T.C.

NN NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
NAAT MHENDSL BLM

NAAT MHENDSL LABORATUVARI

DERS-II

DENEY 1

BETON KARIIM HESABI

Deney No: 1
Deney Ad: Beton Karm Hesab
Deneyin yapld yer: Yap Malzemeleri ve Tatbiki Mekanik Laboratuar

BETON KARIIM HESABININ TS 802YE GRE YAPILMASI

Teorik yntemlerle beton karm hesabnn yaplabilir ve bu yntemlerde deneysel faktrler gz

nnde bulundurulur. Ancak uygulamada kolaylk salamak asndan, bu faktrleri gz nne
alarak ve deneysel verilere de dayanarak yaplan hesaplar sonucu eitli tablolar dzenlenmitir.
TS 802de bu faktrler aadaki ekilde gz nnde bulundurulmutur.

a) En byk agrega tane byklnn seilmesi

Betonu oluturacak agregann en byk tane boyutu, betonun kullanlaca yap elemannn cins
ve en dar kesitin kalp geniliinin 1/5inden, deme derinliinin 1/3nden kk seilmelidir.
Baz eleman boyutlar iin kullanlabilecek en byk tane byklkleri, donat aralnn nden
byk olmayacak ekilde baz yap elemanlar iin izelge 1de verilmitir.

izelge 1. eitli yap eleman byklkleri iin uygun en byk agrega tane ap

En byk tane bykl byk olan karmlar, en byk tane bykl kk olan karmlara
oranla daha az bolua sahip olduklarndan, daha az imentoya ihtiya gsterirler. Yksek
dayanml beton yaplmak istendiinde en byk tane bykl byk olan agrega seilmelidir.

b) Tane dalmnn (granlometrinin) seilmesi

Betonu oluturacak agregann tane dalm en byk tane byklne bal olarak TS 706da ve
daha nce agregalar ksmnda verilen ideal granlometri erilerinde gsterilen 3 ve 4 numaral
blgelerde bulunacak ekilde seilmelidir. 3 numaral blgeye decek tane dalmlar, uygun
blge olduu iin tercih edilmelidir. Bunun olanakl olmamas durumunda 4 numaral blge
kullanlabilir

te yandan beton yapm srasnda agregann kartrcya genellikle 2 ve 3 tane snfna ayrlm
olarak konaca karm hesaplarnda gz nnde bulundurulmaldr. Bu amala ekil 2den
yararlanlabilir
c) Su/imento orannn (E/c) seilmesi
Su/imento oran, betonun (katkl veya katksz) snf (dayanm) ve kar karya kalaca d
etkilerin iddeti ile ilikilidir. Karm hesabnda kullanlacak en byk su/imento oran d
etkilere (dayanklla) gre izelge 6 da, beton snflarna bal olarak ise izelge 7de
verilmitir.

d) Kvamn seilmesi
Beton kvam, randmanl dkm ve homojen bir kitle olumasn salayacak en dk deerde
olmaldr. eitli yap elemanlar iin uygun kme deerleri izelge 6da verilmitir.
Su miktarnn seilmesi: Beton yapm iin gerekli yourma suyu miktar, doygun agregann
yzeyini slatmak iin gerekli su ile ek olarak verilecek suyun toplamdr. Bu toplam su miktar
imento miktar ile byk lde ilikili olmayp betonun kvam, agregann tane dalm, tane
ekli, yzey alan, ok ince agregann ve karma girecek havann miktaryla ilikili olduundan,
taze ve sertlemi betonun ilenebilme, dayanm ve dayankllk zelliklerini salayacak en az
miktar olarak seilmelidir. izelge 9da yerletirilmi 1m 3 betonun karm hesabnda
kullanlabilecek yaklak su miktar deerleri verilmitir.

e) Hava miktarnn (h) seilmesi

Hava miktar izelge 9daki verilere uygun olarak seilmelidir.

Karm Hesabnn Yaplmas: Beton karm hesabnn yaplmasnda aadaki sra izlenir.
Hesap eitlii: 1m3 sktrlm betonda bulunacak karm elemanlarnn miktar aadaki
eitlikle bulunur.
c Wa
+ + E+ h=1000 dm 3
c a

C: Karma girecek imentonun miktar (kg),

kg
c :imentonun zgl arl( 3 )
dm
3
E: Karma girecek suyun hacmi ( dm
W a : Karma girecek agregann miktar( kg)

kg
a : Agregann zgl arl( 3
)
dm

h: Betondaki hava miktar (dm3)

Betonu oluturan elemanlarn miktarnn bulunmas: lgili izelgeden ve hesap eitlii

yardmyla betonu oluturan imento, su ve agrega miktar ayr ayr bulunur.
imento miktarnn ve imentonun zgl arlnn bulunmas: Su/imento oran (E/c) ve su
miktar (E) ilgili izelgelerden uygun bir ekilde bulunduktan sonra karma girecek imento
miktar (c) ,
 E
c=
E bantsyla hesaplanr.
c

Daha sonra aklanacak olan karm hesaplarnn deneylerle gereklemesi ksmnda belirtildii
gibi gerekleme yapldnda, izelge 7.de verilen su miktarndan daha fazla su gerekirse
imento miktar, su/imento oran korunarak arttrlabilir. Fakat daha az su gerektii saptanrsa
imento miktar azaltlmaldr.
imento zgl arl imento deney raporundan alnmaldr. Hesaba balanrken bu rapor
mevcut deilse, imentonun zgl arl olarak portland imentosu iin 3,15 kg/dm 3, katkl
portland imentosu iin 3,05 kg/dm 3, demir portland imentosu iin 3,04 kg/dm 3, cruf imentosu
iin 3,00 kg/dm3 ve trasl imento iin 2,93 kg/dm3 alnabilir.
Su miktarnn bulunmas: Karma girecek su miktar ngrlen kme deeri ve tane
bykl dalm gz nnde bulundurularak izelge 7den alnr.
Agrega miktarnn bulunmas: Karmn imento, su ve havadan arta kalan hacmi agrega ile
doldurulacaktr. Agregann hacmi;
Wa c
=1000( + E+h) bantsyla hesaplanr.
c

Agregann arlnn hesaplanabilmesi iin karm hazrlanrken agregann ayrlaca her tane
snf iin ann ayr ayr belirlenmi olmas gerekir. Ancak agrega tane snflarna ayrldnda
zgl arlklar arasnda hesap ynnden etkili olabilecek oranda farkllklar yoksa ayn olabilir
ve bu durumda ortaya kabilecek hata nemsizdir. Doygun kuru yzey durumda bulunan baz
agrega trleri iin hesaplamalarda aadaki zgl arlklar kullanlabilir.

Karm hesaplarnn deneylerle gereklemesi:

Karm hesaplarna temel olarak alnan ve beton zelliklerini ok etkileyen tane dalm,
su/imento oran ve su miktar iin daha nce verilen izelgelerdeki snr deerler ok sayda
deney sonularndan elde edilmi olup kesin deerler deildir. Bu nedenle karm hesab sonucu
bulunan agrega, su, imento, hava ve katk maddesi miktarlar kullanlarak hazrlanacak beton
rnekleri deneye tabii tutularak, hesaplamaya temel oluturan zelliklere sahip olup olmad
kontrol edilmelidir. ngrlen zellikler ile deneyde bulunan zellikler arasnda fark karsa,
karm hesab girdileri (su, imento, agrega, hava, katk maddesi) uygun ekilde deitirilerek
tekrarlanmaldr.
Beton karm hesabna ilikin rnek problem

Soru: En dar boyutu 25cm, donatsnn pas pay 35mm olan, sk sk donma-zlme etkisinde
kalabilecek bir kolon iin hava srkleyici katk maddesi kullanlmadan yaplacak C20 betonunun
karm hesabn yapnz. (Kullanlan imento P 325 olup zgl arl 3,15 kg/dm 3tr. Agrega,
agrega ocandan alnan doal kark agregadr. Agregann tane ekli ve su emmesi her tane
snf iin yaklak ayndr. Agrega doygun kuru yzeyli durumda olup su emmesi % 0,5 ve zgl
arl 2,80 kg/dm3tr.)

zm: Bu problemin zm, beton karm hesaplarnn yaplmasna ilikin olarak yukarda
aklanan esaslara ve sraya uyularak yaplabilir

1. Adm: En byk tane bykl: Kullanlacak uygun en byk tane bykl izelge
1den 32 mm olarak bulunur. Bu tane bykl, kolon pas pay iin braklan 35 mmden kk
olduu iinde uygundur.
Tane dalm: Ocaktan alnan agregann tane dalm saptanm ve ekil 1de kesik izgi ile
gsterilen 1 numaral eri elde edilmi olsun. Agrega bu durumuyla en byk tane bykl olan
32 mmden daha byk taneler ierdiinden uygun olmad grlmtr. Bu nedenle agregann
sahip olduu 32 mmden byk taneler elenerek ayrlm ve geriye kalan ksmn tane dalm
erisi zerine geirildiinde 2 numarayla gsterilen srekli eri elde edilmitir. Bu eride ksmen
A32 ile C32 erilerinin snrlad blgenin dna dtnden uygun deildir. Bu nedenle
karmn nceden ayarlanmas ve ekil 1deki 3 numaral eriye uygun hazr kark agrega
durumuna getirilmesi gerekir.
ekil 1: rnek problemdeki agregann tane dalm

Tane snflarnn ayrm: Yaplacak betonun snf C20 olduu iin agregay izelge 4ye gre 2
veya 3 snfna ayrmak gerekir. Agregann tane ekli ve su emme oran her tane snf iin
yaklak ayn olduu daha nce belirlendiinden, agregay 0/4, 4/32 olarak iki tane snfna
ayrmak yeterlidir.
2. Adm: Su/imento oran: Yap (kolon) sk sk donma-zlme etkisinde kalaca ve hava
srkleyici katk maddesi kullanlmayaca iin su/imento oran (E/c), izelge 6den 0,53 olarak
bulunur. Su/imento orannn seilmesinde, basn dayanmn da gz nne alarak kontrol
yapmak gerekir. C20 iin 28 gnlk karakteristik silindir basn dayanmnn (f ck) 20 N/mm2
olduu ve rneimizde standart sapmann bilinmedii kabul edildiine gre, karm hesabna
temel alnacak ortalama basn dayanm (fcm) izelge 5den 27 N/mm2 olarak bulunur. Bu
dayanm elde edebilmek iin gerekli su/imento oran izelge 7den yararlanarak interpolasyonla
0,59 olarak bulunur. Dayanklla ve dayanma gre bulunan su/imento oranlar deerlerinden
kk olan su/imento oran olarak seilmelidir. rneimizde d etkiler (dayankllk) esasna
gre bulunan su/imento oran (0,53), dayanm esasna gre bulunan su/imento oranndan (0,59)
daha kk olduundan, hesap deeri olarak w/c= 0,53 seilmelidir.

3. Adm: kme deeri: kme deeri izelge 8da kolon iin verilen maksimum ve minimum
kme deerlerinin yaklak ortalamas olan 7 cm alnabilir.

4. Adm: Yourma suyu miktar: Agregann en byk tane bykl 32 mm olduundan ve

agregann tane dalm erisi de B 32 erisine olduka yakn olduundan, izelge 9de 7cm kme
deerine karlk gelen 160 lt, yourma suyu miktar olarak bulunur.
Hava miktar: izelge 9te yourma suyu miktarnn alnd stundan %1 olarak bulunur. Bu,
1000 dm3 beton iin 10 dm3 hava miktar olduunu gsterir.

5. Adm: imento miktar: imento miktar, yourma suyunun su/imento oranna blnmesiyle

E 160
c= = =302 kg
E 0,53 olarak bulunur.
c

6. Adm: Agrega miktar: Agrega miktarnn bulunabilmesi iin nce karma giren agregann
hacmini bulmak gerekir. Agregann hacmi;

Wa c
( )
=1000 + E+h eitlii yardmyl a
c

Wa 302
a
=1000
3,15( )
+160+10 =734 dm3 bulunur.

Her tane snf iin gerekli agrega miktar, ekil 1de 3 numaral kaln izgi ile gsterilen
ayarlanm tane dalmna ilikin deerler kullanlarak bulunur. ekilde grld gibi 4 mmden
kk tanelerin kark agrega iindeki oran %40, 4 mmden byk 32 mmden kk tanelerin
oran ise % 100-% 40= % 60tr. Buna gre her tane snf iin gerekli agrega miktar u ekilde
bulunur.

Bylece 1m3 yerine dklm ve sktrlm beton elde etmek iin hesaplanan malzeme miktar
izelge 2de zetlenmitir.
Karm hesabnn deneylerle gereklemesi:
Tane dalm ayarlanm doal kark agrega elenerek 0/4, 4/32 tane snflar ekil 1deki tane
dalm erisine uygun olarak ve zet izelgesinde gsterildii gibi 823 kg ve 1232 kg olacak
ekilde bir dalm ayarlamas yaplr. Sonra karm hesaplarna uygun olarak 3 adet beton basn
deneyi rnei hazrlanr. rnekler hazrlanrken izelge 9den 160 litre (dm 3) olarak bulunan su
miktar ile 7 cmlik bir kme deeri elde edilemedii, 20 litre daha fazla su kullanlarak 180 litre
suyun gerekli olduu belirlenmi olsun. Bu durumda su/imento oran w/c = 180/302 = 0,60 olur.
Oysa bu orann 0,53 olmas gerektiinden karm oranlarnn yeniden ayarlanmas gerekir.
Kullanlan 20 litre daha fazla su nedeni ile elde edilecek beton 1020 dm 3 hacmi sahip olacandan,
1000 dm3 beton elde etmek iin 180*1000/1020=176 litre su kullanlmas gerekir. Su/imento
orannn 0,53 olarak salanabilmesi iin gerekli imento miktar 176/0,53=332 kg olur. Bu
duruma gre agrega hacmi u ekilde bulunur.

Bylece ayarlanm deney karm izelge 3deki gibi olacaktr

Maksimum tane byklne gre kark agrega granlometri erileri
Not
1) izelgede verilen basn dayanmlar 28 gnlk basn dayanm 325 kgf/cm2 olan imento
kullanlarak hazrlanm, en byk tane bykl 32 mm, tane dalm uygun betonlarn
150x300 mm silindir dayanmlardr. Kp dayanmlar bu deerden yaklak %20 kadar daha
byk olarak kabul edilebilir.
2) Ayn su-imento oran iin elde edilecek basn dayanmlar 28 gnlk basn dayanm
325 kgf/cm2den byk imento kullanldnda izelgede verilen deerlerden fazla, en byk
tane bykl bydke, izelgede verilen deerlerden az olacaktr.