 90 ditsh nga dita e mostrimit.
Sipas planit t monitorimit t parametrave t cilsis s nnprodukteve t lngta t
nafts, shitsit me pakic jan t detyruar q brenda vitit t bjn s paku dy mostrime
pr do produkt.
Ne material jepen edhe procedurat pr rastit kur analizat e mostrave tregojn se
nnproduktet e lngta t nafts nuk jan n pajtim e ligjin dhe udhzimin, Inspektorati
prkats i Ministris mund t krkoj nga Shrbimi Doganor q mos t lejoj hyrjen e
ktyre produkteve n territorin e Republiks s Kosovs.
Objektivi kryesor i punimit sht monitorimin sistematik t derivateve t lngta t
nafts. Nga aspekti shkencor objektivi i ktij studimi ka t bj me prcaktimin e
prqendrimeve t sulfurit n derivate t lngta t nafts dhe konkretisht jemi fokusuar n
derivatin Eurodiezel. Aplikimi i teknikave t ndryshme analitike jan t bazuara n
metodat standarde ndrkombtare, si jan ASTM, D4294 dhe ekuivalenti SK EN
20847, n prcaktimin e makro dhe mikroprbrsve n vendmostrime t pikave shitse
t karburanteve dhe n autobotet bartse t derivateve n pikn kufitare t Hanit t Elezit.
3.1 Infrastruktura ligjore mbi kontrollin e hidrokarbureve n Kosov

territorin e Kosovs sht e rregulluar n baz t nenit 93 pika (4) t Kushtetuts s
Republiks s Kosovs, nenit 10 paragrafi 10.2 pika a), nenit 14 paragrafi 14.1 dhe 14.3
t Ligjit Nr. 2004/5 Pr Tregti me Naft dhe Derivate t Nafts n Kosov si dhe nenit
5 t Ligjit Nr. 02/L-20 Pr Krkesat Teknike t Produkteve dhe Vlersimin e
Konformitetit si dhe n baz t udhzimit administrativ Nr.2008/21 Pr Cilsin e
Derivateve t Lngta t Nafts.
Me kt Udhzim Administrativ pr derivatet e lngta t nafts prcaktohen vlerat
40
derivateve t lngta t nafts t cilat mund t vihen n qarkullim n tregun e Kosovs
dhe mnyrn e vlersimit t konformitetit t derivateve t cilat prdoren pr ndezje n
motort me djegie t brendshme, n furra dhe n trupa ndriues, pr lubrifikim t
motorve dhe pajisjeve.
Benzina motorike - sht nnprodukt me volatilitet t lart, i avullueshm q sht

parapar me kodet tarifore t nomenklaturs s kombinuar 2710 1141 ; 2710 1145 ; 2710
1149 ; 2710 1151 dhe 2710 1159 i parapar pr motort me djegie t brendshme q
ndizen me kandel.
Derivati Diezel - sht nnprodukt i avullueshm q sht parapar me kodet tarifore t
nomenklaturs s kombinuar 2710, 1941 q prdoret si derivat pr motort me djegie t
brendshme dhe ndezje me komprimim. N kt grup bn pjes edhe derivati dizel i
quajtur eurodizel blu.
Tabela 3.1 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit benzin

Vlera kufizuese
Treguesi i cilsis Njsia M s M s
paku shumti
1. Numri oktanik hulumtues (NOH) 95
2. Numri oktanik i motorit (NOM) 85
(2)
3. Shtypja e avullit, stina e vers kPa 60,0
4. Destilimi:
4.1 Sasia e paradestiluar deri n 100 C % v/v 46,0
4.2 Sasia e paradestiluar deri 150 C % v/v 75,0
5. Sasia e hidrokarbureve:
5.1 Olefinet % v/v 18,0
5.2 Aromatet % v/v 35,0
5.3 Benzeni % v/v 1,0
6. Sasia e oksigjenit % m/m 2,7
7. Sasia e squfurit mg/kg 50
8. Sasia e plumbit g/l 0,005
41
Tabela 3.2 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit diezel
Vlera kufizuese
Treguesit e cilsis Njsia
minimale maksimale
1. Numri cetanik 51,0
3
2. Densiteti n 15 C kg/m 845
3. Destilimi:
3.1 95% (v/v) i paradestiluar deri C 360
4. Sasia e hidrokarbureve aromatike
% m/m 11
policiklike
6. Sasia e ujit mg/kg 200
Vaji gazor - sht derivat i lngt i prfituar nga nafta, me kodet tarifore t
nomenklaturs s kombinuar 2710, 19 25, 2770 19 29, 2710 19 45 apo fardo karburanti
tjetr i lngt i prfituar nga nafta, 65 % e vllimit t t cilit (duke llogaritur edhe
humbjet) paradistilohet deri n 250 C dhe 35 % e s cils (duke llogaritur edhe humbjet)
paradistilohet deri n 350 C sipas metods ASTM D 86. N kt grup bn pjes edhe
vaji pr ngrohje ekstra i leht.
Tabela 3.3 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj gazor

VAJI GAZOR
Treguesit e cilsis Njsia Vlera kufizuese, m s shumti
Sasia e squfurit % m/m 0,2
Vaji pr ngrohje dhe vaji solar - sht derivat i prfituar nga nafta me kodet tarifore t
nomenklaturs s kombinuar 2710 19 51 deri 2710 19 69 dhe i cili, pr shkak t kufijve t
distilimit bn pjes n kategorin e vajrave pr ngrohje t parapara si lnd djegse dhe
te t cilat m pak se 65 % e vllimit t tyre (duke prshir edhe humbjet), distilohet deri
n 250 C sipas metods ASTM D 86. N qoft se distilimi nuk mund t prcaktohet me
kt metod, produkti i nafts, po ashtu, futet n kategorin e vajit pr ngrohje. N kt
grup bn pjes edhe vaji pr ngrohje i leht, i mesm dhe i rnd.
Tabela 3.4 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj dhe solar
Nr Karakteristikat Vlera
3
1 Dendsia n 20C (gr/cm ) 0.930 0.990
2 Viskoziteti n 100C (E), jo m shum se 2
3 Prmbajtja e hirit n %, jo m shum se 0.2
4 Prmbajtja e squfurit n %, jo m shum se 3.5
42
5 Acide dhe baza t tretura n uj n %, jo m shum se -
6 Prmbajtja e ujit n %, jo m shum se 0.01
7 Prmbajtja e ujit n %, jo m shum se 2
8 Pika e ngrirjes, jo m shum se -5
9 Pika e flakrimit C, jo m shum se 80
10 Fuqia kalorike Kxhaul/kg, jo m shum se 40546
Vajguri - sht derivat i lngt i prfituar nga nafta, q ka kodet tarifore t nomenklaturs
s kombinuar 2710 19 25, prkatsisht distilatin atmosferik i cili distilon ndrmjet
benzins dhe vajit gazor, fusha e distilimit e t cilit sht ndrmjet 150 dhe 300 C. I
prpunuar, sipas nevojs.
Tabela 3.5 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vajgur

VAJGURI
Treguesit e cilsis Njsia Vlera kufizuese - M s shumti
Sasia e squfurit % m/m 0,04
Sasia e aromateve % m/m 1,0
Biokarburantet - jan produkte t lngta apo t gazta t cilat prodhohen nga biomasa
dhe shrbejn si lnd djegs pr mjetet transportuese. Ktu bjn pjes: biodizeli,
bioetanol, biogas, biometanol, biodimetileter, bio-ETBE(etili terciar i butil-etrit), bio-
MTBE (metil-terciar-butil-eter), bioderivati sintetik, biohidrogjeni dhe vaji i pastr
bimor.
Tabela 3.6 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit biokarburant

Karakteristikat e cilsis Njsia Vlerat kufitare standardi
Temperaturat e
filtrabilitetit pr periodn M s paku
15.04 deri 30.09 0 zero
01.10 deri 15.11 C -10 (minus 10) EN 116
01.03 deri 14.04 -10 (minus 10)
16.11 deri 28/29.02 -15 (minus 15)
Vaji industrial - sht vaj q karakterizohet me klasifikimin e viskozitetit sipas

standardit ISO 3448. Vlera e karakteristikave pr viskozitetin kinematik jan dhn n
temperatur prej 40oC. Klasat e caktuara karakterizohen njkohsisht me vlern e
prshtatshme t vlers s klass s viskozitetit.
Vaji motorik - karakterizohet me klasifikimin sipas viskozitetit t tyre, q paraqet njrn
ndr vetit me konkrete. Megjithat karakterizohet me vartsin e viskoziteti nga
43
temperatura, duke patur parasysh se sa me pak t ndryshoj viskoziteti me ndryshimin e
temperaturs vaji motorik sht me cilsor. Klasifikimi SAE pr vajra motorik sht njra
ndr ndarjet me t njohura t vajrave sipas viskozitetit sipas standardeve amerikane t
shoqats t inxhinierve t automobilistikes (SAE), qe jepet ne tabeln e poshtshnuar
sipas metods ASTM D 445.
Tabela 3.7 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj motorrik

Ndarja e Viskoziteti me i Kufiri me i lart Viskoziteti kinematik
2 o
viskozitetit lart i temperaturs [mm /s] n 100 C
sipas SAE Dinamik (mPas) s pompimit
n temperaturat minimale
o
C maximale
0W 3250 / -30 -35 3,8 -

5W 3500 / -25 -30 3,8 -
10 W 3500 / -20 -25 4,1 -
15 W 3500 / -15 -20 5,6 -
20 W 4500 / -10 -15 5,6 -
25 W 6000 / -5 -10 9,3 -
20 5,6 9,3
30 9,3 12,5
40 12,5 16,3
50 16,3 21,9
60 21,9 26,1
Vaji pr dhmbzor - karakterizohen me viskozitet t lart sipas SAE.
Tabela3.8 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s derivatit vaj dhmbzor

Ndarja e Temperatura Viskoziteti kinematik [mm2/s] n
viskozitetit maksimale e viskoziteti 100oC
sipas SAE prej Minimale Maksimale
-3 o
150.00 (10 Pas) C
75 W - 40 4,1 -
80 W - 26 7,0 -
85 W - 12 11,0 -
90 - 13,5 24,0
140 - 24,0 41,0
250 - 41,0 -
44
Vajrat lubrifikues prdoren si lnd pr zvoglimin e frkimeve n mes t dy
siprfaqeve punuese t cilat ndodhen lvizje relative, prve ksaj prdoren edhe pr
bartjen e fuqis, bartjen e nxehtsis, ftohjen dhe mbrojtjen nga korrodimi, n t cilat
prfshihen vaji industrial, vaji motorik, vaji pr dhmbzoret e automjeteve
transportuese, lubrifikuesit pr lyerje, si dhe vajrat pr prdorime t veanta.
Vajrat pr prdorime t veanta - karakteristikat e vajrave pr prdorim t veant

prdorn pr frenim n makinerit e ndryshme .
3.2 Monitorimi i derivateve t lngta t nafts

Monitorimi i cilsis s derivateve t lngta t nafts sht i shtrir n tre segmente t
kontrollit: n degt doganore, n pikat shitse me pakic dhe depozitat e importuesve t
derivateve t nafts.
Organizmi pr inspektimin dhe/ose laboratori pr testimin e derivateve t lngta t
nafts, i cili autorizohet pr inspektimin, prkatsisht testimin e derivateve t lngta
t nafts, sht i detyruar n do muaj, apo sipas krkess, t njoftoj me shkrim
Ispektoratin e Tregut n MTI-s pr cilsin e derivateve t lngta t nafts dhe sht i
detyruar q mostrat e arbitrazhit ti arkivon dhe ruan, n kushtet t cilat sigurojn
integritetin e mostrs, n periudhn prej 90 ditsh nga dita e mostrimit.
Mnyra e prcaktimit t cilsis s derivateve t lngta t nafts dhe Prcaktimi i cilsis
s derivateve t lngta t nafts, i caktuar me kt Udhzim, bhet me testim
laboratorik duke i zbatuar metodat standarde t testimit.
Standardet e mostrimit nga autobotet n pikat doganore

Mostrimi i derivateve t lngta t nafts n bote bartse bhet sipas standardit EN ISO
3170 dhe EN ISO 3171. Dhe procesi i marrjes s mostrave nga botet bartse kryhet nga
trupa e certifikuar e mostruesve e cila sht e shtrir n gjasht pikat doganore hyrse t
derivateve:
1. Pika Doganore Hani i Elezit ( N zonn kufitare Kosov - Maqedoni)
2. Pika Doganore Dheu i Bardhe (N zonn kufitare Kosov - Serbi)
3. Pika Doganore Podujeve (N zonn kufitare Kosov - Serbi)
4. Pika Doganore Mitrovice (N zonn kufitare Kosov - Serbi)
5. Pika Doganore Peje (N zonn kufitare Kosov - Mali i Zi)
6. Pika Doganore Vrmic ( N zonn kufitare Kosov - Shqiperi)
Importuesit obligohen q do lloj t derivateve t lngta t nafts me rastin e importimit

n pikn doganore t bjn analizn e mostrave t tyre n laboratorin e autorizuar nga
MTI-ja pr do bot.
45
Standardet e mostrimit nga depozitat
N depozit merret mostra prej rezervuarve nntoksor dhe mbitoksor kurse te
furnizimet direkt merret mostra prej autoboteve ose prej mjeteve tjera transportuese.
Mostrimi duhet t jet konform me krkesat e standardit EN ISO 3170 ose EN ISO 3171.
Depozitat e importuesve t derivateve t nafts obligohen q brenda vitit t bjn s
paku 6 (gjasht) mostrime (analiza) pr do produkt dhe pr do rezervuar konform ktij
udhzimi.
Importuesit obligohen q do lloj t derivateve t lngta t nafts q me rastin e
importimit n pikn doganore t bjn analizn e mostrave t tyre n laboratorin e
autorizuar nga MTI-ja pr do bot.
Standardet e mostrimit nga pikat shitse t derivateve

Mostrimi i derivateve t lngta t nafts n pikat e shitjes s derivateve bhet sipas
standardit EN 14275.
Mostrat merren me pompat automatike. Gjithashtu mostrat merren edhe me mbushje
direkte t atij derivati t nafts n ent pr mostrim vllimi i t cilave sht i barabart
me tri ent mostruese e jo m i madhe.
Gjat mostrimit duhet siguruar tri mostra paralele ashtu q t mundsohet testimi i
cilsis s derivateve t nafts n laborator t ndryshm, pa derdhje t mvonshme dhe
pa ndarje t mostrave.
Sipas planit t monitorimit t parametrave t cilsis s derivateve t lngta t nafts,
shitsit me pakic obligohen q brenda vitit t bjn s paku dy mostrime (analiza) pr
do produkt dhe pr do rezervuar konform ktij Udhzimi, dhe at njrn n
gjashtmujorin e par ndrsa tjetrn n gjashtmujorin e dyt t vitit kalendarik.
3.3 Kushtet e autorizimit dhe t operimit t laboratorve testues

Personi juridik, prkatsisht organizmi pr inspektimin dhe/ose laboratori pr testimin e
derivateve t lngta t nafts, nga neni 22 i Udhzimit administrativ 2008/21 q
autorizohet pr vlersimin e konformitetit t derivateve t lngta t nafts, duhet ti
plotsoj kto kushte t prgjithshme:
T jet i regjistruar pr kryerjen e veprimtaris;
T ket selin n Kosov;
T ket garanci pr performanc n vler prej 100.000 .
Prve kushteve t prcaktuara me kt udhzim organizmi pr inspektimin e derivateve

t lngta t nafts duhet t plotsoj edhe krkesat e standardit EN ISO/IEC 17020 tipi
A dhe gjithashtu edhe krkesat e standardit EN ISO/IEC 17025 ose t jet i akredituar
sipas krkesave t ktij standardi.
Subjekti i cili pajiset me Autorizim do t kryej vlersimin e konformitetit kur ato
krkohen nga: importuesi, distributori, apo prdoruesi i derivateve t nafts n t gjitha
fazat e prdorimit, dhe sipas krkesave t ktij udhzimi.
46
Subjekti i Autorizuar obligohet t bashkpunoj dhe t kryej vlersim konformiteti kur ajo
krkohet nga institucionet qendrore apo lokale, shrbimi Doganor dhe shrbimi Policor.
Subjekti i autorizuar posarisht obligohet t bashkpunoj me Inspektoratin e Tregut n t
gjitha fazat e shprndarjes dhe prdorimit, n do koh kur ajo konsiderohet si e
nevojshme dhe paraqet dyshimin pr rrezikshmrin q mund t shkaktojn derivatet e
nafts ndaj jets e shndetit t njerzve, ndotjes s mjedisit dhe dmtimit apo shkatrrimit
t pasuris s qytetarve.
N rastin kur analizat e mostrave tregojn se derivatet e lngta t nafts nuk jan n
pajtim e ligjin nr. 2004/5 Pr Tregti me Naft dhe derivate t Nafts n Kosov si dhe
me Udhzimin Administrativ Pr Cilsin e Derivateve t Lngta t Nafts.
Inspektorati prkats i Ministris mund t krkoj nga Shrbimi Doganor q mos t lejoj
hyrjen e ktyre produkteve n territorin e Republiks s Kosovs.
Gjat mostrimit duhet siguruar tri mostra paralele ashtu q t mundsohet testimi i
cilsis s derivateve t nafts n laborator t ndryshm, pa derdhje t mvonshme dhe
pa ndarje t mostrave.
Pr testim t mundshm, t mvonshm ose testim shtes t cilsis s derivateve t
nafts merren edhe dy mostra shtes paralele. Mostrat paralele duhet t jen t
vulosura dhe n mnyr adekuate t shnuara (tiketa me t dhna) q t sigurohet
prcjellje korrekte prej mostrimit deri te testimi i cilsis. Mostrat paralele i ruan
zbatuesi i planit t monitorimit deri n prfundimin e procedurs n baz t vendimit t
plotfuqishm t organit kompetent.
Ent pr mostrim, procedurat e zotrimit t tyre, ruajtja e mostrave dhe depozitimi i
tyre,duhet t jen n prputhje me krkesat e standardit EN ISO 3170, EN ISO 3171 dhe
EN ISO 14275.
Bazuar n numrat e njjt t mostrave paralele t bllombimit dhe t shenjzimit, vlejn
krkesat e njjta si pr mostrimin si n degt doganore ashtu dhe n pikat shitse t
derivateve dhe deponi.
Ent pr mostrim, procedurat e zotrimit t tyre, ruajtja e mostrave dhe depozitimi i tyre,
duhet t jen, n trsi konform me krkesat e standardit EN ISO 3170 ose EN ISO 3171.
Procesverbali mbi zbatimin e mostrimit

T gjitha t dhnat dhe t gjitha hollsit pr zbatimin e marrjes s mostrs (mostrave)
duhet t shnohen n procesverbal dhe procesverbalin duhet ta vrtetojn pronari i
derivatit t nafts dhe zbatuesi i mostrimit. Zbatuesi i Planit t Monitorimit e bn
detajizimin dhe konkretizimin e ktij plani n pikat shitse t derivateve, deponive,
furnizimeve direkte dhe n pikat doganore ndrsa i raporton inspektoratit prkats t
MTI-s s paku nj her n muaj dhe sipas krkess.
47
3.4 Konkluzione
Ekziston nevoja pr nj politik t qart t qeveris n Kosov lidhur me sektorin e
nafts. Nuk sht e mjaftueshme vetm t ekzistoj Legjislacioni i caktuar (d.m.th. Ligji
mbi Derivatet e nafts).
Legjislacioni duhet t ndjek politikat e qarta t Qeveris prfshir rolin e sektorit
privat.
Qllimi i ktij studimi sht t prmbledh praktikn e mir n Europ pr procesin e
kontrollit t kualitetit t derivateve t nafts me qllim q t informoj pr infrastrukturen
aktuale e cila eshte e vendosur dhe si e tille nuk ka treguar efektivitet t knaqshn mbi
kontrollin gjithprfshirs n teritorin e Republiks s Kosovs.
3.5 Rekomandime
Rekomandohet q parimet dhe praktikat e prshira n kt studim lidhur me infrastrurn
e kontrollit t hidrokarbureve t implementohen n Kosov n t ardhmn e afrt:
1. Ministria e Tregtis dhe Industris duhet t`i bart prgjegjsit n pajtim me UA
prkats dhe Ligjin Nr. 2004/5 Pr Tregti me Naft dhe Derivate t Nafts n Kosov
Ku prfshihen:
Vzhgimi dhe monitorimi i cilsis nprmjet monitorimit t vlerave t parapara
kufizuese dhe treguesve t tjer t cilsis s derivateve t lngta t nafts prmes
laboratorve testues me qllim t ruajtjes s mjedisit, ujit, ajrit dhe toks. T gjitha kto
aktivitete duhet t jen prgjegjsi e Inspektoratit t MTI-s Kosovs.
2. Vlersim i konformitetit dhe Dokumenteve t Konformitetit duhet t jet
veprimtari n kompetenc t plot nn mbikqyrjen e shrbimit doganor t Kosovs, me t
ciln n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort vlersohet nse jan plotsuar krkesat
e caktuara me t cilat dshmohet se nj produkt apo shrbim sht konform krkesave
dhe parametrave teknike t prcaktuara me standarde, dhe rregulla teknike ku prfshihen.
Deklarata e Konformitetit, Certifikata e Konformitetit, Raporti i testimit Laboratorik,
dokumente q lshohen nga organizma t akredituar apo t autorizuar.
3. Organizm i testimit dhe vlersimit t kualitetit duhet t jet veprimtari e cila
ushtrohet nga laboratort e akredituar t cilit prfshijn testimin, kalibrimin, inspektimin
dhe certifikimin e produkteve t nafts si veprimtari teknike, q ka t bj me
prcaktimin e nj ose m shum karakteristikave t nj produkti, nnprodukti, materiali,
organizmi, fenomeni fizik, procesi ose shrbimi t dhn sipas nj procedure t veant.
4. Duhet t bhet nj kontroll permanent jo vetm n nj pike kufitare si bhet tani,
por n t gjitha pikat. Kjo sht nj urgjence kur dihet se vendi yn synon dhe ka pr
obligim harmonizimin e standardeve n cilsi me rregullat e BE-s. Kjo madje ka qen e
parapare edhe me Udhziun Administrativ 2006/16 ku ishte parapar q prqendrimi i
Sulfurit n naft t mos kaloj 10 ppm (10 mg/kg) nga data 01.01.2010, por q nuk ka
filluar s zbatuari. Kjo duhet filluar s zbatuari, pasi pr t arritur n vlerat e krkuara
duhet t kaloj nj kohe m e gjate, deri sa t pastrohen rezervuart, autocisternat dhe
mjetet tjera t transportit, dhe aksesoret e ndryshm, tashme t kontaminuar me naft me
prqendrim t sulfurit far e kemi sot.
48
KAPITULLI I KATRT
4 VLERSIMI I CILSIS S KARBURANTEVE DIESEL Q TREGTOHEN

N REPUBLIKN E KOSOVS
Kjo pjes e punimit ka si objekt kryesor studimin e cilsis s karburanteve diesel q

tregtohen n tregun e Kosovs. shtja e procedurave dhe ajo e infrastrukturs mbi
kontrollin e hidrokarbureve n territorin e Kosovs sht e rregulluar me Ligjin Nr.
2004/5 Pr tregti me naft dhe derivate t nafts si dhe n baz t Udhzimit
Administrativ Nr.2008/21.
N material n form analitike dhe histogramave jepen t detajuar parametrat e analizuar
pr mostra gazoili t tregtuara n tregun e Kosovs q nga viti 2008 si dhe shprndarja e
tyre, bazuar n parametrat q parashikon Udhzimi Administrativ dhe Standardet
Ndrkombtare. Kjo n funksion t prcaktimit t numrit t mostrave q evidentohen
jasht standardit. Mostrat jan analizuar pran Laboratorit Derivati, Hani i Hotit dhe
Instituti Inkos, Kastriot-Kosov.
Pr vlersimin cilsor t mostrave t dieselit jan prdorur programe kompjuterike, me
ndihmn e t cilve sht br i mundur prcaktimi i parametrave q prfshihen n
Standardet Ndrkombtare, por t pa evidentuar n raport analizat e laboratorve testues.
Prpunimi fokusohet kryesisht tek t dhnat e distilimit Engler pr t prcaktuar
temperaturn e fillimit t vlimit, parametr q konfirmon vlerat e marra pr temperaturat
e flakrimit n kroxhol t mbyllur.
Rezultatet eksperimentale konfirmojn prdorimin kryesisht t dieselit D2, me prmbajtje
t lart squfuri dhe shmangie nga standardi, kryesisht n parametrat q parashikon
Standardi Ndrkombtar.
Sot, motort me lnd djegse diesel prdoren gjersisht n transport, industri, prodhim
energjie, ndrtim dhe bujqsi. Tipet e tyre jan t shumllojshme dhe suksesi i puns s
tyre varet nga efikasiteti, ekonomiciteti, siguria dhe cilsia e lnds djegse q ato
prdorin. Lnda djegse diesel krahas prdorimit baz si karburant pr automjetet ka
prdorim m t gjer. Nga literatura e shfrytzuar, prvoja botrore tregon se pjesa m e
madhe e dieselit prdoret pr transport (figura 4.1) dhe krkesat pr prdorimin e tij jan
n rritje t vazhdueshme.
Administrimi i Informacionit t Energjis vlerson konsumin botror t dieselit pas vitit
2000 n nivelet afro 770 billion litra. N Evrop mbizotron prdorimi i automjeteve me
lnd djegse diesel, kshtu q sasia e dieselit t prodhuar dhe prdorur e kalon sasin e
benzins n masn 6.6 bilion litra. Kt situate te konsumit t karburanteve, sikurse n
Shqipri, e hasim edhe n Republikn e Kosovs. Nga t dhnat e marra nga pikat
doganore t Kosovs, vihet re q sasia me madhe e karburanteve q importohen i takon
lnds djegse diesel (figura 4.2)
49
350,000
2007 2008 2009 2010
300,000
250,000
200,000
150,000
100,000
50,000
0
Mazut Benzine Solar Vajra Gazoil
lubrifikues
Figura4.1 Nevoja botrore pr diesel Figura 4.2.Sasia vjetore, (m3), e

karburanteve q tregtuar n Kosov
Nisur nga ritmet e zhvillimit t sektorve ky t ekonomis, nevoja pr konsum t

nnprodukteve t nafts ( karburante, lnd djegse dhe lubrifikante ) nga viti n vit rritet
me 15 20%. Mbshtetur n strukturn ekzistuese t mjeteve t transportit, konsumi i
karburantit diesel sht akoma mbizotrues dhe z rreth 70% te nevojave pr karburant
n kt sektor [3] .N material jepen t prmbledhura rezultatet prfaqsuese, t kontrollit
t karburanteve diesel t tregtuara n gjith territorin e republiks s Kosovs. Pr do
parametr t studiuar do t shikohen, n prgjithsi shprndarja e numrit t mostrave pr
intervale t ngushta t ndryshimit t tij, me qllim q t shihet prputhja e tyre me
standardet e Republiks s Kosovs dhe ato Evropiane.
Pr vlersimin dhe monitorimin e karburanteve, ne rastin konkret t dieselit, vende t
ndryshme t bots prdorin standarde kombtare dhe ndrkombtare, q prfaqsojn nj
konsensus midis rafinerive, prodhuesve te motorve dhe automobilave, prdoruesve,
ambientalistve e grupeve t ndryshme t interesit. shtja e procedurave dhe ajo e
infrastrukturs mbi kontrollin e hidrokarbureve n territorin e Kosovs sht e rregulluar
n baz t nenit 93 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs, Ligjit Nr. 2004/5 Pr
Tregti me Naft dhe Derivate t Nafts n Kosov, Ligjit Nr. 02/L-20 Pr Krkesat
Teknike t Produkteve dhe Vlersimin e Konformitetit si dhe n baz t udhzimit
administrativ Nr.2008/21 Pr Cilsin e Derivateve t Lngta t Nafts [47].
Me kt Udhzim Administrativ pr produktet e lngta t nafts prcaktohen vlerat
derivateve t lngta t nafts, t cilat mund t vihen n qarkullim n tregun e Kosovs
dhe mnyrn e vlersimit t konformitetit t tyre, t cilat prdoren pr ndezje n motort
me djegie t brendshme, n furra, pr lubrifikim t motorve dhe pajisjeve, etj. N
tabeln 1 jepet vlerat kufizuese t treguesve t cilsis s karburantit diesel, t shfrytzuar
kryesisht pr tarifa doganore.
50
Tabela 4.1 Vlerat kufizuese te treguesve te cilsis s karburantit diesel
Vlera kufizuese
Treguesit e cilsis Njsia
minimale maksimale
1. Numri cetanit 51,0
3
2. Densiteti n 15 C kg/m 845
3. Distilimi: 95% (v/v) i paradestiluar deri C 360
4. Sasia e hidrokarbureve aromatike
% m/m 11
policiklike
6. Sasia e ujit mg/kg 200
Sot, pjesa me e madhe t vendeve t Evrops kan adaptuar Standardin Evropian, i cili
sht i ngjashm me standardet q prdorin vende ose kontinente t tjera, por jo i njjt
me to. Seti i par i standardeve pr karburantet n Bashkimin Evropian sht ratifikuar
nga Organizata Evropiane e Standardeve (European Standards Organization CEN) dhe
adoptuar nga gjith antart e saj n vitin 1993. Standardi Evropian pr dieselin EN 590
(tabela 4.2), sht prmirsuar vazhdimisht n specifikimet e tij, veanrisht n drejtim t
reduktimit t prmbajtjes s squfurit, numrit t cetanit dhe prmbajtjes s biodieselit [44,
4].
Tabela 4.2 Specifikimet teknike te Eurodieselit 5

Parametri Njsia Limitet Metoda e
testimit
Numri i Cetanit 51.0 EN ISO 5165
Indeksi i Cetanit 46.0 EN ISO 4264
Densiteti n 15oC kg/m3 820 minimum EN ISO 3675
845 maximum EN ISO 12185
Hidrokarbure aromatik policiklik % (m/m) 11 maximum EN 12916
Prmbajtja e squfurit mg/kg 50.0 EN ISO 20846
maximum EN ISO 20884
Temperatura e flakrimit C 10.0
>55 ISO 2719
Mbetje koksi (mbi 10% mbetje % (m/m) 0.30 EN ISO 10370
Prmbajtja e hirit % (m/m) 0.01 EN ISO 6245
Prmbajtja e ujit mg/kg 200 maximum EN ISO 12937
Ndotja totale mg/kg 24 maximum EN 12662
Prova me pllakn e bakrit class 1 EN ISO 2160
Qndrueshmria ndaj oksidimit g/m3 25 maximum EN ISO 12205
Lubrifikimi, n 60oC m 460 maximum EN ISO 12156-1
Viskoziteti, n 40oC mm2/sec 2.00 EN ISO 3104
minimum EN ISO 3405
51
Distilimi: EN ISO 3405
Volumi n:
250 oC % (V/V) <65
350 oC % 85 minimum
95 % (V/V) 360 maximum
Prmbajtja e biodieselit C
% V/V 5 maximum EN 14078
Prmirsimet m t rndsishme t Standardit Evropian EN 590 jan:

EN 590:1993 standardi i par evropian me specifikimet pr lndn djegse
diesel. Limiti pr prmbajtjen e squfurit n lndt djegse pr automjete dhe motor
stacionar 0,2 %.
EN 590:1999 Ky standard reflekton specifikimet e ndryshuara pr squfurin (350
ppm) dhe numrin e cetanit (51).
EN 590:2004 limiti i prmbajtjes s squfurit 50 ppm (Eurodiesel 4) dhe 10 ppm
(Eurodiesel 5). Prmbajtja e biodieselit 5 %.
EN 590:2009 prmbajtja e biodieselit 7 %.
Te dhnat pr analizimin e cilsis s lnds djegse diesel jan marr pran laboratorve
Inkos dhe institutit Derivati, Kosov, bazuar n procesverbalet zyrtare t lshuara nga
laboratort subjekteve importues. N tabelat 4.3.1 deri 4.3.8 jepen t dhna mbi
karakteristikat e analizuara t dieselit t importuar dhe tregtuar n Kosov q nga viti
2008.
52
Dat: 07.01.2008
Pr: KEK- D.GJ.E T.C.Kosova-A
Nga: Institutit, INKOS Sh.a
Departamenti ,,Kimi-Teknologji
*Rezultatet e hulumtimit t nafts *

Nr 04.08
Nr. 445-KS-229
KV-325-CM
PARAMETRAT E EGZAMINUAR 445-KS-871
VE-186-CM
05.01.08
Dendsia n (gr/cm3): -n 50 0C 0.8200 0.8200
1./
- n 15 0 C 0.8450 0.8450
Viskoziteti n (cSt): - n 40 0 C 2.8 2.2
2./
- n 100 0 C 1.9 1.9
Pika e ndezjes n en t
3./ 30 32
mbyllur (0C)
4./ Sasia e ujit (%) 0.0 0.0
5./ Papastrtit (%) 0 0

6./ Pika e ngurtsimit (0 C) -20 -20
7./ Sasia e hirit (%) 0.030 0.027
8./ Vlera kalorike kcal/kg 9671 9689
kJ/kg 40490
40565
9./ Sulfuri % 0.10 0.15

0 0
10./ Distilimi: ( C) 20% v/v 212 ( C) 20% v/v 211 (0C)
50% v/v 254 (0C) 50% v/v 255 (0C)
90% v/v 330 (0C 90% v/v 330 (0C
98% v/v 350 (0C) 98% v/v 352 (0C)
Vrejtje:Mostrimi sht br nga ana e JUAJ. Nafta e analizuar i takon llojit t nafts
EURODISEL.
Koordinatore e Sektorit:
Minerale dhe Vajra
Minivere IDRIZI, kim e dipl.
53
54
4.3.1 Analiza fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel
Viti 2008
Nr Mostra Densiteti Viskoziteti tn W tng A Q S Distilimi engler

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100oC 40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
1 486-KS-910 0.8000 0.826 2.6 1.9 52 0.0 -20 0.029 10195 42684 0.09 205 258 336 349
2 312-KS-931 0.8060 0.8310 1.9 2.8 51 0.02 -19 0.21 10076 42186 0.014 214 267 349 369
3 476-KS-081 0.8070 0.8320 1.9 3.0 50 0.01 -19 0.020 10098 42278 0.017 214 267 349 369
4 486-KS-910 0.8050 0.8300 1.9 2.7 48 0.02 -19 0.022 10026 41976 0.015 210 260 346 365
5 468-KS-910 0.8050 0.8300 1.9 2.7 50 0.02 -19 0.020 10006 41893 0.015 210 260 346 365
6 490-KS-536 0.8010 0.8270 1.9 2.8 54 0.0 -20 0.023 10181 42625 0.28 210 255 331 348
7 492-KS-580 0.8180 1.9 2.7 55 0.01 -20 0.019 10376 43442 0.040 206 252 330 345
8 445-KS- 0.8000 0.8260 1.9 2.7 45 0.0 -20 0.035 10222 42797 0.06 205 253 331 363
9 492-KS-580 0.8160 1.9 2.3 48 0.003 -20 0.039 10256 42939 gjurm 206 254 336 356
10 492-KS-580 0.8170 1.9 2.2 48 0.003 -20 0.036 10187 42650 gjurm 206 254 336 356
11 490-KS-536 0.8010 0.8270 1.9 2.8 54 0.0 -20 0.023 10181 42625 0.28 210 255 331 348
12 492-KS-580 0.8000 0.8260 1.9 2.3 25 0.01 -20 0.024 10233 42843 0.043 205 253 330 346
13 312-KS-931 0.8030 0.8280 1.9 2.1 38 0.0 -20 0.0059 9513 39828 19 10% 70%
14 476-KS-081 0.8030 0.8290 1.9 2.8 52 0.0 -20 0.020 10108 42320 0.010 208 257 338 355
15 MOSTRA-1 0.8040 0.8290 1.9 2.4 45 0.1 -20 0.020 10174 42596 0.026 216
16 492-KS-580 0.8040 0.8290 1.9 2.2 55 0.01 -20 0.015 10235 42851 0.03 211 260 338 355
17 492-KS-580 0.800 0.8260 1.9 2.5 42 0.01 -20 0.015 10058 42110 0.010 211 260 338
18 SKANIA 0.8100 0.8350 1.9 2.6 43 0.0 -20 0.17 10285 42646 0.07 228 258 300 354
19 492-KS-580 0.8050 0.8300 1.9 2.0 43 0.01 -20 0.017 10360 43375 0.08 209 259 341 360
20 575-KS-407 0.8090 0.8340 1.9 2.9 58 0.02 -24 0.021 10162 42546 0.040 192 251 328 345
54
Viti 2008

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
21 533-KS-568 0.8210 1.9 2.6 55 0.01 -25 0.022 10170 42579 0.035 195 253 322 338
22 575-KS-407 0.810 0.835 1.9 2.8 58 0.01 -24 0.026 10172 42588 0.040 195 253 322 338
23 533-KS-568 0.8110 0.8360 1.9 2.8 58 0.01 -24 0.022 10167 42567 0.040 192 251 328 345
24 571-KS-410 0.8110 0.8350 1.9 2.7 69 0.01 -24 0.021 10170 42579 0.040 192 251 328 345
25 SK728-PS 0.8200 1.9 2.7 53 0.01 -24 0.026 10160 42537 0.040 192 251 328 345
26 MOSTRA-1 0.8120 0.8370 1.9 2.9 60 0.01 -24 0.022 10160 42537 0.040 213 265 328 344
27 FLD-173DK-09 0.8130 0.8380 1.9 2.8 67 0.01 -24 0.025 0.040 213 265 328 344
28 533-KS-568 0.8020 0.8280 1.9 2.8 58 0.02 -18 0.029 10157 42521 0.04 210 266 342 357
29 533-KS-568 0.8020 0.8280 1.9 2.8 58 0.02 -18 0.029 10157 42521 0.04 210 266 342 357
30 533-KS568 0.8040 0.8290 1.9 2.8 54 0.02 -18 0.029 10155 42516 0.05 212 265 345 364
31 575-KS-195 0.8050 0.8300 1.9 2.8 58 0.02 -19 0.021 10134 42429 0.05 202 273 339 352
32 SK-252-DE 0.8030 0.8290 1.9 2.9 58 0.02 -19 0.012 10246 42973 0.045 208 268 349 368
33 575-KS-195 0.805 0.830 1.9 2.9 52 0.02 -18 0.029 10170 42579 0.05 210 265 345 362
34 575-KS-195 0.8060 0.8310 1.9 3.0 55 0.02 -19 0.022 10257 42944 0.048 207 260 339 357
35 SK-229-PE 0.8040 0.8290 1.9 3.0 55 0.02 -19 0.024 10246 42973 0.050 207 260 339 357
36 575-KS-195 0.8030 0.8290 1.9 2.9 60 0.03 -19 0.022 10196 42688 0.050 212 269 344 361
37 SK-501-RV 0.8020 0.8280 1.9 2.9 58 0.02 -19 0.020 10170 42579 0.047 210 265 345 360
38 573-KS-410 0.8030 0.8290 1.9 2.8 60 0.03 -19 0.029 10161 42542 0.050 210 264 346 360
39 SK-489-NC 0.8030 0.8290 1.9 2.8 52 0.02 -18 0.027 10164 42554 0.06 210 265 345 362
40 575-KS-195 0.8020 0.8280 1.9 2.9 62 0.02 -19 0.022 10213 42759 0.045 208 290 345 360
55
Viti 2009

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
41 SK-728-PS 0.8030 0.8290 1.9 3.0 60 0.02 -19 0.024 10147 42443 0.040 210 260 345 358
42 575-KS-407 0.8050 0.8300 1.9 2.9 55 0.02 -18 0.030 10212 42755 0.05 216 273 348 365
43 575-KS-407 0.8050 0.8300 1.9 3.0 55 0.03 -18 0.020 10224 42805 0.04 184 337 348 352
44 575-KS-407 0.8050 0.8300 1.9 2.8 56 0.03 -18 0.025 10228 42822 0.05 185 254 337 351
45 SK-501-RV 0.8040 0.8290 1.9 2.9 60 0.02 -18 0.030 10179 42617 0.05 209 265 344 362
46 575-KS-407 0.8050 0.8300 1.9 2.8 60 0.02 -18 0.027 10168 42571 0.05 209 265 344 362
47 486-KS-510 0.8050 0.8300 1.9 2.8 51 0.02 -20 0.020 10341 43295 0.09 206 263 337 349
48 447-KS-648 0.8040 0.8290 1.9 2.9 50 0.01 -20 0.018 10202 42713 0.09 206 263 337 349
49 548-KS-887 0.8040 0.8290 1.9 2.9 50 0.01 -20 0.018 10074 42177 0.09 206 263 337 349
50 490-KS-836 0.8050 0.8300 1.9 2.8 52 0.01 -20 0.020 10237 42860 0.07 206 263 337 349
51 447-KS-648 0.8050 0.8300 1.9 2.7 52 0.11 -19 0.024 0.12 206 258 325 340
52 KU-325-CM 0.8030 0.8290 1.9 2.8 49 0.09 -20 0.024 0.07 206 258 325 340
53 490-KS-836 0.8030 0.8290 1.9 2.9 49 0.01 -20 0.025 0.11 209 260 330 345
54 556-KS-972 0.8030 0.8290 1.9 2.9 50 0.02 -20 0.026 10230 42830 0.13 205 258 330 334
55 490-KS-836 0.8070 0.8320 1.9 2.8 50 0.01 -20 0.023 10203 42717 0.09 205 267 345 362
56 490-KS-836 0.8050 0.8300 1.9 2.8 50 0.01 -20 0.025 10231 42835 0.07 205 263 339 355
57 575-KS-195 0.8020 0.8280 1.9 2.7 58 0.02 -20 0.024 10172 42588 0.04 196 280 346 360
58 575-KS-195 0.7980 0.8240 1.9 2.7 52 0.01 -20 0.022 10167 42567 0.04 193 252 328 344
59 SK-501-RV 0.8200 1.9 2.6 56 0.01 -20 0.022 10163 42550 0.04 190 249 320 339
60 SK-090-TF 0.8200 1.9 2.6 55 0.01 -20 0.025 10170 42579 0.04 190 249 320 339
56
Viti 2009

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
61 SK-501-RV 0.8080 0.8330 1.9 2.9 55 0.01 -23 0.023 10173 42592 0.04 199 247 318 334
62 SK-090-TF 0.8090 0.8340 1.9 2.9 56 0.01 -22 0.025 10167 42567 0.04 199 247 318 334
63 SK-492-PJ 0.8190 1.9 2.7 55 0.01 -23 0.020 10162 42564 0.04 195 253 322 338
64 575-KS-195 0.8050 0.8300 1.9 2.8 56 0.01 -24 0.021 10167 42567 0.04 194 254 323 339
65 575-KS-195 0.8050 0.8300 1.9 2.9 57 0.01 -23 0.022 10169 42575 0.04 195 253 322 338
66 575-KS-195 0.8050 0.8300 1.9 2.9 57 0.01 -23 0.022 10169 42575 0.04 195 253 322 338
67 575-KS-195 0.8050 0.8300 1.9 2.9 58 0.01 -24 0.024 10172 42588 0.04 195 253 322 338
68 535-KS-568 0.800 0.8260 1.9 2.7 25 0.02 -20 0.021 10187 42650 0.04 195 256 340 357
69 490-KS-836 0.8030 0.8290 1.9 3.0 52 0.01 -20 0.030 10157 42525 0.07 203 260 333 350
70 490-KS-836 0.8030 0.8290 1.9 2.9 54 0.02 -20 0.029 10173 42592 0.08 203 260 333 350
71 548-KS-887 0.8050 0.8300 1.9 2.8 48 0.01 -20 0.031 10211 42750 0.08 204 261 333 349
72 445-KS-229 0.8050 0.8300 1.9 2.9 48 0.02 -20 0.030 10173 42592 0.09 204 261 333 349
73 496-KS-910 0.8040 0.8290 1.9 2.8 48 0.02 -20 0.026 10111 42333 0.09 204 261 333 349
74 445-KS-229 0.8040 0.8290 1.9 2.9 48 0.01 -20 0.028 10123 42382 0.08 204 261 333 349
75 447-KS-648 0.8050 0.8300 1.9 2.9 48 0.01 -20 0.029 10199 42701 0.09 204 212 233 349
76 447-KS-648 0.8040 0.8290 1.9 2.8 52 0.01 -20 0.032 10118 42362 0.08 204 261 333 349
77 447-KS-648 0.8050 0.8300 1.9 2.7 51 0.01 -20 0.029 10143 42466 0.09 204 261 333 349
78 447-KS-648 0.8050 0.8300 1.9 2.9 50 0.01 -20 0.030 10123 42382 0.09 204 261 333 349
79 492-KS-580 0.8040 0.8290 1.9 2.9 50 0.01 -20 0.030 10129 42408 0.09 204 261 333 349
80 490-KS-836 0.8050 0.8300 1.9 2.8 52 0.01 -20 0.031 10152 42504 0.09 204 261 333 349
57
Viti 2010

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
81 490-KS-836 0.8050 0.8300 1.9 2.8 54 0.02 -20 0.022 10201 42709 0.08 208 275 351 368
82 492-KS-580 0.8050 0.8300 1.9 2.9 52 0.02 -20 0.024 10219 42784 0.09 208 275 351 368
83 490-KS-836 0.8040 0.8290 1.9 2.8 50 0.02 -20 0.023 10192 42671 0.09 204 267 345 363
84 492-KS-580 0.8040 0.8290 1.9 2.8 51 0.02 -20 0.025 10197 42692 0.09 204 267 345 363
85 490-KS-836 0.8060 0.8310 1.9 2.9 55 0.02 -20 0.027 10204 42722 0.08 204 267 345 363
86 SK-489-NC 0.8100 0.8350 1.9 3.0 60 0.02 -18 0.030 10187 42650 0.05 219 279 352 370
87 SK-728-PS 0.8100 0.8350 1.9 3.1 55 0.04 -18 0.028 10193 42676 0.05 217 278 348 363
88 571-KS-410 0.8070 0.8320 1.9 3.1 55 0.02 -18 0.030 10241 42877 0.05 216 273 348 365
89 SK-262-DE 0.8100 0.8350 1.9 3.0 60 0.02 -18 0.024 10224 42805 0.05 216 273 348 365
90 SK-315-P 0.8100 0.8350 1.9 2.9 60 0.02 -18 0.025 10211 42751 0.05 216 273 348 365
91 556-KS-972 0.8000 0.8260 1.9 2.7 48 0.0 -19 0.022 0.13 218 258 326 343
92 556-KS-972 0.8000 0.8260 1.9 2.7 48 0.0 -19 0.022 0.13 218 258 326 343
93 476-KS-081 0.8070 0.8320 1.9 2.8 58 0.01 -20 0.026 0.01 220 260 335 335
94 492-KS-580 0.8050 0.8300 1.9 2.8 55 0.01 -20 0.030 0.010 220 260 333 354
95 486-KS-910 0.8050 0.8300 1.9 2.8 55 0.01 -20 0.029 0.010 220 260 333 354
96 548-KS-887 0.8270 0.8520 1.9 4.2 55 0.03 -19 0.038 10103 42299 0.52 259 290 333 343
97 575-KS-195 0.8020 0.8280 1.9 2.8 60 0.02 -19 0.026 10141 42458 0.04 209 265 349 368
98 516-KS-602 0.8010 0.8270 1.9 2.9 58 0.02 -19 0.020 10178 42613 0.050 200 273 338 353
99 583-KS-349 0.8100 0.8350 1.9 3.0 56 0.02 -19 0.022 10184 42638 0.050 201 250 345 318
100 583-KS-349 0.8030 0.8290 1.9 2.9 55 0.02 -19 0.021 10154 42512 0.045 200 270 339 354
58
Viti 2010

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
101 583-KS-349 0.8020 0.8280 1.9 2.9 58 0.02 -19 0.021 10138 42445 0.04 200 270 339 354
102 571-KS-410 0.8030 0.8290 1.9 2.8 56 0.02 -19 0.023 10147 42483 0.04 200 270 339 354
103 575-KS-195 0.8020 0.8280 1.9 2.8 60 0.02 -19 0.025 10187 42650 0.04 209 267 340 360
104 SK-480-NC 0.8020 0.8280 1.9 2.8 55 0.02 -19 0.028 10163 42550 0.04 210 266 341 359
105 333-KS-568 0.8030 0.8290 1.9 2.8 60 0.02 -19 0.025 10149 42491 0.04 209 267 341 359
106 SK-315-PH 0.8030 0.8290 1.9 2.8 60 0.02 -19 0.027 10139 42449 0.04 208 265 345 360
107 SK-252-DE 0.8030 0.8290 1.9 2.7 60 0.02 -19 0.025 10166 42563 0.041 208 265 345 360
108 SK-252-DE 0.8070 0.8320 1.9 2.8 58 0.02 -19 0.022 10171 42583 0.04 216 276 341 355
109 SK-278-PS 0.8050 0.8300 1.9 2.9 58 0.02 -19 0.022 10148 42487 0.043 216 276 341 355
110 333-KS-568 0.8010 0.8270 1.9 2.7 58 0.02 -19 0.021 10189 42659 0.042 216 276 341 355
111 SK-501-RU 0.8020 0.8280 1.9 2.8 58 0.02 -19 0.023 10176 42604 0.040 216 265 345 360
112 MOSTRA-1 0.8020 0.8280 1.9 2.7 45 0.01 -20 0.024 10154 42512 0.050 200 261 341 356
113 575-KS-195 0.8040 0.8290 1.9 2.8 60 0.02 -19 0.025 10185 42642 0.040 196 276 340 352
114 544-KS-642 0.8070 0.8320 1.9 2.8 59 0.02 -19 0.026 10168 42571 0.04 216 276 341 355
115 575-KS-195 0.8030 0.8290 1.9 2.8 55 0.01 -20 0.023 10160 42537 0.04 216 276 341 355
116 SK-728-PS 0.8050 0.8300 1.9 2.8 60 0.02 -20 0.03 10155 42516 0.04 209 267 341 356
117 SK-501-RV 0.8050 0.8300 1.9 2.8 60 0.02 -20 0.024 10162 42546 0.04 210 267 340 355
118 NR-327 0.800 0.8260 1.9 2.7 50 0.0 -20 0.025 10164 42554 0.040 197 226 325 340
119 SK-799-PT 0.7960 0.8200 1.9 2.6 48 0.0 -21 0.022 10164 42554 0.041 197 256 325 340
120 544-KS-722 0.7960 0.8200 1.9 2.6 52 0.0 -20 0.023 10155 42516 0.041 199 256 325 341
59
Viti 2011

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
121 574-KS-407 0.7960 0.8200 1.9 2.6 52 0.0 -21 0.022 10125 42516 0.040 200 255 329 345
122 SK-091-TF 0.8020 0.8280 1.9 2.6 53 0.0 -22 0.024 10125 42516 0.041 203 261 325 342
123 507-KS-218 0.8110 0.8360 1.9 2.9 56 0.0 -22 0.023 10155 42516 0.040 218 277 335 350
124 544-KS-722 0.7960 0.8200 1.9 2.6 52 0.0 -21 0.024 10155 42516 0.041 199 261 331 346
125 SK-252-VC 0.7960 0.8200 1.9 2.6 52 0.0 -21 0.023 10155 42516 0.040 199 259 330 346
126 544-KS-722 0.7960 0.8200 1.9 2.8 48 0.0 -22 0.024 10155 42516 0.041 196 255 324 340
127 544-KS-722 0.8020 0.8280 1.9 2.9 50 0.0 -20 0.025 10155 42516 0.040 199 255 327 345
128 SK-252-VC 0.7960 0.8200 1.9 2.6 52 0.0 -21 0.023 10155 42516 0.040 199 259 330 346
129 544-KS-722 0.7960 0.8200 1.9 2.8 48 0.0 -22 0.024 10155 42516 0.041 196 255 324 340
130 575-KS-407 0.8010 0.8270 1.9 2.8 48 0.0 -21 0.024 10155 42516 0.045 198 254 325 342
131 SK-252-VC 0.7960 0.8200 1.9 2.6 52 0.0 -21 0.023 10155 42516 0.040 199 259 330 346
132 544-KS-722 0.7960 0.8200 1.9 2.8 48 0.0 -22 0.024 10155 42516 0.041 196 255 324 340
133 02-DK/09 0.8120 0.8370 1.9 3.0 60 0.02 -24 0.031 10159 42533 0.040 211 264 329 345
134 09-KE/D-10 0.8120 0.8370 1.9 3.0 65 0.02 -24 0.028 10148 42487 0.040 214 265 333 348
135 24-DK/10 0.8130 0.8380 1.9 3.0 62 0.01 -23 0.027 10155 42516 0.040 203 257 324 340
136 575-KS-195 0.8180 0.8430 1.9 3.9 65 0.01 -20 0.021 10130 42412 0.045 237 288 347 358
137 MOSTRA 1 0.8140 0.8390 1.9 3.0 58 0.03 -20 0.025 10164 42554 0.045 213 276 347 363
138 72-KE/D-10 0.8060 0.8310 1.9 2.9 57 0.01 -24 0.027 10159 42533 0.040 201 255 327 345
139 76-KE/D-10 0.8050 0.8300 1.9 2.9 62 0.01 -24 0.023 10164 42554 0.040 202 254 326 342
140 SK-728-PS 0.8120 0.8370 1.9 3.0 56 0.01 -24 0.026 10160 42536 0.04 201 256 328 345
60
Viti 2012

((gr/cm3) (cSt) o
C
50 oC 15oC 100 o
40oC o
C % o
C % kkal/kg kJ/kg % 20% 50% 90% 97%
C
141 SK-489-NC 0.8120 0.8370 1.9 3.0 57 0.01 -24 0.023 10155 42516 0.04 202 257 329 346
142 SK-091-TF 0.8060 0.8310 1.9 2.9 55 0.0 -24 0.020 10164 42554 0.040 204 268 342 359
143 575-KS-407 0.807 0.832 1.9 2.8 60 0.01 -24 0.021 10152 42504 0.040 202 257 329 346
144 575-KS-512 0.8080 0.8330 1.9 3.4 62 0.01 -20 0.023 10155 42516 0.040 202 257 329 346
145 571-KS-410 0.8200 0.8450 1.9 4.0 55 0.01 -20 0.020 10135 42433 0.045 236 288 348 360
146 28-DK/10 0.8100 0.8350 1.9 2.9 58 0.01 -24 0.024 10160 42537 0.040 202 258 326 346
147 31-DK/10 0.8120 0.8370 1.9 2.9 60 0.01 -24 0.026 10152 42504 0.040 203 263 335 358
148 46-KE-D/10 0.8060 0.8310 1.9 2.8 62 0.01 -24 0.023 10161 42542 0.040 201 255 324 346
149 55-KE/D-10 0.8070 0.8320 1.9 2.7 60 0.01 -24 0.023 10163 42550 0.040 201 256 325 341
150 63-KE/D-10 0.8090 0.8340 1.9 2.8 60 0.0 -24 0.027 10155 42516 0.040 201 259 329 346
151 571-KS-410 0.8060 0.8310 1.9 2.9 62 0.01 -23 0.027 10152 42504 0.04 201 255 327 345
152 533-KS-568 0.8070 0.8320 1.9 2.8 62 0.01 -24 0.024 10150 42496 0.04 202 256 328 346
153 486-KS-910 0.8010 0.8270 1.9 2.9 52 0.0 -20 0.030 10183 42634 0.26 210 255 331 348
154 486-KS-910 0.8000 0.8260 1.9 3.9 20 0.0 -20 0.060 10132 42420 0.90 205 248 325 347
155 492-KS-580 0.8000 0.8260 1.9 2.5 25 0.02 -20 0.020 10037 42025 0.076 205 253 330 346
156 SK-252-DE 0.8030 0.8290 1.9 2.8 52 0.02 -18 0.024 10161 42542 0.06 210 264 346 362
157 571-KS-410 0.8050 0.8300 1.9 3.0 53 0.02 -18 0.022 10220 42789 0.05 216 273 348 365
158 541-KS-811 0.8010 0.8320 1.9 2.7 58 0.03 -18 0.027 10230 42830 0.05 185 254 337 351
159 445-KS-229 0.8030 0.8290 1.9 2.8 48 0.01 -20 0.029 10194 42680 0.12 205 258 330 355
160 FAP-OM 0.8180 0.8430 1.9 3.4 44 0.0 -20 0.25 10168 42571 0.20 240 270 308 354
61
Pr numrin, relativisht t lart t mostrave t analizuara - 160, ndrtohen monogramat e
mposhtme, q shprehin shprndarjen e numrit t mostrave sipas disa parametrave. N
konsiderat jan marr kryesisht parametra q parashikohen nga Udhzimi Administrativ dhe
Standardi Evropian, t cilt pr do parametr t studiuar jepen n monogramat prkatse, pr t
lehtsuar leximin e tyre e interpretuar rezultatet eksperimentale.
100 95 200
UA <0.0845 176 EN 590 min 2.0
90 180
77 EN 590 min 0.820 max 4.5
80 160
max 0.845
70 140
60 120
50 100
40 80
30 60
19
20 33
40 21
8
10 1 20 10
0
0 0
0.81-0.82 0.82-0.83 0.83-0.84 0.84-0.845 >0.845 <2 2.0 - 3.0 3.0 - 4.0 4.0 -4 .5 >4.5
Fig.4.3 Shprndarja mostrave sipas densitetit Fig. 4.4 Shprndarja mostrave sipas
viskozitetit
>55 107 < 0.1 2
0.05 - 0.01 82
50 - 55 84
0.10 - 0.05 63
25
45 - 50
0.15 - 0.10 5
40 - 45 10 UA < 50 ppm
UA > 55 0.2 - 0.15 1
EN 590 > 55 EN 590 Euro 4 <50 ppm
Euro 5 < 10 ppm
10 > 0.2 36
<40
0 20 40 60 80 100
0 20 40 60 80 100 120
Fig. 4. 5 Shprndarja mostrave sipas tn Fig. 4.6 Shprndarja mostrave sipas % s S
62
Nga shqyrtimi i rezultateve eksperimentale (raport analizat) t t gjitha mostrave t dieselit dhe
specifikimeve q kan pr to Udhzimi Administrativ i Republiks s Kosovs, vihet re q n to
mungojn t shprehura disa parametra q parashikohen n specifikimet e Standardit Evropian EN
590. Pr t krijuar nj tablo m t qart mbi cilsin e karburantit diesel q tregtohet dhe
verifikuar se sa i zbatueshme jan Standardet Evropiane u krye prpunimi i t dhnave me
ndihmn e metodave matematikore dhe programit Microcal Origin. Bazuar n t dhnat e
distilimit Engler, gjetjes s varsis matematikore (eksponencial rrits) u arrit q me an t ekstra
dhe interpolimit t gjenden vlerat e t10, t95, fillimi (tf) dhe fundi i vlimit (tm), si dhe vlerat e
volumit t distilatit n ml pr temperaturat 250oC dhe 350 oC. T gjith parametrat e
siprprmendur, q jan pjes e specifikimeve t Standardit Evropian ose shrbejn pr
llogaritje, jan paraqitur n tabelat 4.4.
Nj nga karakteristikat e dieselit, numri i cetanit, n munges t aparaturs testuese (shum pak
laborator e kan), zvendsohet me indeksin e llogaritur t cetanit. Ai mund t gjendet me
ndihmn e disa formulave llogaritse, q bazohen n vlerat e densitetit t karburantit dhe t
dhnat e distilimit Engler [10]. Pr thjeshtsi kemi prdorur procedurn B t llogaritjes q prdor
formuln e mposhtme:
IC 386.26.d1515 0.1740.T10 0.1215.T50 0.01850.T90 297.42
ku:
IC Indeksi i viskozitetit
d1515 - densiteti i dieselit, gr/cm3
T10, T50, dhe T90 temperaturat e distilimit, oC, pr 10, 50 dhe 90 ml distilat
Shqyrtimi i mtejshm i rezultateve eksperimentale do te lidhet kryesisht m performancn e

automjeteve dhe varsin e tyre nga cilsia e karburantit diesel, pa anshkaluar dhe prputhjen e
parametrave t lnds djegse me Standardet Ndrkombtare dhe Udhzimet Administrativ t
Republiks s Kosovs. Gjithashtu, studimi i performancs motorike dhe karakteristikat e
dieselit jan shqyrtuar pr t gjitha llojete e automjeteve, pasi motori dhe karburanti vlresohen
si sistem i vetm funksional.
N parametrat q prcaktojn performancn e puns s motorave diesel, punimi fokusohet n

ndikimin e treguesve cilsor t karburantit n drejtim t startimit t motorit (ndezjes), fuqis
motorike, zhurms, ekonomis s prdorimit t karburantit, veshjes s pjesve motorrike dhe
pastrtis. Pr raste specifike, pr t cilat republika e Kosovs nuk prjashtohet, shihet dhe
ndikimi i karburantit n lidhje me operimin n temperatur t ult, stabilitetin e karburantit dhe
prftimin e tymit, si ndots krahas prmbajtjes s squfurit.
63
Pr vlersimin e t gjith parametrave t performancs motorike, pr treguesit cilsor t
mostrave t dieselit jan prdorur programe kompjuterike, me ndihmn e t cilve sht br i
mundur prcaktimi i parametrave q ndikojn n prformancn motorike e mjedisore, por t pa
evidentuar n raport analizat e laboratorve testues. Prpunimi fokusohet kryesisht tek t dhnat
e distilimit Engler pr t prcaktuar temperaturn e fillimit t vlimit, parametr q konfirmon
vlerat e marra pr temperaturat e flakrimit n kroxhol t mbyllur.
Punimi merr prsipr pr t shprehur situatn e tregu t karburantit diesel n Kosov, jo vetm
pr prputhjen e cilsis s tij m standardet, por edhe ndikimin mbi parametrat e performancs
motorike, ku ndr m kryesort prmendim:
Starti i motorit. Motori diesel i ftoht paraqet vshtirsi n startimin e tij.Nj ndr
parametrat q prcakton lhtsin n ndezje sht numri i cetanit. Pr t siguruar
prformanc e duhur n motorat modern vlera minimale e tij sht 40 , ndrkoh q
Evropa numri i minimal i cetanit sht vlersuar 51.
Fuqia e motorit. N kt element t prformancs ndikojn disa specifikime t lnds
djegse, por nj ndr kryesoret sht edhe viskoziteti i tij, q nprmjet djegies s plot
ose t pjeshme t karburantit ndikon n fuqin motorike dhe ekonomicitetin e prdorimit
t tij.
Zhurma e motorit. sht kombinim i djegies s karburantit dhe zhurms mekanike t
motorit. Zhurma e shkaktuar nga djegia e karburantit sht e ndikuar nga numri i cetanit.
Sa me i lart numri i cetanit aq m pak zhurm krijohet dhe vonesa n ndezje zvoglohet.
Ekonomia e karburantit. Standarti q shpreh ekonomin e konsumit t karburanti sot
shprehen n vellimin q nevojitet pr nj distanc t caktuar t prshkruar nga automjeti,
p.sh l/km. Nje ndr parametrat q ndikon sht densiteti, i cili duhet t jet n intervalin
0.82-0.88. Efekt prmirsues kan edhe aditivt dhe katalizatort q shtohen n lndn
djegse.
Lubrifikimi. N disa pjes t motorit, si pompat ose injektort nevojitet nj nivel i mir
lubrifimi, q pjesrisjt sigurohet nga karburanti diesel. Mbi kt paramtr ka ndikim t
dukshm viskozitetiti, prmbajtja e squfurit dhe aromatikve n diesel. Megjithat ulja e
prmbajtjes s squfurit dhe aromatikve, jo domosdoshmrisht ul lubrifikimin e
karburantit.
Pastrtia. Karburanti diesel mund t shkaktoj grryerrjen n sistemin e karburantit dhe
unazat e pistonit, kur prmbajtja e grimave inorganike abrazive sht e lart. Kjo shprehet
me prmbajtjen e hirit n karbuarntin diesel.
Operimi n temperatur t ult. N mjedise shum t ftohta dimri, karburanti diesel
ngrin dhe nuk mund t kaloj npr filter. Ky efekt sht shum i ndjeshm pr
karburante me natyr parafinike ose dieselin e przier m sasi t konsiderueshme
biodiesel.
Pr do parametr t studiuar jepen monogramat prkatse, pr t lehtsuar leximin e tyre e

interpretuar rezultatet eksperimentale.
64
4.4.1 Parametra te llogaritur fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel Viti 2008
Nr Mostra 2500C 3500C 150C Viskoziteti IC tn tfv tmv 10% 95% Distilimi engler,
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
1 486-KS-910 44.63 97.76 0.8260 1.9 47.94 52 166 354 184 344 205 258 336 349
2 312-KS-931 39.48 89.45 0.8310 2.8 48.56 51 171 371 191 361 214 267 349 369
3 476-KS-081 39.48 89.45 0.8320 3.0 48.56 50 171 371 191 361 214 267 349 369
4 486-KS-910 42.12 91.67 0.8300 2.7 47.00 48 165 367 185 357 210 260 346 365
5 468-KS-910 42.12 91.67 0.8300 2.7 47.00 50 165 367 185 357 210 260 346 365
6 490-KS-536 44.25 100 0.8270 2.8 47.80 54 170 350 188 341 210 255 331 348
7 492-KS-580 46.01 100 0.8260 2.7 47.10 55 166 348 184 339 206 252 330 345
8 445-KS- 45.13 95.51 0.8260 2.7 46.55 45 160 358 180 348 205 253 331 363
9 492-KS-580 44.75 96.19 0.8230 2.3 48.27 48 163 357 182 347 206 254 336 356
10 492-KS-580 44.75 96.19 0.8210 2.2 49.04 48 163 357 182 347 206 254 336 356
11 490-KS-536 44.25 100 0.8270 2.8 47.80 54 170 350 188 341 210 255 331 348
12 492-KS-580 46.04 100 0.8260 2.3 47.05 25 165 349 183 339 205 253 330 346
13 312-KS-931 0.8280 2.1 38 10% 70%
14 476-KS-081 43.65 95.87 0.8290 2.8 46.87 52 166 357 185 348 208 257 338 355
15 MOSTRA-1 0.8290 2.4 45 216
16 492-KS-580 42.35 95.82 0.8290 2.2 47.93 55 170 357 189 348 211 260 338 355
17 492-KS-580 42.35 95.82 0.8260 2.5 49.09 42 170 357 189 348 211 260 338 355
18 SKANIA 39.71 100 0.8350 2.6 47.80 43 193 335 207 328 228 258 300 354
19 492-KS-580 42.69 93.76 0.8300 2.0 46.79 43 166 362 185 352 209 259 341 360
20 575-KS-407 49.54 100 0.8340 2.9 41.77 58 152 349 172 339 192 251 328 345
65
Viti 2008
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
21 533-KS-568 49.53 100 0.8340 2.6 42.77 55 159 342 177 333 195 253 322 338
22 575-KS-407 49.53 100 0.8350 2.8 42.38 58 159 342 177 333 195 253 322 338
23 533-KS-568 49.54 100 0.8360 2.8 40.99 58 152 349 172 339 192 251 328 345
24 571-KS-410 49.54 100 0.8350 2.7 41.38 69 152 349 172 339 192 251 328 345
25 SK728-PS 49.54 100 0.8200 2.7 47.17 53 152 349 172 339 192 251 328 345
26 MOSTRA-1 42.09 100 0.8370 2.9 46.83 60 181 343 198 335 213 265 328 344
27 FLD-173DK-09 42.09 100 0.8380 2.8 46.45 67 181 343 198 335 213 265 328 344
28 533-KS-568 47.82 96.63 0.8280 2.8 46.17 58 152 356 172 346 210 266 342 357
29 533-KS-568 47.82 96.63 0.8280 2.8 46.17 58 152 356 172 346 210 266 342 357
30 533-KS568 40.57 91.53 0.8290 2.8 48.85 54 170 366 190 356 212 265 345 364
31 575-KS-195 42.49 94.96 0.8300 2.8 48.97 58 169 359 188 350 202 273 339 352
32 SK-252-DE 40.83 89.45 0.8290 2.9 48.59 58 166 371 186 361 208 268 349 368
33 575-KS-195 41.15 91.97 0.8300 2.9 48.11 52 169 365 188 355 210 265 345 362
34 575-KS-195 43.26 94.84 0.8310 3.0 46.48 55 166 360 185 350 207 260 339 357
35 SK-229-PE 53.26 94.84 0.8290 3.0 47.26 55 166 360 185 350 207 260 339 357
36 575-KS-195 40.03 92.22 0.8290 2.9 49.66 60 173 364 192 355 212 269 344 361
37 SK-501-RV 41.20 92.46 0.8280 2.9 49.06 58 169 364 189 354 210 265 345 360
38 573-KS-410 43.55 92.00 0.8290 2.8 47.00 60 160 366 180 356 210 264 346 360
39 SK-489-NC 41.15 91.97 0.8290 2.8 48.50 52 169 365 188 355 210 265 345 362
40 575-KS-195 37.35 90.48 0.8280 2.9 53.66 62 179 367 198 358 208 290 345 360
66
Viti 2009
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
41 SK-728-PS 42.14 93.34 0.8290 3.0 47.72 60 167 363 187 353 210 260 345 358
42 575-KS-407 37.94 90.13 0.8300 2.9 50.53 55 177 368 196 359 216 273 348 365
43 575-KS-407 35.74 87.39 0.8300 3.0 59.00 55 180 374 200 364 184 337 348 352
44 575-KS-407 49.51 96.08 0.8300 2.8 42.62 56 143 358 165 347 185 254 337 351
45 SK-501-RV 41.45 92.14 0.8290 2.9 48.30 60 168 365 187 355 209 265 344 362
46 575-KS-407 41.45 92.14 0.8300 2.8 47.92 60 168 365 187 355 209 265 344 362
47 486-KS-510 43.41 97.20 0.8300 2.8 47.55 51 169 355 187 345 206 263 337 349
48 447-KS-648 43.41 97.20 0.8290 2.9 47.93 50 169 355 187 345 206 263 337 349
49 548-KS-887 43.41 97.20 0.8290 2.9 47.93 50 169 355 187 345 206 263 337 349
50 490-KS-836 43.41 97.20 0.8300 2.8 47.55 52 169 355 187 345 206 263 337 349
51 447-KS-648 43.41 97.20 0.8300 2.7 47.55 52 169 355 187 345 206 258 325 340
52 KU-325-CM 43.41 97.20 0.8290 2.8 47.93 49 169 355 187 345 206 258 325 340
53 490-KS-836 43.79 100 0.8290 2.9 47.96 49 173 348 190 339 209 260 330 345
54 556-KS-972 45.80 100 0.8290 2.9 47.37 50 171 343 188 334 205 258 330 334
55 490-KS-836 42.09 91.67 0.8320 2.8 47.06 50 165 366 185 356 205 267 345 362
56 490-KS-836 43.32 95.03 0.8300 2.8 47.24 50 166 359 185 349 205 263 339 355
57 575-KS-195 42.24 90.73 0.8280 2.7 49.85 58 162 369 183 358 196 280 346 360
58 575-KS-195 49.25 100 0.8240 2.7 45.92 52 154 348 173 338 193 252 328 344
59 SK-501-RV 51.34 100 0.8200 2.6 46.61 56 152 342 171 332 190 249 320 339
60 SK-090-TF 51.34 100 0.8200 2.6 46.61 55 152 342 171 332 190 249 320 339
67
4.4.4 Parametra te llogaritur fiziko-kimike e mostrave te gazoilit Eurodiesel, Viti 2009
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
61 SK-501-RV 50.25 100 0.8330 2.9 42.70 55 162 336 179 328 199 247 318 334
62 SK-090-TF 50.25 100 0.8340 2.9 42.31 56 162 336 179 328 199 247 318 334
63 SK-492-PJ 49.53 100 0.8190 2.7 48.56 55 159 342 177 333 195 253 322 338
64 575-KS-195 49.43 100 0.8300 2.8 44.45 56 158 343 177 334 194 254 323 339
65 575-KS-195 49.53 100 0.8300 2.9 44.31 57 159 342 177 333 195 253 322 338
66 575-KS-195 49.53 100 0.8300 2.9 44.31 57 159 342 177 333 195 253 322 338
67 575-KS-195 49.53 100 0.8300 2.9 44.31 58 159 342 177 333 195 253 322 338
68 535-KS-568 46.66 94.37 0.8260 2.7 45.86 25 152 361 173 351 195 256 340 357
69 490-KS-836 44.90 97.93 0.8290 3.0 46.97 52 165 353 184 344 203 260 333 350
70 490-KS-836 44.90 97.93 0.8290 2.9 46.97 54 165 353 184 344 203 260 333 350
71 548-KS-887 44.52 97.96 0.8300 2.8 46.88 48 166 353 185 344 204 261 333 349
72 445-KS-229 44.52 97.96 0.8300 2.9 46.88 48 166 353 185 344 204 261 333 349
73 496-KS-910 44.52 97.96 0.8290 2.8 47.27 48 166 353 185 344 204 261 333 349
74 445-KS-229 44.52 97.96 0.8290 2.9 47.27 48 166 353 185 344 204 261 333 349
75 447-KS-648 64.66 100 0.8300 2.9 37.16 48 160 298 174 291 204 212 233 349
76 447-KS-648 44.52 97.96 0.8290 2.8 47.27 52 166 353 185 344 204 261 333 349
77 447-KS-648 44.52 97.96 0.8300 2.7 46.88 51 166 353 185 344 204 261 333 349
78 447-KS-648 44.52 97.96 0.8300 2.9 46.88 50 166 353 185 344 204 261 333 349
79 492-KS-580 44.52 97.96 0.8290 2.9 47.27 50 166 353 185 344 204 261 333 349
80 490-KS-836 44.52 97.96 0.8300 2.8 46.88 52 166 353 185 344 204 261 333 349
68
Viti 2010
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
81 490-KS-836 39.57 88.50 0.8300 2.8 49.61 54 169 373 189 363 208 275 351 368
82 492-KS-580 39.57 88.50 0.8300 2.9 49.61 52 169 373 189 363 208 275 351 368
83 490-KS-836 42.31 91.40 0.8290 2.8 48.04 50 163 367 184 357 204 267 345 363
84 492-KS-580 42.31 91.40 0.8290 2.8 48.04 51 163 367 184 357 204 267 345 363
85 490-KS-836 42.31 91.40 0.8310 2.9 47.27 55 163 367 184 357 204 267 345 363
86 SK-489-NC 35.78 87.65 0.8350 3.0 50.10 60 181 373 200 364 219 279 352 370
87 SK-728-PS 36.75 90.26 0.8350 3.1 49.73 55 181 368 199 358 217 278 348 363
88 571-KS-410 37.96 90.62 0.8320 3.1 49.58 55 177 367 195 358 216 273 348 365
89 SK-262-DE 37.96 90.62 0.8350 3.0 48.43 60 177 367 195 358 216 273 348 365
90 SK-315-P 37.96 90.62 0.8350 2.9 48.43 60 177 367 195 358 216 273 348 365
91 556-KS-972 41.84 100 0.8260 2.7 50.19 48 182 344 198 336 218 258 326 343
92 556-KS-972 41.84 100 0.8260 2.7 50.19 48 182 344 198 336 218 258 326 343
93 476-KS-081 40.56 100 0.8320 2.8 48.81 58 185 343 201 336 220 260 335 335
94 492-KS-580 40.09 98.03 0.8300 2.8 49.02 55 180 353 198 344 220 260 333 354
95 486-KS-910 40.09 98.03 0.8300 2.8 49.02 55 180 353 198 344 220 260 333 354
96 548-KS-887 12.30 100 0.8520 4.2 52.69 55 236 344 247 339 259 290 333 343
97 575-KS-195 41.05 89.68 0.8280 2.8 48.61 60 165 371 186 360 209 265 349 368
98 516-KS-602 43.05 94.87 0.8270 2.9 49.76 58 166 359 186 350 200 273 338 353
99 583-KS-349 48.03 100 0.8350 3.0 43.49 56 165 341 183 332 201 250 345 318
100 583-KS-349 43.45 94.58 0.8290 2.9 48.30 55 165 360 184 350 200 270 339 354
69
Viti 2010
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
101 583-KS-349 43.45 94.58 0.8280 2.9 48.68 58 165 360 184 350 200 270 339 354
102 571-KS-410 43.45 94.58 0.8290 2.8 48.30 56 165 360 184 350 200 270 339 354
103 575-KS-195 41.41 93.44 0.8280 2.8 49.21 60 170 362 189 352 209 267 340 360
104 SK-480-NC 41.24 93.57 0.8280 2.8 49.28 55 171 362 190 352 210 266 341 359
105 333-KS-568 41.40 93.48 0.8290 2.8 48.84 60 170 362 189 352 209 267 341 359
106 SK-315-PH 41.74 92.40 0.8290 2.8 48.32 60 167 365 187 355 208 265 345 360
107 SK-252-DE 41.74 92.40 0.8290 2.7 48.32 60 167 365 187 355 208 265 345 360
108 SK-252-DE 37.82 94.19 0.8320 2.8 50.69 58 182 360 200 351 216 276 341 355
109 SK-278-PS 37.82 94.19 0.8300 2.9 51.46 58 182 360 200 351 216 276 341 355
110 333-KS-568 37.82 94.19 0.8270 2.7 52.62 58 182 360 200 351 216 276 341 355
111 SK-501-RU 39.61 92.72 0.8280 2.8 49.93 58 175 363 194 354 216 265 345 360
112 MOSTRA-1 44.72 94.25 0.8280 2.7 46.76 45 159 361 179 351 200 261 341 356
113 575-KS-195 43.45 94.21 0.8290 2.8 49.05 60 164 361 184 351 196 276 340 352
114 544-KS-642 37.82 94.19 0.8320 2.8 50.69 59 182 360 200 351 216 276 341 355
115 575-KS-195 37.82 94.19 0.8290 2.8 51.85 55 182 360 200 351 216 276 341 355
116 SK-728-PS 41.47 94.24 0.8300 2.8 48.63 60 171 360 190 351 209 267 341 356
117 SK-501-RV 41.25 94.75 0.8300 2.8 48.78 60 172 359 191 350 210 267 340 355
118 NR-327 52.96 100 0.8260 2.7 40.72 50 147 341 166 331 197 226 325 340
119 SK-799-PT 52.96 100 0.8200 2.6 43.04 48 147 341 166 331 197 256 325 340
120 544-KS-722 47.66 100 0.8200 2.6 49.29 52 163 345 181 336 199 256 325 341
70
Viti 2011
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
121 574-KS-407 47.00 100 0.8200 2.6 49.07 52 162 349 180 339 200 255 329 345
122 SK-091-TF 45.68 100 0.8280 2.6 47.85 53 169 345 187 336 203 261 325 342
123 507-KS-218 37.27 97.29 0.8360 2.9 49.85 56 166 354 204 346 218 277 335 350
124 544-KS-722 46.03 99.20 0.8200 2.6 50.18 52 163 351 182 342 199 261 331 346
125 SK-252-VC 46.46 99.62 0.8200 2.6 49.75 52 162 350 181 341 199 259 330 346
126 544-KS-722 48.64 100 0.8200 2.8 48.63 48 160 344 178 335 196 255 324 340
127 544-KS-722 47.43 100 0.8280 2.9 45.94 50 161 348 180 338 199 255 327 345
128 SK-252-VC 46.46 99.62 0.8200 2.6 49.75 52 162 350 181 341 199 259 330 346
129 544-KS-722 48.64 100 0.8200 2.8 48.63 48 160 344 178 335 196 255 324 340
130 575-KS-407 48.15 100 0.8270 2.8 46.17 48 161 345 180 340 198 254 325 342
131 SK-252-VC 46.46 99.62 0.8200 2.6 49.75 52 162 350 181 341 199 259 330 346
132 544-KS-722 48.64 100 0.8200 2.8 48.63 48 160 344 178 335 196 255 324 340
133 02-DK/09 42.52 100 0.8370 3.0 46.03 60 177 348 194 339 211 264 329 345
134 09-KE/D-10 41.07 99.01 0.8370 3.0 46.58 65 179 351 196 343 214 265 333 348
135 24-DK/10 46.60 100 0.8380 3.0 43.14 62 168 343 185 334 203 257 324 340
136 575-KS-195 27.36 91.58 0.8430 3.9 51.84 65 207 363 222 355 237 288 347 358
137 MOSTRA 1 38.32 90.54 0.8390 3.0 47.23 58 176 368 195 358 213 276 347 363
138 72-KE/D-10 46.93 100 0.8310 2.9 44.96 57 163 347 181 338 201 255 327 345
139 76-KE/D-10 47.14 100 0.8300 2.9 45.38 62 164 345 182 336 202 254 326 342
140 SK-728-PS 46.69 100 0.8370 3.0 42.96 56 163 348 182 339 201 256 328 345
71
Viti 2012
% % % 400C o
C o
C o
C o
C o
C 20% 50% 90% 97%
141 SK-489-NC 46.15 100 0.8370 3.0 43.27 57 164 349 183 340 202 257 329 346
142 SK-091-TF 42.42 92.92 0.8310 2.9 47.51 55 166 364 185 354 204 268 342 359
143 575-KS-407 46.15 100 0.8320 2.8 45.20 60 164 349 183 340 202 257 329 346
144 575-KS-512 46.15 100 0.8330 3.4 44.81 62 164 349 183 340 202 257 329 346
145 571-KS-410 27.82 90.64 0.8450 4.0 50.91 55 205 364 221 356 236 288 348 360
146 28-DK/10 46.21 100 0.8350 2.9 44.11 58 165 348 183 338 202 258 326 346
147 31-DK/10 43.93 95.08 0.8370 2.9 44.11 60 164 359 183 349 203 263 335 358
148 46-KE-D/10 47.11 100 0.8310 2.8 44.90 62 163 347 181 337 201 255 324 346
149 55-KE/D-10 47.15 100 0.8320 2.7 45.01 60 165 344 183 335 201 256 325 341
150 63-KE/D-10 46.05 100 0.8340 2.8 44.67 60 164 349 183 340 201 259 329 346
151 571-KS-410 46.93 100 0.8310 2.9 44.96 62 163 347 181 338 201 255 327 345
152 533-KS-568 46.39 100 0.8320 2.8 44.89 62 164 348 182 339 202 256 328 346
153 486-KS-910 44.25 100 0.8270 2.9 47.80 52 170 350 188 341 210 255 331 348
154 486-KS-910 47.18 100 0.8260 3.9 46.00 20 163 346 181 337 205 248 325 347
155 492-KS-580 46.07 100 0.8260 2.5 47.05 25 165 348 183 339 205 253 330 346
156 SK-252-DE 41.30 91.86 0.8290 2.8 48.39 52 168 366 188 356 210 264 346 362
157 571-KS-410 37.94 90.13 0.8300 3.0 50.53 53 177 368 196 359 216 273 348 365
158 541-KS-811 49.51 96.08 0.8320 2.7 41.68 58 143 358 164 347 185 254 337 351
159 445-KS-229 44.76 97.62 0.8290 2.8 46.67 48 165 354 184 345 205 258 330 355
160 FAP-OM 31.14 100 0.8430 3.4 48.93 44 209 339 222 332 240 270 308 354
72
Figura 4.7 Shprndarja e mostrave sipas Indeksit t Cetanit
Figura 4.8 Shprndarja e mostrave sipas T95oC
73
4.1 Diskutimi i rezultateve dhe perfundime
Par n trsi, mjaft nga mostrat e analizuara t dieselit kan shmangie t dukshme nga
standardet e brendshme dhe ato ndrkombtare. N shum raste karburante t importuara
si lnd djegse (naft industriale) jan tregtuar n tregun e Kosovs si karburant pr
automjete. N kushte t tilla ekziston nevoja pr nj politik t qart t qeveris n
Kosov lidhur me sektorin e nafts. Nuk sht e mjaftueshme vetm t ekzistoj
Legjislacioni i caktuar (Ligji mbi Derivatet e nafts), por t aplikohen trsisht
Standardet Evropiane.
Nga parametrat q parashikohen n standardet q prdoren n Kosov devijime t
dukshme vihen re n vlerat e temperaturs s flakrimit dhe prmbajtjes s squfurit.
Prandaj rekomandohet nj kontroll permanent jo vetm n nj pike kufitare si bhet tani,
por n t gjitha pikat. Kjo sht nj urgjence kur dihet q Kosova synon harmonizimin e
standardeve n cilsi me rregullat e BE-s. Kjo madje ka qen e parapare edhe me
Udhziun Administrativ 2006/16 ku prqendrimi i squfurit n naft t mos kaloj 10 ppm
nga data 01.01.2010, por q nuk ka filluar s zbatuari [23, 32]. Aktualisht sot tregtohet
diesel i tipit D2.
Mosprputhja e vlerave t temperaturs s flakrimit (kryesisht jasht standardit) me
parametrin e temperaturs s fillimit t distilimit tregon q kemi t bjm me lnd
djegse diesel me shtesa t tjera (lnd djegse, kondensaat, hollues, etj). Kt prfundim
e mbshtet shmangia relativisht e madhe nga standardi e vlerave t llogaritura t Indeksit
t Cetanit, parametr kyc pr performancn motorike.
Prfundimi i siprprmendur ka si argument mbshtets informacionin q merret nga
studimi i parametrit T 95oC, ku vihet re q temperatura afr fundit t vlimit nuk e kalon
vlern prej 360oC, ndrkoh q shtesat e fraksioneve t rnda dhe vajrave e rritin
dukshm kt parametr, si dhe mbetjen pas distilimit.
T dhnat e shumta q ofrojn raportet e analizave lejojn aplikimin e metodave
llogaritse matematikore, me ndihmn e t cilave mund t shprehen varsi midis shum
variablave. Kjo zgjidh problemin e prcaktimin e disa prej parametrave q parashikon
standardi, por q nuk jepen n raportet e analizave.
74
KAPITULLI I PEST
5 VLERSIMI I CILSIS S MAZUTIT Q TREGTOHET N REPUBLIKN E

KOSOVS
Objekti kryesor i ksaj pjese t punumit sht vlersimi i cilsis s mazutit t importuar dhe
tregtuar n Republikn e Kosovs. Pr tu arritur ky synim n laboratoret e Institutit Inkos
Kastriot-Kosov jan prdor metoda kimike dhe fiziko-kimike si dhe mjete dhe aparatura m
moderne t kohs t ndihmuara me programet kompjuterike, me ndihmn e t cilave sht br e
mundur prcaktimi i parametrave q prfshihen n Standardet Ndrkombtare.
Studimi sht vlersim katrvjear i cilsis s mazutit t tregtuar n Kosov. Treguesit kryesor
cilsor m t rndsishm q janmarr pr diskutim jan: viskoziteti, temperatura e ndezjes si
dhe prmbajtja e squfurit n mazut. Prmirsimi i treguesit cilsor t Squfurit sht br objekt
diskutimi jo vetm n qarqet ambjentaliste, por edhe nj objektiv pr t arritur standardet
integrimit europian n kt fush.
M 2002 mazuti plotsonte afro furnizonte 13% t krkess s bots pr nnprodukte nafte. Kjo
e v mazutin n vendin e tret duke qndruar pas benzins dhe dieselit n renditjen e
rndsis ekonomike pr produktet kryesore te nafts. Pr m shum, 9.2 miliona fui t mazutit
t prodhuar do dite tejkalojn prodhimin e vajgurit n bot. Mazuti sht nj produkt i
rndsishm sa i prket volumit dhe si nj treg strategjik pr rafinerit.
Figura 5.1 Nevoja botrore pr produkte t nafts m 2002
75
Karakteristikat ndaj cilsis s mazutit, n prdorimin si lnd djegse industriale, lidhen me
fuqin e tyre kalorifike dhe prbrjen e elementeve ndots pr konsumatorin dhe mjedisin.
Motort diesel detar Djegie e lvizshme dhe me ndrprerje
Motort diesel toksor
Centralet elektrike Djegie e palvizshme dhe me ndrprerje
Furra industriale
Tharse (furra) cimento Djegie e palvizshme pa ndrprerje
Cenueshmria bie(ulet)
Figura 5.2 Prdorimi i mazutit - Karakteristikat
Nj e treta e prodhimit t mazutit t bots prdoret si karburant pr motort diesel te marins,

pjesa prdoret si karburant pr centralet elektrike dhe n industri te rnda si sht ajo e qelqit,
letrs dhe imentos. Kto industri jan konsumator t rndsishm t mazutit t cilt kan
nevoj t mbajn furrat e tyre te fuqishme vazhdimisht t ndezura, duke i br ato relativisht t
pandjeshme n variacionet e kualitetit t mazutit.
Nj situat e till, nuk haset n republikn e Kosovs, pr vet pozicionin e saj gjeografik, sepse
pjesa m e madhe e konsumit t mazutit i takon industris e prodhimit t energjis. N vitet q
realizohet monitorimi vihet re nj rritje e vazhdueshme e konsumit t mazutit, referuar t
dhnave doganore. Aktualisht importohen rreth 120 500 m3mazut n vit, ndrkoh q n vitin
2008 shifrat ishin dy her m t ulta (rreth 59.000 m3).
Prdorimi i mazutit prve pr ngrohje te qyteteve Prishtine, Gjakove etj, serave te ndryshme
sht objekt prpunimi dhe ne ndrmarrjet: Feronikeli ne Drenas, Shar Cemi ne Han te
Elezit, termocentrali Kosova B ne Kastriot, Birra Peja ne Peje etj.
Monitorimi i cilsis s derivateve t lngta t nafts sht i shtrir n tre segmente t kontrollit:
n degt doganore, n pikat shitse me pakic dhe depozitat e importuesve t derivateve t
nafts. Mostrimi i nnprodukteve t lngta t nafts n bote bhet sipas standardit EN ISO
3170 dhe EN ISO 3171
76
Vlersimi i cilsis s mazutit sht ende n fillesat e tij n krahasim me menaxhimin e cilsis
s benzins, vajgurit dhe dieselit. Me specifikimet dhe standardet t shumta t mazutit - ASTM,
ISO, CIMAC- biznesi dhe prdorimi i lndve djegse t nafts mund t duket t jet nj
segment i rregulluar i industris. Por, realiteti sht ndryshe. Numri i madh i standardeve,
specifikimet dhe procedurat e bjn kompleks dhe hutues vlersimin dhe menaxhimin e kualitetit
te produkteve pr prodhuesit dhe pr konsumatort. Shumllojshmria e gjer e klasave pr
mazutin dhe aplikimet e komplikojn standartizimin.
Shoqria Amerikane pr Testim dhe Materiale (ASTM) ka publikuar specifikimet pr gjasht
klasat e mazutit, t numruara 1 deri 6. Ky sistem klasifikimi sht bazuar fillimisht n rafinim t
hershm dhe n praktikat inxhinierike t djegies dhe nomenklaturs. Disa specifikime kan
ndryshuar gjat viteve pr t pasqyruar praktikat e reja t rafinimit. Edhe pse tendencat e
mposhtme n prgjithsi jan t vrteta, organizata t ndryshme mund t ken specifikime t
ndryshme numerike pr gjasht klasat e mazutit.
Mazuti numr 1 sht nj vaj destilat i avullueshm i destinuar pr djegie
Mazuti numr 2 sht vaj distilat pr ngrohje shtpiake
Mazuti numr 3 sht nj distilatet pr furrat q krkojn karburant me viskozitet t ult.
Mazuti numr 4 sht nj vaj komerciale pr ngrohje pr instalime t papajisura me furra
ngrohse paraprake.
Mazuti numr 5 sht nj vaj industrial i tipit mbetje, pr ngrohje q krkon t nxehet n
77-104 C.
Mazuti numr 6 sht nj vaj mbetje me viskozitet t lart q krkon t nxehet n104-127
C.
Mnyra e prcaktimit t cilsis s nnprodukteve t lngta t nafts dhe prcaktimi i cilsis s
tyre, i caktuar me Udhzimin Administrativ, bhet me testim laboratorik duke i zbatuar metodat
standarde t testimit.
REZULTATET E ANALIZS FIZIKO-KIMIKE T MAZUTIT

Nr. PARAMETRAT E EGZAMINUAR
Dendsia n (gr/cm3) - n 500C 0.9550
1./
- n 15 0C 0.9760
Viskoziteti n (cSt): n 40 0C 74.1
2./
n 100 0C 9.2
3./ Pika e ndezjes n en t hapur (0C) 132
4./ Sasia e ujit (%) 3
5./ Papastrtit (%) 0.05
6./ Sasia e hirit (%) 0.043
0
7./ Pika e ngurtsimit C -20
8./ Sasia e Sulfurit (%)
9./ Vlera kalorike kcal/kg KJ/kg 8796
36827
77
Tabela 5.1 Analizat fiziko-kimike t mazutit pr periudhn 2008-2011
Mostra Densiteti Viskoziteti tn W S Hiri Fuqia

((gr/cm3) (cSt) kalorifike,Q
50 oC 15oC 100 o
50oC o
C % % % Kkal/ KJ/kg
C kg
Mostra-1 0.9290 0.9510 29.1 225.8 187 0.03 1.40 0.04 10221 42723
Mostra-2 0.9310 0.9530 30.4 239.5 198 0.037 1.35 0.037 9837 41185
Mostra-3 0.9290 0.9510 29.1 225.8 187 0.03 1.40 0.04 10221 42793
Mostra-4 0.9310 0.9530 30.4 239.5 198 0.05 1.35 0.037 9837 41185
Mostra-5 0.9550 0.9760 9.2 74.1 132 3 1.87 0.043 8796 36827
Mostra-6 0.9210 0.9430 30.3 239.3 178 0.03 1.45 0.021 9742 40787
Mostra-7 0.9240 0.9460 29.7 233.1 175 0.03 1.31 0.028 9802 41041
Mostra-8 0.9140 0.9360 20.9 142.0 170 0.03 1.66 0.030 9780 40946
Mostra-9 0.9240 0.9460 29.3 227.7 179 0.03 1.54 0.020 10026 41976
Mostra-10 0.9110 0.9330 7.6 29.2 200 0.05 0.10 0.034 8706 36450
Mostra-11 0.9280 0.9500 30.6 241.3 188 0.041 1.51 0.050 10024 41968
Mostra-12 0.9210 0.9420 19.4 115.4 140 0.01 1.33 0.043 9877 41353
Mostra-13 0.9100 0.9230 24.3 75.6 190 0.02 1.19 0.035 10024 41968
Mostra-14 0.9250 0.9470 22.3 155.8 180 0.5 1.41 0.035 10274 43015
Mostra-15 0.9280 0.9500 30.1 235.9 185 0.7 1.57 0.031 10112 42336
Mostra-16 0.9300 0.9520 33.5 274.3 205 0.22 1.43 0.037 9964 41717
Mostra-17 0.9280 0.9500 26.7 199.7 188 0.06 1.47 0.036 9973 41754
Mostra-18 0.9260 0.9480 29.0 225.0 205 0.20 1.53 0.037 9969 41738
Mostra-19 0.9240 0.9460 32.2 260.0 200 0.05 1.41 0.036 9766 40888
Mostra-20 0.9200 0.9420 32.5 263.1 203 15 1.52 0.045 9701 40616
Mostra-21 0.9290 0.9510 29.1 225.8 187 0.03 1.40 0.04 10221 42793
Mostra-22 0.9420 0.9640 32.8 265.8 28 1.51 0.045 9474 39665
Pr vlersimin e cilsis s makuteve q prdoren pr qllime t ndryshme, si n shum vende,

nuk ekziston nj standard i vetm dhe unik, gj q nuk pasqyrohet as n Udhzimin
Administrativ. Pr t krijuar nj ide vlersuese punimi bazohet n specifikimet teknike pr
mazutin e rnd sipas GOST 10585-99 (tabela 2), standard i pranuar nga shum vende prodhuese
e prdoruese t mazutit [6].
78
Tabela 5.2 Specifikimet teknike pr mazutin e rnd M-100 Gost 10585-99
Nr. Specifikimet Rezultatet Metoda
tipike Max.
1 Viskoziteti relativ n 80 C, 13.5 16.0 ASTM D
2
mm /s 445
1 Viskoziteti kinematik n 80 C, 101.0 118.0 ASTM D
2
mm /s 445
2 Viskoziteti relativ n 100 6.2 6.8 ASTM D
C,mm /s2
445
2 Viskoziteti kinematik n 100 45.3 50.0 ASTM D
C,mm /s
2
445
3 Prmbajtja e hirit, % mas 0.06 0.14 ASTM D
482
4 Sedimentet , % mas 0.02 1.0 ASTM D
473
5 Prmbajtja e ujit, % mas 0.1 1.0 ASTM D 85
6 Acidi, prmbajtja e alkalit -- -- GOST 2026
7 Sulfur, % mas 1.2 1.8 ASTM D
4294
8 Pika e flakrimit , C, min. 110 180 ASTM D 92
9 Pika e zbrazjes, C, +18 +42 GOST
20267
10 Fuqia kalorifike, KJ/kg (kcal/kg) 19900(9530) 40717 ASTM D
(9726) 4868
11 Densiteti, n 20 C, kg/m 3
939.1 968 GOST
3900
12 Mbetje karboni 5.56 15 ASTM D
189
13 Uj nga distilimi, % mas 0.36 0.8 ASTM D 95
Pr t vlersuar cilsin e mazutit q tregtohet dhe prdoret n Republikn e Kosovs u studiua

shprndarja e mostrave sipas parametrave q gjenden n raport analizat dhe standardin
ndrkombtar t prdorur, pr t specifikuar kryesisht edhe tipin e mazutit. Ne vijim n formn e
monogramave jepen shprndarjet e mesiprcituara pr densitetitin, prmbajtjen e ujit, hirit,
squfurit, temperaturs s flakrimit, viskozitetit dhe fuqis kalorifike t mazuteve.
79
Numri i mostrave 10
9 Opt. 0.939
8 dmes=0.9478
7 Max. 0.968
6
5
4
3
2
1
0 93
94
95
96
8
2
68
96
.9
0.
0.
0.
0.
.9
0
0.

>0
91

92
93
94
95
96
0.
0.
0.
0.
0.
0.
o
Densiteti, ne 15 C
Figura 5.3. Shprndarja e mostrave sipas densitetit relativ

Viskoziteti ne 100 C, cSt
>50
Opt. 45.3
v mes= 26.75
40 50 Max. 50
o
30 40
20 30
10 20
<10
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Numri i mostrave
Figura 5.4. Shprndarja e mostrave sipas viskozitetit kinematik, n 100 oC
12
Opt. 110 0C
tmes=184 o C
Numri i mostrave
10 Max. 180 0C
8
0
100 120 140 160 180 200
120 140 160 180 200 220 >220
o
Temperatura e flakerimit, C
Figura 5.5. Shprndarja e mostrave sipas temperaturs s flakrimit
80
14 Opt. 0.1 w mes= 2.188
12 Max. 1.0
Numri i mostrave 10
8
6
4
2
0
<0.1 0.1 0.4 0.4 0.8 0.8 1.2 >1.2
Permbajtja e ujit, %
Figura 5.6. Shprndarja e mostrave sipas prmbajtjes s ujit

Permbajtja e squfurit, %
>1.8 Opt. 1.2 %

1
Smes = 1.395 %
Max. 1.8 %
1.6 1.8
1
11
1.4 1.6
1.2 1.4
7
1.0 1.2
1
<1
1
0 2 4 6 8 10 12
Numri i mostrave
Figura 5.7. Shprndarja e mostrave sipas prmbajtjes s squfurit
20
Opt. 0.06 %
Numri i mostrave
15 Max. 0.14 %
10 Ames=0.034 %
5
0
<0.02 S1
0.02
0.04
0.04 0.06
0.06
0.08
Permbajtja e hirit, %
Figura 5.8. Shprndarja e mostrave sipas prmbajtjes s hirit
81
20
18 Opt. 9530
16 Q mes = 9883
Numri i mostrave
Max. 9726
14
12
10
8
6
4
2
0
<9000 9000 9400 9400 9700 >9700
Fuqia kalorifike, kkal/kg
Figura 5.9. Shprndarja e mostrave sipas fuqis kalorifike
5.1 DISKUTIMI I REZULTATEVE DHE PRFUNDIME
Shqyrtimi i vlerave te densitetit relativ tregon se shumica e mostrave t analizuara kan

vlera q luhaten ne intervalin 0.94-0.96 (figura 3). Ndonse, pothuajse t gjitha mostrat
jan brenda standardit t referuar, arrihet n prfundimi se kemi t bjm me tregtimin e
prdorimin e mazuteve t rnda t distilimit.
Nga figura 4, vihet re se mazuti q tregtohet n Republikn e Kosovs ka vlera relativisht
t ulta t viskozitetit kinematik n 100 oC. Kjo vihet re si pr vlerat optimale, mesatare e
maksimale. Ky parametr duhet vlersuar pozitivisht sepse n rastin e prdorimit t
mazuteve t tilla nuk do t nevojitej parangroje ose prpunim termik paraprak i fort.
Prfundimi m i sakt do t krkonte edhe informacion mbi indeksin e viskozitetit,
parametr q standardi nuk e parashikon.
Prfundimi i arritur n rastin e studimit t vlerave t densitetit, prforcohet gjat
analizimit t vlerave t temperaturs s flakrimit n kroxhol t hapur. Vihet re se
shumica e mostrave i kalon, relativisht pak, kufirin maksimal t lejuar prej 180 oC. Nisur
nga parametrat dhe standardet e lndve t djegshme pr parametrin e temperaturs s
flakrimit, vlera mesatare prej 184 oC, mund t vlersohet e pranueshme.
Pa prjashtuar nga mostrat e analizuar t dy rasteve me prmbajtje shum t madhe uji
(jasht standardit plotsisht) vlera mesatare e prmbajtjes s ujit m mazute sht
relativisht e lart. Por, realiteti mund t interpretohet ndryshe dhe nisur nga monograma e
paraqitur n figurn 6 vihet re se shumica e mostrave jan brenda norms s lejuar dhe
nn vlerat optimale q parashikon standardi.
korrozionit t kaldajave e ndotjes s mjedisit, vlersohet si m optimali. Nga monograma
vihet re se vetm nj mostr e ka prmbajtjen e squfurit mbi vlrn maksimale t lejuar
(mbi 1.8 %), ndrsa t gjith mostrat tjera jan rreth vlers optimale (1.2 %). Kjo
82
ilustrohet me vlern mesatare t prmbajtjes s squfurit pr t gjitha mostrat e analizuara
t mazutit (1.395).
Prmbajtja e hirit, q ndikon negativisht n zvoglimin e fuqis kalorifike t mazutit dhe
bllokimin e sprucatorve t kaldajave, sht parametri q plotson standardin n t gjitha
drejtimet, si n mos kalimin e vlerave maksimale t lejuara dhe prafrimin pozitiv me
vlerat optimale t tij. Nga t dhnat vihet re prmbajtja mesatare e hirit, q krkohet t
jet sa me e ult, sht nn vlerat optimale q krkon standardi q i referohemi.
Si rezultante e cilsis s mir t mazuteve jan vlerat e fuqis kalorifike, q varen jo
vetm nga densiteti, prbrja elementare por edhe prmbajtja e squfurit, ujit dhe hirit. N
trsin e tyre fuqia kalorifike sht mbi vlerat minimale t krkuara, si dhe mbi ato
optimale, duke kontribuar pozitivisht n normn e harxhimit t kaldajave t djegies e
prmirsuar rendimentin termik t tyre.
83
KAPITULLI I GJASHT
6. VLERSIMI I KUALITETIT T BENZINAVE N REPUBLIKN E KOSOVS
N LIDHJE ME PERFORMANCN E TYRE MOTORIKE DHE MJEDISORE
Vlersimi i parametrave cilsor t benzinave, q jan tregtuar n Republikn e Kosovs q nga

viti 2008, konsiderohet si kontribut monitorues n kuadrin e studimit trsor t hidrokarbureve
q prdoren pr prodhim energjie, tranport, industri e me gjer. Materiali fokusohet kryesisht n
evidentimin e parametrave kryesore q prcaktojn cilsin e benzins, n perputhjen e tyre me
standardet ndrkombtare dhe udhzimet administrative t Kosovs. Pr nj periudhe katr
vjecare sht prpunuar informacioni i marr nga pikat doganore dhe laboratort e akredituar pr
analizimin e hidrokarbureve. Ndonse benzina konsiderohet nj lnd djegse me pak ndotse se
dieseli apo mazuti, studimi merret me vlersimin e parametrave performues motorrik, si kurba e
distimilimit Engler, densiteti, numri i oktanit hulumtues, numri i oktanit motorrik, treguesit t10,
t50, t90, etj. Megjithat n shume mostra benzinash vihen re tejkalime n prmbajtjen e e squfurit,
komponimeve aromatike dhe vlerat e avullueshmris s benzinave, q ndikojn direkt ne
ndotjen e mjedisit.
Materiali nprmjet monogramave, t ndrtuara nga t dhnat eksperimentale laboratorike dhe t
llogaritura me ndihmn e programeve kompjuterike, jep nj tablo t plot t situats cilsore pr
benzinn, ku pr cdo parametr shprehet sasia numerike dhe n prqindje e mostrave q nuk
kan plotsuar standardet e referuara.
Popullariteti i mahnitshm i automobilave n dekadat e para t shekullit t 20-t kthyen fokusin e
industris s nafts nga vajguri tek benzina. M 1911, shitjet e benzins tejkaluan shitjet e
vajgurit pr her t par. Motort e thjesht ne veturat e para funksiononin pothuajse me do lng
q digjej. Prderisa krkesa pr energji sht rritur edhe motort u bn m t sofistikuar,
benzina ishte e njohur si lnd djegse e duhur pr motort me djegie t brendshme.
Prdorusit e automjeteve mund t fitojn performancn q ata presin vetm kur karakteristikat e
karburantit q ata prdorin prputhen me krkesat e karburantit t motorve n makinat e tyre. Si
rezultat i ktij korelacioni, motort me benzin dhe lnda e tyre djegse zhvillohen si partner
reciprokisht t varur. Nj motor nuk projektohet pa marr parasysh dispozicioni i benzins n
treg. Nga ana tjetr, benzina nuk prodhohet pa marr parasysh krkesat e motorve q do ta
djegin at. Partneriteti u b nj triumvirat n dekadat e fundit t shekullit t 20 ashtu sic edhe
konsideratat pr mjedisin filluan t ndryshojn q t dyja edhe projektimin e motorit edhe
karakteristikat e benzins.
Konsumi i benzins n vitin 2008 prbnte 31.2 % t totalit t konsumit t karburantit pr t
gjith botn; 20.9 % e konsumit t karburantit total pr tr Evropn dhe 23 % t konsumit t
karburantit t prgjithshm pr tr Kosovn.
Totali i automjeteve t Kosovs sht i prbr me rreth 21% t automjeteve me djegie t
benzins, t cilat jan m t prqendruara n Prishtin. N do vit, preferenca pr blerjen e
automjeteve t benzins sht n rritje [ 33, 34, 35].
84
Edhe pse, teorikisht, benzin sht konsideruar si nj karburant m pak ndots, n krahasim me
lnd djegse t tjera (me prjashtim t gazit t lngshm), deri m tani nuk ka publikime t plota
dhe t mirfillta pr vlersime cilsore t benzins q tregtohet n Republikn e Kosovs.
Prandaj, qllimi i ktij punimi sht q t plotsoni informacionet n kt drejtim, duke studiuar
n t njjtn koh trendin e tyre cilsor po ashtu edhe n vite [27].
Qllimi i studimit ton ishte studimi i parametrave cilsor t benzins sipas prmbajtjes s
squfurit, komponimeve aromatike, presionit t avullit, numrit krkimor t oktanit dhe motorit,
etj. N vijim bazuar n t dhnat laboratorike eksperimentale jan llogaritur disa parametra t
tjera t standardeve t cilat nuk ishin t prmendura n raportet e analizave t benzins (shih
raportin analizs n vijim), t tilla si indeksi i avullimit, treguesi kundr kercitjes [5].
Pr monitorimin e cilsis s benzinave q tregtohen n Republikn e Kosoves jan analizuar

raport analizat e 229 mostrave t benzinave, q i takojn periudhes 2008-2012. Mostrimi i
derivateve t lngta t nafts n bote bartse bhet sipas standardit EN ISO 3170 dhe EN ISO
3171. Procesi i marrjes s mostrave kryhet nga trupa e certifikuar e mostruesve e cila sht e
shtrir n gjasht pikat doganore hyrse t derivateve:
1. Pika Doganore Hani i Elezit ( N zonn kufitare Kosov - Maqedoni)
2. Pika Doganore Dheu i Bardhe (N zonn kufitare Kosov - Serbi)
3. Pika Doganore Podujeve (N zonn kufitare Kosov - Serbi)
4. Pika Doganore Mitrovice (N zonn kufitare Kosov - Serbi)
5. Pika Doganore Peje (N zonn kufitare Kosov - Mali i Zi)
6. Pika Doganore Vrmic ( N zonn kufitare Kosov - Shqiperi)
Importuesit jan t detyruar q lndn djegse benzin, n rastin e importimit n pikn doganore,
t bjn analizn e mostrave t tyre n laboratorin e autorizuar nga MTI-ja, pr do bot
(laboratori Derivati Hani Elezit, Instituti INKOS ,Kastriot-Kosove) (Asllani et al, 2011)
Mostrat e analizuara jan vlersuar pr cilsin e tyre n baz t standardit ndrkombtar pr
benzinat EN ISO 228, Ligjit Nr. 2004/5 Pr Tregti me Naft dhe Derivate t Nafts n Kosov,
Ligjit Nr. 02/L-20 Pr Krkesat Teknike t Produkteve dhe Vlersimin e Konformitetit, t
Udhzimit Administrativ Nr.2008/21 dhe Nr 17/2011, mbi kualitetin e derivative t lngta t
nxjerrura nga nafta. T gjitha mostrat u analizuan pr nj numr t caktuar parametrash sipas
metodave standarde, kryesisht ASTM.
Rezultatet e marra pr 239 mostrat e analizuara t benzins, q i takojn periudhes 2008-2012,

jan organizuar n form tabelash, n t cilat shprehen t gjith parametrat q shprehen n raport
analizat e lshuara nga laboratori testues. N tabelat 6.1.1 deri 6.18 jepen parametrat e analizuar
pr t githa mostrat e benzinave.
T dhnat u analizuan me synimin e studimit t shprndarjes s tyre sipas parametrave q

parashikojn standardet, n intervale t t dhnave brenda dhe jasht standardeve. Mbi kt baz
85
jan ndrtuar monogramat n vijim, ilustruar me normat e lejuara t standardit ndrkombtar dhe
udhezimit administrativ t Kosovs [38,39, 48, 49].
86
Tabela 6.1.1 Analizat fiziko-kimike t benzins-Eurosuper
Viti 2009
Distilimi Shtypja Densitet Sasia e hidrokarbureve Komponime te oksigjenuara
o
100 C 150 C
o avullit olefin aromatik benzen metanol etanol TBA DIPE ETBE
3
Nr Mostra S NOH NOM (kg/m ) O2
% vol %vol mg/kg kPa % vol % vol % vol % % v/v % v/v % v/v % v/v % v/v
o
1 529-KS-692 60 90 10 74 91.5 85.0 15 C
731.7 1.9 35.0 0.87 1.3 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0
2 SK 314-RK 11 95.0 85.0 739.2 2.7 35.0 0.71 2.3 0.0 0.0 0.2 0.6 0.0
3 SK 279 NB 10 95.1 85.0 739.7 2.4 33.7 0.71 2.1 0.0 0.0 0.6 0.4 0.0
4 SK 314 RQ 13 95.1 85.1 741 2.2 34.8 0.81 2.1 0.0 0.0 0.5 0.2 0.0
5 SK752NA/SK926KI 15 95.0 85.0 745 Viti 2.1 35.0 1.0 2.3 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0
6 SK752NA/SK926KI 15 95.4 85.7 748.4 2.6 35.0 1.0 2.0 0.0 0.0 0.3 0.2 0.0
7 SK048TA/SK989RA 14 95.1 85.0 743.9 0.0 35.0 1.0 2.7 0.0 0.2 0.5 0.2 0.0
8 SK314RK/SK145AL 14 95.0 85.0 734.8 0.3 34.9 1.0 2.3 0.0 0.0 0.6 0.0 0.0
9 SK227OF/SK719AK 17 95.0 85.0 742.0 1.1 34.8 0.94 1.7 0.0 0.2 0.4 0.5 0.0
10 SK872OZ/SK459AK 18 95.0 85.0 740.8 2.3 35.0 0.90 1.7 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
11 SK178UP/SK459AK 60 90 15 60 95 86.1 735.1 2.7 34.4 0.9 1.1 0.3 0.3 0.2 0.3 0.0
12 KU986CR/KU776CK 61 92 11 60 95.1 86.3 730.9 2.7 30.5 0.98 1.3 0.0 0.2 0.0 0.3 0.0
13 SK752NA/SK926KI 61 90 13 60 95.2 86.3 730.8 2.6 32.8 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0
14 SK934RI/SK053AK 63 88 12 70 95.0 85.0 727.8 1.8 35.0 0.92 1.2 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
15 VE805BT/VE834CA 55 85 12 60 95.0 85.0 744.6 2.3 35.0 0.83 0.8 0.0 0.3 0.0 0.8 0.0
16 SK227OF/SK719AK 51 84 13 60 95.0 85.0 746.1 1.4 35.0 0.66 0.7 0.0 0.0 0.4 0.3 0.4
17 SK227OF/SK719AK 60 91 23 56 95.0 85.0 746.6 2.2 35.0 0.95 2.0 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
18 SK227OF/SK719AK 11 95.0 85.0 744.2 2.1 35.0 0.92 1.6 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
19 GV103CB/GV042BR 54.5 87.4 1 73.0 95.0 85.0 744.6 2.2 34.7 1.0 0.6
20 SK176UP/SK409AK 54.8 88.6 1.0 70 95.0 86.7 746.4 2.6 34 1.0 1.1
21 KU986CR/KU776CK 57.8 89.4 1.0 58.3 95.0 85.0 744.9 35 1.0 1.2
22 06-401AR/06-243AX 58.7 90.1 1.0 58 95.1 85 744.2 35 1.0 0.9
23 06-401AR/06-243AX 59.2 89.1 1.0 59.7 95.0 85.0 744.0 35.0 0.9 1.3
24 35 65 788 1066 8 95.1 85.0 739.9 1.6 34.1 0.64 2.1 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
25 39657880118-1 10 95.9 85.3 742.7 2.2 35.0 0.64 2.3 0.0 0.2 0.6 0.4 0.0
26 35657880236-1 11 95.1 85.4 740.1 1.6 32.6 0.64 2.1 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
27 HIB-PETROL 20 95.0 85.1 745.1 0.8 33.6 0.51 1.9 0.0 0.0 0.7 0.3 0.0
28 35657880090-2 12 95.1 85.0 733.5 0.0 34.5 0.75 2.3 0.0 0.0 0.5 0.2 0.0
29 35657880221-3 13 95.0 85.0 744.3 1.4 35.0 0.91 1.7 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
30 594KS374/418KS568 14 95.0 85.0 744.5 1.4 35.0 0.93 1.7 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
6
87
Viti 2010
o o
100 C 150 C avullit i olefin aromatik benzen metanol etanol TBA DIPE ETBE
Nr Mostra % vol %vol S
mg/kg kPa NOH NOM % vol % vol % vol O% % v/v % v/v % v/v % v/v % v/v
3
31 594KS374/418KS568 14 95.0 85.0 744.5 1.4 35.0 0.93 1.7 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
32 35657880174-4 11 95.0 85.0 739.9 1.9 35.0 0.95 1.6 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
33 33657989132-4 15 95.0 85.0 741.9 1.7 35.0 0.93 1.7 0.0 0.0 0.5 0.5 0.0
34 572KS422/553KS322 12 95.0 85.0 742.3 1.7 35.0 0.93 1.7 0.0 0.0 0.5 0.5 0.0
35 35657880105-8 22 95.0 85.0 744.6 1.9 35.0 0.90 1.8 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
36 35657880119-9 11 95.0 85.0 740.6 2.1 35.0 0.89 1.9 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
37 35657880225-4 10 95.0 85.0 740.8 2.1 35.0 0.88 2.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
38 SK325ND/SK977PJ 12 99.1 86.8 743.3 18.0 29.9 0.94 1.7 0.0 0.2 0.7 0.0 0.3
39 356557880098-1 12 95.0 85.0 744.5 1.8 35.0 0.70 2.4 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
40 35657880236-1 12 95.0 85.0 745.1 2.1 35.0 0.89 1.6 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
41 35657880220-5 12 95.0 85.0 744.4 2.0 35.0 0.80 1.7 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
42 35657880222-1 11 95.0 85.0 743.9 1.9 35.0 0.86 1.5 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
43 33657989157-1 10 95.0 85.0 743.7 1.9 35.0 0.89 1.6 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
44 35657880047-2 14 95.0 85.0 743.7 2.0 35.0 0.88 1.7 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
45 35657880248-6 60 91 19 56 95.0 85.0 746.6 2.2 35.0 0.95 2.0 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
46 33657989132-1 56 89 10 60 95.0 85.0 746.9 0.9 35.0 0.86 1.5 0.0 0.2 0.4 0.4 0.0
47 35657880236-1 57 88 11 58 95.0 85.0 744.4 2.1 35.0 1.91 1.4 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
48 35657880105-8 14 95.0 85.0 739.1 0.0 35.0 0.86 1.5 0.0 0.0 0.7 0.5 0.0
49 33657989144-9 14 95.0 85.0 745.0 2.0 35.0 0.89 2.0 0.0 0.0 0.3 0.4 0.0
50 35657880098-1 11 95.0 85.0 744.8 1.9 35.0 0.71 2.3 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
51 35657880118-1 57 88 12 60 95.0 85.0 751.4 1.3 35.0 0.98 1.7 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
52 33657989136-5 57 88 12 60 95.0 85.0 749.4 1.3 35.0 0.98 1.2 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
53 35657880230-4 59 91 10 60 95.0 85.0 746.9 1.2 35.0 0.87 1.3 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
54 33657989164-7 58 90 8.0 60 95.0 85.0 746.7 0.92 35.0 0.95 1.3 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
55 33657989156-3 59 89 12 60 95.0 85.0 751.1 0.75 35.0 0.92 1.6 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
56 33657989151-4 58 91 8.0 59 95.0 85.0 746.2 1.8 35.0 0.88 1.2 0.0 0.0 0.4 0.4 0.0
57 35657880054-8 56 89 13 56 95.0 85.0 758.7 1.7 35.0 0.76 1.3 0.0 0.3 0.5 0.4 0.0
58 33657989156-3 56 88 11 56 95.0 85.0 754.8 0.81 35.0 0.89 1.3 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
59 33657989150-6 56 89 12 56 95.0 85.0 754.2 2.1 35.0 0.82 1.4 0.0 0.2 0.4 0.5 0.0
60 35657850001-5 57 89 12 56 95.0 85.0 754.2 0.0 35.0 0.80 1.4 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
88
Viti 2010
o o
3
61 33657989151-4 58 89 13 57 95.0 85.0 (Kg/m
756.0 ) 1.3 35.0 0.96 1.2 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
62 33657989133-2 60 90.5 12 54 95.1 85.0 742.9 9.5 28.9 0.81 2.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
63 35657880127-2 51 84 14 58 95.0 85.0 745.6 1.8 35.0 0.72 0.6 0.0 0.0 0.4 0.3 0.4
64 35657880106-6 52 86 5 57 95.0 85.0 745.9 1.8 35.0 0.78 0.2 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
65 33657989138-1 51 85 13 60 95.0 85.0 752.1 1.8 35.0 0.67 0.5 0.0 0.0 0.3 0.4 0.0
66 33657989134-0 51.3 85.1 13 60 95.0 85.0 758.2 12 35.0 0.81 1.1 0.0 0.2 0.3 0.3 0.0
67 35657880228-8 56 89 13 57 95.0 85.0 755.6 1.8 35.0 0.72 1.3 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
68 33657989145-6 57 84 14 60 95.0 85.0 741.8 1.8 35.0 1.0 1.2 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
69 35657880127-2 58 87 12 57 95.0 85.0 744.7 2.1 35.0 0.98 0.8 0.0 0.0 0.2 0.0 0.0
70 35657880057-1 57 86 14 56 95.0 85.0 746.6 1.9 35.0 0.98 1.8 0.0 0.2 0.5 0.5 0.0
71 33657989142-3 56 88 12 57 95.0 85.0 743.9 0.44 35.0 0.99 0.6 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
72 33657989156-5 54 88 10 58 95.0 85.0 744.7 4.9 35.0 0.89 0.5 0.0 0.0 0.4 0.5 0.0
73 33657989142-3 60.1 91 12 56 95.0 85.0 744.6 4.8 34.9 0.92 1.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.0
74 35657880132-2 62 91 7 60 95.2 87.1 731.9 2.9 33 0.95 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
75 33657989165-4 61 90 13 60 95.2 86.3 731.5 2.6 32.8 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0
76 35657880075-3 59.3 90.2 10 60 95.0 86.5 736.5 34 1.0
77 SK772SI/SK909PE 51 85 8 57 98.2 86.8 750.6 9.1 28.4 0.9 1.2 0.1 0.2 0.4 0.3 0.0
78 33657989157-1 61 90 13 60 95.2 86.3 731.5 2.6 32.8 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0
79 35657880192-6 62 91 7 60 95.2 85.2 731.8 2.9 33 0.95 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
80 35657880169-4 61 90 10 60 95.2 86.3 731.9 2.6 32.8 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0
81 35657880241-1 61 90 10 60 95.2 86.3 731.9 2.6 32.8 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0
82 35657880118-1 58 89 13 60 95 86.1 736.7 4.21 34.3 0.8 1.2 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
83 82657880252-0 61 90 10 60 95.2 86.3 731.9 2.6 32.8 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.1 0.0
84 DR1702F/DR1701F 56 89 12 56 95.0 85.0 738.2 28.6 34.8 0.95 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
85 497KS361/243KS168 53 86 7 57 95.1 85.2 745.8 0.0 35.0 0.71 0.2 0.0 0.2 0.4 0.4 0.0
86 263KS362/541KS811 57 90 9.5 59.8 95.2 85.0 738.3 18.0 26.9 0.97 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
87 263KS362/541KS811 57 90 9.5 59.8 95.2 85.0 738.3 18.0 26.9 0.97 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
88 457KS772/259KS822 57 90 9.7 59.8 95.2 85.1 738.3 14.9 26.7 0.53 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
89 514KS611/263KS362 57 90 9.7 59.8 95.2 85.1 738.3 17.9 26.7 0.53 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
90 DR6607/DR6608 57 90 9.7 59.8 95.2 85.1 738.3 17.9 26.7 0.53 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
89
Viti 2010

o o
100 150 C avullit i olefin aromatik benzen metanol etanol TBA DIPE ETBE
Nr Mostra % %vol S
3
91 508KS322/523KS306 57 90 9.7 59.8 95.2 85.1 738.3 17.9 26.7 0.53 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
92 547KS150/465KS643 57 90 9.7 59.8 95.2 85.1 738.3 17.9 26.7 0.53 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
93 DR6607E/DR6608E 64 88 12 56 95.1 85.0 742.0 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
94 DR1684F/DR1685F 64 88 12 56 95.1 85.0 738.9 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
95 DR3228F/DR1815D 53 88 10 57 95.1 85.0 738.8 3.21 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
96 DR6607E/DR6608E 64 88 12 56 95.1 85.0 742.0 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
97 DR6214E/DR6215E 64 88 14 56 95.1 85.0 742.0 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
98 DR-2337-E/DR-1815-D 58 90 13 58.9 95.0 85.1 738.9 18.0 28.9 0.98 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
99 508-KS-445/269-KS-778 58 90 13 58.9 95.0 85.1 738.9 18.0 28.9 0.98 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
100 DR-1701-E/DR-1702-E 58 90 13 58.9 95.0 85.1 738.9 18.0 28.9 0.98 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
101 547-KS-150/465-KS-643 58 90 13 58.9 95.0 85.1 738.9 18.0 28.9 0.98 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
102 DR6607E/DR6608E 64 88 13 56 95.1 85.0 742.0 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
103 DR6214E/DR6215E 64 88 14 56 95.1 85.0 742.0 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
104 343KS971/547KS150 64 88 16 56 95.1 85.0 742.0 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
105 DR6607E/6608E 52 87 6.9 60 95.1 85.3 724 14.8 33.0 0.82 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
106 DR8786/DR1815D 52 87 6.9 60 95.1 85.3 742 14.8 33.0 0.82 0.6 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
107 DR6607E/DR6608E 53.5 89.6 6.9 60 95.4 85.1 738.6 15.7 27.8 0.9 1.3 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0
108 35657989144-9 11 95.0 85.0 744.4 1.6 35.0 0.85 1.7 0.0 0.0 0.5 0.4 0.0
109 DR8786E/DR4310D 65 89 16 57 95.1 85.0 740.5 31.9 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
110 DR6214E/DR6215E 66 89 14 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
111 DR6607E/DR6608E 65 89 21 57 95.0 85.0 740.5 31.9 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
112 DR6214E/DR6215E 65 89 22 57 95.0 85.0 740.5 31.9 32.9 0.89 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
113 DR1701F/DR1702F 65 89 18 57 95.1 85.0 740.5 31.9 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
114 DR1685F/DR1684F 65 89 20 57 95.1 85.0 740.5 31.9 32.9 0.89 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
115 DR6607E/DR6608E 66 89 14 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
116 DR8786E/DR1815D 66 89 14 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
117 343KS971/547KS150 66 89 15 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.89 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
118 DR8786E/DR1936F 50 87 16 58.7 95.0 85.1 746.1 13.8 34.6 0.97 0.9 0.8 0.1 0.6 0.4 0.0
119 DR8786E/DR1936F 50 87 16 58.7 95.0 85.1 746.1 13.8 34.6 0.97 0.9 0.8 0.1 0.6 0.4 0.0
120 DR8786E/DR1936F 50 88 15 58.6 95.0 85.1 746.2 13.8 34.6 0.91 0.9 0.7 0.1 0.6
90
Viti 2010

o o
3
121 DR8786E/DR1936F 50 88 15 58.6 95.0 85.1 (Kg/m )
746.2 13.8 34.6 0.91 0.9 0.7 0.1 0.6 0.4 0.0
122 DR2337E/DR1815 57 89 10 59 95.0 85.0 736.8 17.0 23.8 0.73 1.2 0.2 0.0 0.2 0.4 0.0
123 DR2337E/DR1818D 57 89 10 59 95.0 85.0 736.8 17.0 23.8 0.73 1.2 0.2 0.0 0.2 0.4 0.0
124 547KS150/465KS643 57 89 10 59 95.0 85.0 736.8 17.0 23.8 0.73 1.2 0.2 0.0 0.2 0.4 0.0
125 DR2337E/DR1815E 57 89 10 59 95.0 85.0 736.8 17.0 23.8 0.73 1.2 0.2 0.0 0.2 0.4 0.0
126 269KS788/508KS445 50 88 15 58.6 95.0 85.0 747.3 15.6 33.5 0.97 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 0.0
127 DR6607E/DR6608E 60 83 12 58.6 95.0 85.0 743.3 4.6 34.6 0.75 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 0.0
128 DR6607S/DR6608S 50 88 15 58.6 95.0 85.0 747.3 15.6 33.5 0.97 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 0.0
129 547KS150/343KS971 60 83 12 58.6 95.2 85.1 743.3 4.6 34.6 0.75 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 0.0
130 508KS445/269KS788 60 83 12 58.6 95.0 85.0 743.3 4.6 34.6 0.75 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 0.0
131 508KS322/553KS930 54 89 14 53 95.0 85.0 740.2 18.0 34.2 0.72 1.1 0.3 0.5 0.2 0.3 0.4
132 547KS150/465KS643 54 89 14 53 95.0 85.0 740.2 18.0 34.2 0.72 1.2 0.3 0.5 0.2 0.3 0.4
133 457KS772/259KS822 54 89 14 53 95.0 85.0 740.2 18.0 34.2 0.72 1.2 0.3 0.5 0.2 0.3 0.4
134 DR2337E/DR1815E 54 89 13 53 95.0 85.0 740.2 16.8 34.2 0.72 1.2 0.3 0.2 0.2 0.3 0.3
135 DR1685F/DR1684F 54 89 13 53 95.0 85.0 736.8 16.8 34.2 0.72 1.2 0.3 0.2 0.2 0.3 0.3
136 547KS150/465KS643 54 89 12 53 95.0 85.0 735.4 17.2 34.2 0.72 1.2 0.3 0.2 0.2 0.3 0.3
137 DR6607E/DR6608E 51 89 14 58.8 95.0 85.1 747.2 15.4 33.6 0.98 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 0.0
138 DR8786E/DR6215E 57 85 9 57.9 95.6 85.1 743.5 4.2 34.6 0.79 1.6 0.0 0.2 0.0 0.6 0.0
139 DR6607E/DR6608E 57 85 9 57.9 95.6 85.1 743.5 4.2 34.6 0.84 1.6 0.0 0.2 0.0 0.6 0.0
140 DR8786E/DR6215E 57 85 12 57.9 95.5 85.0 743.5 4.2 34.6 0.84 1.6 0.0 0.2 0.0 0.6 0.0
141 DR6214E/DR6215E 56 86 10 59 95.0 85.0 740.6 0.19 35.0 0.86 1.6 0.0 0.2 0.4 0.3 0.0
142 DR6214E/DR6215E 65.8 89.6 16 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
143 547KS150/343KS971 66 89 13 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
144 DR6214E/DR6215E 65.8 89.6 14 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
145 DR6607E/DR6608E 65.8 89.6 14 57 95.0 85.0 740.4 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
146 DR6214E/DR6215E 66 89 13 57 95.0 85.0 740.5 0.6 33.4 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
147 DR3328F/DR1815D 65 88 14 57 85.0 85.0 738.9 31.9 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
148 DR6607E/DR6608E 58 88 16 58 95.0 85.0 738.9 0.0 35.0 0.9 0.4 0.0 0.2 0.3 0.0 0.0
149 DR3328F/DR1815D 58 88 16 58 95.1 85.2 738.9 0.0 35.0 0.9 0.4 0.0 0.2 0.3 0.0 0.0
150 DR6607E/DR6608E 58 88 16 58 95.1 85.2 738.9 0.0 35.0 0.9 0.4 0.0 0.2 0.3 0.0 0.0
91
Viti 2011

o o
3
151 529KS692/529KS702 60 90 10 74 91.5 85.0 (Kg/m
731.7 ) 1.9 35.0 0.87 1.3 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0
152 35657880173-6 60 90 12 76 95.1 85.0 731.7 1.9 35.0 0.86 1.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
153 05517AC/465KS872 60 90 15 60 95.0 86.1 735.3 2.7 34.4 0.9 1,1 0.3 0.3 0.2 0.3 0.0
154 01937BI/01553AX 60 90 15 60 95.0 86.1 735.3 2.7 34.4 0.9 1.1 0.3 0.3 0.2 0.3 0.0
155 33657963095-3 60 89 11 63 95.0 86.1 735.1 2.7 34.4 0.9 1.1 0.3 0.3 0.2 0.3 0.0
156 35657850009-8 60 89 22 59.1 96.1 85.3 736.3 2.3 34.9 0.97 0.4 0.0 0.0 0.0 0.4 0.0
157 35657880106-6 59 89 14 60 95.2 86.3 737.8 2.1 35.0 0.9 1.1 0.0 0.1 0.0 0.1 0.0
158 35657880224-7 58 89 19 68 95.1 85.0 735.6 2.1 34.3 0.87 1.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.0
159 35657880189-2 59 87 15 58 95.3 85.2 735.6 1.9 34.3 1.27 0.9 0.0 0.2 0.3 0.1 0.0
160 33657989156-3 59 87 16 58 95.3 85.2 735.6 1.9 34.3 1.27 0.9 0.0 0.2 0.3 0.1 0.0
161 05752AB/05115AX 58 88 16 67 95.2 85.1 735.6 1.9 34.9 0.87 1.2 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
162 35657880174-4 58 88 15 67 95.2 85.1 734.0 1.9 34.9 0.87 1.2 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
163 35657880132-2 58 88 16 67 95.2 85.1 734.0 1.9 34.9 0.87 1.2 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
164 3565880236-1 62 91 17 58.6 95.0 86.2 731.0 2.8 29.9 0.99 0.1 0.0 0.2 0.0 0.3 0.0
165 33657989165-4 59 91 12 59.5 95.0 86.4 735.4 2.1 33.3 0.9 1.1 0.0 0.1 0.0 0.1 0.0
166 35657880095-1 58 89 12 68 95.0 85.0 735.5 2.1 34.3 0.87 1.2 0.0 0.2 0.3 0.4 0.0
167 35657880248-6 61 91 11 68 95.2 86.1 731.0 1.9 29.9 1.1 0.9 0.0 0.2 0.3 0.1 0.0
168 35657880117-3 6.8 95.0 86.7 834.0
169 33657963094-6 58.9 89.4 10 60.0 736.6 34.2
170 35657880127-2 61 92 13 60 95.1 86.3 730.9 2.7 30.5 0.98 1.3 0.0 0.2 0.0 0.3 0.0
171 35657880157-9 61 92 13 60 95.1 86.3 730.9 2.7 30.5 0.98 1.3 0.0 0.2 0.0 0.3 0.0
172 35657880224-7 61 92 13 60 95.1 86.3 730.9 2.7 30.5 0.98 1.3 0.0 0.2 0.0 0.3 0.0
173 33657989162-1 59.7 90.1 10 60.0 95 86.7 734.4 33
174 35657880118-1 60 89 10 94.9 95.2 85 734.0 1.9 34.7 0.86 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
175 35657880224-7 60 89 10 94.9 95.2 85.0 734.0 1.9 34.7 0.86 0.9 0.02 0.0 0.0 0.4 0.2
176 35657880063-9 59.5 90.2 10 60.0 95.1 86.5 735.7 33.2
177 35657880225-4 61 90 13 74 95.2 85.0 730.7 2.1 34.7 0.87 0.9 0.0 0.0 0.4 0.2 0.0
178 35657880127-2 61 91 11 77 95.2 85.0 730.7 2.1 34.7 0.87 0.8 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
179 35657880194-2 64 88 12 72 95.1 85.0 730.9 1.8 35.0 0.86 1.3 0.0 0.4 0.3 0.1 0.0
180 35657880146-2 64 88 10 72 95.1 85.0 730.9 1.9 34.8 0.86 1.3 0.0 0.4 0.3 0.1 0.0
92
Viti 2012
Distilimi Shtypja Densiteti Sasia e hidrokarbureve Komponime te oksigjenuara

o o
100 C 150 C avullit olefin aromatik benzen metanol etanol TBA DIPE ETBE
3
mg/kg kPa NOH NOM (Kg/m ) % vol % vol % vol O% % v/v % v/v % v/v % v/v % v/v
181 DR8786E/DR1815 58 88 16 58 95.1 85.2 738.9 0.0 35.0 0.9 0.4 0.0 0.2 0.3 0.0 0.0
182 DR6214E/DR6215E 65 88 15 57 95.0 85.0 738.9 31.9 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
183 DR6214E/DR6215E 65 88 16 57 95.0 85.0 738.9 31.9 32.9 0.86 0.9 0.0 0.1 0.5 0.4 1.9
184 DR6214E/DR6215E 64 87 23 56 95.0 85.0 738.9 0.4 35.0 0.2 2.0 0.0 0.2 0.5 0.4 0.0
185 DR6607E/DR4310D 56 91 7 60 95.2 85.2 733.9 15.8 33 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
186 DR6607E/DR4310D 56 91 7 60 95.2 85.2 733.9 15.8 33 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2
187 04102AH/263KS362 64 88 12 57 95.1 85.0 739.5 3.19 35.0 081 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
188 DR8786E/DR4310D 64 88 12 57 95.1 85.0 739.5 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
189 DR6214E/DR6215E 64 88 12 57 95.1 85.0 739.5 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
190 DR6607E/DR6608E 64 88 12 57 95.1 85.0 739.5 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
191 DR6214E/DR1702F 67.3 91 10 60 95.1 85.2 731.6 0.8 30.9 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
192 DR1701E/DR1702F 67.2 91 10 80 95.1 86.1 731.6 0.5 31 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
193 DR6607E/DR6608E 67.2 91 10 60 95.1 86.1 731.6 0.5 31 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
194 DR6214E/DR1702F 67.2 91 10 60 95.1 86.1 731.6 0.5 31 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
195 DR6607E/DR1685F 67.3 91 10 60 95.1 85.2 731.6 0.8 30.9 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
196 DR6214E/DR1702F 67.3 90 10 60 95.1 85.2 731.9 0.8 30.9 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
197 DR6607E/DR1685F 67.3 90 10 60 95.1 85.2 731.5 0.8 31 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
198 DR6607E/DR1685F 67.2 91 10 60 95.1 86.1 731.6 0.5 31 0.9 1.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0
199 DR/6214E/DR1702F 64 88 13 56 95.1 85.0 731.3 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
200 DR6607E/DR1685F 64 88 13 56 95.1 85.0 731.3 3.19 35.0 0.81 0.9 0.0 0.2 0.5 0.4 1.9
201 DR6214E/DR1702F 55 90 7 60 95.1 85.2 733.6 16 32.8 0.90 0.9 0.2 0.0 0.0 0.1 0.0
202 DR6607E/DR4310D 55 90 7 60 95.1 85.2 733.6 16 32.8 0.90 0.9 0.2 0.0 0.0 0.1 0.0
203 DR8786R/DR1935F 55 90 7 60 95.1 85.2 733.6 16 32.8 0.90 0.9 0.2 0.0 0.0 0.1 0.0
204 DR6214E/DR1702F 55 90 7 60 95.1 85.2 733.6 16 32.8 0.90 0.9 0.2 0.0 0.0 0.1 0.0
205 DR6607E/DR1685F 61 89 14 75 95.3 85.2 732.3 1.9 35.0 0.87 0.8 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
206 DR6607E/DR1685F 61 89 14 75 95.3 85.2 732.3 1.9 35.0 0.87 0.8 0.0 0.0 0.4 0.3 0.0
207 DR6214E/DR1702F 55.3 91 7 60 95.2 85.2 733.5 15.6 33 0.88 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
208 DR3214E/DR1702F 55.3 91 7 60 95.2 85.2 733.5 15.6 33 0.88 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
209 DR6607E/DR1685F 67 91 7 60 95.2 85.2 731.4 2.9 31 0.95 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
210 DR6607R/DR1685F 67 91 7 60 95.2 85.2 731.4 2.9 31 0.95 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
93
Viti 2013
Distilimi Shtypja Densiteti Sasia e hidrokarbureve Komponime te oksigjenuara

o o 3
100 C 150 C avullit (Kg/m ) olefin aromatik benzen O2 metanol etanol TBA DIPE ETBE
mg/kg kPa NOH NOM o
15 C % vol % vol % vol % % v/v % v/v % v/v % v/v % v/v
211 DR6607E/DR1685F 67 91 7 60 9502 8502 731.4 2.9 31 0.95 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
212 DR6214K/DR1702F 67 91 7 60 95.2 85.2 731.4 2.9 31 0.95 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
213 DR6607E/DR4310D 55.3 91 7 60 95.2 85.2 733.5 15.6 33 0.88 0.9 0.2 0.0 0.0 0.4 0.2
214 DR0291/DR2315F 56 91 7 60 95.2 85.2 733.7 15.8 33 0.90 0.9 0.1 0.1 0.1 0.1 0.2
215 DR0291F/DR2315F 56 91 7 60 95.2 85.2 733.7 15.8 33 0.90 0.9 0.1 0.1 0.1 0.1 0.2
216 DR1701F/DR6608E 56 91 7 60 95.2 85.2 733.9 15.8 33 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2
217 DR6607E/DR4310D 56 91 7 60 95.2 85.2 733.9 15.8 33 0.90 0.9 0.0 0.0 0.0 0.0 0.2
218 04389AH/259KS822 61 91 12 60 95.2 86.1 731.0 1.9 29.9 1 0.9 0.0 0.2 0.3 0.1 0.0
219 DR6214E/DR1702F 54 90 14 60 95.2 85.4 734.9 14.9 28 0.88 1.0 0.2 0.0 0.0 0.6 0.3
220 DR6607E/DR1685F 54 90 14 60 95.2 85.4 734.9 14.9 28 0.88 1.0 0.2 0.0 0.0 0.6 0.3
221 DR6607E/DR1685F 53.6 90 13 60 95.1 85.5 734.7 14.5 28.7 0.89 0.8 0.0 0.0 0.0 0.3 0.0
222 DR6607E/DR1685F 55.3 91 14 60 95.2 85.4 733.6 14.9 32.9 0.88 1.0 0.2 0.0 0.0 0.6 0.3
223 DR6214E/DR1702F 55.3 91 14 60 95.2 85.4 733.6 14.9 32.9 0.88 1.0 0.2 0.0 0.0 0.6 0.3
224 DR6607E/DR1685F 53.4 90 13 60 95.1 85.5 734.7 14.5 28.7 0.89 0.8 0.0 0.0 0.0 0.3 0.0
225 33857866006-4 53 83.3 1 75.6 95.0 86.7 742.1 1.0 35 1.0
226 35657964001-8 53.0 83.3 1 75.6 95.0 86.7 742.1 1.0 35.0 1.0
227 35657850003-1 51.8 83.7 1.0 73 95 85.0 744.6 0.8 35 1.0
228 37807880688-2 51.8 83.7 1 73.0 95.0 85.0 744.6 0.8 35.0 1.0
229 35657880105-8 57.3 87.2 1 72.6 95.0 86.5 738.5 0.5 32.9 1.0
229 35657880105-8 57.3 87.2 1 72.6 95.0 86.5 738.5 0.5 32.9 1.0
94
EN 720-775 AI 720-775 117
120
111
Numri I mostrave 118
110 100
EN min 95
120
AI min 95
Number of samples
100 80
80
60
60
40
40
0 1
20 20
0 1
700-720 720-740 740-745 >745 0
85-90 90-95 >95
Densiteti, kg/m3 RON
Figura 6. 1.Shprndarja e mostrave nga densiteti Figura 6.2. Shprndarja e mostrave nga
RON
127 EN min 85 S, mg/kg

AI min 85
120
102 EN max 10; AI max 10

100 25-50
3
Number of samples
80
20-25 178
60
40
< 10 48
20
0 0 50 100 150 200

80-85 >85
MON Numri i mostrave
Figura 6.3.Shprndarja mostrave MON Figura 6.4.Shprndarja mostrave nga % squfurit
Materiali n vijim diskuton se si karakteristikat e benzins ndikojn n performance e ndezjes

dhe funksionimit t motorit. Performanca prshkruan se si nj motor starton, nxehet, dhe
funksionon [7, 32]. Tre karakteristika prdoren pr t matur paqndrueshmrin e benzins:
presioni i avullit, profili i distilimit, dhe raporti avull-lng. Nj karakteristik e katrt e treguesit
t performancs sht llogaritur nga profili i distilimit. N vend t raportit avull-lng, prdoret
tregues i bllokimit t avullit pr t kontrolluar problemet e manovrimit me karburant t nxeht.
Vlerat m t larta t presionit t avullit n prgjithsi rezultojn n performancn m t mir
startuese gjat t ftohtit, mirpo vlerat m t ulta jan m t mira pr t parandaluar bllokimin e
avullit dhe problemeve t tjera t manovrimit me karburant t nxeht. Profili i distilimit lidhet me
aspekte t veanta t performancs s benzins: leht / ftoht & e nxeht /startuese, avullim i
95
ult dhe emetime, funksionim-humbje, ekonomi e mir e karburantit pas nxehjes s motorit,
prbrje minimale t komponimeve organike t avulluashme (VOC).
Treguesi i bllokmit t avullit: Treguesi i bllokimit t avullit (VLI) prdoret pr t kontrolluar

bllokimin e avullit dhe problemet tjera lidhur me manovrimin me karburant t nxeht. VLI
llogaritet duke prdorur presionin e avullit n kPa dhe prqindjen e profilit t distilimit t
distiluar n 70 C, si vijon:
VLI = 10 (VP) + 7 (E70)
Kufiri normal sht 800 deri 1,250. Vlerat m t ulta sigurojn mbrojtje m t madhe kundr
bllokimit t avullit dhe problemeve manovruese me karburant t nxeht.
Indeksi i performancs s ndezjes. Pr t parashikuar performancn e karburantit t ftoht gjat

startit dhe funksionimit n t ngroht, nj indeks performance vozitje (DI) sht zhvilluar duke
prdorur temperaturat pr prqindjet e distiluara n 10 % (T10), 50 % (T50), 90 % (T90) dhe
prmbajtjen e etanolit:
DIC = 1.5(T10) + 3.0(T50) + (T90) + 1.33 (prqindja e vllimit t etanolit)
Kufiri normal i DIC sht 375C deri 610C.
Performanca kundrr krcitjes: performanca motorike pa krcitje sht aq e rndsishme sa

performance e funksionimit normal (t mir). Pr shkak se testimi i automjeteve sht m
kompleks se testimi laboratorik, ka pasur disa prpjekje pr t parashikuar RdON nga RON dhe
MON. Ekuacionet marrin formn e mposhtme:
RdON = a (RON) + b (MON) + c
Nj prafrim i mir pr RdON sht a = b = 0.5 dhe c = 0, duke prodhuar (RON + MON) / 2,
zakonisht e shkruar (R + M) / 2. Kjo quhet indeksi anti-krcitje (AKI) (Motor Gasolines
Technical Review,2009)
Me te dhenat eksperimentale t marra nga analizimi i mostrave t benzinave me ndihmn e

programeve kompjuterike, u llogariten parametrat e tjere te kurbes s distilimit, q prdoren n
formulat e mesiprme e q lidhen me performancn motorike.
N tabelat (Tabelat 6.2.1. deri 6.2.8) jepen t ilustruara parametrat e llogaritur pr t gjitha
mostrat e benzinave, ndrsa n nomogramat n vijim sht dhn rezultati i prpunimit t tyre,
lidhur me cilsin e mostrave e performancn motorike
96
Tabela 6.2.1 Llogaritjet per benzinn-Eurosuper
Viti 2009
Nr. Distilimi Shtypj T10 T 50 T70 T90 Vlerat e llogaritura
o o
100 C 150 C kPa VLI DIC RdON IPA
o o o
Mostra % vol %vol NOM C C % C
1 529KS692/529KS702 60 90 74 91.5 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 858.2 465.2 88.25 1035.8
2 SK 314RK/SK 145 AL 95.0 85.0 90
3 SK 279 NB/SK 810 KA 95.1 85.0 90.05
4 SK 314 RQ/SK 145 SL 95.1 85.1 90.1
5 SK752NA/SK926KI 95.0 85.0 90
6 SK752NA/SK926KI 95.4 85.7 90.55
7 SK048TA/SK989RA 95.1 85.0 90.05
8 SK314RK/SK145AL 95.0 85.0 90
9 SK227OF/SK719AK 95.0 85.0 90
10 SK872OZ/SK459AK 95.0 85.0 90
11 SK178UP/SK459AK 60 90 60 95 86.1 13.79 82.75 42.60 151.72 858.2 467.47 90.55 898.2
12 KU986CR/KU776CK 61 92 60 95.1 86.3 12.06 81.03 43.60 149.99 905.2 460.58 90.7 905.2
13 SK752NA/SK926KI 61 90 60 95.2 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.75 909.4
14 SK934RI/SK053AK 63 88 70 95.0 85.0 1.85 75.92 46.79 150.00 1027.53 445.26 90 1027.5
15 VE805BT/VE834CA 55 85 60 95.0 85.0 11.11 85.18 41.79 159.26 892.53 482.3 90 892.53
16 SK227OF/SK719AK 51 84 60 95.0 85.0 7.69 84.61 42.39 161.54 896.73 488.87 90 896.73
17 SK227OF/SK719AK 60 91 56 95.0 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 858.2 467.47 90 858.2
18 SK227OF/SK719AK 95.0 85.0 90
19 GV103CB/GV042BR 54.5 87.4 73.0 95.0 85.0 35.50 93.47 33.79 151.45 966.53 499.36 90 966.53
20 SK176UP/SK409AK 54.8 88.6 70 95.0 86.7 31.28 92.63 35.24 153.98 946.68 499.37 90.85 946.68
21 KU986CR/KU776CK 57.8 89.4 58.3 95.0 85.0 22.40 87.33 39.31 152.27 858.17 481.76 90 858.17
22 06-401AR/06-243AX 58.7 90.1 58 95.1 85 20.68 85.83 40.27 150.98 861.89 475.97 90.05 861.89
23 06-401AR/06-243AX 59.2 89.1 59.7 95.0 85.0 20.38 85.11 40.66 149.83 881.62 488.84 90 881.62
24 35 65 788 1066 95.1 85.0 90.05
25 39657880118-1 95.9 85.3 90.6
26 35657880236-1 95.1 85.4 90.25
27 HIB-PETROL 95.0 85.1 90.05
28 35657880090-2 95.1 85.0 90.05
29 35657880221-3 95.0 85.0 90
30 594KS374/418KS568 95.0 85.0 90
97
Viti 2010
Nr Distilimi Shtypj T10 T50 T70 T90 Vlerat e llogaritura

o o
o o o
31 594KS374/418KS568 95.0 85.0 90
32 35657880174-4 95.0 85.0 90
33 33657989132-4 95.0 85.0 90
34 572KS422/553KS322 95.0 85.0 90
35 35657880105-8 95.0 85.0 90
36 35657880119-9 95.0 85.0 90
37 35657880225-4 95.0 85.0 90
38 SK325ND/SK977PJ 99.1 86.8 92.95
39 356557880098-1 95.0 85.0 90
40 35657880236-1 95.0 85.0 90
41 35657880220-5 95.0 85.0 90
42 35657880222-1 95.0 85.0 90
43 33657989157-1 95.0 85.0 90
44 35657880047-2 95.0 85.0 90
45 35657880248-6 60 91 56 95.0 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 858.2 467.47 90 858.2
46 33657989132-1 56 89 60 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90 853.33
47 35657880236-1 57 88 58 95.0 85.0 24.19 88.70 38.40 153.22 848.8 486.82 90 848.8
48 35657880105-8 95.0 85.0 90
49 33657989144-9 95.0 85.0 90
50 35657880098-1 95.0 85.0 90
51 35657880118-1 57 88 60 95.0 85.0 24.19 88.70 38.40 153.22 868.8 486.82 90 868.8
52 33657989136-5 57 88 60 95.0 85.0 24.19 88.70 38.40 153.22 868.8 486.82 90 868.8
53 35657880230-4 59 91 60 95.0 85.0 23.43 85.93 39.80 148.43 878.6 473.72 90 878.6
54 33657989164-7 58 90 60 95.0 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 875.8 480.38 90 875.8
55 33657989156-3 59 89 60 95.0 85.0 18.33 85.00 40.99 151.66 886.93 474.16 90 886.93
56 33657989151-4 58 91 59 95.0 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 865.8 480.38 90 865.8
57 35657880054-8 56 89 56 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 843.33 491.75 90 813.33
58 33657989156-3 56 88 56 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 843.33 491.75 90 813.33
59 33657989150-6 56 89 56 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 843.33 491.75 90 813.33
60 35657850001-5 57 89 56 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 854.53 486.24 90 824.53
98
Viti 2010

o o
o o o
61 33657989151-4 58 89 57 95.0 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 845.8 480.38 90 845.8
62 33657989133-2 60 90.5 54 95.1 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 858.2 467.47 90.05 838.2
63 35657880127-2 51 84 58 95.0 85.0 46.05 98.68 28.19 151.31 777.33 514.85 90 777.33
64 35657880106-6 52 86 57 95.0 85.0 43.24 97.30 29.79 151.34 778.53 510.74 90 778.53
65 33657989138-1 51 85 60 95.0 85.0 46.05 98.68 28.19 151.31 797.33 514.85 90 797.33
66 33657989134-0 51.3 85.1 60 95.0 85.0 46.05 98.68 28.67 151.31 800.69 514.85 90 800.69
67 35657880228-8 56 89 57 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 823.33 491.75 90 823.33
68 33657989145-6 57 84 60 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 864.53 486.24 90 864.53
69 35657880127-2 58 87 57 95.0 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 845.8 480.38 90 845.8
70 35657880057-1 57 86 56 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 824.53 486.24 90 824.53
71 33657989142-3 56 88 57 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 823.33 491.75 90 823.33
72 33657989156-5 54 88 58 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 810.93 501.77 90 810.93
73 33657989142-3 60.1 91 56 95.0 85.0 13.32 82.52 42.76 151.72 859.32 466.78 90 859.32
74 35657880132-2 62 91 60 95.2 87.1 3.70 77.78 45.79 151.85 920.53 452.69 91.15 920.53
75 33657989165-4 61 90 60 95.2 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.75 909.4
76 35657880075-3 59.3 90.2 60 95.0 86.5 17.00 84.34 41.48 151.68 890.36 472.2 90.75 890.36
77 SK772SI/SK909PE 51 85 57 98.2 86.8 46.05 98.68 28.19 151.31 767.33 514.85 92.5 767.33
78 33657989157-1 61 90 60 95.2 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.75 909.4
79 35657880192-6 62 91 60 95.2 85.2 3.70 77.78 45.79 151.85 920.53 452.69 90.2 920.53
80 35657880169-4 61 90 60 95.2 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.75 909.4
81 35657880241-1 61 90 60 95.2 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.75 909.4
82 35657880118-1 58 89 60 95 86.1 22.58 87.09 39.40 151.61 875.8 480.38 90.55 875.8
83 82657880252-0 61 90 60 95.2 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.75 909.4
84 DR1702F/DR1701F 56 89 56 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 813.33 491.75 90 813.33
85 497KS361/243KS168 53 86 57 95.1 85.2 40.27 95.83 31.39 151.39 789.73 506.38 90.15 789.73
86 263KS362/541KS811 57 90 59.8 95.2 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.1 862.53
87 263KS362/541KS811 57 90 59.8 95.2 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.1 862.53
88 457KS772/259KS822 57 90 59.8 95.2 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.15 862.53
89 514KS611/263KS362 57 90 59.8 95.2 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.15 862.53
90 DR6607/DR6608 57 90 59.8 95.2 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.15 862.53
99
Viti 2010

o o
100 C 150 C a
kPa VLI DIC RdON IPA
o o o
Mostra NOM C C % C
% vol %vol
91 508KS322/523KS306 57 90 59.8 95.2 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.15 862.53
92 547KS150/465KS643 57 90 59.8 95.2 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 862.53 486.24 90.15 862.53
93 DR6607E/DR6608E 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
94 DR1684F/DR1685F 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
95 DR3228F/DR1815D 53 88 57 95.1 85.0 40.27 95.83 31.39 151.39 789.73 506.38 90.05 789.73
96 DR6607E/DR6608E 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
97 DR6214E/DR6215E 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
98 DR-2337E/DR-1815-D 58 90 58.9 95.0 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 864.8 480.38 90.05 864.8
99 508KS445/269-KS-778 58 90 58.9 95.0 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 864.8 480.38 90.05 864.8
100 DR-1701-E/DR-1702-E 58 90 58.9 95.0 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 864.8 480.38 90.05 864.8
101 547KS150/465-KS-643 58 90 58.9 95.0 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 864.8 480.38 90.05 864.8
102 DR6607E/DR6608E 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
103 DR6214E/DR6215E 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
104 343KS971/547KS150 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
105 DR6607E/6608E 52 87 60 95.1 85.3 43.24 97.30 29.79 151.34 808.53 510.74 90.2 808.53
106 DR8786/DR1815D 52 87 60 95.1 85.3 43.24 97.30 29.79 151.34 808.53 510.74 90.2 808.53
107 DR6607E/DR6608E 53.5 89.6 60 95.4 85.1 38.73 95.07 32.19 151.41 825.33 504.12 90.25 825.33
108 35657989144-9 95.0 85.0 90
109 DR8786E/DR4310D 65 89 57 95.1 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90.05 924.2
110 DR6214E/DR6215E 66 89 57 95.0 85.0 -21.73 65.21 52.20 152.17 935.4 415.3 90 935.4
111 DR6607E/DR6608E 65 89 57 95.0 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90 924.2
112 DR6214E/DR6215E 65 89 57 95.0 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90 924.2
113 DR1701F/DR1702F 65 89 57 95.1 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90.05 924.2
114 DR1685F/DR1684F 65 89 57 95.1 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90.05 924.2
115 DR6607E/DR6608E 66 89 57 95.0 85.0 -21.73 65.21 52.20 152.17 935.4 415.3 90 935.4
116 DR8786E/DR1815D 66 89 57 95.0 85.0 -21.73 65.21 52.20 152.17 935.4 415.3 90 935.4
117 343KS971/547KS150 66 89 57 95.0 85.0 -21.73 65.21 52.20 152.17 935.4 415.3 90 935.4
118 DR8786E/DR1936F 50 87 58.7 95.0 85.1 48.71 100.0 26.59 151.28 773.13 518.78 90.05 773.13
119 DR8786E/DR1936F 50 87 58.7 95.0 85.1 48.71 100.0 26.59 151.28 773.13 518.78 90.05 773.13
120 DR8786E/DR1936F 50 88 58.6 95.0 85.1 48.71 100.0 26.59 151.28 772.13 518.78 90.05 772.13
100
Viti 2010

o o
o o o
121 DR8786E/DR1936F 50 88 58.6 95.0 85.1 48.71 100.0 26.59 151.28 772.13 518.78 90.05 772.13
122 DR2337E/DR1815 57 89 59 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 854.53 486.24 90 854.53
123 DR2337E/DR1818D 57 89 59 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 854.53 486.24 90 854.53
124 547KS150/465KS643 57 89 59 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 854.53 486.24 90 854.53
125 DR2337E/DR1815E 57 89 59 95.0 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 854.53 486.24 90 854.53
126 269KS788/508KS445 50 88 58.6 95.0 85.0 48.71 100.0 26.59 151.28 772.13 518.78 90 772.13
127 DR6607E/DR6608E 60 83 58.6 95.0 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 884.2 467.47 90 884.2
128 DR6607S/DR6608S 50 88 58.6 95.0 85.0 48.71 100.0 26.59 151.28 772.13 518.78 90 772.13
129 547KS150/343KS971 60 83 58.6 95.2 85.1 13.79 82.75 42.60 151.72 884.2 467.47 90.15 884.2
130 508KS445/269KS788 60 83 58.6 95.0 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 884.2 467.47 90 884.2
131 508KS322/553KS930 54 89 53 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 760.93 501.77 90 760.93
132 547KS150/465KS643 54 89 53 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 760.93 501.77 90 760.93
133 457KS772/259KS822 54 89 53 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 760.93 501.77 90 760.93
134 DR2337E/DR1815E 54 89 53 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 760.93 501.77 90 760.93
135 DR1685F/DR1684F 54 89 53 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 760.93 501.77 90 760.93
136 547KS150/465KS643 54 89 53 95.0 85.0 37.14 94.28 32.99 151.43 760.93 501.77 90 760.93
137 DR6607E/DR6608E 51 89 58.8 95.0 85.1 46.05 98.68 28.19 151.31 785.33 514.85 90.05 785.33
138 DR8786E/DR6215E 57 85 57.9 95.6 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 843.53 486.24 90.35 843.53
139 DR6607E/DR6608E 57 85 57.9 95.6 85.1 26.56 89.06 37.79 151.56 843.53 486.24 90.35 843.53
140 DR8786E/DR6215E 57 85 57.9 95.5 85.0 26.56 89.06 37.79 151.56 843.53 486.24 90.25 843.53
141 DR6214E/DR6215E 56 86 59 95.0 85.0 30.30 90.91 36.19 151.52 823.33 491.75 90 823.33
142 DR6214E/DR6215E 65.8 89.6 57 95.0 85.0 -20.25 65.95 51.87 152.15 933.09 417.5 90 933.09
143 547KS150/343KS971 66 89 57 95.0 85.0 -21.73 65.21 52.20 152.17 935.4 415.3 90 935.4
144 DR6214E/DR6215E 65.8 89.6 57 95.0 85.0 -20.25 65.95 51.87 152.15 933.09 417.5 90 933.09
145 DR6607E/DR6608E 65.8 89.6 57 95.0 85.0 -20.25 65.95 51.87 152.15 933.09 417.5 90 933.09
146 DR6214E/DR6215E 66 89 57 95.0 85.0 -21.73 65.21 52.20 152.17 935.4 415.3 90 935.4
147 DR3328F/DR1815D 65 88 57 85.0 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90 924.2
148 DR6607E/DR6608E 58 88 58 95.0 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 855.8 480.38 90 855.8
149 DR3328F/DR1815D 58 88 58 95.1 85.2 22.58 87.09 39.40 151.61 855.8 480.38 90.15 855.8
150 DR6607E/DR6608E 58 88 58 95.1 85.2 22.58 87.09 39.40 151.61 855.8 480.38 90.15 855.8
101
Viti 2011

o o
o o o
151 529KS692/529KS702 60 90 74 91.5 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 858.2 467.47 88.25 858.2
152 35657880173-6 60 90 76 95.1 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 1058.2 467.47 90.05 1058.2
153 05517AC/465KS872 60 90 60 95.0 86.1 13.79 82.75 42.60 151.72 898.2 467.47 90.55 898.2
154 01937BI/01553AX 60 90 60 95.0 86.1 13.79 82.75 42.60 151.72 898.2 467.47 90.55 898.2
155 33657963095-3 60 89 63 95.0 86.1 13.79 82.75 42.60 151.72 928.2 467.47 90.55 928.2
156 35657850009-8 60 89 59.1 96.1 85.3 13.79 82.75 42.60 151.72 889.2 467.47 90.7 889.2
157 35657880106-6 59 89 60 95.2 86.3 18.33 85.00 40.99 151.66 886.93 474.16 90.25 886.93
158 35657880224-7 58 89 68 95.1 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 955.8 480.38 90.05 955.8
159 35657880189-2 59 87 58 95.3 85.2 18.33 85.00 40.99 151.66 866.93 474.16 90.25 866.93
160 33657989156-3 59 87 58 95.3 85.2 18.33 85.00 40.99 151.66 866.93 474.16 90.25 866.93
161 05752AB/05115AX 58 88 67 95.2 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 945.8 480.38 90.15 945.8
162 35657880174-4 58 88 67 95.2 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 945.8 480.38 90.15 945.8
163 35657880132-2 58 88 67 95.2 85.1 22.58 87.09 39.40 151.61 945.8 480.38 90.15 945.8
164 3565880236-1 62 91 58.6 95.0 86.2 3.70 77.78 29.79 151.85 794.53 452.69 90.6 794.53
165 33657989165-4 59 91 59.5 95.0 86.4 18.33 85.00 40.99 151.66 881.93 474.16 90.7 881.93
166 35657880095-1 58 89 68 95.0 85.0 22.58 87.09 39.40 151.61 955.8 480.38 90 955.8
167 35657880248-6 61 91 68 95.2 86.1 8.92 80.35 44.20 151.78 989.4 460.33 90.15 989.4
168 35657880117-3
169 33657963094-6 58.9 89.4 60 95.0 86.7 18.77 85.21 40.84 151.65 885.88 474.78 90.85 885.88
170 35657880127-2 61 92 60 95.1 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.7 909.4
171 35657880157-9 61 92 60 95.1 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.7 909.4
172 35657880224-7 61 92 60 95.1 86.3 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.7 909.4
173 33657989162-1 59.7 90.1 60 95 86.7 15.18 83.44 42.11 151.70 894.77 469.52 90.85 894.77
174 35657880118-1 60 89 94.9 95.2 85 13.79 82.75 42.60 151.72 1247.2 467.47 90.1 1247.2
175 35657880224-7 60 89 94.9 95.2 85.0 13.79 82.75 42.60 151.72 1247.2 467.47 90.1 1247.2
176 35657880063-9 59.5 90.2 60 95.1 86.5 16.10 83.89 41.80 151.69 892.6 470.86 90.8 892.6
177 35657880225-4 61 90 74 95.2 85.0 8.92 80.35 44.20 151.78 1049.4 460.33 90.1 1049.4
178 35657880127-2 61 91 77 95.2 85.0 8.92 80.35 44.20 151.78 1079.4 460.33 90.1 1079.4
179 35657880194-2 64 88 72 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 1067.2 434.15 90.05 1067.2
180 35657880146-2 64 88 72 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 1067.2 434.15 90.05 1067.2
102
Viti 2012

o o
o o o
181 DR8786E/DR1815 58 88 58 95.1 85.2 22.58 87.09 39.40 151.61 820.8 480.38 90.15 820.8
182 DR6214E/DR6215E 65 88 57 95.0 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90 924.2
183 DR6214E/DR6215E 65 88 57 95.0 85.0 -14.58 68.74 50.60 152.08 924.2 425.8 90 924.2
184 DR6214E/DR6215E 64 87 56 95.0 85.0 -17.39 69.56 50.20 165.52 911.4 438.7 90 911.4
185 DR6607E/DR4310D 56 91 60 95.2 85.2 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90.2 853.33
186 DR6607E/DR4310D 56 91 60 95.2 85.2 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90.2 853.33
187 04102AH/263KS362 64 88 57 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 917.2 434.15 90.05 917.2
188 DR8786E/DR4310D 64 88 57 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 917.2 434.15 90.05 917.2
189 DR6214E/DR6215E 64 88 57 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 917.2 434.15 90.05 917.2
190 DR6607E/DR6608E 64 88 57 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 917.2 434.15 90.05 917.2
191 DR6214E/DR1702F 67.3 91 60 95.1 85.2 -32.02 60.13 54.28 152.30 979.96 400.19 90.15 979.96
192 DR1701E/DR1702F 67.2 91 80 95.1 86.1 -31.19 60.55 54.11 152.29 978.77 401.44 90.6 978.77
193 DR6607E/DR6608E 67.2 91 60 95.1 86.1 -31.19 60.55 54.11 152.29 978.77 401.44 90.6 978.77
194 DR6214E/DR1702F 67.2 91 60 95.1 86.1 -31.19 60.55 54.11 152.29 978.77 401.44 90.6 978.77
195 DR6607E/DR1685F 67.3 91 60 95.1 85.2 -32.02 60.13 54.28 152.30 979.96 400.19 90.15 979.96
196 DR6214E/DR1702F 67.3 90 60 95.1 85.2 -32.02 60.13 54.28 152.30 979.96 400.19 90.15 979.96
197 DR6607E/DR1685F 67.3 90 60 95.1 85.2 -32.02 60.13 54.28 152.30 979.96 400.19 90.15 979.96
198 DR6607E/DR1685F 67.2 91 60 95.1 86.1 -31.19 60.55 54.11 152.29 978.77 401.44 90.6 978.77
199 DR/6214E/DR1702F 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
200 DR6607E/DR1685F 64 88 56 95.1 85.0 -12.5 70.83 49.60 154.16 907.2 434.15 90.05 907.2
201 DR6214E/DR1702F 55 90 60 95.1 85.2 33.82 92.64 34.59 151.47 842.13 496.89 90.15 842.13
202 DR6607E/DR4310D 55 90 60 95.1 85.2 33.82 92.64 34.59 151.47 842.13 496.89 90.15 842.13
203 DR8786R/DR1935F 55 90 60 95.1 85.2 33.82 92.64 34.59 151.47 842.13 496.89 90.15 842.13
204 DR6214E/DR1702F 55 90 60 95.1 85.2 33.82 92.64 34.59 151.47 842.13 496.89 90.15 842.13
205 DR6607E/DR1685F 61 89 75 95.3 85.2 8.92 80.35 44.20 151.78 1059.4 460.33 90.25 1059.4
206 DR6607E/DR1685F 61 89 75 95.3 85.2 8.92 80.35 44.20 151.78 1059.4 460.33 90.25 1059.4
207 DR6214E/DR1702F 55.3 91 60 95.2 85.2 32.79 92.13 35.07 151.48 845.49 495.37 90.2 845.49
208 DR3214E/DR1702F 55.3 91 60 95.2 85.2 32.79 92.13 35.07 151.48 845.49 495.37 90.2 845.49
209 DR6607E/DR1685F 67 91 60 95.2 85.2 -29.54 61.36 53.80 152.27 976.6 403.85 90.2 976.6
210 DR6607R/DR1685F 67 91 60 95.2 85.2 -29.54 61.36 53.80 152.27 976.6 403.85 90.2 976.6
103
Viti 2013

o o
o o o
211 DR6607E/DR1685F 67 91 60 95.2 85.2 -29.54 61.36 53.80 152.27 976.6 403.85 90.2 976.6
212 DR6214K/DR1702F 67 91 60 95.2 85.2 -29.54 61.36 53.80 152.27 976.6 403.85 90.2 976.6
213 DR6607E/DR4310D 55.3 91 60 95.2 85.2 32.79 92.13 35.07 151.48 845.49 495.37 90.2 845.49
214 DR0291/DR2315F 56 91 60 95.2 85.2 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90.2 853.33
215 DR0291F/DR2315F 56 91 60 95.2 85.2 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90.2 853.33
216 DR1701F/DR6608E 56 91 60 95.2 85.2 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90.2 853.33
217 DR6607E/DR4310D 56 91 60 95.2 85.2 30.30 90.91 36.19 151.52 853.33 491.75 90.2 853.33
218 04389AH/259KS822 61 91 60 95.2 86.1 8.92 80.35 44.20 151.78 909.4 460.33 90.65 909.4
219 DR6214E/DR1702F 54 90 60 95.2 85.4 37.14 94.28 32.99 151.43 830.93 501.77 90.3 830.93
220 DR6607E/DR1685F 54 90 60 95.2 85.4 37.14 94.28 32.99 151.43 830.93 501.77 90.3 830.93
221 DR6607E/DR1685F 53.6 90 60 95.1 85.5 38.41 94.91 32.36 151.41 826.52 503.64 90.3 826.52
222 DR6607E/DR1685F 55.3 91 60 95.2 85.4 32.79 92.13 35.07 151.48 845.49 495.37 90.3 845.49
223 DR6214E/DR1702F 55.3 91 60 95.2 85.4 32.79 92.13 35.07 151.48 845.49 495.37 90.3 845.49
224 DR6607E/DR1685F 53.4 90 60 95.1 85.5 40.71 95.35 31.44 149.99 820.08 503.54 90.3 820.08
225 33857866006-4 53 83.3 75.6 95.0 86.7 40.27 95.83 31.39 151.39 975.73 506.38 90.85 975.73
226 35657964001-8 53 83.3 75.6 95.0 86.7 40.27 95.83 31.39 151.39 975.73 506.38 90.85 975.73
227 35657850003-1 51.8 83.7 73 95 85.0 43.81 97.58 29.47 151.34 936.29 511.58 90 936.29
228 37807880688-2 51.8 83.7 73.0 95.0 85.0 43.81 97.58 29.47 151.34 936.29 511.58 90 936.29
229 35657880105-8 57.3 87.2 72.6 95.0 86.5 25.39 88.48 38.27 151.57 993.89 484.51 90.75 993.89
104
Numri i mostrave
163
EN 45-100
200
150
100
8 16
50
0
45-60 60-70 70-80
DVPE, kPa
Figura 6.5. Shprndarja e mostrave sipas DVPE
VLI
EN max 1250, AI max 1250
1150-1250 2
1050-1150 5
<1050 222
0 50 100 150 200 250

Numri mostrave
Figura6. 6. Shprndarja e mostrave sipas VLI
105
6.1 DISKUTIMI I REZULTATEVE DHE PRFUNDIME
1. Nga shqyrtimi i grafikut n figurn 6.1 vihet re se vlerat e treguesit te densitetit pr t
gjitha mostrat e benzinave t analizuara jan brenda standardit EN 228 dhe udhzimit
administrativ te Kosovs (prjashtim bn vetm nj mostr). Ndonse densiteti sht parametr i
standardit t vlersimit t cilsis benzinave, ai prdoret kryesisht si tregues doganor dhe nuk
prjashton mundsin e przierjes s benzinave me lnd t tjera djegse.
2. Dy nga treguesit kryesor q vlersojn prformancn e puns s motorit, sic jan RON dhe
MON, paraqesin problematika serioze. Ne t dyja rastet mbi 50% e mostrave kan vlera nn
standardet e referuara. Kjo mund t jet shkaktuar pr shkak t moszbatimit t regjimit
teknologjik t subjektit prodhues t benzins ose shtimit n t te karburanteve t tjera me numr
oktani t ult. Lidhur me aftesine antikrcitje t benzinave vlerat e komponimeve t oksigjenuar
q shtohen pr prmirsimin e tyre jan n vlera t lejuara, dhe nuk vihen re devijime te dukshme
nga standardi.
3. Monograma n figun 6.4, q shpreh shprndarjen e mostrave t benzins sipas prmbajtjes
s squfurit, paraqet situatn m problematike n drejtim t tregtimit t hidrokarbureve n
Republikn e Kosovs. Prmbajtja e squfurit nn 10mg/kg, parametr limitues n kto vlera edhe
pr gazoilin, pothuajse se nuk respektohet pr shumicn e mostrave. Nga 229 mostra t
analizuar 181 jan jasht standardit. Kjo situat` qon n cnimin e shndetit t njerzve, ndotjen
e mjedisit si dhe dmtimin e automjeteve (korrozion, hollim vaji, etj) [22].
4. Parametri DVPE, q n shum raste zvendsohet me vlerat t10, t50 dhe t90 t profilit t
distilimit, parashikon performancn motorike t automjeteve n ndezje, pun dhe djegie t plot.
Nga figurn 6.5 vihet re qe t gjitha mostrat e plotesojne standardin EN 288 dhe AI. Ky
parametr ecn paralel me vlerat e densitetit dhe vrteton pranin normale t fraksioneve te lehta
n benzina.
5. Indeksi VLI, q ndikon n ndezjen e automjeteve (sidomos ne periudha te nxehta) dhe
ruajtjen e depozitimin e benzins, paraqet situat pozitive . N asnj rast t mostrave t
analizuara nuk ka shmangie nga standardet e referuara. Te gjitha mostrat kane vlera t VLI mbi
1250.
6.2.Konkluzione
Nga shqyrtimi i parametrave t analizuar pr benzina pr periudhn 2008-2012 vihet re q
standardi ndrkombtar EN 228 dhe udhzimi administrativ i Kosovs , zbatohen pjesrisht. M
problematike sht situata n drejtim t parametrave RON dhe prmbajtjes s squfurit .
Ne treg duhet bllokuar dhe te mos lejohet tregtimi i benzinave me prmbajtje squfuri mbi 10
mg/kg. Ndonse n Kosov konsumohet m pak benzine se gazoil, prmbajtja e lart e squfurit
(pothuajse sa n gazoil) prbn nj problem serioz pr emetimin e gazeve t dmshm n ajr.
Rekomandohet intensifikim i kontrollit n distributor, jo vetm n pika doganore, pr shkak
t numrit t madh t tyre dhe shprndarjes s gjer. N kto subjekte mundsia e abuzimit me
karburantet sht m e madhe, por gjithashtu i lart sht edhe kontakti i konsumatorit me to
Stimulimi me politika fiskale i prdorimit t gazit t lngt dhe i benzinave cilsore, djegia e
t cilve shkakton m pak ndotje n atmosfer.
106
KAPITULLI I SHTAT
7. VLERSIMI I CILSIS S VAJRAVE LUBRIFIKUES
Sot, motort me lnd djegse prdoren gjersisht n transport, industri, prodhim energjie, ndrtim dhe
bujqsi. Tipet e tyre jan t shumllojshme dhe suksesi i puns s tyre varet nga efikasiteti, ekonomiciteti,
siguria dhe cilsia e lnds djegse dhe lubrifikanteve q ato prdorin.
Vajrat lubrifikues prdoren si lnd pr zvoglimin e frkimeve n mes t dy siprfaqeve punuese t cilat
ndodhen n levizje relative, prvec ksaj prdoren edhe pr bartjen e fuqis, bartjen e nxehtsis, ftohjen
dhe mbrojtjen nga korozioni. N t gjitha kto procese prfshihen:vaji industrial, vaji motorik, vaji pr
dhmbzort e automjeteve transportuese, lubrifikuesit pr lyerje, si dhe vajrat pr prdorime t
vecanta.(Udhezimi administrativ Nr.2008/21 pr cilesin e derivateve t lengta t nafts.)
N kt punim u bn prpjekjet e para pr t analizuar, vlersuar n menyre sistematike t gjitha llojet e

vajrave t importuara ne Republikn e Kosovs. Edhe pse vemendja dhe theksi i sht dhn vajrave
lubrifikant, jan analizuar edhe vajrat t transmetimit, vajrat hidraulike dhe atyre pr transformatort.
Vlersimi i cilsis s vajrave lubrifikante q tregtohen ne Republikn e Kosovs do te ndihmoj:
S pari, n vlersimin e karakteristikave t prgjithshme t vajrave n krahasim me standardet europiane.
S dyti, ne hartimin dhe miratimin e standardeve kosovare per vajrat lubrifikant konform standardeve
europiane.
Nga figura 7.1 mund t bjm krahasimin e prdorimit t vajrave lubrifikues me produktet e tjera t
nafts, ku shihet se megjithse n sasi jo te madhe rndsia e tyre sht jetike pr kohzgjatjen e puns s
motorve me ndezje t brendshme dhe makinave t tjera industriale.
350,000
2007 2008 2009 2010
300,000
250,000
200,000
150,000
100,000
50,000
0
Mazut Benzine Solar Vajra Gazoil
lubrifikues
Figura 7.1. Sasia vjetore, (m3), e karburanteve q tregtuar n Kosov
107
Monitorimi i cilsis s derivateve t lngta t nafts sht i shtrir n tre segmente t kontrollit:
n degt doganore, n pikat shitse me pakic dhe depozitat e importuesve t derivateve t nafts.
Mostrimi i nnprodukteve t lngta t nafts n bote bhet sipas standardit EN ISO 3170 dhe EN ISO
3171. Procesi i marrjes s mostrave nga botet kryhet nga trupa e certifikuar e mostruesve, e cila sht e
shtrir n gjasht pikat doganore hyrse.
Importuesit jan t detyruar q vajrat lubrifikues, n rastin e importimit n pikn doganore, t

bjn analizn e mostrave t tyre n laboratorin e autorizuar nga MTI-ja, pr do bot (laboratori
Derivati Hani Elezit, Instituti INKOS ,Kastriot-Kosove)
. Mnyra e prcaktimit t cilsis s nprodukteve t lngta t nafts dhe prcaktimi i cilsis s

tyre, i caktuar me Udhzimin Administrativ, bhet me testim laboratorik duke i zbatuar metodat
standarde t testimit. Ndr m kryesoret jan:
Densiteti n 20oC.
Percaktimi i permbajtjes se squfurit me rreze X
Viskoziteti
Temperatura e ndezjes dhe flakrimit
N material n form analitike dhe histogramave jepen t detajuar parametrat e analizuar pr mostrat e
vajrave lubrifikues t tregtuara n tregun e Kosovs q nga viti 2008 si dhe shprndarja e tyre, bazuar n
parametrat q parashikon Udhzimi Administrativ dhe Standardet Ndrkombtare. Kjo n funksion t
prcaktimit t numrit t mostrave q evidentohen jasht standardit. Pr analizimin fiziko-kimike t tyre
jan marr 172 mostra.
Figura 7.2. Llojet dhe numri i vajrave lubrifikues t studiuar
108
Te dhnat pr analizimin e cilsis s lendes se vajrave lubrifikuese jan marr pran Institutit Inkos dhe
laboratorit Derivati, Kosov, bazuar n procesverbalet zyrtare t lshuara nga laboratort subjekteve
importues. N tabelat 7.1 deri n 7.11 jepen t dhna mbi karakteristikat e analizuara t vajrave
lubrifikuese t importuar dhe tregtuar n Kosov q nga viti 2008.
109
Tabela 7.1 Analiza fiziko-kimike e vajrave motorike SAE 5W-40
Nr Viti Mostra Densiteti Viskoziteti S tn W Mbetje tng TAN IV
((gr/cm3) (cSt) mekan.
50 oC 15oC 100oC 40oC % o

C % % o
C mg
KOH/
gr
1 2008 Mostra-1 0.8320 0.8570 14.2 83.0 0.46 225 0.04 0.0 -30 9.4 179
2 2008 Mostra-2 0.8460 0.8700 13.8 91.2 0.43 220 0.01 0.0 -27 9.5 155
3 2008 Mostra-3 0.8460 0.8700 13.8 91.2 0.41 220 0.01 0.0 -27 9.5 155
5 2009 Hightec 0.8450 13.4 76.6 0.23 230 0.02 0.0 -42 9.5 180
Synth RS
6 2011 603-KS- 0.8501 14 85 0.029 0.41 171

962
553-KS-
200
7 2011 Ballkan 0.8486 25.63 200.9 0.037 0.568 159

Petrol
110
111
Tabela 7.2 Analiza fiziko-kimike e vajrave SAE 15W-40
Nr Viti Mostra Densiteti Viskoziteti tn W Mbetje tng TAN IV
50 oC 15oC 100oC 40oC o

C % % o
C mg
KOH/
g
1 2008 MOSTRA 0.8610 0.8850 14.8 113.8 225 0.01 0.0 -25 9.5 133
-1
2 2009 Mostra-1 0.8610 0.8850 14.1 102.9 225 0.01 0.0 -27 10.1 140
3 2009 Mostra-2 0.8600 0.8840 13.9 101.1 218 0.03 0.0 -30 10.3 140
4 2009 Mostra-3 0.8610 0.8850 13.9 97.9 222 0.02 0.0 -30 9.5 135
5 2009 Mostra-4 0.8630 0.8870 14.5 105.2 223 0.02 0.0 -30 9.5 135
6 2011 Bibaj 0.8796 12.97 97.6 0.03 0.463 130

SH.P.K
7 2011 Treg auto 0.8831 14.6 108 0.03 0.41 133

SH.P.K
8 2011 Bibaj 0.8816 13.75 99.9 0.0 0.464 139

SH.P.K
Tabela 7.3 Analiza fiziko-kimike e vajrave motorike SAE 10W-40
N Viti Mostra Densiteti Viskoziteti S tn W Mbetje tng TAN IV
50 oC 15oC 100oC 40oC % o

C % % o
C mg
KOH/
gr
1 2008 Mostra-1 0.8500 0.874 13.3 98.7 0.46 215 0.09 0.0 -30 10.3 144
0
2 2009 Mostra-1 0.8500 0.874 13.3 98.7 0.46 215 0.09 0.0 -30 10.3 144
0
112
Tabela 7.4 Analiza fiziko-kimike e vajrave lubrifikues
50 oC 15oC 100oC 40oC o

C % % o
C mgKOH/g
1 2008 MOSTRA-1 0.8740 0.8970 3.8 18.4 170 0.0 0.0 -13 0.1
2 2008 MOSTRA-1 0.8270 0.8520 2.9 11.6 180 0.0 0.0 -12
3 2008 MOSTRA-2 0.8270 0.8520 2.9 11.6 180 0.0 0.0 -12
4 2008 MOSTRA-3 0.8270 0.8520 2.9 11.6 180 0.0 0.0 -12
5 2009 MOSTRA-21 0.8400 0.8640 5.5 28.9 190 0.0 0.0 -28 1.3
6 2009 MOSTRA-22 0.8300 0.8550 5.0 24.9 205 0.02 0.0 -28 0.5
7 2009 MOSTRA-23 0.8420 0.8660 6.2 32.0 182 0.03 0.0 -45 1 147
Tabela 7.5 Rezultatet e analiza fiziko-kimike t vajrave motorike SAE 30

((gr/cm3) (cSt) mekan
50 oC 15oC 100o 40oC o
C % % o
C mg
C KOH/g
1 2008 Uranus 0.8450 0.869 7.7 56.9 205 0.01 0.001 -10 0 103
Motor oil SAE
30
2 2008 MOSTRA-2 0.8590 0.8830 10.4 88.6 220 0.04 0.02 -15 9 107
3 2008 MOSTRA-3 0.8610 0.8850 10.1 84.6 210 0.01 0.01 -15 8 106
4 2008 Uranus 0.8520 0.8760 11.7 93.1 208 0.02 0.0 -15 9.5 117
Motor oil
SAE30
5 2008 Ronak SEA 30 0.8550 0.8790 12.0 83.0 215 0.02 0.0 -11 9.5 140
Motor Oil
6 2008 DEKRA 0.8460 0.8700 11.6 90.3 220 0.02 0.0 -10 9 119
Motor Oil
7 2008 DEKRA 0.8460 0.8700 11.6 90.3 220 0.02 0.0 -10 9 119
Motor Oil
8 2008 Ronak SEA 30 0.8550 0.8790 12.0 83.0 215 0.02 0.0 -11 9.5 140
Motor Oil
9 2008 Mostra-1 0.8570 0.8810 12.0 108.5 250 0.02 0.0 -25 9.5 101
10 2008 Mostra-2 0.8530 0.8770 8.2 62.2 205 0.08 0.0 -22 9.5 100
113
Tabela7.6 Analiza fiziko-kimike e vajrave t transmisionit
50 oC 15oC 100o 40oC o

C % % o
C mg
C KOH/g
1 2008 Vaj 0.8300 0.850 4.9 24.1 205 0.2 0.0 -24 0.4 131
transmisjoni 0
T/2 Blloku II
2 2009 Mostra-1 0.8360 0.861 6.0 30.1 205 0.01 0.0 -24 0.9 150
0
Tabela 7.7 Analiza fiziko-kimike e vajrave SAE 90
N Viti Mostra Densiteti Viskoziteti tn W Mbetje tng TAN IV
50 oC 15oC 100o 40oC o

C % % o
C mg
C KOH/
gr
1 2008 Ronak SEA 90 0.8480 0.8720 15.0 150.3 190 0.02 0.0 -15 0.0 100
GEAR OIL
2 2008 Uranus SEA 90 0.8500 0.8740 13.3 126.9 208 0.02 0.0 -15 0.0 100
Gear Oil
3 2008 Ronak SEA 90 0.8480 0.8720 15.0 150.3 190 0.02 0.0 -15 0.0 100
GEAR OIL
4 2008 Uranus SEA 90 0.8500 0.8740 13.3 126.9 208 0.02 0.0 -15 0.0 100
Gear Oil
5 2011 BECHTEL 0.8853 16 103 0.05 0.59 106

ENKA
114
Tabela 7.8 Analiza fiziko-kimike e vajrave t transformatorit
50 oC 15oC 100o 40oC o

C % % o
C mg
C KOH/g
1 2009 OCT-15 1.550 5.2 30.7 120 0.043 0.0 -40 0.0
2 2009 OCT-16 1.550 5.2 30.4 120 0.046 0.0 -40 0.0
3 2009 T-5 0.8420 0.8660 2.9 11.7 152 0.0 0.0 -40 0.0
4 2009 T-1 0.8370 0.8620 2.9 11.7 150 0.0 0.0 -40 0.0
5 2009 T-5 0.8400 0.8600 2.9 11.7 150 0.09 0.0 -40 0.0
6 2009 T-4 0.8400 0.8600 2.8 11.3 150 0.085 0.0 -40 0.0
7 2010 T-3 0.8400 0.8600 2.9 11.7 148 0.079 0.0 -40 0.0
8 2010 T-5 0.8420 0.8660 2.9 11.7 152 0.0 0.0 -40
9 2010 T-4 0.8370 0.8620 2.9 11.7 150 0.0 0.0 -40
10 2010 Mostra-1 0.8600 0.8840 2.9 13.8 142 0.040 0.0 -40 0.0 99
11 2010 15/75/220 0.8650 0.8890 2.7 10.3 150 0.024 0.0 -40 0.0 98
KV
12 2010 BG 847929 0.8500 0.8740 2.8 10.9 140 0.0 0.0 -40 0.0 99
103-77 BG
13 2010 BG 847929 0.8640 0.8880 2.8 10.9 140 0.0 0.0 -40 0.0 99
103-77 BG
14 2010 EU 112347 0.8640 0.8880 2.8 10.9 140 0.0 0.0 -40 0.0 99
/
42/04UE
15 2011 35/6 KW 8 0.8550 0.8790 2.9 12.0 140 0.032 0.0 -40 0.02 90
MVA
16 2011 35/6 KW 8 0.8560 0.8800 2.9 12 139 0.011 0.0 -40 0.02 90
115
MVA 0
17 2011 OCT 17 0.8800 0.9030 2.8 11.2 160 0.051 0.0 -40 0.0 95
18 2011 OCT 18 0.8450 0.8690 2.8 11.1 160 0.052 0.0 -40 0.0 96
19 2011 T-35/6KV 0.8370 0.8610 2.8 11.5 160 0.052 0.0 -40 0.0
20 2012 TR OCT 0.9 0.8620 0.8860 2.7 10.4 140 0.051 0.0 -40 0.0
21 2012 TR OCT 0.8620 0.8860 2.7 10.7 142 0.056 0.0 -40 0.0
0.11
22 2012 TR OCT 0.1 0.8650 0.8890 2.7 10.5 142 0.054 0.0 -40 0.0
23 2012 TR OCT 0.6 0.8640 0.8800 2.7 10.3 140 0.051 0.0 -40 0.0
24 2012 TR OCT 0.7 0.8620 0.8860 2.7 10.5 140 0.057 0.0 -40 0.0
25 2012 TR OCT 0.8 0.8620 0.8860 2.7 10.6 140 0.055 0.0 -40 0.0
26 2012 TR OCT .15 1.540 5.2 30.8 125 0.051 0.0 -40 0.0
27 2012 TR OCT .16 1.540 5.2 30.9 125 0.052 0.0 -40 0.0
116
Tabela 7.9 Analiza fiziko-kimike e vajrave t reduktorve
N Viti Mostra Densiteti Viskoziteti tn W Mbetje tng TAN IV
50 oC 15oC 100o 40oC o

C % % o
C mg
C KOH/g
1 2008 MOSTRA-1 0.8820 0.9050 19.6 223.4 245 0.01 0.0 -5 0.2 106
2 2008 Reduktori i 0.8700 0.8940 19.5 221.5 235 0.0 0.0 -23 0.2 101
eskavatorit
E-8 B
3 2008 Reduktori i 0.8670 0.8910 18.8 209 240 0.0 0.0 -22 0.3 102
eskavatorit
E-9 B
4 2008 Reduktori i 0.8700 0.8940 18.9 210.7 230 0.0 0.0 -23 0.2 101
eskavatorit
E-10 B
5 2008 Reduktori i 0.8700 0.8940 19.5 221.5 235 0.0 0.0 -29 0.2 102
eskavatorit
E-8 B
6 2008 Reduktori i 0.8670 0.8910 18.8 209 240 0.0 0.0 -22 0.3 102
eskavatorit
E-9 B
7 2008 Reduktori i 0.8700 0.8940 18.9 210.7 230 0.0 0.0 -23 0.2 101
eskavatorit
E-10 B
8 2008 Vaj 0.8660 0.8900 19.0 213.0 230 0.0 0.0 -9 0.01 100
EPOLL-220
9 2009 Reduktori i 0.8850 0.9080 18.6 206.1 235 0.08 0.0 -15 0.3 100
transportit
10 2009 Reduktori i 0.8840 0.9070 18.6 207.0 237 0.07 0.0 -18 0.3 100
transportit
11 2009 Reduktori i 0.8780 0.9010 18.9 211..9 240 0.05 0.0 -18 0.2 100
shiritit
12 2009 Reduktori i 0.8800 0.9030 19.4 219 240 0.07 0.0 -18 0.3 100
shiritit
13 2009 Reduktori i 0.8450 0.8690 19.6 222.5 240 0.03 0.0 -20 0.5 100
shiritit
14 2009 Vaj 0.8790 0.9020 19.8 225.1 245 0.04 0.0 -18 0.2 101
reduktori
15 2009 Vaj 0.8790 0.9020 19.6 223.2 243 0.04 0.0 -17 0.2 100
reduktori
16 2009 Vaj 0.8780 0.9010 19.6 223.2 248 0.02 0.0 -17 0.2 100
117
reduktori
17 2009 Vaj 0.8780 0.9010 19.5 221.0 248 0.03 0.0 -18 0.2 100
reduktori
18 2009 Vaj 0.8840 0.9070 18.4 203.4 240 0.02 0.0 -18 0.2 98
reduktori
19 2009 Vaj 0.8820 0.9050 20.2 232.6 242 2 0.0 -13 0.4 100
reduktori
20 2009 Vaj 0.8800 0.9030 19.6 222.6 240 0.5 0.0 -19 0.3 100
reduktori
21 2009 Vaj 0.8830 0.9060 18.6 207.0 232 0.04 0.0 -13 0.2 100
reduktori
22 2009 Vaj 0.8920 0.9150 22.0 264.4 240 5 0.3 -20 0.7 100
reduktori
23 2009 Vaj 0.8800 0.9030 19.5 222.0 240 0.05 0.0 -15 0.3 100
reduktori
24 2009 Vaj 0.8800 0.9030 19.5 221.0 240 0.04 0.0 -14 0.3 100
reduktori
25 2009 Vaj 0.8790 0.9020 19.2 217.0 242 0.03 0.0 -15 0.3 100
reduktori
26 2009 Vaj 0.8840 0.9070 25.0 320.7 250 0.03 0.0 -18 0.3 100
reduktori
27 2009 Vaj 0.8830 0.9060 25.0 320.3 248 0.03 0.0 -17 0.3 100
reduktori
28 2009 Vaj 0.8840 0.9070 25.6 322.4 249 0.03 0.0 -19 0.3 100
reduktori
29 2009 Vaj 0.8830 0.9060 25.0 320 250 0.03 0.0 -18 0.3 100
reduktori
30 2009 Vaj 0.8840 0.9070 25.0 320.7 250 0.03 0.0 -18 0.3 100
reduktori
31 2009 Vaj 0.8840 0.9070 25.4 321.3 250 0.03 0.0 -19 0.3 100
reduktori
32 2010 Atesti 0.9000 20 220 240 0.1 0.0 -12 0.5 90
33 2010 Mostra-2 0.8820 0.9050 18.9 212.0 240 0.03 0.0 -14 0.3 100
34 2010 Atesti 0.9000 20 220 240 0.1 0.0 -12 0.5 90
35 2010 Mostra-4 0.8820 0.9040 19.4 220.5 240 0.03 0.0 -14 0.3 100
36 2010 Mostra-5 0.8800 0.9030 19.4 220.4 241 0.03 0.0 -14 0.3 100
118
Tabela 7.10 Analiza fiziko-kimike e vajit t turbins

((gr/cm3) (cSt) mekan
.
50 oC 15oC 100o 40oC o
C % % o
C mg
C KOH/g
1 2008 Blloku III mostra 0.8330 0.8580 5.0 29.0 218 0.03 0.0 -27 0.1 103
ne 3 nivele
siperfaqsore
ne 3 nivele
siperfaqsore
5 2008 Blloku III 0.8330 0.8580 5.1 30.3 218 0.03 0.0
6 2008 Blloku III 0.8350 0.8600 5.0 29.0 208 0.01 0.0 -25 0.2 101
7 2008 Blloku 4 0.8370 0.8610 5.1 29.6 209 0.0 0.0 -25 0.1 102
8 2008 B-I- 0.8360 0.8610 6.8 46.8 220 0.01 0.0 -10 0.1 103
TURBO-46
9 2008 V SH Vija-1- 0.8380 0.8630 8.5 66.0 235 0.01 0.0 -10 0.1 102
TURBO-68
10 2008 V SH Vija-2- 0.8400 0.8650 8.6 66.6 240 0.01 0.0 -10 0.1 102
TURBO-68
11 2009 Turbo-46 0.8500 0.8740 6.8 46.4 225 0.04 0.0 -12 0.0 100
12 2009 Turbo-46 0.8500 0.8740 6.8 46.3 228 0.03 0.0 -12 0.0 100
13 2010 Mostra-1 0.8390 0.8630 5.1 30.1 215 0.01 0.0 -13 0.0 95
14 2010 Mostra-2 0.8360 0.8610 5.1 30.2 215 0.0 0.0 -13 0.0 95
15 2010 Mostra-3 0.8400 0.8640 5.4 32.4 210 0.01 0.0 -25 0.1 99
16 2010 Blloku III 0.8380 0.8620 5.2 30.7 210 0.01 0.0 -24 0.1 98
17 2010 Blloku IV 0.8370 0.8610 5.2 30.3 205 0.0 0.0 -25 0.1 100
18 2010 Blloku V 0.8360 0.8610 5.2 30.7 210 0.01 0.0 -24 0.1 98
19 2010 Turbo 68 0.8560 0.8800 8.6 66.9 245 0.0 0.0 -10 0.1 100
20 2010 Turbo 68 0.8540 0.8780 8.7 67.4 242 0.0 0.0 -10 0.1 101
21 2010 Turbo 68 0.8540 0.8780 8.6 66.7 245 0.0 0.0 -10 0.1 100
22 2010 Turbo 68 0.8580 0.8820 8.6 66.9 244 0.0 0.0 -10 0.1 100
23 2010 Turbo 46 - A 0.8500 0.8740 6.8 46.8 220 0.02 0.0 -13 0.1 99
119
24 2010 Turbo 46 - B 0.8500 0.8740 6.9 47.4 225 0.03 0.0 -13 0.1 97
25 2010 Atesti 0.8600 6.8 46 240 0.1 0.0 -20 0.5 100
26 2010 Turbo 68 0.8560 0.8800 8.6 66.9 245 0.0 0.0 -10 0.1 100
27 2010 Turbo 68 0.8540 0.8780 8.7 67.4 242 0.0 0.0 -10 0.1 101
28 2010 Turbo 68 0.8540 0.8780 8.6 66.7 245 0.0 0.0 -10 0.1 100
29 2010 Turbo 68 0.8580 0.8820 8.6 66.9 244 0.0 0.0 -10 0.1 100
120
Tabela 7.11 Analiza fiziko-kimike e vajrave hidraulike
50 oC 15oC 100o 40oC o

C % % o
C mg
C KOH/g
1 2008 Mostra-1 0.8320 0.8570 4.5 21.7 200 0.21 0.0 -20 0.5 139
2 2008 Mostra-2 0.8360 0.8610 7.5 41.2 210 0.22 0.0 -20 0.4 140
3 2008 NX00 0.8690 5.3 31.5 222 0.03 0.02 -28 0.1 102
D003/51m
4 2008 NX00 0.8680 5.4 32.9 222 0.04 0.0 -28 0.15 103
D004/11m
5 2008 NX00 0.8680 5.3 32.2 222 0.04 0.0 -28 0.3 102
D006/15m
6 2008 NX00 0.8670 5.4 32.9 223 0.04 0.0 -28 0.2 103
D001.2.5
46m
7 2008 NG04 0.8720 6.6 45 208 0.05 0.0 -30 0.3 104
Via 2
8 2008 NG05 0.8720 6.7 45.3 200 0.05 0.0 -30 0.2 105
Via 1
9 2008 SJ 10 0.8700 6.7 45.9 190 0.04 0.0 -30 0.9 105
D001
10 2008 NX 15 0.8740 6.8 46.7 214 0.28 0.0 -30 0.2 107
D003
11 2008 Vaji hidraulik 0.8450 0.8690 7.7 56.9 180 0.02 0.0 -7 0.0 98
121
VG-68
12 2008 Vaj hidraulik 68 0.8550 0.8790 8.6 66.5 0.40 -15 0.6 98
13 2008 Mostra-2 0.8770 8.8 67.8 -20 0.6 99
14 2008 Vaj hidraulik 0.8450 0.8690 7.6 54.8 181 0.02 0.0 -7 0.0 99
VG-68
15 2008 Vaj hidraulik 0.8460 0.8700 9.7 80 210 0.02 0.0 -15 0.0 100
VG-68
16 2008 Vaj hidraulik 0.8460 0.8700 9.7 80 210 0.02 0.0 -15 0.0 100
VG-68
17 2009 Mostra-3 0.8790 8.1 60.5 205 0.23 0.0 -18 0.3 101
18 2009 Mostra-4 0.8540 0.8780 6.4 42.6 218 0.05 0.0 -32 0.4 99
19 2009 Mostra-5 0.8510 0.7850 6.4 42.6 220 0.04 0.0 -32 0.4 99
20 2009 Mostra-1 0.8570 0.8810 19.5 221.4 230 0.03 0.02
21 2009 Prista MHV 46 0.8500 0.8740 7.5 43.1 200 0.01 0.0 -34 0.2 135
22 2011 N.T.P G-Arbi 0.8678 8.4 68 0.049 0.319 99
122
Pr t gjith llojet e vajrave, karakteristikat fiziko-kimike t t cilve shprehen n tabelat e msiprme,
haset vshtirsi pr vlersimin e tyre cilsor. Kjo pr shkak t mungess s standardeve t unifikuara
kombtare e ndrkombtare, pr pothuajse t gjith gamn e vajrave lubrifikues. Prandaj, pr vlersimin e
tyre, sidomos pr rastet q mungojn standardet ndrkombtare t njohura e t pranuara ndrkomtarisht, si
ISO, EN, ASTM, BS, AS, etj u orientuam duke u bazuar n specifikimet teknike t kompanive prodhuese
t ketyre produkteve lubrifikues si dhe t kompanive q merren me prodhimin e pajisjeve, tek t cilat kto
vajra prdoren. T cituara n vijim, jemi bazuar n kompanit m reputacionin m t madh ndrkombtar
e q zotrojn tregun botror t prodhimit.
Nisur nga rndsia e prdorimit t tyre, sasit e konsumuara n treg, informacioni i siguruar si dhe numri i
matjeve n dispozicion, interpretimi i detajuar i disa prej karakteristikave kryesore t vajrave do t behet
pr disa nga llojet e siperprmendura.
A- Pr vajrat lubrifikues pr motor sht przgjedhur vaji SAE 15W-40 pr disa arsye [40]:
Prdoret pr t gjitha llojete e automjeteve me benzin e diesel
Duke qen vaj mineral prdoret kryesisht n makinat m t vjetra
N krahasim me vajrat e tjer pr motor, si SAE 5W-40 (sintetik) dhe SAE 10W-40
(gjysmsintetik) i ruan karakteristikat e tij pr m pak kilometra.
Pr vlersimin cilsor t ktij lloj vaji lubrifikues u bazuam n specifikimet teknike t kompanive
Shevron (SHBA), Agipe Petrol (ITALI) dhe Motul (FRANCE) [12]. Kryesisht n specifikimete teknike t
tyre jepen vlera mesatare t rekomanduara pr prodhimin e ktij vaji dhe n disa raste dhe intervale t
prcaktura pr parametra individual e shum t rndsishm, si n rastin e viskozitetit n temperatura t
ndryshme.
N vijim, n formn e grafikve, jepet informacioni i prpunuar i karakteristikave kryesore pr vajin SAE
15W-40, pr t lejuar interpretimin e cilsis s tyre n prputhje me specifikimet teknike t
siprprmendura
123
Figura 7.3 Vlerat e densitetit per vajrat lubrifikues SAE 15W-40
Figura 7.4 Vlerat e vizkozitetik kinematik ne 40oC, per vajrat SAE 15W-40
124
Figura 7.5 Vlerat e vizkozitetik kinematik ne 100oC, per vajrat SAE 15W-40
B-Nj numr i konsiderueshm mostrash i takojn vajtrave t transformatorve pr vlersimin e cilsis

s tyre sht bazuar n specifikimet teknike t Komisionit Ndrkombtar t Elektrotekniks (IEC-
International Electrotechnical Commission) [13, 17, 24]. Kto specifikime i limitojn karakteristikat e
vajrave n drejtim t:
Kryerjes s funksionit t tyre

Qndrueshmris
Performancs
Siguris e mjedisit
N vijim, bazuar n analizat e kryera pr kto lloj vajrash dhe procesverbalet e laboartoreve testues, jepet
nj informacion grafik mbi nivelin e prmbushjes s specifikime teknike n disa parametra prcaktues.
125
IEC d- max 0.985
2009 2010 2011 2012
0.903
Figura 7.6 Vlerat e densitetit per vajrat e transformatorve
IEC max 12 cst
13.8
2009 2010 2011 2012
Figura 7.7 Vlerat e vizkozitetik kinematik ne 40oC, per e transformatorve
126
IEC min 135 0C
2009 2010 2011 2012
Figura 7.7 Vlerat e temperaturs s ndezjes pr vajin e transformatorve
7.1 Diskutimi i rezultateve
Vaji lubrifikues SAE 15W-40
- N trsin e mostrave t analizuara pr vajin lubrifikues SAE 15W-40 vihet re se pothuajse t gjitha
mostrat kan vlera t densitetit mbi 0.88, sikurse rekomandohet nga specifikimet teknike t paraqitura n
figurn 7.3. Vlen te evidentohet ndryshimi i tyre brenda nj intervali shum t ngusht 0.88-0.89, fakt q
sht n favor t nj cilsie t unifikuar.
- Rezultate mjaft t mira t vajrave lidhen me viskozitetin e tyre n 40oC, ku 90% e mostrave
plotsojn kushtin e ofruar nga kompania e prodhimit t tyre Agipe Petrol, 65-110 cst. Pjesa me e madhe
e specifikimeve teknike kufizohen me kufirin e siprm t vizkozitetit, i cili nuk duhet t kaloj vlern 110
cst. Nga mostrat e analizuar vetm njera e kalon vlern maksimale t lejuar. Prsa i prket vlerave t
viskozitetit n 100oC jan t gjitha brenda inervalit t pranuar nga specifikimet teknike, 11-16 cst.
- Nj ndr parametrat m t rndsishm t vajrave lubrifikues pr motor sht indeksi i vizkozitetit.
Ky parametr nuk sht shqyrtuar grafikisht pasi, sikurse edhe pritet edhe nga vlerat e vizkozitetit n
temperatura t ndryshme, ai pr t gjitha llojete vajrave t paraqitur n tabelat prkatse e kalon vlern 80,
t rekomanduar nga specifikimet teknike, q n rastet me strikte krkohet deri 85.
Vaji i transformatorve
- Shqyrtimi i rezultateve t analizave pr vajrat e transformatorve t analizuar vihet re pjesa m e

madhe e tyre kane vlera t densitetit nn limitin e rekomanduar nga IEC, max 0.985. Prjashtim dhe
devijim t madh kan dy mostra t vitit 2009 dhe dy mostra t vitit 2012 (1,2, 26, 27) t cilt kan
vlera t larta t densitetit, por nga ana tjetr vlera t ulta t temperaturs s flakrimit.
- Prjashtuar katr mostrat e siprprmendura, analizimi i vajrave nn aspektin e vlerave t vizkozitetit
kinematik n 40oC vihet re se nga mostrat e konsideruara normale vetm njera prej tyre ka vlera t
127
vizkozitetit mbi specifikimet teknike qe rekomandon standardi ndrkombtar pr vajrat e
transformatorve- mostra 10. T gjitha mostra e tjera kane vlera t vizkozitetit m t vogla se 12 sct.
- Temperatura e flakrimit, e testuar sipas metods me kroxhiol t hapur, paraqet nj situat korrekte.
T gjith mostrat, t konsideruara normale, paraqesin vlera t temperaturs s flakrimit m t mdha
se 135oC, limit i poshtm i parashikuar nga standardi.
7.2 Konkluzione
Pr vajin lubrifikues SAE 15W-40
Duke u bazuar ne klimn q ka Republika e Kosoves vaji 15W-40 mund t perdoret kryesisht per
motoret me benzine, por edhe per motoret diesel sidomos ne stint e ftohta. Sigurimi i vlerave t
densitetit n intervalet e ulta e t larta t tij i siguron atij mundsin pr veti t mira lubrifikuese
dhe pamundsin pr t shfaqur vlera shum t larta t viskozitetit kinematik, i cili fillimisht varet
nga densiteti i vajit
Shqyrtimi i vlerave t vizkozitetit kinematik n 40oC dhe konkludimi pr parametra kryesisht
brenda specifikimeve teknike na lejojn n nxjerrjen e prfundimit, se kto vajra jan cilsor e
nuk do t ndikonin n mosndezjen ose n vonesn n ndezje t automjeteve. Gjithashtu, vlerat
optimale te vizkozitetit kinematik n 100oC sigurojn lubrifikim shum t mir t automjetit n
kushtet e puns, duke ndihmuar bashk me cilsin e karburantit n performacn motorike.
Duke u nisur nga diskutimi mbi indeksin e vizkozitetit me mjaft interes do t ishte studimi i
varsis s tij nga ort e puns t motorit (km). Kjo do t riste sigurin e puns t makinave n
rast se vajrat do t ishin t qndrueshm pr aq km sa ato reklamojn veten. Vshtirsia qndron
n kohzgjatjen e analizs, por q do t rriste cilsin e vajrave q tregtohen n Republikn e
Kosovs.
Pr vajin e transformatorve
N standadin ndrkombtar IEC 60296 densiteti futet n grupin e parametrave q ndikojn n

funksionimin e transformatorve, sidomos n priudha t ftohta t dimrit. Vlerat e ulta t
densitetit lidhen me faktin e ngrirjes s ujit q gjendet n vaj, formimit t kristaleve, daljes s tyre
n siprfaqe dhe shkaktimin e shkendijave n prcjellsit e transformatorve. Duke shqyrtuar
vlerat e densitetit nga tabela 7.8 dhe figura 7.6 mund t thuhet se vajrat e prdorur n
trasformator gjat ksaj periudhe e kan plotsuar kushtin e specifikimeve dhe kan siguruar
pun normale t transformatorve. N favor t ktij konkluzioni jan edhe vlerat e ulta t
prmbajtjes s ujit n vajrat e analizuar. Nisur nga analizat e vajrave t prjashtuar mund t
konkludohet se nuk jane vajra minerale baz, por przierje q mund t jen prdorur si shtesa n
vajrat e transformatorve.
Vizkoziteti kinematik n temperaturn 40oC, temperatur e operimit t transformatorve,
vlersohet shum i rndsishm sepse lidhet me dy elemente kryesore t funksionit t
transformatorit: transferimin e nxehtsis dhe qarkullimin e mir t vajit n kushte e ndezjes
fillestare (kur sht i ftoht). Kryesisht jan prdorur vajra me vizkozitet te ult q kan siguruar
mosnxejen e transformatorve dhe funksionimin normal t tyre.
Ndr parametrat e rndsishm vlersohet edhe temperatura e flakerimit, n kroxhiol t hapur,
pasi sikurse referohet n standard futet n grupin e analizave q vlersojn rrezikshmrin e
depozitimit dhe prdorimit t tyre. Vlersimi i rezultateve con n prfundimi se vajrat e prdorur
n transformator pr periudhn q prfshin studimi nuk kan paraqitur rrezikshmri n prdorim
e depozitim, as pr priudha t nxehta t vitit.
128
Vajrat e tjera
Pr vajrat e tjera, analizimet e t cilve jepen n tabelat prmbledhse, nuk jemi ndalur n shqyrtimin
individual t tyre n prametra t vecant [25, 37, 41]. Kjo per disa arsye:
Pr t mos rn n psritje t diskutime dhe rekomandimeve bazuar n standardet prkatse

Nuk ka specifikime konkrete sikurse e parashikon standarti pr llojin e vajit. Kjo vlen pr vajin e
tyrbinave nese sht pr gaz apo avull turbin; pr vajin hidraulik tipin e tij; per vajin e
reduktorve kushtet e operimit t reduktorit (temperatura), etj.
Studiuar n trsi kto mostra futen n grupin e vajrave q punojn n kushte m t buta dhe nuk
kan ndryshime t theksuara nn ndikimin e temperaturs, e pr m teper ndrrohen m rrall.
Vlersuar kryesisht nga t dhenat mbi densitetin, vizkozitetin, temperaturn e flakrimit dhe
indeksin e vizkozitetit, paraqitet nj situat e knaqshme ku n trsi kto vlera jan n prputhje
me standardet e msiprcituara.
Pr cdo t interesuar, vlerat e parametrave t vecant t dhn n tabelat respektive, metodologjia
e prdorur e studimit dhe literatura e cituar pr stdandardet e referuara do te mjaftonin pr t
krijuar opinione me specifike pr vajrat e marr n studim
129
KAPITULLI I TETE
8 KONKLUZIONE E REKOMANDIME
Ekziston nevoja pr nj politik t qart t qeveris n Kosov lidhur me sektorin e nafts.

Nuk sht e mjaftueshme vetm t ekzistoj Legjislacioni i caktuar.
Legjislacioni duhet t ndjek politikat e qarta t Qeveris prfshir rolin e sektorit privat..
Ministria e Tregtis dhe Industris duhet t`i bart prgjegjsit n pajtim me UA prkats
dhe Ligjin Nr. 2004/5 Pr Tregti me Naft dhe Derivate t Nafts n Kosov ku
prfshihen vzhgimi dhe monitorimi i cilsis nprmjet monitorimit t vlerave t parapara
kufizuese dhe treguesve t tjer t cilsis s derivateve t lngta t nafts prmes
laboratorve testues me qllim t ruajtjes s mjedisit, ujit, ajrit dhe toks.
Vlersim i konformitetit dhe Dokumenteve t Konformitetit duhet t jet veprimtari n
kompetenc t plot nn mbikqyrjen e shrbimit doganor t Kosovs, me t ciln n mnyr
t drejtprdrejt ose t trthort vlersohet nse jan plotsuar krkesat e caktuara me t
cilat dshmohet se nj produkt apo shrbim sht konform krkesave dhe parametrave
teknike t prcaktuara me standarde, dhe rregulla teknike ku prfshihen: Deklarata e
Konformitetit, Certifikata e Konformitetit, Raporti i testimit Laboratorik, dokumente q
lshohen nga organizma t akredituar apo t autorizuar.
Organizmi i testimit dhe vlersimit t kualitetit duhet t jet veprimtari e cila ushtrohet nga
laboratort e akredituar t cilit prfshijn testimin, kalibrimin, inspektimin dhe certifikimin e
produkteve t nafts si veprimtari teknike q ka t bj me prcaktimin e nj ose m shum
karakteristikave t nj produkti, nnprodukti, materiali, organizmi, fenomeni fizik, procesi
ose shrbimi t dhn sipas nj procedure t veant.
Duhet t bhet nj kontroll permanent jo vetm n nj pike kufitare si bhet tani, por n t
gjitha pikat. Kjo sht nj urgjence kur dihet se vendi yn synon dhe ka pr obligim
harmonizimin e standardeve n cilsi me rregullat e BE-s.
Par n trsi, mjaft nga mostrat e analizuara t dieselit kan shmangie t dukshme nga
standardet e brendshme dhe ato ndrkombtare. N shum raste karburante t importuara si
lnd djegse (naft industriale) jan tregtuar n tregun e Kosovs si karburant pr automjete.
N kushte t tilla ekziston nevoja pr nj politik t qart t qeveris n Kosov lidhur me
sektorin e nafts. Nuk sht e mjaftueshme vetm t ekzistoj Legjislacioni i caktuar (Ligji
mbi Derivatet e nafts), por t aplikohen trsisht Standardet Evropiane.
Nga parametrat q parashikohen n standardet q prdoren n Kosov devijime t dukshme
vihen re n vlerat e temperaturs s flakrimit dhe prmbajtjes s squfurit. Prandaj
rekomandohet nj kontroll permanent jo vetm n nj pike kufitare si bhet tani, por n t
gjitha pikat. Kjo sht nj urgjence kur dihet q Kosova synon harmonizimin e standardeve
n cilsi me rregullat e BE-s. Kjo madje ka qen e parapare edhe me Udhziun
Administrativ 2006/16 ku prqendrimi i squfurit n naft t mos kaloj 10 ppm nga data
01.01.2010, por q nuk ka filluar s zbatuari. Aktualisht sot tregtohet diesel i tipit D2.
Mosprputhja e vlerave t temperaturs s flakrimit (kryesisht jasht standardit) me
parametrin e temperaturs s fillimit t distilimit tregon q kemi t bjm me lnd djegse
diesel me shtesa t tjera (lnd djegse, kondensaat, hollues, etj). Kt prfundim e mbshtet
130
shmangia relativisht e madhe nga standardi e vlerave t llogaritura t Indeksit t Cetanit,
parametr kyc pr performancn motorike.
Shqyrtimi i vlerave te densitetit relativ tregon se shumica e mostrave t analizuara t

mazutit kane vlera q luhaten ne intervalin 0.94-0.96 . Ndonse, pothuajse t gjitha
mostrat jan brenda standardit t referuar, arrihet n prfundimi se kemi t bjm me
tregtimin e prdorimin e mazuteve t rnda t distilimit.
Mazuti q tregtohet n Republikn e Kosovs ka vlera relativisht t ulta t viskozitetit
kinematik n 100 oC. Kjo vihet re si pr vlerat optimale, mesatare e maksimale. Ky
parametr duhet vlersuar pozitivisht sepse n rastin e prdorimit t mazuteve t tilla nuk
do t nevojitej parangroje ose prpunim termik paraprak i fort. Prfundimi m i sakt do
t krkonte edhe informacion mbi indeksin e viskozitetit, parametr q standardi nuk e
parashikon.
korrozionit t kaldajave e ndotjes s mjedisit, vlersohet si m optimali. Nga monograma
vihet re se vetm nj mostr e ka prmbajtjen e squfurit mbi vlern maksimale t lejuar
(mbi 1.8 %), ndrsa t gjith mostrat tjera jan rreth vlers optimale (1.2 %).
Prmbajtja e hirit, q ndikon negativisht n zvoglimin e fuqis kalorifike t mazutit dhe
bllokimin e sprucatorve t kaldajave, sht parametri q plotson standardin n t gjitha
drejtimet, si n mos kalimin e vlerave maksimale t lejuara dhe prafrimin pozitiv me
vlerat optimale t tij. Nga t dhnat vihet re prmbajtja mesatare e hirit, q krkohet t
jet sa me e ult, sht nn vlerat optimale q krkon standardi q i referohemi.
Si rezultante e cilsis s mir t mazuteve jan vlerat e fuqis kalorifike, q varen jo
vetm nga densiteti, prbrja elementare por edhe prmbajtja e squfurit, ujit dhe hirit. N
trsin e tyre fuqia kalorifike sht mbi vlerat minimale t krkuara , si dhe mbi ato
optimale, duke kontribuar pozitivisht n normn e harxhimit t kaldajave t djegies e
prmirsuar rendimentin termik t tyre.
Vlerat e treguesit te densitetit pr t gjitha mostrat e benzinave t analizuara jan brenda
standardit EN 228 dhe udhzimit administrativ te Kosovs (prjashtim bn vetm nj
mostr). Ndonse densiteti sht parametr i standardit t vlersimit t cilsis benzinave,
ai prdoret kryesisht si tregues doganor dhe nuk prjashton mundsin e przierjes s
benzinave me lende t tjera djegse.
Dy nga treguesit kryesor q vlersojn prformancn e puns s motorit, sic jan RON
dhe MON, paraqesin problematika serioze. Ne t dyja rastet mbi 50% e mostrave kan
vlera nn standardet e referuara. Kjo mund t jete shkaktuar pr shkak t moszbatimit t
regjimit teknologjik t subjektit prodhues t benzins ose shtimit n t te karburanteve te
tjera me numr oktani t ult. Lidhur me aftesine antikrcitje t benzinave vlerat e
komponimeve te oksigjenuar qe shtohen per prmirsimin e tyre jan n vlera t lejuara,
dhe nuk vihen re devijime te dukshme nga standardi.
Prmbajtja e squfurit nn 10mg/kg, parametr limitues n kto vlera edhe pr gazoilin,
pothuajse se nuk respektohet pr shumicn e mostrave. Nga 229 mostra t analizuar 181
jan jasht standardit. Kjo situat con n cnimin e shndetit t njerzve, ndotjen e
mjedisit si dhe dmtimin e automjeteve (korrozion, hollim vaji, etj).
Indeksi VLI, q ndikon n ndezjen e automjeteve (sidomos ne periudha te nxehta) dhe
ruajtjen e depozitimin e benzins, paraqet situat pozitive . N asnj rast t mostrave t
131
analizuara nuk ka shmangie nga standardet e referuara. Te gjitha mostrat kane vlera t
VLI mbi 1250.
Nga shqyrtimi i parametrave t analizuar pr benzina pr periudhn 2008-2012 vihet re
q standardi ndrkombtar EN 228 dhe udhzimi administrativ i Kosovs , zbatohen
pjesrisht. M problematike sht situata n drejtim t parametrave RON dhe prmbajtjes
s squfurit .
Ne treg duhet bllokuar dhe te mos lejohet tregtimi i benzinave me prmbajtje squfuri mbi
10 mg/kg. Ndonse n Kosov konsumohet me pak benzine se gazoil, prmbajtja e lart e
squfurit (pothuajse sa ne gazoil) prbn nj problem serioz pr emetimin e gazeve t
dmshm n ajr.
Rekomandohet intensifikim i kontrollit n distributor, jo vetem n pika doganore, pr
shkak t numrit t madh t tyre dhe shprndarjes s gjer. N kto subjekte mundsia e
abuzimit me karburantet sht m e madhe, por gjithashtu i lart sht edhe kontakti i
konsumatorit me to
Stimulimi me politika fiskale i prdorimit t gazit t lngt dhe i benzinave cilsore,
djegia e t cilve shkakton m pak ndotje n atmosfer.
Duke u bazuar ne klimn q ka Republika e Kosoves vaji 15W-40 mund t perdoret

kryesisht per motoret me benzine, por edhe per motoret diesel sidomos ne stint e ftohta.
Sigurimi i vlerave t densitetit n intervalet e ulta e t larta t tij i siguron atij mundsin
pr veti t mira lubrifikuese dhe pamundsin pr t shfaqur vlera shum t larta t
viskozitetit kinematik, i cili fillimisht varet nga densiteti i vajit
Shqyrtimi i vlerave t vizkozitetit kinematik n 40oC dhe konkludimi pr parametra
kryesisht brenda specifikimeve teknike na lejojn n nxjerrjen e prfundimit, se kto
vajra jan cilsor e nuk do t ndikonin n mosndezjen ose n vonesn n ndezje t
automjeteve. Gjithashtu, vlerat optimale te vizkozitetit kinematik n 100oC sigurojn
lubrifikim shum t mir t automjetit n kushtet e puns, duke ndihmuar bashk me
cilsin e karburantit n performacn motorike.
Duke u nisur nga diskutimi mbi indeksin e vizkozitetit me mjaft interes do t ishte
studimi i varsis s tij nga ort e puns t motorit (km). Kjo do t riste sigurin e puns
t makinave n rast se vajrat do t ishin t qndrueshm pr aq km sa ato reklamojn
veten. Vshtirsia qndron n kohzgjatjen e analizs, por q do t rriste cilsin e
vajrave q tregtohen n Republikn e Kosovs.
N standadin ndrkombtar IEC 60296 densiteti futet n grupin e parametrave q
ndikojn n funksionimin e transformatorve, sidomos n priudha t ftohta t dimrit.
Duke shqyrtuar vlerat e densitetit mund t thuhet se vajrat e prdorur n trasformator
gjat ksaj periudhe e kan plotsuar kushtin e specifikimeve dhe kan siguruar pun
normale t transformatorve. N favor t ktij konkluzioni jan edhe vlerat e ulta t
prmbajtjes s ujit n vajrat e analizuar. Nisur nga analizat e vajrave t prjashtuar mund
t konkludohet se nuk jane vajra minerale baz, por przierje q mund t jen prdorur si
shtesa n vajrat e transformatorve.
Vizkoziteti kinematik n temperaturn 40oC, temperatur e operimit t transformatorve,
vlersohet shume i rndsishm sepse lidhet me dy elemente kryesore t funksionit t
transformatorit: transferimin e nxehtsis dhe qarkullimin e mir t vajit n kushte e
ndezjes fillestare (kur eshte i ftoht). Kryesisht jan prdorur vajra me vizkozitet te ult
q kan siguruar mosnxejen e transformatorve dhe funksionimin normal t tyre.
132
Ndr parametrat e rndsishm vlersohet edhe temperatura e flakrimit, n kroxhiol t
hapur, pasi sikurse referohet n standard futet n grupin e analizave q vlersojn
rrezikshmrin e depozitimit dhe prdorimit t tyre. Vlersimi i rezultateve con n
prfundimi se vajrat e prdorur n transformator pr periudhn q prfshin studimi nuk
kan paraqitur rrezikshmri n prdorim e depozitim, as pr priudha t nxehta t vitit.
Pr vajrat e tjera, analizimet e t cilve jepen n tabelat prmbledhse, nuk jemi ndalur n
shqyrtimin individual t tyre n parametra t vecant. Kjo per disa arsye:
Pr t mos rn n psritje t diskutime dhe rekomandimeve bazuar n standardet
prkatse
Nuk ka specifikime konkrete sikurse e parashikon standarti pr llojin e vajit. Kjo vlen pr
vajin e tyrbinave nese sht pr gaz apo avull turbin; pr vajin hidraulik tipin e tij; per
vajin e reduktorve kushtet e operimit t reduktorit (temperatura), etj.
Studiuar n trsi kto mostra futen n grupin e vajrave q punojn n kushte m t buta
dhe nuk kan ndryshime t theksuara nn ndikimin e temperaturs, e pr m teper
ndrrohen m rrall.
Vlersuar kryesisht nga t dhnat mbi densitetin, vizkozitetin, temperaturn e flakrimit
dhe indeksin e vizkozitetit, paraqitet nj situat e knaqshme ku n trsi kto vlera jan
n prputhje me standardet e msiprcituara.
Pr cdo t interesuar, vlerat e parametrave t vecant t dhn n tabelat respektive,
metodologjia e prdorur e studimit dhe literatura e cituar pr stdandardet e referuara do t
mjaftonin pr t krijuar opinione me specifike pr vajrat e marr n studim
133
BIBLIOGRAFIA
1. Agolli F, (1983). Teknologjia Kimike Inorganike, Prishtin, 245 f
2. American Society for Testing and Materials- ASTM edition 06
3. Asllani A, Xhina E, Teneqja V, Drushku, S. (2011).Vlersimi i cilsis s karburenteve

diesel q tregtohen n Republikn e Kosovs. Konferenca kombtare e kimis Kimia dhe
zhvillimi aktual i vendit. Akademia e shkencave, Tiran, f 123-130
4. BADER J. (2007): Single Fuel Policy. Compatibility with EURO 4 Diesel Engines. -
NATO RTO AVT ET-073 Spring Meeting 2007. Florence, Italy. May 2007, p 3
5. Beqiraj I, (2008) Monitoring of Albanian market of hydrocarbons. Ph.D. Thesis,

University of Tirana, Faculty of Natural Science, Tirana. 132 p
6. Characteristics of Fuel Oil (GOST 10585-99). www.GlobalPetroMetal.com, 2p
7. Chevron Products Company. Motor Gasolines Technical Review, (2009)

www.chevron.com/products/ourfuels/prodserv/fuels/ technical_safety_bulletins/. 110p
8. Daci N, ( 1981) Kimia Organike, Prishtin. 231 f
9. DECISION OF THE COUNCIL OF MINISTERS NO 52, (2009). Fletorja Zyrtare e

Republikes se Shqiperise. Botim I Qendres se Publikimeve Zyrtare No. 52. P 82-83.
10. Diesel Fuels Technical Review. (2007). Chevron Products Company. 134 p
11. ELSOM, D., (1996): Cleaner fuels and Cleaner cars. Chapter 6: In: Smog Alert
Managing urban air quality. - Earthscan Publications limited. London 1996. Pg. 124.
12. Engine Oil, UFA SUPER ENGINE OILS

http://www.ufa.com/PDFFiles/lubricantHandbook/ Complete%20Lube%20Handbook.pdf.
29p
13. Fluids for electrotechnical applications Unused mineral insulating oils for transformers
andswitchgear.https://www.motul.com/system/product_descriptions/technical_data_sheets
/179/original/SAE%2015W40_GB. 16p
14. Frans van den Berg. (2002).Trends and challenges in fuel-oil quality. Shell Global
Solutions International BV. http://wwwstatic.shell.com/static/marine_products. 22p
134
15. Gasoline and Diesel engine oil , Mineral.
http://www.ufa.com/PDFFiles/lubricantHandbook/6942_Lubehandbook_LR_6-29.pdf.
24p
16. Handbook of Petroleum Analysis (2001)

http://www.mabanaft.co.uk/Mabanaft/images/pdf/prodspec-Regular-unleaded.pdf
17. International standard . (2003).The International Electrotechnical Commission(IEC).

Third edition -11. http://212.175.131.171/IEC/iec60296%7Bed3.0%7Den_d.pdf. 31p
18. IP (1980a) Methods for Analysis and Testing, Vol. 1. -Institute of Petroleum,
London. p 34, 71, 123, 160.
19. IP (1980b) Methods for Analysis and Testing, Vol. 2. -Institute of Petroleum,
London. p 242, 336
20. IP standard- IP 490/2003
21. James P. Nehlsen (2006). Developing Clean Fuels: Novel Techniques for Desulfurization.
32p
22. JIE ZHANG, KEBIN HE, YUNSHAN GE, XIAOYAN SHI (2009). Influence of fuel
sulfur on the characterization of PM10 from a diesel engine. - Fuel, Volume 88, Issue 3, p
504-510
23. KESONG ZHANG, JINGNAN HU, SHUZHENG GAO, YUNGANG LIU, XIANJIANG
HUANG, XIAOFENG BAO (2010). Sulfur content of gasoline and diesel fuels in
northern China. - Energy Policy, Volume 38, Issue 6, p 2934-2940.
24. Lubricant. Handbook, ufa( 2008)

http://www.ufa.com/PDFFiles/lubricantHandbook/Complete%20Lube%20Handbook.pdf.
29p
25. Lubricating oil, steam turbine and gear. http://quicksearch.dla.mil/ or https://assist.dla.mil.

7p
26. Malaj A, Frashri M, Bimbashi H, (1995). Teknologjia Kimike 2. Shtpia botuese Libri
Universitar, Tiran, f 55-63
27. Malja A, Drushku S, (2002) Monitoring of the fuel quality in Albania concering the
environmental problemes. Journal of Environmental Protection and Ecology, 4. P 918-
922.
28. MALJA A, DRUSHKU S. & BEQIRAJ I. (2011). Praktikumi i Teknologjis

Kimike Organike. -Universiteti i Tirans, Fakulteti i Shkencave Natyrore,
Tiran, 220 f.
135
29. MALJA A, DRUSHKU S. & HEMA T. (2008). Praktikumi i Teknologjis
Kimike Organike. -Universiteti i Tirans, Fakulteti i Shkencave Natyrore,
Tiran, 179 f.
30. ME (1985a). Standartet, metodikat e produktetve t nafts. Vol 1. -Ministria e
Energjetiks Tiran. f 52-71.
31. ME, (1985b). Standartet, metodikat e produktetve t nafts. Vol 2. -Ministria e

Energjetiks Tiran. f 1, 38.
32. Michael P. Walsh, (2005). International Experience in Improving Fuel Efficiency and
Reducing Greenhouse Gases. MIT Symposium.
33. Mulla E, Drushku S, (2011) Evaluation of the Impact of Gasoline Quality in Urban Air
Pollution in Albania. Journal of Environmental Protection and Ecology, 12, p 157-167
34. MULLA E. F. (2009).Studim i ndotesve te ajrit nga djegia e lendeve djegese ne motoret e
automjeteve ne qytetin e Tiranes dhe ndikimi i tyre ne cilesine e ajrit Disertacion per
Graden Doktor i Shkencave. Universiteti Politeknik i Tiranes. Tirane, p 28.
35. PI-QIANG TAN, ZHI-YUAN HU, DI-MING LOU (2009).Regulated and unregulated
emissions from a light-duty diesel engine with different sulfur content fuels. - Fuel,
Volume 88, Issue 6, p1086-1091.
36. PLACENTINO C. M. ET. AL. 2008: Caraterizzazione chimica del PM2.5 e PM10 nella
Regione Puglia. Il particolato Atmosferico: La conoscenca per linformazione e le
strategie di intervento. - 3 Convegno Nazionale sul Particolato Atmosferico. Bari. p 79.
37. Reductor oil specifications . http://www.sumitomodrive.com/uploads/product/files/file-

59.pdf. 16p
38. Republic of Kosovo, (2011) Administrative Instruction No.17/2011. On the quality of

petroleum-derived liquid fuels. p 10, 11
39. Republic of Kosovo, (2012) Administrative Instruction No. 2008/11. On the quality of
petroleum-derived liquid fuels. p 6
40. SAE 15W-40 Gasoline and Diesel engine oil ,Mineral. www.motul.fr. 1p
41. Specifications on Hydraulic Fluid.

http://shop.tommycarwash.com/s.nl/ctype.KB/it.I/id.763/KB.12050/.f. 1p
42. STANISLAUS, ANTONY., MARAFI, ABDULAZEEM., S. RANA MOHAN (2010).

Recent advances in the science and technology of ultra low sulfur diesel (ULSD)
136
production. - Catalysis Today, Volume 153, Issues 1-2, 19 July 2010, p 1-68.
43. STERNER, TH., (2003). Chapter 22: Fuel quality, Vehicle Standards and Urban Planning.
In: Policy Instruments for Environmental and Natural Resource Management. - Resources
for the Future & The World Bank, Washington DC, USA., Swedish International
Development Cooperation Agency, Stockholm, Sweden. p 259, 265, 267.
44. Technical specification euro 5 diesel. http://www.dieselnet.com/standards/eu/fuel. 2p
45. Troja P, (1995) Kimia Organike, Shtpia botuese Libri Universitar, Tirane , 325 f
46. Turbine Lubricating Oils (2002). Indian StandardTURBINE LUBRICATING OILS

SPECIFICATION(Third Revision) IS 10 12 Petroleum, Lubricants and their Related
Products]. 13 p.
47. Udhzimi Administrativ i Republiks s Kosovs, Nr.2008/21 Pr Cilsin e Derivateve

t Lngta t Nafts. 28 f
48. Unleaded Petrol BS EN 228:2008.1p
49. Utrecht University, (2009). Copernicus Institute for Sustainable Development and
Innovation,Department of Science, Technology and Society, Faculty of Science,Tao Ren.
50. WAHLIN P. ET. AL. (2001) Pronounced decrease of ambient particle number emissions
from diesel traffic in Denmark after reduction of the sulphur content in diesel fuel. -
Atmospheric Environment. Vol. Nr. 35. p 3549-3552.
137
ARTIKUJ SHKENCOR
1 Botim n buletinin shkencor: Asllani A, Drushku S, (2011) VLERSIMI I CILSIS S

MAZUTIT Q TREGTOHET N REPUBLIKN E KOSOVS KERKIME 19.Akademia e
shkencave dhe e arteve e Kosovs, f 115-127,Prishtin Kosov.
2 Botim n buletinin shkencor: Asllani A, Daci N, Drushku, S. (2013) Vlersimi i kualitetit t

benzinave n Republikn e Kosovs n lidhje me performancn e tyre motorike dhe mjedisore
KERKIME 20.Akademia e shkencave dhe e arteve e Kosovs, f 53-70,Prishtin Kosov.
3 Botim jasht vendit: Asllani A, Daci N, Drushku S, (2013) EVALUATION OF QUALITY

OF GASOLINES IN THE REPUBLIC OF KOSOVO RELATED TO THEIR MOTOR AND
ENVIRONMENTAL PERFORMANCE Journal International Environmental Application
Science. Vol 8, p 244-250, Turkey.jieas@jieas.com
4 Botim jasht vendit: Abaz Asllani, Spiro Drushku (2014) Diesel Fuel Which is Traded
in the Republic of Kosovo and its Performanceon Vehicles Journal International
Environmental Application Science. Vol 9. (miratur pr botim q del n fund t Shtatorit)
PJESMARRJE N KONFERENCA
Konferenca Ndrkombtare: Asllani A, Drushku S, Teneqja V, Idrizi M (2011) Evidentimi i

procedurave dhe infrastruktura e kontrollit t hidrokarbureve n Kosov International Geo-
Science Conference. GJEO-ALB 2011. f 110-115. Mitrovic, Kosov
2 Konferenca Kombtare: Asllani A, Xhina E, Teneqja V, Drushku S, (2011): Vlersimi i

cilsis s karburanteve diesel q tregtohen n Republikn e Kosovs, Konferenca kombtare e
kimik: Kimia dhe zhvillimi aktual i vendit. AKADEMIJA E SHKENCAVE T
SHQIPRIS, libri i prmbledhjeve, f 19. Libri i punimeve (proceedings) f 123-129. Tiran
3 Konferenca Ndrkombtare: Asllani A, (2012) QULITY EVALUATION OF LUBRCANT

OILS THAT ARE TRADED IN REPUBLIC OF KOSOVO 5th Conference on Water, Climate
and Environment, Balwois 2012, Proccedings, N 1057, Ohrid, Macedonia
4 Konferenca Kombtare: Asllani A, Drushku S (2013) Karburanti diesel q tregtohet n

Republikn e Kosovs dhe performanca e tij n automjete Konferenc shkencore
ENERGJETIKA DHE MJEDISI PER ZHVILLIM TE QENDRUESHEM. Akademia e
shkencave dhe e arteve e Kosovs. Libri i abstrakteve, f 19. Prishtin, Kosov.
138

Doktoratura Abaz Asllani Fakulteti I Shkencave I Natyrore Departamenti I Kimise Industriale

Загружено:

Сведения о документе

Оригинальное название

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Doktoratura Abaz Asllani Fakulteti I Shkencave I Natyrore Departamenti I Kimise Industriale

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I SHKENCAVE T NATYRS

Per marrjen e grads shkencore

Monitorimi i cilsis s hidrokarbureve q tregtohen n

Kandidati Udhheqs Shkencor

M.Sc. Abaz ASLLANI Prof.Dr.Spiro DRUSHKU

Falenderimin kryesor ia drejtoj udhheqsit tim shkencor, Prof.Dr. Spiro Drushku

Si bashkpuntor n punime shkencore falenderoj pedagogt e Departamentit t

Falenderoj drejtuesit dhe operatort e laboratorve testues q mundsuan

Gjithashtu falenderoj pegagogt e Teknologjis Kimike Organike, q vun n

Se fundmi dua t falenderoj familjen time pr prkrahjen dhe mbshtetjen e

Objektivi kryesor i punimit sht monitorimi sistematik i derivateve t lngta t nafts

Fjal kye: hidrokarbure, diesel, benzin, mazut, vaj lubrifikues, standarde,

KAPITULLI I TETE 130

Nga pikpamja statistikore, me t dhnat e siguruara nga Ministria e Punve t Brendshme

Si piketa kryesore n funksion t qllimit t studimit parashikohen:

shtja e procedurave dhe ajo e infrastrukturs mbi kontrollin e hidrokarbureve n

Pr vlersimin e t gjith parametrave t performancs motorike, pr treguesit cilsor t

Pr t krijuar nj ide vlersuese eksperimentimi bazohet n specifikimet teknike pr

1.1.KLASIFIKIMI I NAFTAVE BRUTO

1.1.2. Klasifikimin sipas prbrjes kimike

Klasifikimin sipas prbrjes s komponimeve:

1.1.3 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes fraksionare:

1.1.4 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s squfurit:

1.1.5 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s lndve rrshinore :

1.1.6 Klasifikimi i naftave sipas prmbajtjes s parafins n mazut:

1.1.7 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s benzins:

1.1.8 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s vajgurit:

1.1.9 Klasifikimi i naftave sipas cilsis s vajrave:

1.1.10 Klasifikimi teknollogjik

b) Vajrat e naftave, jan grupi i dyt m i rndsishm i produkteve t nafts.

c) Produkte t tjera t nafts, q jan:

1.2 PRBRJA E NAFTS

Tabela 1.1 Prbrsit mbizotrues t nafts natyrore

1.2.2 Hidrokarburet aromatike ( )

Figura 1.1 Formulat skeletore t disa hidrokarbureve aromatike t nafts

Tabela 1.2 Numri i mundshm i izomerve parafinik pr cdo madhsi molekule

C 5H12 C6H14 n-Metilpentani

Figura1.2 Formulat strukturore t disa hidrokarbureve parafinike normale dhe t

1.2.5 Hidrokarburet olefinike

1.2.6 Komponimet jo hidrokarbure n naftn bruto

a) Squfuri elementar dhe hidrogjeni i sulfuruar

1.2.7 Substancat minerale

Kulla e rafinimit punon duke marr vazhdimisht produktet n nivele t ndryshme t

Tabela1.3 Prbrja e nj nafte natyrore me densitet 35 API

Tabela 1.4 Ndryshimi i densitetit t hidrokarbureve me tipin molekular

N figurn 1.3 tregohet shprndarja a tipave t ndryshme hidrokarbure me intervalin e

Tabela 1.5 Produktet industriale nga gazi i nafts

Riformimi i molekulave hidrokarbure ka rndsi t vecant pr prodhimin e benzinave

Tabela 1.6 Krahasimi i rezistencs krcitse dhe temperaturs s oksidimit t

Normal oktani 265 - 19

C8H18 n - Oktani C8H16 n - Propilciklohekzani

C8H18 3 - Metilheptani C7H14 Etilciklopentani

C8H18 2,4 - Dimetilhekzani

Figura 1.5 Ndryshimi i numrit oktan me strukturn hidrokarbure

Me an t ksaj metode sht njohur ndrtimi struktural i fraksionit t vajgurit t naftave.

N kto vajra jan identifikuar disa naftene me formul t prgjithshme dhe nj

Prbrja kimike e t cilave jepet n tabeln 1.7

Mbrojtsit ndaj oksidimit. Oksidimi i vajrave t nafts sht forma m e zakonshme e

Agjentt kundr-amortizimit dhe presioneve ekstreme. Dialkil ditiofosfatet e zinkut

Modifikuesit e frkimit. Kta aditiv prdoren gjithnj e m tepr, veanrisht n

Detergjentet dhe shprndarsit. Kta aditiv, t prdorur n prqendrim 2-20%, ulin

Depresantt pr piken e rrjedhjes. Pika e rrjedhjes s vajrave parafinik me viskozitet

Rezultatet e hulumtimit t nafts