Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
MalleusLatin PDF
MalleusLatin PDF
Mallevs Maleficarvm in Tres Divisvs Partes, In quibus Concurrentia ad maleficia, Maleficiorum effectus, Remedia
aduersus maleficia, Et modus deniq; procedendi, ac puniendi Maleficos abund continentur, prcipu autem
omnibus Inquisitoribus, et diuini verbi Concionatoribus vtilis, ac necessarius. Auctore Iacobo Sprengero Ordinis
Prdicatorum, olim Inquisitore. His nunc primm adiecimus, M. Bernhardi Basin opusculum de artibus magicis, ac
Magorum, maleficijs. Item. D. Vlrici Molitoris Constantiensis, de Lamijs et Pythonicis mulieribus Dialogum. Item.
D. Ioannis de Gerson. Olim Cancellarij Parisi?????, de probatione Spirituum, libellum. Item. D. Thom Murner
ordinis Minorum, libellum, de Pythonico contractu. Omnia
PRIMA PARS MALLEI MALEFICARVM, Tria continens, qu ad Maleficium concurrunt, vt sunt, Dmon,
Malesicus, et Diuina permissio. An Maleficium fit, QV AE STIO PRIMA. Vtrvm asserere Maleficos esse, sit ade
Catholicum, qud eius oppositum pertinaciter asserere, omnino sit bareticum. Et arguitur, qud non sit Catholicum
quicquam de his asserere. 26. q. 5. Episcopi. Qui credit, posse fieri aliquam creaturam, aut in melius deterisve
transmutari, aut in aliam speciem vel similitudinem transformari, qum abipso omnium Creatore, pagano et infideli
deterior est. Talia autem referunturfieri Maleficis, idetalia asserere non est Catholicum, sed hreticum. Prtere,
nullus effectus maleficialis est in mundo, probatur. Quia si esset, operatione Dmonum fieret. Sed asserere, qud
Dmones possunt corpomles transmutationes aut impedire aut efficere non videtur Catholicu (05) , quiasic perimere
possent totum mundum. Prtere, omnis alteratio corporalis, puta circa infirmitates aut sanitates protreandas,
reducitur in motum localem, patet ex 7.phys. Quovumcanque (30) est motus c li. Sed Dinones motu (05) c ll
variare non possunt, Dionysius in epis. ad Polycarpum. Quia hocsolius Dei est. Ergo videtur, qud nusla
mitrasmutationem ad minus veram, in corporib. causare possunt, qud necesse sit homini transmut ationes in aliqu
causam occultam reducere. Prterea, sicut opus Dei est fortius quae (16) opus Diaboli, ita et eius factur a. Sed
maleficium si esset in mundo, esset vtique (30) opus Diaboli contra factaram DEI, ergosicut illicitum est, asserere.
facturam superstitiosam Diaboli excedere opus Dei, ita illicitum est credere, vt creatur et opera Dei in hominib. et
iume (02) tis, valeant vitiari ex operib. Diaboli Prtert id quod (36) subiacet virtuti corporali, non habet virtutem
imprime (02) di in corpora, sed Dmones subdu (05) tur virtutib. stellaru (05) , quod patet eo, qud certi incant at
ores constella tiones determinat as ad inuocandum Dmones obseruant, ergo non habent virtutem imprimendi
uliquid in corpora, et sic mult minus Malefic. Item Dmones non operantur nisi per artem. Sed Ais non potest
dare ver am formam, Vude in c. de minerijs dicitur: Scit auctores Alchimi species transmutari non posse, ergo et
Dmones per artem operantes, ver as qualitates sanitatis aut insirmit atis inducere n possunt, sed si ver sunt.
habent aliquam aliam causam occultam, absque opere Dmonum et Maleficiorum. SED, CONTRA, in Decre. 33.
q.p. Si per sortiarias atque (30) maleficas artes nonnunqu, occulto iusto Deiiu dicio permittente, et Diabolo
prparante, et c. Loquitur de impedimento maleficiali, qu ad actus coniugales tria concurrere, scilicet Maleficum,
Diabolum, et Dei permiionem. Prterea fortius agere potest in id quod est minus forte. Sed Virtus Dmonis est
fortior virtute corporali. Iob. 40. Non est potest as super terram, qu ei valeat comparari, qui creatus est, vt nemiuem
timeret. RESPONSIO. Hc impugnandi sunt treserrores hreticales, quibus reprobatis Veritas patebit. Nam
quidamiuxta doctrin Sancti Thom in 4. dist. 24. vbi tract at de impedimento maleficiali, conati sunt asserere,
Maleficium nibil esse in mundo, nisi in opinione hominum, qui naturales effectus, quorum essenti sunt occult,
maleficijs imputabant. Alij, qui maleficos concedunt, sed ad maleficiales effectus illos tantum mod imaginare, et
fantastic concurrere asserunt. Tertij, qui effectus Maleficiales omnin dicunt esse fantasticos et imaginarios, licet
Dmon cum Maleficarealiter concurrat. Horum errotes sic declarantur et reprobantur. Nam primi omnin de Hresi
nota (01) tur per DD. in 4. p (14) fata dist. prcipu per S. Tho. in 3. art. et in corporeq dicens, illa (01) opinione
(02) esse omnin ctra auctoritates Sanctoru (05) , et procedere ex radice Infidelitatis. Quia vbi auctoritas Scriptur
Sacr dicit, (38) Dmones hn (31) t potestate (02) supra corporalia, et supra imaginatione (02) hominum q Deo
permittuntur, vt ex multis Scriptur Sacr paibus notatur. Ide illi, qui (33) dicunt, Maleficiu (05) nihil esse in
mundo, nisi in existimatione hominum, e (02) t non credu (05) t esse Dmones, nisi in existimatione vulgi tantm,
vt errores quos homo sibijpsi facit, ex sua stimatione imputet Dmoni. Et qud etiam ex imaginatione vehementi
aliqu figur apparent, in sensu tales, quales homo cogitat, qud et tunc creduntur Dmones videri dicamus, vel
etiam Malefici. Et quum hc vera fides repudiat, per quam Angelos de c lo cecidisse, et Dmones esse credimus.
Ide et fatemur, ipsos ex vtilitate natur su multa posse, qu nosnon possumus. Et illi, qui eos ad talia inducunt
facienda, Malefici vocantur, hcibi. Quia ver Infidelitas in baptizato Hresis nominatur, ide tales de Hresi
reprehe (02) duntur. Alij duo errores, Dmones et corum naturalem potentiam non negantes, sed inter se, qu ad
effectum Maleficialem et ipsam Malefic diidentes, in quantum vnus concedit, Maleficam realiter cooperari ad
effectum, non tamen verum, sed fantasticu (05) . Alter ver per contrarium effectum realem in lso concedens, sed
Maleficam fantastic putat cooperari. Fundamentum errorum ex duobus paibus Canones qui habentur 26. q. 5.
Episcopi. sumpserunt, vbi prim reprehenduntur mulieres, qu credunt, se cu (05) Diana, vel Herodiana no (34)
cturnis horis equitare. Inspiciatur ibi Canon. Et quia sp fantastic et imaginari talia solummod fiunt, ide et illi
errantes, de omnibus alijs effectibus ita fieri iudicant. Secund, quia ibi ctinetur, qud qui credit vel asserit, posse
fieri aliquam creaturam, aut in melius deterisve immutari, aut transformari in aliam speciem vel similitudinem,
qum Deo omnium Creatore, infidelis est, et pagano deterior. Vnde propter hoc, quod ibi dicitur, deterisve
immutari, dicunt, illum effictum non esse realem in maleficato, sed tantummod fantasticu (05) . Sed qud hi errores
Hresin sapiant, et contra sanum intellectu (05) Canonis militant, ostenditur prim, tm per Legem Diuinam, quae
(16) e (02) t Ecclesiast. et Ciuile (02) , et hoc in generali demm in speciali verba Canon. exprimendo, licet etiam in
sequenti qustione clarius hoc deduceretur. Nam Lex Diuina in plerisque (30) locis prcipit, Maleficas n solm
esse vitandas, sed etiam occidendas, cuiusmodi p nas non imponeret, si non veraciter, et ad reales effectus et
lsiones cum Dmonibus concurrere (02) t. Mors enim corporaliter non infigitur sine corporali et graui peccato, sed
aliud de morte Anim, qu fantastica illusione, seu etiam tentatione oriri potest. Hc est sententia S. Tho. in 2. dist.
7. in qustione: An vti auxilio Dmonum sit malum. Nam Deuter. 8. prcipitur, oe (02) s Maleficos et Incantatores
interfici. Leuit. etiam 19. dicitur: Anima qu declinauerit ad Magos et ad Ariolos, et fornicata fuerit in eis, ponam
faciem meam contra eam, et interficiam eam de medio populi mei. Et iterum 20. Vir vel mulier, in quibus
Pythonicus vel Diuinationis spiritus fuerit, moriatur, et lapidibus obruent eos. Et dicuntur Pythones, in quibus
Dmon operatur miros effectus. Prtere, hc sunt, quod propter hoc peccatum Ochozias infirmus mortuns fuit. 4.
Regum 1. et Saul. 2. Paralip. 10. Diuinorum denique (30) eloquioru (05) Tracta tores quid aliud in eorum scriptis
dicunt. 2. distin. 7. et 8. tradiderunt de potestate Dmonum et magicis artibus, eorum scripta inspiciantur,
cuiuscunque (30) Doctoris super 2. lib. Sen. et inueniet, nullo discrepante, Magos et Maleficos virtute Dmonu
(05) , per (35) mittente Deo, miros effectus, non fantasticos posse producere. Taceo de varijs aiijs locis, in quibus S.
Tho. diffus de huiusmodi operib. pertractat, vt in Summa contra Gent. lib. 3. cap. 1. et 2. in 1. parte. q. 114. arg. 4.
Et in secunda secund, q. 92. et 93. Inspiciantur denique (30) postillatores et Glossatoresde Magis Pharaonis, Exod.
7. Inspicitur et Aicta Augustini. 18. de Ciuitate Dei, cap. 17. Et in secundo de Do (34) ctrina Christiana. Similiter
aliorum Doctorum, quibus omnibus co (34) ntradicere vald absur dum est, nec vitio Hresis excusari potest. im
in Iure Hreticus censetur, quicunque errat in expositione Sacr Scriptur, 24. q. 1. Hresis. Et quicunque aliter
sentit de his, qu fide (02) concernunt, qum Romana tenet Ecclesia. e c. et q. Hc est fides, Quod denique (30)
contra sanum intellectum Canonis militant, ostend itur per Lege (02) Ecclesiasticam, Nam et Canones et Doctores
super c. Si per sorsinrias et Maleficas artes. 24. q. 1. et extra de frigidis et maleficiatis, quid aliud protendunt, nisi de
maleficiali impedimento circa act9 coniugales declarare, quomodo dirimit contractum aut contrahendum
matrimonium. Dicunt n. sicut et Tho. in 4. vbi supra, qud si Maleficium superueniat Matrimonio ante carnalem
copulam, tunc si est perpetuum, impedit et dirimit Matrimonium ctractum cuiusmodi sente (02) tia n daretur super
illusorium et fantasticu (05) effectu (05) , vt de se patet, Videatur Ho (34) sti. in summa copiosa. similiter Gotfri. et
Raymun. qui eti nullibi legu (05) tur difficuli asse. An talis effectus posset censeri imaginarius et non realis, sed
hoctanquam per se notum relinquebant, et quomodo posset censeri perpetuus vel temporalis, declarant, si post
triennium duraret, nec dubitabant, an imaginari per maleficam, seu illusori intromittetur. Sed quod ver et realiter
potest talis defectus procurari virtute Dmonis, propter pactum cum eoinitu (05) , vel e (02) t per ipsum Dmonem
absque (30) malefica, licet hoc rariimfiat in Ecclesia, vbi Sacramentum Matrimonij meritoriu (05) existit. Sed
quod (36) inter insideles hoc contingat, hoc est, qui (33) a iusto titulo illos possidere se cernit, vt Petr. de Palude in
suo quarto recitat de spso (34) , qui desponsauerat Idolu (05) , et nihilominus ctraxerat cu (05) quad iuuencula,
qu e cognoscere non potuit pro (21) pter Diabolu (05) , qui semper se incorpore assumpto incerposuerat, cm t in
Ecclesia Diabolus conetur spius per Maleficas, propter suum lucrum, in perditionem animaru (05) tales effectus
intromittere, et qualiter hoc facere pt, et quib. medijs, inferins declarabitur, vbi de septem mo (34) dis noce (02) di
hoi (03) bus per consimiles effectus tractabitur. Ex alijs e (02) t qustionib., quas Theologi et Canonist circa hanc
materiam moue (02) t, hoc idem patet, discutientes, qu (05) o poit tolli, et an licitu (05) sit, per aliud Maleficiu (05)
tollere, et (38) , si Malefica mortua sit, per qu Maleficiu (05) est immissum, de quo casu Gotfr. in sua Summa
mentione (02) facit, de quibus in qustionibus terti partis patebit. Cur denique (30) tam diligenter Canonist vai
ias p nas promulgissent, distingue (02) do, de occulto et manifesto peccato Maleficoru (05) , seu potius Diuinatoru
(05) , cm noxia superstitio varias habeat species, vt si notoriu (05) sit, Eucharistia dene getur. Si occultu (05) , p
nite (02) tia, 40. dieru (05) , de consec. dist. 2. pro (21) Diacone. Ite (02) si Clericus, quod (36) depone (02) dus, et
in monasterio detinendus. Si laicus, excicandus, 26. q. 5. Non opor tet. Ite (02) , (38) tales infames debeant censeri,
et qui (33) adeos con currunt, im nec ad accusationem debe (02) t admitti. 2. q. 8. quisquis nec. Sed per legem
Ciuilem hoc idem oste (02) ditur. Nam Azon in Sum super 9. lib. Cod Rub. de Malefic. l. post Cornel. de sicar. et
homicid. dicit. Sciendum, (38) omnes illi, quos vulgus Maleficos vocat, et eti illi, qui artem diuinandi sciunt,
patiuntur capitalem p nam, vt l. nemo. C. de Maleficis. Item inferunt p nam. l. culpa. l. nullus. H enim leges his
verbis vtuntur: Nemini permittitur diuinare, alioquin supplicium capitis, gladio vltore feret prostratus, et subdit. Sunt
et alij, qui arte Magica, vit innocentum insiditur, animos mulierum ad libidinem flectunt, et hi bestijs obijciuntur,
vt. e. C. l. multi. Decernunt etiam leges, qud ad eorum accusationem guilibet admittatur, sicut et Canon. in c. in
fauorem fidei. libr. 6. de Hre. Vnde subditur ibidem: Ad hc accusationem quilibet admittitur, quasi in crimine
ls Maiestatis. Ipsam enim propemodu (05) pulsant Maiestatem Diuinam. Item, qud qustionibus interrogandum
subijciantur. Subdit, et quilibet nulla digni tate obstante, qustioni subijcitur, et qui conuincitur, vel si detegat
facinus suum, sit culeo deditus, vngulis que (23) sulctibus latera, perferat p nas dignas suo facinori, vt e. C. l. si
ex. et c. Nota, qud olim duplici p na tales plectebtur, capite et vngulis, ad dilacerationem corporis, seu ad
deuorandum bestijs obijciendo. I autem cremantur, fort propter femineum sexu (05) . Item prohibent
participationem. Vnde subditur, sed nec permitttur tales ad limen alterius accedere, alioquin concremtur bona, nec
aliquis debet eos suscipere vel csulere, alioquin deportantur in Insulam, et omnia bona publicantur. Hc notatur
pana exilij, cum amiione omnium bonorum, qui tales consulunt aut suscipiunt. Has p nas vbi prdicatores populis
et rectoribus terrarum publicant, plus aduersus Maleficas, qum ex alijs scripturarum allegationibus marcescunt.
Prtere et per leges cmendantur, qui corum Maleficijs obstant. Vnde vbi supr l. eorum. Alij autem, qui faciunt
id, ne labores hominu (05) ventorum grandinis que (23) lapidatione sternu (05) tur, non p na sed prmio dignisunt.
Qualiter aute (02) sit licitum talia impedire, inferis patebit, vt prius tactum est. Omnia au (05) t hc negare, aut
friuol illis resistere, quomodo pt scrupulo Hretic prauitatis carere. Iudicet vnusquisque, nisifortais eum
Ignorantia excusabit, sed cuiusmodi Ignorantia excusat, statim inferis patebit. Ccludendo ex omnibus prmiis
Catholicam et veriimam assertionem, quod Malefici sunt, qui Dmonum auxilio propter pactum cum eis initum.
Maleficiales reales effectus, permittente Deo, procurare possunt, non ex cludendo, quin et prstigiosos effectus et
fantasticos, etia (01) per media prstigiosa producere valeant. Sed quia prsens speculatio super Maleficiales
effectus versatur, qui plurimm ab alijs differunt, ide per hoc nihil ad propositum, cm tales potius Sortilegi, vel
Incantatores dicuntur, qum Malefici. Demm, quia fundamentu (05) sui erroris capiunt ex verbis Can. prcipu
duo vltimi errores, non loquendo de primo, qui seipsum condemnat, dum nimium contra Veritatem Scriptur
exorbitat. Ide ad sanum intellectum Canonis est procedendum. Et prim contra primum errorem, dicentis, medium
esse fantasticum, sed extrema esse realia. Vbi notandum, qud quatuordecim sunt species capitales in genere
Superstitionis, quas recitare causabreuitatis non expedit, quia clar recitantur ab Isidoro, 8. Ethymolog. et secunda
secund, per S. Tho. q. 92. Tum etiam, quia inferius vbi de grauitate huius Hresis tract abitur, de ipsis meatio erit.
et hc qustione vltima huius prim partis. Et species, sub qua huiusmodi mulieres continentur, vocatur species
Pythonum, in quibus Dmon vel loquitur, vel mira operatur. Et est spius prima in ordine. Speries au (05) t sub qua
Malefici contine (02) tur voctur species Maleficorum. Et quia interse plurionum distant, nec oportet quod qui in vna
specie laborat, quod etiam sub alijs comprehendatur. Ide sicut Canon de illis mulierculis mentione (02) facit et non
de Maleficis: Ira fals Canonem interpretatur, qui (33) huiusmodi imaginarias de ductiones corporum ad totum
genus Superstitionis per omnes species eius reducere velint, vt sic ill mulieres imaginari solum, ita et omnes
malefic trausferantur, et per amplius Canonem falsificant qui ex illo arguere vellet solummod imaginari ad
effect Maleficialem gritudinis vel morb concurrere. Prterea tales sic errantes perplius reprehenduntur, dum
extrema concedunt realia, scilicet, Dmonem operantem et effectum morbi realem, medium autem instrumenti,
scilicet personam maleficam, dicunt fantastic concurrere, cm tamen medium semper naturam participat
extremorum. Nec valet, si dicatur, qud etiam Fantasia sit quid reale, quia sicut Fantasia vt talis, nil potest efficere,
nec concurrere ad Dmonis operatione (02) , nisi per pactum initum cum Dmone, in quo pactu (05) malefica se
tot obtulit, et obstrinxit Diabolo ver et realiter, et n fantastic aut imaginari solum, it a e (02) t oportet, (38)
coopereretur Diabolo ver corpo (34) raliter. N et ad hoc sunt oi (03) a Maleficorum opera, vbi sem per (35) aut per
(35) visum, aut per (35) locutianem se alicuius Maleficij instrumenti, repositi sub limine domus, operatione sua
Maleficia exercent, pro (21) ut in seque (02) ti qune patebit. Prtere, si quis verba Canonis dilige (02) ter
inspiciet, considerabit quatuor, quae (16) Prdicatores et Sacerdotes per Ecclesias sibi cmissas, omni cu (05)
instantia populo prdicare debent, s. (38) extra vuum. Deum nemo arbitretur aliquid esse numinis vel diuinitatis.
Secund, (38) cum Diana vel Herodiade equitare, est cum Diabolo (qui se ita fingit et nominat) transmeare. Terti,
(38) talis equitatura sit tunc fant astic, q Diabolus mente (02) per Infidelitate (02) sibi subiectam agitat taliter, vtea
qu so (34) lo spiritu fiant, corporaliter fieri creduntur. Quart, (38) tali domino habeant in omnih. ohedire. Vnde
ad Maleficiales actus hc verba exte (02) dere est absurdu (05) , cm sint diuers species. An autem Malefici etiam
localiter transfer antur in sua specie Superstitionis, vel solum imaginari, sicut Pythones, tractabitur de illo in cap. 2.
partis cap. 3. quod vtroque (30) modo. Et cur secundus error cum primo eliditur, quod ad fundame (02) tum, et
sanum intellectu (05) Canonis. Tertius insuper, quiex verbis Canonis effectu (05) Maleficialem asserit fantasticu
(05) , exverbis Canonis e (02) t eliditur. Nam in eo, quod dicit, qui (33) credit, posse fieri aliquam creaturam, autin
melis deterisve trsmutari, aut in ali specie (02) vel similitudine (02) transfor mari, quae (16) ab ipso omnium
Creatore, et c. Infideli devorior est. H tres partes si nud intelligtur, sunt ctru pro (21) cos sum Scriptur, et
determinatione (02) Doctor. Nposse fio] ri aliquas creaturas maleficis, vt pot vera animaliaim perfecta,
inspiciatur sequens Canon, nec miru (05) post allegatu (05) Can. Episcopi, quid August, determinat de Magis
Pharaonis, qui (33) virgas inserpe (02) tes verteru (05) t, inspiciatur gl. super illud Exod. 7. Vocauit Pharao
Sapientes. Inspiciatur et alia gl. Strab. qud Dmones discurru (05) t per mundum, quando per Incantatione (02)
Malefici per eos aliquid efficere conantur, et colligunt diuersa semina, et ex eoru (05) adaptione possunt prorumpere
diuer s species. Inspiciatur et Albertus in de animalibus. Inspiciatur et S. Tho. 1. parte. q. 114. art. 4. Quorum dicta
breuitatis c amittuntur. Solm hoc superest, vt intelligatur ibi fieri, procreari. Secundu (05) etiam, quod in melius
deteri sve valeat transmutari, intelligatur solum mod Deo, authoritate, et ad correctionem seu e (02) t
punitionem, spius tmen ista ministerio Dmonum exerce (02) tur, et sicut de primo dicitur, Dominus percutit et
ipse medetur, et ego occidam, et ego viuere faciam. Ita de secu (05) do dicitur, immiionem per Angelos malos, vt
supr tactum est. In prfato denique (30) c. nec mirum, inspicitur verba August. qu dicu (05) t, Maleficos, et
cuiusmodi eorum operationes, quandoque (30) hominibus, interdum non solm infirmitate (02) , sed etiam mortem
inferre. Tertium etiam san intelligere expedit, cm moderni Malefici spius opere Dmo num transformantur in
lupos, et alias bestias. Sed Can loquitur de reali transformatione et essentiali, et non de prstigiosa, qu spius fit,
de qua etiam August. 18. de Ciuitate Dei. cap. 17. multa refert, vt de famosiima Maga Circe, et de socijs Dyemedis,
et de patre Prstantij. De qua materia in capitulis secund partis patebit. Et an semper sunt prsentes vel absentes
Malefici. et an illam formam Diabolus assumit, vel ipse homo, per se videatur talis ca. 6. et 7. AN SIT HAERESIS
MALEficos asserere. Sed quia secunda pars qustionis dixit, qud his oppositum asserere pertinaciter, sit
Hreticum. Quritur, an tales debeant haberi, tanquam manifest deprehensi in hretica prauitate, vel solm de
Hresi veheme (02) ter suspecti? ET VIDETVR quod primo mode. Nam Bern. in gl. ordinaria in ca. ad abolendam.
. prsenti. et versi. deprehensi. extra de Hre. Prsenti nibilominus ordinatione sancimus, vt quicunque manifest
fuerint in Hresi deprehensi et c. declarat, qud tribus modis quis censetur manifest deprehensus, facti videlicet
euidentia, quia public prdicat Hresim: vel legitima probatione per testes: vel ex sua confeione. Et quia tales
public prdicant, seu temer contra prfata omnia se opponunt, asserentes Maleficas non esse: aut qud nullo
modo valeant hominibus nocere. Ide tanquam manifest deprehensi in tali prauitate, sub distin, continentur. Ad
eundem etiam sensum est eiusdem Bern. gloss. in c. excommunicamus. Secundo, super verbo deprehensi public.
Ad idem etiam facit c. super quibusdam. extra de ver. sig. Inspiciat ibidem Lector cap. et reperiet Veritate (02) .
SED CONTRA, quia hoc nimis durum videtur, tm propter p nam annexam, qu notatur in c. ad abolendam. . in
prsenti. extra de hre. vbi in Clerico ponitur degradatio, et qud secularis relinquatur arbitrio potestatis secularis
anim aduersione debita puniendus. tm etiam propter ignor antiam, et multitudinem eorum, qu culpabilis in tali
ertore cernitur. Et ex multitudine tali rigor Iustiti est temperandus, dist. 4. vt constitueretur. RESPONSIO. Cm
nostra sit inte (02) tio, potius vitio Hresis huiusmodi Prdicatores posse excusare, qum incusare, cu (05) vt
dicitur extra de prsum. c. liter as. . quocirca mdamus, quatenus cm propter solam suspitionem qua (01) uis
vehementem, nolumus illum de tam grani crimine cdemnari et c. vbi glo. super condemnari. Procedi potest contra
talem sic vehementer suspectum, sed non debet propterea condemnari, nisi adsit, vt ibidem declaratur, violenta
suspitio: Attamen quiasuspitionem excludere n possumus, et hoc propter friuolas eorum assertiones contra Fidei
Veritatem, et cm hic triplex sit Suspi tio, leuis, vehemens, et violenta de qu. bus in c. accusatus. et c. cum
contumacia. lib. 6. de Hare. et per notata per Archidiaconum, et Ioan. Andrea super cap. accusatus, et verbo
vehemens et de prsunp. ca. literas. De violenta etiam loquitur Cano. disiin. 24. quorundam. Ide qurendum,
cuiusmodi suspitioni talia prdicans subiacet? Et quidem, cu (05) talia dogmatizantes n qualiter se ad
huiusmodierrores habere noseuntur, e qud aliquiex simplici Ignorantia Iuris Diuini, aliqui eti sufficienter
informati, adhuc fluctuant vacillando, et plen assentire nolunt, et cm error in mente Hreticu (05) n faciat, nisi
adsit Pertinatia voluntatis, oportet eti dicere, qud ad Suspitionem super crimen Hreseos non se qualiter
habeant, attamen quia per Ignor antiam putant se posse euadere, aduertant paululu (05) , qum grauiter peccant qui
ex huiusmodi Ignorantia delinquunt. Nam licet multiplex sit Ignorantia, tamen in Rectoribus animarum Ignorantia
qucunque sit, non potest dici Ignorantia inuincibilis, seu Ignorantia particulari secundum Philolophos, qu
luristis et Theologis dicitur facti. Sed censetur in eis Ignorantia vniuersalis, qu est Ignorantia Iuris Diuini, quia est
eorum, qu quis de Iure ex Lege Diuina sene tenetur, distinct. 41. Nicolaus Papa. Dispensatio c lestis seminis nobis
iniuncta est. V si non asperserimus, v si non tacuerimus. Tenetur enim habere scientiam Sacr Scriptur. distin.
36. per totum. Et ad hoc subditorum animas informandas, eadem distinct. cap. 2. . ecce. et . Si quis vult. licet
secundum Ray. Host. Tho. non requiratur, qud habeant Scientiam eminente (02) , sed qud habet competentem, id
est sufficientem, ad suum officium exequendum. Attamen, pro illo tum aliquali consolatione, dummod damna
prcedentia lucris sequentib. deinceps recompensant, est eis aduertendu (05) . qud hc Ignorantia Iuris, licet dicatur
interdum affectata et supina, dicitur tamen affectata, id est, Voluntaria dupliciter: Qura interdum. cum scientia
intentionis, interdum cum Ignorantia inte (02) tionis. Prima, licet in nulia excusat, sed damnat. De qua Psal. Noluit
intelligere vt ben ageret. Secunda tamen diminuit voluntariu (05) ita et pec catum, Quia fit, quando quis tenetur
aliquid scire, sed nescit qui (33) d teneatur, que (02) t fuit in Paulo 1. Tim. 1. Misericordi consequutus sum, quia
ignorans feci in Incredulitate. Quia tamen dicitur affictata ind rect, qui pro (21) pter alias occupationes negligit
addiscere ea, qu scixe tenetur, nec vult laborare sludio, ad sciendu (05) illa, et excusat, non toto, sed tanto. Et e
(02) t iuxta Ambrosi super illud Rom. 2. An ignoras, (38) benignitas Dei ad p nitentiam te adducit. Dicit, grauiim
peccas, si ignoras grauiim, id est, vald periculos. Ide prsertim iam in temporibus ad succurrendum animarum
periculis, omnem Ignorantiam repellamus, et duriimum iudicium quod nobis imminet, super districtam rationem, et
talentum nobis creditum semper pr oculis habeamus, ne ipsa Igno (34) rtia etiam in nobis notetur crassa vel
supina, per Metaphoram hominis crai vel supini, qui non videt etiam ea qu coram ipso sunt. Dicit enim
Cancellarius in floribus regularium Moralium, et in secu (05) da regula, qud culpabilis Ignorantia Iuris Diuini, non
cadit in facie (02) tem quod in se est. Ratio est, quia Spiritus sanctus talem hominem de necessarijs ad salutem, qu
vires eius excedunt, docere immediat paratus est. Ad primum argumentum solutio patet per sanum intellectu (05)
Canonis. Ad secundum dicit Pe. de Tharam. Perimeret vtique ex magna sua Inuidia, qua aduersus hominem agitatur,
si Deo permitteretur. Qud autem Deus permittit sibi aliqua, et aliqua non, hoc cedit in maiorem ipsius Diaboli
contumeli et displicentiam, qud Deus in omnibus vtitur eo, contra suam Voluntatem, ad manifestationem Glori
su. Ad tertium dicitur, qud ante rationem gritudinis, aut alterius affectus Maleficialis, semper prcedit aliquis
motus localis, in quantu (05) Dmon per Malefic colligit determinata actiua, qu videlicet ldere possunt, et
apponit, determinatis passiuis ad inferendum dolorem, vel nocumentum, aut actum aliquem spurciimum. Et si
quritur, an motus ille rerum Dmone localis reducatur in motu (05) C lestem? Dicendum est qud non. Quia non
mouentur ex virtute naturali, sed mouentur ex obedientia naturali, qua subijciuntur virtuti Dmonis, qui habet hoc
ex virtute natur su, quod potest supra corpora. Hoc dico, non qud poit induere rebus materialibus aliquam
formam, vel substantialem vel. accidentalem, absque adminiculo alterius rei naturaliter. Sed quia potest, Deo
permittente, res localiter mouere, et ex rebus contunctis dolorem vel aliquam qualitate (02) producere. Vn de
effectus Maleficialis no (04) subijcitur motui c li, sicut nec ipse Dmon, licet res ill firmamento subijciantur. Ad
quartum dicendu (05) est. Opus Dei potest opere Diaboli omnin vitiari, prout ad prsens loquimur de effectu
Maleficiali. Sed quia hoc no (04) potest, nisi diuina permiione, Et ide n sequitur, quod Diabolus sit Deo fortior.
Demum, quia non vitiat opera Dei per violentiam, cm sic etiam destruere posset. Ad quintum, sim pliciter notum
est, qud corpora c lestia non habent vir tutem imprimendi in Dmones, cm nihil agt vltra suam virtutem, sed
quod magis aduocati sub certa constellatione veniunt, duplici ex causa hc facere videntur. Prim, quia sciunt,
virtutem illins constellationis iuuare ad effectum quem Magi optant. Secund, faciunt vt homines inducant ad vener
andu (05) aliquod Numen in stellis, ex qua veneratione e (02) t ante hc tempora ritus Idololatri proceit. Ad
vltimu (05) , quantu (05) ad terminos argumenti super Aurum Alchimicum, dicendu (05) sec (38) m S. Thom. in 2.
dist. 6. in solutionevnius argumenti, vbi declarat de virtute Dmonu (05) in operando. Qud licet qudam form
substa (01) tiales per Artem induci possint virtute naturalis agentis, vt quando forma ignis inducitur per artem in
lignum, hoc tamen non pt fieri vniuersaliter e, qud Ars non potest inuenire semper, seu coniungere propria actiua
proprijs paiuis, po (04) t tamen facere aliquid simile: et sic Alchimist faciunt aliquid simile auro, quantum ad
accidentia exteriora, sed tamen non faciunt verum aurum, quia form a substantialis auri non est per calorem ignis
quo vtuntur Alchimist, sed per calorem Solis in loco determinato, vbi viget virtus mineralis, et ide tale aurum non
habet operationem consequentem speciem. Et simile est de alijs corum operationibus. Ad propositum. Dmones
operantur per artem, circa effectus Maleficiales, et ide absque (30) adminiculo alterius agentis nullam
formamsubsttialem vel accide (02) talem inducere possunt, et quia non dicitur, qud Maleficia inferant partem
absque (30) adminiculo alterius agentis, ide etiam cum tali adminiculo potest veras qualitates gritudinis aut
alterius paionis inducere sed qualiter hc a lminicula seu administratie (02) es instrumentorum habent ad effectum
Maleficiale (02) cum Dmonibus concurrere, vel non, patebit per sequentia. AN DAEMONES CVM MALEFIcijs
concurrant? SECVNDA QVSTIO. An Catholicum sit asserere, (38) ad effectum Maleficiale (02) semper habeat
Dmon cum malefico concurrere, vel qud vnus sine altero, vt Dmon sine Malefico, vel conuerso, talem effectu
(05) poit producere? Et arguitur prim, qud Dmon sine Malefico. Aug. in lib. 83. q. Omnia qu visibiliter fiunt,
eti per inferiores potestates aeris fieri posse creduntur. Sed omnia nocumenta corporalia non sunt inuisibilia, sed
potis sensibilia, igitur eti Dmonibus fieri possunt. Prtere ea scripturis nocumenta Iob illata, vbi ignis de c lo
cecidit, et familiam cum gregibus pecorum vno impetu consumpsit, et Turbo domum deijciens liberos occidit,
Dmon per se absque (30) Maleficis, concurrente tantummod Diuina permiione, operatus est. Ergo simili in
alijs qui Maleficis ascribuntur. Patet et de septem viris Sar Virginis, quos Dmo (04) occidit. Prtere, quicquid
potest Virtus superior absque (30) adminiculo virtutis superioris, potest et virtus superior absque (30) adminiculo
virtutis inferioris. Sed virtus inferior pt ccitare gran dines, et inducere infirmitates absque (30) auxilio virtutis
superioris. Dicit enim Albertus de proprietatibus reru (05) , qud saluia putrefacta, modis vt ibidem ponit, si proiecta
fuerit in fontem, mirabiles concitabit in are tempestates. Prtere, si dicatur, qud Dmon vtitur maleficio, n
propter indigentiam, sed propter eius qu qurit perditio (34) ne (02) . Contra Arist. 3. Ethi. Malitia est voluntaria,
quod probat per hoc, qud nullus operatur iniust, volun tari non velle iniustum esse, et voluntari stuprante non
velle, incontinentem esse, et per hoc etiam Legislatores puniunt malos, quasi voluntari mala operantes. Dmonergo
si operatur per Maleficam, operatur tanqu per instrumentum, et cm instrumentu (05) dependet voluntate
principalis agentis, et non voluntari agit si concurrit, non erit ei actio imputanda per co (04) sensus punienda. SED
CONTRA, quod nihil poit inficere inferioribus absque Maleficis. Primo de generatione. Omnis actio est per
contactum. Et quia non est aliquis contactus Dmonis ad corpora, cm nihil habtat cu (05) eis ce, ergo vtitur aliquo
instrumento illi influendo virtutem ldendi per contactum. Iuxta hoc etiam, qud maleficia point fieri absque (30)
opere Dmonum, probatur per tex. et gl. ad Galat. 3. O insensati Galat, quis vos fascin auit veritati n obedire? Gl.
quidam habent oculos virentes, qui solo aspectu inficiunt alios, et maxim pueros. Est ad hoc etiam Auicen. 6.
naturaltum libr. 3. capit. vlt. ita dicens: Multoties autem anima operatur in corpore alieno, sicut in proprio,
quemadmodum est opus oculi fascinantis et stimationis operantis. Et ean dem sententiam etiam ponit Algazel. lib.
5. suo Physicorum cap. 10. Putat etiam Auicenna, licet non teneatur in illo, qud Virtus imaginatiua etiam absque
visu poit extranea corpora immutare, vbi nimis extendit Virtutem imaginatiuam, et capimus hc Virtute (02)
imaginatiuam, non in quantum distinguitur contra alias Virtutes sensitiuas interiores, vt est sensus communis, et fant
asia, et stimatio, sed in quantum includit oe (02) s illas virtutes exteriores. Sed ben verum, qud talis Vir tus
imaginatiua pt transmutare corpus coniunctum. s. illud in quo est, sicut homo potest ambulare super trabem, qu
est in medio vi. Si ver posita fuerit super aquam profundam, non audebit ambulare super ea, e (38) imaginabitur
in eius anima forma cadendi veheme (02) ter impressa, cui obedit materia eius et virtus membrorum eius, et non
obediunt eius contrario, scilicet ad direct ambulandum. In hoc ergo cuenit hc immutatio cum oculo fascinantis,
in quantum immutatur corpus proprium. primo scilicet non corpus alienum, de qua immu tatione iam loquimur.
Prtere, si dicatur, qud talis immutatio causatur corpore viuo, mediante anima in aliud corpus viuum. Contr.
Quia ad prsentiam inter fictoris manat sanguis ex vulneribus occisi. Ergo e (02) t absque (30) virtut anim,
corpora possunt mirabiles effectus producere. Item homo viue (02) s, et prope cadauer hominis occisi transiens,
etiam non sentiendo illud, adhuc terrore concutitur. Prtere, sicut res naturales habe (02) t quasdam Virtutes
occultas, quaru (05) ratio ab homine aignari non potest, sicut qud Adam as trabit ferrum, et multa qu Augu.
enumerat. 20. de ciu. Dei. Item mulieres ad immutationes faciendas in corporibus alienis, certis rebus vtipossunt,
absque (30) auxilio Dmonum, qu etiam nostram ratione (02) excedunt. Et quia excedunt, non debemus propterea
Dmonibus quasi ex Maleficis insimul conuersantes ascribere. Prtere Malefici certis vtuntur imaginibus, et rebus
instrumentalibus, quas inter dum ponu (05) t sub limine oslij domus, aut ad certa loca, vbi pecu des cueniunt, aut e
(02) t ho (04) ies qui maleficientur, et inter du (05) moriuntur. Sed quia huiusmodi effectus possunt euenire
eximaginibus illis, in quantum habent quasdam influentias corporibus c lestibus receptas, probatur. Nam sicut
corpora naturalia subduntur corporibus c lestibus, it a et artificialia. Sed corpora naturalia possunt recipere quasdam
virtutes occultas, ergo, et c. et artifi. Vnde videtur, qud eorum opera possent per tales impreiones practicari, et non
per Dmones. Prtere, si vera miracula point fieri ex potestate natur in eo, qu aperatur: It a et miranda, et
horribilia, et stupenda opera, ex virtute natur probantur. Nam Grego. dicit 2. dial. Sancti miracula faciunt,
aliquando ex prece, aliquando ex potestate. Exemplu (05) datur de vtroque. Petrus ora ido suscitauit Thabitam
mortuam. Ananiam et Saphir am mentientes morti increpando tradidit absque prece. Ergo et homo per virtutem su
anim poterit materiam corporalem in alteram eti transmutare, seu immutare de sanitate in infirmitatem, et
conuerso. Prtere, corpus humanu (05) est nobilius qum alia corpora inferiora, sed propter apprehensionem
anim human, immutatur corpus humanum ad calorem et frigus, vt patet in irascentibus et timentibus, im etiam
hc immutatio pertingit quandoque vsque ad gritudinem et mortem. Ergo mult magis potest sua virtute materiam
corporalem immutare. Sed contra est. Substantia spiritus non potest imprimere aliquam formam, nisi adminiculo
alterius agentis, vt supr tactum est. Vnde et Augus. in prfato libro: Non est putandum, istis transgressoribus
Angelis ad nutum seruire hanc visibilium rerum materiam, sed soli Deo. Ergo mult minus homo ex potestate
naturali efficere potest effectus maleficiales. RESPONDEO, quia non desunt errantes in hac materia, Maleficas
excusantes, et Dmones tantummod aut inculpantes, aut quibusdam naturalibus transmut ationibus earum facta
ascribentes: Ide horum falsitas ostenditur, prim per Descriptionem Maleficarum, de qua Isid. 8. Etbymo. cap. 9.
Malefici dicuntur ob facinorum magnitudine (02) , scilicet, mala pr cunctis malefactoribus efficientia, vnde subdit:
Hi elementa concutiunt, opere scilicet Dmonum, ad grandines et tempestates concit et as. Idem dicit, mentes
hominum turba (01) t, intellige ad amentiam, odium, et amorem inordinatum. Item subdit: Acsine vllo veneni
haustu, violentia tantm carminis animas interimunt. Ad idem 26. q. 5. cap. nec mirum, et sunt verba Augustini, in d
ciuit. Dei, vbi declaratur, qui dicantur Magi et Malefici. Magi sunt, qui vulg dicuntur Malefici, et obfacinorum
magnitudinem sic nuncupantur. Hi sunt, qui permissu Dei element a concutiunt, hominum turbant mentes, minus
confidentum in Deo, ac sine vllo veneni haustu, vicle (02) tia tantm carminis interimunt homines. Vnde et Lucanus:
Mens hausti nulla sanie polluta veneni incantata perit, Dmonibus enim accitis, audent ventilare, et quousque suos
perimant malis artibus inimicos. Ex quibus patet, qud in huiusmodi operibus semper habent Dmones cum
Maleficis co (04) currere. Secund, quia cm quadruplices effectus p nales aignare possumus. s. ministeriales.
noxiales, maleficiales et naturales. Et ministeriales dicuntur, qui ministerio bonoru (05) angelorum sicut noxiales
malorum spirituum immittu (05) tur. Moses. n. gyptum in 10. plagis ministerio benorum percuit. Vbi Magi in 9.
tautm per malos spiritas concurrerunt, et triduam pestem propter peccatu (05) Dauid circa numeratione (02) populi
cmissum. et de 72. millib. homin vna nocte prostratis pro exercitu Sennacherib, vtique (30) hc per Angelos Di,
id est, per bonos Dominu (05) venerantes et cognoscentes per (35) act a fuerunt. Noxiales ver effectus, cm in
scripturis nomi nantur immiiones per Angelos malos, sec (38) m quas populus ille in deserto sp percussus fuit.
Et maleficiales effect us dicuntur, quando Dmon per Maleficos et per Magos operatur, sicut et naturales, qui ex
influentijs corporum c lestium in istis inferioribus circa mortalitates, sterilitates terrarum, et grandines, et his similia
causantur. Et inter hos effectus magna sit differentia, Ide cm Iob noxiali plaga fuit Dmone percussus. et non
Maleficiali, ide nihil est ad propositum. Si quis ver curiosus instaret, sicut plerunque hc materia curiosa patitur
maleficaru (05) defensoribus instantias semper in cortice verborum arem verberantes, et medull veritatis nunquam
penetrantes. Cur lob non maleficiali effectu per Dmonem, sicut noxiali percussus fuit? His curios etiam
respondere potest, qud Iob fuit percussus Diabolo solm, et non mediante Malefico vel Malefica. Quia hoc genus
Superstitionis vel nondu (05) erat inuentum, Diuinatamen Prouidentia voluit vt potestas Dmonis mundo ad
prcauendum eius insidias pro Dei gloria innotesceret, cm nihil nisi Deo permiu (05) , efficere potest. Et de
tempore quidem, quo primu (05) genus Supersritionis inuentum fuit, dico primum genus qu ad Dmonum
inuocationem, non qu ad puram Idololatriam, Dicit Vince (02) tius in speculo Historiali, allegans plures Doctores,
qud primus inuentor Artis Magic et Mathematic fuit Zoroastes, qui dicitur fuisse Ch filius No, hic secundum
Augustinum de Ciuitate Dei, solus risit nascendo, et hoc non nisi opere Diaboli. Hic etiam cm esset Rex, superatus
est Nino filio Beli, qui dificauit Niniuen, vel amplius sub quo c pit regnum Assyriorum tempore Abrah. Hic
etiam Ninus, ob inordinatum amore (02) patris, fecit fieri imagin patri mortuo, ad quam quicunque confugiebant
malefactores, liberi erant ab omni punitione debita. Et ex hoc c peru (05) t homines imagines adorare, vt Deos, sed
hoc post prima (01) tale (02) , quia sub illo tempore non erat Idololatria, propter rece (02) tem memoriam
creationis mundi, vt dicit Sanctus Thom. in 2. q. 95. ar. 4. Vel etiam incepit Nembroth, qui cogebat homines ignem
adorare, et sic insecunda tate incepit Idololatria, qu est primum genus Superstitionis, sicut Diuinatio secundum, et
Obserutia tertium. Maleficorum autem ritus reducitur ad secundum genus Superstitionis, scilicet ad Diuinationem,
qu fit per expressam Dmonum Inuocationem, cuius etiam sunt tria genera, scilicet, Nigromantia, Planetarij seu
potius Mathematici, et Diuinatio per somnia. Hc ide posui, vt pius lestor intelligat, noxias illas artes non subit,
sed processu temporis fuisse inue (02) tas, nec absonum esse asserere, Maleficas tempore Iob no (04) fuisse. Sicut
enim per incrementa temporum, vt Gregorius in Moralibus dicit, creuit scientia Sanctorum: Ita et noxi artes
Dmoniorum, Et sicut iam repleta est terra scienti Domini, Esai. 11. Ita iam mundi vespere, ad occasum
declinante, et malitia hominum excrescente, et Charitate refrigescente, superabundat omnis maleficiorum Iniquitas.
Ipse tamen Zoroastes, cm esset intentus illis artibus, et solummod consideratione Astrorum Diabolo succensus
est. Hc vbi supr. De tempore autem quo Malefici leguntur cum Dmonibus ad maleficia inferenda cuenisse,
tactum est supr. Et habetur Exodi septimo, qu ad Magos Pharaonis, qui in plagis super gyptum, Dmonu (05)
aistentiasicut Moyses ministeriobonoru (05) Angelorum, signa plurima per petrarunt. Vnde ccluditur Veritas
Caiholica, videlicet, quod ad effectu (05) maleficialem, licet non ad effectu (05) noxiale (02) , semper habeat
Maleficus cum Dmone concur rere. Et per hc patet responsio ad argumenta. Nam ad primu (05) non negatur, qum
effectus noxiales. qui (33) visibiliter cernuntur super homines, iumenta, terr fruges, et qui e (02) t ex instueniijs
corporum c lestium sp proueniunt e (02) t Dmonibus, Deo per mittente, inferuntur. Dicit. n. Aug. 4. de ciu.
Dmonib. subsunt ignis et ar, quantum eis Deo per mittitur. Patet et per glo. super illud: Immiiones per Angelos
malos, qu dicit: Deus punit per malos Angelos. Es quibus e (02) t patet responsio ad secundu (05) de lob, et ex his
qu prius tacta sunt de initio artis Magic. Et ad tertium, de Saluia putrefacta et in puteum proiecta dicitur: Qud
licet sequatur effectus noxialis absque (30) auxilio Dmonis, licet n absque (30) influentia corporis c lestis.
Loquimur au (05) t, de effectu maleficiali, vnde non est simile. Ad quartum dicitur, verum esse, (38) Dmones
vtuntur Maleficis tantu (05) mod pro (21) pter eorum perditione (02) . Et cm infertur, qud non essent puniendi,
quia co (04) currunt tanquae (16) instrumenta, qu moue (02) tur ad nutu (05) non proprium, sed principalis agentis.
Respondetur, (38) sunt instrume (02) ta animata et liber age (02) tia, et licet post expressum pactum initum cum
Dmonibus, non iam sint su libertatis, quia vt ex earu (05) faionibus accepimus, et loquor de mulierculis cbustis
ad plurima maleficia qu si verbera Dmonum subterfugere volunt, coopertur, prima tamen profeione, qua spont
se Dmonib. subiecerunt, manent ligat. Ad alia ver argumenta, in quibus probatur , maleficiales effectus posse
absque (30) opere Dmonum vetulis procurari, dicendum, qud ex vno particulari, ccludere vniuer sale, est
dissonum rationi. Et cm in tota(vtvidetur) Scriptura sacra non inuenitur tale, nisi bc, vbi agitur de fascinatie, seu
inuultua tione vetularu (05) , ide non valet per boc concludere, (38) sem per habeat ita euenire. Insuper, est e (02) t
dubium per gloss. An absque (30) opere Dmonu (05) talis fascinatio fieri poit, e (38) exglois ibi elicitur, (38)
fascinatio capitur tripliciter. Vno modo, dicitur ludificatio sensuum, qu sit per arte (02) Magicam, et sic po (04) t
fieri ministerio Dmonu (05) , nisi probibeantur, Deo immediat, mediante vel ministerio sanctorum Angelorum.
Secundo modo pt dici Inuidia, vt ibi Apostolus dixit: Quis vos fascinauit, id est, tanto odio per secutus est. Terti,
(38) ex tali odio fiat immutatio ad malu (05) in corpure alicuius, per oculos alterius aspicientis in eum. Et de
fascinatione boc modo dicta, citer loquuntur D.D. secundum quem modu (05) etiam Auicenna et Algazel, vt in
argumentis deducitur, loquuti sunt. Nam et S. Tho. hanc fascinatione (02) declarat prima parte. q. 117. per bunc
modum: Et fort, inquit, imaginatione ai (03) immutantur Spiritus corpori coniuncti. Qu q dem immutatio
Spirituu (05) maxim fit in oculis, ad quos subtiliores spiritus pro (21) ueniunt. Oculi. n. inficiunt ae (02) rem con
tinuum, vsque (30) ad determinatu (05) spacium, per que (02) modum specula si sint noua et pura, contrabunt
quanda (01) impuritate (02) ex aspectu mulieris me (02) struat. Vt Arist. dicit in li. desom. et vig. Si igitur, cm
aliqua ai (03) a fuerit vebeme (02) ter cmota ad malitim, sicut maxim vetulis co (04) tingit, efficitur secu (05)
dum modum prdictum. Aspectus eius venenosus and noxius, et maxim pueris, qui habent corpus tenerum, et
facil receptiuum impreione (02) . Subdit tamen, quod poibile est etiam, qud Dei permiione, vel ex aliquo
occulto facto cooperetur ad hoc Malignit as Dmonum, cum quibus sortileg vetul pactum aliquod babent. Est
ergo qustio super Influentias corporum c lestium, in qua tres alij errores reprobantur, et est quinta in ordine. Sed
pro ampliori prmissorum declaratione, etiam obuiandum quibuscunque (30) prtensis obiectionibus. Quritur de
Male ficorum operibus, qu ad quintuplicem causam, quatuor exillis reprobando, ex quibus influere non possunt,
quintam ver concludendo. s. virtute (02) intellectiuam, ex qua fluere habent, qu et licet bona sit secundum
naturam, est tamen mala secundu (05) voluntatem. Quatuor autem caus roprobantur, contra illos, qui aut Maleficas,
aut eorum opera esse negt, et sunt corporum c lestium insluenti illorum corporum et orbium motores mouentia
bominum excrescens malitia, et imaginum, ac characterum, et verborum efficacia. Prtere corpora c lestia
mouentur substantijs spiritualibus, secundum Theologos et Philosophos oe (02) s. Sedilli spiritus sunt superiores
animabus nostris, sicut et corpora c lestia corporib. nostris, ergo ambo insimul habent imprimere in animam et
corpus bominis, ad causandum quoscunque (30) actus humanos. Sed pro ampliori intellectu solutionum, aliqua dubia
mouentur, ex quorum solutione veritas magis patebit. Videtur enim obstare prim illud, quod superius dictum est,
Qud substanti spirituales non possunt trasmutare corpora ad aliquam naturalem formam, nisi adminiculo alterius
agentis. Ergo mult minus hoc poterit efficere imngin atio quantumcunque (30) fortis in anima. Prtere, est
articulus condemnatus in plerisque (30) Vniuer sitatibus, prcipu tamen Parisiensi, qud Incantato (34) r aliquis
proijcit Camelu (05) in foueam solo visu, e qud sicut Intelligenti superioris imprimu (05) t inferiori, sic anima
intellectiua imprimit in alia, et etiam in animam sensitiuam. Item ad hoc est articulus condemnatus, (38) materia
exterior obedit substanti spirituali, et intelligatur simpliciter et secundum omnem modum tra (01) smutationis:
Quia sic soli D E O, vt prius patuit, obedit. Hisvisis, Fascinatio de qua loquimur, qualiter sit poibilis, et qualiter
non, declaratur. Non enim est poibile homini, quod per naturalem virtute (02) Anim su per oculos talem virtute
(02) emittat, qu no (04) mediante transmutatione proprij corporis, neque (30) medij, nocumentum inferre poit
corpori bominis quod aspicit, maxim cm secundum opinionem communiorem videamus intra suspicientes nihil
extra mittentes. Non est etiam poibile homini, (38) per Virtutem naturalem anim su, pro voluntate sua
transmutationem faciat imagin ando in oculis suis, qu mediante transmut atione medij scilicet ae (02) ris, poit
corpus bominis, quem aspicit, in aliquam transmutare qualitatem, secu (05) dum quod sibi placuerit. et quia
secundum hos duos modos prdictos, non potest vnus bomo alium fascinare: cm nulli bominum potest inesse talis
virtus per naturalem virtutem anim su. Ide velle probare, qud maleficiales effectus possent prodire ex naturali
aliqua virtute, super ad infringe (02) dum opera Maleficiorum, qu virtute Dmonum fiunt, est plurimum alienum
Veritate. Quia etiam secundum hos duos modos, Fascinatio et Malificatio reprobantur, sicut et prfati duo articuli.
Qualiter tamen sit poibilis, licet superius tactus sit, tamen clarius sic deducitur. Potest enim ctingere, qud homo
vel mulier, aspiciens corpus alicuius pueri, moueat ipsum, mediante visu et imaginatione, vel aliqua paione
sensibili. Et quia paio sensibilis est cum quadam immutatione corporali, et oculi sunt tenerrimi, propter quod sunt
impre ionis multum receptiui. Ide quandoque ctingit, qud per aliquam paionem interiorem transmutantur oculi,
in aliquam malam qualit atem, maxim cooperante ad hoc aliqua imaginatione, cuius impre io cito redundat in
oculos, et propter eorum teneritudine (02) , et propter vicinitatem radicis sensuum particularium, ad imaginationis
organum. Cm autem oculi sunt transmut ati in aliquam qualitatem nociuam, ctingere potest, qud tran smutent
item sibi illam contiguam, in aliquam qualitatem malam, et illa pars aliqua: et sic vsque ad arem contiguum oculis
pueri, qui aspicitur, et ille aer contiguus poterit quando que in materiam dispositam, quandoque (30) non dispositam
cui consonat, transmutare oculos ipsius pueri, in ali qualit atem malam et mediantibus oculis ipsius pueri, aliquas
alias partes interiores, vnde nec cibum digerere, nec in membris fortificari aut augmentari poterit. Experimentu (05)
buius rei manuductiuu (05) est, quia videmus, hominem patientemin oculis, qudoque ex aspectu sue ldere oculos
eum aspicie (02) tis, quod ctingit ex hoc, qud oculi mala qualit ate infecti, inficiunt aerem medium, et ar infectus
inficit oculos, directos ad oculos infirmos, e qud secundum rectam lineam infectio illa deriuatur in directum, ad
oculos inspicientium, cooperante adhc multu (05) imaginatione eius, qui aspiciendo oculos infirmos imaginatur se
ldi. Plura possent exempla manuductiua adduci, qu breuitat is causa omittuntur. Concordat his qudam glossa
super illud Psal. Qui timet te, videbunt me, et Le. dicens, Magna virtus in oculis est, quod in naturalibus apparet.
Animalenim visum prodest ictericis, prior videns lupus vocem aufert, vel sic Basiliscus si prior vidit, occidit, si prior
videtur, occiditur. Et ratio, quare Basiliscus videndo occidit hominem, nisi qud ex aspectu et imaginatione excitatur
in eius corpore materia venenosa, per quam oculi prim inficiuntur, et demum ar contiguus. Et sic alia et alia pars
aris, vsque ad arem bomini contiguum, quem arem per aspirationem cm homo attraxerit intoxicatur et moritur.
Prior au (05) t visus ab homine, vbi homo vole (02) s Basiliscum occidere, cir cu (05) munit se speculis. ex quibus,
du (05) Basiliscus inspicit, ex reuerberatione ar inficitur, et sic vsque (30) ad Basiliscu (05) pertingit, et occiditur.
Sed dubium. Cur homo occisor besli no (04) moritur, et hc occultam qudam causam opinari necesse est. Hc
sine priudicio et temeraria assertione dicta sunt, tantummod dictis sanctorum inhrentes, Cat holicam Veritatem
concludamus, ad maleficialis effectus, de quibus ad prsens loquimur, Maleficos cum Dmonibus semper
concurrere, et vnum sine altero nihil posse efficere. Ad aigumenta, patet responsio de fascinatione ad primum. Ad
secundu (05) dicitur iuxta Vincent. in spe. naturali. c. 13. Quod vulnus infectum, spiritibus interficientis ex forti
imaginatione, illud vulnus trabit aerem infectum transeunte iam inter fectore sanguis ebullie (02) s extra manat, quia
ad prsentiam interfectoris ar inclusus in vulnere, sicut ab interfectore intrauit, ita ad eius prsentiam commouetur,
ex qua cmmotione sanguis erumpit. Sunt quidam alias causas allegtes, quasi illa ebullitio sanguinis sit eius clamor
de terra, super (35) homicidam prsentem, et hoc propter maledictione (02) primi homicid Cain. Ad illud de
horrore dicendum, qud homo transiens prope cadauer hominis occisi, horrore co (04) cutitur, licet illud non sentiat,
hoc fit ex spiritu quantumcunque infectionem recipiente, et eam anim reprsentante. Sed hc nibil concludunt
aduersus opera Male sicorum, cm omnia illa naturaliter (vt dictum est) fieri valeant. Ad tertium, sicut dictum est
supr, Male ficorum ritus deducuntur ad secundum genus Super stitionis, quod dicitur Diuinatio, rebus ver
superstitios in obserutijs quibusdam reducitur ad tertiu (05) genus, ide argumentum non est simile. Demume (02)
t, quia reducuntur non ad quamlibet Diuinationem, sed ad illam, qu fit per expressam Dmonum Inuocatone (02) ,
et hoc etiam cum multis modis fieri poit, scilicet per Nigromantiam, Geomantiam, et Hydromanti, et c. Inspiciatur
se. se. q. ar. 5. Ide hc Diuinatio Maleficoru (05) , vbi Maleficijs sunt intenti, sicut supremum gradam in flagitijs
tenet, it a et aliud iudicium de eo existit. Vnde quando arguitur, qud quia occultas reru (05) virtutes cognoscere non
possumus. et Malefici etiam occultis rebus intendunt, dicitur, qud si intenderent rebus naturalibus, ad aliquos
effectus naturales ex naturali virtute procedendos, hoc licitum foret, vt de se patet. Vel etiam concedendo, qud si
intenderent superstitiose rebus naturalibus, vtpot rebus buiu smodi, certas char acteres, vel aliqua nomina ignota
inscribe (02) do, et illis pro acquirenda sauitate vel Amicitia, et pro aliqua vtilitate, et nonpro nocumento aliquo
inferendo vterentur: tunc licet absque expressa Dmonum inuocatione, licet non absque (30) tacita ista fieri possent,
et illicita iudictur, quia tamen hc, et his similia, reducuntur ad tertium genus Superstitionis, scilicet ad
obseruantiam vamitatum, vt dictum est, ide nibil ad propositu (05) super Hresim Maleficorum fortificatur. Etiam
solutio, qud huic tertio generi quatuor aignantur species, quia vel vtitur quis obseruantias, ad scientiam
acquirendam, Vel ad coniecturas sumendas fortuniorum vel infortuniorum, vel ad suspensiones Sacrorum verboru
(05) , vel ad corpora immu tanda in melius. Vnde et notanter Sanctus Tho. in titulo illo qustionis vbi qurit: An
obseruationes or dinat ad corporum immutationem sint licit, q. 96. in summa prfata ar. 2. addit, puta ad
sanitatem. Obseruationes erg Maleficorum cm hc locum non habeant, sed vt dictum est sub secundo genere
contine (02) tur Superstitionis, ide nihil ad propositum. Ex his etia (01) ad quartum argum. respondetur, qud quia
duplices in his obserutijs fieri possunt imagines, Nigromantic, et Astronomic, et inter hc talis est differentia:
Quod in Nigromanticis semper fiunt express inuoc ationes Dmonum, propter expressa pacta cum eis inita.
Inspiciatur solutio secu (05) di arg. prfat qustionis. In Astronomicis ver sunt pacta tacita, et ide nulla
inuocatio nisi fortasis tacita, puta figurata et ch. tracteru (05) signa, qu eis inscribuntur: Et iterum, imagines
Nigromanticvel fiunt sab certis constellationibus ad recipiendu (05) certos insluxus, et impreiones corporum c
lestium, eti certis figuris et characteribus insigniti, vt in annulo, lapide, vel aliqua preciosa materia: Vel fiu (05) t
simpliciter absque (30) obseruantia constellationum sed indifferenter ex quacunque (30) materia, etiam vili ad
inferendum Maleficia, vbi et quando ad aliqua loca reponuntur, et de his effectibus cum suis imaginibus iam sermo
est, et non de alijs. Ide argumentum non fuit ad propositum. Qualiter denique (30) cert imagines superstitione de
quibus tactum est, nullam habent efficaciam, inquantum sunt artificialia solm, licet fort materialia in eis
considerata, possunt habere efficaciam, et non inqutum haberent naturalem aliquam virtutem eximpressione
corporum c lestium. Si cui placet Doctorem ibide (02) inspiciat. Semper tamen dicit, esse illicitum imaginibus vti.
Imagines ver Maleficarum absque (30) naturali aptitudine ad effectum fiunt, solummodo autem ex iussu
Dmonum reponunt, et applicant, vt manualiter ad effectum concurrant, in maiorem contumeliam creatoris, vt et per
amplius irritatus, malaque (23) fieri in flagitiorum tolium vindicta (01) amplius permittat. Vnde et sacratioribus anni
temporibus buiusmodi fieri precurt. Ad quintu (05) dicendu (05) , (38) Greg. ibi intellexit potestate (02) grati,
non natur. Vnde et ibide (02) subdit: Qui filij Dei potestate sunt, vt Ioan. dicit, Quid mirum, si signa ex potestate
faciunt. Ad vltimum dicendum, qud similitudo non valet, quia alia est actio Anim circa corpus proprium, et alia
circa corpus alienum. Nam quia corpori proprio vnitur anima vt forma, et appetitus sensitiuus est actus alicuius
organis corporalis, Ide ad appr, hcsionem Anim human pt commoueri appetitus sensitiuus, cum aliqua
immutatione corporali calore (02) , etfrigus. vel etiam vs (38) ad mortem. Ad exteriora ver corpora immutda nulla
apprebensio anim human sufficit, nisi mediante immutatione proprij corporis, sicut de fascina tione dictu (05)
est. Vnde et Malefici ex nulla potestate naturali, sed solum mod auxilio Dmonu (05) , et ipsi Dmones
adminiculo alicuius alterius rei, vt per spinas, ossa, crincs, ligna, ferru (05) et huiusmodi, qu (05) intromittu (05) tur,
aut instrumentum aliquod reponunt, vt succeiu patebit, maleficia'es effectus procurant. Deind magis spirituali
tencri bull Apostolic inbrendu (05) , considerandu (05) est de origine Maleficorum, et eorum operu (05)
multiplicatione, et prim de ipsis Maleficis, secund de eorum operibus. l'bi notandum, (38) quia ad huiusmodi
effectum tria babent concurrere, scilicet Dmon, Malefica, et Diuina permiio. 33. q. 1. si per sortiarias. August.
etiam dicit, (38) expestifera societate hominum et Dmonum hc superstitiosa Vanitas adinuenta est. Ide origo et
multiplicatio huius Hresis ex pestifera hac societate sumitur. quod (36) etia (01) ex alijs elicitur. Nam atte (02) to,
qud hc Hresis Maleficoru (05) , non solm differt ab alijs Hresibus in hoc. qud ipsa per pacta, nedum
expressa, verm etiam placita, ac f derata in omnem Creatoris ac su creaturarum contumeli et nocumentu (05)
insanit, cm tamen omnes ali simplices Hreses per nullum pactum tacitum vel expressum, cum Dmombus
initum, licet non absque (30) instinctu satoris omnis insidi, erroribus propter difficultatem credendorum assentiunt.
Verumeti differt ab omni noxia et superstitiosa arte in hoc, qud super omnia genera Diuinationum ipsa Maleficoru
(05) Hresis supremum attinet gradum Maliti, quod etiam nomen maleficiendo, seu mal de fide sentiendo sibi
vsurpat, vt prius tactum est. Atte (02) to etiam, qud inter alios actus habent pro argume (02) to illius perfidi
quatuor exercere, videlicet fidem Catholicam, in toto vel in parte ore sacrilego abnegare, seipsos in corpore et anima
deuouere, Infantes nondum renatos ipsos malignos offerre spurcitijs Diabolicis, per carnales actus, cum incubis et
succubis Dmonibus insistere, qu omnia, vtinam aliena ab omni veritate, et figmenta forent dicenda, dummod
Ecclesia tanta labe infectionis existeret immunis, cui tame (02) beu obstat, et Apostolic sedis per bullam
determinatio, verm et experientia rerum Magistra, qu nos ex proprijs eoru (05) faionibus ac flagitijs perpetratis
intantum certisicauit, quod absque (30) dispe (02) dio propri salutis iam ab eorum inquisitionibus desistere
nequimus. Ide de eorum origine et multiplicatione pestifera tractaturi, quia laborio sum existit, ide legentibus sic
summa cum diligentia singula sunt perscrutanda, quod et admittenda, qu rationi consona, et scripturaru (05)
traditionibus non dissona inueniuntur. Et quia inter omnes actus, ad multiplicationem eorum deseruientibus, duo
eorum plurima cooperantur, scilicet incubi et succubi Dmones, et infantium sacrileg oblationes, ide de ipsis
specialiter tractabimus, ita tamen, vt prim de ipsis Dmonibus, secund de ipsis Maleficis, et terti de ipsa Diuina
permiione mentio haleatur. Et quia Dmones per Intellectum et Voluntatem operantur, et potis sub vna
constellatione, qum sub altera, ad hoc, vt semen ad prolis procreationem vigoretur, Inquirendum erit de ipsis
constellationibus Dmonibus obseruatis. Et ita principaliter quru (05) tur tria. Prim, an hc Hresis per
comparationem ad Dmones incubos et succubos poit originaliter multiplicari. Secu (05) d, an per
comparationem ad corpora c lestia, quetiam caus sunt bumanorum actuum, eorum opera possunt vigorari. Ter ti,
an per oblationes sacrilegas infantes Dmonib. offerentes poit ipsa Hresis augmentari, tamen infra secundam et
tertiam tractabitur secunds qu, tio principalis, scilicet, de influentijs corporum c lestium, et hoc propter decentem
continuationem super opera Maleficoru (05) . Circa primum tres erunt difficultates. Vnageneralis, de Incubis illis
Dmonib. Altera specialis, quibus Dmonib. buiusmodi actus exercentur. Tertia singularis, qu ad ipsas
Maleficas Dmonib. se subijcie (02) tes. AN PER DAEMONES INCVBOS ET succubos detur hominum
procreatio? TERTIA QVTIO. Ad primum videtur, qud non sit Catholicum, asserere, qud per Incubos et
Succubos Dmones point bomines procreari. Procreatio hominum instituta est ante peccatum Deo, in hoc, qud
homini mulierem in adiutorium de costa formauit. Quibus et dixit: Crescite et multiplicamini, Gen. primo. Et iterum
Adam inspiratus dixit: Erunt duo in carne vna, Genes. tertio. Similiter et post Peccatum in lege Natur dictum est ad
No: Crescite et multiplicamini, Genes. nono. In tempore etiam nou Legis Christo hc coniunctio confirmata.
Matthi decimo nono. Non legistis, qud ab initio qui fecit homines, masculum et femin fecit eos, ergo alij modi
homines procreandi non debent aignari. Si dicatur, qud Dmones concurrunt, non vt principia naturalia, sed vt
artificialia, quando studios cooperantur ad naturales conceptus hominum semen recipiendo, et iterum
transfundendo. Contr. Quia aut hoc posset Diaholus in omni statu, videlicet, matrimoniali et extr: aut in vno
tantm. Non prime modo: quia tunc opus Diaboli esset fortius quae (16) opus Dei, qui quemlibet statum instituit aut
confirmauit, puta continentium et coniugatorum. Nec secunde modo, quia de hoc nullibi legitur in scripturis, vt ex
vnostatu, et non altero buiusmodi hominu (05) fieret procreatio. Prtere, procreare hominem est actus viui corporis.
Sed Dmones assumptis corporibus, non dant vitam, quia illa tant ummod formaliter fluit ab Anima, qu est actus
corporis pbysici organici, potentia vitam habentis. 2. de anima: ergo per huiusmodi assumpta corpera, opera vit
exercere non possunt. Si dicatur, qud assumunt corpus, non vt vitam tribut, sed vt semen naturale retineant et
transfundant. Contr. Inoperibus Angelorum bonorum et malorum, sicut mibil est superfluum, mec etiam in operibus
natura. Sed cm Dmon naturali virtute, qua e (02) tomnom virtutem corporis excedit, poit inaisibiliter et semel
colligere et iterum applicare. Igitur aut ratio dabitur, qud non poit inuisibiliter hoc facere, aut si potest, alterum
erit superfluum, fortificatur ratio. N in libro de causis dicitur, qud Virtus intelligenti est infinitainferius, quamuis
sit sinita superius. Sedomnia corporalia sunt infra Intelligentias. Ergo et infinitate su Virtutis potestea,
qualitercunque vult, immutare. Sed Intelligenti sunt Angeli, siue boni siue mali. Ergo possunt absque (30) hoc,
quod cor pora assumant, transmutationes in seminibus facere. Prtere semen recipere ab vno, et trans fundere in
alium, fieret per motum localem. Sed Dmones non possunt corpora mouere localiier. Probatur. Anima est
substantia spiritualis, sicut et Dmon, sed anima non potest localiter mouere corpus, nisi seviuificatum. Vnde si
aliquo membru (05) mortificetur, redditur immobile. Ergo et Dmones aliquod corpus mouere localiter, nisi ab eu
viuisicatum non possunt. Dictum est autem, et quasi per se notum, (38) Dmones non viuisicant aliquod corpus,
ergo nec semen poterunt mouere localiter de loco ad locum. Prtere, omnis actio est per contactum, vt dicitur
primo de generatione. Non videtur autem, qud poit esse aliquis contactus Dmonis ad corpora, cm nihil habeat
cum eis commune. Cm ergo semen immittere, et mouere localiter sit quoddam agere, videtur qud Dmones illa
facere non possunt. Prtere. Dmones non possunt mouere corpora magis propinquiora eis in oraime natur. vt
sunt c lestia, ergo nec alia magis distantia. Antecedens probatur. Quia cm mouens et motum sunt simul, secundo
physicorum. Sequeretur, (38) Dmonts mouentes corpora c lestia, essent in c lo, quod neque (30) secundum nos,
neque (30) secundum Platonicos habet veritatem. Sed contr, Augustinus 3. de Trinitate. Dmones colligunt semina,
qu adbibent ad corpo (34) rales effectus. Hoc autem sine motu locali fieri non pt, ergo Dmones possunt semina
recepta ab aliquib in alios transfundere. Item gloss. Strabi super illud Exodi 7. Vocauit Pharao sapientes, et c. Item
dicit, qud Dmones discurrunt per mundum, et colligunt diuersa semina, et ex eoru (05) ad aptione possunt
prorumpere diuers species. Videatur etiam glossa ibidem, super illa verba: Vocauit Pharao. Item Genes. 6. super
illud: Videntes filij Dei filias hominum, et c. Glossa due facit, prim, qud per filios Dei, filij Setb intelliguntur, et
per filias hominum, fili Cain. Secund dicit, qud non est incredibile ab hominibus, sed quibusdam Dmonibus,
qui mulieribus sunt improbi, huiusmodi homines, id est, Gigtes esse procreatos, de quibus in litera dicitur: Gigantes
au (05) t erant super terram. Quia et post diluuium corporanon solm virorum, sed etiam mulieru (05) incredibilis
pulchritudinis extiterunt. RESPONSIO. Quia de potestate, ac operibus Diaboli circa maleficiales effectus plum
oportet breuitatis causa omittere, ide pio lectori tan qum p
er se nota relinquuntur, vel ad minus, si noscere velit in scriptis Doctor. super 2. Senten. d. 5. singula ad vngue (02)
elucidata inueniet. Co (34) nspiciet enim, qud cuncta opera sua per Intellectum et Voluntatem Dmones
exequuntur. Item, qud hc dona naturalia non sunt immutata: Sediuxta Dionysium. 4. ca. de di. non manserunt
integra et splendidiima, quamuis eis vti ad bonu (05) virtutis non valeant, inueniet etiam, quantum ad intellectum,
qud triplici acumine scienti vigent, s.subtilit ate natur, experientia temporum, et reuelatione supernorum
spirituum, inueniet eti, in quibus et qualiter conditiones, et naturales hominum impreiones, ex influentijs
corporum c lestium prdominantes agno scunt, vnde et eliciunt, aliquos magis esse dispositos ad maleficia exeque
(02) da, qum alios, quos etiam pr cteris ad huiusmodi exequenda infestant. Quantum ver ad eius voluntatem,
reperiet ipsam immobiliter malo inhrere, semper peccare peccatis Superbi, Inuidi et summ displice (02) ti,
quod Deus pro sua Gloria eo vtitur contra suam volu (05) tatem. Cognoscet, qualiter ex his duobus, scilicet Intellectu
et Voluntate mira operatur, ita qud non est potestas interra, qu eis potest comparari. Iob. 41. No (34) n est super
terram potestas, qu ei valeat cparari, qui factus est, vt neminem timet. vbi glossa. Et licet neminem timet, meritis
tamen sanctorum subicet. Inueniet etiam, qualiter cognoscet cogitationes cordium nostrorum, qualiter etiam poit
transmutare corpora, adminiculo alterius agentis substantialiter et accidentaliter, qualiter etiam poit mouere corpora
localiter, immutare etiam sensus exteriores et interiores ad aliquid cogitandum, qualiter etiam poit immutare
hominis Intellectum et Voluntatem, licet indirect. qu omnia licet ad prsentem nostram deseruient speculationem,
volumus tamen ex illis solummod eorum proprietates concludere, vt ad qustionis discuionem procedatur. Sunt
autem proprietates Theologis aignat, qud sunt spiritiis impuri, licet n immundi ex natura, quia in eis secundum
Dionysium, inest Furor naturalis, amens Concupiscentia, Fantasia proterua, intellige, qu ad peccata eoiu (05)
spiritualia, scilicet, Superbiam, Inuidi et Iram. Vnde sunt humani generis inimici mente rationiles, absque (30)
tamen discur su intelligentes, in Nequitia subtiles, nocendi cupidi, semper in si au de noui, immutant sensus,
inquinant affectus, vigilantes turbant, dormientes per somnia inquietant, morbos inferunt, tempestates concitant, in
Lucis Aogelos se transformant, semper in fernum secu (05) portant, erga Maleficos Diuinum cultum sibi vsurpant,
Magic artes per eos fiunt: super bonos dominari appetu (05) t, et amplius pro posseinfestant, electis ad exercitium
dantur, semper fiai hominis insidiantur. Et licet mille nocendi habet modos et artes. 16. qustie 2. vtpot qui
catur principio ruin su vnitatem Ecclesi rescindere, Charitatem vulnerare, sanctorum operum dulcedinem
Inuidi felle inficere, et omnibus modis humanum genus euertere et perturbare, potestas tame (02) eius in lumbis et
vmbilico manet. Iob penultimo. Quia videlicet, per Luxuriam carnis multum domintur hominibus, sedes enim
Luxuri in viris est in lumbis, quia inde deciditur semen, sicut mulieribus ab Vmbilico. His prsuppositis,
adintellectum qustionis de Incubis et Succubis Dmonibus, dicendu (05) , qud asserere, per Incubos et Succubos
Dmones ho (34) mines interdum procreari, intantu (05) est Catbolicum, qud eius oppositum est asserere nedum
dictis sanctorum, sed et traditioni Sacr Scriptur ctrariu (05) , quod sic deducitur. Nam Augustinus hanc
qustionem, non quidem qu ad Maleficos, sed quantum ad ipsas operationes Dmonum, et ad fabulas Poet arum in
vno loco mouet, et sub dubio reliquit. Licet postea, qutum ad processum Sacr Scriptur determinat. Nam libro 3.
de Ciuit. Dei. cap. 2. dicit: Vtrm poterit Venus ex concubitu Anchisis Aeneam parere, in mediorelinquamus. Nam
pen talis qustio in scripturis oritur, qua quritur, vtiu (05) pruaricatores Angeli filiabus hominum concubuerint.
Vnde natis gigantibus, id est, nimiu (05) grandibus et fortibus viris, tunc terra repleta est. Sedlibro 5. c. 23.
qustionem determinat in hc verba: Creberrima fama est, multique (23) se expertos, vel ab eis qui experti ert, de
quorum fide dubitandum non est, se audiuisse confirmant, Siluanos et Faunos (quos vulgus Incubos vocant)
improbis extitisse mulieribus, acearu (05) appetisse ac peregisse concubitum. Et quosdam Dmones, (quos dusios
galli nuncupt) aidu banc immunditiam et tentare, et efficere pluries, talesque (23) asseuert, vt hoc negare
Impude (02) ti videatur. Hcilie. Poste ibidem determinat secundam qustionem, videlicet, qud istud Gen.
Videntes filij Dei, id est, Seth, filias hominu (05) , id est, Cain, non de Incubis solm intelligitur. Quod autem
Incubos esse non sit credibile. Adilludibide est glo. qu sic dicit, vt prius tactum est. Non est incredibile, non ab
hominibns, sed ab Angelis, vel quibusdam Dmonibus, qui mulieribus sunt improbi, eiusmodi homines, id est,
Gigantes esse procreatos, de quibus in litera dicitur. Gigantes autem erant super terram, qui et post diluuium, et c, vt
supr. Adldem est glo. Esai 13. vbi Propbeta desertionem Babyloni ciuitatis prdicit, et monstra in ea habitanda.
Ibi, inquit, habitabunt strutiones, et pilosi ibi saltabunt. Dmonesintellige ibi loco pilosi. Vnde dicit glo. Pilosi sunt
syluestres homines, hispidi qui Incubones vel Satiri, certa genera Dmonum, et Esai 34. super illo, vbi Prophet a
desolationem terr Idumorum, qui persequebtur Iudos: Erit, inquit, cubile Draconu (05) , et pascua strutionum,
et occurrent Dmonia. Glossa inter linealis, id est, monstra Dmonum admuicem. Et glossabeati Grego. ibide (02) .
Qui alio pilosi nomine figurautur, non hi quos Grci Panos, latini ver Incubos vocant. Ad idem est beatus Isidorus
libro octauo, capite vltimo, sic dicens: Pilosi, qui grc Paniti, latin, Incubi appellantur. Vnde et Incubi dicuntur, ab
incubando, hoc est, stuprando. Sp enim improbi existunt etiam mulieribus, et earum peragunt concubitum, quos
Dmones Galli Dusios nuncupant, quia aidu hanc peragunt immunditi. Quem aute (02) vulg incubonemvocant,
hunc Romani Fau num ficarium dicunt. Ad quem Horatius dixit: Faune Nimpharum fugientium amator, per meos
fines et aprica rura lenis incedas. Insuper illud Apostoli 1. Cor. 11. Mulier debet habere velamen super caput suum
propter Angelos, multi Catbolici exponunt, quod sequitur, propter Angelos, idest. Incubos. At idem est Beda in
bistorijs Anglorum. Item Guilel. in libro de vniuerso, parte vltima, tract at. 6. multiplicetur. Prtere hoc determinat
Sanctus Doctor prima parte. q. 25. Et in secundo scripto dist. 8. Et quolibet. 6. q. 10. atque (30) super Esaiam ca. 13.
et 14. Vnde talia negare, dicit Sanctus Thomas, Imprudenti est. Id enim quod multis videtur, non potest omnin
falsum esse, secundum Philosopbum, de somno et vigilia, in fine, et in 2. Ethicorum. Sileo de bistorijs multis et
Authenticis, tam Catholicoru (05) , qum Ethnicorum, qui Incubos esse polm asseuerunt. Causa aute (02) , quare
Dmones se Incubos faciuntvel Succubos, non delectationis est causa, cm spiritus carnem et ossa nom habeat. Sed
hc est potiima, vt per luxuri vitium vtriusque hominis naturam ldant, corporis videlices et anim, vt sic ad
omnia vitia homines proniores existant. Nec dubium, quin sub certis constellationibus semina vigorare sciunt, sub
quibus homines etiam concepti, semper malitijs existunt deprauati. Vnde enumeratis per altiimu (05) multis
luxuri vitijs, quibus suum populum mundum esse voluit, et quib. infideles Hretici erant, ait Leuit. 18. Ne
polluamini in omnibus his, quibus contaminat sunt gentes, quas ego eijciam ante conspectum vestru (05) , quibus
polluta est terra, cuius scelera ego visitabo. Dicit gl. super verbo gentes. Dmones, inquit, qui propter multitudine
(02) dicuntur gentes vniuers, qui cum omni peccato gaudent, prcipu tamen fornicatione et idolelatria, quia in his
corpus et anima maculatur, et totus homo qui terra dicitur. Omne enim peccatum quodcunque fecerit homo, extra
corpus est, qui autem fornicatur, in corpus suum peccat. Si cuilibet intuenti historias de Incubis et Succubis, inspiciat
vt supr Bedam in historijs Anglorum, et Gulielmum Thomam, denique Barbantinum in libro qui de Apibus
intitulatur. Ad argumenta. Ad primum, de naturali propagatione instituta Deo inter marem et femin dicitur: Qud
sicut Dei permiione, Sacramentum matrimonij po (04) t opere Diaboli vitiari, per Malefica, vt supr patuit: Ita
simili et fortiori, in quolibet alio actu Venereo, inter marem et femin. Sed si quritur, quare potius in actu, et super
actum Venereum Diabolo permittitur maleficia exercere, quae (16) super alios humanos acts? Dicitur, qud
multiplex causa aignatur Doctoribus, de quibus inferius abilla parte, vbi de permiione Diuina discutitur. Ad
prsens sufficit causa, qu prius tacta est, s. qud potestas Dmonis est in lumbis hominum. Quia inter omnia
certamina duriora sunt prlia certamnis, vbi continua pugna, et rar victoria. Nec valet, vbi dicitur, (38) tunc opus
Diabole esset fortiur opere Dei, cm actus matrimonialis Deo institutus posset vitiari, quia non vitiat per
violentiam, im cm mihil valeat inficere, nisi Deo permissum. Ide magis per hoc eius impotentia concluditur.
Ad secundu (05) , Veru (05) est, qud procreare homine (02) est actus viui corporis. Sed cm dicitur, (38)
Dmones non possunt dare vitam, quia illa sluit for maliter ab anima, verum est, sed quia materialiter discinditur
semine, et Dmon Incubus illud immittere pt Deo permittente, per coitum et non tanquam ab eo discissum, sedper
semen alicuius hominis ad hoc acceptu (05) (vt dicit S. Tho in prima parte. q. 51. ar. 3.) vtpot, qud idem Dmon
qui est Succubus ad virum, fiat Incubus ad mulierem, sicut etiam aliarum rerum semina assumunt ad aliquam rerum
generationem, vt Aug. dicit 3. de Trini. Vnde, si quritur, cuius filius sie natus existit. Patet, qud n est filius
Dmonis, sed filias hominis, cuius est seme (02) acceptu (05) . Sed cm instatur, quod nibil est superfluum in
operibus Angelorum, sicut et natur conceditur. Sed cm infertur, qud Dmon potest in uisibiliter semen et
recipere et infundere, verum est, hoc au (05) t potius operatur visibiliter, vt Succubus et Incubus, vt sic per talem
spurciti inficiat corpus et animam, et in vtroque (30) homine, mulieris scilicet et viri. vt in corpore quasit actum est.
Prtere, plura possent Dmones inuisibiliter, qu t non permittuntur, etisi vellent exercere, permittuntur autem
visibiliter, vel in exercitium bonorum, vel in correctionem malorum. Posset denique (30) contingere, qud loco
Dmonis Succubi alter semen reciperet ab eo, et Incubum loco alterius Dmonis se faceret, et hoc triplici ex causa.
Puta, qui Dmon deputatus mulieri reciperet semen ab altero Dmone, deputato viro, vt sic vnusquisque (30) circa
sibi principe Dmoniorum commissum, habeat Maleficium exercere, vnicuique (30) proprius deputetur Angelus
eti malis, vel propter f ditatem actus, qum Dmon vnus facere abhorreret, cm vt in sequenti qustione patebit,
certi Dmones ex nobilitate natur certos actus et spurcitias facere abhorrerent, vel qud inuisibiliter, loco ver
seminis suum seme (02) , id est, qud Incubus recidit inuisibiliter se interponendo mulieri intromittat, quam
interpositionem facere non est contra eius naturam aut virtutem, cm etiam in corpore assumpto inuisibiliter et
incontrect abiliter se interponere potest. sicut supr deillo iuuene, qui Idolum desponsauerat, patuit. Ad tertium. Hoc
quod dicitur, qud virtus Angeli est infinita respcctu superiorum, hoc est, quia eius virtus comprehendi non pt ab
inferioribus, quin semper superexcedit eam, ita quod non limitatur ad vnum effectum tantm, Et hoc ide, quia
suprema in entibus, ant virtutes maxim vniuersales. Vnde propter hoc, quod est infinita superius non potest dici,
quod poit indifferen ter in omnem effectum illum ad proponendum, quia sie etiam diceretur infinita inferius, sicut
superius. Demu (05) , quiainter agens et patiens debet esse Proportio, nulla potest esse Proportio inter substantiam
pur spirituale (02) et corporalem, ide necipsi Dmones possent in aliquem effectum, nisi mediante aliquo alio
principio actiuo. Inde est, quod seminibus reru (05) vtuntur ad effectus producendos, iuxta Auguslinum. 3. de
Trinitate. Vnde hoc argumentum redundat in prcedens, nec per illud fortificantur, nisi quis vellet declarationem
eius habere, quare Intelligenti asseruntur habere virtutes infinitas superius, et non inferius, et daretur sibiex ordine
rerum corporalium, et corporum c lestium, qui secumdum se in plures et infinitos effectus influere possent. Hoc
autem non fit propter debilitatem inferiorum. Ccluditur, qud Dmones, liset absque hoc qud corpora assumant,
point transmut ationes in seminibus facere, hoc nibil arguit contra hoc, quod hc intenditur de Incubis et Succubis,
quorum actus exercere non possunt, nisi in assumptis corporibus, secundum quod supr tactum est. Ad quartum,
qud Dmones non possunt mouere corpora localiter, vnde nec semen, et c. Probaturque (23) ibi de Anima per si
militudinem. Dicendum, qud aliud est loqui de substantia spirituali ipsius Angeli, aut Dmonis, et aliud de ipsa
Anima. Hoc enim, qud Anima non potest mouere corpus localiter, nisi viuificatum ab ea, vel per contactum
corporis, ad aliud corpus non viuisicatum, hoc est, quia tenet infimum gradum in ordine subst antiarum spiritualium,
ex quo etiam ctingit, qud illud corpus, quod habet mouere etiam per contactum, oportet qud sit proportionatum.
Non sic autem est de Dmonibus, quorum virtus omnino corporalem virtutem excedit. Ad quintum dicendum, qud
contactus Dmonis ad corpus seminis, vel cuiuscunque alterius, non est contactus corporalis, sed Virtualis, et fit
secundum proportionem conuenientem tam mouenti, qum mobili, ita qud illud corpus, quod mouetur, non excedit
proportionem Virtutis Dmonis vt sunt corpora c lestia, et etiam tota terra, vel elementa mundi. Et quare illa
excedunt, dicere possumus vt dicit S. Thomas in qustionibus de malo. q. 10. de Dmonibus. Qud hoc est, vel
propter conditionem natur, vel propter damnatione (02) culp. Etenim ordo rerum, sicut secundum naturam
ipsarum, ita et secundum motum, et sicut superiora corpora c lestia mouentur superioribus substantijs spiritualibus,
vt sunt Angeli boni, ita inferiora corpora moueri possunt substantijs spiritualibus inferioribus, vt sunt Dmones. Et
si quidem hoc contingit eis secundum conditione (02) natur, secundum quam aliqui ponebant, Dmones n esse ex
illis superioribus Angelis. Sed exillis, qu perficiuntur Deo huic terrestri ordini, vt erat Philosophorum opinio. Vel
etiam si contingit ex p na peccati, vt Theologorum sententia est, tunc c lestibus sedibus detrusi in hunc arem,
tanqua (01) ad p nam, non possunt ipsum aut terram commouere. Hc addita super propter duo argumenta, qu
tacit soluuntur, scilicet, de corporibus c lestibus, qud illa etiam possent mouere, Si possent corpora localiter
mouere, qui sunt eis magis propinqua, vt etiam vltimum argumentum prtendit. Respondetur enim, qud n valet.
quiailla corpora excedunt propo tionem virtutis eoru (05) , siquidem primaopinio locum halet. Si ver non, sed
secunda, tunc iterum non possunt mouere prot ter p nam Peccati. Est etiam aliud argumentum, vbi quis o'ijceret,
qud idem est motus totius et partis, sicut totius terr et glebe, in 4. Physicorum. Vnde si Dmoues possent mouere
partem terr, possent etiam mouere teria (01) , non valet, vt patet intuenti distiactionem. Colligere autem semina
rerum, et appl care certus effectus, non excedit eorum virtute (02) naturalem, Deoeis per mittente, vt de se patet.
Summari concludatur, qud non obstan te, quod quidam dicunt: Dmones in assumptis corporibus nullo modo
posse generare, et (38) per silios Dei signi ficentur filij Seth, et non Angeli Imubi, sicut et per filias hominu (05) ,
ill qu de stirpe Cain descenderant, Quia tamen contrariu (05) multis, vt patuit, asseritur, et quod multis videtur,
non potest omnin ess falsum, secundum Philosophum in 6. Ethicor. Et in fine de somno et vigilia. lam etiam
modernis temporibus attesttur facta et dicta Maleficarum, talia ver et realiter exequentiu (05) , initi dicimus tria.
Prim, qud per tales Dmones spur ciimi actus l'enerei, non delectationis, sed infectionis anim et corporum,
quibus succubunt aut incubunt causa exercentur. Secund, qud per talem actum completa conc p'io et generatio
mulierib. fieri potest, inquantum semen bumanum apponere possunt. in loco conuenienti ventris mulieris, ad
materiam proportionatam ibidem prexistentem, simili, sicut et scmina aliarum rerum colligere possunt ad
complendu (05) aliquos effectus. Terti, qud Dmonibus attribuitur in taliu (05) generatione illud tantm, quod est
motus localis, non autem ipsa generatio, cuius principaliter n est vir cuius semen fuit, vnde et genitus non Dmoni,
sed alicuius hominis filius est. Et per hc patet respo (34) nsio ad argumenta, vbi quis arguere vellet, qud
Dmones generare non possent propter duo. Primo, qud generatio (34) completur per virtutem formatiuam, qu
est in semine, corpore viuo resoluto. Et corpus Dmonibus assumptum, quia non est tale, ergo, et c. Patet
responsio, quia Dmon virtute seminis formatiuam reponit ad locum debitum, et c. Secund, si dicatur, (38) semen
non habet virtutem generandi, nisi quandiu calor anim in eoretinetur, quem tame (02) exaltare necesse est per
magnam distantiam delatam. Est enim responsio, (38) Dmones possunt aliqua reponere ad conseruationem
seminis, ne calor vitalis euaporet. Vel eti, quia velociim mouentur propter victoriam mouentis super rem motam,
ide non poterit euaporari tam feliciter. A QVIBVS DAE MONIBVS HViusmodi exercentur, QVARTA
QVSTIO. Vtrm Catholicum sit asserere, (38) actus Incuborum et Succuborum Dmonum conueniant omnibus
spiritibus immun dis, indifferenter et qualiter? ET VIDETVR qud sic, quia oppositum asserere, esset ordinem
quendam bonuminter eos affirmare, probatur. Sicut ad rationem boni pertinet modus et ordo, Augustinus in lib. de
natur bonit. ad rationem malis pertinet inordinatio. Sed in Angelis bonis nibil est inordinatum, ergo et in malis nibil
potest esse inordinatum. Vnde indifferenter huiusmodi actibus habent insistere. Inde etiamillud: Vbi nullus ordo.
sempiternus borror inhabitat in terra, videlicet miseri et tenebrarum. Iob. 10. Prtere, si non omnes indifferenter
his actibus insistunt, hoc eis competit vel ex natura, vel ex culpa, vel p na. Non ex natura, quia possunt peccare
omnes indifferenter, vt in prcedenti qustione tactum est, sunt in natura ipsorum spiritus impuri, licet non
immundi, quantum ad diminutionem naturalium bonorum. In nequitia subtiles, nocendi cupidi, per Superbiam
tumidi, et c. ergo competit eis. Qu ad culpam vel p nam, Tunc sic: Vbi est maior culpa, ibi maior p na. Sed
superiores Angeli magis peccauerunt, ergo in eorum p nam magis his spurcitijs habent insisiere. Si hoc non est,
dabitur ratio alia, cur non illis actibus indifferenter insistant. Prtere, vbi non est subiectio et obedientia, ibi omnes
indifferenter operantur, sed in Dmonibus nulla est subiectio et obedientia, probatur. Quia illa sine ccordia haberi
non possunt sed in Dmonib. nulla est concordia. Prouerb. 13. Inter superbos semper sunt iurgia. Prtere, sicut
qualiter omnes propter culp, post d. em iudicij in infernum detrudentur, ita et ante illud tempus in are caliginoso
propter officium eorum detinentur, non igitur est qualitas ex causa emancipationis, ergo nec qualitas ex parte
officij et tentationis. SED CONTRA. Gloss. prd. ad Cor. 15. Quandiu durat mundus, Angeli Angelis, homines
hominibus, Dmones Dmonibus, prsunt. Item Iob 40. dicitur de squamis Leuiathan, per quas membra Diaboli
significantur, qud vna vni adhret, ergo inter eos est dimrsitas in ordinis actionibus. Incidentaliter quritur: An
bonis Angelis ipsi Dmones ab huiusmodi eorum spurcitijs exequendis interdum impediantur vel non? Et dicendum,
qud quia Potestas dicuntur Angeli, quorum ditioni virtutes aduers subiect sunt, vt Gregorius dicit, et Augustinus
tertio de Trinitate. Spiritus vit, desertor atque peccator, regitur per spiritum vit rationalem, pium et iustum. Et
sicut ill creatur super alias influentias habent, qu sunt perfectiores, et Deo propinquiores, e qud totus ordo
Prlationis, prim et originaliter est in Deo, et participantur creaturis secundum quodei magis propinquant. Ide
etiam boni Angeli, qui maxim appropinquant Deo, propter eius fruitionem qua Dmones carent, super ipsos
Dmones habent Prlationem, et per eo (34) sreguntur. Et cm instatur, qud Dmones prmiis medijs multa
mala faciunt, aut ergo nonimpediuntur, quia non subsunt bonis Angelis, qui eos impedire possent, aut si subsunt,
tunc cm ad negligentiam prsidentis pertinere vide (02) tur, ea qu per subditos mal fiu (05) t, videtur qud in
Angelis bonis sit aliqua negligentia. Respondetur, (38) sancti Angeli sunt ministri Diuin Sapienti. Vnde, sicut
Diuina Sapientia permittit aliqua mala fieri per malos Angelos vel homines, propter bona qu ex eis elicit, ita et
boni Angeli non totaliter cohibent malos nocendo, siue homines, siue Dmones. RESPONSIO. Catholicum est
asserere, qudam ordine actionum interiorum et exteriorum, etiam per quand prlationem esse in Dmonibus.
Vnde et quadam spurciti ab aliquibus infimis perpetrantur, quibus superiores propter nobilitatem natur
secluduntur. Et declaratur hoc, prim generaliter, extriplicicongruentia, qua talia congruu (05) t corum natur,
Diuin Sapienti, et propri Nequiti, demm magis in speciali, ex natura quidem. Nam constat, qud principio
creationis semper quidem alij superiores fuerunt ex natura, cu (05) inter se differant specie, nec duo Angeli vnius
speciei existant, communiore (02) opinionem sequendo, qu etiam dictis Philosopborum ccordat, et Dion. qui
point, 10. cap. c lestis Hierarchi, in eodem ordine esse primos, medios, et vltimos, cui eti necessari oportet
assentire, tm ex immaterialitate corum, tm etiam ex incorporalitate. Inspiciat, qui vult, dicta Doctoris in 2. dist. 2.
Et quia peccatum naturam non tollit, et Dmones post casum data naturalia non amiserunt, vt supr tactum est, et
operationes rerum sequuntur naturales earu (05) conditiones, ide sicut in natura, sic et in operationibus sunt varij et
multiplices. Congruit etiam hoc diuin sapienti, vt ea qu ab ipso sint, ordinata sint, Roman. 13. qu Deo sunt,
ordinata sunt. Et quia Dmones sunt Deo deputati ad exercen dum homines, et ad puniendum damnatos: Ide in
exercitijs corum ab extra, qu ad homines, sunt varij et multiplices. Congruit etiam et Nequiti ipsorum. Quia enim
humano generi aduersantur, ide cm ordinat impugnant, ide magis hominibus nocere stimt, sicut faciunt.
Vude constat, spurcitijs in nefandiimis non qualiter insistunt, qud etiam magis specificatur tali ratione. Nam cm
operatio sequitur naturam rei, vt dictum est. quorumcunque (30) sunt natur subordinat, oportet etiam, qud
operatione sibi inuicem subordinan tur, sicut patet in reb. co (34) rporalibus. Quia enim inferiora corpora naturali
ordinatione sunt infra corpora c lestia, actiones et motus corum subduntur actionibus et motibus c lestium corporum,
et quia, vt dictum est, Dmones naturali or dine inter se differunt. Ide etiam naturalibus actionibus intrinsecis et
extrinsecis prsertim in huiusmodi spurcitijs peragendis. Ex quibus concluditur, qud quia huiusmodi spurciti
plurimm prter nobilitatem Angelic natur exercentur, cm etiamin actibus humanis infimi et f diimi actus in se
quidem considerando, non quantum ad officium natur et procreationis reputantur. Dmonum, cm de quolibet
ordine aliqui cecidisse creduntur, non est inconueniens asserere, qud illi Dmones, qui de infimo choro, et iterum
illi qui infimi in illo existunt, in his spurcitijs et alijs deputantur, et insistunt. Hoc etiam plurimm est aduertendum,
qud licet de Incubis et Succubis mulicribus infesto (34) s scriptura tradit, tamen nusquam legitur in vitijs
quibuscunque (30) contra naturam loquendo, non solm de Sodomitico, sed etiam de quocunque (30) alio peccato
extra vas debitum, perperam age (02) do se Incubos et Succubos fecisse. In quo maximo illorum pec caminum
enormit as ostenditur, eum indifferenter omnes Dmones cuiuscunque ordinis illa peragere abborrent, et
verecundum stimant. Et hoc videtur velle glossa super Ezechielem 19. vbi dicitur: Dabote in manus Palstinorum,
id est, Dmonum, qui etiam eru bescunt de via tua scelerata, vitium contra naturam intelligens, et intuenti patet,
quod de Dmonibus oportet auctoritatem intelligere. Nullum enim peccatum tam sp Deus reproba morte in multis
condemnauit. Dicunt etiam nonnulli, et veraciter creditur, qud nullus talis vitij, post quam tempus mortalis vit
Christi, quod ad annos 33. extenditur, in hoc scelere per seuerans excesserit, nisi speciali gratia redemptoris poterit
liberari, quod ex eo patet, qud octogenarij et centenarij isto crimine inueniuntur sp irretiti, quibus te (02) pus
Christi vit morum disciplina fuit, et ide illo spreto, vix vnquam sine difficultate maxima ab hoc scelere continebit.
Sed et quod ordo sit inter eos, etiam ad officia exteriora, qu ad impugnationes, demonstrant corum nomina. Nam
licet vnum et idem nomen, scilicet Diabolus, multipliciter exprimatur in Scripturis, et hoc propter corum diuersas
proprietates, tamen his immundis operibus vnus prsidere in scripturis traditur, sicut etiam et certis alijs. Etenim
vsus Scriptur et locutionis, quem libet immundum Spiritum nomin are Diabolum, dia, quod est duo, et bolus,
quod est morsellus, quia duo occidit, scilicet corpus et animam, et secundum ethymologiam, licet Grc
interpretatur Diabolus, clausus ergastulo, et hoc sibi conuenit, cm non permittit sibi nocere quantum vellet. Vel
Diabolus, quasi defluens, quia desluxit, id est, corruit et specialiter et localiter. Nominatur etiam Dmon, id est,
sapiens super sanguinem, vel sanguineus, scilicet, super peccata qusitit et procurat, triplici scie (02) tia, qua viget,
scilicet, subtilitatem natur, experientia temporum, et reuelatione bonorum spirituum. Nominatur etiam Belial, quod
inter pretatur absque (30) iugo, vel absque domino, quia pro posse pugnat contraeum, cui deberet esse subiectus.
Vocatur etiam Beelzebub, quod interpretatur vir muscarum, id est, animarum peccantium, qu reliquerunt verum
sponsum Christum. Item Satanas, id est, aduersarius. Vnde 1. Pet. 2. Aduersarius vester Diabolus circuit, et c. Item
Behemo (34) t, id est bestia, quia facit homines bestiales. Item Dmon Fornicationis, et Princeps illius spurcitij.
Dicitur Asmodus, quod interpretatur factura iudicij, quia propter huiusmodi vitium, factum fuit terrilile iudicium
super Zodomam, et quatuor alias ciuitates. Sicut et Dmon Superbi dicitur Leuiathan, quod interpretatur
additamentum corum, quia et Lucifer tentans primos parentes de Superbia, pro (34) misit eis additamentum
diuinitatis. De quo et per Esaiam Dominus: Visitabo super Leuiathan, serpe (02) tem veterem et tortuosum. Et
Dmon Auariti et diuitiarum dicitur Mammona, quem et Christus in Euangelio expreit Matth. 6. N potestis Deo
seruire, et c. AD ARGVMENTA. Ad primum, qud quia bonum potest inueniri sine malo, sed malum nunqu
inuenitur sine bono, quia fundatur super creaturam, qu in se bona est. Et ide Dmones, inquantum habent
naturam bonam, ordinati sunt in naturalibus, et in eoru (05) actionibus. Ad illud Iob. 10. potest dici, qud Dmones
ad exercitium deputati, non sunt in inferno, sed in isto are caliginoso. Vnde hc habent ordinem inter se, quem tunc
in infer no non habebunt. Vnde etiam dici potest, qud etiam iam omnis ordo in eis cessat, qu ad ipsam Beatitudine
(02) consequendam, cm tali ordine irrecuperabiliter ceciderunt. Et dict potest, qud etiam in inferno erit inter eos
ordo potestatis, et p narum afflictionis inquantum aliqui ad affligendum animas deputabuntur, et non alij Sed hic
ordo magis erit DEO, qum ab ipsis, sicut etiam et corum tormenta. AD tertium, cm dicitur, qud superiores
Dmones, quia magis peccauerunt, magis puniuntur, eti his actibus immundis amplius deberent insistere.
Respondetur. Quia culpa ordinatur per p nam, et non per natur actum, seu operationem, ide non insistunt illis
immunditijs propter nobilitatem natur, non propter corum culpam aut p nam. Et licet omnes sint spiritus impuri, et
ad nocendum cupidi, tamen vnus amplius altero, inquantum potiora naturalia sunt obtenebrata. Ad quartum dicitur,
qud est Concordia inter Dmones, non Amiciti sed Nequiti, ex qua homines odiunt, et Dei Iustiti repugnant
quantum possunt Talis enim Concordia inter impios reperitur, vt eis se adiungant, et subijciant ad propriam
nequitiam exequendam, quos potioribus viribus vident. Ad quintum, licet carceralis mcipatio omnibus qualiter
deputetur, iam in are, et pst in inferno, non tamen ex hoc naturalia in eis sunt qualiter ad quales p nas et officia
qualia, im quant sunt nobiliores in natura, et potiores in officio, tant etiam grauiori subiecti tormento. Vnde
Sap. 6. Potentes potenter tormenta patiuntur. VNDE MVLTIPLICATIO MALEficiorum operum procedat,
QVSTIO QVINTA. An poit quoque (30) Catholic censeri, qud origo et multiplicatio maleficiorum operum
processerit ex influentijs corporum c lestium, seu super abundanti Malitia hominu (05) et non ex spurcitijs
Incuborum et Succuborum Dmonum? Et videtur qud ex propria Malitia. Nam Augustinus in libr. 83. q. dicit,
qud ab hominis Voluntatem causa deprauationis eius redit, siue aliquo, siue nullo suadente deprauata sit. Sed
Maleficus deprauatur per peccatum, ergo causa illius non est Diabolus, sed voluntas humana. Adidem dicit de libero
arbitrio, qud quilibet est causasu Maliti, quod etiam probatar ratione. Peccatum hominis ex libero arbitrio
procedit. Sed Diabolus non potest liberum arbitrium mouere, hoc enim libertati repugnaret, ergo Diabolus non potest
esse causa, nec illius cuiuscunque peccati. Prtere in libro de Ecclesiasticis dogmatibus dicitur: Non omnes
cogitationes nostr mal Diabolo excitantur, sed aliquoties ex nostri arbitrij motu emergunt. Demm, qud ex
influentijs corporum c lestium possunt oriri, et non Dmonibus, probatur. Sicat omnis multitudo reducitur ad
vnum, ita omne multiforme reducitur in aliquod vniforme principium. Sed actus humani sunt varij et multiformes,
tam ad vitia, qum ad virtutes, ergo videtur, qud redustur in aliqua principia vniformiter mota et mouentia. Sed
talia non possunt aignari, nisi ex motibus c lestium, qui sunt vniformes, ergo illa corpora sunt talium actionum
caus. Prterea, si c lestia corpora non essent humanorum actuum ad Virtutes et Vitia caus, Astrologi non ade
frequenter vera prdicerent de bellorum euentibus, et alijs humanis actibus. Sunt ergo aliquo modo causa. Prtere,
corpora c lestia possunt imprimere in ipsos Dmones, ad causandu (05) certa Maleficia, ergo fortiori in ipsos
homines. Assumptu (05) probatur ex tribus. Nam certi homines, qui Lunatici dicantur, infestantur Dmonibus plus
vno tempore qum alio, quod non facerent, sed potius omni tempore molestarent, nisi ex certis Lunationibus eti
ipsis Dmones inquietarentur ad infernum huiusmodi. Probatur etiam ex Nigromanticis, qui certas constellationes
obseruant, ad inuocandum Dmones, quod no (04) facerent, nisi scirent, illos Dmes corporibus c lestibus esse
subiectos. Probatur etiam ex illo, qud Dmones secundu (05) Augustinum in 10. de Ciuitate Dei, quibusdam
corporibus inferioribus exercentur, scilicet, herbis, lapidibus, animantibus et sonis quibusdam certis, et vocibus, et
figurationibus, Sed cm corpora c lestia sint virtusiora qum corpora inferiora. Ide mult magis actionib. corporum
c lestium. Et iterum amplius Malefici subijciuntur, vt corum opera ex influentijs illorum corporum, et non ex
aistentia spirituum malorum proueniant. Fortificatur argumentum ex 1. Reg. cap. 16. vbi Saul vexabatur
Dmone, alleuiabatur qudo Dauid cythar percutiebat coram eo, et qud recedebat spiritus malus. SED CONTR A.
Impoibile est, effectum sine causa sua producere, sed opera Maleficorum sunt talia, qud non possunt nisi opere
Dmonum fieri, patet ex descriptione operum Maleficorum ex Isidor. lib. 8. Eibi. Malefici dicuntur ob
magnitudinem fascinorum. Hienim elementa concutiunt, mentes hominu (05) turbant, et absque (30) vllo (34) veneni
haustu sola vi carminum animas interimunt, et c. Huiusmodi autem effectus non possunt ex influentijs corporum c
lestium mediante hominu (05) causari. Prtere Philosopbus Eth. Difficile inquirit, quod sit principium operationis
in anima, et ostendit, qud oportet esse aliquod extrinsecum. Omne enim quod incipit de nouo, habet aliquam
causam. Incipit enim homo operari quod vult. Incipit autem velle, quia prcciliatur, Si autem prconciliatur
propter aliquod consilium procedens, aut ergo est procedere in infinitum, aut oportet ponere aliquod principiu (05)
extrinsecum, quod prim mouet hominem ad conciliandum, nisi fort aliquis dicat, qud hoc est fortuna, ex quo
sequeretur, omnes actus humanos esse fortuitos, quod est absurdum. Principium ergo in bonis adbona dicit esse
Deum, qui non est causa peccati. In malis autem, cm homo incipit agere velle et conciliari ad peccandum, oportet
quid buius etiam sit aliqua causa extrinseca, et non potest esse alia, nisi Diabolus, prsertim in maleficis, vt supr
patuit, quia corpus c leste non potest ad tales actus influere, ergo patet Veritas. Prtere, cuius potestati subiacet
motiuum, eius potestati subiacet et motus, qui motiua causatur. Motiuum autem voluntatis est, aliquid
apprebensum per sensum vel intellectum quoru (05) vtrunque subiacet potestati Diaboli. Dicit enim Augustinus in
lib. 83. q. Serpit hoc malum, scilicet, quod est Diabolo, per omnes aditus sensuales dat se esse figuris, accmodat
se caloribus, adbret sonis, latet ira, et fallacia in sermonibus, odoribus subijcit, infundit saporibus, et quibusdam
nebulis implet omnes meatus Intelligenti. Ergo videtur, qud in potestate Diaboli est, mouere voluntatem qu est
direct causa peccati. Prtere, omne quod (36) se habet advtru (05) libet, indiget aliquo deter minante, ad hoc vt
exeat in actu (05) . Sed liberu (05) arbitrium hominis ad vtrumlibet se habet, s. ad lonum et malum, ergo ad hoc,
quod exeat in actu (05) peccati, indiget quod ab aliquo determinetur ad malu (05) . Maxim au (05) t ho (34) c
videtur fieri Diabolo, p (14) sertim in operib. Maleficoru (05) , cm eius Voluntas est determinata ad malu (05) .
ergo videtur, (38) mala Voluntas Diaoli est c mal Voluntatis, prcipu in Maleficis, et pt fortificari ratio, per
hoc, (38) sicut bonus Angelus se habet ad bonu (05) , malus Angelus ad malu (05) . Sed ille reducit homines
adbonum, ergo iste ad malum. Est u. (dicit Dionysius) Lex Diuinitatis immobiliter stabilita, vt ima summis
perficiantur. RESPONSIO. Quia q, qu ad originem maleficiorum operum fundatur super influentiam luminarium
c lestium, ostenditur per reprobationem trium errorum, qui hoc asserere conantur. s. Planetariorum, Genethliacorum,
et fatalium ordine (02) ponentium, hoc non esse poibile qu ad primum. Nam si quritur, an ex impreione
luminarium c lestium causetur in hominibus vitium Maleficorum, tunc ad diuersitatem morum attendendo, et
veritate (02) fidei saludo, oportet sub distinctione disserere, videlicet, quod (36) mores hominum syderib. causari
possunt, intelligl dupliciter: Aut necessaria et sufficienter, aut dispositiu et continge (02) ter. Si dicatur primo
modo, tuns n solm est falsum, im Hreticu (05) , e (38) Christian Religioni ade repugnat, (38) etiam veritas
fidei in talierrore saluari n pt. Ratio. Dum. n. ponit, oi (03) a syderibus necessari euenire, iam tollit meritu
(05) , et per conseque (02) s demeritu (05) . Tollit et gratiam, et per consequens gloriam. Tum, quia honestas morum
per (35) hunc errorem pi (03) udicium patitur, du (05) culpa peccantis in sydera refunditur, lice (02) tia malefaciendi
sine reprehensione conceditur, et homo ad orandu (05) et colendum sydera incuruatur. Si au (05) t dicatur, mores
hominu (05) dispositionibus syderum variari dispositiu, et contingenter, sic pt habere Veritatem, qui (33) a nec
rationi nec fidei repugnat. Planum. n. est, (38) dispositio corporis vari muliu (05) facit ad variatione (02)
affectionum et morum ai (03) . Vt plunmm. n. Anima complexiones corporis imitatur, vt dicitur sex principijs.
Vnde et Cholerici sunt iracundi, et Sanguinei sunt benigni, et Melancholici sunt inuidi, Elegmatici pigri, hoc autem
n est necessarium. Anima. n. dominatur suo corpori, et maxim qudo est, adiuuat per gratiam. Multos. n. videmus
Cholericos mansuetos, et Melcholuos benignos, Quumergo Virtus corporu (05) c lestiu (05) operatur admixtionem
et qualitare (02) complexionis. Hinc est, (38) per consensus quodammod operatur ad qualitate (02) modum, vald
t de longinquo. Plus. n. facit ad qualitatem complexio nis virtunis natur inferioris, qum virtus syderis: Vnd
Augu. 5. de ciuitate Dei, in solutio (34) ne cuiusdam qustionis de duobus fratribus, qui simul infirmaantur et
curabantur, cm qurebatur, vnde hoc esset, magis commendat rationem Hyppocratis qum Astronomi.
Hyppocrates enim respondit, qud hoc erat propter similitudinem complexionis. Et Astronomus respondit, qud erat
propter identitatem constellationis. Melius enim respondit Physicus, quia causam reddit magis propri, et magis
propinquam. Sic ergo dicendu (05) , qud impreiones syderum aliquo modo disponunt ad maliti Maleficorum,
siquidem aliquainfluentia in corum corporibus prdominatur potius ad huiusmodi nephanda, qum ad alia opera
qucu (05) que vitiosa seu virtuosa, qu tamen dispositio non debet dici necessaria, proxima et sufficiens, sed
remota et contingens. Nec valet, si quis obijceret Philosophum libro de proprietatibus elementorum, vbi dicit, quod
regna vacua facta sunt, et terr depopulat apud coniunctionem Iouis et Saturni, arguendo quasi, quia talia ex libero
arbitrio deprebendebant hominum, ergo etiam influenti luminarium super libe. arb. haberent efficaciam.
Respondetur enim, qud Philosophus super hoc dictum non vult innuere, qud homines illi non poterant resistere
illius influe (02) ti constellationis, ad dissensione (02) inclinantis, sed quia noluerunt, quia sicut Ptolemus in
Almagesto. Sapiens homo dominabitur astris, quamuis enim coniunctio Iouis, et Saturni, e qud Saturnus habet
influenti Melancholicam et malam, et Iupitervald honam, potest ad rixam vel discordiam homines inclinare, illi
tamen inclinationi homines per libertatem arbitrij possunt resistere, et vald faciliter cum adiutorio grati Dei. Nec
iterum valet, si quis obijceret dictum Damas. li. 2. c. 6. vbi dicit: Constituu (05) tur multoties Comet, et signa
qudam mortis Regum. Respondetur euim, qud etiam sequendo opinionem Dama. qu fuit, vt patet in prdicto
libro contrari opinionis vi pbilosopbic, siue nonnibil per hoc concluditur, qu ad neceitatem actuum
bumanorum. Opinatur enim Damas. qud Cometa nec naturaliter generatur, nec est vna de stellis in firmame (02) to
positis, vnde nec eius generatio est naturalis nec infiuentia. Dicit enim, qud Comet non sunt ex his, qu
principio genita sunt astra, sed diuina iuione secundum ipsum tempus constituuntur, et rursus dissoluuntur. Hc
Damas. Prnunciat autem Deus per tale signum, tam mortem Regis, qum aliorum, tm quia est persona communis,
tm quia potest ex hoc oriri turbatio Regni. De cuius custodia magis sollicitantur Angeli propter commune bonum,
quorum etiam ministerio et generantur et dissoluu (05) tur. Sed nec Philosopborum opinio obstat, qui dicunt, qud
stella Cometa sit impreio calida et sicca, generata in superiore parte aris propter ignem, ex cuius vapore calido et
sicco globus illius vaporis adunatus apparet corpus stell. Partes aute (02) illius vaporis discontinuat circa illum
globum et longum protens in suis extremitatib, illi globo co (04) iunct sunt, quasi eius Cometa, et secundum hanc
positionem significat, et causat non per se, sed per accidens mort alitatem prouenientem ex infirmitatibus calidis et
siccis. Et quia, vt plurimm diuites nutriuntur calidis et siccis. Ide illo tempore multi diuites moriu (05) tur, inter
quos mors Regum et Principum est magis not abilis, et hc positio nec distat positionc Damas. si quis ben
considerat, nisi quoad operationem et cooperationem Angeli, quam nec Philosophi excludere possunt, im vbi vapo
(34) res nunquam in sua siccitate et caliditate ad generandum Cometam currerent adhuc operatione Angeli sp
concurrere habent causis prdictis, sicut et Stella qu S. Thom Doctoris transitum indicauit, qu vtique (30) non
ex superius firmamento positis prosilijt, sed operatione Angeli ex materia aliqua priace (02) te formata, et officio
peracto, iteru (05) resolutafuit. Vnde videmus, qud secundum quamcunque (30) istarum opinionum, nullum penitus
habent c li luminaria dominium super liberu (05) arbitrium. Vnde nec consequenter super Malitiam et mores hominu
(05) . Nota insuper, quare Astronomi vt spius vera prdicunt, et qud corum iudicia vt plurimm super vnam
prouinciam, aut gentem vnius terr eueniunt. Huius ratio est, quia enm sua iudicia sumunt ex astris, qu e (02) t
habent maiorem influentiam, capiendo probabiliorem, non neceitatem in actibus, tam natur quae (16) voluntatis,
et in actibus hominum generalibus, sicut vnius gentis vel prouinci, quae (16) in particularibus vnius person, quia
maior effectus stellaru (05) imprimitur in totam vna (01) gente (02) . quae (16) in vnum hominem, et quia maior pars
gentis vnius, magis sequitur affectus naturales corporis, quae (16) vnus singularis homo, ide, et c. Sed hoc incident
aliter est tactu (05) . Secundavia, per quam prfata nostra Catholica assertio declaratur, est per reprobationem
errorum genethliacorum, et Deam fortun colentium Mathematicorum. De quibus Isidor. 8. Ethic. cap. 9.
genethliaci dicuntur, propter natalium considerationem syderum, qui vulg Mathematici dicuntur. Fortuna ver vt
ibidem dicit cap. 2. Fortun nomen habere dicitur, quasi De quandam res humanas varijs casibus et fortuitis
illudente. Vnde et ccam appellant, e qud paim in quoslibet incurrens sine vllo examine merito (34) rum, et ad
bonos et malos venit. Hc lsydorus. Sed tale (02) Deam credere, aut qud lsiones in corporibus, et creaturis, qu
ex Maleficorum operibus inferuntur, non abipsis Maleficijs, sed abipsa Dea fortun prouenirent, sicut est
Idololatria, ita et asserere, Maleficas ipsas ad hoc esse natas, vt talia per eas in mundo exerceri point, similiter
fide alienum existit, im et communi Philosopborum traditione, si cui placet, inspiciat Doctorem sanctum lib. 3.
Summ Fidei contra Gentiles. q. 87. et sequentibus, et inueniet plura. Licet hoc vnicum, propter eos qui fortais
copiam librorum non habent, non videtur omittendum, qud quia in homine tria sunt consideranda, vt ibinotatur,
qu tribus c lestibus causis diriguntur, Voluntatis actus, Intellectus actus, et corporis actus, quorum principium
Deo tantm, et immediat secun dum ab Angelo, et tertium c lesti corpore dirigitur. Nam electiones et Voluntates
immediat Deo in bonis operibus diriguntur, dicente scriptura, Prouerbior. 21. Cor Regis, supple, quod maiori
potentia videtur posse resistere, e minus alij non possunt, quia in manu Domini, et quocunque voluerit inclinabit
illud. Et Apostolus: Deus qui operatur in nobis velle, et perficere pro bona voluntate. Cognitio ver humana
intellectiua DEO, mediantibus Angelis ordinatur. Ea ver qu ad corporalia pertinent, siue sint exteriora, siue
interiora, in vsum hominis venientia DEO mediantibus Angelis, et c lestibus corporibus dispensantur. Dicit enim
beatus Dionysius 4. de di. no. qud corpora c lestia sunt caus eorum, qu in hoc mundo fiunt, non tamen
neceitatem infere (02) tia. Et cm homo sit ordinatus secundum corpus, sub corporibus c lestibus, secundum
intellectum ver sub Angelis, secundum Voluntatem autem sub Deo, potest contingere, qud homo spreta
inspiratione Dei ad bonu (05) , et illuminationi boni Angeli ducatur affectione corporali ad ea qu influentia
luminarium c li inclinant, vt et sic tam Voluntas, qum Intellectus Malitia et erroribus inuoluantur. Non est autem
poibile, huiusmodi erroribus quibus Malefici irretiti sunt, ex influentijs luminarium c li inuolui, licet ad fundendum
sanguinem, vel furta, aut latrocinia, vel etiam incontme (02) tias peimas perpetrare poit quis ex illis inclinari, sicut
etiam alia qudam naturalia. Etiam, vt Gulielmus in lib. de vniuer so dicit, quod per experientiam habetur, si
meretrix nititur plantare oliuam, non efficitur fructifera, qu tamen per castam pltata fructifera efficitur, Et aliquis e
(02) t Medicus in sanando, et Agricola in plantando, et miles in expugnando, aliqua ex impreione c lesti corporis
efficiunt, qu alij e (02) t easde (02) artes habentes efficere no (04) possunt. Tertia via sumitur ex reprobatione
fatalium effectuum. Vbinotdum, qud fatum esse aliquod vno modo Catholic asseritur. Alio modo asserere, est
omnin Hreticum. Si. n. Fatum stimetur esse secundum stimationem quorundam gentilium, et eti quorundam
Mathematicoru (05) , qui putabant, qud ex vi positionis syderum causaretur infallibiliter diuersitas morum, ita qud
talis efficeretur necessari Maleficus, vel virtuosus in moribus, quia talem cm esse causaret vis, qu in dispositione
syderum sua qua talis vel conceptus vel natus esse cprehenderetur. Et istam vim vocauerunt nomine Fati, sed quia
ista opinio non tantm est falsa, im Hretica, et omnin detestanda propter inconuenie (02) tia, qu necessari
sequerentur, vt supra tactum est, circa reprobationem primi erroris, quia videlicet tolleretur ratio meriti et demeriti,
imo Grati et Glori, et (38) Deus malorum nostrorum auctor esset, et plura alia. Ide Fatum sic omnin refutatur,
quia nihil est, secundum quam acceptionem e (02) t Gregorius dicit in Homel. Epiphani, Absit sidelium cordibus,
vt Fatum aliquod esse dicant, et licet hc opinio videatur eadem esse cum prima, qu est planetariorum, et hoc
propter eadem inconuenientia qu vtrobique (30) cernuntur, tamen sunt diuers, quantum inter se diuersi ficantur
vis syderum, et influxus generalis septe (02) Planetarum. Si au (05) t stimetur Fatum esse secundum quandam
dispositione (02) , siue or dinationem causaru (05) secundarum ad producendu (05) effectus diuinitus prouisos. Hoc
modo factum ver est aliquid, e (38) Prouidentia Dei per causas medias exequi tur suos effectus. In illis videlicet,
qu secundis causis subduntur, licet in alijs non, vt est creatio animarum, Glorificatio et grati collatio. Licet e (02)
t Angeli ad grati infusionem cooperari possunt Intellectum et Volu (05) tatis capacitatem, illumina (01) do et
disponendo, et sic qudam ordinatio effectuum vna et eadem dicitur prouide (02) tia, et e (02) t Fatum. Sicenim
consideratur, vt est in Deo, sic dicitur Prouidentia, si au (05) t secundum, quod est in causis, dicitur medijs or dinatus
Deo ad effectus aliquos producendos sic habet ratione (02) fati. Et hoc modo Botius loque (02) s de Fato 4. de
csol. dicit: Fatum est rebus mobilibus inbrens dispositio, per quam Prouidentia suis quque (17) ue nectit
ordinibus. Sedtamen sancti Doctores hoc nomine vti recusauerunt, propter eos qui illud ad vim positionis syderum
retor quebant. Vnde Aug. c. 5. de ciu. Dei dicit: Si proptere quisquam res humanas Fato tribuit, quia ipsam Dei
volu (05) tatem vel potestatem Fatu (05) vocat, sententiam teneat, et lingu corrigat. Patet e (02) t ex prmiis tacita
responsio ad qustionem, Anoi (03) a Fato subdantur, et an e (02) t Maleficorum opera illi subdtur. Quia si Fatum
dicitur ordinatio causarum secundarum, ad effectus diuinitus prouisos, id est, vbi Deus disposuit per causas secundas
producere effectus tales sic inquantum subduntur Fato, id est, subduntur causis secundis, sic Deo ordinatis, vt sunt
influe (02) ti corporum c lestiu (05) . Ea ver qu Deo immediat fiunt, vt est creatio reru (05) , glorificatio
substantialium spiritualiu (05) , et alia huiusmodi non subduntur. Et hoc est, quo (34) d dicit Botius vbi supr, (38)
ea qu sunt prim Deitati propinqua, fatalis ordinis mobilitatem excedunt. Vnde Maleficorum opera, quia non
subsunt secundis causis, cm talia prter cursum cem et ordinem natur eueniunt. Ide nec suto, sed causis alijs
quoad corum origine (02) necessari subduntur. A MOTORIBVS ORBIVM MALEficia non causari. Consequenter,
qud nec huiusmodi Maleficoru (05) opera possunt oriri, aut causari substantijs separatis, qu sunt
Motoresorbium, seu corporum c lestium. Cuius opinionis fuit Auicenna et sui sequaces, hac ratione moti, quia enim
substanti ill separat, altioris sunt virtutis animabus nostris, et ab ipsa anima interdum cm fuerit in sua
imaginatione, ad solam quandam apprehensionem interiorem, circa aliquod extrinsecum immutatur corpus
proprium, interdum etiam alienum seu extrinsecum, verbigratia: Aliquis ambulans supra trabem in alto positam,
cadit de facili, quia imaginatur casum ex timo (34) re, non autem caderet, si esset trabes illa posita super terram, vbi
casum timere non posset. Item ad solam apprebensionem anim incalescit corpus, vt in concupiscentibus vel iratis,
aut etiam infrigidatur, sicut in timentibus. Potest etiam immutari ad aliqu gritudinem, puta febrem vel lepram, ex
forti imaginatione, et apprebensione ad tales gritudines, et sicut circa corpus proprium, ita circa alienum, vt illud
immutetur ad sanitatem vel gritudinem, et hc ponit causam etiam sascinationis, de qua superius tactum est. Et quia
secundum illam positionem effectus Maleficarum haberent reduci ad Motores orbium, licet non prcis ad ipsa
corpora c lestia. Ide vltra illa qu ibi tacta sunt, dicamus adhuc, qud talia sic contingere est impoibile, quia cm
Motores orbium sint substanti intellectuales et bon, non tam secundum naturam, quae (16) et secundum
Voluntatem, quod patet ex earum opertibus ad bonu (05) totius Vniuersi. Illa autem Creatura, cuius ope Magic
operationes fiunt, vt si sit bona secundu (05) naturam, non tamen potest esse bona secundum Voluntatem. Ide non
potest esse idem iudicium de ambabus substantijs. Et qud non potest esse bona secundum Voluntatem probatur.
Nam prstare patrocinium aliquibus, in his qu fiunt ctraria virtuti, nun est alicuius Intellectus ben dispositi, talia
au (05) t in huiusmodi operationibus Maleficorum. Fiunt enim, vt in secunda parte operis patebit, plurima
Homicidia, Fornicationes, puerorum et iumentorum occisiones, et alia maleficia procurantur. Vnde veteres his
artibus Malefici malefaciendo vocantur. Non est ergo ben disposita secundu (05) Virtutem talis Intellectualis
natur, cuius auxilio buiusmodi artes Maleficarum innituntur, licet sit bona secundum naturam, quia habet esse, et
illud omnia appetunt, vt cuilibet intuenti patet. Item n est Intellectus ben dispositi, familiarem esse sceleratum, et
eis patrocinium exhibere et non quibusdam virtuosis. Huius autem operibus Maleficorum vtuntur homines scelerati,
quia fructibus corum cognoscuntur. Auxilio autem substantiarum orbes mouentium, in bonu (05) qulibet creatura
inclinatur natura, licet corru (05) patur per accidens sp. Ergo ill substanti non possunt esse originalis causa
Maleficarum. Prtere, intellectus ben dispositi est, reducere homines in ea, qu sunt homini propria bona, qu
quidem sunt bona rationis, abducere ergo ab istis, et pertrabere ad alia minima bona, est Intellect us indecenter
dispositi. Per huius autem artes non adipiscuntur homines aliquem profectum in bonis rationis, qu sunt scienti et
Virtutes, sed in quibusd minimis, vt sunt deprehe (02) siones et exercitia latronum, et mille nocumentorum, ergo
origo non est substantijs separatis, sed ab aliqua virtute non ben disposita secundum Virtutem. Prtere, non est
ben dispositus secundum Intellectum, qui per aliqua scelera commissa prouocatur ad auxilium alicui ferendum.
Hoc autem fit in istis artibus Maleficorum, nam vt patebit in executione, barum Fidem abnegant, innocentes pueros
occidunt. Substanti enim separat, qu sunt orbium Motores, propter suam Bonitatem n his maleficijs auxiliu
(05) prstant. Conclude (02) do ergo, qud huiusmodi artes, sicut non possunt corporibus c lestibus, ita nec ab
eoru (05) Motoribus oriri, et cm necesse habent oriri ex aliqua virtute alicui creatur collat, et illa etiam non
potest esse bona secundum voluntatem, licet sit bona secundum naturam, et huiusmodi creatur sint ipsi Dmones,
relinquitur, qud corum Virtute huiusmodi fiant, nisi fortais adbuc obstat friuola stimatio, quod ex hominum
Malitia concurrere super Maleficorum verba comminatoria, et imagines repositas ad certum locum, virtute quadam
stellarum sequerentur. vt verbi gratia, quando Maleficus diceret, imaginem aliquam reponendo, faciam te ccam aut
claudam, et hoc cueniret: Tunc ide euenire, qud talis sua natiuitate ex virtute stellarum sortiretur pr cteris
hominibus talem virtutem, quantumcunque (30) alij talia verba proferre (02) t, et essent instructi per disciplinam ad
profere (02) dum, adbuc tamen efficaces in huiusmodi operibus esse non possent. Ad qu singula respondendo,
declarabitur. Prim, qud ex Malitia hominum huiusmodi effectus causari non possunt. Secund, qud nec ex
vocibus quorumcunque (30) hominum, concurrente quacunque (30) constellatione, etiam ad quascunque (30)
imagines. EX MALITIA HVMANA Maleficia non oriuntur. De prim, qud non ex Malitia quantumcunque
bumana, point oriri huiusmodi Maleficoru (05) opera, sic declaratur. Nam Malitia hominis, siue sit habitualis,
inquantum quis ex frequentatis actibus acquirit habitum, inclinantem ad perpetrandum peccata, non ex Ignortia, nec
ex infirmitate, vnde censetur peccare ex Malitia. Vel sit Actualis Malitia, qu dicitur ipsa mali electio, qu etiam
ponitur Peccatum in Spiritum Sanctum, nunquam potest circa ipsum Maleficium tantum efficere, qud talia opera, vt
sunt immutationes eleme (02) torum, et lsiones circa corpora, indifferenter hominum et iumentorum, absque (30)
aistentia alicuius altioris Virtutis proueniant, quod declaratur prim ex parte caus, secund ex parte effectus
maleficialis. Nam hoc, quod non potest homo efficere absque (30) Malitia, puta per sua naturalia imminuta, minus
potest per ipsa naturalia iam diminuta. Patet, cm iam sit virtus actiua etiam diminuta. Sed homo per peccata
qualitercunque (30) per Malitiam commissa, diminuitur in bonis naturalibus, probatur auctoritate et ratie. Nam
Dionysins. 4. cap. de di. no. dicit: Malum est effectus naturalis habitudinis, et loquitur de malo culp. Vnde et nemo
noscens malum, operatur illud, quod si operatur, ex defectu operatur. RESPONDEO sic, Sicut se habet Bonum
Crati ad Malu (05) Natur, ita se habet Malum culp ad Bonum natur. Sed per Gratiam diminultur Malum
natur, vt fomes, qui est inclinatio ad copulam, ergo per culpam fortiori diminuitur Bonum Natur. Non obstat, si
dicatur de Fascinatione, qu interdum procuratur ex nspectione alicuius vetul, malitios puerum aspicientis, vnde
puer immutatur et fascinatur, quia sicut supr tactum est, hoc tantummod contingere potest circa pueros, propter
teneram complexionem. Hc autem loquimur de corporum quorumcunque (30) hominum, et iumentorum,
acelementorum ad grandinum immutationes. Si quis velit latius intelligere, inspiciet Doctorem Sanctum in
qustionibus de Malo. Vtrm peccatum poit corrumperetotum Bonum Natur, et c. Ex parte denique effectuum
Maleficalium declaratur, Nam ex effectibus deuenitur in cognitionem Caus. Vndesicut illi effectus, qu ad nos, qui
fiunt prter ordinem natur creat nobis not, per virtutem creat nobis ignot, licet n sint propri mimcula,
sicut illa, qu fiunt prter ordinem totius natur creat, qualia secundum potestatem operatur ille, qui est supra
omnem ordinem totius natur creat, qui est Deus benedictus, secundum quam acceptionem dicitur: Tu es qui (33)
facis mirabilia magna solus, ita et Maleficiales effectus dicuntur miraculosi, inquantum fiunt ab aliqua causa nobis
ignota, et prter ordinem natur creat nobis not. Ex quibus elicitur, qud Virtus corporalis hominis adbuiusmodi
opera causanda non se extendere potest, qu semper hoc habet, vt causa cum suo effectu naturali nota sit naturaliter
absque admiratione, et qud effectus Maleficiales possunt aliquo modo dici miracula, inquantum Notitiam human
am excedunt, patet ex seipsis, cm naturaliter non fiunt, patet et per omnes DD. prsertim Aug. in lib. 83. q. vbi
dicit: Quod Magicis artibus fiunt miracula, plerunque (30) similia illis miraculis, qu fiunt per serues Dei. Et iterum
in eodem dicit: Magi faciunt iniracula per priuatos contractus, boni Christiani per publicam Iustitiam, mali Christiani
per signa public Iustiti, qu omnia sic declarantur. Nam Iustitia Diuina est in toto vniuerso, sicut lex publica in
ciuitate. Virtus autem creatur cuiuslibet in virtuoso se habet, vt virtus alicuius priuat person in ciuitate. Idc
boni Christiani inquantum per Diuinam Iustitiam miracula faciunt, dicuntur facere miracula per public Iustitiam.
Magus au (05) t, quia operatur ex pactoinito cum Dmone, dicitur operari per priuatum contractu (05) , quia
operatur per Dmone (02) , qui sua naturali virtute potest facere aliquid prter ordinem natur creat, nobis not,
per virtutem creatur nobis ignot, et erit miraculum, qu ad nos, sed non simpliciter, quia non potest operari
prter ordinem totius natur creat, et per omnes virtutes creaturarum nobis ignotarum. Sic enim solus DEVS
dicitur facere miracula. Iuxta illud: Tu es DEVS qui facis mirabilia magna solus. Mali autem Christiani faciunt per
signa public Iustiti, sicut inuocando (34) nomen Christi, vel exhibendo aliqua Sacramenta, si cui placet, inspiciat
Sanctum Thomam in prima parte qustionu (05) . 111. articulo 4. Potest etiam attendere ea qu in secunda parte
operis, capite 6. deducentur inferius. QVOD NEC PER VOCES ET VERba concurrente virtute stellarum. Demm,
quod nec ex vocibus quorumcunque hominum, concurrente quacunque constellatione super quascunque (30)
imagines. Nam cu (05) Intellectus hominis huius dispositionis est, quod eius cognitio ex rebus causatur, cm
intelligentem necesse sit fantasmata speculari. Non est eius conditio, qud ex sua cceptione seu Intellectuali
operatione intrinseca, vbi illam solam per verba exprimeret, res ab extra habeat causare, aut qud conceptio
Intellectus expressa per verba haberet corpora immutare. Tales enim homines, qui talem haberent virtutem, n essent
nobiscum vnius speciei, sed quiuoc dicerentur homines. Prtere, si dicatur, qud illa efficiunt per verba,
concurrente virtute stellaru (05) natiuitate. Vnde contingit, qud pr cteris hominibus, dum proferunt verba,
qud per illa aliquid efficiunt, cu (05) tamen alij etiam proferentes eadem, non possent aliqu transmutationem
efficere, quia virtus stellarum natiuitate eis non deseruit. Patet ex prcedentibus illa esse falsa, ex reprobatione
trium errorum Planetariorum, genethliacorum, et fatalem ordinem ponentium. Prtere, cm verba exprimunt
mentis conceptum, et corpora c lestia non possunt imprimere Intellectum, nec etiam corum Motores, nisi per se
absque (30) motione corporu (05) c lestium, Intellectum vellent illuminare, et hoc solummod fieret ad opera bona,
quia ad mala perpetr anda non illuminatur Intellectus, sed obumbratur, quod non est officium bonorum spirituum,
sed malorum. Ide patet, qud si verba corum aliquid efficiunt, hoc non est vigore alicuius corporis c lestis, sed
aistentia alicuius Virtutis intellectiu, qu etiam etsi sit bona secundum naturam, non tamen potest esse bona
secundum Voluntem, inquantum semper ad malum machinatur, et talis erit Dmon vt supr ostensum est. Et qud
nec per imagines point talia efficere, quasi corpora c lestia super ipsas aliquid influerent, quia huiusmodi imagines
quantumcunque (30) characteribus et figuris sunt insignit, sunt effectus hominis operantis per artem. C lestia autem
corpora effectus causant naturales, cuiusmodi non sunt effectus Maleficorum, qui dicuntur Maleficales, vt pot in
malum creaturarum, prter consuetum or dinem natur prosilientes, vnde nibil ad propositu (05) . Prtere supr
ostensum est etiam, qud duplices sunt ima, gines, Astrologic, et Magc, qu etiam ad bonum aliquod priuatum
obtinendum, et non ad corruptione (02) ordinantur. Maleficorum autem imagines sunt omnin alterius, cm semper
ad nocumentum creaturarum, et ex Dmonum iussu, ad aliquem locum occult reponuntur, vt desuper ambulantes,
vt dormientes ldantur, vt ips Malefic fatentur, vnde et ab ipsis Dmonibus efficiunt quicquid causant, et non ex
corporum c lestium influentijs. AD ARGV MENT A. Ad primum, dictum Augustini est intellectum, qud causa
deprauationis homini, redit ab hominis Voluntate, sicut ad causam effectum perficientem, qu propri diciture esse
causa, non sic aute (02) est causa effectum permittentem, vel disponentem vel conciliantem, aut prcipiente (02) ,
quibus modis s. cciliatiu, dispositiu, et prceptiu, Diabolus dicitur c peccati et deprauationis. Deus au (05) t
solummod permiione, qui mala per mittit propter bona, iuxta Augusti. in Ench. Diabolus autem disponit interius
suggere (02) do, persuadet interius et exterius acrius stimulando. Prcipit autem his qui ei totaliter subdiderunt, vt
sunt Malefici, quibus non est opus interius instigari, sed tantm exterius et c. Et per hoc etiam ad secundum, qud
quilibet est causa su Maliti, direct intelligendo, et ad probationes, patet eadem responsio, quia licet repugnat
libero arbitrio, moueri per modum prcipientis, non aute (02) per modum disponentis. Ad tertium. Motus ad
virtutes, aut ad vitia, dispositiu possunt causari ab influentijs corporum c lestium, et capitur motus pro quadam
naturali inclinatione ad virtutes humanas et vitia: Opera au (05) t Maleficoru (05) , quia excedunt cem ordinem
natur, Ide illis influentijs subiacere n possunt. Ad quartu (05) , ide (02) putat, quia sunt caus humanoru (05)
actuum corpora c lestia, sed illa opera non sunt humanitus adinue (02) ta. Ad quintum, (38) Motores orbiu (05)
point imprimere in animas, si intelligatur immediat, sic imprimunt illuminandu (05) ad bonum, et non ad
maleficia, vt supr tactu (05) est. Si au (05) t intelligatur medite, tunc iuxta influentiu (05) corporum c lestiu (05)
imprimunt indirect et dispositiu. Ad sextum, hoc (38) Dmones ad certa augmenta Lun homines vexant,
contingit propter duo. Prim quidem ad hoc, vt infament creaturam Dei, scilicet Lunam, vt Hierony. et Chrisosto.
dicunt. Secund, quia non point oper ari, nisi mediantibus naturalibus virtutibus, vt supr dictum est. Ide
considerant corporum aptitudines, ad effectum inducendo, et quia cerebrum est humidiimum omniu (05) partium
corporis, vt Aristote. dicit, et Natur ales omnes: ide maxim subijcitur operationi Lun, qu ex sua proprietate
habet mouere humores. In cerebro autem perficiuntur vires animales, et ide Dmo (34) nes secundu (05) certa
argume (02) ta Lun perturbant hominis Fantasiam, quando considerat cerebrum ad hoc dispositum. Ad aliud, (38)
Dmones aduocati in certis constellationibus adueniunt, faciunt propter duo. Prim, vt homines in hunc errorem
inducant, qud credunt, aliquod numen esse in stellis. Secund, quia consider ant, secundum aliquas constellationes
materiam corporalem magis esse dispositam adeffectus, pro quibus aduocantur. Ad tertiu (05) , qud sicut dicit
Augusti. 36. de ci. Dei. Per varia gener a lapidum, herbaru (05) , lignorum, animalium, carminum et instrumentorum
musicorum Dmones alliciuntur, non vt animalia cibis, sed et spiritu, signis inquantum, scilicet, hce is exhibentur
in signum diuini honoris, cuius ipsi sunt cupidi. Tamen quia sp obijcitur, qud Dmones possunt impediri per
herbas et harmonias vexatione hominu (05) , vt in argumento allegatur de Saul per harmoniam citahar. Vnde
nituntur defendere, qud aliqui possent effectus Maleficiales producere per cert as herbas, et ocrultas causas, absque
(30) auxilio Dmonum, tantummod ex influentia corporum c lestium, qu plus possunt imprimere in huiusmodi
res corporales ad effectus corporales, qum in ipsos Dmones, ad producendum huiusmodi effectus Maleficiales.
Ide latius cm sit respondendum, est aduertendum, qud herb vel harmoni n possunt sua naturali virtute
totaliter excludere vexationem, qua Diabolus poit homine (02) vexare, si sibi permitteretur Deo (34) , vel Angelis
bonis. Possunt tamen ill vexationem mitigare, et ita parua posset esse vexatio illa, qud possent eam penitus
excludere, sed hoc facerent, non agendo in ipsum Dmonem, cm sit spiritus separatus, in quem non potest
naturaliter agere quodcunque (30) corpus, sed agendo in ipsum vexatum Dmone. Omnis enim causa limitat
Yirtutis producere potest effectum intensiorem, in materiam dispositam qum non dispositam, cui et consonat illud
Philos. 2. de Anima. Actus actiuoru (05) sunt in patien
te prdisposito. Dmon aute (02) est genus limitat Virtutis, ergo vexationem intensiorem facere potest Diabolus in
homine disposito ad illam vexationem, siue ad illud, ad quod Diabolus intendit adducere, qum in homine
dispositionis contra ri. Puta Diabolus potest vexare intensius paie Melancholica hominem dispositum ad illam,
qum ho (34) minem contrari dispositionis. Certum est autem, herb et harmoni multm possunt immut are
dispositionem corporis, et ex n sequenti motus sensualitatis, hoc patet de herbis, cm qudam inclinant ad Ltiti,
qudam ad Tristitiam, et sic de alijs. Hoc etiam patet de barmonijs per Philosop. 8. Polit. vbi vult, qud Dmones
harmoni habent prouocare diuersas paiones in homine. Hoc etiam refert Boetius in Musica sua, et autor de ortu
scientiarum, vbi loquens de vtilitate Music dicit, qud valet ad curandum vel alienandum diuersas infirmitates, et
ita patere potest, (38) cteris paribus fit vexatio debilior. Non autem video, quomodo herb vel harmoni point in
homine dispositionem aliquam causare, propter quam homo nullo modo posset Dmone vexari, si tamen
permittetur, quia Diabolus mouendo solm motulocali, vaporique (23) ipso Spiritus inordinato motu posset homine
(02) multm vexare. Herb autem vel harmoni nullam dispositionem causare possent in homine sua naturali
virtute, per quam probibetur Dmon prdictam commotionem facere. Contingit tamen quandoque (30) , qud
Diabolo non permittitur homine (02) vexare, nisi vexatione ita parua, qud per aliquam fortem dispositionem ad
contrariu (05) tolleretur totaliter, et tu (05) c aliqu herb vel harmoni possent corpus hominis ita ad contrariu
(05) disponere, qudilla vexatio totalter amouetur, verbi gratia: Diabolus quandoque (30) posset hominem vexare
vexatione Tristiti, it a debiliter, qud per aliquas berbas vel harmonias, qu habere (02) t causare dilatationem et
diffusionem spirituu (05) , qui sunt Motus contrarij Tristiti, totaliter amoueretur illa Tristitia. Qud autem August.
li. 3. de doctrina Christiana condemnat ligaturas, et qudam alia, de quibus ibi diffusius scribit, hoc attribuens arti
Magic, hoc est, quantum ad illud, quod non possunt sua naturali virtute, quod patet ex hoc, quod dicit sic: Ad hoc
genus pertinent omnes ligatur, at que (30) remedia, qu Medicorum condemnat disciplina. In quo satis patet, qud
illa condemnat quantum ad vsum, respectu cuius non habent aliquam efficaciam ex suanaturali virtute. Quantum
aute (02) ad illud quod 1. Regum. cap. 6. habetur, qud Saul, qui vexabatur Dmone alleuiabatur, quando Dauid
cytharam percutiebat coram eo, et qud Spiritus malus recedebat, et c. Sciendum, qud ben verum est, qud per
tactu (05) cytbar, virtute naturali illius harmoni, alleuiabatur aliquantulum afflictio Saulis, inquantu (05) illa
harmonia aliqualiter dulcorabat appetitu (05) eius per. Auditum, per quam dulcoratione (02) reddebatur minus aptus
adill vexationem. Sed qud Spiritus malus recederet, qudo Dauid cytharizabat, hoc erat propter vim Crucis, quod
satis expre dicitur in glossa, vbi sic dicitur: Erat Dauidin Canticis Musicis eruditus, diuersoru (05) sonorum
rationabilis, moderatus que (23) concentus. Vnitatem essenti significat qu varijs modis quotidi resonat. Dauid
malignum Spiritum in cythara compescnit, non quia tta esset vis in cythara, sed in signe crucis qui in ligno crucis,
et cordarum extensione, id est, venarum gerebatur, qu iam tuns Dmones effugebat. QVO AD IPSAS
MALEFICAS Dmonibus se subijcientibus, QVSTIO SEXTA. Pro tertia et annexa difficultate, quo ad ipsas
Maleficas Dmonibus sesubijcientibus plura super modum aggredie (02) di huiu smodi spurcitias possunt
difficultari. Prim, ex parte Dmonis, et corporis ab eo assumpti, ex quo eleme (02) to sit illud formatum. Secund,
ex parte actus, an semper cum infusione seminis ab altero recepto. Terti, ex parte temporis et loci, an potius in vno
te (02) pore, quae (16) iu altero exerceat. Quart, an visibiliter qu ad circu (05) stantias se agitat. Ex parte
mulierum, an tantu (05) mod ill, qu ex huiu smodi spurcitijs procretur, Dmonibus frequentantur. Secu (05)
d, an ill qu ab obstetricibus tempore partus Dmonil, offeruntur. Terti, an remiior sit in talibus ipsa Venerea
delectatio. Ad qu oi (03) a ad prsens cm n sit respondendum, e qud tantummod generalitati studemus, et in
secunda parte operis illa singula per eorum opera explanantur, vt patebit in quarto capitulo, vbi de singulis modis fiet
mentio. Ide ad secundum principale tendamur. Et prim, cur in tam fragili sexu hoc genus Persidi inuenitur
amplius qum in viris. Et erit qustio prima generalis, qu ad conditiones generales mulierum. Secunda specialis,
cuiusmodi mulieres amplius inueniuntur superstitios. et Malefic. Tertia singularis, qu ad ipsas obstetrices, qu
omnes alias in Malitia excedunt. CVR MAGIS FOEMINAE SVPERstitios reperiantur? Qv ad primum, cur in
sexutam fragili mulierum maior multitudo Maleficarum reperitur, qum inter viros? Et quidem in contrarium
argumenta deducere non expedit, cm ipsa Experientia, prter verboru (05) et fide dignorum testimonia, talia fecit
credibilia. Dicamus, sexum non despiciendo, in quo Deus semper magua fecit fortia, vt confundet, qud diuers
diuersis super hc aignantur rationes. Semper tamen in principali concordantes, vude et pro mulierum admonitione
ipsa materia ben est prdicabila, affectantque (23) audire, vt Experientia sp docuit, dummod discret
proponatur. Nam aliqui Doctores hanc rationem tradunt: Dicunt enim tria esse in rerum natura lingua, Ecclesiasticus,
et femina, qu medium in Bonitate aut Malitia tenere nesciunt, sed vbi limites su conditionis excedunt, ibi
quendam apicem et supremum gradum in Bonitate aut Malitia vendicant. In Bonitate quidem, quando hono
reguntur Spiritu, vnde et optima sunt. In Malitia ver, q malo Spiritu regu (05) tur, vnde et pessima efficiuntur.
De lingua. n. patet, cum eius ministerio plurima regna fidei Christian sunt subiugat, vnde et Apostolis Christi in
igneis linguis Spiritussanctus visus est. Patet et in alijs sapientibus Prdicatoribus quotidie lingua canum, vulnera et
vlcera languent is Lazari lingentes, iuxta illud: Lingu canu (05) tuorum, ex inimicis animas eripie (02) les. Vnde et
Dux et Pater Prdicatorum ordinis in figura catuli latrantis, et accensam faculam in ore gestantis prmonstratus est,
vt suo latratu vsque (30) ad prsens habeat lupos Hreticos arcere gregib. ouium Christi. Patet et ex quotidiana
Experientia, qud vnius viri prudentis lingua interdum infinitorum hominum strages prpeditur, propter qu non
immerit in eius commendationem Salo. Prouerb. 10. plura cecinit: In labijs Sapientis inuenitur Sapie (02) tia. Et
iterum: Argentum electum lingnaiusti, cor impioru (05) pro nihilo. Iterum: Labia iusti erudiunt plurimos, qui autem
indocti sunt, in cordis egestate morientur. Cuius causa ibidem 16. subditur, quia hominis est prparare animum, et
Dei gubernare linguam. De mala ver lingua inuenies Ecclesiast. 28. Lingua tertia multos commouit, et dispersit
illos de gente in gentem, ciuitates murat as diuitum destruxit, et domos magnatoru (05) effodit. Et dicitur lingua
tertia eorum, qui inter duas partes contrarias incaut, vel maculos loquu (05) tur. De secundo, s. Ecclesiasticis,
intellige Clericos et Religiosos in vtroque (30) sexu. Chrysostomus super illud: Eiecit vendentes et ementes de
templo. Sicut omne bo (34) num Sacerdotio, it a omne malum ab eo egreditur. Hieronymus in epistola ad
Nepotianum. Negociatorem Clericum ex inope diuitem, ex ignobili gloriosum, quasi quandam pestem fuge. Et
beatus Bernardus, homil. 23. super Cant. loque (02) s de clericis, dicit: Si insurgeret apertus Hreticus, mitteretur
foras, et aresceret, si viole (02) tus inimicus, abscouderent se forsitan ab eoboni. Nunc ver quomodo abijeient, aut
quomodo abscondent se. Omnes amici, et tame (02) omnes inimici, omnes domestici, et nulli pacifici, omnes
proximi, et omnes qu sua sunt qurunt. Et alibi, nostri Prlati facti sunt Pilati, nostri Pastores facti sunt tonsores.
Et loquitur etiam de Prlatis Religiosorum, qui onera grania inferioribus imponu (05) t, digito autem suo minimo ne
(02) tangerent. Et Grego. in pasto. dicit: Nemo amplius in Ecclesia nocet, qum qui peruers agens nomen vel
ordinem Sanctitatis habet, delinquente (02) namque (30) hunc redarguere nullus prsumit, et in exemplum culpa
vebementer extenditur, quando pro Reuerentia ordinis peccator honoratur. De Religiosis etiam dicit B. Augustinus
ad Vincentium Donatistam, Simpliciter fateor Charitati vestr, coram domino Deo nostro, qui testis est super
animam meam, ex quo Deo seruire cpi, quoniam facil expertus sum peiores, sicut et meliores n pesfe inueniri,
qum qui in monasterijs defecerunt aut prefecerunt. De mulieru (05) ver Malitia disseritur Ecclesiast. 25. Non est
caput nequius super caput colubri, et non est ira super iram mulieris. Commorari leoui et Draconi plus placebit,
qum habitare cum muliere nequ. Et inter plura. qu sequuntur et prcedebunt ibidem de muliere nequam
concludit: Breuis est oi (03) s Malitia super Maliti mulieris. Hinc Chrysost. super Matthu (05) 19. Non expedit
nubere. Quid aliud est mulier nisi Amiciti inimica, ineffugabilis p na, necessarium malum, naturalis tentatio,
desiderabilis calamitas, do mesticum periculum, delect abile detrimentu (05) , malum natur, bono colore depicta,
ergo si dimittere illam peccatum est, cm oportet tenere iam ver tormentum necessarium est, vt aut dimittentes
adulteria faciamus, aut quotidianas pugnas habeamus. Tullius denique (30) 2. Rethoric dicit: Viros ad vnu (05)
quodque (30) Maleficium singul, in plures cupiditates impellu (05) t mulieres, ad oi (03) a Maleficia cupiditas vna
ducit. muliebrium. n. vitioru (05) omnium fundamentum est Auaritia. Et Seneca in suis Trag dijs: Aut amat aut odit
mulier, nibil tertiu (05) dedisse est, flere femin est mendaciu (05) . Duogenem lachrymarum habentur in oculis
feminaru (05) , veri doloris vnu (05) , insidiaru (05) aliud, mulier cm sola cogitat, mala cogitat. Debonis autem
mulieribus tanta laus est, vt etiam beatificasse viros leguntur, et saluasse gentes, terras et vrbes. Patet de Iudith,
Debora et Hester. Hinc Apost. 1. Cor. 7. Si qua mulier habet virum, et hic consentit habitare cum illa, non dimittat
virum. Sanctificatus est enim vir infidelis per mulierem fidelem. Ide Eccles. 26. dicitur. Mulier bona, beatus vir,
numerus enim anno ru (05) duplex. Multa ibi narrat laudabiliima per totum fer capitulum de excellentia bonarum.
Et Prouer. vlt. de muliere forti, qu omnia etiam in nouo Testamento in feminis claruerunt, vt in virginibus, et alijs
sanctis feminis, qu per fidem gentes, et Regna ab Idololatri cultu ad Christianam Religione (02) deduxerunt. Si
quis inspicere velit Vinc. in spe. hist. lib. 26. cap. 9. de regno Vngari per Giliam Christianiimam. Et de regno
Franco rum per Clotildem virginem, et Clodoueo despsatam, inspiciat et mira inueniet. Vnde qucunque (30)
vituperationes leguntur, in Concupiscenti carnis interpretari possunt, vt semper mulier pro carnis concupiscentia
intelligatur. Iuxta illud: Inueni amariorem morte muliere (02) , et bona mulier subiect a carnis Concupiscentia. Sunt
et alij, alias rationes aignantes, cur in maiore multitudine reperiantur femin superstitios quae (16) viri. Prima est,
quia pron sunt ad crede (02) dum, et quia principaliter Dmon qurit corrumpere fidem, ide potis eas
aggreditur. Vnde et Ecclesias. 19. Qui cit credit, leuis est corde, et minorabitur. Secu (05) da causa est, quia
natura prepter fluxibilitate (02) complexionis, facilioris sunt impressionis ad reuelationes capiendas, per
impreionem separatorum spirituum, qua complexione etiam cm ben vtuntur mult bon sunt, cm mal, peiores
sunt. Tertia causa, quia lubricam habent linguam, et c qu mala arte sciunt, eis comparibus feminis vix celare
possunt, se que (23) occult cm vires non habeant, per Malefica vindicare qurunt faciliter, vnde Ecclesiast. vt
supr: Commorari Leoni et Draconi plus placebit, qum habitare cum muliere nequam. Breuis omnis Malitia super
Malitiam mulieris. Item potest et addi illa, cm fluxibiles sunt, sicut et faciunt. Sunt et tertij, alias rationes
aignantes, quas Prdicatores caut debent proponere, et dicere, qud licet in veteri Testamento Scriptur vt
plurimm mala loquantur de mulieribus, et hoc propter primam pruaricatricem mulierem, scilicet, Euam, et
imitatrices eius, tamen et pst in nouo Testamento, propter mutationem nominis vt Eua in Aue, (vt ait Hier.) Totum
quod intulit mal Maledi ctio Eu, totum abstulit Benedictie Mari. Vnde plurima et semper laudabilia sunt de ipsis
prdicanda. Sed quia adhuc modernis temporibus hc perfidia amplius in mulierib. qum in viris inuenitur, vt ipsa
Experie (02) tia docet, curiosius causam inuestigando, vltra pr missa dicere possumus, qud in omnibus viribus,
tam anim qum corporis, cm sint defectuos, non mirum, si plura Maleficia, in eos quos mulantur fieri
procurant. Quantum enim ad Intellectum, seu ad intelligendum Spiritualia, alterius videtur esse speciei viris, cui
Auctoritas et Ratio cum varijs Scriptur exemplis alludit. Terentius ait: Mulieres ferm vt pueri leui sententia sunt.
Et Lacttius 3. institutionum: Nunquam aliquam muliere (02) philosophiam sciuisse, nisi Temestes. Et Prouerb. 11.
quasi describens mulierem dicit: Est circulus aureus in naribus suis, mulier pulchra et fatua. Ratio naturalis est, qui
(33) a plus carnalivero existit, vt patet in multis carnalibus spurcitijs, quie (02) t defectus notatur in formatione
prim mulieris, cm de costa curua formata fuit. id est, de costa pectoris, qu est torta, et quasi contraria viro. Ex
quo defectu e (02) t procedit, qud cm sit animalimperfectum, semper decipit. Nam dicit Cato: Instruit insidias
lachrymis dum decipit, et c. Et illud: Dum femina plorat, virum decipere laborat. Patet in vxore Samsonis, qu
multm infestans eum, ad declarandum sibi Problema propositum sodalibus, ab eo expositu (05) eis reuelauit, et sic
decepit. Patet in prima muliere, (38) ex natura minorem habet fidem, cm dixit Serpenti interraganti, quare n
ederent de omni ligno Paradisi? Responait, de omni, et c. ne fort moriamur, in quo ostendit, se dubitare, et fidem
non habere ad verba Dei, qu omnia e (02) t Ethymologia nominis demonstrat. Dicitur enim femina, fe, et minus,
quia semper minorem habet et seruat fidem, et hoc ex natura, qu ad fidelitatem, licet ex Gratia simul, et natura,
fides beatissima virgine nunquam defecerat, cm tamen in omnibus viris defecisset tempo (34) re Paionis Christi.
Mala ergo mulier ex natura, cm citins in Fide dubitat, etiam citius Fidem abnegat, quod est fundamentum in
Maleficis. Quantum denique ad aliam Potentiam Anim, scilicet, Voluntatem ex natura cm odit aliquem, quem
prius amauit, tunc stuat per Iram et Impatientiam, et sicut maris stas semper bullit et currit, sictalis ex tota
Impatiens. Alludit huic rationi auctoritas diuersa. Ecclesia. 25. Non est Ira super Iram mulieris. Et Seneca Trag d. 8.
Nulla vis flamm, tumidique (23) venti tanta, nec teli metuenda torti, quta cm coniunx viduata tdis ardet et odit.
Patet in muliere qu fals accusauit Ioseph, et incarcerare fecit, quia noluit sibi in scelus consentire Adulterij.
Genes. 30. Et reuera, potiima causa deseruiens in augmentum Maleficarum, est dolorosum duellu (05) inter
amatores, et non maritatas f mi nas et viros, im et inter ipsas feminase (02) t sanctas, quid tunc decteris? Vides
enim in Genesi, quanta fuit Impatientia et Inuidia Sar ad Hagar, postquam concepit. Gen. 21. Quanta Rachel ad
Lyam, propter filios quos n habebat Rachel. Gen. 30. Quanta Ann ad Fenenn f cund, ipsasterili existe (02) te. 1.
Reg. 1. Quta Mari ad Moysen. Num. 12. Vnde murmurauit et detraxit Moysi, propter quod (36) et lepra fuit
percussa. Quanta Marth ad Magdalen, ipsa sedente, et Martha ministrante. Luc. 10. Vnde et Ecclesiastic. 37.
Tracta cum muliere de his qu mulatur, quasi dicat, non est tractdum cum ea, quia semper mulatio, id est,
Inuidia est in mala muliere. Et qu inter se sic agitantur, quant magis aduersus viros. Quare etiam, vt narrat
Valerius Foroneus Rex Grcoru (05) , die qua mortuus est, dixit Leoncio fratri suo: Ad summam felicitatem nihil
mihi deesset, si mihi sem per vxo (34) r defuisset. Cui Leoncius: Et quomodo vxor obstat feliciati? Et ille: Mariti
hoc omnes sciunt. Et Socrates Philosophus interrogatus, si duce (02) da esset vxor respondit: Si n capies, solitudo
arbitrans excipiet hc generis interitus, hc Hres alienus. Sed si c peris illam, perpetua solicitudo, conqustus
qurularum, Dotis exprobatio, affinium graue supercilium, garrula socrus lin gua, successor alieni matrimonij,
incertus liberoru (05) euentus, hc dixit vt expertus. Nam vt ait Hier. contra Iouinianum. Hic Socrates duas habuit
vxores, quas ingenti Patientia sustinens, non petuit tamen abearum contumelijs, clamoribus, et vitupemtionibus
liberari. Vnde quadam dieipsis qurulantibus contra eum, vt ipse domum egressus, vt earum molestias euitaret, et
ante domum sederet, proiecerunt ill mulieres super cum aqu immundam, super quo ipse non perturbatus, quia
Philosophus ait: Sciebam, qud post tonitrua pluui sequerentur. Et de quodam legitur, cuius vxor submersa erat in
fluuio, quod cm qureret cadauer eius ad educendu (05) de aqua, ibat per fluuium ctra aquam, et interrogatus
cm, cm res graues descendant infr, et n supr, quare quae (16) reret contra aqu? Respdit: Mulier ista in vita
sem per (35) fuit contraria dictis et factis, siue mandatis meis, ide quro contrario modo, si fort eti mertua
contrariam volunt atem vltra consuetum tenuisset. Et qudam, sicut ex primo defectu Intelligenti abnegationem
Fidei facilius incurrunt: Ita ex secundo. s. inordinatis affectionibus et paionibus, varias vindictas qurunt,
excogitant, et infligunt, siue per Maleficia, siue alijs quibuscunque (30) modis. Vnde non mirum, tantam
multitudinem Maleficarum in hoc genere existere. Quanto insuper defectu memoratiua Potentia, cm hoc sit in eis
ex natura vitium, nolle regi, sed suos sequi impetus, sine quacunque (30) Pietate ad hoc studet, et cuncta memoria
dispo (34) nit. Vnde Theophrastus Sitotam domum et commiseris seruiendum, et si aliquidtuo arbitrio reseruaueris
etiam minimum, vel magnam fidem sibi adhiberi non putabit et iurgia concitet, nisi cit consulueris, parat venena,
Auspices et Ariolos consulit, ecce Maleficia. Sed quale sit dominium mulierum, audi Tullium in Paradox. Nunquid
ille liber est, cui mulier imperat, leges imponit, prscribit, iubet, vetat quod ei videtur, nec illi imperanti aliquid
negare potest vel audet. Ego istum n mod seruum, sed nequiimum seruorum appellandu (05) puto, licet
ampliima familia natus sit. Vnde et Seneca in persona furios Mede: Quid amod cessas, sequere felicem
impetum, pars ista vltionis, qua gaudes, quota est, et c. vbi multa ponit, ostendens, qud mulier non vult regi, sed
suo impetu procedere etiam in damnum suum, sicut de multis legitur mulieribus, qu vel amorem, vel dolorem, quia
vindictas facere non potuerunt, seipsas occiderunt, sicut et de Laodice narrat Hieronymus super Danielem, qu
existens Vxor regis Antiochi Regis Syri, zelaus, ne plus amaret Beronicem, quam etiam habebat vxorem, Beronice
(02) et filiam eius ex dicto Anarocho prius fecit occidi, et pst seipsam veneuo occidit Vnde? quia non vult regi, sed
suo impetu procedere. Ide Chrysost. non immeric dicit: O malu (05) omni malo peius, mulier mala, siue illa
pauper sit, siue diues. Si. n. vxor diuitis sit, non cessat nocte et die virum et calidis stimulare sermonibus, blanda,
nequiter et importuna violenter. Si ver pauperem virum habet, ipsum quoque (30) ad Iracundiam et rixas incitare
non desinit. Et si vidua sit, ipsa per semetipsam omnes despicit paim, et ad omnem audaciam spiritu superbi
inflammatur. Quramus, inuenimus fer omnia mundi regna propter mulieres fuisse euersa. Primum enim quod fuit
regnum felix, scilicet Troi, propter raptum vnius femin, scilicet Helen, destructum est, multis millibus Grcoru
(05) occisis. Regnum Iudorum multa mala et exterminia habuit, propter peimam Iezabel, et fili eius Athaliam,
Reginam in regno Iud, qu occidi fecerat filios filij, vt eo mortuo ipsa regnaret, sed vtraque (30) occisa. Regnu
(05) Romanorum multa mala sustinuit propter Cleopatr Reginam Aegypti, peimam mulierem. Et sic de alijs. Vnde
et non mirum, si mundus iam patitur ob Malitiam mulierum. Demu (05) inspiciendo corporis ipsius carnalia
desideria, vnde innumera nocumenta vit human contingunt, vt merit cu (05) Catone Vticen. dicere possumus: Si
abs que (30) femina poit esse mundus, conuersatio nostra non esset absque (30) dijs, cm reuera, si mulierum non
essent nequiti, etiam tace (02) do de Maleficijs, adhucinnumeris periculis mundus remaneret ex oneratus. Valerius
ad Rufinum: Chimeram muliere (02) esse nescis. sed scire debes, qud monstrum illud triforme insigni vent lectur
facie leonis olentis, maculetur ventre capr, vFulette cauda viper armetur. Vult dicere, qud aspactus eius pulcher,
tactus f tidus, conuersatio mortifera. Audiamus et aliam proprietatem per vocem. Nam sicut ect mendax in natura,
sic et in loquela, nam pungit, et tamen delectat, vnde et earum vox cantui Syrenarum aimilatur, qu dulci Melodia
transeuntes attrahunt, et tamen occidunt. Occidunt quidem, quia ex marsupio euacuant, vires auferunt, et Deum
perdere cogunt. Iterum Valerius ad Rufinum: Hc loquens, placet delectatio et pungit delictum, flos Veneris Rosa
est, quia subeius purpura multi latitant aculei. Prouerb. 5. Nitidius oleo guttur eius, id est, locutio, nouiima eius
amara quasi ab synthium. Audiamus et alia, in eius incessu, statu, habitu, ibi est vanitas vanitatum. Non est homo in
mundo, qui tantum studeat placere Deo benigno, quantum mulier etiam mediocris, suis vanit atibus studet hominibus
placere. De quo exemplu (05) in vita Pelagi, quando dedita mundo discurrebat per Antiechiam, ornata nimis, quam
Sanctus pater Nomius nomiur videns, flere c pit, et dixit focijs, qud toto tempere vit sutantam diligentiam
nunquam adhibuerat Deo placere, et c. qu demm orationibus eius conuersa est. Hc est, de qua Eccl. 7. et de
quaiam Ecclesia lamentatur, propter ingente (02) multitudinem Maleficarum. Inueni amariorem morte mulierem,
qu laqueus est venatorum, sagena cor eius, vincula sunt manuseius, qui placet Deo, fugiet illam, qui autem
peccator est, capietur ab ea, Amarior est morte, id est, Diabolo. Apoca. 6. Nomen illi mors, Nam licet Diabolus duxit
Euam ad peccandum, Euatmen seduxit Adam. Et sicut peccatum Eu n induxisset nobis mortem anim et
corporis, nisi subsequuta fuisset culpa in Adam, ad quam induxit Eua, et n Diabolus, ide amarior morte. Iterum
amarior morte, quia hc naturalis, et interimit ttm corpus, sed peccatum muliere inchoatum occidit animam,
priuando gratiam, et corpus similiter in p nam peccati. Iterum amarior morte, quia mors corporalis est inimicus
manifestus et terribilis, sed mulier inimicus blandus et occultus. Et ide amarior et periculosior laqueus, iam n
dicitur venatorum, sed Dmo (34) nu (05) , quia eas i capiuntur homines, non solm per carnalia desideria vide
(02) do, audiendo, cm earu (05) facies sitve (02) tus vrens, et vox serpentu sibulus iuxta Bern. Verumeti innumero
malefacie (02) do homines, et iumenta. Sagena dicitur cor eius, id est, in scrutabilis Malitia, qu in cordibus
earumregnat. Et manus sunt vincula ad detinendum, vbi Malum ad malefacie (02) dum creaturam apponunt, tunc
Diabolo cooperante, hoc efficiunt quod prtendunt. Concludamus. Omnia per carnale (02) Concupisce (02) tiam,
qu quia in eis est insatiabilis. Prouer. pen. Triasunt in satiabilia, et c. et quartum quod nunquam dicit, sufficit,
scilicet, os vulu. Vnde et cum Dmonibus causa explend libidinis se agitant. Plura hc deduci possent. sed
intelligentibus satis apparet, non mirum, qud plures reperiuntur infect Hresi Maleficorum mulieres qum viri.
Vnde et consequenter Hresis dicenda est n Maleficorum, sed Maleficarum, vt potiori fiat denominatio. Et
benedictus Altiimus, qui virilem speciem tanto flagitio vsque (30) in prsens sic prseruat, in quo vtique cm
pro nobis nasci, et pati voluit, ide et ipsum priuilegiauit. CVIVSMODI MVLIERES AMplius inueniuntur
superstitios et Malefic. Qv ad secundum, cuiusmodi mulieres pr cteris inueniuntur superstitios, et
Maleficijs infect, dicendum, quod ex prcedenti qustione patuit, (38) quia tria generalia vitia, scilicet,
Infidelitas, Ambitio et Luxuria, prcipu in malis mulieribus, regnare videntur: Ide ill pr cteris Maleficis
intendunt, qu pr cteris illis vitijs dedit sunt. Iterum, quia inter illa tria vltimum amplius prdominatur, ide
quia insatiabile, et c. ide, et ill inter ambitiosas amplius infect sunt, qu pro explendis suis prauis
Concupiscentijs amplius inardescu (05) t, vt sunt Adulter, Fornicari, et Magnatorum concubin, et hox ex
septemplici Maleficio, vt in bulla tangitur, Venereum actum et conceptus in vtero varijs inficiendo Maleficis. Prim
mentes hominum ad inordinatum amore (02) , et c. immutando. Secund, Vim Generatiuam impediendo. Terti,
membra illi actui accommoda auferendo. Quart, homines prstigiosa arte in bestiales formas mutando. Quint,
Vim Generatiuam, qu ad f mellas, destrue (02) do. Sext, aborsum procur ando. Septim, infantes Dmonibus
offerendo, absque (30) alijs animalibus et terr frugibus, quibus varia nocumenta inferunt, de quibus in sequentibus
tractabitur, sed ad prsens, de nocume (02) tis hominum demus rationes. Et prima conclusio, super eos quos
maleficiunt ad Amorem vel Odium inordinatum, and pst, eadem materia pro maiori intellige (02) tia sub
difficultate est discutie (02) da. Conclusio autem hc est. Nam sanctus Thomas in 4. dist. 34. de impedimento
Maleficiali pertractans, sicut oste (02) dit, quare permittitur Diabolo Deo maior potestas Maleficij per actus
Venereos hominis, qum super alios, rationes aignando, It a dicere simili oportet, qud h mulieres amplius
infestantur, qu his actibus amplius deseruiunt. Dicit enim, qud quia corruptio peccati prima, per quam homo
factus est seruus Diaboli, in nos per actum generantem deuenit. Ide Maleficij potestas permittitur Diabolo Deo in
actu magis qum in alijs, sicut etiam in Serpentibus magis ostenditur Virtus Maleficorum, vt dicitur, qum in alijs
animalibus, quia per serpentem Diabolus, tanquam per suum instrumentum, mulierem tentauit. Vnde etiam, vt
poste subdit, licet matrimonium sit opus Dei, tanquam ab eo institutum, adhuc per opera Diaboli interdum
destruitur. Non quidem per violentiam, quia censeretur sic fortior Deo, sed ex Diuina Permiione, procurando
impedimentum actus coniugalis, vel temporale, vel perpetuum. Ex quibus hoc, quod Experientia docet, dicamus,
qud propter huiusmodi spurcitias explendas, tam erga se, qum et seculi potentes, cuiu scunque etiam status et
conditionis, innumera Maleficia pertractant, eorum animos ad amorem hreum vel Philocaptionem ade
immutando, vt nulla confusione aut per suasione ab eis desistere valeant. Ex quibus etiam et exterminium fidei, seu
periculum intollerabile quotidi imminet, quod eorum animos immutare taliter sciunt, qud eis nulium nocume (02)
tum siue per se, siue ab alijs fieri permittant, sicque (17) ue quotidi crescunt. Et vtin Experientia nos minim
edocuisset, im et odia talia etiam in Sacramento Matrimonij coniun ctis suscitata per Maleficia, et similiter per
infrigidationes Generatiu Po (34) te (02) ti, vt nec redditionem, nec exactionem debiti matrimonialis locum pro
prole habere valeant. Sed quia Amor, et Odium in Anima existunt, quam etiam Dmonintrare nequit, ne alicui hc
quasi incredibilia videantur, sub qustione sunt discutie (02) da, cm etiam opposita, iuxta se posita, magis
elucescunt. AN MALEFICI MENTES HOMInum ad amorem, vel odium valeant immutare, QVSTIO SEPTIMA.
Qvritur, an Dmones peripsas Maleficas mentes hominum ad Amorem, vel Odium inordinatum immutare et
incitare valeant? Et arguitur qud non, secundum prmissa. Tria sunt in homine, Voluntas, Intellectus, et Corpus.
Primum Deus sicut habet per seregere, quia cor Regis in manu Domini, ita secundum per Angelum illustrare, et
ipsum Corpus per influxus c lestium corporum dirigere. Prtere intra corpora Dmones non po (34) ssunt esse illa
immutando, ergo minus infra animam eius Potentijs Odium vel Amerem immittendo. Patet consequentia, quia ex
natura maiorem habet potestatem supra corporalia, qum supra spiritualia, et quidem, qud non possunt immutare,
supr patuit in plerisque locis, quia nullam formam substantialem vel accidentalem inducere possunt, nisi
adminiculo alicuius alterius agentis, sicut etiam quilibet alius Artifex est etiam ad idem. c. 26. q. 5. epist. in fine. Qui
credit aliquam creaturam posse transmutari in melius, vel in deterius, nisi abipso omnium Creatore, infideli et
pagano deterior est. Prtere, omne agens ex proposito cognoscit suum effectum. Si igitur Diabolus posset me (02)
tes hominum immutare ad Odium, vel Amorem posset internas cogitationes Anim videre, quod est contra illud,
quod in libro de Ecclesiasticis dogmatibus dicitur: Diabolus internas cogitationes non potest videre. Et iterum
ibidem: Non omnes cogitationes nostr mal Diabolo excitantur, sed aliquoties ex nostri arbitrij motu emergunt.
Prtere, Amor et Odium sunt circa Voluntatem, qu radicatur in Anima, ergo non possunt causari Diabolo
quacunque (30) arte. Tenet conseque (02) tia, quia illabi anim, (vt dicit August.) illi soli est poibile, qui eam
creauit. Prtere, si dicatur, qud potest mouere sensitiuas interiores, et sic consequenter Voluntatem, non valet,
quia Vis Sensitiua est dignior, qum vis Nutritiua. Sed Diabolus non potest formare actum Virtutis Nutritiu, vt
formet carnem aut os, ergo etiam non potest causare aliquem actum interiorum virium Anim. Sed contr. Diabolus
non solm visibiliter, sed etiam inuisibiliter homines tentare dicitur. Hoc autem falsum esset, nisi interius circa
animam et eius potentiam aliquid causare posset. Prtere Damascenus in suis sententijs: Omnis Malitia, et omnis
Immunditia Diabolo excogitata sunt. Et Dionys. 4. cap. de diui. no. Multitudo Dmonum, causa omnium
malorum, et sibi de alijs. Responsio. Hc prim danda est Distinctio de causa, et secund, qualiter interiores
potentias Anim immutare dicuntur Sensitiu interiores, et sic terti concludetur propositum. Qu ad primum,
considerandum est, qud causa alicuius potest aliquid dici dupliciter. Vno modo direct, Alio modo indirect.
Indirect quidem, sicut cm aliquid agens, causat aliquam dispositionem ad aliquem effectum, dicitur esse
occasionaliter, et indirect causa illius effectus, sicut si dicatur, qud ille qui secat ligna, est o (34) ccasio
combustionis ipsoru (05) , et hoc modo dicere possumus, qud Diabolus est causa omniu (05) peccatorum
nostrorum, quia ipse instigauit primum hominem ad peccandum, ex cuius peccato consequuta est in toto genere
humano qudam pronitas ad omnia peccata. Et sic intelligenda sunt verba Damasceni et Dionysij. Direct autem
dicitur aliquid esse causa alicuius, inquantum operatur direct ad illud: et hoc modo Diabolus non est causa omnis
peccati. Non enim omnia peccata committuntur Diabolo instigante, sed quda (01) ex libertate arbitrij, et carnis
corruptione. Quia vt Origines dicit: Etiamsi Diabolus non esset, homines haberent appetitum cibi, et Venereorum et
huiusmodi, circa qu inordinationes mult contingunt, nisi per rationem talis appetitus refrenetur. Refrenare autem
in or dine huiusmodi appetitum, subiacet libero arbitrio, super quod etiam Diabolus minus habet potestatem. Sed
quia per hanc distinctionem non possumus discernere, qualiter interdum Amor hreos, seu Philocaptio procurari
potest. Et vlterius aduertendum, qud Diabolus, licet non poit esse causa illius inordinati amo (34) ris direct,
cogendo hominis Voluntatem, potest tamen esse per (35) modum persuadentis. Et hoc iterum dupliciter, scilicet,
visibiliter et inuisibiliter. Visibiliter, sicut cm in alia specie hominis sensibiliter etiam apparet ipsis Maleficis, et eis
sensibiliter loquitur, et persuadet peccatum, sicut tentauit primos parentes in Paradiso, in specie serpentis, Christum
in deserto, in aliqua specie ei visibiliter apparens. Et quia non est putandum, qud solm sic persuadeat hominem,
quia sequeretur, qud nulla alia peccata fierent ex instructione Diaboli, nisi qu Diabolus visibiliter apparens
persuaderet. Ide dicendum est, qud etiaminuisibiliter instigat hominem ad peccandum, quod quidem fit dupliciter,
per modum Persuasionis, et per modum Dispositionis. Per modum Persuasionis, sicut cm proponitur aliquid Virtuti
cognitiu, vt Bonum: Et hoc potest fieri tripliciter, quia vel proponitur, quantum ad Intellectum, vel quantum ad
sensum interiorem, vel exteriorem. Qutum ad Intellectum quidem, quia Intellectus humanus potest adiuuari ab
Angelico intellectu hono, vel aliquid cognoscendum per modum illuminationis cuiusdam, vt Dionysius dicit. Ratio,
quia sicut intelligere, secundum Philosophum, est quiddam pati. Ide potest imprimere in Intellectum aliquam
speciem, vnde Actus intelligendi elicetur. Etsi dicatur, (38) Diabolus etiam hoc facere posset sua virtute naturali,
qu non est diminuta, vt patet ex prcedente. Dicendum, qud non potest per modum illuminationis, sed per
modum persuasionis. Ratio, quia Intellectus hominis est istius conditionis, qud quant magis illuminatur, tant
magis cognoscit verum, tant magis potest sibi cauere deceptione. Et quia hanc deceptionem Diabolus finaliter
intendit, Ide qucunque (30) eius Per suasio non potest dici illuminatio, licet poit dici reuelatio, in qutum per
impreionem, quantum in vires sensitiuas interiores aut exteriores, vbi visibiliter persuaderet, aliqui (33) d
imprimeret, vnde Intellectualis Cognitio per suaderetur ad aliquem actum exercendu (05) , quod qualiter fieri potest,
videlicet, vt in vires interiores aliquid imprimere poit. ADVERTENDVM est, (38) quia corporalis natura nata est
naturaliter, mouerilocaliter spirituali. Patet hoc in corporibus nostris, qu ab animabus mouentur, similiter in
corporibus c lestibus. Non est autem apta nata formari ab ea immediat, et loquimur prcipu de formis in manendo,
non ab informando, vnde oportet, qud concurrat aliquo (34) d corporale age (02) s, vt probatur in 7. Metaph.
Materia corporalis naturaliter obedit bono vel malo Angelo ad motum localem, quo stante, quia Dmones super
motu (05) localem seminacolligere possunt, et coniungere, seu adhibere aliquibus effectibus mirabiliter facie (02)
dis, vt de Magis Pharaonis ctigerit, vbi produxerunt serpentes, et vera animalia vbi debita actiua debitis paiuis
coniungebant. Ide qucunque (30) ex motu locali materi corporali accidere possunt, nihil probibet per Dmones
fieri, nisi diuinitus impeditur. Quoigitur statuto, si volumus intelligere, quomodo potest Fantasi hominis, et
interiores potentias sensitiuas incitare ad apparitiones, et mpetuosos actus per motum localem, notandum, qud
sicut Philosophus in libro de somno et vigilia, aignat causam apparitionis somniorum per motum localem, ex eo,
qud cm animal dormit, descendente plurimo sanguine ad principium sensitiuum, simul descendunt motus siue
impreiones, relict ex sensibilium motionibus prteritis, et qu conseruat fuerunt in spiritibus, siue virtutibus
sensibilibus interioribus, qu sunt Fantasia seu Imaginatio, qu idem sunt secu (05) dum sanctum Thomam, vt
patebit. Est enim Fantasia seu Imaginatio, quasi tbesaurus quidam formarum per sensus acceptarum. Vnde contingit,
qud ita mouent principium apprebensiuum, idest, Potentiam conseruatoriam specierum, qud apparent in Fanta sijs
ita recenter, ac si tunc principium sensitiuum rebus ipsis exteriorib. recenter immutaretur. Verum est, qud non
omnes hc intelligunt, sedsi quis se occuparevellet, considerare haberet numerum et officium seusuum interiorum,
qui secundum Auicennam in libr. de anima, licet dicat esse quinque (30) , scilicet, sensum communem, Fantasiam,
imaginatiuam, extimatiuam, memoriam: Tamen secundum beatum Thomam in prima parte q. 79. dicit esse quatuor
tantm, e qud potentiam Imaginatiu, et Fantasiam ponit vnam timetur prolixitas, ide omittitur declaratio, e
quia in plerisque locis de his pertractatur, tantummodo hoc, quod dictum est, Fantasiam esse thesaurum formarum,
et alicui videretur memoratiuam esse huiusmodi, distingue, quia Fantasia est Thesaurus, seu Conseruatorium
formarum, per sensum acceptaru (05) , Memoria au (05) t thesaurus intensionum, qu per sensum non accipiuntur.
Quis enim videns lupum fugit, non propter indece (02) tiam coloris, aut figur, qu sunt form recept sensibus
exterioribus, et reposit in Fantasias, sed fugit, quia inimicus natur, et hoc habet per quandam Intentionem, et
Apprehensionem existimatiu, qu apprehendit vt nociuum, et canem vt amicu (05) . Sed conseruatorium illarum
Intentionum est Memoria, quia recipere et retinere in corporalibus, reducu (05) tur ad diuersa principia, nam bumida
ben recipiunt, et mal retinent, contrario autem est de siccis. Ad propositum, hoc quod contingit in dormientibus
de apparitionibus somniorum ex spirituum, id est, specieru (05) in Conseruatorijs repositarum, et hoc ex naturali
motu locali, propter commotione (02) sanguinis et bumoru (05) , ad principia illa, id est, ad Virtutes sensitiuas
interiores, et dicimus motu locali intrinseco in capite, et in cellulis capitis, hoc etiam potest accidere ex consimili
motu locali, per Dmones procreato. Et non tantm in dormientibus, sed et vigilantibus, in quibus Dmones
possunt admouere et commouere interiores spiritus et bumores, vt species conseruat in Conseruatorijs educantur de
the sauris ad principia sensitiua, id est, ad Virtutes illas Imaginatiuam et Fantasticam, vt res aliquas habeat talis
imaginari, et talis dicetur interior tentatio. Et non mirum, (38) Dmon hoc poit sua naturali virtute, cm quilibet
homo per se vigilans, et vsum rationis habens, vel voluntariam commotionem specierum conseruatarum educere pt
de suis thesauris, s. cseruatorijs buiusmodi speciesvt res aliquas ad suum placitu (05) imaginetur, quo stante, vt iam
clar intelligitur materi de amere breos. N quia Dmones, vt dictum est, commouere possunt huiusmodi species,
et c. faciunt ista dupliciter: Aliqudo absque (30) ligamine vsus mtionis, vt de tent atione dictum est, et per
exemplum de voluntaria adhsione, qu interdum fit, aliquando autem qud totaliter vsus rationis ligetur, et hoc
etiam possumus exemplificare per naturales quosd defectus, vt in freneticis et ebrijs, ergo non mirum, qud
Dmones sic ligare possunt, Deo permittente, vsum rationis. Et tales dicuntur Arreptitij, et inde arreptitius, ab
arripio, pis, quia arreptum Dmone, et hoc dupliciter, vel absque (30) Malefica et Maleficio, vel cumea absque
(30) Maleficio, quia vt Philosopbus in prfato libro dicit, qud aliquis in paione existens, modica similitudine
mouetur, sicut amans ex modica similitudine amati, et sicodium habenti, ide Dmones, qu per actus hominum
experiuntur, quibus paionibus magis subducuntur, illos ad buiusmo (34) di Amorem vel Odium inordinatum
instigat, e fortius in eorum imaginationem et efficacius imprimendo hoc quod contenditur, quantetiam idfacilius
possunt. Facilius autempossunt, quant etiam amans facilius speciem reser uatam ad principium sensitiuum, idest,
imaginatione (02) educit, et in eius cogitatione delect abilius moratur. Cum Maleficio ver, quando talia per
Maleficas, et ad Maleficarum instantiam, propter pactuminitum cum cis procurat, de quibus enumerare pr
multitudine tam in spiritualibus, qum in secularibus non est poibile. Quot enim Adulteri pulcherrimas vxores
dimittentes in f diimas alias inardescunt? Nouimus vetulam, tres succeiu Abbates, vt publica omnium fratrum
fama in illo monasterio etiam in hodiernum diem refert, non solm diem in his maleficiasse, sed et interemisse.
quartum iam simili modo dementasse, quod et ipsa publica voce fatetur, nec veretur dicere, feci et facio, nec
desistere meo Amore poterunt, quia tantum de meis stercoribus comederunt, quantitate (02) per extensum
brachium demstrando. Fateor autem, quia nobis non aderat vlciscendi et inquirendi super eam Facultas, ide adhuc
superest. Et quia dictum fuit in principio distinctionis, qud inuisibiliter instigat Diabolus hominem ad peccandum,
non solm per modum Persuasionis, vt dictum est, im etiam per modum Dispositionis, licet n deseruit ad
propositum, tamen sic declaratur. Per consimilem enim admonitionem spirituu (05) et humorum facit aliquos magis
dispositos ad irascendu (05) , vel concupiscendum, vel ad aliud buius. Manifestu (05) est enim, qud corpore
aliqualiter disposito, est homo magis pronus ad Concupiscentiam et Iram, et huiusmodi paiones, quibus
insurgentibus, homo disponitur ad consensum. Sed quia prcedentia difficile est prdicari, Ide faciliori modo pro
populo eruditiim sunt declaranda, et quibus remedijs point tales Maleficiati liberari, tractatur in tertia parte.
MODVS PROPONENDI PRAEMISsa de Amore hreos in sermonibus ad populum. Prdicator de supr dictis sic
mouet qustionem. An Catholicum sit asserere, qud Malefic valeant ad Amorem alienarum feminarum inor
dinatum mentes hominum immutare, et eorum corda sic succendere, vt nulla confeione, plagis, verbis, aut factis, ad
desistendam valeant. Cogi et similiter ad Odium inter matrimonialiter coniunctos incitare, vt nec redditionis, nec
exactionis debiti matrimonialis locum pro prole habere valeant, quinim, interdum eos oportet currere ad amasias,
intempestiu noctis silentio, per multa terrarum spacia. SVPER QV si voluerit, argumenta aliqua ex prcedenti
qustione sumat, sinon dicat tantummod, qud qustiones ist patiuntur difficultates propter Amorem et Odium,
qui cm fundantur in vo (34) luntate, qu in suo actu semper libera est, nec co (34) gi potest per aliquam creaturam,
nisi Deo qui eam regere potest, vnde nec Dmon vel Malefica eius virtute ad Amorem vel Odium voluntatem
cogere videtur. Item, quia Voluntas sicut et Intellectus subiectiu existu (05) t in Anima, et illabi anim illi soli est
poibile qui eam creauit, ide difficultatem patitur qustio, qu ad Veritates enucleandas in suis partibus. His tamen
non obstantibus, dicendum est prim super philocaptionem et odium, secund super Maleficum Generatiu
potenti. De primo, qud licet in Intellectum et Voluntatem hominis immediat Dmon nequeat operari, tamen
secundum omnes Doctores Theologos in 2. senten. de Virtute Dmonis, in operando in corpus, et in potentias
corporis, siue corpori alligatas, siue sint sensus interiores, siue exteriores, permittante Deo agere valent. Hoc
probatur auctoritate et ratione, ex prcedenti qustione, si placet inuenit, si non dicat auctoritatem, et rationem. Iob.
2. Dmoni dixit Deus: Ecce in manu tua, id est, potestate est Iob, et hoc erat qu ad corpus, quod patet, quia in
animam noluit dare, vnde dicit, veruntamen animam eius serua, idest, illsam serua. Ratio. quia enim dedit ei
corpus, dedit etiam super omnes potentias corpori alligatas, vt sunt quinque (30) exteriores, et quatuor interiores. s.
sensus cmunis, Fantasia siuelmaginatiua, stimatiua, et Memoratiua. Si n potest aliter declarari, detur de porcis et
ouibus exemplum, vbi porei per Memoratiuam redire sciunt, et oueslupum et canem discernunt ex naturali
Imaginatione, vnu (05) tanquam inimicum, alterum tanquam amicum su natur. Consequenter, cm omnis nostra
cognitio Intellectina ortum habet sensu, cm intelligentem iuxta philosophum in 2. de Anima, necesse sit
fantasmata speculari. Ide sicut Dmonpotest interiore (02) Fantasiam immutare, sic etiam Intellectum obtenebrare.
Et hoc qude (02) non erit immediat agere in animam, sed mediantibus fantasmatibus. Item, quianibil amatur nisi
cognitum, dentur exempla ad placitum de Auro, quod amat auarus, quia intelligit eius Virtutem et c. Ide
obtenebrato Intellectu, obtenebratur et sua Volu (05) tas in suis affectionibus. Hoc autem potest facere Dmon et
absque (30) Malefica et cum Malefica, im et accidere possunt ex sola incautela oculorum, et de singulis trademus
exempla. Nam vt Iac. 1. dicitur: Vnusquisque (30) tentatur Concupiscentia sua abstractus et illectus. Deinde
Concupiscentia cm conceperit, parit Peccatum, Peccatu (05) ver cm consummatum fuerit, generat mortem. Sic
Sychem, cm vidisset Dinam exeuntem ad videndum mulieres regionis, adamauit eam, et rapuit, et dormiuit cumilla,
et conglutinata est anima eius cum ea. Genesis 34. et secundum glo. Infirm anim sic accidit, quando postpositis
proprijs, vt Dina, aliena negocia curat, seducitur csuetudine, and fit vna vnitate sensus cum illicitis. De secundo,
quod etiam absque (30) Maleficis oriatur interdum et tentatione Dmonum principaliter sic declaratur. N Amnon
sororem suam Thamar speciosiimam adamauit, et deperierat in e vald, ita vt propter eius amore (02) grotaret, 2.
Reg. 13. Nam in tantu (05) facinus stupri quis prosiliret, nisi in toto corruptus, et Diabolo grauiter tentatus. Vnde
glossa ibide (02) : Hoc monet nos, et ide Deus permisit, vt semper caut agamus, ne vitia in nobis dominentur, et
princeps peccauit, qui falsam pacem periclittibus spondet, nos paratos inueniens improuis trucidet. De hoc
secundo genere Amoris refertus est liber sanctorum Patrum, qui fert, qud licet omnem tentationem carnalis
Concupiscenti sibi subtraxissent, tamen vltra qum credi potest, tentabantur aliquoties Amore mulierum. Vnde et
2. Corinth. 12. Apostolus dicit: Datus est mihi stimulus carnis me, Angelus Satan, qui me colaphizet, vbi glossa:
Tentando per libidinem datus est mihi. Tentatio autem cui non consentitur non est peccatum, sed materia exercendi
Virtute (02) , et hoc intelligitur de tentatione qu ab hoste, n carne, qu semper est ad minus peccatum veniale,
etiamsi ci non consentiatur. Poterit Prdicator aliqua exe (02) pla deducere si placuerit. De tertio, qud Amor
hreos proueniat ex Maleficijs Dmonum discussum est supr, et de hac loquimur tentatione. Et si quis diceret,
quomode posset discerni, qud non ex Diabolo, sed solm ex Maleficio talis Amor inor dinatus procedit? Dicendu
(05) , qud ex multis. Prim, si taliter tentatus pulchram et honestam habeat vxore (02) , et oppositum constat de
altera et c. Secund, si iudicium rationis omnin ligatur, qud nullis plagis, seu verbis, aut factis, aut etiam
confusionibus ad desistendum ab ea induci valeat. Et terti, potiim quando se continere n potest, quin interdum
inopinat se etiam per longum spacium, non obstante asperitate itineris, prout ex talium confeione quisque (30)
sentire potest, se transferre habeant, siue de die, siue de nocte. N sicut dicit Chrysost. super Matthu (05) . 20. de
asina quam Christus equitauit, qud cm Dmon Voluntatem hominis peccato poidet, quasi ad libitum trabit quo
placet, exemplum dans de nauis in mari perdito gubernaculo, qu adlibitum venti proijcitur, et sicut qui equo
potenter insidet, et rex tyranni habens posseionem. Quart, discernitur in eo, quod inopinat et subit vebuntur et
immutantur interdum, vt nihil eis obstare poit. Elicitur etiam exipsius person infamia, et antequ ad vlteriorem
qustionem de Maleficijs circa potentiam Generatiuam procedamus, qu etiam annexa est, prim soluenda sunt
argumenta. SE QVVNTVR SOL VTIONES ARgumentorum. Ad argumenta autem respondendo. Ad primu (05) ,
qud Voluntas hominis regatur Deo sicut Intellectus ab Angelo bono, patet solutio. Intellectus enim sicut
ttummod instruatur ab Angelo bono ad cognitione (02) Veri, vnde sequitur Amor boni, quia ver et ens
conuertitur, ita etiam intellectus potest malo obtenebrari in cognitione (02) veri apparentis, et hoc per confusionem
specieru (05) principijs sensitiuis. i. virtutibus et potentijs sensitiuis interioribus represcntatis, vnde sequitur Amor
inordinatus apparentis boni: puta corporalis Delectationis, quam etiam tales qurunt. Ad secundum argumentum,
qud intra corpom non possunt esse illa immutando, partim est verum, et partim non, et hoc qu ad triplicem
immutationem. Non enim possunt illa immutare, quantum ad eductionem alicuius form, siue substantialis siue
accidentalis, qu etiam potis dice (02) da est productio, qum immutatio, sine adminiculo alicuius alterius agentis,
aut etiam sine diuina permiione. Si autem loquamur de immutatio (34) ne qualificatiua, vt de sanitate et infirmitate,
sicut ex prcedentibus patet, possunt varias infirmitates etiam vsque (30) ad ligamen rationis immittere, et sic
Odium et Amorem inordinatum procurare. Potest eti additertia immutatio, qu fit, quando Angelus bonus vel
malus illabitur corpori, sicut dicimus, qud Deus ta (01) tummod illabitur anim, id est, essenti anim. Sed vbi
dicimus, (38) Angelus illabitur corpori, prcipu malus, vt in obseis, ibi non illabitur infra terminos essenti
corporis, qui (33) a sic ille solu (05) mod qui dat esse. s. Deus Creator illabi potest, et continetur, tanquam qui
habet intrinsecam operatione (02) anim. Dicitur tamenillabi corpori, quando aliquid operatur circa corpus, quia ibi
est vbi operatur, vt dicit Damascenus, et tunc operatur infra terminos corporalis qutitatis: et infra terminos essenti
corporis. Vnde elicitur, qud corpus habet terminos duplicis Rationis, qutitatis et essenti. Et est distinctio, sicut
inter suppositum et naturam. Vnde sicut corpori illabi possunt, ita et Potentijs affixis organis corporalibus, et per
consequens, possunt impreiones facere in potentias, vnde per accidens talis operatio et impreio resultat in
Intellectum, cm eius obiectum sit Fantasma, sicut color, visus, vt dicitur in 3. de Anima, et consequenter per
accidens vsque (30) ad Voluntatem, quia Volunt as suum obiectum recidit ab Intellectu sua ratione boni, secundum
qud intellectus apprehendit aliquid, in ratione honi viri et apparentis. Ad tertium argumentum, Cognoscere
Cogitationes cordis, est dupliciter, vel in suo effectu, vel vt sunt in Intellectu. Primo modo, non solm Angelus, licet
etiam homo cognoscere potest, licet Angelus subtilius, vt patebit. Nam interdu (05) Cogitatio cognoscitur, non
solm per actum exteriorem, sed etiam per immutationem vultus, et etiam Medici aliquas affectiones animi per
pulsum cognoscere possunt. Vnde Augusti. in lib. de Diuinatione Dmonum dicit, qud aliquando huminum
dispositionesnon solm voce prolatas, sed eti cogitatione conceptas, signa qudam ex animo exprimuntur, in
corpore tota facilitate perdiscunt, quamuis in libr. retmctationum hoc dicat non esse asserendum, quomodo hoc fiat,
existimo quod retractat. Si quis diceret, eum sensisse, qud cogitationes Dmon cognosceret in Intellectu. Alio
modo possunt cognosci cogitationes, prout sunt in Intellectu, et affectiones, prout sunt voluntate, et sic solus Deus
cogitationes cordium et affectiones Voluntatum cognoscere potest. Cuius ratio est: quia voluntas creatur rationalis
soli Deo subiacet, et ipse in eam solus operari potest, qui est principale eius obiectum, et vltimus finis, et ide ea
qu in Voluntate sunt, vel ex Voluntate sola dependent, soli Deo sunt nota. Manifestum est autem, qud ex sola
Voluntate dependent, qud actu aliquis aliqua consideret, quia cu (05) aliquis habet habitum Scienti, vel species
intelligibiles in eo existentes, vtitur eis cum vult. Probaturetiam ex his qu dicta sunt, quia Angelus n potest illabi
anim, ergo non potest per naturam videre ea qu sunt in Anima, et quandiu sunt in intimo anim. Vnde quando
arguitur. Dmon non potest videre cogitationes cordium, ergo non potest corda seu mentes hominum ad Amorem
vel Odiu (05) incitare. Dicitur, qud sicut cognoscit, scilicet per effectus, et subtiliori modo qum homo, ita etiam
subtiliori modo potest immutare ad Odium vel Amorem commouendo fantasmata, et Intellectum obtenebr ando. Est
etiam aliquidtimorosis Couscientijs, et virtuosis pro eorum consolatione aduer tendu (05) : qud immutatio sensibilis
exterior, et corpor alis qu concomitatur cogitationes hominis, quandoque (30) est ita exilis et indeterminat, qud
Diabolus per eamin certam cognitione (02) cogitationis venire non potest, prsertim qudo studijs aut bonis
operibus vacant interpellatim, et tales tunc in somnis plus vexat, Experientia hoc docct. Quandoque (30) est ita fortis
et determinata, qud per illam potest cognoscere cogitationem quantum ad speciem, vt quod cogitat de Inuidia, vel
de Luxuria. Sed an per eam poit certitudinaliter cognoscere, quantum ad omnes circunstantias, vt videlicet super
talem vel talem, sub dubio dimittamus, sicut et reperimus, nisi quod verum est, qud tales circunsttias, ex actibus
postmodum cognoscere potest. Ad quartum, quia licet illabi anim tantm conueniat Deo, tamen illabicorpori, et per
consequens potentijs affixis corpori modo supratacto hc potest conuenire Angelo siue bono siue malo, vnde Amor
et Odium in tali homine causari possunt. Ad illud, (38) Virtus Sensitiua sit dignior qum Nutritiua, qu tamen non
potest immutari ab eo, dicendum, qudim super Vim Nutritiuam etiam posset ita, vt aliquid citius vel tardius
dirigitur in os vel in carne (02) , sed ad illud no (34) n cooperatur, sicut ad impediendum vel agitandum vires
sensitiuas interiores vel exteriores, et hoc propter suum lucrum, qud ex sensuum deceptione et Intellectus illusione
plurimm procurat. AN GENERATIVAM POTENTIAM, seu actum Venereum Malefici impedire possunt, qud
Maleficium in bulla continetur, QVSTIO OCTAVA. Secund, eadem Veritas, scilicet, (38) Adulter, fornicari,
et c. amplius existunt malefici, ostenditur per impedime (02) tum maleficiale, super actum Generatiu Pote (02) ti,
et vt Veritas magis elucescat, arguitur prim, qud non sit poibile, quia si tale Maleficium esset po (34) ibile,
posset etiam maritatis ctingere, quod si conceditur, tunc Matrimonium vt opus Dei, et Maleficiu (05) opus Diaboli,
fortius erit opns Diaboli opere Dei. Si ver conceditur, qud tantummod Fornicarijs et non maritatis, tunc redibit
opinio, qud Maleficium nihil sit in re, sed tantm in opinione hominum, cuius oppositum in prima qustione
tactum est: aut dabitur ratio, cur istis et n illis contingere possunt, et cm non videtur subesse alia ratio, nisi quia
opus Dei matrimonium existit. Et illa ratio secundum Tbeologos n concludit, vt patet in 4. dist. 24. deimpedimento
maleficiali, manet adhuc argumentum, qud opus Diaboli erit fortius opere Dei, et cm hoc sit inconueniens
asserere, ergo etiam inconueniensest asserere, per Maleficiu (05) posse impedire actum Venereum. Item Diabolus
non potest impedire actus aliarum virium naturalium, vt comedendi, ambulandi, erigendi, quod videtur esse verum
ex eo, quia interimere possent totum mundum. Prtere, cm actus Venereus qualiter se habet ad omnem
mulierem si impeditur, impeditur etiam ad omnem mulierem. Sed hoc est falsum, ergo et primu (05) qud falsum sit,
docet Experientia, cm tales, qui dicunt se maleficatos, sunt potentes ad alias, licet non ad illas quas cognoscere n
possunt, quia videlicet, non vult, vnde nihil potest in re. In contrarium et pro Veritate est ca. Si per sortiarias. 32. q.
8. Item omniu (05) Theologorum et Canonistarum sententia, vbi tractant de maleficiali impedime (02) to matrimonij.
Item ratio alludit, cm maior sit potestas Dmonis qum hominis, et homo impedire potest Potentiam Generatiuam,
siue per herbas frigidiimas, siue per alia impedimenta, et c. vt quisque (30) imaginari pt: ergo et Dmon, qui
acutioris scienti existit hoc facere per amplius potest. Responsio. Ex dnobus qu supr tacta sunt, Veritas satis
patere potest, licet modus impediendi non sit speculatiu declaratus. Nam tactum est, qud Maleficium non est
solm opinione hominu (05) , quasi nihil inre, im effectus innumeri maleficiales accidere possunt, ver et realiter,
Deo permittente. Ostensum est etiam, qud Deus amplius permittit super Vim Genetatiuam, propter maiorem eius
corruptionem, qum super alios actus humanos. Sed de modo, quo tale impedimentum procuratur, est aduertendum,
qud non procurat solm circa Vim Generatiuam, sed etiam circa Vim Imaginatiuam seu Fantasiam, et super hoc
notat Petr. de Palude in suo 3. distinct. 34. quinque (30) modos. Dicit enim, qud quia Dmon, ex hoc qud est
spiritus, habet potestatem super creaturam corporalem, ad motum localem prohibendum vel faciendum, ide potest
corpora impedire, ne sibi appropinquant direct vel indirect, interponendo se quandoque (30) in corpore assumpto,
sicut accidit sponso, qui desponsauerat Idolum, et nibilominus contraxerat cum iuuencula, nec propter hoc poterat
eam cognoscere. Secundo modo, hominem inflammare ad actumillum, vel etiam refrigerare ab actu illo, adhibendo
occult Virtutes rerum, quas optim nouit ad hoc validas. Tertio modo, turbando stimationem et imaginationem,
qua reddit mulierem exosam, quia potest, vt dictum est, in imaginationem imprimere. Quart, reprimendo direct
rigorem membri fructificationi congruenti: sicut etiam motum localem reprimere potest. Quint, prohiberi miionem
spirituum, ac membra in quibus est Virtus motiua, quasi intercludendo vias seminis, ne ad vasa generationis
descendat, vel ne ab eis recedat, vel ne excidat, vel emittatur, et multis alijs modis. Et subdit de hoc quod supr
tactum est ab alijs Doctoribus concordando dicens: Plus enim permittit Deus super hunc actum, per quem primum
peccatu (05) diffunditur, qum super alios actus bumanos, sicut et super serpentes, qui magis incant ationibus
deseruiunt quae (16) alia animalia, et post pauca dicit: Idem etiam de muliere est, quia potest imaginationem eius sic
deme (02) tare, vt exosum habeat virum, qud pro toto mundo non permittit se cognosci. Pst vult dare rationem,
quare plus maleficiuntur viricirca talem actum, qum mulieres, et dicit, qud quia tale impedimentum fit interdu (05)
per obstructionem vasis, vel etiam per motum localem, reprimendo rigorem membri, qu potius et facilius in viris
contingere possunt, ide plures maleficantur, qum mulieres. Posset etiam quis dicere qud ide, quia plures
mulieres superstitios sunt qum viri, et potis allicere cupiunt viros qum mulieres, vel etiam in despectum hoc
faciunt mulieres coniunct, vt vtrobique (30) faciant occasionem adulterandi, dum vir alias cognoscere potest, et
non propriam, et similiter vxor etiam alios habeat qurereamatores. Addit etiam, qud Deus permittit amplius
suire in peccatores qum in iustos. Vnde Angelus dixit Tobi: In illos qui libidini vacant, accipit Dmon
potestatem, sed etiam aliquando iniustos, sicut in Iob, sed non circa Vim Generatiuam, propter qu debent facere
confeiones, et alia bona, ne ferro manente in vulnerefrustr sit Medicinam apponere. Hc Petr. sed de amotione
talis effectus patebit in 3. parte operis. IN CIDENTALITER ALIQVA dubia declarantur. Incidentaliter ver si
quritur, Quare actus ille aliquando impeditur, respectu vnius mulieris, et non respectu alterius? Responsio
secundum Bonauen. hc est, vel quia Sortilegus, seu Malefica ad hoc respectu person determinat Diabolum
immutauit, vel quia Deus respectu person cuiuslibet impedire no (04) per (35) mittit. Occultum enim Dei iudicium
hc latet, vt patet in vxore Tohi. Et addit: Si quritur, quomodo Diabolus hot facit, dicendum, qud impedit
Generatiuam Vim, non impedimentointrinseco ldendo organum, sed extrinseco impediendo vsum, vnde quia est
impedimentum artificiale, non naturale, ide potest impedire ad vnam, quod non ad alias, vel tollendo excitationem
Concupiscenti adillam, et non aduersus aliam, et hoc per virtutem propriam, vel herbam, vellapidem, vel per aliqu
naturam occultam. Et hc conueniunt cum dictis Petri de Palude. Prtere, cm in potentia talis actus, beneque (23)
ex frigidit atenatur, seu naturali defectu contingit. Si quritur, quomodo potest discerni, qudex Maleficio vel non
Maleficio contigerit? RESPONDIT Hostien. in summa, licet hoc non sit prdicandum public, quando
virganullatenus mouetur, et nunquam potuit cognoscere, et hoc est signum frigiditatis, sed quando mouetur et
erigitur, persicere autem non potest, est signum Maleficij. Not andum insuper, qud non solm sit Maleficium, ne
quis actum illum exercere valeat, sed etiam aliquando sit ne mulier ccipiat, vel vt aborsum faciat. Sed
notasecundum Canonum sanctiones, qud quicunque (30) propter Vindict libidinem explendam, vel propter odium
aliquid fecerit viro, vel mulieri, propter quod non posset genemre vel concipere, reputatar Homicida. extr, de
homici. Si aliquis. Et nota, qud cmuniter loquitur Canon de amatoribus seculi, qui suis amasijs per pocula, ne
confusionem incurrant talia procurant, vel eti per certas berbas, naturam nimium infrigidantes, absque (30) auxtlio
Dmonum. Vnde p nitentes, sicut homicid sunt puniendi. Malefic aute (02) per Maleficia talia procurantes, sunt
secundum leges vltimo supplicio punie (02) d, vt suprin prima qustione tactum est. Et pro solutione
argumentorum, vbi difficultatur, en matrimonialiter coniunctis talia contingere possint. Et vlterius aduertendum,
qud licet ex his qu tacta sunt, non pateat super hoc Veritas, tamen ver et realiter illis in matrimonio, sicut et extm
contingere possunt. Et prudens Lector, quicopiamlibrorum habet, inueniet tam a pud Theologos, qum Canonistas,
prcipu extra, et in materia de frigidis et maleficiatis, et n 4. dist. 34. mutuo concerdantes, et duoserrores
reprobtes, prsertim circa matrimonialiter coniunctos, qui sentire videbantur, (38) tale Maleficium non posset
ctingere inter matrimonialiter coniunctos, motis illis rationibus, qud Diabolus non posset opera Dei destruere. Et
primus error, qui ab eisreprobatur, est contra illos, qui dicebant, Maleficiumi nihil esse in mundo, sed tantm esse in
opinione hominum, qui ex Ignoranti causarum occultarum, et quas etiam nullus hominum scirepotest, aliquos
effectus nat morales Maleficijs imputabant, quasi illos efficerent non occult caus, sed Dmones per se vel
Maleficos. Hicerror licet abomnibus alijs Doctoribus sub simplici falsitate reprobatur, tame (02) sancto (34)
Thoma acrius impugnatur, vbi ipsum, tanquam Hresim condemnat, dicens, qud hic error ex radice Infidelitatis pro
(34) cedit, et quia Infidelitas in Christiano Hresis dicitur, ide tales vt Hretici merit suspecti sunt. De qua tamen
materia etiam in prcedenti qustione tactum est, licetibi nontaliter sit declaratum. Nam si quis alia dicta Doctoris
sancti in alijs locis considerat, rationes inuenit, quare asserit talem errorem extraradicem. Infidelitatis procedere.
Nam in qustionibus de malo, vbi tract at de Dmonibus, et in qust. prima, An Dm, habeant corporanaturaliter
sibi vnita. Inter alia quibi recitantur, mentiode illis, qui singulos effectus ad virtutes c lestium corporum, quibus et
subesse dicebant occultas causas effectum inferiorum dicens: Considerandum est, quod Peripatctici Aristotelis
sectatores, non posuerunt Dmones esse, sed ca qu attribuuntur Dmonibus, dicebant prouenire ex virtute c
lestium corporum, et aliarum naturaliu (05) rerum. Vnde Aug. dicit 10. de ciu. Dei. Porpbiriu (05) visum fuisse,
qud herbis et lapidibus, et anima (01) tibus, ac sonis certis ac vocibus, ac figurationibus atque (30) figme (02) tis
quibusdam, etiam obseruatis in c li conuersione, motibus syderum, fabricari in terra ab hominibus potestates
syderum idoneas, varijs effectibus exeque (02) das. Ex quibus apparet error, qud omnia reducebant in causas
occultas syderum, et Dmones tantu (05) mod fabricare (02) tur exopinione hominum. Sed (38) hc positio sit
falsa, manifest probat S. Thom. ex hocibidem, qud reperiuntur aliqu operationes Dmonum, qu nullo modo
possunt ex aliqua naturali c procedere, puta (38) aliquis obsessus Dmone loquatur linguam ignotam, et multa
alia inueniu (05) tur opera Dmonu (05) , tam in Arreptitijs quae (16) Nigroman ticis artibus, qu nullo modo
possunt nisi ex aliquo intellectu procedere, ad minus bona secundum naturam, licet mala secundum voluntate (02) .
Et ide coacti fuerunt propter inconuenie (02) tia tacta alij Pbilosopbiponere Dmones esse, licet pst in varios
errores inciderunt, alijs putantibus animas hominu (05) corporibus exeuntes Dmones fieri. Vnde et multi
Aruspices pueros occiderunt, vt animas eorum suos cooperatores haberent, et plures alij errores recitantur. Vnde
patet, (38) non immerit Doctor sanctus dicit, talem opinionem ex radice Infidelitatis procedere. Si cui placet, legat
Aug. in 8. et 9. de ciu. Dei. supervarios errores infidelium, circa naturam Dmonum, quareetiam cis ratio omnium
Doctorum, qu in prfata distinctione allegatur, contra huiu smodierrantes, scilicet, qui Maleficium aliquid esse
negtes, magn est efficaci in sententia, licet breuis sit in verbis, vbi dicunt, (38) qui Maleficium nibil esse in
mundo asserunt, contrariantur omnium DD. sententijs, et Sacr Scriptur, declarantes, Dmones esse, et Dmones
habere potestatem supra corpora, et supra imaginationes hominum, Deo permittente, vnde et per eos Malefici
ipsorum Dmonum instrumenta, et ad quorum instan tiam Dmones interdum ad creaturam nocumenta ope rantur,
Maleficidicu (05) tur. Et quidem, (38) per reprobationem buius primi erroris
Doctoribus non fit mentio de matrimonialiter coniunctis, tamen per reprobationem secundi erroris hoc patet. Dicunt
enim, (38) aliorum error erat, qud licet Maleficium esset et abundaret in mundo, etiam ctra carnalem copulam,
tamen quia nullum tale Maleficium potest censeri perpetuum, ide nunquam dirimeret matrimoniumiam contractum.
Ecce, qud mentio fit de matrimonialiter coniunctis. Improbando autem hunc errorem, licet declarare hoc non
deseruiat ad propositum, tamen propter eos qui copiam librorum non habent. Notandu (05) , (38) improbant per hoc,
(38) talia asserere, dicunt esse contra experimentu (05) , et contra Iura antiqua et noua. Vnde dt talem Catholici D
D. di stinctione (02) , (38) Impote (02) tia ex Malesicio procreata, aut est temporalis, aut perpetua. Si te (02) poralis,
tunc non impedit. Tunc au (05) t prsumitur esse temporalis, qn (31) infraspacium trium annor. cohabitantes, et
quantum possunt operam dantes, siue per Ecclesiastica Sacrame (02) ta, siue per alia remedia sanari possunt. Si ver
non sane (02) tur aliquo remedio, ex tunc p (14) sumitur esse perpetua, et tunc aut prcedit matrimonij contractione
(02) et consummatione (02) , et sie impedit matrimoniu (05) contrahere, dum et dirimit i con tractum, aut sequitur
matrimonij contractione (02) , sednon consummatione (02) , et sice (02) t, vt dicunt aliqui, dirimit matrimoniu (05)
iam contractu (05) . Dicitar enim quarta q. 1. c. 1. (38) ciugium cfirmatar officio, s. carnis, vt dicit gl. aut seqaitar
matrimoniu (05) consummatum, et tunc vinculum matrimoniale non dirimit, plara ibinotantur, extr, de frigidis, et c.
per Host. et Gofr. et D D e (02) t Theologos, vbi supr. Ad argamenta. Ad primu (05) satis patet ex his qu dicta
sunt. Nam prim, (38) Dei opera possunt destrui per opera Diaboli, si Maleficium posset inter coniugatos con
tingere, non valet instantia, im oppositu (05) patet, cm nibil poit Diabolus, nisi Deo permittente. Item, quia n
par violentiam destruit, vti tyrannus, sed per quandam artem extrinsecam, vt supr patuit. Ad secundu (05) patuit
suprque (17) , quare potius Deus permittit super bunc actum Venereum, qum super aliosactus. Potest etiam super
alios, quando Deus permittit. Vnde non valet qud perimat mundum. Ad tertium similiter patet ex dictis. AN MAL
EFICAE PRAES TIGIOSA illusione operantur circa membra virilia, quasi illa omnin sint corporibus euulsa,
QVSTIO NONA. Terti, eade (02) Veritas declaratur per Diabolicas operationes, circa membru (05) virile, cuius
rei Veritas vt magis elucescat, quritur: An malefic valea (01) t membra virilia virtute Dmonum ver et realiter,
vel solummod prstigiosa apparitione auferre? Et arguitur, (38) ver et realiter, per argumentum fortion. Maiom
possunt Dmones, boi (03) es occidere, vel localiter transferre, vt supr patuit de lob, et Tobi 7. viris occisis, ergo
etiam possunt membra hominis ver et realiter auferre. Prtere, glossa superillud Psal. Immissiones per Angelos
malos, Deus punit per malos Angelos, sicut populum Israliticum sp puniuit varijs lguoribus, ver et realiter
crporib. immiis, ergo et buiusmodi infirmitates circa membrum tale immittere pt. Si dicatur, (38) potest Diuina
permiione, tunc sic in pr cedentibus dictum est, (38) Deus amplius permittit Vim Generatiuam maleficiari,
propter primam corruptione (02) peccati, qu per actum generantem in nos deuenit, ergo e (02) t amplius per (35)
mittit super me (02) brum illius Pote (02) ti Generatiu, vt ipsum totaliter auferat. Prtere, maior fuit
cuersiovxoris Lothin statuam salis. Gen. 19. quae (16) auferre membrum virile. Sed illa fuit vera et realis, et no
(04) appa rens conuersio, qui (33) a adbuc visibiliter, vt dicitur, superest illa statua. Et factu (05) fuit per malu (05)
Angelum, vt coacti bonis, qui prius ccitate eos percussert, vt ostiu (05) domus inuenire non possent, sicut eti
ali punitiones Gomerreorum, quia et glossa ibidem asserit, ipsam etiam ille vitio infect, ergo et ista facere
possunt. Prtere, quicunque (30) potest inducere formam naturalem, potest et ill auferre. Sed Dmones formas
naturales pluries induxeru (05) t, vt patet de Magis Pbaraonis, qui virtute Dmonum ranas et serpentes fecerunt.
Item Augusti. in lib. 83. 7. dicit, qud omnia qu visibiliter fiunt, etiam per inferiores potestates aris, hc n
absurde fieri posse creduntur. Sed hoc possunt facere homines, vt aliqua arte vel incisione membr auferatur, ergo et
Dmones ista facere inuisibiliter, quod alij visibiliter possunt. Sed co (04) tra August. 18. de ciu. Dei. Non est
credendu (05) , etiam hominis corpus Dmonum arte vel potestate, in bestialia liniamenta posse cuerti, ergo etiam
simili, non potest auferre hoc, quod ad Veritatem corporis humani deseruit. Item 3. de Tri. dicit: Non est
putandum, istis trsgressoribus Angelis ad nutum seruire hanc visibilium rerum materia (01) , sed soli Deo.
RESPONSIO. Nulli dubium, quin Malefic qudam mira operantur circa membra virilia, vt ex visis et auditis
plurimorum, im et ex ipsa publica fama constat de hoc, qud per sensum visus aut tactus Veritas illius membri
cognoscebatur, quod qualiter fieri potest: Dicendum, qud licet dupliciter fieripoit, scilicet ver et realiter, vt
argumenta prima tetigerunt, et prstigiosa operatione, ea tamen qu Maleficis fiunt, circa huiusmodi n fiunt, nisi
prstigiosa illusione, qu tamen illusio non habet locum in imaginatione patientis, quia Imaginatio eius potest ver
et realiter stimare, aliquam rem non esse prsentem, licet per nullam operatione (02) sensus exterioris, scilicet,
visum aut tactum percipit esse prsentem. Vnde potest dici vera ablatio membri, ex parte imaginationis patientis,
licet non ex parte rei, quod qualiter fit, sunt blura notanda. Prim duo modi, quibus ista fieripossunt: Non mirum,
qud Diabolus sensus humanos exteriores decrpere potest, qui interiores, de quibus supr tactum est, illudere potest,
formas reseruatas educendo ad principalia sua sensitiua. Decipit autem eos in suanaturali operatione, vt quod visibile
est, fit illi inuisibile, tangibile, intangibile, audibile, inaudibile, et sic de alijs. Hc autem Veritas illa nihil ponit ex
parte rei, quod omnia fiunt ex immatatione organorum destruentium, ad visum, auditu (05) et c. vt sunt oculi et
manus, quibus immutatis iam fallitur sensus iudicium. Possumus ista ex naturalibus quibusdam demonstrare,
namsicut vinum dulcepropter infectionem lingu in febricitante videtur amarum, vnde gustus decipitur n ex parte
rei, sed ex parte humorum: It a et ibi nulla deceptio ex parte rei, quin ibi sit virga adhrens, sed deceptio ex parte
organi sensus. Iterum sicut supr dictum est de Vi Generatiua, illam impediendo per impositionem alicuius alterius
corporis eiusdem coloris et apparenti, ita et aliquod corpus planum figuratum colore carneo interponere possunt
inter visum aut tactu (05) oculorum et manum, et inter ipsum verum corpus patientis, ita qud suo iudicio nihil
valeat videre et sentire, nisi corpus planum, et nullo membro interruptum. Videantur dicta Sancti Thom in 2. dist.
8. artic. 5. de prstigiosis illusionibus, et similiter secunda secund. q. 91. et in qustionibus, de malo, frequenter
allegam illud August. in lib. 83. q. Serpit hoc Malum Dmonis per omnes aditus, sensuale dat se siguris,
accommodat se coloribus, adhret sonis, odoribus se subijcit, infundit se saporib. Prtere alludit ratio, (38) n
solm per interpositione (02) alicuius corporis plani n membrato talis illusio p (14) stigio sa inuidente et tangente
fiat, im et per modum, quo certi Spiritus seu species reseruati educu (05) tur ad sua principia sensitiua interiora. s.
ad imaginationem et Fantasiam, vnde contingit aliquid imaginari, ac si prim eliciatur ex sen su interior. Nam vt in
prcedenti qustione tactum est, Dmones virtute propria possunt localiter corpora mutare, ex transinutatione
autem spirituum et humorum, eti secundum natur operationem contingunt, aliqua secundum imaginationem vel
sensum videri naturaliter dico, quia et Philosophus in lib. de som. et vigil. aigns causam apparitionis somniorum,
dicit, qud cm animal dormierit, descendente plurimo sanguine ad principium sensitiuum, simul descendunt motus
siue impreiones relict ex sensibilium motionib. qu in spiritibus sensibilibus conseruantur. Termini fuerunt
superius declarati, ita qud tu (05) c aliqua appareant, ac si tunc prim rebus exterioribus sensus immutare (02) tur.
Et quia hoc natura facere potest fortiori Diabolus formas seu species corporis plani, et non me (02) bro virili
organizato educere potest ad vim fantasticam, et imaginatiuam, vt inde sensus iudicent, ac si inrerum Veritate ita
esset. Per hunc etiam modum, vt patebit inferius, homines videntur animalia, cm tamen non sint in rerum Veritate.
Secund, not andi sunt alij modi faciliores ad intelligendum et prdicandum. Nam quia prstigium nibil aliud est
secundum Isido. 8. Ethymo. cap. 9. qum sensuum qudam delusio, et prsertim oculorum. Vnde et dicitur
prstringo, quia aciem oculorum prstringit, ita vtres videantur aliter esse qum sint. Et vt Alexander de Ales dicit,
parte 2. Prstigium propri sumptum, est illusio Dmonis, qu non habet causam ex parte mutationis rei, sed
solummod ex parte cognoscentis qui deluditur, siue quantum ad interiores sensus, siue quantum ad exteriores.
Vnde in genere loquendo etiam de bumana prstigiosa arte dicamus. Tribus modis potest fieri. Vna absque
Dmonibus, et illa potius dicitur Delusio, quia artificialiter fit agitatione hominum, ostendentium vel occultantium
aliq: asres, sicut fit in tractionib. per ioculatores, vel per mimos. Alius modus fit etiam sine virtute Dmonum,
vtpot naturaliter virtute corporum naturalium, vele (02) t mineralium, qu qui habent, possunt secundum quandam
Virtutem buiusinodi rebusinditam remoste (02) dere, vel facere apparere, non sicut est. Vnde Tho. prima par. q. 114.
arti. 4. et secundum alios plures, qudam berba succe (02) sa, seuaccensa, fumigans, facit trabes apparere serpentes.
Tertius modus delusionis est, qui fit per Dmones, Deotamen permittente. Habent enim Dmones ex natum, vt
patuit, quandam potestatem super quasdam res inferiores, quas possunt exercere circa illas, quando DEVS sinit, vt
tunc etiam res appareant aliter quam sint. Pro quo not andum terti, qud Dmon potest quinque modis illudere
aliquem, qud iudicat rem aliter qum est. Prim artificiali traiectione, vt dictum est, quia quicquid homo scit per
artem, ipse melius scire potest. Secundo modo naturali applicatione alicuius rei, prout dictum est, per inter
positionem alicuius corporis, vt alterum occultetur, vel etiam ex Fantasijs hominum illas perturbando. Tertio modo,
vt qudo in assumpto corpore ostendit, esse aliquam rem qu non est, sicut Grego. in primo dialog. narrat, de
moniali qu comedit lactucam, qutamen vt ipse Dmon fassus fuerat, non lactuca, sed Dmon in lactuc specie,
aut in ista lactuca erat. Vel etiam contigit Antonio in massa auri, quam in deserto reperit, vel etiam quando hominem
verum tegit, et facit vt brutum animal videatur, prout iam dicetur. Quarto modo, vt quando turbat organu (05) Visus,
vt videatur res nubilosa qu est clara, vel conuerso, vt vetula videatur iuuencula. Nam et post fletum apparet aliter
lumen qum ante. Quinto modo, vt in imaginatiuam potentiam operando, et transmutationem specierum sensibilium,
per commotionem humorum, vt supr tactum est, faciendo, vt tunc quasi recentes et nou apparitiones in ipsis
potentijs sensitiuis causentur. Et sic tribus vltimis modis, Dmonilludere potest, prstigiosa arte sensus hominis,
etiam secundo modo. Vnde nulla difficultas, quin membrum vivile occultare prstigiosa arte velit. Euidens iudicium
siue experimentum, quod nobis in officio Inquisitionis existentibus reuelatum fuit, infr ponetur, vbi de his et alijs
factis plur a recitantur in 2 parte tractatus. QVOMODO MALEFICIVM A DEfectu naturali potest discerni. In cident
alis qustio, cum certis alijs difficultatibus, quod se quitur. Petro ablatum est membrum, ignor at autem an per
Maleficium, seu alis, Diuina permiione, per Dmonis potentiam sit ablatum? Sunt ne modi tognoscendi, et
discerne (02) di inter ista? RESPONDER Ipotest qud sic. Prim, qud tales quibus accidunt, vt plurimm sunt
adulteri, seu alis fornicarij. Vnde dum amasijs n ad mutuum seruiunt, seu eas relinquere volunt alijs adhrendo
(34) , tuncin vindict am talia procurant, aut alis potentiam illius membri amputant. Secund, cognoscitur per hoc
quod non est durabile. Nsi non sit ex Maleficio, tunc non est durabile, sed quandoque (30) redibit. SED hc iterum
suboritur Dubitatio, an hoc sit ex natura Maleficij, qud non sit durabile? RESPONDETVR, qud potest esse
perpetuum, et durare vsque (30) ad mortem, sicut etiam de impedimento Maleficiali in matrimonio iudicant
Canonist et Theologi, quod reperitur temporale per petuu (05) . Nam dicit Gofre. in Summa. Maleficium non
potest solui semper per illum qui fecit, vel quia est mortuus, vel quia nescit delere ipsum, vel quia Maleficium est
perditum. Vnde simili dicere possumus, qud Maleficium Petro illatum, erit perpetuum, vel quia illa Malefica qu
fecit non potest eum sanare. Sunt enim Malefic in triplici genere. Nam qudam sanant et ldunt, qudam ldunt,
sed sanari nequeunt. Qudam tantummod sanare videntur, idest, lsiones amouere, vt in ferius patebit. Sic enim
nobis contigit. Nam du Malefic mutu rixantes, dum vna alteri improperaret, vna dixit, Non sum iam peima
sicut tu, quia quos ldo sanare scio. Vel etiam durabit, vbi ante eius sanationem Malefica discederet, vel locum
mutando, vel ab hac vit a discedendo. Nam et S. Tho. dicit: Maleficium quodlibet it a po (04) t esse perpetuum, quod
no (04) potest habere humanum remedium, quia etsi habet remedium, non est tame (02) hoc homini notum, vel
licitum, licet Deus poit prstare remedium per sanctum Angelum Dmonem, licet non Maleficam cogendo.
Veruntamen summum remedium contra Maleficium est P nitenti Sacramentum. extr, de frigid. Nam et infirmitas
corporalis sp prouenit ex peccato, extr, de p n. cm infirmitas qualiter e (02) t Maleficia sint auferenda, patebit in
3. parte tract atus, et in 2. parte, c. 6. tres ali differenti tanguntur. SOL VTIONES ARGVMENtorum. Patet
adprimum, quod nulli dubium, quin sicut Deo permittente, occidere possunt homines, it a vt membrum illud seu alia
auferre possunt ver et realiter. Sed tunc Dmones non operantur per Maleficas, de quibus iam mentio habetur. Et
per hc etiam ad secu (05) dum patet solutio (34) . Sed ad illud, qud quia Deus amplius permittit Vim Generatiuam
maleficiare propter, et c. ergo etiam permittitur, vt illud membrum ver et realiter auferatur. Non valet, vt semper
hoc fiat: Quia no (04) esset per modum Maleficij buius fieri, nec etiam Malefic hoc affectant, dum talia operantur,
qud non habeant potestatem restituendi membrum, quando volunt et sciunt. Ex quo patet, qud non ver, sed
prstigiosa arte aufertur. Ad te tium, de conuersione vxoris Loth dicimus, vera fuit et non prstigiosa arte, nune
autem laquimur de arte prstigiosa. Ad quartum, qud Dmones possunt inducere aliquas formas subst antiales,
ergo etiam auferre. Dicitur, quantum ad Magos Pharaonis, qud fecerunt veros serpe (02) tes, et possunt Dmones
circa aliquas imperfectas creaturas, adminiculo alicuius alterius agentis aliquos effectus producere, qu non possunt
circa homines, de quibus Deo magis est cura, iuxta illu: Nunquid Deo cura est de bobus. Possunt tamen semper vt
dictum est, Deo permittente, hominibus etiam nocere ver et realiter, aut etiam prstigiosa arte, et per hc etiam
patet solutio ad vltimu (05) argume (02) tum. AN MALEFICAE OPERANTVR circa homines, in bestiales formas
prstigiosa arte illos transmutando, QV STIO X. Qvart ipsa Veritas declaratur, vbi etiam homines transformant
in bestias, quod qualiter fiat, arguitur, qud non sit poibile hoc fieri. 26. q. 5. Epi. ex Concilio Acquirensi. Quisquis
credit posse fieri aliquam creaturam, aut in melius aut deterius immutari, aut transfor mari in aliam speciem, vel in
aliam similitudinem, nisi ab ipso Creatore, qui omnia fecit, et per quem omnia facta sunt, proculdubi Infidelis est,
et pagano deterior. Et vtamur argumentis Sancti Thom in 2. sententiar. distinct. 8. An Dmones point imprimere
in sensus corporales, prstigijs deludendo. Vbi prim arguitur qud non. Nam illa forma besti qu videtur, oportet
qud sit alicubi, sed non potest esse tactum in sensu, quia sensus non habet aliquam speciem, nisi rebus acceptam,
et ibi non est vera bestia, per auctoritatem Can. allegatam, nec iterum potest esse in re qu videtur, sicut qud
mulier videatur bestia, qu du form substantiales non possunt esse in eodem simul et semel, ergo cm illa forma
besti qu videtur nullibi poit esse, ide nulla prstigiosa illusio in oculo videntis fieri potest, cm visio per
aliquam form necessari habeat terminari. Prtere, si dicatur, qud forma illa sit in are circumstante, hoc n
potest esse, tm quia ar non est susceptiuus alicuius form seu figur, tm etiam, quia non semper vnus et idem
ar circaillam personam propter flexibilitate (02) manere po (04) t, prcipu quando mouetur, tmetiam, quia sic
videretur ab omnibus talis transformatio, quod tamen non fit, quia Dmones non videntur ad minus Sanctoru (05)
viroru (05) visiones decipere. Prtere sensus, visus, seu potentia visiua est potentia paiua: sed omne paiuum
mouetur ab actiuo sibi proportionato, actiuum au (05) t proportionatum sensui est duplex. Vnum quasi originans
actum, s. obiectum. Aliud aute (02) , quasi deferens sicut medium: sed forma illa qu videtur, non potest esse
obiectum sensus, neque (30) etiam medium, quasi deferens. De primo, s. quod non potest esse obiectum, quia
nullare sumi potest, vt in prcedenti argume (02) to tactum est, cm non sit in sensu re accepta, nec in ipsare, nec
etiam in ipso are quasi in medio differente, vt prius tactu (05) est in ter tio argumento. Prtere, si Dmon mouet
Vim Co (34) gnitiuam interiorem, aut hoc facit se subijciendo virtuti Cognitiu, aut hoc facit immutando ipsam. No
(04) autem hoc facit se ei obijcie (02) do, quia oporteret, qud vel assumere corpus, et sic non posset interius ingredi
ad organum imaginationis, cm duo corpora non sint similiter in eodem loco, neque (30) in assumendo fantasma,
quod etiam esse non potest, quia fantasma non est sine quantitate. Similiteretiam non po (04) t hoc facere
immutando, quia aut immutaret alterando, quod videtur no (04) posse facere, quia omnis alieratio fit per qualitates
actiuas, quibus Dmo nes carent, aut immutaret transmut ando, siue localiter mouendo, qud videtur esse
inconueniens duabus rationibus. Prim quidem, quia transmutatio organi n posset fieri sine sensu doloris. Secund,
quia secundum hoc Dmon non ostenderet buiusmodinisi vota, cm tamen Aug. dicit, qud ostendit huiusmodi
formas, et not as et ignotas. Ergo videtur, qud Dmones nullo modo possunt imaginatione vel sensum hominis
decipere. Sed con tr, Aug. 18. de ciu. Dei dicit, qud transmutationes hominum in animalia bruta, qu dicuntur arte
Dmonu (05) fact, non fuerunt secundum veritatem, sed solm secundum apparentiam. Hoc au (05) t fieri non
posset, si Dmo nes humanos sensus transmut are non possent. Prtere alludit et auctoritas Aug. in lib. 83. q. qu
e (02) t prius allegata fuit. Serpit hoc malum Dmonis per omnes aditus sensuales, et c. Responsio. Si Lector
voluerit super modum transmutandi inspicere, inueniet in 2. par. operis. c. 6. varios modos. Ad prsens tantu (05)
modo scholastice procedendo, dicamus trium Doctorum sententias, concordantes ineo, (38) Diabolus potest
Fantasiam hominis deeipere, vt homo ver animal videatur, inter quas e (02) t vltima subtilior cteris, qu S. Tho.
est. et prima est domini Antonini. 1. par. sum. ti. 5. c. 5. . declarantis, qud Diabolus Fantasiam hominis ad
decipiendum quandoque (30) operatur, et prcipu circa illusionem sensuum, et declarat naturali ratione canonis
auctoritate, et experimentorum multiplicitate. Primum. Corpora naturaliter subduntur, et obediunt natur Angelic,
quantum ad motum localem. Angeli autem mali, etiamsi amiserunt gratiam, non tamen Virtutem naturale (02) , vt
spius supr tactum est. Cm autem Potentia Fantastica, siue imaginatiua sit corporalis, idest, affixa organo
corporeo, naturaliter subditur etiam malis, vt point eam transmutare, causando varias Fantasias ex descensione
humorum et spirituum, ad principium sensitiuum procurata ab eis. hc ille, et subdit: Patet et hoc canone. 26. q. 5.
epist. Illud non est omittendum, qud qudam scelerat mulieres post Satan retr conuers, Dmonu (05)
illusionibus et fantasmatibus seduct, credunt se et profitentur cum Diana horis nocturnis Dea paganoru (05) , vel
cum Herodiade, et cum innumera mulierum multitudine equitare, super quasdam bestias, et multa terrarum spacia,
intempest noctis silentio pertransire, et infr. Quapropter Sacerdotes prdicare debent populo Dei, vt nouerint
omnin hc falsa esse, et non diuino, sed maligno spiritu talia fantasmata mentibus fidelium interrogari,
siquidem ipse Satanas transformat se in diuer sarum personaru (05) species atque (30) similitudines, et mentem
quam captiu tenet, in somnis deludendo per deuia quque (30) deducit. Et quidem Intellectus buius Canonis in
prima qustione tactus est, qu ad quatuor qu prdicanda sunt. Sed qud non valeant etiam vebi, vbi hoc
affectant, et non impediuntur Diuin a virtute, sic n esse verus intellectus, quia spiim homines inuiti, et non
Malefici, per multa terrarum spacia corporaliter trans ferantur. Sed quia vtroque (30) modo potest fieri, sequitur in
prfata sum. et in cap. nec mirum. ea q. Augustinus narrat, qud in libris gentilium legitur de quad Maga, dict a
Circes, qu socios Vlyis mutauerat in bestias, quod Magicis prstigijs potius fingebatur, quae (16) in rerum
veritate compleretur, alterando fantasias hominu (05) , vt patet hoc etiam per plura exempla. Legitur enim in vita
patrum, (38) qudam iuue (02) cula, qu assentire noluit cuidam iuueni, de turpitudine eam sollicitti, ipse iuuenis
turbatus ex hoc, quodam Iudo procurauit Maleficium fieri contraillam, quo peracto, mulier conuersa est in
equam, qu conuersio non fuit secundum rei Veritatem, sed secundum ludificationem Dmonis immu tantis
Fantasiam, et sensumipsius mulieris, et aspicientium eam, vt videretur equa, qu erat vera mulier. Vnde ducta ad
beatum Macharium, non potuit Diabolus it a operari, qud illuderet sensus eius. sicut aliorum, propter suam
Sanctitatem. Nam sibividebatur mulier vera, no (04) equa, cuius tandem oratione liberata est ab illa illusione, dicens,
hoc sibi accidisse. quia non vacabat Diuinis, necfreque (02) t abat Sacramenta vt dicebat, ide Diabolus potestatem
habuerat super eam, etsi alis esset honesta. Potest igitur Diabolus per commotionem interiorum spirituum, et
humorum, operari ad immutandum actum, et potentiam nutritiu, sensitiu et appetitiu, et cuiuscunque potenti
corporalis organo (34) vtentis, secundum B. Thom. prima parte, qustio. 91. Sicut credi potest, fuisse gestum super
Simonem Magum, in incantationibus suis, qu de eo narrantur. Sed nibil horum potest Diabolus facere, nisi Deo
permitten te, qui cum Angelis suis bonis frequenter reprimit Malitiam eius, decipere nos, et nocere qurentis. Vnde
dicit Aug. loquens de Maleficis. Hi sunt, qui permissu Dei element a co (34) ncutiunt, hominum mentes perturba
(01) t minus confidentium in Deo. 26. q. 5. nec mirum. Horum etiam operatione per Maleficam artem fit, quando vir
non poit videre vxorem, et couuerso, et hoc per immutationem Fantasi, reprsentando ei talem, vt rem
odibilem, et borribilem. Ipse etiam Diabolus vigilantibus et dormientibus suggerit reprsentationes turpium
Fantasi ad decipiendum et inducendum ad malum. Verm, quia peccatum non consistit in imaginatione, sed in
Volu (05) tate, ide ex huiusmodi fantasijs per Diabolum suggestis, et alterationibus varijs homo non peccat, nisi
Voluntate propria peccato assentiat. Secunda sententia ad idem modernorum DD. declarantes prim quid sit
Prstigium, et quot modis Dmon potest buiusmodi illusiones causare. Hc nota, (38) Anto. allegat ea qu in prc.
q. 9. tacta sunt, vnde non est opus earenouare. Tertia sententia est S. Th. et est responsum super argumentu (05) ,
quo quritur, vbisit illa forma besti qu videtur, aut in sensu, aut in re, aut in are circumstante. Et est talis, (38)
illa forma besti, qu videtur, n est nisi in sensuprimo interiori, et per fortem imaginatione (02) resultat in sensum
exteriore (02) quodammod, et qud ibi fit, pt per Dmonis operationem contingere dupliciter. Vno modo, vt
species animalium dicamus, quae (16) sunt in thesauro imaginationis reseruat fluant. operatione Dmonum ad
organa sensuu (05) interiorum. Sic e (02) t in somno contingit, prout supr declaratum est, et ideo qudo ill species
ctingunt per organa sensus exterioris, puta Visus, videre (02) tur acsi essent res prsentes, extra et actu sentire (02)
tur. Alius modus potest esse ex immutatione organorum interiorum, quibus mutatis, fallitur sensus iudiciu (05) ,
sicut patet in eo qui habet gustum corruptum, cui omnia dulcia videntur amara, et parum differt primo. Hoc au (05)
t facere possunt e (02) t homines, virtute quarundam rerum naturalium, sicut ad vaporationem cuiusdam fumi, trabes
domus videntur serpentes, et multa experimenta huius inueniuntur, vt supr tactu (05) est. SOL VTIONES
ARGVMENtorum. Ad argumenta, patet ad primum, (38) textus ille sp allegatur, et mal intelligitur. Nam qu ad
hoc, qud loquitur de transformatione in aliam speciem vel similitudinem, declaratum est, qualiter hoc fieri potest
prstigiosa arte. Sed qu ad hoc, quod dicit, (38) non poit fieri aliquacreatura virtute Dmonis, si capitur fieri, pro
creari, manifestum est: qud si ver non capitur fieri pronaturali productione, sic certum est qud n possunt facere
aliquas creaturas imperfectas, quod qualiter sit, declarat S. Tho. vbi supr. Nam dicit, qud omnes trsmut ationes
corporalium reru (05) , qu possunt fieri per aliquas virtutes naturales, ad quas pertinent semina, qu in elementis
huius mundi inueniuntur, puta in terra, vel aquis, sicut relinquu (05) t sua semina serpentes et ran, et his similia
possunt fieri per operationes Dmonum, buiusmodi seminibus adhibitis, sicut cu (05) aliquares trsmutatur in
serpentes, vel ranas, qu per putrefactionem generaripossunt. Ill ver transmutationes corporalium rerum, qu non
possunt virtute natur fieri, nullo modo operatione Dmonum secundumiei Veritatem perfici possunt, sicut qud
corpus humanu (05) mutetur in corpus besti, aut qud corpus mortui reuiuiscat, quod si fieri videatur, apparentia
est prstigiosa, aut Diabolus in assumpto corpore se agitat coram hominibus. Fortisicantur ista. Nam Alb. in lib. de
anim ilibus, vbi qurit: An Dmones, seu etiam dicamus Malefici point facere ver animalia? Respondit qud sic,
Deo permitte (02) te, et hoc qu adimperfecta animalia, sed no (04) possunt in instanti sicut Deus facere, sed motu
quodam, licet subit sicut patet de Maleficis Exod. 7. super (35) ista: Vocauit Pharao sapientes, dicit: Dmones
discurrunt per mundum, et colligunt diuersa semina, et eorum adaptione possunt proru (05) pere diuersas species. Et
glo. ibidem sic dicit: Dum per incantationem Dmonum Malefici aliquid efficere conantur, discurrunt per mundu
(05) , et semina subit eorum, de quibus hoc agitt, afferunt, et sic ex illis, permittente Deo, nouas species
producunt. Hc etiam superius tacta sunt. At vbi si difficult as suborietur, An talia facta Dmonum essent opera
miraculosa dicenda? Responsio patuit ex prcedentibus, qud etiam Dmones aliqua vera miracula facere possunt,
ad qu Virtus natur particularis se extendere pt. Et licet talia sint vera, non tamen ad veri cognitione (02) ab eo
fiunt, secu (05) dum quem sensumopera Antichristi possunt dici signa me (02) dasia, quia ad seductionem hominum
fiunt. Patet et solutio ad aliud argumentu (05) , de subiecto form dicamus, Besti forma qu videtur, no (04) est in
are, necin ipsa re, vt patuit, sed in ipso sensu, prout ex sententia S. Th. vt superius declaratum est. At illud, qud
omne paiuum mouetur ab actiuo sibi proportionato conceditur. Et q subinfertur, qud forma illa qu videtur, n
potest esse obiectum originans actum, seu eliciens, e qud nulla re sumatur. Dicitur, qud im re, quia specie
sensibili in imaginatione reseruata, quam educere potest, et ima ginationi, seu etiam Sensitiu Potenti offerre
potest, vt dictum est supr. Ad vltimum dicendum, (38) Dmon non immutat pote (02) tiam sensitiuam et
imaginatiuam, se ei obijciendo, vt ostensum est, sed eam transmutando non quidem alterando, nisi qutum ad
motum localem, quia n potest de se imprimere nouas species, vt dictum est, immut at au (05) t transmutando, id est,
localiter mouen do, et hoc iterum facit, non substantiam organi diuidendo, vt sic consequetur sensus doloris, sed
moue (02) do spiritus et humores. Qud autem vlterius obijcitur, quod sequeretur, qud secundum hoc Dmon non
poit aliquid noui homini demonstrare, secundum imaginatiu visionem: Dice (02) dumest, qud nouum aliquod
potest intelligi dupliciter. Vno modo totaliter nouum, et secundum se, et secundum sua principia, et secundum hoc
Dmon non potest aliquid nouum homini secundu (05) visionem imaginariam demstrare. Non enim pt facere,
qud ccus natus imagineturcolo (34) res, vel (38) surdus natus imaginetur sonos. Alio modo dicitur aliquid
nouum, secundu (05) specie (02) totius, puta si dicamus, esse nouu (05) in imaginatione, (38) aliquis imaginetur
montes aureos, quos nunqum vidit, quia tamen vidit et aurum, et montem potest naturali motu imaginari, fanta
smata au (05) t montis, et hoc modo potest Dmon aliquid noui imaginationi offerre. QVID DE LVPIS
INTERDVM HOmines et pueros, ex cunabulis rapientes et comedentes sentiendum sit, an etiam prstigiosa arte per
Malesicas, et c. Incidentalis qustio de lupis interdum homines et pueros domibus rapientes et comedentes, et cu
(05) magna Astutia discurrentes, ita vt neque (30) aliqua arte aut potentia ldi aut capi valeant. DICENDV Mest,
qud hoc interdum habet naturalem causam, interdum ver prstigiosam artem, dum per Maleficas contingit. De
primo, Albertus de animalibus dicit, qud ex quinque (30) causis prouenire potest. Aliquando propter famis
argumentum, sicut et cerui aliquando, et ali besti hominib. appropinquant. Aliquando propter ferocitatem virium,
et hoc in regionibus frigidis, et etiquando habent catulos. Sed quia de his nibil ad propositum dicimus, qud
Dmonum illusione fiunt, quando Deus propter peccata punit aliquem populum, iuxta illud Leu. 16. Si non feceritis
mandata mea, mittam in vos bestias agri, qu consumt vos, et pecora vestra. Et Deu. 32. Dentes be stiarum
immittam ineos cum furore, et c. Per quem autem modum? An sint veri lupi, vel Dmones in formis sic
apparentibus? Dicitur qud sunt veri lupi, sed obsidentur Dmonibus, vel agitantur duplici modo. Vno modo
absque (30) Maleficorum operatione, sicut quadraginta duobus pueris contingit, duobus vrsis de sylua exeuntibus
quos iugul auerunt, propter irrisionem factam Heliso Prophet, dicendo: Ascende calue, et c. Et de leone qui
Prophetam Dei iussum non implentem occidit. 3. Regum. 13. Et historia de Episcopo Viennensi, qui ltanias
minores instituerat ante Ascensionem Domini, e qud lupi ciuitatem intrantes homines vocauerunt public. Alio
modo etiam Maleficorum illusione. Sicut Guil, vbi supr narrat de quodam viro, qui se conuerti putabat in lupum,
certis temporibus, quibus in antris latitabat. Illuc enim certo temporeiuit, et sibi interim cm fixus maneret, videbatur
qud lupus ipse factus, circumiret pueros deuorando, et cm illud realiter solm Dmon quendam lupum poidens
faceret, putabat fals se somnians circumire, et sic tam diu dementatus fuit, quousque (30) inuentus est iacere in
sylua raptus. Delectatur in bis Dmon, vt paganoru (05) errorem, qui homines et vetulas in bestias mutari credebt,
inducat. Vnde discernitur, qud ex singulari Dei permissione, et Dmonum opere talia eueniunt, et non ex naturali
aliquo defectu, quando nulla arte aut potentia. ldi aut capi possunt, sicut etiam Vincen. in specu. histo. lib. 6. c. 40.
narrat, In Gallia, inquit, ante Christi Incarnationem, et ante bellum Punicum, lupus vigili, vagina gladium absiulit.
QVOD OBSTETRICES MALEFIc conceptus in vtere diuersis modis interimunt, aborsum procurant, et vbi hoc
non faciunt, Dmonibus natos infantes offerunt. QVAESTIO XI. Qvint, sext, et septim, insimul Veritas
supradicta probatur per quatuor borrendos actus, quos circainfantes in vtero et ex vtero matris exercere, qu cm per
mulieres Dmones exercere habent, et non per viros, ide potius mulieres, qum viros sibi associare ille homicidia
satagit, et sunt huiusmodi opera. Nam Canonist plus qum Theologi de maleficiali impedimento tractantes, vbi
supr. Dicunt, qud Maleficium sit, non solm ne quis actum carnalem exercere valeat, de quo supr dictum est, sed
etiam fit, ne mulier concipiat, vel si concipit, qud tunc aborsum faciat. Et additur tertius modus cu (05) quarto,
qud vbi aborsum non procurant, qud tunc infantem consumunt, vel Dmoni offerunt. De primis duobus modis
non est dubium, cm per naturalia bomo (34) absque (30) Dmonum auxilio, vt per berbas, vel alia impedime (02)
ta procur are posset, qud mulier non posset generare, vel concipere, vt supr tactu (05) est. Sed de alijs duobus,
qud etiam Maleficis procurantur differendum est, nec opus est argumenta de ducere, vbi euidentiima iudicia et
experimenta hcreddunt credibilius. Et de primo, qud cert Malefic ctra buman natur inclinationem, im
aduersus omnium bestiaru (05) conditiones, lupina dunt axat species excepta, infantes deuorare et comedere solent.
Est inquisitor Cumanus, de quo supr mentio habita est, qui hc nobis retulit, qud ea de causa ab incolis Comitatus
Burbi vocatus ad Inquisitionem faciendam, e videlicet, qud quidam, cm puerumex cunis amisisset, et
explorando conuentionem mulierum noct urno tempore vidisset, et perpendisset infantem occidi, et liquore ebibito
deuorare. Ide, vt prius tactum est, vnico anno, qui et fuit annus proxim elapsus 40. et vn Maleficam igni tradidit,
certis alijs ad D. Archiducem Austri Sigismundum fugam capientibus. Adsunt pro confirmatione huius scripta
qudam Ioan. Nyder in suo formicario, cuius vtique (30) et eorum qu scripsit recens memori superest, vnde non
incredibilia sicut apparent, existu (05) t. sed ex hoc qud maiora damna in his o (34) mnibus obstetrices Malefic
procurant, prout Malefic poenitentes nobis et alijs, spius retulerunt, dicentes: Nemo fidei Catholic amplius
nocet, quae (16) obstetrices. Vbi enim pueros n interimu (05) t, tunc quasi aliquid actur foris extra cameram
infantes deferunt, et sursum in are eleutes, Dmonibus offerunt. Modus autem in buiusmodi flagitijs qui
obseruatur, in secundaiam parte patebit, et cap. 7. quam et aggredi necesse est, prius vnicam du (05) taxat decisione
qustionis de permiione Diuina p (14) missa. Dictu (05) est. n. principio, trianecessari ad maleficiale (02)
effectum ccurrere, Dmone (02) cu (05) Malefica et Diuin permiione (02) . AN DEI PERMISSIO CONcurrat ad
Maleficia, QVSTIO XII. Deind consideran dum est de ipsa per (35) missione Diuina, circa quam quatuor
quruntur. Prim, an necessariu (05) sit, ipsam per miionem ad maleficialem effectum concurrere. Secund, qud
Deus iust permittit creaturam ex natura peccabilem, etiam actum maleficiale (02) , et alia horrenda flagitia
perpetrare, alijs duabus permiionibus suppositis. Terti, qud Maleficiorum flagitia, cuncta mala qu Deus fieri
permittit, excedunt. Quart, qualiter hc materia sit populo publicanda. Circa tertium principale huius prim partis,
tangens Diuinam permiionem, quritur: An Diuinam permiionem in his operibus Maleficorum commendare it a
sit Catholicum, qud eius oppositum, scilicet, redarguere illam, omnin sit Hreticum? Et arguitur, qud non sit
Hreticum, asserere, qud Deus tant potestatem non permittat Diabolo in huiusmodi Maleficijs. Refutare enim illa,
qu in contumeliam Creatoris possunt cedere, est Catholicum, et non Hreticum. Sed asserere, qud Diabolo n
permittatur talis potestas nocendi hominibus est Catholicum. Probatur, quia oppositum asserere, videtur cedere in
contumeli Creatoris. Nam sequitur, qud non omnia sint subiecta Diuin prouidenti, e qud omnis Sapiens
prouisor excludit defectum, et malum, quantu (05) potest ab his quorum curam gerit. Cm autem ea, qu per
Maleficia fiunt, si Deo permittuntur, ab eo non excluduntur, et si ab eo n excluduntur, nonerit sapiens prouisor
ipse Deus, et sic non subsunt omnia su prouidenti, quod quia falsum est, ide hoc falsum, qud Deus permittat.
Prtere ille aliquid permittit fieri, quod posset impedire, si vellet, aut quod non potest impedire etiamsi vellet, sed
neutru (05) illorum Deo potest conuenire. Non primum, quia talis iudicatur Inuidus, non secundum, quia talis
iudicatur Impotens. Tunc quritur incidentaliter, hoc Maleficium Petro accidit, et Deus potuit impedire, et non fecit,
ergo Deus est Inuidus, seu non habet curam de omnibus. Si ver non potuit impedire etiamsi vellet, tunc non est
omnipotens, qu omnia sicut inconueniens est asserere, s. Deum non habere curam omnium, et c. ergo et hoc, quod
Maleficia ex Dei per miione ctingunt. Prtere. quicunque (30) permittitur sibi, et est dominus actuum suorum,
non subest permiioni aut prouidenti alicuius guberna (01) tis, sed homines sibi ipsis dimittuntur Deo, secundum
illud Eccle. 25. Deus ab initio constituit hominem, et reliquit eum in manu consilij sui. Specialiter etiam mali in suis
operibus relinquuntur secundu (05) illud: Dimisit eos secundum desideria cordis eorum. Igitur n omnia mala
Diuin permiioni subduntur. Prtere Augustinus dicit in Ench. sicut etiam Philosophus in nono (34) Metha.
Melius est qudam nescire, qum scire vt vilia, sed omne quod est melius, est Deo attribuendum. Ergo Deus non
impedit, sed de illis viliimis Maleficiorum operibus vt illa permittat vel n. Adidem Apostolus secundo
Corinthiorum. 9. Non est Deocura de bobus. Et eadem ratione de alijs irrationalibus creaturis, vnde quando
maleficiatur vel non, non est Deo cura, nec eti eius permiioni, qu ex eius prouidentia procedit, subduntur.
Prtere qu ex neceitate contingunt, prouidam permiionem non requirunt, sicut nec prouidentia. Patet hoc per
Philo. in 6. Eth. Prudentia est recta ratio contingentium, de quibus est consilium et electio. Sed plures effectus
maleficiales ex neceitate contingunt, puta quando ex aliqua causa, et influentia corporum c lestium accidunt
infirmitates, vel aliqu alia, qu nos iudicamus Maleficia, vnde no (04) semper subduntur Diuin permiioni.
Prtere, si permiione Diuina homines maleficiantur, tunc quritur: Cur potius super vnum qum super alium? Si
dicatur, qud propter peccata, qu magis abundant in vno, qum in altero, hoc videtur esse falsum, quiatu (05) c
maiores peccatores amplius maleficerentur, cuius co (34) ntrarium dum apparet, e qud minus in mundo sic
puniuntur. Iuxtaillud: Ben est omnibus qui pruaricantur, ita etiam malcficiantur. Patet denique (30) exeo, qud
innocentes pueri, et alijiusti amplius maleficiu (05) tur. Sed contr, Deus permittit, licet non velit malum fieri, et hoc
propter per fectionem vniuersi. Diony. 3. cap. de diu. nom. Erit malum ad omnes, id est perfectionem vniuersi
conferens. Et Augustinus in Ench. Ex omnibus bonis et malis consistit vniuersitatis admirabilis pulchritudo.
Inquantum etiam illud qud malum dicitur ben or dinatum, et in loco suo positum, eminentius commendat bona, et
illa magis placeant et laudabiliora sint, dum compartur malis. Item S. Thomas improbat opinionem illorum, qud
licet Deus non velit mala, quia neque (30) creatura aliqua appetit malu (05) , siue appetitu naturali, siue animali, siue
intellectuali, qu est Volunt as cuius obiectum est bonum, vult tame (02) mala esse. vel fieri. Hoc dicit esse falsum,
quia Deus neque (30) vult mala fieri, neque (30) vult mala non fieri, sed vult permittere malafieri, et hoc est bonum
propter perfectionem vniuersi. Quare au (05) t sit erroneum dicere, Deus vult malaesse, vel fieri, propter bonum
Vniuersi, dicit: Quia nibil est iudicandum bonum, nisi secundum id quod competit ei per se, et non per accide (02) s:
sicut Virtuosus iudicatur Bonus in intellectuali creatura, et non animali. Malum autem n ordinatur adbonum perse,
sed per accidens, quia prter intentionemeorum, quia malum operantur, result at bonum, sicut prter intentionem
Maleficorum, aut prter intentionem tyraunoru (05) fuit, qud ex eorum persecutione claresceret patientia
martyrum. Responsio. Qustio quanta vtilior ad prdican dum, tant etiam difficilior ad intelligendum existit. Est
enim inter argumenta hoc principium, non tam laicorum, qum et quorundam Sapientum. Maleficia tam horrenda, vt
superius tacta sunt, non permitti Deo, causas Diuin permiionis huius ignorantes, ex qua etiam lgnorantia, quia
Malefic non supprimuntur per vltionem debitam, iam totam Christianitatem depopulare videntur. Vt ergo ad
vtranque viam, iuxta Theologorum sententiam, docto, et indocto satisfiat, per discuiones duarum difficultatum est
respondendum, et prim: Qud mundus Diuin prouidenti ita subiacet, qud ipse immediat omnibus prouidet.
Secund, qud Vniuersitatem malorum qu fiunt, siue in malis culp, siue p n, siue damni, ex duabus primis
permiionibus, circa casum Angelorum, et primorum parentum, iust permittit. Vnde et patebit, qud in his diffidere
pertinaciter, Hresin sapit, cm erroribus Infidelium talis se implicat. Qu ad primum, not andum, qud
prsupposito illo, qud prouidentia Dei conueniat, iuxta illud: Sapien. 14. Tu autem pater, gubernas omnia
prouidentia, oportet etiam asserere, qud omnia sunt ita subiecta su prouidenti, quod etiam omnibus immediat
prouideat, quod vt pateat, ostendamus prim per reprobationem cuiusdam contrarij erroris. Nam super illud Iob. 22.
Nubes latibulum eius, et circa cardines c li perambulat, nec nostra considerat. Quid opinati fuerunt iuxta doctrin S.
Tho. 1. par. q. 22. Ponere tantummod incorruptibilia subiacere Diuin prouidenti, prout sunt substanti separat,
et corpora c lestia cum speciebus rerum inferiorum, qu e (02) t sunt incorruptibilia. Indiuidua ver specierum, quia
sunt corruptibilia dicebant non subiacere. Vnde sic Diuin prouidenti dicebant subiacere omniainferiora, qu in
mun do aguntur in vniuersali tantm, et n in particulari seu singulari. Sed quia hoc alijs videbatur inconuenie (02)
s, vt de homine non esset amplior Deo cura quae (16) de alijs animalibus, ide Rabbi Moses volens medium tenere,
dixit concorddo cum primis: Corruptibilia omnia, sicut sunt indiuidua rerum, omnin non subiacere Diuin
gubernationi, sed tantummod vniuersalia, et alia qu tacta sunt, homine (02) ver ab illa generalitate corruptibiliu
(05) excepit, hoc propter splendorem Intellectus, quo participt cum substantijs separatis, et sic secundum istam
opinionem, quicquid hominibus accideret in Maleficijs, esset ex permiione Dei, non au (05) t quicquid animalib.
autalijs terr frugibus eueniret: Et hc opinio licet Veritati pro pinquior, quae (16) illa qu omnin prouidentiam
Dei de rebus mundi negabat, asserens, mundu (05) casu esse factum, sicut fueru (05) t Democritus et Epicurei,
tamen e (02) t non caret magna falsitate, e (38) necesse est dicere, omnia Diuin prouide (02) ti subiacere, non in
vniuersali tantm, sed etiam in particulari, vt non solm Maleficio hominum, sed et iumentorum, et terr frugum, ex
Diuina et prouida permiione eueniunt, quod sic patet. Ad tantum se extendit prouidentia et ordintia rerum in
finem, quantum ipsa causalitas se extendit, sicut simili in rebus alicuius domino subiectis, qu intantum subiace
(02) t eius prouidenti, inquantum sibi existunt subiect. Cm au (05) t causalitas Dei, qu est primu (05) agens,
extendit se ad omnia entia, non solm quantum ad principia speciei, sede (02) t quantum adprincipia indiuidualia, et
no (04) solm incorruptibilium. Idesicut omnia habe (02) t esse Deo, ita omnia sunt prouisa abeo, id est, ad
aliquem finem ordinata. Et hoc tangit Aposto. ad Rom. 13. Qu Deo sunt, ordinata sunt, quasi dicat: Sicut omnia
Deo sunt, ita e (02) t omnia ab ipsoordinata sunt, et per consequens, prouidenti eius subiect, quia prouide (02) tia
Deinihil aliud noscitur qum ratio, id est, causa ordinis rerum in fire (02) . Omnia ergo, inquantum participant de
esse, intantum etiam subduntur Diuin prouide (02) ti. Item Deus omnia cognoscit, non solm in vniuersali, seu
vniuer sala, im et inparticulari seu particularia. Et cm Dei cognitio comparatur ad res creatas, sicut cognitio artis
ad artificiata. Ide sicut omnia artificiata subduntur ordini et prouidenti artis, ita omnia subduntur et ordini et
prouidenti Dei. Sed quia per hoc non satisfit, vt intelligatur, (38) Deus iust permittat mala fieri, et maleficia in
mundo, licet intelligamus hoc, qud ipse sit prouisor omnia gubernans, quod quia conceditur, ide etiam deberet
omne malum ab his, quorum curam gerit, excludere. Inter homines enim videmus ita fieri, (38) Sapiens prouisor
excludit defectum, et malum quantum potest ab his quorum curam gerit, ide ad intelligendum ista, cur non omnia
mala Deus excludit. Notandum, qud aliud est loqui de prouisore particulari, et aliud de prouisore vniuersali.
Prouisor enim particularis necesse habet malum excludere quantum potest, quia non potest ex malo elicere bonum.
Deus aute (02) cm sit Vniuersalis prouisor totius mundi, et potest ex particularibus malis plurima bona elicere, sicut
ex per secutione tyrannorum, Patientiam martyrum, et ex o (34) peribus Maleficorum, purgationem seu probationem
fidei iustorum, vt patebit. Ide non habet Deus omnia mala impedire, ne mult abona deesse contingat Vniuer so.
Vnde Aug. in Enchir. Ade Misericors est Omnipotens Deus, qud n sineret aliquod malumesse in operibus suis,
nisi adee esset Omnipotens et Bonus, vnde benefaceret etiam de malo. Et huius exemplum etiam habemus in
actionibus rerum naturalium. Nam corruptiones et defectus, qui accidunt in rebus naturalibus, licet sint contra
intentionem natur particularis illius, videlicet, cui talis co (34) rruptio contingit, vt qud fur suspendatur, vel qud
animalia in cibum hominis occidantur, sunt tamen de intentione natur Vniuersalis, vt videlicet conseruentur
homines in vita. et in bonis, vt et sic bonum Vniuersi conseruetur. Vt enim species rerum conseruentur, opo (34) rtet
vt corruptio (34) vnius sit conseruatio alterius. Occisiones enim animalium conseruant vitam leonum.
DECLARATVR SVPER PERMISfionem Diuinam, qud Deus non potuit conferre creatur, vt ex natura esset
impeccabilis. Qv adsecundum, qud Vniuersitatem malorum siue in culpis, siue in p nis iust Deus pormittat, et
prsertim i refrigcscente, et mundo ad occasum declinante, declaratur ex duabus propositionibus necessari
prsupponendum. Quarum prima, qud Deus non potest facere siue melius, vt cum timore Dei loquamur, est
poibile, vt natura creata, vt est Homo vel Angelus, haberet hoc qud exconditione su natur peccare non posset.
Secunda, qud Deus iust permisit hominem peccare, vel tentari, quibus stantibus, cm ad Diuinam prouidentiam
pertinet, vt vnaquque creatura in sua natura relinquetur, dicere oportet, qud ex prmiis impoibile est, qud
Deus n permittat Maleficia fieri virtute Dmonum. Et primm quidem, qud non fuit poibile creatur
communicare, qud peccare non posset ex conditione natur, ostenditur Doctore Sancto in 2. dist. 23. art. 1. quia
si hoc fuisset communicabile alicui creatur, Deus vtique (30) communicasset, e qud omnes ali communicabiles
bonitates et perfectiones creaturarum sunt communicat saltem ingenere, vt vnio personalis duarum naturarum in
Christo, malernitatis et virginitatis in Maria, vnio gratuita in viatoribus, vnio beatisicain electis, et sic de alijs. Cur
ergo non legimus hoc alicui creatur communicatum, quia nec homini nec Angelo iuxtaillud: Et in Angelis suis
prauitatem, certum est, quia homini Deo non potest communicari hoc qud ex natura sit impeccabilis, licet hoc per
gratiam inueniant. Secund ad idem, qud si esset communicabile, et non communicaretur de vniuerso, non esset
perfectum, cuius perfectio in hoc consistit, vt omnes Bonitates creaturarum communicabiles in genere sint
communicat. Nec valet argumentum, qud Deus cm sit summ potens, et ad suam simi litudinem homines et
Angelos creauit, qud etiam hoc auferre potuerit, quod creatura ex conditione su natur haberet quod peccare n
posset. Vel etiam qud faceret, vt habitus ille grati qui confirmationemin bono causat, esset pars essentialis natur
Angeli vel hominis, vt sic secundum naturalem suum principium, et naturalem co (34) nditionem haberet
confirmationem in bono, vt peccare non posset. Nam primum argumentu (05) non concludit, quia licet Deus sit
summ potens, sicut et summ bonus, non tamen hoc conferre potest, non ex imperfectione su potenti, sed ex
imperfectione creatur, qu imperfectio consideratur prim, (38) hoc recipere non po (04) t, nec potuit homo vel
Angelus. Ratio, quia cm sit creatura, esse suu (05) de pendet Creatore, sicut causatum causa sui esse, et creare
est aliquid ex nibilo facere, ide si sibi relinquitur, deficit: Conseruatur autem, quandiu caus influe (02) tiam
recipit. Exemplum, si vis de candela, qu tamdiu lucet, qudiu habet ceram. Quo stante motum est, (38) Deus
creauit hominem, et reliquit eum in manu consilij sui. Eccle. 17. Et similiter Angelum prin cipio creationis. Et hoc
factum est per liberum arbitriu (05) , cuius sicut proprium est facere, velomittere, ita proprium est suo casu
recedere, et quia non recedere. Et hoc est posse peccare, posse ex libertate arbitrij Deo recedere, ide non potuit
hoc bomo vel Angelus recipere, nec ei potuit Deo communicari, vt ex natura haberet libertatem arbitrij, et etiam ex
natura haberet non posse peccare. Alia imperfectio ex qua hoc non potuit homini vel Angelo communicari est, quia
implicat Contradictione (02) , qu quia in se non sunt factibilia, dicimus, Deus non potest illa facere. Sed potius
dicendum, qud creatur non possunt ista recipere, vt videlicet aliquid sit viuum et mortuum simul et semel. Ita eti
implicat, vt aliquis habeat liberum arbitrium, ex quo poit caus su inbrere, et qud poit non peccare, quia si
non pt peccare, non potest caus su inhrere, cm peccatu (05) sit, spretoinc mutabili bono, rebus mutabilibus
inhrere. Spernere au (05) t, vel non spernere, est ex libertate arbitrij. Secundum etiam argumentu (05) non valet,
quia si gratia confir mationis vteretur creatur in naturam, ita quod ex principij essentialib. haberet non posse
peccare, tunc non haberet ex aliquo dono accident ali et gratia, non posse deficere et peccare, sed haberet hoc per
natur, et tunc esset Deus, quod esset absurdum. Hanc solutionem tangit S. Tho. vbi supr in solutione vltimi
argumenti, cm dicit, qud quandocunque (30) alicui creatur cuenit aliquod accidens, quod ex influentia
superioris tantummod id est, n potest inferior natura illud accidens per se habere, nisi efficeretur natur
superioris, sicut si ar illuminatur in actu per ignem, non pt esse, qud sit de natura sua lucidius in actu, nisi fiat
ignis. Dico ergo, (38) cm cfirmatio insit creatur rationali solm per gratiam, qu est quoddam spirituale lumen,
et similitudo increati luminis, non potest esse, qud aliqua creatura ex natura sua confirmationem habeat vel gratiam,
nisi efficeretur Diuin natur per esse dicamus eiusdem natur, quod est omnin impoibile. Concludamus, qud
non posse peccare per naturam, Deo tantummod conuenit, e qud sicut abesse deficere non pt, cm dat omnibus
esse, it a nec rectitudine bonitatis deficere, cm hoc ei conueniat per conditionem su natur. Omnibus autem alijs
qui hoc habent, vt peccare non point, cfertur, ex hoc qud confir mantur per gratiam in bono, ex quo filij Dei
efficiuntur, et quodammod Diuin natur consortes. DECLARATVR QVAESTIO SVPER duas permissiones
Diuinas, quas Deus iust permifit, videlicet, Diabolum auctorem omnis mali peccare fimul, et primos parentes
cadere, ex quibus Maleficiorum opera iust permittuntur, QVSTIO XIII. Secunda qustio simul et Propositio,
(38) Deus iust permisit quasdam creaturas Angelicas, quas aliter concedere non potuit, nisi qud peccare possent,
eti actu peccare. Et quasdam simili modo creatas per gratiam prseruare, et hoc absque (30) pruia tentatione.
Hominem ver iust permittit et tentare, et peccare, qu omnia sic declarantur. Nam ad prouidentiam Diuinam
pertinet, vt vnumquodque (30) in sua natura relinquatur, et in suis naturalibus operibus non omnin impediatur, quia
vt Dionys. dicit. 4.cap. de diu. no. Prouidentia non est Corruptiua Natur, sed Saluatiua, quo stante, cm
manifestum sit, qud sicut bonum gentis diuinius est qum bonum vnius. 1. Ethico. Ita et bonum Vniuersi
exceditbonum particulare cuiuscunque (30) natur creati in particulari. Ide etiam attendere oportet, qud si peccatu
(05) hoi (03) um impediretur, per hoc multi gradus tollerentur perfectionis. Tolleretur.n.naturailla qu potest
peccare, et non peccare, qud si dicatur, tamen habuisset homo ex conditione natur, vt prius tactu (05) est.
Respondetur, si nullum peccatum fuisset subsecutum in actu, sed statim confirmatio, tu (05) c semper lateret quid
grati deberetur in bonis erga Deum, quid potestas peccandi potuisset, et plura alia, quibus ablatis vtique (30)
Vniuerso multa detraherentur. Decuit etiam, vt nullo suggerente ab extra peccaret, sed occasionem peccandi ex
seipso susciret, quod et fecit, vbi Deo quibus esse voluit, quod est intelligendum non simpliciter et direct, nec
indirect, sed solm secundum quid, et hoc decl aratur propter auctoritatem Esai 14. In c lu (05) ascendam, et
similis ero Altiimo. Non enim simpliciter et direct, quia sic habuisset intellectum ligatum et erroneu (05) ,
appetendo aliquid quod sibi erat impoibile. Cognouit enim se esse creaturam, et Deo creatum, et ide qualem
fieri creatori, cognouit hoc sibi esse impoibile. Nec etiam indirect, quia cm totum bonum Angeli, et creatur in
hoc est, (38) Deo subest, sicut tota claritas aris est in boc, qud subijcitur radijs Solis, ide hocab Angelo non
potuit appeti, quia appetijsset contra bonum natur: sed appetijt DEI qualitatem non absolut, sed secundum quid,
hoc sic est, cm DEVS habet per naturam suam duo, beatitudinem, et bonitatem, et aliud, et qud abipso omnis
creatur Beatitudo et Bonitas transfunditur. Videat Angelus dignitatem natur su, qu creaturis cunctis
preminebat, voluit et appetijt se omnia inferiora Beatitudinem et Bonitatem deriuari, et hoc per sua naturalia, ita
qud ipse prim illa ex natura haberet, et sic ali creatur, ex nobilitate su natur acciperent. Et qui etiam illa
appetijt DEO, et sub Deo vole (02) s esse, dummod ista haberet, et ide nec etiam quantum ad modum habendi
Deo quiparari voluit, sed tantummod secundu (05) quid. Nota insuper, qud quia suum desiderium attentauit, vt
ad actum perduceret, ide subit suum desideriu (05) alijs exposuit. Et quia subit etiam fuit aliorum Angelorum
visio desiderij, et consensus peruersus sui desiderij. Ide peccatum primi Angeli aliorum peccata excestit et prceit
quantitate culp, et causalitate, non tamen duratione, ita quod illud Apocal. 12. Draco de c lo cadens, traxit tertiam
partem stellaru (05) . Et in figura Leuiatban habetur: Ipse est Rex super omnes silios Superbi, et Rex secundum
Philosophum 5. Metha. dicitur principium, inquantum mouet per suam voluntatem et imperium sibi subiectos. Ide
et suum peccatum aliorum occasio peccdi fuit, ita (38) ipse primus nullo extrinseco tentatus, alios extrin sec
tentauit. Et qui (33) dem quod dictu (05) est, (38) instant ane a operatio in omnib. illis fuit, exe (02) plificatur hoc
ex sensibilibus. N simul te (02) pore sunt illuminatio aris, visio coloris, et discretio rei vis. Hc ad longum
posui, vt considerando tam stupendam permissionem diuinam super nobiliimas creaturas, propter vnum duntaxat
peccatum ambitionis, quomodo non particulares permiiones super Maleficorum opera, propter maiora peccata
quantum ad aliquas circunstantias admittet. Nam Male ficorum peccata in varijs circunstantijs peccatum Angeli, et
primorum parentum excedunt, vt iam in secunda qustione patebit. Sed et hoc, qud Prouidentia Dei iust permisit
primum hominem tentari et peccare, ex his qu dicta sunt de transgressoribus Angelis satis patere potest. Sicut enim
ad eundem finem homo et Angelus creati fuerunt, et in libertate arbitrij relicti. Ide vt Beatitudinis prmium non
absque merito perciperent, ide sicut Angelus casu n fuit prseruatus, vt potestas peccandi ex vno et potestas
grati confir mationis ex altero ad decorem vniuersi pate sieret, it a et circa hominem seruarioportuit. Vnde et
sanctus THOMAS in secunda distinctione vigesima tertia, articulo. 2. Illud ex quo Deus apparet laudabilis, non
debet penitus impediri, sed in peccato etiam Deus apparet laudabilis, cm per Misericordiam parcit, et per Iustitiam
punit, vnde non debuit peccatum impedire, tantummod breuiter et recapitulando ad propositum redeamus, dicamus
qud iusta Dei prouidentia homo in his permissus est multis rationibus. Prima, vt ostendatur Dei potentia, qui solus
inuertibilis est, omnis autem creatura mutabilis. Secunda autem ratio, vt declaretur Dei Sapientia, qu ex malo scit
elicere bonum, quod non potuit fieri, nisi Deus creaturam peccare permisisset. Tertia, vt manifestetur Dei Clementia,
in qua Christus per morte (02) suam hominem perditum liberauit. Quarta, vt ostendatur Dei Iustitia, qu non solm
reddit bonis prmia, sed et malis supplicia. Quinta, vt homo non sit peioris conditionis qum ali creatur, quas
omnes sic Deus administrat, vt eas agere proprijs motibus sinat. Vnde et bominem proprio arbitrio relinquere debuit.
Sexta, est laus humana, laus enim viri iusti, (38) potuit, et non est transgressus. Septima, est decor Vniuersi, quia
sicut triplex malum, culp, p n, et damni inuenitur, ita ex opposito triplex bonum, scilicet, honestum bonum,
delectabile, et vtile decoratur. Nam culpa decoratur honestas, per p nam delectabilitas, per damnum summa vtilitas.
Et per hc patet responsio ad argumenta. SOLVTIONES ARGVMENtorum. Nam ad primum, vbi dicitur, asserere
qud Diabole permit tatur potest as nocendi hominibus sit Hreticum, Oppositum potius patet, quia sicut asserere,
qud Deus non permittal hominem ex libertate arbitrij peccare quando vult, est Hreticu (05) : Ita asserere, qud
Deus peccatum dimittat inultum, hoc autem fit per potestate. n nocendi hominibus in vindictam malorum, et
decorem vniuersi. Iuxta illud August. in libr. soliloquiorum. Iuisti Domiae et itaest, vt nunquam dedecus culp sit
sine decore Vindict. Probatio denique (30) argume (02) ti non valet de Sapiente prouisore, qui excludit defectum,
et malu (05) quantum potest, quia aliud est de Deo, qui habet curam particularem, et de prouisore vniuersali. Nam
prius ex malo non potest elicere bonum, sicut vniuersalis prouisor facit, vt per prcedentia patuit. Ad secundum
patuit, qud tam Potentia qum Bonitas et Iustitia Diuina patescunt in hoc qud mala permittit, vnde quando dicitur:
Aut Deus potest mala impedire aut non, dicitur qud potest impedire, sed non debuit, rationibus prtactis. Neque
(30) valet instantia, si dicatur, ergo vult mala fieri cm potest impedire, et non vult, quia vt in argumentis pro
Veritate tactum est, Deus non potest velle mala, neque (30) vult mala fieri, neque vult malum non fieri, sed vult
permittere malum fieri, et hoc propter perfectionem Vniuersi. Ad tertium, August. et Philoso. loquuntur de
cognitione humana, cui melius non cognoscere mala et vilia duplici de causa. Prim, quia per ea impeditur interdum
consideratione malorum, et hoc contingit, quia non possumus simul multa intelligere. Etiam et ea de causa, qud
cogitatio malorum peruertit interdum voluntatem in malum. Hc autemin Deo locum non habe (02) t, qui intelligit
omnia opera hominum et Maleficorum, absque (30) aliquo defectu. Ad quartum: Apostolus curam Dei bobus
remouit, vt ostendat, qud quia creatura rationalis habet per liberum arbitrium dominium sui actus, vt dictum est.
Ide vt ei imputetur aliquid ad culpam, vel ad meritu (05) , et reddatur ei iuxta hoc p na vel prmiu (05) , habet
Deus specialem de eo prouidentiam, secundum qu irrationabilia non prouidentur. Velle autem asserere, qud
indiuidua irrationabilium creaturarum ex illa auct oritate non pertinerent ad Diuinam prouidentiam, esset Hreticum,
quia esset asserere, (38) n omnia subiecta essent Diuin prouidenti, contra Scriptur Sacr commendatione (02)
super Diuin sapienti, qu attingit fine vsque (30) ad finem fortiter, et disponit omnia suauiter, et esset error
Rabbi Moses, vt in argumentis pro Veritate patuit. Ad quintum, quia homo n est institutor natur, sed vtitur
naturalibus operibus, artis et virtutis ad suum vsum, Ide prouideutia bumana non se extendit ad necessaria, qu ex
natura proueniunt, vt qud cras Sol oriatur. Ad qu tame (02) se extendit prouidentia Dei, e qud ipse est actor
natur. Vnde et defectus naturales, etiam ex cursurerum naturalium prouenirent, adhuc Diuin prouidenti
subiacerent, quare et Democritus et alij Philo (34) sophi naturales errauerunt, attribuentes soli neceitate materi,
quicquid in ferioribus accideret. Ad vltimum, licet omnis p na infligitur Deo propter peccata, non tamen semper
maioribus peccatoribus Malesicia instiguntur, vel quia Diabolus non vult, vt illos affligat et tentat quos iusto titulo
poidere se cernit: Vel ide, vt n ad Deum accelerant, Iuxtaillud: Multiplicat sunt infirmitates, postea acceler
auerunt et c. Et qud omnis p na infligitur Deo propter peccata, patet ex sequentibus, quia iuxta Hierony. Quicquid
patimur, peccatis nostr is meremur. Declaratur qud peccata Maleficorum grauiora sunt peccatis malorum
Angelorum et primorum parentu (05) . Vnde sicut innocentes puniuntur ex culpis parentum, ita etiam plures innoxij
damnificantur, et maleficiuntur propter peccata Maleficorum. ENORMITAS MALEFICARVM consideratur, et est
tota materia prdicabilis, QVSTIO XIIII. Sed super enormitatem criminu (05) quritur, an Maleficorum flagitia
cuncta mala qu Deus fieri sinit, et vsque (30) in prsens principio mundi fieri permisit, tam in culpis, qum in p
nis et dnis excedunt? Et videtur qud non, prcipu qu ad culpam. Nam peccatum quod quis committit, quod
faciliter vitare potuisset, excedit petoatum quod alitercommittit, quodita faciliter vitare non potuit. Patet per
Augustinum in lib. de ciui. Dei. Magna est in peccando iniquitas, vbi est tanta in non peccando facilitas. Sed Adam
et plures, qui ex aliquo statu perfectionis, seu etiam grati peccauerunt, facilius propter aistentiam Grati peccata
vitare potuissent, prsertim Adam, qui in Gratia creatus fuerat, qum plures Malefic, qui buiusmodi dona non
perceperunt. Ergo illorum peccata omnia Maleficorum flagitia excedunt. Prtere, qu ad p nam, maiori culp
maior p na debetur, sedpeccatum Ad grauiim punitum fuit, in boc, qud vt patet in omnes posteros eius p na cum
culpa ostenditur in trsfusione originalis peccati: Ergo eius peccatum grauius est omnibus alijs peccatis. Prtere
qu ad damnum. Nam iuxta August. Ex hoc aliquid est malum, quia adimit bonu (05) , ergo vbi plus de bono
amittitur ibi maior culpa prceit. Sed peccatu (05) primi parentis maius damnum, tam in naturalibus qum in
gratuitis intulit, vbi nos Innocentia et Immortalitate priuauit, quod nullu (05) aliorum sequentium peccatum intulit,
ergo et c. Sed econtra, Id quod plures rationes mali includit, magis est malum, sed peccata Maleficarum sunt
huiusmodi. N omnia mala in bonis natur et form procurare possunt, Deo permitte (02) te, vt ex bulla Pap
deducitur. Prtere Adam peccauit solummod faciendo illud, quod est vtroque (30) modo malum, quia prohibitum,
et quod non erat malum, secundu (05) se scilicet. Malefici, et alij peccatores peccant faciendo illud quod est vtroque
(30) modo malu (05) , et secundum se, et prohibitum, vt homicidia et alia multa probibita. Vnde eorum peccata
grauiora sunt alijs peccatis. Prtere, peccatum quod ex certa Malitia est grauius peccato quod est per Ignorantiam:
sed Malefie ex magna Malitia contemnunt sidem et Sacrament a fidei, prout plures cfess sunt. RESPONSIO,
qud mala qu modernis Maleficis perpetrtur cuncta alia mala, qu Deus vnquam fieri permisit, secundum quod
in titulo qustionis tangitur, excedunt: et hoc qu ad peccata, qu contingunt in peruersit ate morum, licet secus sit
de peccatis qu opponu (05) tur alijs Virtutibus Theologuis, potest ostendi triplici via. Prim in generali, cparando
eorum opera indifferenter ad qucun que (30) flagitia mundi. Secund in speciali, compardo ad spccies
Superstitionis ex quocunque (30) pacto cum Dmonibus inito. Terti, comparando illa ad peccata malorum
Angelorum, aut etiam primoru (05) par
entum. Primm sic. Nam cm triplex sit malu (05) , videlicet, culp, p n, damni, e qud triplex sit bonum cui illa
opponuntur. s. honestum, delectabile, et vtile. Et culp opponitur honestum, p n delect abile, Damno (34) vtile:
Quia culpa Maleficarum excedit cuncta alia peccata, sic apparet. N iuxta doctrinam sancti Tho. in 2. di. 22. ar. 2.
Licet in peccato multa point considerari, ex quibus peccati grauit as vel etiam leuit as trabi potest. Vnde et
contingit, qud idem peccatum quod secundum vnum eorum est grauius, secundum aliud leuius inueniatur, prout
dicere possumus: In fornicatione iuuenis peccat, senex insanit. Tamen illa simpliciter grauiora sunt, qu plures et
potentiores habent, non dico circumst antias solu (05) , sed in specie et quantit ate peccati essentiali peccati
grauitatem. Et sic dicere possumus, qud licet peccatum Ad, quantum ad aliquas circumstantias grauius sit
omnibus alijs peccatis, quantum ad boc, quod minori tent atione pulsat us cecidit, quod videlicet tantm ab
intrinseco. Et etiam, quia facilius resistere potuisset propter originalem Iustitiam in qua creatus erat: Tamen quantu
(05) ad speciem et quantitatem peccati, et etiam quantum ad alias circumsttias, qu peccatum magis aggrauant,
sicut multa grauiora peccata sunt secuta, ita et inter illa omnia Maleficorum excedunt, quod etiam clarius ex duobus
deducitur. Nam sicut vnum peccatum dicitur mains altero, vel causalitate, vt peccatum Luciferi: Vel generalit ate, vt
peccatum Ad. Vel deformitate, vt peccatum Iud. Vel difficultate remittendi, vt peccatum in Spiritum sanctum.
Vel periculo, vt peccatum Ignoranti. Vel inseparabilitate, vt peccatum Cupiditatis. Vel pronitate, vt peccatu (05)
Carnis. Vel Diuin Maiestatis offensione, vt pecctum Idololatri et Infidelit atis. Vel expugnandi difficultate, vt
Superbia. Vel mentis ccitate, vt Ira: Ita et post peccatum Luciferi omnia alia peccata Maleficoru (05) opera
excedunt, tm in defor mitate, crucisixum abnegantes, quae (16) et pronitate spurcitias carnis cu (05) Dmonibus
exercentes, ac mentis ccitate, in e nocumentum tam animarum quae (16) corporum hominum et iumentoru (05) ,
toto Malignitatis Spiritu debachantes, prout ex supradictis patuit, quode (02) t secundum Isidoru (05) nomen
ostendit. Dicuntur enim Malefici ob facinorum magnitudinem, et c. vt supr patuit. Deducitur et existe. Nam duo
funtin peccato, Auersio, et Conuersio, iuxta illud Aug. Peccatum est. spreto incommut abili bono, rebus mutabilibus
inhrere. Et ipsa etiam auersio Deo sit tanquam formale, sicutipsa conuersio tanquam materiale. Ide tant aliquod
peccatum est grauius, qut magis bomo per ipsum Deo separatur. Et quia per Infidelitatem bomo maxim Deo
elongatur, ide et maius om libus peccatis Maleficiu (05) Infidelitatis existit. Et hoc declaratur per nomen Hresis,
quod est etiam Apostasia fide simul, et qud tota earum vita peccatum est. De primo, nam cm peccatum
Infidelitatis consistit in renite (02) do fidei: Et hoc potest dupliciter fieri, vel quia renititur fidei nondum suscept,
aut suscept. Si primo modo, tunc est Infidelitas paganorum seu gentilium. Si secundo modo, tunciterum dupliciter,
quia aut renititur Christian fidei suscept in figura, aut in ipsa manifestatione Veritatis. Primo modo est Infidelit as
Iudorum. Secundo modo Infidelitas Hreticorum. Vnde patet, (38) Hresis Maleficarum inter tres species
Infidelitatis grauiima existit, quod etiam ratione et auctorit ate comprobatur. Nam 2. Petr. 2. dicitur: Melius erat
illis viam Veritatis non cognoscere, quae (16) post cognitam retror sum conuerti. Ratio. Nam sicut grauius peccat,
qui (33) non implet quod promisit, qum ille qui non implet boc quod nunquam promisit. Ide Infidelit as
Hreticorum qui profitentur fidem Euangelij, et tamen ei renitu (05) tur corrumpentes ipsam, grauius pecct qum
Iudi et pagani. Et iterum, Iudi grauius peccant quae (16) pagani: quia susceperunt Fidei Chrisfian figuram in
veteri lege, quam mal interpret antes corru (05) punt, quod Pagani non faciunt, ide etiam eorum Infidelitas est
grauius peccatum, qum Infidelit as gentilium, qui nunquam fidem Euangelij susceperunt. De secundo qud et
Apostat nuncupantur. Nam secundum Thomam secunda secun d. q. 12. Apostasia importat quandam
retroceionem Deo et Religione, qu sit per diuersos modos, quibus homo coniungitur Deo, vel per fidem, vel per
subiectam ad obedie (02) tiam Voluntatem, vel per Religionem et Clericatum. Secundum quod dicit etiam
Roymundus et Hostien. qud Apostasia est temerarius, Fidei statu vel Obedienti, vel Religionis excessus. Et cu
(05) remoto priori, remouetur posterius, sed non conuerso. Ide et prima alias duas excedit, scilicet, Apostasia
Fide, procedit Religione, de qua 48. dist. quantumlibet et 16. q. 1. legi non debet. Tamen secundum Raymund. non
iudicatur Apostata seu fugitiuus, etiamsi ad longinquior a diu euagetur, nisi postquam sic viuit, qud animum
redeundi se deposuisse ostendit. ff. de re milit. l. desertorem. Et hoc fieret si vxorem duceret, vel simile tale.
Similiter et Apostasiam Inobedienti, vbi quis spont contemnit prcepta Ecclesi, et Prlatorum, de qua 3. q. 4.
alieni. Qui etiam infamis efficitur, repellitur testimonio, et debet excommunicari. 11. q. 3. Si autem. Vnde et
Apostasia de qua loquimur, super Apostasiam Maleficarum dicitur Apostasia perfidi, qu et tant grauior, quant
et cum inimico Fidei rationis salutis per pactum expressum peragitur. Hoc enim habent facere Malefic, et hoc
inimicus ille exegit in toto vel in parte. Repert sunt enim per nos Inquisitores, qu omnes Fidei articulos
abnegauerant, quasdam ver certos in numero, semper tantu (05) confeionem veram et Sacrame (02) talem habeant
abnegare. Vnde et Iuliani Apostat perfidia non videtur tanta fuisse, licet in alijs aduersus Ecclesiam maiora
exercuisset, de qua et secundo. q. 7. non potest. Si quis ver incide (02) t aliter qureret. Quid si mente et corde
fidem tenerent, quorum scrut ator solus Deus est, et non qucunque (30) Angelica creatura, vt supr patuit, facerent
tamen Reuerentiam et Obedientiam Diabolo per act us exteriores. Dicendu (05) videtur, qud cm Apostasia
perfidi dupliciter potest fieri, per actus infidelitatis exteriores, absque (30) expresso pacto cum Dmone inito, sicut
qui in terris Infidelium Mabumeticam vit am assumeret, aut in terris Christianorum cum expresso pacto et c. Primi,
vbi mente retinent sidem, actum tamen exteriori negant, licet non sint Apostat nec Hretici, tamen mortaliter
peccant. Sicenim Salomon dijs suarum vxorum Reuerentiam exhibuit. Nec enim aliquis excusatur, si ex metu hoc
faceret, quia secundum August. Sanctus est mori fame qum vesci idolatricis. Aliqui habent Satius. 33. q. 3. Satius.
Malefici autem quantu (05) cunque (30) Fidem retinent corde, et abnegant ore Apostat tamen iudicantur, e qud f
dus cum morte, et pactum cum inferno pepigerunt. Vnde et Sanctus Thom. in 2. di. 4. ar. vl. Loquens de similibus
operibus Magicis. Et qui quocunque (30) modo auxilium petunt Dmonibus dicit, In omnibus est Apostasia fide,
propter pactum initum cum Dmone, vel verbotenus, si inuocatio intersit vel facto aliquo, etiamsi sacrificia desint.
Non enim potest homo duobus dominis seruire. Adidem Albertus vbi supr dist. 8. vbi quritur: Vtrum Magicis et
Mathematicis intendere sit peccatum, et Apost asia fide: Ita respondit: In talibus est semper Apostasia verbi vel
operis. Si enim Inuocationes fiant, tunc apertum pactu (05) initur cum Dmone, et tunc est aperta Apostasia
verborum. Si aute (02) non sit nisi opere simplici, tunc est Apostasia operis. Et quia in bis omnibus semper est Fidei
Ctumelia, quia expectatur Dmone expect an dum est Deo, ide semper Apost asia iudicatur. Eccequm clar
duplicem Apostasiam ponunt, tertiam subintelligentes, scilicet, Cordis qu si desit, tamen Malefic verbis operibus
Apostatrices iudicantur. P nis ergo vt patebit, et hreticorum et Apostatarum subi acere debent. Et est tertia criminis
enormitas, pr cunctis alijs hresib. in eis. Nam si iuxta Augusti, omnis Infideliu (05) vita peccatum est. 28. q. 1. .
2. et est glossi super illud Romanorum 14. Omne quod non est ex Fide peccatum est. Quid iudicandu (05) est de tota
vita, id est, de omnibus alijs operibus Maleficarum, qu tamen non ad complacentiam Dmonum fiant, sicut
ieiunare, Ecclesias frequentare, communicare, et sic de alijs. In omnibus enim peccant mortaliter, quod sic
declaratur: Tanta est enim labes huius peocati, qud facult atem resurgendi, licet non ex toto amput ant, e qud
peccatum non corrumpit totum bonum natur, et lumen nat urale in eis remaneat: Tamen propter prstitum
homagium, nisi ab illo absoluantur, omnia eorum opera e (02) t de genere bonorum, sunt potius de genere malorum,
quod in alijs infidelibus non cernitur. Nam secundum Thomam secunda secund. q. 10. An omnis Actio Infidelis sit
peccatum? Dicit, qud quamuis opera Infidelium, qu sunt de genere banorum, vt ieiunia, elecmosyn et buiusmodi
non sint eis meritoria propter Infidelitatem, qu est grauiimum peccatum, tamen quia peccatum non corrumpit
totum bonum natur, sed remanet in eis lumen naturale. Ide non omnis actus eorum est mortale peccatum, sedactus
procedens ex ipsa Infidelitate, vel relatus ad tpsam, etiamsi sit de genere bonorum, puta Sarracenus ieiunat, vt seruet
legem Mabumeti de ieiunio mandan tens. Iudus seruat suas festiuitates, et huiusmodi in his est mortale. Et sic in
telligitur illud Aug. supr allegatum: Omnis infidelium vita peccatum est. QVOD MALEFICAE GRAVISSIMAS
merentur p nas, vltra omnes flagitiosos mundi. Denique flagitia cuncta aliorum peccata excedunt, quantum ad
demeritum p n declaratur. Prim, qu ad p nam Hreticis infligendam. Secund, qu ad p nam Apost atis
inferendam. Nam Hretici duplici p na puniuntur, secundum Raym. s. excommunicatione, depositione rerum,
ablatione et corporali morte. De quibus omnibus Lector inueniet super primum, de senten. excommunic. Nouerit. et
super secundum. 24. q. 1. Qui contra pacem. et tertium, dist. 8. quo iure. 23. q. 7. c. 1. et seq. super 4. eod. titu. s. de
Hreticis. Excommunicamus 1. et 2. im et grauiimas incurru (05) t p nas, Credentes, receptores, fautores et
defensores. Nam vltra p nam excommunicationis illis inflictam, Hretici cum fautoribus et defensoribus suis, et
receptatoribus, et ipsorum filij, vsque (30) ad secundam generationem per lineam paternam, per lineam ver
maternam, vsque ad primum gradum, ad nullum beneficium, vel officium Ecclesi asticum admit tuntur, vt eod. tit.
quicunque (30) . et c. statutum. lib. 6. Sed super tertiam p nam, si Hretici habent filios Catholicos, priuantur
paterna hreditate in detestationem criminis. Et super quart am p nam, si post deprehensionem erroris continu non
velit reuerti, et Hresin abiurare, subit debet comburi, si laicus est. Falsarij enim pecuni statim morti traduntur,
quant magis falsarij Fidei. Si ver Clericus post solenne (02) degradationem relinquitur curi seculari occidendus.
Si au (05) t reuerttur ad fidem, detrudi debent in perpetuum carcerem de Hreticis. Excommunicamus prim, et
secund, et hoc derigore iuris. Mitius tamen agitur cum eis post abiurationem, quam ad arbitrium Episcopi et
Inquisitoris facere debent, prout in tertia parte operis patebit, vbi de varijs modis sententidi tales tract atur. quis
etiam dicatur deprehensus et conuictus, seu etiam relapsus. His autem modis mulct are Maleficas non videtur
sufficere, cm non sint simplices Hretic, sed Apostat, et vltra hoc quod in ipsa Apostasia non hominibus
propter metum, aut carnis oblect amenta fidem abnegant, vt supr tactum est. Seipsis Dmonibus, vltra
abnegationem, etiam hom agium, corpora, et animas offerendo prstant. Ex quibus satis probabile videtur, (38)
quantumcunque (30) p niteant, et ad Fidem reuertantur, no (04) debe (02) t sicut alij Hretici carcerbus perpetuis
mcipari, sed vltimo supplicio puniri, et hoc etiam propter dn a temporalia bominibus et iumentis varijs modis
illata, leges impenant, vt patet C.de malefi. l. nullus. l. nemo. et l. culpa. Et est similis culpa prohibita discere et
docere. Et loquu (05) tur Leges super Sortilegos, quant magis super Maleficos, vbi dicunt, qud p na illorum est
bonorum supplicatio et decapitatio. Et quis tali arte mulierem ad luxuriam prouocauerit, vel conuerso, bestijs
exponitur, vt dicitur ibidem. l. multi. Et de bis in prima qustione tactum est. DECLARATVR, QVOD PROPTER
peccata Maleficarum innoxij sp maleficantur, etiam in terdum propter peccata propria, QVSTIO XV. Sed hoc
qud Diuina permiione plures in noxijs damnificantur et puniuntur, et prmiis nocumentis, propter aliena peccata
Maleficarum, et propter culpas proprias, ne alicui hoc videatur inconueniens, ostendit Sanctus Thomas secunda
secund. q. c. 8. Hoc fieri iust Deo, loquendo de p nis prsentis vit, triplici ratione. Prim quidem, qud vnus
bomo est res alterius, et sicut quis punitur in rebus, ita et in p nam alterius aliquis puniri potest. Nam filij secundum
corpus, sunt qudam res patris, et serui et animalia, res dominorum, et sic filij puniuntur, quandoque (30) pro
parentibus, sicut filius natus ex adulterio Dauid, mortuus fuit qum citius, et animalia Amalechitarum iussa sunt
interfici, quamuis et in buiusmodi sit ratio mystica, vt habetur 1. qust. 4. . paruulos. Secund, quia peccatum
vnius deriuatur in alterum, et hoc dupliciter. Per imitationem, sicut silij imitantur peccata parentum, et serui et
subditi peccata dominorum, vt audacius peccent, vt fit in rebus mal acquisitis, in quibus filij succedunt, serui in
latrocinijs et guerris iniustis. Vnde spius interficiuntur, et subditi prlatorum audacius peccant, dum eos peccare
cernunt, etiamsi eadem peccata non committunt, vnde et iust permittunt. Deriuatur etiam peccatum vnius in alterum
per modum meriti, vt subditorum in malum prlatum, id est, qud peccata subditorum merentur peccatorem
prlatum, secundum illud lob: Regnare facit hypocritam propter peccata populi. Deriuatur etiam peccatum, et
consequenter p na per aliquem consensum vel diimulationem. Hoc est, quando superiores peccata non redarguunt,
tunc spiim boni cum malis puniuntur, vt dicit August. in primo de ciuit. Dei. Exemplum, vbi inter nos
Inquisitores vnus reperit quoddam oppidum, mortalitate hominum quasi destitutum, et vbi fama vol abat, qud
qudam mulier sepulta linteamen, in quo sepulta erat, succeiu deglutiret, et qud pestis cessare non posset, nisi ex
integro linteamen deglutiendo ad ventrem consumpsisset. Habito consilio desuper, Scultetus cum prfecto ciuitatis
sepulchrum effodientes, inueneru (05) t quasi dimidietatem linteaminis per os et collum vsque (30) in ventrem
immissam et consumpt. Quo viso, motus Scultetus gladium extraxit, et caput amput ando extra foueam proiecit,
sicque (23) subit pestis cessauit. Ex quibus vtique (30) Diuina permiione peccata illius vetul super innoxios,
propter diimulationem prcedentium punita fuerunt. Nam prhabita Inquisitione repertum fuit, ipsam longe
tempore vit su Sortilegam et Magam fuisse. Exemplum de punitione Dauid in enumenatione populi per pestem.
Terti fit in Diuina permiione, vt human societatis vnio commendetur, ex qua vnus homo debet pro alio sollicitus
esse, vt non peccet, et ad detestationem peccati, dum scilicet, p na vnius redundat in omnes, quasi omnes sint vnum
corpus. Exemplum de peccato Achor, losue. 7. possumus adhuc addere duos modos, prout puniuntur mali interdum
per bonos, inter dum cti per alios malos. Nam vt Gratia, dicit 23. q. 5. . vl. Aliquando Deus punit malos per
legitimam potestatem, gerentes ex mandato suo, et hoc dupliciter. Inter dum cum merito punientium, sicut puniuit
peccata Chananorum per populum suum. Interdum absque (30) merito punientium, sedetiam in ipsorum p nam,
sicut Tribum Beniamin puniuit et deleuit vsque (30) ad paucos. Aliquando punit etiam per populus suos, iussu seu
permiione excitatos, non tamen intendentes Deo obsequi, sed su satisfacere cupiditati, et ide cu (05) sui
damnatione, sicut iam punit populum suum per Turcas, et spius ante per alienigenas etiam in veteri lege. Sed nota,
qud quacunque (30) de causa quis puniatur, si non sustinet patienter p nas, tunc sunt flagella, non ad satis
factionem, sed ad vindictam tantm. i. punitionem. Iuxta illud Deutero. 32. Ignis. s. p na temporalis, succensus est in
furore meo. i. in punitione: quia alis non est in Deo furor, et ardebit vsque (30) adinferui nouiima. i. vindicta, hic
incipiet et ardebit vsque (30) ad extremam damnationem, vt exponit Augusti. Et habetur de p n. dist. 4. . auctoritas.
Sed si patienter ferantur ipsa flagella, et sint patientes in statu Grati, habent locum satisfactiones, vt ditit Tho. in 4.
Etiamsi quis puniretur Iudice propter Maleficium commissum, vel etiam Malefica, et hoc secundum plus et minus,
secundum deuotionem patientis: et qualit atem criminis. Mors autem naturalis cm sit vltimum terribilium, non
tamen est satisfactoria, quia per naturam inoleuit in p nam originalis peccati. Licet secundum Scotum etiam
voluntari, et cum deuotione expectata, et Deo oblata in sua amaritudine, poit fieri aliquo modo satisfactoria. Mors
tamen violenta, siue quis eam meruit, siue non, semper est satisfactoria, si patienter sustineatur, et in gratia. Et hc
quidem, qu ad p nas propter aliorum: peccata inflictas. Propter propria aute (02) etiam Deus flagellat in vita
prsenti, et specialiter circa Maleficia inferenda. N Tobi 7. Super illos qui libidini deseruiunt, Diabolus accipit
potestatom, quod etiam ex prcedentibus patuit declarando, maleficia circa membra et potentias Generatiu
potenti, qu Deus amplius permittit maleficiari. Attamen ad prdicandum populo, notandum, qud prmiis
punitionibus non obstantibus, secundu (05) quas Deus pro culpis alienis, siue proprijs punit, banc regulam iuris pro
fundame (02) to teneat, et populo proponit, qu dicit: Sine culpa, nisi subsit causa, non est aliquis puniendus. extr,
de regul. iur. et hcregula locum habet in iudicio poli. i. Dei, et in iudicic fori. i. in foro bumano, siue seculari, siue
Ecclesiastico. Declara de iudicio poli. Nam cm Deus duplici p na spirituali, et temporali punit, Inprima inuenitur
qud nunqu sine culpa. In secunda inuenitur qud interdum ben sine culpa, sed n sine causa. De prima spirituali
p na, qu cm est triplex. s. subtractio Grati, vnde sequitur obduratio in prstitis, non sit sine culpa propria.
Secunda p na damni, id est, priuationis glori, hoc etiam nunquam infligitur sine culpa propria, vt in adultis, vel
contracta, vt in paruulis in originali decedentibus. Tertia p ua sensus, id est, cruciatio ignis infernalis, etiam patet.
Vnde qud dicitur Exodi 20. Ego dominus zelotes visitans peccata parentum, in filios, vsque (30) in tertiam et quar
tam generationem, intelligitur de imitatoribus paternorum scelerum, vt exponit Gratianus. 1. q. 4. . quibus vbi etiam
dat alias expositiones. De secunda autem p na temporali pumt Deus. Prim propter culpam alterius, vt supr tactum
est, triplici ratione, vel etiam sine culpa aliena et propria, sed non sine causa, vel etiam ex culpa propria, et non
aliena. Quod si vis scire causas, pro (21) pter quas Deus punit, et tamen absque (30) culpa aliena et propria, videas
quinque modos quos ponit Magister in 4. dist. 15. cap. 2. Et recipe tres primas causas: Reliquas duas accipe pro
culpis proprijs. Nam dicit, quinque (30) de causis Deus bominem flagellat in vita prsenti, siue p nas infert. Prim,
vt Deus glorificetur. Et hoc fit, quando miraculos remouetur p na siue flagellum. Exemplum de cco nato loan. 9.
de Lazaro resuscitato. Ioan. 11. Secund, si primum desit, immittitur tamen, vt meritum cumuletur per exercitium
Patienti, ac etiam vt Virtus latens intus, alijs manifestetur. Exemplum in Iob 1. et Tobi 2. Terti, vt virtus
conseruetur per humiliationem flagellorum. Exemplum in Paulo, qui de se dicit, 2. Cor. 12. Ne magnitudo
reuelationum extollat me, datus est mibi stimulus carnis me, Angelus Satan, qui stimulus secundum Remi. fuit
hc infirmit as corporalis. H sunt caus sine culpa. Quart, vt terna damnatio hc inchotur, vt scilicet aliqualiter
oste (02) datur, quid in inferno patient ur: Exemplamin Herode Acto. 12. et in Antiocho 2. Macha. 9. Quint, vt
homo purificetur, vel per expulsionem cu! p, scilicet, et flagellis conteritur. Exemplum de Maria sorore Aaron.
Nume. 13. lepra infecta, et Isralitis prostratis in deserto, secundum Hie. 23. q. 4. quidergo. Vel ad satisfactionem p
n. Exemplum in Dauid, qui post remiionem Adulterij commii, qu adculpam in p nam fuit expulsus de regno, vt
patet in 2. Regum, quod not at Greg. de p n. distin. 1. si peccatum Dauid. Posset etiam dici, omnem p nam qu
patimur, procedere ex culpa nostra, saltim originali, cum qua nascimur, quia ipsa est causa omnium causalitatum. ar.
dist. 5. ad eius. Sed et tertia p na, qu et damni, loquendo de illa, qu ad ternam damnationem, qum in futuro
sustinebu (05) t, nemo ambigat quin super omnes damnatos in p nis subsensibilibus cruciabu (05) tur. Sicut enim
Grati visio in patria, ita mortali culp p na in inferno succedit. Et sicut gradus Beatitudinis in patria
commensurantur iuxta gradus Charitatis, et Grati in via, ita et mensura suppliciorum in inferno iuxta mensuram
criminu (05) in vita. Hoc est, quod (36) Dcut. 25. dicitur: Pro mensura peccati erit et plagarum modus, et sic hoc in
alijs peccatis omnib. tamen in speciali maleficis hoc conuenit, quod ad Hebr. 10. tangitur. Quant magis putatis
deteriora mereri supplicia, qui filium Dei conculcauit, et sanguine (02) testamenti pollutum duxerit, in quo
sanctisicatus est. Hc sunt propria Mal. sicaru (05) . fidem abnegantium, et per diuiniimum Sacramentu (05)
plurima malesicia, vt iam in secunda parte patebit, cocercentium. DECL AR ATVR IN SPECIALI VE-ritas
prmissa: comparando opera Maleficarum ad alias superstitionis species, QVSTIO XVI. Prmissa denique (30)
Veritas, qu ad enormitatem criminum in maleficijs, probatur per comparationem ad alia opera Magorum et
Diuinatorum. Nam cm quatuordecim sint species circa opera superstitiosa, ex triplici genere Diuinationum, quorum
primum fit per manifestam Dmonum inuocationem: Secundum per tacitam solam considerationem dispositionis,
vel motus alicuiusret, vt syderum, dierum, horarum et huiusmodi: Tertium, per considerationem alicuius actus
humani ad inquirendum aliquid occultum, qu fortium nomen habent. Et species primi generis Dininationis, qu fit
per expressam Dmonum inuocationem, sint Prstigium, Diuinatio somniorum, Nigromantia, Diuinatio Pythonica,
Geomantia, Idromantia, Aerom antia, Piromantia, et Ariolorum cultus. Tho. secunda secund. q. 95. et 26. et q. 5.
igitur. et q. 5. nec mirum. Species denique (30) secundi generis, Genethliaci, Aruspices, Augures, Omen,
Seruantibus, Chiromantia, et Spatulamantia. Species etiam tertij generis variantur secundum omnia illa qu fortium
nomen habent, ad inquirendum aliquid occultum, scilicet, per csiderationem punctorum, festucaru (05) , figurarum
in plumbo liquefact aru (05) . Et de his Thom. vbisupr. et 26. qust. 2. et q. 4. per totum. Tamen hc omnia
crimina Maleficarum flagitia excedunt, quod de prstantioribus speciebus deducitur. Vnde et de minoribus non
difficultatur. N in prima spece, vbi aliquid prstigiosi quibusdam apparitionibus sensus humanos decipiunt, vt res
corporalis aliter sentiatur per sensum visus aut tactus, vt in prcedentibus tactum est de modo prstringendi.
Malefic his n content circa membra Generatiu potenti, illa interdum prstigiosa apparitione auferendo, licet
non in rerum Veritate, etiam ipsam Generatiuam potentiam pluries auferunt, ne mulier concipere, aut vir actum
exercere valeat, etiam remanente membro absque (30) prstigiosa illusione, post conceptum eti aborsum procurant,
sp procurant cuminnumeris alijs malis, in diuersis etiam formis bestiarum apparent, vt in superioribus patuit. In
secu (05) da denique (30) specie, qu et Nigromtia dicitur, et fit per mortuorum apparitionem, vel locutionem, cm
vt dicitur tertio libro Ethym. Nigros grc, mors dicitur latin, mantia ver Diuinatio. Faciunt autem talia per
sanguinem hominis, aut alicuius animalis, super quibusdam characteribus, scientes Dmonem sanguinem amare, id
est, eius effusionem, et peccata. Vnde fit, vt vbi mortuos ab inferis se vocare putant, ad respondendum ad
interrogata, Dmones in eorum similitudinibus apparentes, talia exercent. Et huiusmodi artis erat illa Maga
Pythonissa, de qua 1. Reg. 28. qu ad instanti Saulis Samuelem suscitauit. Necex hoc put at quis talia esse licita,
(38) Scriptura commemorat, Animam iusti Propbet ab inferis vocatam, Sauli eue (02) tum futuri belli, etiam per
mulierem Pythonissam apparuisse. Quia vt August. dicit ad Simplicianum: Non est absurdum credere, aliqua
dispensatione permissum fuisse, vt non dominante arte Magica, vel potentia, sed dispensatione occulta, qu
Pythonissam et Saulem latebat, se iusti spiritus o (34) stenderet Regibus aspectibus, Diuinacum sententia
percussurus. Vel non ver spiritus Samuelis sua requie est excitatus, sed aliquod Fantasina, et illusio Dmonum
imaginaria Diaboli mashinationibus est facta, quam appellat Samuelem Scriptura, sicut magines solent suarum
rerum nominiluis appellari. Hc exresponsione cuiusdam argumenti, super qustione (02) : An Diuinatio qu sit
inuocatione Dmonum, sit illicita. 2. secund. q. 95. ar. 4. Ad secundum. Sed si lectori placet, videat responsionem
super vltimu (05) argumentum qustionis: An gradus Propbeti, sicut in Beatis, in eadem summa. q. 174. Inspiciat
etiam dictum Augustini. 26. qust. 5. Necmirum. Sed hc parum ad Maleficarum opera, qu nullum in se retinent
speciem Pietatis, vt intuenti eorum opera patet, sanguinem innocentem fundere non cessantes, occulta quo (34) que
(30) Diabolicis instructionibus manifestantes, nec viuis aut mortuis parcunt, vbi animas cum corporibus interimunt.
IN TERTI Adenique (30) specie, qu et somnioru (05) Diuinatio dicitur, dupliclter o (34) bseruatur. Prim, quando
quis vtitur somnijs, vt valeat aliquod occultu (05) inuestigare ex reuelatione maloru (05) spirituum, cum quibus
habentur pacta expressa, quando scilicet ad hoc inuocantur. Secund ver, quando quis vtitur somnijs ad
cognoscendum futura, secundu (05) quod somnia procedunt ex reuelatione Diunia, vel ex causa naturali intrinseca,
vel extrinseca, quantum potest se extendere talis Virtus, non erit illicita Diuinatio. Hc Thomas vbi supr. Pro cuins
intelligentia, vt Prdicatores nucleum ad minus habeant, not andum ad primum de Angelis, qud cm Angelus sit
limitat Virtutis, efficacius reuelare potest aliquid futurorum anim disposit qum indisposit. Dispositio autem
fit post sedationem motuum exteriorum et interioru (05) , vt quando silentes sunt noctes, et sedati sunt motus
fumositatum, et hoc fit circa Auroram, quando digestio est completa, et hoc dico de nobis peccatoribus simi! ibus,
quibus Angeli ex diuina Pietate ad persequutionem officij aliqua reuelt, aut tempore studij in Aurora intellectum de
occultis scripturarum informat. Prsidet enim Angelus bonus Intellectui, sicut Deus Volu (05) tati, et corpora c
lestia nostris corporibus alijs, aut perfectioribus quibuscunque (30) potest, et quacunque (30) hora reuelare
vigilando, et dormie (02) do, quamuis et iuxta Philosophum in lib. de som. et vigil. sunt magis apt recipere
reuelationes, vt dictum est vno tempore, qum altero, prout cteri Magici facere consueuerunt. Ad secun dum nota,
qud ex naturali solicitudine natur de regimine corporis contingit, qud qudam futura habe (02) t cau sam
naturale (02) in homine somniante, et tunc illa somnia seu visiones, sunt ttummod signa, et non caus, sicut ex
parte Angeli dictum est, et hoc accidentium futuroru (05) in homine, vt sanitatis vel gritudinis, vel periculi, et c. Et
hc est sententia Aristotelis, vbi supr, quia natura reprsentat in somnis anim aliquas disposities, qu sunt in
corde, ex quibus poste contingit infir mitas, vel aliud, vt si quis somniat de occupationib. igneis, signum est, qud
in eo prdomin atur Cholera, si de aris, vt de volatu, et huiusmodi signum est Sanguinis, si aqu, vel alterius
liquoris aquei, signum est Elegmaticis, si de terreis, signum est Melancholi. Et ide per somnia quandoque (30)
iuuantur Medici ad cogno scendum dispositiones corporis, (vt etiam dicit Philosophus in eodem libro.) Sed
hciterum leuia sunt per comparatione (02) ad somnia Maleficis superstitios obseruata. Nam si corporaliter, vt
supr tactum est, nolunt transferri, sed tantm imaginari cernere, qu csodalibus Maleficis perpetrantur,
reponere se habent ad sinistrum latus, in nomine sui, diabolo et omnium Dmoniorum. Vnde fit, vt ei singula
imaginaria visione reprsentatur simili. Si aliquaocculta scire pro se vel alijs hominibus volunt Dmonibus per
somnia, destruu (05) tur non per tacita, sed per expressa cum eis pact a inita. Nec iterum per quodcunque (30)
pactum, quocunque (30) modo per aliquod sacrificium alicuius animalis, seu sacrileg deprecationis, aut cultus
etiam latri exhibitionis, sed seipsas in anima, et corpore Dmonibus offerentes, fidem penits sacrilego ore
abnegando. Nec his content, eti proprios aut alienos infantes Dmonibus offerunt, aut interimunt, de quibus supr
habitum est. In quarta denique specie, qu per Pythones Python Apolline, iuxta Isidorum, qui auctor Diuinandi
dicitur fuisse exercetur, no (04) per somnia aut per mortuorum allocutionem, sed per viuos, vt in arreptitijs, qui sic
arrepti Dmonibus, vel voluntari aut inuoluntari ad prdice (02) dum tantummod futura, et n ad alia flagitia
perpetranda agit antur, qualis fuit illa puella de qua Act. 16. Clama (01) do post Apostolos, qud essent ver serui
Dei. Vnde indignatus Paulus, imperauit spiritui exire ab ea. Patet qud modica sit comparatio per respectum ad
Maleficas, et eorum opera, qu vtique (30) sicob magnitudinem facinorum, et enormitatem criminum, iuxta Isido. vt
supr habitum est, nuncupantur. Vnde causa breuitatis de alijs minoribus speciebus Diuinationum hc probare n
expedit, vbi maiores excedere noscuntur. Nam vbi prdicatori placet applicare aliasspecies, po (04) t, vt
Geomantiam, qu fit circa corpus terrestre, vt in ferro vellapide polito. Idromantiam, qu fit in aqua vel crystallo.
Areomantiam, qu fit in are. Piromantiam, qu fit in igne. Ariolorum, qu fit in visceribus animaliu (05)
immolatorum in aris Dmonum. Licet h omnes per expressam Dmonum Inuocationem fiant, nulla tamen est
comparatio ad maleficia Maleficarum, cm ad nullum nocumentum hominum, iumentoru (05) et terr frugum
tendunt direct, sed ad futuroru (05) prcognitionem. De alijs etiam speciebus Diuinationum, qu cumtacita
inuocatione et etiam per tacitu (05) , vt sic pact um erga Dmones practicantur, vt sunt Genethliaci, seu Astrologi,
sic dicti propter nat alium considerationes. Aruspices qui dies et horas obseruant. Augures qui gestus et garritus
auium, et omen qui verba hominum obserut. Et Chyromantici qui ex lineamentis manuum, aut spatulis animalium
diuinant. Si cui placet inspiciat Prceptorem Nider, circa secundum prceptum, et plurainueniet, quomodo sint
licita et quomodono (04) . Maleficarum ver operanunquam sunt licita. EST DECLARATIVA QVATERDEcim,
grauitatem criminis ad peccata qucunque Dmonum comparando, QVSTIO XVII. Sed et tant a est eorum
facinorum magnitudo, qud etiam malorum Angeloru (05) peccata et ruinam excedunt, Et si in culpis, quomodo non
etiam in infernalibus supplicijs. Et hoc quidem ad culpas demonstrare, non est difficile varijs rationib. Prim,
namlicet eius peccatum sit irremiibile, hoc tamen non est propter magnitudinem criminis, habendo respectum ad
eorum naturalia, et prcipu secundum opinionem illorum, qui dicunt, eos tantm in naturalibus, et nunquam in
gratuitis fuisse creatos. Et quia bonum Grati excedit bonu (05) Natur, ide illorum peccata, qui statu Grati
cadunt, prout Malefic fidem susceptam in Baptismo abnegtes existunt, eoru (05) vtique (30) peccata excedunt. Si
ver dicamus, eos in Gratia fuisse creatos, licet non confirmatos, sic etiam Malefic, licet non creat in Gratia,
tamen Gratia sponte ceciderunt, sicut et ille volens, peccauit. Secund demonstratur, namlicet eius peccatum sit
irremiibile varijs de causis alijs, puta secundum August. quia nullo suggerente peccauit, ide nullo reparante redire
debet. Vel secundum Damasce. contra Dei formam Intellectu peccauit, et cognitio quant est nobilior, tant peior est
error. Seruus enim sciens voluntatem domini sui, et c. Vel iterum, secundu (05) eundem Damascenum, quia non est
susceptibilis P nitenti, ide nec Veni, et hoc ex natura sua, qu quia spiritualis, tantummod est vertibilis, e
qud se totam conuertit, quod in homiue n fit, vbi care semper repugnat spiritui. Vel iterum, quia
excelsolocapeccauit, vt in c lo homo autem in terra. HIS TAMEN no (04) obstantibus, eius culpa in multis alijs
minomtur co (04) paratiu ad Malesicarum flagitia. Prim in hoc, qud ilbe iuxta. Anselmum, in quadam oratione,
nullaprcedente delicti vindicta, superbiens peccauit. Malefic ver post tantas p nas sp multis alijs Maleficis
inflictus, im et post p nas quas percipiunt in Ecclesin, Diabolo occasione su ruin instictas, omnia hc
contemnunt, et non ad minima peccata mortalia, vt cteri peccatores, quiex infir mitate aut Malitia absque (30)
habitu Maliti peccant, sed ex profunda cordis Malitia adhorie (02) da flagicia properant. Secund, quia licet triplex
sit status mali Angeli, innocentia culp, et miseri seu p n. Ipse camen sic ab innocentia semel tantm cecidit, et
qud ad ill nunquam restitutus fuit. Peccator autem ad Innocentiam per Baptismum restitutus, iterum ab illo cadens
multum profundatur. Et super omnes ips Malefic, vt earum flagitia demonstrant. Terti, ille contra Creatorem,
nos autem, et super omnes ips Malefic contra Creatorem, et Redemptore (02) , et c. Quartille dereliquit, Deum
permittentem, videlicet cum peccare, et non ex Pietate cum presequentem, nos autem super omnesips Malefic,
peccatis elongamur, Deo permittente, et ex Pietate nos continu prosequente, et beneficijs plurimis nos prueniente.
Quint, ille prstat in Malitia Deoreprobante, et suam gratiam non apponenti, nos miseri currimus in illam
Malitiam, Deo contnu reuocante. Sext, ille manet obduratus ad punientem, nos obdurati ad blandientem. Et si
ambo contra Deum, tamen ille contra se requirentem, nos contra pro nobis morientem, quem vt prmisimus, super
omnes Malefic debonestates defendunt. SOLVTIONES ARGVMENTORVM etiam declarant Veritatem per
comparationem. Ad argumenta. Ad primum patet responsio per ea, qu in principio corporis qustionis tacta sunt.
Vnde videlicet aliquod peccatum debet censeri grauius altero, et quomodo peccata Maleficarum grauiora cunctis,
qu ad culpam existunt. Et aliud qu ad p nam? Dicendum, qud sicut culpa Ad, ita et eius p na dupliciter
consideratur. Vel qu ad per sonam, vel qu ad naturam totam, videlicet, posteritatem ex eosequutam. Primo modo,
sicut maiora peccat fuerunt post eum perpetrata, quia videlicet ipse solummod peccauit, faciendo illud quod erat
malum, non secundum se, sed quia prohibitum. Eornicationes ver, adulteria, et homicidia, vtroque mode mala sunt,
scilicet, secundam se, et quia prohibita, ide etiam grauior p naeis debetur. Secundo ver modo, licet maxima p na
primum peccatum sequuta est, hoc tamen est per indirectum, inquantum videlicet per eum tota posterit as originali
peccale fuit infecta, e qud ipse primus parens omnium, pro quibus omnibus so (34) lus filius Dei satis facere
potuit potentia ordinata. Pro suo autem personali mediante Diuina gratia p nituit, et saluatus per solutionem factam
per Christum. Incomparabiliter autem peccata Maleficarum excedunt in grauitate, non content de suis personalibus
peccatis, et perditionibus, cm etiam innumer as alias post se continu trabunt. Ad tertium dicendum ex prhabitis,
qud hoc fuit per accidens in peccato Ad, qud miorem lsionem intulit. Et hoc videlicet, qud naturam
integram inuenit, et qud corruptam necessari non voluntari transfundere habuit. Vnde non sequitur, qud suum
peccatum simpliciter grauius cteris fuit. Tum etiam, quia hc idem etiam sequentia peccata fecissent, si talem
naturam inuenissent, sicut et secundum mortale peccatum non grauat Gratiam, e qud illam non inuenit, priuaret
autem si illam inueniret. Hc est solutio Sanct. Thom. in 2. distinct. 21. articu. 2. in solutione secundi argumenti,
quam solutionem si quis ad plenum vult intelligere, habet considerare, qud Adam originalem Iustitiam si
prstitisset, non transfudisset in posteros, prout Ansel. opinabatur, quia etiam aliquis post eum peccare potuisset,
videantur dicta D. di. 20. An pueri moxnati, fuissent in Gratia confirmati. Item quoli. 101. An ijdem qui nunc
saluantur homines, saluati fuissent, si Adam non peccasset. SEQVITVR MODVS PRAEDICANdi, contra quinque
argumentalaicorum, quibus probare videntur sparsim, qud Deus non permittat tantam potestatem Diabolo et
Maleficis, circa homini Maleficia inferenda, QVSTIO XVIII. Sit denique (30) Prdicator prouidus super certa
argumenta laicorum, vel etiam peritorum quorundam, qui in tantum Maleficas esse negant, qud licet Malitiam et
potentiam Dmanis ad inferendum exsuo desiderio huiusmodi mala, concedant, Diuinam tamen permiionem sibi
condescente (02) negant, nec volunt, qud Deus tanta fieri permittat, et licet modum arguendi non habeant, et in
tenebris sicut cci palpitant, iam vnum, iam alterum medium tangendo, opus tame (02) est eorum assertores ad
quinque (30) argumenta reducere. Ex quibus vtique (30) omnes eorum cauillationes producere possunt, et prim,
qud DEVS non permittat Diabolo sub tanta potestate suire in homines. VTRV Mad maleficialem effectum
Dmone per Maleficam procurandum, semper habet concurrere Diuinam permiionem. ET ARGVITVR quinque
(30) argumentis, qud Deus non permittit, vnde etiam Maleficium nihil est in mundo. Et primum sumitur ex parte
Dei. Secundum ex parte Diaboli. Tertium ex parte Malefic. Quartum ex parte morbi. Quintum ex parte
Prdicatorum, et Iudicu (05) , qui talia contraeas prdicant et iudicant, vtique (30) nunqusecuri essent. Primsic,
Deus punire potest hominem propter peccata, et punit gladio, fame, et mortalitate. Item diuersis alijs infirmitatibus
varijs et innumeris, quibus humana conditio subiacet, vnde, quia opus ei non est adiungere alias punitiones, ide non
permittit. Secund sic. Ex parte Diaboli, si vera essent qu prdicantur, qud videlicet Vim Generatiuam impedire
possunt, vt videlicet mulier non concipiat, vel si concipiat, qud aborsum faciat, vel si non aborsum, qud etiam post
natos interficiunt, vtique sic perimere possent totum mundum, et iterum posset dici, qud opera Diaboli essent
fortiora operibus Dei, scilicet Sacramento matrimonij, quod est opus Dei. Terti ex parte ominis, nam vide mus, si
Maleficium debet esse aliquid in mundo, tunc aliqui homines plus alijs maleficiuntur. De quo si quritur, vtique
(30) dicitur hoc esse propter punitionem peccatorum. Sed hoc est falsum, ergo et illud, qud Maleficia sint in
mundo. Falsitas autem probatur ex eo, quia tunc maiores peccatores amplius punirentur, hoc est falsum, cm minus
punitur, qum alij interdum iusti, quod etiam cernitur in pueris innocentibus, qui asseru (05) tur maleficiati. Quart,
potest addi et aliud argumentum ex parte Dei, hoc qud quis impediro (34) posset, et non impedit, sed fieri permittit,
vtique iudicatur ex sua voluntate proceisse. Sed Deus cm sit summ bonus, non potest velle malum, ergo non
potest permittere vt fiat malum, quod ipse impedire potest. Item ex parte morbi defectus et infirmitates, qu dicuntur
maleficiales similes etiam sunt defectibus et infirmitatibus naturalibus, id est, qui ex natur defectu procedunt. Qud
enim aliquis claudicat, exccatur, vel rationem perdit, vel etiam moritur, ex defectu natur contingere possunt, vnde
non possunt secur Maleficis ascribi. Vltim, ex parte Iudicum et Prdicatorum, qui cm talia aduersus Maleficas
prdicant et practicant, vtique propter ingens odium Maleficis contra eos conceptum, nunquam essent securi. Sed
contra argumenta sumantur ex qustione prima, super tertiu (05) principale prim partis tractatus, et proponantur
illa qu sunt magis ad populum, quomodo videlicet permittit mala fieri, licet n velit malum fieri. Permittit autem
propter admirabilem perfectionem Vniuersi, qu considerantur in hoc, qud bona cmendantur eminentius, et magis
placent, et sunt laudabiliora, dum comparantur malis, habentur ibi auctoritates. Item profunda Dei Diuin Sapienti,
Iustiti et Bonitat is relucent, qu alis essent occulta. Breuiter, pro decisione qustionis possunt colligi ex bis, qu
ibi tanguntur, varia documenta pro infor matie populi, videlicet, qud Deus iust duos casus permisit, scilicet,
Angelorum et primorum parentum, qui cm sint maiores omnibus alijs casibus, n mirum si alij minores
permittantur. Qualiter autem sunt maiores, qu ad causalittem, no (04) qu ad alias circumstantias, secundum quas
peccata Maleficarum, vt in q. tangitur, et malorum Angelorum, et primorum parentum peccata excedunt, et quare
Deus iust permisit illos primos casus, tangitur 2. q. ex quibus plura colligere et dilatare potest ad suum placitum.
Sed ad respondendum super argumenta. Nam ad primum cm dicitur, Deus sufficienter punit per naturales
infirmitates mortales gladio, et fame, Respondetur ex tribus: Prim, quia Deus non limitauit suam virtutem ad
naturalem profectu (05) : aut enim ad influentias corporum c lestium, vt videlicet prter illa agere non poit, ide et
prter illa spiim egit in punitione peccaminum, mortalitates et alia infere (02) do prter omnem influentiam
corporum, sicut in punitione peccati Superbi in Dauid, super mortalitatem inflictam populo, propter
populinumerationem, et c. Secund, hoc vtique (30) congruit Diuin Sapienti, qu cum rebus omnibus sic
administrat, vt eas proprijs motibus agere sinat. Idesicut non conuenit Malitiam Dmonis omnin impedire, sed
potius decet ipsam permittere, vt agat, quantum ad bonum Vniuersispectare potest, licet continu etiam refrenatur
perbonos Angelos, vt non tantum noceat, quantum nocere vellet. Ita etiam non conuenit, Malitiam bumanam
refrenare superea, ad qu ex libertate arbitrij potest, vt est fide (02) abnegare, et seipsum Dmoni deuouere, qu
vtique (30) facere in potestate sunt Voluntatis human. Ex quibus etiam duob, cm Deus maxim offenditur, iust
permittit ea qu Malefica desiderantur, et propter qu fide (02) abnegauit, et ad qu Diaboli potentiase extendit,
vt est hominibus, iume (02) tis, et terr frugibus posse nocere. Terti, Deus iust permittitilla mala fieri, per (35)
qu Diabolus etiam per indirectum maxim torquetur, et summam recipit displicentiam, sed per illa mala qu
Maleficis virtute Dmonum fiunt per indirectu (05) , Diabolus maxim tor quetur, dum contra suam Voluntatem
Deus omnibus malis ad gloriam sui nominis, adfidei commendationem, ad electorum purgationem, et cumulum
meritorum vtitur. Certum est enim, qud inter omnes displicentias quas Diabolus ex Superbia, qu semper ctra
Deum exigit, iuxta illud: Superbia eorum quite oderunt ascendit semper, hc prcipu est, quia sibi displicet, qud
Deus omnia sua machinamenta in sui gloriam et c. conuertit. Iust ergo Deus cuncta permittit. Ad secundum
superius responsum est, et debet responderi ad duo qu includuntur in argumento, scilicet, qud non dicitur
Diabolus fortior Deo, nec eius factura, im cernitur qud minim Virtutis existit, cm nihil poit, nisi permiione
Diuina, vnde eius Virtus potest dici minima, comparando ad Diuinam permiione (02) , licet sit maxi ma,
comparando ad Virtutes corporales, quas naturaliter excedit iuxta illud sp allegatum: Non est potestas super
terram, qu ei valeat comparari. Iob. 41. Alterum ad quod respondendum, Cur videlicet Deus potius super Vim
Genemtiuam permittit Maleficia fieri qum super alios actus humanos? De quibus etiam supr tactum est in materia
de permiione Diuina, subtitulo, quomodo Malefic Vim Generatiuam, et actum Venereum impedire possunt. Est
enim hoc propter f dit ate (02) illius actus. Et quia originale peccatum inflictum ex culpa primorum parentum, per
illum actum transfunditur et exemplificatur etiam de serpente, qui primum instrumentum Diaboli fuit, et c. Ad
tertium dicendum, qud sicut Intentio et Appetitus Diaboli maior est ad tent andum bonos quae (16) malos, licet ex
parte tentari, magis tentat malos quae (16) bonos, idest, qud amplior habilitas est in malis, ad recipiendum
tentationem Dmonis, qum sit in bonis. Ita etiam plus affect at ldere bonos, quae (16) malos, licet maiorem
habilitate (02) ldendi inueniret in malis qum in bonis: et huius est ratio, quia secundu (05) Grego. qu ant crebrius
quis Diabolo se subijcit, tant intollerabiliorem sibi facit, vt ei reluct ari non poit. Sed cm mali crebrius se
subijciant Diabolo, eis sit tentatio magis intollerabilis, et frequentior, cm non habeant scutum Fidei format, quo se
tueantur, de quo scuto Aposto. Ephe 15. In omnibus sumentibus scutu (05) sidei, in quo possitis omnia tela
nequiimi ignea extinguere. Sed ex alia parte magis et acrius impugnat bonos qum malos. Et ratio, quia cm iam
poideat malos, non autem bonos, ide magis conatur per tribulationem trahere ad sui dominium iustos, quos non
habebat, qum peccatores possessos, sicut aliquis princeps terrenus magis insurgit contra illum, qui plus aufert
deiure suo, vel qui plus nocet Regno, qum contra illos qui non sibi contrariantur. Ad quartum, qud DEV Spermittit
mala fieri, no (04) vult tamen mala fieri, vltra prmissa qu tactasunt, Prdicator declarare potest per quinque (30)
signa Voluntatis Diuin, qu sunt, prceptum, prohibitio, conciliu (05) , operatio, et permiio. Vide S. Thomam,
prcipu in prima parte, quia ibi planius declarat. q. 19. ar. 12. Namlicet vna sit volantas in Deo, qu est ipse Deus,
sicut et vn eius essentia, tamen per respectum ad eius opera iudicatur et significatur nobis eius Voluntas
multipliciter, secundum quod Psalmus dicit, Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates eius. Vnde Volunt
as in Deo distinguitur non ex parte rei, sed ex parte suorum effectuu (05) , it a vt Voluntas propri dicta, dicatur
Voluntas beneplaciti. Voluntas Metaphoric dicta, dicatur Voluntas signi, in quantum videlicet per signa, et
Metaphora iudicatur nobis Deum hoc velle. Asimili. Sicut paterfamilis vnam habens in se voluntatem, demonstrat
illam quinque (30) modis, scilicet per se, et per aliu (05) . Per se dupliciter, dir ect et indirect. Direct, cu (05)
aliud operatum, et tuncest operatio. Indirect au (05) t, quando n impedit operante (02) , sicut et in 4. physi. dicitur:
Remouens et prohibens, est mouens sicut accidens, et quantum ad hoc dicitur signum permiio. Per alium autem
declarat se paterfamilis aliquid velle tripliciter. Vel inquantum ordinat aliquem ad aliquid faciendu (05) necessari,
et prohibendo contrarium, et sic sunt prcepta in prceptis, et prohibitio in affirmatiuis et negatiuis prceptis. Vel
inquantum ordinat aliquem persuasiu ad aliqua consiliatiu, et hoc pertinet ad consilium, et sicut Volu (05) tas
humana manifestatur per hc quinque (30) , sic et ipsius Dei. Quod enim prceptum prohibitio et consilium dicatur
Voluntas Dei, patet per illud Matthi 6. Fiat Voluntas tua, sicut in c lo et in terra, id est, vt in terra impleamus eius
prcepta, vitemus prohibita, et implea mus pro posse consilia. Et similiter, qud permiio et operatio dicatur Dei
Voluntas, patet per August, qui dicit in Ench. Nihil fit nisi omnipotens Deus fieri velit, vel sinendo vt fiat, vel
faciendo. Ad propositum, cm diciturillud, quod quis impedire posset, et non impedit, iudicatur ex sua Voluntate
proceisse, verum est. Sed cm infertur, Deus est summ bonus, ergo non potest velle mala fieri, verum est,
Voluntate beneplaciti, et per quatuor signa huius Voluntatis, quia n potest operari mala, nec percipere mala, nec vt
non prohibeat mala, et persuadeat bona supererogationis, potest autem velle permittere mala fieri. Ad aliud,
quomodo cernuntur infirmitates abinuicem, vt vna sit maleficialis, altera naturalis puta ex defectu natur?
Respondetur (38) varijs modis. Prim Medicorum iudicio. 26. q. 5. Non licet. et q. 2. ca. illud. vbi verba August. ex
secundo de doctrina Christ. Ad hoc genus Superstitionis, pertinent omnes ligatur, et remedia qu Medicorum
difciplina condemnat, in quibuscunque (30) rebus suspendendis atque (30) ligdis. A simili, vbi Medici ex
circumstantijs, videlicet, tate, complexione sana, et subit quasi in actu oculi immutata, et qud non ex defectu
sanguinis, stomachi, aut labe, infirmitas accidit. Indicantillam non ex defectu natur, sed ab extrinseco accidisse. Et
ab extrinseco, vbi non ex venenosa infectione, quia sic sanguis et stomachus malis humoribus esset repletus, tunc ex
sufficienti diuisione iudicant effectum esse maleficialem. Item secund, cumeis existit incurabilis, vt nullis
medicaminibus ger potest releuari, im potius cernunt ipsum aggrauari. Terti, quia sic subit interdum accidit,
qud iudicium infirmi super hoc contingit. Resgesta vni ex nobis innotuit. Nam quidam de Optimatibus ciuitatis
Spirensis, nimis ceruicos Voluntatis, vxorem habuit intantum, vt cm ipselibens in omnibus complacere studeret,
tamen in cunctis fer suis affectionibus recalcitrabat, et verbis contumeliosis semper ipsum molestare satagebat.
Accidit inde vt domu (05) ingressus quadam die, cm mulier solito more contra se rixans verbis opprobriosis, et
irlocum dare, et domo exire volebat, ipsa ostium per quod exire habebat, cursu velo (34) ci anticipando obseruauit,
et vociferando contestabatur, qud nisi eam verberaret, nulla probitas aut bonestas sibi inesset. Ad qu verba grauia,
ille manum non animo ldendi extendit, et ipsam extensis digitis, super spatul leuiter tangendo (34) , subit ad
terram collisus, omnem sensum perdidit, et per plures septimanas in lecto decumbens, grauiima infirmitate detentus
fuit, qua in re videri potest, illam infirmitatem non ex naturali defectu, sed per Maleficium mulieris sibi accidisse.
Plura, im quasi innumera consimilia acta sunt, et multis innotuerunt. Sunt quidam qui per certam practicam
Experientiam rei capiunt per hunc modum. Nam plumbum liquefactum super infirmum tenent, et in scutellam
plenam aqu infundunt, et imago aliqua condensata cernitur, tuncinfirmitatem ex Maleficio accidisse iudicant, et
quidam an talis imago opere Dmonum, an naturali virtute erumpat, vbi interrogantur talia practicantes respondere
solent, qud virtute Saturni super plumbum, quia alis malus existit, sicut Sol super Aurum Maleficium sua virtute
ostendere solet. Sed quid de his sentiendum sit, an videlicet practica licita sit an non, circa tertium principale huius
tractatus tractabitur. Canonistis enim videtur licitum, vt vana vanis confundantur, licet Theologis omnin contrarium
videatur, cm non sint facienda mala, vt eueniant bona. Ad vltimum, vbi diuersa quruntur: Prim, cur Malefic
non ditantur. Secund, cur Principibus eis fauentibus ad perniciem omnium inimicorum ipsorum non cooperantur.
Terti, cur Prdicatoribus et alijs eos persequentibus non nocere valeant. Ad primum dicendum, qud ide, vt
plurimm Malefic non ditantur, vt iuxta complacentiam Dmonis in contumeliam Creatoris, quantum poibile est,
pro viliimo precio emantur. Et secund, ne in diuitijs notentur. Ad secundum, cur Principibus non nocent, causa est
manifesta, quia quantum in ipsis est, hoc fit, vt ipsos in Ainicitia retineant. Et si quritur, cur eorum inimicis non
noce ant? Respondetur, quia bonus Angelus ex altera parte hoc Maleficium impedit, Iuxtaillud Danielis: Princeps
Persarum restitit mihi viginti vna diebus. Vide Doctorem in secundo Sententiarum, an interbonos Angelos sit pugna,
et qualiter. Ad tertium dicitur qud ide nec Inquisitoribus, aut alijs Officialibus nocere possunt, quia publica Iustitia
vtuntur. Exempla varia ad hoc possent adduci, sed temporis prolixitas non patitur.
MALLEI MALEFICARVM TERTIA PARS. AD OPVS IVDICIALE, TAM inforo Ecclesiastico, qum ciuili,
contra Maleficos, ac omnes Hreticos pertinens, XXXV. Qustiones complectens, IN QVIBVS REGVLA
INCHOANDI Processum iudicij, continuatio, et sententiandi modus, luculentissim demonstratur. Quis sit
competens Maleficarum Iudex, QVAESTIO PRIMA GEneralis et introductoria. Vtrm Malefic et earum fautores,
receptatores et defensores, ita subijciuntur iudicio Ecclesiastico diocesanorum, et ciuili, qud ab earum inquisitione
valeant Hretic prauitatis Inquisitores esse exonerati? Et arguitur qud sic. Nam in c. accusatus. . san. lib. 6.
dicitur: San cm negocium fidei quod summ priuilegiatu (05) existit, per occupationes alias non debeat impediri
pestis Inquisitores Hretc sede Apostolica deputati, de diuinationibus aut sortilegijs, nisi Hresim saperent,
manifest intromittere se n deberent, nec punire talia exercentes, sed relinquere suis Iudicibus puniendos. Nec
videtur obstare, qud Hresis Maleficarum hc non exprimitur, tm quiaeisdem panis in foro Conscienti puniuntur,
de conse. distin. 1. pro dilectione. Si Diuinatorum et Maleficorum peccatum occultum sit, interponitur p nitentia
quadraginta dierum, si notorium Eucharistia denegatur, et quorum in eadem p na etiam idem iudicium decernitur,
tm etiam, quia eadem vtrobique videtur esse culpa, cm sicut Sortilegi iudicium sortiunt, ita Malefic nocumenta
creaturarum Dmonibus expectant et exigunt vtrobique (30) , quod solo Deo qurendum est, creaturis illicit
requirentes, vnde vtrobique peccatum Idololatri, ad quem sensum Esai 21. notatur, (38) Rex Babylonis stetit in
biuio, in capite duarum viarum commiscens sagittas, interrogauit Idola. Prtere si dicatur, qud ca. restringit
Diuinatores et Sortilegos super crimen Hresis, in quo subesse debent iudicio Inquisitorum, cm dicit, nisi Hresim
sapere (02) t manifest, ita (38) ad minus Diuinatores et Sortilegi hreticales sint eis subiecti. Contr, quia tunc
essent dandi Diuinatores artificiales, de quibus nullibi in scripturis fit mentio. Prtere si Malefic sunt Inquisitoru
(05) iudicio subiect, hoc erit pro (21) pter crimen Hresis, sed quia facta Maleficarum sine hresi possunt fieri,
probatur. Nam sicut cculcare Christi corpus in luto, quod vald borre (02) dum esset peccatum, potest fieri sine
errore in intellectu, et per consequens, e (02) t sine Hresi, quia stat, firmiter alique (02) credere ibi esse corpus,
proijceret tamenin lutum adcomplacendum Dmoni, ex aliquo pacto, ide vtoptatum finem, puta thesauri
inuentionem, vel simile obtineret, ita et facta Maleficaru (05) sine errore fidei, licet non absque (30) grandi peccato
sieri possunt, vnde in illo casu vtique (30) iudicium Inquisitorum subter fugiunt, et suis Iudicibus relinquuntur.
Pratere sicut Salomon Dijs suarum vxorum reuerentiam exhibuit propter complacentiam, nectamen propterea
Apostasiam per fidi incurrebat, quia mente fidelis, et veram fidem semper retinuit: ita et Malefic propter
reuerentiam quam exhibent Diabolo, propter pactum initum, mente fidem retiner, tes, non sunt propterca Hretic
nu (05) cupand. Prtere, si dicatur, qud omnes Malefic fidem habent abnegare, vnde et Hretic iudicand.
Contr, quia in casu quo etiam mente et corde abnegarent, adhuc non Hretic, sed Apostal nuncupantur, et cm
sit differentia inter Hreticum et Apoltatam, et Hretici Inquisitorum iudicio subijtiuntur, vtique (30) Malefic
corum iudicium subter fugere habent. Prtere 26. qust. 5. dicitur: Episcopi eor umque (23) ministri, ommbus
modis elaborare studeant, vt perniciosam et Zabulo inuentam Sortilegam et Magicam artem, ex parrochijs suis
penitus eradicare studeant, et si aliquem virum aut mulierem buius sceleris sectatore (02) inuenerint, curpiter
dehonestatum de parochijs suis cijciant, vnde cum c. 348. in fine dicat, suis iudicibus relinquant, et quia loquitur in
plurali, tam de Ecclesiastico quam ciuili iure, ide ad minus per ca. allegatum subduntur diocesanorum iudicio.
Qud si diocesani etiam seipsos exonerare vellent, prout Inquisitores prfatis iam tactis argumentis rationabiliter
facere videntur, vellentque (23) Maleficarum punitionem ad temporales Iudices retorquere, his argume (02) tis
probabiliter hoc facere possent, habetur inc. vt inquisitionis. . prohibemus quoque (30) districtius prfatis dominis
temporalibus et rectoribus, ipsorumque (23) Officialibus, neipsi de hoc crimine cm sit mer Ecclefiasticu (05)
quoquo modo cognoscant vel iudicent, et loquitur de crimine Hresis, sequitur ergo, (38) vbicrimen non est mer
Ecclesiasticu (05) , sicut est crime (02) in huiusmodi Maleficis, qui pro (34) pter damna temporalia qu ab eis
inferuntur, Ciuili et non ab Ecclesiastico debent puniri. Prtere C de Iudis. l. vl. in fi. dicitur: Cernat prtere
bona sua proscripta, et mos sanguinis p na destinandus, qui fide (02) Christi repugnabat peruer sa doctrina, quod si
dicatur, (38) lex loquitur de Iudis conuersis, et pst redeuntib. ad ritum Iudorum, instantia non valet, im
argumentu (05) amplius per hoc fortificatur, c (38) cm tales propter Apostasi fide Iudex ciuilis habet punire,
ergo e (02) t Maleficas fide (02) abnegtes, cm abnegatio fidei in toto vel in parte sit fundamentu (05)
Maleficarum. Prtere, licet in solutione dicatur, (38) proeodem Apostasia et Hresis sit capienda, adbuct
Ecclesiasticus Iudex non se habet de eis intromittere, sed ciuilis, n occasione qustiones hresum nullus debet
populu (05) commouere. Sed Prses de (02) t per se pro (21) uidere. In Autb. de md. Prin. id est, de mandatis
Principu (05) . colla. . neque (30) occasione. vbi dicitur, neque (30) occasione religionu (05) hresumque (23)
qustiones permittas alicui prouinciam commouere, aut aliter quadam prceptione iniungi prouinciam cui Prsides,
sed ipse prouidebis competenti vtilitate fiscalibus, et qu alia sunt perscrutari et non permit. tere aliquid fieri citra
nostras prceptiones occasione religionum. Patet ex his, qud de expugnante fidem nullus debet se intromittere, nisi
Prses. Prtere si cognitio Iudioum, et punitio talium Maleficarum nonssectaret totaliter ad ciuilem Iudicem, quo
modo leges de his tribus se intromittere possent. Nam C.de Maieficis. l. nemo. l. culpa. l. nullus, omnes illos quos
vulgus Maleficos vocat, capitali pan subijcit, et e. l. militi. bestijs obijcere decernit, qui Magica arte vit in
nocentum insidiantur. Item, qud qustionibus et tormentis ad interrogandum sulijci debeant, et qud nullus
fidelium sub p na exilij, et etiam amissione ommum bonorum, cum eis participat, cum multis alijs p nis annexis, qu
eligenti illas leges occurrunt. Econtrari ver et pro Veritate, legum Doctores talium Malesicarum pumtionem in
Ecclesiasticum Iudicem possunt retorquere, vt simul copulatiu habeant cognoscere et iudicare, et hoc sic probatur.
In crimine Cano (34) nico Prses cum Metropolitano habet discernere, et non Metropolitamus per se, sed adiuncto
Prside, patet in Authen. de manda. prin. . Si ver Canonicum sit quod quritur, vn cum Metropolitano prouinci
hoc disponere et decernere prouidebis, siue alij quidam dubitant, glo. id est, in fide, quo casu solus cognoscet, siue
alij quidam glossa. tunc Episcopus cum Prside scilicet cognoscet et caus Deo dare amabilem, et decibilem
terminum, qui et decenter orthodoxam custodiat fidem et identitatem procuret fiscalibus, et nostros subiectus seruet
inuiolatos, glo. id est, eos non corrumpat in fide. Prtere, princeps secularis licet puniat p na sanguinis, nontamen
per hoc iudicium Ecclesi excludit, cuius est cognoscere et diffinire, im necessari prsuppit, vt patet C. de
summa Tri. et fi.ca. 51. in fine, et extr, de hre. c. ad abolendam. et c. vergentis. et c. excommunicamus.1. et 2.
im eadem p na est et secundum leges, et secundum Cano. vt patet C. de hre. l. Manichos. et l. Arriani. vnde et
adeos pertinet, prcipu in simul, et non diuisim talium punitio. Prtere, sicut leges decernunt clericos proprijs
iudicibus emendari, et non temporalibus seu secularibus, e qud crimen Ecclesiasticum in eis censetur: ita et
Maleficarum crimen, cm sit partim ciuile et partim Ecclesiasticum, propter damna temporalia, et fidem quam
violant. Ide ad vtriusque (30) partis Iudices pertinet ad cognoscendum, iudicandum et puniendum. Et fortificatur
ratio in Auth. vt cler. apud proprios Iudices. . si ver. colla. 6. vbi dicitur: Si ver Ecolesiasticum sit delictum egens
castigatione Ecclesiastica et mulcta, Deo amabilis Episcopus discernit nihil communicantibus clariimis prouinci
Iudicibus. Neque (30) enim voluimus talianegotia omnin scire ciuiles Iudices, cm oporteat talia Ecclesiastica
examinari et emendari animas delinquentium, per Ecclesiasticam mulctam, secundu (05) sacr as et diuinas regulas,
quas et nostr sequinon dedignantur leges. Hcbi. Vnde et per oppositum crimen mixtum ab vtrisque (30) est
puniendum. Responsio, cm principalis intentio nostra in hoc opere sit ab inquisitione Maleficarum quantu (05) cum
Deo fieri poit, nos Inquisitores partium superioris Alemani exonerare suis Iudicibus ad puniendum re linquendo,
et hoc propter negotij arduit atem, dumtamen identitate fidei et saluti animarum non eo minus prouideretur, quare et
prsens opus aggrei sumusipsi Iudicibus modos cognoscendi, diffiniendi, et sententiandi relinquendo. Ide ad
ostendendum, qud Episcopicon tra Maleficas in multis procedere point, etiam seclusis Inquisitoribus, licet ipsi
Episcopi sine temporali et ciuili iudicio, vbi punitio transit vindictam sanguinis, non it a procedere valeant, expedit
certas opiniones aliorum Inquisitorum, in diuersis regnis Hispani in medium deducere, et illas (salua eorum semper
reuerentia,) cm sub ordine vno prdicatorum militamus infringere, vt eoclarior in singulis habeatur intellectus. Est
itaque (30) eorum opinio, qud omnes Malefici, Sortilegi, Diuinatores, Nigromantici, et breuiter sub quocunque (30)
genere Diuinationum existant, et qui fidem sacram semel susceperunt, et profei sunt, iudicio Inquisitorum
subiaceat, taliter vt in tribus qu notantur in capitulo, multorum querela, in principio de hre, in Clement. nec
Inquisitor sine Episcopo, nec Episcopus sine Inquisitore procedere habeant. Licet in quinque alijs vnus sine altero
procedere valeat, si cui placet capitulum legat et inueniet, vnum autem tribus est sententia diffinitiua, ad quam
vnus sine altero non debet procedere, et hoc vbi prfati hretici sunt habendi. Addunt insuper blasphemos, et
quocunque (30) modo Dmones inuocantes, et excommunicatos, qui in excommunicatione stetissent per annum
animo contumaci, in causa fidei, vel etiam in non causa fidei, sub certis casibus et plura alia includent per qu
auctoritas ordinariorum nimis eneruatur, and nobis Inquisitoribus ampliora onera imponuntur, minus secur coram
tremendo Iudice, qui vtique (30) districtam nobis super commii officij exiget rationem et quia eorum opinio non
infringitur, nisi eorum fundamentum sit annullatum, ide notdum, qud principale funda mentum per glossatores
Canonum, et prcipuesuper ca. accusatus. et . San. et super verba, Hresim sapiant, manifest accipitur, fundant
insuper se super dicta Theologorum, Thom, Alberti, Bonauentur, m 2. senten. dist. 7. Ex his specialiter aliqua
expedie recitare. Nam vbi cap. dicit, vt in augmento primo deductum est, qud Inquisitores hretic prauitatis, de
Sortilegijs et Diuinationibus se non debeant intromittere, nisi Hresim sapiant, manifest dicunt, qud Sortilegi vel
Diuinatores, sunt duplices, scilicet artificiales, et hreticales et primi dicu (05) tur meri Diuinatores, quia videlicet
mare ex arte agunt, de quibus e (02) t loquitur Canon ex tenore, extr de sortilegijs, vbi dicit, (38) Vdalricus
Presbyter cum quodam infami, hoc est Diuinatore, dicit glossa ad secretum locum perrexit, n ea intentione, vt
Dmonem inuocaret, quasi dicat: quia hoc fuisset hreticum, sed vt cum inspectione Astrolabij furtu (05) quoddam
inueniret, quasi dicat: quod est mera Diuinatio, vel Sortilegium. Secundi ver Hreticales dicu (05) tur Diuinatores,
qui in eorum arte Dmonibus alique (02) honorem latri vel duli impendunt, qui diuinando futura pr dicere
conantur, vel aliquid simile quod Hresim sapiat, manifest exercent, et tales iudicio Inquisitorum, sicut et alij
Hretici subiacent. Et qud hc sit mens Canonis, probant per Canonistas glossantes verbu saperent. Nam Io. super
allegatum Canonem, accusatus, et verbum saperent: dicit ita saperent, sicut est circa aras Idolorum nepharias preces
emittere, sacrificia o (34) fferre, Dmones consulere, eorumque (23) responsa suscipere, vel associant sibi propter
sortes exercendas Hreticos, vel faciunt prdicta cum sanguine, vel cum corpore Christi, vel in sortibus, vt point
habere responsa, puerum rebaptizant, vel his si milia. Ad eundem sensum allegant Archid. super eodem capit. et .
San, et super eodem verba saperent. Item allegant Ioannem, mod Raymundum, Guilielmum de monte Laudu. Item
probant per determinationem Ecclesi, ex Concilio Acquirensi. 26. qustio. 5. Episcopi. vbi huiusmodi mulieres
superstitios infideles nomina (01) tur, cm dicitur: vtinam h sol in sua perfidia perissent, et Perfidia in
Christiano dicitur Hresis, vnde et Inquisitorum Hreticorum iudicio sunt subiecti. Probatur insuper per Theo logos.
Prim per sanctum Thomam, in 2. senten. dist. 7. vbi qurit, vtrm vti auxilio Dmonis sit peccatum, vbi inter alia
hcverba dicit super illud Esai octauo: Nunquid non populus Deo suo requiret visionem? In omnibus in quibus
complementum operis ex virtute Dmonis expectatur, est Apostasia fide, propter pactu (05) initum cum Dmone,
vel verbotenus si inuocatio intersit, vel facto aliquo, etia (01) si sacrificia desint. Ad idem allegant Albertum in
eodem suo scripto et distin. item Petrum de Tharentasia, item Petrum de Bonauentura, nouiter canonizatum, qui
tamen non Petrus nominatur, cm fuerit veru (05) nomen suum, item Alexandrum de Ales, et Guidonem ordinis
Carmelitarum, qui omnes dicunt, qud Dmones inuocantes sunt Apostat, et per consequens Hretici, vnde
Inquisitorum Hreticorum iudicio (34) subiecti. Sed qud prfati Inquisitores per hc et per qucunque (30) abeis
allegata, non possunt sufficienter probare, quin etiam prfatisortilegi, et ctera iudicio Ordinariorum, seu
Episcoporu (05) , seclusis Inquisitoribus possunt subiacere, et qud Inquisitores talium Diuinatorum,
Nigromanticorum, seu etiam Maleficorum, se possunt exonerare, non qud illi Inquisitores mal faciunt inquirendo
super tales, vbi Episcopi non inquirunt, in quo casu potius Inquisitores illi sunt commendandi, sic probatur.
Inquisitores non habent se intromittere, nisi super crimen Hresis, et cm hoc oportet, qud illud crimen sit
manifestum. Patet per frequenter allegatum Canonem, accusatus, et in . San. Quo stante, tunc iterum arguitur, cm
quis aliqua committit, qu absque (30) vitio Hresis committere potest, quantumcunque (30) illa sint grauia et
enormia, adbut non est vt Hreticus iu dicandus, licet sit puniendus, ex quo sequitur, qud vbi quis non est
iudicandus vt Hreticus, sed vt Malefactor puniendus, Inquisitor non se debet intromittere, sed debet talem iuxta
tenorem Canonis suis Iudicibus ad puniendum relinquere. Quo iteru (05) stante, sequitur, qud omnia inducta per
glo (34) ssatores, Canonistas et Theologos, vt Dmones inuocare, eis sacrificare, et c. vt supr tactum est, nisi ex
vitio Hresis processerint, Inquisitores se non debent intromittere, sed suis Iudicibus, vt supr, relinquere. Quo
iterum stante, cm prfata spiim sine vitio Hresis fieri possunt, in quo casu talia facienies non sunt vt hretici
habendi, aut condemnandi, subscriptis probatur auctoritatibus et rationibus. Nam ad hoc, qud aliquis sit propri
Hreticus, quinque (30) requiruntur. Primum est, vt sic error in ratione. Secundum est, quderror ille sit circa ea
qu sunt fidei, vel contra Veritatem determinationis Ecclesi, inijs qu pertinent ad fidem, vel bonos mores, et
necessari ad consequutionem vit tern. Tertium est, qud error talis fit in illo, qui Catholicam fidem professus
est, alis enim esset Iudus, vel paganus, non Hreticus. Quartum est, qud talis error in eo qui fidem suscepit, sit
taliter, qud aliquam veritatem de Christo conficeatur pertinentem ad diuinitatem vel humanitatem, alis si totum
discederet, esset Apostata. Quintum est, vt talem errorem pertinaci voluntate et obstinata eligat, et sequatur: et qud
de hresi et hretico sit sumpto. ca. alle. accusatus. et verbum saperent intelligatur, glossam tamen Canonistarum
non reprobando, sed saluando sic probatur. Nam qud primum requiratur scilicet error in intellectu, hoc notum est
omnibus per communem regulam: Duo requiruntur vt quis dicatur Hreticus, vnum materiale, scilicet, error
inratione, alterum formale, scilicet, pertinacia in Voluntate. Patet et per August. Hreticus est, qui nouas et falsas
opiniones aut gignit, aut sequitur. Ratio etiam adest, quia Hresis est species Infidelitatis, et Infidelitas est in
intellectu subiectiu, sicut et Fides sibi contraria et opposita habent sieri circa ide (02) . Quostante, factum vel opus
quodcunque (30) sine errore non facit Hreticum, vtputa, si quis fornicatur aut m chatur, licet agat contra Veritate
(02) , qui dicit: Non machaberis, ex hoc non est Hreticus, nisi cadat, vel opinetur fornicariesse licitum. Et ratio est,
quia quandocunque (30) aliqua duo (34) necessari requiruntur ad constitutione (02) alicuius, deficiente altero
illorum, impoibile est illud esse, quia dato opposito quod sine illo poit esse, iam non necessari requireretur ad
constitutionem illius, sicut ad constitutionem domus necessari requiritur fundamentum, paries, tectum, ide altero
deficiente, non habetur domus. Sicergo, quia ad Hresim constituendam requiritur error in intellectu, necessari,
nullum factum absolut sine errore in intellectu facit Hreticum. Et propter hoc nos Inquisitores Germani dicimus
cum B. Antoni.in 2. par. sum. su, hanc materi pertractantis, qud baptizare imagines, adorare Dmones, eis
thurificare, conculcare corpus Christi in luto, et omnia buiusmodi, qu sunt vald horrenda peccata, nisi fit error
intellectu, non faciunt hominem Hreticum, et ide si quis faceret ista, vtput baptizaret imaginem, non mal
sentiens de sacrame (02) to Baptismi, nec de eius effectu, nec credens istum Baptisinum esse aliquid, nec habere
effectum ex vi sua, sed fecit hoc propter aliquem finem, facilius assequendum Dmone, cai qurit propter hoc
complacere, ita qud aliquo pacto implicito, vel expresso illud agat, vt Dmon sibi vel alicui faciat quod petit,
secundu (05) (38) characteribus et figuris secundu (05) artes Magicas, ab hominib. Dmones pacto expresso, vel
tacito inuocantur, ad desideria eoru (05) explenda, dummod non petant Dmone quod sit supra facultate (02)
eius, nec quantu (05) ad potentia (01) , nec quantu (05) ad cognitionem, sic. s. (38) no (04) mal sentiat de
potestate, aut cognitie Dmonis, sicut essent illi, qui crederent, qud Dmon poit neceitate liberum arbitrium
hominis, vel illi qui crederent, qud Dmon omnin ex tali pacto, et in omnem euentum, quantumcunque (30) Deo
non permissus, posset facere quod petunt, vel qui crederent, qud posset scire alteram partem futuri co (04)
tingentis, vel effectum aliquem facere, qui est proprius soli Deo: tales enim, non est dubium, qud haberent errore
(02) in intellectu, et mal de potestate Dmonis sentirent, et per consequens, suppositis alijs conditionibus qu re
quiruntur ad Hresim, essent Hretici, et Ordinariorum simul et Inquisitorum iudicio subiecti. Sed si ex causis prd
ctis facere (02) t, no (04) mal sencientes de Baptismo et alijs prdictis, prout communiter fit, eo qud ipso facto
Malefici, et Nigrom antici, cm sciunt ipsum Diabolum esse inimicum fiei, et aduer sarium salutis, iam coguntur in
corum cordibus sen tire magnam vim esse in fide, et quod nulli falsitati subiacere potest, cui pater mendacij non
presse noscitur. Ide licet talia facientes peccarent grauiim, non tamen essent Hretici, et ratio est, quia non
mal sentiunt de sacramento, licet eo mal et sacrileg vtantur, vnde sunt magis Sortilegi qum Hretici, et de
numero illorum de quibus alleg. ca. accusatus. prtendit non subiacere iudicio Inquisitorum, cm non manifest
sapiant Hresim, im vix occult et quasi nullo modo. Et eodem modo de adorantibus Dmonem, et sacrificantibus
ei, quia si hoc faciunt, credentes diuinit atem esse in Dmonibus, vel credentes, qud cultas latri sit ei exbibendus,
vel quod omninex exhibitione talis cultus, assequantur quod requirunt Diabolo, no (04) obstante Dei prohibitione,
seu etiam permiione, tales essent Hretici. Sed si ista faciunt, non ita sentientes de Dmone, sed vt aliquo pacto
cum Dmone facilius per ista exequantur ab ipso quod intendunt, tales non sunt Hretici ex naturarei, licet
grauiim peccent. Et quidem pro maiori declaratione sunt aliqu obiectio (34) nes mouend. Nam obstare videtur,
quo (34) d secundum iura simoniacus non est hreticus, vt 1. q. 1. quisquis per pecuniam, et tamen non habent
errorem in intellectu, nam simoniacus nonest Hreticus propri, sed larg propter qudam similitudinem, quia ex
quo vendit vel emit sacra, ita agit, acsi stimaret donum grati pecunia posse possideri, secundum Thomam. Sed
non hoc stimando, sicut communiter accidit, non est Hreticus, quia hoc non credit, sed bene verum esset, si hoc
crederet, scilicet, donum grati posse pecunia poideri. Item obstare videtur quod dicitur de Hreticis, quicunque.
et alle. c. accusatus, qud adorans Hreticum, est Hreticus. Sed grauius peccat, qui adorat Dmonem, qum qui
adorat Hreticum, ergo, et c. Item qui iudicandus est vt Hreticus, videtur esse Hreticus, nam Ecclesia non potest
iudicare nisi de ijs qu patent, occultorum enim cognitor est Deus et Iudex, distin. 33. erubescant. Sede a qu sunt
in intellectu, non possunt patere nisi ex factis intrinsecis, visis vel probatis, ergo talis facienst alia, est iudicandus
Hreticus. Prtere, impoibile videtur qud aliquis faciens talia, scilicet, conculcando corpus Christi, et
huiusmodi, licet mal sentiat de corpore Chri sti, probatur hoc, quia impoibileest maliti esse in Voluntate, quin sit
error in intellectu, cm et secundum Philosopbum, omnis malus est ignorans seu errans, cm ergo talia facientes
habet malitium in Voluntate, ergo habent errorem in intellectu. Respondetur ad ista, et prim super primum et
tertium, quia coincidunt. Duplexiudicium. s. Dei, qui, videt interiorem, et hominu (05) , qui non possunt iudicare de
interioribus, nisi per exteriom, vt argume (02) tum fatetur terlium, mod ille qui iudicatur vt Hreticus, iudicio Dei
est ver Hreticus, ex natura rei. Deus enim nullum iudicat Hreticum, nisi habe (02) tem errorem fidei in
intellectu. Sed ille qui iudicatur Hreticus iudicio hominum, non oportet (38) sit Hreticus ex natura rei, sed (38)
fecerit tale pactum, per quod apparet, ipsum mal sentite de fide, et per conseque (02) s, iuris psumptione Hreticus
reputatur. Etsi quratur, an Ecclesia habet statim iudicare tales, qui sic adomnt Dmones, vel baptizant imagines,
Hreticos? Responsiones nota. Prim, qud ad discernendum istud magis pertinet ad Cononistas scilicet, quae (16)
Tbeologos, Canonist dicent, iuris prsumptione Hreticus reputatur, et vt Hreticus est punie (02) dus. Theologus
dicit, primoiudicio sub correctione sedis Apostolic, non quantu (05) est ex natura rei, quicquid sit iuris
prsumptione. Et ratio pt esse ista, quia quandocunque (30) aliquis effectus dependere po (04) t ex duplici causa,
nunquam ex natura rei, ex illo in effectu po (04) t iudicare prcis altera causa. Cm igitur iste effectus, qui est
adorare Dmonem, vel eius auxilium, ad maleficdum postulare, imaginem baptizando, vel infantem viuum
offerendo, vel occide (02) do, vel aliud huius, possunt procedere ex duplici causa, scilicet, vel credendo Dmonem
esse adorandum, et sibi sacrifieandum, and imagines capere sacramentales effectus, vel quia aliquo pacto facto cum
Dmone, facio vt facilius obtineam quod volo Dmone, in ijs qu n sunt supra facultatem suam, vt supr tactum
est, n debeo statim iudicariex tali effectu prcis alteram causam, scilicet, qud hoc faciat vt mal sentiens de fide.
Vnde quando constat de huiusmodi effectu, vlterius inquirendum est de causa, et si ex errore et peruersitate fidei hoc
fecerit, iudicandus est Hreticus, et iudicio Inquisitorum cum ordinarij subiacebil. Sed siex aliacausa, iudicandus vt
Sortilegus, et viliimus peccator. Aliaresponsio ad nostrum propositum, quicquid sit ex omnibus dictis et allegatis,
cstat qud omnes Diuinatores et Malefict, qui iudicantur Hreticiiuris prsumptione, et non ex natura rei,
Ordinariorum iudicio, et non Inquisitoru (05) subiacent, nec prfati Inquisitores aliorum regnorum, per allegationes
Canonum et glossatorum, setueri possunt, e quod tales Dmonibus sacrificantibus et adorantibus, iud. cant
Hreticos, iuris prsumptione, et non ex natura rei. Textus autem dicit, quod debea (01) t sapere Hresim
manifest, id est, sapere intrinsec, et ex natura rei, et sufficit nobis Inquisitoribus de Hreticis ex naturarei igsectis
seintromittere, alios suis Iudicibus relinquendo. Et quia dictum est, qud inquire (02) dum est de c, vtrm ex errore
fidei hoc fecerit vel n: vtique (30) hoc facilerit. Nam sicut habitus fidei cognoscitur per actum fidei, qui est,
credere et confiteri quae (16) sunt fidei, et habitus castitatis per cast viuere: ita Ecclesia pt iudicare aliquem
Hreticu (05) , inquirendo, si habet actum discernendi de aliquo articulo fidei. Siceti et Malefica, qu fidem in toto
velin parte abnegauit, vel corpus Christi viliim tractauit, omagium prstitit, vtrm huiusmodi ad co (34)
mplacendum Dmo (34) ni tantm fecerit, im si iu toto abnegauit, etiam corde, iam iudicabitur vt Apostata, et
deficiet quarta conditio, qu habet concurrere ad hoc, vt quis propri dicatur Hreticus. Qud si huic determinationi
obijcitur Bulla, et Co (34) mmiio nobis ab Inmocentio VIII. facta: vt Malefic indicio (34) Inquisitora (01)
subijciuntur. Respondetur, perilla non excluditur, quin et diocesani etiam vsque ad sententiam diffinitiuam contra
eos procedere point, per illa antiqua iura (vt dictum est,) cm hc bulla potius in partem sollicitudinis nobis
Inquisitoribus tradita sit, quam et opere quan tum possumus cum Dei adiutorio exbibemus. Vnde et primum
argumentum non suffragatur Inquisitoribus illis, sed potius contrariu (05) concludit, cm tales simoniaci tium mod
iuris prsumptione censentur Hretici, de quibus ordinarij per se iudicare possunt, irrequisitis Inquisitoribus, imo
nec Inquisitores de simoniacis varijs se intromittere habent, et pariratione de alijs, qui ta (01) tm iuris
prsumptione Hretici iudicantur. Nam contra Episcopos schismaticos procedere non po (34) ssunt, et Prlatos
alios superiores, vt patet in capitulo inquisitiones, de Hre. libr. 6. vbi sic dicitur: Inquisitores Hretic prauitatis
ab Apostolica sede, seu alijs quibuslibet deputatis de huiu smodi crimine inquirere contra eos vt nequeunt, aut eius
prtextu procedere contraeos in literis commiionis sedis Apostolic, qud hoc point contineatur expre. Si
tamen Inquisitores ipsi Episcopos vel alios superiores Prlatos sciuerint, vel inuenerint circa crimen Hreseos
commisisse, aut eos de huiusmodi diffamatos existere vel suspectos, id tenebantur sedi Apostolic nunciare. Ad
secundum similiter patet ex prhabitis responsio. Nam adorans Hreticum est tu (05) c Hreticus, si adoret ipsum,
credens esse adorandum seu honorandum propter suam doctrinam et opinionem. Si autem honorat ipsum propter
aliquid temporale, sine aliquo errore fidei in intellectu, no (34) n est propri Hreticus, sed iuris fictione vel
prsumptione, seu similitudinari, quia agit sicut mal sentiret de fide, sicut ille quem adorat, vnde nec Inquisitorum
iudicio subiacebit. Adtertium patet ex prmiis, quia licet iudicatur ab Ecclesia vt Hreticus propter facta
extrinseca, visa, et probata, nontamen sequitur qud semper sit Hreticus exnaturarei, sediuris prsumptione
sicreputatur, vnde et in illo casu Inquisitorum iudicium subte (02) rfugit, quia nonsapit Hresim manifestam. Ad
quartum dicendum, qud falsum prsupponit, quia non est poibile, qud aliquis conculcet corpus Christi, absque
(30) hoc quod mal sentiat, vel peruersitatem fidei habeat de corpore Christi, quia potest hoc facere sciens se
peccare, et credens firmiter ibi esse corpus Christi. Facit tamen hoc vt placeat Dmoni, et facilius obtineat quod vult
ab co. Et licet omnis malus erret, n tamen errore intellectus, qui est hresis, seu errans, mal sentiens de his qu
sunt fidei, sed de his qu sunt virtutis alicuius, contrarium in vitijs operatur. Et tantum de primo principali quod ad
Hresim propri sumptum requiritur, et secundum qud iudicio Inquisitoru (05) debet Hreticus propri subiacere.
Nec obstat si dicatur, tamen etiam contra diffamatos aut suspectos leuiter, vehementer de Hresi, et qui no (34) n
videntur sapere Hresim manifest Inquisitor potest procedere. Respondetur, inquirere potest et procedere super
tales, in quantum sunt suspecti, aut diffamati de Hre si propri dicta, de qua etiam nunc loquimur (vt sp tactum
est) qu habet errorem in intellecta, et alia quatuor sequentia annexa, quorum secundum est, vt talis error sit circaea
qu sunc fidei, vel contra Veritatem determinationis Ecclesi, in his, qu pertinent ad fidem et bonos mores, et
necessaria ad co (34) nsecutionem vit tern. Si enim error sit de his qu non pertinent ad fidem, put a qud
credat quis Sole (02) non maiorem terra, et haiusmo (34) di, non est periculosus error. Error autem contra sacram
Scripturam, contra articulos fidei, contra determinationem Ecclesi, vt suprtactum est Hresis. ar. 24. q. 1. hc est
fides. Item quia determinatio dubiorum circa fidem pertinet principaliter ad Ecclesiam, et prcipu ad Pontificem
summum Christi vicarium ac Petri successorem, vt expre dicitur 24. q. 1. quotiens. Et contra determinationem
Ecclesi, nullus Doctor vel Sanctus suam sententiam defendit, vt dicit Tho. 2. 2. Nec Hiero. nec Aug. nec alius.
Sicut ergo asserens pertinaciter contrafidem est hreticus, ita et contra determinationem Ecclesi, in his qu
pertinent ad fidem et necessaria ad salutem pertinaciter asserens est Hreticus. Ipsa enim Ecclesia nunqu errasse in
fide probatur, vt dicit 24. q. 1. recta, et alijs. c. Signanter autem dicitur, quia asserens contra determinationem
Ecclesi non simpliciter, sed in his duntaxat qupertine (02) t ad fidem et salutem, est Hreticus. Nam in alijs
contrariu (05) sentiens, non est Hreticus, sicut quod ius non potest separari ab vsu, in rebus vsu consumptibus,
qud declarauit et determinauit loan. 22. in extrauag. ad conditorem. Vbi dicit, contradicentes huic sententi esse
contumaces et rebelles Ecclesi, non Hreticos. Tertium quodre quiritur, est qud error sit in illo quitatholicam
Verit ate (02) est professus. Si quis enim nunquam esset professus fidem Christianam, non esset propri Hreticus,
sed simpliciter infidelis, vt Iudus et Gentilis qui foris sunt. Vnde Aug. de ci. Dei. Vide (02) s Diabolus genus
humanum cultura Idolorum et Dmonu (05) liberari, Hreticos nouit, qui sub vocabulo Christiano, doctrin
resisterent Christian. Oportetergo, qud error sit in illo qui in baptismo suscepit fidem Christianam, ad hoc vt sit
Hreticus. Quartum quod requiriturest, qud talis error sit in eo, qui fidem suscepit taliter, qud aliquam Veritatem
de Christo cfiteatur, pertinentem ad diuinitatem vel humanitatem. Si enim nullam Veritatem penitus consiteretur,
magis propri Apostata qum Hreticus ce (02) seretur. Sic Iulianus Apostata, et distinguitur vnum ab altero, licet
aliquando vnum sumatur pro alio. Sub hac conditione reperiu (05) tur certi, qui interdum egest ate et moleslijs varijs
afflicti, corpus et animam tradunt Diabolo, et fidem abnegt, dummod in eorum neceit atibus et ad poidendu (05)
diuitias et honores Diabolus eis aistat. Nouimus certos nos Inquisitores et pst aliquos p nitentes, qui vtique absque
(30) errore fidei in intellectu, quia tantu (05) mod propter commoda temporalia talia commiserunt, vnde nec
Hretici propri, nec iterum Apostat ex corde, vt Iulianus, licet magis Apostat censentur. Ex corde veri
Apostat, si nolunt resilire, vt Hretici imp nitontes, tradentur curi seculari. Si autem velint, recipiuntur, prout
Hretici p nitentes, Iuxtac. ad abolendam. 5. prsenti, de hreti. li. 6. Concordat Raymundus ti. de apostolica.
reuertentes. vbi dicit: Qud reuertentes ab Apostasi Perfidia cm fuerint Hretici tanquam remertentes ab hresi
sunt recipiendi, et hc sumitur vuum pro alio, vt prius tactum est, et subdit: Illi ver qui metu mortis fidem abnegant,
hoc tu accipe, qui propter commodum temporale Diabolo fidem abnegant, et erroribas non credunt, licet iure
Hretici n sint. Nota hc, qud n sunt propri Hretici. Subdit, post quam non habent in mente errorem, Iudicio
Ecclesi, qu habet per exteriora deinterioribus iudicare, Hretici habendi sunt, nota hoc iuris fictione, et
reuertantur, vt p nitentes Hretici recipiendi sunt. Non enim metus mortis est metus cadensin constantem virum ad
fidem Christi abuegandam, sic et tu accipe propter commoda temporalia, vnde concludit, sanctius est mori qum
abnegare vel vesci Idolaticis, vt dicit Augustin. et recitatur. 22. q. 4. Simile iudicium de Maleficis fidem
abnegantibus esset, vt vbi resilire vellent, reciperentur vt pnitentes, absque (30) hoc quod curi seculari
relinquerentur, omnibus tamen modis ad gremium Ecclesi recipiuntur, vbi petunt, et curi seculari si nolunt reuerti
relinquuntur, et hoc propter damna temporalia illata, prout in modis sententiandi patebit, et omnia prfatus
ordinarius exequitur, ita qud etiam Inquisitor suas vices illi committere potest, in hoc duntaxat casu Apostasi,
secus est in alijs casibus Sortilegor. Quintum, qud requiritur ad hoc vt quis propri sie Hreticus, vt talem errorem
firmata Voluntate et obstinata eligat et pertinaciter sequatur opiniones. Vnde secundum Hieronymum, Hresis ab
electione est dict a. Et ide secundum August. non qui falsas opiniones gignit vel sequitur, sed qui pertinaciter
defendit Hreticus est censendus. Vnde si quis non pertinaci malitia sentiret aliquid contra fidem, sedignorantia
paratus corrigi, si quis sentit falsum o (34) stenderetur sibi esse contra fidem, vel sacram scripturam, vel
determinationem Ecclesi. 24. q. 3. dixit Apostolus. Et ide ipse Augustinus dicebat: Errare potero, Hreticus non
ero, quia scilicet paratus corrigi, cm sibi fuerit ostensus error, et constat qud quotidi inter Doctores circa diuina
sunt vari opiniones, et aliquando contradictori, ita qud necesse est alteram esse falsam, et tamen nulla earum
reputatur falsa, donec per Ecclesiam fuerit determinata, articulo 24. q. 3. qui in Ecclesia. Ex quibus omnibus
concluditur, qud probare Maleficos subiacere iudicio Inquisitorum, vel etiam alios quocunque (30) modo Dmones
inuocantes per dicta Canonistarum super alle. verbum saperent, manifest in c. accusatur. comprehensum, non
sufficienter probatur, cm tales ab eis Hretici iudicantur qudam iuris fictione, nec eti per dicta Thealogorum,
cm et ipsi tales nominant Apostatas verbo, vel opere, non autem corde et mente, de quo erro (34) re verbum
saperent prtendit. Et licet iudicantur vt Hretici, non tamen propter hoc sequitur, qud Episcopus sine Inquisitore
non poit sententia diffinitiua contra eos procedere, aut carceri ad p nam deputare, aut tormentis exponere. Im in
casu, quo hc decisio non videatur sufficere ad hoc, vt nos Inquisitores simus Maleficarum inquisitione exonerati,
nolumus tamen hoc via iuris exigere, cm vices nostras in his du (05) taxat super sententiam ferendam ipsis
diocesanis committere possumus. Hoc enim habetur in ca. multorum. in prin de hreti. in Clemen. Vbi sic dicitur,
Multorum qurela et infr, vt negotium inquisitio (34) nis huiusmodi prosperetur felicius, quo deinceps eiusdem
labis indago solertius, diligentius, et cautius per agetur, ipsum tam diocesanos Episcopos, qum per Inquisitores
sede Apostolica deputatos, omni carnali odio veltimo (34) res, aut cuiusmodi commodi tempo (34) ralis affectione
semotis decernimus exerceri, sic qud quilibet de prdictis sine alio citare, et arrestare, seu capere tut custodi,
mancipare, ponendo in cpedibus, et manicis ferreis, si ei visum fuerit, super quibus faciendu (05) ipsius
conscientiam oneramus, nec non inquirere contra illos, de quibus probuiusmo (34) di negotio, secundum Deum et
Iustitiam viderit expdire, duro tamen tradere carceri, qui potius ad p nam qum ad custodiam videatur, vel torme
(02) tis exponere illos, aut ad sententiam procedere contra eos. Episcopus sine Inquisitore, aut Inquisitor sine dioce
sauo aut eius vt Episcopali sede vacante capituli super hoc delegato, si sui ad inuicem copiam habere valeant, infra
octo dierum spacio, postquam inuicem se inquisinerunt non valebit, et si secus prsumptum fuerit, nullum sit et
irritum ipsoiure, post sequitur ad nostrum propositum. Verm si hoc Episcopus vel eius seu capitulisede vacante
delegato cum Inquisitore, aut Inquisitor cum altero eorun dem propter prmissa nequeant aut noluerint personaliter
conuenire, potest Episcopus vel eius seu capituli sede vacante delegatus Inquisitor, et Inquisitor Episcopo vel eius
delegato, seu sede vacante, ille qui ad hoc fuerit per capitulum deputatus, super illis committere vices suas, vel suas
significare per literas consiliu (05) et consensum. Ex quo patet, qud licet in quinque casibus, vnus sine altero, in
tribus ver minim procedere poit, quia tamen vnus alteri vices suas committere potest, prsertim qu ad
sententiam ferendam, ide et nos hoc per prsentes facere decreuimus, alijs Inquisitoribus in suis limitis
remanentibus. Ad argumenta ergo respondendo patet ex prmiis, ad sex prima argumenta pro Inquisitoribus
militantia decisio, qud eorum inquisitioni Malefici et Sortilegi non videntur subijci. Ad alia autem argumenta pro
diocesanis, in casu, quo et ipsi Maleficarum inquisitione se exoner are vellent, et ciuili iudicio relinquere, Patet
qud non possunt hoc eadem facilitate quo Inquisitores facere, quia in crimine Hresis iuxta ca. ad abolendam. et
ca. vergentis. et ca. excommunicamus vtrunque. exti de hre. Iudicis Ecclesiastici est cognoscere et iudicare. et
Iudicis secularis exequi et punire, vbi sententia transit in vindictam sanguinis, secus vbi ad alias p nas p nitentiales.
Videtur etiam, qud in Hresi Maleficarum, licet non in alijs Hresibus, eti ipsi diocesani suas vices ad
cognoscendum et iudicandu (05) in foro ciuili committere valet, tum vt in argumentis tangitur, hoc crimen
Maleficaru (05) n est mer Ecclesiasticum, im potius ciuile propter damna qu inferuntur temporalia, tm etiam,
quia leges speciales in punitionem Maleficorum, qu ad omnem viam punitionis edit cernuntur. Videtur denique
(30) , qud hc via plurimm in exterminium Malesicaru (05) deseruiret, et in maximum iuuamen Ordinariorum
coram tremendo Iudice super districtum examen quod exigetur cum teste, scriptura iudiciam duriimum ijs qui
prsunt, imminet, et secundum hanc differentiam procedemus, videlicet, qud Iudex secularis co (34) gnoscere et
iudicare potest, vsque (30) ad sententiam diffinitiuam, ad p nitentiam quam ab ordinarijs recipiet, secus super
sanguinem quam per se ferre potest. SVMMARIVM TRActandorum. Vtergo Iudices tm in foro Ecclesiastico,
qum ciuili, modoscognoscendi, iudicandi, et sententiandi, semper in pro (34) mptu habere valeant, consequenter
circa tria principaliter procedendum erit. Prim, quis modus inchoandi processum fidei. Secund, quis modus
continuandi. Terti, quis modus termindi et sententiandi in hac materia Maleficarum. Circa primum quinque (30)
difficultates. Prim, quis inter tres modos procedendi, qui iniure tanguntur, sit magis competens. Secund, de
numero testium. Terti, an point compelli ad iurandum. Quart, de conditione testium. Quint, an inimici capitales
ad testificandum admittuntur. Secunda pars continet qustiones vndecim. Prima qualiter testes sunt examinandi, et
quod semper quinque (30) perso (34) n debent esse prsentes. Ite (02) qualiter Malefic sunt interrogand
generaliter et particulariter, et erit sexta in ordine li. quia cm numerus mutatur e vt lector facilius reperiet
materiam optatam. Secunda, varia dubia declarat super responsies negatiuas, et quando sit incarceranda, et quando
pro manifest deprehensa in Hresi Maleficarum. Tertia de modo capiendi Maleficas. Quarta de duobus, qu post
captionem facienda sunt Iudici, et an deponentium nomina sint ei manifest anda, et defensiones cum deputatione
aduo (34) cati sint concedend. Sexta, quid faciet Aduocatus sibi testium nomina non publicantur, et vbi inimicitiam
capitalem allegat coram ludice. Septima, qualiter Iudex inimicitiam capitalem inuestigare habet. Octaua, de his qu
Iudex habet aduertere ante quam delatam torme (02) tis exponat. Nona, de modo sententiandi ad qustiones et
tormenta. Decima, super tormenta continuanda, et qualiter sint tormentand, et de cautelis et signis contra
maleficium taciturnitatis. Vndecima, super finales interrogationes et cautelas Iudice obseruandas. Tertia pars
continet prim qustiones tres, quas Iudex debet aduertere, et ex quibus omnis sententia diffinitiua debet procedere.
Prima, an super examen candentis ferri poit sententiari. Secunda, de modo quo omnis sententia est ferenda. Tertia,
ex quibus suspitionibus potest iudicari, et qualiter super vnamquamque (30) suspitionem debet sententiare. Demm
super vltimam partem, de viginti modis sententiandi, quarum tredecim sunt communes super omnem Hresim,
reliqui specialiter super Hresim Maleficarum, et quia locis suis patebunt, causa breuitatis hc non aignantur.
QVAESTIO PRIMA SVPER MO. dum in choandi processum. Qvritv Rergo prim, quis sit modus competens ad
inchoandum processum fidei contra Maleficas? Respondetur. Cm inter tres modo (34) s qui tanguntur extr de
accusa. denun. et inqyisitio. et primus est, quando aliquis accusat aliquem de crimine Hresis, vel fautoria eoram
Iudice, offerenda illud se probuurum, et inseribit se ad p nam talionis, nisi probet. Et secundus modus, quando
aliquis denunciet aliquem, it a tamen, qud non offert se probaturum, nec vult facere partem, sed dicit qud
denunciat zele fidei, vel ratione sententi excommunicationis, lat per ordinarium vel eius vicarium, aut ratione p
n temporalis, quam secularis ludex contra non denunciantes. Et tertius modus per inquisitione (02) , hoc est,
quando non est aliquis accusator vel denunciator, sed fama laborat in aliqua ciuitate vel loco qud sint Malefic, et
tunc Iudex habet non ad instantiam partis, sedetiam ex officio procedere. Ide aduertendum, qud primum modum
procedendi Iudex non libenter admittat. Tm quia non est in causa fidei vsitatus, nec etiam in causa Maleficarum,
qu sua maleficia occult exercent. Tm etiam, quia est accusanti multum periculosus propter p nam talionis, qua
plecteretur vbi in probatione deficeret. Tm etiam, quia est multum litigio. sus. Incipiat processum per citationem
generalem, affigendo illam ad valua ad Ecclesi parochialia vel Prtorij per modum qui sequitur. Cm nos Vicarius
talis Ordinarij, aut Iudex talis domini totis nostris affeclibus inhiantes, ac ex omnibus nostris prcordijs affectantes
populum Christianu (05) nobis commissum in vnitate, et serenitate catholic fidei confoueri, ac ab omni peste
prauitatis Hretic, visceraliter elongari. Idcirc nos ludex prfatus, cui ex iuncto officio hc incumbunt, ad
gloriam et honorem recolendi nominis Iesu Christi, et ad exaltationem sanct fidei orthodox, arque (17) ue ad
depreionem Hretic prauitatis, prcipu in Maleficis vniuersis et singulis, cuiuscunque (30) conditionis, status.
Hc nota. Si Ecclesiasticus Iudex inquirit, addat ordinis, religionis, aut dignitatis existant, qui sunt infa terminos
huius ciuitatis, aut circa illam, aut oppidi ad duo miliaria, ad quorum notitiam peruenerint, hc mandata
Ecclesiasticus Iudex adiu (05) gat. Autoritate qua fungimur in hac parte, in virtute sanct Obedienti, ac sub p na
exc municationis prcipimus et mandamus, ac mandando requirimus, et monemus, quatenus infra duodecim dies
proxim computdos. Hoc seculari Iudex modo suo mandabit, et p nis eius consuetis, quorum primos quatuor pro
primo, et reliquos quatuor primis quatuor immediatos pro secundo, et vltimos quatuor pro tertio termino peremptis.
Actrina monitione Canonica aignamus nobis reuelant, si quis scit, vidit, vel audiuit aliquam esse personam
Hretic et Maleficam, diffamat, vel suspectam, et in speciali talia practicante (02) , qu in nocumentum
hominum, iumentorum, aut terr frugu (05) , et damnu (05) Reipublic clare valet, qud si nostris antefatis
monitis et mandatis no (04) paruerit, cum effectu prmissa infra taxatu (05) terminum non reuelando, sciat, si ludex
Ecclesiasticus addat excommunicationes, mucrone percussum: Secularis Iudex addat p nas temporales. Quam
excommunicationis sententiam in omnes et singulos taliter, vt prdicitur contumaces, prfata nostra monitione
Canonica prcunte, et eorum Obedientia requirente, nunc vt ex tu (05) c, et tunc vt ex nunc ferimus in his scriptis,
Absolutione (02) harum sententiarum nobis tantummod reserudum. Concludit Iudex secularis modo suo. Datum,
et c. Nota insuper super sec (38) m modu (05) , quod cm vt dictu (05) est, secundus modus p. ocedendi, et
processum sidei incipiendi est per modum denunciationis, vbi denuncians non offert se probaturum, nec vult facere
partem, sed dicit, qud denunciat ratione sententi exco (34) mmunicationis lat, vel zelo fidei, et propter bonum
Reipublic, ide secularis Iudex hoc debet in sua citatione generali, aut prmissa monitione specificare, qud nemo
stimet se p nalem fieri, etiamsi in probatione defecerit, quia offert se, non vt accusans, sed vt denu (05) cians. Et
tunc, quia plures comparebunt ad denunciandum Iudici, not are debet Iudex vt procedat modo qui sequitur: Prim
haberet Notarium, et duas honestas personas, siue sint clerici, siue laici, vel si Notarius non posset haberi, tunc loco
Notarij sint duo viri idonei. Hoc enim tangitur in c. vt officium. . verm. libr. 6. vbi dicitur: Verm, quiain causa
graui criminis cm multa oportet cautela procedi, vt in reos sine vllo proferatur errore dur ac dign seueritas
vltionis. Volumus et mandamus, vt in examinatione testium quos recipi super hoc crimine prdicto, ipsumque (23)
contingentibus oportuerit adhibeatis duas religiosas and discretas personas. Hc Archidiac. inglo. possunt intelligi
person honest, siue sint clerici, siue laici. Sequitur, in quarum prsentia per publicam si commod habere
potestis personam, aut per duos viros idoneos, fideliter eorum depositiones testium describantur. Not aergo qud his
personis adhibitis mandet denuncianti Iudex quod det in scriptis, vel saltem dicat verbo. Et tunc Notarius seu Iudex
incipiat processum per modum qui sequitur. IN NOMINE DOMINI, Amen. Anno natiuitate Domini, et c. Tali die,
talis men sis, in prsentia mei Notarij, et testium infr scriptoru (05) , talis de tali loco, et talis diocesis, vt supr,
comparuit personaliter in tali loco, coram Honorabili Iudice, et obtulit eidem schedulam tenoris sequentis, inseratur
tota. Si autem non per schedulam, sed verbo, ponatur sic: Comparuit, et c. et denunciauit eidem, qud talis de tali
loco, diocesis talis, asseruit et dixit, qud sciret hoc, vel qud fecerit talia nocumenta sibi vel alijs personis. Quo
facto incontinenti faciet iurare ipsum denunciantem modo consueto, vel ad quatuor Dei Euangelia, vel super crucem,
erectis digitis tribus, et duobus depreis in testimonium sanct Trinitatis et damnationem anim et corporis, de dice
(02) da Veritate super denunciatis, et prstito iuramento, interrogabit eu (05) . Vnde scit esse vera qu denu (05)
ciauit, et si vidit vel audiuit. Si dicat se vidisse aliqua, vtput, quia ibirepertus tali hora tempestatis, vel quia tetigit
iume (02) tum, vel quia intrauit st abulum. Interrogabit Iudex, vbi eum vidit, et quando, et quotiens, et per quem
modum, et quierant prsentes. Si dicat qud non vidit, sed qud audiuit. Intenogabit eum quibus audiuit, et vbi, et
quando et quotrens, et quibus prsentibus audiuit, formando articulos de quolibet prdictorum sir gulariter et
diuisim, et Not arius seu scriptor ponat totum in actis seu in processum immediat post pradictam denunciationem
continuando sic. Qua quidem denunciatione vt prmittitur facta, ipse Inquisitor incontinenti fecia intrare a quatuor
Dei Euangelia, et c. vt supra ipsum denunciantem de dicenda Veritate super denunciatis, et interrogauit cundem,
vnde et quomodo ea qu denunciauerat, nouerat, vel suspitionem habeat esse vera. Respondit, quia vidit, vel audiuit,
interrogauit, vbi vidit, vel vbi audiuit, et dixit: qud tali die, talis mensis, talis anni, in tali loco. Interrogauit quotiens
vidit, vel audiuit, et c. et formentur articuli, vt dictum est, et totum ponaturin processu, et specialiter interrogatur, qui
sciunt cum eo in tali causa, et qui possunt scire. Quibus omnibus peractis vltim interrogabitur, si denunciat mala
voluntate, odio, vel rancore, vel omittat aliquid fauore et amore, vel alis denunciat rogatus vel suboi dinatus. Et
postrem iniungetur ei virtute iuramenti prstiti tenere secretum, quicquid ibi dixit, vel per Iudicem sibi dictum fuit,
et ponetur totumin protessu et in actis, et in omnibus expletis ponatur paul infi. Acta sunt hc in tali loco, talidie,
talis mensis, et tali anno, in prsentia mei Not arij vel scriptor is, adiuncto mibi tali invigorem officij Tabellionatus,
et talium testium ad hoc vocatoru (05) et rogatorum. Tertius modus processum incipiendi, qui etiam est communis et
vsitatus modus, et cm hoc secretus esset vbi nullus accusator vel denunciator se offerret, sed fama laboraret in
aliqua ciuitate, vel loco, de aliqua Malefica, et etiam tali et propter famam Iudex absque citatione generali de qua
supr, seu monitione ex officio procedere vellet, e qud talis clamor fiequens perueniret ad aures eius, tunc iterum
iniboaret orest processum, in prsentia perso (34) narum, vt supr. IN NOMINE DOMINI, AMEN. Anno
natiuitate Domini. Tali die, mense tali, seu mensibus talibus. Ad aures talis Officialis aut Iudicis talis loci peruenit,
pluries fama publica referente acclamosa insinuationi producente, qud talis de tali loco dixit vel feeit talia ad
maleficia pertinentia, contrafidem accommunem vtilitatem Reipublic, et ponatur tota prout fama laborat et paul
infr. Acta sunt hc die tali, mensis talis, de anno tali, in prsentia testium talium vocatorum, rogatorum, et mei
Notarijtalis auctoritate seu scriptoris vigore tali. Sed antequam secunda pars inchoetur, videlicet qualiter huiulmodi
processus est continuandus, prmittenda sunt aliqua super testes examinandos, quot in numero esse debeant, et
cuius conditionis. QVAESTIO SECVNDA, DE NVmero testium. Qvia dictum est in secundo modo de dictis
testium, qualiter inscribi debeant, scire numerum et cditionem illorum opus est. Quritur vtrm Iudex duorum
testium legitimorum non singularium, poit licit aliquem de Hresi Maleficaru (05) condemnare, vel plures qum
duo necessari requirantur, et dicuntur testes singulares, qudo in dictis sunt partiales, concordt tamen in substantia
seu effectu rei, vt si diceret, maleficiauit mihivaccam, alter puerum, concordarentin maleficio. Hc autem quritur,
vbi testes non sunt partiales, fed omnin concordant. Et respondetur, qud quamuis videantur sufficere duo testes
deiuris rigore, quia regula est, (38) in ore duoru (05) vel trium st at omne verbum, tamen de iuris quitate non vide
(02) tur in hoc crimine duo sufficere, tm propter criminis immanitatem. In criminibus. n. probationes debent esse
luce clariores. ff. de proba. si autem. Et Hresis, prcipu talis, inter maioracrimina numeratur. Et si dicatur, qud
in hoc crimine sufficiunt leuiores probationes, quia leui argumento quis detegitur. C. de hre. lib. 2. Leui argumento
recedendo iudicio Catholic religionis et tramite Hreticum se facit. Respondetur, verum est ad prsumendum,
non autem ad condemnandum, tm propter iuris ordinis in hoc crimine detruncationem. In hoc enim ordo iudiciarius
in fauorem fidei detruncatur, quia nec delatus videt testes iurare, nec etiam sibi publicantur, vt posset eis graue
periculum imminere, vtin c. statuta. de hret. libr. 6. propter quod delatus non posset diuinare, sed tenetur ipse Iudex
per se et ex officio de testium inimicitia perquirere, quia excluduntur, vt infr patebit, et etiam si deposuerunt
confus de causa Conscienti eos iterum interrogare, quod potest facere, extr de testib. per tuas. et ff. de
qustionib. repet. nam quant magis via defendendi delato subtrahitur, tant magis incumbit ludici sollicitudo
diligentius inquirendi. Vbi ergo inuenirentur duo testes concordes et legitimi contra quenquam, nec ex hoc vellem
cum de tanto crimine condemnare, sed purgationem, si esset diffamatus indicere, vel propter vehemontem
suspitionem, qu oritur ex dictis duorum testium, facere eum abiurare, vel qustionare, seu sententiam differre, non
enim videtur tutum ad vocem duorum testium hominem bonfam, detanto crimine condemnare, secus si fuerit
mal fam. De hoc Archidiaco. plenius in capit. vt officium. . verum. in princip. de hret. libro 6. super verbo
testi. et in cap. sidei. In fine gloss illius capituli. Et loan. And. ibidem. In cap. etiam excommunicamus itaque.
extr d hre. . addicimus. dicitur, qud faciat Episcopus iurare tres, vel plures boni testimonij viros de dicenda
Veritate, si sciuerintin parrochia tales Hreticosibi esse. Ad idem quod si quritur: Vtrm Iudex per testes
singulares solm, vel saltem cum infamia posset iust de tali Hresi aliquem co (34) ndemnare? Respondetur, qud
non, nec per testes singulares solm, necetiam cum infamia, extr de testi. cum literis. prsertim cm in criminibus
probationes debent esse luce clariores, vt supr patuit. et in hoc crimine nemo sit ex pr sumptione damnandus,
extr de prsump. literas. ergo tali indicitur purgatio ratione infami, et abiuratio ratione suspitionis vehementis,
qu consurgit ex dictis testium, camen vbi testes sunt singulares, concordant tamen in substan tia facti, et euide (02)
tia facti concurrunt, tunc ludicu con scientia ibi oneratur ex indir ectorio, habetur qustio quotiens possint testes
examinari. QVAESTIO TERTIA. Qvd si quritur. Vtrm Iudex testes poit compellere ad iurandu (05) de dicenda
eidem in causa fidei seu Maleficaru (05) Veritate, Et etiam pluries eos examinare? Respondetur qud sic, prsertim
Ecclesiasticus Iudex, vt supr patuit in c. vt officium. . verum. Et qud testes co (34) gendi sunc in causis
Ecclesiasticis, Veritatem deponere medio iuramento, extr de test. cogen. c. peruenit. alis testimonium non valebit.
Et extr de hre. c. excommunicamus itaque (30) . . adijcimus. dicitur, qud Archiepiscopus vel Episoopus
parochiam in qua fama fuerit Hreticos habere, circumeat, et ibi tres vel plures boni testimonij viros, vel etiam si
expedire videbitur, totam viciniam iurare compellat, et sequitur infr: Si qui ver ex his iuramentis religionem
obstinatione damnabili respuentes, iurare fort noluerint, ex hoc ipso tquam Hretici reputentur. Qud autem
pluries poit examinari. Item dicit Archid. in c. vt officium. verum. super verb. testium, vbi dicitur sic: Inquisitor
hic autem Iudex debet esse sollicitus, vt si testes confus deposuerunt, et de causa scienti minas plen requisiti
fuerunt, quod iterato cum eis inquirat. Nam hoc de iure fieri posset, extr de testib. cogendis, vt supr tactum est. ff.
de qustio. repet. QVAESTIO QVARTA, DE conditionibus testium. Qvstio super conditiones testium. Nota quod
excommunicati, Item participes et socij criminis, Item infames, et criminosi serui contra dominos admittuntur ad
agendum, et testificandum in causa fidei quacu (05) que (30) . Item sicut Hreticus ctra Hreticum ad testi
ficandum admittitur, ita Maleficus contra Maleficum, in defictum tamen aliarum probationum, et semper contra, et
non pro. vxoretiam et filij, et familiares co (34) ntra et non pro, arg. per c. filij de hr. lib. 6. et hoc ide, quia eorum
testinonium est magis efficax ad probandum. De primis patet inc. in fidei debere ibidem. In fidei fauorem
ccedimus, vt in negotio inquisitionis Hretic prauit atis ex communicati, et particeps vel socij criminis
adtestimoniu (05) admittantur, in defectu aliarum probationum contra Hreticos, credentes receptatores, fautores et
defensores eorum, si ex verisimilibus coniecturis, et ex numero testium aut per sonarum, tam deponentium, qum
eoru (05) contra quos agitur et deponitur, qualitate aut alijs circumstantijs sic testificantes, non falsa dicere
prsumt. De periuris quando prsumitur quod deponunt zelo fidei, patet in ca. accusatus. . licet vbi supr. vbi
dicitur: Licet ver periuri et post p nitentiam, repellantur, si tamen hi qui coram et infra, si ex manifestis iudicij
apparuerit tales non animi leuitate, aut odij fomite, seu corruptione pecuni, sed zelo fidei orthodox, dictum suum
vellent corrigere, ac modo qu prius tacuerant reuelare in fauorem fidei, nisi aliud obstiterit, stari debet tum contra
se qum reliquos, attestationibus eorundem. Et quod infames et criminosi et serui contra dominos admittuntur,
Archi. in c. alle. accusatus. in . licet. super verbo, exceptu (05) . dicit ita: Tanta est labes criminis Hresis, qud ad
eius actionem etiam serui aduersus dominos suos, et quilibet crimino sus, etiam infames aduersus quemlibet
admittuntur, vt 2. q. 7. huic opponitur. QV AE STIO QVINTA, AN INIIMI ci capitales ad testificandum
admittantur? Si ver quritur, vtrm Iudex inimicos capitales alicuius delati, possint in tali casu ad testificandum
seu agendum admittere contra illum? Respondemus qud non, vnde Archid. vbi supra. Non tamen intetrigas, qud in
hoc crimine inimicus capitalis admittitur ad actionem. 3. qusti. 5. cap. 2. et de simo. licet heli. in fine. de hoc etiam
satis notat Hostiensis in sum. de accu. . quis poit, sed dicuntur inimici capitales. Nota quod quia solm ratione
inimiciti quis repellitar, et non qucunque (30) repellit, sed capitalis intelligitur, quia mors inter eos est de facto
illata, velfuit intentata, seu ea qu sunt ad morteminductiua, aut quia vel vulnem grauia et letalia sunt sequuta, et
similia qu ad peruer sitatem et malignitatem agentis contra passum indicant manifest, propoer quod prsumitur,
qud sicut intent auit contra istum morte (02) temporalem per illum modum, scilicet vulnerando, intentaret etiam per
istum crimen Hresis imponendo, et sicut voluit ei auferre vitam, vellet auferre famam, quare tales inimici capitales
testimonio legitim expelluntur. Ali ver inimiciti prsertim graues, et prout etiam faciliter mulieres ad
inimicitias commouentur, etsi non repellunt totaliter, tamen dictum eo (34) rum dubitant aliqualiter, vt non sit plena
fides eorum attestatibnibus adhibenda, sed cum alijs adminiculis et aliorum restium dictis possunt plenam facere
oprobationem, prsertim vbi Iudex delatum interrogat: An ne putet se habere inimicum, qud tale crimen ad mortem
sibi ex inimicitia imponere auderot, si dicetita, interrogabit, qu illa sit persona, et tunc Iudex aduertet si illam per
sonam de qua suspitio est, qud ex inimicitia deposuerit, denotauit. Ita tali enim casu, vbi Iudex etiam de causa
inimiciti per alios honestos informatur, et alia adminicula non occurrunt, et alierum testium dicta, poterit secur
talem testem repellere. Si ver delata persona dicet, non spero aliquem talem habere inimicum, licet interdum rixas
cum mulieribus habuerim, vel si dicet, habeo inimicum, et non expreit debit, sed quendam alium, qui fortais non
deposuit, tu (05) c dicta talis testis etiam si alij dicerent qud causa inimiciti deposuisset, Iudex tamen non debet
repellere, sed ad plenam probationem cum alijs adminiculis conseruare. Reperiuntur quam plures minus prouidi et
circumspecti, qui huiusmodi dispositiones mulierum refutare et annibilare qurunt, dicentes, illis Randum non esse
in eo, qud spiim cm rixos sint, ex inuidia deponere solent, Hi qui ignorant astutias et cautelas Iudicum
loguuntur et iudicant vt cci de coloribus, de quibus astutijs in 11. et 12. qust. patebit. SECVNDA PARS,
QVALITER PRO. cesius est continuandus, qust. 6. Et qualiter tester sunt examinandi in prsentia quatuor aliarum
personarum, et qualiter delata est in terroganda dupliciter. Nam nunc sext quritur, Qualiter processus huiu smodi
aduersus Maleficas in causafidei sit ctinuandus? Consi derandum est prim, qud quia in causa Fidei proceditur
summari simpliciter et de plano, absque (30) Aduocatorum et iudiciorum strepitu et sigura, vt patet c. statuta. lib. 6.
qualiter e (02) t ista verba intelligantur, patet extr de verb. sig. c. sp contingit, qud causas committimus et in
eorum aliquibus simpliciter, et de plano, ac sine strepitu et figura indicij procedi mandamus, de quorum
significatione verborum multis contenditur, et qualiter procedi debeat, dubitatur. Nos autem dubitationem
huiusmodi, quantum est nobis poibile, decidere cupientes, hacin perpetuum valitura constitutione sancimus, vt
Iudex, cui taliter causam committimus necessari libellu (05) non exigat, litis contestatione (02) non postulet
tempore feriarum, ob neceitabes hominum indultaru (05) iure procedere valeat, amputet dilationem materia (01)
litis, quantum poterit faciat breuiore (02) , exceptiones, appellationes, et dilationes fiustratorias repellendo partium,
Aduecatorum et Procuratorum contentiones et iurgia testiumque (17) ue superfluam multitudine (02) refrenando,
non sic tamen Iudex lite (02) obruat, quin probationes necessari admittentur, citatione (02) ver ac protestatione
(02) iuramenti de calumnia. siue de dicenda Veritate, ne Veritas occultetar: per commiione (02) huius intelligimus
non excludi, bs ibi. Et quia processus (vt visum est supr,) est simpliciter incipiendus, quia vel propter instantiam
accusatoris, vel propter zolum denunciatoris, vel propter clamosem fam laborantis, et processus qui sit ad
instantiam partis accusantis, Iudex in hac materia non debet acceptare, cm Maleficarum facta opere Dmonum
occultantur, nec accusator per euidentiam facti, sicut in alijs criminalibus procedere, et se defendere potest, im
consulere debeat accusatori, qud amoueat verbum accusationis, et ponat denunciationis, et hoc propter accusatoris
graue periculum, ide super secundum modu (05) qui et vsitatus, et similiter super tertium, in quibus proceditur, et
non ad instantiam partis. Notandum, qud quia dictum est in prcedentibus, qud Iudex specialiter debet interrogare
denunciantem, qui sciunt cum eo in tali causa, et qui possunt scire. Ide Iudex faciet citari illos testes, quos
denuncians intimauit, et qui magis videntur scire in facto, et scriptor continuabit processum scribendo sic. Post qu
atte (02) dens ipse Iudex, denunciata sibi hreticalia ante dicta fore ex sui natura esse talia, et tam grauia, qu non
possunt nec debent conniuentibus oculis tollerari, cm cdt e in opprobrium Diuin Maiestatis, et t fidei
Catholic qum Reipublic detrimentu (05) desce (02) dit ad se informandure, et ad testes examindum, per modu
(05) qui sequitur. INTERROGATORIA SVPER testes. Talis testis, detali loco, citatus, iuratus, et interrogatus, si
cognoscit talem, exprimendo nomen delati, et dixit qud sic. Item interrogatus de causa cognitionis, et dixit, qud
pro eoquod vidit et locutus est sibi pluries, vel sic vel alis, quia fuerunt socij, et exprimentur caus cognitionis.
Item mterrogatus de cognitionis tempore, et dicit qud sunt decem anni vel tot. Item interrogatus de fama illius, et
prsertim ad ea qu sunt fidei, et dixit, qud qu ad moralia est homo bon fam vel mal, quantu (05) autem ad
ea qu sunt fidei, dixit, qud est fama in tali loco, qud practicat aliquacontra fidem, vt Maleficus. Item
interrogatus, quid est fama, et dixit. Item interrogatus, si vidit vel audiuit talem talia facientem, et dixit. Item
interrogatus vbi audiuit dici supradicta, et dixit qud intali loco. Item interrogatus, in quorum prsentia, et dixit
qud illorum. Item interrogatus, si ex sua consanguimitate aliqui propter malesicia fuissent dudum incinerati, vel
suspecti habiti, et dixit. Item interrogatus, an cum suspectis Maleficis habuit familiaritatem, et dixit. Item
interrogatus de modo et causa quo dicta fuerunt, et dixit, qud ea de causa et tali modo. Item interrogatus, si videtur
sibi, qud talis dixit seu fecerit transitori vel lapsu lingu, seu recitatori, seu animo indeliberato, vel potius
assertiu, et animo deliberato, et dixit qud fecerit supradicta iocos et trufatori, seu recitatiu, et non animo sic
credendi vel assertiue. Item interrogatus de causa credenti huius, et dixit qud credit proeo sic, quia ille qui
dicebat, ride (02) do dixit. Et deistis est multum diligenter inquirendum, quia nonnunquam dicunt aliqui reeitando
aliorum verba, vel trufando, vel conferendo, vt alios alliciant vel incitent,
licet etiam interdum asserendo vel affirmando. Item interrogatus si hc deponit odio, vel rancore, seu dimittit se
amore vel fauore et dicit qud, et c. Et sequitur, iniunctu (05) est sibi tenere secretum: Acta sunt hc in tali loco, die
tali, et in pr sentia talium testium, vocatorum et rogatorum, et mei Notarij seu scriptoris. Vbi semper aduertendum,
qud in tali examine, ad minus person quinque (30) debent prsentes esse, scilicet Iudex inquirens, testis vel
denuncians, respondens, vel ipse delatus poste cparens, tertius est Notarius seu scriptor, vbi deest Notarius, et tunc
adiungat sibi alium honestum, qui duo supplebunt vices Notarij, vt supr tactu (05) est, et hoc Apostolica auctoritate,
qua tunc in illo actu funguntur, vt supr in c. vt officium. de hre. libr. 6. et duo honesti viri tanquam testes eoru
(05) qu deponuntur. Item aduertendum, (38) testis citatus debet e (02) t esse iuratus, id est, vt prstet iurame (02)
tum modo quo supr de dicenda Veritate, alis fals inscriberetur citatus et iuratus. Consimiliter examinentur alij
testes, quib. examinatis. si Iudex videat factu (05) esse probatu (05) plen, vel si non plen, t esse maxima iudicia
et suspitiones vehe me (02) tes, et nota, qud loquimur non de leui suspitione, qu ex leuibus coniecturis oritur, sed
qud multum diffamata est super maleficia puerorum, iumentorum, et c. Tunc Iudex, si timet de fuga delati, vel del
at, faciat eum capi, si au (05) t non timet de fuga, faciat eu (05) citari, et siue capiatur siue non, prius faciat Iudex
eius domu (05) improuis scrutari. et cuncta scrinia aperiri, et in angulis pixides, et omnia instrumentatolli qu
reperiuntur, et sic constituto, Iudex collectis his de quibus est delatus, et his de quibus est per testes conuictus vel
habitus suspectus, formet interrogatoria super illis, ac inquirat habito secum Notario, et c. vt supr, prstito prius
corporali iuramento ad quatuor Dei Euangelia, de dicenda Veritate tm de se, qum de alijs, et hoc per modum qui
sequitur conscribantur etiam singula. INTERROGATORIA GENERALIA super Maleficam aut Maleficum, et est
primus actus. Talis de tali loco, delatus, iuratus super quatuor Dei Euangelia corporaliter tacta, tm de se qum de
alijs dicere Veritatem, et inde interrogatus, vnde est, seu vnde originem traxit. Et perpendit qud tali loco talis
diocesis. Item interrogatus, qui sunt eius parentes, si sunt viui vel mortui. Et respondit qud viui in tali loco, vel
mortui in tali loco. Ite (02) interrogatus, vtrm naturali morte vel incinerati, et dixit qudtali. Vbi nota, qud hoc fit,
quia vt plurimm, vt in secunda parte operis patuit, Malefic proprios infantes Dmonibus offerunt, aut eos
instituunt, et communiter tota progenies existit infecta, et vbi deponentes affirmassent, et ipsa negat, et iam esset
suspecta. Item interrogatus, vbi fuit nutritus, et vt in pluribus conuersatus, et dixit qud in tali loco, vel tali, et si
videat, qud mut auit locum proprium, quia fort mater non fuit suspecta, nec aliquis ex parentela, et tame (02)
conuersatus in alieno, et prsertim in locis in quibus consueuerunt Malefic vigere, interrogabitur sic. Item
interrogatus, quare mutauit su natiuitatis locum, et se transtulit ad commorandum in tali loco, vel talibus, dixit
quod ex tali causa. Item interrogatus, si in dictis locis vel alibi, audiuit loqui de materia Maleficaru (05) , puta qud
tempestates concitare, vel iumenta maleficiare, et vaccas liquore lactis priuare, et c. de tali materia de qua est delata,
et si dicit qud sic interrogatus. Item interrogatus, quid audiuit loqui, et seribantur singula qu dicet. Si autem negat
et dicit se nibil audiuisse, tunc sic. Item interrogatus, si credit Maleficas esse, et qud talia point fieri qu
referuntur, vt tempestates concitare, inmenta inficere, et homines, et dixit. Et nota, qud Malefic vt plurimm
negant prima fronte, vnde suspitio oritur magis, qum si responderent si sint aut n sint, committo superioribus,
vnde si negant tunc interrogentur. Item interrogatus, quid ergo (34) vbi comburuntur, tunc innocenter condemnantur,
et dixit. INTER ROGAT ORIA PARTICVlaria super eosdem. Aduertat Iudex, qud non procrastinet subsequentes
interrogationes, sed indelat proponat. Item interrogetur, cur communis populus eam timeret, et dixit. Item
interrogetur, an sciret se esse diffamatam, et qud odio haberetur, et dixit. Ite (02) interrogetur, cur illi person
obiecit dicendo: tu n transibis impun, et dixit. Item interrogetur, quid mali sibi fecisset illa persona, qud talia
verba in eius damnum protulisset, et dixit. Et nota, qud hc interrogatio est necessaria, vt deueniatur ad
fundamentum inimiciti, quia in fiue del ata allegabit inimieitiam, sed vbi non est capitalis, sed modo muliebri
concitata, non impedit. Hoc enim est Maleficarum proprium, concitare aduersus se, vel verbis inutilibus aut factis,
puta petit sibi prstari aliquid, aut infert ei damnum aliquod in horto et similia, adhoc, vt occasione (02) recipiant, et
se manifestant inverbo vel in opere, quam manifestationem habent facere ad instantiam Dmonum, vt sic peccata
aggrauentur Iudicum, dum manent impunita. Nota enim, qud talia faciunt non in aliorum prsentia, vt si deponens
vellet testes producere non haberet. Non etiam qud incittur Dmonibus, vt multis Maleficis et pst incineratis,
experti sumus, ita qud contra ipsarum voluntate (02) habent incitare et maleficare. Item interrogatus, quomodo
effectus potuit consequi super minas, vt puer aut iumentum tam cit maleficaretur, et dixit. Item interrogatus iterum,
et quare dixisti, qud nu (05) quam deberet habere sanum diem, et ita factum est, et dixit. Item si omnia negat,
interrogetur de alijs maleficijs, alijs testibus illatis, puta in iumentis, vel pueris. Item interrogata, cur visa fuerit in
campis, vel in stabulo, cum iume (02) tis tangendo, prout interdum solent facere, et dixit. Item interrogata cur tetigit
puerum, et qud poste mal habuit, et dixit. Item interrogata, quid egit in cpis tempore tempestatis, et sic de multis
alijs. Item vnde qud cm habeat vnam vaccam aut duas, qud plus abundat in lacte quae (16) vicin habe (02) tes
quatuor aut sex. Item manet in statu adulterij aut concubina, licet non seruiant ad propositum, tame (02) suspitionem
generant amplius quam super probas et bonestas delatas. Et nota, qud spius super articulos contra eam delatos
interroganda est, vtrm maneat in eodem proposito aut n. Qua confeione peracta et scripta, siue ad partem
negatiuam, siue asfirmatiuam, siue sub ambiguoscribatur poste: Acta sunt hc in tali loco, et c. vt supr.
QVAESTIO SEPTIMA, IN QVA VAria dubia declarantur super prmissa interrogatoria et responsiones negatiuas,
an delata sit incarceranda, et quando pro manifeste deprehensa in hresi Maleficarum sit habenda, et est actus
secundus. Qvritur prim, quid agendum sit, vt plurimm contingit, si persona delata omnia negat? Respondetur,
Iudex habet circa tria attendere, scilicet, super infamiam, super indicia facti, et super dicta testiu (05) , si videlicet
omnia insimul concurrunt, aut si non omnia insimul, vt plurimm etiam contingit, e qud Malefic statim propter
facta in aliqua villa aut ciuitate infamantur, indicia etiam facti sunt proculis, puta in pueris maleficiatis, aut in
iumentis qu spius inficiuntur, aut lacte priuantur, numerus etiam testium est in scriptis, qui licet sint singulares,
puta quia vnus deposuit qud puerum sibi maleficauerit, alius ver iumentum, tertius ver super infamiam, et sic de
alijs. Tamen in substantia facti concordant, puta in maleficijs, et qud vt Malefica sit suspecta, et isti testes licet non
sufficiant ad condemnandum absque (30) infamia, vel etiam cum infamia, vt suprtactum est. qust. 3.374. in fi.
tamen cum indicijs facti posset exbis tribus insimul reputari, non vt suspecta, vehementer aut violenter, de quibus
suspitionibus inferius declarabitur, sed reputari vt manifest deprehensa in Hresi Maleficarum, vbi videlicet testes
idonei, id est, non ex inimicitia, et sufficientes in numero, put a sex, octo, vel decem iurati concurrerent, et
consequenter deberet pnis in capitulo ad abolendam. . prsenti. de hre. subiacere. et ca. excommunicamus 2. et
hoc siuecrimen sit fassa, siue non, et hc sic probantur. Nam quod dictum est, qud vbi omnia tria prfata
concurrunt, tunc pro manifest deprehensa in Hresi debet reputari, non est intelligendum, qud necessari omnia
tria incurrere, sed probatur sicper argumentum fortiori, nam vnu (05) quodque (17) ue per se inter illa due, qu
sunt indicium facti, et testium productio legitima, potest reddere aliquem vt pro deprehenso in Hretica prauitate
habeatur, quant magis, vbi amb probationes pariter concurrunt? nam Iurist vbi quru (05) t, quot modis de Iure
aliquis habetur pro manifest deprehenso in Hretica prauitate, Respon detur qud tribus, vt not at Bernar dus in
gloss. ordinar. in c. ad abo (34) lendam. 401. in fin. magis explicatur. . prsenti. et verbo deprehensi. extr de hre.
et tactum est supr. in qustione prima, in principio operis, s. facti cuidentia, puta quia public prdicauit Hresim,
hc au (05) t ponimus indicium facti propter publicas minas, quas intulit, dicendo, nunquam annos, dies, habilis, vel
simile, et effectus fuit subsequutus, sequitur vel legitima probatione per testes, vel terti ex propria confeiont, vnde
si vnumquodque (23) illorum per se facit et reddit aliquem tanquam manifest suspectum, quant magis insimul
iungendo infamia (01) , et indicia facti, cum testium depositione, licet ibi dicatur euidens factum, et hoc indicium
facti, et hoc est, quia Diabolus non manifest operatur, sed occult, damna au (05) t et instrument a maleficij qu
reperiu (05) tur, dant indicium facti, vnde vbi euidens factum in alia Hresi solm sufficeret, hc adiungimus tria.
De secu (05) do ver, qud talis deprehensus, licet negaret, tamen iuxta illa capitula esset puniendus, sic probatur.
Nam deprehensus factieui dentia, vel per testes, aut fatur crimen vel non. Si fatetur et est imp nitens, tradendus est
brachio seculari vltimo supplicio feriendus, iuxta capitulum ad abolendam (vt supr) vel est carceri perpetu
detrudendus, iuxta capitulum excom municamus secundo. Si au (05) t non fatetur, sed stat in negatiua, est vt imp
nitens traden dus potestati Curi secularis animaduersione debita puniendus, vt notat Hostiensis in sum mo titulo de
hre. qualiter deprehendantur. Sic ergo concluditur, qud sic ludex isto modo procederet super interrogatoria, et
testiu (05) depositiones, cm vt dictum est, in causis fidei summari simpliciter et de plano procedi potest, et ipsam
delat am carceri deputaret, ad tempus vel ad annos plures, si fort post annum squaloribus carceris depressa, crimina
fateretur, n iniust sed iust procederet. Attame (02) , ne videatur sni (03) am prcipitare, im secundum omnem
quitatem procedere, quritur quid consequenter agendum sit. QVAESTIO OCTAVA, ET PRAECEdenti annexa,
an sit incarceranda, et de modo capiendi, et est actus tertius Iudicis. An ver super negatiuas responsiones Malefica
sit carceri ad custodiam man cipanda, vbi prfata tria concurrunt, scilicet fama, indicia facti, et productiones
testium, aut sub cautione fideiussorum dimittenda, vt denu citata respondeat. Responderi potest ex tribus
opinionibus. Prim enim, aliquorum sententia est, qud carceribus sit mancipanda, et nullo modo sub cautione
dimittenda, et bi innituntur rationi tact in prcedenti qustione, quia videlicet habetur pro manifest deprehensa,
vbi illa tria concurru (05) t. Alij ver, qud ante incarcerationem potest cautioni fideiussorum relinqui, ita qud si
fugam caperet, qud tunc proconuict a haberetur, licet post incarcerationem super negatiuas responsiones non sit
cautioni, vel manulente relinquenda, quando videlicet illa tria concurrunt supra notata, e qud tunc non posset
senten tiari et plecti ad morte (02) , et hc innititur consuetudini. Tertij sunt qui dicunt, qud non sit danda infallibilis
regula, sed Iudici sit relinquendum, vt secundum dicta testium et infamiam person, et si inditia facti ccurrunt,
tant grauius discernatur per modum patri seruando et consuetudinem, concludentes, qud si n posset habere
fideiussores notabiles, et fortais suspecta de fuga, qud tunc carceri mancipetur, et hc tertia videtur rationabilior,
sic tamen, qud debitus seruetur modus qui stat in tribus. Prim, vt domus eius quantum poibile est, perlustretur,
sub et supra in omnibus angulis, fois, et scrinijs, et siquidem famosa Malefica existit, tunc absque (30) dubio, nisi
prius sint sub ea occulta varia instrumenta reperiuntur, sicut supr tactum est. Secund, vt si habet ancillam, aut
consodales, qud et ille vel illa seorsum includu (05) tur, etiam si non sint delat, prsumitur eas n latere secreta
aliqua illius delat. Terti, qud in capiendo, si in domo propria capitur, qud n detur ei spacium intrdi cameram,
e qud tunc solent certa maleficia accipere, et secum de ferre pro taciturnitate procuranda. Ratione cuius incidit
dubiu (05) , an modus capiendi Maleficas, qui ab aliquibus obseruatur vti famulis, subit terra eleuatur, et in
sporta siue in spatulis, neterram vltra tgat defertur, sit licitus? Responderi potest ex Canonistarum et quorundam
Theologorum sente (02) tia, quod licitum sit hoc triplici respectu. Prim, quia vt in qustio, introductoria huius
terti partis patuit plurimorum sententia, im talium DD. quoru (05) dicta reprobare nemo audet, vt idem sentit Scot.
Host. Goffr. et quod licitum est vana vanis contundere. Experientia denique, im et Maleficarum faiones
demonstrant, qud spius per talem modum capt, taciturnitatis maleficium amiseru (05) t, im quamplures
incinerand petentes, vt saltem pede vno terram tangere permitterentur, dum eis fuisset denegatum, et in fine
sciscitatum, cur tamen terram tangereoptassent, respon sum, qud si tetigissent, seipsasliberassent, multis alijs
fulminibus interemptis. Alia causa, n hoc ipsum manifestum existit, vt in secunda parte operis patuit, qud in
publica lustitia omnesvires maleficij franguntur qu ad prterita, sed qu ad futura, nisi de nouo ei Diabolo
succurratur in maleficio taciturnitatis omnia crimina fatetur. Dicamus ergoiuxta Apostolum: Qucunque (30) verbo
vel opere agimus, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christisiant, siquidem innocens fueris, hc capcio non tibi
nocebit. Tertio respectu, quia si secundum DD. licitum est per vana opera maleficia tollere, quia in hoc toncordant
oe (02) s, licet diserepant in illo, qud illa vanan debeant esseillicita, vnde dictum Hosti. vbi dicit, qud licitum sit
vana vanis contu (05) dere, glossator ab alijs, nota qui (33) dicit vanis, non au (05) t illicitis, fortiori, illicitum est
malesicia impedire, ad quod impedimentu (05) hc respectus habetur, et n ad aliquid illicitu (05) exercendu (05) .
Notet insuper ludex, (38) est duplex incarceratio, vna ad p nam, vbi criminosi ponu (05) tur, altera ad custodi tantu
(05) , et hc in p (14) fatorio fit, et h du custodi nottur in c. multo. ru (05) querela, vt sup. Vnde ad minus ad
custodi est incar creda. Si au (05) t leuia essent, pro quib. esset accusata, ita (38) n esset infamata, ne essent
indicia facti in pueris et iumentis, tuncremittatur ad domum, sed quia familiaritatem habuit fort cum Maleficis, et
nouit corum secreta, det fideiussores, quos si halere non potest, iuramentis et p nis astricta, domum non exeat nisi
vocata, ancill autem et domestic de quibus supr, adcustodiam, et non ad p nam detineantur. QVAESTIO NONA,
QVID AGENdum post captionem, et an deponentium nomina sint ei manifestanda, et est actus quartus. Dvo autem
post captionem fiunt, sed primum inter illa Iudici relinquitur, scilicet, defensionum conceio, et inloco tortur, non
tamen propter tortur examinatio. Primum non datur nisi petierit. Secundum non fit, nisi prius ancill seu
consodales, si habuit, in domo examinentur. Procedamus tamen or dine posito. Si delat a dicat se innocente (02) , et
qud fals sit delata, et qud libenter velit tales accusatores inspicere, et eos audire, tunc signum est, qud petit
defensiones. Sed an Iudex teneatur ei deponentes manifestare, et ad conspectum eius prsentare. Hc aduertat Iudex,
qud nullum eorum tenetur facere, nec nomina manifestare, nec ad conspectum prsentare, nisi deponentes per se,
et spont ad hoc se offerunt, vt videlicet eorum aspectibus prsententur, et ea qu deposuerunt eis in faciem
obijcere. Qud autem non tenetur Iudex, et hoc propter periculum deponentium, probatur, nam licet diuersi summi
Pontifices diuersa senserint, nullus tamen vnquam sensit, qud Iudex teneretur in talic delata, nomina depone (02)
tium manifestare, nec etiam accusatorum, licet hc non procedimus per modum accusationis, sed potius aliqui
senserunt, qud in nullo casu liceret, aliqui ver qud in aliquo. Tandem au (05) t Bonifacius VIII. statuit, vt patet
inc. statuta. . inhibemus. libr. 6. vbi sic dicitur: Inhibemus tamen, qud si accusatoribus vel testibus in causa
Hresis interuenientibus, seu deponentibus propter potentia (01) personaru (05) , ctra quas inquiritur, videat
Episcopus et Inquisitor. Nota tu pro Inquisitore et Episcopo Iudicem quemcunque (30) , contra Maleficas procede
(02) tem ex consensu Ep (14) i et Inquisitoris. Quare ijdem vices suas co (04) mittere possunt, vt in qustio ne
introductoria patuit, vnde et talis Iudex quicunque (30) etiam secularis procedit Apostolica auctoritate, et non solm
Imperatoria, sequitur graue periculum imminere, si contingat fieri publicatione (02) corundem, ipsorum nomina non
publicent, et c. Et sequitur infr, cessante ver periculo supradicto, accusatorum vel testium nomina, prout in alijs fit
iudicijs, publicentur. Attendat etiam circumspectus Iudex de potentia per sonaru (05) , quia illa est triplex, scilicet,
potentia generis et famili, potentia pecuni, et potentia maliti, qu magis timenda est, qum ali du, qud ex
illa testibus grauia pericula possent imminere, si eis contra quos deposuerunt eorum nomina publicarentur, et ratio
est, maius enim est periculum nomina testium publicare alicui delato pauperi, habenti mali complices, rebelles et
homicidas, qui nihil habent nisi per sonam perdere, qum generoso vel diuiti, abundanti in temporalibus. Quod
autemsit graue periculum, et quale, declarat Ioan. super prdicto verbo periculu (05) , dicens ita periculum, quia
timetur mors vel detruncatio ipsorum, vel filiorum, vel parentum suorum, vel deuastatio substanti, vel his similia.
Aduertat insuper Iudex, qud cum Apostolica auctorit ate ex beneplacito Ordinarij in his procedit, quod ad illud
secretum, scilicet, de non reue! andotestificantium nomina, tm ipse qum omnes alij assertores qui depositioni
testium interfuerunt, aut in futurum circa sententiam ferendam interesse poterunt, tenentur sub p na
excommunicationis, quam contra eos, si oppositum fecerint, Episcopus fulminare poterit, et ita nec reuelata
principio processus, ad minus implicit fulminabit. Vnde in alle. ca. statuta. in . et vt eorundem ita dicitur: Et vt
eorundem accusatorum et testium periculis efficacius occurratur, et cautius Inquisitionis negotio procedatur,
prsentis constitutionis auctoritate permittimus, qud Episcopus et Inquisitores, tu intellige sicut supr point
indicere illis, quibus vt prmissum est, processum huiusmodi applicabunt, et in eos arcana consilij seu processus
sibi sub secreto ab eisdem Episcopo et Iaquisitoribus patefacta, prter ipsorum licentiam alijs patefacerent
excommunicationis sententiam, quam ex secreti violatione ipso facto incurrant, si eis videbitur, promulgare.
Notandum vlterius, qud sicut p na annexa est, vbi nomina testium indebit publicarentur, ita p na est annexa, vbi
indebit occultarentur, scilicet illis, quibus merit sunt manifestanda, scilicet peritis et assessoribus, de quorum
consilio est ad sententiam procedendum, vel vbi non publicarent, vbi sine periculo testium publicari possent, vt in di.
c. statu. circa fin. sequitur. Cterm in omnibus prcipimus, tm Episcopos qum Inquisitores puram et prouidam
intentionem habere, ne accusatorum vel testium nomina supprimendo, vbi est securitas periculum esse dicant, nec in
eorum discrimine securitatem asserant, vbi tale periculum immineret, super hoc conscientias corum onerantes, vbi
Archid. ita dicit: O tu quicunque (30) Iudex, in tali casu ben aduerte verba ista, nam non dicit leue periculum si
graue, noli igitur reum priuare iuris ordine, sine magna causa, quoniam hoc fieri non potest sine offensione Dei. Et
not andu (05) lectori, qud quia omnia prcedentia et etiam sequentia vsque (30) qu puniatur ad modos
sententiandi absque (30) p na sanguinis in quibus Ecclesiasticus Iudex iudicare habet, fieri possunt cum consensu
diocesorum per secularem Iudicem, ide non impediat lectorem, si in ca. allegatur Iudex Ecclesiasticus et non
secularis, qui modos sententiandi super sanguinem capiet ex modis sententiandi et p mtentiandi Ordinariorum.
QVAESTIO DECIMA, QVALITER sunt defensiones concedend cum deputatione Aduocati, et est actus quintus.
Siigitur defensiones petit, quomodo ccedi possunt, vbi nomina testium omnin occultantur? Dicendum, qud
defensio stat iu tribus. Prim, vt ei Aduocatus deputetur. Secu (05) d, illi Aduocato nomina testiu (05) non
publicentur, nec ad secretum etiam tenendum sub prstito iuramento, sed informetur de singulis contentis in
processu. Terti, delati causa quantum potest in meliorem partem interpretetur, scilicet, ne tamen scandalo fidei, et
damno Iustiti vt patebit, et procurator pari forma, cui processus totius copia, suppreis tamen testium et
deponentium nominibus, et si idem Aduocatus esset procuratorio nomine procedere poterit. Qu ad primum, notatur,
qud Aduocatus non deputatur ad beneplacitum delati, puta, quia vellet habere vnum ad suum placitum, de illo
omnind caueat Iudex non concedere hominem litigiosum, maleuolum, qui faciliter pecunijs poit corrumpi, (prout
sp tales inueniu (05) tur,) sedconcedat sibi viru (05) probum, et de legalitate non suspectum. Et notare debet Iudex
quatuor in Aduocato, qu si obseruata fuerint ab Aduocato, permittat eum aduocare, alis habet eu (05) refutare,
nam Aduocatus prim debet examinare qualitatem caus, et si viderit eam iustam, tu (05) c si voluerit assumat eam,
si ver iniustam, teneat, et diligenter cauere debet, ne causam assumat iniust et desperatam. Verm, qud si
ignoranter ab inimico acceptauit causam, et cm hoc pecuniam, in processu tamen cognouit causam desperatam,
tunc si clientulo suo, id est delato, pro quo causam assumpsit, non consuluit, ei reddere salarium receptum tenetur,
secundum Goffre. quod probare videtur per C. deiudi, rem non nouam. Licet Hostiensis dicat, oppositum scilicet, de
salario restituendo nisi industrios fecisset. I'nde si neque (30) Aduocatus clientulum suum scienter inducat ad
defendendu (05) causam iniquam, ad damna et adexpensas, tenetur C. de admi. tu. non tamen est ignotum,
secundum quod obseruare debet, vt seruet in aduocando tria. Prim modestiam, vt n procaciter nec conuincando,
nec vociferando proponat. C. e. quoniam. Secund Veritate (02) , scilicet, vt no (04) eme (02) tiatur falsas ratioues
vel probationes inducendo, nec falsos testes aut iura si peritus esset, nec dilationes petat, prsertim in hac causa, vbi
summari simpliciter, et de plano, vt supr in q. 6. tactu (05) est, et tangitur 3.9.7. hc tria. Et tertium quod
obseruatur, est ex parte salarij. quod moderatur secundum consuetudinem regionis, de qua materia tractatur in q. 7.
. arcentur. et . tria. Sed ad nostrum propositum redeundo, Iudex ita prscriptas conditiones Aduocato proponat, et
in fine adiungat, ne fautoriam Hresis incurrat, quia tunc excommunicatus esset, iuxta ca. extr excommunicamus.
1. . credentes. Nec valet, si dicat Iudici, qud non defendit errore (02) , sed person, quia non debet defendere
quouis modo, vt non procedatur summari, simpliciter et de plano, quod faceret, si petere vellet omnin dilationes,
vel immiscere appellationes, qu omnia refutantur, vt ibi in q. vltima recitantur, quia licet errorem non defendat,
cm sic damnabilior ipsis Maleficis esset, et potius Hresiarcha qum Hreticus Maleficus, vt patet 24.9.3. qui
illorum. Tu (05) quia indebit defendit iam suspectum de Hresi, tanquam fautorem se facit, et non solm leuiter
sed vehementer, secundum defensionem quam fecit, et debet abiurare public coram Episcopo, iuxta ca. accusatus
frequenter allegatu (05) . Hc ad longum posita sunt, nec parui pendat ista Iudex, quia ex Aduocato seu Procuratore,
vbi fals procedere nititur, plurima pericula euenire solent, vnde Iudex debet omnin eum refutare, et procedere
secundum acta et probata, vbi irreprehensibilis Aduocatus fuerit. Veruntamen si Iudex habuerit Aduocatum
irreprehensibilem pro delato virum Zelosum, et Iustiti amatorem, nomina testium ei indicare poterit, ad secretum
tamen tenendum sub prstito iuramento. QVAESTIO VNDECIMA, QVID faciet Aduocatus cm fibi nomina
testium non publicantur. Actus sextus. Qvod si quritur, Quid ergo Aduocatus etiam procuratorio nomine pro delate
faciet, vbi necsibi, nec clientulo suo nemina testium publicantur, quam tamen publicatione (02) delatus summ
affect aret? Respsio. Informationem capiat Iudice de singulis in processu contentis, et siquidem copiam habere
velit, suppreis t nominibus testium, tradatur sibi, et sic informatus accedat delatum, et singula sibi proponat, et si
materia postulat, vt pot, quia multu (05) onerosa delato, tum ad patientiam, quantum potest hortetur. Et delatus vbi
iterum atque (30) iterum instat, vt sibi testes publicentur, respondere potest, exfactis qu contra te delata sunt,
coniectur are testes poteris, nam tali maleficiatus est puer, aut iumentum, aut tali mulieri seu viro dixisti, e qud
talem rem quam petebas tibi compr starenolebt, tu senties quod melius fuisset vt mihi rem accommodasses, post
qu verbatalis infirmatus subit, facta tua vt testimoniaclamant, qu plus ponderantur qum testimonia verborum,
vel etiam tuscis te infamatam et longo tempore suspectam de multis maleficijs et damnis hominibus illatis, et sic
replicando finaliter ad hoc deueniet, quod ipsa aut inimicitias allegabit, asserens, sibi ex inimicitia obiecta, aut dicet:
Fateor me dixisse hc verba, sed non animo nocendi. Quare Aduocatus tunc Iudici et Assessoribus, de primo,
videlicet de inimicitia habet proponere, et Iudex inquirere. Et siquide (02) illa capitalis inueniretur, vtpot, quia inter
maritos vel consanguineos fuisset mors intentata, vel sequuta, vel alicuius criminis inculpatio, vt quis foret
plectendus per publicam Iustitiam, vel fuerunt vulnera grauia ex controuersiis et brigis illata, tunc prouidus Iudex
cum suis Assessoribus discutiet, an ex parte delat inimicitia aggrauatur, vel ex parte deponentis: puta, quia maritus
aut amici delat alios ex parte deponentis iniust oppresserunt, tu (05) c quidem, si non adsunt indicia facti in pueris
seu iumentis, siue hominibus maleficiatis, nec etiam adsunt alij testes, aut etiam qud publica infamia non laborat,
tunc prsumitur, qud ratione vindict contra eum deposuerit, et est delata omnin absoluenda, et liber dimittenda
sub debita cautione de non vindicando, et c. vt moris Iudicum est. Sed quritur, Katharina habet puerum maleficiatu
(05) , seu ipsa per se est maleficiata, seu in iumentis percepit plurima damna, et suspicatur super iliam, cuius maritus
aut consanguinei per prius iniusl suum maritum, aut consanguineum oppresserunt in publico iudicio, vnde cm hic
duplex sit inimicitia ex parte deponentis, quia inimicatur ratione maleficij illati, et ratione infami iniust obiect
suo marito subit, aut consanguineo, estn eius depositio repellenda aut non? Et quidem ex vna parte videtur (38)
sic, quia inimicitia ibi est, ex altera qud non, quia profert indicia facti. Respondet, qud in casu quo n adsunt alij
deponentes, nec etiam publica laborat infamia contra delatam, tunc non statur eius depositioni tantm, sed repellicur,
et delata tamen redditur suspecta, si et in quantu (05) morbus est maleficiosus, et non ex naturali defectu, et qualiter
hoc cognoscitur inferius patebit, quod canonic est purganda. Sed si iterum quritur, an alij depone (02) tes etiam
habent super indicia facti primum deponere quipsis aut alijs contigerunt, aut solm super infamiam? Respondetur,
qud si super alio indicia facti deponunt, bene quidem, si au (05) t tantu (05) super infamiam, et ita inn exislit, tunc
Iudex licet repulerit deponentem propter inimiciti, tamen indiciu (05) facti quod protulit, et ostendit Iudex ex alijs
testibus, qu super infamiam deposuerunt, capiet pro intersigno super suspitionem vehementem, ex qua ipsa delata
detenca iudicare poterit Iudice super triplicem p nam, scilicet, canonic purgationis propter infami, iuxta ca. inter
sollicitudines. extr de pur. ca. Item sub abiuratione propter suspitionem, iuxtaca, accusatus in prin. et secundum
varias suspitiones ad varias abiurationes, vt patebit in quar to modo sententiandi. Et propter indicia facti, si crimen
fatetur et p nitet, non relinquitur brachio seculari ad punitionem sanguinis, sed per Ecclesiasticum Iudicem ad
perpetuos carceres iudicatur, per secularem tamen Iudicem, non obstante qud ad perpetuos carceres sit per
Ecclesiasticum Iudicem iudicatus, potest tamenipsum propter damna temporalia tradere igni, Iuxta c. ad abolendam.
. prsenti. et iuxta ca. excommunicamus. 2. de hre. qu omnia patebunt inferius circa sextum modum
sententiandi. Epilogando. Attendat Iudex prim, qud non sit fucilis ad credendum Aduocato, vbi pro delato allegat
inimicitiam capitalem, e qud rariim in tali crimine quis deponit sine inimicitia, cu (05) Malefic semper exos
omnibus habetur. Secund attendat, qud cum quatuor modis Malefica pt conuinci, scilicet, per testes, per
euidentiam facti, per indicia facti, et per confeione (02) propria (01) , et hoc vel super infamiamtantm, qud
tantm fieret hoc per (35) testes, vel super (35) suspitionem, tunc pro euidentia facti, aut indicia facti fieret, ex
quibus suspitio po (04) t iudicari leuis vel veheme (02) s, vel violenta, et hc oi (03) a absque (30) confeione
propria, qu sibi concurreret, tunc vt dictum est procederetur. Terti applicet prmissa ad suum propositum super
personam detentam, ad obuiandum Aduocato, sed videlicet sit tantummod super infamiam delatam, aut qud ibi
concurrant aliqua indicia, vnderedditur suspecta vehementer, velleuiter, et tunc Aduocato super inimiciti allegatam
respondere poterit. Et hc qutum ad illam partem, vbi Aduocatus pro delato in inimicitiam deponentium allegauit.
Sed vbi allegat secundum, videlicet, qud illa verba qu protulit contra deponentem, tu senties in breui qu tibi
euenient, aut, tu non habebis plures diessano (34) s, aut, veniet in breui, qud tu velles mihi talem rem
accommodasse aut vendidisse, et similia. Tunc Aduocatus adiungat, licet malum aliquod fuerit subsecutum
deponenti, in rebus vel corporibus, non tamen propter hoc sequitur, qud illa delata buius mali sit causatanquam
Malefica, e qud infirmit atesvarijs modis accidere possunt. Item allegat, qud commune est mulierum, verbis
huiusmodi mulu co (04) tendere, et c. Super istas allegationes Iudex debet obuiare per hunc modum: siquidem
infirmitas ex defectu natur accidit, tunc excusatio locum habere poterit. Sed quia ex signis et experimentis
oppositum constat, vt pot, quia nullo remedio naturali curari poterit. Item quia iudicio Medicorum iudicatur vt
morbus maleficialis, vulgariter, Rachtschaden. Item, iudicio fortais Incantatricarum aliarum, qu asserunt, seu
asseruerunt, morbum esse maleficialem. Item, quia subit superueniet absque aliqua pruia debilitatione, cm t
naturales infirmitates succeiu solent debilitare. Ite (02) , quia fortais curata fuit, ide quia reperit certa
instrumenta sub lecto, aut indumentis, seu alijs locis, et illis amotis subit sanitati restituta fuit, prout spiim
contigit, vt supr in secunda parte operis patuit, vbi de remedijs tractatur. Et per hc seu similia Iudex facilim
potest obuiare, qud talis infirmitas potius ex maleficio qum naturali defectu contingit, et per minas obiectas
suspicatur de tali maleficio. Sicut simili, si quis diceret, volo tibi comburere horreum, et essectus subsequitur,
vtique (30) violentam causat suspitionem, qud ille qui minas protulit, horreum succenderit, licet fortais alius, et
non ipse combusserit. SEQVITVR AD IDEM QVAESTIO duodecima, magis declarans qualiter inimicitia capitalis
inuestiganda, ACTVS SEPTIMVS. Attento qud testimonio ferendo tantu (05) mod inimici capitales repelluntur,
vt supr quinta qustione tactu (05) fuit. Inimicitiam autem talem declarare ex ijs, qu in capitulo prcedenti tact a
sunt, ludici fortais nimis obscurum et difficile videatur, attento, qud delatus vel eius Procurator nolle (02) t
facilitereius acquiescere decisioni super materiam tacta (01) , qu dicatur inimicitia capitalis, et qu non. Ide
exprimendi sunt alij modi, quibus in noticiam talis inimiciti Iudex deueniret, vt insontem sic minim damnaret,
qud tamen reum per debitam iustitiam puniret. Et hi modi licet sint cautelosi, seu etiam dolosi, tame (02) Iudex
illos practicare potest in bonum fidei et Reipublic, cm et Apostolus dicat: Cm essem astutus dolo eosc pi.
Specialiter etiam hi modi practicantur super delatos, non diffamatos public, seu etiam non notatos per aliquod
indicium facti, licet eti Iudex super quoscunque (30) delatos, vbi inimicitias contra deponentes allegarent, et
nomina testium omnin scire vellent. Primus modus est, nam datur delatio, seu Aduocato copia processus, ad partem
suam, scilicet, deorsum et nomina deponentium seu deferentium, ad partem aliam, non tamen eo ordine quo deponu
(05) t, sed isto modo, vt nomen testis quiest primus in copia, sit sextus vel septimus sche dula, et qui secundus, sit
penultimus, vel vltimus, et sic delatus, qui (33) a hoc depertat, vel illud, et quis sit primus vel secundus in sua copia,
quo stante, aut dabit omnes inimicos aut non. Si omnes, e citius deprehendetur delatus de mendacio, vbi causa
inimiciti per ludice (02) scru tabitur. Si quosdam vero, tu (05) c facilius causa inimiciti inuestigabitur. Secundus
modus esset simili, vbi daretur Aduocato processus copia ad partem vnam, et depone (02) tium nomina ad partem
aliam, et adiunctis alijs extraneis qu alibi Maleficis fuerunt perpetrata, et n deponentibus seu testibus inscriptis
deposita, sic delatus non poterit assertiu dicere illum vel istum inimicu (05) capitalem, quia nescit qu sint ab illis
contra eum deposita. Tertius modus, qui et supr tactus capit. 5. nam quando delatus examinatur in fine secundi
examinis, antequam petit defensiones, et antequ Aduocatus sibi deputatur, interrogetur, an reputet se habere
inimicos capitales, qui omni diuino timore postposito, falso imponerent sibi labem Hresis Maleficarum. Et tunc
fort imprme ditatus ac improuisus, et non visis deponentium at testationibus, respondet, qud non reputet se
habere tales inimicos, vel si dicit, puto me habere, tunc nominat, et illi inscribantur, et causa etiam inimiciti, vt
postmodum Iudex vale at e certius inuestigare, post qu copia processus et nomina seor sum fuerint tradita modis
quibus supr. Est et quartus modus, vt iterum in fine secundiex aminis aut confeionis, de qua in sexta qustione
circa secu (05) da interrogatoria ante quam de (02) tur sibi defensiones, interrogatur de testibus, qui grauius depo
suerunt contra eum, per hunc modum: Cognoscis tu talem, vnum nominando de testibus, qui grauiora deposuit, et
tunc dicet qud sic, vel qud non. Si dicit qud non, tunc non poterit ex pst dando sibi defensiones et Aduocatum,
ponere illum capitalem inimicum, cm dixerit medio iuramento prius oppositum, scilicet, non cognoscere illum. Si
autem dicit qud sic, tunc interrogetur, si scit vel audiuit qud ipsa, velipse, egerint aliquid contra fidem Christian
am, sicut Malefic facere solent. Si dicit qud sic, talia enim et talia fecit. Interrogetur quoque (30) , si est eius
amicus, vel inimicus, statim respon debit, quod amicus, et hoc ide, vt eius testimonio stetur, et ex tunc in illa causa
non potest dare illum inimicum capitalem per suum Aduocatum, cum medio iuramento quod per antea dixit eum
amicum. Si autem responde at, qud nibil scit deeo, tunc interrogatur, an sit eius amicus vel inimicus, et ipse statim
respondebit qud amicus, quia allegare inimicum de quo nihil mali nouit, non facit, dicet ergo sum suus amicus,
attamen si scirem aliqua, non omitterem quin illa reuelarem. In tali ergo causa non poterit eum ponere ex post
inimicum, vel ad minus allegabit causas inimiciti capitalis principio, et tunc Aduocato adhibetur fides. Quintus
modus est, nam datur delato seu Aduocato copia processus, suppreis nominibus deponentium, et vbi Aduocatus
informabit eum de singulis, coniecturatur quis vel qui deposuerunt talia contra eum, et frequenter venit in
cognitionem, et tunc si dicet talis est inimicus capitalis, et volo probare per testes, tunc ludex habet considerare
ccorditer iuxta processum nominauit, et tunc quia dixit velle probare pertestes, illos examinabit, et causas
inimiciti examinabit, secret conuocato ad hoc bono consilio peritorum vel antiquorum, in quibus latet prudentia,
et si ita inuenerit causas inimiciti capitalis sufficientes, tunc repell at prim testes, et illi dimittentur si non adsunt
alia grauamina aliorum testium. Et hic modus quintus et communis obseruatur, et de facto Malefic cit ex copia
processus eliciunt, qui vel qu aduersus eam deposuerunt, et quia rariim in tali causa inuenitur inimicitia capitalis,
quia nisi ea qu ex earum malis operibus oritur: Ide Iudex de facili se habet per prfatos modos resoluere, attento
etiam, qud sp deponentes affectant se personaliter Maleficis prsentare, et in faciem obijcere ea, qu per
maleficia eis sunt illata. Est et alius et vltimus, ad que (02) finaliter Iudex recurrere pt, vbi prdicti modi fortais
iudicarentur ab aliquibus dolosi, et per astutiam practicati, prsertim quatuor primi, ide omnin ad satisfacien dum,
et quietan dum scrupulosas mentes, et ne Iudici quicqu obijciatur, aduertat, qud postquam per prcedentes modos
expertus est nonesse aliund inter delatum et deponentem, capitalem inimicitiam, vult tame (02) hoc idem consilio
aliorum Assessorum concludere in finem, ne sibi quicquam obijciatur, faciat hoc, det delato seu eius Aduocato
copiam processus, deponentium tamen et deferentium nominibus suppreis, et quia defenden do dicit se habere
inimicos capitales, et fortais causas inimicitiarum varias allegat, siue in re ita sint, siue non, congregat tamen Iudex
consilium peritorum cuiuscunque (30) facult at is, si commod haberi potest vel ad minus ex prouidis et bonestis per
sonis quibuscunque (30) , quia ad hoc tenetur iuxta cap. statuta. fiequenter allegatum, et illis totum processum
integraliter et perfect, per Notarium seu scriptorem legi faciat, et cm testium seu deponentium nomina public
exponant, ita tamen, qud ad tene (02) dum secretum sub prstito iuramento omnes astringat, et de illo, an hoc
facere velint, prius habet inquirere, quia alis omnin non sunt eis nomina illa exponenda. Ex pst dicat, qualiter per
talem et talem modum inquiren do de inimicitia, nullam potuerit perpendere. Attamen subinferat, sividebitur fiat
duobus vnum, aut per consilium discernatur, qui sintex deponentibus repellendi, tanqu aminimici capitales, et
quomodo eligtur, tres, quatuor, aut quinque (30) , qui amplius nouerint in villa aut oppido, amicitiam vel
inimicitiam delati, et testium, et qui non sunt prsentes in consilio, et publicentur illis tantummod nomina delati, et
testium, non autem articuli processus, et stabitur iudicio eoru (05) dem, ex primo non poterunt ben testes repellere,
atte (02) to qud Iudex suos modos inquirendi practicauit, ex secundo ver totaliter se immunem faciet, et omnem
se sinistram suspitio (34) nem excutiet, tenetur etiam hunc vltimum modum seruare, vbi delatus in alieno loco et
patria esset captus, et hc sufficiant ad discernendum super inimicitiam. SVPER EA QVAE ANTE
INTERROgatoria in loco carceris, et tortur proponenda habet Iudex aduertere, et est actus octauus, QVSTIO
XIII. Qvid denique Iudici agendum sit, clar patuit. Si enim vt communis exigit Iustitia, ad pnam sanguinis non
iudicatur, nisi propria confeione conuincatur, quamuis ex alijs duobus habetur pro manifest deprehensain hretica
prauitate, scilicet exeuidentia seu indicia facti, et ex testium productione legitima, vt suprq. 1. tactum fuit, et de tali
etiam delata ad prseus agitur, tunc vtique qustionibus et tormentis procriminu (05) faione exponetur. Et
vtqustio clarasit, ponatur casus qui et Spir contigit, et ad multorum notitiam peruenit. Quidam honestus, dum
guandam mulierem pertranseundo non ei ad nutum in venditione cuiusdam rei venalis complacere voluisset, illa
indignata post tergum clamauit, in breui optasses et annuisses, et est vsitatus sic modus loquendi Maleficarum, vel
simili, qudo maleficium per auisamenta velunt inferre, tunc ille indignatus et non immerit super eam vultum post
tergum vertit, vt eam quoanimo verba protulisset inspiceret, et ecce subit maleficio percussus, os suum in obliquum
horribili deformitate vsque ad aures extenditur, necretrahere potuit, sed multo tempore in illa deformitate perstitit.
Hoc euidens factum Iudici proponitur, casum ponimus, et an pro manifesta deprehensa in Hresi Maleficarum sit
habenda quritur? Respdere oportet ex verbis Bernhard. ingloss. ordinaria. et in cap. ad abolendam. vt supr
qustione notata tangitur qud sic, e qud tribus modis, vt ibi tangitur, quis vt taliter deprehensus iu dicatur: et illa
etiam tria non copulatiu, id est, qud o (34) mnia tria habent insimul concurrere, sed vnum quodque (17) ue per se,
scilicet, euidentia facti, testium legitima productio, et propria confeio, reddit Maleficam, videtur manifest
deprehensam reputari. Indicium autem facti differt ab euidentia, quiacm minus sit qum euidentia, tamen capitur
etiam ex verbis et operibus Maleficorum, vt in illa qustione septim at angitur, et iudicatur ex malesicijs non ita
subit. Sed processu temporis illatis per minas tamen etiam prcedentes, sicque (17) ue concludamus, qud de
similibus Maleficis delatis, et qu sub defensionibus vt prmissum est, defecerunt etiam vel non defecerunt, e
qud non fuerunt concess, non concess autem quin non fuerunt petit, iam nostra qustio ver satur, quid Iudici
agendum, et qualiter ad qustiones sit procedendum pro dicenda Veritate in punitionem sanguinis. I'bi plura sunt
Iudici propter ingentes labores contra maleficium taciturnit at is aduerte (02) da, qu etiam succeiu per capitula
deducentur. Et primum est, quod ad Maleficam qustionandam non sit pronus, habeat tamen adcerta signaqu
sequentur aduertentiam. Quare autem non debet esse facilis, causa est, quia nisi diuina coactio per sanctum
Angelum, vt maleficiu (05) Diaboli abscedat, concurrat, ita insensibilis in illis doloribus efficitur, vt membratim
citius discerperetur, qum aliquid Veritatis fateri valeat. Necpropter hoc omittendu (05) , tm quia non qualiter
omnes sunt huiusmodi maleficijsirretit, tm etiam, quia Diabolus spont inter dum non coactus sancto Angelo
Malefic fateri crimina permittit. Pro cuius intellectu ea qu sup. in secu (05) da parte operis, de modo prstandi
hom agium Diabolo tacta sunt, aduertenda. Sunt namque (30) qu sub certis annis prius Diabolo militant, vt sex,
octo aut decem annis, ante quam sibi homagium prstat, scilicet, in corpore et anima se eis deuouendo, vbitamen
ali principio sibi profite (02) do fidei abnegationem etiam subit homagium prstant. Cur autem Diabolus hoc
spacium temporis postulatum acceptat, vtique (30) ea de causa, vt illo intermedio Maleficam experiatur, an ore
tantm et non corde fidem abnegando, simili modo etiam homagium sibi prstaret. Nam cm Diabolus intima
cordis non nisi per exteriora, et coniecturaliter cognoscere habet, vt in prima parte operis sub difficultate, an
Dmones ad odium vel amorem mentes hominum immut are possunt, plures etiam reperiantur, qu neceitate
aliqua, aut egestate induct per alias Maleficas, et sub spe confeionis et eua sionis fide in toto vel in parte
apostatant, tales vtique (30) etiam non coactus sancto Angelo relinquit, vnde et faciliter sua crimina fatentur, cm
tamen ali qu sicut ore, im et corde sibi adhserunt, pro viribus abeodefendantur, et indurantur adtaciturnitatis
maleficium. Et per hc patet solutio ad qustione (02) , vnde prouenit, qud cert Malefic de facili fatentur, ali
ver minim, quia vbi diuinitus Diabolus non repellitur, adhuc tamen spont illas relinquit, vt per temporalem
confusionem et horribilem mortem ad desperationem inducat, quos corde allicere nunquam poterat. Patent hcetiam
ex sacramentalibus earum confeionibus, in quibus asserunt, se nunquam voluntari adhsisse, et plura maleficia
coact Dmonibus intulisse. Est et alia differentia, qud cernuntur aliqu post faionem criminum sibijpsis
mortem intentare, vt laqueo vel suspendio vitam sibijpsis auferant. Quod vtique inimicus ille operatur, ne per
sacramentalem confessionem veniam Deo consequantur, et hoc prcipu illis, qu non voluntari sibi adhserunt,
licet et alijs, qu sibi voluntari adhserunt post criminum faionem intentat. Sed tunc cernitur, qud Diabolus
coact Maleficam habuit relinquere. Concludamus, qud tantus veletiam maior prsupponitur labor ad
qustionandum pro dicenda Veritate Maleficam, quantus ad exorcizandum Dmone possessum. Ide Iudex nec
voluntarius nec facilis ad hc esse debet, nisi vt dictum est, in punitionem sanguinis. Sed et in hac causa faciat
diligentiam, prout fequitur primo ferendo sententiam. DE MODO SENTENTIANDI DElatam ad qustiones, et
quomodo prima die sit qustionanda, an possit con seruationem vit compromittere. Actus decimus. QVSTIO
XIV. Qvid denique (30) secundo loco Iudex habet aduertere, stat post actus in eo quodrefert sententiam suam, per
modum qui sequitur: Nos Iudex et Assessores attendentes meritis, seu considerantes merita processus facti per nos,
contra te talem, talis loci, talis diocesis, et diligenter omnibus examinatis, inuenimus, qud tu es varius in tuis
confeionibus, vtpot quia dicis tales minas protulisse, non autem in eo nocendi animo, et tamen nihilominus sunt
indicia varia, qu sunt sufficientia, te ad exponendum qustiombus et tormentis: Quapropter, vt veritas ab ore tuo
proprio habeatur, et vt deinceps aures Iudicum non offendas inter loquendo, declaramus, indicamus, et sententiamus,
die prsenti, et hora tali, te supponendum qustionibus, et torme (02) tis. Lata fuit hc sententia et c. Secund, stat
actus in eo, quod et prmissum est, adbuc non sic voluntarius ad qustionandum, sed carceribus ad p nam
mancipatus, et non iam ad custodiam tantm vt prius, et adhibitis eius amicis, vt p nas subterfugiat, et qud fortais
morti non tradetur, licet alis punietur, vbi Veritatem fateretur, illis proponat, et qud ad hoc ipsum delatum
iuducere velint, hortatur. Nam meditatio frequens, et carceris calamitas, ac replicata informatio proborum viroru (05)
disponunt ad Verit ate merudiendam, et nobis expertum est, qud per huiusmodi informationes Malefic taliter
confortat fuerunt, vt in signum resistenti in terram spuentes, quasi in faciem Diaboli, dicebant, exeas maledicte
Diabole, faciam quod iustum erit, et consequenter crimina sua fatebantur. Si ver conuenienter delato expectato, et
tempore congruenter prorogato, et multipliciter informato, Credat Iudex, bona fide ipsum delatum negare Veritatem,
qustionem eum moderare, vtpot sine sanguinis effusione, scientes, qud qustiones sunt fallaces, et spius, vt
tactum est, inefficaces. Est autem modus incipiendi talis, vt dum ministrise disponunt ad qustionandu (05) , pst
expolient eum, vel si est mulier, prius antequam ad carceres p nosos ducetur, ab alijs mulieribus honestis et bon
fam expolietur, ea de causa, vtsi maleficiu (05) aliquod in sutum esset vestimentis, prout sp ex informatione
Dmonum practicant, et membris pueri non baptizati, in finem, vt pueri, visione beatifica priuentur. Et
duminstrumenta disponu (05) iur, Iudex per se et alios bonos viros fidei zelatores, inducant qustionandum, ad
fateudum Veritatem liber, et si fateri noluerit, mandet ministris, qud ad cordas ligetur, vel ad alia instrumenta
applicetur, et ibi statim obtemperent non lti, sed quasi turbati, Pst iterum soluatur ad petitionem aliquorum, et ad
partem trahatur, et iterum inducatur, et inducendo informetur qud non tradetur morti. Vbi quritur. An bic Iudex su
per (35) delatum infamatum, et per (35) testes, et indicia facti legitim conuictum, cm nihil desit nisi vt ore pro (21)
prio crimen fateatur, poit licit conseruationem vit compromittere, cm tamen si crimen fatetur vltimo supplicio
punietur? RESPONDETVR, varijs varia sentiuntur. Nam quid ita sentiunt, qud si deiata est plurimm infamata,
et super (35) indicia facti violenter suspecta, et (38) ipsa in maguu (05) nocumentu (05) sittanquam aliarum
Maleficarum Magistra, etiam tunc securariposset de vita, sub his circumstantijs, vt perpetu is carceribus in pane et
aqua adiudicaretur, dummod alias Maleficas sub certis et veriimis signis manifestaret, nectamen illa
prsentiacarceris, vt ponitur, ci manifestanda esset, sed duntaxat securitas vit promittenda, et aliquali p nitentia
punienda, per exilium, vel alio modo punie (02) da. Et sine dubio pro Maleficis famosis, et prsertim, qu Maleficis
medicaminibus insistunt, et maleficiatos superstitiosis actibus curant, taliter seruand essent, vt aut maleficiatis
subuenirent, aut Maleficas proderent, nec tamen eorum proditioni staretur, e qud Diabolus mendax, nisi pariter et
alia indicia facti cum testibus occurrerent. Alijs videtur adidem, in casu quo sic carceribus deputata esset ad tempus
promiio seruanda, et post spacium temporis incineranda. Tertij sunt, qui dicunt, Iudice (02) secur posse in
conseruationem vit compromittere, ita tame (02) , qud ex pst sententia ferenda se exoneraret, et in suum locum
alium substitueret. Inter quos modos primus licet videretur vtilis, propter malesiciatoru (05) cur ationem, tamen quia
non est licitum, maleficia seu illicita opera tollere, licet vt in qustione prima et introductoria huius terti partis
patuit, plurimm opinio sit, qud licitum sit maleficia per opera vana superstitiosa tollere. Sed quia in his magis
docet Iudices Experientia atque (30) vsus, et negocio (34) rum varietas, qum Ars alicuius, seu Doctrina, Ide
relinquitur hoc Iudicibus. Certum est autem, vt Experientia pluries docuit, multi faterentur Veritate (02) , nisi qud
metu mortis retrabuntur. Qud si necminis nec talibus promiis fateri voluerit Veritatem, tunc ministrisententiam
latam exequantur, et qustionetux consuetis modis, et non nouis necexquisit is, leuius vel fortius, sed qud crimen
exigit delinquentis, et dum qustionatur de certis articulis super quibus qustionatur, et hoc sp et frequenter
leuioribus incipiendo, quia citius concedet leuia qum grauiora. Et dum hc fiunt, Not arius totum scribat in
processu, et quomodo qustionatur, et de quibus interrogatur, et quomodo respondetur. Et nota, qud si fatetur per
tormenta, ducatur poste ad alium locum, vt denu recognoscat, et qud non tantummod vi tormentorum
cognouerit. Quart, stat actus in isto, qud si qustionatus decenter noluerit fateri Veritatem, ponantur alia
tormentorum genera coram eo, dicendo, qud oporte at eum sustinere, nifateatur veritatem. Quod si nec poterit
adterrorem vel etiam ad Veritatem induci, tu (05) c pro secunda aut tertia die qustion andum ad continuandum
tormenta, non ad iterandum, quia iterari non debent, nisi noua superuenissent indicia, feretur coram eo sente (02) tia
in modum qui sequitur. Et nos prfati Iudex, vt supr. Aignamus tibi tali, diem talem, ad qustiones
continuandum, vt tuo ore proprio Veritas audiatur, et totum ponatur in processu Notario. Et infra illud te (02) pus
aignatum Iudex per se, aut per alios probos viros, inducet eam ad fatendum Veritatem, modo prmisso, cum
securitate vit, si ita videbitur expedire. Aduertat etiam Iudex, vt infraillud tempus continu apud eam sint custodes,
vt videlicet sola non relinquatur, quia Dmone frequentabitur, vt sibijpsi mortem inferat, si et quantum Diabolus
deserere ipsam intendit, aut ad deserendum ipsam diuinitus arcetur, hocipsum enim Diabolus melius noscere potest
qum aliquis scriptis reserare. SVPER TORMENTA CONTINVANda, et de cautelis et fignis, quibus cognoscere
potest Iudex Maleficas, et quomodo se ab earum maleficijs debet prmunire, et quomodo sunt apprehendend, et
vbi sua habent maleficia abscondita, cum declarationibus varijs, ad obuiandum maleficio taciturnitatis, et est actus
vndecimus, QVSTIO XV. Qvid autem consequenter restat Iudid super torme (02) ta continu anda? Est
aduertendum prim, (38) sicut non omniu (05) mem brorum est eadem medicina, sed potius diuersorum et
singulorum, sunt diuers et singulares medicin, sic nec ad omnes Hreticos, seu de Hresi delatos, idem modus
interrogandi, inquirendi, et examinandi, qu ad articulos, et seruandos, sed secundum Veritatem sectarum, et
personarum, varius et diuer sus modus examinandi. Idcirc ipse prude (02) s Iudex et Medicus, qui putrida membra,
et scabiosas oues resecare, et sequestrare abinnoxijs nititur, iam stim are potest delatam maleficio taciturnitatis
infectam, quam taciturnit atem euellere non potest, vna et infallibili depingi regula, seu mo (34) dus, im etiam dare
n esset tutum, e qud cm illum modum consequenter assuetum, acregulam generalem, dum tenebrarum filij
pruiderent ipsum tquam lequeum su perditionis, facilius euitarent seu etiam prcauerent. Curet igitur prudens ac
industrius Iudex occasionem et modum interrogdi accipere, siue ex testium responsis seu attestationibus, siue ex ijs
qu alis Experientia eum docuit, siue ex ijs qu proprij ingenij acumen aperit, subscriptis cautelis vtendo. Nam si
inuestigare assectat, an maleficio taciturnitatis sit inuoluta, aduertat, an lachrymare coram eo stando queat, aut
tormentis exp (14) onendo, hoc ipsum enim pro certiimo signo ex fide dignoru (05) antiqua relatione acpropria
Experientia docente, adeorepertum est, qud etiamsi ad lachrymandum co (04) iurationibus hortetur, et compellatur,
si Malefica existit, hoc ipsum, scilicet, lachrymas emittere n potest, dabit quidem flebiles voces, et ex sputo genas
et oculos linire, ac si fleret attent abit, super quo circumstantibus caut aduertendum erit. Modus autem coniurandi
ad lachry mas veras, si innoxia fuerit, et cohibere lachrymas falsas, talis vel consimilis in sententia practicari potest
Iudice seu presbytero, manu (05) super caput delati seu delat ponendo. Coniuro te per amariimas lachrymas,
nostro saluatore Domino Iesu Christo in cruce prosalute mu (05) di effusas, ae per ardentiimas lachrymas ipsius
gloriosiim Virginis Mari, matris eius, super vulnera ipsius, hora vespertina sparsas, et per oe (02) s lachrymas,
quas hc in mundo omnes sancti et electi Dei effuderunt, et quorum oculis iam omnem lachrymam abstersit, vt in
quantum sis innoxia, lachrymas effundas, si nocens, nullo modo. In nomine Patris et Filij et Spiritus sancti, Amen.
Experientia docuit, quant amplius coniurabantur, tant minus fiere poterant, cm tameh vebementer se ad fletum
stimulabant et genas sputo humect abant. Poibile tamen, vt pst in absentia Iudicis, et extra locum et tempus
tortur, coram custodibus flere valeant. Qud si causa impedimenti fletus in Maleficis quritur, potest dici, qud
quia gratia lachrymarum in p nite (02) tibus, prcipuis denis ascribitur, cm c lum penetrare, et inuincibilem
vincere, bumilis lachryma Bernardo asseritur, nulli dubium, quin et inimico salutis plurimm displicere noscitur,
vnde et summis conatibus illas impedire nemo ambigat, vt finalis imp nitentia potius introducatur. Sed quid si astutia
Diaboli, Deo permittente, etiam Maleficam flere contingeret, cm flere, nere, decipere, etiam proprium mulierum
dicatur. Responderi potest, cm occulta sint Dei iudicia, si alis non poit conuinci per legitimos testes, super aliqua
indicia facti, nec eti suspecta esset grauiter aut violenter, vtique (30) esset absoluenda, et pro leui suspitione in qua
staret, propter infamiam quam testes deposuerunt, haberet Hresim Maleficarum abiurare, vt in secundo modo
sententiandi discutietur. Secunda cautela, non solm post hanc primam obseruanda, verm etiam omni tempore
Iudici, et omnibus Assessoribus aduerten da, qud n permittant se ab ea tangi corporaliter, prsertim super nudam
iunctur am manuum et brachioru (05) , sed omnin secum deferat sal exorcizatum in dominica, die palmarum, et
herbas benedictas. H enim res insimul cum cera benedicta inuoluta, et in collo deportata, vt sup. in secunda parte o
(34) peris de remedijs contra maleficiales infirmitates et defectus patuit, miram habent efficaciam prseruandi, non
solm ex Maleficarum testimonijs, verumetiam ex vsu et consuetudine Ecclesi, qu in hunc finem huiusmodi
exorcizat et beneditit, vt patet in earum exorcismis, cm dicitur, ad effugendam omnem potestatem inimici, et c. Et
non videatur extraneum de tactu iuncturarum seu membroru (05) , quia diuina permiione interdum per auditum
verborum ab eis prolatorum maleficare opera Dmonu (05) possunt, prcipu eo in tempore vbi qustsonibus
exponun tur. Experientia nosedocente, nouimus quasdam in castris detentas, qu nihil aliud Castellanis instanti
imis precibus flagitabant, nisi vt in aduentu Iudicis, aut alterius prsidentis, eis co (04) cederetur, vt primum
intuitum visus in ipsum Iudicem dirigere possent, antequam ab eo vel alijs essent vis, ex quo intuitu etiam sortit,
(38) talis Iudex aut alij sui Assessores ita alieni in eorum cordibus fuerunt, (38) omnem si quam habuerunt indign a
tione (02) amiserunt, necipsas molestare quoquo modo prsumebant, sed liber abire permiserunt, qui scit et
expertus est, verum dat testimonium, et vtinam talia procurare non possent, non paruipendant Iudices talia
auisamenta et remedia, cm vilipensio taliu (05) post tantas admonitiones, in ternameis cedet damnatione (02) ,
iuxta Saluatoris dictum: Si non venissem, et locutus eis non fuissem, peccatum non haberent, nunc au (05) t
excusationem non habent pro peccato. Muniant ergo se prmiis ex Ecclesi constitutione, et si commod fieri pt,
ipsa tergo deorsum vertendo ad Iudices et Assessores introducatur, et non solm in prsenti actu, verm in
omnibus prcedentibus et sequentibus, signo crucis se muniendo, et viriliter aggrediendo, frangentur cu (05) Dei
adiutorio vires antiqui serpentis. Nec quis stimet superstitiosum, vt terra introducatur, cm vt sp tactum est,
Canonist adtollendum et impedimentum maleficia maiora concedunt, et vana vanis contundere semper dicunt esse
licitum. Tertia cautela in prsenti actu vndecimo obseruanda, et pili ex omni parte corporis abradantur, et est eadem
ratio, sicut supr de vestimentis exuendis. Habent. n. pro maleficio taciturnitatis aliquas superstitiosas alligaturas
quarundam reru (05) , siue in vestime (02) tis, siuein pilis corporis, et interdum in locis secretiimis no (04)
nomindis. Quod si obijceretur, nunquid Diabolus ad buiu smodi ligaturas reru (05) posset mentem Malefic
indurare, vt crimina non vale at fateri, sicut et alij scelerofi spius inueniuntur, sub quibuscunque (30) maximis
tormentis, quantumcunque (30) per indicia facti, aut testes sint conuicti? Respondetur, vtique (30) verum esse, qud
absque rebus quibuscun que Dmon valeat talem taciturnitatem procurare, illis tamen rebus vtitur in animarum
perditionem, ac offensam maiorem Diuin Maiestatis, quod vt clarius pateat. Malefica qudam in oppido Hagano,
de qua et supr in secunda parte operis tactum est, tale maleficium taciturnit atis procurare sciebat, vt masculus
recenter natus et non baptizatus, et cm hoc primogenitus interemptus, et in fornace assatus, et cum alijs rebus quas
exprimere non expedit, incineratus et puluerizatus, si qua Malefica aut fiagitiosus, ex ijs quicquam secu (05)
deferret, nullo modo su crimina fateri posset. Ht clarum est, (38) si centu (05) milia pueri adhiberentur, exnatumli
inclinatione nunquae (16) talem effectu (05) tatiturnitutis causare possent, vtitur tamen, vt cuique intelligenti patet,
in animarum perditionem, et Diuin Maiestatis offensionem. Sed et hoc quod allegatur, qud sp flagitiosi
homines et non Malefici, talem penes se taciturnitatem retinent. Dicendum est, qud talis Taciturnitas triplici ex
causa prouenire potest. Prim, ex naturali quodam modo duritia mentis, quia sicut aliqui sunt molles corde, aut
vecordes, qud ad leuem torturamomnia concederent, etiam qucunque falsa, ita aliqui sunt ita duri, qust quantum
cunque vexentur, Veritas ab eis non habetur, et prcipu illi, qui alis fuerunt qustionati, quorum brachia cit sicut
trabuntur, ita et flectuntur. Secund, prouenit ex maleficio penesse retento, prout dictu (05) est, siue in vestimentis,
siue in pilis corporis. Terti, (38) interdum licet penes se n habeant maleficia in suta, aut alligata, maleficiuntur
tamen ab alijs Maleficis, quantumcunque (30) remotis, prout Malefica qudam Gbruck se iact are solebat, qud vbi
ad minus silum in vestimen tis alicuius dete (02) ti haberet, tantum efficere posset, qud quantumcunque torment
aretur, etiam vsque ad mortem, nihil fateri posset, quare patet responsio ad obiectionem. Sed quidin diocesi
Ratisbonensi casu contigisse asseritur, (38) dum quidam Hretici ex propria confeione deuicti, non solm vt imp
nitentes, im et defensores illius perfidi, morti fuissent adiudieati, accidit, vt illi si in ignem, remanerent, tandem
per aliam sni (03) am ad submersione (02) adiudicati nihil proficere potueru (05) t, stupentibus oi (03) bus, et fidem
ipsorum vt iustam defendere, dum quidem conabantur, sollicitus Prsul super gregem, triduanum ieiunium indixit,
quo deuot expleto cuidam notificatur, qud in certo loco corporis, videlicet sub brachio vno, maleficium quoddam
inter pellem et carnem insutum haberent, quo reperto et amoto, ctinu incendio consumpti fuerunt, licet ab alijs
opinatur, qud quidam Nigromanticus ex Dmonis consultatione, qui sibi hoc indicauerat, prodidisset, sed
quocunque (30) modo factum fuerit, verisimile est, qud diuina virtute Dmon coactus, dum semper ad subuersione
(02) fidei machinatur, hoc manifestauerit. A simili, vbi talis Iudici acciderit casus, quid faciendum foret, elicere
potest, si videlicet ad diuinum recurreret prsidium, vel ieunijs et orationibus deuotarum personarum, hoc genas
Dmonioru (05) maleficijs expellatur, in casu, quo nec per mut ationem indumentoru (05) , aut tonsuram pilorum
ad Veritatem fatendam sub tortura induci valeant. Et licet in Alemani partib. talis abrasura, prsertim circa loca
secreta, plurimm censetur inhonesta, qua de causa nec nos Inquisitores vsi sumus, sed tonsis capillis, cum calice aut
cipho aqu benedict, guttulam cer benedict immitte (02) do, et inuocatione sanctiim Trinitatis, ieiuno
stomacho trinies in potum ministrando, per Dei gratiam plerisque (30) taciturnit atis maleficiu (05) abstulimus,
tamen in alijs regnis Inquisitores talem per totu (05) corpus abrasuram fieri mandant, vnde et Cumanus Inquisitor
nobis insinuauit, qud anno elapso, qui fuit M. CCCC. XXXV. quadraginta et vnum Maleficas incinerari mandasset,
omnibus per totum corpus abrasis, et hoc in districtu et Comitatu Burbi vulgariter dicitur Wormbsserbad / in
confinibus Archiducis Austri, versus Mediolanum. Qud si quritur, an tempore neceitatis, quo nullis remedijs
co (04) gruis maleficium remouerint vt prmissum est, licitum foret, Diuinatrices, qu etiam maleficia curare et
tollere solent, pro amotione talis maleficij consulere? Responsio. Quicquid sit de negotio Ratisbon peracto,
exhertamur in Domino, vt in nulle casu quantumcunque (30) necessario, pro Republica Diuinatrices consulantur, et
hoc propter magnam offensam Diuin Maiestatis, cm tot alta sint nobis remedia concessa, per qu omnin assequi
poterimus, aut in propria petiti forma, aut in quiualenti, it a (38) omnin verit as expetietur vel ab eius ore, vt
incinerari valeat, vel Deus auferetipsam de medio, aliam morte (02) super eam permittendo. Hc au (05) t nobis
remedia proponun tur, et prim faciat homo id quod potest ex propria industria, et ex propria virium suaru (05)
exercitatione modis supr tactis insistendo pluries, et prsertim certis diebus, vt iam in sequenti qustione patebit 2.
Corin. 9. Abunderis in omne opus bonum. Secund, qud si deficit, recursum habeat pro consilio ad alios homines,
qui fort sibireme dium, de quo nunquam cogitauerat, impartiretur, e qud varij sunt modi ad maleficia tollenda.
Terti, si prdict a deficiunt, habe at decursum ad deuotas personas, iuxta illud Eccles. 37. Cum visu sancto
assiduus esto, quemcunque (30) agnoueris obseruantem timorem Dei. Item vt sancti in patria inuocentur per eos.
Qu si omnia defecerit, recursum habeat immediat ad Deum Iudex, et omnis populus ieiunijs et orationibus, vt tale
maleficium sua pietate amoueat
ur, sicut Iosaphat, 2. Paral. 20. Cm ignoramus quid agere debeamus, hoc selm habemus residui, vt oculos nostros
dirigamus ad te, et sine dubio Deus in necessarijs nostris non deficiet. Vnde et Aug. et habetur 26. 9. 7. non
obseruabitis. Qui bos et quascunque (30) Diuinationes, aut facta, aut auguria obseruat, aut attendit, aut consentit
obseruantibus, aut talibus credit, seilicet opere proseque (02) do, aut ad domum earum vadit, aut in domum suam
propriam introducit, aut interrogata, sciat se fidem Christiana (01) et baptismu (05) pruaricasse, et paganum et
Apestatam, et Dei inimicum, iram Dei in ternum grauiter incurrere, nisi Ecelesiastica p nitentia emendatus, Deo
reconcilietur. Non deficiat ergo Iudex semper licitis vtendo iuxta prmissaremedijs. fin aliter subscriptis cautelis.
DE TEMPORE, ET DE SECVNDO modo interrogandi, et est actus duodecimus, super finales cautelas ludice
obseruandas, QVSTIO XVI. Svper prmissa sunt aliqua aduertenda Prim, qud sacratioribus diebus, et infra
missarum solennia sunt interrogand, ita vt populus adhortetur ad implorandum diuinum auxilium, in generalimhil
specificando, nisi vt contra quascunque (30) Dmonu (05) infestationes sancti inuocentur. Secund, ea qu supr
tacta sunt de sale et alijs rebus benedictis, cum septe (02) verbis, qu Christus protulit in cruce, in schedula
conscriptis insimul colligatis, collo eius alligentur, longitudo Christi super nudum corpus, et extra benedicta circu
cingatur, siquidem longitudo ipsa commod haberi pti experientia docuit miro modo his rebus ipsas molestare,
vixque (17) retinere, prcipu aute (02) reliquias sanctorum. His sic dispositis, et aqua benedicta in potum porrect a,
dispon atur iterum ad qustiones, continu exhortando vt prius, dum autem terra eleuatur, et si per talem modum
tormentatur, Iudex legat vel legifaciat dicta testiu (05) , submiis nominibus, taliter dicendo, ecce per testes
conuictaes. Item si testes vellent se facie ad faciem adfiontare, tunc Iudex interrogaret, an fateri vellet, si testes sibi
in faciem prsentarentur. Vbi si annueret, tunc inducendi testes essent, et coram eo statuendi, si fort rubore, seu
verecundia quicquam criminum fateretur. Vltim, si vide at ipsam no (04) velle detegere flagitia sua, interrogabit
eam, an pro suainnocentia indicia canden tis ferri vellet subire, et quia illudomnes affectant, scientes, qud per
Dmones lsione prseruantur, vnde etiam qud ver Malefic existant cognoscuntur, replicabit Iudex, qua
temeritate se tantu periculis submittere poit, et omnia conscribantur, sed qud illud candentis ferri indicium non sit
eisconcedendum, inferius patebit. Aduertat etiam Iudex, qud sextis ferijs prcipu vsque (30) dum fit compulsus
pro expectatione nostri Saluatoris interrogat, sp fass fueru (05) t. Sed quia super extremum nos procedere
oportet, videlicet, super omnimodam eius negatiuam, in qua si prstiterit, Iudex relaxabit e, et seque (02) tibus
adhuc vt atur cautelis, educendo eam de carcere p no so ad alium, pro custodia tamen ben munitum, ita t, qud sibi
onmin caueat (38) nullo modo tradatur cautionibus seu fideiussoribus, nec alis manulenta decreto, quia talibus
manulente datis Veritas nunquam haberetur, im semper peiores efficiuntur: sed hoc prim procuret, qud
humaniter in cibo et potu tractetur, et interim intrent honest, et non suspecti, qui etiam frequenter de diuersis
impertinentibus ei colloquantur, et tande (02) vt confidenter consultant, qud fateatur Veritatem, promittendo, qud
Iudex sibi faciet gratiam, et qud velint esse tanquam mediatores, et in fine (02) huius intrabit Iudex, et promittet
facere gratiam, subintelligendi vel sibi aut Reipublic in cuius conseruationem totum quod fit, est gratiosum. Si ver
sibi ad vitam promitteret, qu supr qustione quartadecima, super tres modos tacta sunt, scribantur singula
Notario, et sub qua forma verborum, ac intentione sit gratia promissa. Et siquidem delata sie gratiam petierit, et facta
detexerit, dicantur verba generalia, quod amplius fiet sibi qum ipsa petierit, in finem, vt ampliori confidentia
loquatur. Secu (05) da cautelain hoc actum, qud si omnin noluerit detegere Veritatem, habeat ludex vt supr
tactum est, de eius complicibus, siue ipsius scitu examinatis, et si quid huinsmodi deposuissent, per qu conuinci
posset, hc Iudex proponat, et diligenter de singulis inuestiget, et adide (02) si qu instrumenta vel vnguenta, et
pixides in domo fuissent reperta, sibi offerentur, et ad qu vsa fuerit, et c. Tertiacautela, si adhuc per seuerat in sua
pertinacia, et habet consodales examinat as, qu contra et non pro eadeposuissent, vel si non habet, procuret alium
fide dignum, quem nouit detent non ingratum, sed tquam amicum et fauterem, qui quodam sero intrat ad
Mabeficam, protrabendo locutiones, et tandem, si quidem non est de complicibus, fingat nimis esse tard pro
recessu, et remaneat in carcere cume adem, et de nocte pariter colloquatur, si ver de complicibus, tunc edentes et
bibentes, mutu etiam conferunt de rebus commiis, et tunc sit ordinatum, qud stent extra carcerem in loco
congruo explorantes eos, aufcult antes, et verba colligentes, et si opus fuerit, scripter sit cum eisdem. Quarta cautela,
vt si tuncincipiet dicere veritate (02) , nullo mode dimittet Iudex recipere eius confeionem, etiam media nocte, sed
continuet quantum potest, et si in die, non curet, si proroget prandium vel c nam, sed instet, quoad vsque (30) dixerit
verit atem, salte (02) qu ad principalia, nam per diminutiones et interruptiones frequentius est repertum qud
redeunt ad vomitum, et non aperiunt veritatem quam detegere inceperant, habito consilio deteriori. Et aduertat Iudex,
qud post confeionem nocumentoru (05) , hominibus aut iumentis illatorum, inquirat, quot annos incubum
Dmonem habuerit, et quante tempore fidem abnegauit, quia sicut deijs nunquam fatentur, nisi prius alia fuerint
fass, ita etiam omnin in fine sunt interrogand. Quinta cantela, si prdicta omnia deficerent, tu (05) c si fieri
potest, ducatur adaliquod castrum, et ibi certis diebus custodia mancipata, fingat se castell anus ad partes longin quas
peregrinaturum, et interim familiares aliqui, vel etiam mulieres honest eam visit antes, promittant ei, qud velint
eam omnin dimittere libere abir, dummod informet eos vel eas, decertis experimentis. Et aduertat Iudex, qud
spissim per talem modum fass fuerunt et conuict. Et nouiim in diocesi Argentinensi prope oppidum
Schletstadt / et castro Konigsheym / Malesica detenta nullis tormentis et qustionibus deduci poterat ad fatendum
sua crimina, tandem modo supradicto de castellano seruata, licet prsens erat in castro, ipsum tamen Malefica
stimabat abesse, tres familiares intrabant, et ei liberam relaxationem promiserunt, dummod super certa
experimenta eos informaret. Et licet prima fronte renueret, et qud dolos cum ea agerent proponeret, tande (02)
interrogans de quibus informari vellent, vnus dixit, super grandinem excit andum, alter super carnalia facta, tandem
vbi super grandine (02) illum informare volebat, et scutella aqua plena approbata, Malefica sibi iniunxisset vt digito
paululum aquam moueret, et ipsa certa verba protulisset, subit ad locu (05) quem explorator nominauerat, scilicet
sylu adiacentem castro, tantatempestas et grando repleuit, sicut multis annis visum non fuerat. In casu tamen quo
omnia deficereut, vel eti in casu quo crimina fateretur, quid vlterius Iudici per sententiam faciendum sit, vt totus
processus finiatur, in quo vltima pro buius operis terminatur restat declarare. SEQVITVR TERTIA PARS HVIVS
vltim partis operis, qualiter processus iste fidei sit debito fine per sententiam diffinitiuam terminandus. Per Dei
gratiam ijs expeditis qu ad cognitionem proprietatum, super Hresim Malesicarum deseruiunt, in simul etiam,
qualiter processus fidei aduersus illam sit initiandus et continuandus, restat nunc discutere, qualiter talis processus
per debitam sententiam sit congruo side terminandus. Vbi prim not andum. (38) cm Hresis hc, vt in principio
huius vltim partis tactum est pro (21) r alijs Hresibus simplicibus hoc habeat, (38) n est pura, sed mixta
crimine Ecclesiastico et Ciuili, vt de se patet, Ide de modis sententiandi tractando, prim tractandu (05) est de
quadam sni (03) a, ad quam Malefic sole (02) t appellare, de qua secularis Iudex per se irre quisito ordinario agit.
Secu (05) d, de his, in quibus sine ordinario agere non potest. Et sic terti, quomudo Ordinarij se exonerare
possunt, patebit. SVPER PVRG ATIONEM VVLGArem, et prcipu super examen candentis ferri, ad quod
Malefic appellant, QVSTIO XVII. An au (05) t Malefica vulgari purgatione, de qua 2. q. 4. consuluisse. et c.
monomachiam sit super reatu (05) tentatiu purgan da, et per Iudice (02) seculare (02) ad hoc astringenda, vel
admittenda ad iudiciu (05) candentis ferri si ad hoc appellat, et videtur (38) sic. Na (01) sicut duellum ad
conseruationem vit propri in c criminali, vel reru (05) suarum in ca (01) Ciuiliordinatur, ita et iudicium
candentis ferri, per tactum, vel aqu bullientis per potum, sed primu (05) licitum est in aliquo casu, iuxta S. Th. 2. 2.
q. 95. in fine vltimi articuli, vbi dicit, (38) tu (05) c duellum pt esse licitum, vbi ad cem rationem sortiu (05)
appropinquat, ergo etiam in aliquo casu indicium ferri candentis. Item multi Principes sancti vit, et qui bonorum
consilio vtebantur, vt sanctus Henricus Imperator erga coniugen virginem Kunigundam, quam de adulterio suspect
am habuerat, exercuit. Item, sicut Iudex qui habet cur am communitatis, licit potest minora mala per mittere ad
vitandum peiora, vt meretrices in ciuitatibus, ne omnia turbentur libidinibus, iuxta Augustinum in libero arbitrio.
Tolle meretrices, et omnia turbabis libidine. Ita per tale iudicium, vbi quis ab insultibus et iniurijs alicuius
communitatis super causam criminalem aut ciuilem liberariposset. Item, quia minus est lsio manuum per candens
ferru (05) , qum vit interfectio per duellum, ide etsi duellum admittitur, vbi consuetudo habetur, fortiori et
exame (02) candentis ferri. Contrariu (05) habetur. 2. q. 5. monomachiam, vbi dicitur, hc et huiusmodi sectantes
Deum tent are videntur, vbi attendendum esse dicunt Doct. qud quia non solm malo iuxta Apostolum. 1. Thessa.
5. sed etiam ab habente speciem mali abstinendum est, ide non dicitur in illoca. omnes hc sectantes tent at Deum,
sed videtur tentare, vt intelligatur, qud posito casu qud aliquis talia exercens inte (02) dat alium fine (02) fort
rectum, quia tamen apparentia est mala, cauendu (05) est. Respondeo, qud tale iudicium seu examen sit illicitum,
prcipu candentis ferri. Deducitur ex duobus, prim, quia ordinantur ad iudicandum occulta, qu diuino iudicio
reseruantur. Secund etiam, quia huiusmodi iudicium non est auctoritate diuina, aut etiam documentis sanctorum
patrum sancitum. Vnde in cap. consuluisti. 2. q. 5. qud sanctorum patrum documento sancitum non est,
superstitiosa adinuentione est prsumendum, Stephanus Papain eod. capit. spontanea confeione vel testium
approbativne delicta concessa sunt vestro regimini iudicari. occultaenim et incognita illi sunt relinquenda qui solus
nouit corda hominum. Est tamen differentia inter duellum et ferricandentis examenseu etiam potum bullientis aqu,
quia duella magis accedunt ad communem rationem sortium, vtpot, quia pugiles sunt penitus pares virtute et arte,
qum examen candentis ferri, quia licet vtrunque (30) ordinatur ad alicuius facti occulti Inquisitione (02) , per
aliquod factu (05) ab homine, tamen quia in iudicio candentis ferri aliquis miraculosus effectus expect atur, quod
non contingit in duello, vbi solummod contingit interfectio vuius vel amborum, ide examen illud est omnin
illicitum, licet duellum no (04) sit ita illicitum. Incidentaliter tame (02) propter Principes et Iudicesseculares super
duellum admittendum, est not andum qud occasione borum verborum sancti Thom qui hanc disponit Nico. de
Lira in postilla sua super biblia. 1. Reg. 17. occasione eti duelli seu conflictus ipsius Dauidcum Philisto, vult
elicere, qud in aliquo casu duellum poit esse licitu (05) , ide qud hoc non sit de mente Dect. Tho. sed potius
oppositum probat Paulus Burgensis contra Nicolaum prfatum, cuius probationem ben aduertere debent Principes
et Iudices seculares. Prim per hoc, quia duellum sicut et examen alterum ordinatur ad iudicandu (05) occulta, qu
diuino iudicio reseruantur, vt supr tactum est. nec potest dici, qud institutione (02) habuerit ex conflicto Dauid,
quia sibi reuelatu (05) fuit Domine interiori instinctu, vt tale certamen inire deberet, et qud iniuriam sibi illat per
eum vindicare contra Philistu (05) volebat, qued ex verbis Dauid elicitur: Ego venio contra te in no (34) mine Dei
viuentis, et sic non fuit propri duellator, sed Diuin Institi executor. Secu (05) d, ex hoc quod prcipu
Iudicibus est aduertendum, quia in duello datur potestas, vel saltim conceditur licentia vtrique (30) interficiendi se
mutu, et cm alter eoru (05) sit innocens: ide prstatur auctorit as vel saltim lice (02) tia interficiendi mnocentem,
quod cm simpliciter est illicitum, quia contra dictamen Iuris naturalis et diuinu (05) prceptum. Ide omnin
illicitu (05) , tam ex parte appellationis quae (16) recipie (02) tis, qum e (02) t iudicantis et consulentium, qui os
homicid reputantur. Terti ex hoc, quia cm duellum sit singularis pugna duoru (05) , vt per victoriam vnius
appareat Iustitiatan quam per diuinum iudicium, et alterius Iniustitia non obstante, qa tunc Deus tentatur, vnde
redditur illicitum ex parte appellantis et recipientis, t cumipsi Iudices alijs medys iustum iudicium aut
terminationem litis procurare possent, cm hoc n faciunt, sed consulunt, vel omnin permittunt, cm prohibere
possent vtique (30) ad inter fectionem innocentis. Verm, quia non est verisimile postillatorem Nico (34) laum hc
latuisse aut ignorasse: Ide vbi dicit, in aliquo casu duellu (05) absque (30) peccatocommitti mortali, loquitur ex
parteiudicantium aut consulum, vbi non peripsorum inductione (02) aut consilium, sed inter ipsos appellantem et
recipientem tale examen exercetur sine alio respectu, et quia no (04) est nostr speculationis his immorari, sed
deipsis Maleficu disserere: clar patet, qud in alijs criminalib. causis circa furtum aut latrociniu (05) tale examen
inhibetur, quant magis hc, vbi constat Maleficas cuncta maleficia auxilio Dmonum procurare, siue in lsionib.
inferendis, siue curandis, seu tollendis aut impediendis. Nec miru (05) , qud opere Dmonu (05) lsionibus in
tali examine prseruantur Malefic, cm vt naturales tradunt succus cuiusdam berb, vbi manus inunguntur
combustione poit prseruare, et cm ipsum Dmone (02) virtutes herbarum minim latent, dato (38) per
interpositionem alicuius corporis inter manus deferentis, et ipsum ferrum, lsionem non interciperet, prout
inuisibiliter procurare potest, t per huiusmodi naturales rerum proprietates hoc efficere posset, vnde minus qum
quibuscun que alijs malefactoribusipsis Maleficis, propter intimam familiaritatem quam cum Dmonib. tenent, tali
examine sunt purgand, sed ipso facto vbi ad hoc appellant, iam vt suspect Malefic sunt habe (02) d. Deseruit
ad hoc factum, (38) in Constantiensi diocesi tribus annis vix iam elapsis contigisse fertur. Nam in dominio Co (34)
mitum de frstenburg/ pertinent nigr sylu, Malefica qudam famosa, et plurimm ab incolis diffamata, vbi per
Comitem ad insttiam plurimorum fuisset comprehensa, et de plurimis indicijs super varia maleficia delata, tande
(02) inter tormenta et qustiones interrogatur, manus omnium rolens euadere ad examen candentis ferri appellauit.
Iuuenis Comes nec multum in his expertus, exame (02) admisit, et du (05) candens ferru (05) per tres duntaxat
passus deferre adiudicata fuisset, per sex deportauit, offerens se denu ad ipsum longiori spacio deportare. Qua ex re
du (05) manifestum habuissent indicio maleficij iudicare, qa nullus sanctoru (05) p (14) sumpsisset taliter diuin
assistenti tentare, ipsa tn (31) absoluta vinculis et illsa vsque (30) in p (14) sens, n vtique (30) in partiu (05)
fidei seandalu (05) per (35) seuerat. DE SENTENTIA DIFFINITIVA IN se qualiter est ferenda, QVSTIO XVIII.
Consequenter ad tract andum de his, in quibus secularis Iudex per se cognoscere, et sententiare potest diecesanis si
libet mentibus exoneratis, hoc ipsum enim prsupponimus, vt nedum nosipsi Inquisitores salua fide ex Iustitia
simus, ab his sententidi modis exonerati, verm et ipsos diocesanos eadem synceritate exoneratos affectamus,
ipsorum facultatem et iurisdictionem minim amputando, quia tamen si vt vellent necee foret et nos Inquisitores,
iuxta c. multorum querela. de hr. in Cle. pariter concurrere. Attendant tamen, qud quia hoc crimen Maleficarum
non est mer Ecclesi asticum. Vnde nec potestatibus, nec dominis temporalibus ad iudicandum et sententiandu (05) ,
vt in c. vt inquisitionis. . prohibemus. de hr. lib. 6. interdictum. In quibus tamen prfata potestas diffinire et
cognoscere sine diocesanis non potest, similiter deducet. Sed prim videndum de ipsasententia in se. Secund,
qualiter sit ferenda. Terti, quot modis. De primo. Cm secundum Aug. vt 2. q. 2. c. 1. Nosin quenqu sententiam
ferre non possumus, nisi aut conuictu (05) aut spont confessum. Et sententia fit triplex, vt dicit glo. summaria in
princ. qustionis, scilicet interlocutoria, diffinitione, et prcepti, Ray. exemplificans dicit. Interlocutoria sententia
dicitur, qu non super principali, sed super alijs qustionibus prfertur, inter principiu (05) cans et finem
emergentibus, vt est de testerepellendo, vel de dilatione accusanda vel non, et huiusmodi: vel fort dicitur
interlocutoria, quia inter partes loquendo profertur sine scriptur solennitate. Diffinitiua aute (02) sententia dicitur,
quando principalis qustio diffinitur. ff. dere iudi. l. 1. Sente (02) tia prcepti est, quando maior prcipit minori. De
primis du abus no (34) stra conse quenter erit speculatio, prcipu super sente (02) tiam diffinitiuam. Notandum
secund, qud licet in glossa prfata dicatur, (38) si sententia diffinitiua fuerit lata omisso or dine Iuris, ipso Iure
nulla est. 2. q. 2. Si quando. . diffinitiua. Et pst dicatur, scias qud duplex est ordo Iuris. Vnus, qui est de
necessaria substtia iudiciorum, vt fiat litis contestatio, et lites recipiantur, si contra hunc or dinem feratur sententia
non tenet. Est alius or do, qui non est de substantia iudiciorum, vt scilicet sententia no (04) feratur, sub conditione, et
vt prius non pronuncietur de possessione qum de proprietate, si tamen hoc non seruet, tenet sententia. 2. q. 6.
Anterio. . biduum. In hac tamen causa, quia est causa fidei, et Hresis crimen, licet mixtum proceditur summari
simpliciter et deplano, vt patet in c. statu. lib. 6. et qualiter ista verba intelligantur, habes supr qust. 6. et vt ibi
deducitur, Iudex necessari libellum non exigat, litis contestationem non postulet, et c. sequitur, Probationes tamen
necessarias admittat, similiter recitationem et protestationem iuramenti de calumnia, et c. Vnus et alius modus
procedendi, iam per iura noua declaratur. De secunda autem, qualiter sit ferenda, nota qud proferri debet Iudice,
et non ab alio, aliter non valet. Item, in loco publico et bonesto, etiam sedendo, vt 3. q. 3. induci. . spacium. Et
similiter de die, et non in tenebris, et sic de multis qu ibi notantur: Tm, qui ibi continentur, quod non diebus
feriatis, et non inscriptis feriatur. Notandum, qud quia hc summari simpliciter et de plano, vt supr tactum est,
proceditur, et de verbo. signi. ca. Sp contingit. in Clemen, dicitur, qud tempore feriarum, ob neceitates
hominum indultaru (05) , iure procedere valeat, et qud Iudex amputet dilationem, ide si Iudici libet seruare illa
poterit, nec scripto proferre tenetur. cm secundum Io. An. plures sunt casus, in quibus sine scripto sententia valet,
et inter illos enumeratur confuetudo loci, vel fori. dist. 11. consuetudinis. Episcopus etiam si est Iudex, potest per
alium sententiam recitare, ad instar illustrium. Ite (02) nota, qud licet in actionibus criminalibus exequutio
sententi n sit differenda, fallit tame (02) hoc in aliquibus casibus, prcipu quatuor, sed pro hac materia capiuntur
duo. Prim, si lata est in muliere prgnante, differtur enim vsque (30) adtempus partus. ff. de re iu. in l. prgnantis.
Item cm quis est confessus crimen, et poste negat, et intellige, si confeio prius non fuit reiterata, modo quo supr
tactum fuit, qustione decimaquinta. De tertio autem, quot scilicet modis sit ferenda, quia consequenter vsque (30)
in finem operis de his tractabimus, sunt tamen adbuc aliqua prter mittenda, de modis quibus persona delata redditur
suspecta, e qud vari sententi super varias suspitiones sunt ferend. QVOT MODIS CAPIT VR SVSPI. tio pro
sententia ferenda, QVSTIO XIX. Svspecti de Hresi, vel alio crimine, quot modis et quibus dicendi sunt, et an in
tali casu, pro tali crimine ex illis adiudicandi, et sntentidi sint, vbi quritur, respondendu (05) est et per antiqua et
nouaiura. Nam gl. super c. nos in quenqu. in prcedenti qustione allegato, dicit, qud quatuor sunt modi
conuincendi reum, aut scilicet Iure, vt instrumentis et testibus, aut facti euidentia, extr de cohabi. cle. c. tua. aut
Iuris interpretatione, vt spius cit atum esse reu (05) . 3. q. 9. decreuimus. aut violenta suspitio (34) ne. 32 q. 1.
dixit. notant eti Canonist qud triplex est suspitio. Prima temeraria, de qua Cano. Nullum iudicetis suspitionis
arbitrio. 2. q. 1. Secunda probabilis, et hc purgationem inducit, non autem prima, vt 2. q. 4. presbyter. Tertiaest
violenta, qu condemnationem inducit, et de hac intelligitur dictum Hieronymi, qud vxor dimitti potest propter
fornicationem, aut fornicationis suspitionem. 32. q. 1. dixit. No (34) ta insuper, qud secunda qu est probabilis,
admittitur adsemiplenam probationem, vt extr de prsum, in multis. Vnde coadiuuat ad probatione (02) , si adsint
alia adminicula, vnde non solm admittitur ad purgationem induendam, sed etiam ad arbitrationem. 374. in fin. De
violenta etiam qu ad condemnationem sufficit, nota qud est duplex, du (05) qud Iuris et de Iure, vt cm ius
fingit et statuit aliquidsu per (35) facto, et contra hanc non admittitur pro (21) batio. extr de sponsa. nec quifidem,
vbi dicitur, (38) si quis dederit fide (02) mulieri de contrabendo matrimonio cu (05) ea, et poste copula sequitur,
matrimoniu (05) esse prsumitur, and probatio in contrarium n admittitur. Qudam est Iuris, sed non de Iure, vt
vbi Ius prsumit, sed non statuit aliquid, vt si vir diu mulieri cohabitauit, prsumitur ab eo cognita. 27. q. 1. dixit, et
contra hanc admit titur probatio. Applicando ad propositum nostrum super Hresim Maleficarum et supernoua Iura,
dicimus, qud in iure suspitio seu crime (02) Hresis habetur, prima est modica, secu (05) da magna, tertia maxima.
Prima qu est modica, in Iure vocatur suspitio leuis, ita habetur c. Accusatus. de hre. lib. 6. in princ. vbi dicitur. Si
autem leuis et modica suspitio illa fuit, et relabatur, quanquam ex hoc sit grauiter puniendus, non tamen debet p na
in Hresim relapsoru (05) puniri, et hc suspitio ide dicitur modica siue leuis, tm quia modica et leui defensione
tollitur, tm quia ex modicis et leuibus oritur coniecturis. Vnde dicitur, modica modicis indicijs, et dicitur leuis
leuibus ciecturis, vtpot in simplici Hresi circa fidem, si aliqui reperiantur occulta conuenticula celebrantes, vel
vita vel morib. ci conuersatione fidelium deuiantes, vt patet c. excommunicamus. 1. extr de hresi. circa
Maleficarum Hresim. Simili made vbi cuenticula in angarijs, aut sacratioribus anni temporibus, in cpis aut
syluis, siue de die, siue de nocte conmenirent, aut aliqua seorsum reperirentur, aut nonfrequent are diuina
temporibus consuetis, et modis consuetis, aut cum suspectis Maleficis familiaritates secretas co (34) ntrahere. tales
enim leuiter ad minus de Hresi babentur suspecti, e (38) talia frequenter facere huiusmodi Hretici
comprobantur, de qua etiam leui suspitione habetur. C. de hr. lib. 2. in si. vbi dicitur: Hreticorum vocabulo
continentur, et latis aduersus eos sententijs debent succumbere, qui vel leui argume (02) to iudicio Catholic
religionis et tramite detecti fuerint deuiare. Et huic sententi concordat Host. in summa, titu. de prsumptione. .
fin. vbi dicit: Notandum, qud quamuis Hretici leui argumento detegantur, scilicet ad hoc quod suspecti habeantur,
tamen non debent vt Hretici haberi, et probat per prcedentia. Secunda suspitio qu est magna, in Iure vocatur
vehemens siue fortis, de qua iterum in allegato capitulo Accusatus, in principio. Iterum sic habetur, accusatus de
Hresi vel suspectus, contra quem de hoc crimine magna et vehemens suspitio orta erat, et c. Ibi enim hc
coniunctio, et , non tenetur copulatiu, sed expositione, vt notat Ioannes Andre as ibidem. Vehemens autem idem est
quod fortis, vt dicit Archidiaconus super allegatum canonem, accusatus, et verbo vehemens, vt dicit Papias et
Huguitio, qud vehemen sidem est quod fortis siue grandis. Allegat etiam Gregorium, primo moralium. Ventus
vehemens irruit, vnde dicimus, aliquem vehementem habere casum, cm habet fortem. Hcibi. Ergo suspitio magna
dicitur vehemens, siue fortis, et sic nominatur, quia non nisi vehementibus et fortibus defensionibus repellitur, et
esset, quia ex magnis et vehementibus ac fortibus oritur coniecturis, argumentis et indicijs, vtpot in simplici
Hresi, si aliqui comperiantur qui eos sciunt Hreticos fore occultant, fauorem impendant, associant, visitant,
munera offerant, recipiant, defendant, et similia exercentes, tales namque (30) de Hresi vehementer suspecti sunt,
et similiter cognoscuntur circa Hresim Maleficarum, e qud suspitio oritur, quod participant cum eis in crimine,
et prcipu not antur hc mulierizant viri, qui ad amorem vel odium inordinatum, licet non ad alias lsiones
hominum tendant, aut iumentorum solent maleficare. Similia enim vt prmissum est, in quacunque Hresi
exercentes, vehementer sunt suspecti, vt patet per alle. c. accusatus. . illo ver, et per not ata ibidem per
Archidiaconum. Cm non sit dubium, eos talia facere in fauorem Hretic prauitatis. Tertia suspitio hc est
maxima, et in Iure vocatur violenta. ca. cum contumacia. et c. cm accusatus. lib. 6. de Hresi, et per notata per
Archidiaconum, et Ioan. Andr. super cap. accusatis, et verbo vehemens, vbi dicunt, dicit veheme (02) s non violenta,
supr de prsump. c. literas. De hac suspitione loquitur Canon, distin. 34. quorund, et hc prsumptio seu suspitio
dicitur violenta, tm quia violenter cogit et artat Iudicem adcredendum, nec tergiuersatione refellitur qualicunque.
Tum quia ex violentis conuincentibus, atque (30) coercentibus oritur ciecturis. Exempli gratia, in simplici Hresi,
si aliqui reperiantur qui Hreticos adorauer int, id est, reuerenti suo more exhibuerint, consolationem vel
communione (02) ab eis acceperint vel similia, qu adritum eorum pro (21) tinent perpetrauerint, tales namque (30)
violenta suspitione de Hresi et Hreticorum credentia sunt conuicti per ca. filij. et per ca. accusatus. de Hresi, lib.
6. et per notata per Archidiaconum, super cap. quicunque Hreticos, et verbo credentes, eo. lib. 6. cm non sit
dubium, eos talia facere in credentiam hretic prauitatis. Super Hresim ver Maleficarum simili qui
perpetrantea qu ad ritum Maleficarum pertinent, et talia cm sint varia, videlicet aliquando per verba solum
contumeliosa, dicendo: Tusenties in breui tibi euenient, vel similia in effectu, et per tactum, solm tangendo
hominem, aut bestiam manibus, aut per visum tantm se manifestando nocturno vel diuturno tempore certis
dormientibus, in cubilibus, et hoc vbi homines aut iumenta nituntur maleficiare, licet circa grandines varios alios
obseruant modos, se alijs offerendo cremonijs, circa flumen aliquod se agitando diuersimod, vt in prcedentibus
circa modos maleficia inferendi patuit, tales vtique violentia suspitione super Hresim Maleficarum vbi reperiuntur,
et fama laborat, sunt conuicti, prsertim vbi effectus est subsecutus in maleficio, siue statim, siue per successum
temporis, quia tunc euidens factum concurrit, siue indicium facti, vbi instrumenta maleficij in aliquo loco reposita
reperirentur, licet successus temporis non ita aggrauaret ad euidenti facti, manet tamen suspecta veheme (02) ter, et
fortiori amplius circa simplicem hresim. Et si quritur, nunquid Diabolus absque (30) visu, aut tactu mulierum
maleficiare posses homines seuiume (02) ta? Respondetur vtique (30) , si Deus permittit, sed quia maior Dei
permiio, vbi Creatura Deo dicata per fidei abnegationem, et alijs borre (02) dis sceleribus concurrit, ide et
Diabolus amplius talem modum maleficiandi creaturas affectat, im et dici potest, qud Diabolus etiamsi absque
(30) Maleficaposset, adhucsumm per (35) maleficam talia exercere affectat, varijs respectibus, vt in prcedentib.
patuit: Epilogando d nostru (05) propositu (05) super modos et prsumptionibus indicandi, Dice (02) dum, qud
super prfatam distinctionem, suspecti de Hresi Maleficarum sunt in triplici genere, cm quidam leuiter, quidam
vehementer, et quidam violenter. Leuiter sunt suspecti, qui talia modica vel leuia peragunt, qud ex eis oritur
modica, vel leuis suspitio contra eos de tali Hresi, et licet vt dictum est, vbi quis sic inuenitur suspectus, non sit
Hreticus habendus, tamen debet sibi indici canonica purgatio, vel iniungi tanquam pro leui adiuratio. Et quidem,
qud purgatio poit sibi indici, habetur cap. excom municamus. 1. in prin. extr de Hresi, vbi dicitur. Qui autem
inuenti fuerint sola suspitione notabiles, suspitione probabili, hoc est, leui, et qu leuiter apparet, dicit Hostie (02)
sis, Sequitur nisi iuxta considerationes suspitionis, qualitatemque (23) peison, propriam innocentiam congrua
purgatione monstrauerint, anathematis gladio feritur, et vsque (30) ad satu factionem condign abomnibus
euitentur, ita qud si per annum in excommunicatione perstiterint, ex tuuc velut Hcetici condemnentur. Hcibi. Et
nota, qud indicta sibi purgatione Canonica, siue consentias siue non deficiat, siue non est, per omniaindicandum,
sicut de diffamato de Hresi, cui est purgatio Canonica indicenda. Sed et hoc quod abiuratio poit tali Iudici
tanquam leuiter suspecto de Hresi, patet per ca. accusatus, in prin, vbi dicitur: Accusatus de Hresi vel suspectus,
contra quem de hoc crimine magis et vehemens suspitio orta erat, si Hresim in iudicio abiur auit, et poste
committit, in ipsa censeri debet quadam iuris fictione relapsus, licct ante abiur ationem suam, Hresis crimen
probatu (05) non fuerit contra ipsum. Si aute (02) modica et leuis fuit suspitio illa, quanquam ex hoc sit grauiter
puniendus, tamen non debet in Hresim relapsoru (05) p na puniri. Hcibi. Quidam autem cm sint suspecti
vehementer, vt sunt illi qui talia vehementia et fortia peragunt, qud ex eis oritur vehemens et magna suspitio, et
tales licet etiam non sint Hretici, nec vt Hretici condemnandi, e qud expre habetur extr de prsumptione. c.
literis. . quo circa. Nullus pro suspitione vehementi est de tanto crimine condemnandus, namibi ita dicitur:
Quocirca mandamus, quatenus cm propter sol suspitionem quamuis vehementem, nolumus illum de tam graui
crimine condemnari, tame (02) de talisic vehementer suspecto, debet sibi mandari, qudabiuret generaliter omnem
Hresim, et specialiter inquam incidit tquam vehementer suspectus per allegatum ca. accusatus. in principin, vt est
dictum, et per ca. inter solicitudines. extr, de pur. c. et per. c. litera. extr, de prsumptione. Quod si postmodum
relabatur, vel in pristinam vel in ali, vel in eos quos scit Maleficos, aut Hreticos associet, visitet, vel deducat, vel
consulat, munera donando, vel mittat, seufauorem eis impendat, relapsoru (05) p nam non euadet, per allegatum ca.
accusatus. Vbi dicitur sic: Eum ver, qui in vna Hresis specie vel facta commisit, aut in vno articulo fidei seu
sacramento Ecclesi et rauit, et postmodum Hresim simpliciter vel generaliter abiurauit. Si ex tunc in aliam
speciem Hresis, siue sectam, ac alio articulo seusacr amento committat, volumus vt relapsum in Hresim iudicari.
Ille ergo de cuius lapsu in Hresim ante abiurationem constiterit, vel nunc constat, si post illam abiurationem
receptat Hreticos, deducet, visitet, siue associet, acdona vel munem eis donet, vel mittat, seu fauorem eis impe (02)
dat, et infra, merit debet iudicari relapsus, cm illum ex approbato se prius errore n sit dubium illud fecisse.
Hcibi. Ex quibus verbis apparet, quod in tribus casibus in genere suspectus de Hresi veheme (02) ter postqu
abiurauit, p na plectitur relapsorum. Primus est, quando relabiturin eandem et pristinam Hresim, de qua suspectus
fuerat vehementer. Secundus, quando Hresim simpliciter vel generaliter abiurauit, et relabitur tamen in aliam
Hresim, esto qud de ea antea nunquam suspectus habitus fuerit, nec delatus. Tertius, quando Hreticos receptat,
et eos deducit, et fauorem impendit, et hiccasus complectitur multos casus, et habet multos sinus, vt patet in allegato
. cm ver. in c. accusatus. frequentius repetito. Sed quritur, quid agendu (05) , si talis vehementer suspectus ad
mandatum sui Iudicis non consenserit continu abiurare, an trade (02) dus sit seculari arbitrio potestatis
animaduersione debita puniendus, per c. ad abolendam. . in prsenti ver Respondetur nequaquam, quia c. illud et
. eius expre loquitur non de suspectis, sed de manifest deprehensis in Hresi, et c. et rigoro (34) sus ctra
deprehensos manifest, qum ctra suspectos tantu (05) mod est agendum. Et si quritur, qualiter ergo sit
procedendum contra talein? Respondetur, (38) procedat contra cum per c. excom. 1. et per . qui versola
suspitione, et c. superius inserto, et excommunicabitur, in qua excommunicatione si per annum steterit, est vt
Hreticus condemnandus per alle. c. Quidam autem suspecti sunt violenter, et sunt illi, qui talia violentia peragunt,
qud ex illis oritur violenta suspitio contra eos, talis est Hreticus habendus, et sicut de deprebenso in Hresi est de
eo per omnia iudicandum, per ca. excommunicamus. 1. extr de Hresi. . qui ver. et per ca. cum contumacia. et
per c. vt officium. libr. 6. Nam vel fatentur crimen, vel non, si sic, et volunt redire, et Hresim abiurare, et ad p
nitentiam recipiendi sunt, per c. ad abolendam. et per c. excommun. 2. . Si quod non consenserit abiurare, trade
(02) di sunt curi seculari, animaduersione debita puniendi, per c. ab abolendam. . 1. allegatum. Si autem n
fatetur crimen postquam est conuictus, no (04) consensit abiurare, est vt Hreticus imp nitens condemnan dus, per c.
ad abolendam. Violenta enim suspitio ad condemnan dum sufficit, et probationem in contrarium non admittit, vt
habetur extr de prsump. c. literis. et c. afferre. Et cm hc discuio locum habet in simplici Hresi, absque (30)
euidentia aut indicium facti, sicut etiam in sexto modo sententiandi patebit, vbi quis vt Hreticus condemnatur,
etiamsi non sit Hreticus in re, quant magis circa Hresim Maleficarum, vbi semper concurrit aut euidens factum
in pueris, hominibus, aut iumentis maleficiatis, aut indicium facti, puta per instrumenta reperta. Et licet in simplici
Hresi p nitentes et abiutantes, ad p nitentiam et ad perpetuos carceres recipiantur, vt tactum est. In hac tamen
Hresi licet Ecclesi asticus Iudex recipiat vt sic ad p nitentiam, ciuilis tamen propter fort facta circa damna
temporalia, vltimo supplicio punire potest, nec Ecclesiasticus impediat, tamen relinquere potest. SVPER PRIMVM
MODVM SENtentiandi, QVSTIO XX. Qvia ergo delata persona, vel reperitur immunis et absoluenda totaliter, vel
reperitur solm diffamata de Hresi generaliter, vel reperitur vltra infamiam qustionibus et tormentis exponenda
aliqualiter, vel reperitur suspecta de Hresi leuiter, vel reperitur suspecta de Hresi violenter, vel reperitur
diffamata de Hresi, et suspecta insimul et communiter, vel reperitur confessa Hresim, et p nitens, et no (04)
relapsa veraciter, vel reperitur confissa Hresim, et p nitens, sed relapsa probabiliter, vel reperitur confessa
Hresim, et imp nitens, sed non relapsa realiter, vel reperitur cfessa Hresim et imp nitens, atque (30) relapsa
certitudinaliter, vel reperitur n confessa, sed conuicta de Hresi legitimis testibus, et alis iudicialiter, vel reperitur
conuicta de Hresi, sed sugitina, vel absens conumaciter, vel reperitur maleficia non infei endo, sed tollendo per
remedia illicita et incongruenter, vel reperitur vt Maleficus sagittarius, et armorum incantator, interimendo letaliter,
vel reperitur, vt Malefica obstetrix, infantes Dmonibus execrando hostiliter, vel reperitur remedio appellationis se
tuendo friuol et fradulenter. Et siquidem reperitur immunis, totaliter erit per sequentem modum sententiandi
finaliter. Vbi notandum, qud persona delata tunc reperitur immunis totaliter, qudo processus mtritis diligenter cum
bono consilio peritorum discuis non conuincitur, nec confeione propria, nec facti euidentia, nec testium
productione legitima, quia videlicet discrepant in principali, nectia (01) alis illa persona fuit suspecta aut diffamata
public de antedicto crimine, quia secus si de aliquo alio crimine esset diffamata, nec etiam sunt indicia facti contra
talem personam. Circa talem talis practica seruatur, quia absoluenda est per Episcopum aut Iudicem, per sequentia
tenoris seque (02) tis. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex talis, et c. Attendentes qud tu
talis, de taliloro, et talis diocesis, fuisti nobis delatus, vel delata, de tali hretica prauitate, scilicet Maleficaru (05) .
Attendentes etiam, illa esse talia quod non volebamus nec dibuimus conniuentibus oculis pertransire, descendimus
ad inquirendum; si prdicta fulcirentur aliqua Veritate, testes recipiendo, te examinando, et alia faciendo, qu
decebant secundum Canonicas sanctiones: Quapropter visis, et diligenter examinatis omnibus actis, et actitatis in hac
causa, habitoque (23) consilio peritorum in Iure, ac etia (01) in Theologica facultate, illoque (23) spius repetito,
sedentes pro tribunali, more Iudicis iudicantis, ac habentes pr oculis solm Deum, et negocij veritatem,
sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostru (05) prodeat, et oculi nostri videant
quitatem, ad nostram diffinitiuam sententiam procedimus in hunc modum, Christinomine inuocato, quia per ea
qu vidimus et audiuimus, et producta et oblata, acta et actitata sunt, coram nobis in prsenti causa, non inuenimus
aliquid contra te legitim probatum fore de ijsdem quibus delatus fueras corain nobis pronunciamus, de claramus, et
sententiallter diffinimus, contra te non esse actum legitim coram nobis, propter quod pois et debeas vt Hreticus
aut Maleficus iudicari, nec suspectus haberi aliqu aliter de bretica prauitate, quare prsenti instantia, inquisitione,
et iudicio, totaliter terelaxamus. Lata fuit hc sententia, et ctera. Caueatur, vt non ponatur in sententia quacunque
(30) , vt delatus sit insous, vel immunis, sed qud n fuit probatu (05) legitim contra eum, quia si postmodum
temporis processu iterum deferatur, et legitim probatur, potest, n obstante prdicta absolutoria sententia,
condemnari. Nota etiam, qud eisdem modis absoluendus est quis, quando (34) est delatus de receptione,
defensatione, seu alia fautoria hretic prauitatis, vbi nibil probatur legitim contra eu (05) . Secularis ludex
commiione Episcopi modo suo iudicabit. SVPER SECVNDVM MODVM sententiandi delatam, et tantummod
diffamatam, QVSTIO XXI. Secu (05) dus modus sententiandi est, quando delatus vel delata, processus meritis
diligenter discuis, cu (05) bono consilio peritorum, reperitur tantummod de tali Hresi diffamatus, in aliqua villa,
ciuitate, vel prouincia, et hoc est, quando delatus talis non conuincitur, nec propria confeione, nec facti euidentia,
nec testium productione legitima, nec sunt qucunque (30) indicia alia probata contraeum, nisi prcis sola infamia,
ita (38) in speciali nullum probatur maleficium porpetratum, quod quidem probare potest, super vebementem aut
violentam suspitione (02) , quando verba comminatoria super lsionem inferendam protulisset, dicendo in effectu
vel in sententia. Inbreuitu senties qu tibi euenient, et post effectus aliquis fuisset subsequutus in lsione corporum,
aut iumentorum. Circ istum igitur contra quem nihil probatur nisi prcis infamia, talis practica est seruanda. In
tali enim casu, quia sententia non potest pro delato ferri absoluendo eundem, sicut in primo mo (34) do tactum est,
sed contra indicendo sibi canonicam purgatione (02) , ide Episcopus, seu eius Officialis aut Iudex, aduertant prim,
quod in causa Hresis non refert, si aliquis sit tantummod apud bonos et graues personas diffamatus, im attenditur
hc, quod etiam apud quoscunque (30) viles, et simplices sit diffamatus. Et ratio est, quia quibus quis potest
accusari in crimine Hresis, apud illos etiam potest quis infamari, sed quilibet Hreticus potest quibuscunque (30)
personis accusari, tm tantummod inimici capitales, vt supr patuit excipiuntur, ergo apud illos potest infamari.
FERET ERGO EPISCOPVSSEV Iudex super canonicam purgationem sententiam per hunc modum, vel consimilem.
Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex talis dominij. Considerantes qud meritis processus
facti per nos contra te calem, talis diocesis, nobis delatum de tali Hretica prauitate, diligenter discuis, et ctera.
Non inuenimus te confessum, nec etiam co (34) nuictum de prdicta labe, nec alis suspectum ad minus leuiter, nisi
qud te reperimns legitim et veraciter, in tali villa, aut ciuitate, vel diocesi, et apud bonos et malos public
diffamatum. Quapropter ad purgandum huiusmodi infamiam, et vt bonus odorin c tu fidelium existas, tibi indicimus
Canonicam purgationem, vt et Iuris aignando tibi talem diem, talis mensis, et talem horam diei. In qua compareas
personaliter coram nobis, vt purges tuam infamiam tanta manu ordinis tui, qui quidem compurgatores sint homines
fide Catholici ac vita probati et qui conuersatio (34) nem tuam acvitam nouerunt, non tam moderno tempore qum
transacto. Significtes, qud si in purgatione defeceris, te habebimus pro conuicto, prout volunt Canonic
sanctiones. Sic au (05) t considerandum est, qud q aliquis reperitur legitim de aliqua Hresi public diffamatus,
et ctra eum aliquid n probatur, nisi infamia ipsa sola indicitur sibi Canonica purgatio, hoc est, qud habeat aliquos
viros, Septem, decem, viginti, vel triginta, secundum (38) plus vel minus, et in locis plurimis vel paucioribus magis
vel minus insignibus fuerit diffamatus, qui sunt su cditionis seu ordinis, vt si diffamatus religiosus, et illi sint
religiosi, si clericus secularis, et illi clerici seculares, siue militis, et illi milites qui purgt eu (05) crimine, de quo
est diffamatus, qui cm purgatores dicuntur esse homines fide Catholici et vita probati, qui et illius con uersationem
et vitam n tam moderno tempore, qum antiquo noueru (05) t, vt habetur extr de pur. ca. inter sollicitudines. Si au
(05) t se purgare noluerit, exc municetur, quam excicationem si per annum sustinuerit animo indurato, ex tunc vt
Hreticus condemnatur. Iuxtac. excommunicamus itaque (30) . . quin au (05) t. Si au (05) t se purgare decreuerit,
sed in purgatione defecit, hoc est, (38) purgatores tales et tantos, prout ei iniunctum fuit, quieu (05) purgent non
inuenerit, pro conuicto habetur, et sic vt Hreticus condemnatur, vt habetur extr de hr. excommunicamus. 1. .
adijcimus. et ver. qui non se. et de pur. ca. cm dilectus. Considerandum au (05) t est hc, qud q dicitur, (38)
indicatur diffamato, quatenus purget se trina vel quarta manu or dinis sui, qud ordo sumitur ibi in genere et non
inspecie, vnde si Episcopus purgdus est, non negatur quin cum Episcopis purgandus point admitti Abbates, et
religiosi Presbyteri, et in alijs pari forma de pr. c. Quotiens purgabit autem se diffamatus per modum qui sequitur,
vt colligitur extr de pur. ca. quotiens. . porr. et c. accepimus. Qu ad secundum. Adueniente autem termino
eidem diffamato adse purgandum canonic aignato, comparebit personaliter purgandus, cum suis coniuratoribus
coram Episcopo Inquisitore, in loco vbi noscitur infamatus, et ille qui diffamatus est pone (02) s manum super
librum Euangeliorum ante eum positu (05) , dicet sic: Ego iuro super ista quatuor Euangelia sancta Dei, qud talem
Hresim exprimendo eam, de qua sum diffamatus nunquam tenui, nec credidi, nec docui, nec teneo, nec credo.
Negabit, scilicet illud cum iuramento, de quo est diffamatus quicquid sit illud. Quo facto, omnes compurgatores
ponent manum super librum prdictum Euangelioru (05) . Et quilibet dicet ita. Et ego iuro super ista sancta Dei
Euangelia, qud credo ipsum verum iurasse. Et tunc canonic est purgatus. Considerandum est etiam diffamatus de
Hresi, ibi ea purgandus, vbi noscitur diffamatus, et si fuerit in multis locis infamatus, imponatur sibi, qud in
omnibus illis fidem Catholicam public profiteatur, et detestetur Hresim de qua noscitur infamatus, de purg. c.
inter sollicitudines, nec contemnat qui canonic se de Hresi purgauit, namsi post purgationem incidit in Hresim
iam purgatam, prolapso (34) habetur, et vt relapsus tradendus est curi secuiari. Iuxta c. excommunicamus. 1. .
adijcimus, et ver. vel si est post purgationem, et c. ad abolendam. . illos quoque (30) . secus autem si in aliam
Hresim incidit, de qua se ant n purgauit. Iuxta capitulum allegatum. SVPER TERTIVM MODVM SENtentiandi
diffamatam, et qustionibus exponendam, QVSTIO XXII. Tertius modus processum fidei finiendi, et terminandi
est, quando delatus de Hresi processus, meritis diligenter con sideratis, cum bono consilio peritorum reperitur
varius, vel habens in dicia con tra se ad qustiones, vt. s. exponatur qustionib. et tormentis, vt si qustionatus nibil
concesserit, pro immuni et innocente habeatur. Et hoc est, quando detatus n est deprehensus, nec propria
confeione, nec etiam facti euide (02) tia, nec testium legitima productione, nec sunt indicia ad talem suspitionem,
vt habeat Hresim abiurare. Est tamen insuis confeionib. varius. Vel alis sunt indicia sufficientia ad qustiones et
tormenta. Circa istum talis practica est seruanda. In tali autem casu, quia sententia interlocutoria est contra delatum
ferenda, et non proeo. Ide per Inquisitorem coniunctim et non diuisim est ferenda, iuxta ca. multorum. In primis si
talis steterit in negatiuis firmiter, et nullatenus licet inductus, per probos viros fateri voluerit Ver itatem. feretur
sententia, qu videtur sapere vim diffinitiu sententi per modum teno (34) ris sequentis. Nos N. miseratione
Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex in terris ditioni talis dominisubiectis. Actendentes meritis processus
factiper no (34) s contra te talem, talis loci, talis diocesis, et diligenter examinatis, qud tues varius in tuis
confeionibus, et nihilominus sunt indicia multa qu sunt sufficientia ad te exponendum qustionibus et tormentis.
Ea propter vt Veritas ab ore tuo proprio habeatur, et vt deinceps aures Iudicum non offendas interloquendo,
declaramus, iudicamus, et sententiamus die prsenti, et hora tali, te supponendum qustionibus et tormentis, lata
fuit hc sententia. Si ver qustionandus reperiatur varius et insimul sint indicia alia ad qustiones sufficieutia,
ponetur vtrunque (30) in sententia, vt in prdicta positum est, si autem hc duo non concurrant, sed vnum tantm,
vtpot varietates, scilicet, ne alijs indicijs vel alia indicia sine varietate ponentur in sententia, vt inuenitur, sententia
autem lata mox exequatur, vel exequi simuletur. Non sit tame (02) Iudex multum volunt arius ad qustionandu (05)
aliquem, nam qustiones et torme (02) ta non inferuntur nisi in defectu aliaru (05) pro (21) bationum. Et ide per
quirat alias probationes, quod si non inuenerit, et tenet probabiliter, (38) delatus est culpabilis, sed metu negat
Veritatem bonis modis, et quandoque (30) cautelosis interdum adhibitis, eius amicis inducentibus ad Veritatem dice
(02) dam, faciat suam diligentiam, vt ab ore eius habeat Veritatem, et negocium non festinet, nam meditatio
frequens, et carceris calamitas, ac replicata informatio proborum virorum disponu (05) t ad Veritatem erudiendam.
Quod si delato conuenienter expectato, et tempore congruenter prorogato, ac delato multipliciter informato. Credant
fide bona Episcopus et Iudex omnibus csideratis, ipsum delatum negare Veritate (02) , qustionem cum moderat,
sine tamen effusione sanguinis, scientes, qud qustiones sunt fallaces et inefficaces. Nam aliqui sunt ita molles
corde et vecordes, qud ad leuem torturam omnia concederent qucunque (30) falsa. Aliqui autem sunt ita
pertinaces, qud quantumcunque (30) vexarentur, ab eis Veritas non haberetur. Aliqui sunt, qui fuerunt alis
qustionat, et istorum aliqui melius sustinent qustiones, quia brachia statim trabuntur, et flectuntur: aliqui autem
remane (02) t debiliores, et sic minus sustinent qustiones, aliqui etiam sunt maleficiati, et in qustionibus
maleficijs vtuntur, qui ant morerentur quae (16) aliquid faterentur, efficiuntur enim quasi insensibiles. Quare in
qustionibus cum maxima prudentia est agendum, et ad conditionem qustionandi qum plurimum attendendu
(05) . Cm au (05) t lata fuerit, mox ministri se disponant ad qustionandum delatum. Et cm disponunt se Ep (14) s
aut Iudex, et per se et per alios bonosviros fidei zelatores induct qustionand adfatendum liber, e (02) t
compromittendo ad conseruationem vitsi opus sit, vt sup. tactum est. Quod si nec sic poterit ad terrorem, vel etiam
ad Veritatem fatendam induci, poterit secundum diem vel tertium aignare, ad continuandum tormenta, ad
continuandum, quia iterari non debent, nisi nouis superuenientibus indicijs contra eum, et tunc possunt, sed
continuari non prohibetur, dicetur ergo sic: Et nos N. Episcopus et N. Iudex si ad hsit prfati aignamus tibi tali
diem talem, ad qustiones continuadum, vt tuo ore proprio Veritas eruatur, et totum ponatur in processu, et infra
tempus eide (02) assignatum, et per se et per alios probos viros, inducent eum ad fate (02) dum Veritatem. Quod si
faterinoluerit, die aignata poteru (05) t qustiones continuari, et sic qustionetur eisdem vel alijs grauioribus
tormentis, fortius, vel leuius, secundum maiorem culparum grauitatem, et poterunt Iudices multas cautelas licitas
adhibere, et in verbis et in factis, vt Veritas habeatur, quas magis docet Experientia atque (30) vsus, et negociorum
varietas, quae (16) ars alicuius, seu aliqua doctrina. Vbi autem decenter qustionatus, et tormentis expositus,
voluerit detegere Veritatem, amplius non vexetur, sed liber abire dimittatur. Si autem perstiterit in ipsa confeione,
et proderit Veritatem, culpam propriam cognoscendo, et ab Ecclesia veniam postulando, tanquam deprehensus in
Hresi, propria confeione, sed p nitens, iuxta c. ad abalendam. . prsenti, abiuret, et sententialiter vt deprehen sus
public condemnetur, per modum quo condemntur in Hresi deprehensi, propria confeione, vt dicetur infr in
octauo modo expediendi huiusmodi deprehensos, videatur ibi. Vbi ver Veritatem proderit, et non p nituerit, sed in
Hresi pertin aciter perstiterit, et relapsus non fuerit, condemnabitur, iuxta ca. ad abo (34) len. . prsenti. et
expectatus competenter, informatus decenter tradetur brachio seculari, vltimo supplicio ferien dus, vt dicitur infr in
decimo modo. Si autem relapsus fuerit, condemnabitur per modum quo dicetur in fr in decimo modo processum
aliquem terminandi. Videatur ibi. Sic autem est diligentius atte (02) dendum, qud ille qui qustionandus est, ante
qustiones interdum contra si nihil confitetur, nec aliquid probatur, propter quod possit nec debeat Hresim
abiurare, nec propter Hresim condemnari, et detalibus agitur hc, et dictum est statim. Inter dum autem ipse delatus
est in Hresi deprehensus, vel alis sunt alia contra eum probata indicia, propter qu debet abiurare. vt leuiter vel
vehementer de Hresi suspectus, propter qu non est qustionandus, sed si vltra hoc negat aliqua qu non
probantur, sed sunt iudicia sufficie (02) tia ad qustiones, et eum pro talib, qustionatur, sed nihil pro (21) pter
qustones cfiteatur, nihilominus ista non est absoluenda, iuxta primum modum, sed secundum probata contra eam
procedatur, et abiurabit vel vt suspecta, vel vt deprehensa, si vir, prout processus merita exigent et requirent, si ver
propter qustiones confiteatur illa, vel eorum aliqua propter qu qustionatur, tunc adiurabit hc et illa, et proistis
et illis, sententia contra eum est ferenda. SVPER QVARTVM MODVM SENtentiandi delatam, et suspectam leuiter,
QVSTIO XXIII. Qvartus modus processus fidei sententiandi et terminandi est, quando del at us de Hresi,
processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio in lureperitorum, reperitur tantm suspectus de Hresi
leuiter, et hoc est, qudo delatus de Hresi non comprebenditur, nec confeione propria, necfacti euidentia, nec
testium productione legitima, nec alis sunt indicia fortia, seu vehementia deilla Hresi contra eu (05) , sed
tantummod modica et leuia, et talia esse per consilium indicata, propter qu vt fuspectus leuiter de Hresi, potest
et debet, vt tales illam Hresim, de qua delatus extitit abiurare, et talis si del abatur p narelapsi non debet puniri,
licet grauius tunc fuerit puniendus, qum si non ant abiurasset, iuxtac. accu. in prin. lib. 6. Circa istum talis practica
est seruda. Talis enim si habetur respectus public, abiurabit public in Ecclesia, per modum quisequitur in
sententia. Ego talis diocesis talis habitator ciuitatis, vel loci talis, in iudicio constitutus coram vobis domino
Episcopo talis ciuitatis, sacro (34) sanctis Euangelijs positis coram me, et proprijs manibus eis per me tactis, iuro me
credere corde, et profiteor ore illam sanctam fidem, Catholicam et Apostolicam, quam sacrosanct a Ro. Ecclesia
credit, cfitetur, prdic at et obseruat. Item iuro, me ere dere corde, et profiteor ore, (38) Ds Iesus Christus cum
omnibus sanct is detestatur Hresim peim Maleficaru (05) , et (38) oe (02) s ill asse que (02) tes, seu illi adbre
(02) tes, ternis ignib. cruci abuntur cu (05) Diabolo et Angelis eius ternaliter, nisi resipisct, et Ecclesi sanct
per (35) p nitenti reconciliati fuerint, et consequenter abiuro, abnego, et reuoco illam Hresim, de qua habetis me
suspectam ves domini, Episcopus et Officialis, videlicet, qud familiaritatem cum Maleficis habui, eorum errorem
ignoranter defendi, odio habui Inquisitores, et illarum persecutores, seu etiam quod eorum crimina n detexi. Item
iuro, qud nunquam prdictam Hresim credidi, neque (30) credo, nec illi adhsi, nec adhreo, nec vnquam
credam, neque (30) hrebo, nec illam docui, nec docere intendo, qud si aliquid prdictorum fecerim in futurum,
(quod Deus auertat) p nis Iuris taliter abiuratis, prompto animo me submitto, paratus subire omnem p nitenti, quam
proijs qu feci, et dixi merit me habetis suspectum, volueritis mihi iniungere, illam iuro pro viribus adimplere, et
nullatenus contrauenire, sicut me Deus adiuuet, et hc Euangelia sacrosancta. Prdicta autem abiuratio fiat, in
vulgari, vt ab omnibus intelligatur. Qua facta, Iudex si adest aut Officialis, potest sibi dicere public in vulgari talia
verba, vel similia in effectu: Fili, vel filia, tu suspitionem quam de te habebamus, vt non immerit abiurasti, et
purgasti per abiurationem prlibatam, de ctero caueas tibi, qud non incidas in hanc Hresim abiuratam. Nam
tanquam suspectus leuiter, et non vehementer, tame (02) tunc mult fortius punieris qum si non abiurasses, et
amod pro modico baberis suspecta vebementer, et vbi vt talis abiurares, et prolaberis, p na relapsi debita punieris et
absque (30) Misericordia traderis curi seculari vltimo supplicio ferienda. Si autem abiur at secret in camer a
Episcopi, vel camera Iudicis, quando scilicet non est factu (05) publicum, modo consimili abiurabit. Quibus peractis,
feretur sententia in bunc modum. Nos miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex si adest, in terris talis
domini ditioni subiectis, Attendentes, qud visis et diligenter consider atis processus meritis per nos facti contrate
talem delatum nobis de Hretica prauit ate, reperimus te talia et talia commisisse, dicantur illa qu te reddunt
suspectum leuiter de Hresi, et propter qu te talem merit habentes, tefecimus vt leuiter suspectum de prdicta
labe, eandem Hresim abiurare. Verm ne prdicta parte commissa remaneant impunita, et vt efficiaris cautior in
futurum, de multorum et magnorum consilio, in Iure peritorum, ac etiam Religio sorum in et super his habito maturo
pariter et digesto, habentes pr oculis solum Deum, ac irrefrag abilem sanct fidei Catholic Veritatem, sacro
sanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videt quitatem
sedentesque (23) pro tribunali, more Iudicum iudicantium, te talem hc in nostra prsentia personaliter constitutum,
per modum qui sequitur condemnamus, sententiamus, seu potius p nitenti scilicet ne de ctero vnqu scienter
tencas, associes, verbis defendas, legas, seu habeas talem, et ne deinceps et c. Ponantur illa qu commisit, propter
qu suspecta fuit habita de prdicta Hretica prauitate. Lata fuit hc sententia seu p nitentia. Caueatque (23)
Notarius qud in processu ponat, qud talis abiuratio est fact a tanquam per suspectum babitu (05) de Hresi leuiter,
et non vehementer, alis periculu (05) magnum esse posset. SVPER QVINTVM MODVM SENtentiandi suspectam
vehementer, QVSTIO XXIIII. Qvintus modus processum fideifiniendi et termindi, est qudo delata de Hresi
processus meritis diligenter discussis, cum bono consilio in Iure peritorum reperitur suspecta de Hresi vehementer,
et hoc est, qudo delata de Hretica prauitate non reperitur legitim deprehensa, nec confe ione propria nec facti
euidentia, nec testium productione legitima, sed sunt magna et grauia probata indicia contra eam, et talia per
consilium indicata, qu illam reddunt suspectam vehementer de prdicta Hretica prauitate. Circa istum talis
practica est seruanda. Talis namque (30) debet vt suspectus vehementer de tali Hresi abiumre illam Hreticam
prauit atem, it a qud post modum relabatur, p na relapsi debita puniatur, hoc est, qud tradatur brachio seculari
vltimo supplicio ferie (02) da. iuxta ca. accusatus. in prin. de hresi. lib. 6. et abiurabit public vel secret,
secundum qud suspectus est habitus public vel secret, et apud plures vel pauciores, et graues vel leues, vt dictum
est statim de illo qui est suspectus leuiter de Hresi, et habet vt tale (02) Hresim abiurare. Modus autem
disponendi ad abiur ationem talis est. Adueniente namque (30) die Dominica ad abiurationem faciendam, et ad
audiendam sententiam seu p nitenti abiurando imponenda, Prdicator sermonem facict generalem. Quo facto,
legantur public per Notariu (05) vel Clericu (05) , ea de quibus ipse adiurandus est conuictus, et alia ex quibus
habitus est suspectus de Hresi vehementer. Pst dicetur sibi per (35) Iudice (02) , vel Officialem: Ecce, qud ex his
recitatis tu es nobis suspectus detali Hresi vebeme (02) ter, quare oportet qud tu purges te, et abiures Hresim
supradictam, et tunc ponetur coram abiurando liber Euangeliorum, et ipse ponet manu (05) su per (35) illum, et si
scit legere co (04) petenter, tradetur sibi sequens abiuratio in scriptis, et leget cor omni populo. Si au (05) t nesciat
legere competenter, Notarius legat ta spacios, et abiurdus respondebit alta et intelligibili voce per (35) bunc
modum, nam Notarius vel Clericus dicet sic: Ego talis de tali loco, et iste respondebit per eadem verba et ille in
iudicio constitutus et iste respondebit per eadem verba. in vulgari semper. Et sic quoque (30) abiuratio sit finita. et
abiurauit per formam tenoru seque (02) tis. Ego talis de tali loco, talis diocesis, in iudicio per sonaliter constitutus
coram vobis reuerendis dominis, Episcopo talis ciuitatis, et tali ludice in terris ditioni talis domini subiectis,
sacrosanctis Euangelijs positis cor am me, proprijs manibus per me tactis, Iuro me credere corde, et profiteor ore ill
sancta (01) fidem Catholicam et Apostolicam, quam sacrosancta Ro. Ecclesia docet, pro (21) fitetur, p (14) dicat et .
tenet. lte (02) iuro, me credere corde, et pro (21) fiteor ore, (38) et c. Explicctur articulus Catholicus contrarius illi
Hresi de qua vehementer est suspectus, et verbi gratia, si est Hresi Maleficaru (05) dicetur sic: Iuro me credere,
(38) non solm simplices Hretici aut schismatici, ternis ignibus cruciabu (05) tur, verm super (35) oe (02) s
Hresi Maleficaru (05) infecti. Dmonijs fide (02) qu in sacro fonte haptisinatis per (35) ceperunt abnegantes, et
spurcitijs Diabolicis pro (21) implendis corum prauis desiderijs insistunt, hominibus, iumentis; terr frugibus,
plurima nocument a inferentes, et consequenter abiuro, abnego, et reuoco, illam Hresim, seu potius infidelitatem,
qufals et mendaciter asserit, non aliquam Maleficam in terris, et qud nemo credere debeat illas posse nocumenta
inferre auxilio Dmonu (05) , cm talis infidelitas expre militat, vt iam cognosco, aduersus determinationem
sanct matris Ecclesi, omnium Catholicorum Doctorum, im et aduersus leges Imperiales, qu huiusmodi
comburendas decreuerunt. Ite (02) iuro, qud nunqu prdict Hresi credidi, supple pertinaciter, neque (30)
credam; nec adhrco de prsenti, nec adhrere intendo, nec docui, nec docere intendo, nec docebo. Item iuro et
promitto, qud talia et talia exprimantur, propter qu habetis me suspectum de buiusmodi Hresi vebementer
nunqu faciam, nec operam, vt fiant dabo. Quod si aliquid de prdictis fecero in futurum (quod Deus auertat) p nis
de iure relapsis debitis, prompto animo me submitto, paratus subire omnem p nitenti, quare pro his qu feci et dixi,
propter qu habetis me suspectum de dicta Hresi vehementer decreueritis mihi iniungere, et illam iuro et promitto
pro viribus adimplere, et nullatenus contraire, sic me Deus adiuuet, et hc Euangelia sacrosanct a. Prdicta autem
abiuratio siat in vulgari, vt ab omnibus capidtur, nisi fieret solummod cor am personis Ecclesiasticis, qui linguam
latinam intelligerent competenter. Si autem abiurauerit secret, scilicet in palatio Episcopi, vel camera Episcopi,
quando scilicet factum non est publicum, modo consimili abiurabit. Eact a autem prdicta abiuratione, Iudex
auisabiteum vt supr, qud non incidat relabendo in p nam relapsorum. Si cautus Notarius, quod ponat in actis,
quomodo talis abiuratiosacta est per talem, vt per suspectum de Hresi vehementer, ad hoc, vt si relaberetur qualiter
puniretur, quis p na relapsis debita. Quibus peractis, fertur sententia seu p nitentia, in hunc modum: Nos N.
Episcopus talis ciuitatis, et frater si adsit N. Inquisitor Hretic prauitatis, in terris talis domini ditii subiectis,
sancta sede Apostolica specialiter delegatus, attendentes, qud tu talis, de tali loco, et talis diocesis, talia et talia
commisisti, (dicanturilla,) vt ex processus meritis diligenter discuis legitim nobis cstat, propter qu merit
habemus te suspectum veheme (02) ter de tali Hretica prauitate, et vt taliter suspectum te fecimus abiurare, de
magno consilioin Iure peritorum, Iustitia suadente, verm vt efficiaris cautior in futurum, et ne reddaris procliuior ad
similia peragenda, et ne crimina permaneant impunita, vt sis cteris delinquentibus in exemplum, de multorum et
magnorum in Iure consilio peritorum, ac etiam in facultate Theologica Magistrorum, seu Doctorum, et insuper his
habito maturo et digesto, habentes pr oculis solm Deum, ac sanct fidei Catholic, et Apostolic Veritatem,
sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum pro (21) deat, et oculi nostri videant
quitate (02) , sedentesque (23) pro tribunali, more Iudicum iudicantium, tetalem hc in nostr a prsentia
personaliter constitutum, forma qua sequitur conde (02) namus, seu potius p nitentiamus videlicet, ne deinceps talia
vel talia facere, vel dicere, aut docere prsumas, ponantur illa qu conuincitur commisisse, propter qu fuit
suspectus habitus de prdict a Hresi vehementer, et nonnulla qu si committeret, incideret leuiter in relapsum, sed
alia sibi imponantur, prout negocij varietas expostulat et requirit, vtpot, qud nunquam scienter habet talia
exercitia, vel ne eos qud sciuerit abiurasse, receptet et similia. Lata fuit hs sententia. Attendendum autem, qud
suspecti de Hresi, et non deprehensi, siue sint suspecti vehementer, sine leuiter, n debent perpetu incar cerari,
nec perpetu immutari, quia hc est p na illorum qui fueru (05) t Hretici, et poste p nitueru (05) t, vt patet in c.
excicamus. 2. de hr. et in c. quoni. de h. li. 6. sed pt propter illa qu cmiserunt, ex quibus habiti sunt
suspecti, ad certum tempus carceri mancipari, et postmodum vt videbitur dispensari, iuxta cap. v
t commis. de hr. lib. 6. Nec huiusmodi suspecti sunt crucibus consignandi, nam cruces sunt insignia Hretici p
nitentis, suspecti autem non fuerunt Hretici habiti, quare non sunt con signandi, potest tamen eis imponi, qud
stent certis diebus solennibus in valuis talium Ecclesiarum, vel circa altaria, dum missarum solennia celebrantur,
habentes in manibus cereum ardentem tanti ponderis, vel qud vadant adtalem peregrinationem, et similia, prout
negocij qualitas expedit et requirit. SVPER SEXTVM MODVM SENtentiandi delatam violenter suspectam,
QVSTIO XXV. Sextus modus processus fidei terminandi est, quando delatus de Hretica prauitate, processus
meritis diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur de Hresi suspectus vehementer. Et hoc
est, quando delatus ipse non reperitur legitime deprehensus confeione propria, nec facti euidentia, nec testium
productione legitima, sed sunt indicia non leuia solm vel vehementia, sed fortiima et violentiima, quando ipsum
delatum reddunt merit suspectum de dicta Hresi violenter, et propter qu talis debet vt suspectus violenter de dict
a Hresi iudicari. Et vt inodus iste clarius intelligatur, demus exempla tm de simplici Hresi in fide, qum et de
Hresi Maleficarum. Nam in simplici Hresi casus contingeret, quando delatus ipse non reperitur legitim
deprehensus, confeione propria, et c. vt supr, tamen propter aliquid quod dixit vel egit, vtpot in hoc causa fidei
sustinuit excom munic ationem per annum, vel plus, talis est iam suspectus leuiter de Hresi, quia hoc non caret
scrupulo Hretic prauitatis, de p nis, c. grauem. Citatus autem responsurus de fide, vbi non comparet, sed renuit
contumaciter comparere, propter quod excommunicatur, tunc sit suspectus de Hresi vehementer, nam tunc leuis
suspitio transit in vehementem, et si sustinet illam excommunicationem per annum animo pertinaci, tunc fit
suspectus de Hresi violenter, nam et tunc vehemens suspitio transit in violentam, contra qu non admittitur
defensio, im ex tunc talis est vt Hreticus condemnandus, vt patet per capitu. cum contumacia, and not aturabidem.
lib. 6. In Hresi ver Malesicarum exemplificatur super violentam suspitionem, quando dixit et egit aliqua, qu
Maleficis practicantur, qudo volunt aliquem maleficiare, et quia hoc cmune est, vt verbis comminatorijs, aut factis
per visum, vel tactum se habet manifestare, et triplici ex causa, vt peccatum Iudicibus aggrauetur, et vt simplices
e facilius seducantur, et vt Deus per amplius offendatur, et maior suiendi in homines sibi facultas relinquatur,
vnde violenter Malefica sit suspecta, qudo post verba comminatoria dicendo: Faciam tibi quod in breui senties, vel
similia in sententia, et post verba effectus aliquis in ipso, vel in alio fuit subsecutus, tunc enim non leuiter fit
suspecta, sicut qui propter familiaritate (02) habit am cum Maleficis fuerunt suspecti, aut qui procare ad amorem
inordinatum aliquem voluissent, vide sup. de tribus suspitionibus, leui, vehementi, et violenta. Nunc vide (02) dum
est, qualis practica sit cum talibus seruanda, nam circa violenter suspectum in simplici Hresi hc practica seruatur.
Nam licet in re fortais non sit Hreticus, vtpot, quia non habet errorem in mente, nec de illo pertinaciam in
voluntate, vt notat Archid. super c. alleg. nihilominus est vt Hreticus conde (02) n andus, propter prdictam
suspitionem violentam, contra quam non est probatio admittenda. Condemnatur au (05) t Hreticus sic, qud si
noluit resilire, et Hresim abiurare, et satis factionem condignam exhibere, traditus brachio seculari, animaduersione
debit a puniendus, iuxta c. ad abolendam. . prsenti. Si aute (02) velit et consen tiat cum effectu, abiurat Hresim,
et carceri perpetuo mancipatur, iuxta c. excommunicamus. 2. de hr. Pari forma ille qui sic est suspectus de Hresi
Maleficarum violenter. Circa suspectu (05) au (05) t violenter super Hresim Maleficarum, licet idem modus esset
obseruandus, tame (02) minori modo procedendo, Aduertendo, (38) si stabit in negatiua, asserens prout facere
solent, qud non eaintentione verba illa protulerit, sed ex vehementi et muliebri paione, vnde et Iudici n videtur
ipsam igni posse adiudicare, non obst ante viole (02) t asuspitione, tunc Iudex ea in carceribus detenta, inquirat et
proclamare faciat, si in similibus dudum notata fuisset, et si sic, vtrm public sit de tali Hresi diffamata, ex quibus
procedere ad vlteriora potest, taliter vt ante omnia qustionibus tormentis exponatur, et si indicia apparuerint super
talem Hresim, aut super maleficium taciturnitatis, puta, quia lachiymas non effudit, im et quasi insensibiles
adtormenta reperitur, quia videlicet cit post to (34) rme (02) ta omnibus viribus restituitur, tunc procedat per varias
cautelas supr posit as, vbi de similibus agitur. Et in casu quo omnia deficerent, tunc aduertatur, qud si similia
dudum perpetrauit, tunc omnin non est dimittenda, sed per annu (05) ad minus squaloribus carceris mancipanda et
crucianda, spiim e (02) t examinanda, prcipu sacratioribus diebus. Si au (05) t diffamata cum hoc, licet tunc
Iudex per ea qu supr tacta sunt, circa simplicem Hresim, ipsam possetigni adiudicare, prcipu propter
multiplicatione (02) testium, et quia spius in similib., vel in alijs maleficijs fuit notata, t quia cu (05) pietate
procedere vult, ide iudicet ei Canonicam purgatio nem, vt videlicet viginti, aut triginta purgatores habeat, and
procedat, prout in secundo modo sententiandi tactum est, ita videlicet, indicdo sibi, (38) si in purgatione defecerit,
qud tunc tquam rea igni adiudicabitur, et secundum hoc Iudex procedere potest. In casu ver quo se purgaret, tunc
abiurationem omnis Hresis, cum p na relapsorum, ac perpetua p nitentia, per modum qui sequitur in sententia
formanda faciat, et modus disponendi ad abiurationem, talis est, vt dictum est in quarto et quinto, modis
prcedentibus processum fidei terminandi. Nota etiam, qud in sequentibus modis omnibus sententiandi, vbi Iudices
per via piet atis procedere vellent, tunc per modum iam tactu (05) procedere possent. Sed quia seculares Iudices
varijs suis vtuntur modis, iuxta rigore (02) , et n semper iuxta quitate (02) procedentes, ide ipsis infallibilis
regula et modus aignari non pt, sicut Iudici Ecclesiastico, qui abiurationem recipere pt sub perpetua p nite (02)
tia, per modu (05) qui sequitur. Ego talis, de tali loco, talis diocesis, in iudicio personaliter co (34) nstitutus coram
vobis Venerabilibus dominis, Ep (14) otalis ciuitatis, et Iudicibus, sacrosanctis Euangelijs positis coram me, eis que
(23) proprijs manibus per me corporaliter tactis, iuro me credere corde, et profiteor ore, ill sanctam fidem
Catholicam et Apostolicam, quam sacrosancta Ro. Ecclesiatenet, profitetur, credit, prdicat atque (30) docet. Et
consequenter abiuro oe (02) m Hresim, et abnego et reuoco oe (02) m extollentem se aduersus sanct Romanam et
Apostolicam Ecclesi, cuiuscu (05) que (30) sect fuerit, vel erroris. Itemiuro et promitto talia et talia, (exprimtur
illa,) qu egi, seu dixi, propter qu et ex culpa mea habetis me suspectum de dicta Hresi violenter, deinceps nun
quam facam, vel dicam, vel qud fiant operam dabo. Item, iuro, et promitto, qud omnem p nitentiam quam mihi
iniungere volueritis, pro prdictis viribus adimplebo, nec contraueniam in aliquo, sic me Deus adiuuet, et ista
sacrosancta Euangelia. Qud si contra abiurat a fecero infuturum, (quod Deus auertat) ex tunc p nis de iure rel apsis
debitis, nunc pro tunc obligo et astringo quatenus illis ferior. Si cautus Notarius (38) scribatin actis qud d. abiuratio
est fact a per vnu (05) de Hresi violenter suspectu (05) , vt si probaretur post relapsus, vt tu (05) c talis iudicaretur
talis, et traderetur brachio seculari. Ego talis, de tali loco, talis diocesis, in iudicio personaliter cstitutus coram vobis
venerabilib. dn (31) is N. Episcopo talis ciuit atis, Iudicibus in terris tali domini, sacrosan ctis Euangelijs positis
coram me, eisque (23) proprijs manib. per me corporaliter tactis, iuro me credere corde, et profiteor ore illam
sanctam fidem Catholic et Apostolic, quam sacrosancta Ro. Ecclesia tenet, profitetur, credit, prdicat atque (30)
docet. Et consequenter abiuro, abnego et reuoco o (34) e (02) m Hresim, extollentem se aduersus sanct am
Romanam et Apostolicam Ecclesiam, cuiuscunque (30) sect fuerit, vel erroris. Ite (02) iuro et promitto talia et
talia, (exprima (01) tur illa,) qu egi, seu dixi, propter qu et ex culpa mea habetis me suspectum de dicta Hresi
violenter, deinceps nunquam faciam, vel docebo, nec qud fiant operam dabo. Item iuro et promitto, qud omnem p
nitentiam quam mihi iniungere volueritis pro prdictis, pro viribus adimplebo, neccontraueniam in aliquo, sic Deus
me adiuuet, et ista sacrosanct a Euangelia. Qud si contra abiur ata vel iurata fecero in futurum, Diaboloinstigante,
quod Deus auertat, p nis de iure relapsis debitis, nunc pro tunc me obligo et astringo, quatenus illis ferior, cum
legitim constiterit me contra fecisse. Sit cautus Not artus, qud adscribat in actis, qud dict a abiuratio est fact a per
tale (02) , tanquae (16) per habitu (05) suspectu (05) de Hresi viole (02) ter, vt si pro (21) baretur, abiuratus
relapsus iudicaretur, et vt talis trader etur brachio seculari. Quibus sic actis, absoluat eum sente (02) tia
excommunicationis, de qua est suspectus habitus violenter, qud inciderit sicut in Hresibus supradictis, vnde sicut
Hreticus cm redijt et abiurat, est sententia excommunicationis absoluendus, quia omnibus omnis Hreticus est
excommunicatus, iuxta c. excom. 1. et 2. de hre. et etiam iuxtac. ad abolend. in prin. Sic talis de quo agitur cm
sit vt Hreticus condemn andus, vt dictum est prius, post quam abiurauerit, est ab excommunicationis sententia
absolue (02) dus, et absolutione facta, feretur sententia per modum tenor is sequentis. Nos N. Episcopus talis
ciuitatis, et si adest, Iudex in terris talis domini, attendentes, qud tu talis, de tali loco, talis diocesis, fuisti nobis
delat us de talibus et talibus, fidem sanctam tangentibus, exprimantur illa, et qud nos proceimus ad informandum,
nos super illis vt Iustitia suadebat. et meritis processus diligenter examinatis, et omnibus actis et actitatis in causa
prsenti, inuenimus te talia et talia commisisse, explicentur illa. Quapropter et n immerit de tali Hresi,
explicentur illa, te suspectum violenter habe (02) tes, fecimus te, vt taliter suspectum omne (02) Hresim generaliter
public abiurare, prout nobis mdant Canonic sanctiones. San est secundum eadem Canonica instituta, omnis talis
sicut Hreticus condemnandus, et tu saniori consilio inhrendo, et adgremium sanct matris Ecclesi redeundo,
abiuraueris vt prmittitur omnem Hreticam prauitatem, propter quod absoluimus te sente (02) tia
excommunicationis, qua vt obnoxus Dei Ecclesi astrictus merit tenebaris, Si t de corde vero, et fide non sicta, ac
versus ad Ecclesi vnitate (02) , idcirc inter p nitentes deinceps computaris, ad Misericordi sinum sacrosancta
Ecclesia, te recipiens de prsenti. Verm quia indignum vald existit, offensas diuinas impunitas conniuentibus
oculis pertransire, et iniurias hominu (05) castigare, cm grauius sit diuina (01) quae (16) humanam ldere
Maiestatem, et ne tua crimina ince (02) dium existant alijs delin quendi, et vt efficiaris cautior in futuru (05) , ac
minus procliuus reddaris in posteru (05) ad pr dicta seusimilia cmit tenda, vt in futuro seculo leuius patiaris: Nos
Ep (14) s et Iudex prfatus, prhabitoin et super ijs sano et maturo csilio peritoru (05) , sedentes pro tribunali more
Iudicum iudicantium, habentes pr oculis solm Deum, et sanct fidei irrefragabilem Veritatem, sacro sanctis
Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudiciu (05) nostrum prodeat, et oculi nostrivideant quitate (02) , te
tale (02) , in nostra prsentia personaliter constituium, hac die et hora, tibi in antea aignatis, sententialiter per
modum qui sequitur condemnamus, seu potius p nitentiamus. In primis, (38) statim induaris supervestes oe (02) s
quas defers, veste liuida, ad modum scapularis mon achi, sine caputio facta ant et retr, habente cruces de panno
croceo, longitudinis palmarum trium, et latitudinis duorum, quam vestem deferre habeas super omnes vestes alias,
per tantum tempus, exprimatur vnius anni vel duo. rum, vel plus, ad minus, prout culpa exigerit delinque (02) tis, et
nihilominus cum dicta veste et crucibus, stet in porta talis Ecclesi, talis et tanto tempore, scilicet, in quatuor festis
principalib. virginis glorios, vel talibus et talibus ciuit atibus, invaluis talis et taliu (05) Ecclesiaru (05) , teque (23)
ad talem carcerem, ad perpetuum vel ad tale tempus, sententialiter conde (02) n amus. Ponantur illa qu videbuntur
magis ad honore (02) fidei expedire, attenta culp maiorit ate seu minoritate, seu contumacia delinquentis, et
sequitur, retinentes nobis ex certa scientia et ex, pre , vt nobis concedunt Canonica instituta, quatenus dictam p
nite (02) tiam possumus mitigare, aggrauare, mutare, tollere, in toto, et in parte, toties, quoties nobis visum fuerit
facie (02) dum. Lat a fuit hc sententia, Qua lecta, mox executione debit demandetur, et induatur veste prdict a,
cruces huiusmodi continente. SVPER MODVM SENTENTIANDI debitam suspectam et diffamatam, QVSTIO
XXVI. Septimus modus processum fidei finiendi et terminandi est, qudo delatus de Hretica prauitate, processus
meritis diligenter discuis, cum bono consilio peritorum in Iure, reperitur suspectus de Hresi, et etiam diffamatus.
Et hoc est, quando delatus ipse non reperitur legitime deprehensus, nec propria confeione, nec facti euidentia, nec
etiam testium legitima productie, sed reperitur public diffamatus, ac eti reperiuntur indicia contra eum, qu
ipsum reddunt suspectum alis de Hretica prauit ate leuiter vel veheme (02) ter, vtpot, quia habuit magnam
familiaritatem cum Hreticis, qualis fuit ille de quo agitur in ca. inter sollicitudines. de purga. c. Et tali ratione
infami est indicenda Canonica purgatio, et ratione suspitionis debet Hresim abiurare, iuxta capit. allegatum, inter
sollicitudines, circa istum talis practica est seruanda. Talis enim sic public de Hresi diffamatus, et vltra infamiam
ea alijs indicijs, suspectus habitus de Hretica prauitate, inprimis purgabit se public, per modum quo in secundo
modo tactum est. Qua purgatione expleta peripsum diffamatum, mox idem diffamatus vt suspectus aliter, et ex alijs
indicijs Hresis de qua est suspectus habitus, prdictum habe (02) s librum Euangeliorum, coram positis, abiurabit
per hu (05) c modum: Et ego talis, de tali loco, talis diocesis cor vobis venerabilibus do minis meis N. Episcopo
talis ciuitatis, et Iudice in terris talis domini, in iudicio constitutus personaliter, sacrosanctis Euangelijs positis coram
me, eis que (17) ue proprijs manibus corporaliter per me tactis iuro me credere corde, acprofiteor ore, illam sanctam
fidem Apostolicam, quam Romana Ecclesia credit, profitetur, prdicat, et obseruat. Et consequenter abiuro, detestor
et abnego et reuoco omnem Hresim extollentem se aduersus sanctam et Apostolicam Ecclesiam, cuiuscunque
sect fuerint, seu erroris, et poste vt supr tactum est. Item iuro et promitto, qud talia et talia, qu egi propter qu
et pro (21) merito sum de tali Hresi diffamatus, et vltra vos me habetis suspectum, exprimantur illa, nu (05) qum
deinceps faciam seu dicam, neque (30) operam dabo, quo fiant. Item iuro et promit to, qud omnem p nitentiam
quam mihi iniungere decreueritis, proprdictis viribus adimplebo, nec contrauenia (01) in aliquo, sic me Deus
adiuuet, et ista Euangelia sacrosanct a. Qud si contra prdict aiurata et abiurat a fecero in futurum, (quod Deus
auertat) p nis talibus de iuredebitis, me nune pro tunc liber suppono, obligo et astringo, quatenus illis plectar, cm
probatum legitim extiterit, me talia commisisse, aduertendum tame (02) hoc, qud si inditia sunt talia et tam fortia,
quod cum infamia prdicta vel absque (30) ea reddant prdictum diffamatum, suspectum de Hresi vehementer,
tunc abiurabit omne (02) Hresim generaliter, vt habitum est, et si relabatur in quamiunque (30) Hresim, p na
relapsi debita punietur, vt in capi. inter sollicitudines, de purgatione Canonica. et in c. acccusatus, de Hresi. libro 6.
Si autem indicia illa sunt ita modica et leuia, quod etiam cum prdict a infamia non reddant eum suspectum de
Hresi vehementer, sed solm leuiter, tunc susficient, quod abiuret non generaliter, necsimpliciter, sed singulariter
Hresim de qua habitus est suspectus, it a qud si probatur in aliam speciem Hresis, p na relapsis debit a non
punietur, sed si in eadem ratione abiurationis, quia scilicet suspectus leuiter abiurauit, p na relapsi debita non
punietur, licet durius, qum si alis non abiurasset, vt omnia hc pate (02) t in capi. accusatus, in principio. de
Hresi, libro sexto. Ratione autem purgationis Canonic est dubium, an videlicet si post purgationem Canonicam,
in eandem specie (02) Hresis, de qua se purgauit canonic, prolabatur p narelapsis debita, hoc est, vltimo supplicio
feriatur? Et videtur qud sic, per ca. excommunicamus primo paragrapho adijcimus verbum, vel si post
purgationem, et per Canonem, ad abolendam. . illos quo quem. de Hresi, in antiquis. Sit cautus Not arius, quod
scribat in actis, et talis abiurauerit tanquam suspectus de Hresi leuiter vel vehementer, quia multum interest, vt
alis frequenter dictum est. Quibus sic actis, fertur sententia seu p nitentia, per for mam tenoris sequentis. Nos N.
Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex in terris ditioni talis domini subiectis, Diligentius atte (02) dentes, qud tu talis,
de tali loco, et talis diocesis, fuisti delatus nobis de tali Hretica prauitate, exprimantur illa. Et nos volentes, vt
tenebamur iudici aliter informati, an tu incidisses in prdict am Hresim condemnatam, ad inquirendum, testes
examinandum, teque (17) ue citandum et interrogandum, medio iuramento, et ad alia facienda qu fienda erant per
nos, descendimus et proceimus vt decebat: Quibus peractis, visis, et dilige (02) ter inspectis pariter et discussis
processus meritis huiusmodi caus, et omnibus et singulis productis actis, et actitatis, habitoque (23) in et super illis
Theologorum, atquein lure peritoru (05) plures, maturo consilio, ac digesto, reperimus te de prdicta Hresi in tali
loco, seu talibuslocis, apud bonos graues public diffamatum, propter quod vt nobis mandant Canonica instituta,
indiximus tibi purgationem Canonicam, qua coram nobis hc public te purgasti, et ipsi compurgatores pariter te
purgarunt. Inuenimus etiam te talia commisisse, exprimantur illa, propter qu et non immerit suspectum te
habuimus vehementer, vel leuiter, dicatur, si est illud vel illud, et hoc de prdict a Hretica prauitate, propter qu
fecimus te vt taliter suspectu (05) , Hresim abiurare, dicatur omne (02) Hresim si abiurauit vt suspectus vebeme
(02) ter, vel Hresim supradict am, si vt suspectus leuiter, verm qui (33) a non possumus et debemus talia quae
(16) peregisti nul latenus toller are, sed cogimur ea vit are Iustitia suade (02) te, ad hoc vt reddaris cautior in futuru
(05) , et vt crimina non remanet impunita, et vt cteri n reddantur procliuiores ad similia cmittenda, et vt
creatoris iniuri n quanimiter tollere (02) tur. Qua pro (21) pter tale (02) prdictu (05) purgatu (05) et abiuratu
(05) , hc in nostra psentia personaliter cstitutu (05) in hoc loco, et hora tali, tibi in antea aignatis. Nos Episcopus
aut Iudex prfati, sede (02) tes pro tribunali, more ludicu (05) iudicantiu (05) , sacrosanctis Eua (01) gelijs positis co
ram nobis, vt de vultu Dei iudiciu (05) nostrum pro (34) deat, et oculi nostri videant quitate (02) , sententiamus seu
p nitentiamus, per modu (05) qui sequitur, scilicet, qud tenearis, et c. Ponuntur illa, qu videbuntur magis ad
honorem fidei esse, et exterminationem Hretic prauitatis, vtpot, (38) certis diebus Dominicis et festiuis, habeat
stare ad portam talis vel talis Ecclesi, cum cereo tantis ponderis in manu, dum missarum sole (02) nia celebrantur,
capite discooperto et pedibus nudatis, et offerre ad altare cereum antedictum, et qud habeat sextis ferijs iciunare, et
qud certo te (02) pore locum illum non audeat exire, sed certis diebus hebdomad se habeat Episcopo vel Iudici
prsentare, et similia qu iniungenda videbuntur, secundum culparum exigentiam et varietatem, quia non potest
dari regula vna generalis. Lata fuit hc sententia. Qua lata exequatur, poteritque (23) dispensari, vel mitigari, vel
commut ari secundum quod negocium p nitentis, correctio, et humilitas hc requirunt, quia potestatem habet
Episcopus et Iudex, et hoc de iure, vt in ca. vt commisi, de hre. lib. 6. SVPER MODVM SENTENTIANDI
hresim confessam, sed p nitentem, QVSTIO XXVII. Octauus modus processum fidei terminandi, sententiandi,
finiendi, est, qudo delatus de Hretica prauitate meritis processus diligenter discuis, cum bono consilio in Iure
peritorum, reperitur confessus Hresim, sed p nitens, et alis non relapsus veraciter. Et hoc est, quando delatus ipse
confitetur iudicialiter coram Episcopo et Inquisitore medio iuramento, fore verum, qud ipse tanto tempore stetit et
perseuerauert in illa, seu alia, de qua delatus est, Hretica grauitate, et illi credidit et adhsit, sed postmodum
adinformationem Episeopi et alioru (05) vult resilire, et ad premiu (05) Ecclesi redire et illam, et omnem aliam
Hresim abiurare et satisfacere, prout ipsi volueru (05) t ordinare, et non reperitur, quod nunqu aliam Hresim
aliquam abiurauerit, sed nu (05) c abiurare promptu animo est paratus. Circa istam talis practica est seruda. Talis
enim esto, (38) multis annis steterit in Hresi prdicta, ac etiam alijs quibuscu (05) que (30) illasque (23)
crediderit, practicauerit, multosque (23) induxerit in errores, si tdem cum effectu illas Hreses consenserit abiurare,
et satis factione (02) congru ad arbitriu (05) Episcopi et Iudicis Ecclesi astici exbibere, non est tradendus brachio
seculari vltimo supplicio feriendus, necsi est clericus degradandus, sed est ad misericordiam admittendus, iuxta ca.
ad abolendam. . prsentis. extr de hre. et abiurata primitus Hretica prauitate est in perpetuum carcerem
retrudendus, iuxta c. excmunicamus. 2. . si quis ei absolutionis beneficio impartito et iniuncto eidem quod talibus
iniungi consueuit. Iuxta ca. vtofficium, prouiso tamen solerter, ne simulata fictione redeat fraudulenter, seculare
etiam brachium impedire non possunt. Modus autem abiurandi est, vt supr tactum est tantummod additur, vt
coram populo festiuo die in Ecclesia crimina suaore proprio confiteatur, ita videlicet, vt dum ab Officiali
interrogatur, vt quot annis perseuerasti in tali Hresi Maleficarum? Et ille respondebit: ita et pst: tu hc, et hc
fecisti, vt confessus es, et ille respondebit, ita, et sic consequenter, et tunc post omnia abiurabit flexis genibus. Et qui
suspecti de Hresi nullatenus habeantur. Et quia iste qui est sic deprehensus in Hretica prauitate excommunicatus,
iuxta ca. excommunicamus. 1. et 2. de hre. et per abiurationem redijt adgremium Ecclesi, ide est ei absolutionis
beneficium impendendum. Iuxtaca. vt officium, in princ. de hr. lib. 6. quare post prdictam abiuratione (02) est
absoluendus, vt modum habent Episcopi absoluendi maiori excmunicatione, quia vtuntur Apostolica auctoritate, et
statim feratur sententia per hunc modum: Nos N. Episcopus talis ciuit atis, aut Iudex in terris talis domini ditioni
subiectis, Attendentes, qudtu talis, de tali loco, talis diocesis fuisti nobis fama publica referente, ac fidem dignorum
insinuatione delatus de Hretica prauitate. Et quia illa in fectus fueras multis annis, in magnum tu anim
detrimentum, qu delatio nostra prcordia acrius vulnerauit, nos, quibus incumbit ex officio nohis tradito sanctam
fidem Catholicam in cordibus hominum complantare, ac prauitatem Hreticam ab eorum mentibus eneruare,
volentes vt tenebamur, in et super certius informari et videri, si clamor qui ad aures nostras peruenerat, Veritate
aliqua fulciretur. Vt si sic Veritas se haberet, pro (21) uidemus de salubriremedio, oportuno descendimus ad
inquirendu (05) testes, examinandum teque (23) vocandum, ac vt congruentius potuimus, in et super contra te
denunciatis te interrogandum medio iuramento, et ad peragendum omnia et singula, qu per nos erant fienda Iustitia
exigente, ac vt nobis mandant Canonic sanctiones. San, cm vellemus caustu buiusmodi congruumfinem dare,
et videre, clar quod compertum fuerat, an scilicet ambulares in tenebris, vel in luce, et an fores infectus Hresis
labe, necn processus meritis actit atis solenne, tm in sacra Theologia facultate, qum in Iure Canonico et Ciuili
peritorum, coram nobis consilium ordinauimus, congregariscientes qud secundum Canonica instituta integrum est
iudicium, quod plurimorum sententijs confirmatur, et habito in et super omnibus et singulis actis et actit atis, in
causa prsenti, sano, maturo ac digesto consilio peritorum prdictorum, visisque (17) ue ac diligenter inspectis
processus meritis, omnibusque (23) et singulis in eo contentis libratis, inuenimus, te propria confessione in iudicio
recepto (34) per nos medio iuramento, multiplici prauit ate, Maleficaru (05) deprehensum, exprimantur articuli.
Verm cm misericors et miserator Dominus nonnullos prolabi permittat aliquando in Hreses et errores, non solm
vt viri Catholici literati in sacris eloquijse xercentur: Verm etiam, vt fide lapsi, humiliores deinceps fiant ac in p
nitenti operibus excitentur: eiusdem processus meritis diligenter discuis, reperimus, qud tu ad informationem
nostram frequentem, nostroque (17) ue et aliorum proborum adbrendo consilio saniori, ad gremium sanct matris
Ecclesi, et adeiusdem vnitatem salubriter euolasti, prdicto (34) s errores et Hreses detestando, ac fidei sanct
Catholic agnoscens, irrefragabilem Veritatem tuis internis visceribus infligendo, propter quod illius vestigijs
inhrentes, qui neminem vult perire, te admisimus ad adiutoriam et abiuratoriam, publicam cautionem faciendo, te
in prsentiarum prfatas Hreses, et aliam omnem Hresim public abiurare, qua completa, absoluimus te
sententia excommunicationis maioris, qua ex lapsu in Hresim extitisti innodatus, et tereconciliando sanct matri
Ecclesi, restituimus Ecclesiasticis sacramentis, dum tamen corde vero, et fide non ficta, redieris ad Ecclesi
vnitatem, prout te fecisse credimus et speramus. San cm indignum vald existat, dominorum temporalium iniurias
vlcisci, Deumque (17) ue c lorum creatoris omnium iniurias quanimiter tollerare, cm mult grauius sit
ternamqum temporalem ldere Maiest atem, et vt ipse peccatorum miser ator tui misereatur, sisque (23) cteris
in exemplum, et vt crimina non remaneant impunita, et vt efficiaris cautior in futurum, and n reddaris procliuior,
sed difficilior ad prdicta, et qucunque (30) alia illicita committenda. Nos Episcopus et Iudex, seu Iudices in
causa, fidei ante fati, sedentes protribunali, more vt supr, qud induatur veste liuida, et c. Item te sententialiter
condemnamus ad perpetuum carcerem, vt ibi semper pane dolorio, et aqua angusti crucieris, retinentes nobis ex
certascientia, et expre, quatenus poimus liber dictam sententiam mitigare, aggrauare, commutare, tollere
totaliter, vel in parte, si et quando, et prout nobis, et toties, quolies videbitur faciendum, lata fuit hc sententia, et c.
Qua lecta Iudex assumat per puncta, et dicat sententiato, hc vel similia in effectu: Fili, sni (03) a vel p nitentia tua,
stat in hoc, qud. s. portes toto tempore vit tu cruces, qud stes in scala cum eis, in porta talium Ecclesiarum, et
qud sis in carcere perpetuo ad pnem et aquam, sed fili ne sit tibi graue, quia certifico te, qud si patienter tolleres,
Misericordiam apud nos inuenies, non dubites, nec despere, sed firmiter speres, quibus dictis sententia executioni
debit demandetur, et statim vestis prdicta sibi induatur, et in gradu scal in alto ponatur, vt ab egredientibus
eminenter videatur, circumdantibus eum ministris curi secularis. Hora autem prandij ducatur ministris ad
carcerem, et pst fiant alia, prout ponuntur in sententia. Dum autem ipse inducitur, et ad portam Ecclesi deducitur,
Iudex Ecclesi asticus non se amplius intromittat, si curia secularis contentatur, ben quidem, si non, agat ad libitum.
SVPER MODVM SENTENTIANDI Hresim confessam, sed relapsam, licet p nitentem, QVSTIO XXVIII.
Nonus modus processum fideiterminan di, et sententiandi est, quando delatus pro Hretica prauitate, processus meit
is diligenter discuis, cum bono consilio reperitur confessus Hresim et p nitens, sed relapsus realiter, et hoc est,
quando delatus ipse confitetur iudicialiter coram Episcopo, aut ludicibus, alis se omnem Hresim abiurasse, et ita
legitimre peritur, et qud pst cecidit de tali Hresi seu errore, vel qud specialiter Hresim abiurauit, scilicet
Maleficarum, et pst redijt in eandem, sed pst adbrens consilio saniori p nitet, creditcatholic, et reuertitur ad
Ecclesi vnitatem, tali enim non sunt si humiliter petat, deneganda P nitenti et Eucharisti sacramenta, sed
quantumcun que (30) p niteat, nihilominus vt relapsus est tradendus brachio seculari, vltimo supplicio (34)
feriendus. Hoc autem intelligitur sic, vbi eti reperitur, qud abiurauerit tanquam deprehensus in Hresim, seu
tanquam suspectus de Hresi vehementer, n au (05) t leuiter tantm. Circa istum au (05) t talis practicaest
seruanda, nam conclusioin consilio peritorum maturo pariter et digesto, et si oportuerit replicato, qud prdictus
delatus de iure est relapsus. Ep (14) s aut ludex mittent ad dictum relapsum delatum in carcere inclusum, duos vel
tres probos viros, et prsertim Religiosos seu Clericos, fidei zelatores, eidem relapso non suspectos nec ingratos, sed
familiares et gratos, et isti intrabunt ad eum captata hora competenter, et loque (02) tur sibi de contemptu mundi, et
miserijs vit prsentis, et gaudijs acgloria Paradisi, et demm his prmiis, indicabunt sibi ex parte Episcopi seu
Iudicis, qud non potest euadere mortem temporalem, et ide qud curet de salute anim su, acdisponat de
peccatorum suorumc feione, et sacramenti Eucharisti perceptione, et isti frequentabunt eum, inducentes illum ad
p nitentiam, ac etiam adpatientiam, confirmanteseum pro viribus in Catholica Veritate, taliter vt ipsum diligenter
faciant confiteri, acconferre eidem petenti humiliter Eucharisti sacramentum, nam buiusmodi sacramentan sunt
talibus deneganda, iuxtac. supereo. de Hr. lib. 6. quibus sacramentis receptis, e qud ben dispositio ad salutem
iudicio prdictorum, post duos vel tres dies. In quibus per prdictos in fide Catholicaconfirmetur, et ad p nitentiam
inducatur, Episcopus seu Iudex loco eius mandabunt Baliuo loci, seu potestati curi secularis, quatenus tali die et
hora, scilicet non festiua, sit cu (05) sua familia in tali platea seu loco, extra Ecclesiam t, ad recipiendum de foro
suo quendam relapsum, que (02) ipsi Episcopus et Iudex trade (02) t ei. Et nihilominus, qud die prfixa de mane
seu prcedente faciat public prconizari per ciuitatem seu locum, in locis illis seuvicis, in quibus prconizationes
ali communiter sole (02) t fieri. Qud tali die et hora, in tali loco, prdicator pro fide sermone (02) faciet, et
Episcopus et alij Iudices condemnabunt quen dam relapsumin Hreticam prauitatem, tradendo eum brachio seculari.
Co (04) siderandum au (05) t he est, qud iste qui sic relapsus est, si fuerit in sacris ordinibus constitutus, vel alis
sacerdos, vel cuiuscunque (30) ordinis seureligionis obumbratione fuscatus, prius antequam tradatur, est totius
Ecclesiastici ordinis prrogatiua nudandus, et sic omni officio Ecclesiastico expoliatus, relinquatur secularis arbitrio
potestatis, animaduersione debita puniendus, vt in c.ad abolend. . prsenti. de hr. Quando igitur talis est suis
ordinibus degradandus, et seculari curi derelinque (02) dus, Episcopus conuocet Prlatos, et viros religioses su
diocesis, qui alicet non olim, nunc t solus Episcopus cum Prlatis, et alijs viris religiosis et peritis su diocesis,
potest in sacris ordinibus constitutum degradare, cm est relinque (02) dus brachio seculari, vel perpetu
immutandus pro Hretica prauitate, iuxta c. quoniam. de h. lib. 6. Adueniente au (05) t die prfixa degradando
relapso, ac tradendo si fuerit in sacris ordinibus constitutus, in brachio seculari, aut relinquendo si fuerit laicus, ad
audiendam diffinitiuam sni (03) am, in aliqua platea seu loco extra Ecclesiam, populo congregato, et facto sermone
per Inquisitore (02) , acipsi relapso inibi in alto loco constituto, et prsenti curia seculari, si degraddus ipse
relapsus fuerit Ep (14) s in Pontificalibus indutus, et Prlatis su diocesis eidem aisten tibus, ipsum degradatum
coram eoexistentem, et indutum ac dispositum, ac si deberet in suo ordine ministrare, suo ordine degradabit,
superiori ordine incipie (02) do, et sic gradatim vsque (30) adinfimum, et sic conferendo ordinem, verbis vtitur
Episcopus ad hoc per Ecclesiam ordinatis, ita degradando in qualibet depositione, et casul et stol, et sic de alijs
poterit vti aliquibus verbis contrarijs primis. Qua quidem degradatione facta, vbi fienda fit per modum, secundum
quem deiure seu consuetudinis est fienda, Officialis mandabit Notario sen religioso, vel clerico, quatenus legat
sententiam, qu sententia siue relapsus laicus, siue clericus est, degradatur, feretur per modum tenoris soquentis:
Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, et Iudex in terris talis Domini ditioni subiectis. Actendentes
legitim informati, qud tu talis, de tali loco, et talis diocesis, fuisti grauiter coram nobis, si ita fuerit, seu
contratalibus Episco (34) po (34) et Iudicibus, delatus de tali Hretica prauitate seu talibus, explicentur. In quibus
Hresibus vt legitim fuit compertum, fuisti confe ione propria deprebensus, ac etiam testibus conuictus, et qud
tu in illis perstiter as tanto tempo (34) re, ani moindurato, (dicatur prout fuit) sed pst adhrens consilio saniori, illas
Hreses in tali loco public abiurasti, in forma Ecclesi consueta, abnegasti et reuocasti, propter qu prdicti
Episcopus et Inquisitor, credetes te veraciter cuersum ad gremium Ecclesisanct Dei, te ab excommunicationis
sententia, qua astrictus tenebaris absoluentes, si tamen de corde vero et fide n ficta reuersus esses ad sanct
Ecclesi vnitatem, iniunxeru (05) t tibi p nitentiam salutarem, verm post omnia supradicta, et tot annorum
curriculis iamelapsis, tunc nouiter iterum delatus nobis extitisti, qud iterum incideras intales Hreses abiuratas,
explicentur, nos que (17) ue licet displicenter de te talia audissemus, tamen Iustitianos cogente, descendimus
adinquirendum, testes examinan dum, teque (17) ue vocandum et interrogandum, medio iuramento, nec non
adomnia et singula facienda, qu per nos fienda erant, secundu (05) Canonicainstituta. San cm vellemus
prsentemcausam fine debito terminare, solenne Concilium tm in Iheologica facultate quae (16) in Iure Canonico
ac Ciuili peritorum, iuimus congregari, et habito prdictorum consilio maturo, pariter et digeste, in et super
omnibus et singulis actis, actitatis, ac visis et diligenter discuis processus meritis, et omnib. qua lance libratis,
prout fieriexigebat, reperimus legitim tm per testes quae (16) per propriam tuam confeionem iudicialiter
receptam, (38) tu incidisti in Hreses abiuratas, nam reperimus, (38) talia et talia dixisti vel fecisti, (explicentur
omnia,) propter qu et merit de prdictorum csilio te habuimus et habemus prorelpso, iuxta Canonica instituta,
(38) dolenter referimus, et referendo dolemus, sed quia adinformationem nostram, et proborum virorum
Catholicorum, diuina gratia inspirante, iteru (05) esreuersus adgremium Ecclesi, et adeiusde (02) fidei Veritatem,
prdictos errores et Hreses detestando, et credendo catholic, fidemque (23) Catholic protestdo, admisimuste
adrecipie (02) dum P nitenti et Eucharisti petita per te bumiliter Ecclesiastica sacramenta. Verm cm Ecclesia
Dei in te et circa vltra n habeat quid faciat, cm it a misericorditer se habuerit erga te, vt prdiximus, et tu illa
abusus, in abiurat as Hresesincidendo. Quapropternos Episcopus, et Iudices ante fati, sedentes pro tribunali, more
Iudicu (05) iudictium, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et
oculi nostri videt quitatem, habentes proculis solm Deum, et sanct fidei irrefragabilem Veritatem, acextir
pationem Hretic prauitatis, te talem, bocloco, die et hora, tibi audiendam diffinitiuam sententiam in antea
aignatis sententialiter iudicamus, te esse veraciter relapsum in Hretica (01) prauitatem, licet p nitentem, et vt
veraciter relapsum in eandem, de foro nostro Ecclesiastico te proijcimus, et relinquimus brachio secularitraditus,
rogamus tamen et efficaciter dictam curiam secularem, quatenus circa te citra sanguinis effusionem, et mortis
periculu (05) suam sententiam moderetur. Et sic Episcopus et sui Assessores recedentes, curia secularis suum
officium exequetur. Aduertendum est, quamuis Episcopus et Inquisitor debeant esse summoper diligenter, et per se
et per alios facere, vt relapsus p niteat, et adfidem Catholic conuertatur, tamen postquam p nituerit, et conclusum
fuerit in concilio, qud licet p niteat, nibilominus veraciter est relapsus, vt talis trade (02) dus est brachio seculari
ipse personaliter, qud tali sententia debet plecti, eidem non indicent, quia facies Iudicis terret condemna (01) dum.
Et verba sua magis inducunt plectendum adimp nitentiam, qum adpatientiam, et ide nec ante sententiam, nec pst,
cm sibi faciant prsentari, vt non moueatur animo contra eos, quod in casu tali mortis diligentius est cauendum,
sed vt est dictum, mittt ad eum aliquos viros probos, prsertim Religiosos, seu Clericos ei non ingratos, sed gratos,
quifuturam sententiam atque mortem infligendam inducant, eum ad fidem confirment, ad patientiam exbortentur, et
post sententiam eu (05) associent, consolentur, cum eo exorent, et ab eo non discedant, donec spiritum reddiderit
creatori. Sint igitur cauti et auisati, ne quid agant seu dicant propter quod relapsus mortem prueniatur, et ipsi
efficiantur irregulares, et vnde debeant meritum deportare, de ferant secum p nam pariter atque culpam. Csiderandu
(05) est eliam, qud tales sententi tradendi aliquem curi seculari, non consueuerunt fieri die festiua, vel sole (02)
m, necetiam in Ecclesia, sed extrain aliqua platea, quia sententia est qu ducit admortem, et bonestius est qud
feratur in die feriali et extra Ecclesiam, cm dies festiua et Ecclesia Domino sint dedicata. SVPER MODVM
SENTENTIANDI Hresim confessam, sed imp nitentem, non tamen relapsam, QVSTIO XXIX. Decimus modus
processum fidei terminandi et sententidi est, quando delatus de Hretica prauitate processus meritis diligenter
discuis, cum bono consilio peritorum in Iure, reperitur confessus Hresim et imp nitens, non tamen relapsus. Sed
quia rariim inuenitur talis casus, lict interdum nobis Inquisitoribus contigerit, ta me (02) Episcopus et Iudices
cum tali no (04) debent festinare, sed ben custoditam et compeditam ad cuersionem inducere, etiam per plures
menses, proponendo, qud in corpore et anima sic imp nitens damnabitur. Quod si tande (02) nec prosperis nec
aduersis, nec minis nec blanditijs poterit emolliri, vt resiliat aberroribus suis, et fuerit prdicta congruote (02) pore
expectatus, Episcopus et Iudices disponent se ad trade (02) dum eum seu relinquendum brachio seculari, et
mandabunt per schedul nuncio seu baliuo, seupotestati curi secularis, quatenus tali die non festiua, et tali hora,
sic, in tali loco, extra Ecclesiam tamen, cum sua familia, et ipsi tradent sibi quendam Hreticum imp nitenie (02) .
Et nihilominus, qud ex parte eoru (05) faciat public prconizari in illis vicis, seu locis, in quibus ali
prconizationes sunt fieri consuet, qud die et hora, acloco prdictis Prdicator faciet sermone (02) pro fide, ac
tradet Hreticu (05) quendbrachio seculari, et ide qud omnes veniant et intersint, et habebunt indulgentiam
consuet. Quibus expletis, tradetur curi seculari per modum tenoris sequentis, spius tamen admonendo per prius,
vt resiliat et p niteat, qud si omnin noluerit, fertur sententia. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuit atis,
aut Iudex in terris talis domini, atte (02) dentes qud tu talis, de taliloco, talis diocesis, fuisti nobis delatus fam
publica defere (02) te, ac fide dignorum insinuatione de Hretica prauitate, explicentur Hreses, et qud in illis
Hresibus et factis pstiter as multis annis, in tu anim detrimentum, nosque (17) ue quibus ex officio incumbebat
prauitatem Hreticam extirpare, volentes vt tenebamur, in et super ijs certius informati, videre an ambulares in
tenebris vel in luce, diligenter inquisiuimus de prdictis, teque (17) ue citantes, et efficaciter interrogtes, reperimus
te prdicta infectu (05) Hretica prauitate. San cm pr cunctis nostr mentis desiderabilibus incidat corde nostro
fidem sanctam Catholicam in populorum prcordijs complantare, eradicata Hretica prauitate, modos diuersos,
varios, et congraos, tm per nos qum per alios adbibuimus, quatenus resilires ab Hresibus et erroribus antedictis,
in quibus steteras atque (30) stabas, prout et nunc slas contumaciter ac pertinaciter animo indurato, verm causa
humani generis inimico tuis prcordijs, aistenteque (23) in dictis erroribus voluente et inuoluente, nolueris neque
(30) velis sp dictis Hresibus resilire, plus eligens mortem anim incurrere gebennalem, et corporis
temporalem, qum antefatas Hreses abiurare, ac adgremium Ecclesi aduolare, et animam lucrifacere, in reprolum
sensum datus. Quapropter cm sis ab Ecclesia sancta Dei excommunicationis vinculo innodatus, et merit numero
et grege dominico separatus, ac participatione bonorum Ecclesi priuatus, Ecclesia circa te non habeat vltra quid
faciat, cm adte conuertendu (05) fecerit iuxta posse. Nos Episcopus et ludices in causa fidei sp fati, sede (02) tes
pro tribunali more Iudicum iudicantium sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium
nostrum prodeat, et oculi nostri videant quitate (02) , habentesque (23) proculis solm Deum, et sanct fidei
Veritatem ac extir pationem Hretic prauitatis, bac die, hora, et loco tibi in antea aignatis, ad audiendam sententi
diffinitiuam condemnamus, acsententialiter iudicamus te esse veraciter Hreticum imp nitentem, et vt veraciter
talem tradendum et relinquendum brachio seculari, et sicut Hreticum imp nitentem per hancnostram sententiam de
foro nostro Ecclesiastico teproijcimus, et tradimus seu relinquimus brachio seculari, ac potestati curi secularis,
dictam curiam secularem effcaciter deprecantes, quatenus circa te citra sanguinis effusionem, et mortis periculum,
suam sententiam moderetur, late fuit hcsententia. SVPER HERESIM CONFES SAM et relapsam et imp nitentem,
QVSTIO XXX. Vndecimus modas processum fidei terminandi et finiendi est, quando delatus de Hretica
prauitate, processus meritis diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur confessus Hresim,
ac imp nitens, et relapsus. Et hoc est, quando delatusore proprio confitetur, iudicialiter talia et talia se credere, et
practicasse. Circa istum est practicandum vt supr: et feratur sententia cor Episcopo et Iudicibus qu tamen sunt
Hreticalia manifest per formam tenoris sequentis. Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex
in terris talis domini, attendentes, qud tu talis, de tali loco, talis diocesis, fuistinobis, seu talibus prdecessoribus
nostris, delatus de Hretica prauitate (explice (02) tur) In quibus vt legitim est compertum, fuisti confe ione
propria iudicialiter ac fide dignis testibus deprehensus, et qud in illis perstiter as tanto te (02) pore, animoindur ato,
dicatur prout fuit, sed quod post sano consilio inbrendo, illas Hreses public abiurasti in tali loco, in forma
Ecclesi csueta, propter qu prdicti Episcopus et Iudex, credentes te veraciter resilisse ab erroribus antelatis, et
ad gremium Ecclesi tradendo, catholic aduloasse, sibi absolutionis beneficium impartirent, absoluentes te ab
excommunicationis sententia, qua astrictus in antea teuebaris, si tamen de corde vero, et fide non ficta, conuersus
extiteris ad sanct Ecclesi vnitatem, tibi salutarem p nitentiam iniungentes, ad Misericordiam receperunt, quia
Ecclesia sancta Dei non claudit gremium reuertenti. Verm post ommia antedicta fuisti nobis delatus, quod
displicenter accepimus, qud iterum incideris in damnatas Hreses, per te public in antea abiuratas, seutalia et talia
commisisti ctra abiurationem prlibatam, in tu anim detrimentum, exemplificetur, nosque (17) ue quanquam
displice (02) tia sauciati, qud de te talia audissemus, nihilominus Iustitia nos cogente descendimus adinquirendum,
testes examinandum, teque (17) ue vocandum et interrogandum, vt decebat, medio iuramento, et ad faciendum
omnia et singula qu per nos fienda erant, secundum Canonicainstituta. San cm vellemus prsentem causam sine
debito terminare, sole (02) ne tam peritorum in Theologica facultate, qua in lure canonico et ciuili, concilium
fecimus congregari. Et habitocum prdictis in et super omnibus et singulis in prsenticausa productis, deductis,
actis, et actitatis, consilio maturo, pariter ac digesto, ac etiam replicato, visisque (23) ac dilige (02) ter discuis
processus meritis buiuscaus, ac omnib. prout Ius et Iustitia suadebt, comperimus legitim tm per testes dignos
fide, qum per tuam confeionem propriam, pluries per nos receptam, te incidisse ac recidisse in Hreses abiuratas.
Nam reperimus, qud talia et talie dixisti vel egisti, explice (02) tur omnia, propter qu et merit de prdictorum
consilio te habemus tuis exigentibus exceibus pro relapso, secundum cap. sanctiones, quod dolenter referimus, et
referendo dolemus, nouit ille qui nihil ignorat, cordium intima omnium intuetur, et cum totis nostris prcordijs
cuperemus, prout adbuc cupimus tereducere ad sanct Ecclesi vnitatem, ac eneruare tuis visceribus prfat
Hreticam prauitatem, vt sic saluares animamtuam, ac morte (02) euaderes corporis, et anim gehennalem, conatus
nostros exercuimus, ad tesaluhriter conuertendum, modos co (04) gruos varios adhibentes, sed tuin reprobu (05)
sensum datus, maligno spiritu ductus pariter et seductus, prelegisti torqueri diris ac perpetuis cruciatibus in infernu
(05) , et hc te (02) poralibus ignibus corpo (34) raliter csumari, qum adhrendo consilio saniori, aberroribus
damnabilibus ac pestiferis resilire, et ad gremium et Misericor diam sanct matris Ecclesi aduolare, quopropter
cm Ecclesia Dei vltra non habeat ergate quidfaciat, cm ad te conuertendum totum exercuit posse suu (05) , Nos
Episcopus et Iudices in bac fidei causa memorati, sedentes pro tribunali, more Iudicum iudicantium, sacrosanctis
Euangelijs positis comm nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et oculi nostri videant quitatem,
habentesque (23) pr oculis solm Deum, et honorem sanct fidei orthodox, hac die, hora, et loco, ad audie (02)
dum sententiam diffinitiuam, tibi in antea aignatis, te talem in nostra prsentia cstitutum sententialiter
condemnamus, et condemndo iudicamus esse veraciter imp nitentem Hreticum, et relapsum, et vt talom realiter
tradendum seu relinquendu (05) brachio seculari, et sicut verum Hreticum imp nitente (02) , pariter et relapsum,
per hanc nostram sententiam diffinitiuam de foro nostro Ecclesiastico te proijcimus, et tradimus seu relinquimus
brachio seculari, ac potestati curi secularis, deprecantes efficaciter secularem curiam ante latam, quatenus
citrasanguinis effusionem et mortis periculum, ergate suam sententiam moderetur. Late fuit hc sententia. SVPER
CON VICTVM ETDEprehensum, omnia tamen negantem, QVSTIO XXXI. Dvodecimus modus processum fidei
terminandi et finiendi est, quando delatus de Hretica prauitate, processus meritis diligenter discuis, cum bono
consilio in Iure peritorum reperitur in Hresi deprebensus factieuidentia vel testium productione legitima, non
tamen confeione propria, et hoc est, quando ipse delatus conuincitur legilim de aliqua Hretica prauitate, vel facti
euidentia, vtpotquia Hresim public practicauit, velper testes legitimos, contra quos excipere delatus legitim n
potuit, tamen ipse sit conuictus et deprehensus persistit sirmiter in negatiua, et confitetur constanter, iuxta notata per
Hostie (02) sem in sum. titu. de hre. . qualiter. quis in Hresi deprehendatur, patuit supr q. 34. circa istum talis
practica est seruanda. Talis duro carcere est tenendus, in compedibus et cathena, frequenter ab Officialibus
coniunctim et diuisim, et per se ac per alios, et efficaciter admenendus, qud eis detegat Veritatem, indicendo ei
qud si faciat et confiteatur errorem suum, qud ad Misericordiam admitt atur, abiuran do primitus illam Hreticam
prauitatem. Si autem noluerit, sed steterit in negatiua, qud ad finem relinquetur brachio seculari, et mortem non
poterit euadere temporale (02) . Qud si diutius infamatus et expectatus steterit in negatiua, Episcopus et Officialis
mod coniunctim, mod diuisim, nunc per se, nunc per alios probos viros, trabant ad se mod vnum testem, mod
alium, informando eum vt attendat quid deposuit, et si dixit verum vel non, quia non seipsum damnet ternaliter, et
alium tempor aliter, et quod si vereatur, saltemeis secret dicere, ne ille delatus moriatur iniust, et verbatalia studet
ei dicere, vt clarvideant si deposuerunt Veritate (02) necn. Qud si testes sicut informatisteterint in affirmatiua, et
delatus in negatiua, nec ad hoc statim velint prdictus Episcopus et Officialis, negotium per sententiam determinare,
et tradendo taliter deprebensum brachie seculari, sed diutius eum teneant, nunc inducendo depreben sum ad
affirmatiuam, nunc testes diuisim, tamen ad excutiendum ben conscientiam suam, et singulariter attendant
Episcopus et Officialis ad illum testem, quem viderint melius depositum ad bonum, et qui videtur melior is
conscienti, et circa illum instent diutius, si resita se habuit vt deposuit, necn eius conscientiam onerando, et si
viderint testem aliquem vacillare, vel alis habeant indicia contra eum, propter qu suspectus, (38) falsitatem
dixerit, merit habeatur, de bono consilio peritorum attestent eum, et procedant vt Iustitia suadebit. Compertum
namque (30) est frequenter et frequentius, (38) sic deprebensus testibus fide dignis, postqu in negatiua diu perstitit,
ad cor reductus, prsertim veraciter informatus qud non tradetur brachio seculari, sed ad Misericordiam admittitur,
suam detegit prauitatem, et Veritatem quam iam diutius negauit, tunc liber confitetur. Et frequenter repertum est,
qud testes Malitia agitati ac Inimicitia superati, se adinuicem colligarunt ad imponendum insonti Hreticam
prauitatem. Postqum ad informationem fiequente (02) Episcopi et Officiales, rtmersu conscienti fatigati, ac
diuinitus inspirati reuocant, qum dixerunt et fate (02) tur malitios se illi imposuisse tantam labem, propter quod
talis et taliter deprehensus, n est per sni (03) am festiandus, sed diutius, quia per vnum aum et plures expectandu
(05) , antequam sic tradatur curi seculari. Quo expect ato tempore competenti, et adhibita diligentia condecenti, si
sic delatus legitim deprehensus, recognouerit culpam suam, ac confessus fuerit iudicialiter, se fuisse illaqueatum
tempore prfato Hretica prauitate, acillam, ac omnem Hresim consenserit abiurare, et satisfacere ad arbitrium
Episcopi et Inquisitoris, congruum exbibere tanquin Hresi depiehensus, et propria confeione, et testium legitima
productione, vt Hreticus p nitens abiuret omnem Hresim public, per formam de qua agitur octauo modo supr.
posito processum fidei terminandi, vbi de talibus agitur. Si ver sic confessus qud incidit sic in Hresim, sed stat
inillo animo pertinaci, vt imp nitens relinquetur brachio seculari, et agatur circa illum per modum quo supr agitur in
decimo modo processum fidei terminandi, vbi de talibus agitur. Si autem ipse deprehensus steterit constanter in
negatiua, sedipsi testes resilierint sua affirmatiua, suum testimonium reuocando, acculpam suam recognoscendo,
quia insonti tant labem imposuerunt, rancore et odio agitati, prece seu precio deducti, ipso delato vt immune
iudicio relaxato, punie (02) tur ipsi vt falsi testes, accusantes seu deferentes, vt notat Paulus super c. multorum. et
verb. illos. in princ. de hre. in Cle. et feretur sententia seu p nitentia contra eos ad arbitriu (05) Episcopi et
Iudicum, omnin tamen ad perpetuos carceres tales falsos testes condemnando, et in pane et in aqua ad dies vit p
nitentiando, ponendo etiam pst ad scalas ante portas Ecclesi tales, et c. habent tamen potestatem Episcopi
mitigare, aut eti aggrauare post annum, et tempora, per formam tenoris sequentis. Si autem taliter deprehensus per
annum vel plus, vel alio maiori congruo tempore expectatus, perstiterit in negatiua continu, et testes legitimi in
affirmatiua, disponant se Episcopus et Iudices adrelinque (02) dum eundem brachio seculari, mittendo eidem aliquos
probos viros, fidei zelatores, et prsertim Religiosos, eidem non ingratos, sed familiares et gratos, qui sibi indicent,
qud mortem non potest euadere temporalem, dum sic stat in negatiua, sed traderetur tali die vt Hreticus imp nite
(02) s potestati curi secularis. Et nibilominus Episcopus et Officialis mittat Baliuo seu potestati curi secularis,
quatenus tali die et hora, et in tali loco, extra Ecclesi tamen, veniat cum familia sua ad recipiendu (05) quendam
Hreticum imp nitentem, quem tradent ei. Et e (02) t, quod faciet public prconizari in locis illis, in quibus
prconizationes ali fieri consueuerunt, qud oe (02) s sint tali die et hora in tali loco, ad audiendum sermonem
quem prdicator faciet de fide, et tradent Episcopus et Officialis quendam Hreticum pertinacem brachio seculari.
Adueniente au (05) t die prdicta ad ferendu (05) sententiam aignatam, erunt Episcopus et . Officialis in loco
prdicto ipso trade (02) do, ibidem existente alto clero et populo congregato, vt eminenter ab omnibus videatur, ac
prsente potestate curi secularis, stando ipso tradendo. Quibus lectis, feretur sententia perhunc modum: Nos N.
miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, aut Iudex interris talis domini. Attendentes qud tu talis, de tali loco,
talis diocesis, fuisti nobis delatus de tali Hretica prauitate. Exprimtur. Et vellemus certiorari, an ea qu de te et
contrate nobis dictafuerant, Veritate aliqua fulcirentur, et an tu ambulares in tenebris aut in luce, descendimus ad nos
informandum, testes diligentius examinandum, teque (17) ue vocaudum ac interrogandum spius medio iuramento,
de fensionesque (23) exbibendum, ac ad omnia et singula faciendum qu per nos fienda erant, secundum Canonicas
sanctiones. Verm, cm vellemus prsens tuum negotium fine debito terminare, solenne consilium tm in
Theologica facultate, qum in Iure Canonico et Ciuili, coram nobis fecimus congregari, et visis ac diligenter discuis
processus meritis, et omnibus et singulis in prsenti cansa productis, deductis, actis et actitatis, prdictoru (05) con
silio digesto pariter et maturo, reperimus contra telegitim probatum, qud fuisti tanto tempore infectus Hretica
prauitate, et iam reperimus, qud fecisti, dixisti talia et talia, exprimtur, ex quibus apparet manifest, qud es
legitim deprehensus in prdicta Hntica prauitate. San cm cuperemus prout adbuc cupimus, te Veritatem
fatendo resilire ab Hresi antedicta, et reduci adgremium Ecclesi sanct, ac ad sanct fidei vnitatem, vt sie
saluares animamtuam, et tm anim qum corporis mortem euaderes gehennalem, tm per nos qum per alios
nostram diligentiam, exerce (02) tes, ac per te longa tempor a expectantes, tu in reprobum sensum datus,
contempsisti acquiescere nostro consilio saniori, im perstitisli et persistis in negatiua pertinaci ac contumaci animo
indurato, quod dolentes referimus, et referendo plangimus ac dolemus. Verm cm Ecclesia Dei tanto tempore
expectauerit, quatenus resilires, recognoscendo propriam tuam culpam, et nolueris neque velis, et non habeat vltra
quid gratis faciat ac mercedis. Quapropter vt sis cteris in exemplum, et alij ab buiusmodi Hresibus arceantur, et
tanta facinora non remaneant impunita. Nos Episcopus et Iudices in causa fidei memorati, sedentes pro tribunali,
more Iudicum iudicantium, sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudicium nostrum prodeat, et
oculi nostri videant quitatem, habentes pr oculis solm Deum, et sanct fidei gloriam et bonorem, te talemin
nostra prsentia constitutum, hac die, et hora, et loco, ad audiendam diffinitiuam sententiam aignatis diffinimus,
declaramus et sententiamus, te esse Hreticum imp nitentem, tradendum seurelinquendum vt talem brachio seculari,
ac per nostram sententiam vt ver Hreticum pertinacem, imp nitentem, foro Ecclesiastico te proijcimus, et
tradimus seu relinquimus brachio seculari, ac potestati curi secularis, eandem curiam secularem efficaciter
deprecantes, quatenus circa et citra sanguinis effusionem et mortis periculum, suam sente (02) tiam moderetur. Lata
est hc sententia, et c. Poterunt autem Episcopus et Iudices disponere, qud aliquos probos viros, fidei Zelatores,
ipsi relictos curi seculari non ingratos, sed familiares et gratos, associent dicto relicto, dum curia secularis in eum
suum officiu (05) exequetur, quieum consolentur, et adbucinducant, qud fatendo Veritatem, et recognoscendo
culpam suam resiliat ab erroribus suis. Qud si for san post sententiam, et iam relictus ad locum vbi est
comburendus deductus, dixerit se velle fateri Veritatem, et recognoscere culpam suam, et ita fecerit, ac paratus fuerit
huiusmodi Hresim, et omnem aliam abiurare, licet prsumatur, qud hoc faciat plus metu mortis qum amore
Veritatis, crederem qud ex Misericordia poit recipi vt Hreticus p nitens, et perpetu immutari, iuxta gloss. super
capit. abolendam. . prsenti. et ver. audientia. et capitu. excommunicamus. secundo. de hre. quamuis derigore
Iuris nec tali conuersioni est magna fides Iudicibus adhibenda, im et propter damna temporalia illata ipsum
semper punire possunt. SVPER CONVICTVM, SED FVgitiuum, vel se contumaciter absentantem, QVSTIO
XXXII. Tredecimus et vltimus modus processum fidei terminandi et sententiandi est, quando delatus de Hretica
prauitate, processus meritis diligenter discussis, cumbono consilio in Iure peritorum, reperitur conuictus de Hretica
prauitate, est tamen fugitiuus seu absens contumaciter, sed congruo tempore expectatus, et hoc est in tribus casibus.
Primus est, on (31) delatus est deprehensus in Hresi, vel in confeione propria, vel facti euidentia, vel testium
productione legitima, sed fugerit, vel se absentauerit, et citatus legitim noluerit comparere. Secundus casus est,
quando aliquis est delatus et receptus aliquali informatione ctm eum, habetur aliqualiter seu leuiter suspectus, et sic
citetur responsurus de fide, et quia renuil contumaciter comparere excommunicatur, et excommunicatus sustinet
illam excommunicationem animo pertinaci, et semper contumaciter se absentat. Tertius casus est, quando aliquis
impediuit direct sententiam seu processum fidei Episcopi vel Iudicum, vel qui ad hoc dederit auxilium, consilium
vel fauorem, talis est excommunic ationis mucrone percussus, quam si sustinuerit per annum animo indurato ex tunc
est vt Hreticus condemnandus, per ca. vt inquisitionis. . probibemus. de hre. lib. 6. et contumaciter se
absentauit. In primo casu ille talis est imp nitens Hreticus condemnandus, iuxta capit. ad abolendam. . prsenti.
In secundo casu et tertio non est Hreticus imp nitens iudicandus, sed tanqu vt p nitens Hreticus condemnandus,
iuxta c. cu (05) contumacia. et per c. vt inquisitienis. . prohibemus. de hr. li. 6. circa quemlibet istorum talis
practica est seruanda, talis enimcongruotempore expecta tus, citetur per Episcopum et Officialem, in Ecclesia
cathedrali illius diocesis, in quo deliquit, et in alijs Ecclesijs illius loci, vbi domicilium ctrabebat, et specialiter vnde
fugit, et citabitur per formam tenoris sequentis: Nos N. miseratione Diuina Episcopus talis ciuitatis, et c. aut Iudex
talis diocesis, spiritum consilij sanioris. Prtere cunctis nostr mentis desiderabilibus, illud potiimum infigitur
cordi nostro, temporib. nostris in dicta tali diocesi, vberem florentemque (17) ue Ecclesiam, vineam inquam Domini
Zebaoth, quam summi patris dextera virtuosis complantauit, quam eiusdem patris filius proprij ac viuifici
vndacruoris vberibus irrigauit, quam ipse almus spiritus paraclitus, miris et ineffabiliusque (23) donis intimus f
cundauit, quam totaipsa incomprebensibilis at que (30) inattingibilis Trinitas beata. grandiimis varijsque (23)
priuilegijs sanctius dotauit, pariterque (23) ditauit, aper de sylua qui est, et qui dicitur Hreticus quilibet, absorbeat
et depascat, fructus fidei vberes deuastando, aclacerantes, Hresim, vepres, palmitibus inserendo, serpensque (23)
tortuosus nostri improbus bumani generis inimicus, efflans virus, qui est Satanas et Diabolus eiusde (02) vine
dominic palmites inficiat, atque (30) fructus virus prauitatis Hretic immittendo, net etiam ager ipse dominicus,
populus inquam Catbolicus, ad quem excoleudum pariter et serendum, de scendit de summorum polorum arce Dei
patris vnigenitus atque primogenitus, seminauit miris sanctis que (23) prdicatiib., discurrit pervillas et castella,
docensno sine magnis fatigationibus. Elegit Apostolosviros vtiqu operarios, industrios, ac conduxit, ditans illos
ternis retributionibus expectans ipse Dei filius, de agro isto magno, illa die iudicij extremi vberes manipulos
colligere, et per manus sanctorum Angelorum recondere in c lesti borreo sancto suo, Samsonis que (17) ue
vulpecul incerta, teque (17) ue qu sicut person labe Hretica prauitate, facies quide (02) habentes diuer sas
causas, sedignitas adinuicem colligatas, quia de varietate flamm conueniuntin idipsum segetem dominicam iam
albam ad messem, splendoribus fidei relucentem, morsu amariimo demoliantur, ac discursu subtiliimo pergant,
impetuque (23) validiimo accedant, pariter et accedant, dispensent et deuastent synceritatem sanct fidei
Catholic, subtiliter et damnabiliter subuertendo. Quapropter cm tu talis inciders in damnatas Hreses
Maleficarum, illas public in tali loco practicando, seu taliter, dicatur: seu fueris per testes legitimos cuictus de
Hretica prauitate, siue propria deprehensus confeione, iudicio per nos receptus, et pst captus, fugeris, medicinam
refutans salutarem, citauerimus te, vt de et super ijs, coram nobis manifesti us responderes, tuqu ductus
malignospiritu, pariter et seductus, renueris cparere, vel sic. Quapropter cm tu talis declaratus nobis de Hretica
prauitate, et recepta informatione contrate, alis de eadem esses nobis suspectus leuiter, quoniam fores infectus labe
prdicta, citauimus te, quatenus coram nobis personaliter comparens de fide Catbolica responsurus, cumque (17) ue
citatus renueris comparere contumaciter, excommunicauimus te, ac excommunicatum fecimus publicari. In qua
stetisti per annum, seu annostot, animo pertinaci, latits bincinde, ita qud nunc quo te duxerit spiritus malignus
ignoramus, et cm te expect auerimus misericorditer et benign, vt reuerteris adgremiu (05) sanct fidei, vnit atem
tu facere contempsisti, in reprobum sensum datus. San volumus et tenemur Iustitia nos cogente, causam tuam
huiusmodi fine debito terminare, necvale amus tua nephanda crimina cniuentibus oculis tollerare. Nos Episcopus et
Iudices in causis fidei supradictis, te tale (02) sp fatu (05) latitantem, profugu (05) et fugitiuu (05) , per prsens
nostru (05) edictum publicu (05) , requirimus pariter et citamus peremptori, quatenus die tali, talis mensis, tali
anno, in tali Ecclesia cathedrali talis diocesis, hona tertiarum compare as per sonaliter coram nobis, diffinitiuam
sententia (01) auditurus, significantes, qud siue cparueris siue non, procedemus ad nostram diffinitiuam
sententiam contrate, prout Ius et Iustitia suadebu (05) t. Et vt prius nostra citatio perueniat adtui notiti, nec valeas
ignora (01) ti velamine te tueri, prsentes literas dict requisitionem et citationem nostram, in se contine (02) tes,
volumus et mandamus affigi in valuis public prdict Ecclesi cathedralis. In quoium testimonium singulorum,
prsentes nostras literas impreione nostrorum sigillorum iuimus communiri. Datum. Adueniente aute (02) die
prfixa, ad audiend diffinitiuam sententiam aignata, si profugus comparuerit, et consenserit public omne (02)
Hresim abiurare, bumiliter petens admitti ad Misericordi, postulando si relapsus non fuerit admittetur, et si fuerit
deprebensus propria confeione, vel testium legitima productione, abiurabit and p nitebit vt Hreticus p nitens,
secundum modu (05) quo agitur suprin octauo modo processum fidei termindi, vbi de talibus agitur. Si fuerit
suspectus viole (02) ter, ita qu
d citatus responsurus de fide noluit cparere, et fait ex hoc excmunicatus, et stetit in exc municatione pannu
(05) , animo pertinaci, et p nitebit, admittetur, et abiurabit omne (02) Hresim, et p nitebit vt Hreticus fuspectus de
Hresi violenter, P nitens secundu (05) modu (05) quo agitur supr in sexto modo processum fidei terminandi. Si
aute (02) comparuerit, et non csenserit abiurare, tradetur vt verus Hreticus imp nile (02) s brachio seculari, per
modum quo dictu (05) est supr, et agiturin decimo modo processum fidei terminandi. Si autem contumaciter
renuerit comparere, tunc formetur sententia per modum tenoris sequentis. Nos N. Episcopus miseratione Diuina,
talis ciuitatis, Attendentes, qud tutalis de tali loco, talis diocesis, fuisti nobis de Hretica prauitate, fama publica
refere (02) te, seu fide dignorum insinuatione delatus. Nos quibus ex officio incumbit, desce (02) dimus ad
videndum ac inquirendum, an clamor qui ad aures nostras peruenerat, Veritate aliqua fulciretur. Verm cm
inuenissemus te in Hresi deprebensum, depone (02) tibus contra te quampluribus testibus fide dignis, te coram
nobis aduocatum iuimus detineri, dicatur sicut factum fuit, an videlicet cparuerit, et medio iuramento interregatus
fassus fuerit, vel non. Sed pst maligni spiritus consilio ductus et seductus, metuens tua vulnera vino et oleo
salubriter confoueri aufugisti, aut ponatur, si ita est, carcerem et arrestum fregisti pariter et aufugisti, latitans hinc
inde, et quo te malignus spiritus duxerit ante fatus totaliter ignoramus: vel sic. Verm cm inuenissemus co (04)
trate taliter vt prdicetur, nobis delatkm de Hretica prauitae, multa indicia propter qu suspectum leuiter de
Hretica prauitate prdicta, te merit habeamus, citauimus te per publicum edictum in talibus et talibus Ecclesijs,
talis diocesis, quatenus infra certum terminum tibi prfixum coram nobis in tali loco personaliter compareres, in et
super prdictis contra te depositis, et alis de fide Catbolica, et eius articulis respon surus: tum ver in sano consilio
adhrendo, renuisti contumaciter comparere, cumque (23) Iustitia exigente, te excommunicauerimas, ac fecerimus
excommunicatum public denunciari, tu medicinam refutas salutarem, dictam excommunicatonem vltra qum per
annum sustinuisti, et adhuc sustines in reprobum sensum datus, animo pertinaci, et profugus latitans hincinde, vt quo
te malignus spiritus duxerit, ignoramus. San cm longo tempore, quia tanto die te expectauerit Ecclesia sancta Dei
misericor diter et benign, quatenus adeius Misericordi gremium euolares, aberroribus resiliendo, et iuxta fidem
Catbolic professam operando, ipsaqu te clementia vberibus enutriret, malignorum seductus consilio, acquiescere
recusasti, in tua pertinacia perseuerans. Verm cm vellemus, prout volumus et debemus, Iustitia nos cogente,
causam tuam fine debito per sententiam terminare, citauimus te, quatenus bas die et hora, et hoc loco compareres
personaliter coram nobis, diffinitiuam sententiam auditurus, et quiarenuisti contumaciter comparere, merit te
ostendis velle perpetu in tuis Hresibus et erroribus remanere, quod dolentes referimus, et referendo dolemus. Sed
cm non possumus nec velimus Iustitiam subterfugere, nec tantam inobedientiam et contumaciam ad Dei Ecclesiam
tollerare. Ad exaltationem fidei ortbodox, et ad extirpationem Hretic prauitatis, Iustitia exigente, et
tuainobedientia et contumaciarequirente, bac die et bora, et loco tibi in antea ad audiendam diffinitiuam sententiam
peremptori aignatis, prhabito multorum consilio peritorum, tm in Theologica facultate, qum in Iure canonico
et ciuili, processus meritis visis et diligenter discuis, sede (02) tes pro tribunali more Iudicum iudicantium,
sacrosanctis Euangelijs positis coram nobis, vt de vultu Dei iudiciu (05) nostrum prodeat, et oculi nostri videant
quitatem, habentes proculis solum Deum, et sanct fidei irrefragabilem Veritatem, contra te talem absentem et
prsentem, beati Pauli Apostoli vestigia imitantes, sententiam diffinitiuam taliter ferimus in bis scriptis. Christi
nomine inuocato, Nos Episcopus et Iudices in causa fidei memorati, attendentes in causa ista fidei, ac proceibus
inde confectis, ordinem Iuris fore seruatum. Attendentes etiam qud legitim citatus non comparuisti, nec per te, nec
per alium te aliqualiter excusasti. Attendentes etiam, qud in prfatis Hresibus longo tempore pertinaciter
perstitisti, et adhuc etiam perseueras, et excommunicationem per tot annos in causa fidei sustinuisti, prout ex nunc
sustines animo indurato. Attendentes eti, qud Ecclesia sancta Dei non habet vltra erga te quid faciat, cm
perseueres et perseuerare velis in excommunicatione and Hresibus prlibatis. Propterea beati Pauli Apostoli
vestigia sectantes, declaramus, diffinimus, et sententiamus te tale (02) absentem et prsentem esse Hreticum
pertinacem, et vt talem relinquendum brachio seculari, et per nostram sententiam diffinitinam te foro Ecclesiastico
repellimus, et relinquimus potestaticuri secularis, eandem curiam affectuos deprecantes, vt si quando te habuerit
in sua potestate, erga te citra sanguinis effusionem et mortis periculum su sententiam moderetur. Lata fuit hc
sententia, et c. Considerandum hc, qud si iste profugus et contumax fuerit deprehe (02) sus in Hresi, vel propria
confeione, vel testibus legitimis, et ante abiurationem fugit, est per sententiam ver Hreticus imp nitens in
dicandus, et itain sententia ponendum est. Si autem alitar n fuit deprehensus, nisi quia delatus et suspectus habitus,
fuit citatus responsurus de fide, et quia renuit comparere, fuit excommunicatus, et in excommunicatione tali stetit
vltra qum per annum, animo indurato, et tandem noluit comparere, iste non est iudicandus Hreticus, sed vt
Hreticus, et vt talis condemuandus, et ita ponendum est in sententia, vt dictum est prius. SVPER PERS ONAM
DELATAM AB alia Malefica incinerata, velincineranda, qualiter sit sententiandum, QVST. XXXIII. Qvartus
decimus modus processum fidei terminandi et sententiandi est, qua (01) do delatus de Hretica prauitate, pro (21)
cessus meritis circa deponentem diligenter discuis, cum bono consilio in Iure peritorum, reperitur de tali Hretica
prauitate tantummod ab altera Malefica incinerata vel incineranda, delatus vel delata, et hoc contingere potest
tredecim modis, tanquam per tredecim casus, quia sic delatus vel reperitur immunis et absoluendus totaliter, vel
reperitur cu (05) hoc diffamatus de tali Hresigeneraliter, vel reperitur vltra infamiam qustionibus expone (02) dus
aliqualiter, velreperitur suspectus de Hresi vebementer, vel reperitur suspectus de Hresi violenter, vel reperitur
diffamatus et suspectus insimul et communiter. Et si consequenter in alijs casibus, prout in vigesima qu stione
tactum est, vt adtredecimu (05) inclusiu. Primus modus sit, quando tantummod abipsa Malefica detenta delatus
est, et non cuincitur nec confeione propria, nec testi productione legitima, nec alias reperiuntur indicia, ex quibus
verisimiliter tanquam suspectus iudicari poit, talis omnin venit absoluendus etiam per ipsum Iudice (02)
secularem, qui deponente (02) aut incinerauit, aut incinerari propria aucto (34) ritate, aut ex co (04) miione
Episcopi vel Iudicis ordinarij habuit, et absoluetur per sente (02) tiam in primo modo processum fidei terminandi,
circa vigesim qustionem contentam. Secundus modus incidit, qudo vltra hoc quod detenta delatus est, eti per
totam illam villam seu ciuitate (02) , diffamata existat, ita (38) tantu (05) mod infamia prcis et sola labo (34)
rauit semper, lict pst per depositione (02) dete (02) t Malefic infamia sit aggrauata. Circa tale (02) talis practica
est seruanda, quia Iudex csiderando, qud vltra infami nibil in particulari aduersus e ab alijs fide dignis in villa
aut oppido, probaturlict fort detenta certa grauia aduersus eum deposuit, quia tamen fidem perdidit,
abnegandoillam Diabolo, vnde et difficultereius dictis Iudicibus fides adhibetur, nisi ex alijs circunstantijs illa
infamia aggrauaretur, et tunc in tertium iam sequentem modum inciderit, ide Canonica purgatio erit tunc indicenda,
et procedetur per sententiam in secundo modo processum fidei terminandi, circa vigesimam secundam qustionem
contentam. Et si Iudex ciuilis illam purgationem coram Episcopo decreuerit fieri et solenniter, in finem vt si
desiceret, vt tunc per Ecclesiasticum et ciuilem Iudices in exemplum aliorum, eo firmiori sententia puniretur, ben
quidem fit. Si autem per se voluerit exequi, mandet vt decem vel viginti compurgatores ordinis suihabeat, et
procedat vt in secundo modo sententiandi tales tactum est, nisi qud vbi exco (34) mmunicandus esset, qud tunc
adipsum Ordinarium recursum habeat. Et hoc contingeret, vbi se purgare nollet. Tertius modus igitur incidit super
talem delatum, vbi lict non vincatur confeione propria, nec testium productione legitima, nec facti euidentia, nec
etiam sunt indicia super aliquod factum, in quo vnquam notatus fuisset ab alijs inhabit atoribus vill aut oppidi, nisi
qudinfamia tantum laborauit apud eos, aggrauatur autem infamia ex detent Malefic detentione, vtpot, qui
asseruit illam vel illam in omnibus fuisse sociam, et secum in criminibus participasse, hoc ipsum tamen sicut
constanter delata negat, ita et alijs inhabit atoribus vel non est notu (05) , vel de nulla nisi de bonestaconuer satione,
seu etiam participationeipsis constat, circa talem talis, practica seruatur. Prim, qud adfro (34) ntare se habent facie
ad faciem, et obiectiones mutu et responsiones diligenter sunt considerand, et siquidem varietas aliqua in verbis
incideret, vnde Iudex verisimiliter ex concessis et negatis prsumere potest, ipsam delatam merit qustionibus
exponendam, procedatur per sententias in tertium modum processum fidei terminandi, circa vigesimamtertiam
qustionem contentas, ipsam tormentis leuiter exponendo, adhibitis cautelis alijs quam plurimis et necessarijs, de
quibus circa principiu (05) buius terti partis supr patuit ad longum, et ex quibus prsumitur, talem esse aut
innoxiam aut ream. Quartus modus incidit, vbitalis delatus inuenitur suspectus leuiter, et hoc vel confeie propria,
vel depositione alterius detent, et sunt qui ad hanc leuem suspitionem reducunt illos, qui ad procandu (05) mulieres
Maleficas csuluissent, vel vbi inter coniugatos odio se mutuo prosequentes, amorem procurassent, aut etiam pro
aliquo commodo temporali apud Maleficas laborassent, sed quia tales vtique (23) excommunicati sunt tanquam
Hreticorum credentes, iuxta ca. excommunicamus. 1. . credentes. lib. 6. de hre. vbi dicitur. Credentes aute (02)
eorum erroribus, Hreticos similiter iudicamus, quia eti ex factis prsumitur de effectu, ad hoc arg. 32. q. 2. qui
viderit, ide videtur, qud acrius sunt puniendi et sente (02) tiandi, qum illi qui de Hresi leuiter habentur suspecti,
prout iudicandi sunt aliqui ex leuibus coniect uris, puta, quia eis seruitia exhibuissent, literas detulissent, corum
erroribus si nullam fidem adh, buissent, qud tamen illos no (04) manifest assent, alimonia ab eis accepissent. Sed
siue illi, siue isti intelligantur, hoc quod in consilio peritorum conclusum fuerit super leuem suspitionem,
prosequendum erit Iudice per talem practicam. Talis enim aut abiurabit, ac canonic se purgabit, secundu (05)
quod (36) in quarto modo processum fidei termindi, sub qustione vicesima quarta tangitur. Sed tame (02) quia
potius videtur qud abiuratio sit indicenda, et hoc propter alle. ca. excommunicamus. 1. . qui ver inuenti fuerint
sola suspitione notabili et c. tamen non debent, si relabtur, p na relapsorum puniri, et procedetur prout in quarto
modo processum fidei terminandi, circa vicesim quartam qustione (02) tactum est. Quintus modus incidit, vbi
talis delatus inuenitur suspectus vehementer, et hoc simili modo, vel confeione propria, vel depositione alterius
Malefic detent, et sunt qui ad hanc leue (02) depositionem reducunt impeditores Iudicum direct vel indirect
eorum officium inquirendo, Maleficas impediendo, dummod hoc scienter fecerint, ex ca. vt inquisitionis negocium.
lib. 6. de hr. Ite (02) reducunt omnes qui impedientibus prstant scienter auxilium, consilium vel fauorem, patet
per allegatum ca. inquisitionis. Item reducu (05) t, qui citatos aut captos Hreticos instruu (05) t de clanda
Veritate, et vt illam subtaceant, vel falsitatem asserant, et hoc ex ca. accusatus. et . fi. Ite (02) reducu (05) t omnes,
qui eos quos sciunt Hreticos receptant, scie (02) ter deducunt, visitant, vel associant, munera mittunt, seu fauorem
impendu (05) t, qu omnia in fauorem non person, sed culp fiunt vbi scie (02) ter fiunt, et ide dicu (05) t, qud
vbi delata persona participat de prmiis, et hoc per csilium ita iudicatum fuerit, tunciuxta quintu (05) modu (05)
pro (21) cessum fidei termindi, sub qustione vicesimaquinta sententianda est, talitervt omne (02) Hresim sub p
narelapsorum vbi reciderit, habeat abiurare. Possumus tamen asserere, adijciendo, qud Iudices respectu (05)
habeant super vniuscuiusque (23) Malefic incinerata aut dete (02) ta, familiam, prolem, seu etiam progeniem, e
qud vt plurimum tales reperiuntur infect, cum Malefic etiam propros infantes ex Dmonum informatione ipsis
habent offerre, vnde et indubi in quibuscunquflagitijs informare, patent hc ex prima parte operis. Probatur et ex
eo, qud sicut in simplici Hresi propter agnitorum Hreticorum familiaritatem, dum quis de Hresi infamatus
existit, etiam consequenter ratione familiaritatis est de Hresi vehementer suspectus, ita et in hac Hresi
Maleficarum. Prfatus autem casus patet incap. inter sollicitudines. extr, de purgatione. cap. vbi apparet, qud
ratione infami de Hresi fuit Decano cuidam indicta Canonica purgatio, et ratione familiaritatis Hreticorum
abiuratio publica, et ratione scandali fuit priuatus beneficio, quousqu scandalum sopiretur. Sextus modus incidit,
vbi talis delatus efficitur suspectus violenter, hoc autem fit non adsimplicem vel nudam depositionem alterius
Malefic detent, sed ad iudicia facti, qu eliciuntur ex quibusdam verbis et factis Malefica detenta perpetratis et
prolatis, quibus ad minus delata asseritur interfuisse, et operibus deponentis communicasse. Pro quorum intelligentia
aduertenda sunt ea, qu supr qustione decima nonatacta sunt, prcipu super violentam suspitione (02) ,
quomodo ex violentibus et conuincentibus oritur coniecturis, et qualiter Iudex violentatur adcredendum ex sola
suspitione aliquem esse Hreticum, qui tamen fortais bonus Catbolicus in corde existit. Sicut Canonist
exemplificant circa simplicem Hresim, de eo qui citatus in causa fidei ad respondendum renuit comparere
contumaciter, propter quam cuntumaciam excommunicatur, in qua vbi per annum perseuerauit, efficitur suspectus
de Hresi viole (02) ter. Quare et simili circa talem delatam aduerte (02) da sunt indicia facti, ex quibus efficitur
violenter suspecta, et ponatur casus, qud detenta Malefica asseruit illam interfuisse suis maleficijs, qu tamen
delata const anter negat, quid ergfaciet? vtiqu opus erit considerare, an ex aliquibus operibus sit vehementer
suspecta, et an vebemens suspitio invio (34) lentam valeat transire, sicut in prfato casu citatusresponsurus, vbi non
comparet, sed renuit contumaciter, fit suspectus leuiter de Hresi, etiam vbi cit atus fuit in no (34) n causa fidei. Si
autem in causa fideicitatus renuit comparere, et propter contumaciam excommunicatur, tunc sit suspectus
vehementer, quia tuncleuis suspitio transit in vehementem, et si per annum persistat, tunc vehemens transit in
violentam, it a considerabit Iudex, si ratione familiaritatis contract cum dete (02) ta Malefica sit delata veheme (02)
ter suspecta, vt immediat in quinto modo incidenti tactum fuit, tunc opus erit considerare, an ipsa vebeme (02) s
suspitio in violent transire poit. Prsumitur enim, qud transire poit, id est, qud flagitys dete (02) t ipsa delata
interfuit, vbi familiaritatem cum ea frequenter habuit. Est erg procede (02) dum Iudici iuxta sextum modum
processum fidei termindi, prout in vigesima sexta qustione tangitur. Quod si quritur, quid faciet Iudex, si
adhuctalis delata ab altera Malifica detent a omnin persistatin negatiua, non obstantibus quibuscunqu indicijs
aduersus eam productis? respondetur. Prim, Iudex debet aduertere super earum negatiuas responsiones, an ex vitio
seu maleficio taciturnitatis prouenit, siuenon, et quidem vt in primis qustionibus, qustione decimaquinta et
decima sexta huius terti partis patuit, Iudex cognoscere potest, si fiere et lachry mas emittere valeat, et vbi in
qustionibus quasi insensibilis redditur, ita qud ad pristinas vires faciliter redit, tunc quidem violenta suspitio
aggrauatur, et tuncomnin non est liber dimittenda, sed secundum vt in sexto modo sententiandi, et processum fidei
terminandi patuit, supra allegato perpetuis carceribus ad p nitentiam peragendam deputanda. Si ver maleficio
taciturnitatis non sit infecta, propter vehementes dolores, quos in qustionibus sustinet, ver et realiter, cm tamen
ali ex maleficio taciturnitatis quasi insensibiles redduntur, vt dictum est, tunc vltimum refugium Iudex habere
potest super Canonic purgationem, qu si seculari Iudice indicitur, dicetur vulgaris licita, qu non numero
purgationum vulgariu (05) , de quibus 2. q. 4. consuluisti. et cap. monomachia dicitur. In qua purgatione si defecerit,
vt reus vel rea iudicabitur. Septimus modus incidit, vbi delatus ipse non reperitur legitim deprebensus, nec propria
confeione, nec facti euidentia, nectestium productione legitima, sed tantm reperitur detenta Malefica delatus vel
delata, et cum hoc reperiuntur indicia qu ipsum reddunt suspectum leuiter vel vehementer, vtpot, quia solummod
habuit magnam familiaritatem cum Maleficis, tunc tali ratione infami est dicenda Canonica purgatio, iuxta
canonem allegatum, inter sollicitudines, et ratione suspitionis Hresim abiurare, cum p na relapsorum vbi
recidiuaret si vehementer suspectus, vel sine illa sit leuiter, et procedatur vt in proximo modo processum fidei
terminandi, circa ca. 27. qust. tactum est. Octauus modus incidit, vbi sic delatus reperitur confessus Hresim illam,
sed p nitens, et nunquam relaplus. Vbi notdum, qud con sequenter vbi agitur de relapsis et non relapsis, p
nitentibus et non p nitentibus, tales distinctiones tact sunt propter Iudices, qui devltimis inferendis supplicijs n se
intermittunt, ide ciuilis Iudex super co (04) fessam siue p niteat, siue non, siue relapsa fuerit siue non, per ciuiles et
imperiales leges pracedere potest, vt Iustitia suadebit, tantu (05) mod recursum ad ipsos tredecim modos
sententiandi habere potest, et secundum illosresoluere, vbi aliquod ambiguum interuenerit. SVPER MODVM
SENTENTIANDI Maleficam maleficia tollentem, insuper etiam super Maleficas obstetrices et Maleficos sagittarios,
QVSTIO XXXIIII. Qvintus decimus modus processum fidei termindi et sente (02) tiandi est, qudo deatus de
Hretica prauitate, reperitur maleficia non inferre, sed tollere. Circa istu (05) talis practica est seruda, quia aut
vtitur remedijs licitis aut illicitis, et siquide (02) licitis, n vt Maleficus, sed vt Christicola est iudicdus. De quibus
licitis remedijs suprcirca principiu (05) buius terti partis ad longu (05) patuit. Si ver illicitis, tunc distingue (02)
dum, quia aut sunt illicita simpliciter, aut secundum quid. Si simpliciter adhuc dupliciter, quia vel nocume (02) to
proximi, vel sine nocumento, vtroqu tamen modo semper cum expressa Dmonu (05) inuocatione. Si ver illicita
secundem quid, puta quia absque (23) expressa, lics non absque (23) tacita Dmonu (05) inuocatione fiunt, talia
iudicantur vana potius qum illicita nominari Cano (34) nistis et certis Theologis, vt supr in 1. q. buius vltim
partis totius operis patuit. Iudex erg quicunque (23) siue Ecclesiasticus siue ciuilis, lict primos et vltimos non
habeat re pro (21) bare, et signanter primos potius cme (02) dare, et vlsimos tollerare, pro (21) ut Canonist
asserunt, licitu (05) esse vana vanis ctundere. Illost amen qui cu (05) expressa Dmonu (05) inuocatione Malefica
auferu (05) t nullo modo tollerare debet; p (14) cipu illos qui cum nocumento proximi talia cmittunt, et dicuntur
cu (05) nocumento pro (21) ximipracticare, qudo ma leficium ita ab vno aufertur et alteri infertur, nec obstat, si illa
cui infertur sit Malefica per (35) se, siue n, siue sit illa qu maleficiu (05) intulit siue non, et siue sit homo siue
qucunqu alia creatura, pate (02) s super hcomnia acta et gesta in prima q. supra allegata, deduct a. Si quritur,
quid faciet Iudex, vbi talis asserit se maleficia tollere per licita et non illicita remedia, aut quomodo poit talia
veraciter Iudex cognoscere? Respondeo, qud citato illo interrogetur quibus medijs vtatur, nec tame (02) verbis suis
standum, sed Ecclesiasticus Iudex cui ex officio incumbit, diligenter inquirat, siue per se siue per plebanum aliquem,
quia singulis parochijs exact sub prstito iurame (02) to quod exigere potest, per quirat, quibus remedijs vtatur, et
siquidem inuentum fuerit, prout cmuniter inueniu (05) tur cum superstitiosis remedijs, omnin non sunt propter
horribiles p nas canonibus inflictas, vt inferius patebit, tollera (01) d. Et si quritur, vude possunt remedia licita
ab illicitis di scerni, cm semper asserant, se quibusdam orat ionibus, et herbarum applicationibus buiusmodi
amouere? Respondetur, hoc facil foret, dummod diligens inqusitio fieret, nam quia necesse habent superstitio
saremedia occultare, eo vt non reprehendtur, seu vt facilius mentes simplicium illaqueare valeant, ide huiusmodi
verbis aut herbarum applicationibus insistunt, tamen ex quatuor superstitiosis eorum actibus tanquam sortileg et
Malefic manifest reprehenduntur. Sunt enim de occultis diuinantes, et ca, qu non nisi malorum spirituum
reuelatione scire possunt reseruantes. Exempli gratia. Vbi pro sanitate acquirenda frequent antur lsis, causam
lsionis aut malesicij aperire et manifestare sciunt, vt si ratio (34) ne altercationis cum vicina acciderit, vel aliqua ex
causa alis, hoc ipsum perfectiim noscunt, et indicare frequentantibus sciunt. Secund, vbi ad vnius nocumenti seu
maleficij curam se intromittunt, alterius ver minim, prout in diocesi Spirensi, Malefica qudam in loco quodam,
zu Ofen nuncupato existit, qu licet plures sanare videatur, certos tamen minim se posse curare fatetur, nullam ob
ali causam, nisi vt ab incolis fertur, qud maleficia talibus illata sint tam fortiter ab alijs, vt asserit Maleficis
impressa, et hoc vtique (30) virtute Dmonum, qudilla amouere non valeant, quia videlicet Dmon non semper
Dmoni cedere potest, aut non vult. Terti, vbi super buius maleficia illata singulariter exceptiones facere
noscuntur, prout in ipsaciuitate Spirensi contigisse noscitur, dum qudam honesta persona maleficiata in tibijs,
huiusmodi Diuinatricem ob sanitatis gratiam aduocasset, illa domam ingressa, et eam dum intuita suisset, talem
exceptionem fecit, si, inquit, squamos et capillos in vulnere non habuerit, reliqua omnia extrahere potero, causam
etiam lsionis aperuit, licet ex rure, et ad duo miliaria aduent asset, dicens, quia cum vicina altercasti tali die, ide
tibi accidit, prter squamos etiam et pilos alias quamplures diuer sorum generum res extraxit, et sanitati restituit.
Quart, vbi superstitiosis insistunt, aut insistere faciunt crimonijs, et sic ante Solis ortum, vel alio determinato
tempore se frequen tari volunt, dicentes, qud infirmitates vltra angariam illat as sanare nequeant, aut (38)
tantummod duas aut tres personasper annum sanare valeant, licet non sanan do, sed lsionibus cessando sanare
videantur. Possunt et addiquamplures ali considerationes, circa talium personarum conditiones, quia vt plurimm
retroactis temporibus mal et reprehensibilis vit fuerunt diffamat, seu adulter, aut Maleficaru (05) superstites,
vnde ex nulla sanctitate Vit hc gratia sanitatis Deo collata. Incidentaliter reducuntur et Obstetrices Malefic
omnes alias Maleficas in flagitijs excedentes, de quibus et in prima parte Operis deductum est, quarume (02) t tantus
numerus, vt ex earum confeionibus compertu (05) est, qud non stimatur villula vbi huiusmodi non reperiantur
existi, cui periculovtique (30) Prsidentibus foret in parte succurrendum, vt non nisi iurat Obstetrices
Prsidentibus deputarentur, cum alijs remedijs qu in secunda parte Operis tacta sunt. Incidit et de Maleficis
sagittarijs, in contumeliam vtique (30) Christian religionis tant periculosius detegentes, quant et securiores
habent in terris Optimatum et Principum, receptatores, fautores, et defensores. Sed qud omnes tales recepta tores,
fautores, et c. mnibus Maleficis plerunque (30) in certis casibus damnabiliores existunt, sic declaratur. Nam talium
defensores Canonistis et Theologis in duplicigenere aignantur. Quidam nam errorem, alij ver personam sunt de
fendentes. Et hi quidem qui errorem, dnabiliores ipsis qui errant existunt, cm non solm Hretici, im
Hresiarchi habendi sunt, vt patet 24. q. 3. qui illorum. Et de his defensoribus communiter non loquu (05) tur iura,
equd ab alijs Hreticis non distinguuntur, in quibus etiam habet locum ca. ad abolendam. . prs. sp
allegatum. Quidam alij sunt, qui licet non defendu (05) t errorem, defendunt tamen personam errantem, vtpot,
quiresistunt viribus et potentia, ne tales Malefici, seu quicunque (30) alij Hretici veniant ad manus Iudicis fidei ad
examin andum vel puniendum, et similia. Simili modo eti fautores talium sunt in duplici genere, quidam namque
(30) sunt, qui publica funguntur auctoritate, hoc est public person, vt domini temporales, seu etid spirituales,
temporalem iurisdictionem habentes, quie (02) t fautores esse possunt duobus modis, omittendo et committendo,
omittendo, scilicet facere eacirca Maleficos vel suspectos infamatos, vel credentes, receptatores, defensores et
fautores, ad quexeorum officio obligtur, cm t ab Ep (14) is vel Inquisitoribus, vel eoru (05) alteri requiruntur,
vtpot si eos n capiant, vel captos non dilige (02) ter custodiant, vel infra districtu (05) suum ad locum de quo eis
mdantur non deducant, aut executione (02) promptam de eis non facit, et similia, vt patet inc. vt inquisitionis. in
pri. li. 6. de h. Committe (02) do au (05) t, vtpot si captos huiusmodi, siue Ep (14) i, aut Iudicis eius lice (02) tia
vel mandato, carcere libere (02) t, vel processum, iudiciu (05) vel sni (03) am eoru direct vel indirect impediant,
vel similia peragu (05) t, vt patet c. allegato, vt officium. . prophi. P n talium in prcedentibus circa secundum
principale huius Operis, et circa finem, vbi de Maleficis sagittarijs, et alijs armorum incantatoribus tactum est,
declarat sunt. Ad prsens sufficiat, (38) oe (02) s tales ipso Iure sunt excicati, et duodecim magnas p nas
incurrunt, patet ext. de hr. excicamus. 1. . crede (02) tes. et Can. alleg. vt inquisitionis. . prohibemus. In qua
excicatione si per annu (05) perstiterint ai (03) o pertinaci, ex tunc sunt vt Hreticicondemndi vteo. c. et . alle.
Qui ver dice (02) di sunt receptatores, et an habe (02) di sunt vt Hretici. Respondetur, (38) recipientes huiusmodi
Maleficos sagittarios, aut quoscunque (30) armoru (05) inctatores, Nigromticos, sen Maleficos Hreticos, ite
quibus in toto opere tractatum est, sunt in duplici genere, sicut etiam de eorum de scendentibus et fautorib. tactum
est. Quidam namque (30) sunt, qui non tantm semel vel bis, sed pluries et freque (02) ter tales suscipiunt, et isti
propri, et secundum vim vocabuli dicuntur receptatorts, receptando, quod est verbum frequent atiuum, et tales
receptatores quandoque (30) sunt sine culpa, vtpot si ignoranter hoc faciunt, nec aliquid vnquam sinistri de eis
suspicati sunt. Aliquando sunt in culpa, vtpot qudo eorum errores sciunt et non ignorant, quia Ecclesia tales
semper per sequitur, tanquam crudeliimes fidei bostes, et non minus domini terrarum eosreceptant, tenent,
defendunt, et c. tales propri sunt et dicuntur Hreticorum receptores, et de talibus etiam loquu (05) tur iura, et qud
sunt excommunicati, iuxta cap. excom. 1. . credentes. Quidam autem non pluries et frequenter, sed tantm semel
vel bis huiusmodi Maleficos aut Hreticos receperunt, et isti non videntur propri dici receptatores, quia non
frequentarunt, sed receptatores, quia eos receperunt, et non receptauerunt, licet Archidiaconus dicat contrarum in c.
quacunque (30) . super ver. receptatores, de quo tamen non est magna vis, quia non de verbis, sed de fact is
curandum est. Ponitur tame (02) differentia inter receptatores et receptores, e qud dominiterrarum semper dicuntur
talium receptatores, vbi simplices qui eos expellere non habent, nec possunt, etsi receptores sint, sunt tamen sine
culpa. Vltim autem de impeditoribus officij inquisitionis Episcoporum, contra huiusmodi Maleficos Hreticos, qui
sunt, et si Hretici dicendi sunt. Ad quod respondetur, qud buiusmodi impeditores sunt in duplici genere. Quid
namque (30) sunt, qui impediu (05) t direct, vt qui (33) captos pro Hresis crimine carcere propria temeritate
liberant, vel processus Inquisitionis lacerant, testes in causa fidei, pro eo quod testificati suntvulnerant, vel si
dominus temporalis statuat, qud nullus nisi ipse de hoc crimine cognoscat, aut qud nullus nisi sibi de hoc crimine
accusari poit, nec testificarinisi coram eo, et similia, et isti impediunt direct, iuxta not. per 10. An. in c. statutum.
super ver. direct, lib. 6. de Hr. et qui processus iudicium vel sententiam in tali causa fidei direct impediunt, vel
qui ad hc agenda prstiterint auxilium, consilium, vel fauorem, et tales licet sint multum culpabiles, non tame (02)
ex hoc sunt Hretici iudicdi, nisi aliter apparet, qud essent consimilibus erroribus Maleficorum inuoluti cu (05)
pertinaci voluntate, sunt tamen ipso excommunicationis mucrone percui, iuxta c. vt inquisitionis. . prohibemus.
sic qud si in illa excommunicatione steterint per annum animo pertinaci, ex tunc sunt vt Hretici condemnandi, vt
patet c. . alleg. Quidam ver sunt qui impediu (05) t indirect, vtpot, qui statuunt qud nullus portet arma ad
capiendum Hreticos, nisi de familia domini temporalis, et similia, iuxta no. per 10. And. in c. statutum, super ver.
indirect, et tales sunt minus culpabiles qum primi, nec sunt Hretici, sed sunt excommunicati, iuxta allegatum
capitulum, Vt inquisitionis. Et etiam prstantes adhoc consilium, auxilium, velfauorem, taliter qud si steterint in
illa excommunicatione per annum animo pertinaci, ex tunc velut Hretici sunt condemnandi, per alleg. ca. et .
prohibemus. Quod sic est intelligendum, qud Hretici condemnantur taliter, qud si volunt redire, recipiuntur ad
Misericordiam, errore prius abiurato, alis vt imp nitentes tradentur curi seculari, vt patet per ca. ad abolendam. .
prsenti. Epilogando. Malefic obstetrices prout ali Malefic maleficia inferentes, secundu (05) qualitatem
criminum condemnantur et sententiantur, et simili Malefic maleficia superstitios vt dictum est opere Diabo (34)
li tollentes, cm non dubium sit, qud sicut auferre, ita et inferre possunt, vnde et ex quodam pacto totaliter
Maleficex Dmonum informatione con ueniunt, vt h quidem ldere, ali ver sanare debent, vt sic e facilius
mentes simplicium illaqueando (34) , suam per sidiam augmentant. Sagittarij ver, et alij armoru (05) incantatores
Malefici, cm non nisi ex fauore, de fensione, receptatione Prsidentium sustentantur, omnes tales p nis prscriptis
subiacent, et qui Officiales quoscunque (30) contra huiusmodi Maleficos, aut eorum fautores, in c. in eorum officio
impedirent, simili modo excommu nicati sunt, et omnibus p nis vti fautores suliacent, ver m vbi steterint per annum
in illa excommunicatione animo pertinaci, si redire voluerint, abiurent impedimentum et fautoriam, et ad
Misericordi admittuntur, alis vt imp nitentes Hretici traduntur brachio seculari. Et vbi non stent per annum,
nihilominus contra impeditores huiusmodi potest procedi, vt contra fautores Hreticorum, arg. ca. accusatus. .
vltimo. Et quod dictum est de fautoribus, defensoribus, receptatoribus, et impeditoribus, super Maleficos sagittarios,
et c. Idem et per omnia intelligendum est erga quascunque Maleficas aut Malefico (34) s, hominibus, iumentis, et
terr frugibus, varia nocumenta inferentibus, verm et ipsi Malefici quicunque, vbi in foro p nitenti spiritu contrito
et humiliato peccata deflentes, et pur confitentes, veniam petierint, ad Misericordiam recipiuntur, alis vbi
innotescunt, contra eos procedere debent, quibus ex officio incumbit, citando, attestando, capiendo, et procedendo in
omnibus iuxta criminum qualitatem, vsque ad sententiam diffinitiuam inclusiu, vt tactumest, si et inquantum
huiusmodi Prsidentes tern damnationis laqueum, propter excommunicationem eis ab Ecclesia inflictam, euaders
velint. HVIVS VLTIMAE PARTIS, SVPER modos sententiandi Maleficos quosque (17) ue friuol aut etiam iust
appellantes, QVSTIO XXXV. Slver ad Appellationis remedium finaliter delatum confugere Iudex cerneret, not
andum prim, qud hc interdum valida atque iusta, interdum friuola atque nulla decernitur. Cm enim in negotys
fidei summari simpliciter et de plano sit procedendum, vt ex prcedentibus sp tactum est, ex capitu. multorum
querela. in Clemen. vbi et Appellationis remedium interdicitur. Attamen, quia Iudices interdum spont propter
negotij arduitatem libenter ipsum prorogant et dilatant, ide aduertere possunt, qud vbi delatus sentiret se Iudice
realiter et de facto contra Ius et Iustitiam aggmuatum, vtpot, quia cm ad se defendendum admittere nolait, vel quia
solus sine consilio aliorum, vel etiam sine assen su Episcopi, vel eius Vicarij pronu (05) ciauit delatum qustionare,
cm alias sufficientes probationes pro et co (04) tra habere potuisset, et huius similia, tunc quidem appellatio foret
iusta, alis non. Secund notandum, qud Iudex appellatione huiusmodi vbi prsentata, tunc absque (30)
perturbatione et motudebet petere copiam Appellationis, protestando verbo quod non curat sibi tempus, et cm ipse
delatus tradiderit sibi copiam Appellationis, aduertat, qud adhuc habet duos dies ad respondendam, et post hos
duos, adhuc triginta ad Apostolos adhibendum. Et licet statim poit respondere, et Apostolos dare istos vel illos, vbi
sit multum expertus et peritus, tamen vt cantius procedatur, melius est vt aliquem terminum 10. vel 20. vel 25.
dierum eidem ad dandum pariter et recipiendum Apostolos, quales dare decreuerit, aignaret cum potestate
prorogandi. Terti not andum est Iudici, quod infra tempus Iuris, et infra tempus aignatum debet diligenter
attendere et discu tere causas Appellationis, seu grauamina allegata, et si videt, habito bono consilio peritorum, qud
iniust et indebit delatum aggrauauit, ad se defendendum non admittendo, vel qustionibus non debito tempore
expenendo, vel similia, adueniente termino aignato, corrigat errorem suum, et reducat processum ad punctum, et
statim in quo (34) erat quando defensiones ille petiuit, vel terminum ad interloquendum aignauit et similia, et tollat
grauamen, quo ablato procedat prout ant, quia per amotionem grauaminis appellatio qu erat aliqua fit nulla, iuxta
capitulum cessante, extr de appellationibus. Sed hc tamen diligenter attendat circu (05) spectus et prouidus Iudex,
qud qudam sunt grauamina reparabilia, et sunt illa de quibus iam dictu (05) est, et tunc habent locum ea qu dicta
sunt. Qudam au (05) t sunt irreparabilia, vtpot, si delatus fuerit qustionatus realiter et de facto, et pst euadens
appellat, vel si clenodia et aliquantilia simul cum vasis et instrumen tis quibus Malefici vtuntur, fuerunt recepti et
combusti, et similia qu nequeunt reparari, nec reuosari, et tunc non habet locum prdictus modus, scilicet,
processum ad statum reducere, in quo fuit grauamen huius irrogatum. Quart notdum Iudici est, qud licet die
responsionis habeat triginta dies ad Apostolos exhibendum, iuxta c. de Appel. et poit petenti aignare vltimum
diem Iuris, hoc est tricesimum ad Apostolos recipiendum, tamen ne videatur qud velit vexare delatu (05) , et de
vexatione indebita reddat suspectum, et ne videa tur confirmare grauamen sibi impositum propter quod extitit
appellatum, melius est qud aignet infra tempus Iuris terminum compete (02) tem, vtpot decimu (05) diem,
velvicesimu (05) , et potest postmodum si expedire noluerit, adueniente termino pro (34) rogare, dicendo, se fuisse
alijs negotijs implicatum, vel huiusmodi. Quint notandum Iudici est, qud quando prfixit terminum appellanti et
Apostolos petenti, qud non aignet solm ad Apostolos dandum, sed ad ddum pariter et recipiendum, qua si
aignaret ad dandum tantm, tunc ludex quo appellaretur haberet appellti mitcere. Aignabit ergo ei terminum,
hoc est, talem diem talis anni, ad dandum ei, et recipiendum Iudice Apostolos tales, quales dare decreuerit. Sext,
notare debet, qud in aignatione huius termini non dicat respdendo, qud dabit Apostolos negatiuos aut
affirmatiuos, sed vt plenius deliberare poit, dicet qud exhibebit tales, quales tunc decreuerit exhibendos. Attendat
etiam, qudin aignatione huius termini, appellanti vt tollatur omnis cautela, et astutia, et malitia appellantis, aignet
locum in specie, diem et horam, vtpot qud aignet vigesimu (05) diem Augusti anni prsentis, et horam
vesperam, et camera ipsius Iudicis, in domo tali, talis ciuitatis vel loci sitam, tali appellanti ad dandum et
recipiendum Apostolos tales, quales decreuerit exhibendos. Septim notat, qud si decreuerit in animo suo detinere
del atum crimine requirente, et Iustitia exigente in aignatione termini ponat, qud aignat talem terminum ad
dandum vel recipiendum personaliter Apo (34) stolos ipsi appellanti, assignetque (23) talem locum eidem appellanti
ad dandum eidem et recipiendum ab eo Apostolos, de quo sit in potestate Iudicis appellantem liber retinere, datis
tamen prins statim Apostolis negatiuis, alis non. Octau notet Iudex, ne aliquid innouet circa appellantem ipsum
capiendo, vel qustionando, seu carcere liberando, vel alis ab hora qua fuit sibi Appellatio (34) prsentata, vsque
(30) ad horam qua tradidit Apostolos negatiuos. Epilogando. Nota, sp contigit, qud delatus quando dubitat qud
contra eum feratur sententia, quia constat sibi de culpa sua, fiequenter recurrit ad Appellationis remedium, vt sic
subter fugiat Iudicis sententiam, vnde ab ipso appellat, et causas friuo (34) las aignat, vtpot (38) Iudex cum
captum tenuit, et cautioni idone eum tradere noluit, similia friuola colorata, qua Appellatione Iudici prsen tata,
copiam Appellatio (34) nis petat, qua habita, statim vel pst duos dies, responsionem, diem, et horam, et locum
appellanti ad dandum et recipiendum Apostolos tales, quales decreuerit prfigat, infra terminum tamen Iuris, vt pot
25. 26. vel 30. diem talis mensis, infra quem terminum aignatum Iudex copiam Appellationis, et grauamina seu
causas propter quas appellat diligenter discutiat, et cum bono consilio Iurisperitorum deliberaret, an exhibeat
appellanti Apostolos negatiuos, hoc est responsiones negatiuas Appellationem non admittendo. Vel affirmatiuas et
reuerentiales, mittendas ad Iudicem, ad quem appellat appellationi deferendo. Si enim videat, qud caus
appellationis sunt fals vel friuol atque (30) null, et qud appells non vult nisi iudicium subter fugere seu
prorogare, det Apostolos negatiuos siue refutatorios. Si autem videat, qud grauamina sunt vera, et iniust sibi illata,
et non sunt irreparabilia, vel dubitat si est ita, vel alis fatigatus propter Ma litiam appellantis, vult se tanto onere
liberare, exhibeat appellanti Apostolos infir matiuos seu reuerentiales. Adueniente igitur appellanti termino aignato,
si Iudex nondum formauit Apostolos seu responsiones, vel alis n est dispositus peremptori, pt rogare simul vel
succeiu vsque (30) ad trigesimu (05) diem, qui est vltimus terminus Iuris ad exhibendum Apostolos aignatus. Si
au (05) t formauit et est dispositus, potest statim dare. Apost los appellanti. Si igitur decreuerit dare Apostolo,
negatiuos seu refutatorio (34) s, adueniente termino peremptorio aignato, exbibebit per modu (05) qui sequitur in
scriptis. Et dictus Iudex respondens prfat interiect Ap. pellationi, si dici Appellatio mercatur, dicit, qud ipse
Iudex et secundum Canonicas sanctiones, seu eti Imperialia statuta seu leges proceit, et procedere intendit, et
luris vtriusque (30) trainite non disceit, nec discedere intendit, minusque (23) ipsum appellantem aggrauauit, nec
aggrauare intendit, aut intellexit, quod patet per causas coloratas allegatas singulas decernendo. Non enim grauauit
in hoc, quod eu (05) c pit, et captum tenuit, quia cm sit sibi del atus de tali Hretica prauitate, et testes multos
habeat contra eum, merit ipsum tanqu conuictun de Hresi, vel sibi vehementer suspectum, captum tenere debuit
atque (30) debet, nec grauauit eum, quia dare ipsura noluit cautioni, nam cm crimen Hresis sit crimen de
maioribus, et ipse appellans esset conuictus, et statim in negatiua nequaquam erat, nec est cau tioni etiam maxim
dandus, si est et erat in carcerib, detine (02) dus, et sic discurrat per alias rationes. Quo facto, dicat sic: Quare
apparet, qud ipse Iudex debit et iust proceit, et Iuris semitis minim deuiauit, minusque (23) ipsum in aliquo
aggrauauit, sedipse appellans per quasdam causas coloratas atque (30) fictas nititur subter fugere iu dicium iniust et
indebit appellando, propter qu eius appellatio est friuola at que nulla, vtpot nullo grauamine interiecta, peccans
enim in materia et forma. Et cum Appellationibus friuolis nec Iura deferant, nec sit Iudice deferendum, ide dixit
Iudex ipse, qud interiectam Appellationem non admittit, nec admittere intendit, nec ei defert nec deferre proponit,
et hanc responsionem effert dicto tali sic indebit appellanti pro Apostolis negatiuis, et mandat inseri statim
immediat post Appellationem prdict am eidem prsentatam, et sictradat Notario, qui Appellationem eidem
prsentauit. Qvibus Apostolis negatis sie adhibitis appellanti, statim Iudex continuando ipsum suum officium
exequatur, mandando eundem capi seu detineri, velipsum arrestando, vel terminum ad comparendum coram se
eidem aignando, vel aliquid simile, propter quod appareat, qud non desinit esse Iudex, continuabitque (23)
processum suum contra Appellantem, quousque (23) Iudice ad quem est appellatu (05) sit prohibitus ne procedat.
Caueat tamen Iudex, qud nullam nouitatem faciat ctra Appellantem personam, necipsum capiendo, nec si captus
est, carcere liberando, nec alis ab hora qu fuit sibi appellatio prsentata, quousque (23) Apostolos ei tradiderit
negatiuos, sed ex tunc vt prdicitur, poterit si lustitia hoc requirat, quousque (23) sit prohibitus Iudice ad quem
fuerat appellatum, et tunc cum proceibus clausis et sigillatis, et cum fide actuta custodia, idonea cautione si opor
tuerit remittat eum ad Iudicem ante dictum. Si autem Iudex exhibere decreuerit Apostolos affirmatiuos et
reuerentiales, adueniente eodem termino peremptorio assignato ad dandum et recipiendum Apostolos, exhibebit per
modum qui sequitur in scriptis. Et dictus Iudex respondendo prfat interiect Appellationi, si dici Appellatio
mereatur. Dicit. n. ipse iust, et prout debuit in causa prsenti processum et non alis, nec dictu (05) aggrauatum se
appellasse aggraure intendit, quod patet per allegatas rationes, singugulas discurrendo. Non enim ipsum aggrauabit
in hoc quod dixit, et c. discurrat per causas singulas Appellationis, meliori modo et cum Veritate, quia poterit
respondendo, concludendosic, quare apparet, qudipse Iudex dictum appellantem nullatenus aggrauauit, nec causam
dedit eidem appellanti, metuens, ne secundum eius demerita ad Iustiti procedatar, propter quod eius Appellatio est
friuola at que (30) nulla, quia nullo grauamine interiecta, nec ei est Iure Iudice deferendum, verm propter
reuerentiam sedis Apostolic, ad quam extitit appellatum, dicit ipse Iudex, qud dictam Appellationem admittit,
eique (23) defert, et deferre intendit totu (05) prsens negotium ad S. dominum nostrum Papam, et sanctam sedem
Apostolicam remittendo, aignando eidem appellanti certum tempus, scilicet tot menses proxim subsequentes, infra
quos cum proceibus, clausulis, et sigillatis, sibi per ipsum Iudicem tradendis, vel alis data idonea cautione de
prsentando, seu in Romana curia, vel cum fida et tuta custodia eidem per ipsum Iudicem exhibe (02) da, habeat in
Romana curia prsentare domino nostro Pap, et hanc respsionem offert ipse Iudex eidem appellanti pro Apo (34)
stolis affirmatiuis, et mandat eam inseri immediat post interiectam Appellationem eidem prsentatam, et sic tradet
eam Notario qui Appellationem eidem prsentauit. Attendat autem prudens Iudex, qud mox vt Apostolos
reuerentiales appellanti exhibuit, in causa illa pro qua ille appellauit, statim ipse desinit esse Iudex, nec potest
amplius de illa cognoscere, nisi sibi causa remissa per S. dominum nostrum Papam, quare de causailla se amplius
non intromittat, nisi mittendo dictu (05) appellantem per modum prdictum ad D. nostrum Papam, aignando eidem
terminum competentem, vtpot vnius mensis, duorum vel trium, quatenus interim poit sead eundem disponere et
parare, recipiatque (23) abeo de comparendo, et se prsentando in Roma. curiam infra eu (05) dem terminum
aignatum, idonea cautione, vel si appellans non potest illam prstare, mittatur cum fida et tuta cusiodia, vel obligat
se melius quo poterit, quatenus seinfra terminum aignatum in Romanam curiam prsentabit domino nostro Pap,
vel per ipsum non stabit. Si autem Iudex habet causam aliam, acprocedit contraeam in alia causa, in qua delatus no
(04) appellauit, in ipsa illa cm Iudex remanet, prout ant Iudex, etiamsi post admissam Appellatione (02) , et datis
Apostolis reuerenti alibus ipse appellans accusatur et denu (05) ciatur Iudici de alijs Hresis criminibus, de quibus
non agiturin causa pro qua appellauit, non desinit esse Iudex, im potest prose ad infor mandum, et testes
examinandum liber prout prius, et finita prima causa, in Romana curia, vel ad Iudicem remissa, potest procedere
liber in secunda. Aduertant autem Iudiees, (38) processus clausos et sigillatos ad Roma, curiam mittant, Iudicibus
aignatis, qui Iustitiam faciant, processus meritis actitatis, nec Inquisitores ibi curent agere contra appellantes, sed
dimittant eos prdictis suis Iudicibus iudicdos, qui Iudices si Inquisitores nolunt facere partem contra appellantes,
procedent ex officio ad procurationem appellantium, si voluerint expediri. Aduertt etiam Iudices, qudsi ad
appellantium instantiam citentur personaliter, et compareant, caueant tamen omnin litem non iurare, sed attendant
processus exhibere, et totam causam ad illos reducere, et procurent, vt citius poterunt remeare, ne ibi tdijs, miserijs,
laboribus et expensis, damnabiliter fatigentur, sequuntur namque (30) damna Ecclesi, et Hretici confortantur, et
ex pst non inueniunt Iudices tantm fauore (02) et reuerentiam, nec timentur, prout eorum prsentia facit. Itemipsi
Hretici alijs quicunque (30) videntes Iudices in Romana curia fatigari et detineri, erigent sibi cornua et contemnent
ac malignabuntur, et audacius Hreses minabu (05) t, et vbi agitur contra eos, simili modo appellabunt. Alij etiam
Iudices efficiuntur debiliores, ad negotia fidei prosequendum, et ad Hreticos extirpandum, metuentes, ne per
consimiles Appellationes, tdijs et miserijs fatigentur, hc omnia cedent in magnum priudicium fidei, Ecclesi
sanct Dei, quibus singulis sponsus ipsius Ecclesi eam prseruare dignetur. DE ARTIBVS MAGICIS AC
MAGORVM MALEficijs opus prclarissimum, eximij sacre (11) legis disquisitoris Magistri Bernardi Basin,
Csaraugustanensis Ecclesi Canonici, nuper mendis quam plurimis emendatum. PROOEMIVM. Cvm vos in
audiendis Magic artis disceptationibus attentiimos conspicio, et rei magnitudinem meis oculis subijcio,
Illustritme et Reuerendiime domine purpurati c tus particeps et sacri consilij membrum, spectabilis Rector sacr
militi duces, proiudices incorrupti, aurati milites, et vos sacratiimi Dei studij expositores, quibus abditiima
quque (23) doctrinarum omnium intelliguntur. Non mediocri molestia afficior, proptere qud id onus ad me
delatum intelligo, quod vel ad plures doctiimos et eloque (02) tiimos viros impartitum impar eorum viribus
videretur, prsertim hoc in loco celeberrimo, et apud c lestium artium prceptores, quibus derebus magnis et
grauibus iudicandi datur facultas. Itaque (23) vereor, cm n videam, quid tanto conspectui dignum, aut elegantia
dicendi, aut sententiarum grauit ate me poit afferri, satis ne mibi parum bac in re consuluisse iudicetis. Verm
quia in hoc est mea omnis disposita viuendiratis, vt nibil esse ducam magis meu (05) , qum dictis parere maiorum:
Quapropter respo (04) dere dignum duxi ad qustionem, quam proposuit sacr scie (02) ti summus interpres,
grauitatis et consilij custos, cuius eloquio (vt audire potuistis) et sapientia, et vetustiimarum gentiu (05) memoria
ciuncta est. protestari tamen primu (05) necesse est, nil pertinaciter me dicere aut defendere velle, quod (36)
sacrosanct repugnet Ecclesi, aut Doctoribus per eam approbatis, seu articulis Parisijs condemnatis, pauca tamen
probabiliter me adducturum, gratia confere (02) ti habend cum prstantiimis commilitonibus meis. Et quia
disceptationi locus est, non orationi, pro qustione proposita, vtrm Christi doctriua fideles omnes Magorum
maleficijs purgentur? Notandum prim, qud Magus vocabulu (05) est Persicu (05) , id denot ans quod apud Grcos
Philo sophos, et apud Latinos sapiens dicitur. Hos Gall. Druydas vocaire. Vnde Plinius li. 16. naturalis Histori in
fine. Nihil inquit habent Druyd. Ita enim Galli suos appellt Magos. gyptij in ea significatie qua nos sacer dotes
et Grci prophetas dicere. Indi Gymnosophistas Grco vocabulo: et sua interpretatione vocabant. Babylonij nec non
et Ayrij suos Magos seu sapientes Chaldeos vocaure. Itaque (23) Lartio teste, Magi apud Persas Deorum cultui
maxim insistunt: preces illis ac vota et sacrificia offerunt, de Deorum substantia et generatione dixeru (05) t:
cultum et vsum auri inter dicunt. Post hc tractu temporisij tantummod Mogi dicti sunt qui ob facinorum
magnitudinem vulg Malefici appellantur. Notandum secund, qud ars Magica, vt placet Plinio lib. 30. naturalis
Histori abipso Zoroastro (vt amnes auctores conueniunt) in Perside ortum habuit, qu (vt ait) fraudulentiima
artium in toto terraru (05) orbe plurimis seculis valuit, et subdit: Auctoritatem ei maximam fuisse nemo miretur,
qud sola artiu (05) tres alias imperiosiimas human mentis complexa, in vnam seredegit. Nam prim de medicina
nemo dubitauit. Hanc specie salutari irrepsisse velut altiorem sanctioremque (23) qum medicinam. ita
desideratiima blandiimisque (23) promiis addidisse vires religionis, adquam maxim alligat humanum genus,
atque (23) vt hoc quoque (23) suggesserit, miscuisse artes Mathematicas nullo non auido futura de se sciendi, atque
(23) ea c lo veriim peticredenti. Ita posseio hominum sensibus triplici vinculo, in tantum fastigij adoleuit, vt
hodie etiamin magna parte gentium prualeat. Deisto Zoroastre dicit Solinus, qudrisit quandonascebatur, et dicit
Augustin. qud ille risus quia mstruosus fuit (risit enim quando plorare debuit, vt plorant cteri) nihilboni porte
(02) dit, quod patuit. Inuentor artis Magic fuit, sed sua ars Magica ad infelicem terminum, sicut et cteros Magos
duxit. quoni in prlio minus Rex Ayriorum eu (05) superauit, et demum ictu fulguris occubuit, non obstante, qud
Magus et Astro (34) logus maximus esset, vnde Zoroastres viuens astrum dicitur. Poste ver Democritus et
Orpheus Magicam ampliauerunt. Hisnotatis sit prima propositio talis. SEQVVNTVR DECEM PROPOSItiones
probantes qud Dmones possunt propria virtutehomines decipere. PRIMA PROPOSITIO. Mvlta per artem
Magicam in prstigijs et maleficijs possunt oste (02) di et fieri, qu aspicie (02) tibus et causamignorantibus
videntur mira. Probatur primper Augustinu (05) , li. 28. deci. Dei. Cm essemus inquit, in Italia, audiuimus quasd
mulieres imbutas Magicis artibus, dato caseostatim hies in iume (02) ta cuertisse, qu vt alia iume (02) ta
necessaria quque (23) portabant: et finita opera iteru (05) hies ab illis restitui, quibus (vt ait) me (02) s semper
humana co (04) seruata fuit. Apuleius eti Platonic sect Philosopbus scripsit, se in asinu (05) apud Thessalia (01)
veneficijs cuiusdam mulieris (dumper Magicam fieri auis conaretur) conuersum fuisse, et tractu temporis in
hominem restitutum. Plinius, Seneca, et Cicero certiim affirmant messes in varios agros Magorum prstigijs
traduci posse. Vnde Ouidius: Carmine lsa Ceres sterilem vanescit in herbam. Et Virgilius in Bucolicis egloga
octaua: Atque (23) satas ali vidi traducere messes. Medea quoque (23) apud Ouidium libro Metamorphoseos
septimoex bac arte mirabiliora patrasse narrat: Cm volui, ripis ipsis mirantibus, amnes in fontes rediere suos
concussaque (23) sisto. stantia concutio, cantu freta nubila pello. Ex his et plurimis experientijs quas breuitatis gratis
missas facio, patet Veritas propositionis. SECVNDA PROPOSITIO. Sicut mira multa per artem Magicam facta
corporibus c lestibus minim sunt ascribenda, ita nec virtuti iutellectus hominis artibus Magicis vtentis. Probatio
prim partis, quia impoibile est, qud effectus qui sunt proprij natur intellectualis ex virtute c lestis corporis
causentur. Nam propria operatio cuiuslibet rei sequitur propriam naturam eius. Cstat autem, qud locutio est actus
natur rationalis. In operibus aute (02) Magoru (05) aliqui colloquentes hominibus, et responsa dantes de diuersis
negocijs expre audiuntur. quare impoibile est, qud huiusmodi effectus artis Magic causentur vniuersaliter ex
virtute corporis c lestis. Nec potest dici, qud huiusmodi locutiones qu audiu (05) tur in operibus Magorum, non
fiunt secundum sensum exteriorem, sedsolm imaginari et fantastic: quia buiusmodi locutiones indifferenter
audiuntur ab omnibus circumstantibus. Hoc autem esse non posset, si solm fieret secundum Magorum quibus
responsa dtur, imaginationes. Nam ea qu fiunt intrinsecus in imaginatione vnius, non percipiuntur sensibiliter
extrinsecus ab alijs. Igitur prima pars vera. Secunda pars probatur. Prim quidem, quia cm virtus sequatur
essentiam rei: diuersitas vel identitas virtutis diuersitatem vel ide (02) titatem indicat essentialium principiorum.
Intellectus autem communiter hominum talis conditionis inuenitur, qud eius cognitio ex rebus sensibilibus causatur
magis, qum poit sua conceptione res sensibiles causare vel immutare. Si erg sint aliqui bomines, qui conceptione
intellectus sui point virtute propria res naturales transmutare, eru (05) t alterius speciei ab alijs hominibus, et
dicentur quiuoc homines cum eis, quod constat esse absurdum. Igitur impoibile est, qud virtute intellectus
hominis arte Magica vtentis efficiantur operationes artis Magic. Probatur etiam ista secundapars, quia virtus agendi
seu faciendi non adquivitur per disciplinam, sedsolm cognitio faciendi. Videmus autem, qudper disciplinam aliqui
bomines pestiferi adquirunt, qud buiusmodi effectus Magicos efficiant. Nonigitur est in eis virtus realis aliqua, per
quam huiusmodi effectus Magicos efficiant, sed solm cognitio vel notitia in libris damnatis acquisita, igitur
secunda pars propositionis vera. TERTIA PROPOSITIO. Artifici alia quibus Magi vtuntur ad beneuolentiam,
odium, vindictam, seu secretorum notitiam, aut alios quoscunque (23) effectus artis Magic, virtutem in se nullam
habent ex c lo (34) nec aliund. Probatio, quia figura fecundum sui rationem abstrabit ab omni materia sensibili, cm
sit quoddam Mathematicum. Sedtalia Mathematica nullius actionis naturalis possunt esse principia, cm non sint
actiua nec paiua. igitur propositio vera. Item hominis figur vel imagines, quibus Magi vtuntur, non sunt effectus
corporum c lestiu (05) , sed potius hominis per arte (02) illam operantis. Erg opera artis Magic, qu fiunt cum
hominibus artificialibus, non sunt effectus corporum c lestium. Nec dici potest, qud sicut corpora naturalia subdu
(05) tur c lestibus corporibus: ita et corpora artificialia, et ide sicut corpora natumlia sortiuntur quasdam virtutes
occultas, co (04) tentas specie (02) (sicut qud Magnes attrahit ferrum) ita et corpora artificialia sub certa
constellatione fabricata sortiu (05) tur virtutem occultam corporibus c lestibus, ad aliquos effectus producendos
(qu videtur potiima ratio Astronomorum) quia non videtur simile de istis et de alijs corporibus. Nam virtutes
naturales corporum naturalium consequuntur formas naturales eorum, quas quidem formas sortiuntur ex impreione
corporum superiorum: et ex eorundem corporum impreione sortiuntur quasdam virtutes actiuas speciem
continenres. Sed form corporum artificialium non sunt effectus corporum c lestium, sed procedunt ex conceptione
artisicis, eas in materiam inducentis. Igitur ex impressione corporum superiorum nullam prorsus virtutem actiuam, in
quantum sunt artificialia, sortiuntur. QVARTA PROPOSITIO. Ey bac tertia propositione infertur quarta. Quia sicut
imago leonis sculpta in signo leonis, neminem paione renum vnquam liberauit, nec Virgilij Magi musca nea ab
vrbe Neapoli veras muscas fugauit: sic nec per (35) imagine (02) aliam aut sculpturam, circulum, anulu (05) ,
sigillum seu figuram immuttur bominu (05) aut brutoru (05) corpora: immobilittur vel fugantur animtia,
necreserantur ostia. patet pro (21) positio ex supradictis. Et adbuc aliter probatur: quia vel talibus est impressa virtus
vel forma superiori agente, sicut luna illuminatur Sole perlume (02) receptu (05) . Vel hoc fit per sol motione
(02) superioris agentis, absque (23) forma aliqua seu virtute eis inbrente ad agendum. sicut aqua maris fluit et
refluit per motione (02) corporis c lestis. Non primum, quia cm operatio qu consequitur formam impressam
cmuniter inueniatur in omnibus indiuiduis, qu sunt eiusde (02) speciei, sequeretur, (38) oi (03) a artificialia
eiusde (02) speciei vel figur ingeniu (05) artificialium similes et cformes habere (02) t actiones, quod falsum est.
Nec secundum dici potest, quia cm operatio qu sequitur solam motio (34) nem superioris agentis n semper
conueniat rebus motis, sicut non semper oceanu (05) fluit et refluit, sequeretur, qud buiusmodi artificialia non
haberent actiones, nisi solm durante constellatione sub qua sunt fabricata, cuius contrarium asseritur ab expertis.
Igitur propositio vera. QVINTA PROPOSITIO. In cantatores carminum violentia non inficiunt aut sanant bomines,
necincantationibus cogunt de latebris exire serpentes: cm verba eoru (05) seripta seu pro (21) latade se, obseruata
etiam constellatione, talia, aut eis similia nequaqu point efficere. Probatur prim ratione, quia Ars non producit
materi in qua operatur artifex: sed caprsupposita superinducit formam. Verba aute (02) bumana habent materiam,
sonos scilicet, ab ore hominis sensibiliter prolatos. significatione ver quasi formam habent ab intellectu. Vnde ad
hoc datus est sermo secundum Philosophum, vt prst sint nobis mutu voluntalis indicia. Igitur sicut artifici alia in
quantum buiusmodi non habent efficaciam ad determinatos effectus artis Magic producendos ex virtute corporu
(05) c lestiu (05) : ita pari ratione nec verba incantato (34) ru (05) quantu (05) cunque (23) temporibus electis sint
scripta, aut ex intentione et desiderio anim rationalis formata. Idem habetur 26. qust. 7. admoneant sideles. vbi
habetur, qud Magic artes incant ationesque (23) infirmit atibus hominum nihil possunt remedij conferre, sed hoc
esse laqueos antiqui hostis. Nec quenquam mo (34) uere debet glo. superillud Psal. Sicut Aspidis absurd obturantis
aures suas. Alpis, inquit, ne vocem incantatoris audiat, vnam aurem ponit in terra, alteram claudit cauda, ac si timeat,
qud virtus verborum incantantis ad se perueniat. Non enim bo (34) c facit Aspis ex eo, qud verba inctantis
intelligat (vt dicit Augustin.) sed quia in prolatione verborum sentit in se quandam immutationem, quam naturali
instinctu refugiens (sicut omne animal naturaliter refugit suum corruptiuu (05) ) claudit organa sensus auditus: sicut
et homo ctra aliquem terribilem sonum apponit subit, et quasi sine deliber atione manus suas ad aures, ne audiat
sonum illum. Prdicta autem immutatio qu fit in corpore serpentis ad verba incantatoris, non fit virtute verborum.
Qua aute (02) virtute fiat, dicetur in sequentibus. Et sic patet quinta propositio. SEXTA PROPOSITIO. Effectus
mirabiles artis Magic efficiuntur ab intellectu separato, Magoru (05) operationibus seimmiscente. Probatur prim,
quia Magi in suis operationi bus vtuntur quibusd vocibus significatis ad determinatos effectus producendos, qu
quide (02) voces nibil aliud sunt, qum qud inuocationes, adiurationes, seu imperia quasi vnius ad alteru (05)
collo (34) que (02) tis. Vnde Aug. de ci. Dei dicit, qud Porphirius velut dubits qurit: vtru (05) in diuintibus et
qud mira facie (02) tibus anim sint potiores qum in alijs. An aliqui spiritus extrinsecus venit, et potius venire
eos extrinsecus arbitratur. Spiritus aute (02) separatus aut est bonus aut malus. N potest aute (02) dici, qud
buiusmodi effectus, qui fiunt per arte (02) Magic fiant per bonos spiritus. Prim, quia non est boni spiritus se
familiarem exbibere scelerat is hominibus: aut prstare eis patrocinium in his qu sunt contraria virtuti et veritati.
Huiusmodi autem artibus Magicis vtuntur vt fiequenter homines scelerati, plerunque (23) etiam homicidia et
maleficia per eos procurant. Nam secundum Isidorum vni. li. ethymo. vtentes prdictis artibus Malefici vocantur.
Quare manifestum est, (38) per spiritu (05) bonum buiusmodi effectus artis Magic nullo modo efficiuntur.
Prtere, Spiritus boni est ducere quantum in se est ad veritatem. Sed in operibus Magorum multa plerunque (23)
fiunt, quibus homines ludificantur, decipiu (05) tur, et in errorem trahuntur. Igitur per bonu (05) spiritum opera
Magicanon efficiuntur. Ide (02) patet ex hoc, quia non est spiritus boni vt si sit superior minori, vel pari subdatur:
aut si sit inferior, vt sibi superiore supplicationem fieripatiatur. Sed Magi, Necromantici in suis operationibus
inuocant eum, quorum auxilio vtu (05) tur suppliciter quasi superio (34) res. Cm aute (02) venerint, im perant eis
quasi inferioribus, vt patet per libros acros et sacros illius artis. quare manifestum est, qd hominis effectus artis
Magic per bonos spiritus non efficiuntur. Relinquitur ergo et c. SEPTIMA PROPOSITIO. Qvia tales effectus artis
Magic fiunt per malignos spiritus, quos nos Dmones vocamus. Hoc expre dicit Aug. 3. de tri. Per Dmones
inquit, Magic artes possunt, qu cquid possunt valere aliquid, nisi data desuper potestate, Datur autem vel ad
fallendu (05) fallaces sicut gyptios: et in ipsos Magos data est, vt in eoru (05) spirituum operatione viderentur
admirandi, quibus fuerant damnandi. Ex quo repellitur error gentilium, qui buiusmodi operationes Dijs bonis
attribuebant, contra quos dicit Augusti. li. 85. Deus per semetipsum nemine (02) decipit, sed per talem Angelum, qui
pro su voluntatis peruersitate, vel advindict peccatoru (05) , vel ad exercitationem eorum qui secundum Deum
nascuntnr ordinatur. Et idem 11. super gene. adliter Qud enim inquit, putatur audire serpe (02) tes, vel intelligere
verba Magoru (05) , id est incantatoru (05) , vt eis incanttibus exiliant pleru (05) que (23) de latebris, in illis vis
Diaboli operatur. et subdit infr. Gaudent enim Dmones hanc potestatem sibi dari, vt adincantationes hominu (05)
ser pentes moueantur, vt quo libet modo (34) fallant quod possunt. OCTAVA PROPOSITIO. Fascinatrices suo
aspectu maleuolo immutare possunt infantium tenerrima corpora, et vsque (23) ad graue (02) infirmit atem ea
quandoque (23) alterare. Hanc propositione (02) probat Auice (02) na, quia substantijs separatis, mult magis obedit
materia corporalis ad productione (02) alicuius effectus, qum qualitatibus actiuis et paiuis in natura. Nam ad
apprehensione (02) substantiaru (05) separatarum fiu (05) t multa in istis inferioribus prter cursum corporu (05) c
lestium, et aliorum naturalium agentium. Quod patet de anima, qu si fuerit fortis in sua apprehensione, immutat
corpus proprium: sicut ex sola imaginatione anim corpus calescit: vt patet in concupiscentibus et irascentibus. vel
etiam frigescit, sicut contingit in timentibus. Incurrit etiam quandoque (23) ex bac febrem, aut aliquam aliam
gritudinem. Et per bunc modum dicit, qud si anima coniuncta corpori fuerit depurata vitijs, et fuerit fortis in sua
apprebensione, qud tunc obedit ei: non solm corpus proprium, sed etiam corpora aliorum. Hinc et secundum eum,
qud aliqui sancti viri operantur multa mira prter solitum cursum natur: ita qud ad eorum apprehensionem
sanatur quandoque (23) infirmus, vel aliquid buiusinodi. Et consimil
iter dicit, qud si anima fuerit f data vitijs, et habuerit fortem apprebensione (02) in malitia obedit ei materia corporis
alieni ad transmutationem: prcipu in illis, in quibus materia est apta adreceptionem impreionum, sicut ctingit in
infantibus propter teneritatem carnis, sicut cera mollis facil recipit impreionem sigilli. Et istam posuit Auicenna
causam fascinationis. N ex forti apprehensione vetularu (05) obstinatarum in malitia, immutatur corpus infantis ad
infirmitate (02) , vel ad aliquam paionem. Sed ista ratio Auicenn non valet nec in se, nec in confirmatione, per
exemplum quod adducit. In se quidem, quiasecundum Aug. materia corporalis non obedit Angelis, nec mult minus
animabus ad nutum, quantum ad corporalem transmutationem, sed soli Deo. Exemplu (05) aut quod adducit
proconfirmatione non valet propter duo. Prim quidem, quoni ex sola apprehe (02) sione aut imaginatione anim
coniunct non sequitur aliqua mutatio corporis, nisi ill apprehensioni fuerit adiuncta aliqua affectio, puta gaudij
vel timoris, co (04) cupiscenti aut ir, aut alterius paionis, per (35) quas variatur modus cordis: et etia (01)
spirituum procedentium corde, ex quibus quidem spiritibus vel retractis ad cor per paionem: timoris, vel diffusis
ad me (02) braper paione (02) gaudij, sequitur alteratio aliqua in corde, qu potest esse causa infirmit atis, si
materia sit disposita. Secund, quia maior est colligentia anim ad corpus suum, qum ad corpora alioru (05) : et
quia immutatio corporalis est per contactum, magis est natum corpus propriu (05) transmutari ex apprehensione
anim qum corpora alioru (05) , Dicendu (05) est igitur, qud transmutatio corporis, qu fit per fascinationem, non
prouenit ex hoc, qud imaginatio vel apprehensio vnius anim immutet immediat cor pus alterius hominis. Sed ex
hoc, qud mediante motucordis et spirituu (05) (vt dictu (05) est) immutatur corpus propriu (05) coniunctu (05) ,
qu quidem immutatio spirituu (05) maxim inficit oculos. Oculi au (05) t infecti inficiunt mediu (05) , mediu (05)
au (05) t infectu (05) inficit corpus pro (21) spectu (05) , si fiu (05) t facil immutabile, sicut videmus, qud oculus
me (02) struat inficit speculu (05) , et prcipu si sit nouu (05) , vt habe (02) tur in li. de somno et vi. Sic igitur ex
forti apprehensione alicuius vetul in malitia indurat immutatur motus cor dis et spirituum. Qu quidemimmutatio
prouenie (02) s ad oculos inficitipsos. Oculi au (05) t infecti, inficiu (05) t vicinu (05) arem, ar au (05) t infectus
inficit corpus infantis propter eius teneritate (02) : et ita ad maleuolum aspectu (05) vetularu (05) inficitur modo
prdicto infans et fascinatur, ita (38) cibu (05) euo (34) mat, et infirmitate (02) incurrat. NONA PROPOSITIO.
Tanta virtute Dmones corporalibus rebus p (14) sunt, vt point Deo per (35) mittente eleme (02) ta cmouere,
mare ccitare, montes et colles destruere, arbo (34) res herbasque (23) dissecare, brutoru (05) corpora atque (23)
hominu (05) subintrare, vexationes, infir mit ates et mortem ipsam procurare. Probatur propositio, quia corporalia
obediunt Dmonibus qu ad motum localem, vt patet per Augustin. 3. de tri. Sed prdicta po (34) ssunt fieriper
transmutationem loca. Iem rerum corporalium. Patet de infirmitate et morte, de quibus minus videtur. Cm enim
sanitas consistat in conuenienti dispositione et adquatione humorum, possunt Dmones commouere humores
corporis, et violenter exagitare: ad quod sequetur perturbatio sanitatis, dolor, infirmitas, aut corporalis vexatio, sicut
de Saul rege vexato Diabolo legitur primo Regum 16. Spiritus nequam exagitabat eum. Erat autem ista agitatio
interior vebemens commotio. Patet ctiam de stimulo carnis Paulo dato. 2. ad Corinth. 12. vbi dicit glo. August.
dolore quodam corporis traditur Apostolus vebementer exagitatus. Patet insuper Luc 13. de muliere detenta in
infirmitate annos decem et octo, qua Dominus spiritum infirmitatis eiecit. Potest igitur Dmon vexationes
grauiimas causare, ad quas Deopermittente sequetur mors. Potest etiam Dmon ab extrinseco violentias iuferre, vt
patet de septem viris Sar, Thobi 3. quos Asmodus interfecit. Et de lob patientiimo, qui Satan epotestatem in
rebus secundis et corpore expertus, spiritu secundo edoctus ait, non est potestas super terram, qu valeatei
comparari. Et sic patet veritas propositionis. Ex bis infertur, qud Dmon propria natur potestate interius et
exterius potest homines varijs illusionibus decipere. Probatio prim partis, quiaea qu ex motu locali aliquorum
corporum causaripossunt, naturali virtuti Dmonum subsunt, vt exsupradictis patet. Sed apparitiones imaginari
causantur interdum in nobis per operationem natur ex locali mutatione corporalium humorum et spirituum, vt dicit
Philosophus in libro de somno et vigilia, vbi respo (34) ndit, causam apparitionis somniorum dicens, qud cm
animal dormit, descendente plurimo sanguine ad principium sensitiuum, simul descendunt in spiritu animali
impreiones relict ex sensibilium motionibus, qu in spiritibus sensualibus conseruantur. et mouet principium
sensitiuum apprebensiuum, ita qud aliqua apparent, ac si tunc principium sensitiuum rebus temporis exterioribus
immutaretur. Tanta eti potest esse motio horum spirituum et humorum, qud non solm dormientibus, sedetiam
vigilantibus huiusmodi apparitiones fient: sicut contingitin freneticis, arreptitijs, et veheme (02) ter studentibus.
Igitur apparitiones imaginari poterunt fieri in homine per Dmones, bumores, et spiritus interiores commouentes,
ad quod sequitur varia ordinatio (34) fantasmatum, vt varias reprsent ationes facit eis quos decipere cupiunt. Et
quia tunc Anima conuertitur ad huiusmodi similitudines, sicut ad res, videtur bomini qud sit equus, oppressus
onere, que madmodum videbatur patri ipsius Prstantijse fuisse caballum, et annonam cum alijs bestijs portasse, vt
recitat August. 18. de ci. Dei. et dicit ibi August. qud ita inuentum est. Quod est intelligendum, qud pater
Prstantij, et alij (quos ibi recitat Augusti. per Magas mulieres fuisse conue sos iniumenta oncra portantia) fantastic
solm fuerunt conuersi in iumenta: sed portatio prima onerum fuit vera, non quidem facta per homines, sed per
Dmones. Sic eti videtur aliquibus, qud transferantur de loco ad locum, cum societate magna. Vnde qudam
muliercul inseruientes Satan Dmenumillusionibus seduct, credu (05) t se, et profitentur nocturnis boris cum
Diana paganorum Deain magna mulierum multitudine equitare, et alianepbanda agere, puta paruulos latere matrum
accipere, assare, et comedere, domos per caminos seu per fenestras intrare, et habitantes varijs modis inquietare:
Qu omnia et consimilia aliquando solm fantastic accidunt eis. Vnde August. 7. super gene. ad literam. Illa inquit,
qu feruntur accidisse, vt quidem recordarentur, se in quorundam animalium corporibus fuisse, aut falsa facta
narrantur, aut ludificationibus Dmonum boc in eorum animis factum est. Si enim contingit, vt quis in somnis
fallaci memoria recordetur, se aliquid fuisse quod non fuit, aut fecisse quod non egit, quid mirum, si quodam de isto
occultoque (23) iudicio sin antur Dmones etiam in cordibus hominum vigilantium tale aliquid posse. Idem videtur
sonare capitulum illud. 26. qust. 5. Episcopi, vbi habetur, qud muliercul ill, qu dicunt se ductas
adlocaremota, imaginari tantm ducuntur. Et est illa ambulatio in imaginatione, et non ingressu pedum. Istud tamen
decretum videturreddere Maleficos audatieres, ad introducendum alios in suam sectam, et Iudices Ecclesi ad
inquirendum de maleficijs remiiores, et sic videtur parare viam ad cultum idololatri. Propter quod dicendum,
qud decretum illud fuit sumptum ex concilio quodam particulari: et non ex aliquo quatuor cciliorum generalium,
et ide non fulcitur tanta auctoritate, sicut alia plurima decreta. Videtur etiam leuitate quadam fuisse factu (05) ,
quod patet in exemplo Ezechielis, quod adducit ad probandum, qud deportatio illarum mulierum fiat solm in
fantasia, et non realiter vbi sic habetur. Quis ver tam stultus et bebes sit, qui bc o (34) mnia qu in solo spiritu
fiunt, etiam in corpore accidere arbitretur, cm Ezechiel Propheta visiones qu Domini sunt, in spiritu n in corpore
viderit, sicut ipse dicit: statiminquit fui in spiritu. Qud si Ezechiel existens in Chalda, dicit se fuisse in spiritu in
Hierusalem: hoc non probat intentum, nisi adderetur, (38) Ezechiel non potuit ibi esse prsens, nisi in spiritu, et n
in corpore, quod falsum est. Nam et Abacuc Iuda in Chaldam confestim translatus est. Daniel. 14. Veruntamen
proreuerentia sacri voluminis dicendum, qud si capitulum illud Episcopi, intelligatur, deportationes et apparitiones
illarum mulierum aliqudo fore imaginarias solm, non negando, quin point esse ver et reales, et quin aliquando
prdictum capitulum est tanto volumine dignum. Si ver intelligatur, tales deportationes non posse aliter qum
imaginari fieri, dictis sacr Scriptur manifestrepugnat. Et qud subditur in illo capitulo, qud quit alia credit,
infidelis est, et pagano deterior, boc intelligitur de bis, qui credunt diuinos cultus Dian, aut Herodiadi debere
exbiberi, sicut ill mulieres credebant. Sed quid de quibusdam vetulis, qu se in raptu dicu (05) t videre animas
purgatorij, et plura alia, vt furta, et res perditas: quarum pedes pro tunc adustinon sentiunt ignem? Dicendum, qud
Dmon fant asmata in imaginatione earum tantm intendit, vt extra nibil sentit. Exemplum de habentibus morbum
eaducum, qui etam adustionem non sentiunt in infirmit ate sua: quia interioribus paionibus prei, extra non
sentiunt ignem. August. etiam de ciuit ate Dei recitat de quodam, qui ad modicum alicuius gemitum, se ade ad
interiora conuertere poterat, vt nec voces, nec punctur as, nec vellican tes sentiret, im tanquam in defuncto nullus
anbelitus sentiebatur. Sed vnde est, qud femin in maiori multitudine reperiuntur superstitios et Malefic qum
viri? Respondeo, qud triplici ratione. Prim, quia pron sunt ad credendum. Eidem autem malam Dmon prin
cipaliter qurit, vnde Ecclesiastici 19. Qui cit credit, leuis est corde, et minorabitur. Secund, quia natura (propter
fluxibilitatem complexionis) facilioris sunt impreionis ad reuelationes capiendas per impreionem separatorum
spirituum. Et Guilielmus Parisiensis dicit, qud cm complexione sua ben vtuntur, multm bon sunt. Cm ver
mal, peiores sunt. Terti, quia linguam lubricam habent, et ea qu mala arte sciunt, comparibus feminis vix clare
possunt, seque (17) ue occult cm vires non habeant, per male ficia vindicare qurunt. Vnde Ecclesiastici 25.
Commorari Leoni et Draconi plus placebit, qum habitare cum muliere nequam. Ex supradictis patet prima pars
propositionis, videlicet, qud Dmones interius bomines decipere et illudere possunt. Secunda pars, scilicet, qud
exterius point illudere. Patet prim ratione organi sensus particularis exterioris: quod cm materiale sit, potest per
Dmonem mal disponi, ita vt videatur res aliter esse qum sit: que madmodum febricitantibus propter
indispositionem lingu, dulcia amara esse videntur. Ex parte ver obiecti, circumponendo aliquid circa obiectum,
sicut quando corpus album videtur mediante vitro rubicundo: illud album videtur rubicundum. Potest etiam illudere
quadam agitatione, occult ando qudam, et alia ostendendo, sicut socij Diomedis fuerunt subit subtracti, et ducti ad
loca remotiima, et ver aues insolit fuerunt ibi posit, qu prope templum Diomedis multo tempore volauerunt,
et sicilludebantur hi qui credebant socios Diomedis in aues conuersos. Alio modo potest illudere, applicando res
aliquas naturales, quarum virtus est, vt faciant apparere res aliter qum sint, sicut est berba qudam accensa
fumigans, qu facit trabes apparere serpentes. Potest etiam assumpto corpore illudere, sicut apparuit lactuca
Moniali, vt refert Gregorius primo libro Dialogorum. Et sic patet propositio, qud Dmones varijs illusionibus
possunt homines illudere. Visis mirabilibus effectibus Magic artis, et magna Dmonis potentia paucis videre
restat. Cur advota Necromanticorum, Hydromanticorum, Chiromanticorum, Augurum, Aruspicum, Fascinariorum,
Pythonicorum, aliorumque (23) Male ficorum sua scientia extensissima, ac potestate qum maxima paratus aistat?
Dicendum breuiter, qud hoc prouenit, quia Dmones inuident saluti hominum, et ide proni sunt ad nutriendum et
trahendum eos in errorem. Propter quod, secundum qud vident vnumquemque (30) circa diuersa curios et
superstitios aliquid obseruantem, ingerunt se spont obseruationi eorum. Secunda ratio, quia bomines insignum
subiectionis et reuerenti Deo vero sacrisicia offerunt, bymnos canunt, Inuocationes, prostrationes, et alia
buiusmodi ad cultum latri pertinentia faciunt. Idcirc Dmones, quorum superbia ascendit, semper appetunt quae
(16) maxim buiusmodireuere (02) ti signa sibi ab bominibus exhiberi: et ide o (34) perationibus talia sibi
exhibentium libentiimse immiscent. Notandum secund, qud inuocare ex parte inuocantis duo importat.
Primumest, inuocante (02) credere alicuius rei, vtpot, scienti, potenti, pecuni, seu rei alterius se pati inopiam et
defectum. Alterum est, credere illum defectum non fore sibi immobiliter affixum, quin valeat per aliquem liberari,
quodinuocans desiderat. Ex parte inuocati importat alio duo. Primu (05) est, credere in ipso inuocato esse potentiam
ad liberandum inuocantem tali defectu. Ad Rom. 10. Quomodo inuocabunt eum in quem non crediderunt. Alterum
est credere, qud ille qui inuocatur, tali adiutorio conferendo, si conferre voluerit, nullus poterit impedire. Vel
saltem est amicus et familiaris illius, quem nullus potest impedire. Ex parte finis inuocationis importat duo. Primum,
qud credit inuocatum bumiliationibus et obsecrationibus ad prstandum patrocinium inclinari. Alterum, qud
inuocans talia facit, vt ab inuocato iuuetur. His notatis ponuntur qudam conclusiones. PRIMA CONCLVSIO. Si
dmon inuocetur siue tacit siue expre, cum sacrificio et adoratione, si credit ipse inuocans, Dmonem fort
Deum, quo petit auxilium, talis inuocans Hreticus est. Patet, qua credere Dmonem fore omnium creatorem,
Hresis est. Ergo Dmonem inuocans, et hoc credens, Hreticus est. Consequentia patet, antecedens fit euidens:
quia obuiat primo articulo sidei, et varijs paionibus sacri Canonis, vbi habetur, Dmonem initium habuisse,
deliquisse, et in malo obstinatum remansisse, qu de omnium creatore nepbas est dicere. SECVNDA CONCLVSIO.
Inuocans quouismodo Dmonem, non credens eu (05) esse Deum, sed Dei amicum et charum, et ide ipsum
inuocat, vt cum Deo, quod petit sibi obtineat, talis inuocans Hreticus est. Patet, quia credere Dmonem non esse in
culpa obstinatum, Hresis est. ergo crede (02) s ipsum fore Deo charum et amicum, Hreticu (05) est. Con
sequentia claret, et antecedens patet: quia in multis passibus sacr Scriptur habetur, qud Diabolus est obstinatus.
Vt patet Apocalypsis duodecimo et tredecimo. Et extr, de summa Trinitate et fide Catbolica, capitulo primo.
TERTIA CONCLVSIO. Inuocans Dmonem, et n credens ipsum esse Deum, aut Dei amicum, im in malo
obstinatum, credat tamen ipsum inuocare non esse peccatum, aut saltem non graue peccatum, Hreticus est. Patet,
quia in multis sacr Scriptur locis habetur, qud inuocare, consulere, vel aliquid ab eis expetere, graue peccatum
est. Vnde Deuteron. 20. Anima qu declinauerit ad Magos et Ariolos, interficiam illam de medio populi mei. Item,
quiain omni inuocatione Dmonis fit pactum cum eo. Qui cm verum aliquando dicit, hoc facit, vt assuefaciac ad
hoc vt ei credatur. QVARTA CONCLVSIO. Inuocans Dmonem tacit vel expre, non credens ipsum fore Deum
nec Dei amicum, sed potius in malo obstinatum, et qud inuocando grauiterpeccat. Sed hoc facit, vt quod optat
Dmone obtine at. talis in re Hreticus non est, licet pro Hretico sit habendus. Probatur prima pars, quia talis non
discedit corde fide, Igitur Hreticus non est. Secunda pars patet, quia Ecclesia iudicat de interioribus per exteriora.
QVINTA CONCLVSIO. Petens Dmone inuocato ea qu excedunt Dmonis potentiam, inuocans tamen, credit
Dmone (02) ista posse: puta mortuum suscitare, (vt Saul videbatur credere posse Pythonissam facere) talis
inuocans, sic petens et credens Hreticus est. Patet, quia alium Deo se posse facere, qu pertinent prcis ad
diuinu (05) posse, Hresis est: quia tunc alius Deo non foret, sed Deus ipse foret. ergo hoc Dmone petens, et
sic credens, Hreticus est. Antecedens et consequentia ex sepatent. SEXTA CONCLVSIO. Petens Dmone ea
qu sunt contra humani arbitrij libertatem, vt qud cogat mulierem ad csuetudinem libidinosi homines voluntati.
vel ad aliquid, super quo habet dominium sui actus faciendi, et credat inuocans Dmonem ista po (34) sse,
Hreticus est. Patet, Nam credere liberum arbitrium hominis Dmone posse cogi, est Hresis: quia direct obuiat
dis sacr Scriptur. Dicitur enim Ecclesiastici decimoquinto: Deus abinitio constituit hominem, et reliquit eum in
manu consilij sui. Et Genesis decimo: Subte erit appetitus tuus, et tu dominaberis illi. Et ad Rom. 8. Scio qud neque
(30) Angeli, neque (30) principatus, neque potestates poterunt me separare Charitate. SEPTIMA CONCLVSIO.
Petens Dmone ea qu non excedunt eius potentiam, vtputa, ligare virum, ne carnaliter vxorem cognoscat, aut
qud domum alicuius euertat, et credat Dmonem talia posse, etiamsi non sit permissum Deo: talis inuocans et
petens Hreticus est. Patet, quia talis de primo articulo fidei, (quia de Dei omnipotentia) mal sentit, ergo Hreticus
est. Mal etiam sentit de sacra Scriptura: quia hominem percutere. ignem immittere, ventum commouere, et
domumeuertere, secundum beatum Augustinum, et recitatur 26. qustione quinta. ca. Nec mirum. non excedunt
naturalem Dmonis potestatem, et tamen ista non egit Satan contra beatum Iob, nisi Deo permissus et licentiatus,
vt patet Iob primo. Patet etiamin Magis Pharaonis, qui impediti Domino (34) cinifes facere non potuerunt. Exodi 8.
OCTAVA CONCLVSIO. Inuocans Dmone (02) , et petens ea qu excedunt Dmonis naturale (02) scienti,
vtpot, futura qu non ht cs determinatas in natura, sed depe (02) dent Dei vel ho (04) is voluntate, vt que (30)
bella geret, quis auariti inseruiet, quis gladio aut veneno peribit, quis damnabitur, aut qudo extremi iudicij dies
erit: talia pete (02) s, et credens Dmonem ista scire, Hreticus est. Patet, quia scire prdicta futura, est solius Dei,
Psal. 41. Annunciate qu ventura sunt in futurum, et sciemus quia Dij estis vos. Et Actuum primo: Non est vestrum
nosse tempora vel mome (02) ta, qu puterposuit in sua potestate. Ex hoc patet error Genethliacorum, qui ex die
natiuitatis fortunam hominis ac successum, etiam in singulis actibus prnun ciare se posse iactt, quos irridens
Iuuenalis ait: Si prurit frictus ocelli Angelus, inspecta genesi collyria poscit. Nec obstat, si Astrologi de talibus
spius vera prdicu (05) t, quia vt plurimm homines paiones partis sensitiu sequuntur, secundum quam astris
subijciuntur. Patet etiam error diuinantium per somnia futuros hominum euentus, libero arbitrio dependentes. Est
tamen hc scie (02) dum, Qud qudam sunt so (34) mnia, qusunt caus futurorum euentuum, vt quando ex his
qu somnians vidit, mouetur poste in vigili ad aliquid agendum aut vitandum, vt recitat Galenus de quodam
Grco, qui somniauit, qud si minueretur inter duos digitos, sanaretur: qui cm euigilasset, fecit minui, et sanatus
est. Alia sunt somnia, qu solm sunt signa futurorum euentuum, et non causa, vt sunt illa, qu habent causam
conuenientem eis, et futuris euentibus, siue illacausa fuerit corporalis, siue spiritualis. Corporalis quidem, vt quando
ex impreione c lestium corporum, et etiam aris circumstantijs immutatur corpus et imaginatio dormientis. Sic
dormienti apparent aliqu visiones, conformes dispositioni corporum c lestium et elementorum, prout sunt caus
aliquorum euentuum futurorum, sicut quando disponuntur elementa ad serenitatem, vel pluuiam, aut aliqua
huiusmodi apparent dormienti aliqu fantasi, conformes illi dispositioni. Vnde et bruta animalia percipiunt
frequenter futuros temporum euentus serenitatis et pluui, ex circumstantijs aris immutatione. Et ita dicit
Philosophus octauo Physicorum, quod con tinente nos, fiunt mult mutationes in nobis. Spiritualis autem causa
somnij est quandoque (30) Deus, quandoque (30) Diabolus. Deus quidem, vt quando ministerio Angelorum reuelat
in somnijs aliqua futura, quorum ipse est futurus causa, secundum illud Nume. 12. Si fuerit inter vos Propheta
Domini, in visione apparebo ei, vel per somnum loquar ad eum. Diabolus aute (02) , vt quando ad deceptionem
hominum disponendo interius fantasmata, facit apparere aliqua futura, qu ipse est facturus. Alia sunt somnia, qu
nec sunt caus futurorum euentuum, nec signa: sed sunt solm motus si mulachrorum, sicut sunt omnia illa somnia,
qu causantur in dormiente ex aliqua causa interiori: qu duplex est, animalis scilicet, et corporalis. Animalis
quidem, vt qn (31) occurrunt hi dormienti fantasmata con nenientia eis, circa qu eius cogitatio vel locutiofuit in
vigilia immorata. Vnde hoi (03) es solliciti et cogitatiui circa aliqua, freque (02) ter somniant de illis. Ide dicit
Macrob, super somnio Scipionis: Spfit, vt cogitatio (04) es sermonesque (23) nostri apparet aliquid in somno
tale, quale vigils spiim solebat agitare velloqui, propter quod Claudian, dicit: Omnia qu sensu voluuntur vota
diurno, Pectore sopito redit amicitia. Quis venator defesta thoro cu (05) membra reponit, Mens tamen ad syluas, et
sua lustra redit. Corporalis autem, sicut quandoque (30) ex aliqua interiori dispositione corporis formatur aliquis
motus in fantasia dormientis, conueniens illi corporali dispositioni. sicut homini, qui abundat in frigidis humoribus,
occurrit in somno fantasiatio, qud sit in niue velin aqua. Propter quod Medici dicunt, intendendum esse somnijs, ad
cognoscendum interiores hominis dispositienes. Ad hunc etiam modum reducuntur omnia somnia sequentia,
complexiones hominum, sicut Cholerici somniant ignea et agilia, vnde somniant frequenter se volare, comburi.
Flegmatici somniant aquatica, vt qud sint in aqua vel niue, et Melancholici somniant nigra et discolorata, Sanguinei
ver lta. Ad hunc etiam modum reducuntur omnia somnia, qu sequuntur naturas ciborum. Nam quod complexio
facit per naturam, hoc sibi faciunt per accidens. Ad hunc etiam modum reducu (05) tur omnia somnia, qu
sequuntur appetitum hominis et affectionem, sicut auarus somniat de auro et argento, famelicus de cibo, studiosus de
lectione et disput ationibus, et sic de alijs. Ad huncetiam modum reducuntur omnia sequentia naturas et conditiones
infirmitatum. tales tamen caus somniorum, non sunt caus futurorum euentuum sicut prim. Vnde huiusmodi
somnia per accidens se habent ad futuros euentus, et si quandoque simul concurrant, hoc erit casuale et fortuitum. Si
quis ergo vtatur somnijs ad prcognoscenda futura, secundum qud somnia procedunt ex eleuatione diuina, vel ex
causa natumli intrinseca, quantum potest virtus talis se extendere, non erit Diuinatio illicita. Si autem huiusmodi
Diuinatio causetur Dmone, cum quo pacta habentur expressa (cm ad hoc inuocatur) vel tacita, tunc erit illicita et
superstitiosa. Sed quidem de Magis, Geomanticis, Idromanticis, Piromanticis, et alijs Diuinatoribus consimilibus,
qui ex protractionibus punctorum factu sine deliberatione, et ex proiectione plumbi liquefacti in aqua, aut????? alijs
huiusmodi vanitatibus futura prnunciare ?????ntur, Dicendum, qud prnunciationes qu fiunt ex talibus signis,
originem habent Dmone, qui se immiscet descriptionibus punctorum, et alijs superstitiosis obseruantijs, et eius
operatione disponuntur prdicti motus prter deliberationem existentes, secundum quod congruit dispositioni
futurorum euentuum, eorum quidem quos naturaliter ipse cognoscit. NONA CONCLVSIO. Si petantur Dmone
pronunciari certitudinaliter futura, qu habent causas determinatas in natura, non de neceitate producentes, sed vt
in plurib. et frequenter, vt prdicere si pluui, siccitates aut sterilitates erunt, et credat inuocans Dmonem scire ista
certitudinaliter euenire, talis Hreticus est. Patet, quia talis certitudina lem huiusmodi futurorum cognitionem qu
pertinet soli Deo, credit pertinere etiam creatur, et per consequens creatur fore Deum, ergo sic credens Hreticus
est. DECIMA CONCLVSIO. Si petantur Dmone reuelari prterita, vel prsen tia nobis abscondita, Dmoni
autem manifesta, et credat inuocans, talia per Dmonem reuelata, infallibiliter ita esse, sic crede (02) s Hreticus
est. Tatet, quia credere, Dmonem non fore mendacij patrem, et verum semper esse eius sermonem vel reuelatione
(02) , Hresis est, quia repugnat sacr Scriptur. Vnde Ioan. 8. habetur, ille homicida erat ab initio, et in veritate
nonstetit, cm loquitur mendaciu (05) ex proprijs loquitur, quia mendax est. Vnde Chrysost. super Matth. su?????
illo verbo, quod dixit Iesus Dmoni: obmutesce. S????? feruminquit nobis dogma datur, necredamus Dmonibus
qu. cunque denuncient Veritatem. Et quia Magi Malefici, incantatores, et Dmonum inuocatores talia multa de
Dmonis potentia et scientia pertinaciter credunt, merit tales Christi fidelibus tanquam Hreticisunt euitandi. Ex
supradictis infero, qud artes Magic, qu inuocationes Dmonum et pacta cum eis consulunt, merit omni iure
sunt prohibit: quia mal et perturbatiu omnis Politi, cuius oppositum tenuit prclar intelligenti vir Magister
et Dominus nouiim Vesperiatus, in simili actu dicens, qud studium Magicarum artium valet ad salutem fidelium.
Et quia probatio corollarij mei est sui dicti confutatio. Probatur prim, qud Iure naturali h artes sint prohibit et
mal: quia nocere innocenti Iure natur est vetitum. Sed Malefici Magicis artibus plerumque (30) nocent
innocentib., vt patet de fascinarijs et alijs
Maleficis. Ergo Iure natur tales artes sunt prohibit. Quod Iure diuino patet Exodi 12. Malesicos non patieris
viuere. Et Leui. 20. Vir siue mulier in quibus Pythonicus vel spiritus diuinationis fuerit, morte moriantur, lapidibus
obruent eos: sanguis eorum sit super eos. Vnde propter hoc peccatum Ochozias infirmus mortuus est, quarto Regum
primo, et Saul primo Paralip. decimo. Qvd Iure Canonico sint prohibit patet, quia Diuinatoribus et Maleficis
occultis imponitur pnitentia 40. dierum, extr de Sortilegijs. cap. 1. Si notorij sint, Eucharistia negatur. de
consecra. d. 2. prodilectione. Si sit clericus, deponendus est, et in Monasterio retrudendus. 26. q. 5. Si quis
Episcopus. Vbi sic habetur: Si quis Episcopus est, aut Presbyter, aut Diaconus, vel quilibet de ordine clericorum,
Aruspices, aut incantatores, aut ariolos, aut cert augures, vel sortilegos, vel qui profitentur artem Magicam, aut
aliquos eorum similia exerce (02) tes consuluisse fuerit deprehensus: ab honore dignitatis su suspensus, Monasterij
curam excipiat, vbi p nitenti perpetu deditus, scelus admissum sacrilegij soluat. Si laicus, excommunicationem
incurrit. 26. q. 5. Si quis ariolos. tales etiam infames sunt, et qui ad eos concurrunt, vnde nec ad accusationem debent
admitti. 2. q. 8. quisquis. Qvd Iure Ciuili prohibeantur patet, quia insectatores earum debent mortis supplicio
subiacere. C. de maleficijs. l.nemo.l.culpa. et l. multi. vbi sic habetur: Multi Magicis artibus vsi, elementa turbare,
vitas infantium labefactare non dubitant, et manibus accitis audent ventilare, vt quisque (30) suos conficiat malis
artibus inimicos. Hos quando natur peregrini sunt, feralis pestis absumat. Et l. duodecim tabularum p n
grauiim Maleficis sunt imposit. patet per Tullium libro de legibus. Pot etiam sentiunt has artes esse vitandas.
Vnde Virgilius 4. neidos, vbi Dido sororem sic alloquitur: Testor chara Deos, et te germana tuumque (23) Dulce
caput, Magicas in vitam accingere artes. Nec valet dicere vt videtur, qud notitia istarum artium in se sit hona et
vtilis, quanquam vsus earum sit perniciosus, quoniam 26. q. 2. habetur, qud Christiana pietas condemnat
Mathematicas, etiamsi vllum sacrificium vel vll preces ad aliquem spiritum dirigantur. Si autem dicatur, qud
studium istarum artium sit licitum ad eas confut andum et reprobandu (05) . Hoc non placet, (saluo meliori iudicio)
prim: quia per hoc retardarentur homines studio vtilium artium. Secund, quia cm homines naturaliter scire
desiderant, et ea magis qu admirationem secum ferre videntur, vix esse non posset, quin imbuti his perniciosis
artibus, experimento scire cupiant: mira illa qu per eas fieri posse pollicentur. Et sic patet confutatio sui dicti. Ex
quibus simulcum optima illius regni politia infero, qud nec apud Toletum, nec apud Salamanticam, aut quamlibet
aliam Hesperi partem hac tempestate Magic artes tollerantur. Sed est sciendum, qudiamolim apud
Salamanticam vrbem, Idolum marmoreum in profundiima cauea positum colebatur, cui Dmon aistebat, instruens
in huiusmodi artibus eos, qui sibi certis pactis et inuocationibus subijcere volebant, qui post tractum temporis in
quibusdam affectibus admirabiles apparebant. Veruntamen non mod diebus multis, verm et ab annis
antiquiimis cauea illa obstructa est, et desuper Ecclesia fabricata. Idolum ver prdictum ante Ecclesi, in via
publica pertranseuntibus conculcatur ade, vt vix sculptur vestigium appareat. Et sicpatet corollarium. Et quia ea
quibus Magic artes acrius sunt improbat ex Christi doctrina sunt accepta, infero finaliter, qud Christi doctrina
fideles omnes Magorum Maleficis purgantur. Quod est corollarium responsiuum ad qustionem per sacr legis
Doctorem mihi propositam. Cui atque vobis diuinarum literarum in terris arbitris, dicta mea submitto corrigenda.
FINIS. TRACTATVS VTILIS ET NECESSARIVS, PER viam Dialogi, de Pythonicis mulieribus. Prfatio ad
Illustrissimum Principem, Dominum Sigismundum Atchiducem Austri, Stiri, Carinthi, et c. De Pythonicis
mulieribus, per Vlricum Molitoris de Constantia studij Papien. Decretorum Doctorem et Curi Constan, causarum
Patronum, ad honorem elusdem Principis ac sub su Celsitudinis emendatione scriptus. Excellentiime Princeps et
domine, domine Archidux colendiime, humilis Vlricus Molitoris de Consttia Doctor, tu Celsitudini sese in
obsequium offert. Cm superloribus annis pestis quarundam incantatricum mulieru (05) terr tu Excellenti
inuasisse diceretur. Itaque (30) cm nonnull tuo sub imperio mulieres de huiusmodi Hresi suspect capt forent,
apudque (17) ue torturam interrogat, varia responderent; vnde tuis consulibus varia ea de re inter se opinantibus,
vno quipp in illam, altero in aliam partem declinante, tandem apud tuam Clementiam mei memoria incidit. Itaque
(23) pro insita tua auiditate veritatem cognoscendi, per tu dignationis consules demandatum suscepi: vt quid ego in
ea re sentire (02) , id tu Excellentistylo officioso designare non omittere (02) . Verm quamuis istud laboriosum
et periculosum sit: laboriosum quidem mihi in alijs occupato, et victu (05) qurere curanti. Periculosum autem,
propter inuidos et detractores, qui cuncta qu nequeunt imitari, non tamen cessant calumniari: et qua ipsi sua inertia
experiri non poteru (05) t, venenoso dente veluti greges hircus lacerare n omittunt. Quamuis insuper ista materia
prclaros etiam Doctores in dubium aduocauerit: attamen dignum existimaui, quia pro tua Excellentia corpusculi
mei membra tuis obsequijs obtinet deuicta, eius etiamsi qu sunt animi vires poideas, vt dum exterioris hominis
partes sese ad tua deuouent obsequla, debilis quoque (23) et rudis intellectus meus ad tu Celsitudinis gleriam non
dormitet. Opus itaque (23) prsens sub tuatuorumque (23) sapientiimorum consulum correctione, prsertim
clariimi viri Conradi Sturtzel vtriusque (23) Iuris Doctoris: ac tu prcelle (02) ti maximi Secretarij, cuius
quipp correctioui hunc Tractatu (05) specialius submisi. Quoniam eundem priscis temporibus in prceptorem et
Magistri loce habui. Eloquenti etiam emolumenta lurisque (23) sententias suxi, bodieque (23) sugere desiderem, et
sic aggressus sum. Etenim cm apud prisces oratores Dialogus plerunque (23) aliquid iocundioris delectationis
afferri existimatuus est, idcirc prsenti in tractatu per viam Dialogi im Trilogi procederem decreui. Verm quia
multi ea dere disputatione dignacum prouido et prstanti viro Co (04) mdo Eschatz buius inclyt ciuitatis
Constantiensis plurium anno (34) rum prtore et magistratum gerente, viro vtique (23) spectato et facundia florente,
recensui qui tanquam prtor buiusmodi mulierum confeiones didicit. Itaque (30) ipsum prsentem Dialogum sub
tuo excellentiimo ipsiusque (23) Conradi, et meo nominibus expedire arbitratus sum. Idcirc sub benignitatis venia
ad materiam accedens, quasdam qustiones pro claui buius materi discutiendas prmisi. EXORDIT VR ITAQVE
CLEMENtissimus Archidux Sigismundus Austri, CAPITVLVM PRIMVM. Sigism. Fidelis nobisque (23) dilecte
Doctor Vlrice, quoniam singulari fauore ab tua in nos meritate prosequimur: idcirc prsenti de materia tecu (05)
pr cteris disputare decreuimas. VLRIC. Illustriime Princeps, quamuis gratumsit, vt protua in meclementia me
diguum inter disputandum fore iudicaueris, Attamen ecce adest Conradus Schatz, Prtor me ciuitatis, vir vtique
(23) ingenio prstans in conuersationeque (17) argutus consodalis meus. Placeat igitur eius industria hac in re prius
experiri. SIG. Placet, nam et |eundem consilio maturum, conuersationeque (23) facetum noui. Idcirc quia nobis
sermo de incantatricum molesicijs babendus erit: Itaque (23) qure (02) dum prim duxi, Vtrm de facte
incantatricum point prouocari tonitrua et grandines? CONR AD. Quamuis in huiusmodi difficultate, qua etiam
doctiimos viros prodiscuione terrert solet meinscitum putem. Iuxta verbum Socratis, qui solitus fuit dicere, se hoc
solm scire quodnesciret: attamen nevidear clementis Principis monitis non acquiescere, loquar pauca vt initium
dem mouendi maiora. SIGISM. Dicigitur. CONR AD. Apud Philosophum tritum est sermone prouerbium, vt fama
quam omnes famant non omnin perdatur. Fama autem cmunis est, qudips strig tonitrua et grandines fecerint:
magnaque (23) damna segetibus et hominibus intulerint. Ex confeione quoque (23) earu (05) in tortura facta, se
talia fecisse, et modu (05) faciendi tradidisse compertum est. SIGISM. Atego nud fam nonintendo. Facil enim
dictum sequitur vulgus, nec confeione torturali satiabor, cm metu tormentorum quis inducitur quandoque (23) ad
confitendum id quodin rerum natura non est. Verm ea qu oculis non conspeximus, auctoritate tum vel
concludendi ratione percipere desideramus, nam recta disputatio auctoritate et ratione concluditur. VLRIC. Profect
Experientia in decidendis causis contemptibilis non est, cm Experientia dicatur esse rerum Magistra, vt dicitur in
capitulo vbi periculum, De electione, libro sexto: vnde tritum est apud populares prouerbium, Experto crede
Roberte. SIGISM. Ad ostendendum igitur, qud Malefic mulieres nibil sciant, meistud mouet videlicet, Nam
sitalia ist maledict mulieres scirent, et efficere possent, non esset opus Principibus temporibus belli clientulos
militesque (23) conducere, qui in terras bastium irruerunt, agrosque (23) deuastarent, incendijs domos et villas
concremarent? Verm satis esset, talem mulierem Pythonicam aduocare, eidemque (23) saluum conductum
addicere, et bortari, quatenus super hostium terras talis maledicta mulier grandines, fulmina et tempestates
prouocaret, vt sic hostium terram periclitare moliretur. Etenim quia videmus, qud ips talia facere nonpossunt,
etiamsi vellent, ad faciendumque (23) etiamsi Principibus, (quod tamen absit) inducerentur, vnde inferendum
censeo ipsas talia facere non posse. Prtere, ex fide habemus, solm Deumstellarum et elementorum esse
gubernatorem, qui legem pati syderaiubet, et qui iuxta Boe (02) tium in libro De consolatione perpetua mundum
ratione gubernat, stabilisque (23) manens dans cuncta moueri. Quomodo igitur mulieres lami adiutorio Dmonum
illum summum motorem, qui certa ratione cunct a gubernat, in huiusmodi suo motuimpedire, et in alium motum
dirigere possent. CONRAD. Ponderanda quidem est magni Principis ratio. Sednon minus ponderandum est illud
quod Exod. c. 7. dicitur: Nam quamuis Moyses ante faciem Pharaonis regis gypti multa signa et prodigia fecisset:
nihilominus malefici similiter effecerunt, qui incantationibus suis aquamin sanguinem verterunt, et ranas super
terram produxerunt. Ecce igitur ex sacra Scriptura veteris Testamenti clarere, qud Malefici adiutorio Dmonum
quas turbarunt, quia eas in sanguinem verterunt: et agres prdiaque (23) ranis confuderunt. Item lib. Iob c. 1.
legitur, qud Diabolo procurante ventus vehemens irruit regione deserti: et concuit quatuor angulos domus, qu
corruens oppreit liberos Iob, et mortui sunt. Ecce qud Diabolus potestate sua arem prouocauit, puerosque (23)
oppreit. Dicitur etiam eodem libro, Diabolum fulmina ignis prouocasse. Dicit enim textus: Ignis Dei cecidit dec lo,
et vaccas, oues, pueros consumpsit. Item Ioannes in Apo. cap. 7. ait: Post hc vidi quatuor Angelos stantes super
quatuor angulos terr, tenentes quatuor ventos terr neflarent superterram, neque (23) mare, neque (23) in vllam
arborem: vidi alterum Angelum asce (02) dentem ab ortu Solis, habentem signu (05) Dei viui: et clamauit voce
magna quatuor Angelis, qubus datum est nocere terr et mari, dicens: Nolite nocere terr, neque (23) mari, neque
(23) arhoribus, quousque (23) signemus seruos Dei in frontibus. SIGISM. Doctor, qui sunt illi quatuor Angeli,
quibus loannes ait esse datum, vt point nocere terr. VLRIC. Sunt Diaboli. SIGISM. Appellatur ne Diabolus
Angelus. VLRIC. Ita. Nam Diabolus ibidem et eti alibispius Angelus dicitur: quia etiam missus Deo, vt ibidem
dicit glossa ordinaria. SIGISM. Fort Ioannes hocinspiritu vidit, dans nobis su visionis exempla. CONR AD.
Digniime Princeps, non opus est exemplis, dumres ante oculos existit, vt audisti Maleficis coram Pharaone, et
gestis Iob. Si igitur hcfacta fuisse leguntur, igitur et iam fieri posse quis dubitat. VLRIC. De illo passuin fine
expst clarius loquamur. SECVNDVM CAPITVLVM. VTR VM INCANTATRICES POSsint adiutorio Diaboh
hominibus et infantibus nocere, ac morbos eisdem inferre, eosdemque (17) ; debilitare. SIGISM. Quia de
corruptione et turbatione elementorum nobis sermo est, non incompetenter qurendum duximus: Si etiam
Incantatrices homini, et maxim infantibus morbos inferre, et adiutorio Dmonum eisde (02) nocere possunt, et eos
debilitare? CONR AD. Audiui plerisque (23) mulieribus, quomodo pueris in cunabulis iacentibus vari
gritudines acciderunt: nunc quippe illi puero nasus apparuit curuatus: nunc alteri oculus erutus, quodque (23)
maledict mulieres quandoque (23) comprehens, asseruerunt, in torturaque (23) recognouerunt, obinuidiam
parentu (05) se talia pueris auxilio Dmonis irrogasse. SIGISM. Audisti qud confeionibus talibus per metum
extortis n saturabor: quid igitur aliud rationis seu auctoritatis in medium adducis? CONR AD. Iam superius pro
auctoritate in libio (34) primo Iob cognouimus, qud Diabolus filios eiusdem ventum prouocando et mortuisunt.
Digneris vtique (23) audire beatum Augustinum 21. libro de ciuitate Dei, ca. 18. dum ait: Prorsusque (23) scriptum
est graue iugum filios Adam die exitus de ventre matris eorum, vsque (30) in diem sepultur matrem omnium
vsque (30) adeo impleriest necesse, vt ipsi paruuli per lauacrum regenerationis ab originali peccato quo solm
tenebantur, vinculo iam soluti, multa patientes, nonnulli incursus spirituum malignorum patiantur. Ecce quod
Augustinus sentit, pueros incursus Dmonum pati. Item Beatus Hieronymus ad Paulam de dermitione Brsili in
epistola ait: Quid caus est, vt sp ibi noli et moli, ac vbera materna lactantes Dmonio corrumpuntur.
Ecceigitur sacra Scriptura et sanctorum patrum auctoritate ostensum esse Diabolum potestatem quandoque (23)
habere corrumpendi pueros et infantes, eisque (23) nocendi. SIGISM. Locati mod sumus de infantibus, quidigitur
in senibus et adultis? CONR AD. Multos vidimus senes claudicantes et contractos, qui asseruerunt, ex maleficio
illarum maledictarum ipsis illud euenisse. SIGISM. Quid autem sentit Scriptura? CONR AD. In legenda sanctorum
Simonis et Iud legitur, quomodo coram Rege Babyloni Larochi et Arphaxat Malefici fuerunt constituti, qui ipsius
Regis oratores et rhetores mutos et claudos at que (23) ccos effecerunt, acvisum et gressum eisdem denu
reddiderunt. Ecce apertum testimonium, qud Malefici nocere possunt hominibus, etiam senibus, ac claudos et cco
(34) s facere, et rursus eosdem sanare. SIGISM. Hi namque (23) oratores, quibus huiusmodi maleficiaeuenerunt,
pagani extiterunt, et in Christu (05) n credideru (05) t: necsigno crucis muniti fuerunt. VLRIC. Prudenter loqueris o
inclyte Princeps: quoniam in eadem legenda canitur, (38) postquam dicti oratores et rhetores in Christum
crediderunt, et per Apostolos signo crucis muniti fuerunt: dicti Magi eisdem vltra nocere non poterant, quanquam
Magiipsi ipsi irritati iterato eisde (02) nocere atte (02) tassent. CONR AD. Aie, aie, quomodo igitur poterat Diabolus
nocere Iob: eundem grauiimo vlcere percuit adeoque (23) cundem lsit, vt in fimo iacens, vix suspirare poterat, vt
legitur in lib. Iob, et tamen ipse Iob erat vir sanctus in voluntate Dei, vt testatur scriptura, ambulans. Item in legenda
sancti Antonij legitur, quomodo Dmones eundem vald percusserunt: qui tamen vir sanctus et Deoplacens fuit.
Ecce erg ex his constare, Dmones super sanctos etiam viros potestatem nocendi eisde (02) habuisse. Si igitur
viros sanctos turbare potuerunt, cur igitur alijs, de quorum sanctitate nobis non constat nocere non possent? SIGISM.
Ex his magis magisque (23) hsitare incipio: quid igitur sentiendum sit audire desidero. VLRIC. Sine mod prope
finem quid sentiendum sit latius de hoc et alijs loquamur. SIGISM. Ex priori dubio oritur aliud: Vtrm possint
hominem in coniugali statu existentem inficere, et ad coeundum impotentem reddere? CONR AD. Vidi plures
iuuenes, qui in coitu paucum aut nihil valuerunt: im proprias vxores carnaliter cognoscere non potuerunt,
asserentes, ex Malesicio hoc ipsis contigisse. SIGISM. Omulti multa loquuntur. VLRIC. Prefect Canones in hoc
consentiunt, asserentes, per maleficia fieri posse, vt homo qui natura frigidus non est, ad coeundum inhabilis
reddatur: itaque (23) in Decretali specialem titulum de frigidis et maleficiatis habemus: vnde Hysmarus etiam Papain
ca. si per sortiarias. 34. qust. 1. ait: Si per sortiarias atque (23) Maleficas artes occulto, sed nonnunquam Dei iusto
iudicio permittente, et Diabolo prparante concubitus non sequitur, hortandi sunt quibus ista eueniunt, vt corde
contrito, et spiritu humilitatis Deo et sacerdoti de omnibus peccatis suis puram cfeionem faciant et c. Ecce dicit
enim textus: prparente Diabolo concubitus non sequitur. Et quuis pro decisione huius dubij adcredendum satis
foret canum: quia Canonum constitutiones ab hominibus debent approbari: vt dicitur in capitulo primo de cstitu.
Nibilominus tamen hocidem astruunt Doctores. Vnde Beatus Thomas in quarto super sententijs, distinctione 34. ait,
qud ex maleficio po (34) t est quis esse impotens ad vnam, et non ad aliam. Itaque (23) dominus Hostien. in
summalibro quarto, rubrica 17. frigidis et maleficiatis dixit, aliquando maleficiantur homines, ita (38) reddu (05) tur
per sortilegium impotentes omnibus prterquam vni. Aliquando etiam maleficiantur ade, vt non possent:
cognoscere vxorem: sed omnes alias. SIGISM. Animum meum hc mouent: quia mira sunt. Nam cm coitus
natura nobis detur, admirandum cert erit, quomodo Diabolus cursum natur impedire nobis gnorantibus poit.
VLRIC. Nam et ego Vlricus ad decem et octo annosin curia Constantiensi causarum Patronus et Aduocatus, pro (21)
ut hodie sum, et buius modi cau sas frigiditatis et maleficij in practica plures habui, vbi mulieres accusabant coram
Iudice maritos de impotentia coeundi. SIGISM. Quidigitur decretum fuit in talibus causis. VLRIC. Decreuerunt
iudices eos taliter infictos Medicis curi huiusmodi iuratis ostendere se debere pro examine Medicorum faciendo.
SIGISM. Quid inde? VLRIC. Itaque (23) plures comperi per Medicos curi iuratos inspectos: quos ipsi Medici
asseruerunt natura non frigidos, sed sortilegio maleficatos esse. SIGISM. Et quid super huiusmodi Medicorum
examine finaliter sententiarum extitit! VLRIC. Decreuerunt itaque (23) iudices: partes ad triennium mutuo
cohabitare debere, opus carnis huiusmodi attentando, quoque (23) largiores in ieiunijs et Eleemosynis forent, vt
Deus qui institutor est matrimonij, huiusmodi maleficium ab eis auferre dignaretur. Verm quia de huiusmodi
articulo opinionem meam in fine cum prcedentibus dubijs latius declarare intendo, interim adalia dubiate
conuertere, si velis, poteris. TERTIVM CAPITVLVM. SIGISM. qurit, Vtrm dict mulieres incantatrices point
facies hominum in alias formas immutare, et c. VLRIC. Quidtibi digniime princeps videtur? SIGISM. Quod non.
VLRIC. Que hoc asseris motiuo? SIGISM. Dicitur enim in decretoin capitulo. Episcopi 26. qustione quinta vbi
inquit textus. Quisquis ergo credit, posse fieri aliquam creaturam aut in melius aut in deterius immutari aut
transformari posse in aliquam speciem aut aliquam similitudinem, nisi ab ipsocreatore, qui omnia fecit et per que
(02) omnia facta sunt, infidelis est et pagano deterior. CONR AD. Canoni namque (30) aduersari non intendo. Sed
qu apud Historiographos me legisse meminirecitare cupio. Quid igitur ad Virgilium dicitur, qui in Bucolicis ecloga
oct aua recenset: qud dum Vlyes suis cum socijs Troia exulando ad Circen Reginam declinasset: ipsa quoque
(23) Circe hospites tales suscipiendo pocula malefica eisdem ministrasset: itaque (23) ipsi hospites postqum
venenata pocula bibissent, in animalia diuersarum specierum conuersi sunt, vnusque (23) in lupum, alter in asinum,
alius ver in leonem. SIGISM. Fbulamrecitas: pot finxerunt quibus non est credendum. CONR AD.
Certreijciendi non sunt. Nam C lius Lactantius ait potas Historias scripsisse: sed sub occulto figmento velasse.
Attamen hanc recitat Bothius Doctor catholicus in libre quarto de consolatione et ait: Vela Naritij ducis Et vagas
pelago rates urus appulit insula. Pulchraqua residens dea Solis edita semene Misier hospitibus nouis Tacta carmine
pocula. Quos vtin varios modes Vertit herbipotens manus, Hanc aprefacies tegit, Ille marmaricus leo Dente crescit et
vnguibus, Hic lupus nuper additus Flere dum parat vlulat: Ille Tigris vt indiea Tecta mitis obambulas. Sed licet varijs
malis Numen archaclis alitis Obsitum miser, ms ducem Peste soluerit hospitis Iam tamen mala remiges Ore pocula
traxerant, Iam sues Cerealia Glande pabula verterant, Et nihil manet entegrum Voce et corpore perditis. Sola mens
stabilis supr Monstra qua patitur gemit. O leuem nimium manum, Nec potentia gramma Membra qua valeant licet,
Corda vertere non valent: Intus est hominum vigor Arte conditus abdita. Hac venena potentius Detrabunt homines
sibi Dira qu penitus meant Nec nocent a corport Mentis vulnere suiunt. Hc Bothius decurtatis metris canit.
SIGISM. Tametsi prclaro stylo Bothius Vlyis sociorumque (17) ue gesta recitet, hsitotamen an vera sint: et si
talia gesta vera fuerint, non mirum, si istud his hominilus accidit qui pagani fuerunt, Idola venerantes, et statuas
Dmonum adorantes, vnde Diabolum super homines tales maiorem potestatem habuisse credimus. Cm antem nos
Deum c li adoremus, et in Christum, per quem abimperio Diaboli liberati sumus, vnde nobis talia ctingere posse
non existimo, CONR AD. Insuper his simile factum audiuimus. Narrat enim Apuleius, prout eum recitat Augustinus,
eidem asini aures accidisse, accepto veneno humano animo permanente se asinum factum fuisse. SIGISM. Dixi iam
differentiam esse inter Idola adorantes, et Deum c li colentes. CONR AD. Procedamus igitur ad eos qui Deum c li
adorant, vt ostendamus eisdem venefica arte talia pariter accidisse. SIGISM. Procedamus igitur. CONR AD.
Inhistoria sancti Clementis recitatur, quomodo facies Faustiniani, qui pater sancti Clementis extitit, et cum Beato
Petro Apostolo conuersabatur, per Simonem Maleficum immutata fuerit. Dicitur enim in eadem historia, qud cm
Imperator Cornelium centurionem misisset Antiochiam, vt illic Magos et Maleficos caperet, Faustinianus licentiam
salutandi Apionem et Anubionem Beato Petro petijt. Cm autem idem Faustinianus apud Simone (02) Maleficu
(05) declinasset: itaque (23) Simon Anubiani et Apioniexposuit, quomodo idem illa nocte Cornelium fugere
velletie qud audisset eundem Cornelium Imperatoris ex prcepto se comprehendere velle: vnde ipse Simon
omnem furorem in Faustinianum conuertere proposuerit. Tantum inquiens facite Faustinianu (05) c nare vobiscum.
At ego, ait, quoddaminterim vnguentum componam, quo c natus faciem suam perungam, ex eo quoque (23) vultum
meum habere videatur. Vos autem herb cuiusdam succo faciem perungimini prius, vt non fallamini de mutatione
vultus eius. Volo enim vt comprehendatur ab his qui me qurunt: et luctu (05) habeant filij o (34) ius, qui me relicto
fugerunt ad Petrum: itaque (23) facies Paustiniani fuit mutata, nemo eundem prter quam Petrus cognosceret: ad
modum quippe vt qui Faustinianu (05) intuebantur, existimabant Simonem Magu (05) videre. Ecce igitur qud per
Maleficas artes vir sanctus erat immutatus. SIGISM. Fortem pro tunc Faustinianus catechumenus fuit: nec du (05)
baptizatus Petro, vel Deus hocide permisit, vt dolus Simonis Magi proficeret in gloriam Petri, prout factum fuit.
CONR AD. Quocunque (23) modo permissum extiterit, attamen ex historia claret, (38) facies eius per maleficium
immutata fuit. Ite (02) in historia Beati Petri recitatur, qud cm Simon Magus ante facie (02) Neronis Imperatoris
staret, eius effigies subit mutabatur, vt mod senior mod adolesce (02) tior videbatur. In eadem quoque (23)
historia legitur, (38) Simon Magus bircum in speciem hominis secundum ipsius. Simonis mutauit. Fertur enim
Simonem Neroni dixisse, vt scias optime Imperator, me filiu (05) Dei esse, iubeme decollari, et tertia die resurg.
Prcepit erg Nero carnifici vt decollaret eu (05) : qui cm putaret Simone (02) decollare, decollauit arietem. Simon
autem arietis membra recolligens, se et illa tribus diebus abscondit. Tertia ver die ostendit se Neroni, dicens: Fac
sanguinem meu (05) abstergi qui effusus est: quoni ecce ego qui decollatus fuer, sicut promisi, tertia die resurrexi.
Nero ver his visis obstupuit: et eum filium Dei putauit. SIGISM. Bone Doctor quid tuaffers in medium? VLRIC.
Maiorum Doctorum testimonia in eamrem adducam. Dicit enim Beatus Augustin. in libro de spiritu et anima:
Humana opinio dicit, (38) quadam arte et poteslate Dmonum homines conuerti possunt in Lupos et iumenta: et
portare quque (23) necessaria, post peracta opera iterum adse redire: nec bestialem mente (02) in eis fieri, sed
mtionalem humanamque (23) seruare. Hoc intelligendu (05) est, qud Dmones quidem naturam non creant, sed
solm aliquid tale facere possunt, vt videantur esse (38) non est. Hc Augustinus. Eece erg (38) Augustin.
concepit, (38) aliqui (33) d talefacere possunt. SIGISM. Sed subdit vt videantur esse quod non est. VLRIC. De hoc
latius in solutione finali dicemus. Insuper Augustinus in libro 18. de eiui. Dei ait: De ludificationibus Dmonum
quid dicemus, nisi de medio Babylonis esse fugiendum: quant enim in hoc maiorem potestatem Dmonum
videmus: tant tenacius Mediatori inhrendum, per quem de imis ad summa conseendimus. Nam cumessemus in
Italia audiebamus talia de quadam regione illarum partium, vbi stabularias mulieres imbutas his artibus in cases dare
solere dicebant, quibus vellent, seu possent, viatoribus, vnde in iumenta ilic verterentur, et necessaria quque
portarent, postquam perfuncta opem, adse redirent: nec in his vit am bestialem fieri, sed mtionalem seruari. Hc
Augustinus. SIGISM. His Augustinus loquitur de auditu alieno, dicens se quibusdam recitatoribus audiuisse: vnde
dictum Augustin. mibil in hoc concludis: quia testis de auditu alieno loquens non probat. VLRIC. Sapienter loqueris,
attamen audiamus propinquiora. Vincentius in speculo naturali lib. 3. cap. 3. refert, cuius verba bicrefert Guillermus
Malmesberiensis monachus, in historia sus, qud tempore Petri Damiani fuerunt du vetul in strata publica, quas
Augustinus appellat stabularias, item transeuntes ad hospitia promercede suscipientes. Nam stabularium propri
hospitium venale et publicum dicitur. H vno commer antes tugurio, vno quoque (23) vtentes maleficio, hospitem si
quando superueniebat solus, in equum, vel sem, vel asinum mutabant: et mercatoribus vendentes, precium
habebant: Quadam die iuuenem bistrionicis gestibus victum exigentem hospitio susceperunt: su sceptumque (23)
asinum fecerunt: multum inde lucrantes per (35) asinum scilicet, qui miraculo gestuum distinebat transeuntes: N
quocunque (23) modo anus prcepisset, mouebatur. Non enim amiserat intellectum sed loquel: multu (05) inde
qustuu (05) cflauerant vetul. Audiens boc vicinus diues asinu (05) emit magno precio. Dictu (05) quoque (23)
est ei ab illis vetulis vt custodiret eu (05) , ne in aquam intraret: seruatus que (23) asinus diu ab aqua, tandem
incautiorem nactus custodiam, in lacum proximu (05) se proiecit: et ibise diu voluntans Asinin figuram perdidit,
propriamque (23) recepit. Cumque (23) custos eius sciscitaretur ab eode (02) obuio, si asinum vidisset, illese esse
dixit. famulus ad dominu (05) retulit, dominus ad Apostolicum Leonem illo seculo sanctiimum. Conu ct anus ide
(02) fatentur. Dubit antem papam confirmauit Petrus Damianus vir eruditiimus, producto exemple de Simone
Mago qui Faustinianum videri fecit in figura Simonis. Ecce erg qud Petrus Damianus vir magn auctoritatis apud
Papam conclusit hoc fieri potuisse. SIGISM. Tantis bistorijs et auctoritatibus meimpellis, vt nesciam quorsum me
vert. VLRIC. Insine latius loquamur de hoc. CAPITVLVM QVARTVM. Vtrm dict mulieres incantatrices
proficiscantur ad conuiuia, vel point super baculum vnctu (05) , vel super lupum seu aliud animal equitare, et ad
suiconuiuij ludum de loco ad locum traduci, vbi bibant et cedant, ac se mutu cognoscant at que (23) delectentur.
SIGISM. Vlterius quro, vtrm super baculum pinguedine quadam vnctum, aut super lupum, vel aliud animal
point tales mulieres maledict equitare: et an Diabolus posset eas deferre de loco ad locum, vt bibt et conuiuia
celebrent, seque (23) mutu cognoscant atque (23) delectentur. VLRIC. Audienda est tua opinio benigne Archidux.
SIGISM. Nouimus, (38) Diabolus spiritus est, qui non habet manus, neque (23) pedes, necetiam alas, qui etiam
noncommen suratur loco, quo modo igitur bominem qui corporeus est, portare posset? CONRAD. Fort spiritus
ingrediuntur aliqua corpora, et assumu (05) t sibi talia ad opus illud quod facere volunt. Namin sacra Scriptura
legimus, Danielis vltimo, qud Angelus Domini apprehendit Abacuc in vertice eius, et portauit eum in capillo
capillis sui, et portauit eum in Babylonem. Ecce quamuis Angeli spiritus sint: et non habent manus neque (23)
pedes: tamen concludendum est, qud Angelus corpus assumpserit, quo Abacuc capillis tenere et portare potuit. Sic
Actuum Apostolorum 8. legitur: Spiritus Domini rapuit Philippum, et inuentus est in azato. SIGISM. Hoc in
spiritibus et Angelis bonis fieri posset concedo, in quibus maior est potestas. VLR. Loquamur ergo de malis et sic de
Diabolo (34) : nam in legenda sancti Iacobi legitur, qud Diabolus Hermogenem constrinxit, et ligatis manibus et
pedibus eundem ad sanctu (05) Iacobum detulit. CONRAD. Referam autem ego, qud temporibus nostris quibus
adbuciuuenes mutu in scientijs humanitatis constudentes fuimus, accidit ante lapsum multorum annorum vidi ego
in iudicio prouincialis ciuitatis Constantiensis duos mutu litigantes, vbi accusator in forma Iuris se inscribens ctra
quendam rusticu (05) , que (02) Maleficu (05) asseruit, actione (02) proposuit, qu (05) o idem rusticus super lupum
quendam equitans, o (34) buiam accusatori venerit, quo obuianteipse accusator subit contractus, et me (02) bris
languidis factus fuerit: ita que (30) rogante eo Maleficum, vt sanitatem sibi restitueret, annuerit Maleficus qui
abiensrem aliquantulum temporis tacitus continuit. Verm, quia idem rusticus etiam alijs suo maleficio dna
intulisse dicebatur, vnde tandem accusator eunde (02) public insignem iudicij accusauit. SIGISM. Quid ad
buiusmodi accusatione (02) rusticus respondit? CONR. Negauit ille. SIGISM. Ad torturam fuitn positus? CONR.
Non. SIGISM. Quomodo igitur conuincl potuit. CONR. Per testes. SIGISM. Quam nam que (30) causam dicti
allegarent testes? CONR. Asseruerunt per eorundem iuramenta public prstita, qud ipse rusticus Maleficus, etiam
ipsos testes in corpore et rebus damnificauerit. SIGISM. Datus fuerat ipsiaccusato orator ad defendendum. VLR. At
ego tali iudicio affui, et ego illud cum grauitate et maturitate fieri vidi: ipsas e (02) t partes duos magn eloquenti
viros prlocutores habuisse memini. SIGIS. Quinam bi fuerunt? VLR. Conradum quondam Schatz patrem nostri
disputantem, ac Vlricum quondam Blaser nostr ciuitatis Prtores, viros rememonitione dignos pro oratoribus
habuerunt. SIGISM. Noui illos et prudentes censui. CONRAD. Ordinatou aque iudicio, ex dictis testium ipsum
accusatum conuictum condemnari, condemnatum concremari vidi. SIGISM. Qustioista aliam etiam particulam
continet: videlicet, qud huiusmodi mulieres quandoque (30) conueniant mutuoque (23) confabulentur, bibant et se
inuicem agnoscant. CONRAD. Sic fieri solere vulgus clamat, ipsque (23) mulieres talia confitentur, et propinqua
iudicia confeionis aignant. SIGISM. Nonne ait Canon inca. Episcopi. 26. q. 5. vbitextus: Illud etiam non
omittendum est, qud qudam mulieres scelerat retr post Satanam conuer s Dmonum illusionibus et fanta
smatibus seduct credunt et profitentur, se cum Diana nocturnis horis Deapaganorum et cum Herodiade, et
innumera multitudine mulierum equitare super quasdam bestias, et multa terrarum spacia intempesta nocte
pertransire, eius iuionibus obedire veluti domin, et certis noctibus ad eius seruitium euocari. Sed vtinam h sol
in perfidia perijssent, non multas secum ad infidelit atis interitum prouocassent. Nam innumera multitudo hac falsa
opinione decepta, vera hc esse credit, et credendo recta fide deuia, errore paganorum inuoluitur. CONRADVS. Si
itaque iuxta verba Canonis opinione decipiuntur, Vnde igitur prouenit, qud ips mulieres ex alijs ciuitatibus
homines noscunt, quos etiam conuiuio interfuisse asserunt: et iudicia cognitionis su ostendunt, quos tamenprius
nunquam viderunt, neque in huiu smodi ciuitatibus cum talibus prius conuer sat fuerunt? VLRICVS.
Hancinstantiam, etisi vrgeri videatur: tamen prope finem buius tractatus exemplo sancti Germani soluemus.
QVINTVM CAPITVLVM. Sigismvndvs. Qurendum insuper fore existimo, vtrm Diabolus in forma hominis
poit apparere, et cum huiusmodi maledictis mulieribus possit incubando commisceri? CONRADVS. Nemo dubitat,
quin Diabolus in forma hominis apparere possit. Namin legenda sancti Martini legitur, qud cm Martinus
Mediolanu (05) prterisset, Diabolus ei in bumana specie obuius fuit. Sic in legenda sancti Antenij legunt, qud
Diabolus in specie pueri nigri prostratus apparuit. Item in legenda sancti Eligij legitur, qud Diabolus in specie
pulchr mulieris eundem apud fabricam suam alloquebatur. De Saluatore quoque nostro Mattbi quarto legitur,
qud assumpsiteu (05) Diabolus, et statuit eum super piaculum templi. Vnde in banc partem assentior, qud
Diabolus in specie bumana poit bominibus apparere, et cum eis conuersari. Legitur qud Plato Dmone domestico,
quasi famulo vsus sit. SIGISMVNDVS. Sed quid de alia parte qustionis, an Dmones point cum talibus
mulieribus dor mire, et coire cum eisdem? CONRADVS. Hoc namque (30) mulieres confitentur, qud incubando
commiscentur, et sicut ab amatoribus tractentur. SIGISM. Vana mulierum opinio, mult agarrulant, qu verafore
putant. CONR. Profect quandoque (30) perseuerant in huiusmodi corum confeione, etiam cm ad mortem
ducuntur, et nihil aliud vident, qum moriendum esse. Veruntamen audiamus gesta aliorum magis autorisata.
Legitur. n. in historia sancti Bernardi, qud Dmon siue incubus, pluribus annis cum quad muliere dormiuit, e (02)
t marito mulieris in eodem lecto condormiente, attamen hoc nefas ignorante. Itaque tandem mulier p nitentia ducta,
volens deinceps licentiare et expellere incubum, verm non potuit: vbi beato Bernardo conquerens, qui ipsum
Dmonem ardentibus candelis excommunicauit. Ac vt sic eundem dicta muliere effugauit. Item beatus Augustinus
in 15. librode ciuitate Dei ait: Creberrima fama est, multique (23) experti sunt, vel ab illis qui expertos se audisse
affirmant, syluanos atque (30) faunos, quos vulg incubos vocant improbos, sp mulieribus extitisse: et earum
appetisse et peregisse concubitu (05) . Item in bistorijs Arcturi Regis Britanni spius leguntur huiusmodi accidisse.
SIG. Quid igitur respondetur ad auctoritate (02) Caiani, qui ait: Nullo modo credendum est, spirituales naturas cum
feminis earnaliter coire posse. Nam si hoc aliquando posset fieri, quomodo nunc vel nunquam vel rar videremus
aliquos exeorum concubitu de mulieribus absque (30) virili semine nasci, cm prsertim constet eas libidinum
sordibus admodum delectari: quas proculdubi per semetipsas potius qum bominibus exercere mal lent, si illud vllo
modo effici posset. Hcille. VLR. Hc auctoritas induxit ad aliam qustionem. An videlicet ex coitu Dmonum
cum mulieribus patrato poit nasci puer? SEXTVM CAPITVLVM. Sigis. An ex coitu Dmonum cum mulieribus
patrato poit nascipuer? CONR. Tritum est sermone prouerbium, ex buiusmodi concubitu filios natos esse: quos
vulgus abiecto (34) s nominat: qui eti Alemanico idiomate Wechselbalg appelltur, vnde fabulatur de quadam
Melusina incuba, qu cuidam committi adbsisse dicitur, pluresque (17) ue filios ex ea natos fuisse. At vnum
quemque buiusmodi filiorum aliquid prodigij in membris habuisse, illum namque (30) tres oculos, alium dentes
aprinos contraxisse fama est. SIG. Fabula hc ab incerto auctore orta fidem non facit. CONR. Apud Vincentium
libro historiali 21. lib. capit. 30. narratur, qud Vortigernus Rex consilio inito cum sapientibus quid agere deberet ad
sui tutame (02) : consilio autem capto, iuit conueniri artifices, vt ei turrim fortiimam construere (02) t: sed cm
opera eorum tellus absorberet, suasum est Regi, vt hominem sine patre qureret, et eius sanguine lapides in
cementum aspergi prciperet, et quasi boc facto demm stare potuisset. Inuenerunt igitur adolescentem, cui nomen
erat Merlinus, qui cum matre sua adducitur coram Rege: qu confessa est, de spiritu in specie hominis illum
concepisse. Merlinus autem multa obscura reuelauit, multa prdixit futura. Aperuit enim, sub fundamento esse
lacum, sub lacu duos latere Dracones, quorum vnus rubeus populum Britonum, alter ver albus Saxonum designaret,
et quis in conflictu suorum alterum vinceret, prdixit et Aurelium Ambrosium deuicto He (02) gisto et combusto
Vertigeno regnaturum. Ex illa enim historia habetur, Merlinum ex incubo Diabolo genitum. Item et de illo Merlino
beatus Augustinus et cteri Doctores faciunt mentionem. SIGISM. Quid igitur sentiunt de Merlino Doctores? VLR.
Prope finem tractatus latius explicabitur. Nu (05) c de illa particula incuborum amplius progrediamur. Glossa
ordinaria super 6. ca. Gen. 1. libr. vbi textus ait: Gigantes autem erant super terram in diebus illu. Postquam enim
ingrei sunt filij Dei ad filias hominum, ilque (23) genuerunt, isti sunt potentes seculo et viri famosi. bc textus.
Glossa autem desuper dicit: Non est incredile ab bominibus, non ab Angelis vel quibusdam Dmonibus qui sunt
improbi, buiusmodi bomines esse procreatos, qui a post diluuium corpora non solm viro. rum, sed et mulierum
incredili magnitudine extiterunt. hc glossa. SIG. Mirabilis hc foret glossa si Diabolus posset procreare pueros.
VLR. losepbus Iudoru (05) uobilis Princeps, vir vtique (30) multarum rerum discretus: quem etiam Hieronymus
laudibus effert, boc idem super illum passum scribens, asserit, illos ex concubitu spirituum incuborum cum
mulieribus patrato natos fuisse. CONR. Adducam etiam propinquiores historias. Ganfridus Atbioderus prout eundem
Vincentius in naturali libro tertio recitat, dicens, quomodo quidam Decanus sacerdotum cum sorore Ducis
Burgundi Regis Sicili Rogerio desponsata aliquandiu regnum est inb abitans, ibi certiim comperit, qud
natabat iuuenis qui dam strenuus, et natandi arte peritus, circa crepusculum noctis lucente luna in mari balneans
mulierem post senatantem per crines apprebendit, tanquam vn ex socijs, qui eum vellet mergere eamque (23)
alloquens, nullum verbum extor quere potuit, opertamque (17) ue pallio in domum duxit: et tandem in vxorem
solenniter accepit. Inciepatus aliquando socio quodam, qud fantasma accepisset, expauescens arripuit gladiu
(05) , minatus in conspectu eiusdem mulieris, filium quem ex ea susceperat interfecturum, nisi illa loqueretur et
diceret vnde esset. Quidin quit: Vtibi misero, vtilem perdis vxorem dum cogis affari. Tecum essem, et tibi ben
foret, si iniunctum mihi silentium tenere permisisses. Nunc autem deinceps me non videbis, et mox euanuit. Puer
autem creuit, et marinum balneum frequentare c pit. Tandem vna dierum fantastica illa mulier coram multis eundem
puerum in eisdem fluctibus occurrentem rapuit: quem si verus filius fuisset, mare ad litus expellere debuisset: hc
ille. SIGISMVNDVS. Fuitne igitur talis puer verus vel fantasticus? CONRADVS. Ex historia deprebenditur, qud
talis puer comedit, bibit, ambulauit, et multis annis educatus fuit. VLRICVS. Pro quo Merlinus et hic puer habiti
fuerint prope finem enodabimus: nunc interim ad alias historias pergamus. SIGISMVNDVS. perge igitur.
CONRADVS. Helimandus quarto libro quem Vincentius refert pariter narrat, cuius verba bc sunt. In Coloniensi Di
cesi famosum et immane palatium Rheni fluminis supereminet, quod iuuamen nuncupatur, vbi pluribus olim
congregatis principibus improuiso aduenit nauicula, qu collo alligat cygnus trahebat argentea cathena. Exind
miles nouus et incognitus omnibus exilijt, Et cignus naue (02) reduxit. Miles poste vxorem duxit, libero (34) s
procreauit. Tandem in eodem palatio residens, et cignum inspiciens aduenttem, cum eadem nauicula et cathena
statim in nauem se recepit, et vlterius non comparuit, progenies autem eius vsque (30) hodie perseuerat. Hc
Helimandus. SIGIS. Quanquam huiusmodi historiarum autores graues sint: graue tamen non minus est credere talia
facta fuisse: et si facta, quomodo talia intelligenda veniant. Etenim, quia dicis te in fine huiusmodi dubia pro tua
capacitate resoluere, inquantum pois, velle: ide ad vlteriorem qustionem progredior, videlicet, vtrm Malefic
possint futura prdicere, et secreta Principum consilia reuelare? CONR. Audimus, qud Merlinus multa futura
prdixit, qu etiam facta sunt, prout ex historijs depre hendimus. Item nonn Balaam, vt testatur scriptura Ariolus
fuit, et tamen multa futura prdixit. Item nonn Diabolus in specie Samuelis ad prouocationem Pythonic mulieris
prdixit Saul et omne (02) suam familiam in bello ma?????rum, quod factum fuit, vt dicitur Regum primo. Cecidit
enim Saul et Ionatbas filius eius in bello, et mortui sunt. SIG. Nonn futurorum cognitor solus est Deus,
secretorumque (23) inspector, qui est prima causa et primus motor omnium. VLR. Est namque (30) sed nibilominus
tamen Diabolus futura prdicere potest. Videmus enim qud Medici et Astrologi, et clij sapientes homines sp
futura prnosticant. SIG. Quamuis futura prdicant, tamen non est necessevt ita eueniant, vnde necessari futura
prdicendo non concludunt. VLRIC. Rect arguis colendiime Princeps, quia omnia in potestate Dei, cui nemo est
consiliarius nisi ipse sibi. SIG. Vellem enim scire, quomodo Diabolus futura prdicere potest? VLR. Audi verba
beati Augustini in Decreto posita, in c. Sciendum. 36. q. 4. vbi text. Sciendum banc esse naturam Dmonum, vt arij
corporis sensus terrenorum cor porum sensum facil prcedant celeritate et propter ari corporis superiore (02)
mobilitatem non solm cursus quorumlibet hominum vel ferarum: verm etiam volatus auium incomparabiliter
vincunt, quibus duabus rebus quantum ad areum corpus attinet prditi: hoc est, acrimonia sensus, et celeritate
motus ante cogitata pronunciant, qua bomines pro sensus terreni tarditate mirentur. Acceit et Dmonibus per tam
longum tempus quo eorum vita protenditur, vtrm long maior experientia qum pot est bominibus propter
breuitatem vit peruenire, per bas efficacias, quas arij corporis Natura sortita est, non solm multa futura pr
dicunt Dmones, verm etiam multa faciunt, qu quoniam bomines dicere aut facere n poossunt., eos dignos
quibus seruiant et quibus bonores diuinos deferant arbitrantur: instigante maxim vitio curiositatis, propter amorem
felicitatis fals atque terren excellenti temporalis. Nunc quia de diuinatione Dmonum qustio est, Primm
sciendum est, illos plerunque (30) prnunciare qu ipsi facturi sunt. Accipiu (05) t enim sp potestatem et morbos
immittere, et ipsum arem vitiando morbidum reddere, et peruersis et maioribus terrenorum commodorum malefacta
suadere: de quorum moribus certisunt, qud eis talia suadentibus consensuri sunt. Suade (02) tibus miris et
inuisibilibus modis per illam subtilitatem corpora hominum non sentiendum penetrando se cogitationibus eorum per
qudam imaginaria iussa miscendo, siue vigilantium siue dor mientium. Aliquando autem non nunquam ipsi
faciunt. Sed qu naturalibus signis futur a prnoscu (05) t qu in omnem sensum venire non possunt ant
prdicunt. neque (30) . n. quia pruidet medicus, quod pruidere nescit bu ius artis ignarus: ide tamen diuinus
habe (02) dus est. Quid autem mirum, si quemadmodum ille corporis bumani perturbata vel mortificata temperie,
seu bona vel mala futura, prouidet valetudines, sic Dmones in aris affectione sibi notas no (34) bis ignotas futuras
pruident te (02) pestates, aliquando etiam hominum dispositiones non solu (05) voce prlatas: verum eti
cogitatione cu (05) suis qudam ex animo exprimuntur in corpore tota facilitate prdicunt atque (30) hinc eti multa
futura pronunciant alij: videlicet mira qui ista disposita ignorarunt. Hc Augustin. SIGISM. Et igitur ipsis
credendum? VLRIC. Prorsus non. SIGISM. Quare? VLRIC. Quoniam ipsi etiam Dmones quandoque (30)
falluntur, et e (02) t homines fallunt et decipiunt. SIG. Da exemplu (05) vbi falluntur. VLR. Legitur in legenda
sanctorum Simonis et Iud, qud cm Varradach Princeps Regis Babyloniorum aduersus Regem Indorum bello
decertare vellet, Magns et ariolos consuluit, vt super euentu belli responsa ab Idolis et Dmonibus reciperent. At
Dmones responderunt et prdixerunt grande bellum futurum fore, et ex vtraque (30) parte interfici prliantes.
Postquam hoc Varradach audiuit in tristitiam incidit. Apostolis aute (02) Simone et Iudain risum excitatis, ait Dux,
me timor inuasit, vos autem ridetis. Dicunt Apostoli, cesset timor tuus nobiscum pax intrauit istam promictem: bodie
intermitte profectionem, et cras horatertia venient quos prmisisti cum legatis Indorum, qui pace vestra ad
quascunque conditiones gratanter consentientes pactum firmiimu (05) stabilient. Simili modo arioli ridentes,
dicentes Duci: Noli Domine bominibus illis credere, mendacibus, aduenis et ignotis qui ide aliqua loquuntur, ne
exploratores teneantur. Isti Dij qui nunquam fallunt, dederunt tibi responsum, vt cautus et sollicitus sis. Quid multa?
Crastino die venerunt nuncij qui mii fuerant, et nunciauerant it a esse prout Apostoli dixerunt: Ecce (38) Dmones
falsi extiteru (05) t, mendacia p (14) dixeru (05) t: et pro (21) culdubi ipsi Dmones si potuissent, et sciuissent, libe
(02) ter veraresponsa dedissent: cu (05) illud me (02) daciu (05) eisde (02) Dmonibus in priudicium exierit. Sed
qui (33) a futura ignorabant, ide seipsos fefellerunt. Ita habes, (38) e (02) t ipsimet Dmones falluntur. Sedistud
not andum est, (38) ipsi Dmones dubitant de euentu eorum qu p (14) dicu (05) t. Quid igitur faciunt cm
dubitant? Ait Augustinus in dicto capit. sciendum, Sed ne, inquit, apud cultores suos pondus auctoritatis amittant, id
agunt, vt interpretibus suis signorum suorum coniectatoribus culpa tribuatur, quando ipsi decepti fuerint vel mentiti:
hc Augustinus. SIGISMVNDVS. Pone exemplum. VLRICVS. Legitur de quodam Principe, qui aduersus Romanos
pugnare volens, Deos suo (34) s, id est, Dmones et ariolos super victoria consuluit, qui euentum ignorantes, vt t
aliquid responderent, ne futura ignorare arbitrarentur, dixerunt: Romanos te vincere certum habe. Potest autem
accusatiuus ille, te, varijs modis con st, ui ita, vt si ipse Dux Ro nanos vicisset, consonum responsioni fuisset: si ver
Romanis victus fuisset, responsioni amputari Dmonibus n potuisset. Vnde igitur ambigua obscuritate responsa
solent dare. Item sp etiam suaeorum voluntate fallunt, et mendacia dicunt: quoniam pleni suntinuidia, et gaudent
dum homines in errorem mittunt et decipiunt. Vnde periculo sum est eis credere, quoniam nescit homo, quando ipsi
fallunt, vel fallere pro eorum consuetudine nos volunt. Sic itaque (30) clementiime Princeps habes, quando ipsi
secreta scire et futura prdicere possunt: et qud fides in eorum dictis ponenda non est, quia in eis non est veritas.
SIG. Satis iam dubiorum nostrorum occasione vosbino inde allegantes audiuimus. Nu (05) c nostri propositi mens
finem determinationis appetit, quid igiturtu sentias placet vt detegas. VLR. Qu igitur dubia resolui cupis?
CAPITVLVM SEPTIMVM. Sigismv trm Dmones, seu bomines ministero Dmonum point turbare arem,
prouocare grandines, et nocere terr: atque (30) hominibus morbos inferre, seu bominem sterilem facere? VLR.
Dico qud no (34) n possunt, nisi quando et quibus, ac inquantum Deo excausa Maiestatem suam mouente
conceditur. SIG. Super quo fundas hanc conclusionem? VLR. Super prius deductis. insuper Ioannes Damascenus,
lib. 2. ait: Non habent Dmones virtutes aduersus aliquem, nisi Deo dispensante concedatur, sicuti in lob et in
porcis, permiione ver Dei facta, et fortitudinem habent et transmutantur, et transfigurantur, in quacunque (30)
volunt figuram sacundum imaginem, id est, fantasiam. Item Gregor. in dialogo, libr. 3. ait: Absque (30)
omnipotentis Dei conceione, nullam habet potestatem contra bominem malignus spiritus, qui etiam in porcos
transire no (04) potuit, nisi permissus. SIG. Quid est hoc, dicere, in porcos transire non potuit? VLR. In
Euangeliolegitur, qud cm Christus Dmoniacum curasset, et multas legiones Dmonum ab eo eiecisset,
petiuerunt Dmones, licentiam Domino, vt porcos ingredi possent, qua data, intraueru (05) t poicos, et in mare
irruerunt, et c. Ecce qud Dmones non audebant porcos intrare, et eos molestare, nisi prius Deo obtenta licentia.
SIGIS. Cognoscoitaque (30) qud cm eisdem Deo permissum fuerit, qud extunc nocere possunt? VLR. Rect
cognoscis. Vnde ait Hieron. super Ps. 33. Itaque (30) de quibusdam in Psalm. dicitur: Fiat Angelus Domini
persequens eos, id est, Diabolus seu spiritus malus, quia Dominus creauit illum, et in sua habet potestate. Ecce ex
hoc habes, qud sp Deus concedit Diabolo, vt persequatur homines. Item beatus Augu. de diuinatione Dmonum
ait: Accipiunt autem sp potestatem et morbos immittere: et arem vitiando morbidu (05) reddere, et peruersis
malefacta suadere. Nam beatus Aug. in lib. 3. de Trinitate ait: Ex ineffabili aucem Dei potentatu fit, quod point
mali Angeli si permitterentur: ide ver non possunt, quia non permittuntur, SIGIS. Cm aute (02) Dmonibus talia
facere Deo permittitur, possunt ne tunc pro eorum libito facere quantum volunt? VLR. Non, nisi tantum quantu
(05) eis facere permittitur: and ide Augustinus eodem locoin libro 3. de Trinitate ait: ide non possunt, quia non
permittu (05) tur. Subiungit etiam, dicens: Neque (30) enim alia occurrit ratio, cur Magi non potuerunt facere
cinifes, qui ranas serpen tesque (23) fecerunt, nisi quia maior aderat probibentis Dei dominatio per spiritum sanctum,
quod eti Magi confei sunt, dicentes: Digitus Dei est, et c. prout Exo. cap. septimo dicitur. Vnde Io (34) annes
Chrysostomus super Mathum libro primo ait: Homines autem, non quantum vult, tentat Diabolus, quoniam
quantum ad senunquam cessaret tentatione, neque (30) enim habet alium actum. Non enim manducat nec dormit,
nec aliud operatur, nisi vt tentet, fallat, et subuertat, biccibus illius est. Ecce ergo, qud loannes Chrysost. dicit, non
qutum vult, et c. tentat, et c. Vnde inlibro 2. senten. distin. 7. Petrus Lombardus ait: Dmonum autem scientia et
virtute exer centur etiam artes Magic quibus tamen tm potestas qum scientia Deodata est, vel ad fallen dum
fallaces, sicut gyptios, et etiam in ipsos Magos data est: vt eorundem spirituum operatione viderentur admirandi,
quibus erant damnandi, vel ad monendum fideles, ne tale quid facere pro magno desiderent, velad exercendum seu
probandum iustorum patientiam: nec putandum est, Dmonibus hancrerum visibilium materiam ad nutum seruire,
sed Deo potius, quo hc potestas datur. SIGISM. Nunc si poibile foret, te duce cuperem scire, quando Deus
gloriosus Dmonib. concedat, et permittat nocere terr et hominibus, acsubuertere arem et aquas, et c. VL. Grauis
est hc qustio, quis. n. nouit Dei voluntate (02) ? vnde clamauit Apost. Paulus ad Roma. 11. O altitudo diuitiarum,
sapienti et scie (02) ti Dei, qum incomprehensibilia sunt iudicia Dei, et inuesti gabiles vi eius, quis enim
cognouit sensum Domini, aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei. SIGISMVNDVS. Etsi arcana cuncta Dei
inuestigare non liceat, loquamur tamen quantum nobis ab alto de gratia conceditur. VLR. Dicoitaque, quod
spenumero aris perturbationem, tempestates, tonitiua et alia absque (30) ministerio Dmonum posse fieri, et
dispositione naturali, Planetarumque (23) motu, diuina bonitate astracursus suos agere permittente, et de illis causis
satis Philosophi tractent, prout Aristoteles in libro Meteororum scribit. SIGISM. De bocnon est dubium, quin
naturali motu talia fieri point. Sed qustio est, quando Diabolo concedatur hc faciendi potestas. VLRICVS.
Misericordiimus Dominus Deus, qui singulari sua pijima prouide (02) tia ob vtilitatem hominum disponi
quandoque (30) talia permittit, in p nam correctionis peiorum, quandoque (30) in tentationem augmentandorum
meritorum, quandoque in prodigium futur gratiarum actionis. SIGISMVNDVS. Quomodo igitur Deus peccata in
hoc punit? VLR. Qudoque (30) scienter, quandoque (30) ignoranter. SIGISM. Quomodo scienter? VLR. Vtcm
bomines puniuntur manifest, scienter aspiciu (05) t propter delicta sepunitos fuisse. Sic cognoueru (05) t homines
in Sodom et Gomorr subuersione, se ob peccata eorum punitos fuisse. Sic etiam, cum cunctis videntibus Abyron
et Daibanterra absorbuit. SIGISMVNDVS. Sed quomodo ignoranter? VLRICVS. Hicpunctus respicit prsente (02)
materiam. ignora (01) ter itaque (30) quandoque Deus punit peccatum per Angelum, quandoque (30) per hominem,
quandoque (30) per Diabolum. SIG. Prbe vbiper Angelum correxit? VLR. Dicitur. n. Esai 37. Cm Sennacherib
venisset ad obsidendum Hierusalem, egressus est Angelus Domini, et percuit in castris centum et octoginta quinque
milia virorum: ecce itaque, qud Deus per Angelum suum puniuit superbiam Assyriorum, tot millia eorundem
occidendo. Sie duritiam Pharaonis et gyptiorum puniuit per Angelum omnia primogenita gyptij interficiendo.
SIG. Quomodo autem punit per homines? VLR. Exe (02) pla plurahabesin c. Remittuntur. 23. q. 5. in ver. Hinc
notandum, et c. Itaque (30) populus Hebrorum per Nabuchodonosor. Item per Antiochum. Item per Titum et
Vespasi anum punitus est, et c. Dicit enim ibi textus: Assur, id est, Seacherib, erat virga furoris Domini: quia per
eum innumer as gentes diuina iustitia flagellare disposuit. Sic Attila Rex Hunnorum flagellum Dei sese nominauit.
Item subiunxit textus: Ipse ver Assur n cognouit, quia in superbiam elatus, victoriam quam assecutus fuerat, non
diuin potenti, sed suis viribus attribuit. Vnde ctra eius superbiam loquitur dominus: Nu (05) quid gloriabitur
serra contra eum qui secat, aut exaltabitur securis contra eum qui cedit in ea: hc textus in dicto ca. Remittuntur. 23.
qust. 5. SIG. Nunc ad tertiam speciem, scilicet quomodo per Diabolum punit. VLRICVS. Et boc ad materiam facit.
Audiuimus enim supr in Psalmo supra Prophetam dicentem: Fiat Angelus Domini, Diabolus, perse quens eos, et c.
cum alijs enumeratis auctorit atib. Et ita affligitur qn (31) qs peccator in corpore: quandoque (23) in rebus. In
corpore videmus torqueri Energuminos, Dmoniacos et obsessos: sic etiam videmus propter peccata multas
infirmitates bomines contrabere. Et ide dixit textus in ca. Cm infirmitas. de p nit. et remis. vbi ait: Cm infirmitas
corporalis nonnunquam expeccato proueniat, dicente Domino lguido quem sanauerat: Vade et noli amplius,
peccare, ne deterius aliquid contingat. Prsenti decreto statuimus et prcipimus Medicis corporum, vt cm eos ad
infirmos vocari contigerit, ipsos ante omnia moneant et inducant vt Medicum animarum aduocent, vt postqum
fuerit bomini de spiritu aliremedio prouisum, ad corporalis medicin remedium salubrius procedat, cm cessante
causa cesset effectus, et c. hctextus. Exemplu (05) habes de Nabuchodonosor Rege Babyloniorum, qui propter
peccatum superbi tantis calamitatibus mentis et corporis effectus fuit, vt quadrupes incederet, boue (02) se fore
arbitratus, gramina comedisse dicitur, et c. Vnde succedit tex. in cap. Si per sortiarias, tricesima tertia qustione
prima, vbitextus: Si per sortiarias atque (23) maleficas artes occulto sed nunquam in iusto Dei iudicio permittente et
Diabolo prparante concubitus non sequitur, et c. Ecce canonem determinare, quod occulto Dei iudicio procurante
Diabolo bomo male ficari potest. Et sic habes, qud Deus in ferendis p nis vtitur Diabolo pro ministro. SIGISM.
Quomodo igitur Malefic mulieres asserunt, et credunt, seipsas talia facere, videlicet turbare arem, procreare
tempestates, morbos inferre bominibus? VLRIC. Ips duntaxat pro earundem stultitiam se talia facere credunt: et
tamen sua credulitate decipiuntur. SIGISM. Vt quo? VLRIC. Nam cum vt Diabolus ex mo (34) tu clementorum
cognoscit mutationem aris, et tempestates fieri debere: quas tamen ipse Diabolus, vt supra diximus, facilius et
citius, quam ho (34) mo prscire pocerit: Vel dum diuina permiione aliqua plaga, et peccatorum correctio super
terram iusto Dei iudicio cadere debet: cuius quidem plag, et correctionis ipse executor diuina prouidentia
deputatur: ita vt buiusmodi plagam prnoscit futuram, ex tunc c mouet mentes buiusmodi Malckiesarum mulieru
(05) , aliquando eisdem persuade (02) do: aliquando ob inuidiam, quam tales scelerat mulieres aduersus proximum
gerunt, in vindictam mouendo easde (02) sollicitat, quasi ipsas mulieres doceat buiusmodi tempostates, et aris
turbationes prouocare. SIGISM. Quid facit igitur, cum easdem docet: aut quomodo ipsas instruit, vt ips mulieres
buiusmodi incommoditates prouocent: et suo maleficio perficiant? VLRIC. Consulit et docet eas aliquid stultum et
fatuum facere: Et quod ad huiusmodi factum nibil pertinet. SIGISM. Sistultum, quid igitureos docet? vnde nanque
(23) prouenit, qud postquam mulieres buiusmodi documenta sequuntur, pro earundem voluntate tales tempestates
succedunt et eueniunt? VLRIC. Ecce cum Diabolus pruidit, vel ex cursu natur, et eteme (02) torum, vel ex
permiione diuina, super aliquam terram plaga minfligere debere, sibique (23) potestatem facie (02) di concessam
esse: et sic huiusmodi euentum alis futurum fore: perficit vt mulieres buiusmodi scelerat credant, se ex doctrina
Diabali talia efficere: Diabolus instruit easdem, vt quandoque (30) accipiant lapides silicis, et versus Occidentem
pst tergum proijciant: aliquando vt arenam aqu torrentis in arem proijciant: aliquando qud in vna olla pilos
porcorum bulliant: aliqudo (38) trabes vel ligna in ripas transuersaliter collocent, et sic de alijs facultatibus. Et
tamen talibus faciendis communiter Diabolus prfigit eis diem et boram, vnde fatu buiusmodi mulieres Diaboli
doctrin credentes, talia et alia his similia faciunt. Itaque (30) postquam ips talia fecerunt, acsuccedentibus
tempest atibus, grdinibus et alijsin c moditatibus, quas Diabolus alis in tali tempore nouit, vt prmissum est, pro
futuras, ex tunceredunt ill scelerat fatu mulieres euentu (05) buiusmodi ex facto earu (05) proceisse: cum
tameu talia earum facta non possent vnic guttam prouocare. Verm ex pst muiusmodi mulieres gratificantur
Diabolo, adorantes eum, et immolantes ei bolocaustomata, vel qui (33) d aliud eidem offerentes. Nam quis tm
bebes mentis est, qui credere posset, (38) ex huiusmodi fatuitate et mulierum stulta opertione, vna tam immensa
sphra aris et alia eleme (02) ta debere (02) t cmoueri interim, vt grdines et fulmina pro (21) uocarentur? SIG.
sed quid ad hoc dicis? videmus namque (23) vn totam speterram per (35) iclitari, in qua nonomnes hies
deliquerunt. VLR. Sp iustus perijt cum impio: sic eti ques punitur pro (21) alio. Nam Gen. 19. legitur, qud du
(05) Sodoma et Gomorra pro (21) pter peccatu (05) submers fuerunt: cert pariter ali ciuitates cumeis perierunt
propter vicinitatem, vt Segor et Iegor: et tamen h ciuit ates non peccauerunt. Sic Regum secundo videmus, du (05)
Duid corum Domino populu (05) numerando peccasset, qud propter peccatum Dauid, et sic vnius hominis,
multitudo hominum, et sic multa milia hominum perierunt et mortui sunt. Cm autem legimus, Deum tam
innumeram multitudiuem hominum percuisse propter peccatum numerationis vnius duntaxat hominis, quomo (34)
do igitur puniet Dominus populum suum propter grauiora peccata, vtputa propter Hresim et blaspbemias? Cm
autem tales mulieres, vt ait textus in capitu. Episcopi. 26. qustione quinta, Deum abnegant, et se Satan tradunt,
Diabolum adorantes, et sacrificia sibi offerentes, quis dubit at, quin vna tota villa, in qua tales scelerat mulieres
degunt et toller ant, infelicior omne et buiusmodi ruinam diuin ex maiest atis vltione timere habeat. SIGISM.
Videmus itaque (23) determinationem duarm causarum, quibus Diabolus nouit futuras tempestates, videlicet,
causam motus astrorum et dispositionis naturalis: alteram diuin vltionis seu correctionis peccatorum. Quid igitur
erit, cm buiusmodi nocumenta probis et iustis bominibus euenerint? VLRICVS. Posuimus superius etiam alias vias
diuin permiionis, videlicet, qud quandoque (23) in tentationem iustorum ob augmentandum meritum permittit
Deus. SIGISM. Ostende. VLRIC. Nonn Iob instus, et laudans Deum erat? Et tamen tent auit eum Domnus in
bonis, agris, armentis, et gregibus: et ex pst in corpore, dando tentandi potestatem Diabolo, quietiam eumgrauiimo
vlcere percuit: et quia bis omnibus repertus est lob patiens et bumilis, vnde apud Deum meruit. Nonu Beatus
Antonius eremita, vir religiosus et Deo amabilis fuit, nonn spius Diabolo tentatus, et grauiter percussus, donec
quasi defecisset, acvt sic meritum ampliatum eius fuit. Legitur enim in legeoda eiusdem, qud Antonio in quodam
tumulo latitante multitudo Dmonum eum it a cede varia lacerauit, qud minister eius de villa veniens, quasi
morcuum proprijs bumeris ad vill bospitium reportauit: quo audito, conuenerunt vicini, et cm pst planctum
funeris mediaiam nocte dormirent, Antonius subit reuiuiscens, vocato ministro, fecit se in silentio ad tumulum
reportari, ibique (23) ex prioru (05) vulnerum dolore prostratus, cm ex animi virtute conflict um Dmonum
prouocasset, et statim illis in varias bestiarum formas mutatis, ab eoru (05) dentibus, cornibus, vnguibus laceratus
fuisset, subit radius quid luris Dmones et tenebras fugauit, statimque (23) sanatus, Christu (05) prsente (02)
intelligens dixit: Vbi eras Iesu bone, vbi eras, quare principio non affuisti, vt curares vulnera mea. Et vox ad eum
facta: Antoni inquit, hc eram: sed expectabam videre certamen tuu (05) nu (05) c aute (02) , quia viriliter dimicasti
in tote orbete faciam nominari. Hc Vincentius in bistoria lib. 14. recitat Athanasium notasse. Vnde dicitur Ia. 1.
Beatus vir qui suffert tentationem, quia cm probatus fuerit, accipiet coronam vit. CAPITVLVM OCTAVVM.
SIgism. Nunc satis habeo, ex facto talium mulieru (05) , neque (23) tempestates, grandines, seu alia mala fieri posse,
sed duntaxat vel ex motu naturali, vel permissione diuin bonitatis, qua vel in p n vel in meritum ex sua ineffabili
pietate talia euenire Diabolorum ministerio permittit. Idcirc placet iter nu (05) c ad alias qustiones dirigere. Vtrm
Malefici et Strig point ministerio Dmonu (05) seipsos, ac alios homines in alias formas specierum seu
animalium mutare? VLRIC. Ex causis supra dictis possunt attamen apparenter et sic prstigijs facere. SIGISM.
Quidnam est prstigium? VLR. Ars transformandi formas iuxta apparentiam. Prstigium dicitur quasi prstringens
oculos prout ait Isidorusety mologiarum li. 8. Ita vtipsi Dmones prstringendo oculos faciant apparentiam, qua
bomo iudicat rem alterius form esse, qum sit, ita vt quis videns bominem, credat eum esse asinum vel lupu (05) ,
et tame (02) vnusquisque (30) retine at form suam, quamquae (16) oculi nostri decipiantur, et ad ali speciem
erroneo iudicio deducantur. Sic Simon Magus perstrinxit oculos Nero (34) nis, et carnificis, qui decollando arietem
credidit se Simo (34) nem deco (34) lasse, in oculis suis ministerio Diaboli per (35) strictis deceptus. Item legitur de
Sancto Machario gyptio eremita, prout recitat Vince (02) tius li. Hymnor. 18. (38) ium gyptius quidam amore
vesano alien vxoris arderet, nec ad effectum concupiscenti peruenire posset: eo (38) illa virginitatem su
coniugis nimis amaret, et maleficum precatus est, vt aut ab ea se amarifaceret, aut marito proprio repudiari, qui
multis illectus muneribus, solito (34) su artis ingenio fecit illam equam videri. Itaque (23) vir eius turbatus,
quumequam suo lectulo iacentem videret, ingemiscens flebat: eo qud illam alloquens, nullum responsum audire
poterat. Adductis erg presbyteris, quid illa pateretur o (34) stendit, et ne sic quidem calamitatis causam agnouit.
Illigatam igitur eam in morem iu me (02) ti ad desertum duxit. Cum autem iam vill sancti Macharij propinquare
(02) t: monachi arguebant eum, cur cum equa ad monasteirum veniret. Et respondit, Vxor inquit meahcfuit: sed in
equam conuersa. Iam tertia dies est, ex quo cibum non sumpsit. Quod cum sancto Machario, cui iam Deus hoc
ipsum notum fecerat, retulissent: Vos inquit equi estis, et equorum oculos habetis. Illa namque mulier est: nec in
illam naturam transfigurata videtur: nisi in eorum oculis qui prstigij vanitate falluntur. Mox aquam ei benedictam
infundens, oratione completa subit eam omnibus videri feminam fecit, eamque (23) reficiiussit, et cum viro suo
reuerti, dicens. Nunquam communione sanctorum mysteriorum, neque (23) ab Ecclesi oratione d
iscedat. Hc enim idcirc perpessa est: quia per quinque septimanas mysteria diuina non aitigerat. Ecce igitur, qud
non omnium oculi erant perstricti: quia oculi beati Macharij non erant perstricti. SIGIS MVND. Profect hc
Historia multum facit ad propositum. VLRIC. Cert quadam vice ea de re cum colendiimo domino Ottone, ex
Comitibus de Sonnenberg, Episcopo Constantien: qui etiam multarum rerum cognitionem habet, ac literis pro
magno desiderio intendit, disputaui: Hiceandem historiam in medium attulit, qu me in materia prstigij, propter
eiusdem domini Episcopi auctoritatem, et frequens studium suum, cuius etiam ego humilis famulus existo, et sub
clementi eius etiam alijs me foueo, plurimum mouit. SIGISM. Cuperem audire aliquos modos, quibus apudoculos
hominum vne res apparere pro alia poit. VLRIC. Saluo iudicio melius sentientium, duos vel tres adducam,
secundum qud ego meo ignaro ingenio colligere potui: et iuxta mentembeati Thom super 2. sente (02) tiarum,
distinctione ectaua: ac aliorum Doctorum videtur mihi dici posse, qud vno modo Diabolus poit ludificatione
sensus nostros ab inferiori mouendis fantasmata, et similitudines rerum existentium in virtute imaginatiua fasienda
eas adorgana sensuum exteriorum defluere: sicut quandoque (23) contingit in somnijs. Nam ex motu fantasmatum in
somnijs, cum defluxu eorum adorgana sensuum exteriorum, sicut ad oculum vel tympanum, in quo fundatur auditus,
et sicut visus in oculo apparet nois, qud multa videamus at que (23) audiamus. Ita nobis vigil antibus aliquando
apparet, qud multa videmus, sicut patet in freneticis, et acut febricit antibus, et c. Secundo modo ex vehementi
conuersione intentionis ad fantasmata, qu facit, vt similitudo reires ipsa videatur: sicut Augustinus dicit, qud
quidam tanta conuersione recogit abat cuiusdam mulieris imaginem, quod ei carnaliter commisceri vigilans
videbatur. Cm igitur Dmon non ignoret hos modos, dico, (38) Dmon poit ita organa sensuum disponere, qud
vna res apparebit alia: Sicut ex abu (05) dtia humoris Choleriei, videtur gustui (38) omnia sint amara, cm tamen
aliquando sint dulcia, et descensu humoris sanguinei vel vaporum ignei ad oculos, videtur nobis qu exterius
apparerent (38) fint rubea. Secund dico, qud Diabolus potest ita disponere medium, qud vna resvidetur alia. Et
secundum sanctum Bonauenturam, aliqudo ex dispositione candel per artem confect pale videntur serpentes
esse, et huiusmodi experimenta etiam multa fiunt ioculatoribus. Cum autem Diabolus Magister sit ioculatorum,
nemini dubium, quin subtilius Diabolus hc operaripoit. Item aliquando non res, sed similitudo rei et figura
videtur: ita secundum glossam Beati Augustini Beatus Petrus viditistudvas submitti de c lo in terram, in quo erant
omnia quadrupedia, serpentia terr et volatiliac li, vt dicitur actuum Apostolorum decimo, qu nempe non corpora
erant, sedimagines. Eadem visione beatus Benedictus totum mundum vidit. Nam inlegenda sua dicitur, qud totus
mundus, velut sub vno solis radio collectus, ante oculos eius adductus est, ecce qud erant rerum imagines. Ex
prmissis itaque (23) inducitur ad alias qustiones. CAPITVLVM NONVM. Vtrm dict mulieres conueniant ad
conuiuia, mutu bibant et comedant, et sibi mutu loqutur, ac seinuicem cognoscant. SIGISM. Gauderem etiam
opinionem tuam desuper audire. VLRIC. Ex prdictis satis cognouisti, quomodo quandoque (23) in somno,
quandoque (23) in vigilijs fit reprsentatio imaginationum, tm fortium, qud homo credit se essentialiter hoc vel
videre vel facere. Audistietiam, qud Diabolus quandoque (23) perstringit oculos et alios sensus hominum, vt
homines autument, se hoc vel hoc facere. Etenim vt me satius intelligere poitis introducam historiam in legenda
sancti Germani. Dicitur enim ibidem, cum prdictus sanctus Germanus quadam nocte hospitatus fuisset, in vna
domo, et post c nam mensa iterum pararetui: admiratus saisctus Germanus, ipse qusiuit ab hospitibus cuidenu
mensa pararetur. Qui cum dicerent: qud illis bonis viris et mulieribus, qu nocte incedunt, mensam prpararent.
Nocte itaque (23) illa statuit sanctus Germanus vigilare. Et ecce vidit multitudinem ad mensam, in formis et figuris
virerum et mulierum venientem, qui eis prcipiensne abirent vel recederent: cunctos defamilia domus istius
excitauit, qusiuitque (30) ex illis si personasillas cognoscerent? Qui cum omnes vicinos et vicinas dicerent esse,
misit ad domos singulorum et ecce insuis lectulis sunt inuenti et admirati. postea Dmones per sanctum Germanum
se esse spiritus malignes et peruersos dixerunt, qui sic hominibus illudebant. Ecce qud spiritus se loce illarum
personarum ostendere possunt, ita quipp, vt homines existime (02) t, hmi imagines veras personas fore. Et sic ex
illa habes historia, qud eadem hora home potest esse in vno loco, et nihilominus per spiritum apparere in alio, sicut
illi homines hora noctis fuerunt in domibus, et in lectulis suis, et eadem hora eorum imagines prstigio Diabolico
apparuerunt in domo hospitis c nantes. Sic etiam de Simone Mago dicitur inlegenda sancti Petri: qud Simo eadem
hora in conclaui erat cum Nerone, et foras loquebatur populo, id est, imago eius per Diabolu (05) for as loquebatur
populo. Sicine (02) in honis spiritibus et Angelis contingere solitum fuisse legimus. Nam Beato Ambrosio apparuit,
quando faceret officium in exequijs sancti Martini in ciuitate Thuronen. Dixit ei: Ego funeri exequium prbui: sed
vltimam orationem vobis excitantibus explere non valui. Et reuera ita inuentum fuit, sicuti ipse retulit, et tamen ipse
Ambrosius eo tuncin ciuitate Mediolanensi fuit: qu ad plures ditas distat Thuronis. Vnde secundum gidium in
quodam quodlibeto dicitur, qud bonus Angelus in forma Beati Ambrosij fuerit in ciuitate Thuronen. et corpus Beati
Ambrosij fuerit in ciuitate Mediolani. SI CISMVNDVS. Ad quem finem properat hc instructio? VLRICVS. Ad
hoc, vt concludam, qud homines sp existimant, se videre alios homines in certo loco constitutos, quorum tamen
imagines duntaxat, vel in spiritu hono vel malo vident. SIGISMVNDVS. Sed quod econir, anne quandoque
Pythonic mulieres credunt, se proficisci in alium locum, cm tamen remaneant in domo sua? VLRICVS. Superius
iam audiui exempla: vnde spius credit homo se esse in alio loco vbi non est: ergo ben dicit textus in capitulo
Episcopi, vigesima sexta qustione quinta, vbi ait: Illud etiam non est omittendum, qud qudam scelerat
mulieres retr post Sathanam conuer s, Dmonum illusionibus et fanta smatibus seduct, credunt et se profitentur
cum Diana nocturnis boris, Dea Paganorum, vel cum Herodiade et innumera multitudine mulierum equitare super
quasdam bestias: et multaru (05) terrarum spacia in tempestate noctis silentio pertransire: vel eius iuionibus obedire
velut domin et certis noctibus ad eius seruitiu (05) euocari: sed vtinam h sol in perfidia su perijssent, et no
(04) multos ad infidelitatis interitum pertraxissent. Nam et innumera multitudo hac falsa opinione decepta, veraesse
credit, et credendo recta fide deuiat. hc textus. SIGISM. Nnne cteri homines possunt equitare et ambulare de
loco ad locum tm de nocte, qum de die? Quidigitur ipsis talibus mulieribus obstat? VLRIC. Certe non denego,
quin huiusmodi mulieres et equitare et ambulare, tm super asinum, equu (05) , houem, seu camelum point et c.
sicuti alij homines, et more aliorum hominum. Et sic secundum cursum naturale (02) . Nos autem ineo casu
loquimur, qui se vltr cmunem hominum cursum extendit: videlicet, vt non pointin vna hora ad decem vel viginti
miliaria proficisci. SIGISM. Si igitur non vadunt de loco ad locum, et conuiuia visitant, vt dicit supr adictus textus,
vnde igitur prouenit, qud homines in alijs ciuitatibus existentes, quos nunquam antea viderunt, cognoscunt?
VLRIC. Ex prmiis claret solutio: quoniam per impreiones imaginationum seu repr sentationem imaginum
ministerio Diaboli factam hoc percipiunt: credentes se sensus corporalis p (14) sentia cognouisse. SIGISM. Saturati
sumus de prmiis disputationibus, nunc de vlteriori qustione interrogemus: videlicet, an Diabolus poit in forma
hominis cum huiusmodi mulieribus incubando commisceri, Et an ex huiusmodi coitu point pueri nasci?
CAPITVLVM DECIMVM. An Diabol9 poitin forma hominis cum huiusmodi mulieribusco (04) misceri? VLR.
Qua (01) uis insuperioribus plen cum auctoritates et rationes: tum eti exempla et histori pro (21) decisione huius
satis sint introduct, vt tamen finem materi aggrediamur, Dico, (38) ex incubo et muliere non procreatur homo.
Nec vnquam inuentus est homo, qui ex spiritu et muliere natus sit, prterquae (16) Saluator Dominus noster Iesus
Christus, qui (33) summi Dei patris misericordia dignatus est, sine commixtione virili, de spiritu sancto ex
gloriosiima virgine in mundu (05) nasci. Absit igitur apud me, qud homo sine hie de spiritu et maledicta muliere
debet nasci. Nec obstat, (38) in com dia Plauti poet de Amphitryone legitur, (38) Hercules ex Ioue Deo, et
Alcumena muliere Amphitryonis natus sit: et sic medius fidius dicatur quasi medius filius qui (33) a fabula
Potarum nefandiima fictio est. SIGIS M. Quid igitur respo (04) des ad allegat glossam Genesis 1. vbi dicit,
Gigantes extali coitu natos extitisse? VLRIC. Dico, qud glossa opinatiu loquitur, et non concludit. SIGISM.
Quomodo autem saluas textum, qui dicit, qud exinde natisunt Gigantes? VLRIC. Dico, qud eo tunc surrexerunt
Gigantes, bc. homines potentes et magnifici, qui propter eorum pote (02) tiam et Magnanimitatem dicti sunt
Gigantes. SIGISM. Quid igitur de Merlino in Britnia supradicto sentis? VLRIC. Sentio (38) fuerit verus homo.
SIG. Cuius filius? VLRIC. Vtriusque (23) homi (03) is, tm viri qum mulieris. SIGISM. Quomodo igitur mater eius
coram Rege Britanni confessa fuit, eum de incuboconcepisse? VLRIC. Me iudice errauit mulier Dmone illusa,
credensse Merlinum de semine incubi genuisse. SIGIS M. Vnde igitur conceptus est talis Merlinus? VLRIC. Sic
arbitror, quia fort mater Merlinise Diabolo, proh dolor, dedicauit: v Diabolus imaginationemeius, vt prmissum
seducens, sensusque (23) eiusdem perstringens, quasi eidem commisceretur: cuius e (02) t corpus forte per
prstigium tumidum fecit, quasi f tu grauida incederet: ac adueniente tempore, ficti partus flatum diuina permiione
propter eiusde (02) mulieris incredulitatem in corpore eiusdem moueri: vnde ipsa existimans se grauatam et f
cundam, ac prolem parere debere. Ita que (30) ipse Diabolus diuina permiione obincredulitatem mulieris in ventre
eiusdem dolorem immiserit, et huiusmodi flatum extinguendo et alium puerum his alicubi furatu (05) supponendo,
apparenti fecit occulto suo prstigio, quasi talis puer de tali muliere natus fuisset, quem expst mater suscipiens,
credens de corpore suo exijsse, enutriuit. cm tame (02) talis puer ab alijs hominibus prnatus fuerit, et per
Diabolum subtractus, SIG. Sic audio, qud Diabolus potest homini subtrabere puerum suum: et deferre ad alium
locum et supponere alteri? VLR. Permittente Deo potest, prsertim non baptizatos pueros surripere. SIGIS. Ostende
hos exemplo vel auctoritate. VLR. Diabolu (05) super puerum non baptizatum habere potestatem, suscipe
auctoritatem ex decretoinc. Poste et inc. sacerdos. deconse. dist. 4. vbi tex. Sacerdotes cm per exorcismi grm
manum credentibus imponunt, et habit are maligno spirituin eorum mentes contradicunt, quid aliud faciunt, nisi (38)
Dmonia eijciunt? Item tex. 3. c. Dehinc eadem dist. dicit: dehinc iterum exorcizatur Diabolus, vt suam nequitiam
cognoscens, iustum super se DEI indicium timens, recedat ab homine, nec iam contendat arte sua subuertere. Ecce
qud Diabolus arte sua potest subuertere pueros non baptizatos. Ex his infero ad proles et pueros, quos vulgus
opinatur de milite Coloniensi per mulierem procreatos, prout superius in historia latius tractatu (05) est. SIG. Dic
quso, pro quo namque (30) habuisti illum militem incognitum? VLR. Proincubo et Diabolo. SIGIS. Pro quo autem
filios? VLR. Egosaluo tamen iudicio melius sentientium reputo illos pro veris hominibus: alicuitamen subtractis, et
ibi, vt prmissum est, suppositis. SIGISMVNDVS. Qualem autem existimas illam mulierem fuisse, vt supra dictum
est, Ciuis ille Sicili in mari arripiens vxorem auxit? VLRICVS. Prosuccuba, et sic pro Diabolo. SIGISMV NDVS.
Pro quo autem repuias filium per ipsam vt putal atur genitum, et poste in mari per eundem e eptum? VLR Pro
Diabola, qui sic in forma pueri apparuit. Nam et Helimandus in eadem historia sentit, inquie (02) s, si talis puer
verushomo fuisset: nemini dubiu (05) , quin postquam mater eundem in mariarripuit, et submersit, mare ipsum
tanquam cadauer ad littus eiecisset, quod tamen non fuit factum, quia talis puer disparuit, et amplius visus non fuit:
natura autem maris est omnia cadauer ad littus proijcere. SIG. Nonne plures opinantur, qud Diabolus vt succubus
poit cum viro coire, et sperma assumere, acex pst, vt incubus in muliere proijcere, et exinde prolem gencrare.
VLR. Mihi non videtur fieri posse: dato enim, qudsperma taliter colligere et immittere posset: hoc tamen ad
generandum non sufficit: quoniam Consiliator differentia 15. ait sic. Scire debes, qud istud membrum, puta
testiculi, non est princeps virtutis generatiu quamuis virtusin eosit, vt opinatur Galenus, quia illud non potest agere
suam operatione (02) per se: nisi per spiritu (05) emissum corde temperatum quantitate et qualitate, propter quod
(36) virtus cordialis, qu mensurat hu (05) c calore (02) , vt poit faceresuas operationes, sit principaliter generatiua,
et virtus qu est in hoc membro, est eius seruiens: et si aliquidin hoc habet, dominium est illud particulare. Vnde
mibi videtur ex illa Theorica, (38) cum Diabolus huiusmodi spiritum corde principiantem et illgenerationis
virtutem assumere non posset, clarum erit, (38) quamuis forte assumat sperma ex proiectione duntaxat huiusmodi
spermatis, alijs n comitantibus nibil generari poterit. SIGISM. Ex supradictis et i deductis video, tepedem figere
super eo, (38) aut huiusmodi pueri sint Fantastici: aut ver alibi surrepti et suppositi. VLRIC. Ben habet et in illam
partem videtur declinare Vincentius in 4. li histori naturalis in c. 128. SIGISM. Nunc satis mutu internos hac de re
disputauimus. Expedit pro (21) memori tenacitate, vt nu (05) c determinationis conclusiones paucis verbis per
Epilogum detegere coneris. VLRIC. Saluoigitur iudicio Doctorum quorumcunque (23) melius sentientium, quorum
determinationi me submittere non recuso, quantum mihi visum fuerit, dicam. Est igitur me opinionis determinatio
Prima, qud Diabolus neque (23) per se, neque (23) ministerio hominum potest elementis, hominibusque (23) et
animalibus nocere: vel homines ad generandum impotentes reddere: nisi quando occulto Dei, sed nunqum iniusto
iudicio vel ob p nam delictorum nostrorum, vel ob meritu (05) tentationis nostr augmentandum: siue ob diuin
Maiestatis gloriam magis timendam, et per nos cole (02) dam: seu aliam causam Deum mouente (02) ,
ipsaclementiima Pietas permiserit. Secunda determinatio est, qud cm ipsa Dei prouidentia occulto su honitatis
iudicio Diabolo nocendi potestatem permiserit: qud ipse Diabolus buiusmodi potestatem amplius extendere, qum
sibi summo Deo concessum fuerit, non poterit, et c. Tertia determinatio, qud quamuis Diabolus permittente
diuina Cleme (02) tia, ob incredulitatem hominum, vel aliam causam superius enarratam, posset perstringere oculos,
aliosque (17) ue sensus hominum obstruere: ita vt homines credant se alicubi esse, vbi tamen non sunt, vel videre id
quod in setale non est, vel apparere aliter qum sit: hominem tamen vel animaliain aliam speciem veraciter
immutare non potest. Quarta determinatio, qud huiusmodi mal mulieres per multa miliarium spacia in noctis
silentio non proficiscuntur: nec mutu taliter profici scendo conueniunt. Sed duntaxat ipsis somniantibus, vel
imaginatione forti, vt prmissum est, laborantibus, per reprsentationem specierum similitudinarium Diabolo eis
impressarum, hc et alia ipsis apparent, qu poste vigilando ver sibi accidisse, sicillus credunt. Quinta
determinatio, qud Diabolus, siue vtincubus, siue vt succubus pueros generare nullo modo potest: Sed huiusmodi
pueri si inuenti fuerint, vel suppositi pueri, vel fantastici existunt. Sexta determinatio, qud solus Deus futurorum
certus est inspector: et solus cogitationes hominum nouit, quodque (23) Diabolus per se, siue Magos seu Maleficos
vera et futuna prdicera alteri non potest, nisiea qu ipse pro subtilitate natur su prior ex consideratione
astrorum, et elementorum dispositione accidere debere noscit, vel qu accepta licentia Deo facere intendit: vel
hominibus ad faciendu (05) persuadere ineorum mentes suggerendo proposuit: vel qu ex moribus et gestu
hominum coniecturando deprebendit: nihilominus tamen ipse spe fallit, et fallitur. Septima determinatio, qud
quamuis effectualiter huimsmodi maledict mulieres nihil efficere possunt, nihilominus t, quia instigante Diabolo
tales multeres, vel ob desperationem, vel panpertatem, vel odia vicinorum, vel alias rentationes per Diabolum
immissas, quibus non resistunt, vero et pijimo Deo recedentes, sese Diabolo deuouendo, ac eunde (02) colendo,
sibique (23) Diabolo holocaustomat a et oblationes offerendo, apostatant: hreticam prauit ate (02) sectantes. et
proptere succedit. Vltima determinatio, videlicet, (38) propter huiusmodi apostasiam, et corruptam voluntatem de
Iure ciuili tales scelerat mulieres, qu Deo largiimo apostatarunt, et Diabolo sese dedicarunt, morte plecti
debent, prout dicitur in l. multi. C. de Maleficis et Mathematicis. Vosigitur mulieres mementote profeionis vestr
in baptismo fact: ac cm Diabolus vos tentauerit, estote fortes, et suis suggestionibus resistite, et resistendo signo
crucis vosipsas armate: scientes, qud aduersum vos nullam habebit potestatem: quoniam ctra signum crucis
nullum stat periculum. Sumite exemplum beat Iustin, in cuius lege (02) da ita legitur. Erat enim qudam virgo in
Antiochi ciuitate, Iustina nomine, quam quidam scholasticus, nomine Agladius, videns frequenter ire ad
Ecclesiam, in amorem eius incidit: multosque (17) ue ad eam transmittens petijt in vxorem. qu cm omnibus
diceret, Christo c lesti sponsose esse despon sata (01) : ille congregata virorum multitudine, voluit eam per vim
rapere, sed non potuit: tunc iratus abijt ad Cyprianu (05) Magum, promittens sibi duo talenta auri, vt Iusti?????m per
maleficia suacaperet: qui per Magicas vocauit Dmonem, et ait illi: amo virginem de Galilea, potesne eam
persuadere et adducere mihi? Qui promisit ei dicens: accipe hoc medicamentum, et sparge circa domu (05) eius: et
ego superueniens paternum sensum ei inijciam, et statim obediet mihi. Cumque (23) Cypranus ita fecisset, sancta
virgo tertia noctis hora surgens adorationem, sensit impetum Dmonis. Signauit ita que (30) se et domum suam
signo crucis, et Dmonem signo crucis exsufflauit. Qui veniens ad Cyprianum, confusus, et cur virginem non
adduxisset requisitus, ait: vidi quoddam signum tbau. Iterum Cyprianus per artem Magicam alium Dmonem
fortiorem vocauit, et simili modo fecit. et fimiliter eidem accidit: tandem vocauit ipsum Dmonem patrem, et ait illi:
qunam est infirmitas vestra? victa est ab vna virgine omnis vestra virtus? Respondit Diabolus: Nunc adducam tibi
eam ad desiderium incorruptionis, tu tantm paratus sis. Tunc Diabolus in specie virginis ad Iustinam intrauit. Et
sedens super lectum eius eandem tentando dixit: Hodie missa sum CHRISTO ad te. viuere tecum in castitate:
multum autem te video vexatam Abstinentia. Sancta autem virgo dixit: merces autem multa: laborver modicus.
Dixit ei Diabolus: Deus in paradiso benedixit Adam et Euam, dicens, crescite et multiplicamini. Puto ergo, qud si
in virginitate manserimus, iudicium incidamus, quia verbu (05) Dei conte (02) nimus. Cumque (23) virgo turbata
surrexit, et perspiritu (05) sensit, quis esset qui eiloqueretur, signo crucis se signans Diabolu (05) ex sufflauit qui
(33) disparuit. Deind Diabolus Cyp. confusus apparuit, qui dixit ei, et tunqs victus es, vt cterisubiecti tui:
quomodo enim victi estis ab vna virgine Christiana? dic mihi qu sit virtus victori eius. Qui respondit, dicere tibi
non possum, quod damvidi terribile signum et thau. Si autem virtutes huius signi vis addiscere, iura mihi, quod
nunquam me velis discedere, qui cm iurasset aitilli, vidi signum crucifixi et thau. et sicut cera facie ignis fluxi.
Cui dixit Cyprianus. Ergo crucifixus maior est. Qui respondit: eti maior omnibus est, quia desertores Dei accipiunt
ab eo sententiamignis. Cyprianus autem ait: Festinabo igitur, vt amicus etiam crucifixi, ne talem p nam incurram.
Diabolus respondit: lurastinam que (30) mihi. Cyprianus ait: Contemno te, et omnes fumigantes virtutes tuas, meque
(23) ipsumtibi denego, et meconsignans, dico, Gloriam tibi Christe, et tu Dmon recede me. Abijt ergo Diabolus
confusus: vnde Cyprianus Christianus factus est. Ecce ergo quant virtutis fuerit, et hodie existat signu (05) sanct
crucis, quo nos signare dignetur Christus, qui pre nobis in ligno crucis seipsum offerre, et nos saluos facere dignatus
est, qui viuit et regnat in secula benedictus, Amen. DOCTIET ACVTISSIMI IN SACRA PAGINA DOctoris Ioannis
de Gersono, Cancellarij Parisiensis, Tractatulus perutilis de probatione spirituum, incipit feliciter. Probate spiritus si
ex Deo sunt, iubet discipulus ille quem diligebat Iesus. Neque enim nesciebat illam coapostoli sui sententi,
Angelum Satan transfigurare se in Angelum lucis, sic vt fiat Dmonium meridianu (05) , dum pro tenebris erroris
quas ad te (02) pus clare permittitur, lucem veritatis claram se fingit offerre. Patuit hoc apud sanctum Martinum
visibiliter, et patet apudalios plurimos inuisibiliter, dum teste Bernardo, sub specie magni boni et ardui, grde pec
catum aperit, suggerit, et inducit. Probare spiritus si ex Deo sunt, non cuilibet datum est, sed aliquibus per spiritum
sanctum, qui vnus existens, diuisiones gratiarum distribuit singulis, prout vult, ad glorificationem corporis Christi,
quod est Ecclesia, cui nun quam de ficit in necessarijs. Sicut igitur non omnium est prophetare, nec omnium
euangelizare, nec omnium interpretari sermones, sed aliquorum ex officio, vsque in finem seculi, sic n omniu (05)
est probare spiritus si ex Deo sunt, sed quibus datum est. Quales sunt spirituales, quos vnctio docet de omnibus, qui
et de omnibus iudicant etiam inter diem et diem. Quale donumbeatus Martinus, Antonius, and plures alij leguntur
habuisse. Probarespu (05) s si ex Deo sunt, contingit multipliciter. Vno quidem modo, per modu (05) artis et
doctrin generalis, sicut per eruditionem sacrarum scripturarum diligenti pioque (23) studio conquisit am. Sunt
nimirum scriptur, in quibus putamus nos sidem habere continentes artem, falsos Prophetas veris, et ab
illusionibus reuelationes cognoscendi. Alius inuenitur modus per inspiratione (02) intimam, seu per internum sapore
(02) , siue per experiment ale (02) dulcedine (02) quand, siue per illustratione (02) mtibus ternis effugante (02)
oe (02) s teaebras dubietatis. Hoc au (05) t est mna absconditum, et nomen nouu (05) in calculo scriptu (05) , quod
nemo nouit, nisi qui (33) acceperit. Hoc Gre. in dial. hoc Aug. in de cf. de seipso et matre. Hoc Hugo de arra ai
(03) cu (05) plurib. alijs notauert. Probare spiritus si ex Deo sunt, per regulam artis generalem et infallibile, pro
particulari quolibet casu, aut non potest, aut vir pt humanitus fieri. Sed requiritur donu (05) spiritus sancti, quod
Apostolus nominauit discretionem spu (05) um, quo dono fit, vt me (02) s nedum in se et de se sciat pro (21) bare
spu (05) s, si ex Deo sunt: sede (02) t de alijs et in alijs noscit. Hic au (05) t est modus certior alius prdictis
probandi spu (05) s, quoni primus est doctrinalis, secundus experimentalis, tertius officialis, s. officio hierarchicoat
que (30) spu (05) ali dono concessus. Ita que (30) sicut nemo nouit qu sunt spu (05) s, nisi spu (05) s: it a nemo
cognoscit infallibili certitudine ea qu per sol experimentale (02) notitiam sentimentu (05) interius et sensum
aguntur in alterius ai (03) o. Quemadmodu (05) ergo tradere regulam gn (31) ale (02) , qu distingueret ineffabiliter
inter visione (02) somnialem, et illam qu fit in vigilia, nullus facil posset propter varias similitudines inter
vtrasque (30) visiones, mult magis in proposito. Sit nihilominus homo vigilans, se certitudinaliter et experime (02) t
aliliter videre, quamuis non ignoret se habuisse in somnis visiones vald vicinas, et similes su vigili: ade qud
somnium suum narrare somniando quandoque (30) videatur: quuis dicat Seneca esse vigilantis omnia narrare. Scit
similiter homo spu (05) alis in vigilia ver lucis diuin positus, videre se diuina, qu iuuat vere sentire, odorari et
sapere, quia vigilat. Pt nihilominus recogitare ex se, vel alijs, (38) nonnunquae (16) homo ponitur in quoda (01)
somnio naturalis cognitionis, aut Diabolic illusionis, qui dum sic se habet, et quodammodo dormit ad diuina putare
po (04) t (38) vigilat adea, sicque (23) fallit. Vidit hc B. Grego. asserens, spiritus Prophetarum non semper esse in
potestate. vel in distincta cognitione Prophetaru (05) , probs hoc per Natban, qui ad Dauid cogitante (02) dificare
domu (05) Deo, resp dit: Oe (02) quod est in corde tuo, vade et fac, quonia (01) ds tesum est. Cuius contrarium
ipsanocte reuelauit ei Deus. Probate spiritus si ex Deo sunt ex primo modo, qui maper (35) is est ad propositu (05) ,
videlicet per scriptursacram et per bonos eruditos ineade (02) , quia ver peruers viuentib. quale iudicium inter
peruersum et illusorium reportare sperabimus, contingit multis, et sufficienter, quantum ad prsentem materiam, et
ad cem statum vitiorum. Qua superre ne, du (05) vnum, et abvno, sedplures diuersis tractatus compositos
inuenimus, quos nunc manualiter habere fas esset, et dilige (02) ter inspicere, dum in hoc sacro csilio quae (16)
ritur tractari de canonizatione sanctoru (05) , et ex aminatione doctrinaru (05) suaru (05) : p (14) sertim vnius quae
(16) Brigida notatur, assueta visionib. quas nedu (05) ab angelis, sed Xp (14) o and Maria, Agnete et cteris
sanctis familiaritate iunctis, sicut sponsus ad sponsam loquitur, se asserit diuinitus suscepisse. Est autem vtrobique
(30) , vel in approbatione, vel in reprobatione periculum. Approbare enim falsas aut illusorias aut friuolas visiones
pro veris et solidis reuelationibus, quid indignius, quid alienius ab hoc sacro consilio? Reprobare ver nunc eas qu
multifari, multisque (23) modis per diuersas nationes probata dicuntur, non parua exinde scandalorum in Christiana
religione et deuotione populorum formidatio. Deniqs, in ipsoetiam silentio et diimulatione ex qua resin mediu (05)
posita est, nonnibil esse discriminis pertimescimus. inuemre ver medium aliquid, vel expediens inter hc extrema,
laudabile quidem sit, an affectabile sit, necdum satis cernimus exploratum. Probare spiritus per modu (05) artis et
doctrin, sicut tota deinceps versabitur intentio, nemoperfect potest per solam sacr Scriptur eruditione (02) , qui
non etiam expertus sit in semetipso variam affectionum spiritualium pugnam, tanquam ascenderit nunc in c los, nunc
de scenderit in abyssos, et viderit mirabilia Dei in profundo. Nam, qui nauigant mare hoc mysticum diuersarum
affectionum, quasi collidentium se fluctuum, enarrant mirabilia eius. Inexpertus autem talium quid nouit corum? Hic
autem est quartus modus probationis spirituum. Cterm pute differe (02) ti inter hoi (03) es quos loquimurvnum
Theologum, alterum contemplatiuum, talem esse qualis est inter peritum in arte medicin, et inter expertum
seupracticum in eadem, qu duo posse cuenire in eodem, nullus dubitauit. Sic fit et fieri potest domino propitio, vt
idem sit in scripturis sacris eruditus, qui similiter in ctempl ationis exercitatione probatus est. Hunc ver talem vult
habere materia prsens: sicut alia scripsisse, du (05) de tractatu quodam spiritualium nuptiaru (05) sermo fieret
inuenimus. Probare verspiritus isto mo (04) doctrinaliter, dum qurimus in aliquibus personis, quarum corda neque
(30) videre neque (30) scrutari datur: opusvt ab operibus signa sumamus, dicete Christo: Afructibus eorum cogno
scetis eos. Fallit tamen vnum signum vel pauca, si non in vnu (05) plura cglobaucrimus: it a enim tradit Tullius, it a
Bothius, ita Arist. in coniecturali c facie (02) dum. Sed quoni infinita est quidem huiusmodi signorum confusio:
coar ctemus ad pauciora, et dicamus sub hoc metro. Tu, quis, quid, quare, cui, qualiter, vnde require. Quis est, cuifiat
reuelatio? quid ipsa ctinet et loquitur? Quare fieri di????? Cui pro csilio detegitur, qualiter venire: et vnde venire
reperitur. Probatio spirituu (05) du (05) quae (16) ritur fieri, csidere tur inprimis persona suscipie (02) s visiones, si
sit boni et discreti iudicij rnis nlis: quia lso cerebro turbatur quoque (30) iudiciu (05) cii, lsus fantasias
patiatur, n magnopere quae (16) re (02) du (05) est, quospu (05) venit melcholic illusorique (23) visiones, vt
patet in freneticis, in grotis varijs, qui vigilantes se talia videre putt, audire, gustare, et c. qualia somniantes patiu
(05) tur. Habet p (14) tere qulibet paio profundata su lsionem, su tate (02) , suum, vt Orig. loquitur,
dmonium, patet in philocaptis, zelotypis et iracun dis, in inuidis et auaris. Vnde Pota: Qui amant ipsi sibi somnia
fingunt. Quratur ergo, si per sona sit nouitia in zelo fidei, quia nouicius feruor cit fallitur, si caruerit regente
prsenti in adolescentib. et feminis, quaru (05) est ardor nimis auidus, varius, effrenis, idcoque (23) suspectus. Rur
sus plurimum refert attendere qualis sit et fuerit persona, qualiter erudita, quibus assueta, quib. delectata, in quibus
conuer sata, si diues vel egena. In prima superbiam secretque (23) voluptate (02) : in altera fict: onem timebimus.
Hoc super oi (03) a cuenit obseruare, ne lateat interior superbia spiritualis. qu Bernardus ver nominat subtile
malum: quoni et hc de humiliatie sua nascitur de sordibus et cilicio, de ieiunijs et de virginitate: im et de sua
morte, suoque (23) contrario trabit origine (02) . Quidigitur erit tutum superbia, cm nec ipsa virtus tutasit ab ea? Est
au (05) t superbia qu dam in intellectu, du (05) non vult subijci alieno iudicio, sediititur proprio quda (01) in
voluntate dum renuit obedire, et hc citius deprehe (02) ditur, ideoque (23) facilius corrigitur quae (16) prima
qualitas visionu (05) . Probatio spu (05) um reficit nedu (05) person qu visiones p?????, sed visionum qualitates,
si verasint oi (03) a, e (02) t vsque (30) adminimam propositionem: quoniin spu (05) veritatis falsitas non est, in
spu (05) au (05) t mendacij mille quinque (30) sunt vi apert, vt in vnica late (02) ti falsitate decipiat. Hac ratione
prohibuerunt testimonio veritatis, qu fatebatur Christus Dmoniacos, et Paulus Pythonissas. Si prtere sit in
visionibus sapientia qu sur sum est, cum suis titulis quos Iacobus enumerat, prim inquit, pudica est, deinde
pacifera modestia, suasibilis, bonis consentie (02) s, plena misericordia et fructib. bonis iudicans sine simulatione. Si
rur sus excedant h visiones cem intelligendi modum, vel in scriptura sacra positum, vel in ratie naturali vel
morali collocatum. Quod si non, videretur illud ascribi frustr areuelationi, quodin scriptura sua semel locutus est, et
sicut Iob loquitur idipsum non repetit. Quor sum quippe esset, ne dicamus vanu (05) , visiones super visiones in
immensum multiplicatas debere recipere, tanquae (16) ab ore Dei prolatas, ac deind certiima fide credendas.
Sicque (23) demm nostra fides, nostraque (23) religio qu Deus, teste Aug. voluit super pauciimis contineri
articulis, redderetur plus, absque (30) vlla comparatione quae (16) lex vetus onerosa. Hinc clar memori M.
Henricus de Baia, comprimendam essetot hoi (03) m canonizatione (02) , scripsit. Hc alia r sumitur, quoni
omiio diuinaru (05) scripturaru (05) studio magna pars Christianorum ad has visiones, ide place (02) tiores, qui
(33) a recentiores adduceret oculos et aures prurientes: sicque (17) ue neciam nescirent, quia iuxta Senec verbu
(05) superuacua didicisset. Sicut opus in ireuelatione Moyses et Helias, hoc est, secundum venerabile (02)
Richardum testimonia legis et Prophetaru (05) alioqui suspecta est. Et inde fit perspicuu (05) , quae (16) necessarij
sunt Theologi, in canonizationibus sanctorum, et examinatione doctrinaru (05) . Probatio spirituum requirit, vt
persona cui visiones recitantur, habeat se prudenter, prsertim in principio consideret acriter, quare mouetur hc
persona secretu (05) suu (05) vadere, super (35) quo fiet alia csideratio. Caue ergo que (30) quis eris auditor aut
csultor, vt. n. applaudas tali person, et n lau des e, n mireris quasi sctm dignque (23) reuelationib. at que
(30) miraculis. Obsiste potius, increpa dure, si erne e cuius sic exaltatu (05) est cor, elati sunt oculi, vt bulent in
magnis et mirabilib. super se, vt digna sibi videatur, quae (16) no (04) huo alioru (05) more oper (35) etur salute
(02) suam per (35) doctrin, s. scripturaru (05) et sanctoru (05) , cum dictamine ris na (01) lis, nisi consilium
habere p (14) sumat, et putet nedu (05) ab angelis, sed Deo, nedu (05) semel in neceitatibus, sed pene iugiter,
velut in quotidianis collocutionibus talem ammone non sublime sapere, sed sapere ad sobrietatem: quoniam
veriim ait qui dixit, Superbia meretur illudi. Et eo dignius quo instar Pharisi latentem hrentemque (23) oibus
superbiam, sicut nec Physicus febrilem calore (02) superbus attendit. Quidenim facilius, qum se viliimum pecca
torem dicere, sed veraciter simpliciterque (23) ita sentire, ex intimis, hoc diuini muneris est, non humani solius
exercitij. Enarrtur exe (02) pla sanctorum patrum, qui curiositate (02) hmi visionum vebmiraculorum, tanquam
pernicio siimam fall aciimamque (23) refugeru (05) t. A qua se Augustinus liberatum in suis confe ionibus
gloriatur in domino. Quam proptere dominus Bonauentura abborren dam nimis esse determinat, totoque (23)
conatu repellendam. Nunc orationibus, nunc interpretationibus seu flagellationibus propri me (02) tis et corporis,
exemplo illius, qui vt tentatione careret superbi, qusiuit et obtinuit do, vt per tres menses Dmoniaca
vexaretur obseione. Alter sanctoru (05) patrum, du (05) sibi Dmon transfiguratus in Christu (05) diceret, Ego sum
Christus personaliter visits, quia dignus es, confestim clausit oculos vtraque (23) manu, vociferans: nolo hc
Christum videre, satis est ipsum in gloria si videro, moxque (23) disparuit. Alter sub alijs verbis similem in
huiusmodi illusione seruabit humilitatem. Vide inquit ad que (02) missus sis. Ego cert talis non sum, qui (33)
dignus sim hc videre Christum. Alterum, quia nolebat intrare templum, dicens, sibi satis esse quod oculis corporeis
aspexisset Christum: colligauerunt cathenis, soluere ieiunium, carnibus vesci, vinumque (30) bibere compulerunte
Sicque (23) timore compresso sanatus est. Opponat forsit aliquis ex Apostolo iubente: nolite inquit spiritum
extinguere. Si sit ergo visio ver spiritusancto, qui nibilominus repellitur, quid hoc est, nisi spiritui sancto resistere,
suamque (23) nascentem generatiuam suffocare? Sed profect spu (05) s sanctus qui se dat humilibus, nequaqu ex
humiliatione, quam prdiximus, se subtrahet, intrabit potius, exaltabit, et in bplacito suo deducet victor super
excelsa ai (03) am hanc in oculis suis vilem, et absque (30) vlla ruga fictionis humile (02) et simplice (02) . Porr
dici non potest, quantu (05) hc curiositas vel cognoscendi futura et occulta, vel miracula videndi vel faciendi,
fefellit plurimos, et vera religione frequenter auertit. Hinc superstitiones in populis, qu religionem inficiunt
Christianam, dum sicutolim Iudisola signa quru (05) t, dum imaginib. exhi bent latri cultum, dum insuper
hominibus necdu (05) canonizatis, scripturis quoque (30) non Authenticis plusquam sanctis vel Euangelio fide (02)
prstat. Probatio spu (05) um considerat causam, quare fieri dicu (05) tur visiones, prsertim, quo fine, nedu (05)
proximo nedum aper (35) to, sed occulto et longinquo. Pt ita que (30) finis proximus apparere bonus et salubris, et
deuotus ad dificationem aliorum: qui tande (02) prolabetur in multiplex scandalu (05) , dum vel non respondebunt
vltima primis: vel alis falsum fictu (05) que (23) deprehen detur in personis fuisse: tant reputari sanctitatis
deuotionisque (23) docuit hc tas nostra deprecationib. dorum Ioannis de Varenis et Io. Huss. et similium.
Rursus, du (05) aliquid fieri potest per humanam industriam, sit hoc in vita, sit hoc in doctrina. quare necesse est vel
qurere, vel expectare diuinam c litus allocutionem? Hoc ne (02) p tentatoni Dei quae (16) honoratii apparet
similius. Cterm finis attendendus est, quare fit cicatio talium visionu (05) , et quali person. Vtrm ad
ostensione (02) , vel ad neceitate (02) . Vtru (05) ad da (01) dum vel ad recipiendu (05) consiliu (05) . Vtru (05)
fiat experto vel inexperto taliu (05) . Quod si videatur hc persona quae (16) rere tantumm consilium ne fallatur,
videndum est, si parat se monstrat obedire consilio. Alioquini de curatione vix spes erit: quoniam talis, vt dicit Io.
Clima cus, non iam eget Dmone tentante se, qui (33) a factus est sibi Dmon. At ver dicet aliquis: Hc idcirc
per (35) sona n credit alieno iudicio, qui (33) a de suo certa est per reuelationem intimam et secret. Sed profect
n est diuisionis Deus, vt vni timenti se reuelet vnu (05) , et per alterum similiter timente (02) eu (05) dicat vnu (05)
contrariu (05) . Ita que (30) si visio ex Deo est, non diipabitur in humiliantes se sub alieno iudicio pro (21) pter Deu
(05) : sed vigorabitur amplius et vincet. Quocirca tradimus pro cautela, (38) in hmo (04) i visionib. nedum suspen
sum teneatur iudiciu (05) , exemplo B. Amb. et Lucan. presbyteri: sed dicatur reuerenter cum Petro: Exi me De.
quia pctr sum, quia vilis sum, quia visionibus tuis indignus sum, quas hc ne que (30) quro, ne que (30) accepto,
sed repello. Sit in alio, non in hoc seculo visio tuatota merces mea de Deus, et sufficit. Quid ad me de visionib. tuis
in bat vita, quid de superiorum meorum monitionibus? mitte potius obsecro alium quem missurus es: et me meus spu
(05) s humili regat obscuroque (23) loco. Altera pt addi super hmi visionibus recipiendis cautela, qualem de
somnijs tradidit vnus dicens: Si monitiones aliqu bon, inquit, fieri videantur in somnijs, vel ex persona
defunctoru (05) , vel ali unde recipiantur, quasi somnia non penitus abijcienda: ne que (30) eis ex aduerso velut
authenticis vel diuinis adhrendo: recogit antur potius tanquam rememorationes aliqu ad faciendum hona, vel mala
declinandu (05) , iuxta somniorum qualitatem. Probatio spirituum consi der at, qualiter et qu (05) o persona qu
visiones se habere dicit con uersatur, anin secreto, vel in publico, an in vita actiua vel contemplatiua, an in deuotione
qu notam affert vestimentis, et cteris, aut sicem habet conuersatione (02) accommodatam his quibus conuenit.
Hoc prcipu considerare necesse est, si sit mulier, qualiter cu (05) suis confesso ribus conuer satur et
instructoribus. Si collocutionibus inte (02) dit continuis subobtentu, nunc crebr confeionis, nunc prolix
narrationis visionum suaru (05) , nu (05) c alterius cuiuslibet confabulationis. Expertis credite nominatim Aug. et
do Bonauentur. Vix est altera pestis vel efficacior ad nocendu (05) vel insanabilior: qu si nihil haberet aliud
detrimenti, nisi tp (14) is preciosi latiimam hanc con sumplionem, abund Diabolo satis esset. Habet aliud, scilicet
insatiabilem videndi loquendi, vt interim de tactu sile, pruriginem. Euenit que (30) illud de Didone apud Potam:
Hrent infixi pectore vultus, Verbaque (23) , nec placidam dat membris cura quietem. Cm tamen in pace sit
Deilocus. Nullus idcirc mirabitur, si tales ad fabulas conuersi, auertuntur veritate. Si prtere mulieres h
curios agentes sunt, quales not at Apostolus, sem per discedentes, et nunqu ad scientiam veritatis peruenientes.
Vbi au (05) t non est veritas: sit falsitas et vantas necesse est. Probatio spu (05) um considerat vnde spiritus veniat,
aut quo vadat. Ita que (30) Bernardus testatur, hoc in se nunquam sciri datum est, qui t expertum se pluries assert
humiliter spu (05) ssancti prsentiam, et intimomotu cordis siue mentis sensisse. Mirabitur modo fortasse aliquis,
quo pacto persona status inferioris dicat, sefrequenter agnoscere vnde spiritus veniat. Prsertim cm dixerit Christus
Nicodemo, voce (02) , inquit, eius audis, et nescis vnde veniat, aut quo vadat: quid porr quodin spiritibus diuersis
multa inspirationis inuenitur similitudo? Est. n. spiritus Deus, spiritus Angelus bonus, spiritus Angelus malus,
spiritus humanus, tam rationalis quae (16) animalis. Pt au (05) t similis visio spirari per quemlibet hunc spiritum
suo modo, long t diuer so, sed nec diuersitatem faciliter percipi, qu sinilitudo n scitur apud inexpertos talium,
qui neque (30) per seipsos ex acumine ingenij, neque (30) philosophicis disciplinis, neque (30) per aliorumtraditione
(02) sciu (05) t talia distinguere. Cert nec mirandum, cum pauciimos inuemamus, qui (33) ben sciant secernere
cogitationes et affectiones su ralis anim, vt rnalis est: ab illis qui sunt animales, videlicet, in sensu co (04) i, vel
organi fantasi: quem inuenies precor ex timentibus Deu (05) peccatue fugientibus: qui semper et in omnibus
adliquidum prospiciat dum tentationes vigent, si sensus eoru (05) sit tantummod in imaginatione vel consensu in
ratione. Ade non facil est discernere sensum consensu, qut plus he (02) t difficultatis. Probatio quadruplicis
prnominati spu (05) s: du (05) videlicet instinctus vnus. velinspiratio vebeme (02) s tangit mente (02) , si sit Deo
vel ab Angelo bone vel malo, vel proprio spiritu humano. Cuius rursus sensus portio duplex, superior et inferior
ascripta est. Cuius sentire diuisionem perfect dat illud verbum Dei, quod pertingit vsque (30) ad diuisionem spiritus
et ai (03) a: qualem in se diuisionem passa erat qu exclamauit: Magnificat anima mea dominum. Dehinc secernens
spiritum ab anima, subiu (05) xit. Et exultauit spiritus meus, in Deo salutari meo. Hcinterim sub compe (02) dio
cur sim notata sint, quatenus cum ad singularia de scendedum erit, facilius hac occasione data sapientiores
diiudicent, persuasum habentes, viuere hominem, cuius nomen sit in lib. vit cui pluries, et in pluribusper sonis
buius temporis datum est experiri et practicare omnia qu dict a sunt. TRACTATVS PERVTILIS DE
PYTHONICO CONtractu, Fratris Thom Murner, liberalium artiu (05) Magistri, ordinis Minorum. Ad instantiam
Generosi domini Ioannis Wrnher de Mrsperg compilatus. In nomine ergo summi louis, exordiamur illud quod
volumus narrare. Gratia ordinis et form prsentem tractatum triplici personarum distinximus colloquio, vt non
minus materi amnitas, quam bonitas lectorem amicum alliciat. Tm quia et alium eiusdem materi, per quam
fidelem Serenistimo principi Sigismundo Archiduci Austri transmissum, et per Conradum Strtzcl vtriusque (30)
Iuris Doctorem excellentiimum vigili indagine correctum, Dialogo distinctum conspexi. Qui lict (vtdixi supr)
fidelis sit, et huius sententi diffinitiuus, nm poterit tamen eodem curiosus rerum indagator quittari. Quare vt
prmisi procedam. Johanneo Wrner / O Thoma mi dilecte, Tibi vt compatiar bumana coegit natura. Quid est, quod
cteris plus te mal fortunatum natura constituit, maleficiatum reddidit Pythonica dico mulier contractum. Qu
inquam tu genitrici, vt ma euola nocumentum asportaret, amiciimo sibi obesse spopondit, tuo vt percepirelatu. Sic
equidem matrus dilectio (instigante natura) in peiorem partem seceit. Est ne pium tuis dictis fideles prstare aures?
Bonam inquam, fortunam Augustinus Deam pluribus in locis retulit. et tibi cum dissonanon solm homines, sed et
Dij Deque (23) nocere prsumunt, qud in tuo studio clarius innotuit, vbi non semel, sed pluries qu sumpseris
nocumenta, claret qum apertiim. Thomas Murner. Qum gratum foret, generose domine, (si ingenij adesset
copia) vt quia me dignuminter disputandum iudicasti: angorque (23) solicitus, qud ita me isto tempore videam
imparatum, vt vix Gratitudinis aliquod vestigium satis dign tibi testatum poim relinquere. I't autem famulandi
clarius innotescat voluntas, locum dabo verecundi, responsurus ad materiam propo (34) sitam me conuerto. Mibi
quia compateris, ben dicis illud esse human natur ratione, nec animal aliquod simile sibi specie manducat.
Quris demm rem grandem, et human indagini haud poibilem, cur natura me plus cteris mal fortunatum
reddidit? Secund cur contractum? Terti, vtrmne pium sit credere si sit? Quare his tribus qustionibus prsentem
absoluam tractatum. Et quia prteritos ad memoriam casus deduxisti, magis flere qum scribere libet respauca
homines insidiari, quoniam cunctis qui placeat non credat quod modo viuat, sed Deos Deasque (17) ue inimicos
habere, graue vald. Augustinum autem quia allegas, quid respondeam latet penitus, nec aliquod patet refugium, nisi
hoc vnicum. vt studium meum relinquam Deo (vt pollicitus sum) in Monasterio famulaturus, et modo illo superos
meis precationibus reddere placatos. Caspar de Mrsperg. Abinceptis fidedignis, quia recalcitrant curpiimu (05) , et
tu Thoma, studium ad finem qua ?????tum, asseris relinquere velle. Nescis quia mul????? rebus bestijs sumus
inferiores. Hoc solm maxim excellimus, quod sapimus. Quantum ergo homo Sapientia recedit, tantm ab
homine alienatur, natur bestiarum proximatus. Quant autem Sapientiam sequitur, tantum a brutis elongatus, in
hominis natura excellit. Fortuna quidem cca, nec probum nec improbum, nec vllam hominis dignitatem, aut
ordinem discernit: sed se vel citius peruersis moribus, animoque (23) ignobili, quippe ad votum eius procliuiori
concedit. Et tu scientiam refutando fortunam exposcis. Nec est inmundo aliqua fortuna, quam non augeat literarum
nptitia. Nam dixit Aristoteles, vbi plurimus intellectus et ratio, ibi minima fortuna. vbi plurima fortuna, ibi minimus
intellectus. Multo ergo magis ea Sapienti pars appetenda, qu hominem etiam supra hominem effere (02) s superis
quam proximum reddit. Quod autem de Augustino dictum est, nihil concludit, nam seipsum reprehendit, in primo
retracta. ca. primo. C pto igitur adhrere studio, lict et sic tui nauigij laudabimus f licitatem cum perueneris ad
portum, te magnificabimus post rerum consummationem. Zohannes Wrner. Iam oroedissere Thoma, cur te plus
cteris natura mal reddidit fortunatum: Est enim in Deo duplex prouidentia, generalis prima, qua Deus ipse res
regit, secundu (05) quod nat sunt regi, vt dicitur 7. de Ci. c. 3. Sic Deus res quas condidit, et c. mal regeris, quare
diffortunij causa tuipse es, aut saltem aliquid tui, ex parte corporis anim ve co????? tum. Secunda prouidentia
specialis est, ex quad?????ione procedens, secundum quam Deus prouidet v??ique (23) hominum, secundum merita
prsentia vel futura et occulta nobis, sibi tamen prsentia, qa eius iu dicia iusta sunt semper, lict occulta, ita qud
aliquando aduersitas plus proficit quam prosperitas, secundum Bo. 4. de conso. Hoc ide dixi, quia si te vna illarum
Dei prouidentiaru (05) attingeret, iam vltra qustio, cur plus cteris sit infortunatus inualida esse, nam dixit Paulus,
quam incomprebensibilia sunt iudicia eius. Sed de natura quro, vtrm naturale quoddam sit: te plus cteris mal
reddens fortunatum. Thomas Murner. De ben fortunato stat in trimembri diuisione, vt habet Scotus, similiter et de
mal fortunate, cm tot modis dicatur vnum oppositorum quot modis dicitur et reliquum: Primum, nullus dicitur
ben fortunatus, propter actum vnicum fortuitum. Sic nec mal fortunatus, vnico inf lici actu implicitus. Secundum,
nullus dicitur ben fortunatus: quia semper ben ei accidat, sic nec mal fortunatus, cum nullus talis sit sine speciali
miraculo. Tertium, est quis ben fortunatus, quia vt plurimum ben accidit per co (34) ntrarium mal fortunatus.
Nam dixit Aristote. primo Ethicorum non facit vna hirunde ver, sic nec actus vnicus fortuitus, ben vel mal
hominem reddit fortunatum. Fortuna igitur tertio modo captastante, causam quris, cur illi vt plurimum bene, alteri
vt plurimum mal accidat. Quod autem de Dei narrasti prouidentijs, nihil mihi constat, cum natuliter sumus loquuti.
Circa naturam autem triplex reperitur philosophandi modus. Est autem primus respondendi modus dicens, ben
fortunatum magis esse dispositum, vt ipsum causa vniuersalis moueat, ad hunclocum magis quam ad alium, vt si
aurum sit ibi, et fodiens ipsum inueniat, erg secundum hu (05) c dicendi modum qui est Theologorum, fortun
causam non intrinsecamrei, sed extrin secam dicemus. Attamen Aristoteles qurit causam intrinsecam, quam dixit
esse impetum. Sedsi tu dicas, tu quris causam vbi non est causa, nam effectus fortuitus n habet causam.
Dicendum, qud notum sit Aristoteli, Qud sicut illud quod euenit in pluribus, habet causam vt in pluribus
vniformiter, ita quod euenit in paucioribus et difformiter, habet reduci ad causam vniformiter agentem et per se.
Causa autem intrinseca buius impetus est, secundum Arislotelem, cm dicat in li, de bona fortuna. Est ergo bona
fortuna sine ratione nata. Ben fortunatus enim est, sine ratione habe (02) s im petum ad bona, et hc adipiscens,
hoc autem est natura: In anima enim inest tale natura quo impetu ferimur, sine ratione, ad qu vtique (30) ben
habebimus, et si quis interroget ab operante, quare sic facit, nescio inquit, sed placet mihi. Simile patet in his qu
Deo aguntur. Etenim Deo vecti, sine ratione impetum habent ad operari aliquod. Et vult dicere, qud aliqui habent
velle, ad quod sequitur bonum aliquod prter intentum, ex impetu et sine ratione et causa huius impetus est natura.
Demm dicunt alij, non intrinsecam sed extrinsecam causam ponentes, non tamen vt Theologi, sed c lum, vel
intellige (02) tem mouentem c lum mediante c lo, vt Deus ipse im mediat mouens, hic cum alijs coincidit. Johan
nes Wrnher. Ponis triplicem opinandi modum. Primus autem, que (02) Theologorum asseris, non videtur in veritate
posse persistere. Nec mentem quiet are potest, quia dum quri posset, quare ad propositum illius sequitur bonum, et
non ad alterius propositum, quum etiam, quia est contra Aristotelem, qui non videtur aliquod nouum immediat esse
Deo. vnde ipse ponens mundum ternum, non posuit motum potuisse esse nouum, nisi secundum partes, ita qud
totus non potuit esse nouus, vt habetur 8. Physicorum, qud Deus non potest causare nouum mundum, vel nouum c
lum vel nouum motum secundum suam totalitatem. Secundus ver respondendi modus, qui fuit Aristotelis, non
procedit, quia dixit, qud aliquis habet impetum sine ratione. Contr, non est fortuna bona sine actu voluntatis, quia
fortuna est effectus contingens consequens effectum agentis proposito. Nunc autem actus voluntatis est circa
obiectum ostensum ratio (34) ne, ergo talis impulsus ad volendum, non est sine ratio (34) ne. Prtere, si natura
impellit aliquem ad volendum et non ratio, ergo non esset fortuna quod euenit. sed casus, cm bc differentia sit
inter fortun et casum, 2. Physicorum. Tertins autem modus, qui dicit, qud nihil sit effectus fortuitus, nisi illud, ad
qud causalitas c li se potest extendere, non videtur vero consonus. Cm aliquid sit in homine, ad quod causalitas c
li non potest se extendere, sicut est volitio nisi occasionaliter mouendo appetitum sensitiuum, secundum cuius
inclinationem apta est voluntas inclinari. C lum ergo quia non petest volitionem attingere, nec etiam causas ad eius
causatione (02) coniungere, ide aliquid est in homine, ad quod causalitas non potest pertingere, et per conse que
(02) s nec fortun causa referri. Thomas Murner. Dilecte Iohannes, Absit long nobis, vt ea qu spiritus sancti
instinctu, Theologia dictauit, falsa dicamus. Quod autem quris, quare ad illius propositum et non alterius sequatur
honum, fortais et quia sic voluit Deus ipse, cuius voluntatis inquisitionem supr dixi infirmam: Aut quia pai
indispositio, nam Deus influit in quodlibet vniformiter in quantum potest, secundum Aristote. et quia iste est
dispositus, ille non, ide Deus impellit istum ad tale propositum, ad quod consequitur commodum: illum autem non
impellit, quia non inuenit in eo dispositionem requisitam. Et si vltra quris, qu diuersarum dispositionum causa,
semper deuenitur ad vnum primum, voluntate (02) dico primi entis, lict Philosophus illud forte non diceret. Quia
ver denouitate dixisti, non videtur Aristote. sibi ipsi contradicere, Dato enim, qud oporteat aliquos effectus
fortuitos nouos reducere immediat in Deum, adbuc sibijpsi non videtur contradicere, quia certum ratumque (23)
habuit Aristote. secundum propria sua principia, animam intellectiuam esse Deo immediat, et ad hoc attingere
potest ratio naturalis, cum sit immortalis, et ita aliquid nouum potest immediat esse Deo. Quomodo aute (02) illud
poibile sit, causa breuitatis omissum relinquitur, tamen de hoc lege Scotum in vltima qustione quotlibetorum. Aut
dicas, quoniam vtique (23) , si sit propter diuersitatem causarum receptiuarum, nibil noui Deoimponitur, sicut sol
immediat soluitglacies, et coagulat lutum, nulla po (34) sita nouitate in eo, ita secundum Aristo. hoc corpore
organizato, Deus neceitate immutabilitatis, causat hanc animam et prius no (04) ratione indispositionis materi,
sicut nec sol causat alium et alium radium in are et in aqua, nisi propter diuersitatem recipientiu (05) , quod (36) in
perspectiuis nostris conclamatum est. Quid tamen secundum fidem et veritatem dicendum esset supra, loquendo de
Dei prouidentia duplici, solus confessus es. Quod contra Aristo. facere videtur, quiuocat. Nam Aristote. intellexit
fortun esse sine ratione co (34) nsiliante, Non autem sine ratione volitum obiectum ostendente. Ad aliud autem
dicitur, (38) lict natura sit mediata causa illius euentus fortuiti, non tamen immediata, sed voluntas vnum intende
(02) s, lice (02) t sit aliud euenie (02) s prter inte (02) tum, (38) dicitur fortuna, non casus. Id ctra (38) est tertiu
(05) respondendi modum. Dico (38) c li causalitas ad omnia alia prter volu (05) tate (02) se extendit. Si autem
aliquis fortuitus effectus in voluntate ponatur, in Deum reducere oportet, qui omnibus pro (21) uidet et coniungit, cu
(05) dicat, im et capilli capitis vestri numerati sunt. Hoc aute (02) cu (05) sit ctra Astrologos, clarius de hoc loquar
in quadripartito meo maiori. Quris igitur generose domine, Cur me plus cteris, natura mal constituit fortunatum.
Triplicem vidisti modum, habes enim duas extrinsecas causas, et vnam intrinsecam. Forte de intrinseca loquendo,
talem impetum ad commodum non habeo, qui|se tenet ex parte complexionis, non anim vt habet Scotus, im et
Aristoteles. Quare diffortunij causa non sum ego, non est enim in potestate mea, mutare corporis complexiones aut
staturam. Quis enim est ex vobis, qui potest adstaturam suam adijcere cubitum vnum? quasi di. nullus. quare me
excusatum oro, habeto. Si autem de extrinsecis causis loqui contingit. Prim de c lo videamus, nec est in potestate
mea diuersos planetarum stabiliumque (23) stellarum coitus mutare, hora generationis, seu me interemptionis. Si
autem dixeris, quia dixit Ptolomeus, virum sapientem astris dominari, et opus stellarum ita adiuuare, quemadmodum
seminator fortitudines naturales in libro Almagesti, et suo quadripartito. Verum quidem fateris, quia sapiens: vbi
autem stulti et mibi similes manebunt, qui non solm astris damnari non possunt, nec parenti inconuenienti obiecto?
Quare mesecundo excusatum habeto. De alia autem causa extrinseca, qu est Deus, parum sentio, cur cadere
permisit, confido tamen, vt in posterum gloriosius resurg. Nam nostris terris equos quadrupedes cadere vidi, et
ldere pedes. Vach. luuenis et inexpertus lupus, quem nullus vnquam rusticorum clamor circumdedit. Caspar de
Mrsperg. Dixisti Thoma supr, quare vnus plus alijs redditur mal fortunatus. Nec vltra sit qustio congiua, cur
contractum reddidit, quoniam coincidunt. Potiorem autem Theologorum rationem nescio aliquam. Sed in super ad
vltimam qustionem mentem feramus, qu qurit, vtrmne piu (05) sit credere, si sit, volo dicere de hominum
ligatione. Quod non sit, fides nostra concludit. Qu Diabolum huiusmodi incursuum causam aignat, quibus nec
iuuenes, nec senes, nec probos nec improbos exclusos ostendit. De iuuenibus dicit Augustinus 21. libro de ciuit ate
Dei, cap. 18. Prorsusque (23) scriptum est: Graue iugum filios Adam, die exitus de ventre matris eorum, vsque
(30) in diem sepultur, matrem omnium vsque (30) ade impleri est necesse, yt ipsi paruuli per lauacrum
regenerationis ab originalis peccati, quo solm tenebantur vinculo, iam soluti multa patientes, nonnulli incursus
spirituum malignorum patiantur. Et Hieron. dicit: Quid caus est, vt sp bimuli et trimuli ac vbera materna
lactantes Dmonio (34) corrumpantur? De senibus ego ipse testis. De probis Iob, De improbis probis quamplures
alij. Ergo concludere licet, Dmone (02) uonvetulas, nec aliquod naturale esse causam istius contractus. Deus autem
ipse facienti facultatem tribuit. Zohannes Wrnher. Thoma Magister mi, et Prcepter chariime. stimege: itoris
mei dulciimi men tem consimilem Theologorum opinioni, immaterialem stimantium substantiam. ligationum
omnium causam (volo dicere) Diabolum, sumpta primum idexequendi prime ente facultate. Videtur enim (vt dicit
Arist. primo metaphysic) Deus omnibus esse causa et principium quo (34) ddam. Quare dixit commentator primo
libr. de anima. qud rei cognitio per suam causam est magis firma, qum sui esse tantm. Dicunt vltra, qud summi
Dei permiione, et iusto Dei iudicio (34) , indifferenter iusto atque (30) iniusto iuuenibus et senibus contingat, et
adillud allegant sua iura et Doctores Catholicos. Quod si verum sit, nescimus, nisi scientia larga, sicut capit
Augustinus scientiam, 17. libro de Trinitate. c. 3. Dicit enim: Absit, qud scire nos negemus, qu testimonio
didicimus aliorum. Tum quia est creditum, in bac communi non possum responsione contentari, Deum cunctorum
causam aignando. Ab hoc enim ente c lum, et totam naturam dependere. 11. metaphysic Aristoteles expertus est.
Prtere, omnium causa Deus, quid nostra proderunt scripta singulorum causas inquirendo. Sat est enim, Deum
ipsum causam profiteri cunctorum. Non sit quso hoc nostrum propositum, seu deliramentum. Prsupponemus
enim, primariam causam plus cteris influere. Qui enim ponit vnum agens tantm, quod omnia agat, tollit rebus
suas proprias actiones. Quas si quis tollit, aufert et earum essentias, nec habet (vt ait commentator) cerebrum
naturaliter aptum ad bonum. Exempli gratia. Pluuiarum quarum causa Deus ipse prima, secunda de mum essentia
quinta, diuerso stellarum coitu, qu tertio diuersarum exbelationum motrix est pluuias inducentium, vt habetur apud
Aristot. in li. Meteororum. Naturas igitur rerum rimaturi, long Deus nobis theologice cum loqui contingat, (38)
iustum est fatebimur. Et buiusce modi Theologorum cmenta ad prsens relinquamus. N huiusmodi opinionis est
omnis nostrorum rusticoru (05) caterua repleta. Thomas Murner. Modestius Iohnes loquereris, si harum reru (05)
plenior tibi esset intellectus: tu infanti parcendu (05) stimo. Nescis (38) dicit Aristo. Quia maior est rusticorum
fides, quam philosophoru (05) et doctorum virorum. Nam dicit Scotus li. 4. 34. dist. q. 1. (38) duplex est impotentia
in genere. Naturalis vna, ad qua (01) membri sequitur mutilatio seu frigiditas, de quo nibil ad prsens. Alia autem
casualis, qu fit per maleficiu (05) : et hc fit per malignos spiritus, qui habentes pactiones cum hominibus, seruant
promissa, non quia veraces, sed vt alij eis adhret. Quia si nulla pacta seruarent Dmones, nulli homines eis
seruire (02) t, et vt illi quibus seruant promissa eos colant. N ex superbia sua prcipu appetunt honores diuinos.
Deus etiam permittit eos ex ercere potestatem suam, adimpediendum aliquos, ab aliquibus actibus, in quos possent,
si non essent impediti, et hoc propter peccata eorum, vel pro (34) pter aliquam aliam causam occultam: et hoc modo
magicus habens pactum cum Dmone, procurat ab eo, vt istum impediat aliquo actu, quandiu aliquod signum
Dmone positum perseuerat, puta acus curuata, vel aliquid id generis. Iam enim vides, quid senserit Doctor subtilis,
cuius prius mentem commentum nuncupasti. Quid autem arguis? omnia tua concluserunt argumenta vnicum illud,
qud Deum non debeamus immediatam omnium causam referre, lict mediatam ponere nulla ratione prohibemur.
Zohannes Wrnher. Secundum verba Doctoris posita, posset quri, quod remedium esset adhibendum contra istud
Diaboli impedimentum? Scio tamen contraria contrarijs curari, quid contra facta Diaboli? Si dixeris orationes, et tu
cum sanus sis, quo mediante scire exopto, cum te plus in tun gritudine iurasse, et vetul maledixisse, quam orasse
seu sanctos inuocasse constet. Erg non est verum quod dicunt Theologi, qud in huiusmodi neceitatibus sancti
solum sint inuocandi, cum sit aliud, per quod mederioporteat. Et tu dicis, te sanitatem recepisse vnius bis auxilio,
quare te et illum excommunicat iudicare consonum dixi. Age age qud figmentum componis, dicendo, quia sanus
factus ex tactu sacci vnius, et aqua immundicijs scutellarum maculata, inuenistine in naturalibus disciplinis, quarum
professor es, his in rebus buiusmodi inesse actiones? Nunquid verum dixi, facientem et consulem excommunicdos,
et Christi fidelium communione excludendos? Thomas Murner. Video te generose Domine, contra me furore
concitatum, quia verum dixi. Quid si deliramentum protulissem? Adest viuus Matheus et Iacobus Murner, qui huius
rei testes sunt. Nam in ore duorum stabit o (34) mne testimonium. Figmentum autem quia me dieis componere, scis
enim et audisti qustionem quam Scotus conceit, Dmones pacta seruare hominibus, seductionis causa, non quia
veraces, quamdiu signum peripsos positum durat. Nam si aliquis sciens maleficium destrueret, non esset
excommunicatus, sed opus faceret meritorium. Insidias (dico) Diaboli destruendo, et opera. Quare dixit Scotus, qud
trifaria est illa qustio, an liceat tollere maleficium intentione curandi maleficiatum. N enim solm licet, sed est
meritorium destruere opera Diaboli, nec in hoc est aliqua infidelitas, quia destruens non acquiescit operibus
malignis, sed credit, Dmonem posse et velle fatigare, dum tale signum durat, et destructio talis signi imponet finem
tali vexationi. Sic ergo saccum et aquam illam immundam puto signum mibi finis fuisse infirmitatis Dmone
positum, et illud moram habuit anni: qud si post annum cum sacco fecissem, quod anni spacio factum fuit,
nunquam pristin redditus fuissem sanitati. Nec mibi placet de illa materia loqui, sum equidem in iram prceps et
conturbor, quia hominis vnius peima voluntate, nunquam ante infirmitatem mevisum, tali miserabili p na sine
meis meritis, crucior per o (34) mnes dies vit me. Et nisi omnipotens Deus sua summa bonitate et clementia, me
inter suorum sacer dotum numeru (05) collocasset, quid facerem, Deo omnipotenti offero. Idcirc hac opinione
Theologorum, qu est secu (05) dum veritatem, velis (oro) contentari. Zohannes Wrnher. Thoma mi chariime,
lattne de cautela Aristotelis, Qua opponentem informat, respondente (02) debere reddere furiosum, vt abipso
materia relinquatur proposita, qu te suscepi, esne similis mihi, qui omnibus do docume (02) ta salutis? Furor ver
si me cprehendit, documentoru (05) meorum virtus omnin euanescit. Transeant Theologica, bc sit qustio,
vtrm hominum ligatio natur alipoit ratione demonstrari, volo dicere vtrm ab actione naturali sit. Et videtur qud
sic. Iniuste equidem punitur, qui nunquam deliquit. Sed ligantes puniuntur. ergo deliquerunt. patet maior in actu
iudiciario, licetin operibus diuinis non procederet, cm aliquis punitur aliq non reus, nunquam tame (02) iniusto
Dei iudicio, de quo nibil ad propositum. Patet minor in l. Multi. C. de male. et mathe. Statuarum insuper hincinde
apud iud: cia publica sitarum, qu denigrationis ca (01) nisi huius actus sni (03) a. Consueueru (05) t et ob
huiuscemodi nox nostris terris vetul igne cremari. Lgu quapropter csuetudinis non est vilis auctorit as, nec
est verisimile, vt he (02) t Arist. (38) abomnibus fertur, omnin deperdi posse. inoppositum t fuit fides, vt dictum
est. ergo quid dicendum sit oro breuibus conclude. Thomas Murner. Dixi clar in superioribus generose domine, id
sensu experiri, causam insuper adiunxi, illa tamen quia non contentaris, dicoprimo, nisi verba sequentia summ
ponderaueris, huius rei secretum vix patebit. Et quia licuit nunquam sensibile (02) negare effectum, ex in sensibili
causa procede (02) tem. Quare hominum fateamur ligationes causam inquirentes, qu quidem audimus, fari non
prohibemur visa protestando. Sed quia diceres, fort illud infidele quoddam hominum dico ligationes naturali via
euenire posse. Ad hocrespondet Arist. dicens, naturam non
agere, nisi quia superioribus causis mota qu sunt Deus et intelligenti. Opus enim natur est opus intelligenti.
11. Metaphy. vbi videtur csentire Deum huius actus causam principalem et mediatam, erg immediat as inuestigare
nibil inhibitum. Est autem circa bunc ligationis actum multiplex opinio, multis autem omiis, quinque (30) tamen po
(34) sit sunt. Est igitur prime Theologorum iam posita: quatuor autem Philosophorum. E quibus est vna dicentium,
hunc effectum cum omnibus alijs esse forma c li, quam contrahi nouimus quenquam su natalis et interemptionis
bora. Dixerunt antiquiores nobis, suntque (23) experti, c li signa per singula corporis membra ducatum obtinere sic,
quia aries caput, collum taurus, gemini brachia obtineant, sicque (30) deinceps, qu docent Astrologica, lict
modernioribus, puta iuristis contraueniatur, minus tame (02) iuste, secundum quod in quadrupartito meo maiore
libro primo expreiclarus. Est equide (02) in omni famatu (05) philo (34) sophia inferioris mundi corporum motus
primos c lestium itus atque (23) reditus arcanis quibusdam natur vinculis trahentes sequi. Sic enim crescente luna
in animalium corporibus humores abundant, decrescente attenuantur, vt etiam humani corporis venas illic pleniores,
hc laxiores reperies, quod in grot antibus clarius apparet. Certius inquam certo venam seu membru (05) ferro tangi
non debere luna supra idem ducatum habe (02) te. Summa igitur in naturali actione c li ad disposita passa concordia.
Quod patet, qui enim prioris lunationis meditaate decu (05) bunt, natura eoru (05) fortior morbo validius repugnat,
insequenti debilior leuius succumbit. Quotidianas etiam grotantium affectiones quotidian omnin lun
applicationes ad primum locum trigon tetragone opposit et reditus mentiuntur, ob quod priuilegium ij dies inter
cteros certo nomine discreti sunt. Nonnulli etiam numerosis obtinent experimentis ex diuersis lun mansionibus,
diuersis suorum mem brorum impotentijs affici. Et hoc est, quod voluit Plato noster diuinus, de intellectu anim,
faciens duas circulationes, ita qud posuit c lieosdem cum motibus anim, id est, qud actiones c li sunt edem cum
actionibus anim, vt allegat eum Aristoteles 1. de anima. licet iniust eum redarguat. Vsque (30) ade quidem
motus etiam, tm hominum qum cterorum animalium primum Solis iter sequuntur. Sole siquidem oriente surgere
progrediuntur, et ascendente cursu addunt, ac tanquam motus absente duce quie scunt ad exitum illius iterum exituri.
Post lunam autem et solem stellarum, tunc omnium quidem effectus certi, prter quod valgo non ade sunt vbi
luminarium virtus approbati. Demm posset aliquibus, vt dicunt, rationibus persuaderi, hominum dico ligationes
naturali via euenire posse, licet causa sit occulta. Homo enim ipse ab antiquis microcosmos est appellatus, quasi
maiori similis mundo. Ex qua quidem Albertus similitudine intulit distantias duorum extremorum digitorum, et
planta pedis ad verticem concordare. Natura enim cui commoditas in omnibus, qum maxima c lo cuncta
comprehensuro siguram impreit sphric. Et idem quod in homine dicitur, diuiso homine per duas lineas
orthogonaliter se secantes, sentiendum erit de maiori mundo. Nquae (16) s omnes lineas centro circuli ad
circumfere (02) tiam ductas quales esse necesse est. Quis autem mentis san maiorem mundum esse mirabilibus
plenum negabit? Cur ergo totidem vel saltem aliquorum mirabilium pluralitatem non continebit homo ipse, qui supra
minor mundus dictus est. patet contra. Nam in Euangelio dicitur. Prdicate Euangeliu (05) omni creatur, id est, ho
(04) i cum o (34) mnibus conuenienti. Est aute (02) homo omniu (05) naturaliu (05) finis. 2. physi. sunt et omnia pro
(21) pter ipsum, vt cu (05) ctis dominiu (05) imponat, secundu (05) (38) in Geneseos volumine ctinetur. Habent
etiam naturalia insit am naturalem obedienti erga ipsum. Quare dixit Aristoteles solem et homine (02) ad hominis
concurrere generatione (02) , nisi quia super (35) iora infimis prsint (hominis natiuitatu (05) et interemptionu (05) )
contracta? Quid demu (05) est, quia dixit, tempora pluuiosa pro (21) desse piscibus, auibusque (23) obesse, nisi quia
secundu (05) aur diuersitate (02) , et inferiora variari nece ssariu (05) infert argumentum. Qu aute (02) huins
aur diuersitatis causa, nisi hc, qu Arist. inlib. meteororu (05) aignat, dice (02) s: Quia ne tesse erat, hu (05) c
mundu (05) inferiore (02) in quatuor elementa, ctinuis superiori subijci lationibus, vt fer tota eius virtus inde
gubernetur: Prterea in quolibet ordine essentiali destructo primo, destruitur ne posterius 2. meta. Motus aute (02)
c li est simpliciter primus. 8. physicorum. Ergo motus qui est sanitatis ad gritudine (02) , est c lo, alis esse non
posset. Postremo ver diximus, omne mixtum esse corruptibile. ergo destructiuum principiu (05) in natura reperiri
continens est, hoc enim est quod (36) voluit Sco tus li. 4. di. 49. q. 11. non est dare in natura potentiam painam, cui
non correspondeat actiua in natura. Cum alterum contrariorum fuerit naturale, et reliquum necessari erit naturale.
ex de c lo et mundo. Materia equide (02) contrarioru (05) eade (02) est, vt habet Cmentator. Patet secundo, timet. n.
oi (03) s mundi species aliquod horribile et destructiuu (05) , he (02) tque (23) aliquod confortans et ltificans per
propriam naturam. sic oi (03) s ouis lupum timet, quem non solm viuu (05) , sed et mortuum, instinctu natur visu
et gustu cognoscit, lepus canem, catus murem, et oi (03) a quadrupedia leone (02) , oi (03) a volatilia aquil, finaliter
oi (03) a ai (03) antia hoi (03) em. Vult ergo hc opinio hominu (05) ligationes naturali vi euenire posse, c lum tn
(31) coadiuua (01) tem stimat cm, inuenitque (23) rerum buius mundi concursus esse secundum stellaru (05)
coitus, et gaudiu (05) et victoria et tristitia pendet exinde, et per illud iudicatur tanquae (16) per causam. Zohannes
Wrnher. Ctra hanc opinionem dilecte Thoma, qu Astrologorum suspicer, dice (02) tium, ligationis effectum esse
forma c li, quam contrahit quisque (30) hora su natiuitatis, seu inter emptionis, videtur absurda. Nam vt habemus
26. q. 2. lo. textus de superstitiosis. Dicit enim, neque (30) ab hoc genere superstitionis (de quo in textu) segregandi
sunt, qui olim Genethliaci, propter naturalium considerationes dierum, nunc autem Mathematici vocantur. Nam et
ipsi, quamuis veram stellarum positionem, cm quisque (30) nascitur, consequuntur, et aliquando peruestigant,
tamen quod vel in de conan tur actiones nostras, vel actionum euentus prdicere, nimis errant. Cuius igitur artis
scientia vsque (30) ad Christu (05) fuit co (04) cessa, vt Christo edito, nemo exinde natiuitatem alicuius de c lo
interpretaretur. 26. qust. 3. Quod demm infertur, quia planetis in singulis me (02) bris speci alis esset potestas, et
ita ad singulariima procedere, satis Ptolemo nostro stimo redargutum. Dicit enim, non debet Astrologus
dicererem particulariter, sed vniuersaliter. Singul arium etiam non esse scientiam Aristoles approbauit. Finaliter
conclusit, omnia iudicari per c lum, vti per causam quod apertiim claret falsum, in glossa 26. q. 5. Non liceat. Illud
autem quod arguit motum c li simpliciter esse primum, secundum Theologos, fort non concluderet, cm dicat
Scotus lib. 4. di, 48. Primitatem motus c lestis ad alios motus non esse primitate (02) caus, vel alicuius quo depe
(02) deteetialiter, sed tantumm cuiusd perfectionis in quibusd co (04) ditio nibus motus, qu sunt irregularitas
et velocitas. Patet enim, qud essentialiter non dependet actio corporis c lestis in aliquod inferius, ex motu illius
corporis, quia secundum Philoso. 2. de generatione nihil facit latio ad generationem, nisi quia adducit generans, ergo
si sine illo motu generans esset qu approximatum, qu ageret. Tum quia falsum est, quod Astrologi fingunt,
dicentes, superiora in inferiora agere cm supr sit dictum, aliqua esse, ad qu c li actiuitas pertingere non valeat.
Prtere intellectus vniuer salium est sensus singularium. Ad opera autem c lica sensus iudicio deuentum extitit,
ergo de ipsis scientia non est, tm quia singularia, tum etiam, quia aliter se habere possunt, et de contingentibus est
Astrologia. De contingentibus determinata veritas non est. Insuper arguitur Astrologi officium superuacuum et
inane, quia res pertinguntur per experimenta, et minus quam potest percipi rei veritas experimentatiu est, dum his in
vno esse inuenitur. Sed hoc inplanetis est impoibile. Planeta enim cm fuerit in aliquo loco, ex signis cterique
(23) Planet aspicientes ipsum, vel ei coniuncti ad consimile esse non reuertuntur, nisi post multa milia annorum, ad
cuius temporis quantitatem nunquam humana vita suffecit. Quomodo est ergo poibile homini, vt bis aut spius in
eodem esse plurimas reperiat, quatenus ex eorum reditu probet quid significent. Demm rariim in suis doctrinis
Astrologireperiuntur concordes, et cteris semper sunt magis egentes. Quid plura referam? Stante c lo (34) , si
applicetur ignis stupp, et dicas non posse comburi, error est, et his articulus est Parisien. ergo mult actiones
quarum causa c lum dici n potest, de quibus dubium non est. Quid ergo de illo actu Pythonico dicemus, in quo
maxima occurrit difficultas, non apparenti dico, tum sensui qum intellectui? Thomas Murner. Generose domine,
licet multa in medium duxeris argumenta, falsitatem opinionis Astrologorum probantia fort et quia non falsa, non
est enim credibile, antiquos patres et Philosophos, quibus omnis scienti fons et origo proceit, rem tant falsitatis
posuisse. Sed quia de hoc specialem tu dominationi tractatum edidi, puta de reuolutionum veritate falsitateque (23)
nuncupatum, i cur non est tuas rationes reddere solubiles, quomodo in eode (02) tractatu solut sunt. Attamen
quia tibi nec hc placet opinio, inueni tertiam, qu est Alberti Magni, dice (02) tis, ligationum causam ai (03) am
ipsam, seu consensum ipsius, siue quod idem est, voluntatem, non vt liberam, sed ad effectum declinantem
desiderat rei. Fundatque (23) se in dicto Au?????, sexto naturaliu (05) dicentis: Quia hominum anim inesset vir
tus qudam res externas immut andi, alia autem entia obediunt ei, quando ipsa fertur in magnum amoris excessum,
aut odij, atque (30) idgeneris. Concluditque (23) , qud cum anima alicuius ligat res, atque (30) alterat ad idem quod
vult. Dicitque (23) Albertus, se inuenisse qud anim affectio est radix maxima oi (03) m harum rerum, (38) et
Theologi nostri affirmantes, dicunt, quod si his fides non tribuatur, nequaquam ligationis alicuius sequetur effectus,
cuius causam aignant meritum paionis lesu Christi domini nostri, ob quod data est potestas Christicolis calcandi
serpentes malignos. Diceres autem, quia opinio prima dixit, Diabolum nil posse efficere sine hoi (03) s voluntate,
quare Diaboli sequitur nocumentum volun tate ligantis et non ligati, ego bonus, cur alterius mibi mala oberit
voluntas, dicemus alibi: nec vult tantm Albertus, hanc anim affectionem solam huius reicm asserere, sed subdit
siue propter grandem affectionem alteret corpus suum, et alia qu intendit siue propter dignit ate (02) obediant ei res
ali viliores, seu cum tali affectione exterminata concurrat hora conueniens aut ordo c lestis, aut alia virtus, qu
quuis faciat, pro (21) utauimus tamen anim facere. Iam publicum ac verificatu (05) est, (38) ligationes hominum,
incantationes, adiram promotiones, odium, amicitiam, detrimentum, et gaudium sunt ad grandes affectiones
consequentes. Et tu vides, qud secundum naturam vulgus abborret maledictiones, et vetularum blasphemias,
tanquae (16) in eis sit virtus aut salte (02) cum eis aliqua mali virtus annexa. Natura au (05) t nibil facit frustra. Nec
fugitur aliquid natur aliter, nisi virtute naturalis desiderij vel amoris timorisque (23) ?????iud, vt habet Scotus li. 4.
di. 43. q. 2. argumento primo. Johan nes Wrnher. Contra hanc opinione (02) , qu est Alberti, graue est arguere.
Est etenim intricata, et nimium disiunctiua. Dicit primo, virtutem aliquam anim ligationum causam. Secu (05) d,
qud grandis sequatur rei petit affectio. Terti, quia propter magnam dignitatem obediuntet res ali viliores.
Quart, quia horaconcurrit fort conueniens aut ordo c lestis. Quint dicit, aut ali virtus quam non nominat, quam
et ligationes facere assentit, ne autem habeatur suspectus, dicitillud anim facere, ne fort, quia voluit c lum posse
agere in aliquod naturale sit A. et quia tunc sciens talem effectum in ipso A. ligare potest, hanc stimo eius mentem,
si saltem scientis concurrat grandis affectio, et hora conueniens, habent enim omnia tempora sua contra Iuristas, qui
dicunt, omnia in nomine Domini nostri Iesu Christi fieri debere, in omni tempore indifferenter, per quod reprobare
intendunt electiones. Glossa autem supra memorata 26. qust. 5. Non liceat. dicit, nil reprobari, nisi neceitatis
impositionem. Vult erg Albertus aliquid naturale inueniri posse ligationis causam. Sed quia illud mihi ignotum,
temerario ausu remincognitam no (04) condemno. Thomas Murner. Occurrit et hoc loco antiquorum nostrorum
mens et sententia. Opinabantur enim hunc ligationis effectum, cum omnibus alijs mundi mirabilibus, qualitatibus
procedere. scilicet calido, frigido, humido, sicco, tanqu radice, secundu (05) (38) habemus in quarto meteororum.
Dixitque (23) maior pars philosophoru (05) et medicoru (05) , (38) eorum admixtio ad omne mirabile necessaria est,
banc igitur defendere cupientes viam, negare non prsuma (01) t omnia mirabilibus plena, quia ex eisdem
qualitatibus omne ens mundi (dempt quinta essentia) terminus cponi in calido et humido proportionatis
conseruari, in consumptione humidi calido destrui, vt habet Aristoteles in lib. de longi. et bre. vit. Vnde hc
quidam ltus propter excrescente (02) choleram, et infactis repentinus, hic inuidus melancholicus, iste monoculus, is
hermaphrodita, alter contractus. Qu vnde sunt, nisicomplexio num ratione et qualitatum causa? Concludunt igitur,
ligationes cum alijs mu (05) di mirabilibus esse qualit atum primarum diuersitate. Zohannes Wrnher. Sed et
contra hanc opinionem, qu qualitatum diuersitatem ligationis causam aignat, posset argui. Quia non esset
sufficiens, non enim quiet abitur mens nostra, dicunt enim ligatum su paionis maioramentum minoramentumque
(23) sumere, ex earundem qualitatu (05) primarum proportione, im et quia ligatio ex vnius qualitatis destructione,
seu vnius per alteram principatu ducatuque (23) consistat affirmant. Quare quritur, qu huius modi qualitatum
diuersitatis causa, quod tamen infert, qu multarum et diuersarum complexionum ratio, nec dabitur altera nisi
diuersus vagarum stabiliumque (17) ue stellarum coitus. Et sic hc opinio, hanc quam Astrologi sectabantur, vt
prsupponant necessarium infert argume (02) tum, quare diminuta. Thomas Murner. Offertur et hic vltimo loco, alia
antiquorum nostrorum opinio ponentium litem et amicitiam ligationum causam, non hanc quam qualitatibus
euenire senseru (05) t, sed qu natura inesse apparet. Litem in qualitatum: disproportionem siue disconuenientiam,
Ami citiam autem aliquarum proportionem et concordiam. Et si isto modo hc opinio amicitiam et litem ligationum
poneret causam, necesse erat cum illa coincidere. qu dixit qualitates esse causam. sed non sic, sedeam qu natura
inest intellexerunt. Nam vt antehac diximus, Omne mu (05) di ens in natura habet aliquid inimicum et destructiuum,
cum omne tale ex materia cpositum constat, qu est destructionis causa, cui annexa est priuatio, vt habet Aristo.
secundum quod diximus de oue et lupo et alijs. Zohannes Wrnher. Sed necilla opinio amantiime Prceptor qu
ligationum causam aignat, litem dicit et amititiam. Nam huiusmodi pacem bellumque (23) duplici via euenire
dixisti. Aqualitatibus prim. Secund natura. De primo tamen modo opinio non intellexit, sed de secundo, qu sc.
propria incsse natura. (38) fieri nequit, quoniam sicut prins, ita et iam quri posset, qunam diuersarum ratio
naturarum, alia non nisi hc quam assignat Albumazar li. 1. sui maioris introductorij dice (02) s: Omne indiuiduum
ab alio quocunque (23) differre, constareque (23) tribus his principijs proprietatibus, scilicet form, materi, et
siderum effectu. De materia et forma in physicalibus nostris satis arbitrabimur scriptu (05) , sed secundum effectum
siderum aduenientia Platonica comprobemus autoritate (volo dicere) quia idem eff ctus vt specierum distinctionis
causa existat. Quia nibil est, cuius ortum legitima causa et ratio nonprcedat. Nec prter ho (34) c in inferiori mundi
parte quicquam quid causlocum obtineat superstes, id c lestem potentiam consequi necesse est, id autem est, vt
generis genere, speciei specie, indiuidui ab indiuiduo diuisio et disttia, vt anim corporisque (30) harmonia,
aliaque (23) accidentia innumera, vt sexus, discretio form et habitudinis, decor vel turpitudo, statur inqualitas,
varij colores, diuersi mores atque (23) idgenus. Quare sicut diximus, et hc opiniocum alia, vt Astrologicam
prsupponat, esset necessarium, et ide in sufficiens. Caspar de Mrsperg. Sufficientes Thoma nobis induxisti
opiniones huius effectus occulti causam aignantes. Liceret et omnes approbare: Tm quia prima fundameniu (05)
sumpsit ex infallibili Theologia. Secunda ex Astrologia, quam tolerat Ecclesia. Tertia autem, qu est Alberti,
apparet vero consona: qualis enim ipse in naturalibus fuerit inuestigationibus, n stimo quenquae (16) latere.
Quarta se fundat in 4. Meteor. Quinta alis est circa naturam. Ne autem aliquid concludatur, quod veritate deuiaret,
aut cteris displicere posset, Qu Theologica opinione melior, Profect nescio aliquam, tm quia Deus omnibus
prouidet vt vult. Zohannes Wrnher. Absit nobis aliquid temerario ausu co (34) ncludere, sed disputatiu illud
sacere no (04) prohibemur, nec ctra omnes opiniones positas argume (02) tatus sum, eu falsas dicendo: sed quia
non placuit, vt vnica sola sufficientem ligationis causam narraret. Quare saluo meliori iudicio, dico causas
opinionum subordinatas, mes audeo dicere essentialiter, quia supra patuit oppositu (05) , lict secun dum
philosophos forte illud non esset. Prim igitur causa Deus ipse, cum vniuersaliter sit in causando. Secunda c lum,
alicui rei quod supra dictum est, aut virtute (02) co (04) tractiuam influens suo motu, lumine aut influentia. Quod
autem virtualiter agens qualitates diuersas inducit disproportionatas, et huic impedimento conuenientes. Qu
demum infirmit as complexionum fortitudine debilitat vel naturaliter augmentatur, minuitur vni magis, alteri redditur
onerosa. Tamen vt dictum est, diuersarum complexionum ratio qualitas est. Tibi autem amantiime Prceptor, quia
meorum dubiorum vincula enodasti, quas valeo et possum immortales refero et innummeras gratiarum actiones, me
per totius vit me cursum ad tua semper vota offerens promptiimum. Vale f lix per tempora multa. Chomas
Murner. Male opinantes in principio, posteris ben putandi vestigia relinquunt. Tuigitur generose domine singulare
refugium hunc tractatum velis (oro) suscipere, animo eo quodatus est. Mihi inquam sufficit alijs subtilius speculdi
vi prbuisse. Absit obsecro omnis suspicio fallax, nec his vt dixit Aristo. tantu (05) gratiaru (05) actiones referre
tenemur, quorum apud nos veridic ascripta tenentur, sed et erroneis et falsis scriptoribus, aliquidnamque (23)
cferunt habitum etenim nostru (05) prexercitatisunt. Et ego cum nibil vtilitatis conscripserim, iuuentuti preco (34)
r faucas. Vale et me vt soles commendatum habeto. Ex vniuersitate Friburg. Sole in 22. gradu libr gradiente M.
CD. XCIX. FINIS.
INDEX ALPHABE TICVS RERVM AC SENTE NTIA RVM Memor abilium, qu sparsim in hoc opere
continentur. A ABACVCH per Angelum bonum, in momto transfertur in Chaldam 239 Abiuratio ex vehementi
suspicione 437 Abiuratus quando relapsoru (05) p na puniri debeat, et quando non 540 Abiuratio etiam fautorib, et
defensoribus Hretico rum fieri debet 348 Abnegantium fidem diucrsitas 226 Abortum Malefici procurant 259 Acta
Prophetarum, melias quam homines, Dmones noscunt 230 Actus actiuorum sunt in patiente prdisposito 81 Actus
coniugalis matrimonij tribus impeditur 2 Actus intellectus Voluntatis et corporis in homine co (04)fiderari oportet 67
Actus carnalis cur respectu vnius, et no (04) alterius mulieris impeditur 117 Actus generationis per Maleficium,
etiam in matrimonialiter coniunctis impeditur 119 Accusatio ad p nam talionis est periculosa 466 Adam fi no (04)
peccasset, an, qui non saluantur, saluati fuissent 185 Ad peccatum, generaliter maius est omnibus, 163 Ad culpa
dupliciter consideratur 184 Ad peccatum non excedit Maleficarum crimen 185 Ad instantiam partis procedere,
graue periculum est. 479 ad conficiendu (05) quatuor concurrunt 410 adorare imagines vt Deum, tempore Nini
Regis, homines cperunt 25 adiurare irrationalem creaturam licet 435 Aduocat, ad delati beneplacitum, non
deputatur 494 Aduocatus quando Hresi. artham efficiatur 495 Aduocatus in formatione testium, quomodo rga
delatum se habeat 496 Aduocatus quid respondere debet super inimicici allegationem 500 arem Dmones
perturbant 334 ar caliginosus Dmonibus competit 335 ar figurabilis, quomodo 244 areum corpus Dmon potest
assumere ibid. agere contra conscientiam quid importet 164 agens ex proposito cognoscit suum effectum 99 Agnetis
Malefic casus 332 338 Angeli inter so differunt specie 54 Angeli mali qu ad intellectu (05) triplici acumine
scienti vigent 41 triplex est eorum status 183 Angelus nullo suggerente peccauit 182 N est susceptiuus p nitenti,
nec veni ibid. ibi est vbi operatur. 111 Angeli peccatu (05) , aliorum Angelorum peccata excesfit, et prcessit 156
Angelus et homo in liber. arbit. creati, vt beatitudinis prmium perciperent 156 cooperatur ad grati infusio nem 69
prdisposuit beatam Virginem in conceptionem verbi terni 205 eius comestio qualiter fiat 245 Angelic custodi
robur. 204 ab eius custodia qui destituu (05) tur. 206 aliquando corpus assumitaliquando occupat. 246 Angelus
minimus omne (02) humanam virtutem excedit 238 angelica potestate, Dmones arctantur 198 Halec piscis captus,
statim extra aquam vocem emittit 247 Alexandri de Ales sententia de prstigio 268 Alexander, et Hymenus per
excommunication e (02) Diabolo oppressi 399 Alchimist verum aurum efficere nequeunt. 18 Amalechitarum
animalia iuste interficiuntur 170 Amon grotat, ob speciem Thamar 387 Amon Thamar Sororem suam adamauit
109 amor inordinatur ex Diabolo, et ex maleficio procedit ibid amor hreseos, vnde prouemat 386 amor et odium in
voluntate fundantur 107 amore mulierum etiam Sancti tentatisunc 109 Anna qud nomine equos maleficiauit 332
anima tener infimum gradum, in ordine substantia rum spiritualium 49 anim residentia in ce (02) trocor dis
assignatur 282 anima suo corpori domi natur potissimum, quando est in vita per gratiam 63 anima quando operetur
in corpore alieno, sicut in proprio 20 anima proprio corpori vnitur, vt forma 35 anim human nulla apprehenfio
sufficit, ad immutationem corporis exterioris 35 anima est actus corporis phy fici, et c. 38 Non potest localiter
mouere corpus se viuisicatum 39 complexiones corporis imitatur 63 animal visum iteritis prodest 31 anim illabi
deo soli est possibile 220. 107 animalia sunt res dominorum suorum 325 animalia Amalechitarum interfecta 170
Antonius Dmone (02) , in massa auri reperit. 128 an Magicis, et Mathematicis intendere fit pecca. tum Apostafi
167 an diuinatio, per Dmonum inuocationem fit licita 178 an omnis actio infidelium sit peccatum. 168 Appellatio
ante sententiam fienda 347 Appetere Dei qualitatem quid sit 155 Apollo diuinandi autor, 180 Apostafia quid
importet se, cundum D. Thom. 165 Apostata etiam, fine homagio quis efficitur 331 Apostasia verbi, et operis ibid.
Aqua benedicta ad quid ordinetur 417 Aqu virtus super Energu. menos, et maleficiatos. 421 Aqua benedicta 201
Ar Idolorum destrui prcipiuntur 437 Aremantia fit in are 181 Arreptitius dicitur, ab artipio, quia arreptus est
D mone 105 Argumenta probantia Deum non permittere tanta ma la Maleficis per Diabolum fieri 186 Artifex
Diabolus, paucis inchoat 214 Artificialia corpora, ita corporibus c lestibus subduntur, ficut naturalia 21 Artificiata,
ficut ordini et prouidenti artis subduntur, ita omnia esse participant 149 Asserere maleficium non dari, ex radice
infidelitatis procedit 3 Astronomic imagines, ex opere Dmonum 426 Astronomi quare vera prdicant 64 Auaritia
fundamentum omniu (05) vitiorum mulierum 87 Auctoritas Episcoporum per cap Multoru (05) querela, nimis
eneruatur 447 Auicenn remedia super phi locaptionem 388 Auicenn dictum de virtute imaginatiua immutante
corpora extranea, quomodo intelligatur 20 Augustini sente (02) tia de hominum transmutatione in bruta. 133
Augures qui 181 Aurispices obseruant dies, et horas ibid. Auriforma substantialis n est per calorem ignis,
Alchimistarum, sed per calorem solis 18 Auxilio Dmonum vti, est apostatare fide 330 B Balneatrix contrita
incineratur 340 Barb radere cur Deus prceperit 438 Basiliscus quando hominem interficiat 32 Beatitudinis gradus
in patria, quomodo mensuretur 175 Bona Ecclesi tribus partibus diuidantur 323 Bonifacij VIII. statut 491
Bonitatis Diuin in genere creaturis communicat, 111 Bonu (05) grati, natur bonum excedit 182 Butyrum
Maicum maleficialiopere formatum 330 C Campan pulsatio contra tempestates vtilis 432 Cananeorum punitio 172
Candela tamdiu lucet, quam diu ceram habet 152 Canonist magis quae (16) Theologi de maleficijs tradunt. 142
Canonis intellectus declaratur 9 Canis prdicatorum officium in scripturis significat 282 Caput mortui per Symonem
Magum agitatum 824 Canis animal, perfidis appropriatus 287 Carnis tentatione Hlias Monachus liberatur. 207
Carmina, et exorcismi liciti 406 Casus notabilis Saltzburge (02)si 412 Castrum Lendebrunnense. 341 Casus notabilis
330 in Sueuis 256 In Rorbach 341 In Salamina Regni Cypri. 393 Casus prdiuitis Augustiensis 333 Casus Principis
Maleficos fo uentis, et indebit popul aggrauantis qui co (04) tigit Spi r 354 Casus malefic ad iudicium
candentis ferri appellantis 531 in oppido Argentine (02) si notabilis 286 In oppido Mespurg 267 In Rauen spurg ibid.
In Basilia in villa Oberuuiler 231 In villa Buchel 232 Sacerdotis Oberdorff 197 In Oppido Vualshoris 240 In villa
Vuysentali 202 Lauzanensis 265 In Di cesi Augustensi 214 Inconfinibus Sabaudi. 221 Comitis Argentinensis 218
In Di cesi Brixiensi 217 Casus Maleficiati 373 Mulieris ab Incubo verat 374 Mercatoris Spir 366 In Di cesi
Argentinensi, cuiusdam virginis 215 In Oppido Brisiaci Bafile 222 In Ducatu Lauianenfi. 224 In Bernensi 225
Casus iuuencul maleficia t 315 Casus Episcopi Alemani tem pore Nicolai Pap. 361 Charitas Episcopi erga
Sacer dotem obsessum 298 Chrismate sancto Malefici abutuntur 341 Chiromantici 181 Circe quomodo socios
Vlyssis in bestias mutauerit 135 Citatio generalis necessaria 466 Citationis formula ibid. Ciuitas Spirensis 193
Cythara Dauid vnitatem Diuin essenti signifibat 82 Cautela per Iudicem obseruanda 518 Cautela prseruatiua
Maleficiorum 416 Cautel quinque Iudice obseruand vt Delata veritatem fateatur 5 224 Cautelam porissimam ad
veritatem extrahendam qu exemplo confirmatur ibid. Cautione fideiusso (34) r, quando Malefica relinquatur 488
Causalitas Dei primum omnium agens 149 Causa triplex cur supra corpora c lestia, Malefici immutationem aliquam
facere non possint 260 Causa inimicitie (11) in uestigandacum consilio peritorum 504 Causa alicuius rei dupliciter
intelligi potest 100 Capienda, et incarceranda Malefica ad Iudicis nut. 488 Captio innocenti non nocet 490 Casus
tempore Ludouici se cundi Imperat. 304 In di cesi Basili 309 Inter Brisiacum, et Heygug 310 Inter Ysbruck 312
Iuuencul Maleficiat. 315 Oppidi Zaberni 317 Casus obstetricis ibid. In Oppido Danni 319 Cereum benedictum
licet accendere 201 Clauium vigor notatur 378 Clericum negociatore (02) quasi pestem fugiendum 85 Clerici
Inctatoris actus 389 Clerici fautoris Maleficarum p na describitur 344 Clericus Maleficus deponendus, et in
monasterio retrudendus 7 Clerici proprijs Iudicibus emendentur 445 Clorides virgo miranda fecit 87 Concilium
Acquirense 131 Confessionis sacramentalis virtus 390 Concordia Dmon non est amiciti sed nequiti 58
Coniuratio ad lacrymas emittendas 515 Coniugi carnis officio conseruatur 382 Consuetudo seroanda in Ecclefia,
qu diuino cultui non repugnat 443 Contemtor excommunicationis 345 Creatur impotentia 151 Creatur perfect
et imperfect 276 Crimen Hresis mer Ecclesiasticum 349 Crimen Maleficarum n minus Ciuile, quae (16)
Ecclesiastic videtur ibid. Christin duciss Brabanti consilium 375 Crucifixi imaginem quidam sagittis transfixit.
343 Cognoscere cogitationes cor dis qu (05) o multi possint 41 Cognouit Angelus, se cteaturam esse 155 Cognitio
Intellectus ex rebus causatur 76 Cholerici sunt iracundi 63 Columna cui fuit Christus alligatus est Rom 297
Cometa, mortis Regum indicium 65 Comet non sunt ex his, que (11) principio genita sunt astra 65 Comes castri
Thelonei, ex maleficijs ditatus 365 Comes maleficiatus, in matrimonij actu 219 Copia appellationis petenda 624
Causas appellationis Iudex discutere debet ibid. Comestio qualiter fiat 249 Comestio Christi quomodo ibid.
Confessio cuiusdam femin in extremo posit 316 Conceptus in maritata inficitur etiam per alterius seminis
commistionem 254 Corpus immotari potest, ex forti imaginatione et apprehensione ad varias gri tudines 71 Corpus
dominicum sumtum quadam muliere ob malesicia perpetranda 262 Corpus hominis, Diabolus inhabitare potest 292
Culpa ordinatur ad p nam 58 Culpabilis ignorantia iuris Diuini, non cadit in facientem quod in se est 16 Cur
Malefic non ditentur 194 Cur principibus nocere non possint ibid. Cur Dmones ex maleficio aliquando, homines
substantialiter inhabitent 396 D Damasceni opinio de Cometa 65 Dea fortun cca 67 Dmonis virtus, corporali
virtute fortior 3 Dmones esse non credunt, asserentes non esse Maleficos, nisi in vulgi existimatione 3 Dmones
ex subtilitate natur, multa qu nos non possumus, operantur 4 Dmones, quare constellationibus constringtur. 13
Dmon quare maleficio vtatur. 20 Dmon motui c lesti non subijcitur 16 Dmo (34) n eclligit determinata actiua
applicando determinat passiuis. ibid. Dmones cuncta per Intellectum, et Voluntatem exequuntur 40 Dmones
agnoscunt ex influxu c lesti corporum, naturales hominum impressiones, et dispositiones, ex quibus poste
maleficia inferunt 41 Dmonum opere, aliqui non prstigios, sed essentialiter in lupos transformantur 12 Dmon
delectatur, homines in paganorum errorem inducere 142 Dmones in specie paruulorum apparentes nutricibus se
coniungunt 436 Dmon semper superbia et inuidia peccat 41 Dmon licet neminem timeat, Sanctorum tamen
meritis subiacet ibid. Dmon potest adminiculo alterius agentis corpora substantialiter, et accidentaliter transmutare
ibid. Etiam corpora localiter mouere ibid. Sensue omnes immutare ibiImo Voluntatem et Intellectum licet indirect.
ibid. Dmon in suis operibus fuperfluitate (02) subterfugit 253 Dmon in maleficijs generationis obseruat tempus
254 Dmones omnibus infesti. 257 Dmones carent pulmone, et lingua 247 Dmon in quibus potest per se, etiam
cum Malefica potest 304 Dmon nihil efficere potest fine diuina permissione. 307 Dmon non potest innocentem
de maleficio infamare 308 Dmon homagium Malefico petit 222 Dmones subtilitate Intellectus vigent naturaliter
229 Dmoniacis quando non sit communio deneganda 398 Dmones semper cum Maleficis concurrunt 23
Dmones absque assumtione corporis possunt transmutationes in seminibus facere 48 Dmon potest aliqua
reponere vt conseruetur semen, ne calor vitalis cuaporet. 51 Dmonis potestas 381 Dmonem ad aliquem effectum
inuocare est inutile, siquis illi non se obtulerit 329 Dmones varijs generibus alliciuntur 80 Dmones circa sphr
ignis actiua passiuis coniungere sciunt 336 Dmones ad exercitium deputati non sunt in inferno, sed in isto are
caliginoso 57 Dmones prcipu gaudent peccato fornicationis, et Idololatri 45 Decipere po (04) t Diabolus
sensus hominis, ita vt tgibile, et visibile, intangibile, et inuisibile videatur 125 Dmon potest interiore (02)
fantafiam immutare, et Intellectum obtenebrare 108 Dmones de quolibet ordine cecidisse creduntur 55 Dmones
extra fas debitum actos Venereos exercuisse nusquam leguntur 55 Dmones non sunt spiritus immundi, licet sint
impuri 41 Deceptus fuit Prstantij pater 278 Defenfio stat in tribus 494 Delata quando redditut suspecta 394 Delatus
quando per fimplicem p nam iudicari potest 497 Delata in cibo et potu humaniter tractetur 524 Delatus cum omnia
negat, tria faciat Iudex 485 Deprehensus in Hresi euidentia facti aut testibus, est puniendus licet non confiteatur
487 Determinatio dubiorum circa fidem principaliter spectat ad Ecclesiam, prcipu autem ad Pontificem Christi
Vicarium, et Petri successorem 458 De cognitione Hretici aliter Canonist, et aliter Theologi sentiunt 454 Deum
posse mala impedire, et non velle, non concludit 159 Deus laudabilis, cum per misericordiam parcit, et per iustitiam
punit 157 Deum ita summ potentem sicur summ bonum dicere non concludit 152 Deum velle mala esse vel fieri
proprer bonu (05) vniuersi, dicere, est erroneum 146 Deus vniuersa mala permittit casibus Angelorum et hominum
permilsis 147 Deus potest ex malis particularibus bona plurima elicere 150 Deus non potest facere creaturam ex sui
natura impeccabilem 151 Deus iust permittit hominem peccare ibid. Deus immediate omnib. prouidit 147 Deo
prouidentia conuenit ibid. Deus est creatur obiectum vltimus finis 112 Dei auctoritate quando Malefici creaturam
vari trsmutant 12 Deus quare permittat mala. 188 Deus iust permifit Angelos et primum hominem cadere ibid.
Deus n limitauit suam virtutem ad naturalem profectum ibid. Deus solus, quomodo miracula facere dicatur. 76
Deus quinque (17) ; de causis hominem flagellat 173 Deus prcepit Maleficos occidi 437 Deo non conuenit Diaboli
malitiam impedire 189 Deus neque (17) ; vult mala fieti, neque mala non fieri 146 Deuoti aliquando, et fine ordine,
et sine exorcismis obsessos Dmonibus liberant 406 Diabolus dicitur, dia, et bolus 56 Diaboli opere Cham filius
Noe nascendo risit. 24 Diabolus, quomodo circa ammam operetur 301 Diabolus frequenter tentat vt saltem tdium
vincat 203 Diabolo maxim displicet quod eius machinamenta in Dei gloriam resultent. 189 Diabolus magis tentat
malos, quam bonos 190 Diaboli appetitus maior est ad tentdum bonos quam malos ibid. Diabolus quos magis in
somnis vexet 113 Diabolus potest Maleficam in tormentis indurare, ne veritutem fateatur 518 Diabolus, quot modis
sit causa peccati 78 Diabolus suam oblationem inficere non cessat 326 Differentia inter imaginari, et fantasiari 269
Differentia inter duellum, et candentis ferri exam 528 Discipuli cur filium lunaticum non liberarint 418 Disputatur
an crimen Maleficorum sit mer Ecclesiasticum 443 Diuina virtus super causis secundis declaratur 211 Diuina
nomina ad collu (05) suspendere an sit licitum 410 Diuina voluntas propri dicta est beneplaciti 191 Diuinatrices
consulere non licet 521 Diuinatores, et Malefici qui Hretici iudicantur iuris prsumptione non ex natura rei iudicio
ordinariorum, et non Inquisitorum subiacent 455 Diuinatio est secundum genus superstitionis 25 Diuinatio est per
expressam Dmonum inuocationem ibid. Diaboli opere, actus matrimonij impeditur 6 Duarum Maleficarum casus
129 Duellum ad vit conseruationem ordinatur 527 Duellum licitum aliquando 529 Duellum Dauid cum Philisteo
diuina reuelatione fuit 529 Duellum simpliciter illicitum t ex parte appellantis quam recipientis 530 Duell
aliquando fine pccato mortali ex parte. s. iudicantiu (05) , aut consulu (05) ibid. Duo Spiritus creati non possunt esse
in vno et eodem loco diffinitiu 281 Duo habet Deus per naturam suam, beatitudinem, et bonitatem 155 Duo fratres
simul infirmabantur, et curabantur 63 Duplex modus sacrilege (11) professionis 221 Dupliciter Sortilegi, et
Diuinatores. 447 Duplex actiuum proportionatum sensui 133 E Ecclefia Monialium Hohemzorn. 343 Ecclesia
nunquam errauit in fide 458 effectus pnales quadruplices sunt. 23 effectus maleficiales fantasticos esse et
imaginarios quibusdam videtur 3 ego Deus zelotes visitans et ct. qu (05) o intelligatur 323 Aeneas an ex concubitu
Veneris, et Anchisis oriri potuerit 43 Episcopi et Inquisitores pur intention habeant 493 Episcopus aliquando sine
Inquisitore, et Inquisitor sine Episcopo potest contra Maleficos procedere 463 Epilepsiam Dmones inducunt 303
equitare cum Diana, vel Herodiade est cum Diabolo transmeare 11 equitatio Abbatis domu (05) 207 erra (01) t
dicentes, Extrema Malef. realia, medium autem fantasticum rsse 10 error contra scriptutam sanam, contra articulos
fiedei, contra veritatem determinationis Ecclesi est hresis. 458 error in mente Hreticum non facit, sine
pertinacia voluntatis 14 excmunicationis p na arcetur Iudex testificantium nomina reuelans 492 excommunicationis
quis effectus 400 exculpa nostra is p na 175 exercere opera vit, quomodo Spiritus possit 245 exemplum in ciuitate
Spirensi 201 exorcismi Ecclesi virt, ibid. exercitus alicuius domini, ab excommunicationis p nam incurrat iussu
domini Maleficos defendens. 347 exemplum de quadam Maga et Sortilega 171 experimentum ad cognosce (02)dam
maleficialem infirmitatem 194 experie (02) tia Maleficarum quare fit prdicanda 329 ex prsumtione cuiusd
Sacerdotis quid acciderit 401 ex malitia quantacu (05) que humana Maleficorum opera oriri non possunt 74 ex
effectibus in cognitionem caus deuenitur 75 existe (02) s in gratia, non po (04) t illudi passiu Diabolo 272
Exorcista de suis virib, facihter non prsumat 409 Exorcista quomodo possit vti herbis, et petris 401 extrinseco
impedimento Dmon impedit vim generatiuam in matrimonialiter coniunctis 385 Melcholia apparitiones mu
lieribus fantastic videntur. 379 exorcismi D. Gregorio instituti 420 exorcismus ad quid ordinetur 417 exorcizatio
qu fit in baptismate, non est, quo ado. mnes partes, post baptismu (05) in oppresso Diabolo 414 exorcizandi
modus pro ma. leficiato, vel Dmone obsesso 415 experimentum ad Maleficas cognoscendas 371 experimenta
qudam vitanda 371 exempla de vexatis ab Incubis 377 exterra, et aqua, aris perturbatio (04) es fieri possunt. 334
extra vnum Deum, nihil est numinis 11 Eucharistia Malefico n da. tur quando peccatum est notorium 7 Ezechias
serpentem reum destruxit 438 F Falsarij pecuni, morte puniuntur 349 falsa Dmonis figna quando 285 fatum
dari, quomodo fit ve. rum 68 fatum esse aliquid, et dari, assertio hretica 69 fatum quid sit 70 fatum dupliciter
confideratur 69 fati et prouidenti discrimen ibid. fato non subduntur Maleficarum opera, sed alijs caufis 70
fascinatio tripliciter accipitur 27 fascinatio potest absque Dmonum opere Sortilegis vetulis fieri 29 fautores
Maleficorum et Sagittariorum duplices sunt 619 fautores Hreticorum duodecim magnas p nas incurrunt ibid.
Fautores Maleficaru (05) , possunt ab ordinarijs, et ab Inquisitoribus ab solui. 348 Faunus Sicarius apud Romanos
quis 44 femina duo genera lacrymarum habet 87 femin viris sunt superstitiosiores propter tria 88 femin tam
anim qu corporis viribus sunt defectuos 89 femina vnde deriuetur 90 fidei et rationi non repugnat asserere mores
hominum dispositiu et contingenter, syderum dispofitionibus variari 63 Fidei Catholic nemo amplius nocet sicut
obstetrix Malefica 143 Fidei habitus cognoscitur per actum eius 455 Fides quando Aduocato adhibeatur 503 Fides
difficulter adhibetur Malefic detent, aliam accusanti 608 Flegmatici sunt pigri 63 fieri, procreari quando
intelligatur 12 filius non portabit iniquitatem patris, quomodo intelligatur 254 filij Dei in scriptura Genesis filij Seth
dicuntur 40 Fili hominum in 6. capit. Genesis, fili Cain dicuntur ibid. filij secundum corpus, sunt res patris 170
filij aliquando pro parentibus puniuntur. 325 formas vel species corporis plani non membro virili organizato, potest
Diabolus ad vim fantasticam educere 126 formula secundum modum denuntiationis 469 formula inchoanda
secundum clamorosam infinua tionem 471 formula abiurationis pro vehementer suspecto fiat in vulgari, vt ab
omnibus capiatur. 558 Frenetici putant se mira vidisse. 259 friuola aliquando est appellatio 624 fugitiuus et se
contumaciter absentans, vt Hreticus condemnandus. 599 fumus cuius arboris adust Dmonem fugit. 40 Furonei
Regis Grcot sententia de felicitate. 91 futura reuelantur. 179 futura qudam, causam naturalem habent in homine
somniante ibid. G Galli et Germani ritus 432 Genethliaci dicuntur, propter natalium syderu (05) considerationem
66 geniti ex spurcitijs Diaboli an siut maioris virtutis qum alij. 252 Gilia Christianissima mulier Vngari regnum
ad Christum deduxit. 87 grando Saltzburgens. 337 gratia solius Dei est donum 204 H Habent in dulgenti consuetam
qui accedunt ad videndum Hreticum abiurantem, et brachio Seculari tradendum 537 Henricus Imperator candentis
ferri iudicium, erga suam coniugem exercuit 527 Hesfi casus 300 herba qudam accensa fumigans facit trabes
apparere serpentes. 127 herba que (11) dam lac restringit 329 hresis est dicere Deum non permittere homines ex
hb. arb. peccare 153 hresis est apostasia car. 164 Hresis Maleficarum ab alijs hresibus differt 36 Hreticus iuris
prsumtione 454 Hiesia ab electione dicta 461 Hreticus simplex relapsus etiam si p niteat, est occidendus 350
Hreticus apertus soras mittitur, violentus absconditur 86 Heraclides vir sanctus vitas sanctorum Patrum compilauit
207 Hussit et alij Hretici quare permittantur 213 Helias monachus trece (02) tas feminas in monasterio collegit
207 Hretici quidam propria cfessione morti adiudicati illsi in igne opere malefico remanserunt 519 Hreticus
pro (21) pri debet quinque co (04) ditiones habere 451 Homines opere Dmonum localiter trsferuntur 235
Hreticus, qui in expositione sacr scriptur errat 6 Hreticus euidentia facti 13 Hretici duplici p na puniuntur.
168 Hretici reuersi sp non recipiuntur, et quare. 310 Hretici Inquisitorum iudicio subijciuntur 442 Hreticus
non dicitur qui Fidem Christi per baptismum non suscipit. 459 Homo videns lupum vocem amittit 31 Hominem
procreare, est actus corporis viui 38 I Ianus Idolum diuersis faciebus confictum 261 Idromantia, fit in aqua vel in
christallo 181 idololatria primum superstitionis genus 25 ignis et ar Dmonibus subsunt 26 ignorantia multiplex.
14 Incantatores qui 352 Incantatores dupliciter fiunt 279 mcantationes licit septem modis siunt ibid. incarceratio ad
p nam, et ad custodiam 490 in captura Malef. vel Hreti. quo modo procedendu (05) 468 in causa appellationis
multa sunt a Iudice obseruanda 626 In causa Fidei summari procedatur 478 In causa Hrescos diffamari
tantummodo apud bonos et graues, paru (05) refert quoniam viles et simplices etiam attenduntur 547 In purgatione
canonica deficiens pro conuicto habetur 549 Incubi et Succubi non possunt actus exercere nisi in assumtis
corporibus 46 Incubus agit inuisibiliter, qu ad circu (05) stantes, suas spurcitias 256 Incubos et Succubos semper
fuisse 250 Infamis repellitur testimonio, et debet ex communicari. 165 Infantib, n renatis baptismate Malefic vtu
(05) tur 220 Infantes figno crucis prseruantur 224 Infirmi gustus non decipitur ex parte rei, sed ex parte hu morum.
125 In fornicatione iuuenis peccat, senex insanit. 162 Imago crucifixi cruorem miraculose erumpit. 343 Imagines
duplices 78 Imaginibus vti illicitu (05) semper 34 Immissiones in nobis per An gelos 205 In monasterijs neminem
meliorem vel peiorem inuenies, quam qui aut profecerunt in illis, aut defecerunt. 86 Impatientia et inuidia mulierum
etiam sanctarum. 90 Impedimentu (05) in vi generatiua fit dupliciter 264 Impedientes officium inquifitionis 620
Impedimentum actus carnalis 118 Imp nitentes 346 Impossibile est malitiam esse in voluntate quin error in intellectu
454 inimicus capitalis n admittitur ad actionem 476 inimicus capitalis qui ibid. inimicitia capitalis multis modis
inuestiganda 397 innoxij tribus modis per Maleficas Dmonibus subuertuntur 477 Inquisitor aut Episcopusomnia
faciat vt relapsus pniteat. 406 Inquifitorum Hispaniarum opinio de Iudice competenti 446 Inquifitores n se
intromittunt nisi in his qu sapiunt hresim 447 Inque (30) itor Cumanus ann.1185. quadraginta vnam Maleficas
incinerari fecit. 142 inquirere aliquid occultum Iob dictu (05) cap. 40. de Leuiathan exponitur 461 Iob super actum
Venereum non fuit tentatus 271 Iud peccatum maius est, omnibus alijs deformitate. 163 Iud maleficium infigne
235 Iudicis Ecclefiastici est iudicare Hret. et Maleficos, secularis autem exequi, et punire 349 Iudicium ferri
candentis neque auctoritate diuina, neque sanctorum Patru (05) sancitum 521 iudicium super delatam ab altera
Malesica in negatiua persistentem. 613 Iudex ad qustionandam Maleficam non sit pronus 507 iudicium poli, et fori
173 iudicium Dei duplex 454 Iudex rigorou (05) us procedat c tra deprehensos manifeste quam ctra suspectos.
542 Iudex Ecclesiasticus propter solam inconstanti suspicionem relapsum curi seculari tradat 350 Iudex maleficia
omnia negantem non adiudicet igni, tametsi violenter sit suspecta 565 Iudex minora mala vitare permittit. 528 Iudex
potest Apostolos dare 624 Iudex desinit esse Iudex statim appelltione exhibita 630 Iudex Secularis, Episcopi co
(04) sensu potest Malefi. iudicare et punire 349 Iudicis cum Medico conuenientia in cautelis vtendis 314 Iudex in
crimine Hrefis et Malef. libellu (05) non exigat, nec litis contestatione (02) postulet. 599 probationes necessarias
admittat ibid. Su (05) marie et simpliciter procedat 534 Dilationem amputet ibid. Tempore feriarum poterit
sententiare. ibid. Etiam sine scripto ibid. In criminalibus sententiam non differat ibid. Contra mulierem prgnantem
sententiam differre potest. ibid. Contra negtem confessam, sententia differenda ibid. Iudex non tenetur deponentes
manifestare, nec ad cspectum rei prsentare 491 Iuliani Apostat perfidia 166 Iulianus quare Apostata et non
hreticus dicatur 459 Iumenta per verba sacra, et carmina scripta benedicere licet 429 Iusticia diuina in toto
vniuerso 76 Inuocatio beat Virginis, qum vtilis 390 Iuuenis in equ conuersa 272 Intellectuales substanti hon
71 Intellectus bene dispositus virtuti n contrariatur 72 Intellectus humanus potest ab Angelo adiuuari 101 Intendere
superstitios rebus naturalibus quomodo licitum 33 Interrogandus est sanatus maleficio quibus remedijs Malefica
vsa est 616 Interrogatoria generalia quo modo formari debeant 480 Inter tres species infidelitatis Hresis
Malesicarum est grauissima. 164 Interrogatoria super testes 479 Interrogatorij particularis, datur modus 483 intuitus
Maleficarum in iudicium. 527 L Lac restringitur naturaliter, post conceptum f tum. 328 Lac est de natura me (02)
strui in quolibet animali 328 La rim donum in p nite (02)tibus prcipuum 515 Lacrimas non potest Malefica in
tormentis emittere. ibid. Labor duplex circa maleficiatum 421 Laicus Maleficus excommucandus 71 Laicus
Hreticus quando debet comburi 169 Laodices vxoris Regis Antiochi casus 93 Legum Doctorum, opinio de ludice
competenti Maleficarum 444 Le (11) dere in fama Diabolus potest 304 Lepr Dmones hominibus inferre possunt
303 Leuis suspicio, exleuibus c iecturis oritur 536 Leuis suspicio ibid. Licitum est quod non est superstitiosum 408
Lingu vis, et energia 84 Locutio Dmonum in obsessis 247 Lupi rapiunt, et cedunt infantes quintupliciter. 140
Lupum videns quare fugiat 303 Liberi arbitrij proprietas. 152 M Macharij sanctitas. 135 Magi Pharaonis 11 Magi
cuiusdam casus 332 Mala Maleficarum omnis mala excedunt 160 Malum triplex 162 Mal mulieres recensentur
auctoritate scriptur 88 Maleficarum enormitas 160 Maleficus quando reddet vxorem viro exosam 116 Maleficium
quot modis procuretur 116 Maleficarum vsus in die Dominica 225 Earum professio sacrilega 222 Maleficarum
virtus 220 Aliquando ldt, curare autem non valent ibid. Malefic voluntari suspen. 229 Maleficarum effectus
259 Maleficus quis sit. 9 Quomodo Diabolus se offerat 10 Malefici p na imponitur 5 Ad eius accusationem quilibet
admittitur. 7 Malefic corpore sacratissimo Christi abuttur. 263 Malefica nosa et sterilis. 253 Malefici ritibus
ecclesie (11) abutuntur in suis maleficijs 429 Malefica depre (11) hensa in crimi ne est carceri mancipanda 488
Maleficiatum curare, maioris difficultatis est, qum Energumenum, aut posses sum 421 Malefice (11) aliquando
fantasti c et illusori transferu (05)tur 242 Maleficij crimen secundum aliquos cum sit mixtum, ab Episcopo et
Iudice seculari debet discerni, et iudicari 445 Maleficos semper fuisse. 250 Maleficarum origo 251 Malefic iudicio
Inquisito rum subijciuntur 456 Malefica igni adiudicatur, licet non conficeatur per simplicem Hresin, et Testium
multiplicatione (02) 565 Maleficiata in tibijs 617 Malefici et Sagittarij Principibus expellantur 619 Maleficium
tollitur, vel per aliud maleficium et al um Maleficum, aut per maleficiales et illicitos ritus. 373 Malefici ad p
nitentiam recipiendi 623 Maleficiatus quomodo cognoscatur 363 Maleficus p nite (02) s, absoluatur ab
excommunicatione 350 Maleficus ad libitum ldere non potest 335 Malefic delat vari, status. 544 Malefici
quomodo occulta sciunt. 180 Malefici peccant faciendo quod secundum se est malum, et quia prohibitum 162
Malefici Sagittarij, in septem horrendis maleficijs incurrunt 341 Malefic non sunt simpliciter Hretic, sed etiam
Apostat. 169 Maleficarum proprium est, concitare contra se 484 Circa membra virilia, qudam mira Malefic
operantur. 123 vt plurimum prstigiosa illufione. ibid. Maleficarum Hrefis quare dicatur, et n potius Maleficorum
95 Mala Maleficorum principaliter Dmonibus sunt imputanda. 305 Malefica aliquando Diaboli opere in
qustionibus efficitur insensibilis. 508 Malefice (11) faciliter crimina sua fatentes, qu. ibid. Malefic qudam
maleficia coact inferunt. ibid. Maleficium aliquando dirimit matrimonium i contractum, aliquando non 384
Maleficium non potest semper solui per illum quifecit. 129 Maleficium per aliud non de bet tolli 358 Malum ex hoc
aliquid est, quia adimit bonum 161 Malum illud magis est, quod plures mali rationes includit ibid. Mali interdum per
malos, interdum per bonos puniuntur. 172 Mathematici propri 66 Matres cu (05) ex aliqua orta cmotione
Diabolum vocant super pueros, vel eos Diabolo offeru (05) t in eiusde (02) potestatem tradunt 326 Medici quomodo
infirmitates cognoscant 193 Matrimonium contractum dirimitur per maleficium superueniens 6 Melodia vtilis
obsessis 403 Ex Melancholia apparitiones mulierib. fantastice (11) videntur 379 Melancholici sunt inuidi 63 Melius
Dmon scire potest, qu homo per (35) artem 128 Melius est qudam nescire quam vilia scire, quomodo intelligatur
145 Membrum perdidisse quid retulit 273 Membra virilia auferuntur arte prstigiosa 276 Membrum virile per
maleficium nunquam amputatur, ex parte rei, licet ex parte imaginationis patientis auferri videatur 126 Memoria est
in posteriore parte capitis 269 Memoria est conseruatorium intentionum 104 Meretrices cur permittantur 528
Mercatoris Spire (02) sis casus. 366 Meritorium est opera Diaboli delere 358 Minor culpa est opera diaboli delere
357 Minor culpa est in Angelo quam in maleficis 183 Mobile secundum locu (05) quomodo est in pote (02) tia ad
aliquid extrin secum 239 Mitius agendum est, quando quis suam Hresim abiurat 169 Monialis Dmone (02) in
lactuc specie comedit. 128 Modi 13. seruandi circa sententiam seruandam contra maleficam ab alia Malefica
incinerata vel incineranda delatam 607 Modus inchoandi processum communis 471 Modus interrogandi, inquirendi,
et examinandi Maleficos et Hreticos n est idem in omnibus. 514 Multa in Iudice obseruda in causa appellationis.
667 Multa horribilia perpetrantur, qu hretica n sunt iudicanda 451 Mulier amarior morte, et quare 94 Mulier
neconcipiat, Malef. procurat 264 Mulier bona beatificat viros, saluat gentes, et vrbet 87 Mulier qu sit ibid. Mulier
autamat aut odit ibi. Mulier cm sola cogitat mala cogitat ibid. Mulier pro carnis concupiscentia intelligitur 88
Mulier est animal imperfectum 89 Mulier est minoris fidei qu vir. 90 Mulier virum decipere laborat ibid. Mulier
lubricam habet linguam 88 Mulier fuit formata de costa pectoris tortuosa quasi ctraria viro 89 Mulier Samsonis
infesta ibid. Mulier malitia 90 Mundum visibilem per in uifibilem creatum 281 Mundus Diuin prouidenti
subiacet 147 Mundus est adulterijs plenus 388 Motus idem est totius et partis, sicut totius terr et gleb 40 ad
Mutationem organi operationes mutantur 282 Motus localis est primus mo tuum 239 Mors naturalis non est
satisfactoria car. 173 Mores hominum syderibus causari dupliciter intelliguntur 63 Moses perenssit Egyptum
ministerio bonorum Angelorum 23 Miracula dupliciter sancti fa ciunt 22 Miracula honorum per publicam iusticiam
fiunt 50 Miracula malorum signa publie iustiti fiunt 76 Miraculosi effectus Maleficotum 75 N Narrario cuiusdam
honesti patris 267 Natus ex incubo per semen decisum cuius filius dicatur 46 Natur propter nobilitatem secluduntur
52 Natura corporalis, nata est spirituali obedire, quo ad motum localem 263 Natura officium et culpa ia dmonibus
consideratur 266 Natura corporalis, ad nutu (05) , angelis non obedit 334 Negare prima fronte suspicionem inducit
482 Negocium fidei summ priuilegiatum existit 442 Nemo per solam vehemente (02) suspicione (02) de crimine
hiesis condemnatur 540 Nemo noscens malum operatur illud 74 Nemo ex prsumtione damnandus 473 Nemo in
Ecclefia Dei nocet quam qui peruers nomen sanctitatis tenet 86 Neque malitiam humanam refrenare ibid.
Nigromantia vnde dicatur 177 Nihil inuocandum circa appellatione (02) ab hora appellationis fact vsq; ad
Apostolos negatiuos ddos. 626 Nole (02) s abiurare de vehemenmenti, an sit brachio seculati tradendus 542 Non
consentient abiurationi, vt imp nitens tradatur brachio seculari. 603 Non comparenti citato pna insligitur 605 Nouas
reium species, Diabo lus condere n potest. 331 Nouas species quomodo D mones producant. 138 Nouum
dupliciter intelligitur 139 Notarius totum scribat in processu quod delatus in tortura fatetur 513 N confitens vno
tormento, aliud experiatur. ibid. Notariorum obseiuatio, et cautela 568 O Oblatus Diabolo, non potest nisi
miraculos liberari 324 Obseruanda Iudice in finalibus cautelis 522 Obseruatio Maleficarum iumenta infestantium
330 Obsessi non habentes rationis vsum, quomodo communicantur 397 Obsessi per Maleficas, ad presidia
Maleficarum n ducantur 401 Obsessorum diuersitas 299 Obsessi per Pauiu (05) . B. Antonij discipulu (05) liberati.
419 Obscuratio Solis in Christi passione, vnde 260 Ochozie infirmitas vnde. 364 Oculi mala qualitate infecti arem
mediu (05) inficiunt. 31 Odiu (05) inter coniugatos, cum crimine adulterij, opere Dmonum fieri pt 387 Officiales
impedientes officium inqunitionis excommunicati sunt 622 Oliua meretrice plantata est infructuosa 68 Omne
actiuum mouetur ab actiuo sibi proportionato 132 Omnis actio est per contractum 39 Omnis actus Venereus extra
matrimonium peccatum mortale 383 Omnis forma corporalis est forma indiuidua per materiam 238 Omnis sapiens
prouisor defectum excludit 144 Omnis multitudo reducitur ad vnum 59 Omnis infideliu (05) vita peccatu (05) est,
quom. Intelligatur 168 Omne quod incipit de nouo habet aliquam causam 61 Opera Maleficorum n subduntur fato
70 Operationes sequu (05) tur naturales conditiones 54 Opera Maleficarum de genere bonorum efficiuntur de genere
malorum. 167 Opus amoris, maxima miseria 388 Opus Dei licet per Diabolu (05) vitietur, non tamen est po tentior
illo 17 Opposita habent fieri circa idem 211 Orat Iudex Ecclesiasticus Secularem, ne abiuratum et relapsum p na
sanguinis puniat 591 Ordo seruandus cum conuicto legitim, omnia tamen negante, per totu (05) quis. 592 Ordo
sumitur in genere non in specie. 549 Ordo sententiandi conuictu (05) fugitiuum. 599 Ordo inter dmones 55 Ordo
sacrilegij obstetricum 321 Organum Visus Dmone illuditur. 270 Ordo in purgatione Canoni ca seruandus. 549
Ordo seruandus in exorcizatione. 416 Oues, lupum et canem naturali imaginatione discernunt. 108 Oua formicaru
(05) in potu sumta, incredibilem ventositatem generant. 380 P Parochi mulieres communicando summam adhibeant
diligentiam 263 Passio sensibilis non est sine immutatie corporali. 30 Passionis Christi te (02) pore, fides B. Virg.
n defecit. 90 Paternorum scelerum imitatores in actu, vel in habitu. 325 Peccatum secundum Angustinum. 164
Peccati prima corruptio in nos per actum generationis prouenit. 97 peccatum vnius, quomodo in alterum deriuetur.
171 peccatum vnum, quanto est grauius altero. 164 peccatum ex certa malitia, grauius est peccato Ignoranti. 162 p
na damni, et sensus. 323 p na filiorum Hreticorum 169 p na spiritualis triplex. 173 p na etiam mortis, criminosis in
flict, si patienter et in gratia sustineatur, est sa tisfactoria ibid. p na Sortilegorum 170 p na relapsi datur, qui post
prgationem, Canonicam in eandem speciem Hrefis inciderit. 572 p nitentia danda quibnsd abiuratis. 574 p
nitentia 49. dierum impouitur diuinatoribus et Ma leficijs occultis. 443 Petenda est copia appellationis. 624 Perfidia
in Christiano hrefis dicitur 448 Person honest quae (16) sint 468 Periculum graue in publicatione nominum. 481
Periodu (05) hominis potest Dmon naturalem scire. 230 Perjuri testes esse possunt. 475 Philocaptionis remedia
septem 388 Philocaptio ex triplici causa oriri potest 386 Philocaptus opere Dmonu (05) quomodo cognoscatur. 387
Pili Malefic ni ex parte abraduntur in tormentis 518 Piromantia, fit in igne. 181 Post abiuratione (02) , absolue
(02) dus est Maleficus sente (02) tia excommunicationis. 558 Potestas quando Diabolo pro (21)pter peccatum
datur, non cessat cessante peccato 356 Potestas Dmonu (05) quin que modis impeditur 198 Potestas clauium
maxima. 378 Potentia personarum attendenda 491 Porphyrij opinio. 120 Prdicator caut de mulieribus loquatur,
propter beatam Virginem. 88 Prdicatores 4. debent popu lo prdicare. 11 Prstantij patris imaginatio 394
Prstigiosa illusio duplex. 280 prstigium quid. 127 vnde dicatur. ibid. Tripliciter potest fieri. ibid. Primum
peccatum diffunditur super actum Venereu (05) . 252 Princeps Rheni. 342 Priuilegium vnius, non facit legem
communem. 363 Probationes leuiores sufficiunt ad prsumendum, non autem ad condemndum. 472 Probationes in
criminibus debent esse luce clariores ibid. Pro manifesta deprehensa in hrefi Maleficarum est habenda. 506
processi. inchoatio per denu (05)tiationis modum 468 profugus aut fugiens comparendo, et he (11) resim abiurando,
si relapsus non fuerit admittatur 902 pertinaces per annum in excommunicatione, velut Hretici cdemnandi. 345
Contra impedientes officium in quisitionis ibid. propria confessione, quomodo quis condemnetur 553 proportio
nulla, inter substantiam fpirituale (02) et corporalem 48 Prudentia est recta ratio contingentium 145 producti opere
Dmonum filij, eius sunt, cuius semine sunt generati 436 pueri aliquando matribus opere Dmonu (05) subtrahun
tur ibid. pueri ex Malefica passione oblati Diabolo, etiam in adulta tate se Dmonibus liberare possunt. 324
puelle Lindauen. constan. 389 pueros capere possunt Malefic opere Dmonum. 234 puella pluuiam, et tempesta
tem concitans. 327 Puncker Malefica 342 punitio si patienter n sustinetur, est ad vindictam 172 punitio temporalis
propter alienam culpam 326 purgario Canonica quando indicenda 571 Et quomodo fienda ibid. purgare se trina, vel
quarta maou ordinis sui, quomodo intelligatur 548 Q Qvare Dmones se Incubos faciant 45 Quare prius homo
exorcizetur posted baptizetur 413 Quando quis effectum maleficialem consequatur, sine expresso pacto cum
Dmone inito 330 Quatuor in Aduocato Iudice sunt obseruanda 494 Quatuor modis Malefica cuinci potest 499
Quatuor decim sunt species superstit 176 Quantitatis et substanti differentia 247 Qu molestent delatum in
tormentis 523 Qustionatus de infamia si nihil concedit, pro immuni habeatur 551 Qustiones sunt fallaces 552
Qurere mulierem per fluuium 91 Qui in som nis de nocte vehuntur non feruntur proprijs animabus 239 Qui per
annum in excommunicationem persistit velat Hreticus cdemnandus 540 Qu bus manifestentur nomina testium
493 Quod sit summati procedere 478 Quod sit sapere Hresim manifest 455 Quot sint impedientia ne Ma lefici
maleficialem effectum habeant 429 Quinque modis cognoscitur an aliquis mod, sit superstitios, aut debitus 432
Quinque modis potest Dmon aliquem illudere. 127 Quinque person ad minus adsint in restium examinatione 481
Quod multis modis videtur, non potest omnin falsum esse 45 Quo ten pote fint faciend interrogationes 522 R
Raro inuenitur confessa impenitens 586 Rationibus probatur Dmonum opere homines localiter transferri 237
Recipientes Hreticos. 345 Recipiendi Apoftolos modus 629 Receptores et Fautores hreticorum 345 Recipiens
Maleficum ad deuastatione (02) alicuius castri an sit Maleficaru (05) receptor, fautor, et defensor ibid. Receptores
Hteticorum in duplici genere sunt. 619 Regna vacua propter coniu (05)ctione (02) Iouis et Saturni 64 Relapsus
quomodo quis efficiatur 541 Relaptio hominum militum ordinis Hierosolymiti. 393 Remedia pro maleficatis
duplicia. 383 Remedium contra maleficos tribus modis illicitum 360 Remedium contra Incubos et Succubos. 375
Remedia pro de (11) mone obsesfis sunt exorcismi Ecclesie, confessio sacra, communio sacrorum, visitatio ab
excommunicatione, absolutio et oratio 396 Remediatur Maleficis, fine superstitione. 367 Virtute vniuersali maleficiu
(05) non potest amoueri. 363 Remediu (05) superstitiosum non tolerandum. 369 Remedium Ecclesiasticum ponitur
pro maleficiatis. 385 Remedia licita, ab illicitis quomodo discernuntur. 616 Remedia qudam illicita ctra
grandines. 427 Remedia duplicia pro maleficiatis. 422 Remedium illicitum tollendum est secundum Thomam. 359
Remedia qudam Iudici proponantur ad veritatem cognoscendam. 520 Remedia super maleficiatis ad amorem vel
odium. 390 Remouens, et prohibens, est mouens ficut accide (02) s. 17 Respectus Iudicis in iudicando. 611
Reuelatio Angeli quando fiat. 179 Rosa fios Veneris. 94 Rex Babylonis quare steterit in biuio. 443 S Sacerdos non
ben dispofitus quid agat. 420 Sacerdos Frisynsen vehitur. 136 Sacerdos maleficatus nomine Pasthelim. 232 Sacra
verba corpori alligata maleficijs prseruant. 204 Sagittariorum et aliorum atmorum incantatoru (05) pna 822
Saluia putrefacta, quomodo tempestatem concitet 19 Sacramentorum et sacramentalium abusio triplici ex causa 260
Samuel qua virtute suscitacar. 177 Sanctorum scientia excrescente etiam artes Dmonum excrescunt 25 Sanctorum
reliquiarum virtus. 410 Sanguis occisi hominis, quare ad prsentiam interfectoris emanet 21 Sanguinei sunt benigni.
63 Sapiens dominatur astris, et quomodo 63 Saturnus dominatur plumbo 367 Satius est mori fame, quam
idololatricis vesci. 166 Satyri genera Dmoniorum sunt 43 Saulis vltio vnde 364 Secularis Iudex sine Epise. et
Inqui. licentia de crimine hresi, indicare non potest 349 Sententia absolutionis contra totaliter immunem 545
Sententiandi formula contra prcis diffamatum. 546 Sententia Hreticis p nittibus danda. 575 Sententiandi modus
contra confessam relapsam, sed p nitentom. ibid. Sententiandi ad qustionem modus. 510 Sente (02) tia diffin itiua
quomodo ferenda. 532 Sententia non nisi in conuictum aut spont cfessum fertur. ibid. Sensus interiores non
illuduntur. 213 Sensus communis et alij interiores immutantur. 263 Sireni sente (02) tia de Diaboli potestate. 270
Sententia non feratur sub conditione 533 Sententia contra vehementer suspectum. 561 Sententia in eo qui varius est
in confession ibus. 550 Seuerus Martini discipulus 293 Septem, decem, viginti et triginta testes aliquando in
purgatione Canonica requireuntur 548 Sex caus quibus obsessus per (35) exorcismos liberatur. 418 Sexta feria dies
ad crimina de tegenda. 523 Semen emissum per nocturn pollutionem, n ita colligit dmon sicut decisum. 253
Suiendi facultas Diabolo non datur vbi malefica n con currit 333 Signa mendacia quando 285 Signa maloru (05)
in fidei nocumentum 284 Signa diuine (11) voluntatis sunt quin que 191 Signo crucis se munire qutum valeat. 198
Sicut pro (21) positu (05) in pro (21) posito, ita oppositum in opposito. 211 Simpliciter et de plano in causa fidei
procedendum 623 Siluani et Fauni cu (05) mulieribus extiterunt 43 Sydera c li super liberum ar bittium dominium
n habent 66 Hominis peccatum ex liber. arbitt. procedit. 59 Homines hominibus, Dmones dmonibus prsunt. 53
Hominem in gratia cstitutu (05) potest Diabolus inhabitare 292 Homines Dmonibus pro creari 42 humida bene
recipiu (05) t, et male retinent. 104 Hippocratis sente (02) tia laudatur 64 Symon Magus incantationibus vsus est 136
Symoniacus non est Hreticus secundum iura 453 Sine culpa non est quis puniendus, nisi subsit causa 173 Si per
qustiones quis qudam confitetur, abiurabit ea, et alia propter qu deprehen sus erat 554 Socij Diomedis non vere
in aues conuersi 278 Scoti opinio de maleficio tollendo per aliud 357 Socrates duas vxores habuit 91 Solis virtus 18
Soluti maleficoru (05) aliquando est aut nobis ignota. aut illicita 130 Som niare de aqua vel de aliquo liquore fignu
(05) est flegmatis 180 de terreis, signum est Melancholi. ibid. de igneis, signum est choler ibid. De volatu signum
est sanguinis ibid. Specula noua impuritatem contrahunt ex mulieris menstruat aspectu 27 Spina, ossa, et alia per
opus natur quadam muliere emissa 319 Suffragiorum Ecclesi commoda 399 Super actum Venereum quare
Diabolus magis maleficia exercitet 46 Superstitio est religio supra modum seruata 408 Superstitionis multa narttur
genera ibid. Summarium procedendi ctra Maleficos 464 Suspectus de violenti. Hreticus habendus 542 Suspectos
et diffamatos senten tiandi modus 571 Suspectus de vehementi generaliter abiuret 541 Suspectus public abiurare
debet 561 Suspicio vehemens qu sit et quomodo tollatur. 537 Suspicio violenta qu sit 542 Suspecti de Hresi
Maleficarum sunt in triplici genere. 540 Suspicio triplex, temeraria, probabilis, et violenta 535 Suspectus violenter
de hresi quomodo quis efficitur 563 Contra quem non admittatur defensio. ibid. Sed vt hreticus condemndus
ibid. Suspicio vehemens ex dictis testium insurgit 473 Statio solis sub Iosua vnde 260 Staffi Hrefiarch confessio.
336 Stella Cometa est impressio calida, et sicca 65 Stella in tranfitu D. Thom, quomodo formata 66 Stimulus datus
Paulo, qui fuerit 174 T Taciturnitatis Maleficium Hagano 518 Taciturnitas Malefic vnde oriatur ibid. Tenor
condemnandi confessam et relapsam ac imp nitentem 589 Termini peremtorij assignatio 627 Terminus est
assignandus prfix pro appellations 625 et 626 Theologi et Canonist ccordia in tollendo maleficium, per
superstitiosa, et vana opera 357 Testes coram delato adducendi 523 De Testium inimicitia Iudex per se inquirere
tenetur 473 Duo Testes concordes ibid. Testes duo quando sunt con cordes quid faciendum ibid. Testes singulares
non sufficiunt in causa hrefis ibid. Testes pluries examinari pos sunt 474 Testes cogendi sunt in causis
Ecclesiasticis ibid. Testes infames, criminosi, serui admittuntur ad testificandum contra, et non pro, in causa fidei
475 Testium conditiones ibid. Duo testes legitimi non singulares sufficiunt 472 Duo testes de iutis quitate non
sufficiunt in crimine hrefis 472 Testes duo in materia hrefis non sufficiunt ibid. Testis citatus, et iuratus esse
debet 481 Traditur brachio seculari abiuratus de hrefi vehementer, non autem leuiter rantum 580 Tradendus
brachio seculari prius omni Ecclesiastico ordine est denudandus. 582 Transferri per ara, dormiendo et vigilando
possunr habere 236 Transmutatio per Maleficos quibus caufis fiat. 12 Transmutatio substantialis, et accidentalis. 277
Tria sunt in homine, voluntas, intellectus, et potenti. 205 Tria attendat Iudex cum delatus omnia negat 486 Tria
vitiorum genera in malis mulieribus. 96 Tria in rerum natura sunt, qu medium tenere nesciunt, Lingua,
Ecclesiasticus, et Femina. 84 Tria sunt simul tempore. 156 Tribus modis aliquis de. prhenditur Hreticus. 385
Triginta dies ad Apostolos exhibendum. 486 Tripliciter quis in hrefi deprhenditur. 13 Tollat Iudex grauamen,
cum iniust delatum aggrauauerit. 625 Tortura facit mentiri 552 Tormenta continuanda, non iteranda. 513 Tormenta
non iterantur, nisi superueniant indicia noua. ibid. Tortores Dei, sunt Dmones. 335 D. Thom et Auicenne in
numero et officio sensuum interiorum dissidium 103 D. Thomas castitatis donum habuit. 208 V Vaccas Malef.
insiciunt. 328 Vana vanis retundere, toleratur aliqudo secundum aliquos. 359 Vbi maior culpa, ibi et pna maior 52
Ventos concitant Dmones 334 Verba tituli sanct crucis, quant sint efficaci. 203 Verba decreti in fauorem
Inquisitorum 466 Veritatem multi faterentur, nisi metu mortis retraherentur 512 Veste liuida ad modu (05) scapularis
monachi induitur ab iuratus 569 Vetularum aspectus venenosus 27 Violenta suspicio sufficit ad condemnationem 14
Violenta suspicio ad condemnationem sufficit, et est duplex 542 Violenta su spitio ex conuincentibus coniecturis
oritur 612 Vngue (02) tum ex mem bris pueroru (05) , quo Malefici transferuntur localiter 240 Vinum dulce in
febricitante amarum videtur, propter lingu infectionem 124 Visio duplex 247 Visio corporalis. 248 Vultu hominis
secretum cognoscitur ibid. Vifitatores Maleficarum infames 364 Virgo qudam oratione, et signo crucis homine
(02) maleficio liberauit 406 Viri vestibus mulieru (05) quare indui non debeant 437 Virtus spiritualis fortior est
virtute eorporali 238 Virtus istorum verborum, Verbum caro factum est. 203 Virtus Dmonis naturalis omnia
corporalia excedie. 238 vniuersi perfectio in quo csistat 151 Vnum et ens conuertuntur. 110 vnum quod que in sua
natura relinquitur ordine diuin prouidenti 153 Voluntas diuina multiphciter dicisur, quoad operationes 191
Voluntas metaphorica, est voluntas signi ibid. Voluntas per peccatum veluti nauis absque (17) ; gubernaculo 110
Vsus exorcismi, non erat in Ecclesia primitiua 420 Vsum actus carnalis impedit Diabolus et quomodo 117 vsu
rationis carere dupliciter 397 Vsus verborum Domini super gros manus, quomodo practicandus 410 Vti vei bis
iocosis cu (05) Dmonibus periculosum 400 Vxor quando propter suspicionem fornicationis possit dimitti 535 Z
Zelus animarum sacrificium Deo acceptum. 438 Zoroaftes artis Magie, et Mathematic primus inuentor 24 FINIS.
TABVLA QVSTIONVM TOTIVS OPERIS. PRIMAE PARTIS. Qvaestio I. An asserere maleficas esse ita sit
Catholicu (05) quod eius oppositum pertinaciter defendere sit hareticum. fol.1 Quastio II. Quod ad effectum
maleficialem, semper habeat Dmon cum Malefico concurrere, vel quod alterum sine adminiculo alterius talem
effectum poit prcducere. 18 Quastio 3. An Catholicum sit asserere quod effectus per Incubos et Succubos
Dmones sic procurantur, quod etiam veri homines in multiplicationem et criginem Maleficorum per tales
Dmones procreantur. 37 Quastio 4. An Catholicum sit asserere quod actus Incuborum et Succuborum Dmonum,
tantummedo infimis spiritibus conueniat. 51 Quastio 5. An quoquo modo possit catholic censeri, quod origo et
multiplicatio Maleficorum operum ex influentijs procedat corporum c lestium absque adminiculo Dmonum, sem
substantijs separatis, vt sunt motores orbium c lestium, sem etiam malitia hominum concurrente ad voces, et verba
quacunq; stellarum. 59 Quastio 6. Quoad Maleficos cum Dmonibus concurrentes, cur mulieres amplius inueniantur
hac baresimfect a qum vero, cuiusmodi etiam mulieres pra cateris sunt inuoluse, declaratur per quinque sequentes
quastiones. 83 Quastio 7. An Malefica virtute Dmonum mentes hominum adodium, vel amorem inordinatum
incitare valeant, et de modo propenendi huiusmodi materias in Sermenibus ad populum. 98 Quastio 8. An
generatinam potentiam seu actum Venercum impedire, et maleficiare point, cum quadam incidentali questione, cur
inter dum actus ille impediatur respectu vnius, et non respectu alterius persona. 114 Quastio 9. An prstigio
saillusione membra virilia quasi sint corporibus eusilsu auforresoleant, cum alijs difficultanbus annexis. 123
Quastio 10. An homines in bestiales formas possant transmutare, cum alia incidentali quaslione. 131 Quastio 11. De
obstetricibus Maleficis cenceptus in vtero, et extra diuersimodi interimentibus. 141 Quastio 12. An Diuinam
permiionem in operibus Maleficaru (05) cmendare ua sit Catholicum quod eius oppositum scilicet illam
redarguere omnino sit hareticum. 143 Quastio 13. Super auas dium as permiiones, circa casum Diaboli, et
primorum parentum ex quibus cuncta Maleficarum operamst permittuninr. 154 Quastio 14. An prmiis non
obstantibus peccata Maleficorum grauiora sint peccatis malorum Angelorum, et primorum parentum, et quod
grauiimas mereantur p nas, etiam in prsenti quastio de materia potapradicabilis est. 160 Quastio 15. An propter
peccata Maleficorum innoxij sap maleficentur, et interdum propter peccata propria. 170 Quastio 16. An Haresis
Maleficarum omnes alias superstinonis species excedat. 176 Quastio 17. Est declaratiua 14 grauitatem crimiuis ad
peccata quacunq; Dmonum comparando. 182 Quastio 18. Contraquinque argumenta Laicorum, quod Dem non
permittat tantam potestatem Diabolo, et Maleficis, et annectitur hac quastio prim. 185 SECVNDAE PARTIS.
Qvastio I. An quis poit per bonos Angelos ita beefictam, quod Maleficis et Dmonibus non poit malefictart, et
continet 16. cap. 196 Primum cap. Ded nersis medijs, quibus Dmones ad augmentum illius perfidia alliciunt per
Maleficus ????? et honest as puellas. 213 2. De modo sacrilega prefeionis earum, et de Homagio Diabolo
prastando. 120 3. De modo quo de leco ad locum transferuntur. 185 4. De modo quo se Incub is Dmonibus
subijciuno. 244 Quiliter ex ijs multiplicentur. 249 An semper cum seminis decisione Incubus maleficam aggrediatur.
253 An potius vno qum alio tempore, aut loco. 254 An visibiliter illas spurcitias agitent cum maiorivel minori
Venerea delectatione. 256 An Incisbi tantu (05) modo mulieres ex corum spurcitijs procreat an aggrediantur. 257 5.
De modo gener ali quo per Sacramenta Ecclesia maleficia exercentur; et de Sex modis quibus omnibus creaturis
(corporibus c lestibus exceptis) ver as infirmitates, licet non ver as sanitates, virtute naturali inferre possunt. 258 6.
De modo quo vim generatiuam impedire solent. 264 7. De modo quo membra virilia auferre solent per operation is
modos, vt scias qua tacta sunt in qust. 8. prima partis, potentiam faciends tangere. 266 8. De modo quo homines in
bestiales formas transmuttur. 275 9. De modo quo Dmones intra corpora, et capita sine lasione existunt, dum
prastigiosas operantur transmutationes. 280 10. De modo quo Dmones per Maleficarum operationes substantialiter
homines inhabitant. 290 11. De modo quo omne genus infirmitatis in generali inferre possunt. 303 12. De modo in
specialt quo hominibus graniores infirmitates inferunt. 311 13. De modo quo obstetrices Malefica pra omnibus alijs
maiora damna inferunt, dum infantes, aut interimendo, aut exetrando Dmonibus efferunt. 317 14. De modo quo
iumentis varia nocumenta inferunt. 328 15. De modo quo grandines et tempestates concitare, acfulgura fulminare
solent. 334 Quastio 22. Super tertium modum sententiandi diffamatum, et quastionibus exponendum. 550 Quastio
23. Super quartum modum sententiandi suspectam de haresi leuiter. 555 Quastio 24. De modo sententiandi
vehementer suspectam. 558 Quastio 25. De modo sententiandi violenter suspectum. 562 Quastio 26. De modo
sententiandi debit snspectum, et diffamuatum. 570 Quastio 27. De modo sentnitiandi confitentem haresim p
nitentem non relapsam. 575 Quastio 28. Qualiter sententianda sit relapsa probabiliter, sed p nitens. 579 Quastio 29.
De sententia inferenda relaps confella, sedimpnitenti. 586 Quastio 30. Super Haresim confessam et relapsam et
imp nitentem. 589 Quastio 31. Super conuictum, et deprehen sum, omnia tamen negantem. 592 Quastio 32. Super
conuictum sedfugitiuum, velse contumaciter absentantem. 598 Quastio 33. Super delatam ab alia Malefica incinter
ata, velincineranda, qualiter sit sententiandum. 606 Quastio 34. De modo sententiandi Maleficam maleficia
tollentem, et super Maleficas obstetrices, et Maleficos Sagittas rios. 614 Quastio 35. et vlti. Super modos
sententiands Maleficos quostunq, friuol, aut etiam iniust appellantes. 623 FINIS. IMPRESSVM FRANCOFVRTI
AD MOENVM, Apud Nicolaum Bassum, Anno M. D. LXXX.