Pravni akti

Pravni akti su sredstva ili oblici kroz koje se pravne norme ispoljavaju u praksi,
npr. ustav, zakon, uredba, statut,... Svaki pravni akt sastoji se iz 2 osnovna dijela:
sadraja i forme.
Sadraj pravnog akta moe biti bilo koji drutveni odnos koji se pravom ureuje.
Forma akta je veoma znaajna i obuhvata: nadlenost, postupak donoenja,
materijalizaciju.
Nadlenost je najvaniji formalni element pravnog akta i predstavlja ovlatenje
odreenog subjekta da moe donositi konkretne pravne akte. Postupak po kojem
se pravni akt donosi obuhvata konkretne radnje koje donosilac akta treba da
izvri u toku njegovog donoenja. Taj postupak ureen je zakonom i zavisi od
vrste pravnog akta, te moe biti: zakonodavni, upravni i sudski postupak.
Materijalizacija akta je radnja kojom se akt izraava prema vani, odnosno
subjektima. Najee sredstvo ispoljavanja akta jeste pismeno. Na taj nain
obezbjeuje se trajnost akta kao i mogunost da akt saznaju svi oni subjekti
kojima je upuen i to tako u momentu donoenja pravnog akta, tako i kasnije
tokom njegove primjene. Osnovna podjela pravnih akata je na: ope i
pojedinane.
Opi pravni akti sadre opu pravnu normu i jo se nazivaju formalnim izvorima
prava.
Pojedinani pravni akti su akti koje donose pojedini dravni organi npr. upravni,
sudski, a kojima se ureuju odnosi izmeu pojedinaca u drutvu. Potreba za
donoenjem pojedinanih pravnih akata je velika jer se opim aktima ne moe
uvijek odrediti ponaanje svakog pojedinca, npr. norma koja propisuje da se
plaanje poreza vri srazmjerno imovinskom stanju graana ne moe se
primjeniti bez donoenja pojedinanog pravnog akta. Poredak pravnih akata
prema njihovoj pravnoj snazi naziva se hijerarhija pravnih akata. Pravna snaga
akta zavisi od organa koji akt donosi. Najvie mjesto u hijerarhiji pravnih akata
zauzima ustav.
Ustav je osnovni temeljni i pravni akt najvie pravne snage kojim se ureuju
osnovi drutveno ekonomskog i politikog ureenja jedne zemlje kao i osnovna
prava slobode i dunosti ovjeka. Ustav donose najvii organ vlasti (skuptina ili
parlament) po posebnom postupku. Ustav se sastoji iz 4 dijela:
1. Preambula
2. Osnovna naela
3. Tekst ustava
4. Prelazne i zavrne odredbe
U preambuli se iznosi cilj donoenja ustava i ostalih ustavnih naela, pa je ona ta
koja u samom ustavu ima politiki, a ponekad i ideoloki karakter.
Osnovnim naelima ureuju se osnovi drutveno-ekonomskog ureejna drave,
vlasniki odnosi, drutveni odnosi, kao i naela najviih dravnih organa i njihove
nadlenosti.
Tekst ustava odreuje osnovna prava i slobode ovjeka.
Prelazne i zavrne odredbe upuju zakonodavcu na koji nain e donositi
konkretne pravne akte u skladu sa ustavom.
Ustav moe biti: pisani i nepisani. Pojedinani pravni akti su akti koje donose
pojedini dravni organi, npr. upravni ili sudski, a kojima se ureuju odnosi izmeu
pojedinih lica. Potrebe za donoenjem pojedinanih pravnih akata su velike jer se
opim aktima ne moe uvijek odrediti ponaanje svakog pojedinca. Najei
pojedinani pravni akti su:
- Upravni akti akti organa dravne uprave koji se donose po upravnom
postupku, a kojim se primjenjuje odreeni pravni propis
- Pravni posao predstavlja slobodno izraenu volju koja proizvodi odreeno
graansko-pravno dejstvo
1
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
 - Sudski akti akti koje donosi sud po posebnom sudskom postupku u obliku
presude, rjeenja ili naelnog stava.
Presudom se okonava sudski postupak i odluuje o tuenom zahtjevu, tj. tubi.
Donoenjem se ne odluuje o glavnoj stvari ve o pojedinim pitanjima koja se
moraju rijeiti prije nego se rijei glavna stvar.
Naelni stav predstavljaju produkte rada na odreenom pitanju najvih sudova u
jednoj dravi (ustavni ili vrhovni sudovi), a imaju za cilj obezbjeenje jedinstvene
primjene u sluajevima kuda postoje razliita pravna shvatanja po jednom
pitanju.

Pravni odnosi
Odnosi pojedinaca u drutvu ureeni drutvenim normama nazivaju se drutveni
odnosi, npr. odnos prijatelja. Pravni odnosi su drutveni odnosi ureeni pravnim
normama npr. odnos dunik-povjerilac, kupac-prodavac. Pravni odnos se sastoji iz
2 osnovna elementa bez kojih ne mogu postojati: subjekti, sadraj.
Subjekti pravnog odnosa su lica koja se nalaze u pravnom odnosu. Pravni odnos
je uvijek odnos izmeu lica i to najmanje 2 lica (fizika ili pravna). Sadraj
pravnog odnosa ine prava i obaveze koje proizilaze za subjekte iz konkretnog
pravnog odnosa. Ovlatenje fizikog lica da zahtijeva od drugog lica da neto ini
ili ne ini naziva se subjektivno pravo. Subjektivna prava po karakteru mogu biti:
apsolutna i relativna.
Pravo apsolutnog karaktera su prava kojima se jedno lice obezbjeuje u odnosu
na sva ostala lica. U ovu grupu spadaju stvarna prava, a najznajnije stvarno
pravo je pravo vlasnitva ili svojine.
Pravo relativnog karaktera djeluju izmeu aktom odreenih lica. U ovu grupu
spadaju obligaciona prava, npr. odnos kupac-prodavac. Da bi jedan drutveni
odnos postao pravnim odnosom, pored postojanja pravnih normi treba da se desi
odreena injenica koja dovodi do nastanka pravnog odnosa. injenice za koje
zakon vee nastanak, izmjenu ili prestanak pravnog odnosa nazivaju se pravne
injenice. Zavisno od toga kako nastaju pravne injenice se djele na:
1. Ljudske radnje nastaju voljom ovjeka, npr. zakljuivanje ugovora,
upisivanje na fax,..
2. Dogaaje nastaju bez utjecaja ovjeka, npr. zemljotresi, poplave,...

Subjekti prava
Pod subjektom prava podrazumijevaju se lica kojima pravni poredak priznaje
sposobnost da budu nosioci prava i obaveza. Svojstvo subjekta u pravu priznaje
se fizikim i pravnim licima. Svako od pomenutih lica ima pravnu, posesivnu i
deliktnu sposobnost. Sposobnost lica da bude nosilac prava i obaveza nziva se
pravna sposobnost, odnosno to je sposobnost lica da bude subjekt prava. Fizika
lica pravnu sposobnost stiu roenjem, a gube smru. Sposobnost lica da
samostalno obavlja pravne poslove , tj. da svojim izjavama volje neposredno stie
prava i preuzima obaveze naziva se poslovna sposobnost. Za sticanje ove vrste
sposobnosti potrebna je odreena svijest, razum i volja. Pretpostavke za to su
navrenje odreenih godina ivota i psihika zrelost. Fiziko lice poslovnu
sposobnost stie punoljetstvom, tj. sa navrenih 18 godina ivota pod uslovom da
su lica psihiki zrela. Lisa sa navrenih 14 godina ivota djelimino su poslovno
sposobna, od 14 godina ivota su poslovno nesposobni. Sposobnost lica da
odgovara za svoje protupravne radnje naziva se deliktna sposobnost. Fiziko lice
deliktnu sposobnost stie kao i poslovnu. Pored fizikih lica, kao subjekti prava
javljaju se i pravna lica. Pravno lice nije rezultat prirodnog dogaaja nego je
rezultat drutvenih odnosa. Pod pravnim licima podrazumijevaju se drutvene
tvorevine kojima pravni poredak priznaje svojstvo subjekta prava, a najee se
formiraju radi zadovoljenja odreenih drutvenih potreba, npr. u oblasti privrede,
2
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
nauke, sporta, zdravstva. Da bi neka drutvena tvorevina imala status pravnog
lica treba da ispunjava odreene uslove:
1. Da ima jasnu organizaciju uspostavljenju pravnim aktima, cilj osnivanja i
organe preko kojih djeluje i stupa u odnose sa treim licima.
2. Da ima posebnu imovinu kojom odgovara za obaveze nastale u pravnom
prometu
3. Da je od strane nadlenog organa priznata kao pravno lice
Pod Zakonom o privrednim drutvima Federacije Bosne i Hercegovine svojstvo
pravnog lica imaju drutveno-politike zajednice (opina, kanton), preduzea,
udruenja, ustanove,... Pravna lica imaju sposobnosti kao i fizika lica, a stu ih
istovremeno svojim nastankom, odnosno osnivanjem. Subjekti prava imaju svoje
oznake ili atribute koji slue njihovoj identifikaciji i meusobnom razlikovanju. Te
oznake za fizika lica su:
- Ime i prezime
- Matini broj
- Dravljanstvo
- Prebivalite
- Boravite
A za pravna lica:
- Firma
- Sjedite
- Djelatnost
- ID broj.
Prebivalite je mjesto u kojem su graani nastanjeni s namjerom da tu stalno
ive. Boravite je mjesto u kojem se graani privremeno nalaze bez namjere da
tu stalno ive.

Objekti prava
Pod objektima prava smatra se sve ono povodom ega subjekti prava stupaju u
pravne odnose. Kao objekti prava javljaju se stvari, ljudske radnje, lina dobra i
proizvodi ljudskog duha. Stvari su materijalni dijelovi prirode koje ovjek prisvaja
da bi zadovoljio svoje potrebe. Za pravni pojam stvari bitno je:
1. Da su to tjelesni predmeti koji se opaaju
2. Da se mogu prisvajati, tj. drati u fizikoj vlasti
3. Da zauzimaju ogranieno mjesto u prostoru.
Najznaajnija podjela stvari je na:
1. Pokretne i nepokretne stvari pokretne su one koje se mogu premjetati s
jednog mjesta na drugo, a da se pri tome ne oteti njihova sutina.
2. Potrone i nepotrone stvari potrone stvari su one ija se sutina gubi
jednokratnom upotrebom, npr. hrana, pie,...
3. Individualne i po rodu odreene (generike) stvari individualne su one
koje su tano odreene i pojedinane, npr. slika Mona Liza; generike su
one koje su odreene po rodu, broju, vrsti i koliini, npr. penino brano,
tip 500, 50kg.
4. Zamjenjive i nezamjenjive stvari ako se prilikom izvrenja obaveze moe
predati druga stvar kaemo da se radi o zamjenjivim stvarima, najee
generike stvari
5. Djeljive i nedjeljive djeljive su one ijom diobom ne ne unitava njihova
sutina, a dobijeni dio ima srazmjernu vrijednost prema cjelini
6. Glavne i sporedne stvari ova podjela se vri kod onih stvari kod kojih vie
stvari ini jednu ekonomsku cjelinu, npr. glavna stvar brava, a druga
sporedna klju.
Ljudske radnje su radnje koje ovjek svjesno i svojom voljom poduzima, a
manifestuju se kroz davanje, injenje, proputanje, trpljenje. Da bi ljudska radnja
3
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
bila objekt prava mora biti mogua, odreena, doputena i da je imovinske
prirode. Ljudske radnje djele se na: doputene, nedoputene ili protupravne.
Najvanije doputene radnje su pravni poslovi. Nedoputene ljudske radnje
prema stepenu drutvene opasnosti djele se na krivina djela, prekraje,
privredne prestupe, graanske delikte.
Lina dobra su nematerijalne vrijednosti odnosno dobra neodvojiva od linosti
subjekta prava i imaju najveu vrijednost u ivotu ovjeka, ali se ne mogu
ekonomski izraziti, npr. ivot, ast, ugled, zdravlje. Kao objekti prava javljaju se u
sluaju njihove povrede i nastanka tete za njihovog nosioca. Proizvodi ljudskog
duha su beztjelesne stvari, intelektualne tvorevine, a izraavaju se kroz nauna,
tehnika i umjetnika dobra ili djela. Imaju ekonomsku vrijednost, a takoer imaju
tretman dobra koji moe zadovoljiti odreene ljudske potrebe. Najee se
javljaju kao napredak, tehniko unapreenje, priznanje i umijee.

Osnovni pojmovi iz obligacionog prava

Pojam, predmet, metod i vrste obligacija
Obligaciono pravo je dio graanskog prava, a sadri pravne norme kojima se
ureuju obligacioni odnosi. Rije obliagija potjee od latinske rijei obligatio to
znai obaveza, dug. obligacija je takav pravni odnos u kojem jedno lice ima prava
da zahtijeva od drugog lica odreeno ponaanje, npr. odnos kupac-prodavac.
Osnovne karakteristike obligacije su:
1. Relativnog je karaktera djeluje izmeu tano odreenih lica
2. Odreenog je sadraja to znai da se upravilu znaju prava i obaveze koje
proizilaze iz obligacije
3. Pravnog je karaktera to znai da nije rije o obinom drutvenom odnosu,
ve o odnosu koji je pravno ureen.
Subjekti obligacije su lica koja su nosioci prava i obaveza iz obligacionog odnosa.
Lice koje je nosilac prava iz obligacije naziva se povjerilac ili aktivna strana, a lice
na koje pada obaveza iz obligacije naziva se dunik ili pasivna strana. U jednoj
obligaciji moraju postojati najmanje dva subjekta, i to jedan na dunikoj, a drugi
na povjerilakoj strani. Kao subjekti obligacije javljaju se subjekti prava uope, tj.
fizika i pravna lica.
Sadraj obligacije ini skup prava i obaveza koji proistiu iz obligacionog odnosa
za njene subjekte. Sadraj obligacije mora biti pravno valjan, tj. ne smije se
protiviti pravnim normama odreenog drutva.
Predmet obligacije radnja koju je dunik duan izvriti odosno ije izvrenje
povjerilac moe da zahtijeva. Obligaciona radnja javlja se u obliku:
1. Davanja, npr. da se preda 100kg jabuka
2. injenja, npr. obaveza krojau da saije haljinu
3. Proputanja, npr. obaveza podstanara da nee koristiti toplu vodu
4. Trpljenja, npr. da se lice obavee da e dozvoliti prolaz kroz svoje dvorite.
U prva dva sluaja (davanje i injenje) od dunika se zahtijeva odreena
aktivnost, pa se obligacije sa ovakvim predmetom nazivaju aktivne ili pozitivne
obligacije. U preostala dva sluaja od dunika se zahtijeva odreena pasivnost, pa
se obligacije sa ovakvim karakterom nazivaju pasivne ili negativne obligacije.
Da bi neka radnja mogla biti predmet obligacije treba da bude doputena,
mogua, odreena i da je imovinske prirode. Doputenost radnje znai da se
njeno izvrenje ne protivi pravnim normama odreenog drutva. Samo ona radnja
koju je mogue izvriti moe biti predmet obligacije. Razlikuju se objektivno
mogua odnosno nemogua radnja i subjektivno mogua odnosno nemogua
radnja. Objektvno nemogua radnja jeste radnja koju uope ne moe da izvri.
Subjektivno nemogua radnja jeste radnja koju ne moe da izvri tano odreeno
lice, npr. nepismeno lice napie pismo. Samo ona radnja koja je u trenutku

4
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
nastanka obligacije objektivno mogua moe biti predmet obligacionog odnosa.

Vrste obligacija
U pravnoj teoriji postoje mnogobrojni kriteriji podjele obligacija, a najznaajnija je
podjela na:
1. Pozitivne i negativne kriterij podjele je oblik obligacione radnje
2. Djeljive i nedjeljive obligacije kriterij podjele je priroda obligacione radnje.
Djeljiva obligacija za predmet ima izvrenje djeljive radnje, odnosno
predaju djeljive stvari, npr. isplata duga u ratama. Nedjeljiva obligacija, npr.
isporuka automobila
3. Proste ili jednostavne, sloene ili sastavljene kriterij za podjelu jeste broj
dunikovih radnji. Jednostavna obligacija za predmet ima samo jednu
dunikovu radnju, npr. obaveza krojaa da saije haljinu. Kod sloenih
obligacija dunik je obavezan izvriti vie radnji koje su po osnovu
nastanka ili po cilju povezane u jednu cjelinu, npr. isplata stipendije
4. Line i isto line obligacije line su one kod kojih se pravo i obaveze koje
se mogu prenosti na trea lica jer nisu iskljuivo vezani za subjekat
obligacije. isto line obligacije su obligacije kod kojih su prava i obaveze
tijesno vezane za subjekt obligacije. Obligacionu radnju duan je izvriti
samo dunik iz obligacije jer je njeno izvrenje tijesno vezano za subjekt
obligacije, odnosno za struna i druga lina svojstva dunika, npr .obavezu
umjetnika
5. Specijalne i generike obligacije specifina obligacija, za predmet ima
izvrenje tano odreene radnje odnsono predaju individualno odraene
stvari, npr. isporuka automobila po narudbi. Ova vrsta obligacije moe se
ispuniti izvrenjem samo navedene radnje, te ukoliko nastupi naknadna
objektivna nemogunost ispunjenja obligacija nestaje. Generika obligacija
za predmet ima generiki odreenu stvar, npr. da se isporui 100l koka
kole. U sluaju da naastupi naknadna objektivna nemogunost ispunjenja,
obligacija nee prestati nego e se predati druga generiki odreena roba
6. Alternativne i fakultativne kriterij za podjelu jeste odreenost obligacione
radnje. Alternativna za predmet ima vie radnji/aktivnosti postvljenih s
tim to je dunik obavezan izvriti samo jednu od navedenih radnji, npr. da
se preda 100KM ili 100kg jabuka. Koju radnju e dunik izvriti zavisi od
toga je dato pravo izbora. U suprotnom pravo izbora pripada duniku.
Fakultativne za predmet imaju jednu odreenu radnju s tim da je dunik
ovlaten da tu radnju zamjeni drugom radnjom i tako se oslobodi obaveze,
npr. lice A duguje licu B 100KM ili umjesto toga lice A ima pravo da isporui
100kg kruaka.

Izvori obligacija
Pod izvorima obligacija podrazumijevaju se pravne injenice koje dovode do
nastanka obligacija. Kao mogui izvori obligacija javljaju se ugovori, jednostrani
pravni odnosi, neosnovano bogaenje, odreenja pravna stanja i administrativni
akti.
Ugovori su dvostrani pravni poslovi koji podrazumijevaju saglasnu izjavu volja
najmanje dva lica. Jednostrani pravni poslovi dovode do nastanka obligacije tako
to jedno lice izjavljuje da se obavezuje drugom licu pod odreenim okolnostima
izvriti odreenu radnju. U okviru jednostranih pravnih poslova kao izvori
obligacije javljaju se javna obeanja nagrade i izdavanje vrijednosnih papira.
Javna obeanja nagrade postoji u sluaju kada jedno lice uputi poziv
neodreenom krugu lica u kojem izjavljuje da e dati odgovarajuu nagradu licu
koje izvri radnju navedenu u pozivu, npr. poziv upuen putem medija da e se
dati odgovarajua nagrada licu koje vrati izgubljenu stvar. Za nastanak obligacije
5
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
potrebno je da je obeanje uinjeno javno, da je poziv upuen neodreenom
krugu lica, da je tano navedena radnja koju treba izvriti te da je navedena vrsta
i visina nagrade.
Neosnovano bogaenje postoji u sluaju kada se jedno lice obogati na raun
drugog lica i tona zakonit nain, ali bez pravnog osnova. U ovom sluaju dolazi do
prelaska odreene imovinske vrijednosti iz imovine jednog lica u imovinu drugog
lica, a do toga nije trebalo doi. Lice koje se obogatilo javlja se u ulozi dunika, a
osiromaeno lice u ulozi povjerioca. Najei sluaj neosnovanog bogaenja jeste
isplata nepostojeeg duga. Odreena pravna stanja takoer mogu dovesti do
nastanka obligacije. Takva stanja su npr. srodstvo, starateljstvo, brak... Iz ovih
stanja za odreena lica mogu nastati konkretne obaveze, npr. obaveza
uzajamnog izdravanja lica koja se nalaze u srodstvu.
Administrativni akti su akti dravnih organa koji se donose na osnovu zakona,
akojima se ureuju konkretne obaveze odreenih lica, npr. obavezu plaanja
poreza.
Prouzrokovanje tete
Protivpravna radnja kojom je drugom licu prouzrokovana teta naziva se
graanski delikt. Da bi dolo do nastanka obligacije na naknadu tete, potrebno
je da je uinjena radnja protivpravna, da je kod drugog lica dolo do nastanka
tete, da je lice koje je izvrilo radnju odgovorno i da izmeu izvrene radnje i
nastale tete postoji uzrona veza. Lice koje je prouzrokovalo tetu javlja se u
ulozi dunika, a oteeno lice u ulozi povjerioca.

Prestanak obligacije
Oznaava gaenje obligacionog odnosa koji je postojao izmeu odreenih lica. Do
prestanka obligacije moe doi na vie naina:
1. Ispunjenjem redovan nain prestanka obligacije, a sastoji se u izvrenju
one radnje koja je predmet obligacije i na ije se izvrenje dunik
obavezao. Dunik je obavezan ispuniti obligaciju u roku koji je ugovoren u
protivnom rok se odreuje prema cilju posla prirodi i obaveze i drugim
okolnostima.
2. Kompenzacija kao nain prestanka obligacije sastoji se u meusobnom
obraunavanju uzajamnih potraivanja. Uzajamne obligacije su obligacije
kod kojih se ista lica javljaju kao subjekt, ali u razliitim ulogama. U jednoj
obligaciji lice A je povjerliac, a u drugoj dunik. Dok lice B je obrnuto. Do
prestanka obligacije dolazi tako to se obraunava potraivanje iz jedne
obligacije sa protupotraivanjem iz obligacije sa protupotraivanjem iz
druge obligacije, npr. lice A duguje licu B 100KM po osnovu zajma, a
istovremeno potrauje od lica 100KM po osnovu prodate robe.
3. Novacija sporazum povjerioca i dunika o zasnivanju obligacije umjesto
postojee. Da bi dolo do novacije potrebno je da je postojea obligacija
punovana, da su se subjekti dogovorili o zasnivanju nove obligacije, da na
taj nain prestaje ranija obligacija i da se nova obligacija razlikuje u odnosu
na postojeu i to u pravnom osnovu ili predmetu, npr. lice A duguje licu B
100KM po osnovu kupljene robe, pa su se dogovorili da lice A zadri novac
kao zajam.
4. Nemogunost ispunjenja ukoliko nastupi naknadna objektivna
nemogunost ispunjenja obligacije, a radi se o specijalnoj obligaciji,
obligacija prestaje
5. Oprost duga sastoji se u sporazumu pojedinca i dunika, o tome da se
povjerliac odrie svog potraivanja, a dunik se s tim slae. Dug se moe
oprostiti u cjelosti ili djelimino, a razlozi za to mogu biti razliiti, npr.
poklon, naknada za neku ranije uinjenju radnju

6
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
 6. Konfuzija sjedinjenje potraivanja i duga u isto. U ovom sluaju obligacija
prestaje jer isto lice samo sebi duguje, odnosno samo od sebe potrauje.
Do konfuzije dolazi meusobnim nasljeivanjem povjerioca i dunika,
spajanjem preduzea,...
7. Protok vremena radi se o sluajevima kada je trajanje obligacionog
odnosa unaprijed ugovoreno, utvreno ili je zakonom utvreno. Protokom
tog vremena obligacija prestaje, npr. zakup stambenog prostora od
01.01.2016. do 01.01.2017.
8. Zastarjelost u ovom sluaju takoer se radi o proteku vremena, ali u
smislu da u odreenom vremenu obaveza nije izvrena, a nije dolo do
preduzimanja odreenih pravnih radnji u cilju izvrenja obaveze
9. Smrt ili prestanak subjekta smru subjekta obligacija u pravilu ne
prestaje nego se prava i obaveze prenose na nasljednike. Izuzetak su
obligacije isto linog karaktera gdje smru subjekta prestaje obligacija

Osnovni pojmovi prava

U pravnoj teoriji postoje mnoge definicije poslovnog prava, a najprihvaenija je
sljedea: poslovno pravo predstavlja granu pozitivnog prava i pravne norme
kojima se ureuje pravni poloaj privrednih subjekata i njihovi meusobni pravni
poslovi. Privredno pravo kao nauna disciplina sistematizuje se iz 2 dijela:
1. Statusno privredno pravo izuava pravni poloaj privrednih subjekata
(osnivanje, organizacija, upravljanje, statusne promjene i prestanue
privrednih subjekata)
2. Privredni ugovori izuavaju pravne poslove, tj. poslove robnog prometa
koje privredni subjekti zakljuuju tokom svog poslovanja, npr. ugovor o
prijevozu, pediciji, osiguranju, prodaji.
U okviru poslovnog prava izuavaju se takoer i vrijednosni papiri (mjenice,
ekovi, dionice) bez koji se ne moe zamisliti poslovanje privrednih subjekata.

Izvori privrednog prava

Pod izvorima prava podrazumijevaju se razni oblici u kojima su suzdrana pravna
pravila kojima se ureuje privredno-pravni odnos. Kao izvori prava javljaju se
zakoni, podzakonski akti, poslovni obiaji, uzanse, autonomno pravo i graansko
pravo. Zakoni su osnovni i najvaniji formalni izvori, to su opa pravila koja
donose najvii organi vlasti po posebnom postupku.
Najvaniji zakon iz oblasti poslovnog prava jeste zakon o privrednim drutvima iz
1999. godine. Podzakonski akti su akti nie pravne snage od zakona, a donose ih
organi zadueni za primjenu zakona u praksi i to u obliku naredbe, rezolucije,
odluke, rjeenja,...
Poslovni obiaji su pravila koja nastaju u pravnom prometu tokom poslovanja
privrednih subjekata. Primjenjuje se iz ubjeenja u njihovu ispravnost. Kao izvori
poslovnog prava prethodili su pisanim izvorima, a danas uglavnom imaju
dopunski znaaj. Uzanske su prikupljeni sistematizovani i od strane nadlenih
organa objavljeni poslovni obiaji (objavljeni od privrednih komora). Rije je o
pravilima jedinstvenim za cijelu zemlju za razliku od poslovnih obiaja koji esto
imaju lokalni karakter. Autonomno pravo privredni subjekti kao samostalne
organizacije samostalno ureuju svoju unutranju organizaciju. To ine putem
opih akata koji predstavljaju njihovo autonomno pravo.
Tu spadaju: statuti, pravilnici, poslovnici. Graansko pravo je takoer izvor
poslovnog prava i to dopunski izvor to znai ukoliko ne postoje pravila poslovnog
prava primjenjuju se pravila graanskog prava.

Subjekti poslovnog prava

7
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
Kao subjekti poslovnog prava javljaju se subjekti prava uope, tj. fizika i pravna
lica. Fiziko lice historijski posmatrano je osnovni nosilac privrednih aktivnosti i
osnovni subjekt poslovnog prava. U naem pravnom sistemu svojstvo subjekta
poslovnog prava poznato je pojedincu, te se po Zakonu o privrednim drutvima
Federacije Bosne i Hercegovine naziva samostalni privredni poduzetnik ili obrtnik.
Po zakonu u lanu 4. se definie kao fiziko lice koje obavlja privrednu djelatnost i
posluje u skladu sa posebnim propisima. Da bi fiziko lice moglo obavljati
privrednu djelatnost treba da ispunjava sljedee uslove:
1. Da je navrilo 18 godina ivota
2. Da je poslovno sposobno (da nije pod starateljstvom)
3. Da licu obavljanje djelatnosti nije zabranjeno
4. Da lice posjedjuje odgovarajuu strunu spremu
5. Da posjeduje odreenu imovinsku masu
6. Da obavljanje privredne djelatnosti registruje kod nadlenog organa

Pravna lica kao subjekti prava

Privredni subjekti u vidu pravnih lica danas predstavljaju najznaajnije subjekte
poslovnog prava. Obzirom da se privredni subjekti sa statusom pravnog lica
javljaju u razliitim oblicima potrebno je izvriti njihovu sistematizaciju.
Osnovni kriterij sistematizacije su pravna struktura subjekta, oblik vlasnitva nad
sredstvima za proizvodnju, vrsta djelatnosti koju obavljaju, unutranja
organizacija. Prema pravnoj strukturi privredni subjekti sa statusom pravnih lica
uglavnom se javljaju u obliku privrednih drutava. Zakon o privrednim dejstvima
Federacije Bosne i Hercegovine, privredno drutvo definie kao:
Drutvo je pravno lice koje samostalno obavlja privrednu djelatnost radi sticanja
dobiti.
Privredna djelatnost obuhvata: proizvodnju, promet i vrenje usluga.
Osnovne karakteristike drutava su:
1. Da je drutvena tvorevina sa statusom pravnog
2. Da obavlja privrednu djelatnost za koju je registrovan
3. Cilj osnivanja jeste ekonomske prirode.
Drutva se mogu osnovati u svim oblicima, te na osnovu toga se mogu podijeliti u
dvije osnovne grupe: drutva personalnog tipa (drutva lica) i drutvo kapitala.

Atributi ili individualna obiljeja

Obiljeja koja slue identifikaciji privrednih subjekata s ciljem to sigurnije
obavljanja pravnog prometa. Atributi koje mora imati svaki privredni subjekt su:
firma, sjedite, djelatnost i ID broj. Firma (naziv preduzea) je individualna oznaka
pod kojom privredni subjekt posluje i stupa u pravni promet s treim licima.
Poslujui pod odreenom firmom privredni subjekt postaje poznat na tritu i
stie odreeni poslovni ugled. Naela koja se moraju potovati prilikom
odreivanja upotrebe firme su:
- Naelo obaveznosti firme svaki tip drutva, kao i samostalni privrednik
mora imati firmu. Firma se odreuje aktom o osnivanju, upisuje u registru,
te se obavezno mora istai na poslovnim prostorijama i koristiti u
poslovanju
- Naelo istinitosti firme svi elementi firme trebaju da odgovaraju stvarnom
stanju onako kako su upisani u javni registar
- Naelo publiciteta ili javnosti firma je atribut koji se za vrijeme poslovanja
izlae javnosti, neophodno isticanje na poslovnim prostorijama i unoenje u
poslovnu korespondenciju
Obavezni elementi firme su:
- Oznaka koja upuuje na djelatnost
- Oznaka kojom se blie opisuju poslovni subjekt (Borac, Olip)
8
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
 - Sjedite subjekta
- Oznaka oblika organiziranja u obliku skraenice
Fakultativni elementi firme: crtei, godine osnivanja, odgovarajue slike,...
Sjedite mjesto koje je kao sjedite upisano u sudski registar. Utvruje se
osnivakim aktom, te ima viestruk pravni znaaj jer se prema sjeditu odreuje
nadlenost sudova, poreskih i carinskih organa, mjesto zakljuenja ugovora,...
Djelatnost (predmet poslovanja) ini skup privrednih aktivnosti kojima se bavi
privredni subjekt radi ostvarivanja svojih ciljeva i koje su upisane u javni registar.
Odreuje se osnivakim aktom, statuom. lanovi drutva slobodno odluuju o
djelatnosti kojom e se drutvo baviti. Privredni subjekt moe obavljati jednu ili
vie djelatnosti ukoliko za to ispunjava propisane uslove.
Broj broj kojeg imaju svi privredni subjkeit kojeg odreuju poreska uprava
Federacije Bosne i Hercegovine koji je jedinstven za svaki privredni subjekt, koji
se naziva matini broj.

Registracija privrednih subjekata

Privredni subjekti obavezno se upisuju u sudske i druge registre. Registri su javne
knjige koje vode nadleni organi i u koji se upisuju relevantne injenice, tj.
injenice znaajne za subjekt (firma, sjedite, djelatnost), visina osnovne,
glavnice, imena lica ovlatenih za zastupanje,...
Predmet upisa su pravna stanja sastusno pravnog karaktera u kojima se nalaze
privredni subjekti prilikom svog postojanja kao to su injenica osnivanja,
transformacije, statsune promjene, steaj i likvidacija kao i prestanak privrednog
subjekta. Pravno gledano subjekt upisa postaje privredni subjekt odnosno upisa u
registar. Za upis u registar vae odreena naela:
1. Naelo obaveznosti ili obligatornosti po zakonu svi privredni subjekti
obavezno se upisuju u odgovarajui registar i stiu svojstvo subjekta prava
2. Naelo legaliteta ili zakonitosti oznaava da se upis vri po postupku
proposanom zakonom, upisuju se pravna stanja koje je zakon odredio
3. Naelo slubenosti oznaava da registarski se ne moe odbiti uredno
podnesena prijava za upis, a poslije toga postupak vodi po slubenoj
dunosti
4. Naelo konstitutivnosti oznaava da se stvarno stanje upisom pretvara u
pravno stanje
5. Naelo publiciteta ili javnosti oznaava da su registri javne knjige, te
svako onaj ko ima opravdan interes moe da ih pregleda i trai ovjeren
prepis iz registra. Podaci upisani u registru obavljuje se u slubenim
novinama, te se ostala lica mogu upoznati sa podacima upisanim u registar
6. Naelo prioriteta ili prvenstva predstavlja prvenstvo onog subjekta koji je
ranije zatraio upis u registar, tj. iju prijavu je sud ranije primio po
principu vremenom jaim pravom

Zastupanje i predstavljanje
Zastupanje je poseban pravni institut koji oznaava takav pravni odnos koji se
sastoji u tome da jedno lice (zastupnik) u ime i za raun drugog lica (zastupani)
obavlja odreene pravne radnje. Zastupnik pasivnih drutava po zakonu je
direktor statutom se moe predvidjeti da funkciju zastupnika obavlja jedan ili vie
rukovodeih radnika. Zastupnik je ovlaten da u ime zastupanog i u okviru
njegove djelatnosti e u granicama svojih ovlatenja zakljui ugovore i vri druge
pravne radnje, kao i da zastupa subjekta pred sudovima i drugim organima
drave.
Ukoliko se zastupnik prilikom obavljanja posla kretao u granicama datih
ovlatenja sve pravne posljedice iz obavljenog posla prelaze na zastupanog.

9
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou
Pisani ugovor kojm se ovlauje odreeno lice za zastupanje naziva se punomo.
Najiri oblik punomoi jeste prokura.
Prokura je pisana punomo upisana u sudski registar koja na osnovu zakona
sadri ovlatenje prokuriste za zakljuivanje i obavljanje pravnih poslova u vezi sa
poslovanjem drutva. Predstavljanje oznaava istupanje u ime poslovnog
subjekta, ali bez ovlatenja za preuzimanje pravnih radnji u njegovo ime.

Drutva sa neogranienom solidarnom odgovornou

To je oblik drutva u kojem dva ili vie lica ulau svoja sredstva i vode zajedniku
firmu, a povjeriocima odgovaraju cjelokupnom svojom imovinom i to
neogranieno solidarno. Solidarna obligacija je oblik u kojem uestvuju vie
povjerilaca ili dunika, a predmet je fiziki, ali ne i pravno djeljiva radnja, te
pravni osnov sprjeava njenu djeljivost. Svaki od povjerilaca ima pravo da trai
izvrenje cijele radnje od bilo kojeg dunika, a svaki dunik je obavezan izvriti
radnje u cijelosti. Osnovne karakteristike ovog drutva su:
1. Formira se u svim oblicima vlasnitva
2. Mora imati namanje dva lana (fizika ili pravna lica, domaa ili strana)
3. Ulozi lanova su jednake vrijednosti, a mogu biti u novcu, stvarima i
pravima
4. Drutvom upravljaju svi lanovi, a ugovorm o osnivanju moe se
predvidjeti da drutvom upravlja prokurist
5. Drutvo posluje pod zajednikom firmom koja sadri prezime jednog lana
uz brojanu oznaku da ih ima vie i oznaku DNSO
6. Drutvo kao pravno lice za nastale obaveze odgovara cjelokupnom
imovinom, a lanovi drutva odgovaraju svojom linom imovinom.

10
Poslovno pravo: Pravni akti Drutva sa neogranienom solidarnom
odgovornou