Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
paraunadiscusin
/porMatasMarambioDLF
Unalecturadesordenadayrpidameatrevoadecirquehastaalgoirresponsabledeloshitospolticosdelltimoao,tantolosrecogidos
enmedioshegemnicoscomoenlaprensaindependiente,permitiraafirmarquenosencontramosenunpuntodeinflexinparaelfeminismo
enloreferidoasupresenciapblica.Rutinashumorsticas,debatessobreculturapopeiniciativasdeley,encuentros,movilizacionesde
masas,campaaspublicitarias,escndalosmediticos,todollevaapensarqueelfeminismoenChilegozadebuenasalud.Sibienel
escenarioquetenemoshoyaparecemenosdescompuestoqueeldehacequinceaosatrspueshay,enefecto,msespacios
organizativosypresenciaenlaagendapolticosocial,laavanzadareaccionariatraseltriunfodefigurascomoMattheiyAlessandrienlas
eleccionesmunicipalesde2016yeltratovejatorioejercidosobrelamachiFranciscaLinconaonosobliganaseralgomscautosconlos
balances.
Sidealgosirveelmomentodelareflexineslaimposicindelapausaenmediodelosacontecimientoscotidianosydeltiempovertiginoso
delapoltica.Graciasaldistanciamientopodemosapreciarlascosasdeformadistintaunavezquevolvemosalaescalayalritmodelaluchay
laorganizacin.Enesalnea,megustaraaportarconalgunasobservacionesquecreopodranservirparanutriralcampopolticoqueacabo
deidentificar,sobretodoenelplanteamientodelasrelacionesentreluchasantipatriarcalesyesagrannebulosaquesolemosdenominar
izquierda.
Quelosnexosentrefeminismo,disidenciasexualeizquierdahansidohistricamentesperosnoesningunanovedad,ylamuertedeFidel
CastroelaopasadosirvipararecordarlahomofobiaymisoginiaalinteriordelasorganizacionesdeizquierdarevolucionariaenAmrica
Latina.Ladiscusintendiaproducirciertosrelatosque,amijuicio,parecaninscribiraladisidenciasexualyalfeminismoporfueradeuna
tradicinpolticadeizquierday,aun,encontradeesadenominacin.Sumemos,porcierto,loscomentariosdeJosMiguelVilloutaa
propsitodeSalvadorAllendeydecmotendramosquedarlegraciasalactivismoLGBTrealizadoporsusparesdeclase(laseLuisLarran),
porquesinsusrecursosnadiepodrahacernada.ParecieraquetantoparaVilloutacomoparaquienesmsacrementeevaluaronellegadode
laRevolucinCubanadesdeunaposicinradical,nicolasnimujerestendramosmuchoquehacerenlaizquierda[1].
Similarposturapuedeleerseenlaselaboracionestericopolticasquesehanlevantadoensegmentosdelfeminismoestudiantil:elmachito
deizquierdasehavueltosubestianegra,lafiguracontralacualseinsurgesintitubeosniprecisiones.Lainclusindelfeminismoenlos
programasdelaslistasquedisputanlasfederacionesuniversitariassueleservistaconsospecha,mscomorellenopublicitarioocomo
fraseologabiempensantequeenocasionesconfundemsdeloqueaclara.Laslneasquesedibujanenelmbitoestudiantil(ovaldrala
penadecirjuvenil,contodaslasambigedadesdelcaso?)parecensermsproclivesalaautonomaexpresadamedianteelseparatismoo,
enciertoscasos,desdeladesconfianzarespectodelasorganizacionespolticasdeizquierdaquehanincorporadoendiversosgradosal
feminismocomopartedesusprogramasytesispolticas.
Lassuspicacias,insisto,nosondeltodoinjustificadas.Elmomentoformativodelfeminismoquehoysedespliegaenmuchasuniversidades
(alrededorde2011,peroconvariasinstanciasprevias)conllevunafriccinconlosespaciosorganizativosdelmovimientoestudiantilque
representabanentoncesyrepresentananhoyloqueentendemosporizquierda[2].Enesosmomentoseramuchomscomny
comprensibleplanteardicotomasentreluchas.Sinembargo,creoquesostenerlasimultaneidaddelasreivindicacionesdeclase,gneroy
sexualidadfueunodelosaciertosquepermitielcrecimientodedichofeminismo.Igualmente,elestarinscritodentrodelasdinmicas
organizativasylaculturapolticadeesaizquierdasignificparaesefeminismounaprendizajeenloquerespectaalasformasdemilitancia.La
maduracinpoltica,tantoentrminosdediagnsticoscomodeelaboracinideolgica,eventualmentehapermitidoreconocermomentos
previosenloscualeslasluchassexualesydegneroseentendierondesdeunamatrizdeizquierda:tantoJulietaKirkwoodcomoPedro
LemebelresultanreferentescrucialesalahoradereclamarunsitioenlaluchaigualdevlidoqueeldeClotarioBlestoLuisEmilio
Recabarren[3].
Meparecequeelmomentopresentenosponefrenteaundesafodeproporcionesnomenores.Siesquelasfeministasqueremoslograrun
saltocualitativoenelcombatecontralasdistintasexpresionesdelpatriarcado,entoncesnopodemosprescindirdeunaseriedeelementos
queconformanelacervopolticodelaizquierda.Reivindicacionescomolaeducacinnosexistaoelabortonopuedenresolversedesdela
atomizacinquepresuponeunaautonomaentendidacomopurezadelofeministaestoes,unaorganizacinqueclausuralasrelacionescon
instanciasquesostienenotrasprioridadesopreocupacionespolticas.Almismotiempo,sinunaestrategiaqueproblematicela
heterogeneidadconstitutivadelaclasetrabajadoraenelChilecontemporneo(yquedestaque,porejemplo,elrolquecumplenlossectores
deserviciosydelretailenelpatrndeacumulacindelaclasedominante)noserposiblecombatirlasexpresionesmscrudasdela
violenciapatriarcal,queseconcretizadeformamsvisibleenloscrmenesdeodio.
Relevarestosproblemasimplicaromperelcercoqueimponeciertacomodidaddelactivismo(opodradecirdelaagitacin)enmediosyredes
digitales,aligualqueinstanciasquearriesgantransformarseenhitostestimonialesproductodesuritualizacin,comolasfunas(sobretodo
sisedespliegancomocrticasdeotrasorganizacionesfeministasoLGTB).Sialgonoshaenseadolaexperienciadelaizquierdaesquelas
luchaspolticasseresuelvenenalgnpuntoconunadosisvariableyvariadadeRealpolitik:esemomentoimpuroeinestabledealianzas,
maniobrasyperspectivasdecorto,medianoylargoplazo.As,nobastaconsealartodoslosvacosenlasreflexionesquehaelaboradola
izquierdayqueelfeminismoenbuenahorahaidentificado,sinoquehabraqueensayarunacontaminacininversa[4].
Dichodeotromodo,sinunanlisisdeclasequepermitadesarrollarunaestrategiaacorde,elfeminismosequedatancojocomocarentese
quedalaluchadeclasesqueignoraelroldeltrabajodomsticoodelaviolenciahomofbicaytransfbicaqueejercenlosmismossectores
populares[5].Entalcaso,podremossalirdellugarcomnquemarcaalaFundacin=Igualescomounaexpresindelactivismogaydeclase
altaquevendealapoblacinLGBTalmejorpostor.Dichodiagnsticoescorrectosoloenunprimermomento,puesnosdejasinuncamino
alternativo.Aquesdonderesultatilvolveralasherramientasdesarrolladasenelsenodelaizquierda:siresultaclaroquelavadelasONGs
pecadeingenuidadesporqueellaconfaenlasconcesionesquegraciosamentedaunEstadoneoliberalcapazdedesdecirsesinproblema
algunodesuspromesas,puesnoseleobliganadasubstantivo(dadoquesolohubounainterlocucincongruposdeintersconuna
legitimidadfrgilensuanclajesocial).SiMattheiyAlessandripuedendesmantelarsinmayoresfuerzolaspolticasdediversidadsexual
instaladasensusmunicipiosysilaleydeabortoentrescausaleshasufridotodaslasdeformacionesquehemosvistopartiendoporseruna
iniciativatimoratayaquejadaporelautosabotajeesporqueexistehoyunadeterminadacorrelacindefuerzas.
Lapreguntaquedeberamoshacerenestayotrascircunstanciasesqutipodefuerzapolticosocialrespaldaosustentadeterminadas
reivindicacionesenunprocesodedisputaconotrosactores(enestecasolosrepresentantesdelainstitucionalidadpoltica).Elconflictono
sedirimenicamenteenlasposturasesgrimidasoenactosaisladosypuntuales(funas,denuncias,reuniones,puntosdeprensa,actos
performticos),sinoquetieneunarraigoenladistribucindesigualdelpoderalolargodelasociedad.Siasumimosestaesquematizacin,
entoncesmetemoqueaislaraeseespectroamplioquesedenominaizquierdadelcampofeministaydeladisidenciasexualequivaldraa
amarrarsedemanoscontaldemantenerlapurezadeunapolticahechatansoloporquienesseencuentranyalibresdelpecadopatriarcal.
Valga,entonces,unaltimaprecisin:nocreoquetengamuchosentidounaizquierdaquenosedeclarafeministadelamismamanera,
tampocomeinteresandemasiadolosfeminismosquenosemolestanendeclararsufiliacinenlaizquierda.Esadobleadscripcinmeparece
necesariayurgente,puesnosetratadequeunsectorledigaaotroquesloquetienequehacerycmodebecorregirsusmtodos,sinode
reconocerquenosencontramosyaenunterrenodesigualyheterogneamentecompartidoydequenonossobrantiempo,energani
recursoslosenemigosestnaltantoyhanexplotadodeantiguonuestrasdebilidadesparamantenersuposicinhegemnica.
Coda:culturapop,reggaetnylasderivasdelfeminismo
Quizslospuntosqueacabodeesbozarlogrenresonarmejorsiesquetomamosencuentalanutridapolmicareferidaalmachismoenel
reggaetnproductodelapresenciadeMalumaenelFestivaldeViadelMar.Hubomomentosenquelacontroversiadejverunapulsin
puristacuyocentrodegravitacineralacorrectaadscripcindereferentesidentitarios(enestecasodelaculturapop)alideariofeminista.
SeaquesedenunciaralamisoginiadelasletrasdeMalumaoqueserechazaralaimposicindeuncriteriomaniqueo,eldebatedejenclaro
quehaymuchointerspordefinirqutemsestnenelcatlogodeldeberserparalasfeministas.Menosclara,amijuicio,resultla
reflexinsobrelasconsecuenciasprogramticasdeestainterrogacinidentitaria,quesolodejoenunciadasamododeinterrogacin.Tiene
acasoelfeminismounabandasonoraoficial?Existe,aligualqueelrealismosocialista,unrealismofeminista(elartedepuradodelos
viciospatriarcales)?Almismotiempo,eselfeminismounclubconderechosdeadmisin?Soloentranlascompaeraslibresdelpecado
patriarcal?Loqueesms,culessonlasaspiracionesdeunmovimientosocialenelmbitodelaculturapopycmohacemosparasalirde
visionesreduccionistasdelroldelasindustriasculturalesennuestrasociedad?Enquincideestadiatribaalmomentodeconstruirfuerzas
paracombatiralpatriarcado?
[1]Curiosacoincidenciadesectoresdesencontradosenlapolticasexual,perocercanosenlosjuiciostajantesquerepitieronquinsabesiconscientementeonounguionya
configuradoenlaGuerraFra,dondeelcarctertotalitariodelsocialismocubanosededucedelarestriccindelibertadespersonales,cuyosmbolofueReinaldoArenas.Sobradecirque
unalecturamsatentadelaobradeArenas,enespecialdesusmemorias,permiterelevarotrosvectoresdeldiscursoanticastrista.
[2]Reconozco,demaneraalgotardaenestetexto,queesteesmipropiolugardeenunciacincomopartedelcampofeminista.Esllamativoquelaampliacindelsujetodelfeminismo
operadaporlaconvergenciaconlasdemandasestudiantilessentlasbasesdelacoyunturaquetenemoshoy.Enesalnea,sibiennocreoquemiposicinestlibredecontradicciones
heelegidodesdeunlugarfeministaynoporelfeminismo.Comopuedededucirsedeestetexto,nocreoquelaurgenciamayorseaeldebateporlavozdelfeminismo,peroesoesyaun
puntodisputable.
[3]SonsololosnombresdemayorcirculacinenChile,pueshayotrosquenoestdemsconsignar,comoFloraTristnoEmmaGoldman,enunatradicinlibertaria,yClaraZetkino
AlexandraKollontaienunalneamarxistaclsicayAngelaDavisenelmovimientodeliberacinafroestadounidense.
[4]DemsestdecirquelaactualformacindelFrenteAmplioesunainstanciaparaello,perononecesariamentelanica.
[5]Unpuntodefugatantoparalaizquierdacomoparaelfeminismo,enestembito,eselroldesempeadoporlasiglesiasevanglicascomofuerzasreaccionariasanivelpopular.Ellas
debilitanlasposibilidadesdearticulacinclasista,seamediantelapromocindeunasubjetividadaspiracionaloporlamayorlealtadotorgadaalacomunidadreligiosaendesmedrode
instanciasdeorganizacinsindicaloterritorial.Almismotiempo,entranenpugnaconaspectosmnimosdeunprogramafeminista,comoloeslaautonomasexualyreproductivayla
crticaalosrolesdegnerotradicionales.