Вы находитесь на странице: 1из 20

ALFABETO USADO EN ESCRITURA DE LA

LENGUA NAHUATL O MEXICANA

Alfabeto fontico: A, CH, E, H, I, K, L, M, N, O, , P, T,


TL, TZ, U, W, X, Y, Z.

PRONUNCIACIN DE LAS LETRAS Y REGLAS DE


PRONUNCIACION EN GENERAL

1. Todas las palabras del Idioma Mexicano son graves, no


hay esdrjulas ni agudas. Si se anteponen o posponen
partculas o palabras, el acento se recorrer lo suficiente
para que cada palabra siga siendo grave.

2. Todas las vocales generalmente son cortas, pero si van


seguidas de H o N final se alargan. La N final se escucha
muy poco.

3. La slaba tnica nhuatl es ms enftica que la del


espaol.

4. Todas las palabras deben pronunciarse rpidamente.

5. En general todas las letras se pronuncian como en


espaol.
PRONUNCIACIN DE ALGUNAS LETRAS

CH Es ms fuerte que la CH espaola y se pronuncia


TCH. Ejemplos: Chimalli (Escudo), Awechtli (Roco),
Chantli (Hogar), Achtli (Semilla).

H Intermedia representa una aspiracin o saltillo


semejante al espritu griego spero. La H final alarga la
vocal. Ejemplos de lo primero: Mexihko: (Mxico),
Tlaihtlli (palabra), Kuahwitl (rbol),
Kuauhtli (guila). Ejemplos de lo segundo: Toltecah,
(toltecas), Aztekah (aztecas), Tenochkah (tenochcas),
Mexihkah (Mexicanos), Zapotekah (Zapotecas).

LL es doble L, as por ejemplo en las palabras: Kalli


(casa), Xalli (arena), Petlacalli (Cofre o caja), Akalli
(canoa), Xchipilli (prncipe de las flores), Nezawalpilli
(prncipe deseado), Kopilli (corona).
TL y TZ representan fontica y respectivamente
cada una dos sonidos propios de la lengua mexicana.

W equivale a HU en las slabas Wa, We, Wi. Ejemplos:


Wewetl (tambor), Waxolotl (guajolote),
Witzilopochtli (colibr siniestro), Weman (Mano grande),
Weyi (grande), Waxtli: (guaje).

X equivale a Sh inglesa o Sch alemana, como en las


palabras: Xchitl, (flor), Waxolotl (guajolote), Xalli
(arena), Xolotl (monstruo), Xiktli (ombligo), Xiktomatl
(jitomate).
Y equivale a I larga o Ll (sonido Ye) en algunos casos.
Ejemplos: Wepiyotl (gallo), Kyotl( coyote), Tokayotl
(tocayo).

N al final solamente prolonga la vocal, se escucha muy


poco.

representa un sonido intermedio entre O-U.


ejemplos: me (dos), Xchitl (flor), llin (movimiento),
Kyotl ( coyote),Tlaihtlli (palabra).

ALFABETO JEROGLIFICO FONETICO DE LOS


ANTIGUOS MEXICANOS

EJERCICIOS DE PRONUNCIACIN

H (en medio de palabra)

Kanahtli: pato
Mazhtli: pltano
Inihtli: Amigo
Ayhtli: tortuga
Atlahtli: arroyo
Ozomhtli: mono

H (final)

Anaukah: anahuacas
Mixtkah: mixtecas
tezkkah: texcocanos
Huaxtekah: huastecos
Amantkah: amantecas (pintores)
Chichimekah: chichimecas

CH

Chchitl: perro
Chintli: hogar
Chatl: cha
Chimalli: escudo
Chlli: chile
Chalchwitl: jade
Chichktik: amargo
Chikuchto: sexto
chtli: semilla
Awchtli: roco

Ll (L L)

Kl-li: casa
Akl-li: canoa
Xl-li: arena
Tll-li: tierra
Kul-li: bueno
Ameyl-li: manantial
Tlapl-li: color
Xl-lo: arenoso
Zempowl-lo: vigsimo
Texl-lo: pedregoso

TZ

Tzcatl: hormiga
Tzintli: trasero, atrs, pequeo
Tzupelcatl: caf
Tzonteki: juzga
Tzonikpalli: Cojn, almohada
Tzikunoliztli: sollozo
Tzilakayohtli: chilacayote (calabaza)
Tzotzokolli: vasija
Tzotzonyaliztli: grieta
Tzotzotlaka: relucir
Tzotzokolchuihki: alfarero
Tzontetl: rebelde, obstinado
Tzone: melenudo
Tzonpantli: muro de crneos

TL

zwatl: hoja
katl: caa
Ptatl: Petate (estera)
Ozlotl: Jaguar
Kokyotl: Cocuyo (lucirnaga)

(intermedia entre O U )

Xchitl: flor
me: dos
Waxolmeh: guajolotes
metzontli: ochocientos
Xxhimilli: jardn
Atlli: atole

X: Sh (al inicio)

Xelhua: constructor
Xommitl: pie flechado (nombre propio)
Xotemoltzin: Claudia
Xokoyotzin: joven
Xochikopiltzin: Antonio
Xkolatl: chocolate
Xokuaktik: chueco
Xokotl: fruto
Xalapan: ro de arena
Xicalli: cabaa
Xalkuatl: arbusto
Xaltetl: grava
Xalxokotl: guayabo
Xamitl: adobe
Xinotl: rizado

X: Sh (en medio de palabra)

Axin: ungento
Axkatiliztli: enriquecerse
Axkatl: bien, propiedad
Axittontli: pompa, burbuja
Axixtekomatl: vejiga
Axixpan: cloaca
Axolotl: ajolote (tipo de anfibio)
Axoken: martn pescador
Axoxowilli: abismo
Axoxomolli: laguna del litoral

W: Hu

Walkalli: huacal
Walcholo: fugitivo
Walwika: apostar
Wallalia: aumentar
Wehka: lejos
Wellazkaltilli: bien educado
Welnezkayotl: gentileza
Wepolli: cuado
Wewektik: viejo, vieja
Wexotl: sauce, ahuejote
LISTA DE ADJETIVOS CALIFICATIVOS

cido, agrio: xukuktik


Acuoso: aayo
Amable: tlazohtlani
Amargo: chichiktik
Amarillo claro: kuztik
Amarillo ocre: kozouhtik
Amarillo oro: zekuantik
Anaranjado: akuztik
Ancho: patlawaktik
Angosto: tzukupiltik
Arenoso: xallo
Asado: mizekik
Azul claro: texuktik
Azul fuerte: matlaltik
Azul rey: techuilli
Blando: yamanik
Bonito: kuakualtzi
Bueno: kualtik
Caf claro: chukuztik
Caf oscuro: chukuztilliuhki
Caliente: tutunik
Cobarde: amozizintik, mahmawitik
Cocido: ekzitok
Cochambroso: teule
Corto: kukuktik
Crecido: chamaktik
Crema: kuziztaktik
Crudo: tlakxutiltik
Chico: zilikitik, piltik
Chiquito: piltzin
Chiquillo: piltun
Desagradable: azemelle
Dientn: tlankuechtik
Difcil: oui
Diligente: ihuianik
Delgado: kanawaktik
Dorado: kozauhki
Dulce: tzupelik
Duro: tetik
Wedificado: teixkuitik
Encarnado: nakaltik
Entero: zenteixtik
Espinoso: wahtzutik
Feo: akualtik
Fresco: yamunki
Fro: itztik
Glorioso: tenyo, tleyo
Gordo: tumawaktik
Grande: weyiktik, uey, ueyi
Guinda: atziwayachichiltik
Gris claro: nextlapaltik
Gris oscuro: temaztik
Helado: zehmikki
Hermoso: ketzaltik
Idlatra: tlateotokani
Ignorante: amokimati
Inclinado: tlaziuxki
TLAPALOLTIN
Saludos

Kuallitlaneztin: Buenos amaneceres


Kuallitlaneztilli: buen amanecer

Kualtintonaltin: buenos das


Kuallitonalli: buen da

Kuallitlalyowaltin: buenas tardes


Kuallitlalyowalli: buena tarde

Kualtinteotlakiltin: buen anochecer


Kualtinteotlakiltintzine: buen anochecer le d Dios

Kualliyowaltin: buenas noches


Kualtintlapalyowaltin: muy buenas noches

Tlaneztimitz in Tonatiuh: el sol les brille

Yawi: Adis

Izkichkateipan: hasta luego

Izkichkamoztla: hasta maana

Izkichkawiptla: hasta pasado maana

Izkichkanayupan: hasta en 4 das (makuile) 5 das


Izkichka zen metztli: hasta dentro de un mes

Kinokzepa: hasta otra vez

Ok tepitzin: hasta pronto

To ittazkehj: nos veremos

Mikwell: muy bien

Yoliztuka: afectuosamente

Tetlazoliztika: amorosamente

Tlazokamati: gracias

Amotleno: de nada

Nechtlatlauhtilli: por favor

Yehoniwalla: ya vine

Xi wallanechtlatlauhtilli: ven por favor

Ximunechkawi: acrcate

Wellkualli m amo pantzinko ye: que tengas buena suerte

Zenka ni pahpakiokuilnemitzihtak: me da mucho gusto


verte
Ni mitznekiliyamakualli, xepano in tonalli: deseo que
pases feliz tu da

No kalmittz: mi casa es tuya

Mixpantzinco, yeh ni yauh: con permiso, ya me voy

Motechpowi, Ximopanoltin: es suyo, pase usted

Ximotlalitzino: sintese usted

MaKualliohtli (buen camino): que te vaya bien

Ken otimotlawiltizino?: cmo amaneci usted?

Kenin otimo teotlaktitzino?: cmo est usted esta


noche?

Tlakozamati noyohki, Neh ni pappaki nik mati


kuallitika: Gracias, tambin me da gusto saber que ests
bien.

Mateotlmitzchikawa: Dios te d salud

Chikawa: salud

Cualtin tonaltin, kenin tinemi?: Buenos das, Cmo te


va?

Neh no tokah Efran: Yo me llamo Efran


Nehua ni walla Mexihkopa: Yo vengo de Mxico

Tih eliz neki noteyolotl?: Quieres ser mi novia?

Nech tuzki,nantzin: Bsame, mamacita

Nimitz tlazotiya, no chalchiwi nu ketzaltzin, no


ziwatlatawani: Te amo, mi esmeralda, mi quetzal, mi
reina.

In we tlakatekuhtzintli Nezawalkyotl. Inin Nezawalkyotl.


Nezawalkyotl, Tezkoko i tlatoani elki. Ze we tlamatini
tlakatl elki. Ki tlakatehki: ze tochtli xiwitl ipan. Yehua ewy
tlatoani elki; nawi akatl xiwitl ipan tlatokachichiwahki
wan onkan ki motenewakeh Akolhua Tekuhtli wan
Chichimekatl Tekuhtli tlazeliyanki. Yehua ze nik tlamatini
tlakatl elki: kuikatlalli, tlamatilizmatini, kalmanani,
zitlalmachtiketl, tokixpowani, yolkamachtiketl iwan
tekpankapowani; Yehua ompowalli xiwimeh tlatohkahki, ki
chicuaze tekpatl xiwitl ipan mihki.

El muy excelentsimo seor Nezahualcyotl. Este es


Nezahualcyotl. Nezahualcyotl fue rey de Texcoco, l fue
un hombre muy sabio. l naci el ao 1 conejo (1402) y
fue un gran rey, fue coronado en el ao 1 caa, y entonces
recibi los ttulos de Seor de los Acolhuas y Seor de los
Chichimecas. l fue un hombre muy sabio: poeta,
filsofo, arquitecto, astrnomo, botnico, zologo e
historiador gobern durante 40 aos. Muri en el ao 6
pedernal (1472).

Estos son dos poemas atribuidos a l:

NI TLAZOMA IN KUKATL

Newhua ni tlazwa
Zentzontotol i kuika
zemirak yankuik.

Newhua ni tlazwa
In chalchiwi in tlapalwan.

Wan in awikawan xchimeh.

Zan ok zenka ni ikniutzin


Tlakatl nehua ni tlazwa.

AMO EL CANTO
Amo yo
del centzontle el canto
siempre nuevo.

Amo yo
del jade sus colores.
Y de las flores su perfume.
Pero mucho ms an
amo a mi hermano el Hombre.

..
N natzin
ikuak ni mikiz
mu tlekuilko
tech tuka

Wan ikuak
ti mutlaxkalchiwaz
numpuna un pampa

Entlan akah
mitz tzintukiliz
Pilziwatzin
kenke ti chuka?
wan teh
zan xik nankiliz:
pampa kuawuitl
xuxuwik iwan pupuka

Madre ma,
cuando yo muera,
en tu hogar
sepltame.

Y cuando
hagas tus tortillas,
ah por m llora.

Si alguien
te preguntara:
Princesita,
Por qu lloras?
t
nada ms contesta:
porque la lea
(est) verde y humea.

KALLI
(La casa)

Aposento: Kochiwayan
Azotea: Tlanapantli
Bao: Temazcalli, tlaaltilyantli
Brasero: Tlecuilli
Cama: Tlapechtli
Caballeriza: Kawayocalco
Cocina: Tlakualchiwaloyan, tlakualoyan
Comedor: Tlalcualchiwaloyan, tlakualoyan
Corral: totolcalko
El vaso: Xicalli
El zagun: Kaltntli
Fogn: Tlekuilli
Jacal: Xahkalli
Jardn: Xchimilli
La alacena: Wipilli
La almohada: Kuaikpalli
La pared: Tepamitl, chinamitl
La recmara: Kuchilyantli
La ventana: Tlanextli, neixtiloyan
Manteles: Ipantlakualomeh
Mesa: ahkupechtli, ipantlakualoni
Patio: Itwalli
Portal: Kuiwakpa
Puerta: Kaltemitl, tlalzakuilli
Sbana: Tlapechtilmahtli
Sala: Kalplli
Silla: ikpalli
Sobrecama: ixtlapachuikayotl
Techo: Tlapacholkalli
Trastes: Tepalkameh

KAMANALLI CE

Conversacin uno
-Kualtin tnaltin: Buenos das.

- Kualtin tnaltin: Buenos das.

-Kenin m tukah?: Cmo te llamas?

-Nehnu tukah : Me llamo

-Kenin ti nemi?: Cmo te va?

-Nik wel, tlazkamatli: Muy bien, gracias.

-Kenin otimu chantiya?: Dnde vives?

-Nehua nimu chantiya kaxtul Kalli Roberto Kochpan


htli: Yo vivo en la casa No. 15 sobre la calle Roberto
Koch.

-Tehua ti mexihcatl?: Eres mexicano (a)?

-Kenah, nehua ni mexihcatl: S, soy mexicano (a).

-Tehua ti tlaihtwa mexihka tlaihtllin?: Hablas t la


lengua mexicana?

-Kenah, nehua ni tlaihtwa mexihka tlaihtllin: S, yo


hablo la lengua mexicana.

-Axcanan, nehua amo ni tlaihtwa mexihka tlaihtlliu ni


tlaihtwa kaxtil tlaihtollin: No, yo no hablo la lengua
mexicana, hablo la lengua espaola.

-Tlazkamatli: Gracias.

-Amtleno: De nada.

Вам также может понравиться