Keuzevak

Orthodidactiek wiskunde: breuken

Sessie 1 (vrijdag 24/03/2017)

1
Waarom koos ik voor dit vak? Wat verwacht ik ervan?

Toen ik in het lager leerde over breuken, vond ik dat zeer "ambetante dingen". 4/10 of 1/6, wat
stelde dat eigenlijk voor? Ik kon er mij zeer moeilijk een voorstelling bij maken en zag niet in waarom
je breuken nodig had. Later kwam het begrip en plezier er wel. Voornamelijk omdat ik er het nut van
begon in te zien en ondervond hoe gemakkelijk sommige dingen werden wanneer je breuken kon
interpreteren en gebruiken.

Ik hoop in dit vak te leren:

op welke manier je breuken het best uitlegt (verwoording, instructie,)

welk materiaal je kan gebruiken om je instructie te ondersteunen.
in welke volgorde je de leerstof rond breuken kan aanbrengen.
wat je moet doen wanneer iemand het niet begrijpt.

2
Inhoudstafel

Hieronder heb ik een samenvatting gemaakt van de verschillende dingen die geleerd heb tijdens de
sessies. Dit is alvast een korte inhoudstafel:

1. Inleiding breuken
2. Breuken lezen, schrijven en visualiseren
a. Materiaal
b. Inzicht in het lezen en schrijven van breuken
3. Vaardigheden
a. Vergelijken
b. Omzetten
4. Bewerkingen
5. Verhoudingsdenken
6. Procenten, komma's en breuken met elkaar verbinden

Inhoudelijke verwerking

1. Inleiding breuken

Er is een hoeveelheid, er gebeurt iets mee en we gaan het resultaat daarvan voorspellen. Dat is in de
essentie rekenen. Maar om een hoeveelheid te vatten moet een kind over de volgende 6
basisvaardigheden beschikken:

Maatbegrip
Conservatie
Classificatie
Correspondentie
Seriatie
Subitizing

Breuken duiden op een bijzondere manier een hoeveelheid aan. Ze duiden tegelijkertijd aan in
hoeveel gelijke delen een geheel verdeeld wordt en hoeveel van deze gelijke delen je neemt. Daarom
zijn maatbegrip, conservatie en classificatie zijn zeer belangrijke vaardigheden bij breuken.

We willen samen met een kind de breukenwereld aanpakken: voorbereiding, inzicht, inoefening,
automatisatie. En dit telkens voor de volgende niveau's:

Lezen, schrijven en visualiseren

Vaardigheden (je kan ze omzetten, vereenvoudigen, gelijknamig maken,...)
Bewerkingen
Verhoudingsdenken

Wanneer er angst is voor de breuken, moet je deze ernstig nemen en probeert weg te nemen!

2. Breuken lezen, schrijven en visualiseren

a. Materiaal

3
Materiaal helpt de binding met de realiteit te leggen. Het aanbod op de markt is groot, ieder
materiaal heeft zijn voor- en nadelen en is inzetbaar op specifieke momenten.

Vorm? Voordelen Nadelen

Lineaire vormen Veel verdelingen mogelijk. Bewerkingen om na te
Eenvoudige vergelijking van leggen.
verdelingen. Juist leggen is belangrijk.

Vierkante vormen Link met getekende versies Minder geschikt om

is duidelijk. basisbewerkingen uit te
Helpt het inzicht in voeren.
verschillende verdelingen.
Helpt bij het berekenen van
een deel van een geheel.

Ronde vormen Koppeling met taarten, Niet na te tekenen.

pizza's. Moeilijke verdelingen
Overzichtelijk komen niet voor.
Inzicht in de "grootte" via Vergelijkingen enkel
de vaste hoek mogelijk door op elkaar te
leggen.
Voorbeeld: de breukhouder
(kan je ook maken met CD-
hoesje)

b. Inzicht in het lezen en schrijven van breuken

De koppeling tussen notatie, materiaal en verwoording is super belangrijk. Spreek traag genoeg bij je
verwoording, tot frustratie toe.

Het is belangrijk dat je steeds focust op n

koppeling.

Stap 1: verwoording - materiaal

Stap 2: koppeling notatie - materiaal
Stap 3: verwoording - notatie

Later koppel je alles aan elkaar zoals je

hiernaast kan zien. Voorbeeld: betekenis van
de noemer

Er zijn heel wat spelvormen zoals domino,

memory en lotto waarmee je breuken en de koppeling kan inoefenen.

4
3. Vaardigheden
a. Vergelijken

Je kan vergelijken aan de hand van de vergelijkingsvragen

Voorbeeld: 5/8 en 7/12

Wie heeft de grootste delen? (die van 5/8)

Wie heeft de meeste delen? (die van 7/12)
Heb je meer of minder dan de helft? (allebei meer)
Wat heb je teveel om de helft te hebben? (elk 1 stuk, het stuk van 5/8 is groter dan het stuk
van 7/12)

b. Omzetten

Omzetten komt aan bod bij gelijkwaardige breuken. Dit zijn breuken die niet hetzelfde maar wel
evenveel zijn. Je kan dat bijvoorbeeld tonen door een koek in twee helften te snijden. De ene helft
laat je liggen en de andere helft verkruimel je. Het is evenveel maar niet hetzelfde!

Wanneer je vereenvoudigt ga je ook een breuk omzetten. Het blijft evenveel maar het is niet
hetzelfde.

c. Gelijknamig maken

Het begrip gelijknamige breuken, kan je aantonen aan de hand van sommen met voorwerpen.

3 olifanten + 3 olifanten = OK

2 stoelen + 2 stoelen = OK

3 olifanten + 2 stoelen = NIET OK

3 olifanten + 2 muizen = OK (beide dieren, gelijke

naam)

5
4. Bewerkingen

Er zijn verschillende bewerkingen. Deel van een geheel nemen is bijzonder belangrijk alsook het
optellen en aftrekken. Het vermenigvuldigen is vaak haalbaar maar hoeft ook niet per se. Het delen
van breuken hoef je niet per se aan te leren, dat is eigenlijk niet echt zinvol.

Deel van een geheel nemen

Het is belangrijk om de geschreven opdracht steeds te koppelen aan de achterliggende werkelijkheid.

"varkensstaartje" in elke richting toepasbaar

Optellen en aftrekken van breuken

Het basisprincipe van optellen en aftrekken kan je ook uitleggen aan de hand van de sommen met de
olifanten en de muizen.

Schema dat je kan geven om op te tellen of af

te trekken. Eerst gelijknamig maken en dan
de tellers optellen of aftrekken.

Vermenigvuldigen van breuken

Er zijn verschillende mogelijkheden:

Geheel getal met een breuk (bv: 2 x 3/8)

Breuk met een geheel getal (bv: 4/6 x 2)
Een breuk met een breuk (bv: 2/3 x 6/8)

Formule: teller x teller en noemer x noemer

Delen

Delen door een breuk is vermenigvuldigen met de omgekeerde breuk. En wanneer je deelt door een
breuk geeft dat een groter geheel. Een zinvol voorbeeld vinden is niet makkelijk maar dit is er eentje
dat je kan gebruiken:

Ik heb een fles Fanta en verdeel deze fles in 4 volle glazen. Als ik deze nu niet in volle maar in halve
glazen zou delen, hoeveel glazen zou ik hebben? 8

6
5. Verhoudingsdenken

Iedere breuk is een verhouding tussen het geheel en het deel dat genomen wordt. Gelijkwaardige
breuken duiden gelijkwaardige verhoudingen aan. In realiteit komen bijzonder veel situaties voor
waar dit inzicht nodig is: procenten, schaalberekening, snelheidsberekening,

Bij het verhoudingsdenken is er een voortdurende wisselwerking tussen inzicht, referentiemaat en

procedure. Dit komt dus ook pas aan bod in het 5de en 6de leerjaar. Of iedereen dit moet kunnen
hangt af van de problemen die het kind heeft. Wie enkel technische rekenproblemen heeft, kan
meestal de procedure vatten en uitvoeren met behulp van een ZRM. Voor wie zich geen beeld bij
getallen en hoeveelheden kan vormen, is het verhoudingsdenken inzichtelijk nauwelijks haalbaar.

Inzicht

Je moet de verhouding in diverse situaties aanvoelen en zo ontdekken dat het telkens om twee
verschillende dingen gaat die samenhangen. En dat deze samenhang steeds door vermenigvuldiging
of deling uitgerekend kan worden.

Bv: 1 paard 4 benen, 3 paarden 12 benen. Als het ene stijgt, zal het andere ook stijgen. MAAR
een paard is geen been.

Referentiematen

Eigenschappen van referentiematen

Vorm: een aantal van ene per eenheid van het andere (bv: schaal cm op de kaart - cm in
werkelijkheid)
Naamgeving: vervangt de maateenheden (bv: snelheid wordt km per uur).
Verkorting: als antwoord op de vragen valt de verantwoording van de maateenheden weg
(bv: Hoe snel rij je? 100)

Procedure

Het gaat altijd om twee dingen die samen

evolueren (een verhouding hebben). Als het ene
toeneemt, moet het andere ook toenemen.

7
Procenten

Procenten ontstaan in handelssituaties. Voor elke 100 neem je er Je gebruikt het om de verhouding
tussen je deel en het geheel te behouden. Je kan dit inoefenen met volle honderdtallen, met
eurobiljetten,

Bv: 48 is 20% van

6. Procenten, komma's en breuken met elkaar verbinden

Om dit in te oefenen, kan je gebruik maken van heel wat spelletjes (domino, kwartet,). Handig
hierbij is ook het gebruik van onthoudkaarten.

8
Persoonlijke verwerking

Ik heb ervoor gekozen om allerlei materiaal uit werken rond breuken, met de tips van de docent in
mijn achterhoofd. Deze materialen kunnen ingezet worden als differentiatie, tijdens een
coperatieve werkvorm, een instructiemoment,

Breukenslinger (perfect om alleen of met twee te spelen)

9
 Breukenmemory (Er zijn drie verschillende niveaus. Onderaan zie je een aantal kaartjes uit
het hoogste niveau. Daar is telkens alleen maar het deel ingekleurd.)

10
 Breukenbingo

Breukenmemory met gelijkwaardige breuken. Dit kan je ook individueel spelen.

11
Eindevaluatie

Dit keuzevak werd gegeven door een zeer gepassioneerde logopediste met heel wat jaren ervaring.
De inhoud, voorbeelden en tips die ze gaf waren erg herkenbaar, realistisch en zinvol. Dit gaf me
enthousiasme en zin om materialen uit te werken. Deze materialen heb ik laten testen door enkele
kinderen uit het 4de leerjaar. Zij waren erg enthousiast.

Jammer genoeg heb ik deze niet echt kunnen gebruiken tijdens de stageperiode omdat ik geen
leerlingen had waarmee ik werkte rond breuken. Maar ik ben er zeker van dat deze niet verloren zijn
en in de komende jaren zeker nog van pas zullen komen.

Naast de leerrijke inhouden was er ook een soort van rode draad doorheen de dag. Kijk kritisch naar
wiskunde. Staar je niet blind op de handleidingen en perfect ingevulde werkboeken. Werk
toekomstgericht. Denk na over datgene wat de kinderen later zeker nodig hebben en welke
vaardigheden hiervoor beheerst moeten zijn.

Daarnaast worden sommige leerinhouden ook te snel aangeboden. Als je merkt dat dit te vroeg komt
voor sommige kinderen, moet je dit durven uitstellen. Maar vaak blijven we deze leerlingen
ondersteunen en remediren zodat ze de leerstof toch maar onder de knie zouden krijgen. Is dat wel
nuttig op dat moment? Daarbij moet je zeker stilstaan.

Dit kritisch kijken heb ik in mijn achterhoofd gehouden bij het begeleiden van Tuana. Een meisje uit
het 3de leerjaar maar voor wiskunde op niveau 2de leerjaar. Haar laten meewerken in de
werkboeken van het 4de leerjaar had geen enkele zin. Samen met de leerkracht heb ik een map
samengesteld met daarin zinvolle inhouden op haar niveau. Sommige leerinhouden van het 3de
leerjaar kwamen ook al aan bod omdat ze daar aan toe was, anderen nog niet. Deze map was een
verademing. Haar angst om te falen verminderde enorm en het geloof in eigen kunnen steeg.

Tot slot ben ik zeer blij dat ik dit keuzevak gevolgd heb. Ik voel me nu sterker en weet beter hoe ik
breuken zal aanbrengen en waarop ik ga letten. Dit is een meerwaarde voor mezelf alsook voor de
kinderen aan wie ik zal lesgeven.

Bronnen

Cursussen

De Maesschalk, K. (2014). Didactiek wiskunde. Gent: Arteveldehogeschool.

Heuninck, H. (2016). Breuken. De rekenwereld op z'n kop. Antwerpen: Karel de Grote Hogeschool.

Websites

Van Brenk, S. (22 november 2009). Breuken vereenvoudigen: Bingo. Opgeroepen op 8 april 2017, van
KlasCement: https://www.klascement.net/docs/18018/?previous

Lake, B. (6 februari 2017). Simple and Fun Division BINGO Game: Answers as Fractions. Opgeroepen
op 8 april 2017, van Math Geek Mama: http://mathgeekmama.com/division-bingo-game-answers-
fractions/

12
Lake, B. (14 september 2015). Apple matching: equivalent fractions. Opgeroepen op 8 april 2017, van
Math Geek Mama: http://mathgeekmama.com/free-apples-equivalent-fractions-matching-game/

13