Вы находитесь на странице: 1из 13

Gua de Aprendizaje nivel bsico de Mapuzugun

Mapuzuguletuayi Wallmapu mew

Pu kimelfe
Jonathan Zapata Painemal
Sergio Canio Llanquinao

Organiza: Agrupacin de Mapuche Estudiantes


Colabora: Academia Nacional del Mapuzugun

Wallmapu, 2014.

Contenido
1. Se representan con letras dependiendo del grafemarios. ..................................................... 3
2. Chalintukunuwn - Presentacin personal ................................................................................. 4
3. Chalin ........................................................................................................................................... 5
4. Welu gxam chalin mew (epu che) ............................................................................................. 6
5. Ina ytumean che........................................................................................................................ 7
6. Pronombres Personales .............................................................................................................. 8
7. Conjugacin de verbos .............................................................................................................. 10
8. Presente, pasado y futuro. ........................................................................................................ 12
Anexo kie: ....................................................................................................................................... 13
Anexo epu ............................................................................................ Error! Marcador no definido.
Anexo kla: Ilustraciones en mapuzugun ........................................... Error! Marcador no definido.
1. Se representan con letras dependiendo del grafemarios.

- V ltu, ngm, pl, nko

Ng, g ( nga, nge,ngi, ngo, ngu, ng) Ngrr , Nglam,ngilla, ngelay,


ngen, ngolli, nge, ngmi

R (ra, re, ri, ro, ru, r) Rakiduam, rekl, rema, rfwe,


Raki

Tr ,tx, (xa, xe, xi, xo, xu , x) Trewa, troki, tralkan, trutruka,


x, trepen, trayenko

Ll, j (lla, lle, lli, llo, llu, ll) llampdke, llafllaf, lliwm,
llekm

D,z (da, de, di, do, du, d) dew, diwill, deuman, duam,
dawn, da , dapill
2. Chalintukunuwn - Presentacin personal

- Marri marri kom pu che

- Inche _____ pingen,

- Inche ______ mapu(lof)/warria ta tuwn,

- tai chau ple, pu __________ mew tripapan

- tai uke ple, pu ________ mew tripapan

- Tai chaw ______ pingey,

- (tai chaw yem ______ pingekefuy


Imagen: http://www.cuicui.cl/
- tai uke ________ pingey,

- (tai uke yem ______ pingekefuy

- Chaltumay kom pu che

- Pewkayal.

uke: Tuwn:
Chaw: Kupan:
Pigey: Pigekefuy:
Xipapan: Warria:
Yem: Chaltumay:
3. Chalin

Marri mari kom pu che

Inche ________________ pingen.

(inche), nien

______ tripantu

Chillkatu/len __________ mew

Kudauk/len _____________ mew

Inche mlen _________ warria mew

Chaltumay kom pu che.

Pewkayeal

Kezawkelen: Pigen:

Chillkatulen: Mlen:

Mew: Kom:
4. Welu gxam chalin mew (epu che)

Mari mari lamgen/pei Mari mari lamgen/pei

Kumelkaleymi () May kumelkalen

Eymi kay

inche ka kumelkalen ()

iney pigeymi

(inche) __________ pigen

iney pigeymi

(inche) ______ pigen

Chew mapu tuwuymi (inche)____ mapu tuwun /mapu kupan

Eymi kay, chew lof tuwuymi

(Inche) ________ lof mapu ta tuwn

Feley pei, pewuayu

Pewuayu pei
5. Ina ytumean che

Kie Che Singular

Inche Epu pei nien

Eymi Meli xipantu nieymi

Fey Kla kji niey

Epu che Dual

Inchiw Epu celular nieyu inchiw

Eymu Meli mari xipantu nieymu

Fey eg Kel zumel nieyg

Fenxen che Plural

Inchi Kla mari xipantu nieyi

Eymn Chem hora xepeymn?

Fey egn Epu arki nieygn


6. Pronombres Personales
7. Conjugacin de verbos

Nie Amu Mle Xepe Tuwun Kupan

Inche nie-n

Eymi Tuwu - ymi

Fey Amu- y

Inchiw Xepe - yu

Eymu Kupa - ymu

Fey egu mle yg

Inchi tuwu - yi

Eymn Nie mn

Kupay gn
Fey egn
Inche

Eymi Juan ___ ymi

Fey

Inchiw

Eymu

Fey egu

Inchi

Eymn

Fey egn
8. Presente, pasado y futuro.

Pasado Presente Futuro

Wuya Fachiant Wule

Inche Awkantun Petu awkantulen Awkantuan

Eymi

Fey

Inchiw

Eymu

Fey egu

Inchi

Eymn

Fey egn

Oraciones
Ejemplo: Inche amuan tai ruka mew
Kie : _________________________________________________________________
Epu: __________________________________________________________________
Kla:__________________________________________________________________
Meli: _________________________________________________________________
Kechu:________________________________________________________________
Kayu:_________________________________________________________________
Reqle:________________________________________________________________
Pura: _________________________________________________________________
Ayja: _________________________________________________________________
Mari: __________________________________________________________________
Lonkontuayi tufachi zugu, fey mew
mapuguletuayi
Anexo kie:

Ubicacin, tiempo y espacio y de cantidad.


Faw ple Aqu
Eyew Ple All Ramtun Preguntas
Ponwi Dentro Chem Que?
Wekun Fuera Chumgechi Cmo?
Lepn Patio
Chumall Para qu?
Wente Arriba de (mesa, casa, cerro, etc.)
Chumull Cuando?
Minche Abajo de (mesa, silla, arbol, etc.)
Chumgelu Porque?
Inaltu Al lado de
Chew Dnde?
Tufachi Este (objeto, lugar, ser vivo)
Tunten Cunto?
Feyti Ese (objeto, lugar, ser vivo)
Iney Quin?
Feychi Ese (da, ao, mes)
Wuya Ayer
Wule Maana Ina ytumean che
Fachiant Hoy
Xipant Ao Kie Che
Kuifi Antiguamente Inche
Rumel Siempre
Eymi
Fewla Ahora
Fey
Mcha Wla En un rato ms
Epu che
Petu Todava
Inchiw

Kishu Solo Eymu


Kom Todos Fey egu
epuke Grupo de par Fenxen che
xr Pareja Inchi
Mr Compaero de Eymn
xawnche encuentro de personas Fey egn
Xokiche Conjunto de personas

Pch Pequeo - poco.


Fuxa Grande
Al Artos
Rume Muchos
Fenxen Gran cantidad

Вам также может понравиться