Вы находитесь на странице: 1из 5

25/08/2016 DanaturezaepossveisfunesdaMsicanoCinema

DanaturezaepossveisfunesdaMsicano
Cinema
Categoria:TrilhasonoranoCinema
PublicadoemSbado,04Outubro200814:36
EscritoporMauroGiorgetti
Acessos:9800

Admitidaapossibilidadedeamsicaserimportanteparaocinema,seriatilentrarmosemalgumasconsideraes
arespeitodaspossveisfuneseaspectosquepodeassumir.

AdvertnciaPrvia:tenhasemuitopresenteque,grandepartedoqueseguecorrespondeaconcepese
experinciaspessoaisdequemescreveoalunodeveestarpreparado,portanto,paravlaseventualmente
discutidasemesmocontraditas.

Sabemosqueosomgeraldeumfilmesedistribuiemtrscategoriassonorasbemdistintas,asaber,adosrudos,
adosdilogoseadamsica(quandohouver)viaderegra,amsicavem,hierarquicamente,emplanoinferiors
outrasduascategorias(comefeito,dificilmenteselheconcederprimaziaemrelaoarudosevoze,se
acontecer,tratarsedeumcasoparticular).Comoexplicar,pois,queamsica,inegvelsubordinadadentrodo
complexosonorodofilme,possaexercerimportncianorarodecisivanoresultadofinaldotrabalho?

nossaconvicoquedevemosbuscararespostaaessaquestonaprprianaturezadamsica,emsuaprpria
essnciafludaeimaterial.Narealidade,noplanosonorodaobracinematogrfica,amsica,poressaprpria
fluidezeimaterialidade,representaoelementoabstrato,eosrudosevozes(dilogos),oelementoconcreto.Em
outraspalavras,rudosevozesterosempresignificadoconcretodeterminado(orudodegua,vidrospartindo,
tiros,etc.,nocomportaoutrosentido,assimcomoasvozes)Amsica,porsuanaturezaeminentementeflexvel,
assumeosentidoqueselhequiserconferir,podeinvadirtudo,amoldartudoeamoldarseatudo.

Nodifcildeduzir,portanto,queumaentidadetoflexvelpodeseconstituiremrecursoexpressivodosmais
valiososdisposiododiretorcinematogrfico(aprovadessaflexibilidadequeamsicapossivelmentesejao
nicocomponentedofilmeelaboradoapsafilmagem,ouseja,seamoldavontadedosdemaiscomponentes).

Podemosconcluir,pois,queamsicacinematogrficacoexistecomduasalternativassonoras:osrudoseas
vozes,ecomumaterceira,nomenosimportante:Osilncio.Sim,porestranhoqueparea,osilnciocomo
negaoabsolutadamsica,nascircunstnciasadequadaspodesetornartooumaisexpressivoe,porvezes,
maisdramticoqueelaprpria.

OcompositorHenriColpi,naobra"Defenseetillustrationdelamusiquedanslefilm"(Socitdditionsde
recherchesetdeDocumentationCinematographiques,Lyon,France)categrico:"AMsicadeumfilmedeveser
funcionalounoexistir.precisoatribuirlheumafuno.Nosenonestafunoprecisaqueelaemprestar
imagemsuapotnciaprpriadesugesto".E,maisadiante,define:"Opapelessencialdamsicaacentuara
emoodasimagens,impressosonoraquereforaaimpressovisual".

OAutorreferese,portanto,emoodaimagemnoseramostalvezmaisprecisoseabrangentessenos
referssemosaosignificadodaimagem?Levandoemcontaqueestesignificadopodesermaisoumenosexplcito,
elembrandooaltopoderdesugestodamsica,poderamosmodificaraproposioacimapara:"Opapelessencial
damsicasugerirouacentuarosignificadodasimagens"(e,emalgunscasosextremos,darosignificados
imagens),oquenospareceumpontodevistageralbastanteaceitvelcomopontodepartida.

http://www.mnemocine.com.br/index.php/cinemacategoria/29somcinema/161funcoesmusicacinema?tmpl=component&print=1&layout=default&page= 1/5
25/08/2016 DanaturezaepossveisfunesdaMsicanoCinema

Nofcildefinircomprecisoafunodamsicanocinemacircunstnciasdiversasconcorremparaquese
cheguesemdificuldadeaumamultiplicidadededefinies(diferentesconcepesestticaspessoais,as
exignciasecaractersticasparticularesdecadaroteiro,asmudanasdegostoimpostaspelotempo,etc.).Alm
disso,importaobservarqueoobjetivoartsticodofilmeinfluenciardecisivamenteaconcepodefunoda
msica:assimqueapelculadestinadameradiverso,oumenos,trataramsicademaneiramuitodiferente
daquelaqueseinserena"grandearte",ocinemadesriaspretenses.

Pelasmesmasrazesaindamaisproblemticoestabelecerprincpiosestticosquevigoremparatodaamsica
cinematogrfica,queabarquemtodoovastocampodessamodalidadeartstica.Poderamos,todavia,arriscara
sugestodealgunspoucos,semprebaseadosnaconcepoeexperinciaspessoais.

Entendemosqueumpostuladoestticobsico,abrangente,igualmentevlidoparapraticamentetodaaproduo
musicalflmicasejaoseguinte:amsicadeveselimitaraoestritamentenecessrio.Comefeito,aquela
flexibilidadeeflunciainerentesmsicaaquealudimosnoprincpio,muitasvezesgerammalentendidose
induzemaoabuso.

Existeumaleiesttica,artstica,quedizquequantomaisseutilizaumrecursoexpressivo,maisdesgasteele
sofrerdevemossereconmicoscomamsica,criteriosossempre.
Houvepoca,porvoltadosanosquarenta,queochamado"100%(cemporcento)musical"(msicadocomeoao
fim)conheceugrandevoga,reclamadoeaprovadoinclusiveporcompositoresdenomeada,comooprprioMax
Steiner(Eoventolevou,OtesourodeSierraMadre,etc.).Ora,seentendemosquecadaentradademsicadeve
servalorizadaaomximoparaexercernaplenitudesuafuno,suapresenacontnuaouexcessivanoproduzir
exatamenteoefeitocontrrio?Serpossvelqueamsica,paraficarmosnadefiniodefunomaisacima
exposta,tenhaqueacentuarousugerirosignificadodetodasasimagens?

Cremosqueoexcessodemsicasejaantesumvcioherdadodoperodomudo,quando,bemoumal,sua
presenaininterruptaera,decertaforma,justificada,esustentamosmesmoque,umavezabsolutamenteseguroe
convictoqueamsicanadaacrescentaraumroteiro,odiretornodevevacilaremsuprimilaporcompleto(ea
histriadocinemasonororegistrasignificativosexemplosdessaatitudeporpartedecelebridades)poroutrolado,
importantereconhecerqueosignificadodaquele"estritamentenecessrio"aquealudimostemgrandeamplitude,de
compositoracompositor,dediretoradiretor,deespectadoraespectador.

Outroprincpio,porvezesnolevadonadevidaconta,poderseia,enunciarcomosegue:amsicanodevetera
preocupaodeconstituirobradearteindependentedeve,istosim,subordinarseatodomomentoaofilmeaoqual
sedestina,ou,emoutraspalavras,podenofazermuitosentidoisoladadesuafinalidadeprimeira,podeno
atenderaosprincpiosdecoernciaabsolutacomoobradeartemusicale,noentanto,funcionarperfeitamentecomo
msicadecinema.Comefeito,muitocomumidentificarseboamsicacomboamsicaparafilme,oquenem
semprecorresponderealidade.Istonoquerdizer,todavia,queamsicadecinemanopossaserdequalidade
(norarodealtaqualidade).Sonotriososexemplosdecompositoresdeprimeiraforaquetransformaramobras
originalmentedestinadaaocinemaempeassinfnicasintegradasaoseucatlogovejase,porexemplo,amsica
de"AlexanderNevsky"(Eisenstein),deSergeiProkofiev,transformadaemcantatadramtica,ou,maisprximasde
ns,asmsicasde"OdescobrimentodoBrasil(HumbertoMauro),deVillaLobos,ede"RebelioemVilaRica"
(GeraldoeRenatoSantosPereira),deCamargoGuarnieri,posteriormenteelaboradascomosutessinfnicas.

Quantosdiferentesmaneirasdeseempregaramsica,nohesitaramos,apsmuitoobservaraprticacorrente,
emhierarquizlasdeacordocomaimportnciaqueassumemeosresultadosaqueconduzem.Anossover,a

http://www.mnemocine.com.br/index.php/cinemacategoria/29somcinema/161funcoesmusicacinema?tmpl=component&print=1&layout=default&page= 2/5
25/08/2016 DanaturezaepossveisfunesdaMsicanoCinema

categoriainferiorachamada"msicadefundo",ouseja,aquelamsicaquesemfinalidadedefinida,ouantes,
semfinalidadealguma,equesearrastaembackgroundaalgumdilogo,cena,etc.,que,deresto,passariam
perfeitamentesemela.Almde,pelapresenadesnecessria,desvalorizarosmomentosderealnecessidadede
msica,tornaseincmodaenocumprefunoexpressivaalguma.Insistirnesseprocedimentoequiparara
msicadefilmechamada"msicaambiente"(deelevador,consultrio,etc.)comefeito,asfinalidadeeresultados
soiguais,oquenoimpede,contudo,quesejaprticahabitualnasatuaistelenovelas,porexemplo.

Muitoprxima,aparentadamesmoaestaclasse,vemamsicadestinadaa"preenchervazios"estaatitudeviciosa
decorre,namaioriadasvezes,deavaliaoinsuficienteouequivocadadopapeledasproporesadequadasda
msicaemrelaoaotododofilme,ouseja,chocasedefrentecomaqueleprincpiogeralqueestabelecemosmais
acimaarespeitodaquantidadeidealdemsica.Outrasvezesobedeceaalgumatentativadecompensarcom
msicapossveisdeficinciasnotadassomenteapsafilmagem(ainterpretaoinsatisfatriadealgumator,afalta
deinteresse,oritmooucoernciadacena,etc.).Entendamonos:noquesejaproibidointroduzirmsicaemalgum
momentodevaziosonorooresultado,porm,sserartisticamentesatisfatrioseessamsicacarregaremsi
algumsignificado,algumasugestoqueintensifiqueparaoespectadorosignificadoessencialdacena.Amsica
umelementoexpressivobastantevaliosoparaserdesperdiado,paraestarsporestar(comoreforoaestas
consideraes,observeseque,noraro,a"msicadepreenchimento"umsimplesfragmentomusicalrepetido
quantasvezesforemnecessriasparacompletarotempodeuso,oquetambmacontececomfreqncianos
crditosfinais).

Aseguir,nestanossaescalaprogressiva,mencionaramosa"msicaincidental"propriamentedita,aquelaque
procuraacompanharoucomentarexplicitamente,ouseja,semnenhumaintenomaisprofunda,omovimento,o
carterouaemoodealgumacena.,delonge,otipomaiscomumemuitosdiretores(emesmocompositores)
chegamaidentificar"msicaincidental"com"msicadecinema".Podese,semdvida,commenosriscoquea
categoriaanterior,usardesterecursooproblemaqueinduzaalgunsvciosqueacorrespondnciamaisimediata
entresomeimagemsvezesdisfara.

Quandosepretendemsicaquetenhaopropsitodecomentar,acompanharouenfatizar,precisocuidado.Deve
seperguntarseacenarealmenteganharouseamsicanoservirapenasparaduplicarnoplanosonorooque
acontecenoplanovisual,tornandose,assim,depoucautilidade.Aregrabsicanestescasos:fazeramsicao
maiscriativapossvel,evitando,sobretudo,ainconveninciamaiorproporcionadaporestacategoriamusical:o
clich,oprocedimentopadro,orecursopronto,quesenochegamaestragaracena,emnadacontribuemparao
bomaproveitamentodamsica.

Vejamsealgunsclichs,verdadeiroslugarescomunssonoros,quepeloimediatismodecorrespondnciaentresom
eimagemfascinammuitosdiretoresecompositores:

Descrio:
amsicainsisteemtentardescreverummovimento,umfenmenoclimtico,umaemoo,etc.(Ex.:msicaque
acompanhaperseguiodecarros,quetentadescreverchuva,queaparececomoobrigatriaemcenasalegres,
tristes,decatstrofe,debatalha,etc.).Nesteponto,talveznosejaintillembrarqueamsicaincidental
freqentementeignoraorudo,resultandodaestridentescacofonias,queimpossibilitamadistinoclaraentre
msicaerudo.

Sincronismo:
certosdiretorese/oucompositoressentemverdadeirafixaoporesteprocedimento,queconsisteemfazera
msicaseguireacentuartodososmovimentosdeumaseqncia.recursoque,peloprprioartificialismoquelhe
particular,raramentefuncionatemempregomaisjustificadonassituaescmicas,daserotipodemsica

http://www.mnemocine.com.br/index.php/cinemacategoria/29somcinema/161funcoesmusicacinema?tmpl=component&print=1&layout=default&page= 3/5
25/08/2016 DanaturezaepossveisfunesdaMsicanoCinema

dominantenodesenhoanimado.tambmoprocedimentopadronasatuaistrilhassonorasdecomerciais.

Clichsdeinstrumentao:
atendnciaaseempregargrupospadrodeinstrumentosmusicais,particularmenteobservvelnosmodernos
filmespoliciaisamericanos.Aproveitamosaocasioparacomentarumadasmaiscuriosasedifundidascrendices
relacionadasmsicadecinema:Adequeoresultadodotrabalhovinculasemaioroumenorquantidadede
msicosutilizados.precisoadmitir,sequisermossercoerentescomosprincpiosantesestabelecidos,quecada
roteiro,cadasituao,indicarumasoluodiferentecremosque,nestascircunstncias,noseriaparticularmente
sensatoestabelecer"apriori"estaouaquelaforainstrumental,jque,svezes,umnicoinstrumentose
encarregarcomxitodamsica(doquenofaltamexemplos).Attulodecomplemento,notesequeat
condiesscioeconmicoculturaispodemexercercertainfluncianesteparticularnotrioqueocinema
europeuhabitualmenterecorreagruposinstrumentaismaisprximossuarealidadecultural(instrumentosde
corda,madeiras,metais,etc.),equeocinemaamericanonofoge,nesteterreno,inclusivesinflunciasdesua
poderosaindstriadiscogrfica(estilodemsicamaisprximoaopopular,"canesttulo",instrumentaomais
ligadaaojazzeusopronunciadodosmodernostecladoseletrnicos).

Emtermosmuitogerais,podeseestabelecerqueoroteirograndioso,agrandesplanosecenasamplas,comporta
melhoraformaoinstrumentalmaciaumpico,porexemplo,sugeremaisestasoluodoqueassituaes
psicolgicasouintimistas(emtermosmuitogerais,insistimos).Almdoque,aemergnciadosinstrumentos
musicaiseletrnicosaliadaaosmodernosrecursosdegravao,bemoumal,obrigamaconsideraraquestoda
quantidadedemsicossoboutrongulo.

Msicatema:
observaseparticularmentenosdiasatuaisoempregosistemticoeindiscriminadodeumtemameldicosemrazo
deseraparente(esvezescantado,oquedorigemsdiscutveis"canesttulo"),queservedesustentculo
musicalaofilme.

Muitodiferenteocasodamsicaempregadacomobjetivorealmenteartstico,aquelaqueparticipacomtalfora
articuladora,comfunotodeterminante,quesuasupressoprejudicarianotavelmenteoresultadofinaldo
trabalho.ocaso,porexemplo,damsicaempregadacomoelementodeligaoentreduassituaes,sejadeque
naturezaforemoespectadorvdeterminadacena,masestsimultaneamenteconscientedeoutrarealidadeque
interessaaessamesmacenaporintermdiodamsicaevocativadaquelarealidadeeisaumafuno
caracteristicamenteconstrutiva.

Decertaformarelacionadocomesteprocedimentoestoqueconsisteemcaracterizarmusicalmenteum
personagem,expedientequepodefuncionarbem,masnoisentodecertorisco,qualseja,atentaodeaplicar
estacaractersticamusicalatodasasapariesdaquelenestascircunstncias,nocabeduvidarqueamsica
temaltaprobabilidadedesetornarsuprflua,poistentariacaracterizaroquejestsuficientementeclaro.Este
recursoresultamuitomaisinteressanteselheexplorarmosaforaevocativa,queoqueeletememcomumcom
oquefoitratadonopargrafoanterior.Ecomoseexploraessaforaevocativa?Introduzindoamsica
caractersticanaausnciaounapresenasubentendidadoreferidopersonagemnestascondiesqueamsica
atuaquasecomoumsubstitutodaimagem.

Porvezes,recorreodiretoraumexpedienteinteiramenteforadocomum,qualseja,deaplicarmsica
aparentementecontrriaaocontedodacenarecursodeempregoexcepcional,ocorregeralmentecomduas
finalidades:

a)intensificar,peloprpriocontrasteentremsicaeimagem,ocontedodacena

b)despertarsutilmenteaatenoespectadorparaalgumaspectoinusitadoouocultodaseqnciaqueocorrena
tela.

Nesteponto,tillembrarqueodiretordeveresistirtentaodousoconstantedesterecurso,que,emexcesso,
tornaseinsuportvelmaneirismo(afinal,tofcilaplicarsemsicacontrastantequantoaadequada).

Mereceespecialatenooempregodamsicacomoelementounificadorpsicoemocional.Nestacondiono
acompanha,ilustraouenfatiza,masapareceemmomentoschave,envolvendoeligandosutilmenteofilmetodono
mesmotompsicolgicoouemotivo.Vimospropositadamenteevitandoacitaodeexemplos,jqueaproduo

http://www.mnemocine.com.br/index.php/cinemacategoria/29somcinema/161funcoesmusicacinema?tmpl=component&print=1&layout=default&page= 4/5
25/08/2016 DanaturezaepossveisfunesdaMsicanoCinema

cinematogrficavaioferecendocontinuamentenovasdemonstraesdoqueataquiseexplanou.Nopoderamos
furtarnos,todavia,achamaraatenosobreoresultadomgicoconseguidoporLucchinoViscontiemseu"Morte
emVeneza",emqueseempregademaneiraabsolutamenteexemplaro
Adagietto
da5a.SinfoniadeGustavMahlercumprindoasfunesexpostaspoucoacima.

evidentequeestapequenasmulanosepropeacatalogartodososrecursospossveisnarealidade,a
fantasiaeacriatividadedecompositorediretordeveroestarsempreprontasadarsoluescasoacaso,filmea
filme,mesmoqueestassoluesseapartemmaisoumenosdosprocedimentosconhecidos.Aindanoterrenodos
exemplos,examineseoabsolutamenteexcepcionaleinusitadopapelqueAlfredHitchcockreservoumsicaem
"Ohomemquesabiademais"semela,estapelculasimplesmentedeixadeexistir.
Aoladodetodasessasmodalidades,poderamosenumeraralgumas,porassimdizer,colateraisdecarter
eminentementeespecializado,empregamseapenasemcircunstnciasbemdeterminadas.ocaso,porexemplo,
dachamada"msicaregional",eoqualificativojlheindicaanaturezadafuno:msicaqueevoca,caracterizaou
definedeterminadaregio,pas,etc..Mencioneseaindaa"msicadepoca",destinada,evidentemente,a
caracterizarumperodocronolgicodeterminado(aesterespeito,noteseasversesmusicaismaisoumenos
fantasiosasqueacompanhamoschamados"picos").

Umapalavraarespeitodamsicanoscrditosiniciaisefinaisdofilme:eisaquiumcasoemqueopesodatradio
sefazsentircomparticularintensidade.Narealidade,solidificousedetalmaneiraocostumedeacompanharcom
msicaoenunciadovisualdosparticipantesdotrabalho,quemesmonaquelesfilmesquedispensemamsica,ser
quaseimpensvelfugiraessecostume.Aproveitese,portanto,estatradiomusicalparatentarestabelecerno
incioeconfirmarnofinaloespritoeaessnciaqueanimamofilme,tarefasvezesmenosfcildoquepodeem
princpioaparentar.

Sejanospermitido,nesteponto,esboarumcritriosumriodeavaliaodamsicacinematogrficaporpartedo
estudioso:Nocabedvidaqueatravsdoexerccioedaassimilao,eleobservarquequantomaisbrilhanteum
exemplodeempregodamsica,maisarespectivacenadeladependereseressentirdesuaausncia.Em
sntese,necessrioquefiqueclaro,acimadetudo,queexistemmaneirasemaneirasdeseempregaramsica,e
nemtodascomomesmovalor,omesmoresultadoestticoequandoseaprendeareconhecereavaliarcadaum
destesresultadosemtodaaextensoeconseqncias,jseterdadoumgrandepassonosentidode,nofuturo,
empregarconstrutivamenteamsicanocinema.

MauroGiorgetti
compositoreprofessordeTrilhaSonoranoCursodeCinemadaFAAP

http://www.mnemocine.com.br/index.php/cinemacategoria/29somcinema/161funcoesmusicacinema?tmpl=component&print=1&layout=default&page= 5/5

Вам также может понравиться