Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
2008
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
FICHA TCNICA
TTULO: MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
ANO: 2008
2/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
NDICE
4. RESDUOS LABORATORIAIS
4.1. PROCEDIMENTOS GERAIS
4.2. RESDUOS BIOLGICOS
4.3. RESDUOS QUMICOS
5. FORMAO
3/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
ANEXOS
ANEXO I SMBOLOS DE PERIGO E FRASES DE RISCO S SEGURANA
ANEXO II MATERIAIS DE COMBATE A INCNDIOS
ANEXO III RESDUOS LABORATORIAIS RTULOS, CONTENTORES E INFRA-ESTRUTURAS
4/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
PREFCIO
Neste contexto, o presente Manual de Boas Prticas Laboratoriais da Universidade dos Aores
(MBPL - UA), pretende constituir um guia de consulta rpida e prtica relativamente aos principais
procedimentos de segurana e em caso de acidente que devem ser implementados nos
laboratrios desta instituio de ensino superior, mas com uma abrangncia tambm
suficientemente generalista para que possa ser adaptado e aplicado a outras instituies com
laboratrios de ensino e investigao. Dever, igualmente, ser facultado a todos os investigadores
(professores, tcnicos e alunos) que iniciem o seu trabalho num laboratrio para que estes estejam
conscientes dos procedimentos implementados, regras de segurana e potenciais riscos e perigos
a que esto sujeitos.
Durante este perodo a Universidade dos Aores adoptou, tambm, uma Poltica Ambiental, na
qual se compromete a eliminar ou mitigar os impactes ambientais resultantes das suas actividades,
nomeadamente no que respeita s suas actividades laboratoriais de ensino e investigao. O
MBPL UA proporciona, assim, uma ferramenta para atingir este objectivo, envolvendo todos os
intervenientes na confluncia para a conformidade ao nvel quer da segurana nos laboratrios,
quer para o ambiente.
5/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Existem diversos procedimentos e regras bsicas que devem ser sempre aplicados durante as
actividades laboratoriais, nomeadamente, durante o manuseamento de substncias qumicas
ou agentes biolgicos, mais especificamente nas reas de bancada de trabalho e de
equipamentos e instrumentos laboratoriais.
6/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Em todos os trabalhos que impliquem contacto directo ou acidental com sangue, fluidos
corporais, produtos qumicos e outros materiais potencialmente perigosos deve utilizar
luvas apropriadas ao tipo de produtos que esto a ser manipulados:
Reagentes qumicos no corrosivos ou pouco corrosivos, no txicos ou de
baixa toxicidade, e no nocivos ou de baixa nocividade: luvas de ltex;
Reagentes qumicos perigosos irritantes, corrosivos, txicos e nocivos (e.g.
Brometo de Etdio, cidos fortes, etc.): luvas de nitrilo (ou outras recomendadas
nas Fichas de Segurana dos reagentes);
Lavar sempre as mos antes de sair do laboratrio e aps o manuseamento de
reagentes, material infeccioso e animais.
1.4. VESTURIO
O laboratrio deve estar arrumado, limpo e sem materiais que no sejam pertinentes
para as suas actividades;
As superfcies de trabalho devem ser descontaminadas no final do dia de trabalho e
aps qualquer derrame de material potencialmente perigoso;
Todos os materiais contaminados, espcimes e culturas devem ser descontaminados
antes de serem depositados como resduos ou limpos para reutilizao;
A embalagem e o transporte dos materiais adquiridos e manuseados devem cumprir
os regulamentos nacionais e internacionais aplicveis.
7/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
1.6. NORMAS
8/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
2.2.1.1. FERIDAS
O socorrista deve lavar bem as mos;
Expor o local da ferida;
Remover corpos estranhos pequenos. Objectos cravados profundamente no devem
ser removidos;
Lavar a ferida com uma gaze embebida em gua limpa e soro fisiolgico. Lavar
primeiro em volta e depois do centro para a periferia;
Desinfectar com anti-sptico. Deixar secar;
Proteger com uma compressa esterilizada. Cobrir com adesivo ou ligadura;
Encaminhar para assistncia mdica.
ATENO: estes procedimentos s devero ser aplicados caso no sejam feridas
profundas e graves. Nesses casos devero ser contactados os servios de emergncia
imediatamente.
10/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
2.2.1.4. INTOXICAO
11/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
2.3.1. INCNDIO
12/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Se tal no se verificar:
ACTIVE O ALARME;
Telefone para o n Nacional de Socorro: 112;
Telefone para o Servio de Vigilncia Interno: 1068 (para solicitar auxlio para o 112
ou informar que os servios de emergncia iro entrar no recinto universitrio e que
necessitam de ser encaminhados at ao local do acidente);
Feche janelas e portas para isolar a rea do incndio e evacue o edifcio;
Se possvel, desligue todos os equipamentos na rea circundante;
Utilize extintores portteis para auxili-lo a si, ou a outros, na evacuao e para
controlar um pequeno incndio, se possvel;
Fornea todas as informaes possveis s equipas de combate a incndios
(Bombeiros), particularmente no que se refere a perigos especiais da rea afectada.
13/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
14/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Se ocorrer um derrame / fuga de material biolgico, a rea afectada tem de ser isolada
e descontaminada;
Utilize vesturio e equipamento de proteco, nomeadamente, culos de proteco,
luvas de ltex e bata;
Poder utilizar diversos desinfectantes, como por exemplo, lixvia (diluio 1:10), lcool
etlico 70% e outros produtos comerciais disponveis;
Interrompa os trabalhos e alerte as pessoas na rea circundante de que ocorreu um
derrame;
Retire toda a roupa contaminada e lave com desinfectante as reas de pele expostas;
15/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
9 Roupa de proteco total (fatos especiais de uma s pea, luvas e touca para
incidentes implicando microrganismos dos Grupos de Risco 3 e 4, se aplicvel).
9 Macas.
16/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
17/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Identifique todos os produtos qumicos que utilizar no seu trabalho, bem como os
possveis produtos de reaces que se podero formar (os rtulos devero apresentar
as informaes apresentadas no Anexo I);
Leia com ateno a informao apresentada na FS fornecida pelo fabricante e
consulte a lista com as Frases de Risco (R) e de Segurana (S) (Anexo I). Tambm
pode encontrar esta informao na Base de Dados Digital de Produtos Qumicos do
GeRLab em www.db.uac.pt;
Dever existir no laboratrio um arquivo com os originais ou cpias das FS, em
formato papel, referente a todos os produtos manipulados nesse local, acessvel para
consulta.
18/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
19/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
20/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
21/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
22/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
4. RESDUOS LABORATORIAIS
Consideram-se como resduos quaisquer substncias ou objectos de que o detentor se desfaz
ou tem inteno ou obrigao de se desfazer
Como resultado das actividades laboratoriais desenvolvidas na Universidade, dos Aores, so
produzidos diariamente resduos resultantes das mesmas, que podem ser classificados como
Resduos Slidos Equiparados a Urbanos (RSEU) e Resduos Hospitalares (RH). Os primeiros
so semelhantes aos Resduos Slidos Urbanos que so produzidos em qualquer domiclio ou,
por exemplo, escritrios, como papel, plsticos, vidros, metais que no estejam contaminados
com produtos qumicos ou materiais biolgicos, enquanto os segundos j so constitudos por
resduos provenientes das experincias e procedimentos qumicos ou biolgicos e que se
encontram, de alguma forma, contaminados por essas substncias. Estes resduos, em
resultado das suas caractersticas de perigosidade, e de acordo com a legislao nacional e
regional em vigor, necessitam de um sistema de gesto especfico, com requisitos e
procedimentos bastante rigorosos e sujeitos a exigentes nveis de segurana e controlo.
23/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
COMPOSTOS DE MERCRIO
CORANTES
GRUPO IV
CORTO-PERFURANTES
RESDUOS BIOLGICOS
OBSOLETOS
24/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
25/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
eliminar deve ser colocado num recipiente (e.g. sacos de plstico para autoclaves)
com cores codificadas, conforme se destinem a autoclaves e/ou incineradores.
Outros mtodos s podem ser considerados se removerem e/ou matarem os
microrganismos.
27/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
5. FORMAO
28/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
ANEXOS
29/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
30/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
31/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
32/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
33/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
de guas residuais
S55 Utilizar as melhores tcnicas de tratamento antes de despejar na rede de esgotos ou no meio aqutico
S56 No despejar na rede de esgotos nem no meio aqutico. Utilizar para o efeito um local apropriado para o
tratamento dos resduos
S57 Utilizar um contentor adequado para evitar a contaminao do meio ambiente
S58 Eliminar como resduo perigoso
S59 Informar-se junto do fabricante de como reciclar e recuperar o produto
S60 Eliminar o produto e o recipiente como resduos perigosos
S61 Evitar a sua libertao para o meio ambiente. Ter em ateno as instrues especficas das fichas de dados de
Segurana
S62 Em caso de ingesto no provocar o vmito: consultar imediatamente um mdico e mostrar o rtulo ou a
embalagem.
R: 11-23-25 S: 2-7-16-24
34/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Tabela II Tipo de extintores mais eficientes para o combate s diversas classes de incndios
Classe de
gua P Qumico Neve Carbnica Obs.
Incndio
A EFICIENTE O MELHOR POUCO EFICIENTE
B PROIBIDO O MELHOR EFICIENTE
C PROIBIDO O MELHOR EFICIENTE
D PROIBIDO PROIBIDO EFICIENTE USAR AREIA
Deixa uma camada de No deixa resduos, contudo
material no inflamvel no existe perigo de reacendimento.
Nunca usar no material extinto, evitando o mais indicado para
Obs. laboratrio reacendimentos. Pode instrumentao sensvel. No
danificar instrumentao eficiente em ambiente aberto ou
sensvel, pois deixa resduos muito ventilado.
35/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
Figura 2 Local de deposio de resduos num laboratrio, com contentores de resduos laboratoriais (para lquidos ou
slidos) devidamente rotulados e recipientes individuais fechados e tambm rotulados no seu interior.
36/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
NOTAS
38/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
39/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
40/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
41/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
42/43
CENTRO DE CONSERVAO E PROTECO DO AMBIENTE
MANUAL DE BOAS PRTICAS LABORATORIAIS UNIVERSIDADE DOS AORES
MANUAL DE BOAS
PRTICAS LABORATORIAIS