Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
METODOLOGN
DE ANLISIS
DE COYUNTUR/A
IOS PROBIE
DEPRWISI
OAMLISE
DE LOS ESG
EN LAGOWNTURA
CIEPAC
Centro de Investgociones Econmicos y Politicos
METODOLOCN
DE ANUSIS
DE GOYUNTUR'\
Texto Original:
Enrique Valencia Lomel.
Diseo y Dibujos:
Leydi Daz.
Diagramacin:
Esperanza Gracia.
Coordinacin:
Gustavo Castro Soto.
Produccin:
Centro de lnvestigaciones Econmicas
y Polticas de Accin Comunitaria, A.C. (CIEPAC)
Calle de la Primavera No. 6
Barrio de la Merced
29240 San Cristbal, Chiapas, Mexico
Telfono/fax:
en Mxico: 01 967 674 5'168
del exterior: +52 967 674 5168
ciepac@laneta.apc.org
www.ciepac.org
Mxico, 2004.
3
PRESENTACION GENERAL
DE IA SERIE
4
INDICE
rtl|aa
l:'
'.:!-t.l::.
o
PRESENTCION
61 analisis.1 ..l ,iB,:s. ,j o en entender
lo que pasa y tuerzas.
ffi$*#1xbj.ffi1$$,,de
.:
El anri{isi*,,',ddlll,oO lnos,,,fffi,,,al fufuo, a la
constuccin dcl.ss, i jffi,b,,,uscando no solo
los caminos $uos,:sl ti: tibl ,y reales dentro
del dinamisno...ffi1,, .bati qo .ial, y pqqierria histrica
necesarias. De,I qt* ffi:^ c layer prtire, os
hoy. De lo qtrc con*truyamos ahora,,,gor el punto de
analizremos los
presin o antrsis do escenarios en Ia eoyuntura. Aqu
planteamot , . ,,iconcepto de pffiq abierta como
algrrnos criterios para consruir esc
bs posibles o
futuros cambio,tr Ia correlacin do.
s.
graar:m
Los PROYBCTOS DE TRANSFORilACKTN
$rponen dos cosos
h dceUrcrcir lo orchr*irn
de tno dorninocin/ de nuovc
hegornono relocionos do podar
lo dcfcnotde lc elmontonimiento
ralocionos socioles de esc relodones
fundomentoles socldes
fundornent*s(rn
elirmodsrno r
pc*vt=rn do lo
dce dqriute/
lngenu*o)
t Ver MACCIOCIil. 1977 : I lG.l I I
*ernfl"
Podqno hoUa dc !o conhoilocin dc los
portdo polftkor cn lo l*ho por proqcctos
disriilo.
Cl Portido Sovolrrionorio lntitrionol (PBl) quicrc
utcntor un progocto dc concrvocin cugo
c or un Portido d.c Cstodo con uno
coroctcrftico
polftico dcnido hcio lo cdorcs obrcro, connpcrilro,
mogistoriol, ctc., qnc protojo uno polftico ccolmico
hocio ol rcforzomicnto del progccto ncolibcrol,
privoti:ocin do !o cconomo, control dcl oporoto
clctorol colrr gorol*o do lo prrpoEocin dol podor y
eo dobmo dc loc iilcresc d.l Uoqrr.lrogrmnico cn
cl pos g cn olion:o Go otro grupo ocoomicos g
politkor o portUor.
Por otso lodo, Patdo dc lo Rcvolrrin Dcmcrtko
(PnD), cl CIZLN,conpcsims, ind(cnc, dndrdor, oo
pctidos g fucrzos dc oposicin, UN
progcctodchonform inconlo dol
Uoquc hcAcnrnko csatorizodo por uno lrrho pco
modicor cl T[C, rcncgocior dcudo dcl gobiorno,
conior lo politko ociol hocio los scctorc, fortolcccr
cl podor municipol, logror justicio sociol, poz,
dcmocrocio, ctc. Dcl mismo modo sc hocc dc rs
oliodos pco logrorlo.
tir"rc/ll
los recloop do lo ociodod ol Pctido d
Ctodo (PBl) yon .ncominodos o vorios
nivC molpros solorios, clirin*in \
dol Pqtdo dc todo, fipn6 inptlclos,
-rnogor pcticipocirir g atonorrt'o nrmicipol,
rrn flr.yo fdorolimo, lrlkio, poz, cornt*x ^
on lo loy oledorol qrc gcoilkcn
oqrJid ca lo corrtos, 1
De este modo:
ffir"fitstrP:i"?l',"r.k
#'?lTl"
orrece orsunos *l*Ti,.8fl[:
ry #
- A los Empresorios les ofrece
modificociones y odecwciones o lo
Ley C,enerol del Troboiq crditos, elc
Pq olro lodo devohociones, contrd
fiscol, etc
v?
sJb,
W'.lr!:i",%?$"lT#''ffi[5
stq
- Al fueblo le ofrece olgunos cobe-
srrz lsli,ilgroH,1"08fffles=,*
A
- A los medios de Cornunicocin les ofre- ,
{g
ce libertod de opinion, toleronc'r, etc.
r-S
Por otro lodo oseinoto de periodistos,
oumento de pecios en insumos, etc. '\
EL A{AL'S'S DE COtn//NilURA
SE Pffic,./iMfA POR
fcto de plofeca
2 JIMENM, 1987:7.
Control de vorlaDle
Es el tipo de control de
vcrhbles de los experimentos
de los ciencios noturoles:
si se do oD, entonces
necesoriomente b.
ccprevisin cerrodoo:
lo coyunturo se presenton
O En
muchos sucesos imponderobles.
tirrccdno
O to cor*io novdoco. Lo vohrtod de lo
diforol*os octores
mucho vacc3
O trvot d.crrbrintorto dccolpcilo por cl
cbntco g tecnotgkos. iavutigodor.
a
[o
o
Influcncio
[o voriocin do lo
rrzg on ol pripn- oporicin
do frnnrno to rmo del onlii octores
nolurols indrpondie ntomcnte porivos.
improvistor. d lo voluntod dd
onolito.
o
r"
:tu
Por ello, no debe exisele ol onolisto
de coyunturo un tino certero de
previsin cenodo o profecfo. Esle onolisto
no es un odivino.
O lo fictko ronsclmte
y tronslomodofo,
O de proyector el fotoro y
a de hocerlo cflcoznente
plescnte.
t8
Pffislrn
I
A No es rico o yo predeterminodo
poro siempre.s
A
Es un futwo obierto o
los desplozomientos
en los cqrdociones
de fterzos
Por lo tonto, el
Poooo
Lo ontlclpocln terlco, m el
prermto de hs mltlplcr
potenchlldodc, especlolrrnte
de lo ms ioctlDles de
20
Si o coincide con e,
trobqUemenle f.
7
GRAIVISCI, 1985a: 63; LUENCO, 1982296.
2t
Es decir, de lo identificocin
tendencios
0oposblHod de qtn
pennorezconl
lnollzor el novffiento
que se do dcsde el posodo y el
prcsmte y qoc.oponto poro
lor fotoros potlDler.
Los EiCEt{ARlOs
se refieren o lo
disposicin
Los Escenorios
efectivo de
Acttoles
fuerzos en el
momento
presente.
se refieren o los
disposiciones
que pueden
desonollorse.s
t (GALIARDO, 1988: 103).
23
Lo determinocin de los
fifuos posibles
Lo delimitocin de los
foctibles
Lo seleccin del ms
foctible.
Lo delimitocin de
Con los plonteos que erenaio ms fororoble
hemos explicitodo pco Io estrotegio que se
puede oodirse un defende.
cuorlo nivel:
e
JIMENEZ, 1987:21.
20
@ Da alguooeidentificando
eocenarioe
ejenploe de
los
actoree que participaron y la
tendencia de la correlacin de
fuetzae.
27
C. CRITERIOS PIR tI
coilsrRoccloil DE
ESCE}IIRIOS
CRITEBIO:
'
El @es
el escenorio reol
del presente.
OPORruNlDADES
Los TEi{DEI{CIAS O
DIRBCCIONES que se obren y los
omenozos que se
hocio los que opunto lo ciernen sobre codo
csrelockln. seclor.
que implemenlon
los principoles
Los ACCIONES
octore frente o
esto conelocirr.
fundomentol:
O pLrosdeseos fuoluntorisnrc)
O miedos (derrotismo o
tenorisrno de lo
voluntod)
Tombin ser
.=\ importonte no
o)o\ confundir por lonto
foctibilidod con deseos
y miedos del onolisto.
Poro este criterio
rnrforeposcr
oyLdcrb
losCmdernoslo3.
30
liNrllcA
rlru rc,dtr r-Et{E
FALI
t tilA
Pero s hoy que
cuestionor lo volidez
terico de los
sistemos intuitlvos de
orevisin: ouorse
permonente y
sistemticomente por
los presuposiciones
informoles de lo vido
cotidiono.r'
*
Es un buen
poro coer en el
error prospectivo,
ol no tomor en
cuento metdico-
menle los diversos
posibilidodes.
suenos y
Los corencios y los \rerreen sJesH,
derrotos de hoy se pero lo reolidod
tronsformon por los penrrcmece intocto o,
deseog mfticomente, peor on, se oceleron
en riqtrczos y v'rctuhs. los denolos
,\?*:
Sin emborgo, tompoco suponemos
lo ousencio de voluntod.
Qu es lo estrotcgio sino
voluntod colecftw?
tr CRAMSCI, 19f7l'15.
r. Ibtdcml 16.
32
Por el contrqrio, el
Prcticomente
floiero histrko no desonollo
poltico que delo previsiones
todo en monos del comoleios con
meconkisrno o del diferentes posibilidodes
simple desonollo de de corelqciones de
los llomodos contro- fiezqs; rnos blen hoce
tcconc obievos. profetisrno pesimisto.
33
No queremos decir que lo derroto debe
desoporecer de los posibilidodes de lo prevlsin
complep y obierto.
16
ORANSCI, 1975a: 49.
34
Proponer un conlunto
de ecenodor porblcc,
construirlo
mentolmonte.
O ccclones o ocontechlmtos
poslDlcs y
O ccmDlos m lo coneloclrh de
foefzos.
DOiltlrtcro]u rRrilsFDRritcloil/
HEOEilOiln coltsEBYfclolt
3(t
Lo ideo no es
construir escenorios ol
infinito, sino un coniunto
considerodo en generol como
foctible en el corto o en el
mediono plozo.
BCDE
t
2
4
5
los
En pueden snotorse.los
YERTICALES 1' omlrps o ocflitcinig'og
31 1- posib:les: corsiderados
fl,2, hemo lrasc,@entde -,
Encodo FU8d,,,,o:flotcr,e lo
CRUCE indlflcocifiN & fuerzos
,1; 1 ,:, ,:
A codo protogonisto
conesponde un ctodro,
con el mismo nrJmero
de occiones y de
escenorios.
Elegir el ecenorio
ms foclible segnin el
deorrollo previsiblc
de los tendencios
ociuolcs.
-
+
cmo hoccr fimte o
erte ecmorlo polo oconolar
ns foerzo o perdel lc
meros PorIDlc?
Gonorc lo rinpoto dc
lo clcctorc or cl
objctivo, los portidos
polftkos o lonrcn c
o lo collc o plontoc ru
proputo do gotliorno.
Dcrprs dc lo votocirin, lc
rupuerlor irrcguloridodc dcl
procco clctorol pueden
llcvor o combior l
cceocio dc hrcho hocio
los inloncio oficiolcs
poro impugnor lo
rcsultodo.
l sindicoto
diologo con los
potrones cn lo
f brico. Rl no
Ener resptlcsto se
yoo o lo Cmoros con los portidos polfticos cilro
osurnoo sus demondos
con cl f in de
Plomovcl
modif icoclones
lcAislotivos o
f ovor de los
obreros.
o ?
? oo '!t,
OOoc looc Cwl
es el
principol de los ,i ?t )
lr, escenorio
obraos?: el reol, posible,
Portido de Estodo?, poro otocor el
lo legislocin vigente?,
problemo?,
Fidel Veldzquez?, los cuoles los
confederociones potronoles?.
tir.rc$o
tc compcirp trcon nrlrcr condicionc
dc vido on cl compo. to burococlo, lo
corrupcin, los intercc cociquilor, dcl
norcotsco, cdc,r ler iqdcn occedcr o nrlxcr
condkionc de vido. Suscon ogruporsc lcaoftnontc
poro dcfcndcr dcrcchoc V pao *ccdcr o nrloros
formo dc orgonizocin V
nolxiomicdo.
con elescenorio ms
en t6rminos gnorolos.
En coso de En coso de
conclusin conclusin
positivo, se podr negotivo, ldentkor
ovonzor hocio lo los olternotivqs+qrq
identificocin hocer frenle
de los o-tst
olternql{vos sitrtocin.
44
implkito es qrre luy posibilidodes de elegir
El criterio
olternotiyos qLe encominen los escenorios ol ms
fovoroble y foctible, es decir, el que permito dodos los
condiciones existentes lo moyor ocumu{ocin de fterzos
reolmente foctible, poro dirlgirse
ol xito de lo estrotegio.
En otro polobros
EXPLICITACION DE LGS
OBSTACULC
EPISTEMOLOGICOS DE
LA PREVISION
PROPONER UN CONJUNTO
DE ESCENARIOS POSIBLES
(CONJUNTO DE
ACTORBS-ACCIONES Y CAMBIOS
EN LA CORRELACION
DE FUERZAS)
DEI-IIyIITAR BL ESCENARIO
MAS FAVORABLE Y FACTIBLE
ETABLECBR ALTERNATTVAS
PARA ENCA}INAR.SE trIACIA
EL FAVORABI,E-FACTIBT,E.
D H.,,$,,,G..,,U, N T.,, .,.
@ lovoluntariomor.
lxplica con tus pnrpiao palabrae
que Liendes por
en
Da algunos
o
ejemploe actualee.
o
eienploe.
Da a16,unoe ejenploe de
modificacioneo en las
correlaeiooea de fuerzas gue
hayae vioto ltimanente.
@ [xplica conportue
entendiete
palabrae qu
tendencia. Da
o
algunoo ejemploe.
ill .ff.il ,
ACONTECIIffENTO.,- !Q,
A,T0illt; l.22 ?O 4
alrTtGPALlx nnt(a ..-;
Cu#ffiCfllffi:;;'5i'
CGRREIACIH:oE
,..,.; I
D ,|ffO,;?$:,,$?;,
tsXnfif ,*.;.S;,,?4,5l; 50,Sg-
r-uTulto *. 7, 17, 17, la, |9, 2|, 2 4, 2
uECEMoNta *.. O t?, 54.
upr5rgs.-. ?, J5.
INTUItiMo ...* ?9, 50, o.
45.
s;-5?.
8
ttSLtootAttA
ALJHIJSSER. Lo.is, Lo radrith te&ko de lvlcrc d Sglo p0. Eo Eeir\ Mxico, 1979,20
pghos
A$OVa {, y mQM, t, dtletodologh del qik*s coft, en Clrbh.s. nnyo 1977, CRI,
,t4xho, pg'os n-24.
CUE IAR, Oscor, rhflwnco, poder y lomhoci&r: nolos sobre el oroblerno del 'estqMo
teico'de lo nodn de Fderr, en L polko y el poder. UCA Editcies, San Sotvodor, 198,
pighos 79-119.
DA^O,tuo Ed ltupeLsz, BuencAis, 19A5, p9.58
---- rPlbgor o h Tecero EdkiJn Almaro de 1885 del Decodp Bnrncrb de Luis Bmoporte
en Obros escogiios- l, Ed Progreso, &lcoJ, 1980 bl, pglros 406-407.
FOUCAULT, Mifd, moffiir del poder. Ed. Lo Plq.elq, 2o Edickh, Ivlodid, 1979, 189 pghos
----- El dilorso del podr. Follos Edicknes, tnxicq 1983, 245 pgfros
co L No x ltlo-seilentre
l -fff
CrAtlA@, Fldlo.Brynntc
^ffiril.W d fdrnocn polfrlco Anllss d cofituo H. DS, S<rt Jos,
Cclo Rkq 1988, 132 prgtros
GARCIS, Jocn, Sobr.e loefroEgkoy bfdko mneo, Brsehs. 1979. 13 pogtu
ARRE-rN,,yt y rvpuLlAN, T, Anlbis coyrntrol y trocso pohico, DLJCA, Sar Jo de
C61oRico. 1978'
GRArYlSCl, Anlgrio, Notos sobre lvl,oc*rrelo. sobe oolOko Y s&e d Edodo rnodem-
Tsno l, Jtsr Poblos Edta, rvlx'rco. 1975 fol, 335 Biiros
Tcfm2'LmMh6dtcr'fir{b'1975
6
--- El rnolrqIsrn tstico y h fibcrfh d & crrc Tmro 3, I.ur blos Edo. lrlxtso,
1975 ld, 259 pgiros
----- Litsotro y do nocimof. Tmp 4. lqr Ploe Edtq, lllxto, 197, 33 gfis.
---- oytrsente- Tmro 5, I.lfl Pb Edits.lxco, n,294 ptos
---- Anilbs de los dhocimes cordockin de R.slos gt Antolog6 , Ed *b xx
t-tABERfvlAS. onol'rr:q de h cbrch v h dirlctkor gl lol
Ioen. Teah
sock es de ADRo, Iheodq ef ot. Ed c,riiobo, IVIxko, 1978. gigirc
---- Cisrci: y tecrplogh cano irJeolgbr. Ed Tecrc, lct Reinpe*h. filodid, 196, l8l
pognos
JtIylENU. Edga, C.snentoop en lqno o h lsb de los e$mab, CIIPD, lilxkq 19E7, 3l
pqno
KGIK Kord, Dr:lctko de b cmaeto- Ed Oiiobo, 7o E{rcirSn lvlxko, l98l 269 trigros
LOPEZ Sireio, El anhls de covrrlro en d pgsarrnto sociolilo dsico en Raisto
tulexkono de Sirdologh oo XLl. o. l. eneo-rncizo 1979, l-UNAtvt fvlxfo, gitos 23-t.
MANNHB|VI Kcrl, ldeologfo y oph Ed FCE h Edkfh Espddo, fvlxko l94I 281 gighos
lvlARX, Kcrl, hrrd.rci& Geneml o lo Cb de h Ecmanh Follco fl857l- Ed Posodo y
Presente-Siglo XXl, Ilo Edrkh, l/lxkq 1977, 133 grghos
----- El Cqpitol. Tmro l, Vob. l-3, Ed Stb XX,lilxicq 1980 lol. ll72 Pgktos
oo
----- (Los kdns de closes en korrc'o de 1848 o I850r en Ohos Escogiios. Tmto l, de lvlARX. K
y ENGEIS, F., Ed. Progreso, lvlmoi, 1980 h), giginos 190-30
----- rEl Di{xocho Brurnorio de Lub Bonoporter en Ohros Escogdos. Torno l. de IvlARX, Ky
ENGEIS, F., Ed. Progreso, Moso, 198O (c), $ginos aOa-41e.
MElVlLtE.Rcbdo. v VIQUEIRA. Corngr. Roqqno hstth.Eqlol d iweslioocin sotre est db
regionolsr, en Uiibrot XXt Nb. Cero, UlA, fVlxico, imlo 1989, g'nos t7:20.
MORATES 0., CFfvI a@so, 4rf[Es e lntepetocin de b r{lidod'. hdo-Amecm Press Ssvke-
Edttaes, Colornbio. i990, 100 gigiros
OORIO, Joime, El omlb's de colnntuo Ed. CDAMO, Mxko, 1987. 107 ghos
PhGEf, Jur, Psicologfu y +flsternologi:. Ed. Ariel, lo. Edicin, Bqcelorrc, 1979, 191 Bigtros.
PORTANIERq Jr-on Corlos, Lc rsc de Crornsci. Folios Edcimes,lvlxco, 1981, 197 ghos
PpRTELLI, Ft4ues, C*crnsci y el bloqr trbtrko. Ed. Siglo )1, l3o Edrkh, lvlxico, 1987, l2
pognos
PqJBNTZAS, Nicc, Poderpolico y chse socioles en el eslodo copitolis'lo. Ed. Siglo XXl, lo
Edicir5n, Mxko, 197 8, 47 1 giros
RUIZ SAHAAJN, Corloq Anl'sis de Coyrntuo {l), mineo, Gdoloicro, 1984,4 ggnos
TNCHE VAZOUU, Adotfo, Lo filosofto de lo proxb. Ed. Criiobo, 3o. Edicin, fv'lxico, 1973, 383
pognos
SANTO, Theotonio , Ccrreplo de closes socioles , Golerno , Zdo. Ed., &enc Aires , fugerrtho,
1974
MBER, lvlox, Ecmmrfo y socierjod. Tno l, lo. Reimpesin, FCE, lV\xico, 1969, 6 poSinos
ZEMEI vtAN, Hugq Uso crilico de lo feorh. l, COTMEX-UNU, Mxico, i987 lol, 229 pogilos.
COtlvltX" lllxico,
1
a