LILIO

RAKONTO

ORIGINALE VERKITA EN ESPERANTO

DE
A
E. ALLEYNE SINNOTTE, F.B.E.A.

Price : 28. 6d. Prezo : Sm. 1*250.

LONDONO :

BRITA ESPERANTISTA ASOCIO,

17 HART STREET, W.C. 1

1918.
 ANTAPAROLO

Kia estos la sorto de mia negranda libro, kiu

post longa laborado estas jam preta iri en la
literaturan mondon de Esperantujo ? Pri tio mi
tute ne povas diveni. La rakonto ne pretendas
esti io pli, ol karaktera skizo de brava virino.
Ekzistas multaj
" Lilioj " en la mondo, kiuj
tamen ne havas la konsolon kaj helpon, kiujn
donus al ili vizio tia, kian havis la Lilio, kiun mi
provis portreti. Mia rakonto alportu esperon
kaj kuraigon al almena unu suf eranta persono !
Se la Esperanto de mia rakonto estas bonstila,
tion mi multe uldas al la sindona, zorga kaj
lerta helpo kaj kontrolo de mia amiko sinjoro
George Gordon, F.B.E.A.
Mi deziras danki sinjoron Emilio Gaston
Ugarte (Hispanujo) kaj fralinon Margaret
Rster (Germanujo) por ilia kritiko kaj kuraigo
pri la unua parto de la skizo, kiun mi submetis
al ili anta pli ol tri jaroj.
Edith Alleyne Sinnotte, F.B.E.A.
" Ibhar",
Wolseley Street,
Mont Albert,
VlCTORIA, ASTRALIO.
la i6an de Julio 1917.
 LILIO
CAPITRO I

Estis iu sabato en Anglujo, kiam la printempo

preska finis sian atatan taskon kovri la arbojn
per la plej belaj vestoj imageblaj, el delikataj
nuancoj de helverdaj folioj kaj rava florao
rueta, blanka a orkolora.
La malsekan teron la printempo tapiis per la
plej hele verda herbo ie ajn videbla, miksita kun
ridetantaj lekantetoj, netimaj ranunkoletoj tre
amataj de la infanoj, kaj per bonodoraj violetoj,
modeste tenantaj sin, nevolantaj sin trudi tiel,
kiel faradas la primoloj, iliaj najbaroj, nek
volantaj sin kai en kovritaj de musko anguloj,
a inter tonoj, kiel la filikoj, sed dezirantaj ui
seninterrompe la ravan muzikon de la birdoj
kun la murmuretado de rivereto kiel dola
akompanao.
De tempo al tempo la helblua ielo kovriis de
subita nubo, kaj refreiga pluveto ekfaladis.
Tuj poste io estis sunbrila kaj hela denove.
Kelke da homoj estis uantaj libertempon sur
loko malproksima de Liverpolo je duhora vetur-
ado per vagonaro.
Du el i tiuj irkavagadis brakon e brako,
celante trovi komfortan sidlokon, kie ili povos
2 LILIO
esti apartaj de la ceteraj libertempuloj, grup-
iintaj sur la herbejo, kie la infanoj diskuris,
kolektante florojn, por fari el ili bukedojn a
girlandojn.
La du homoj kompreneble estis gefianoj. La
viro estis sufie altkreska, kun fortika korpo, kaj
estis sinjore vestita en griza pantalono, longa,
nigra surtuto kun baskoj, kaj veto anka nigra,
montranta neblankan emizon kaj kravaton el
malhela silko.
Sur la kapo li portis altan silkan apelon. Liaj
okuloj estis bonhumoraj, kaj liaj brunaj lipharoj
kaj barbo kais bonhumoran sed ne fortan buon
kun negranda mentono.
La fralino lin akompananta estis negranda
sed gracia ; i estis bonguste kaj penplene vestita
per palblua lanao delikate teksita kaj garnita
per rubandoj el nigra veluro kun kremkoloraj
puntoj. Granda apelo el nigra pajlo kun
miozotoj kaj puntoj similaj al tiuj sur la vesto,
kovris bone formitan kapon kronitan de blondaj
buklaj haroj, el kiuj kelkaj falis kvaza karese
irka la intelektoplena frunto kaj konkosimilaj
oreloj.
La blugrizaj okuloj montris konfidemon kun
trankvileco. La nazo estis iom granda, kaj la
delikate kurbianta buo, anka iom granda,
estis bele formita, kaj, pro mallonga supra lipo,
montris regulajn, bonajn dentojn. La granda
mentono atestis firman karakteron.
La fralino demetis la gantojn, tial oni povis
vidi bonformajn manojn, kiuj ne kutimis fari
fortan laboron. Si portis unu solan ringon kun
 LILIO 3

bonega rubeno, irkaita de perletoj ; tio estis la

donaco de la fiano, kiu estis gvidanta in al
benko lokita apud la rivereto, kies murmuretado
estis jam adebla.
Jen, Lilio li diris sub tiu saliko estas la
usta sidloko por ni kun seka planko por la
piedoj.
Kiel elegantaj estas la salikoj kun siaj
branoj gracie kliniantaj is la rando de la akvo,
kvaza ili kisus in! diris Lilio kun admira
rigardo.

Jes respondis sinjoro Cester mi pensas,
ke mi admiras ilin pli ol iujn arbojn, ne nur pro
ilia gracio, sed anka ar ajne ili la unuaj
akiras verdecon kaj ili la lastaj perdas in. Ci
tie ili estas abundaj, kaj ili bone irmos nin
kontra la pluvetoj . Ni sidiu i tie, sed atendu
unu momenton, dum mi sternos vian pluvmante-
lon sur la benkon, por gardi vin kontra mal-
purigo de via bela vesto. Jen, u estas komforte
al vi, mia kara ?
Post iom da babilado pri negravaoj, sinjoro
Cester demandis :
Lilio, kara, u vi jam povas difini la tagon
de nia edzio ? Cu mi ankora ne atendis sufie
longe ? Mi estas tre soleca ! Se vi atendos la
konsenton de la patrino, mi timas, ke vi devos
longe atendi !
Mi multe pripensis la aferon, Filipo, kaj
fine mi anka decidis, ke ne estus bone pli longe
prokrasti. La patrind tute ne volas priparoli la
aferon kun mi, i iam diras :
" Vi
jam estas
plenaa kaj devas fari la via bontrovo. Nur
B
4 LILIO
ne enu min pri afero, kiun mi neniam aprobis,
ne aprobas, nek iam aprobos. Vi faris vian
elekton, ne demandinte mian opinion, kaj mi
supozas, ke vi povas fari pluajn aranojn, sen
mia konsilo a konsento!"
Ni do faru tion, amatino mia ! Kiamaniere
ni aranu pri la ceremonio ? Eble konsentu iri
kun mi en la proksima semajno kaj ni sen parado
farios edzo kaj edzino ? Poste ni iru sciigi la
patrinon pri la afero, kaj eble tio plaos al i tiom,
ke i tuj diros :
" Dio benu vin,
miaj infanoj.
Estu feliaj : Estu ..."
Ne, Filipo respondis Lilio ridetante mi
timas, ke tio ne ebenigus nian vojon al la favoro
de la patrino. Tamen mi havas planon. Mi
povas esti preta edzinii kun vi post irka ses
semaj ...
Ne pli frue ol tiam ? interrompis sinjoro
Cester.
Ne pli frue ol post irka ses semajnoj,
Filipo kara, multaj aferoj restas farotaj, sed
bonvolu ne interrompi min, sinjoro, mi scias, ke
tio estas malfacila afero e vi, sed nur penu
ridete admonis Lilio.
Mi obeos ! diris Filipo kun erca humileco.
Nu, do, mi esperas, ke mi povos finpretigi
ion necesan en la daro de la sekvontaj ses
semajnoj, kaj tiam, se vi ankora amos min, kiel
vi nun asertas vi povos komenci fari aranojn
pri nia edzio . . . Nu, vi estas tre silenta . . .
kial vi ne certigas min, ke vi amos min por
eterne kaj tiel plu ?
Pardonu min, via motino, ke mi rememori
 LILIO 5

gas vin, ke vi us ordonis al mi silenti, kaj ke mi

nur volas obei al vi.
"Ciu regulo havas escepton." Forgesinte
tion, vi perdis okazon fari bonan komplimenton
al mi diris Lilio, ridante je la erce serioza
mieno de la fiano sed ni estu seriozaj. Jen
mia projekto. Mi priparolis la aferon kun
onklino Anna; jen kion i konsilis. Ni vi kaj
midifinu la daton de nia edzio ; ni sciigu la
patrinon pri i ; poste ni lasu la aferon tiel. Se
la patrino volas fari iajn klopodojn, e proponojn,
pri la afero, bone, ni agu la tio, sed se i nenion
proponos nek aranos, tiam onklino Anna invitos
nin festeni e i kaj onklo Roberto tiun gravan
matenon, kaj i faros iajn necesajn aranojn.
Sed Lilio plue diris mi ne povas pensi, ke la
patrino restos tiel . . . tiel nepardonema . . .
kaj neafabla . . .
Nepardonema ! . . . kion i havas por par-
doni ? interrompis in Filipo vi el iuj iaj
infanoj estas la plej konsiderema kaj sindonema
pri i! Tamen i akceptadas iajn viajn servojn
kiel rajton . . .
Kaj u i ne rajtas ilin, Filipo diris milde
Lilio la infanoj uld . . .
Si havas iajn sed ne iajn rajtojn super vi,
kara, tute ne tiom, kiom i volus kredigi al vi.
Mi supozas, ke i forlasis iam siajn gepatrojn . . .
Tamen, kara, tio ne estas bona temo, ni jam
tiel ofte diskutis in sen ia bona rezultato.
Cetere mi jam diris, ke mi faris mian decidon :
feliigi vin kaj min samokaze ! Dum ni povas
esti solaj, ni prefere priparolu la detalojn de nia
6 LILIO
estonta agado kaj de la edzia soleno, u ne vere ?
Mi timas, ke post ne longe tiu egoista reklam-
isto trovos nin denove, kaj tiuokaze ne estos
eble interparoli pri niaj propraj aferoj.
La ieloj malpermesu tion ! f ervore ekkriis
sinjoro Cester mi povus facile kontentigi ekza-
meniston per lavorta ripetado de la kutima
konversacio ne, monologo de tiu tedulo. Nur
pensu, Lilio, jam trifojojn hodia, dum mi staris
sur la stacio atendante vian alvenon, li sciigis
min pri sia granda repertuaro, kaj diris, ke li ne
bezonas laborenspezi pro tio, ke li havas renton !
. . . sed . . . ne vere! . . . jen li mem! ni tuj

foriru . . . eble li ne ankora vidis nin! . . .

kiel diras la proverbo,
" Paroli
pri la aneloj
adigas iliajn flugilojn."
 CAPITRO II
Kvankam la ao de sinjoro Cester superis tiun
deLilio je dek du jaroj, tio ne donis al sinjorino
Breton, kiu estis vidvino kaj la patrino de Lilio,
la rajton pensi, ke sinjoro Cester venadas ofte al
la domo pro amo al i, ia filino.

al
ne
Tamen tion pensis la patrino
ja

sekve iaj

;
miro kai kolero estis grandaj en la tago, kiam
sinjoro Cester petis in pri la mano de ia dua
filino Lilio, kiu jam antae donis jesan respondon
li.
al

De tiu tago sinjorino Breton neniam tute par-

donis sinjoron Cester, nek sian filinon, pri sia
propra, stulta eraro!
Lilio longe pripensadis, longe esploradis siajn
koron kaj devon, anceliante jen pri sia devo
al
patrino, jen sia inklino al la amata fiano.
la

Car, diris al per la pen6oj, mi ne

i

si

estas sola infano, e ne sola filino. La patrino

ankora havus Alicon, Marianon, kaj Florenjon.
Cetere mia amato estas
ja

sola kaj senparenca.

Sinjoro Cester ne estis riulo, kontrae; sed
li

amis Lilion tiom, kiom kapablis ami, kaj la

li

amo ne povas konsideri kion ajn, krom la deziro

kunestadi kaj oja povo servi unu alian.
la

ol la

Eble lia amo estis malpli sinoferema, tiu de

Lilio. Li volis akiri por mem, volis sin doni.
sf

Kompreneble anka volis akiri por mem, sed

i

si

kutimis pensi pri

i

li
:
7
8 LILIO
Li estas iam soleca ; sola li eniradas sian
hejmon, kie trovias neniu, kiu havas la rajton
bonvenigi lin ; sola li eliradas, kaj e li estas
neniu, kiu sentas deziron deteni lin iom pli longe,
kiu havas la rajton adiai lin. Sola li kutimas
sidii por mani . . . Kiel soleca li devas sin
senti. Mi forte ojus, se mi havus la rajton
estadi e li . . .
Guste pro tio, ke li ja pasigadis sola tiom da
tempo, ke neniu troviis en lia domo krom
dungito, kies sola devo estis plenumi lian volon,
nenio malhelpis lin agi laplae, kaj pro tio, ke k
estis tre homa, li ne povis ne farii multe pli
sinservema, ol Lilio.
Klare vidis tion nek unu, nek la alia : ili ne
analizis sian amon, ili nur sciis, ke iu bezonas la
alian, ke io en la animo de iu pli kaj pli kon-
stante kaj insiste sopirvokas al la alia, kaj ke
neniu kaj nenio sur la tero povos ilin kontentigi,
krom la privilegio esti iam kune.
Ili jam apartenis al si lasente, lapense, ili
nur bezonis la lean sankcion, por ke ili povu
kunvivi. Se oni ordonus, ke ili ne kunvivu,
amba suferus.
Malgra sia doleco, Lilio havis firman karak-
teron ; sinjoro Cester tian ne havis. Lin oni
povis facile inklinigi fari kiel oni volos ; li povis
diri "ne" al ies peto pli malfacile, ol povis Lilio.
Unuvorte, li ne estis malbona, sed li ne havis
fortan volon.

Tuj post la ceremonio, la us edziinta paro,

instigite de la bonkora onklino Anna, iris al
 LILIO 9
sinjorino Breton, por insiste peti, ke i akompanu
ilin al la festeno. Fine i cedis.
Krom unu-du plej intimaj amikoj, nur parencoj
kunvenis e la festeno.

Lilio, jam nun sinjorinoCester, neniam bedaris

sian decidon. Sia edzineca vivo estis felia.
Kiam, unu jaron post ia edzinio, bela, fortika
filineto naskiis, la edzo kaj i konvinkiis, ke
nenio jam mankas al ili por plenigi ilian ojon.
Grava kazo por gratulo estis la fakto, ke
post la naskio de la infaneto la patrino de
Lilio multe pli inklinis forgesi pri sia antaa mal-
lezuro kontra la edzinio de Lilio kun sinjoro
ester.
Tamen ne longe daris i tiu plena felieco.
Estis agrene, ke sinjoro Cester estis tia homo,
kia povas rifuzi al neniu petanto pri monhelpo.
Venis tago, kiam la ordinare gaja sinjoro
Cester aspektis tre malgaje. Li povis kai anta
Lilio nek sian agrenon nek ian kazon, sed
post iom da tempo sciigis in, ke li senpripense
subskribis paperon, per kiu li promesis pagi
certan sumon da mono, uldatan de amiko,
kondie, ke tiu i mem ne povos in pagi.
Anta kelke da monatoj li tion faris. Poste la
facilanimulo tute forgesis pri sia subskribo, is
li ricevis postulon pagi sumon, pri kiu li neniel
rajtis promesi la pagon, pro devo al la edzino
kaj infano.
La kompatindaj geedzoj multe interparoladis
pri la malojiga afero de la mono, kaj decidis, ke
ili devos in pagi.
IO LILIO
Ilifaris tion, sed la agrenoj de amba komenc-
iis.
SinjoroCester fariis koleretema, maltrankvila;
al la demandoj de Lilio pri la kazo de tio, li ne
volis malkae respondi.
Fine en unu neforgesebla tago li diris al
Lilio, ke K jam decidis forlasi sian laboron tie kaj
foriri el Anglujo, al Usono ; ke, alveninte tie kaj

i,
perlaborinte hejmon, li skribos al por ke

i
sekvu lin kune kun la malgranda Florenco kaj
ankora unu infano, kies baldaan alvenon ili
atendis ke nur la nenasko de la infano malhel-
;

pas, ke kunprenu la edzinon kaj Florencon.

li

Li plue diris, ke devas foriri per la vaporipo

li

de la proksima semajno.
Lilio forte ribelis kontra la foriro de sia edzo
kaj emocie penis decidigi lin ani sian intencon,
sed vane.
Li, ordinare tiel facile influebla, jam restis
nefleksebla pri sia decido, kiun ektive ne povis
ef

li

ani pro la definitiveco de sia negoca arano.

Kun malgaja koro, Lilio zorge preparis ion,

kion bezonis, por ke nenio manku la vestaro
al
li

kaj vojaaj komfortoj de la edzo.

Inter iliaj amikoj estis unu, kiu faris proponon,
pri ofico e bieno, apartenanta
al

parenco en
suda tato de Usono, kie oni kulturadas la
kotonon.
Sinjoro Cester avide akceptis la proponon,
anta ol konsilii kun la edzino, pro timo, ke
eble decidigos lin ani sian intencon formigri.
i
 CAPITRO III
Nu, sinjoro Cester foriris kaj lia dua infano
naskiis ; tio estis knabeto egale bela, kiel la
unuenaskita inf aneto.
Lilio tiam havis bonan servantinon, pri kiu i
esperis, ke i povos in teni, is la edzo povos sendi
por venigi in. Per parado i esperis darigi
la monsumon je sia dispono, is la edzo sendos
pluan.
Kiel longedaraj ajnis al i la semajnoj, is
alvenis letero sciiganta, ke la edzo alvenis Nov-
Jorkon, kiu tamen ne estis la fino de lia vojao.
La foreston de sia edzo i forte sentis. Gis
tiam kredeble i ne plene konstatis, kiel necesa li
fariis en ia vivo, kiom li plenigas in.
Antae se oni demandus al i : Kiu estas al vi
pli kara, via edzo a via infano ? kredeble i ne
povus klare respondi, ar amba estis bezonataj,
amba estis egale, se ne same, amataj. Sed jam
nun i sciis!
Anta io, i sopiris al la edzo ; nedormante i
ne povis forgesi lin ; dormante i sonis pri li.
Iufoje i iom penisforigi lin de siaj pensoj,is la
iutagaj devoj estos plenumitaj, sciante, ke e la
fluado de la pensoj havas siajn limojn, kaj se oni
tro pensas pri unu persono a objekto, per tio
oni malpliigas la fluadon al aliaj aferoj.

Lilio sciis, ke estas necese, ke i regadu siajn

1 1
12 LILIO
pensojn tamen akiri tian sinregon ne estas facile.
;
La leteroj alvenadis akurate per iu el Usono
poto. Iam kaj iam ili enhavis malgrandajn
sumojn da mono, plejofte ili konsistis el irka
dek ses paoj plenplene surskribitaj, kaj per ili,
multfoje kaj multmaniere, la edzo esprimis sian
amon al la edzino kaj sian fortegan deziron
revidi in kaj estadi apud i.
Unu tagon Lilio ricevis tre ojigan leteron, kiu
informis in, ke jam tre balda, eble post nur
du-tri monatoj, la edzo sendos al i sufie da
mono por pagi la koston de la veturo por i kaj
la du infanoj ; ke i povos veturi sur ipo, kies
estro estas lia amiko, kaj tial i jam povos fari
iujn necesajn preparojn por la vojao, poste . . .
io estos oja por iam!
Sajnas, ke fininte skribilaleteron,sinjoroCester
reprenis la plumon por aldoni : Ankora unu
fojon adia, kara Lilio! mi fordonus interane
Amerikon, se mi povus ree irkapreni vin ! mi
pensas, ke mi ne ree ellasus vin el miaj brakoj,
se mi nur povus ankora unu fojon teni vin!
Dio benu vin, karulino. Li gardu vin kaj min
kaj niajn etulojn, is ni povos ree renkontii
sur la tero, se tio estas Lia volo, se ne, en la ielo !

Lilio forte ojis pro la sciigo kaj zorge faris la

necesajn preparojn.
Kiel sopire i deziris montri al sia edzo ilian
knabeton, kiu us atingis la aon de ok monatoj,
iutage fariante pli bela kaj inteligenta.
Ciufoje en la tago, kiam la leteroj de la edzo
 LILIO *3

devus alveni, Lilio kutimis elrigardi tra la

fenestro por vidi tuj, kiam la leteristo aperos.
Ekvidinte lin, i iam malfermis la pordon,
staris kun atenda tenio, kun rideto sur la beletaj
lipoj, kun mano preta ricevi la avide deziratan
leteron. Sed post la ricevo de la suprecitita
letero, pasis kelke da semajnoj, en kiuj Lilio
ricevis neniajn sciigojn pri sia edzo, kaj i kon-
sumiis de maltrankvilo.
Unu matenon, ankora unu fojon i staris e
la pordo, por ricevi la iam pli deziregatan
leteron.
Si jam ne ridetis pro plezura antasento ; kon-
trae sur ia vizao montriis esprimo de mal-
trankvilo, kvaza i sopiras ion, pri kio i sam-
tempe timas, ke i ne ricevos in.
Sinjoro Cester kutimis enmeti siajn leterojn en
kovertojn, sur kiuj li stampis la nomon kaj
adreson de la ricevonto, kaj kiam la leteristo, kiu
vidis la kreskantan maltrankvilecon de Lilio kaj
divenis ian kazon, montris tian stampitan
koverton, la vizaesprimo de Lilio tuj heliis, ia
tenio malstreiis, dum kvaza granda aro
glitis for de ia spirito.
Sed tio daris nur momenton. Palpante la
us ricevitan leteron i konsciis, ke i estas tre
malpeza kaj maldika, kvaza i konsistas el nur
unu folio da papero.
Proksime de la patrino paetis Florenco, al kiu
Lilio ekparolis :
Kia nebona pajo! sendi tian mallongan
leteron !
Rapide foririnte la koverton, i trovis, ke la
 LILIO
letero ne estas skribita de la edzo, kiu jam neniam
plu povos skribi al i !
La letero estis skribita de iu sinjoro, kiu lois
en la regiono, kie laboris kaj lois sinjoro Cester ;
per malmultaj vortoj li sciigis, ke la edzo de
Lilio ekmalsaniis pro tifeca febro, ke unue li
bone progresadis, kaj ajnis, ke li resanios, sed
subite, tuj kiam li la unuan fojon ellitiis, la
koro esis bati kaj li mortis.
Leginte la leteron, Lilio eligis dolorplenan
ekkrieton ; akra doloro pikis ian koron, morta
paleco kovris ian vizaon, kaj i duonesvenis.
Tamen post minuto i rekonsciiis per la karesaj
tuetoj kaj vortoj de la malgranda Florenco, kiu
timis, vidante sian patrinon tiel maloja kaj
malsane aspektanta.
Lilio komencis tremi per la tuta korpo. Si tre
penis kolekti siajn fortojn kaj pensojn, ne povante
kredi, ke i efektive ne dormas. Si diradis al si :
Gi estas nenio alia ol malbona sono, el kiu
mi vekios post nelonge! . . . Reala i ne povas
mia edzo mortis ?
Mia edzo! Li, kiu neniam plendis al mi, e la
plejmalmulte, pri sia sanstato! kiu iam ajnis
farti tiel bone! Mia edzo, pri kiu mi kredis is
tiu i momento, ke li preparas novan hejmon por
mi kaj la infanoj! . . .
i,

Tre bedarinde ajnis al ke la edzo en sia

i,

malsano, devis esti sola, malproksime de dum

mem nenion sciis pri afero! Kiel forte
la

i
i

bedaris, ke ne povis esti e lia litflanko, ne

i
 LILIO
povis lin flegi, per nenio povis lin servi! Eble,
se i estus apud li kaj mem prizorgus lin, li ne
estus mortinta. Sed e se li nepre devis morti,
tiam se i nur estus apud

li,
povus multon fari

i
li,
por faciligi kaj e doligi al tempon de

la
li
suferado. Krom tio, jam nun havus karajn

i
memorojn pri tiu tempo kaj povus pli poste
rakonti kelkajn ili la infanoj. Kredeble

al
al el

li
estus klariginta siajn esperojn kaj dezirojn
i
pri la infanoj .
.
.

penos agi rilate al

Si

decidis, ke de nun du

la
i
infanoj tiel, ke ili neniam sentos mankon de

la
sia patro . . .
Subite rememoris, ke ne e unu fojon
i

li
vidis la vizaon de ilia malgranda filo! neniam
vidis kiel gaja, petolema estas! neniam sentis
li

liajn braketojn irka sia kolo! neniam adis

lian dolan voeton balbuti pajo, kiel

i
:

instruadis lin! . .
.
Si

ekploris.

Ondo da rememoroj fluis en ian menson,

felia pasinteco.
al

bildojn de
la

venigante
i

Sajnis al kvaza nur komencis vivi, kiam

i

la unuan fojon eksciis pri sia amo la edzo,

al
i

kiu en tiu tempo ankora ne estis ia edzo.

Estis granda, sekreta ojo ami lin, sed kiam
i

eksciis, ke anka amas in, ia vivo kvaza

li

ekfloris.
rememoris pri la tago, en kiu kaj la edzo
Si

eniris sian domon la unuan fojon, kiel geedzoj.

Kiel ame metis sian brakon irka ian talion,
li

dirante per voo mallata pro emocio

al
i

:
i6 LILIO
Bonvenu, Lilio mia edzino ;kun neesprime-
bla ojo mi akeeptas vin en mian domon. De
nun i jam ne estas mia domo, ar e via alveno
i fariis nia hejmo . . .
Ankora alia memoro fluis mense anta i.
La malgranda Florenco us naskiis, kaj ia alta,
granda edzo eniris piedfingre, duontime en la
ambron. Lilio anka sentis sin iomete timanta,
kvankam forte felia, ar tiu i estis la plej
mirinda kaj stranga spertao, kiun i is nun
travivis.
Kuante tie, i demandis al si : Kia estos la
opinio de mia edzo pri la infaneto, kiu kuas sur
mia brako ? Cu i plaos al li ? Cu liaj esperoj
pri i realios? Cu li volos teni in sur siaj
brakoj ? Kaj se jes, u tio naskos en li pensojn
tiel dolajn, sanktajn, dankajn, kiel i jam
naskis en mi ?
La edzo alvenis la litflankon, rigardis ame,
demande en iajn okulojn dum momento, poste
kisis in kaj nur poste fiksis sian atenton sur la
volvaon, kuantan sur ia brako.
Ankora unu momento pasis, tiam Lilio tute
kontentiis, ar, rigardante en la okulojn de la
amata edzo, i trovis ion, pri kio i deziris . . .
Si rememoris pri nokto plena de maltrankvilo
tial, ke la krupo atakis Florencon, kiu, sufoki-
ante, devis batali por la vivo . . . Kiel iliaj
animoj proksimiis tiam, maltrankviliante,
prizorgante kaj preante pri la malsana in-
fano . . .

Tiel i meditis pri pasintaoj, duondolore sed

 LILIO 7
tute ame. Kiamaniere i nutros, vestos, instru-

si,
igos la infanojn, i ankora ne demandis al sed
longe orgesi pri tio estis neeble.
f Balda mi pripensos tion, kaj
diris

al
Si

si
:
anka mi informos la patrinon kaj ceterajn
parencojn pri mia perdo, sed hodia mi nepre
devas resti sola, devas kiom eble kredigi al mi
mian grandan perdon, devas permesi, ke mi ploru,
maloje pripensu, revoku la estintecon is sato

;
jam morga mi estos kuraa.
 CAPITRO IV

La servistino prizorgis la du infanojn is

malfrue en la posttagmezo de tiu tago ; tiam
Lilio eliris el sia dormoambro, kun pala, rigida
vizao, plena de sufersignoj. Alvokinte al si la
malgrandan Florencon, i penis klarigi al i pri la
morto de la patro dirante, ke la bona Dio, kiu
neniam povas erari, vokis la patron, kiu nun loas
en la plej bona loko imagebla, nomata la ielo ; ke
li ne povas veni malsupren por viziti ilin, sed iam
ili la patrino, Florenco, kaj la infaneto Filipo
se ili estados bonaj.
li,

iros al
Florenco tre interesiis, neniel malojis, ne
povis kompreni, kial la patrino ne aspektas pli
gaje, rakontante pri tiaj belajoj
Si
demandis

:
!

Kial iuj ni ne povas iri en ielon jam

la

hodia
?

Peni klarigi Florenco, respondi

al
al

iaj
demandoj, iom distris la pensojn de Lilio kaj
faciligis al la doloron.
i

skribis du leterojn, por informi

la

patrinon
Si

kaj onklinon Anna pri la aflikto in trafinta, sed

ne enpotigis ilin is malfrue tiun vesperon.

La sekvintan matenon parencinoj alvenis.

la

Poste okazis interkonsilio. Decidiis, ke Alico,

unu la fratinoj de Lilio, tuj venu loi kun
el

i
;

ke Lilio turnu sin asekura kompanio, e kiu

al
la

ia edzo asekuriis.
 LILIO 19
Demandinte e la asekurejo i trovis, ke i
neniom ricevos de tie. Oni klarigis, ke, se homo
foriras el la lando, kie li asekuriis, ne informinte
la asekuranton, tiam en la okazo de lia morto
tio senrajtigas lian heredonton pri la asekurita
monpago.
El Usono Lilio nur ricevis la biblion kaj
pohorloon de la edzo !
Sed tio ne estis la fino de la tiamaj afliktoj.
Apena pasis tri tagoj post la ricevo de la
sciigoj pri la morto de la edzo, Lilio ricevis
leteron adresitan al sinjoro Cester. Tre agrena
por i estis tiu letero ; ar i anoncis, ke, por servi
amikon, ia edzo subskribis sian nomon sur dua
dokumento kelke da semajnoj anta sia foriro el
Anglujo. La
" amiko ." ne
pagis la uldon, kaj
la kreditoroj postulis, ke sinjoro Cester pagu la
sumon en dato difinita.
Lilio ne povis ne demandi sin, u la edzo foriris
el Britujo pro tio, ke li deziris eviti la eblan devon
plenumi tiun promeson pagi.
Tamen bedaroj tute ne povis helpi; la sola,
pripensinda afero estis, kion fari ?
Kion fari ? Simpla estis la demando, sed ne
simpla la solvo.

Ne havante la monrimedojn pagi la uldon, i

devis lasi, ke la kreditoroj forprenu la meblojn.
Kion poste ? Si ne povis sin turni al la riaj
parencoj por peti ilian helpon, ar ne ili faris la
uldon. Tamen i devis priparoli la aferon kun
du-tri el ili. Onklino Anna kun sia edzo bone
konsilis in. Amba ili kunsentis kun Lilio,
c
 20 LILIO
tamen ili ne volis pagi la uldon kaj ne povis
konvinki la kreditorojn pri la morto de sinjoro
Cester. Eble li mortis, sed kredeble li nur kaas
sin! Oni trompis nin antae per tia historio!
ili diris.
Onklino Anna invitis Lilion kaj la du infanojn
gasti e is ili povos kune, konsiliinte,decidii
i,
pri la estonteco.
Intertempe Lilio mem elpensis planon.

la Si
mem uldis kelkajn malgrandajn sumojn

al
komercistoj.
do iris iu aluldato aparte, priparolis mal-
Si

al

longe la aferon, demandis, u tiu a alia havas

junajn infanojn, kaj, ricevinte jesan respondon,

i,
petis, ke la gepatroj sendu ilin por ke

al

i
instruu ilin. Tiamaniere povos iom pagi,
i

kaj kredeble gajni enspezon.

Unuavide iu konstatis, ke Lilio estas bone
edukita sinjorino, apartenanta al la supera klaso,
kaj ke estas tute respektinda.
i

La komercistoj tiom kortuiis de la evidentaj

malojo kaj honesteco de Lilio, ke ili ne nur
sendis siajn proprajn infanojn al por instruado,
i

sed anka konsilis aliaj, ke tiuj sendu al

al

i
i

siajn.
Lilio povis
si,

Tiel, pli facile ol

al

imagis
i

starigi lernejon por junaj infanoj.

Siaj parencoj loigis in en oportuna domo,
kies luon ili pagis dum ses monatoj. Du ili
el

anka sendis mondonacojn po kvindek spesmiloj,

aliaj aetis kaj redonis
la

pliparton
al

iaj
el
i

propraj mebloj.
Alico iris kunloi kun Lilio, por partopreni ne
 LILIO 21

nur en la laboro, sed anka en la profitoj

akirotaj .

En la daro de dek ses monatoj io sufie bone

prosperis al ili, sed irka la fino de tiu tempo,
epidemio de skarlatino ekokazis en la regiono.
La malgranda Florenco la unua inf ektiis, poste
Filipo, krom multaj el la lernantoj.
Lilio devis fermi la lernejon. Pro timo al
infekto, la fratino forlasis in, kaj poste, kiam la
infanoj resaniis, ne estis facile remalfermi la
lernejon.
Lilio kaj la du infanoj bezonis anon de la
irkaaoj, for de la urbego, kaj tiu bezono
pensigis Lilion pri nova metodo enspezi.
Ce la enmario de la rivero Mersev staris vilao,
kiun ni nomos Riverton. Tie, malproksime de la
rivero je nur triminuta piedirado, Lilio trovis
tagan domon, kaj tien, seninfektiginte la meb-
lojn, i iris por loi.
Sur du frontajn fenestrojn i metis afietojn
kun la anonco :

Cambroj Lueblaj.
Si anka presigis anoncon en iumatena gazeto
Mercury, kaj balda havigis al si kelkajn
pensiulojn.
Longajn horojn i devis labori en la domo
iutage. Alte pagi servistinon i ne povis, tial i
devis dungi nur junan nespertan knabinon, kiu
venadis iumatene por fari kelkhoran laboron.
Tamen Lilio devis kuiri kaj plenumi la nekalkul-
eblajn devojn de domo, konatajn nur de la virinoj ;
22 LILIO
efektive konatajn nur de tiuj virinoj, kiuj iam
kutimis a plenumi ilin mem a senpere kontroli
ilian plenumadon.
Ciutage de mateno is malfrua horo nokte Lilio
laboradis, jen pri la mastrumado de la domo, jen
pri la kudrado, jen rebonigante a farante
vestetojn por la infanoj, jen farante belajn,
delikatajn puntojn, pri kiuj i esperis, ke i
povos ilin vendi.
Cio i efikis malutile sur la sanon de Lilio, kiu
neniam estis fortika kaj estis delikate, irme
edukita ; sed kun escepto de tio, io iris bone
kun i dum la someraj monatoj. Kiam la vintro
venis, ne estis tiel facile akiri loantojn ; tamen
post kelke da semajnoj, en kiuj neniu sin pre-
zentis por peti loadon, fine aristokrate aspekt-
anta sinjoro kun longa barbo alvenis por trari-
gardi la lueblajn ambrojn.
Li diris, ke li bezonas privatan saloneton kun
dormoambro, kaj konsentinte pri la lupago
postulata de Lilio, sciigis, ke li venos post du
tagoj por loi e i.
Lilio forte ojis. Anta kelke da semajnoj i
devis foreksigi la junan helpistinon, sed se i
povus akiri ankora unu loanton, i povus ree
dungi helpon.
Akurate en la difinita tago la sinjoro (nomata
Ston) eklois e Lilio.
 CAPITRO V

Lilio havis amikinon en Riverton, kaj

ne
foje, kuiginte la infanojn kaj sidante super
kudrao, i sentis preman solecon.
Pasis kelke da monatoj de la tago, en kiu
sinjoro Ston enloiis e i. Li pagis bone kaj
regule, iam montrante sin entila al i kaj
bonkora al la infanoj.
Sed neniu alia pensiulo venis al Lilio, kaj la
batalado por la ekzistado estis malfacila afero e
i, kiu deziris bone eduki kaj instruigi la infanojn.
Celante tion, i devis esti tre parema.
La riaj parencoj ne vizitis in krom la onklino
Anna, kiu venis du fojojn. Granda distanco
apartigis ilian mondon de amuziado kaj ian
mondon de devo kaj laborado.
Iun vesperon, sentante ian maltrankvilecon
si,

pri monrimedoj, sed dirante al ke post ne

longe la varma vetero venigos al pluajn
i

loantojn, Lilio firme penis forpui de la timojn

si

kaj dubojn pri proksima estonteco, kiuj insiste

la

svarmis en ia kapo. Subite sonorilo de sinjoro

la

Cester sonis.
Tuj Lilio metis flanken la kudraon, super kiu
sin klinis, kaj leviinte seo iris supren
la
el
al i

la saloneto okupata de sinjoro Ston.

estis tuj frapetonta la pordon ne tute fer-
Si

mitan, kiam plenlare malfermiis, montrante

i

sinjoron Ston starantan e kaj entile petantan,

i

ke eniru.
i

*3
24 LILIO
Per kio mi povas vin servi, sinjoro ? diris
Lilio.
Per tio, ke vi eniru kaj
sidiu sur i tiu
brakseo, sinjorino Cester li respondis, ridet-
ante afable. Mi deziras iom priparoli kun vi,
se vi povas permesi al mi kelke da minutoj.
Lilio sidiis, malgaje pensante : eble li volas
foriri, kaj tiuokaze, kion fari ?
La sekvantaj vortoj de sinjoro Ston konfirmis
la penson de Lilio.
Sinjorino Cester li diris morga matene
mi devas foriri al Londono ; tamen mi deziras
teni la ambrojn i tie, ar se prosperos al mi en
mia afero, mi revenos post du a pli da semajnoj.
. . . Nu . . . mi neniam antae enis vin per

personaj demandoj, tial . . . eble . . . vi ne

opinios min malentila, se mi demandas : u
mi uste divenas, supozante, ke vi estas vidvino ?
Vi prave divenas iom mirigite respondis
Lilio.
Cu vi trovas malfacilon gajni vivrimedojn
por vi kaj la infanoj ?
Vi diris la veron respondis Lilio per digna
maniero tamen pardonu min, sinjoro, ke mi
demandas, kiel tio povas rilati al vi ? Mi ne
kutimas priparoli miajn privatajn aferojn kun
kiu ajn, precipe kun miaj klientoj ; kaj vi
ankora ne donis al mi motivon rompi la regulon !
Mi ne volis esti neentila, nek volis vin
eni . . . sed ideo venis en mian kapon anta
kelke da semajnoj kaj mi ne povas . . . ne volas
in forigi. Mi volas diri, sinjorino, ke mi admiras
vin . . . ke mi estas sola . . . anka vi estas
 LILIO 25
sola . .Ne, sinjorino, ne leviu, mi ne detenos
.

vin longe ! . . . nu, mi ripetas, mi estas sola kaj

tre soleca, mi vin alte respektas, vi faris min
felia dum mia kelkmonata restado e vi, fakte
. . . mi dezirus, ke vi edziniu kun mi.
Mia respondo estas, sinjoro, ke mi vin dan-
kas pro la honoro, kiun vi faris al mi, petante
mian manon, sed mi ne povas akcepti la propo-
non . . . mi ankora amas mian formortintan
edzon kaj respektas lian memoron tro forte, por
ke mi denove akceptu edzon. Plue, mi tre
bedaras, ke vi faris tian proponon, ar, kiel vi
mem komprenos, vi ne plu povos loadi e mi.
Tio estus egale embarasa kiel por vi, tiel anka
por mi.
Mi bedaras tion, mi forte bedaras, sin-
jorino, tamen mi petas, ke vi rekonsideru la
aferon. Mi esperas, ke almena vi permesos, ke
mi lasu e vi la plimulton el miaj propraoj kaj
tenu la ambrojn dum du-tri semajnoj, is mi
povos fari miajn aferojn en Londono.
Ciaokaze mi poste foriros. Se vi rifuzos farii
mia edzino, mi neniam denove enos vin, sed se
post konsiderado vi konsentos feliigi min, mi
foriros nur provizore, is la felia tago, kiam mi
farios via fiera edzo. Permesu, ke mi plu diru,
ke pri la financa vidpunkto vi povas neniel timi,
ar mi estas bonhava kaj povos provizi vin kaj
la karajn infanojn per iuj necesaoj kaj kom-
fortaoj. Cetere mi scias, ke vi estas vidvino, mi
ne povas esperi, ke vi amos min tiom, kiom mi
amas vin ! Sed eble mi ne estas por vi tre mala-
grabla homo, kaj vi permesos al mi peni karigi
26 LILIO
min al vi. Mi estas pli soleca, ol vi povas kom-
preni. Mi bezonas kamaradinon. Nu, do, u mi
atendu vian pripensitan respondon post tri
semajnoj ?

Mi povas nenion al vi promesi, sinjoro,

tamen mi konsideros la aferon diris Lilio.
Klininte la kapon, i retiris sin.

La tri semajnoj forpasis post multa pripensado

flanke de Lilio.
Si ne amis sinjoron Ston, sed i sentis sin e
pli soleca dum lia forestado, ol iam antae. La
anonco en la urnalo venigis neniun
iutaga
novan loanton, kaj, krom tio, la infanoj sentis la
foreston de la sinjoro, kiu donadis al ili sukeraojn
kaj ludilojn, kaj ofte interparolis kun ili, kiam li
renkontiis kun ili sur la sablao.
Iom post iom la decido formiis en
i,
akcepti
la edziproponon de sinjoro Ston pro la infanoj,
diris Li scias, ke mi ne povas ami lin
al
i

si

tiel, kiel mi amis . ne . amas . . mian

.
.
.

.
.

karan edzon! tamen estas soleca kaj mi

ja
li

povus fari, ke estu felie kaj komforte

li,
al

mi la teruran bataladon
al

samtempe esigante
ekzistado.
la

por
La tento estis forta.

Lilio miris pri sia kontento vidi la revenon de

sinjoro Ston, kiu denove faris
la

edziproponon
al i.
Cu vi faras kompato a
el

el

proponon
la

amo mi
al

?
 LILIO 27
El amo, el amo li varmege respondis u
vi ne povas kompreni mian solulecon ? Kiom
multe mi gajnus per via edzinio kun mi!
Mi estas necerta pri tio. Mi ja scias, ke mi
povus bone prizorgi vin kaj mastrumadi vian
domon, sed . . . sed . . . mi tute ne povas
promesi vin ami tiel, kiel mi amis mian amatan
edzon.
Mi bone komprenas tion, sed, sinjorino
Cester, u vi pensas, ke vi sentus vin malfelia e
mi ? En tiu okazo mi foriros de vi sen plua vorto.
Mi ne povas tion diri, ar vi iam estas por
mi bona, kaj la infanoj amas vin . . . Se vi
povas kontentii kun la malmulto, kiun mi povas
promesi : fideleco, komunigo de viaj interesoj
kun miaj, mi ne rifuzos vian peton. Tamen sciu,
ke mi konsentas precipe pro la bono de la infanoj.
Vi faris min f eliulo ! mi estas kontenta pri
tio, kion vi promesis ; ar mi ne esos penadi pri
via felio, kaj mi estas certa, ke mi povos karigi
min al vi per la du amindaj infanoj. Oni diris,
ke "la vojo al la koro de patrino estas per la
infanoj." El tio mi elerpos esperon.

Post unu semajno ili geedziis.

 CAPITRO VI

Sinjoro Ston sendube klopodis sin fari agrabla

al Lilio ; efektive i ne antae pensis, ke tiom
da felio ankora restas por i.
Anstata sidi iuvespere super kudrado, mal-
gaja meditado kaj kalkulado pri monrimedoj, i
jam havis interesplenan edzon, kies sola celo
verajne estis, plai al i.
Li plezure rigardis en iajn mildajn, blugrizajn
okulojn, kies esprimo aniadis e iu nova penso.
Plais al li vidi, ke iutage ili montras pli da
konfido al li.
Li amegis la muzikon kaj kantis iom tre bone.
De kiam Lilio fariis lia edzino, li trovis, ke lia
plezuro pri la muziko duobliis, ar i povis lin
akompani per la piano kaj i esprimis aton pri
lia talento.
Iafoje li venigis in al teatrao, koncerto a
prelego, iufoje vidante kun plezuro ian intereson
pri la distrao.
Lilio petis, ke ili ne foriru de la hejmo, por
pasigi la mielan monaton, kaj, iom komprenante
ian senton pri la afero, li ne insistis pri tio. Li
kontentigis sin, pripensante pri la bela libertempo,
kiun li f aros al i poste, kiam ili estos kutimiintaj
al la nova rilato inter si.

Jam forpasis irka dek semajnoj de la edzio.

La kvara horo us batis, kaj Lilio leviis el kom-
at
 LILIO 29
forta brakseo, kie i sidis legante ; transirinte
is la malfermita fenestro i elrigardis.
Si aspektis bele kaj felie, starante tie, vestita
per pale griza vesto el delikata kamira drapo
garnita per belaj Irlandaj puntoj, kun unu banto
el rozkolora rubando e la kolo.
La edzo trovis plezuron donaci al i belaojn,
kaj la Irlandaj puntoj estis la lasta donaco, kiun
i ricevis de li.
Havante du bonajn servantinojn, Lilio jam ne
devis ellacigi sin per forta, konstanta laboro. El
la du servantinoj, unu estis sur la sablao kune
kun la infanoj, la alia anka estis for de la domo,
uante libertempon.
Rigardante el la fenestro sur la sablao, kie sin
trovis multe da homoj, lacigitaj de la fumoplena
aero, senesa bruado kaj moviado de la urbego,
serantaj sanon, ripozon a amuzion, Lilio
sentis sin felia, ke ia trankvileco kaj la estonteco
de la infanoj ne plu dependas de la plenigo de ia
domo per tiaj homoj kun iliaj diversaj postuloj
kaj kapricoj.
Rigardante sur la iam pli-malpli movieman
akvon de la rivero, kun ia aro de iuspecaj
ipoj kaj ipetoj naantaj sur la nun trankvila
suprao, kaj la multego da kaitaj nekonotaoj
kaj subigitaoj en ia profundo, kaj precipe kun
ia aniemo pro eksteraj fortoj, Lilio ne povis
ne kompari in kun la vivo, precipe kun sia
propra vivo jam tiel trankvila, kaj kun la hela
perspektivo anta i, post la ventegoj kaj nuboj
de la pasintaj kelkaj jaroj.
Tiel revante, i apena rimarkis, ke sur la ielo
3 LILIO
kelke da nubetoj kolektias, kaj, kuniante, iom
malhelias. Sed venteto subite ekblovis, port-
ante iom da malvarmeco en la is tiam pro la
sunbrilo sue varman ambron, tremetigante
Lilion, dum i brue fermis la pordon de la salo-
neto, en kiu i staris.
Rekonsciiinte, i etis rapidan irkarigardon,
unue en la saloneton, poste lalonge de la strato,
esperante, ke i vidos la infanojn reveni, a eble
la edzon, kiu iris promeni.
Si tamen vidis neniun krom virino, vestita per
blua, lana drapo. Sur la manikoj montriis la
ruaj strioj de oficirino de la
" Sava Armeo,"
"
fondita de generalo" Booth.
Ci tiu virino rigardis la efpordon de la domo
de gesinjoroj Ston kun multe da intereso miksita
je hezito, kvaza i deziras supreniri la tuparon,
kondukantan al la pordo, sed ne povas decidii
pri la afero.
Ne, mia sinjorino Lilio diris al si pense
se vi esperas enloii i tie, vi vane esperas.
Mi jam ne bezonas preni loantojn, dank' al
Dio.
Guste tiam la pordo de la saloneto malfermiis,
kaj agrabla voo salutis in per la vortoj : Jen
vi! Turninte sin, i vidis la edzon, kiu eniris la
domon anta minuto, kiam la malvarmo de la
venteto tremetigis in, kaj la pordo, brue fermi-
ante, rekonsciigis in el ia revado.
Mi ojas, ke vi revenis ; ajnas kvaza ia
ventego levias ; rigardu la rapide nigriantajn
nubojn ! Mi ja esperas, ke Maria venigos returne
la infanojn ustatempe.
 LILIO 31
Cio estos ordo, mia kara, la infanoj
en
revenos post nelonge ; mi pensas, ke mi jam
vidas Florencon, kiu antairas Marian kun
Filipo per kelke da paoj .

Vi estas prava, jen ili estas diris Lilio

kun facilio de la koro, turninte sin denove al la
fenestro kune kun la edzo, kiu seris per rigardo
la straton en la direkto al la sablao.
Nu, mia kara diris la edzo promenante,
mi vidis la ustan domon por ni! Vi devas min
akompani morga, por ke ni kune esploru in.
Eble ni povos transloii en in anta la fino de
la nuna monato, se tio estas aranebla.
Kie i estas ? demandis Lilio.
Sur " La Gi havas belan
Altao." ardenon
kun herbejo,legomejo,kaj sufie granda oranerio.
Vi do intencas loigi nin inter la aristo-
kratoj ! Kia agrabla ano tio estos, loi for de
la homamasoj, kiuj plenigadas i tiun lokon,
precipe en festotagoj !
Vi jam apartenas tie, kara, mi anka. Nur
akcidento de la sorto sendis nin i tien! Tamen
mi ne volas plendi pri la sorto, kiu almena
gvidis min al vi . . . Sed, ankora pri la domo!
Plaos al vi scii, ke i staras malproksime de la
sablao ne pli ol kvaronon de mejlo. Cetere la
sablao tie neniam estas tiel homoplena, kiel i
ofte estas i tie.
Nu, bone, mi supozas, ke vi ne scias, u
ekzistas tie ia bona lernejo !
Jes, mi rimarkis tian ne tre malproksime de
la domo. Vi, do, vidas, ke mi ne forgesis la
interesojn de la karaj infanoj ! Mi ne kuraus
32 LILIO
tion fari, ar mi sentas, ke ili ankora estas la
plej forta ligilo, kiu unuigas vin kun mi.
Vi iam estadas bona por ili kaj por mi
respondis Lilio, kortuite amba infanoj efek-
tive amas vin. Florenco diris al mi ankora
hodia : " estas multe pli agrable e ni, de kiam
ni havas patron."
La kara infano! diris sinjoro Ston mi
ojas adi tion. Sed Lilio, vi ne povas imagi la
tre grandan anon, kiun vi faris en mia vivo . . .
vi kaj la infanoj . . . iun tagon mi sciigos vin
pri tio . . . se tio estos ebla! . . . sed ni reiru
al la temo de nia nova domo. Se i kaj la
irkaaoj plaos al vi, kiel mi esperas, mi aetos
in por vf.
Mi ne sciis, ke vi estas sufie ria por fari
tion! Se i havas sufie da rankoj, i certe
plaos al mi!
Mi ne ankora multe parolis al vi pri miaj
monrimedoj ; nek pri mia parencaro, kaj vi,
Lilio, certe estas mirinda virino, ar vi ne vidigis
ian scivolemon pri miaj aferoj !
Tio ne estis necesa, Lesli : vi iam akurate
pagis min dum la tempo, kiam vi estis mia
pensiulo, kaj kiom mi sciis, vi ne uldis monon al
kiu ajn. Krom tio vi regalis neniun dum via
restado e mi, iam kondutis afable kaj entile al
la inf anoj kaj mi. Mi pensas, ke per tiaj bagateloj
virino juadas pri la homoj.
Iuj virinoj, sed ne iuj, Linjo . . . kel-
kaj e povus suspekti min uste pro tio, ke
ajne mi havas neniujn amikojn! Sed, flanka
afero, eble mi altius en via estimo, se vi scius, ke
 LILIO 33

povas esti, ke iam mi farios baroneto! Tio

estas fakto, mia kara, ne aspektu tiel nekredanta !
" Gi ne estas mia kulpo," kiel Florenco diradas!
En la hodiaa urnalo mi legis pri la morto de la
antaa baroneto, mia estinta onklo, kiu postlasis
nur unu malfortikan filon needziintan. Post li
mi estas la heredonto de la titolo kaj bienoj !
Tamen " li vivu eterne," mi povas esti tute
felia sen liaj posedoj. Se mi iam dezirus ilin, tio
estus por altigi vin, mia . . .
Atendu momenton, Lesli, mi us adis son-
oron, kaj mi devas iri responde, ar Maria send-
ube okupas sin per la infanoj, se i jam alvenis
hejmon. Mi tuj revenos ! Kredeble la hezitanta
oficirino de la Sava Armeo decidiis ataki nian
privatecon !
Kion nome vi volas diri, mia kara ! ridete
diris sinjoro Ston.
Mi nur erce aludis pri virino, kiun mi us
rimarkis, anta ol vi kunestiis kun mi. Si
aspektas, kvaza i celas peti ambrojn e ni!
Mi bone rekonas la specon! Kredeble i jam
promenis du-tri fojojn preter iujn domojn sur la
strato kaj fine decidis, ke nia estas la plej pura
kaj alloga! mi tuj revenos!
Estas jam sufie diris al si sinjoro Ston
ni devas foriri de i tiu parto de la urbeto kiel
eble plej balda.
 CAPITRO VII

Malferminte la efpordon, Lilio trovis, ke i

uste divenis, ar tie staris tiu sama virino, kiun
i rimarkis anta kelke da minutoj.
Si estis mezaa, blonda kaj nerve aspektanta
virino el klaso pli alta ol tiu, kiun oni kutime
vidas vestita per la uniformo de la Sava Armeo.
Sia elparolado estis tiu de kulturita virino, kiam
i demandis :

Cu sinjoro Ston loas i tie ?

Jes, sinjorino respondis Lilio,iom mirigite.
Cu vi deziras lin vidi ? Eniru, mi petas. Kio
estas via nomo ?

La sinjorino eniris, nedirante sian nomon.

Lilio denove petis in.
Mi preferus ne doni mian nomon Mi estas !

malnova . . . amikino de kiun mi ne

li,

ia . . .

vidis dum kelke da jaroj. Mi pasigas mallongan

libertempon en tiu urbeto, kaj anta kelke da
i

minutoj mi sentis, ke mi ne eraras pensante, ke

mi vidis . . . sinjoron Ston . . eniri! Cetere
.

. eble . . . ne dezirus min revidi.

li
.
.

Ho, ne pensu tion, sinjorino, mi vokos lin

vi, se vi ne deziras sciigi al mi vian nomon.
al

Mian nomon! ne, mi dezirus, ke oni ne

sciigu lin pri tio, anta mi mem vidos lin!
ol

Tamen . . vi aspektas bonkore . mi

ja
.

.
.

sciigos vin, kaj tiam vi komprenos, ke mi devas

vidi lin private. Mi estas . . . lia edzino.
34
 LILIO 35

. . . Lia edzino! . . . Tio ne povas esti!

komencis Lilio, sed i anis sian intencon Mi
volus diri, ke mi antae ne sciis, ke li estas
edziinta ! Eble vi eraris, pensante, ke vi lin
konas. Kio estas lia tuta nomo ?
Sinjoro Lesli Granton Ston ! sed mi ne eraris,
sinjorino !

Tio ja lia nomo! diris Lilio post

estas
kelka momento. Sia koro batis konvulsie, kaj la
vangoj alterne paliis kaj ruiis de timo kaj
humiligo. Hezitinte nur unu momenton, dirante
al si mem : kion fari ? i entile diris voe :
Volu sekvi min, sinjorino kaj i tuj kon-
dukis la vizitantinon al la saloneto, anoncante
seke kaj pli trankvile, ol i pensis, ke i povos.
Lesli, jen estas sinjorino, kiu diras, ke i
estas via edzino ! Cu i parolis la veron ?
En la unua momento sinjoro Ston ne rekonis
la sinjorinon ; poste paliinte, li ekkriis :
Mia Dio ! u efektive tio estas vi, Rozalio ?
Mia Dio! kaj li retiriis kelke da paoj.
Jes, Lesli, i estas mi respondis la virino
kun jam tre pala, timoplena esprimo sur la
vizao
kaj laajne vi tute ne ojas vidi min
denove !

Gojas! ripetis sinjoro Ston ne, mi ne

povas uste diri, ke mi ojas vidi vin denove. Ni
ne estis tiel feliaj, kiam ni kunvivadis, ke mi
ojas vidi vin denove, kaj krom tio, vi . . . vi
. . . kredigis min, ke vi mortis . . . ke vi . . .

senvivigis vin ! Kiel klarigi tion, virino ?

Mia intenco estis memmortigo, sed Dio
malhelpis min fari tiun pekon . . . mi . . .
D
3* LILIO
Ho estus bone, se nur Dio estus pensinta
!

pri mi anka kaj estus deviginta vin sciigi al mi

pri via ano de intenco.
Lesli! diris la sinjorino, kiun li nomis
Rozalio vi . . . vi blasfemas . . . kaj krom
tio . . . u . . . u . . . vi volus diri, . . . ke
vi . . . bedaras, ke mi ne mortigis min! Vi
devus honti!
Mi ne scias, kion mi volas diri, sed per via
ajnigo al mi pri via morto, vi en la unua tempo
kazis al mi neutilan suferon kaj honton, kaj
nun . . . vi kazis ne nur al mi sed anka al i
tiu senkulpa virino, kiu staras tie kvaza ton-
iinta, nenuligeblajn suferon kaj honton . . .
Mi . . . i . . . f ariis mia edzino !
Lesli! respondis Rozalio per tima, tre-
manta voo mi ne sciis pri tio! kredu, ke mi
tute ne sciis tion . . . alie . . . mi ne estus
rekoniginta min al vi!
Nu, vi ja konigis vin, kaj ni ne povas malfari
tion! Vi neniel rajtis trompi min per via silento,
kiu egalis abomenan mensogon.
Lesli, kredu al mi, kiam mi diras, ke mi
neniam pensis, ke eble vi deziros denove edzii.
Nu, nu, ar ni ne povas fari kvaza mia nova
edzio ne okazis, ni devas kune, . . . triope,
decidii pri la estonta agado. Lilio, mia kara,
u vi ne volas veni kaj sidii en i tiu brakseo ?
Mi forte, forte bedaras la maljustaon, kiun
mi tute nescie faris al vi. Mi vizitos mian
leiston morga, por sciii, u ne estas eble, ke
mi eksedz . . .
Ne parolu al mi ankora, mi petas . . . mi
 LILIO 37

ne povas elporti in ! Iru foresendi Marian kune

kun la infanoj : mi adas ilin alproksimii.
Estas tre dolore al mi . . . resti dum i tiu
interparolo . . . sed me devas iel kompreni la
aferon . . . mi dezirus . . . ke vi, sinjorino,
klarigu la aferon de la komenco.
Naza sento ekkaptis Lilion kaj i devis sidii,
samtempe petante al Rozalio, ke i anka tion
faru. Si ne povis ne senti, ke sinjoro Ston agis
nesincere kun estas a
i,

i,
kainte anta ke

li
pli uste diri kredas, ke estas vidvo.
li
Kredeble ne estus rifuzinta edzinii kun

li,
se
i

supozus lin vidvo, sed povus senti en nuna

la
i

momento pli da estimo kaj kunsento, se ne

li
estus trompinta in per silento.
Farinte la komision pri la infanoj, sinjoro Ston
revenis kaj plue diris, tiun fojon Rozalio
al
i

:
Mi ne kunvivos kun vi denove. Vi jam ne
estas mia edzino! Estus por mi bone, se mi
neniam antae estus vidinta vin! Mi provos
ricevi eksedzian juon poste, turninte sin
;

al Lilio, aldonis per kortua voco, Lilio, ni

li

loas en lando ie famekonata pri ia justeco. Ni

vidu, u la leo ne sankcios nian edzecon . . .
!

Ce tio la timemo kaj nervemeco forlasis Roza-

lion, kiu rektigis la talion kaj, jam akceptinte
dignan mienon, fiere diris
:

Ne estos necese apelacii la leo, kiu

al

cetere ne farus la via peto! Mi ankora estas

via fidela edzino. Vi mem foririgis min. Cetere
estas mi, ne vi, kiu devus paroli pri ekzedzio, sed
mia memrespekto ne permesus tion Nek, ke mi
!

petu vin repreni min, kiel vian edzinon . .

.
3 LILIO
kvankam en la vido de Dio kaj la leo mi ja estas
tio ! Tamen, mi tuj f oriros kaj lasos vin libera,
por ke vi restu kun la sinjorino, kiu la ia diro
havas infanojn . . . Mi ne deziras suferigi ilin
pro via malmolkoreco . . . Adia . . . mi jam
neniam plu maltrankviligos vin per vido de mi!
de mi ! kaj i ef ektive sin turnis al la pordo.
Sed e tio, la naza sento kaj rigideco forlasis
Lilion, kiu rapide iris antaen, kaj, starante kun
la dorso apogita al la pordo, diris :
Ne faru tion, mi petas. Almena ne
foriru, anta ol ni iuj komprenos la malgajan
cirkonstancaron, kiu kunvenigis kaj kunsuferigas
nin hodia. Eble konsentu rakonti al mi iom pri
via vivhistorio, de kiam vi . . . vi . . . ne lois
kun via edzo ? Miaflanke mi povas diri, ke mi
estis vidvino kun du infanoj is anta kelke da
semajnoj. Lesli . . . sinjoro Ston estis pensiulo
e mi dum kelke da monatoj . . . poste, estante
soleca . . . li petis min edzinii kun H . . .
sciante, ke mi anka estas soleca . . . kaj
malria . . . mi konsentis, precipe prola infanoj.
Mi . . . ne . . . ne devus fari tion . . . ar . . . mi
ne amis lin . . . mi nur volis, ke mi faru komforte
al mi kaj bonhave al la infanoj ! Tial . . .
kvankam li estis bona por ni, tamen mi povas f acile
rezigni lin al vi . . . ne frakasante la koron . . .
kiu neniam apartenis al li . . . mi perlaboris la
panon, anta ol mi konis lin . . . do mi povos ree
tion fari.
Sinjoro Ston volis intermeti sin, sed Rozalio la
unua parolis. Gis nun iaj okuloj restis sekaj,
sed e la afabla tono de la vortoj de Lilio, kiu
 LILIO 39
videble volis kai sian propran humilion kaj
la larmoj komencis

i,
suferon, celante helpi al
flui sur la vangojn, kaj ploremante rakontis la

i
historion. Poste sinjoro Ston aldonis sian parton.

Edziinte kun Rozalio, sinjoro Ston trovis, ke

estas alkoholulino. Anta la edzio Rozalio
i

neofte drinkis sed ar bonegaj vinoj la kelo

el
;

de la edzo iam troviis sur lia bufedo, iom

i
post iom cedis la plezuro, is post tri jaroj
al

fariis drinkemulino.
i

Sinjoro Ston sentis abomenon kontra

i,
tamen
neniel rifuzis ui la moderan uzadon de
al
si
li

ebriigaoj, kaj krom la dirado de koleraj vortoj

faris nenion por helpi la edzino kontrastari la
al

malbonan apetiton.
Pli ol unu fojon Rozalio hontigis lin per sia
ebrieco, kaj unu tagon post tempo pli hontiga

ol
kutime senpacience ordonis al foriri de lia
i i
li

domo kaj neniam reveni, por ke ne plu faru

malhonoron al per ia manko de sinregado.
li

Profunde humiligite, Rozalio obeis. Nigra

melankolio plenigis ian koron, kaj decidis
i

dronigi sin. Anta forlasi la domon, skribis

ol

kortuan leteron al la edzo, sciigante per sian

i

decidon sin dronigi, kaj esprimante bedaron pri

sia malbona konduto. plue sciigis, ke, volante
Si

malebligi, ke edzo ricevu la leteron tiel frue,

la

ke povu sekvi in kaj malhelpi la plenumon de

li

la

enpotigos la leteron survoje

al

ia intenco,
i

rivero. Ankora plue skribis, ke, dezirante

i

evitigi nenecesan klafamon kaj humiligon,

al
li

idetranos la harojn kaj nelasos sur ian

al

si
si
40 LILIO
signon, kiu povos malkai ian indentecon, se
oni trovos ian kadavron.
Kiam la letero alvenis, sinjoro Ston foriris al
Francujo, ne lasinte post si ian adreson, en la
espero distrii kaj sin f orgesigi pri la peza aro de
tia edzino.
Pro tio, ke li ne ricevis la leteron de la edzino,
nek ian sciigon pri ia forkuro, is pasis du
semajnoj kaj li revenis hejmon, estis tiam tro
malfrue, ke li esperu ricevi kian ajn certan no-
vaon pri i. Tamen li demandis e la mortulejo,
kie oni lin sciigis, ke la kadavro de iu nekonata
virino efektive estis trovita en tiu tago, kiam
Rozalio skribis la leteron.
Nu, ni reiru al Rozalio.
Foririnte el la domo de sia edzo, i promenadis
tien kaj reen sur la riverbordo, penante sin fortigi
en la celo sin dronigi, sed la rivero (Tamizo)
aspektis tiel malpure, la limo e la bordo tiel
nigre, kaj la odoro estis tiel naza, ke fine i
si,

iris en kontraa direkto, dirante al ke devas

i

elpensi alian metodon.

Profundiinte en melankoliaj pensoj kaj
si,

vidante nenion anta ne atentis la vojon,

i

la kiu iras, kaj iamaniere falpuiis

i

transirante straton, kaj veturilo surpasis iajn

krurojn. Kiam rekonsciiis, kuis sur lito
i

en publika hospitalo, kaj tie restis is la rompitaj

ostoj kunkreskis.
La kuracistoj kaj flegistinoj bone prizorgis in,
kaj iu virino de la Sava Armeo ofte interparolis
i,

kun kiam vizitadis pacientinon en

la
la

plej
i

proksima lito.
 LILIO 41

Rozalio ne sciigis sian propran nomon, kiam en

la hospitalo oni petis pri ia identeco, sed prenis
la unuan nomon, kiu eniris ian kapon : Maria
Jones.1
Kiam i plene resaniis, i akceptis la inviton
de la oficirino de la Sava Armeo, kiu, sciigite, ke
" Maria " estas
Jones senparenca, senamika kaj
senhava, proponis, ke i akompanu in, por
" hejmo " apartenanta al la Sava
enloii en
Armeo.
Tie pli ol unu jaron Rozalio restadis, farante
certajn servojn rekompence por hejmo. Tie oni
instruis in fidi en la amo kaj forto de Dio kaj en
Lia povo doni apogon e al tiuj homoj, kiuj
estas la plej malfeliaj kaj falis plej malalten en
la profundon de la mizero.
i tute perdis la deziron al la alkoholo kaj
fariis bona helpistino en la laboroj de la Sava
Armeo.
De tempo al tempo oni altigis ian rangon, is
i atingis la gradon de
" kapitanino ".
Fine oni sendis in de Londono al Liverpolo,
kie ia speciala devo estis prizorgi pri la virinoj
kaiinfanoj, bezonantaj bonfaran helpon.
Car i f ariis malsana, oni in sendis anta kelke
da tagoj al Riverton, por tie ui libertempon.
En la tago anta foriro al Liverpolo, dezirante
revidi la edzon, kaj eble, esperante repacii kun
kae vizitis la straton, kie
li,

antae loadis
i
i

kune kun li.

La domo estis senigita mebloj, kaj oni ne
je

sciis, kien foriris sinjoro Ston.

Elparolu
1

Gonz.
:
 CAPITRO VIII
La historio de Rozalio tre kortuis Lilion kaj
anka sinjoron Ston, kiu sentis pli da kunsento
kiu, suferinte tiel multe kaj silente kaj
i,

kun
profitinte tia suferado, nobligis sian karakteron
el

kaj sanktigis sian vivon sen la apogo kaj helpo

kiu promesis ami kaj irmi in, dum la vivo
li,

de
daros
!

Lilio insistis, ke Rozalio la

efektiva
estas
edzino de sinjoro Ston, kiun foririgis la sek-
i
vantan tagon kun io, kio apartenis al li.
Li proponis malgrandan renton Lilio, kiu
al
firme rifuzis akcepti ion ajn de li.
Jam pasis kelke da monatoj de tiu terura tago,
kiun multfoje kvaza retravivis. Foje kaj
i

ree ia fantazio pentris bildojndelaestonteco, kaj

iam ili estis malojigaj, plenaj de timo, lasante
nur unu iam pli kaj pli malfortiantan esperon,
ar ajnis, ke nur miraklo povos in savi de mal-
facilo, doloro kaj honto.
Ofte preadis Patro, io estas ebla e Vi.
i

Forportu tiun kalikon de mi tamen, ne kion

i

mi volas, sed kion Vi

!

Sed ne povis ne multe ploradi, kaj pro tio,

i

apena oni povis rekoni in.

Tage, kiom povis, kais sian malgajecon
i

anta siaj du malgrandaj infanoj, okjara Florenco

kaj kvinjara Filipo. Nokte, post kiam ilin
i

kuigis, la bezono de sinregado malpli forte premis

4*
 LILIO 43

in kaj tiam i ekkriadis per la pensoj ; Kion mi

faris por meriti tiom da puno ? ar tiel i tiam
rigardis la aflikton, kiu trafis in. Ciam ia sola
kaj kun iu tago malpliianta espero estis, ke Dio
malhelpos la farion de tio, kion i timas. Ofte
i demandis al si : Cu Li povas tion fari ? Cu.
Li volas, se Li povas ?

Si ne ricevis multe da pensiuloj tiun sezonon,

parte pro tio, ke fariis en la urbeto ia epidemio,
kiu fortimigis multajn, kiuj alie estus vizitintaj
la lokon, parte pro tio, ke i mem aspektis tiel
malsane kaj malgaje.
La patrino, anstata konsoli kaj konsili in,
malkae plendadis pri sia propra sorto :
Ve, ve ! i diradis Vi alportis honton kaj
malbonfamon en la familion! Vi iam estadis
obstina kaj pensis, ke vi scias gvidi vian vivon pli
bone ol mi, via patrino ! E kiam vi komencis pai,
vi preferis oftajn falojn,ol apogonkaj gvidadon de
mi'a via vartistino ! Se vi estus petinta konsilon
de mi, vi ne edzinius kun Filipo Cester nek kun
LesliSton . . .
Kaj granda f elio mankus al mi Mi amis !

Filipon . . . kaj pri Lesli, vi bone scias, kvankam

vi ne volas in konfesi, ke, kiam li edziis kun mi,
li kredis, ke li estas vidvo ! Li estas tute estiminda,
kaj mi . .mi komencis preska ami lin . . .
.

almena li faris min f elia dum . . . sed sufie !

Cu . . . u vi opinias, ke ni povas kion ajn ani
per senutila ripetado de mallado kaj bedaro ?
Jes respondadis la jam ploremanta
patrino ho, jes! tia estas la konvena maniero
paroli al afliktita patrino . . . Vi, Lilio, havas
44 LILIO
mem infanojn eble . . . kredeble . . . tempo
. . .

venos, kiam vi bedaros viajn malafablajn, mal-

justajn vortojn, . . . kredeble . . . via propra
Florenco iam alportos al vi honton, . . . kaj
tiam . . . vi . . .

Sed e tiu punkto de la riproado, Lilio a

forlasadis la ambron a i en la unuaj okazoj
penis repacii kun la malfacila patrino.
Felie sinjorino Breton ne povis elporti restadi
dum pli ol kelke da tagoj en unu fojo e Lilio,
kvankam i opiniis, ke estas ia devo ofte ripeti la
vizitojn.
AKco revenis por loadi kun Lilio, kiun i
sincere amis kaj kompatis.
Nun Lilio kuis enlite danere malsana.
La kuracisto preska malesperis savi al i la
vivon, tamen li faris ion, kion li sciis, kaj
venigis specialiston, kiu proponis iujn anojn en
la kuracado de la pacientino.
Tiun nokton krizo devis okazi post maltran-
kviliga tago.
Verajne Lilio estis tro malsana, por ke i havu
plu kiajn ajn dezirojn, kaj pro tio, ke is nun
i neniam tute perdis la konscion, i sentis iun
akran doloron.
Mariano flegadis in nokte. Doninte al i
trinketon da akvo, kaj, malvarmiginte la febran
kapon, for de kiu oni jam detranis la belajn
harojn, i nun sidiis e la lito, por zorge
observi la anojn, kiuj okazos en la suferantino.
Vere grava ano okazis!

La fratino Mariano rimarkis, ke Lilio jam

 LILIO 45

enkomatiis. Tio ja fariis, sed efektive dum

tiu tempo nur ia korpo ankora tie kuis.
Si ne plu suferis ; kontrae, stranga, trankvila
sento de paco plenigis in, senigante al i ian
doloron.

i,
Sajnis al kvaza krepusko falas, irka-
volvante in kaj etendiante en la malproksimon.
El krepusko vidiis bela, gracia estao,
la

vestita en blankao, kiu pala, dola lumo

el
brilis kaj ekbriletis. La estao havis serenan
frunton, pensesprimajn okulojn kaj sur la vizao
esprimon de amo, kaj iaj brakoj estis invite
Lilio, kvaza volus irkapreni
al

etenditaj i
in.
Senbrue la lumulo alpais Lilio, parolante
al

per dola voo.

Ce ia alproksimio, e la arenta sono de ia
voo, nova neesprimebla sento de trankvilo kaj
fortio plenigis Lilion.
Linjo, kara, kompatinda virino, vi ne
konas min, tamen, de la momento de via konscia
nunan surteran vivon is nun, mi
la

vekio en
iam estadas e vi. Mi estas unu la aneloj de
el

la lumo kaj vero, kaj precipe mi estas via anelo-

gvidanto. Mia devo konsistas en tio, ke mi
surveru lumon sur iun paon de via vojo, por
montri vi la veraojn. Tiel longan tempon
al

larmoj kaj suferoj estis via sorto, ke, kiom ajn

mi penadis, mi ne povis vidigi min vi. Cetere
al

neniam vi tute blindiis, ar funde vi

ja

deziris
ekscii kaj plenumi la volon de la Majstro.
Hodia venas al vi la tempon por elekti, u
vi volas plu vivadi sur tero, a u, ellacigite,
la
 LILIO
vi deziras resti en tiu i superfizika stato, por ke
vi ripozu, ellernu, komprenu, kaj pretigu vin al
la plua lernado de lecionoj por la tempo, kiam vi
revenos al la tero. Tiucele la Majstro nun per-
mesas al mi plene montri min anta vi.
Nu, mi tial surveros la lumon de la vero pli
klare sur vian vojon. Mi montros al vi kelke da
bildoj el via pasinteco, el la nuneco, kaj mi
iomete malkovros anta vi tion, kio okazos en la
estonteco, se vi elektos travivi la plenan tempon
difinitan por via nuna, surtera vivo.
Decidi pri tio devas vi mem, sed kvankam mi
ne povas dikti al vi, mi ja povas peni montri al vi
la veron tiel klare, ke ne eble estos, ke vi anceliu
pri via decido.
Restu trankvile tie, kie vi jam kuas komforte.
Restu tute trankvile, tamen atentu, por ke poste
vi povu senhezite fari vian decidon.

Senvorte Lilio konsentis, kajtuj komencis

montrii bildoj, kiuj projekciiis, kvaza per
kinematografo, sur la krepuska fono.
Atente rigardante, dum unu bildo post alia
Lilio ricevis novan senton
i,

preteroviis anta
de malpezeco kun eksterordinara sento de apart-
eco, kvaza ne havas personan intereson pri la
i

bildoj!
Tuta ia pasinta vivo, e la plej trivialaj
detaloj, aperis anta kaj neadante e unu
i,

vorton Lilio ekkomprenis la internan signifon

de io tio.
i

Jam nun povis taksi pasintajn vortojn, agojn,

i

okazojn pli uste. Jam nun povis disigi la

ii
 LILIO 47
veraojn de la malveraoj. Absorbiinte, i ion
observis tiel same, kiel oni rigardas interesan
teatraon.
E kiam preteroviis tiuj bildoj, kiuj prezentis
anta i la plej maldolajn travivaojn de ia vivo,
i povis ilin serene rigardi, forte interesiante
pri ili, ar i povis ekkapti iomete la signifon.
Si kaptis sufie la signifon por kompreni, ke iu
forto pli alta ol ia forto sur la tero, permesis la
okazojn, e intence aranis ilin antae ; ke la celo
de tiaj okazoj ne estis puna, kiel antae i
imagis, sed instrua ; ne humiliga sed honoriga ;
ar samtempe i konstatis, ke la leciono, kiun i
devas lerni kaj la tasko, kiun i devas plenumi,
estas tiel malfacilaj, ke nur tiu, kiu multe pro-
gresis la la vojo de evoluado, povas in lerni ;
ke en la vivo okazas tiel same, kiel en la lernejo :
kiam oni bone lernis unu lecionon, oni ricevas
kiel rekompencon ankora alian kaj pli malfacilan.
Cetere i plue komprenis, ke koncerne la
lecionojn de la vivo la plej grava afero estas ne
la kvanto sed la kvalito ; ke la motivo estas
multe pli grava ol la efektiva rezultato, ar la
motivo efikas sur la karakteron, kiu daros, dum
la ago funkcias inter la limoj de la fizika mondo,
kiu estas ne dara sed aniema.
Plue, la forto liberigita de alta motivo estas
pli potenca ol tiu liberigita de ago ; sekve devas
esti, ke efektive se ne videble i produktas pli
da bono, ol eraro. de juo povas produkti da
malbono.
Kiamaniere i scias ion, tion Lilio ne povis
klarigi al si ; i e ne demandis sin pri ia klarigo,
48 LILIO
sed nur intuicie konvinkiis, ke tre kredeble i
decidos pluvivadi la nunan fazon de la tera vivo,
kontrastari iajn malfacilaojn, venki ilin.
Balda i ekhontis, vidante sin figurata kiel i
aspektis, kiam timplena, malesperanta, i ekkriis
al Dio petante, ke Li forigu de i la aron, kies
doloro kaj humiligo subpremas in.
Jen i estas, jen anka iaj du infanoj, bezon-
antaj ian zorgon, ekkriantaj Patrino! mal-
gajaj pro ia malojeco, ricevante nur malgrandan
parton anstata la abundo da amo, kiun ili
antae kutimis ricevi.

Tie estis estao, kiu garde staris flanke de i en

alia bildo, kun bela vizao esprimanta amon,
forton, sopiron. Gi similis al la esprimo de homo,
kiu, prizorgante suferantan amaton, kunsentas
kun li pri la nuna doloro, sed tamen vidas en la
malproksimo certan, bonan rezultaton : la finon
de la suferado kun dolio kaj riio de la
karaktero.
Rigardante la belecon de tiu i estao flanke
de i en la bildo, i treege deziris, ke i povu
efektive alproksimii al i ; resti iom da tempo
apud i, tiel apude, ke i povu ektui in. Si
sentis en si la kapablon farii pli bona kaj fort-
anima, ol iam antae, se nur tiu i bela estao
restadus apud i.
Instinkte i sciiis, ke i tiu bela estao venis
al i uste tiam, kiam la terura aflikto trafis in ;
ke i restadis apud i de tiu tempo is nun,
deziregante in helpi, fortigi, irmi ; tamen sen
 LILIO 49
Lilio, per siaj ribelaj pensoj,

i,
sukceso, ar
intermetis inter ilin kvaza nebulon, kiu irkais
in kaj tiamaniere malebligis, ke vidu

la
i
anelon.
Sajnas, ke vi povus ami tiun, kiu vin gardas,
u ne vere, Lilio

?
Jes ja, anelo kiel mi volas, ke povu plu

i
!
restadi e mi! Se mi estus certigita, ke

ja
plu

i
restados e mi, mi povus ion elporti. Kiu do
estas
i

Tio estas pli alta, dia aspekto memo

la

la
de la individuo, kiun vi ribele ne volas akcepti
kiel vian infanon. Rigardu, kvaza ora fadeno
vi. Verdire, la memo de iu naskota
al

alligas in
infaneto gardas kaj pli-malpli influadas la patr-
inon, is naskios. Poste senpere influadas
i
i

la evoluadon de la infaneto mem, sur kiun

i
koncentrigas siajn fortojn, fariinte por same, i
kiel mi fariis por vi, lumigulo.

Lilio kuis ripoze, sed pensplene dum ankora

kelke da tempo, is post ne longe adis den-
i

ove la karesan voon de la anelo parolanta

al

A
si
:

Nun, Lilio kara, venu kun mi. Nia Majstro

ordonis, ke mi montru vi ion. Venu do,
al

karulino, mi jam plene fortigis vin kaj mi pri-

zorgos vin.
Duone mirigite, Lilio leviis, sekvis
la

anelon
sub la krepusko, en iomete pli luman lokon, kie
el

vidiis bela ardeno, plena de kreskaoj nekon-

ataj de i.
 LILIO
El sub unu tia, Lilio ekadis ploretadon kaj
foje kaj ree ekkrieton. Serinte, i ekvidis mal-
grandan knabineton, kies vizao estis kaata al i
pro tio, ke la infano apogisin sur la manplatoj,
dum i ekkriis :
Panjo, panjo! Ho, kiel mi volas, ke vi
akceptu min ! Cu vi rif uzos akcepti min ? Ho,
mia patrino! . . .
Tiel kompatinde |kaj solece aspektis la knab-
ineto, ke tute forgesinte la eeston de la anelo,
forgesinte ion krom la ploranta infano, la
patrina koro de Lilio igis in senprokraste kaj
sen pripenso rapidiri al la infano, meti in sur
siajn genuojn, karesi in, dirante ame :
Etulino mia, kio estas al vi ? Vi certe
eraras, supozante, ke la patrino rifuzos akcepti
vin. Kio estas la nomo de via patrino ? Kie i
loas ? Nur diru al mi, kaj mi alkondukos vin
al i. Diru al mi, karulino!
Levinte la kapon, la infano fiksis miran
rigardon sur Lilion kaj ekkriis :
Tio do estas vi ! Jen mia propra patrino !
Ho, panjo mia, u povas esti vere, ke vi jam
decidis akcepti min ? Cu vere! Panjo mia, ne
timu! mi estos por vi bona infano, mi ne lasos
vin bedari vian decidon . . . bonvenigi min
. . . kaj sciu . . . ke mi anka devos iom suferi

. . . tamen, vi estos mia, kaj mi estos via ; ni

jam apartenas unu al la alia, kaj uste tial, ke
ni estos kune kaj amos nin reciproke, io iros
bone, ni ion povos elporti.
Ne klare komprenis Lilio, sed i premis la
infanon pli forte al sia brusto, penis trankviligi
 LILIO
in, samtempe per la okuloj demandante la
anelon, kiu in akompanis kaj tien kondukis.
Jes respondis i tiu la infano diris la
veron. Tio estas la fizika aspekto de la infano.
Jetu rigardon irkaen kaj vidu la milionojn da
infanoj, per kiuj svarmas la ardeno! Ciuj el ili
pretias por reenkorpio, por ree travivi la
surteran vivon. Ci tiu infano estas destinita al
vi, la la volo de la Majstro, ar vi sola povas
doni al i la ustajn helpon kaj irkaaon, kiun
i bezonas. Vi sola povas in konduki tra la
roksiman parton de la vojo ; vi sola povas in
onduki al la bono, kiun i celas kaj meritas.
Rigardu ! Fadeno ligas in al vi ; i devus esti
helkolora, sed i ja estas preska senkoloriinta.
Vi tiel malfortigis in per via kontrastarado, ke
la ligilo preska rompiis. Tamen ankora restas
tempo, se vi volas ! ankora nun vi povas elekti,
u vi akceptos la infanon a ne.
Mi klarigu al vi. La Majstro destinis al vi la
devon, nur tial, ke Li scias, ke vi tiel progresis,
ke vi kapablas in plenumi, kaj plenumante vi
plue progresigos vin. Ciam Li gardis kaj ankora
gardos vin. Li e gvidis al vi la viron, kiu, kvan-
kam necelante tion, kazis al vi tiom da doloro
kaj honto, ke vi deziris eviti la aron. Sed sciu,
ke, se vi evitos la aron, vi anka malebligos al
vi akiri la in akompanantan benon. Se vi
akceptos la aron, malgra la neevitebla sufer-
ado, anta ol morti, vi diros al tiu i infano, kiun
vi nuntempe nur duone volas akcepti " Mi
fieras, ke mi estas via patrino."
Unu vorton pri la patro de la infano kaj lia
E
52 LILIO
edzino. Ili amba havas gravajn lecionojn por
lerni per tio okazinta, kaj vi ne povas taksi la
bonon, kiun vi iuj akiros el tio. Vi, Lilio, devas
lerni ne jui, ne malestimi aliajn. Vi devas lerni
kompati, ne nur tiujn, kiuj ja pekis, sed anka
tiujn, pri kiuj oni nur opinias, ke ili pekis. Vi
nepre tion lernos per tio, kio jam okazis, krom per
tio, kio ankora okazos al vi mem. Jes, e iu
pao sur la komenca vojo vi lernos ! cetere se vi,
reirinte en viah fizikan korpon, ordigos viajn
pensojn, forigos iujn, kiuj enhavas neamajn,
nepardonemajn, ribelajn tendencojn, se vi paci-
ence kaj neflankiante celos alcentrigi viajn
pensojn al la farado de viaj ordinaraj, iutagaj
devoj, vi, celante tion, samtempe faciligos la
vojon al la bono ne nur por vi mem, sed anka
por la patro de via infano, kaj vi ricevos grandan
ojon kaj bonon en vian propran animon.
Nun, Lilio, vi nepre devas elekti, u vi volas
resti sur la tero por plenumadi viajn devojn,
a u vi volas lasi ilin, is vi ree enkorpios en
novan korpon ? Ne eble estas eviti la lernadon,
sed eble estas prokrasti in.

Lilio ankora iomete hezitis,sed uste tiam i

sentis la molecon kaj varmecon de la korpeto de
la infano, kiu kuis ripozplene en iaj brakoj,
alpremante sin al ia brusto : i sentis ekmoveton
de la malgranda korpo, ekadis la mallate
parolatajn vortojn :
Panjo! mi volas helpi vin ; mi amas vin ;
anka vi balda amos min, vi jam komencis tion
f ari, kaj kune ni trairos la vivon !
 LILIO 53

Ce tio Lilio ne plu hezitis : i jam nun estis

certa, ke i amos por iam la infanon ; i volis in
akcepti, kaj i konsciis pri ia interna vibreto de
amo kaj sopiro al la sendefenda infano, pri kiu i
devis respondi. Si jam ne dubis, sed kun nove
vekita sento de paca konfido i diris :
Mi jam scias, ke mi volas resti ankora sur
la tero ; mi bonvenigos tiun i etulinon, mian
infanon, kaj farados tiel, ke ne nur mi, sed anka
i,

fieros pri nia parenceco.

Subite hela lumo lumigis ekvid-

la
ardenon

;
iis belegaj floroj, kies bonodoro plenigis la aeron

;
belsona muziko ekadiis, dum la etulino alpremis
sin pli forte Lilio, kaj ia vizao prezentis
al

aspekton de profunda kontento. La anelo pli

i,
radie kaj brile lumis, kaj turninte sin al diris

:
Anta reenii en vian fizikan korpon, rig-
ol

ardu, dum mi montros al.vi ankora unu bildon.

Iom post iom la krepusko ree falis, kaj Lilio
miris, vidante sian fizikan korpon kuantan
malsane, senmove sur la lito.
Mariono ankora sidis apude, prizorgante in,
kaj jes, bela estao, la memo de ia infano
la

estis tie, klinante sin super Jen la estao

i.

rektiis, kaj Lilio povis vidi ian vizaon. Granda

ojo kaj danko, kvaza post venko, tie troviis,
kaj jam nun plenigis la animon de Lilio, kiu sciis,
ke ne estas sola, ne estas sen helpantoj, ar la
i

lumanelo kaj la spirita parto de la infano

helpados in, dum la Majstro bone direktas ion,
por iuj homoj.
54 LILIO
Iom post iom la krepusko kun la bildo mal-
aperis, kaj Lilio, rekonsciiante, adis, kvaza de
malproksime, la voon de la kuracisto diri :
Jes, i vivos, malgra miaj timoj, i vivos.
Nur zorgu pri i ; atentu pri ia nutrado ; lasu,
ke i dormu is sato, kaj estu vi pacienca, ar i
ankora estas tre, tre malforta, kaj ne povas
rapide resanii.
 CAPITRO IX

La infaneto jam havis tri semajnojn, kaj Lilio,

ellitiinte la unuan fojon post du monatoj, kuis
sur kanapo. Si aspektis pale kaj malgrase, kaj
sentis sin tre malforta. Kiam ia vizao estis en
ripozo, i ricevis treege malojan esprimon.
Tamen uste nun, esprimo de agrabla atendo
vidiis sur ia vizao. Hodia, kaj tre balda,
Florenco kaj Filipo revenos hejmen post liber-
tempo pasigita e la bonkora onklino Anna, kiu
prenis ilin kune kun siaj propraj infanoj en sian
kamparan domon, por liberigi Lilion de mal-
trankvilo kaj por fari, ke la domo estu senbrua.
Kun plezuraj antasentoj Lilio askultadis,
por adi tuj kiam ili alproksimios. Si deziregis
revidi ilin, scii, ke ili sin trovas returne sub la
sama tegmento kune kun i ; i volis scii anka,
kiamaniere ili akceptos sian fratineton. Tiu i
lasta ne aspektis tiel belete, kiel aspektas la
plimulto el la junaj infanetoj, kvankam, rigar-
dante in, oni povis konstati, ke i devus esti
bela. Txf. malgranda, i tamen havis sufie
bonajn Kajtojn, bonforman kapon, kaj vastan
bruston, sed i estis terure malgrasa ; ajnis
kvaza i precipe konsistas el ostoj kovritaj per
hato. Sekve de tio, iaj okuloj, jam sen tio
grandaj, aspektis ankora pli grandaj. La
vizao, kiu devus esti ronda, grasa, trankvila,
infana vizao, estis efektive longa, aspektis
55
56 LILIO
maljune kaj maltrankvile ; tamen malgra tio,
Lilio nomis i tiun malfortan, mizere aspektantan
etulinon Gojo !
Kiel ironia tio ajnis al la patrino kaj ceteraj
parencoj, kiuj forte timis, ke Lilio jam perdis la
prudenton :Car ili diris inter neniu san-

si,
mensa homo tiel nomus infanon, naskiintan
en honteco, kaj kiu krom tio aspektas tiel
malgaje.
Sed Lilio restis firma pri sia elekto de nomo,
dirante: -Eble, kiam Florenco kaj Filipo farios
plenaaj kaj foriros de mi, tiu etulino estos

i
por mi konsolo kaj ojo.
ne volis diri pri la sono, kiu venis al tiam,
Si

i
kiam kvaza anceliis inter la vivo kaj la
i

morto.
La plejparton jam ne memoris,
la

de
i

sono
sed da ankora memoris sufion, por fortigi
i
i

sian fidon al Dio kaj por malhelpi, ke elparolu

i
e unu plendan vorton.
Tial parte pro tio, ke volis esti konstante
i

espero donita de la
al
la

rememorigata pri
i

sono parte pro tio, ke la simpla elparolo de la

;

nomo helpos in sed precipe pro tio, ke volis,

i
;

ke la infano estu per tio konsolata, se iam

i i

eltrovos la verajn faktojn pri sia deveno,

nomis tiun nedeziritan etulinon Gojo. Povus
i

esti, ke memori ke ia patrino tiel (kaj ne sencele)

nomis in, estus por konsolo.
i

Koncerne la infaneton anta naskiis, la

ol
i

patrino kaj fratinoj de Lilio forte esperis, ke

i

ne ekvivos poste ili egale forte deziris, ke ne

i
;

vivadu. Gi aspektis sufie malsane kaj pliigis

 LILIO 57
ilian laboron pro iaj oftaj boteloj da lakto kaj
la multan lavadon, kiun i kazis.
La kortua, kompatinda krietado de la inf aneto,
kiam i malsatadis, a kiam oni in prenadis for
de ia patrino, ne kortuis ilin, ne ekscitis en ili
kompaton, nek malojon, i nur malkontentigis
a kolerigis ilin.
Ne, oni ne povis atendi, ke ili kore, ame bon-
venigu la infaneton ; la ilia opinio, i estis nur
malgranda, abomena sintrudulino, kiu obstine
bataladas pro sia ekzistado. Plej mirige estis, ke
ajne ia patrino deziris, ke i ne mortu!
Anta ol i naskiis, Lilio mem pensis pri

i,
ke ne povos in ami tial, ke ne estos lia
i

i
infano tio estas, infano de tiu, kiu estis ia
la
;

amata edzo.
Tamen de la tempo, en kiu okazis al la

i
sono, ia spirita stato felie aniis, kaj tuj
kiam la unuan fojon adis la infaneton krii,
i

i,

responda voo adiis interne de kaj longe-

dara ajnis al la tempospaco, en kiu devis
i

atendi por in ricevi en siajn brakojn. Strange,

dum la infaneto tie kuis, sentis en ian
i

si

ojon, pri kiu estas vere, ke oni ne povis

facile distingi in de doloro, sed
ia
si, ja

estis
al i

ojo, kaj per la pensoj klarigis ke se la

i

infaneto estus senviva, kiam naskiis, a jam

i

nun, se balda mortus, kelkmezure sentus

i
i

peza aro, ar sur la vojo de la

je

sin senigita
vivo, jam sen tio tiel malglata, tio forigus
al al
i i

multajn malhelpojn sed, ar tio senigus

;

la realecon kaj helpon de ia sono, kazus al

i

veran mankon per la vanigo de iaj esperoj.

i
58 LILIO
Anta ol la infaneto naskiis, ia bonkora
onklino proponis, ke oni frue sendu in al azilo
de infanoj, pri kiu i mem interesadis sin.
Sinjorino Breton kaj la tuta familio rigardis la
proponon kiel inspiron, kaj diris al si reciproke,
ke de tempo al tempo ili donacos malgrandajn
sumojn da mono al la konto de la azilo. Plue,
eble iufoje ili e vizitos la azilon. Sed ili neniel
povis decidigi Lilion konsenti al la projekto.
Sia obstineco ekscitis la koleron de la patrino,

i,
kiu, kaze de tio, parolis insulte al dum la
ceteraj parencoj, informiinte pri la propono kaj
ia rifuzo, akcente diris, ke tiuokaze ili ne plu
helpos Lilion. Ili diris Car vi, kulpe a ne
:

kulpe, enkondukis honton en la familion, la

plejmalmulto, kiun ni rajtas postuli de vi,
ja

estas, ke vi dece kau in de la vido. Jen ideala

projekto, sed vi ne volas e konsideri in. Vi
pripensu bone ili diris kiamaniere vi sola, sen
bona sanstato, povos akiri vi kaj al tri infanoj
al

la vivrimedojn tio ne estas ebla! Vi nur provu

;

kaj balda vi devos veni ni por peti helpon.

al

Sed ni ne volos helpi! Kial ni devus vin helpi

?

Ni jam faris ion, pri kio oni rajtas atendi, ke

parencoj faru. De nun ni jam ne plu rilatos
kun vi.
Tiel ili parolis inter kaj ili ne kais al Lilio
si,

siajn intencojn.
Tio okazis anta la inf ano naskiis, sed poste
ol

sinjorino Breton multfoje petis Lilion, ke sendu

i

for etulinon, dirante, ke, se tion faros, onklino

la

Anna nepre transpagos sumon, kies procento

al
i

donos al po kvin speomiloj en iu semajno

i

;
 LILIO 59

sumo, kiu sufius por pagi la luon de la domo, en

kiu Lilio tiam lois. Krom tio, la ceteraj parenc-
oj sendube donus al i grandan monhelpon.
Sed iam Lilio respondis per la samaj vortoj :
De Dio mi ricevis i tiun infaneton, kaj al Li
sola mi fordonos in.

Tiom multe da agreno kaj maltrankvilo mal-

helpis, ke Lilio resaniu tiel rapide, kiel i
deziris. Jam longan tempon i ne havis bonan
sanon ; i malsanetis dum la skarlatino de la
infanoj, kaj de tiu tempo i neniam tute refortik-
iis. La ano el la urbo en la pli frean fortigan
aeron de la urbeto trans la rivero bone efikis ;
cetere la troa laborado, prema maltrankvilo,
nesufia nutro, kiuj estis ia sorto ekster la kelke
da semajnoj pasigitaj kune kun sinjoro Ston,
sekvataj de la peza aro, kiu falis sur in,
kombiniis por malsanigi in. Sekve de io tio
i, kiam malfacila malsano atakis in, la jam
antae malfortiinta korpo malfacile kontra-
staris in. .
Tamen, en iu sekvanta tago iometa plibonio
en ia sanstato estis rimarkebla, kaj tio devis
kontentigi in, sed i ja estis malfacila afero
por i.
Gi ne estus por i facila afero, e se i posedus
monrimedojn por vivi sendepende de aliaj, sed
la plej dolora afero estis memori, ke en la daro
de du monatoj i devas iam ricevi servojn de
siaj parencoj, sciante, ke, krom tio, ili elspezadas
kaj nun en la lastaj semajnoj,
i,

monon pro
6o LILIO
samtempe kiam i kvaza prenas de ili per unu
mano, i devas kontrabatali ilin per la alia.
Ofte i preis f ervore, ke i nur resaniu rapide,
ke i nur rericevu balda siajn fortojn, sed kiel
neeble tio ajnis! Ofte i diris al si per la pensoj
kaj volo : Mi estu pacienca ; mi nur atendu
pacience, lumo ja venos, i balda aperos, brilante
sur mian vojon,ar la anelo ja antadiristempon,
kiam malgranda Gojo farios plenaa kaj mi
estos fiera pri i. Mi ja fidos ; Dio scias ion
koncerne min, kaj Li, Kiu ion scias, ne rapidas,
tial mi, kiu povas nenion certe scii, ne devus esti
malpacienca. La Eternulo zorgos pri mi kaj
miaj. Li nepre alsendos al mi ion, kio estos por
mi bona. Jam nun Li estas alsendanta.
Tiel i devigis sin pensi.

Sed askultu, jen estas krakado de radoj kaj

jes! oni haltigas ilin anta la efpordo. Sekvas
sonoro, kaj Lilio adas la muzikan sonon de in-
fanaj vooj. Onklino Anna kaj la patrino de
Lilio interanas salutojn, kaj balda, kvankam
i ne ajnas balda al Lilio, la pordo de ia ambro
malfermias kaj denove iaj du belaj infanoj
estas kune kun i.
Felie ili aspektis tre sane kaj fortike, kaj
ajnis, ke ilia eesto jam havigis al Lilio novan
forton kaj gradon da intereso pri eksteraj aferoj,
kiuj ne montriis en i jam de longa tempo.
Oni permesis al la infanoj rigardeti al la mal-
granda infaneto, kaj ili parolis, nekaante siajn
i.

opiniojn pri
 LILIO 61
Nu, iestas pli malgranda ol la granda pupo
de kuzino Marerio! kriis Filipo, sed i ne
estas tiel beleta! Mi ojas pri tio, ke vi havigis
al ni knabinon-infaneton anstata knabon,
diris Florenco. La knaboj ja estas dezirindaj ;
sed mi tiel ofte deziregis fratinon ; la knaboj iam
deziras ludi per sensencaj soldatoj, turboj, a
similaj ludiloj, kaj neniam oni povas lasi, ke ili
tenu pupon, e dum unu minuto, sen tio, ke
rompios la parolilo, a mankos la haroj, a io
simile ruiniga okazos! Kiom da tempo devas
forpasi, anta ol i kreskos sufie granda por ludi
kun mi ?
Gi tute ne estas knabino, a se i ja estas, i
restos tia nur is i kreskos sufie por sur-
porti mian pantaloneton, kaj uste tiam i
farios mia frato ! Vi povos havi in is tiam

diris Filipo, forturnante sin kun digna mieno.
Sed, panjo diris Florenco post iom da
konsiderado de kie vi prenis in ?

Mia kara, Dio in sendis kaj la kuracisto

in alportis respondis Lilio.
Sed panjo, u vi mendis in, a u Dio in
sendis nepetite ? Mi volus scii, ar eble, se vi Lin
tre petus, Li sendus ankora unu tial, ke mi havu
unu kiel fratineton, kaj Filipo la alian kiel
frateton ; tiamaniere ni amba kontentius.
Guste tiam Filipo sin turnis kaj ree alproksimi-
is ; li zorge, esplore rigardis la inf aneton, volante
in palpi.
Ne tuu in, karulo, ar eble vi dif ektus in
admonis Florenco, anta ol Lilio povis ion diri.
Kial ne ? el kio oni in faris ? diris Filipo.
62 LILIO
Mi rememoras oje ekkriis Florenco
" El la polvo Dio faradas homojn."
Sed kontradiris Filipo Cu oni povas
havi polvon en la ielo ?
Kompreneble, stultulo rediris Florenco
u oni ne balaadas la ielon ?

Oni nun interrompis la interparoladon de la

infanoj por senigi ilin je iliaj promenaj vestoj,
sciigante ilin, ke se ili deziras resti en la sama
ambro kun la patrino kaj la cetero de la famili-
anoj, ili devas ne paroli tro multe.
Tamen ili jam diris sufion por kontentigi
Lilion, kiu konvinkiis, ke iu propramaniere
bonvenigis malgrandan Gojon.
 CAPITRO X

La bonkora onklino Anna konstatis, ke pri Lilio

en la nuna tempo nur unu afero estas farinda,
nbme, helpi in resanii kiel eble plej balda.
Komence estis necese in distri kaj tiucele in for-
movi el iaj nunaj irkaaoj kaj konduki sur
novan lokon, kie i ne plu povos renkontii kun
la samaj personoj, kiujn i vidadis dum la lasta
kelko da monatoj. Estis dezirinde, ke i estu
helpata forgesi kiom eble la lastatempajn agre-
nojn kaj ree gajii.
Neniu konstatis pli klare ol Lilio, ke iam
balda i devos stari sola, sendependa de help-
antoj, por trabati al si vojon en la mondo, kaj ke
antae i devas reakiri kiel eble bonan sanstaton.
Tial, kiam pasis monato de la naskio de Gojo,
Lilio alveturis kune kun i al la bela vilao
Fenton, lokita sur monteta deklivo, por tie resti
tri semajnojn kiel la gastinoj de onklino Anna
kune kun ties du inf anoj .
Tiel rapide kaj bone efikis la monteta aero kaj
la novaj irkaaoj, ke jam post kelke da tagoj
sur la vangoj de Lilio aperis nuanco de koloro
simila al palruaj rozoj, dum pli da vigleco
montriis en iaj okuloj . Samtempe estis rimark-
inde, ke i j am po vis okupi sin per multaj bagatela j
aferoj, pri kiuj anta la vizito ne estis eble, ke i
interesiu.
Anka pri Gojo la ano de irkaaoj bone
63
64 LILIO
efikis. Ciutage rimarkebla plibonio montriis ;
ia fizionomio, perdante pli kaj pli la maljunan
aspekton, fariis pli infana. Plue, anta ol
foriri de Fenton, i ojigis la koron de sia patrino,
per sia unua rideto.
Iufoje, kuante trankvile kaj senmove sur
vojaa lantuko kaj kusenoj, kiujn oni metis
iutage sub la ombro de odora rozlabo, Lilio
konsciis pri helpa eesto de ia estao a forto
apud i.
Sajnis kvaza iu plenigas in je nova vivipovo
kaj vigleco, samtempe konvinkante in, ke i
devas ne timi, ar i povos kontrastari la mokojn
de la mondo, kaj plenumi tutajn iajn agodevojn,
kiam i tiuj prezentos sin anta i. Dume
neniu bonao mankos al i kaj la infanoj.
Foririnte de onklino Anna por reiri hejmen,
i kurae rigardis antaen, avida rekomenci
agajn devojn, pro tio, ke i jam devis pasigi tiom
multe da tempo senfare.
Si ankora aspektis malfortike, kvaza venteto
povus f acile forblovi in, sed i sentis sin multe pli
sana,kaj sciis, ke i jam multe pli akcelosla akiron
de fortikeco per laborado, ol per nenion-f arado.
Alveninte sian hejmon Lilio trovis multon por
fari. La fratino Mariano fianiis, tamen i pro-
mesis loi e Lilio dum la nemulto da monatoj
restantaj anta ia edzinio, tial Lilio ne devis
esti soleca nek sen helpo.
Florenco kaj Filipo havis bonegan sanon kaj
estis tre gajaj ; Lilio ne perdis tempon, sed
preska tuj anoncis en la gazeto Mercurj, ke i
estas preta akcepti pagajn gastojn.
 LILIO 65

Felie i tiamaniere venigis al si sinjorinon kaj

ties filinon, kiuj restadis is malfrue en la sek-
vinta printempo, kaj krom i tiuj, ankora
kelkaj homoj lois e i po kelke da tagoj.
Kurae kaj espere Lilio laboradis, sed venis
horoj kaj tagoj, kiam i sentis sin subpremata,
kaj io ajnis aspekti nigre malgaja.
En la daro de kelke da monatoj post ia
reveno de la onklino Anna, i surmetis al si siajn
promenajn vestojn nur kelkajn fojojn.
Pri i tio Lilio montris sin nekuraa, tamen i
povis iom senkulpigi sin, kaj ne estante perfekt-
ulino, i devis ree kaj ree sin venki.
Krom la sano, ne estis speciala motivo por
devigi Lilion iri promeni. La butikistoj kutim-
is sendi al i por ricevi mendojn. Mariano, dum
i,

i restis e faradis iujn necesajn, aliajn

aetojn, kaj Lilio devis tiom stari kaj iradi en la
domo, ke nepre devis ripozigi sin duonkuante
i

unu-du horojn iutage, tamen kudrante la tutan

tempon.
Iafoje onklinoj Anna kaj Maria sendis
al
i

siajn ankora ne eluzitajn vestojn de la antaa

sezono. Tiujn la lertaj manoj de Lilio anis
i

en alkonvenajn vestojn, ne nur por mem, sed

si

anka por
la

infanoj.
Inter la najbarinoj, iuj patrinoj enviadis la
belajn vestjn de Florenco kaj Filipo. Ili miris,
kiamaniere sinjorino Cester povis vesti sin kaj
la infanojn tiel rie. Priparolante aferon inter
la

ili kelkfoje faris malicajn kaaludojn. Lilio

si,

ne miksis sin inter tiuj, kiuj opiniis, ke "teni sin

al
" estas iuj kulpoj.
la

plej grava
el
si
66 LILIO
La plimulto el la virinoj, inter kiuj Lilio lois,
estis maldelikataj kaj ne bone edukitaj. Ili
fariis pli-malpli malmolkoraj per sia batalado
pro la vivo kaj per sia iutaga interrilato kun
homoj, kies idealoj kaj agmanieroj estis mal-
altaj.
Iliaj elparolado, manieroj, vestao, io el-
montris la diferencon inter iliaj deveno, edukit-
eco, instinktoj, kaj tiuj de Lilio.
Multaj el ili pasigadis longan tempon, starante
e propra a najbara pordo por babiladi. La-
vole ili eniradis en la domojn de
" amikinoj,"
pruntedonadis inter si iuspecajn aojn kar-
bon, sapon, kandelojn, teon, buteron, k.t.p.
Lilio ne povus agi tiamaniere, e se i dezirus.
Nemulte da tagoj pasis post ia endomio, kiam
najbarino aperis e la kuireja pordo por peti
i,

prunton de kaj poste venis unu virino post

alia kun ia preteksto, kaj iuj prunteprenis,
anta ol foriri.
La pruntopetoj mem mirigis Lilion. En la
komenco cedis al najbarinoj donante ion,
la
i

pri kio ili petis, sed fine devis rifuzi, ar pli

ju
i

cedis la petoj, des pli multaj tiuj fariis,

al

i
i

kaj la virinoj tedis in interrompante ian

laboron. Krom tio iaj rimedoj ne permesis, ke
donacu ion petitan, kaj ne volis, ke oni
i

i i

redonu la pruntojn. Kiam tiuj konsistis

el

manao, rifuzis repreni ilian ekvivalenton,

i

ar ne fidis la purecon de
la

pruntoprenantoj
i

kiam ili konsistis karbo, ankora rifuzis

el

repreni, opiniante, ke la najbarinoj certe estas

i; alie ili ne petus de
i,

multe pli malriaj

ol
 LILIO 67
nek vestus sin kaj siajn tiel mallukse kaj nepen-
eme, kiel ja estis ilia kutimo.
Pri tio Lilio eraris. La ia vidpunkto ili estis
mizere malriaj, la ilia ili estis nur iom nebon-
stata j , ar de la sorto ili ne postulis tiom, kiom Lilio.
Unuj el la najbarinoj ne nur luigadis ambrojn,
sed anka ricevadis parton de la salajro de edzo
a filoj, dum aliaj, estas vero, havis edzon a
filon, kiu fordrinkadis sian monon kaj poste
petis monhelpon de la virino.
Malgra tio, ke al ili mankis la eksteraj entil-
aoj de la vivo, malgra ilia maldelikata parol-
maniero, iliaj ajne malaltaj idealoj ; malgra
iliaj klaaj langoj kaj aluzaj emoj ; malgra
io, efektive bonaj koroj troviis inter i tiuj
virinoj, iam pretaj fari bonon unu al alia, kiam
ajn ili konvinkiis, ke iu suferas. Volonte iuj el
ili dividus sian lastan pecon da pano, senigus sin
je la nokta dormo, senigus sin je ia atao, por
helpi amikinon.
Sed la tagon, en kiu oni alportis la meblojn de
Lilio, iu najbarino lokis sin tie, de kie i povis
plej bone observi kaj kalkuli la valoron de iu
meblao, kiun oni mallevis el la arveturilo,
anta ol porti in en la domon.
Tiumaniere ili informiis pri tio, ke la domo
de Lilio estas pli lukse meblita, ol iliaj ; kaj
pro tio, ke i estis pli bone meblita, ke Lilio
kaj iaj infanoj estis pli bone vestitaj, ke la
parolmaniero de Lilio estis nesama afekta la
ilia opinio ke i ne kolegiis kun ili, sed kon-
trae ajnis eviti ilin, ili de la komenco rigardis
in iom aluze kaj suspekte.
F
68 LILIO
Tamen individue kaj are iu instinkte sentis,
ke Lilio superas ilin, kaj renkontiante kun i
iu nepripense montris al i respekton, sciante,
ke i estas vere bona kaj respektinda.
Nur tiam, kiam ili kune klais kaj lasis al 9i
envii, prezentis sin la nebonkoraj ideoj, kiuj
pasis de buo al buo.
Se ili povus diveni ec iomete la veron pri Lilio,
iajn zorgojn, malriecon, nemerititan suferadon,
kuraajn penadojn, tiam la boneco kaj afableco,
kiuj ja ekzistis funde de iliaj koroj, sin montrus
kaj esprimius per multaj manieroj.
Tamen ili ne sciis, kaj ili ne povis diveni la
veron, kiam Gojo naskiis. En ia mirinda
maniero iuj najbarinoj tuj informiis pri la okazo
ne, pripensinte, oni ne nomu in mirinda, pro tio,
ke tiutempe ili ofte iris pruntepreni al la domo de
Lilio, kie sinjorino Breton, estante mastrumant-
ino, provizore dungis junan servistinon.
Satante sian gravan rolon, i tiu volonte donis
al la vizitantinoj iun deziratan informon.
Satatan temon por konversacio tio donis al la
najbarinoj, kiuj trae kritikis kaj malladis Lilion,
pri kies vivmaniero ili imagis, ke ili tiel precize
scias in, dum efektive ili in ne povis e la plej
malmulte konjekti! Ili do decidis montri al i
per sia agmaniero, kiel ili malestimas tiun, kiu
volus pretendi, ke i superas ilin.
Sekve de tio, kiam Lilio devis fari promenon,
frue post sia reveno de Fenton, i promesis sin,
parte pro sia troa sentemeco, parte pro la sinten-
ado de la najbarinoj, ke i eliros el la domo, nur
kiam i nepre devos.
 LILIO 69
Tamen tio ne povis iam dari, kaj fine
devigate iri fari aetojn Lilio trovis, ke a la
najbarinoj forgesis siajn juojn, a ili kutimiis
al Lilio, trovinte novan temon pri kiu klai.
Sed tio, kion Lilio la plej forte bedaris pri la
irkaaoj, estis la malbona influo de la infanoj
de la najbarinoj sur Florencon kaj Filipon.
Post la domo sin trovis korto, irkaita de
alta, masonita muro, sed malgra la grandeco de
la domo, nenia ardeno ekzistis krom tiu kontra
la strato, kie oni enbaris kelke da metroj da
tero. Tie oni plantis arbetojn, por ke ili irmu la
plej malsuprajn fenestrojn kontra la enrigardoj
de la preterpasantoj. Sed tie ne estis sufie da
spaco, por ke oni povu in uzi kiel infanan
ludejon. Teni la infanojn la tutan tagon en la
domo Lilio ne volis, kaj i ne povis disponi sufie
da tempo por plene instrui a amuzi ilin ; tial i
devis sekvi la kutimon de la patrinoj de la
najbarao, sendante Florencon kaj Filipon al la
loka publika lernejo, kies instruado kostis po
du ilingoj por monato, kaj lasante ilin iri
neakompanate sur la riverbordon.
Reveninte hejmon ili rakontadis al Lilio pri
tio, kion ili adis kaj vidis ; kelkfoje i mal-
trankviliis pro la rakonto.
Dum la somero i neofte vidis ilin krom e la
manoj kaj vespere e la tempo por enlitii, sed
en la vintro i havis pli da libera tempo ; tio
estas, i tiam okupadis sin precipe per la kudrado,
kaj ofte okazis, ke farante tion, i povis samtempe
askulti la babiladon de la infanoj kaj mem
Kelkfoje proponis novajn por
i.

partopreni en
i
 LILIO
ili ludojn, kaj e kunludis kun ili en la frua
parto de la vespero. Si tiam anka klopodis
respondi al iliaj multaj demandoj, kalkulante
kiel altvalorajn, la horojn pasigatajn kun ili.
Tamen, kvankam i ne deziris disii de ili, kaj
malgra la kosto, kiu por i estis grava afero, i
decidis sendi Florencon kaj Filipon al bonklasa
edukejo, anta ol ili lernos tro da malbono.
Pliigante ian elspezon, tio anka pliigis iajn
laboradon kaj zorgo j n, sed i volonte plenumis ion.
Gojo estis tiel juna kaj malfortika, ke Lilio
devis nepre teni in hejme ; tamen, kiam i
sufie grandiis, Lilio devis permesi al i ludi
lavole sur la sablao kontra la domo, de kie
Lilio povis in vidi iam, kiam i volis, kaj venigi
per simpla sonoro de sonorilo ekstere de unu el
la frontaj fenestroj.
Ial i ajnis ne sorbi maldelikataojn, koleg-
iante kun la infanoj de la najbaroj. Eble pro
tio, ke i estis multe pli juna ol ili, a ke i ne
havis similajn inklinojn, kredeble Gojo ne adis
tiajn vortojn, ne vidis tiajn vidojn kiel Florenco
kaj Filipo, kiuj kolegiis kun pliaaj infanoj kaj
vagadis multe pli malproksimen de la domo ;
eble i ne malkais ion, kion i adis kaj vidis ;
kredeble ia propra amo al la belo kaj bono
irmis in.
En la komenco Gojo estis sindetena, ne tuj
amikiis kun la infanoj de la najbarao, sed post
iom da tempo i ne nur amikiis, sed anka
interkariis kun iuj. Ankora pli poste, nepri-
pensinte i kaj i tiuj fariis elektemaj pri siaj
kamaradinoj.
 LILIO 71

Grupo el kvin a ses el i tiuj infanoj ludadis

kune kun Gojo, tagon post tago, reciproke uadis
sian kuneston, plivastigis sian vidpunkton, kio
estis bonega, precipe por Gojo, kiu estis kvaza
sola infano.
Kiel okazas iam en iu, kiel ajn malgranda,
aro da homoj, u konsistanta el infanoj u el
plenauloj, sen e unu parolita vorto, sen la
konscia volo de iuj en la grupo, kelkfoje malgra
la volo de iuj, unu el ili farias grupestro, al kiu
la ceteraj venas por konsilo, komprenio, a
aprobo de siaj ideoj.
Balda oni povis rimarki, ke malgra ia
netrudiemo la aliaj malgrandaj infanoj rigardis
Gojon kiel sian kondukantinon. Si jam fariis
sufie beleta knabineto kaj, krom tio, bona kaj
obeema. Si diferencis de Florenco kaj Filipo
per karaktero kaj eksterao. Siaj okuloj havis
koloron simile grizbluan, kiel tiuj de Florenco, sed
ili estis nesimilaj per la formo, grandeco kaj
esprimo, kiuj e Gojo estis pli similaj al tiuj de
la patrino. La okuloj de Lilio iom perdis sian
belecon, de kiam i suferis, ar, krom la efiko de
la fizika suferado, i sentis sin soleca, malgaja kaj
korpremata, kaj tio ne povis ne esti montrata
per la okuloj, tiuj speguloj de la animo. Sed
kvankam ili jam havis malpli da feliaj pensoj
kaj emocioj por esprimi, ol kiom antae ili
kutimis havi, tamen ili ankora aspektis milde,
dole, ame, kaj tre inteligente.
Ce Florenco la okuloj estis viglaj kaj brilaj ;
iufoje oni povus pensi, ke ili aspektas iom mal-
molaj kaj kalkulemaj ; tiuj de Gojo estis mildaj,
7* LILIO
elokventaj, revaj, kaj iufoje penetraj, kiam i
volis ekkoni iun. Fortan intuicion i posedis, kaj
ordinare i legis homojn, kvaza ili estus mal-
fermitaj libroj.
La muzikon i pasie amis. Foje i e lasis
sian manon, lasis ian okupon nur por askulti
la muzikistaron, kiu ofte venis ludi sur la stratoj.
Kiam ajn oni ludis la pianon, kiun Lilio povis
ankora teni, Gojo rave askultis.
Kelkfoje, kiam i opiniis, ke neniu observas a
askultas in, i teliris al la piano kaj mem
muzikis.
Unu tagon, preterpasante la saloneton, Lilio
adis muzikajn sonojn, kiam i ne atendis ilin
adi, ar, krom Gojo, i estis sola en la domo.
Malferminte la pordon, i eniris la ambron,
alproksimiis al la malgranda kvinjarulino kaj
demandis :
Kion f aras mia filineto e la piano ?
Ho, panjo mia, volu atendi unu minuton
kaj ne parolu al mi uste nun rediris Gojo
ar mi ludas verbon !
Alian fojon vespere, enlitiginte Gojon kaj oku-
pante sin per kudrado en la proksima ambro,

Panjo ! u mi povas havi krajonon

Panjo !

kaj pecon da papero ? Mi tre petas

Komence Lilio ne respondis, dezirante, ke la
infano endormiu, sed la voeto ure persistis,
tial i iris en la dormoambron kaj deman-
dis :
Por kio vi deziras paperon kaj krajonon ?
Vi jam devas ekdormi, kaj tiuokaze, se vi estos
 LILIO 73

bona, morga matene mi donos al vi paperon kaj

krajonon.
Sed, panjo kara, morga estos tro malfrue,
mi ja ilin bezonas nun. Volu doni ilin al mi, mi
petas, kaj tuj kiam mi estos ilin uzinta, mi diros
al vi, por kio mi deziras ilin. Gi ja estas grava
afero.
Ne plu Lilio prokrastis, sed mirante plenumis
la peton de la juna filino kaj poste atendis,
observante, dum Gojo penplene desegnis kelkajn
eksterordinarajn, iom ondoformajn liniojn, kiuj
jen tordiis jen plilongiis horizontale, jen subite
interrompiis. Des pli multe i miris, ar Gojo
ne desegnis homojn a objektojn tiajn, kiel

i,
simile al iuj aliaj infanoj, kutimis desegni.
Fininte, la infano faris longan enspiron kon-
tente.
Vi povas jam diri mi, kial vi deziris, ke
al

mi alportu al vi paperon kaj krajonon, kiam

vi devus endormii, u ne vere, kara Kaj kio
?

estas tiu mirinda desegnao, kiun vi faris

?

demandis Lilio.
Mi diros vi, sed, panjo, mi pensis, ke vi
al

komprenos, ke ne estas desegnao,

i

. .
.

estas skribo!
Skribo! mi vi jam povas
ne sciis antae, ke
skribi, Gojo, alie mi certe komprenus? Cu vi
volis skribi letereton
?

Ne respondis Gojo estas ne letera

i

sed muzika skribo. Mi us askultis in tiel

same, kiel ofte okazas e mi, post kiam mi
enlitiis kaj vi lastfoje kisinte min foriris kaj
diris
" bonan nokton." Car tio, kion mi
us
74 LILIO
adis, pli ol ordinare bela, mi deziris
estis
enskribi in, kiel vi faras, panjo, kiam vi volas
ion ne forgesi.
Sed mia infano, mi ankora ne bone kom-
prenas. Cu vi efektive ofte askultas muzikon,
enlitiinte ? Cu vi adas in per viaj sonoj ?
Vi neniam antae diris tion al mi diris Lilio
preska riproe.
Ho jes, ofte, kaj mi askultas in ; mi
pensas, ke mi ne sonas in, ar iam i adias
anta ol mi ekdormas.
Por kio, do, kara, vi tion kais anta mi ?
Kial vi ne diris tion al mi antae ?
Mi ja ofte tion deziris fari, sed, panjo, mi
in ne adas is vi foriris kaj io silentiis,
kaj kiam mi du-tri diversajn fojojn vokis vin,
i,

dezirante paroli kun vi pri vi iam ekkriis

" Estu bona knabino, kaj tuj
endormiu." Unu
fojon, kiam vi revenis en la dormoambron, por
preni ion, mi demandis vi, kiu ludas tiel
al
ja

belan muzikon, sed vi respondis per,

" ne
S,
S

vekiu," kaj foriris. Krom tio, mi iam forgesas

pri en la mateno, sed tiu muziko, kiun mi us
i

askultis, estas treege bela, kaj mi volis in ne

forgesi, ar mi opinias, ke mi povos in ludi en
morgaa mateno.
la

Kiel u vi ef ektive povas kompreni tion,

!

kion vi us skribis
?

Tute facile, panjo. Nur rigardu, kaj mi

nun kantos in por vi, kaj vi povos observi, kion
mi skribis tiamaniere vi anka povos in legi.
;

Tiam per sia dola, infana voo, Gojo komencis

kanti, dum Lilio iam rigardante la
" skribon "
 LILIO 75

trovis, ke kvankam tio estus nekomprenebla sen

interpreto, efektive i esprimis iom pri la muziko.
Tiom i esprimis, ke, kiam la sonoj faris kaden-
con, leviante kaj malleviante, Gojo desegnis
liniojn en direktoj supren kaj malsupren ; kiam
okazis trilo a alia ornamao, Gojo faris tordaon,
kaj kie oni devis plilongigi sonon, tie la linio, kiu
reprezentis la sonon, plilongiis. Kie i volis
akcenti sonon, tie i skribis pli dikan linion.
Anta ol eliri el la ambro, dirinte lastfoje
bonan nokton, Lilio promesis donaci al Gojo
kajeron, kiu apartenos sole al

i,
por ke

i
enskribu en in lavole siajn muzikaojn.
 CAPITRO XI

Si diris ne multe al la infano pri la afero, sed

i tre multe pripensis pri i, kaj, kiel ofte okazas
e la patrinoj, i antavidis en revo sian filineton
maturianta en faman muzikistinon.
Sed subite i haltigis sin, ar i rememoris, ke
ofte en sia infanao i mem, revante, ofte askultis
ielan muzikon, ke kelkfoje i e verkis poemetojn,
sed kio venis el tio ? Jen mi estas, farinte ne-
nion gloran, laborante super ordinaraj, iutagaj
devoj, penante perlabori sufion, por bone eduki
kaj instruigi miajn infanojn. Cu eble al Gojo
anka venos simila estonteco ? Kiu povas
antadiri ? Kredeble en efektiva talento
i
disvolvios! Se jes, nenio povos malhelpi ian
esprimadon, nek la malrieco, nek manko de
okazo, nek troa laboro ; se i ef ektive ekzistas, i
ja montrios, i ja vidigo6 sin.
si,

Tiel i per la pensoj parolis al kaj decidis,

i

ke en ia okazo neniel malhelpos la infanon,

i

faros nenion, kiu povus subpremi la inklinojn al

muziko kontrae iam kuraigos in, por
la

i
;

ke akiru facilecon pri la arto esprimi

la

belajn
i

pensojn kaj belajn sonojn, kiuj fluadas al i.

Gojo tre amis ion belan, sed bedarinde ne

volis toleri ion malbelan. Lilio, sidante super sia
kudrado, ofte demandis sin Kiamaniere mi
:

7
 LILIO 77

povos plifortigi en mia filineto ian amon al la

belo, sen samtempa plifortigo de ia jam tro
forta malamo al objektoj, kiuj ne estas belaj,
sed pri kiuj estas devo lerni toleremon, se oni ne
povas ilin plibonigi ?

Kelkfoje i povis fari uzon de iu parolo a ago

de la infano, por instrui al i lecionon, ekzemple :
Iu sinjorino loanta e Lilio donacis al Gojo
belan pupon el vakso, kiun i tiu tre admiris.
Ofte i in vestis kaj senvestigis, enlitigis kaj
ellitigis, iam karese kaj kun amsento.
Tamen iun tagon, sin okupante per aliaj
ludiloj kaj forgesinte la pupon, Gojo lasis in
resti tro proksime de la f aj ro. Reirinte poste, por
in preni, i vidis ion, kio estis por i terura vido.
Iom de la vakso sur la frunto fandiinte, fluis
malsupren sur la vizao, duonkaante la okulojn,
kiuj per tio ricevis malvirtan, ruzan esprimon
tute nesimilan al ilia antae milda, bela esprimo.
Jam nun i timigis la in rigardantan infanon,
kiu subite ekploris. Jetinte la pupon sur la
kamenan tapieton, Gojo iris trovi la patrinon,
al kiu i kun larmoj rakontis la malojan okazon.
Kunsente askultinte ion, Lilio poste akom-
panis Gojon, por vidi, u la pupo estas rebonige-
bla. Levinte in, i trovis, ke i ne rompiis,
falante sur la molan tapieton, tamen i ne povis
inklinigi Gojon alrigardi in.
Mi jam ne amas la pupon, i timigas min,
. . . foretu! diris la infano.
Per karesoj Lilio sukcesis iom trankviligi in.
. Poste i diris :

Filineto mia, se vi pro falo ricevus sangantan

78 LILIO
vundon kaj jam ne aspektus belc, vi venus al mi
por konsolo, kion do vi pen6us, se mi tiam dirus
al vi : f oriu ! mi ne plu amas vin, mi timas vin !
Cu tio estus agrabla por vi ? Vi pensus, ke
mi estas neama, u ne vere ?
Verante larmojn, Gojo kapjesis.
Nu, do, u vi ne pensas, ke anka vi estas
neama al Pupeto ? Cu vi ne pensas, ke vi devus
esti afabla kaj kunsenta al kompatinda i, kiu
deziras ricevi de vi konsolajn vortojn ?
Mi . . . mi supozas, ke jes! respondis
Gojo.
Pupeto multe pli bezonas vin nun, kiam
vundiinte, i sentas sin malsana kaj malpli bela
ol antala akcidento, kaj, Gojo, . . . pritio, kio
okazis, vi mem, kaj vi sola estas kulpa, u ne
vere ?

Lilio bone sciis, ke, parolante al la pli alta

naturo de Gojo, i nepre ricevos respondon. Jam
nun anka i sukcesis, ar balda, kvankam ne
vigle, Gojo propravole deglitis de la genuoj de
sia patrino, prenis la pupon, sed sen entuziasmo,
penis rigardi la jam malbelan, timinspirantan
vizaon, sed ne povis en la unua momento. Post
tio i staris malgaje tutan minuton, kvaza por
kolekti siajn fortojn, tiam subite brila, nova ideo
eniris ian kapon. Kun evidenta malpezio de
la aro, kun tono de triumfo en sia voo, i
diris :
Pupeto jam estas malsana . . . tiel mal-
sana, ke mi devas tuj enlitigi in. Mi kovros in
bone kaj varme.
Lilio konsentis; sciante, ke i devas ne postuli
 LILIO 79
tro multe de la infano. Rapide Gojo metis la
pupon en ian liton, kie i iam restadis de tiu
tempo, escepte kiam, dum kelke da minutoj
iutage, Gojo sin devigis ellitigi in. Tamen,
farinte tion, i iam apogis in kun la vizao
turnita al la fenestro, " por ke i povu elrigardi
"
sur la straton klarigis Gojo al sia riproanta
konscienco !

Lilio ne plu aludis pri la afero, krom tio, ke i

iufoje demandis : Kiel fartas kompatinda Pup-
eto ? sed i silente observadis la efikon de la
leciono. Post irka unu semajno, vidinte
kiamaniere Gojo kondutis al la pupo, i kae
forprenis in, konvinkiinte, ke la infano jam
sufie suferis.
La sekvintan tagon granda estis la kontento
kaj miro de Gojo, kiam i trovis, ke la pupo mala-
peris. Pri tio i ne volis multon demandi, timante,
ke se i tion farus, eble i reaperus sur sia kutima
loko ! Si opiniis, ke la pupo mortis, kaj ke anelo
forportis in!
Bona, saa anelo! Gojo sentis, ke i deziras
in danki.
 CAPITRO XII
Ofte, sidante super sia kudrado, Lilio dediis
penson kaj atenton al Gojo, kiun i iristruis pri
la legado, kalkulado, kaj kudrado, kaj al kiu i
iafoje rakontadis historiojn. Tio okazis en la
vintraj monatoj . Tamen en la daro de periodoj
de kelke da horoj i ne povis zorgi pri la infano,
kiu kaze de tio devis alkutimii al sinamuzado,
pensi originalajn pensojn, vivi grandmezure en
si mem, esti rimedoplena.
Si ne estis gaja, petolema knabineto, sed in
irkais certa trankvileco kaj ojo, kiuj radiis
al iuj en ia apudesto. Tre impresebla, i forte
sentis ne nur plezuron, sed anka doloron.
Povas esti, ke la nomo de Gojo havis ian
influon sur la infanon, kiel Lilio esperis, nomante
in.
Oni provu elparoli la vorton akre a kolere,
kaj trovios, ke i ne estas facile farebla ; oni
preska ne povas ne karesigi la voon, dirante
" Gojo."
Certe estas, ke preska iu agadis milde al
Gojo, atendante de i nenion krom bono. Kom-
preneble tio helpis in en ia jam sen tio dezirado
al la bono.
Nur malmultaj homoj povas a volas seradi
sub la supraoj de la vivo, dezirante kompreni
almena iomete pri iaj profundaoj.
Gojo estis unu el tiaj malmultaj. Kiam i
to
 LILIO 81

ankora estis juna knabineto, i inklinis taksi la

homojn. Konatiante kun i igardis
ties okulojn kaj tuj faris decidon pri la karaktero.
Bedarinde,antaol la patrinokaj la vivo mem
instruis in pli bone, i estadis kvaza fermita
libro, donante nenion krom tio postulata de la
entileco al tiuj, pri kiuj i pensis, ke ili estas
nesinceraj, escepte se iu suferis ; en tiu okazo,
forgesante ion krom la suferado kaj bezono, i
plenvole montris kunsenton kaj deziron helpi.
Jaluza tendenco anka evidentiis en Gojo,
kiam i estis tre malgranda, sed tio forpasis, pro
la severaj lecionoj ricevitaj de i. Jen ekzemplo :
Florenco kaj Filipo revenis hejmen por tie
pasigi la unuan libertempon de kiam ili eniis en
la edukejon.
Kompreneble, e ilia reveno ili havis multon,
pri kio ili deziris rakonti al la patrino, kiu egale
deziris askulti iun detalon de ilia lerneja vivo.
Sekve de tio, ili ricevis la pliparton de la atento
de Lilio dum la unuaj tagoj post ilia reveno.
Tio tute ne estis agrabla al Gojo. En la daro
de tri monatoj i ricevadis la efan atenton de la
patrino, kaj nun i ribelis en si kontra la ano.
Multfoje observinte kaj askultinte, kiel avide
kaj ame la patrino interparolas kun Florenco kaj
Filipo, i subite eksaltis antaen, sidigis sin sur
la genuoj de Lilio kaj diris duontriumfe, duon-
batale al la frato kaj fratino :
Mia panjo ! mia panjo !
Si tute ne estas via panjo, i apartenas al
ni venis la tuja rediro de Filipo.
Pli ol unu fojon Gojo agis tiamaniere; tial
82 LILIO
unu tagon, kondukinte in flanken, Florenco
diris :
Pli bone vin gardu pri viaj vortoj kaj agoj,
ar verdire vi ne estas nia fratino, kaj nia patrino
efektive ne estas via ! Vi estis malria, kompat-
inda infaneto, kies propra patrino ne deziris
teni vin; tial, sciante kiel bonkora estas nia
patrino, i vin alportis kaj lasis sur la tuparo
ekster nia domo; poste nia patrino, trovinte vin,
enportis kaj nur pro kompato tenadas vin. Jen,
vi jam scias ion, kaj eble vi ne plu diros :
" mia
panjo!
"
Tio ne estas vero ! Mi ne kredas in
respondis Gojo.
Kredu
in a ne kredu lavole, tio ne faros
in nevera; sed se vi ne kredas in, kiamaniere
klarigi la diferencojn inter via eksterao kaj nia ?
Tamen mi ne kredas Mi demandos
in.
panjon.
Ho jes, nepre demandu in ; diru al i
tion, pri kio mi sciigis vin, iru nun tuj, denunc-
ulino!
Kompatinda, malgranda Gojo! Si ja estis
malgranda kaj impresebla, tamen i devis ricevi
tiun i baton. Dum iom da tempo i kvaza
perdis la ojon el sia vivo.
En la komenco i ne povis kredi la diron, sed
la penso, ke eble i estas vera, ne povis ne ripete
veni al i en la kapon.
Rimarkinte la anon en la infano, sed ne
komprenante la kazon, Lilio timis, ke eble
malsano trafis in. Tamen post du-tri tagoj io
klariis, ar Gojo ne povis plu elteni la necertecon.
 LILIO 83
Panjo i demandis al Lilio u mi vere
estas via filineto ?
Vi ja estas, mia kara, sed kia demando!
Jes, mi scias, ke mi jam apartenas al vi, sed
u mi vere, reale . . . iam
apartenis . . .
. . .

tiel same, . . . kiel Florenco kaj Filipo ? . . .

a . . . a . . . u iu . . . nur donacis min al
vi . . . lasante min sur pordotupo . . . kaj
vi . . . prenis min . . . tiamaniere ?
La Hpoj de Gojo tremetis, ia voo mallatiis
preska is flustro : tiom i dependis de la re-
spondo al tiu i demando. Si kredis, ke ia
patrino diros al i la veron, ar Lilio kutimis
respondi, a almena celis respondi al demandoj
faritaj de siaj infanoj, plene kaj vere, krom
kiam i sentis, ke tio estus neprudenta. Tiuokaze
i diris al ili, ke ili ankora estas tro junaj por
povi kompreni.
Venu al mi, Gojo kara,diris Lilio kun
profundaj doloro kaj amo en la voo kaj
okuloj, kliniante kaj invite etendante la brak-
ojn al sia malgranda infano, kiu subite alkuris
kaj mallate ploris sur la brusto de la patrino.
Vi ja efektive estas mia infano uste tiel,
kiel estas Florenco kaj Filipo. Kiel ilin, tiel
anka vin Dio donis senpere al mi. Plue, vin
mi nomis per aparte bela nomo, ar . . . kiam
vi venis al mi, estis tre maloje al mi, kaj mi
esperis, ke vi alportos al mi ojon . . . kaj
etulino mia, tion vi ja faris. Nur imagu al vi,
kiel maloja kaj soleca mi estus sen mia kara
Gojo, kiam Florenco kaj Filipo devis forestadi
en la lernejo!
o
84 LILIO
Parolante, i alpremis la filineton al sia brusto,
dum e la koro i sentis akran doloron. In-
stinkte i kunsentis kun la infano kaj koleris
tiun, kiu venigis tian ideon en ian kapon ; plie,
tio rememorigis in pri propra suferado, en tiu
mizera tempo anta kvin jaroj : u neniam oni
permesos al i forgesi pri i ?
Kial vi imagis al vi, ke vi ne estas mia
propra infano, Gojo ?
Mi ne bone scias rediris la infano iu
diris tion al mi.
Gojo respondis Lilio devas esti, ke vi
scias, kial vi tion pensis, a kiu parolis al vi pri
la afero, kaj vi ne volas kai in anta mi, u ne
vere ? Cu vi volas kai sekreton anta via
patrino ?
Tiam Gojo klarigis la aferon .

Lilio parolis kun Florenco, demandante :

Kion vi diris al la malgranda Gojo, por mal-
trankviligi in ?
Mi panjo, mi nenion diris
! !

Pripensu momenton, miainfano, mi ne

i,

aludas pri io, kion vi diris hodia al sed u

estas vere, ke vi iam diris
i,

ke ne estas mia
al

filino
?

Jes, panjo, tio estas vera, sed mi ne povis

ne sciigi tion al faris malplezuron al mi
i,

ar
i

kaj Filipo, alproprigante vin al kaj kondutante

si,

kvaza ni havus neniajn rajtojn pri vi.

Sed Florenco, kiel vi povis elpensi tian
kruelan rakonton, ar tute ne estas vera, kaj
i
 LILIO 85

tion vi scias. Gojo estas mia propra filino uste

tiel, kiel vi estas.
Jen kial, diris Florenco. Cu vi memoras
la tempon, kiam mi gastis e la avino ? Iun
posttagmezon venis sinjorino por fari viziton al
la avino, kaj i turmentis min per demandoj,
same kiel plenauloj ofte faras al ni infanoj,
pensante, ke ili amuzas nin, kvankam pli ofte ni
nur deziras, ke ili esigu tian demandadon, ar
i nur tedas nin. Nu, do, i tiu sinjorino diris
inter aliaj aferoj : "Cu vi havas malgrandajn
fratinojn a fratojn ?
" Kompreneble mi diris,
" jes, mi havas unu fraton kaj unu fratinon,"
kaj ar i plu demandis, mi plu respondis,
sciigante iliajn nomojn kaj aojn ; sed e tio,
la avino tre malplezure aspektis, kaj, inter-
rompante, diris rapide,
" Efektive i nur havas
fraton, ar la infano, kiun i nomas fratino,
estas orfino ; mia filino kompatis in, kaj,
savinte in de orfejo, nun edukas in, kvaza
i estus ia propra." Mi ja memoras, ar,
askultante, mi tre miris. Post la foriro de la
sinjorino, la avino riprois min, kio ne estis justa
iaflanke, ordonante, ke mi neniam denove
elparolu la nomon de Gojo, dum mi gastas e i.
Si plue diris, ke iu scias, ke mi havas nur fraton,
kaj ke malria virino lasis Gojon sur la porda
tupo, kaj ke vi pro kompato adoptis in ; kaj
patrino, verdire, askultante mi diris al mi,
"Guste tion la patrino ja farus." Tial, kiam
Gojo iam paroladis kaj kondutis, kvaza vi
i,

apartenas sole al kvaza Filipo kaj mi neniajn

rajtojn pri vi havas, mi koleris kaj ion klarigis
86 LILIO
al i. Se i ne estas fakto, por kio la avino in
diris ? Mi ofte rimarkis, ke ajne i ne amas
Gojon tiom, kiom i amas Filipon kaj min, kaj
kiom ni iuj amas in. Pli plaus al mi, se i
efektive estus nia propra fratino, ar mi ja amas
in, kvankam iafoje i estas agreniga.
Tre malfacilan taskon havis Lilio, kiu bezonis
iujn siajn fortojn kaj sinregadon. Kredante,
ke la infano diris al i la veron, post momenta
pensado i decidis, ke i ne f orklarigos la mensogon
de la avino. Tamen i faris sugestian demandon.
Cu vi estas certa, ke vi ne sonis ion i
tion ?
Mi ja estas certa respondis Florenco, mal-
gaje rigardante la dolorplenan vizaon de sia
patrino. Si ne memoris antae vidi in tiel
aspekti.
Florenco, tio, kion vi us rakontis al mi, tre
dolorigas min, sed mi almena estas pli kontenta
de kiam vi klarigis in, ar mi jam komprenas,
ke vi ne estas tiel riproinda, kiel mi en la
komenco opiniis. Verajne vi kredis tion, kion
Tamen ja dolorigas min pensi,
ke vi kapablas tiamaniere riproi kaj malfeliigi
vian fratineton, kiom ajn vi kredis, ke i estas
vera ! Si ja estas nur kvinjara, dum vi havas dek
tri jarojn. Vi ankora estas tro juna kaj nema-
tura, por ke vi komprenu uste, kiel kaj kial
Gojo estis sendita al ni,- eble kiam vi estos
pliaa, se vi tion deziros, mi klarigos la aferon al
vi, dume estu certa, ke Gojo efektive estas mia
infano kaj neniam havis iun patrinon krom mi.
Nu, kara, mi vidas, ke vi jam bedaras viajn
 LILIO 87
nepripensitajn vortojn, kaj mi deziras, ke vi ja
bedaru ilin sufie, por ke ili servu al vi kiel
grandvalora leciono, sed ne permesu, ke pro ili
vi fariu tro mizera. Kisu min, mia infano, kaj
iru.
 CAPITRO XIII
Tiuj kvin jaroj estis por Lilio longa, neinter-
rompita penado.
Krom la lastsezonaj vestoj, onklino Anna
sendadis al i 50 spesmilojn kiel kristnaskan
donacon ; anka la fratino Alico kelkfoje sendis
al i malgrandan monsumon, sed, ekster tio,
neniu in helpis. Si estis tro fiera, por ke i petu
almozojn de la parencoj. Se iam i inklinis sciigi
iun parencon pri siaj bezonoj, i devis nur rem-
emorigi sin pri io, kio okazis en ia juneco, dum
vizito e onklino Maria kaj onklo Tomjo.
Elrigardante el la fenestro, sur la orde prizorg-
itan ardenon, onklino Maria kaj Lilio ekvidis
malrian parencinon alproksimii.
Ho, ve! Ho, ve! ekkriis neplezure la
onklino Jen ree venas la kompatinda kuzino
Eva! Kion nome i povas deziri i tiun fojon ?
Lilio tiam havis nur dek ses jarojn, sed kiel la
vortoj, tiel anka la tono per kiu ili estis el-
parolataj, faris sur in fortan impreson, kaj i
silente promesis al si neniam peti almozon de kiu
ajn.
Si ne rompis la promeson. Parolante a
havante kiajn ajn rilatojn kun la parencoj, i
firme evitis ian aludeton pri la malfacilaoj, kun
kiuj i devis iutage bataladi
La parencoj ne povis ne scii, ke tiaj malfacilaoj
ekzistas, sed ili ne serioze pripensis ilin. Ili
88
 LILIO 89
plivolis ne memori, ke nefortika virino, irmite
kontra senpera rilato kun la maldelikata, malin-
dulga mondo, kiel Lilio estis is la morto de sia
edzo, ne povas facile ion necesan por
tri infanoj kaj i mem. Tamen Lilio iam estis
speciala favoratino de la parencoj. Se iam ili
ekpensis pri i,
tio estis nur por silente gratuli sin
pro tio, ke ne maltrankviligas ilin, nudigante
i

siajn bezonojn, zorgojn kaj dolorojn.

Du ili onklo Tomjo kaj onklino Maria,
el

kiuj estis bonstataj se ne ef ektive riaj venis unu

,
fojon neatendite Lilio, sed ili nur deziris
al

havigi ion al mem.

si

En iliajn kapojn venis la penso, ke estus tre

agrable havigi al en la hejmon malgrandan
i si

knabinon. Kiel amuzus ilin, kiom amus!

Kiel dole estus por ili esti nomataj patro kaj
patrino Ili decidis seri belan, interesan etulinon
!

kiu jam transpasis la klopodigan aon, en kiu

i
kredeble rompus noktan ripozon kaj alie
la

interrompus ilian komforton.

Kompreneble ili intencis agi rilate al tre
i

bone kaj favore doni al abundon da ludiloj

i
;

kaj elegantajn vestaetojn, dungi por vart-

i

istinon, kiu povos preni in iam, kiam ne estos

ili teni in kun si. Ui e decidis
al

oportune
testamenti al sian tutan havon, se entute
i

kontentigos ilin!
Ili diris unu al alia Kiel danka estos iu
:

kompatinda malria virino, kiam havos unu

i

infanon malpli por nutri, vesti, kaj alie prizorgi!

sed ili forgesis aldoni kaj unu animon malpli,
:

kiu amos in.

9 LILIO
De tio ili rapide pasis per la pensoj al Lilio kaj
Gojo.
Trafite! ekkriis onklino Maria se nur la
infano estas bela kaj ama kun agrabla maniero ;
se i ne estas malfortika, kaj ne havas iajn mal-
bonajn inklinojn.
Mi memoras, ke kiam ni lastfoje vidis in,
la infaneto ne estis bela, sed tio estis anta du
jaroj, kiam i havis nur kelke da semajnoj.
Eble i jam aspektas pli alloge.
Povas esti, ke i jam ne vivas! ni iru al
Lilio, ne antae informinte in pri nia vizito, por
mem vidi, anta ol kompromiti nin diris plue
onklino Maria.

Tiel okazis, ke unu matenon, entuziasmaj pri

sia espero, ili veturis al Riverton kaj alvenis la
domon de Lilio.
Malferminte anta ili la pordon, la juna serv-
antino kondukis ilin en la manoambron, ar
la saloneto estis jam okupita. Kiam la pordo
fermiis, ili ekvidis Gojon mem, genuantan
6ur la planko kontra la malfermita ranko de
la telermeblo. Ce ilia eniro la kapo kaj supra
parto de la korpeto estis interne de la ranko,
sed adante la sonojn de vooj kaj la bruon de
fermianta pordo, tuta Gojo eliis el la ranko
kaj sin turnis, por vidi, kiuj tio estas.
Efektive i aspektis pentrinde! En iaj brilaj
okuloj montriis serioza, mira esprimo, sed nenia
signo de honto pri ia teleto ; la bueto estis
mirita per framba konfitao, dum pluaj signoj
 LILIO 9*
de ia usa agrabla okupo troviis sur la vesteto.
Onklino Maria kaj onklo Tomjo tuj amis la
infanon kaj senhezite decidis, ke Gojo estas
adoptinda, kaj ke ili akceptos in.
Kara, eta telistino, vi ! ekkriis onklo
Tomjo, neae ekirante en la direkto al la infano
por enbrakigi in, neatentante la konfitaon, is
onklino Maria sin intermetis ustatempe, kriante ;
Haltu,haltu, Tomjo,alie vi tute malpurigos
la vestaojn per la glueca konfitao!
Poste, priparolinte aliajn, ordinarajn aferojn
kun Lilio, onklino Maria proponis, ke i tiu
transdonu Gojon al kaj la edzo
i,

por ke

i
adoptu in.
Sed ilia tasko ne estis tiel facila, kiel antae
ili pensis. Fine ili devis foriri sen
ia

la
e plej
malgranda espero, ke Lilio disios de infano.
la
 CAPITRO XIV

Ofte Lilio ne sciis, kiamaniere i povos pagi

siajn uldojn. Si devis vendi sian malgrandan
aron de juveloj. Malaperis unu ornamao post
alia, is fine i tenis por si nur tri : nemulte-
kostan broon kaj la du ringojn, kiujn la amata
edzo surmetis sur ian fingron, unu e la fianio,
la alia e la edzinio.
Si estis danka al Dio, ke i ne devis vendi iujn
el la mebloj ; e la pianon i devigis sin teni,
prave decidinte, ke tio estas bona ilo, por helpi
al i gajni vivrimedojn.
Tamen, kvankam la najbarinoj ne povis diveni
ofte Lilio travivis tagojn, nesciante, de kie
i,

pri
venos la morgaa provizo de nutrao, sed iel

i
venis.
ja

Ofte promenante sur trotuaro, survoje por

la

reporti kudraon, kiun en la vintro faradis por

i

klientino, loanta en la aristokrata parto de la

vilao, ojis, se trovis diskuantajn pecojn
i

de karbo, restantajn post senario de karbo-

veturilo.
Si kutimiis ilin seri apud iu fera rondao,
kiu troviis en la trotuaro, kontra multaj
domoj, por kovri aperturon kondukantan la
al
la

karbokelo malsupre.
Kiom da honto kaj sinhumiligo tio kostis al
Lilio, oni ne povas realigi al si. Kiam preter-
pasantoj tie estis, malakcelis sian paadon a
i

9*
 LILIO 93
maris preter la celata loko, kaj revenis poste por
kolekti la dezirindajn nigrajn pecojn, kiam jam
neniu estis rigardanta. La karbo estis tre multe-
kosta, kaj iom severaj estis kelkfoje la vintroj.
Post la unuaj semajnoj pasigitaj en Riverton,
i neniam malparis monon por hejtoligno. A
infano a juna servistino devis tion kolekti sur
la sablao, kie iam estis trovebla tiom, kiom ili
deziris el tio, kio restis post la defluo de la tajdo.
Ordinare iaj loantoj pagis in sufie bone kaj
in traktis kun respekto, sed iufoje okazis, ke iu
venis, tre klopodigis in, postulis karajn man-
aojn,kajposteforirissenpagodee unu spesmilo.
En Riverton la manaoj estis tre karaj ; se
Lilio povus iri al la Liverpola foiro, i povus
aeti multe pli malkare. Tamen i ne povis
malpari la tempon necesan por tien iri, nek
estis i sufie fortika, por ke i portu pezajn
arojn, kiel facile povis fari la najbarinoj,
venante returne de la foirejo.
Sed, kompense, la luprezo por domoj ne estis
proporcie kara, kaj tial i devis nur pagi po kvin-
cent spesmiloj jare por la mezgranda domo.
Malfelie la luiganto rifuzis fari riparojn, kaj
ar Lilio devis nepre konservi la domon bonorde
kaj alloge tial, ke tio estis por i la plej bona
formo de rekomendio, i mem tapetis la murojn
kaj kolorigis la lignaojn en du malgrandaj
litambroj.
Koncerne la laboron mem la rezultato estis
sufie ladinda, sed pro tio, ke Lilio poste mal-
sanis dum tuta semajno pro la nekutima laboro,
i decidis, ke fari ree tian laboron ne utilus al i.
 CAPITRO XV

Estis varma premaera tago, kaj la infanoj,

nesciantela kazon,estis pli inklinaj al malpacio,
ol ordinare.
Ili grupiis sur la sablao, la plej aaj en kelka
distanco de Gojo kaj Nora, kiuj estis konstru-
antaj kastelon el sablo.
Enuigitaj de ia usa okupo, la pli aaj infanoj
komencis diri : kion nun fari.
Mi scias kion fari diris Ella, la kamarad-
ino de Florenco ni ludu pilkon. Kiuj volas
ludi pilkon ?
Mi ! senhezite respondis iuj el la grupo de
pliauloj.
Nu, do, kiu havas la pilkon ?
Mi pensas, ke Nora in havas, ar anta ne
longe i kaj Gojo estis ludantaj kun i respondis
Filipo.
Mi tuj havigos
in al ni diris Ella, kaj
ekkriis : Nora, No-ra, etu al mi la pilkon, ni
deziras ludi kun
i.

La pilko troviis apud Nora, kiu tuj kaptis

in per amba manoj kaj ekkriis
:

Ne, mi ne volas estas mia pilko. Tiel

i
;

respondo de tiu bela kvinjarulino kun

la

estis
ronda vizao tiel rueta kaj blanka, kiel pom-
floro, kaj kun belaj, grandaj okuloj tiel bluaj,
kiel miozotoj, kaj franitaj per kurbaj, longaj,
orkoloraj okulharoj. La ordinare belformaj
94
 LILIO 95

brovoj kaj dole aspektantaj okuloj kaj buo

kuntiriis de malbona hmoro.
Ne estu tiel malagrabla, Nora; vi jam ne
uzas la pilkon, kaj ni redonos in al vi tuj, kiam
ni finos ludi kun i. Estu bona knabineto kaj
donu.
Ne, mi ne volas ; mi kaj Gojo bezonas in.
Ni mem pilkludos post unu minuto.
Donu in, kara Nora flustris Gojo ni ne
ankora finis konstrui nian kastelon, kaj ni povos
poste ludi butikon.
Nu, do plue diris Ella vi kaj Gojo
povas ludi kune kun ni, se vi deziras . . .
Mi ne deziras. Mi volas teni mian pilkon
e mi! diris Nora, preska plorante.
Provinte mildajn metodojn havigi al si la
pilkon, Ella alproksimiis al la fratineto, kiun i
malpacience frapis sur la vango, dirante males-
time: Tenu do vian pilkaon, vi malagrabla,
egoista knabinao! ni jam ne akceptus in, e
se vi genue petus nin !
Ce tio la aero disiriis per akra kriego, kaj
Nora, stariinte, komencis kuri en la direkto al
la domo, iam plorante kaj vokante la patrinon.
Vi ne devus tion fari diris samtempe
Filipo Cester kaj Ruperto, la pli aa frato de
Ella kaj Nora i ja estas nur etulino.
Jen kion vi faris! ridante diris Viljo, la
dua frato Vi ricevos ion, kio ne plaos al vi,
kiam vi revenos hejmon. Mi ne dezirus stari en
viaj uoj !

Subite Florenco, kiu staris senvorte dum i

tio okazis, diris al sia kamaradino :
96 LILIO
Vi faris bone, punante la plorbubinon, i
plene meritis in, i plendkriadas pri la plej
bagatelaj aferoj ! Ne tia estas mia f ratineto, kiu
ne ekkrius, se mi frapus al i amba vangojn per
mia tuta f orto !
Gojo staris apude kun serioza mieno, is
adiis la neatenditaj vortoj de lado de la
fratino. Ce tio radianta rideto kurbigis iajn
lipojn kaj briligis la okulojn, sed nur en la daro
de momento.
Anta ol iu povis diveni ian intencon, Florenco
iris al Gojo, levis la manon kaj forte frapis jen
unu palan vangeton jen la duan.
Jen, vi vidas i triumf e ekkriis, rigardante
!

Gojon kaj poste turnante sin al Ella via

fratineto eble estas pli bela, sed mia estas la pli
kuraa !
Kompatinda Gojo! Amba vangoj jam ne
palaj montris ruan makulon, kaj ili pikis tiel, ke
nur per la plej granda penado i povis enteni la
larmojn, kiuj plenigis la okulojn, kaj la indignajn
vortojn, kiuj venis al la lipoj sed ne trapasis ilin.
Dum kelke da momentoj iaj sentoj estis mal-
facile regeblaj ; i tre deziris redoni la baton al
Florenco, sed tuj kiam i levis la okulojn kaj
enrigardis tiujn de Florenco kaj askultis la
karajn vortojn, kiuj proklamis, ke i estas pli
ladinda, ol bela Nora, la kolero kaj indigno
estingiis.
Mi do anka havas ion admirindan, kvan-
kam mi ne estas bela, kiel Nora.
Bone sciis Gojo, ke i mem ne estas bela.
Ankora en tiu mateno, adinte ies rimarkigon
 LILIO 97
pri la nedubebla beleco de Nora, i la unuan
fojon demandis sin : Kiel mi aspektas ?| Cu
anka mi estas bela ? Mi ja esperas, ke mi estas
almena beleta! Tuj kiam i tion ekpensis, i
rapide iris en la litoambron de ia patrino, metis
seon kontra la tirkestaro, kaj, stariinte sur
in, esplore rigardis sin reflektatan de la spegulo.
Post unu longa rigardo i deturnis sin kun
prema sento de malkontento, miksita kun sento
de malsupereco.
Ne i diris al si mi tute ne estas bela,
mi neniel similas malgrandan Noran! Mi ne
havas longajn, orajn buklojn, miaj mallongaj
haroj estas preska nigraj kaj estas tute sen
bukloj.
Krom tio i vidis malbelan mankon, kie hiera
estis dento.
Estis karakterize de Gojo pensi pri Nora, ke
i estas malgranda, kvankam efektive amba
infanoj havis preska saman grandecon. Sed
Nora ne estis tiel originala kaj memdependa,
kiel Gojo, kiu ne estis tiel dorlotita kaj kiu pli-
parte devis amuzi sin.
Kiam la infanoj estis duope farantaj sian
tualeton anta la vespermano en tiu sama tago,
Florenco aliris al Gojo kun io brilanta en la
mano kaj diris :
Gojo, mi timas, ke mi tre dolorigis vin, kiam
mi vangofrapis vin tiel forte hodia en la eesto
de la aliaj, sed mi faris in ne antae pripensinte.
Mi tiel ekkoleris kontra tiu plendkriema pupo
Nora, kiun iu admiras! Se vi estus plorinta,
kiam mi vin frapis, vere mi ne scias, kion mi
98 LILIO
farus, mi tiel hontus! Tamen vi e ne ekkriis,
kaj mi tiel kontentiis pri tio, ke mi volas doni
al vi i tiun broeton, kiun vi iam admiris. Mi
poluris in, kaj vi povos de nun surporti in kaj
iam teni kiel vian propran!
Tiel dirante, Florenco alpinglis en la kolumo
de la vesteto de Gojo malgrandan Maltan krucon
el arento, bele gravuritan.
 CAPITRO XVI

Filipo staras en la fundo de i tiu rakonto.

Li estis dekjarulo kiam la epizodo de la pilko
fariis, kaj estis fortika belforma knabo.
Li tre similis Florencon per la trajtoj kaj
koloro, sed la esprimo estis nesama. La okuloj
estis pli aniemaj kaj ne aspektis kalkulemaj,
kiel iufoje okazis e Florenco.
Li havis malkaeman, knaban vizaon mon-
trantan firman volon, la mieno kaj parolmaniero
estis iom memfidaj kaj fanfaronaj, kaj li estis
iam preta partopreni en iuj bataloj, petolaoj
kaj amuzoj, kiuj okazadis, se nur tio ne kazis
turmenton al bestoj a al tiuj malpli grandaj
ol li mem.
Li havis prudenton, kiu helpis lin elii el
multaj embarasoj, kaj lin oni povis pli influi per
argumentado, ol per batoj a minacoj.
Nur unufoje Lilio punbatis lin, ar verdire i
ne aprobis tian punmetodon.
En momento de nerva kolereto i frapis lin
neforte sed malpacience.
Tuj la okuloj de Filipo ekflamis, liaj vangoj
ruiis, kaj li kunpremis la pugnojn, tenante ilin
al la flankoj.
Patrino li diris sufokie
Vi neniam
denove frapu min! Prefere elpensu alian mani-
eron puni min. Mi . . . mi . . . mi preska
frapis vin redone! Dirinte tion li forkuris, kaj
ne lasis vidi lin is kelke da horoj forpasis.

880-59
100 LILIO
Kiam li la unuan fojon vizitis knaban lernejon,
li forte rifuzis, ke oni tien lin konduku.
Patrino li diris Se vi akompanus min,
!

oni pensus pri mi, ke mi estas infaneto !

Ce la lernejo oni faris al li multajn demandojn,
inter i tiuj : Kia estas via patro ?
Mia patro mortis respondis Filipo, al kiu
la demando is nun ne prezentis sin, sed kiu
tamen faris tujan decidon eldemandi la patrinon
pri i, kiam li revenos hejmen.
Dume lia fantazio jam proponis kontentigan
ideon, kiun li donis sen perdo de tempo.
Mia patro mortis, sed li estis la plej alta el
iuj viroj kaj havis la plej latan voon !
Pli ol unu fojon li irmis sensaan Kanjon :
kompatinda tridekjarulino, kies korpo kreskis
is grandeco de tiu de ordinara virino, dum ia
spirito restis kiel tiu de infano.
Siaj haroj estis disigitaj sur la mezo de la
kapo, stree tiritaj for de la vizao kaj ligitaj
malantae en tuberon.
Si portis longan, malhelan veston el katuno
kun blanka antatuko kaj pajla, larranda,
infana apelo, ligita de elasta lao sub la men-
tono. En la mano i kutime portis infanan
fosileton el ligno kaj ladan siteleton.
Ciufoje kiam la knaboj kaj knabinoj ekvidis
tiun i kompatindan virinon, kies patrino batadis
in tiel same, kiel i batus malbonan knabineton,
ili oje ekkriis kaj komencis persekuti in, dirante:
Rigardu, jen sensaa Kanjo!
Iafoje ili etis al i tonojn a aliajn etaojn
i,

dum i forkuradis. Aiifoje, grupiinte irka

 LILIO IOI
ili faris al i multe da sensencaj demandoj, kaj,
ricevinte respondojn, ili ekridegis.
Ordinare, kiam ili demandis in pri io, sensaa
Kanjo prenis timan aspekton, ovis fingron en la
buon kaj, kun sensignifa rideto sur la lipoj,
naive respondis :
" Mi ne scias! "
Tamen tio ne iam okazis. Kelkfoje i forte
koleris anstata timi, siblis tra la dentoj kaj
krais al siaj junaj persekutantoj, sin etegis al
ili, kaj se i sukcesis kapti unu el ili, tiu iam poste
evitadis pluan kapton, ar la kompatinda virino
havis eksterordinaran forton kaj sciis sovae
defendi sin per la manoj, piedoj kaj ungoj.
Guste tion la infanoj sekrete esperis kaj timis.
Kompreneble iu esperis eviti kapton.
Ili bone sciis, ke la kolera eksplodo balda
estingios kaj samtempe la eksterordinara el-
montro de forto, lasante kompatindan Kanjon
malforta kaj tremanta.
Unu tagon, kiam la infanoj turmentadis
Kanjon, kiu pli ol unu fojon vane provis kapti
unu el ili, Filipo subite konstatis, kiel kruele li
kaj liaj kunuloj agas. Tial li iris antaen, parol-
ante per lata, ordona voo :
Sufie! Ni esu! Ni ne plu turmentu in.
Se iu ajn ankora unu fojon turmentos in, mi
forte pugnobatos lin!
Pro miro la areto de infanoj esis turmenti
Kanjon, turnante sin por sciii, kiu interrompis
la amuzon.
Filipo estis nur dekjarulo, sed li staris elrekti-
inte, liaj okuloj fajre brilis, kaj liaj lipoj ricevis
decidan esprimon.
102 LILIO
La plimulto de la infanoj nenion kontradiris,
sed unu el ili, rapide retrovinte sian aplombon,
ekkriis :
Kaj kiu, nome, vi estas? Almena sur min
vi ne kuraas meti manon !
Mi ne kuraas meti manon sur vin? rediris
Filipo se vi ree penos ektui kompatindan
Kanjon, vi tuj vidos, u mi kuraas a ne !
Nu do, jen! respondis la dua, alkurante al
Kanjo kaj ektirante ian antatukon, kiu cedis
al la ektiro, kaj granda iro fariis en

i.
Ce tio la larmoj ankora pli rapide sin sekvis
sur la vangoj de la virino, kiu nun antasentis

la
batojn, kiujn ricevos de la patrino.
i

Nu, ni vidu, kion vi faros al mi

!
Jen kion, kaj plue jen! tuj respondis
Filipo, per pugnigitaj manoj forte frapante sian
kontraulon, kiu estis eble pli granda, ol mem.

li
Tiamaniere la du knaboj estis elbatalantaj la
aferon meze de grupo de junaj interesatoj, kies
aprobaj krioj iam instigadis ilin al pluaj penoj.
Tamen preterpasanta sinjorino, haltinte, inter-
rompis la batalon per kunsenta demando, en kiu
estis nenia riproo, kvaza batalo inter knaboj
estis natura afero.
Car la sinjorino montriis takta kaj bonkora,
post ne longe ricevis promeson de amba
i

knaboj, ke ili ne rekomencos la pugnan inter-

batadon. Trankviliginte Kanjon, la sinjorino
akompanis in ia hejmo, por evitigi la
al

al
i
la

timatajn insultojn kaj punbatojn de patrino

pro la disirita antatuko.
De tiu tempo kompatinda Kanjo pensis pri
 LILIO
Filipo, ke li estas ia amiko kaj defendanto. Si
eksciis, kie li loas, kaj kiam li forestadis en
edukejo, i ofte aperis anta la kuireja pordo,
dezirante vidi Lilion.
Ce la unua renkontio, trovinte ke Lilio estis
milda kaj kunsenta,Kanjo diris kun sensignif a rido:
Sinjorino Cester, kiam revenos via Filipo ?
Ho, post longa tempo! Kial vi demandis
tion ?
Li ne lasas, ke la knaboj incitu min!
Kanjo elpensis ruzan motivon por plilongigi i
tiujn vizitetojn.
Alproksimiinte la domon, i demetadis la
apelon, laboradis tiel kun la elasta lao, ke i
tute malkudris unu finon kaj pliparte liberigis la
duan.
Poste i prezentis sin anta Lilio, kaj demand-
inte kiel kutime pri Filipo kaj maninte pecon da
kuko, ar ordinare Lilio proponis pecon, i levis
la manon, demetis la apelon kaj petis, ke Lilio
alkudru al i la laon, aldirante :
Kudru in tre firme, alie la patrino batos min.
Alvenis tago, en kiu kompatinda Kanjo
neatendite repagis plenplene la bonkoraojn,
kiujn i ricevadis de Lilio kaj Filipo.
Tio okazis en la lasta tago de la paska liber-
tempo.
Filipo estis pasiganta la tempon en akompano
de kelke da fikaptistoj, kolorigantaj la boatojn
kaj riparantaj la retojn. Gojo estis kune kun
kelke da samaulinoj sur la sablao, kaj Florenco
estis uanta la agrablan ludon, nomatan
" Sekvu
la kondukanton" kun grupo de infanoj.
104 LILIO
Allogan lokon i tiuj elektis por la ludo. Gi
estis en distanco de kvindek jardoj de la domo de
Lilio. Tie domo estis konstruata, kaj Florenco,
kies vico estis ludi la rolon de kondukantino,
grimpis supren per du tuparetoj kaj atingis la
duan etaon, malatentante la ekkriojn de timo
kaj admono, eliantajn el la buo de la malpli
aventuremaj infanoj.
Irante sur mallara, brika rando, i faris eraran
paon kaj falis sur la teron.
La ceteraj infanoj estis en diversaj gradoj de
alteco kaj neniel povis helpi. Ili simple fariis
en konfuzon, forte ekkriante.
Sed la sorto aranis, ke la sensaa Kanjo estu
apude, kiam Florenco falis. Si estis kae rigard-
anta la infanojn, enviante al ili la povon ludi
kune, ar i mem devis iam ludi sola.
Post nur momenta pazo, dum kiu ia koro
ajnis esi bati, i iris antaen. Si neniam povis
sen nazo rigardi ian malsanon a akcidenton,
tamen i penis regi sin dum i alproksimiis
Florencon, iam murmurante al si.
Estas nefacile kompreni, kiamaniere la kompa-
tindulino sciis, kion fari. Tamen post irka-
rigardo, kvaza en la espero, ke iu alia venos
helpi, i kliniis kaj per nekredeblaj forto kaj
ama zorgo levis Florencon kaj alportis hejmen
al Lilio.
Kuiginte la vunditan knabinon sur sofon en
fronta ambro, kompatinda Kanjo, vitanta kaj
iom senspira, sentis fortan kontenton pri si mem
kaj ripetadis al si subvoe :
Estas mi, kiu alportis in al sinjorino Cester !
 LILIO 105

. . Si estas la granda
. fratino de Filipo, kaj
Filipo estas mia amiko. Li ne lasas, ke la knaboj
turmentu min, kiam li estas i tie . . . Si estas
la granda filino de sinjorino Cester. Mi amas
sinjorinon Cester, i iam estas bona por mi,
donadas al mi kukon, alkudradas mian elastan
laon . . . Mi alportis ian grandan filinon . . .
kaj tiel plu.
 CAPITRO XVII

Kompatinda Lilio! la aflikto kiu in trafis

i,
premis in tiel, ke ajnis al ke ia koro dis-
irias.
Atente esplorinte kuracisto

la

la
pacientinon,
diris al Lilio
:

Mi devas ne kai vi la fakton, ke la stato

al
de via infano estas danera, sed ni ne malesperu,
anta havigi al ni alian opinion krom mia. Se
ol

vi tion permesos, mi tuj vokos doktoron Salma

Liverpolo. Se iu povas savi al la infano
el

la vivon, tiu estas li. Iu osto de vertebra

la
kolono rompiis, kaj povas esti, ke splito
premas sur la spinan medolon. Se mi uste
diagnozis, oni povos formovi la epliton kaj per
tio forigi la premadon de sur la spina cerbo.
En tia okazo la infano vivos ankora multe da
jaroj, kvankam ne plu estos fortika sed
i

bezonos konstantan zorgon. Cetere por tia

operacio lerta Rirurgo estas nepre necesa, kaj
tial mi rekomendas doktoron Salma. Venigi lin
kostos al vi multe, sed tio estas sola rimedo,
la

kiun mi konas, por savi al vi la vivon de la infano.

La okazo estas ura, tial, se vi deziras la servon
de doktoro Salma, mi devas tuj sendi telegramon,
kiu venigos lin post ne pli kelke da horoj la
ol

plej malfrue. Se estas al ni felie, povas esti, ke

alvenos post irka unu horo.
li

Mia monhavo estas tre malgranda, sed iel

106
 LILIO 107
mi pagos la koston. Venigu doktoron Salma
senprokraste, mi petas, nur konsilu al mi, kion
mi mem povas nun fari, por malpliigi al mia infano
la doloron!
Kiam la telegramo alvenis, la kuracisto jam
estis for el la domo. Ef ektive li us ekveturis per
vagonaro por fari gravan operacion en granda
distanco, kaj li ne povis reveni is la sekvonta
mateno.
Kaze de tio li ne vizitis Lilion is preska
tagmeze. Atente esplorinte Florencon, li ne
povis doni kontentigan raporton.
Se nenio maltrankviligos vian filinon kaj
vi tre lerte flegos in, i eble povos vivi ankora
kelke da tagoj ; sed u i vivos pli longe, mi ne
povas antadiri. Se vi forte deziras tion, mi
faros operacion. Eble i bone efikus, sed timante,
ke i nur plifruigus la morton, mi ne povas in
rekomendi. Prenu kelke da minutoj, por plene
konsideri la af eron, kaj poste ni ree interkonsiliu.
Dume, kuante senmove, la infano ne akre
suferos.
Tiel la lerta Kirurgo parolis al Lilio, kaj uste
venis, ekfrapetis la
pordon kaj alvokis Lilion al Florenco, kiu sendis
uran peton al la patrino.
Per ia neklarigebla metodo Florenco divenis
la demandon, kiu okupis la kuracistojn kaj la
patrinon, kaj i mem solvis in.
Panjo, u la kuracistoj diris, ke ili povos
resanigi min ? mi volus diri, tute resanigi min en
tia grado, ke mi denove estos tiel fortika kaj
rekta, kiel ordinaraj knabinoj . . . a . . . u mi
io8 LILIO
nepre estos kripla, kiel la malgranda Franjo
Martin ? . . . a . . . u . . . mi devas morti . . .
balda ?

Lilio penis serenigi la infanon sen rekta

respondo.
Mia karulino, penu ne pripensi pri la estont-
eco kaj pri tio, kio povus okazi. Mi ankora ne
estas tute certa . . . sed kredu, ke la kuracistoj
kaj mi faras kaj farados ion, pri kio ni esperas,
ke i resanigos vin! Vi devas helpi nin kiom
eble, mia kara. Tion vi faros, se vi kuos kiel
eble plej trankvile kaj senmove, glutante ion,
kion mi alportos al vi. Anstata rigardi antaen
en la estontecon, pri kiu oni scias tiom malmulte,
penu rigardadi malantaen en la memoron,
revokante kelkajn el la multaj feliaj horoj,
kiujn vi jam uis . . . nun ja estas malfacila
tempo por vi, infano mia, kaj se tio estus ebla,
kiel oje mi elportus la doloron kaj ion, kion vi
timas! Sed mi ne povas . . . mi ne povas
anstatai vin . . . mi ne komprenas, kiamaniere
la volo de Dio energias, sed mi scias, ke Li
irkaadas nin je la amo, kaj ke sub ni estas la
eternaj brakoj.
Mi ja penos, panjo, sed mi ne povas ne iom
maltrankvilii, ar por mi io la vivo mem
dependas de la vortoj de la kuracistoj
Mi scias tion, mia kara, sed mi volas helpi
...
vin ; vi ne devas multon diri, tio lacigus vin.
Tamen askultu, panjo, . . . mi ne tre
forte timas morti, kvankam kompreneble . . .
ne estus agrable f orlasi vin . . . kaj Filipon . . .
kaj Gojon, sed is nun en mia tuta vivo mi uis
 LILIO 109
bonegan tempon . . . kaj . . . vi ja tiel ofte
kaj tiel alloge priparolis pri la ielo kaj Dio, ke
mi estas certa, ke tie mi ne sentus min soleca a
f remda, almena ne pli longe ol dum minuto . . .
Krom tio . . . la patro jam estas tie, kaj mi irus
rekte al li . . . Mi supozas, ke li rekonos min
. . . eble donu al mi ian komunikaon por li . . .

mi sonis pri li en la lasta nokto, . . .

Mi pensos, mia tre kara, tamen tute ne e6tas
certe, ke vi estas mortonta ! Kredeble la kurac-
istoj savos al vi la vivon ; ili celas tion, kaj mi
. . . mi tre bezonas vin, filineto mia!
Sed panjo, kara panjo, kvankam mi povas
sen timo morti . . . mi estas certa . . . ke
neniam . . . mi povos elporti, ke mi estu tia,
. . . kia estas la kompatinda Franjo Martin . . .

i ne povas partopreni en amuzoj tiaj, kiajn

mi kutimis ui. . . . Si ne povas mari longe
kaj neniam povas kuri. . . . Si ne povas fari
ian ajn el la aferoj, kiuj estas por mi farindaj
. . . kaj iam . . . rigardante min, . . . vi
sentus doloron . . . kvaza sago trapikus vian
koron, kiam vi memorus, ke mi ne povas agi
simile al miaj samaulinoj . . . Jes, panjo . . .
iam . mi askultis vin, kiam . . . aludante
. .

Franjon . . . vi bedaris ne nur in, sed anka

e pli forte ian patrinon. Panjo . . . volu
elaskulti . . . min . . . mi volus plu paroli . . .
kaj . . . mi . . . sentas . . . min . . . tiel . . .
malforta . . .
Mi komprenas, mia infano, sed ne ekzistas
bezono diri ion nun . . . Ripozu iomete . . .
mi restados i tie kune kun vi . . . kaj dum vi
IIO LILIO
ripozos, askultu min, nur unu momenton . . .
Mi parolis nesciante, ke vi askultis . . . mi jam
havas nur unu fortan deziron, konservi vin
e mi. Mi elpensos rimedojn por uigi al vi
la vivon, e rimedojn per kiuj vi povos ofte
helpi al mi, kaj kune ni oje pasigos la tempon
kaj laboros . . .
Sed panjo, mi . . . ne . . . volas, mi ne povas
. . . se mi ja devus esti simila al Franjo . . . mi

preferus ne resti . . . Mi preas . . . ke Dio prenu

min al Li . . . balda . . . Promesu, Panjo, ke
. . . vi . . . anka . . . tiel . . . preos . . . bone,

panjo ?
Mia inf ano . . . tio, kion vi petas, estas tro
malfacila, por ke mi in promesu; mi ne povas.
Sed, patrino, u tio, kion vi . . . iam diris,
ne estas vera . . . pri Dio . . . kaj la ielo . . .
kaj la patro . . . Mi volus diri . . .
Mi kredas, ke i ja estas vera, mia infano,
sed mi tiel forte deziras restigi vin e mi . . . E
se vi ja devos kui dorse longatempe, u vi ne
pensas, ke vi povos akiri paciencon, ke post
iom da tempo vi e kontentios ? Ekzistas ja
multaj okupoj kaj plezuroj spiritaj kaj e por
la manoj, pri kiuj vi nepre interesios . . .
Mi . . . iuj ni . . . servos vin tiel oje, gaje,
ame . . . ni trovos rimedojn kontentigi vin.
Ho ! Florenco mia, . . . restu kun mi . . . restu
kun la patrino . . .
 CAPITRO XVIII
Trankvile kaj preska nerimarkeble Florenco
eligissian lastan spiron. Post tio profunde
funebris Lilio, kaj faris ion atomate dum la
unuaj tagoj.
La malsano de Florenco ne daris sufie longe
por iom post iom prepari Lilion al la falonta bato
kaj por helpi in senti, ke la morto venis kiel
anelo kun dezirita liberigo de suferado.
Ribelaj pensoj flugadis amase en ian cerbon,
kaj, anta ol povi forpeli ilin, ofte i devis
fervore prei. Kelkfoje i pensis, ke i jam venkis
ilin, sed jen ili ree inside kolektiis kaj i devis
denove batali kontra ili.
Komence ia edzo formortis, jam nun ia
unuenaskito, la sola el iaj infanoj, kiun la patro
vidis kaj karesis. Sajnis kvaza rompiis ia
forta ligo inter i kaj la edzo. Plais al i pensi,
ke kredeble la edzo kaj la filino jam renkontiis.
Cu i iam e dum momento bedaris, ke la
anelo de la morto ne elektis Gojon, se i nepre
devis forpreni unu el la infanoj ? Tio povis esti ;
sed neniu sciis, se iam tia penso flugis al i en la
kapon. Efektive Gojo klopodis konsoli la patrin-
on, tiel ame kaj takte, ke i sukcesis pli bone, ol
iu alia.
En la du unuaj tagoj i parolis tre malmulte,
sed iris kaj venis kviete, plej ofte restante apud
la patrino kaj pensante :
iti
112 LILIO
Mi ne enu in, ar i tre suferas.
kiu

i,
Tamen i atente observadis, kaj estis
fine inklinigis la patrinon trinki kaj maneti iom
da nutro.
Gojo mem sentis sin tre malfelia kaj sola,
ne povis esprimi iu ajn sian propran

al
tamen
i
kordoloron.
Dum la geparencoj eestis por soleni la enter-
igon de Florenco, du ili interparolis nesingarde,

el
neatentante ke Gojo estas apude.
Unu estis sinjorino Breton, kiu persiste rigardis
Gojon kiel sintrudulinon ne apartenantan ia

al
propra patrino, kaj diris al iu sia kuzino

:
Kiu povas kompreni la vojojn de la sorto

?
Mi Jen mia propra, lalee naskita
ja

ne povas!
pranevino mortis, dum la malgranda sintrudulino,
tielsensence nomitaGojo, ankora vivas kaj kred-
eble iam vivados Se Lilio ne estus restinta tiel
!

obstina, sed sendinta la infanon en orfejon, eble

hodia ni havus nian amatan Florencon e ni

!
Ho, ektive, u tiaj vortoj ne esta6 iom tro
ef

Cetere la infano estas ne malbona,

ja

fortaj
?

mi e . .
.

Vi tute ne komprenas la demandon

ja

pludiris nepacience sinjorino Breton Se Lilio

estus foririginta la neniam deziratan infanon la
la volo de iuj ni iaj
,
.
.

Pli longan tempon Gojo ne povis re6ti silenta

en la apudesto de Subite
la

interparolantinoj.
i

stariis anta la avino, kiun fiksis per kolera

i

rigardo, dirante
:

Mi estas dezirita de mia panjo,

ja

mem
i

diris tion al mi, kaj vi . . . vi estas malbona

 LILIO "3
virino mi ne amas vin . . . mi prepetos
. . .

Dion, ke li ne enlasu vin en la ielon, kiam vi

mortos !

Tuj poste i elkuris el la ambro en kabineton

uzitan kiel kestejo, kaj tie ploris is sato, pen-
sante :
Malgra io mi kredeble ne estas la efektiva
filino de mia kara panjo . . . eble Florenco diris
la veron . . . Se mi ne estas dezirita (ploremo)
. . . se mi ne apartenas al la panjo . . . mi do
foriru ien . . ., sed kien ? (ploremo) . . . Mi
malamas la avinon . . . Sed la panjo mem vere
amas min ; i diris al mi, ke pro tio i nomis
min Gojo, pensante, ke mi alportos ojon al i.
Kredeble i ja estus foriginta min anta longe, se
i ne amus min . . . Mi kaos anta i la fakton,
ke mi adis tion, kion diris la avino. Mi penos
alporti efektivan ojon al i nun, kiam i sentas
sin tiel afliktita. Mi estos por i pli karesema,
pli bona infano, ol antae. Mi iros al i kaj
konsolos in . . . sed ne, ar eble, vidante min,
i ankora pli forte bedarus Florencon! Ho
ve! kion kontentigan povas malgranda knabino
sukcese fari ? . . . Tamen mi ja iros al la panjo.
Mi nenion diros al
i,

mi nur silente restos prok-

i,

sime de sentigante in pri mia amo

al
i

.
.

eble tio iomete konsolos in.

Tiun saman vesperon irka
la

sunsubiro, post
la foriro de iuj parencoj venintaj por eesti
la

malojan solenon, Lilio troviis sola, funebranta

en la dormoambro. Tie genuis, apogante sin
i

la flanko de la lito, kun

al

la

manoj kovrantaj
la

vizaon.
 ii4 LILIO
Dio i silente preis helpu al mi el la
koro diri
"
Fariu via volo "...tion mi ank-
ora ne povas . . . sed mi ne esos prepeti,
is mi povos tutkore diri in.
Gis nun i ne veris larmojn, kaj la okuloj
ajnis al i kvaza sferetoj el fajro.
Subite i adis mallatajn paojn alproksimii :
Gojo sur la pintoj de la piedoj iris al

i,
irkais
in per braketoj kaj flustris
la

:
Panjo kara, venu kun mi kaj vi vidos,
kiamaniere Dio kaj
la
aneloj briligas sur

la

ielo kie . . kara . Florenco nun estas.
.
.
.

Venu, panjo mia, kredeble io tiel treege brilas

tiun vesperon, ar la aneloj forte ojas akcepti
i

nian Florencon inter sin. dezirus, ke vi vidu,

Si

kian belan akcepton ricevas, u ne Venu do,

i

?
panjo kara, kaj eble, se vi tre sere rigardos,
vi vidos Florencon mem!
Kortuite de la vortoj kaj dirmaniero de
la

Gojo, kaj vidinte la profunde aman esprimon en

iaj okuloj kaj tuta mieno, Lilio stariis, akom-
panis la knabineton fenestro kaj nevolonte
al
la

ekkriis
:

Infano mia, malgra mia usa peno prei,

mi preska forgesis, ke Dio vivas! Ke Lia
majesto tiel mirinde brilas sur ielo, mi
al la

akceptos kiel signon de Lia amo ni. Mi ne

forgesu in denove!
Longan tempon ili silente rigardis, is
la

suno
tute subiris meze de fajre brilaj koloroj, kaj
i

tiuj iom post iom forfandiis.

La tutan tempon Lilio diradis en
la

spirito
:

Florenco, mia amata filino, u efektive la

i
 LILIO "5
aneloj tiel feste akceptas vin, kiel cliris nia
malgranda Gojo ? Mi do penos ne tro forte
bedari vin, kvankam tio estas ekstreme mal-
facila tasko . .
Venis momento, kiam preska blindiga lumo
ekvidiis kaj tuj estingiis.
Fulmas! ekkriis Gojo ; sed Lilio sciis, ke
tio ne estis ordinara fulmo. Efektive dum unu
mallonga momento i ekvidis estaon, kiu ne
estis fremda por i ; kies tuta aspekto dissendis
radiojn de lumo kaj konsolajn amsentojn.
Mia sonanelo ! La anelo de la lumo ! i
diris al si. Mi do jam konsolias ; iam mi
denove revidos mian Florencon!
Rigardante la patrinon, Gojo vidis, ke la tona,
fiksa esprimo de doloro malaperis, ke larmoj
moligas la okulojn, kaj, kvankam i ne sciis tion,
ke la krizo jam pasis kaj la spirito de la patrino
denove komencis farii normala.

i
 CAPITRO XIX

El tiu aflikto unu afero klare montriis : ke

ano okazis en la pensado de la najbarinoj al
Lilio.
En la daro de la jaroj en kiuj i lois inter
ili, la najbarinoj suspekte rigardis in, kiel
neniu krom scivola virino povas rigardi alian
virinon, celante trovi iajn nebonajn ecojn.
Tamen anta kelke da tempo ili jam decidis,
ke
" sinjorino Cester efektive estas sinjorino el la
supera klaso," kaj nun, kiam i tre afliktiis, ili
montris kunsenton kun i. Kelkaj demandis pri
la sanstato de Florenco post la akcidento, aliaj
alportis florojn en la enteriga tago, kaj ili ne levis
la rulkurtenojn, is la funebra anaro forveturis
al la tombejo.
La komenco de la ano estis viziteto, kiun
Lilio faris al sinjorino Jones, malria virino
loanta ne malproksime de i.
Sinjoro Jones estis ardenisto kun sep infanoj,
el kiuj unu estis tre malsana.
Lilio eksciis pri la malsano ne nur per Gojo,
sed anka per Janjo, la juna servistino, kiu havis
specialan kapablon akiri kaj disvastigi iuspecajn
novaojn. Si ne nur sciigis Lilion pri la malsano
de la infano, sed anka pri la malrieco de la
gepatroj, kiuj ne sciis, de kie akiri la monon por
havigi al la infano la flanelon kaj ankora aliajn
necesaojn preskribitajn de la kuracisto.
116
 LILIO 117

Post iom da pripensado Lilio iris al la zorgo-

plena virino, sinjorino Jones, kaj delikate pro-
ponis la solan helprimedon, pri kiu i sciis.
Mi venis al vi, esperante, ke vi eligos min
el malfacilao diris Lilio post demando pri la
stato de la malsana infano mi havas parenc-
inon, kiu iam sendas al mi la vestojn de siaj
infanoj, pensante, ke mi povas ilin uzi por miaj
filinoj. Tamen ili ne povas eluzi tiom multe,
kiom mia parencino kutime sendas, kaj mi tute
ne deziras, ke ili estu formordataj de tineoj!
Eksciinte, ke unu el viaj infanoj malsanas, mi
uzas la okazon peti, ke vi helpu min el mia mal-
facilao, akceptante kelkajn vestetojn, precipe
lanajn. Se vi mem ne povas ilin uzi, eble vi
konas iun, kiu povas.
Ho, sinjorino avide, sed respekte, respon-
dis sinjorino Jones Mi pensas, ke certe vi de-
vas iel scii pri mia bezono ; mi bezonas uste
tion! mi kaj la patro laborigis la cerbon, kiel
havigi flanelon al nia suferanta infano! Sed ve!
ni havas tiel multenombrajn buojn plenigi kaj
piedojn kovri, ke ne multe restas por pagi la
luon de la domo kaj vesti nin.
Mi estas certa, ke la afero ne estas facila
diris Lilio.
La patro estas bonulo : li ne drinkas, kaj
li aetadas nur malmulte da tabako : mi mem ja
ne bezonas multon. Mi neniam elspezas por mi
mem. Mi ne aetis apelon a vestaon por mi
mem, de kiam naskiis Ada, mia tria infano, Dio
benu in. Sed dek spesmiloj balda malaperas,
kiam oni devas dividi ilin inter na homoj, kaj
n8 LILIO
tio estas iom, kiom mia edzo ricevadas por sia
iusemajna laboro. Sed mi luigas du ambrojn,
kaj tio veligas la enspezon.
Mi povas kunsenti kun vi, ar mi mem
trovas, ke ne estas facile havigi al mi la rimedojn
por doni al miaj infanoj ion, kion mi deziras por
ili. Mi estus en malbona stato, se unu el miaj
parencinoj ne kutimus sendi al mi la vestojn,
kiujn i kaj iaj infanoj ne plu bezonas.
Kio! u estas eble, sinjorino, ke vi scias,
kiel tio estas, havi mankon ? Kiel malmulte oni
povas scii pri la aferoj de aliaj ! Mi iam pensis,
kiel anka la najbarinoj pensas, ke vi estas
sinjorino tute bonstata. Ni ja elrigardis, kiam
oni enportis viajn meblojn en la domon, kaj ni
ofte rimarkigis al ni, kiel rie, kvankam ne
atentotire, vi vestadas la infanojn kaj vin.
Krom tio . . . sed pardonu, sinjorino, ni ne
komprenis.
Ne diris Lilio, iom malgaje rimarkinte la
mankon de io, kio ne estis absolute necesa en la
ambro vi ne povis kompreni, sed tio ne estis
stranga. Cetere mi anka ne komprenis vian
staton. Iafoje mi preska enviis iujn el miaj
najbarinoj nur tial, ke ili ne mortperdis la edzon,
kiel mi perdis mian ; ke ili ne estas devigataj
bataladi solaj por trovi vivrimedojn por siaj
infanoj, kiel mi bataladas. Tamen jam de nun
ni komencu kompreni unu la alian !
Post la interano de kelke da pluaj vortoj,
vidinte, ke sinjorino Jones jam fariis pli kuraa
kaj esperplena, Lilio faris siajn adiaojn kaj
foriris.
 LILIO 119
Sinjorino Jones sentis veran dankon al Lilio,
el kies viziteto rezultis ne nur grava utilo per
donaco de varmaj, bonstataj vestoj por du-tri
el la infanoj, sed anka en la plibonio de ia
mensa stato. La kunsento de Lilio kaj la
eltrovo, ke ne sola i suferas, helpis in. Krom
tio i ricevis novan ideon, eksciinte, ke sinjorino
posedanta belajn meblojn kaj vestojn povas
esti samtempe tiel neria, ke i devas diligente
laboradi por trovi vivrimedojn.
Plej mirige estis, ke tiu i ajne bonstata
sinjorino el la supera klaso iam enviis al i pro
la edzo l Konstatante tion, sinjorino Jones pens-
is pli ame pri la edzo kaj e kompatis Lilion,
dirante al si :
Dio! kiu povus diveni, ke ii estas neria!
ke ii ofte sentas sin soleca, ke i devas labori!
Kaj iam mi e pensis malbone pri i !
Unu post unu el la najbarinoj, konsumiante
de scivolo, iris al sinjorino Jones por askulti
ion, kion i volas rakonti al ili pri la rimarkinda
viziteto de Lilio.
De tiu tempo la ardenisto kaj lia edzino
foje sendis florojn al Lilio kiel dankesprim-
on.

Meze de sia funebrado Lilio devis prikalkuli

la monkoston de la malsano kaj enterigo de
Florenco.
Filipo reiris al la edukejo, kaj la pensiuloj
reiris al siaj propraj hejmoj en la urbego.
En la granda, soleca domo Lilio estus sola, se
tie ne estus malgranda Gojo kaj Janjo, kiun lastan
 LILIO
i ankora unu fojon devos maldungi, se i ne
balda sukcesos ricevi pensiulojn.
Malgra la juneco de Gojo, Lilio ne kais

i,
anta kiel ure bezonas loantojn a aliajn

i
rimedojn gajni monon. Kune ili genuis, petante
helpon de Dio.
Leviinte de la genua pozo, Lilio ricevis nov-
an senton de certeco, ke jam farios bone

al
i.
Ricevinte gazeton, Lilio atente legis anonc-

la
ojn de tiuj, kiuj seris meblitajn ambrojn, is
vidis unu pri kiu, malgra tio, ke ne estis
i

i
eksterordinare rimarkinda, ajnis konvinke

io
flustri al
" ne seru plu, vi jam trafis tion,
i
:

kion vi celas. Respondu al tiu."

Efektive i
faris tion, kaj poste mem alportis
i

la leteron al la potoficejo. Faliginte in en la

leteran aperturon reiris hejmen, por trankvile
i

kaj plena de espero atendi respondon.

La nomo subskribita de anoncintoj estis
la

gesinjoroj Leden, kaj la postulo estis pri privata

saloneto, tri dormoambroj, kaj manoambro.
La anonco klarigis, ke la anoncantoj, volante
esti la solaj loantoj, malavare pagos kompense
por tia arano.
Penplene ordometante la ambrojn, pri kiuj
i

esperis, ke gesinjoroj Leden luos ilin, Lilio sentis

sin strange certa pri la sukceso. En tiu sama
tago ricevis neatenditan plezuron, en la formo
i

de bela bukedo sendita de sinjorino Jones.

Malvolvinte paperon kaj vidante la purajn
la

belajn florojn, la plezuro tiel superregis in, ke

i
i,

ne povis ne ekkrii. Sajnis ke la floroj venis

al

kiel Dia sendao diranta " Ne malesperu

:

;
 LILIO 121

tenu vin kurae, viaj prepetoj atingis Min kaj

estas plenumotaj."
Elektinte florvazojn, Lilio plenigis ilin je akvo,
kaj poste per amaj tuoj kaj kun efektiva uo
aranis la florojn la sia gusto.
Nur unu florvazon i tenis en la ambro
okupita de i kaj Gojo; la ceterajn i dismetisen
la saloneto kaj manoambro, pri kiuj i esperis,
ke sinjoro Leden luprenos ilin.
La sekvantan matenon i ricevis agrablan
surprizon.
 CAPITRO XX

Oni haltigis fiakron anta la domo. Preska

tuj poste la sonorilo late sonis, kaj la bruo de la
frapilo faris resonojn tra la domo.
Responde al la letero de Lilio, la gesinjoroj
Leden alvenis por rigardi la ambrojn.
Tion Lilio ja espere atendis, sed okazis io, kion
i ne atendis, nome, ke i eksciis, ke sinjorino
Leden estas malnova amikino de ia infaneco.
Kune ili ludadis, kariis unu al alia, kaj restis
amikinoj is post sia disio anta multe de
jaroj, kiam Klaro edziniis kun sinjoro, kiu
havis oficon en Hindujo.
Tien la edzo kaj edzino ekveturis du semaj-
nojn post la edzio.
En la daro de du jaroj Lilio kaj Klaro kore-
spondadis, kaj dum tiu tempo Lilio anka edz-
iniis.
Kelkan tempon poste la leteroj komencis mal-
oftii, unu-du ne atingis la adresitinojn, kaj fine
la korespondado tute esiis.
De kiam Klaro Leden kune kun la edzo kaj
filo revenis en Anglujon kaj renkontiis kun la
malmultaj el siaj antaaj amikinoj, kiuj ankora
lois en la irkaao de ia antaa hejmo, i
penis retrovi Lilion, la plej amatan el iuj, sed
vane.
Si povis nenion sciii krom tio, ke Lilio vidvin-
iis anta longe, ke i havas infanojn, kaj ke i
111
 LILIO 123

estas tiel malria, ke i devas mem labori por

ili.
Kiam Klaro legis la nomon subskribitan e la
fino de unu el la leteroj ricevitaj responde al la
anonco de i kaj la edzo pri loejo, kaj kiam tuj
poste i denove rigardis la konatan skribkarak-
teron, ia koro saltis pro la oja antasento, ke
i balda retrovos la amikinon.
Tiel forte i ekscitiis pri la agrabla espero, ke
i komencis nerve tremeti, kiam la fiakro alprok-
simiis al la domo. Si multe pli deziris trovi
Lilion, ol tagan loejon. Si trovis amba.

Nur unu infano naskiis al gesinjoroj Leden.

Tio estis Jajo, kiu havis preska tri jarojn pli
ol Gojo.
Kiam Jajo estis kvinjarulo, grava akcidento
okazis al Klaro, kiu, pasiginte longan tempon de
suferado en la lito, sufie resaniis, por povi riski
marveturon, kiel la kuracisto ure konsilis. Li
rekomendis, ke i iru loi en la pli BHdvarma
klimato de suda Anglujo, prefere e la marbordo.
Tion i jam faris, kaj el i rezultis tiom da pli-
bonio de la sanstato, ke i kaj la edzo decidis
provi la iom pli severan klimaton de la norda
parto de Anglujo ne tre malproksime de Liver-
polo, kie sinjoro Leden ricevis firman oficon
profitdonan.
Jen kial en la Mercury aperis la anonco, el kiu
sekvis la oja renkontio de Klaro kaj Lilio.
 CAPITRO XXI

Tiamaniere la financaj malfacilaoj de Lilio

foriis, kaj samtempe la sentoj de streo kaj
soluleco, kiuj in akompanadis dum multe da
arj'
La kunulineco inter i kaj Klaro, la konversa-
cioj kun sinjoro Leden, kaj la povo legi el la
multaj pensigaj kaj diverstemaj libroj, kiujn li
alportadis el la urbego, iom rejunigis Lilion, kiam
i kutimiis al la morto de Florenco.
Jam de longe i ne sentis sin tiel felia kaj sen
peza aro, kiel nun. Denove brileto de felio
sin montris en iaj okuloj, dum io, kio ajne jam
antae velkis en ia animo, revigliis, redonante
is ia grado la belecon, kiu antae lumigis ian
vizaon.
Post la paso de tri monatoj, decidinte, ke ili
restos almena unu jaron e Lilio, la gesinjoroj
Leden aetis novan pianon de la unua klaso.
Amba ili sciis bone la muzikon. Klaro iam
estis brila pianistino, sinjoro Leden ludis la
violonon, kaj krom tio, bone kantis.
Plifortikiinte, Klaro rekomencis iutagan ek-
zerciadon sur la piano, kaj ofte en la vesperoj
i kaj la edzo akceptis gastojn, kiuj anka havis
muzikan talenton.
Tio faris grandan plezuron al Gojo, kiu plej
ofte enlitiis, sed ne dormis, kiam oni komencis
muziki.
1x4
 LILIO 125

Ofte okazis, ke en la sekvanta mateno, i

povis el la memoro ludi la samajn pecojn de
muziko, al kiuj en la antaa vespero i rave
askultis.
Ne estas mirinde, ke tio altiris la atenton de
Klaro Leden.
Sekvis interparoladoj inter la gesinjoroj Leden
kaj Lilio, kun la rezultato, ke Klaro proponis
doni al Gojo lecionojn de la muziko.
Sed balda montriis, ke Gojo faris tiel grandan
progreson, ke i bezonas pli lertan instruadon ol
tiu, kiun povis doni sinjorino Leden.
Estas unu afero scii mem ludi, sed alia afero
instrui al alia persono ludi; kaj tion trovis sin-
jorino Leden, kiu mem de multe da jaroj ne
ricevis lecionojn. Krom tio i povis ludi nur la
pianon, kaj post nelonge evidentiis, ke la efa
deziro de Gojo estas povi ludi la violonon.
Iun vesperon, invitite de gesinjoroj Leden,
Gojo, anstata kuii je la kutima horo, akom-
panis la patrinon por askulti koncerteton en la
saloneto de gesinjoroj Leden.
Inter aliaj muzikaoj sinjoro Leden ludis per
la violono Liebeslied, dolan emociigan kompon-
aon de Chopin.
Gi faris tiel fortan impreson sur la infanon, ke
kiam la muziko finiis, Gojo, rigardante sinjoron
Leden per okuloj brilantaj de emocio kaj entuzi-
asmo, diris nelate :
Sinjoro Leden, u vi iam ludis tiun pecon
dufoje sinsekve ?
La demando elvokis rideton el la sinjoro, kiu
tuj komprenis, ke la infano deziras readi la
I2 LILIO
dolan muzikon, sed ne kuraas peti tion de

li,
tial afable respondis

li

:
Jes, mia infano u vi deziras, ke mi nun

;
ludu in denove Mi volonte faros la via

?
deziro, se tio ne tedos la sinjorinojn

?
La sinjorinoj asertis, ke, anstata tedi ilin,
la ripeto de la muziko duobligos al ili la antaan
plezuron.
Demetinte la violonon, sinjoro Leden sidigis
Gojon sur siajn genuojn kaj diris

:
Vi mem devus posedi violonon kaj lerni
in
ludi.
Ho, sinjoro, u vi pensas, ke mi

ja
povas
lerni ludi violonon respondis Gojo.
?

Tute jes, kial ne ?diris sinjoro Leden

mi mem volonte instruus vin.
Sed plue demandisGojo u violono kostas
tre multe da mono
?

Sciante pri la nerieco de la patrino, la infano

ne volis aperigi fortan deziron por akiro de
violono, se tio estas multekosta objekto.
Iun tagon, revenante de la iutaga laboro en la
urba oficejo, sinjoro Leden portis kun skatolon
si

similan la formo, tamen malpli grandan tiu,

ol

kiu enhavis lian violonon.

Vespermaninte, petis Gojon kaj don-
al
li

li

acis al malgrandan violonon, dirante, ke

i

estas naskotaga donaco, kvankam antae donita.

Poste donis al la unuan lecionon pri la arto
i
li

ludi violonon, kaj de tiu vespero instruadis in

li

po tri fojoj en iu semajno en daro de irka

la

kvar monatoj.
Mirante la rapida progreso farita de
la
je
 LILIO 127
infano, li venigis du amikojn en iu dimano, ne
antae dirinte unu esperigan vorton pri siaj
planoj al Lilio.
Unu el tiuj amikoj estis famekonata violon-
isto, kiun ni nomu doktoron Heinrich Keller-
mann el Varsovio, la dua estis lia frato, la akom-
panisto, kaj administranto de liaj negocaj aferoj.
Post kiam ili askultis Gojon ludi kelkajn
diversspecajn muzikaojn,la tri sinjoroj eliris por
promeni kaj priparoli la sukcesplenan estontecon,
kiu espereble etendios anta Gojo.
Nu, doktoro, u mi eraris, dirante, ke la
infano posedas eksterordinaran talenton pri la
muziko ? Cu vi opinias, ke i estas instruinda ?
Ke la infano estas instruinda, mi ne povas
dubi, Si efektive posedas maloftan talenton
muzikan, sed u kariero enviinda atendas in,
pri tio mi ankora ne povas diri kun certeco.
Mi mem ne kutimas akcepti komencantojn.
Tamen mi povas proponi la nomon de iu pro-
fesoro Delsarte, kies metodon instrui mi aprobas.
Li volonte akceptos la fralineton kiel lernanti-
non. Mia konsilo estas, ke oni sendu in al li
almena ses monatojn, poste mi povos kun pli
da certeco jui pri ia kapablo. Se i estas tiel,
kiel mi esperas, mi mem akceptos in kiel instru-
atinon.
Sed u la elspezo estus tre granda, ar
sinjorino Cester estas vidvino neria, kies monri-
medoj dependas de ia propra perlaborado ? Mi
devus diri al vi, ke mi ankora ne diretis e unu
vorton al sinjorino Cester pri miaj esperoj pri la
infano, nevolante, ke iluziu in neplenumeblaj
128 LILIO
revoj, nek volante doni al i la okazon malper-
mesi, ke mi enmiksu min en la afero. Si ne estas
ordinara virino, i pensadas originale. Povas
esti, ke i ne dezirus muzikan karieron por la
inf ano a, se i dezirus tion, ke i ne povus elspezi
tiom, kiom i kostus. Anta ol priparoli la
aferon kun mi volus scii, kiom kostos la

i,
lecionoj e profesoro Delsarte kaj e vi anka

;
kiom da tempo proksimume forpasos, anta la

ol
knabino arius sufie lerta por perlabori enspez-
f

on. Per unu vorto, u rezultato valorus la

la
elspezon
?

Pri tio mi kompreneble ne povas nun precize

paroli, sed mi povas tiom diri, ke ekzistas du
vojoj anta talenta muzikisto unu kondukas
al la estrado, kaj sur :
oni povas pli frue kaj pli
i

multe ricevi enspezon, ar pli juna estas la

ju

muzikisto, des pli interesa kaj miriga

i)
li
(a
la homoj, kiuj volonteaskultos lin. La
al

ajnas
dua vojo estas pli monotona, kaj kondukas la

al
instruado. Eble pli longa estas
i i la

preparado
necesa, por ke oni in lairu certe ne kostas
;

tiel multe, kiel la unua vojo, sed anka ne

enspezigos tiel multe en fina rezultato. Cetere
la

la dua vojo estus longa por la fralineto, ar

memevidente la gepatroj de familioj ne serioze
rigardus in kiel konvenan instruistinon, anta
estos sufie aa por porti ralinajn vestojn
ol
i

Cetere jam morga ili amase venus askulti

in ludi, se povus efektive ludi bonege kaj
i

kapti ilian koron.

Ce tio la frato, Karl, intermetis vorton
:

Manko de mono per mem ne estas nevenk

si
 LILIO 129
ebla malfacilo en la vivo de efektiva artisto.
Ekzemple, atinginte certan gradon de lerteco, la
artisto povas gajni premiojn, per kiuj li a i
povas pagi la sekvantajn necesajn lecionojn.
Estas alia bona metodo, kaj tion mi proponus.
Sinjorino Cester sendu la infanon al profesoro
Delsarte por sesmonata lecionaro ; tio kostus
proksimume nur sesdek spesmiloj . Estus necese,
ke sinjorino Cester pagu duonon de tiom e la
unua leciono, la ceteron post tri monatoj. Krom
tio estus necese elspezi kelkajn spesmilojn por
muzikaoj kaj la kosto de veturado inter la urbego
kaj i tie.
Poste, se la infano montrus nedubeblan talent-
on, la frato mem povus in preni kiel lernantinon.
Ordinare lia honorario estas po dek spesmiloj por
iu leciono, sed en i tiu okazo ni povus ne nur
malaltigi la koston de la lecionoj, sed anka fari
ian aranon kun sinjorino Cester, por eviti, ke i
elspezu senpere e unu spesdekon al ni. En tia
okazo estus necese, ke i subskribu interkontrak-
ton inter ni kaj i pri la infano. Niaflanke ni
promesus, ke la frato plene instruos fralineton
Gojo pri la muziko enerale kaj la violonon
speciale, samtempe provizante e la muzikaojn
kaj ian literaturon necesan. Sinjorino Cester
siaflanke promesus pro la infano, ke i tiu
neniam ludos la violonon publike a pro ia
privata gajno sen nia konsento kaj antaa
arano kun ni, por aranota serio da jaroj.
Niaflanke ni farus kalkulon pri la profitoj kaj
elspezoj, kaj, repaginte nin kun aldone iom da
procento, ni poste dividus la profitojn inter
130 LILIO
sinjorino Cester kaj ni, is la limtempo de la
kontrakto plenumius. Poste i kaj la fralineto
estus liberaj fari novajn kontraktojn kun ni a
kun kiu ajn muzika entreprenisto.
Bone, mi priparolos la aferon kune kun la
edzino kaj sinjorino Cester. Se la sinjorino kon-
sentos, mia edzino pagos la koston de la lecionoj
de profesoro Delsarte.
 CAPITRO XXII
Gis malfrua horo tiunokte gesinjoroj Leden kaj
Lilio troviis en la saloneto, fervore priparolante
la estontecon de Gojo. Sinjoro Leden parolis
vive kaj kernece, kelkfoje e admone. Sinjorino
Leden ne ofte intermetis vorton, kvankam ia
vizao kaj tenio montris plenan intereson en la
diskuto, kiel anka montris la neoftaj vortoj.
La fizionomio de Lilio akceptis duban, enpensan
esprimon, kvaza i hezitis eldiri opinion nur
duone formitan.
Memoru, ke la infano havas rajtojn diris
sinjoro Leden. Oni devus almena doni al i la
eblon prilabori sian evidentan talenton sub la
lerta direktado de specialisto en tiu fako de la
muziko, la kiu ia talento tendencas. Tion vi
uldas ne nur al la infano, sed anka al la mondo.
Parolante nur pri la rajtoj de la infano, vi
diris la veron ; respondis Lilio sed ne forgesu,
ke anka mi havas ian rajton : la rajton rifuzi
ari min a la infanon je uldoj, pri kiuj mi nun
vidas nenian e la plej malmultan eblon elpagi
ilin.
La afero estas pure negoca. Doktoro
Kellermann donos servojn. Propravole li pro-
krastos ricevi ian repagon, is la fruktoj de tiuj
servoj maturiinte provizos rikolton, per kiu li
povos tute repagi sin. Li ne proponas al vi
favoron, nek almozon.
i32 LILIO
Tamen mi devas ne forgesi, ke li riskus ne
tiri ian profiton el la afero, ar Gojo povus morti
anta ol ni estus

li,
post jaroj da instruo de
pagintaj e spesdekon de la uldo. Aliflanke en
la okazo de mia morto, kiu farus sin responda pri
la interesoj de Gojo Kiu gardus iajn rajtojn

?
E plue, en okazo se la infano kaj mi vivus,
la
is io estus pagita, eble Gojo, pliaiinte,
riprous min pri tio, ke mi tiel katenis in, kaj
dirus, ke ne volas tiamaniere perlabori.
i

Prave vi penas antavidi

la
malfacilaojn,
kiuj eble okazos, sed vi ne povas ion antaarani,
nek gardi kontra ebla perdo doktoron Keller-
mann, kiu cetere anka povus morti, neplen-
uminte sian parton de la kontrakto intermetis

!
sinjorino Leden. Vi nur faru tion, kio ajnas al
vi justa kaj prudenta, Lilio kara, kaj lasu iajn
rezultatojn Dio, kiu, mi scias, ke vi fidas.
al

al

Permesu diris sinjoro Leden ke mi faru

vi demandon, kiu eble per mem montros al
al

si

vi alian vidpunkton, de kie rigardi la aferon. Cu

vi iam asekuris kontra brulo vian domon
?

Mi kutime tion faras.

ja

Do, vi konsentis pagadi sumojn nur tial, ke

eble iam brulo okazos e vi
?

Jes, sed la sumoj postulataj estas bagatelaj

kompare kun la gajno, kiun mi ricevos, se iam
brulo farios.
Tiel estas. Nu, konsideru same negoca
el

vidpunkto la aferon de instruado pri muziko,

la

kaj vi tuj komprenos, ke, e se Gojo kaj vi

mortus, anta elpagi doktoron Kellermann,
ol

nenia maljustao farius. Gi estas simple afero

 LILIO 133

asekura, per kiu li volas riski kelke da jaroj de

instruado, plene sciante, ke eble li neniom ri-
cevos repage, sed anka sciante, ke kredeble li
iam ricevos grandan kompenson triumfe finis
paroli sinjoro Leden.
Cu povas esti, Lilio, ke vi havas pluan,
privatan motivon rifuzi al Gojo la povon prila-
bori sian talenton ? demandis sinjorino Leden.
Mi pensas, ke jes, sed mi mem ankora ne
tute komprenas iujn miajn motivojn de hezitado.
Mi devas nenion decidi, anta ol plene konsideri
la aferon de iuj flankoj. Tio, kion mi povas
diri, estas, ke sinjoro Leden us prezentis novan
por mi aspekton de la afero. Eble mi devus
konsenti, ke Gojo ne perdu la okazon almena
provi, u i ja posedas altan muzikan talenton.
Pri unu afero mi estas tute certa : ke mi tutkore
dankas vin amba pro via intereso kaj klopodado
por mia senpatra infano.

De la afero, kiu okupis en tiu nokto la pensojn

de Lilio, ekzistis alia flanko ne malpli pensiga, ol
la financa. Si ne povis kai al si la konvinkon,
ke Gojo efektive posedas maloftan talenton de
muziko; kaj i kredis, ke la infano estas tiel
konscienca, ke i laborus diligente kaj fidele.
Plue i konstatis, ke estus pli prudente kon-
centrigi la fortojn de la infano sur unu punkton,
ol radiigi ilin sur multajn fakojn de la sciado.
Ankora plue i volis, ke, en la okazo se Gojo
elektos la muzikon kiel profesion, i fariu
unuaranga muzikistino.
Por ebligi tion, Gojo devus ne perdi tempon,
134 LILIO
sed devus senprokraste komenci sisteman kurson
de la muziko kaj persiste labori super i. En
tia okazo post nemulte da jaroj i posedus
rimedojn por vivado, ar i povus almena
havigi al si lernantojn.
Cetere Lilio komprenis, ke, se i permesos al
Gojo prepari sin por la muzika profesio, i ne
povas antascii la finan rezultaton.
Doktoro Kellermann esprimis la esperon, ke
publika kariero etendios anta Gojo, kaj,
kvankam Lilio tute ne kredis, ke iuj anoj de la
muzikistaro estas nemoralaj, tamen i klare vidis,
ke e ili estas multe pli malfacile vivi simple kaj
pure, ol e tiuj personoj, kiuj perlaboras mal-
publike.
La vivrimedoj mem de muzikisto kaj aktoro
dependas de la grado, je kiu ili povas per la
esprimado de sia arto elvoki admiron kaj
ladesprimon de la adantaro. Ili vivas per la
aplado. Ciu, e la plej malgranda, signo de la
publika favoro pli firmigas ai ili la oficon, pli-
altigante ilian valoron en la estimo de la adminis-
trantaro. Plue, la sukceso de artisto ofte de-
pendas ne sole de la artkapablo, sed anka de
la persona armo kaj plaivolo. Tial pro-
pravole Lilio ne elektus tiafa vivmanieron por
sia filino. Si facile prezentis al si la apartajn
tentojn, per kiuj svarmas la vojo de muzika
artistino, precipe de tiu, kiu sukcesas. Povas
trapasi ilin nemakulite nur tiu, kiu estas esence
pura kaj kies karaktero estas fortigita de la
disciplino. Krom tio la tentoj sin montras tre
frue en la vivo.
 LILIO 135

La socio kutime invitas junulojn kaj

la
junulinojn,kiuj scias lerte kanti,ludi, a deklami,
speciale por tio, ke i tiru al si profiton el ilia
talento, kiu faciligas al i la plezuran aron de
regalado. La socio ne iam sentas personan
altirion al la artistoj, kiuj tiel malavare helpas
i,

al kaj neniam sentas sin iel responda pri

i
tio, kio farios kun ili kio grava tio estas por

:
Vole-nevole la junaj artistoj devas akcepti

la
invitojn, kaj kaze de tio ili akiras la kutimon
pasigi la vesperojn en gaja socio for de la
hejmo, ricevante flaton sub la nomo de ato de
ilia talento. Oni proponadas al ili riajn mana-
ojn kun alkoholaoj, kaj iom post iom ili
akiradas kutimojn de nesobreco, fortigantajn en
ili heredajn tendencojn, se tiuj jam antae en
i

ili ekzistas.
La komencio a plifortigo de la apetitoj

al
alkoholaoj ne estas la sola danero. Tio estas
nur signo de
la

al

kutimio iuspeca sinindulgo

kun naskio de tendencoj kaj idealoj nealtaj.
la

Tiel inside io tio energias en ili, ke la lastaj,

i

kiuj konstatas daneron minacantan

la

la

gejunulojn, estas la gepatroj, kiuj devus anta-

vidi kaj kontrastari in. Kiam ili rimarkas
ja

la

daneron, tiu jam efektiviis, atinginte forton

i

preska nevenkeblan.
Pro sia temperamento la efektiva artisto in-
klinas facile cedi tento, ar estas devas
al

li

li

esti tre emocia kaj facile influebla.
Ciuj belaoj de sono, la formo, koloro kaj
la

la la

gusto efikas pli forte sur lin, sur

ol

pli multajn
136 LILIO
el la homoj. Plue, li devas kvaza kulturi la
emociemon en si, se li volas lerte manovri sian
artkapablon. Se li ne faras tion, malgra alta
intelekto li ne tute sukcesos kiel artisto.
La ekvilibro do estus por li la plej dezirinda
afero. Li ja havu akrajn sentkapablojn, sed li
povu ilin regi. Li
celu egalpezigi la vivmanieron
kiel eble plej uste, por ke li povu regi la volon
kaj dezirojn. Eble tiu estas la plej perfekta
artisto, kiu ne nur plene konscias la povon de la
emocioj, sed kutimiinte trocedi al ili jam scias
kial kaj kiamaniere ilin regi. [
-
Ci tiuj kaj ankora multe pli da pensoj trakuris
la kapon de Lilio, dum i longe kaj serioze kon-
sideradis la ankora ne certan sed tamen kred-
eblan karieron de sia malgranda filino.
Fine i decidis fari la unuan paon : permesi,
ke Gojo ricevu la lecionojn de muziko de prof esoro
Delsarte en la daro de ses monatoj, kaj lasi
iujn sekvaojn malvolvii la la volo de Dio.
En la mateno de la sekvinta tago i penis
klarigi al Gojo pri la neatendita sorto trafinta
in, parolante nur pri tiuj flankoj de la afero, pri
kiuj la infano povis kompreni, kaj finante per la
vortoj :
Vi devas pasigi multe da tempo iutage en
la ekzerciado. Ne decus, ke vi laboru nur la
via inklino ; pli uste diri, vi devos tiel disciplini
vin, ke vi iam estos inklina diligente labori super
la ekzercoj difinitaj al vi de la muzikestro. Plue,
vi devos studi ne nur la violonon, sed la muzikan
arton mem kaj la vivhistoriojn de la eminentaj
komponistoj, kun la celo kompreni iliajn verkojn.
 CAPITRO XXIII
Grandan malfacilon Gojo ne trovis en la
lecionoj, kiujn i ricevis de la profesoro. La
lecionoj pri teorio forte interesis in.
Tamen estis ofte necese devigi sin fari la
postulatan kvanton da praktika ekzerciado. La
konstanta ripetado tedis in. Si deziris sekvi la
propran iniciativon kaj antaeniri per eksaltoj,
anstata malrapide, paon post pao, la la saaj
konsilo kaj instruado de la profesoro.
Efektive dum la unuaj jaroj de ia studado
ajnis al Gojo, ke anstata doni al i novan scion,
la instruistoj nur revokis en in scion jam anta
longe akiritan sed kaitan is nun en malklare
rememorata pasinteco.
La lecionoj pri la harmonio malvolvis anta
i plezurplenan kampon de laboro, kiu fariis
netakseble utila por i.
Kredeble la leganto rememoras, ke kiam Gojo
ankora estis etulino, i de tempo al tempo ask-
ultis muzikon neadeblan por ordinaraj oreloj.
Poste, kiam i komprenis la harmonion, venis
tago, kiam i neatendite retrovis la povon
preska forgesitan, askulti belan muzikon de-
venantan de iu loko ne sur la tero.
De tiu tempo, kiam okazis io, kio pli ol ordinare
altigis al i la emociojn precipe agrablajn a
simpatiajn, stranga sento de paco sekvadis, kaj
kvaza ekstazo ekposedis in, kiam i sin trovis
37
13 LILIO
sola kaj neinterrompebla. Plej ofte tio okazis ne
longe post kuio.
La paco, kiu senteble teliris sur in, estis io
pli, ol simpla kontenteco. Sajnis al Gojo, ke i
estas plena de okazantaoj en alia mondo, kie
ekzistas objektoj kaj estaoj nevidataj de la
ordinarulo, sed kien la konscieco de Gojo kvaza
transiris.
Komence io estis neklara ; i sentis, ke i
povas preska vidi, preska palpi, preska adi
ion nedistingeblan, sed se i restis tute senmova,
kun la menso trankvila, tiam poste, kvaza sur
spegulo, io reflektiis, kaj fine i klare ricevis
la muzikon.
Jen i nur adis, jen i nur vidis vizion, sed
plej ofte i vidis kaj anka adis, kaj poste,
rekonsciiinte, i povis interpreti la temon en
surteran muzikon.
Per unu vorto i komencis verki originalan
muzikon, sed sekrete, dirante nenion pri i e
al la kara patrino.
Venis tago, kiam i kurais ludi unu el siaj
verketoj anta doktoro Heinrich Kellermann kaj
negranda adantaro en salono de lordo Aston, kie
okazis vespera festo, kies muzika programo estis
aranita de la doktoro kaj lia frato.
Okazis, kiel ja iam antae okazis e Gojo, ke,
kiam i finis ludi, oni late kaj longe apladis,
devigante in reveni, por ludi ankora unu
fojon.
Tio estis ia lasta ero sur tiu programo, kaj
subite venis al i en la kapo la decido, provi nun,
kiel oni akceptos unu el iaj verketoj.
 LILIO 139
Anta ol komenci, i pais al sinjoro Karl
Kellermann kaj flustris :
Mi plivolus ludi neakompanate i tiun fojon.
Dum i ludis, doktoro kaj sinjoro Kellermann
miris pli kaj pli, ar fremda por ili estis la kom-
ponao, kiun Gojo ludis, ne sciante a ne memor-
ante, ke i pekas kontra regulo de la doktoro.
Ci tiu ne permesis al siaj instruatoj, nek al iu
partoprenanto en la programoj de li aranitaj,
ke ili enkonduku novaon sen lia vorto de aprobo.
Felie la muzikao de Gojo trafis la adantaron,
kaj pli ol unu voo adiis, petante ian nomon.
Iom konfuzite, Gojo respondis al la demandoj,
telrigardante la vizaon de la doktoro, kies
opinion i volus ekscii.
Tamen li neniel montris, kion li pensis, is la
sekvanta mateno, kiam Gojo devis iri al li por
ricevi la kutiman lecionon. Tiam li in salutis
per la vortoj :
Kial vi kurais ludi neakompanate lastan
vesperon, kaj kio estas la nomo de la komponisto.
Cu mi konas lin ?
Pardonu mian arogantecon, sinjoro, mi ne
bone faris, ke mi in ludis, sed . . . sed . . . fakte,
mi volis provi, kiel efikos sur la homojn . . . ori-
ginalao mia.
Kial do vi ne submetis in antae al mi ?
Fiasko povus rezulti.
Mi mem tute ne sciis antae, sinjoro ; la penso
tentis min . . . subite, dum oni apladis mian
usan ludon, kaj mi cedis al i . . . tio estas
io. Mi bedaras, ke mi kazis al vi agrenon ;
cetere mi ne povas ne oji, ke oni tiel bone
140 LILIO
ricevis verketon. Se, sinjoro, vi povus
mian

i,
aldoni vorton de lado pri estus felia,

ja
mi
sed mi timas . . .
Ne timu, fralino, en tiu okazo la rezul-

i
tato pravigas la agon, sed ne faru tiel denove!
Mi iom atis la verketon, tamen mi devas denove
askulti in, anta ol esprimi definitivan opinion.
Volu ludi in denove.
Kun ruaj vangoj kaj nekuraaj okuloj Gojo
prenis la violonon kaj faris la peto de la

la
instruisto.
Kiam finis kaj formetis violonon kun ia

la
i

aro, la doktoro plue parolis.

Jes, estas ludinda. Cu vi havas pluajn
i

verkojn originalajn
?

Mi havas, sinjoro konfesis Gojo ankora

multajn. Eble vi konsentus trarigardi kaj kri-
tiki ilin. Jen ili

aldonis, prenante aron da
i
:

manuskriptoj de sia sur seon etita mantelo kaj

metante in anta doktoro Kellermann.
'
Bone, mi trarigardos kaj poste konsilos vin
pri ili. Nun, fralino, al leciono! ni ne mal-
la

paru la tempon.

La tempo, kiu ordinare pasis tiel rapide e

Gojo nun trenie iris, kvaza kripligita. Forte
dezirante
la

juon de kompetentulo, samtempe

i

timis in. Kiam la horo venis, kiam devis

i

denove viziti la instruiston, hela esprimo sur

la

la vizaoj de amba fratoj ne povis ne esperigi

in.
devis respondi al multe da demandoj pri la
Si

verkoj kiam la unuan fojon komponis

i

?
:
 LILIO 141

Por kio ? Kial i ne anta longe montris al la

instruisto la komponaojn ?
Subite la doktoro surmetis la manuskriptojn
sur la tablon anta Gojo, dirante :
Mi aprobas vian verkadon. Gi estas ne
nur originala, sed anka bone, konscience ella-
borita. Pri kelkaj ne tre gravaj punktoj mi
volus paroli kun vi. La frato kaj mi volonte
vizitos vian patrinon en la proksima dimano, se
tio estos agrabla por
i,
kaj tiam, dum parolos

li
kun la negocan flankon de afero, vi kaj

la
i

mi povos priparoli pri la muzikaoj. Mi povas

diri al vi, ke se vi tion deziras, kredeble vi
famon, vendante kel
kajn ili.
el

Kompreneble mi deziras akiri monon kaj

amon Tamen mi tute ne pensis pri tio, kiam
f

mi komencis verki, nek kiam mi ludis en la

salono de lordo Aston! Mi preska ne povas
kredi pri mia felio!
Pensante pri la afero, kaj sentante efektivan
plezuron pri de doktoro
la

esperoj vekitaj en
i

Kellermann, Gojo tamen sentis kvaza tremon

de timo pro tio, ke la komponaoj ajnis al
i

tiel intimaj. Kelkaj estis kvaza eltiraoj la

el

tagolibro de ia propra vivhistorio, interna,

la
el

vibre vivanta memo, kiu iam ajnis loi en aparta

regiono, for de teraoj.
Grandan plezuron trovis, verkante ilin. Cu
i

eble pligrandigos tiun plezuron, se eldonos

i

ilin, disdonante ilin al multaj aliaj homoj

?

iam tenus ilin por

si,

Eble se iele sendita

la
i

povo adi kaj verki belan muzikon for-

la
 LILIO
lasus in, la vizioj de alia mondo esus! Fine,
povi veligi la

i,
kiel grandplezure estos al
enspezon de la kara patrino, kiu oferis tiom
multe, por kei Gojo fariu unuaranga muzik-
istino. Plue, ankora unu jaro devos pasi anta
la plenumio de la kontrakto kun la doktoro,

Si
kiu tiel pacience instruadis kaj konsilis in.
decidis agi la lia konsilo.
 CAPITRO XXIV

Mia frato jam elektis tri el la komponaoj,

kaj, kun la konsento de vi kaj fralino Gojo, ni
eldonos ilin aparte po unu en tri sin sekvantaj
monatoj diris sinjoro Karl Kellermann, sidante
en la bonguste aranita saloneto de sinjorino
Cester, al kiu li parolis. Komence ni volus
eldoni la grupon da arioj, konsistantan el
" Tri
Fazoj de la Maro : (a) La Ludilo, (b) La Batalejo,
(c) La Lasta RipozejoV Sur afioj kaj programoj
ni grandlitere anoncos la daton, kiam fralino
Gojo ludos in la unuan fojon anta la publiko.
Krom tio ni anoncos per la gazetoj, ke ekzem-
pleroj estos aeteblaj en la koncertejo, kaj ke la
unuaj dudek aetantoj ricevos atografajn ek-
zemplerojn. Tio trafos! Oni avide aetos, kaj
"
tio ekruligos la pilkon." Poste en aliaj urbegoj
sur la kontinento, kie la fralino ludos dum la
sezono, mi faros tiel same. Tiamaniere mi estas
certa, ke ni povos vendi la tutan unuan eldonon.
Se, kiel ni esperas, la verkoj trafos la animon de
la homoj, estos facile fari pluajn eldonojn kaj
anka arani pri la eliro de aliaj komponaoj de
nia fralino Gojo.
Ni ne povas esti tro dankaj al vi, sinjoroj,
por via klopodado, via iama afableco, kaj ni ne
povas pli bone fari, ol lasi al vi arani ion la
via bontrovo.
Ni estas feliaj, ke ni povas vin servi, sin
43
144 LILIO
jorino, kai ne forgesu, ke ni gajnos samtempe kun
fralino Gojo, se io prosperos la niaj esperoj.
Kio estas la nomo de la dua kaj tria kom-
ponaoj elektitaj de doktoro Kellermann ?
demandis sinjorino Cester.
Jen ili. Unu estas valso sen ia titolo. Mi
konsilas, ke fralino Gojo nomu in
" La
Valso de Gojo." La alia estas " Revado en
Arbareto." La publiko iam volonte aetas
novan valson kaj anka sentimentalaon tian,
kia " La Revado en Arbareto," precipe kiam ili
povas askulti dum la komponinto ludas in.
Mi antasentas grandan, sensacian sukceson.

La du fratoj foriris, kaj la rideto sur la vizao

de Lilio estis tre kontenta, kiam i rigardis sian
filinon Gojon.
Estis la horo de sunsubiro. La ielo estis hele
lumita de ruaj, oraj,kaj violkoloraj nuboj, kiam
Lilio diris :
Mia filino, mi estas fiera pri vi. Mi esperas,
ke via vojo tra la vivo estos tiel hela kaj glora,
kiel estas la nuna vespera ielo. Ofte mi fieris
esti via patrino, sidante en la koncertejo kaj
askultante la apladon, kiun vi ricevis. Kiom
pli

forte mi fieros, kiam vi ludos viajn originalajn

komponaojn!
Gojo alovis brakseon kaj piedbenketon, kaj,
komforte sidiginte mem sidiis sur
la

patrinon,
i

la sea brako kaj diris

:

Ne tro ladu min, panjo mia La kazo de

!

mia isnuna sukceso kaj de iu en mi bona

inklino estas nur tial, ke vi iam instruadis mi
al
 LILIO HS
esti diligenta, iam instigis al mi celi la bonan kaj
noblan en la vivo. Krom tio, via propra viv-
maniero iam estas por mi viva ekzemplo kaj
inspiro. Plej forte plaas al mi tio, ke mia
esperebla sukceso ebligos al mi iom rekompenci
vin por via konstanta elspezado pro mi.
Vi mem estas mia rekompenco, infano mia.
Patrino, mi volus vian helpon pri io, kio
ajnas al mi grava afero. Mi mem iam ricevadas
tiom multe da felio kaj bonaoj en mia vivo, kaj
mi tre deziras, ke mi povu, se nur iomete, pliigi
la felion al aliaj homoj, kiuj ne havas tiom, kiom
mi. Mi precipe aludas pri la kripluloj. Du venas
ofte al la koncertoj de doktoro Kellermann, kaj
ili videble uas la muzikon. Oni iam veturigas
unu en la koncertejon per horizontala puveturilo.
Tiu ajnas esti bonstata, sed la dua pene iradas
kaj, alveninte tre frue, iam sidas en la plej
antaa vico de la plej malkaraj sidlokoj. Kiam
i tiuj eestas, mi speciale penas trafi ilin per mia
ludado. La penso ofte frapis min, ke kredeble
ankora multaj kripluloj ekzistas, kiuj amas la
muzikon, sed ne povas askulti in pro la mal-
rieco. Se ja estas tiel, mi volonte dedius unu-
du horojn en iu semajno por fari al ili plezuron.
Cu tio estas iel farebla ?
Kara infano, via penso plaas al mi, sed mi
|*
ankora ne scias, u eble ekzistas ia azilo por
kripluloj. Ni demandu pri la afero. Se tia azilo
ekzistas ne tro malproksime de ni, eble oni
permesus al vi iri al i kaj muziki anta la
pacientoj.
 CAPITRO XXV

Ricevinte tiom da kurao de la fratoj Keller-

mann kaj poste de la rapida vendio de kelkaj
siaj komponaoj, Gojo decidis, ke i jam komen-
cos laboradi la plano super la ceteraj.
Celante tion, i elektis kaj sisteme aranis
kelkajn el siaj manuskriptoj kaj poste aldonis
pluajn komponaojn, por fari el la tuto alegorian
opereton.
Komence la muziko esprimis la simplan, ojan
nerespondecon de la infanao de la homo, kiun
Dio kreis " el polvo de la tero." Iom post iom
la muziko montris la riion de la homa sperto,
kiam la sentoj, deziroj, emocioj, kaj intelekto
malvolviadis, is la homa korpo, fariinte
perfekta ilo, estis preta akcepti la specialan en-
blovon de la Dia spirito, kiu
" faris el la homo
viva animo." La polvulo fariis is ia grado
spiritulo.
Poste fariis la neevitebla rezultato : la
tentado. Tio estas la batalado inter la nove
enspirita Dia esenco, kiu ankora estas kvaza
ermo, kaj la jam fortika, materia korpo de la
homo ; per aliaj vortoj la iutaga batalo inter la
kreskanta animo kaj la fizika korpo de la homo.
Amba volis estri. En la unua tempo la vivaj,
dorlotitaj sentiloj uadis absolute neregeblan
liberecon, is kiam, ellacigite per la troa dorlotado
mem, ili devis cedi.
.46
 LILIO 147
En la muziko e i tiu punkto okazis lata
krakado kvaza de tondro. Post sentebla pazo
adiis emsopiro longe daranta, kvaza de
mortanto. Denove pazo, kaj poste adiis la
plej mallata, dola melodio imagebla, iam pli
kaj pli latianta kaj triumfe velanta. Tio
montris la iom-post-ioman leviadon de la
venkinta, Spirita memo, kolektanta kaj konserv-
anta siajn fortojn, kvaza i volus dispremi la
mortantan kontraulon.
Sed anstata dispremi, la venkinto levis la
falinton kaj metis in sur ian ustan lokon, kie
i iam servos la spiriton, kies servanto i
fariis.
De tiam is la fino de la opereto adiis rava
kantado, montranta la harmonion, kiu iam ek-
zistos, kiam la Dia parto de la homo efektive
superregos la materian, kaj iuj kapabloj estos
uzataj por la bono de la homaro.
Tia estis la temo de la opereto. Ciuj admiris
la muzikon, sed nur tre malmultaj efektive atis
in, ar nur malmultaj homoj povis tute kom-
preni ian alegorian flankon.
Gojo finis la opereton, tuj anta ol festi sian
dudek-unuan naskotagon, kaj in submetis al
la kritiko de sia antaa instruisto, doktoro
Kellermann, kaj ankora unu kompetentulo.
Eble la leganto miros, ke Gojo, kiu estis tiel
juna kaj vivis tiel simple, kiel permesis nur
ia profesio, povis tiom multe plenumi en tia
mallonga tempospaco, kaj ke i posedis sufie
grandan kvanton da kruda materialo, per kiu krei
efektive gravan verkon. La leganto eble pensos,
L
148 LILIO
ke mankis al Gojo tia diverseco de persona
spertado, kia estas nepre necesa por homo, kiu
deziras krei artaon montrantan la plej subtilajn
nuancojn de homa emocio, samtempe ampleks-
antan tiel grandegan temon, kiel estas la evolucio.
Sed malgra la juneco kaj irmateco de Gojo,
i ne nur travivis multon, sed anka i posedis
tiujn duopajn kapablojn, kiuj sole rajtigas, ke
oni verku : la kapablon senti kun la homoj kaj
la kapablon esprimi tiun kunsenton per tiel
kortua a intelektoarma maniero, ke la as-
kultantoj a la legantoj, absorbiinte de la
muziko a rakonto, konscias iom pli forte ol
antae sian unuecon kun la cetero de la homaro.
Pli ol tri sezonojn i pasigis, vizitante la plej
gravajn efurbojn de Eropo, krom tio, ke i
studis iom da tempo e la Lejpciga konservatorio.
Doktoro Kellermann aranis pri tio, kaj tia-
maniere Gojo jam de longe renkontiis kun la
plej eminentaj komponistoj kaj profesoroj en la
muzika mondo de tiu tempo.
Grandvalore estis por i vivi en tia muzika
atmosfero, askulti la verkojn de la malnovaj
majstroj interpretatajn de iliaj samlandanoj kaj
en ilia propra patrujo. p
Cetere, oni memoru, ke la efektiva sperto de
la vivo venas de interne ne de ekstere de la homo.
La vivipovo kaj homecaro jam ekzistas kaitaj
en nove naskita infaneto, tamen ili ne povas
evolucii, dari, a maturii sen la helpo de la
eksteraj influoj de la amo, edukado, disciplino
tiel certe, kiel semo de kreskao ne povas ermi,
malvolvii, kaj ekflori, malgra la kaita en i
 LILIO 149

vivipovo, sen la eksteraj influoj de la malsekeco

kaj aliaj ecoj de la terao kaj vetero.
Oni povas esprimi nur tion, kion oni kom-
prenas. Ofte oni akiras komprenadon per pro-
praj travivaoj, per anioj de cirkonstancoj
kaj irkaaoj, rezultantaj en ano de pensoj
kaj emocioj. Sed ankora alia maniero kom-
preni ekzistas : per la amo, per konscia kun-
sentado kun aliaj, ar la amo estas unu el la plej
bonaj vojoj al la komprenado.
La la mezuro de nia amo al aliaj, la la
mezuro de nia kapablo rilati kun kaj servi al
aliaj, ni vivas en la realeco kaj lernas kompreni
kaj esprimi veraojn. La amo pliustigas nian
vidpunkton, pligrandigas nian vivperspektiv-
on, kaj akrigas nian internan vidpovon. Car
kiu amas, tiu ne povas ne partopreni en la
okazoj, idealoj, sopiroj, suferoj, kaj plezuroj
de la amataj. Plue, inter tiuj, kiuj amas sin
reciproke, unuj ne povas farii pli puraj, noblaj,
kaj animfortikaj sen tio, ke ili, kiom ajn malforte,
inklinigu la amatajn anka al plibonio. Kon-
trae oni ne povas malaltii sen ia, kiom ajn
nekonscia, malbona efiko sur iujn, kiuj per la
amo aliis al li.
Sed ar la efiko sur aliajn estas iam subtila
kaj plej ofte nekonscia, tial oni ne povas mezuri
nek direkti in. Cio, pri kio ni povas esperi
estas, ke ni mem konscie elektu la direkton de
nia pensado. Se ne konscie, tiam nekonscie ni
ja iam elektas in, ar tiel same, kiel e iuj
konataj fortoj, la pensoj sekvadas la vojon plej
senpene ireblan.
150 LILIO
Se ni ne malpermesas, ke niaj pensoj sekvu
tiun direkton, kiun ili inklinas sekvi, tiam per
tiu simpla neago, ni kvaza malbaras al ili vojon,
kiu farias pli facile irebla iufoje, kiam i estas
uzata.
Per aliaj vortoj ni akiras pensan kutimon.
Krom tio, elektinte nian vojon tra la mondo
de pensado, vole-nevole ni inklinas esti antaen
ovataj de iuj simile pensantaj homoj.
Ju pli iuj homoj amas sin reciproke, des pli
f orte iliaj pensoj influas ilin reciproke, ar, kiam io
estas dirita, kio estas la amo ? Cu i ne estas la dia
parto, la efektiva, eterna memo de la homo ? Ni
devas tion kredi, se ni ja kredas, ke
" Dio estas
"
amo," kaj ke Dio kreis la homon la Sia bildo."
Se tio estas vera, tiam ju pli forte kaj pure ni
amas, des pli ni proksimias al efektiva simileco
al Dio, kaj des pli profunde ni povas penetri
sub la eksteran tavolon de la cirkonstancoj kaj
atingi la kaitajn aferojn de la surtera vivo.
Plue, se tio estas vera, tiam, kiel ajn dezirinde
estas, ke oni estu amata kaj la homa koro
sopiras al tio ankora pli dezirinde estas, ke ni
mem amu, ke ni trovu elfluejojn por tiu amo, kiu
povas dari nur tiel longe, kiel i estas uzata en
la servado de aliaj. Tiamaniere oni akiras certan
scion koncerne la plej sciindajn aferojn de la vivo.
De tiu vidpunkto Gojo uis spertorian vivon.
El la multenombraj homoj de diversaj ao, ka-
raktero, kaj temperamento, kun kiuj i iutage
rilatis kaj sentis simpation, iu influis iagrade,
kiel ajn malforte, sur ian karakteron.
Nedube, ke la patrino efikis la plej forte sur
 LILIO
in, ar i la plej konstante, intence kaj de la
plej frua ao de Gojo celis uste tion. Sia influo
estis iam nobliga, kaj i aldonis la plej belajn,
melodiajn ecojn al la efektive artista kaj bon-
intenca spirito de la infano, kiu iom post iom
malvolviis.
Sed la homo, kiu volas efektive sciii pri la
vivo, por ke li pentru in kiel i ekzistas, mon-
trante samtempe, kiamaniere oni povas in pli-
bonigi, devas suferi. Ami kaj suferi oni ne
povas disigi la du vortojn, ar ili estas la du
flankoj de la sama afero. Oni povas akiri la
kunsentadon nur tiam, kiam oni travivis almena
iomgrade la du flankojn.
Tial anka en la vivo de Gojo venis de tempo
al tempo iaspeca suferado.
La unua konscia neharmonio, kiu sentigis sin
estis la doloro venanta de la nenobla
i,

en
flanko de ia propra naturo. Tio estis
i, la
fajrero
de aluzeco, kiu subite sentiis en kiam
Florenco kaj Filipo revenis de La
la

edukejo.
dua okazis nelonge post morto de Florenco,
la

kiam askultis la kruelajn vortojn de avino,

la
i

kiu neniam amis in. Amba doloraj travivaoj

estis necesaj por la plena disciplinado de Gojo.
Poste sekvis longaj jaroj de la akra, kaita
doloro de timo, surda doloro de dubo, in
la

pensigantaj, ke eble havas nenian rajton en la

i

hejmo, pri kiu antae kredis, ke havas iujn

i

rajtojn apartenantajn al felia infaneco.

tiuj travivaoj malkovris anta
Ci

multajn
i

aferojn de la vivo, kiuj sen tio ne evidentius,

almena anta
ol

farius pli aa.

i
152 LILIO
Je irka tiu tempo i anka komencis konstati,
ke la malrieco ekzistas en la mondo, ke la
matureco ne certigas al homo havi kaj fari la-
vole, ke ekzistas iu Fortulo pli grava kaj forta,
ol la patrino, al kiu i tiu voe preadis iu-
matene, petante helpon, saon, forton. Per i
tiuj
"
familiaj preoj
" Lilio kvaza elveris ion
en la koro, forgesante la tempon kaj ion krom la
helpo tiel forte bezonata. Granda estis ia fido,
ke Dio sendos tiun helpon, kaj ke ne mankos al
i la rimedoj necesaj por bone nutri kaj instruigi
la infanojn. Kun tiu celo i preadis por
laborado en la formo de pensiuloj kaj kudrao,
pri bona sanstato, por ke i povu plenumi ion
"
postulatan je i. Poste, ricevinte respondon"
al iu peto, i ne forgesis danki al Dio pro
tio.
Kredeble estas, ke i tiuj fervoraj preoj,
elveraoj el zorgoplena koro, esprimante la plej
intimajn pensojn de la patrino, reagis sur la
koron kaj karakteron de la malgranda filino, kiu
partoprenadis ilin, kaj ke tio faris in pli sciema,
pensema, kaj intuitive konscia pri la zorgoj de la
mondo, ol i estus en alia irkaao.
Ankora alia afero pligrandigis en i la scion
pri homa suferado, plifortigante ian kunsenton
kun la homoj ; tio estis la oftaj iprompioj,
kiuj okazadis en proksimeco de Riverton.
La savboatejo staris en vido de la domo de
Lilio, kaj tie post noktio, se lumo ekbrilis, tiam
oni sciis, ke ipo estas en danero, ke la kuraaj
anoj de la savboato preparas sin, por riski sian
vivon sur la tumulta ondaro blovata de la
 LILIO 153

ventego, en la espero savi tiujn, kiuj per raketoj

petis ilian helpon.
Kiam estis blovege, en malluma vespero, Lilio
of te levadis la kapon de super ia kudrao, dirante :
Iru, Gojo, kaj rigardu tra la fenestro por
vidi, u lumo estas en la savboatejo.
Gojo glitadis malantaen de la dikaj kurtenoj
kaj la rulkurteno, por pli bone vidi. Kiam i
povis respondi :
Ne, panjo, estas mallume ekstere. Lilio
fervore ekkriis Dio estu dankata. Kiam iufoje,
emociiinte, Gojo diris : Jes, panjo, vidu, ja
estas lumo ! Lilio respondis : Kompatindaj
suferantoj ! ili estas en granda danero ! Sur la
genuojn, Gojo ; ni preu pri ili kaj pri iuj, kiuj
estas en danero sur la maro !
Tiam vibro de ekscito trakuris la infanon.
Efektive i nenion vidis krom la lumeto iom mal-
proksima, sed la fantazio prezentis anta i la
furioze etatan akvon, la tonegajn bordkrutaojn
" Flavaj Nazoj," la sablan baron
de la apud la
enmario de la rivero, kaj timplenan homama-
seton atendantan la morton sur ipo balanci-
anta senpove, dum la vento blovadas kaj la
ondegoj portadas in jen al unu jen al alia el
tiuj lokoj de danero.
La fantazio pentris ion des pli klare, ar ne
nur la preoj de la patrino impresis Gojon, sed
anka la rakontado kaj priparolado, kiun i pli
ol unu fojon askultis pri ippereoj kaj mirindaj
savoj el la fako de la morto.
Ankora unu granda influo sur la karakteron
de Gojo estis la kutimo dedii kelke da tempo
iS4 LILIO
iutage, kiam tio estis ebla, al silenta meditado
irka sunsubiro, dum i rigardis la kolorion de
la ielo. La patrino kaj filino kutimis sidi kune,
ar amba opiniis, ke e matenio kaj vesperio
oni povas pli forte ol e iu alia fenomeno natura,
konscii pri la gloro kaj majesteco de la Kreinto.
Dum ili rigardis la aniantajn kolorojn,
spegulitajn sur la ielo kaj rivero, dola, helpa
influo teliris sur amba, kaj konsciigis ilin, ke Dio
estas ne nur Forto, sed anka Lumo kaj Amo.
Vintre, rigardinte is la forfandio de la helaj
koloroj, a kiam nuboj kais la ielan gloron,
Lilio kaj Gojo sin turnis al la fajro, amuzante sin
er rigardoj al la dancado de la ombroj sur muroj
aj mebloj, a ili paroladis pri tio, kion ili us
vidis, imagis, a pensis.
Ci tiu estis kvaza feina horo, kiel por lacigita
Lilio, tiel anka por Gojo, kiu kutimis tiam libere
esprimi siajn idealojn, pensojn, kaj fantaziaojn.
Tamen, kiam Florenco kaj Filipo estis hejme,
la tempo de meditado kaj intima interparolado
devis esti tre mallongigita, ar la pliaaj infanoj
ne volis
" malpari" la
tempon, plivolante amuzi
sin per ia ludo a alia faro.
Sed kiel oni jam scias, Florenco frue malaperis
el la familia rondo, kaj Filipo poste foriris, elekt-
inte la maristan vivon. Tion Lflio tre bedaris,
sed per nenio povis malhelpi. Iafoje i demand-
adis sin : Cu tiu forta, nevenkebla deziro de mia
filo venas de tio, ke anta lia naskio, miaj propraj,
plej fortaj deziroj estis direktataj al marvojao ?
ar i memoris, kiel sopire iaj pensoj sekvis la
karan edzon forveturantan al fremda lando.
 LILIO 155
Ankora unu forta influo sur la vivon de Gojo
estis la amikeco, kiu fariis inter i kaj Jajo, la
filo de gesinjoroj Leden. Lin i ekkonis, kiam
i estis sepjara kaj li preska dekjara. En tiu
tempo i ne transpasis la limojn de Riverton
krom unufoje, kiam iu sinjorino loanta e
Lilio prenis in al Liverpolo, por vidi ian spek-
taklon.
Tio altigis la plezuron, kiun i sentis, askul-
tante Jajon, kiam li rakontadis historiojn pri
aliaj lokoj konataj de li.
Li estis preciza, praktika knabo, kiu kutimis
detale vidi ion vidindan, sed li ne estis tiel
emociiema, kiel Gojo. Ordinare li ne volis ko-
legii kun knabinoj, sed jam de la komenco li
amikiis kun Gojo, al kiu li poste konfidis la
plezurojn, triumfojn, kaj malfacilaojn de la ler-
neja vivo.
Li vizitadis edukejon en Liverpolo, kie li
restadis de lundo matene is vendredo, kiam li
revenis hejmen.
Dum la fino de la semajnoj, li kaj Gojo kune
pasigis multe da tempo. Kune ili suprenrampis
la krutan tupetaron de la lumturo, vizitis la
fortikaon, vadis en la rivero dum malaltmaro,
saltis de roko sur rokon, seris krabojn sub iuj
grandaj tonoj kaj iuspecajn trovindaojn en la
lagetoj kaj sur la sablo.
Sennombraj estis la plezuroj, kiujn ili kune
uadis, krom tio, ke Jajo povis instrui Gojon
pri la diversspecaj ipoj kaj boatoj kaj multaj
aliaj sciindaoj.
La la opinio de Gojo, Jajo estis tre instruita
i56 LILIO
persono, por kiu i sentis efektivan admiron, kaj
al kiu i volonte cedis sian volon.
Liaflanke, flatis al li konscii ian admiron, povi
instrui in pri tiom da aferoj kaj objektoj, sed
ar la riigita de estimo amo, kiun Gojo sentis al
li,

estis sincera, efektive penetris la profundon

i
de lia naturo kaj igis lin peni in meriti, por ke
ne kazu doloron al knabino.

la
li

Li rakontadis al pri la mirindaoj de la

i
Hinduja sovaejo, kien la patro iam lin veturigis,
kaj pri kiu anka multe legis en siaj libroj por
li

knaboj.
Li
bone vortpentris siajn impresojn, ne nur de
pejzao, sed anka de la urboj kun iliaj
la

belegaj komercaoj faritaj de la indienoj, tiuj

belfiguraj, bonhumoraj homoj, kun iliaj hel-
koloraj vestoj kaj abundo da ringoj portataj sur
oreloj, brakoj, maleoloj kaj, e iuj, e la nazo.

je
Iun tagon, kiam Gojo avide askultis tiaspecan
mensan manon, per kiu Jajo in nutris, kiam
ili komencis lacii de la agoludoj, Jajo subite
sentis grandan kontentecon, rigardante en
elokventajn okulojn de la knabino, tial diris la
li

:
Jen kion mi faros, se vi tion deziros Tuj
!

kiam mi farios viro, mi edzios kun vi, kaj,

veturiginte vin trans la maron al Hindujo, mi
montros vi la belajn objektojn tie troveblajn.
al

Tiamaniere vi mem povos ilin senpere vidi. Kiel

vi pensas pri tio
?

Jajo, vi karulo, mi pensas, ke estas

i

belega ideo! Cu . . . u ni devas atendi tre

longan tempon, anta ol vi farios viro
?

Tute ne! Mi jam havas dek unu jarojn

;
 LILIO 157
post ne longe mi havos dek du, kaj mi jam
sentas min viro.
Ne forgesu vian promeson, ar mi forte
deziras iri tien. Vi permesos, ke mia patrino
akompanu nin, u ne? ar mi estas certa, ke
i uos vidi ion.
Ho jes, kompreneble i povos veni, anka
la mia; sed mi opinias, ke mia patrino ne volos,
ar estas tie, kie i falis en malsanon.
Jajo, vi ne rifuzos permesi al mi rajdi elef-
anton ? Mi volus rajdi longan, longan distancon !
Mi mem rajdos flanke de vi.
Eble do vi konsentos, ke ni elefantiru al iu
loko en Hindujo, sed precipe tien, kie estas tiu
mirinda templo ore tegmentita, kaj al tiu palaco-
simila tombo de la princedzino, kun turetoj kaj
belaj multnombraj floroj faritaj el juveloj.
Mi kondukos vin ien.

Tiamaniere ili interparoladis, realigante al si

la revojn, pri kiuj ili kredis, ke iam tio nepre
efektivios.
Dum la longaj periodoj, kiuj poste disigis ilin,
ili iam korespondadis, kaj eble ili ne tute forgesis
la promeson faritan en ilia infaneco.
Ni jam scias, kiel Gojo estis okupata dum tiuj
jaroj. Ni vidu, kiel Jajo pasigis la tempon.
Fininte la gimnaziajn studojn, li fariis stud-
ento de la medicino en la universitato de Londono.
Tiel bone li sukcesis, ke li ricevis la diplomojn,
kiam li estis dudekdujara.
Poste li ricevis oficon de adjunkta Rirurgo
enloanta en hospitalo Londona ; pli poste li
158 LILIO
vizitis Vienon, Parizon, kaj Berlinon po tri
monatoj en iu urbo, por ke li rnem esploru la
mirindan laboradon de la plej eminentaj kurac-
istoj eksterlandaj . Reveninte hejmen li decidis
akcepti oficon sur pasaera ipo veturanta inter
Astralio kaj Britujo, anta ol komenci praktikon
por si mem en Londono, tiu plej granda kaj inter-
esa urbego en la mondo.
Nun post du semajnoj li devis ekveturi, sed
anta ol foriri li decidis, se tio estus ebla, ricevi
promeson de Gojo, ke i farios lia edzino post
lia reveno.
Li bone sciis, ke i alte estimas lin, ar i
neniel kais tion anta li. Ili estis amikoj tro
longe, por ke i tion faru ; krom tio, li sciis, ke
i opinias, ke ekzistas nenia bona motivo por
malhelpi, ke bone edukitaj knabo kaj knabino
a viro kaj virino estu geamikoj.
Tamen en la lasta tempo li rimarkis, ke nedi-
finebla sindeteno kaj memkonscieco jam fariis
inter ili. Gojo ne plu esprimadis siajn pensojn
tiel libere, kiel antae ; ajnis kvaza ia baro
staras inter ili, super kiu li ne povas pai, kaj pro
tio, li komencis timi, ke la antaa armoplena
intimeco forestas por iam. Li divenis, ke ne
li sola admiras Gojon, ke ankora aliaj sinjoroj
konkuras kun li en la espero gajni al si ian
amon, kaj li sciis, ke i tiuj estas pli lertaj ol li
pri la entilaetoj tiel atataj de lavirinoj. Plue,
li sciis, ke tiuj aspirantoj posedas kapablon pri
la muziko : tiu potenco, kiu influas in tiel
forte, per kies efiko ili povas trafi la koron,
samtempe ravante ian orelon.
 LILIO 159
Kiam Jajo komparis iliajn servopovojn kaj
personajn allogaojn kun siaj, li fariis preska
senespera, kredante, ke mankas al li uste tiuj
kvalitoj, kiuj en iaj okuloj nepre estas dezirindaj.
Malgra tio, li sciis kun certeco, ke li havas la
plej havindajn kvalitojn, kiujn viro povas pro-
poni al virino : pura koro, neriproinda karak-
tero, la kapablo fari noblan laboron, sana korpo
kaj la komprenemo, kiu akompanas fortan
amon.
Tiuj aliaj viroj proponis multon. Ili opiniis,
ke ili proponas sin mem, sed Jajo, meditante,
demandis al si : Cu efektive ili povas tion fari ?
Cu efektive ili deziras la plej bonan, kiun Gojo
povas doni ? A u tiu a alia el ili kvaza
dirus al i : " Vi fariu mia edzino, admiru min,
faru agrable al mi, kaj redone mi vestigos vin
per belaj vestaoj kaj multekostaj juveloj. Mi
loigos vin en granda, luksa domo, amuzigos vin,
sed ne esperu, ke mi fordonos miajn plezurojn a
iel oferos miajn inklinojn, se ili estus malsimilaj
al viaj ...
Jajo sciis, ke tia edzo ne povus spirite unuii
kun Gojo ; li timis, ke eble Gojo ne ekscios la
diferencon inter bonajna viro kaj bona viro is
tro malfrue por ia felieco.
Li sciis nur tion, ke li mem volas dividi kun i
iom, kiom li posedas ; ion, kio li estas en siaj
plej bonaj momentoj, dezirante, ke i kuraigu
kaj inspiru lin. Plue, li volis partoprenadi en
iaj celoj kaj esperoj, volante esti por i hel-
panto, ildo, kaj apogilo en horo de bezono, ke ili
kune konsiliu pri la por ili gravaj demandoj de
160 LILIO
la vivo, ke ili amba estu konsolantoj kaj
helpantoj de la homoj.
Lia vivlaboro irigis lin inter la suferantoj, kaj
li tre deziris, ke per li Gojo elveru en ties korojn
iom de tiu muziko, ojo, kaj amsento, kiuj
ajne plenigis ian animon. Sajnis al ke iam

li,
Gojo povas percepti kaj prezenti al aliaj la
helan, gajan flankon de la aferoj. Li sciis, ke
ia irado tra hospitalo, kie
la deoris kiel

li
enloanta Kirurgo, iam sentigis trankvilecon
kaj kontentecon inter iuj sur kiuj ridetis kaj

i
al kiuj parolis. Plue sciis, ke de longe Gojo
i

li
sukcesis decidigi Lilion inviti kelkajn ellacigitajn
patrinojn kaj kriplajn infanojn, kiuj ne havis
ardenojn nek beletajn irkaaojn, por ke Lilio
kune faru, ke estu ili felie kaj komforte
al

kaj
la i

en daro de kelke da horoj en iu semajno.

De Lilio eksciis, kiel Gojo sukcesis helpi la
li

kompatindajn gastinojn kaj gastetojn rigardi

pli espere sur la vivon. pli pensis pri tio,
Ju

li

des pli lia koro varmiis al i.

Tiel okazis frue en unu mateno, precize unu
semajnon anta ol ekvojais al Melburno, ke
li

vizitis dometon en Barnes* kaj prezentis

la
li

Lilio. Post interano de la kutimaj

al

la

sin
salutoj okazis pazo.
Lilio ne povis ne rimarki, ke afero pli grava
ol

kutime venigis al Jajon, kiu volis konfidi en

i

i. Fakte, lastatempe pU unu fojon rimarkis

ol

videblan anon en ne povis ne diveni

li,

kaj
i

la kazon. La viglaj patrinaj okuloj vidis, ke

amas Gojon, tamen ne rajtis aludi pri tio,
i
li

Elparolu Barnz.
:
 LILIO 161

ar li mem ne parolis al i e unu vorton pri la

afero.
Nun, kiam li venis speciale por tio, ke li sciigu
Lilion pri sia pasia amo, li trovis la aferon tre
malfacile paroleblan. Tamen fine li balbutis :
Sinjorino Cester . . . eble vi jam divenis,
ke mi amas Gojon. Mi venis . . . por sciigi in
. . . pri tio . . ., se vi tion permesos. Cu mi
estus malplaa al vi kiel bofilo ?
Lilio paliis kaj tremis per la tuta korpo. Jen
malfacila por si tasko! Jajon i amis preska
kvaza li estus ia filo, kai i konvinkiis, ke, se
i povus elekti edzon por Goio, i ne povus trovi
iun pli bonan, ol li estas. Si ne estis certa, ke
Gojo amas fin ; eble i ne tute esperis tion,
ar la honesto mem faris necese, ke i sciigu
Jajon pri la makulo sur la naskio de Gojo. Kaj
poste ? Kion do poste ? Cu li ankora deziros
edzii kun i ? Cu lia amo estos tiel granda,
ke i povos supersalti la baron ? Si ne sciis pri
tio! Si sciis nur, ke, volante savi Gojon de
nenecesa suferado kaj honto, i mute dankas
Dion, ke Jajo venis unue al i.
Post momento i diris Jajo, mi ne povas
esprimi al vi mian dankon pro tio, ke vi venis
konfidi en mi, anta ol sciigi al Gojo vian amon al
i. Fakte, mi devas diri al vi ion, kio eble anos
vian intencon. Vi opinias, ke vi amas Gojon.
Cu tiu via amo povos elteni la provon, kiun mi
devas fari al i ? Se ne, agu honeste kun mi
kaj kun vi mem. Foriru el i tiu domo, nedir-
inte al Gojo tiujn vortojn, kiujn vi venis
speciale por diri. Per la tuta elokventeco, kiun
 LILIO
mi posedas, mi petegas, ke vi foriru, se en via
koro estos e iometa tendenco ancelii pri via
deziro edzii kun Gojo, se vi pensos, ke i
estas malpli dezirinda, ol vi antae pensis . . .
Jajo, . . . askultu bone . . . kiam iu iam de-
mandis al mi,
" kiom da tempo vi estas vidvino,
a kiom da tempo pasis, de kiam via edzo
mortis?" mi iam respondis : "Gojo neniam
vidis sian patron, a mia edzo jam antae mortis,
kiam mia plej juna infano naskiis!" Tion oni
akceptis uste tiel, kiel mi intencis. Volante ne
mensogi, mi ja volis erare pensigi ilin, ne pro mi
mem, sed pro la infano, kiun mi devis irmi. Sed
askultu, Jajo, kaj klare komprenu tion, kion
mi diros. Mia edzo mortis kelke da jaroj anta
ol Gojo naskiis.
Si do ne estas via infano ! Vi in adoptis
kaj edukis, kvaza i estus via propra filino!
Tio ne estas por mi treege grava afero ! Kompren-
eble estus pli plae al mi, se vi estus la patrino de
Gojo; kaj grandmezure vi ja estas tio, ar, kiam
io estas konsiderita, vi prizorgis kaj edukis in !
Tamen mi ankora senhezite deziras edzii kun
Gojo, nur pro tio, ke i estas tio, kio i estas
per si mem, ne per siaj gepatroj ! Vi estas la
sola patrino, kiun i konas, kaj i ne povus havi
pli bonan, saan, dolan . . .
Ne diru plu, Jajo, ar vi ne ankora ion
komprenas. Ial ne estas malagrable trovi, ke
vi ne tuj komprenis . . . mi iom dankas vian
nekomprenon. Tamen estas necese, ke vi ja
komprenu, ke mi estas la patrino de Gojo, kvan-
kam mia edzo ne estis ia patro . . .
 LILIO 163
Kiel! kun emocio ekdiris Jajo stariante.
Dum momenta pazo, la du interparolintaj
homoj povis adi la plendajn tonojn de la
violono ludata de Gojo, kiu ne sciis, ke i estas
temo de grava priparolado.
Lilio sidis, rigardante malsupren. Si ne kurais
levi la okulojn al la vizao de Jajo, kiel i volis,
por vidi senerare, kiamaniere la sciigo efikos sur
lin, kaj per li sur Gojon.
Jajo spiregis, doloro montriis per la okuloj,
kiuj malmoliis. Tuj kiam li povis sin regi, li
diris :
Siniorino Cester, mi tute ne povas kom-
preni! Cu eble mi balda vekios kaj trovos, ke
mi sonis ? Tio, kion vi diris, estas por mi tiel
neatendita . . . tiel ne kredebla! Tamen pri
unu afero mi ja knmprenas, kaj tio estas, ke ne
povas esti, ke vi estas kulpa! . . . Iu aa mal-
virtulo . . . Sed, kion diri ? . . . Se tio povas
esti tiel, mi pli ol iam antae deziras konsentigi
Gojon farii mia edzino. Ke i nur konsentu!
Car mi volus iom pli trankviligi la pensojn, u
vi permesus, ke mi iom promenu en la ardeno
kaj poste parolu al Gojo ?
Jes, iru, Jajo ; sed antae sciu, ke la
patro de Gojo ne estis malvirtulo. Li mem estis
kruele trompita, kaj edziante kun mi li kredis,
ke li estas vidvo.

M
 CAPITRO XXVI

Cirka unu jaron anta la matena vizito de

Jajo, per heredao, kiun Lilio ricevis post la
morto de la geonkloj, kiuj iam deziris adopti
" La DometoV
Gojon, Lilio aetis
Gi estis malmoderna domo negranda kaj
duetaa kun bela ardeno kaj arbetaro. Giaj
frontaj fenestroj rigardis sur la komunan teron
de Barnes, je kelke da mejloj malproksime de
Londono.
Al tiu hejmo venadis Filipo por pasigi la kelkajn
tagojn, kiuj okazis inter unu marveturo kaj
alia, kaj venadis anka Jajo, kiu estis ofta
vizitanto, rigardanta in kiel duan hejmon.
Konante bone la domon, Jajo povis sin
direkti unue en la belan ardenon, kaj poste al
la salono, kie Gojo ankora ekzercis sin pri la
violono.
Li ne eraris, pensante, ke Gojo aniis kon-
li,

tra kvankam erare konkludis pri la kazo

li

de tiu anio.
Efektive Gojo sciiis pri siaj propraj deziroj al
la amo de Jajo, kaj penis alustigi sin al la neat-
endita memvidio, modeste penante kai de iuj,
e de patrino, la ojon kaj doloron de la amo,
la

kiu plenigis ian koron.

La vivo jam instruis in multe, sed tio plej-
parte venis ia varma kunsento kun aliaj
ia el

homoj kaj suferado, pri kiu ni scias.

el

l64
 LILIO 165
Kiam tele iris ian vivon tiu stranga,
en
nekomprenebla afero, kiun oni nomas la amo, i
iom blindigis kaj konfuzis in, ar nun troviis,
i,
ke ordinare tiel lerta pri legado de

la
homoj,
jam ne povas kun certeco legi Jajon, kiam
tion fari ajnis tiel grave kaj dezirinde.

al
i
rimarkis, ke aliiis. Neniam parolema,
Si

li

li
jam nun malofte parolis, kaj, kelkfoje sulkigante
la brovojn, nur ajnis eviti in. Sed tio okazis
li

nur tiam, kiam estis en akompano de aliaj

li

homoj. Kiam ili estis duope, kio ne ofte okazis,

montris sin atenta pri kaj afabla al

i,
dum

la
li

amlumo brilis en liaj okuloj.

Kion pensi ne sciis, kaj decidis forigi iujn
i

pensojn pri la afero, dirante al

si
:

Ne decas, ke mi pripensu tiamaniere pri

li,
kiu ne diris al mi e unu vorton pri amo.
la

Tamen ofte turnadis sin

ja
la

li,
al
pensoj kaj
ajnis kvaza Jajo estas iam apude, parto-
prenante ion, kion faras.
i

Pro tio jam ne povis verki tiel bone, kiel

i

anta konsciio pri la amo Jajo, ar

al
la

la

atento estis dividata, anstata esti koncentrata

eur la laboro. Felie, uis ian kompenson, ar,
i i

ludante violonon, povis pli bone, iam

la

ol

antae, mirigi la askultantojn pro

la

emocieco,
kiun esprimadis tiel forte kaj lerte.
i

Iufoje pensis, ke Jajo amas belan Noran,

i

ar estis evidente, ke povas senene paroli kun

li
i,

kaj tiam Gojo ne povis ne senti aluzan doloron,

kvankam tio ne restis longe.
Nora jam fariis bela dola fralino kun arma
i66 LILIO
voo por kanti. Sia hejmo estis en ne granda
distanco de tie, kie Lilio kaj Gojo lois, kaj la
du fralinoj fariis amikinoj, kiam ili denove
renkontiis post jaroj da diseco.

Sed ni sekvu Jajon en la saloneton de

" La
Dometo," responde al la ordono :
" Envenu,"
kiam Gojo adis la nelatan frapeton sur la
pordo.
Vidante la ekrigardon de neatendita plezuro,
kun kiu Gojo akceptis lin, kaj askultante la
gajan tonon de la voo, kiam i bonvenigis lin,
la esperoj de Jajo subite leviis.
Nu, Jajo, i tio ja estas arma neatenditao.
Kio venigis vin i tien tiel frue en la tago ?
Tiam, rimarkante ion hezitan kaj neordinaran
en lia aspekto, ia vizao ricevis subite anitan
esprimon, dum i maltrankvile demandis :
Amiko mia, kio estas al vi ? Mi esperas,
ke nenio grave malagrabla por vi okazis ?
Ne, Gojo, kiom mi scias, nenio malbona
okazis . . . tamen, ar mi estas en stato de
forta necerteco pri plej grava por mi afero, pri
kiu mi volus certii anta ol foriri de Anglujo,
mi venis al vi por helpo. Cu vi povus doni al mi
iom da tempo ?
Plej plezure, Jajo. Mi estus je via dispono
dum tutaj tri horoj, se vi dezirus tiom da tempo !
Poste mi devos instrui lernantinojn, kiuj venos
al mi. Mi ojas, ke vi deziras konfidi al mi. Tio
ajnas tute tiel, kiel en la malproksimaj tagoj de
nia infaneco! Atendu nur unu momenton, dum
mi iros sciigi la patrinon pri via alveno . . . Cu
 LILIO 167
eble vi deziras, ke anka i partoprenu la kon-
fidon ?
Ne, tio estas nenecesa. Via patrino kaj mi
jam renkontiis . . . efektive i scias la celon
de mia vizito, kaj estas kun ia permeso, ke mi
venis al vi. . . . Cu . . . vi ne havas ian ideon
pri . . .
Do, pardonu la interrompon diris Gojo iom
nerve, ar i nun bone konstatis, ke io neku-
tima okazis, kvankam i ankora ne divenis,
kio i estas. Cu vi dezirus iri en la ardenon,
a u vi plivolus interparoli i tie ?
Ci tie, mi petas.
Ili sidiis, Gojo en ia preferata sidloko sur
angulo de kanapo, kaj Jajo sur brakseo, kiun
li altiris apud in.
La suno brilis en la ambron, kvaza karesante
la harojn de Gojo, kiu iom ruietis pro plezura
antasento pri la interparolo.
Cu vi ne povas diveni tion, kion mi deziras
diri al vi ? Mi estas certa, ke vi ne povis ne vidi
jam de longe, ke . . . mi . . . amas vin. Mi
amas vin pli forte, ol iun en la mondo. Mi volus
ekscii . . . u vi volas akcepti mian amon . . .
kaj redone ami min ? Gojo, karulino . . . u
vi komprenas la grandecon de tio, kion mi petas
de vi ? Kredeble vi ne povos min ami ?
Nepreparite je tia eldiro, Gojo ne povis eligi
e unu vorton. Komence i ne povis renkonti la
okulojn de Jajo, kvankam i sentis, ke ili estas
fiksitaj sur in, kaj ke devas esti, ke li vidas
ian malfacile regeblan ojon kaj adas la lat-
pli

ajn neregulajn batojn de la koro. Si devis

i68 LILIO
trankviligi la subitan tremadon skuantan in,
anta ol trovi respondajn vortojn. Fine, rigar-
dante en la brilantajn okulojn de Jajo kaj tro-
vante tie tre fortan esprimon de la amo, i devis
denove mallevi la rigardon. Tamen i retrovis
la voon, kvankam i sonis strange nefamiliara,
kaj komencis :
Kara . . .

Vane i penis aldoni ion al tio i, la vortoj ne

volis adigi sin.
Felie, Jajo adis la solan vorton, ekkonis
la nedireblan karesecon en i, kaj per la .seo
movante 6in pli proksimen al Gojo parolis :
Diru al mi, amatino mia, u vi efektive
min amas ? . . . sufie . . . por ke vi fariu . . .
mia edzino ?

Ankora la dezirataj vortoj ne estis troveblaj,

sed fariinte pli kuraa, Gojo etis elokventan
rigardon 6ur Jajon.
Evidentiis, ke tio, kion Jajo vidis en la
brilantaj okuloj faris nenecesaj iujn vortojn,
ar li salte leviis el la seo, sidigis sin apud Gojo
sur la kanapo, kaj, irkainte in per siaj brakoj,
tiris in al si.
Anstata malpermesi la irkabrakon, ajnis,
ke Gojo trovis in tute agrabla, ar i karese
apogis la vizaon kontra lia ultro.
Tiel ili sidis, tro feliaj por parolado afl
moviado, escepte tiam, kiam de tempo al tempo
Jajo nomis Gojon per iuj karesaj esprimoj.
Vere io renversiis, ar Jajo, kiu antae povis
nur malfacile esprimi siajn pensojn per vortoj,
jam nun senti6, ke iuj lingvaj baroj foriis.
 LILIO 169
Amaj vortoj denature troviis sur liaj lipoj, dum
Gojo, kiu antae devis haltigi esprimojn de sia
amo al jam povis diri nenion, sentante, ke tie

li,
povas senmove kontente resti en silento.
i

Tamen post iom da tempo Jajo turnis al

si
la vizaon de Gojo, flustrante

:
Karulino, u vi povas diveni tion, kion mi
nun deziras . . . Vi ankora ne donis unu al
f

mi Cu mi povas . . Kisu min, amatino

?
!

.
.
.

.
mia.

Tiu kiso ajnis al amba kvaza sanktao.

Ili sentis sin tre feliaj, kiam ili sidis kune;
sed per la kiso ili magie unuiis, kvaza

la
animoj
interkroiis.
Iom poste Jajo diris
:

Mi ne sciis, e ne povis diveni, ke kiso povus

esti tiel dola tiel kompreniga . . Cu vi

?
.

.
.

Kaante anta la vizaon, Gojo respondis

li

Jes, mi iom komprenis, ar . ar . . :

.
.
.

jam antae mi havis unu . tian kison . .

.

de vi en sono . kaj la ensona kiso ajnis

.

.
.
.
.

uste tiel reala, kiel tiu, kiun vi us donis mi.

al

Mi memoras mian vekion . . . kiam mi sentis

vian kison sur miaj lipoj . . kaj mi deziris, .
.

ke iam . . . tiu sono fariu realao.

Oni diras, ke la amo blindigas, kaj devas
esti, ke mi blindiis, ar mi ne nur nesciis pri via
amo mi, sed mi komencis pensi, ke vi evitas
al

min, ke vi e ne amas min fratinsimile, kiel iam.

Kredeble mi povos tion klarigi. Kiam mi
efektive eksciis pri mia amo vi, Jajo, mi anka
al

eksciis, ke mi jam ne povus trudi min vi, kiel

al
170 LILIO
antae mi senpense faris, neinvitite. Eble tio
estis fralina modesto, eble i estis sensencao,
sed pli ol unu fojon mi ja evitis vin, sed Jajo,
. . . uste en tiuj fojoj mi la plej forte deziris
esti kun vi. Memoru, ke vi sinjoroj de la kreita-
aro aroge pretendas, ke vi solaj havas la rajton
amindumi. La fralinoj devas esti seratoj, ne
serantoj.
Eble vi estas prava. Mi supozas, ke viro
ne respektus virinon, kiu lin persekutus; tamen
estas meza vojo, u ne ? Ciuokaze, io jam iras
bone, u ne ? Karulino, . . . diru denove . . .
u vi estas certa, ke vi estas kontenta je mi ?
Mi ja estas kontenta je vi kaj je io en la
vivo ! Leviante i tiun matenon, kiel kutime mi
pensadis pri vi, sed la pensoj estis negajaj, kaj
ne harmoniis kun la bela heleco de la sunbrilo kaj
la kantado de la birdoj. Verdire, mi . . . mi
kompatis min, sciante nenion pri la tiel balda
venonta feliego! Se mi tiam estus verkinta
muzikaon, kiel plenda kaj sopira i estus ! Nun
mi sentas, kvaza mi povus verki a almena
ludi nur gajan maron!
Mi anka multe pli gajiis, de kiam mi vek-
iis ! Mi pensas, ke tio ofte okazas en la vivo ! Ni
timas kaj timas, ofte nenecese, kiam se ni povus
fidi, ni savus nin de multe da doloro, ar niaj
propraoj," e
" niaj propruloj
" ja venos al ni
en la usta tempo. De kiam vi diris, ke vi
amas min, la tuta mondo aspektas pli hele.

Tiel ili babiladis la la maniero de geamantoj,

is subite Gojo ekkriis :
 LILIO 171
Mi demandas al mi, kion diros la patrinoj ?

Cu vi ne diris, ke mia patrino jam scias la celon

deviavizito? Karapatrino! i do ne mal apro-
bas, kaj i lasis nin neinterrompitaj dum longa
tempo! Ni iru al nian felion.

i,
por sciigi

al
i
La via volo, karulino, sed ni ne rapidu
almena . kisu min denove, anta ol iri!
.
.

Poste ankora multo troviis por diri, kaj ne

estis necese iri seri Lilion, ar tiu venis is

la
pordo, kiun iomete malfermis, kriante
i

:
Cu vi infanoj ankora ne finis interparoli

?
Post kvin minutoj la tagmano surtablios!
Lilio estis tuj forironta, sed du gajaj vooj al-
vokis in, dum du feliaj, junaj homoj samtempe
rapidiris al la pordo, por plene malfermi in kaj
enkonduki karan patrinon.
la

Gratulu nin, patrino kara, ni us diris, ke

ni iros trovi vin, por ke vi anka partoprenu en
nia felio.
 CAPITRO XXVII

Jajo revenis de la marvojao, ravite de la

bela Idimato kaj bonaj vivperspektivoj en
Astralio, kie la loantoj ajnas al li tre feliaj
kaj sen zorgoj. Li iom deziris reveni por tie
enloii, sed li cedis al la peto de la gepatroj,
"
kiuj ne volis, ke li per tio apartigu sin de la
mondo
" dum li ankora estis tiel juna. Malgra
liaj belaj priskriboj, vortpentraoj, kaj fotograf-
aoj, ili ne povis konstati, ke en malproksima
Astralio ekzistas tiel bone konstritaj urboj,
kun tiom da alta civilizacio.
Jajo kaj Gojo trovis oportunan domon en
Kew,* regiono apud Londono, ne tre malproksima
de Barnes, starantan e angulo de sufie vivo-
plena strato kontra la konataj Gardenoj Kew.
Tie Lilio kaj Gojo povus viziti sin iutage, se
ili dezirus tion.
La domo estis la donaco de gesinjoroj Leden,
kiuj aldonis ekon por pagi la koston de la pli-
multo de la mebloj. Ci tiuj estis sufie bongustaj
ka j oportuna j .
Cio estis jam pretigita en la nova loejo, kie
Jajo estis loanta kune kun la gepatroj, kiuj
promesis okupi la domon, is la felia paro revenos
post sia miela monato en Svisujo.
Restis ankora kvin tagoj, anta ol okazos
*
Elparolu : Kju.
172
 LILIO 173

la edzia soleno, kaj hodia vespere Gojo estis

aperonta la lastan fojon sur la estrado.
Jajo estis danka, ke i neplende cedis al lia
peto pri tio. Li diris :
Ne decus, ke vi plu gajnu monon perlabore,
kiam vi farios mia edzino, ar mi povos akiri
sufion por ni amba.
Konsentite !pri tio mi ne kontrastarigos
e unu vorton, sed, via moto diris Gojo, erce
riverencante mi volus scii, u vi opinias, ke mi
devus kai mian talenton sub la multnombraj
devoj de mastrino ? a u mi havas vian motan
permeson iufoje ludi anta miaj kompatindaj
kripluloj ?
Kompreneble mi tion deziras, ar mi volas,-
ke vi estu felia, karulino. Tamen vi certe
s

ojos mastrumadi, u ne vere ?

Tute jes, Jajo, Post iometa pazo i plue
diris : Mi supozas, ke iu sana virino kun
virinaj instinktoj deziras kaj esperas edzinii kaj
fari el unu domo hejmon por amato. Farante
tion, i plenumas la leon de la naturo kaj sam-
tempe kontentigas propran koron. Tamen estas
egale vere, ke iu virino devus havi ian intereson
ekster la domo kun iaj devoj, por ke i refreiu
kaj ne fariu indiferenta kontra eksteraj aferoj
kaj homoj.
Tion mi deziras rilate al vi, karulino mia.
Tiu lasta frazo via donis al mi novan ideon,
kiun mi rememoros, kiam konsultos min virino
ellacigita, eble kun tendenco al melankolio. Mi
rekomendos, ke i interesiu pri io ekstera de la
domo, e se tio nur konsistua el kunvenado de
174 LILIO
virinoj por kudri. Kiamaniere vi eltrovis tian
fakton, Gojo, kiam via vivmodo ne lasis manki
al vi la diverseco ?
Mi pensas, ke mi eksciis la unuan fojon pri
tio, kiam mi konatiis kun fralino Green,* la
malria kriplulino, kiu vizitadas la " popolajn
koncertojn," kiujn oni starigis. Kiam mi vizitis
in, mi petis konsilon, kiamaniere mi povas helpi
en la feliigado de kelkaj el la kompatindaj
neriaj homoj de tiu irkaao. Si komprenigis
min pri la fakto, ke tro multaj virinoj kaj knab-
inoj havas nenion krom laboro kaj zorgoj. Ili
havas nenian amuzon, pri kiu ili povas anta-
senti la uon.
Pro tio la patrino kaj mi speciale aranis kaj
uzadi la iaman balsalonon, kiu staras en la
ardeno apartigita for de La Dometo, kaj pro
tio mi promesis al mi iam reveni i tien en la
difinita tago, por ankora helpi fari plezuron al
la malria invititaro. Fralino Green estas pli
felia, ol multaj aliaj virinoj, pro tio, ke i
havas karan fraton, kiu agas tre sindoneme al
i. Ciufoje kiam li elspezas por la propra tabako,
li samtempe paradas la egalan sumon por la
fratino. Kiam li sufice paris, li aetas bileton
de koncerto kaj donas in al la fratino. Tia-
maniere fralino Green povas okupi unu el la
plej malkaraj sidlokoj e la malkaraj
"
popolaj
koncertoj," kie mi iafoje ludas.

Elparolu : Grin.
 CAPITRO XXVIII

Lapensoj de Jajoiamrondiradislian proksim-

an feliecon.
Proks'man ? En la mateno de unu tago, veki-
inte, li diris al si : restas nur tri tagoj de nun !
La intertempo ajnis al li mallonga, tamen post
kelke da horoj li konvinkis sin, ke i ne estas
tiel proksima, kiel li antae pensis, ar multo
povas okazi en la daro de tri tagoj.
Ordinare li ne timadis, precipe li ne timis
kreitaojn de la imago, sed de kiam li enloiis
en la domon, kiu estis la estonta hejmo de li kaj
Gojo, li sentis alterne feliecon kaj maltrankvi-
lecon.
Li vagadis de unu ambro en alian, prezentante
anta si per la imago la dolecon kaj armon
aldonotajn de la eestado de Gojo. Li vidis in
jen sidanta kontra li e la manotablo, jen
okupanta sin pri la mastrumado ; jen ili estas
duope, jen ili kune akceptas gastojn. Unufoje
li penetris pli profunde en la estontecon, por vidi
la plej arman, kortuan bildon el iuj, dum li
sentis en si kvaza adoron.
Alifoje li sin maltrankviligis, pensante : sed
eble okazos ia akcidento, kiu malebligos ion i
tion ? Ciutage, iumomente akcidentoj ja okaz-
adas . . . Kion mi iam faris, por ke mi meritu
tiom da felio, kiom mi atendas ? Transirante
175

1
176 LILIO
straton, oni facile povas faleti, falpuii. Dio
donu, ke nenio malbona okazu al Gojo, anta
ol mi havos la rajton in nomi edzino!
Fine li decidis iri al la hospitalo. Tie oni
" eksteraj pacientoj."
povas iam okupi sin per la
Reveninte hejmen irka la tria horo, li sentis
sin pli normala pro la okupio kun aliaj, kaj,
kantante rekantaon, li levis la korespondaon
kuantan sur la vestibla tablo.
La unua koverto, kiun li malfermis, enhavis
"
telegramon, kun la vortoj : Mi bezonas vin, la
patrino malsanas. Gojo."
Legante li paliis, kaj, etinte la telegramon al
la patrino, kiu uste tiam venis renkonte al li en
la vestiblon, li diris mallonge :
Mi devas tuj iri al Gojo. Mi vokos fiakron.
Ja iru, mia knabo -diris al li la patrino
per kunsenta voo, leginte la malmulte da vortoj
mi sekvos vin kiel eble plej balda. Sed
kuraiu, filo mia, kredeble nenio tre eerioza
okazis, ar vi mem vidis ilin ankora en la
lasta vespero, u ne vere ?

Tio estas vera.

Fakte, Jajo la hieraan vesperon vesper-
manis e sinjorino Cester kaj Gojo, kaj pasigis
tre plezuran tempon kune kun ili. La edzinia
li,

vesto alvenis kelke da minutoj anta ol kaj

Lilio vestis Gojon per i, kaj poste prezentis in
anta Jajo, por ricevi lian admiron.
Gojo e6tis iam belete kaj bonguste vestita, kaj
estas kompreneble, ke vidis in en multaj
li

diversaj belaoj, sed neniam antae vidis in

li

konscia pri la vestoj.

 LILIO 177
Tamen en la hieraa vespero Gojo vidiis en
neordinaraj cirkonstancoj.
Vestite per gracie falantaj volvaoj el mola
blanka silkao, kun belaj hispanaj puntoj, i
eniris la saloneton kun ruetaj vangoj duone
fiera, duone nekuraa. Tiam poste i ridete
paadis malrapide, turnante sin speciale por tio,
ke Jajo vidu kaj admiru la veston faritan sole
por tio, ke i faru honoron al li dum la edziaj
soleno kaj festeno.
Kiel dole kaj e bele i aspektis! Kiel forte
li deziris in enbrakigi ! Ef ektive li f aris rapidan
paon antaen, celante tion fari, sed Lilio, anta-
vidante lian intencon, ridete intermetis sin.
Post la mano ili kune iris al ia halo, 8ur kiea
sojlo li devis adiai ilin pro tio, ke oni ne invitis
sinjorojn. La amikinoj de Gojo aranis regalon
je ia honoro, e kiu iu partoprenantino devis
donaci ian tolaon por la domo de la edzini-
onto.
Kio do povis okazi de tiam por suferigi sinor-
inon Cester ? Almena Gojo mem fartis bone.
Je kioma horo oni sendis la telegramon ? Tion
li ne sciis, ar, leginte in, li ne rimarkis la horon
de eendo. Eble i longe atendis lin, dum li estis
for en la hospitalo.
Kiel malrapide ruliis la fiakro ! Cu li neniam
atingos La Dometon? Cu estus pli bone, ke li
piediru ?

Sed iufoje, kiam liaj pensoj ree atingis tiun

punkton, li detenis sin.
Fine li komencis trankvilii, sciante, ke li
povas ankora fari nenion, kaj ke Gojo kredas,
i78 LILIO
ke la pensoj estas fortoj, kiujn oni povas uzi a
helpe a malhelpe.
Gis la fino de la v;turado li penis fluigi fortig-
ajn riveretojn de pensado al la amatino, dirante
en si : Mi havigos al la kara panjo la plej lertan
kuraciston specialiston en Londono kiam mi
scios, de kio i suferas. Cio estos bona en la fino,
amatino mia.
 CAPITRO XXIX

Sciigi al Jajo tion, kio okazis, ne okupis longan

tempon.
Reveninte de la regalo en la lasta nokto, Lilio
kaj Gojo diris al si
" bonan nokton "
kaj iris
kuii.
Balda Gojo endormiis, sed je la kvara horo
vekiinte, i subite sentis, ke ne io estas en
ordo. En la daro de momento i ankora kuis
askultanta, sed ar i nenion adis, i estis tuj
turnonta sin sur la alian flankon, kiam bruo ja
adiis, kvaza iu estis falanta malsupren sur la
tuparo.
Timigite de la penso, ke eble domrabistoj en-
iris la domon por forteli la edziajn donacojn,
Gojo ankora kuis, askultante dum momento,
anta ol salte levii kaj surmeti neglian veston
el lanao. Rapide i iris al la vestiblo e la
supro de la tuparo, kaj tie simile al infano i
instinkte ekkriis : Patrino ! en la malfermitan
pordon de la ambro de Lilio. Sed nenia respondo
adiis el tie.
Guste tiam i adis emkrion por helpo de
malsupre. Si tuj turnis sin en la direkto al la
tuparo, kaj, klinante sin super la balustrado,
ekkriis : Mi venas, panjo kara, kio nome okazis!
Kiel respondon i ricevis odoron de brulo, kaj
samtempe flanetoj vidiis el la sen tio mallumeco.
Gvidate de la flametoj, kiuj estis iam pligrand-
79

N
i8o LILIO
iantaj, Gojo kure malsupreniris la tuparon,
demetis la neglian veston kaj irkavolvis per
i la patrinon, ar ef ektive Lilio kuis tie proksime
de la plej malsupra tupo.
Sajne la rapida moviado de la aero, pro la
malsupreniro de Gojo kaj la demeto de la vesto,
ventumis la jam sen tio tro grandajn flamojn,
a eble la neglia vesto estis tro maldika por
estingi la flamojn. Certe estis, ke ia subao
estis el katuno tiel same, kiel la brulanta nokto-
vesto de Lilio, sed ial Gojo devis seri ion pli
dikan, por ke i estingu la flamojn.
Felie i palpe trovis malnovan dikan mantelon,
kiu iam pendis de apuda hoko, por ke Lilio
povu in tuj preni, kiam, enironte la ardenon, i
deziris in surmeti al si.
Poste, ekbruliginte la gason en la vestiblo kaj
saloneto, Gojo energie sonigis la sonorjion, por
venigi la servistinon, metis kusenon sub la kapon
de la kara patrino, kaj alportis akvon por malsek-
igi la lipojn kaj aspergi sur la frunton de la jam
sveninta virino.
Poste i devis denove sonori, por venigi
Jenny,* la servistinon, kiu, timigite de la bruo
de la sonorado kaj vidinte la senmovan korpon
de Lilio kuantan sur la vestibla flanko, decidis,
ke mortigistoj eniris la domon, kaj ke ia lasta
horo alvenis. Ellasinte teruran ekkrion kaj tute
timigite, i retiris sin denove al la citadelo, sia
dormejo, kie i riglis la pordon kaj poste alpuis
pezan tirkestaron kontra in.
Fine, konvinkite, ke la sonorado kaj ura kri-
*
Elparolu : Geni.
 LILIO 181

ado de ia nomo venas de fralino Gojo kaj ne

de sangavidaj mortigistoj, i ne plu perdis tempon,
sed treme malsupreniris. Poste i volonte obeis
la rapide diratajn ordonojn de Gojo, kiu diris :
Rapidu, Jenny, venigu la plej proksiman
kuraciston. Sciigu lin pri la akcidento kaj la
severaj brulvundoj de mia patrino. Diru, ke i
6venis, kaj ke mi ne povas riski movi in, anta
ol li alvenos.
Rapide surmetinte pluvmantelon kaj botojn,
Jenny kure foriris.
La atendado ajnis longa al Gojo. Efektive la
kuracisto venis post dudek minutoj, akompanate
de Jenny, kiu rifuzis foriri sen li. Eble i pensis,
ke li reirus en la liton, se i ne atendus.
Li faris ion fareblan al la suferantino, kiu sub
la influo de stimulo rekonsciiis kaj malforte
ridetante certigis ilin, ke i sentas neniom da
doloro krom e la maleolo. Iom post iom, pene
parolante, i klarigis ion.
Nebone ripozinte, Lilio vekiis irka la tria
kaj duono, kaj ne povis denove endormii.
Cirka la kvara horo bruo de falinta fajencao
okazis. En la unua momento i timis, ke telistoj
celas la valorajn objektojn donacitajn al Gojo,
sed poste, adinte nenion plu suspektindan, i
pensis, ke verajne oni forgesis meti la katon
eksteren de la domo kiel ili kutime faris iunokte,
kaj ke i faligis pladon, asante muson.
Tial, lumiginte kandelon, i surmetis neglian
veston el katuno, super la noktorobo, kiu anka
esti katunao, kaj tenante la kandelingon per la
mano, i malsupreniris, trovis la katon kaj la
l82 LILIO
dispecigitan pladon. Metinte la katon eksteren
de la domo, i komencis supreniri, sed atinginte
la parton de la tuparo, kie ne malproksime de la
supro la tupoj kurbiis kaj malvastiis, i pais
sur parton de la vestao kaj falpuiis. Pro la
malvasteco de la tupoj i ne povis levi sin, sed
falis is la malsupro.
Dum la falo la kandelo eliis el la ingo, kaj,
implikiinte en la volvaoj de la vestoj, flamigis
ilin. Atinginte la vestiblon e la malsupro de la
tuparo, kompatinda Lilio ankora povis neniel
helpi sin, ar ne nur la brulantaj vestoj mal-
helpis, sed anka troviis, ke unu maleolo elartik-
iis-
Kiam i penis levii, la doloro ekkriigis in, kaj
i perdis la konscion, is i trovis sin sur la
lito, irka kiu grupiis la kuracisto, Gojo, kaj
Jenny.
Estas mirinde, ke, krom e la maleolo, mi
sentas neniom da doloro. Mi pensis, ke mi iom
severe brulvundiis ! i diris.
La kuracisto ne tuj sciigis in, ke la granda
severeco de la brulvundoj estas la usta kazo,
ke i ne sentas doloron, tamen iom poste li diris :
Kara sinjorino, u povas esti, ke ekzistas ia
grava afero, pri kiu vi dezirus fari aranon, a
iu homo, kiun vi dezirus venigi al vi ?
Ce tio doloro pikis la koron kaj montriis en la
okuloi de Lilio, kiu tamen respondis trankvile :
u per tio vi volas min sciigi, ke mi estas pli
grave brulvundita, ol mi supozis ?
Sidiinte, la bonkora kuracisto diris per mild-
igita voo :
 LILIO 183
Mi ne deziras timigi vin ; mi nur volas averti
vin, ke io povas okazi. Vi estas malfortigita de
la skuego al la sistemo. Cio dependas de la stato
de la koro. Ju pli trankvile vi restos, des pli
bonan ancon vi havos resanii. Sed estas nur
anco.
Mi ne timas morti, doktoro, sed mi ja
dezirus vivi, is mia filo revenos kaj mia filino
edzinios. Cu vi volas peni plifortigi min tiel,
ke mi havos ankora kelke da tagoj sur la tero ?
Se vi ne sukcesos, la volo de Dio fariu, ar e i
tiu okazo estas parto de la Dia plano . . . por
homoj . . . ofte
eraras, pensante, ke eviti suferon estas dezirinde,
kit<m estus pli bone, ke ni penu kompreni, kia-
maniere ni povas alustigi in al nia vivo kaj
eltiri profiton el i per tio, ke ni anu la suferon
pli granda kapableco kaj pleneco
de la karaktero.

Kiam Jajo eniris la litambron, Lilio povis,

kun iom da malfacileco kaj ofta pazado inter
la vortoj, paroli al li. Si diris :
Jajo, mia kara, dua filo . . . ne necesas, ke
mi petegu vin . . . konduti iam bone . . . al
nia Gojo. Vi certe . . . faros tion . . . tiu
certeco plifaciligas al mi . . . la foriron al la
nekonata lando . . . Mia sola bedaro estas,
. . . ke mi ne povos vin vidi . . . geedzoj . . .

anta ol forii . . . Tamen mia plej forta deziro

estas . . . ke vi ankora edziu . . . en la
difinita tago . . . Eble . . . mi ja . . . eestos
. . . kvankam . . . nur . . . spirite.
184 LILIO
Gojo komencis mallate plori, sed tuj kiam
Lilio parolis, ideo venis en la kapon de Jajo, kiu
diris nelate :
Sinjorino Cester, patrineto, vi ja eestos
nian edzian solenon. Se Gojo permesos, mi tuj
iros por havigi al mi specialan permeson de edz-
io kaj venigi pastron, kiu edzigos nin en i tiu
ambro. Cu vi konsentas ?
Gojo levis la rigardon duontime kaj estis tuj
dironta :
" Ne," kiam i rimarkis la
esprimon de
alta plezuro sur la vizaoj de la patrino kaj de
Jajo, tial i dole kapjesis, konsciante, ke tia
edzio estos e pli sankta okazo, ol i antae
pensis pri edzio.
Lilio diris : Tio estos ja tute kontentiga por
mi, Jajo, ar tiam mi lasos mian amatan filinon
kun vi, kiu havos plenan rajton resti kun i
kaj konsoli in en la tempo de ia sufero pro
mia foresto. Mi nur bedaras . . . la malgajan
nuancon en la cirkonstancoj de via edzio . . .
mi mem estas pli favorata, ol multaj virinoj
. . . Nun mia sola deziro estas, ke Filipo alvenu

en la hodiaa tago anstata morga, kiel ni

atendis. Eble li ja venos ustatempe.

Kiam Jajo revenis, farinte iujn necesajn

aranojn, li trovis ne nur la proprajn gepatrojn,
sed anka Filipon, kiu felie alvenis unu tagon
pli frue, ol oni atendis lin.
Estis videble, ke Lilio fariis multe pli mal-
forta. Si preska ne povis teni la okulojn mal-
fermitaj dum la soleno.
Poste, kisinte Gojon kaj Jajon, i pene diris :
 LILIO
Ne timu ion ajn en la vivo . . . Memoru
pri la boneco de Dio . . . iopova . . . ioscia
. . . Neniam Li forlasos vin . . . fidu al Li . . .

Mi pruvis Lian bonecon . . . ar, kvankam mi

travivis iuspecan suferon . . . tra kiu virino
povas trapasi . . .
Si povis nenion plu diri sen longa pazo por
ripozi . . . sed Gojo ame, fiere rigardante la
patrinon, diris per dola tono :
Krom la honto, panjo mia, vi neniam tra-
vivis tion, ar vi neniel meritis in.
Vi diris la veron, infano mia ; neniu ef ektive
travivis la honton, kiu iam celis fari juste . . .

Balda poste Lilio endormiis, sed kiam pli

poste i vekiis, oni ne povis ne vidi, ke i fariis
e pli malforta.
La pezaj palpebroj ne povis longe resti mal-
fermitaj.
Si diris unu fojon :
Cu la krepusko falis pli frue ol ordinare
hodia ? Kioma horo estas ? . . . Cu efektive
Filipo estas i tie . . . kaj Gojo ? . . . Kiuj estas
i tiuj homoj starantaj irka mi ? Mi ne povas
klare . . . vidi ilin . . . tamen . . . ajnas . . .
kvaza ili estas . . . konataj de mi . . . ies brakoj
etendias al mi . . . sed . . . mi . . . ne . . . povas
. . . alprok . . .
simii . . . mi . . . estas . . . tro
... malforta.
 CAPITRO XXX

La krepusko, pri kiu Lilio aludis, pli kaj pli

densiis preska is nigreco. Samtempe i
kvaza endormiis.
Rekonsciiinte, sed ankora ne malferminte la
okulojn, i duone adis karesan tonon de iom
konata voo diri :
Jen, ni preska alvenis ; nur kelke da paoj
plu kaj ni eniros la landon de plena paco!
Duonkonscie Lilio sin demandis :
Al kiu i tiu parolis ? Cu eble al mi ? sed
i ankora estis tro dormema, por ke i solvu la
demandon per simpla malf ermio de la okuloj .
Balda i tute rekonsciiis, tiam, sentante sin
pli forta kaj iom scivola, i subite malfermis la
okulojn. Mirante, i rimarkis, ke la mallumo
forestas, kaj ke ie radias hela lumo.
Cirkarigardante, por ekscii la kazon de tio
kaj vidi, kie estas Gojo, Filipo, kaj la ceteraj
amataj, i ekvidis tute proksime de i la anelon
gvidanton, kiu gvidis in tien i. El tuta i
radiadis bela, rava, ankolora lumo, farante plej
belajn ielarkajn efektojn.
Vidante la miron de Lilio, la anelo gaje ridetis
kaj diris :
Mi us demandis al mi, is kiam vi neatentos
min! Sed vi estis tro laca, por ke vi esploru la
novajn irkaaojn, kaj krom tio, vi mem fariis
186
 LILIO 187
tiel luma, ke mia brileco ne plu kontrastas tiel
forte kun via, kaj tial vi ne tuj rimarkis in.
La miro de Lilio ankora pligrandiis Kiel,
u mi fariis luma ? Ve! tio ne povas esti !
Ce tio la anelo ridis, kio memorigis Lilion pri
la sonoj de ondianta rivereto fiuanta super la
tonoj de monta deklivo. Poste i diris :
Mi retiros min for de vi por kelka momento,
por ke vi vidu, kiel sincere mi parolis.
Kaj jen, subite la anelo malaperis kaj la
lumeco iom malpliiis.
Esplore rigardinte, Lilio vidis, ke i estas ir-
kaita de granda rondo de lumo simila al perla-
moto kaj devenanta senese kaj ritme de i mem.
Ekster la rondo ia krepusko troviis.
En la daro de momento i anceliis kvaza
pro kapturnio, sed tuj poste i starigis sin pli
firme kaj esplore rigardis sin.
Per tio i komprenis, ke ia korpo havas la
formon kaj similecon de tiu, kiun i uzis sur la
tero, sed ke i diferencas de tiu pro tio, ke i ne
havas solidecon, ar videble i estas kreita el ia
viva lumao.
Lilio forte ojis pri tio, kaj e la reapero de la
anelo, i demandis :
Kio estas la signifo de la krepusko kaj de
la rondo de lumo, kiu ajnas deveni de mi ? De
kie efektive venas i tiu lumo ? Kie mi estas ? kaj
kiamaniere mi venis i tien ?
Kiom da demandoj ! ridetante diris la
anelo.
Mi penos respondi al iuj, kvankam ne
en la vico la kiu vi faris ilin. Vi estas i tie,
ar, fininte vian de la Majstro difinitan taskon
i88 LILIO
en la surtera edukejo, vi jam revenanta
estas
al via iela hejmo, por tie ui periodon da la-
bormeritita ripozo kaj libereco en akompano de
viaj amataj, kiuj antairis vin.
Ili vin atendas trans i tiu pacoplena, rip-
oziga valo de la ombro de la morto, kiun vi
us eniris kaj e kies enirejo trovias, kvaza
vualo, superpendanta krepusko irmanta in
kontra homa scivoleco. Balda, kiam la lastaj
ligoj, kiuj ankora ligas vin kun la surtera vivo
forfalos, kaj la Majstro eldiros : " Bone, vi bona
kaj fidela servisto," vi transpasos al felia ren-
kontio kun viaj karuloj.
Al vi tiel same, kiel al iuj, kiuj atingis i tiun
staton, estas permesate, rigardi en la mondon de
ideoj kaj idealoj, ar sole per tio vi memvole
dekroios de la surtera vivo.
Nu, pri la lumo, kiu radias el vi : Tion vi ne
ricevis kiel donacon, i estas denature akirita de
vi, per iu ama penso, iu peno a e celo al la
devo. En la malproksima komenco i aspektis
kvaza malgranda eklumeto kaj devenis de Dio,
la Kreinto kaj Fonto de ia lumo. Tion vi ne
povas kompreni, sed vi ricevos iom pli klaran
ldeon pri i, kiam vi estos rigardinta en la mondon
de la idealo. Vi tiam konstatos, ke i tiu lumeco
estas parteto de la Dia Esenco,
" Kiu lumas al
iu homo venanta en la mondon." Gi vibradas
en la plej profunda parto de la homa naturo, kies
koro i estas. Kiam i farias tiel forta, ke iaj
vibroj atingas la koron de aliaj homoj kaj har-
monie vibrigas ilin responde, tiam oni nomas
" la amo."
in
 LILIO 189
Sed ekzistas gradoj e de la amo, kiu devas
pliii per iu reenkarnio is tia grado, ke fine i
plenigos la tutan homon. Kiam oni atingis tiun
staton, la pureco kaj forteco de la interna lumo
ekflamios kaj superregos la materian korpon,
aliformante in en tute luman spiritaon, kies
brilo disfluadas nemezureblan distancon. Tia
lumulo povas iri ien ajn lavole, sendepende de
la fizika korpo. Lia sole atata plezuro estas
servi al Dio per helpado de la homaro.
Ankora nekalkuleblajn fojojn vi devos re-
turne vizitadi la teron, anta ol atingi tian per-
fektecon, pri kiu Jesuo aludis. Tamen iam vi ja
atingos in. Via nuna brileco estas montro de la
grado de via estonta perfektio.

Sajnis al Lilio, kvaza i staras sur unu pinto

de montego, kies supro perdiis en brile majestan
orkoloran nubaron.
Komence je la plej malsupera parto de la
montego montriis homoj en iu grado de evoluo.
Ci tiuj estis vojaantaj per diversaj, apartaj
vojetoj.
El i tiuj unuj estis infanecaj animoj kun
instinktoj sovaaj, bestaj, vojaantaj tre mal-
rapide, tamen iam progresantaj . Aliaj estis
ankora ne infanecaj sed tamen junaj animoj, i
tiuj iradis la plej rapide kaj gaje el iuj vojaan-
toj, saltante super malgrandaj nefacilaoj, falpui-
ante kontra baroj, ofte sed ne grave vundiante.
Ankora pli kaj pliaaj animoj estis suprengrim-
pantaj la montegon, iu sekvanta ian idealon.
Estis rimarkinde, ke ju pli alte ili grimpis, des pli
190 LILIO
fervore kaj trankvile ili iradis, kvankam la venk-
otaoj iam ajnis pli nevenkeblaj.
Tiel ofte la vojaantoj falis vunditaj, ke Lilio
en la komenco ekkriis pro bedaro, kaj nekonscie
faris ekmovon, kvaza por helpi ilin. Poste i
tute trankviliis, rimarkinte, ke iu helpanto estas
proksime de iu, preta por helpi al kiu ajn
suferanto, tuj kiam i tiu ekkrios pro timo a
doloro. Ili levis la falintojn, purigis la limkov-
ritajn, resanigis la vunditojn, konsolis la aflikt-
itajn, montris al dubantoj la vojon.
Rimarkinde anka estis, ke iu vojaanto
havis propran vojeton, kiu pri iuj detaloj estis
malsimila al la vojetoj de iuj aliaj. Sed tamen
iuj vojetoj transpasis sin tre multfoje.
Ankora alia rimarkindao estis, ke ju pli
malproksimen iu vojais, des pli apartigita kaj
izolita fariis ties vojeto. Estis videble, ke iuj
vojetoj estas pli egalaj, ol en la komenco Lilio
pensis ilin ; ar iuj havis multajn verdajn
herbejojn kaj alispecajn plezurlokojn dismeti-
tajn inter la krutaoj, limaoj, rokaj pintoj, kaj
aliaj malfacilaoj. Si plue vidis la lumeton en
iu homo : kiel eta, nehela, ancelia i estis
en multaj ; kiel forta, brila, firma i estis en
aliaj ; kaj kiel la brileco pliiis e iu ago a e
sopiro malegoista.
Neniu estis tute sen helpo, kaj se la interna
lumo ne sufiis por lumi la sekvantan paon sur
la vojo, oni bezonis nur levi la rigardon supren,
por tie vidi la gvidlumon de la vero. E se iu ne
sciis sufie por povi supren rigardi, estis bezone
nur etendi la manon kaj palpe esplori la vojon,
 LILIO 191

kaj tuj oni prenis lian manon kaj, gvidante per

la amo, kondukis lin is,fariintedenovememfida,
li memvole fortiris sian manon, por provi sola iri.
Kial ili lairas tiel multe da diversaj voj-
etoj, kaj kien i tiuj kondukas ilin f demandis
Lilio.
La leo de libera volo estas la kazo, ke ili
lairas diversajn vojetojn. Ciu homo devas
eltrovi . . . devas e trabati al si propran vojeton
tra la vivo, kvankam en la fino de finoj iuj
vojetoj kondukas la vojaanton is perfekta
unuio kun Dio. Per Dia elspiro f ariis la homo ;
kaj en la fino, u Dio permesus, ke Li perdu e
unu el Siaj kreitaoj ? Askultu la vortojn
parolitajn de Sri Krina, konata instruinto de la
homaro, kiu, por plifortigi la diron, parolis
kvaza per la voo de la Kreinto mem* :
" De
kie ajn la homoj Min alproksimias, Mi bonven-
igas ilin, ar Miaj estas iuj vojoj, de kie ajn la
homoj elektas ilin."
Dum Lilio rigardis la sennombran grimpantan
homaron sur la montego, i ekdeziris vidi, kie
staras Filipo kaj Gojo.
Amba staris iom alte, amba bone progresis,
sed sur aparte grandan spacon estis radianta la
de Gojo interna lumo. La gefratoj nun fikse
rigardadis tion, kio de ilia vidpunkto ajnis kiel
malluma, minaca nubo. Sed kiam Ltlio ustigis
sian vidadon, por vidi in de pli proksime, i
trovis, ke i estas nenio alia, ol la ombro etata
de la valo de la morto, en kiu i mem staras ; tial
i demandis la anelon :
* El " Bhagavad G!ta."
192 LILIO
Por kio i tiu bela valo aspektas tiel mallume
al la surteraj loantoj, kaj precipe tiam, kiam la
amataj us enpasis en in ? Sajnis al tiuj sur la
tero, kvaza la amataj postlasis ne nur karulojn
sed anka ion luman, firman, kaj daran, kiam
ili malaperas de ilia vido.
La kazo de tio estas, ke la surtera vivo
mem estas ia iluzio. Por loanto surtera, vetur-
anta per ipo a vagonaro la unuan fojon, ofte
ajnas, kvaza sin mova6 la lokoj, kiujn ili
preterpasas, ne la veturilo per kiu ili movias.
Tie sur la tero oni inklinas percepti kaj jui 8ole
per la fizikaj sentiloj. Per tio oni eraras, se
oni rigardas la matenon kiel la solan realaon.
Anstata esti reala kaj firma, la materio estas
nur la formo, kiu kvaza per vualo maluste
vidigas ion spiritan. La formo ofte anias
la la vidpunkto de la individuo. Ju pli alte li
grimpas sur la montego de la evoluo, des pli
anebla ajnas al li la materiaoj kaj des pli
realaj kaj eternaj montrias la spiritaoj.
Tamen neniu povas akiri spiritan percepton
is post longa penado kaj ekzerciado. Lerninte
iom precize jui per la sentoj, li anka scias ne
tro alte taski la valoron de tia juado, kiu estas
ritnedo, ne fino.
Pri la valo de la ombro de la morto, ju pli oni
alproksimias al i, des malpli terure aspektas
ia vualo, is fine oni konstatas, ke la nigra teruro
estis nenio krom iluzio, pli a malpli ajnigita
reala kaj pliigita de la distanco kaj nescieco.
Transpasante en la profundaojn dum via trairo
tra i, vi trovos, ke i estas bele lumigita kaj per
 LILIO 193

floroj tapiita, kaj ke iela muziko adios. Tiel

belege i aspektas, tiel ripozige kaj alloge, ke se
la vualoj de la materio, forgesemo, kaj timo ne
estus tiritaj anta in, la homoj ne restus kon-
tentaj sur la tero, is ili lernus la lecionojn dc la
vivo.
Kiam, malgra tio, homo persistas neinvitite
eniri in, li trovas la valon malagrabla. La lumo
blindigas tiun, kiu eniras nepreparita, la odoro
de la floroj nazas, dum la harmonio adias
kiel malharmonio. Fakte, la valo de la ombro
de la morto ne estas loko, i estas nur la transira
stato inter la mallibera vivo surtera kaj la libera
iela vivo. Simile al la vojetoj, kiujn la homoj
sekvadas sur la tero, i ne estas sama por iuj.
Sed i ja estas nepre pli facile kaj plezure irebla,
ol antae pensas in la plimulto de la homoj.

Nu diris Lilio, vidante iom pli klare la

celon kaj vojon de la vivo, vidante anka tion,
kio estas sur la vojoj de Filipo kaj Gojo stranga
nepacienco ekkaptis min, kaj mi jam sopiras al
la atendantaj min amatoj . . .
Ce tio Lilio eliris el la valo de la ombro de la
morto, kaj, vidante la nedireblajn belaojn kaj
majeston, vidante anka tiujn, kiuj in atendas,
i ellasis ojplenan ekkrion : Mia edzo . . . kaj
Florenco . . . kaj . . .

Sed la ojplena ekkrio, kaj la hela esprimo, kiun

la vizao samtempe akceptis, estis io, kion kom-
prenis la homoj starantaj e la lito. Ili pensis
en la komenco, ke Lilio vekiis el peza dormo;
i94 LILIO
sed post ne longe troviis, ke la vortoj estis la
lastaj vortoj de Lilio, kiu, ankora parolante
ilin, disiis por iam de la korpo, kiu al la karuloj
us forlasitaj, ajnis io, kio de i restas.

La Fino

GARDKN CITY PRESS LTD., LETCHWORTH, ENOLAND.