Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Esperanto-Portugus
V edio
Digitized by the Internet Archive
in 2014
https://archive.org/details/dicionriodoprincOOsyll
SyllQ Chaves
Dicionrio do Principiante
Esperanto-Portugus
1^ edio - 1999
Sylla Chaves
Conn os agradecimentos do
DESENHO 1
4
Sumrio
Sumrio 5
Prezento al la esperantistoj 6
Agradecimentos 13
Abreviaturas 16
Sinais 16
Kaj kial Esperanto povas esti samtempe ria kaj simpla? Pro du efaj
kialoj.Unue, pro ia baze latina radikaro. Kaj due, pro la facilo krei novajn
vortojn per nura ano
de finao, aldono de afiksoj a
kunmetado. La unua
kvalito proksimigas in al la portugala. La dua in malproksimigas. Des pli
bone por Esperanto. La portugala lingvo estas malfacila. Nur post longa
lernado oni komencas ui la belecon kaj riecon de nia nacia lingvo. Niaj
nekieruloj iupae sentas bezonon prunti vortojn el fremdaj lingvoj.
Fakte, en nia lando la granda tupo ekzistas, kaj pro i multaj dirs, ke
Esperanto ne estas facila. Kaj tio okazas pro tri kialoj. Unue, pro la latinida
karaktero de nia lingvo. En i
malmultaj rimarkas la signifan rilaton inter la
devenaj vortoj kaj la kiuj estas en ili, precipe kiam tiuj morfemoj
morfemoj,
estas grekaj a
latinaj. Kaj Esperanto farias bona ilo por faciligi la
komprenon de nia propra lingvo. Ekzemple: depender = despendi,
Inflamao = bruPumo kaj pentgono = kvin'angulo. La dua kialo estas la
preska kompleta manko de derivaoj en la malgrandaj vortaroj de Esperanto
al la portugala. Kaj la tria estas, ke multaj elementaj lernolibroj, anstata doni
la informojn, kiuj mankas en la vortaroj, plie kaas ilin, lasante, ke la granda
stupo fariu netransirebla por tiuj, kiuj senaverte komencas legi anta la
kompletigo de almena 2 a
3 kursoj tiaspecaj.
Syllo Chaves
6
Apresentao aos esperantistas
Quando comecei a aprender o esperanto, fui informado que ele
simples, sonoro, rico e preciso. Minhas primeiras leituras foram A Viuvinha
(traduzida por P.C. Neto) e a Fundamenta Krestomatio. Assim eu me
convenci de que a afirmao verdadeira. Como amante da poesia, muitas
vezes li, em voz alta, poemas da Krestomatio. Com que simplicidade,
melodia e riqueza de significado escreveram Zamenhof, Devjatnin e
fluncia,
Grabowski!
E por que motivo o esperanto pode ser, ao mesmo tempo, rico e
simples? Por dois motivos principais. Primeiro, por suas razes basicamente
latinas. E, segundo, pela facilidade com que se criam novas palavras com
simples mudana de terminao, acrscimo de afixos ou justaposio. A
primeira qualidade aproxima-o do portugus. A segunda o afasta. Tanto
melhor para o esperanto. O portugus difcil. S depois de longo
aprendizado que se comea a saborear a beleza e a riqueza de nossa
lngua nacional. Os menos cultos entre ns, a cada passo, sentem
necessidade de tomar emprestadas palavras de idiomas estrangeiros
Nelson Pereira de Souza, na Introduo reedio da tima obra
de Ren de Saussure - A Estrutura das Palavras em Esperanto -,
divide o aprendizado da nossa gramtica em seis degraus, dos quais o
ltimo (construo de palavras) muito maior do que os outros. No ltimo
pargrafo, Nelson diz: "Espero, pois, que este livrinho possa auxiliar todos a
saltar este ltimo grande degrau, ou melhor, transform-lo em um degrau
comum, como so os outros temas gramaticais".Obrigado, Nelsod Primeiro,
por essa reedio, feita com sua ajuda. E, segundo, por sua oportuna
Introduo.
De fato, em nosso pas, o grande degrau existe e, por causa dele,
muitos dizem que o esperanto no fcil. E isso ocorre por trs motivos.
Primeiro, pelo carter neolatino da nossa lngua. Nela poucos percebem a
relao semntica entre as palavras derivadas e os morfemas que as
compem, principalmente quando provm do grego ou do latim. E o
esperanto torna-se um bom instrumento para facilitar a compreenso da
nossa prpria lngua. Por exemplo: depender = despendi, inflamao =
bruPumo e pentgono = kvin'angulo. A segunda razo a quase total
ausncia de derivaes nos pequenos dicionrios do esperanto para o
portugus. E a terceira que muitos livros de cursos elementares, em vez de
darem as informaes que faltam nos dicionrios, escondem-nas ainda mais,
deixando que o grande degrau se torne intransponvel para aqueles que,
inadvertidamente, comeam a ler antes de concluir pelo menos 2 ou 3 cursos
dessa espcie.
Continuando o trabalho que iniciei com as notas gramaticais de O
Esperanto num Relance, quero ajudar a passagem do grande degrau. E,
desejando tambm contribuir para a unidade do esperanto, s apresentei
derivados que se encontram em outros dicionrios. Alm do PIV, o que eu
mais consultei foi o timo Grand Dictionnaire Espranto-Franais de
G. Waringhien. Obrigado a ele.
Sylla Chaves
7
DESENHO 2
8
Apresentao aos Principiantes
(e aos Reiniciantes)
Para traduzir textos que nos caiam nas mos por acaso, este
dicionrio insuficiente. Outros dicionrios pequenos tm muito mais
palavras simples. Mas nossas 1300 foram selecionadas com cuidado, pela
frequncia com que so usadas e pela possibilidade de com elas obtermos
derivados teis. Nos dois pequenos dicionrios de esperanto mais
conhecidos em nosso pas encontramos, por exemplo:
9
Em esperanto vale a pena saber se uma palavra ou no oficial. As
palavras oficiais pertencem ao Fundamento do Esperanto
ou foram
oficializadas pela Academia. Isso nos d uma certeza da sua
internacionalidade. Entretanto, nem todas as palavras oficiais so
importantes. E h palavras importantes ainda no oficializadas, em virtude da
lentido com que trabalham as academias.
10
Para ingressar em nosso Esperantujo preciso alii, interparoli
e familiarizar-se com jarlibroj, kunsidoj e estraranoj. Alguns desejaro
apenas interani potkartojn kaj potmarkojn. Outros preferiro
corresponder-se com naturamikoj, sennaciistoj ou homaranoj em
busca de savtabulo para os problemas que afligem nosso mundo.
11
Escolhemos, para apresentao aqui, palavras que o principiante teria
alguma dificuldade em decifrar, como aliilo, eldonejo e pluveltena. Mas
escolhemos tambm outras muito fceis de entender, como malabon,
maldensejo, malserioza, nenuligebla, senakcenta, senkulpa e
homevitulo. A dificuldade com elas ter na ponta da lngua a traduo
adequada em portugus. Procurem traduzi-las, confiram suas tradues com
as nossas, e vero que, aps algum estudo, o esperanto pode tornar-se mais
fcil que nossa prpria lngua.
12
d) Remisso de um verbete a outro - Com a abreviatura "V:" (veja),
nossos verbetes ligam-se com outros para maior informao. Assim,
por exemplo, domo remete a hejmo, e vice-versa, esclarecendo
como esperantizar a palavra "casa". Assim tambm se ligam as
palavras hela e klara, atendi e esperi, gusta e justa e outras.
Tambm se envia o leitor de uma palavra primitiva a derivados,
como, por exemplo, de angelo a efanelo, de flava a ovoflavo e
de stelo a marstelo. E tambm se envia o leitor a palavras de
forma ou sentido semelhante, ou complementares, como kostumo e
kutimo, plenagulo e plenkreskulo, enspiri e elspiri, lalea e
kontralea, e muitas outras.
SyllQ Chaves
Agradecimentos
A Alfredo Aragon, Alosio Sartorato, Floriano Pessoa, Jorge Campos
e Luiz Alberto Martins, cujas mltiplas sugestes permitiram simplificar e
aperfeioar este dicionrio. Pelos erros, evidentemente, s o autor
responsvel.
13
DESENHO 3
Nmeros e Clculos
(
nombroj kaj kalkuloj )
(D
123456789 10 O
14
DESENHO 4
Correlativos
(
tabelvortoj )
^
j
l14
Sinais
SINAL: EXEMPLO: INDICA:
X- bo- prefixo
' boTilo separao de morfemas
-filo repetio de um morfema
~ =ino repetio de dois morfemas
= A = B sinnimos
( )
facil(ec)o elemento no essencial
16
DICIONRIO DO PRINCIPIANTE
ESPERANTO-PORTUGUS
-a (term)
A
adjetivo, invarivel em gne-
adverbo
aero, ar;
arejar. V:
(gr) advrbio.
~a, areo; ~i,
ventumi.
aer'blovo, corrente de ar.
inflar; ~umi,
17
akiri (= ekhavi) adquirir; ~o, aquisi- ali'landa, =ano, estrangeiro. V: eks-
o. terlanda, alinacia.
akra, agudo, afiado, pontudo, rspido; ali'loke, em outro lugar.
~ao, gume; ~igi,
fio, afiar; =ilo, afi- ali^maniere, de outro modo.
ador, pedra de amolar. V: pintigi. ali*nacia, estrangeiro. V: alilanda.
akra^sona, estridente, ali*okaze, em outra ocasio.
aktiva, ativo (que age, que est em ali'speca, de outra espcie.
atividade); -ismo (pol) ativismo. V: ali*vest*igi, fantasiar-se, disfarar-se;
agema. -ajo, fantasia, disfarce.
akuzativo (gr) acusativo. V: n. ali*vorte, em outras palavras.
akvo, gua; ~a, aqutico, aquoso; aFkuri, acorrer.
~(um)i, molhar, regar, aguar; =ilo, almenau (adv) pelo menos.
malseka.
regador. V: almozo, esmola; ~ulo, pedinte, men-
akvo'falo, queda d'gua, cachoeira. digo; ==ejo, asilo de indigentes.
akvo*horlogo, clepsidra, relgio de almoz'doni, dar esmola, fazer carida-
gua. de; =ema, esmoler, caridoso.
akvo'konduk41o, aqueduto almoz'peti, esmolar, mendigar; ~ado,
akvo'kurac'ado, hidroterapia. mendicncia; ^anto = ~ulo.
akvo*pilk(ad)o, polo aqutico. aPporti (ien) levar; (i tien) trazer.
akvo*tum(ig)o, =ejo, redemoinho (de (al)proksim*igi, aproximar-se.
gua). arprunti - pruntedoni, emprestar.
al (prep) a, para, em direo a; iri~ la
alta, alto, elevado (monte, preo etc).
lemejo, ir escola; donu tion ~ V: lauta, alto (som).
Palo, d ao Paulo;
isso amo ~ artabPigi, sentar-se mesa.
Dio, amor a Deus; -ajo, apndice, alt*eben*ao, planalto.
anexo; (V: ~igi, aderir, associar-se); aPter*igi, aterrissar, aterrar.
como prefixo, indica destino (V:
alffluga, altaneiro, sobranceiro.
-veni), acrscimo (V: -diri) ou
al*tiri, atrair.
adaptao (V: -ustigi).
alt*kvalita, de alta qualidade.
arblovi, soprar, chegando ou trazendo
alt'lern'ejo, escola modelo,
(vento etc).
alfnivela, de alto nvel,
aPdiri, acrescentar (ao que foi dito).
alfranga, qualificado, em alto cargo.
aPdoni, acrescentar (em geral).
aPveni, chegar.
Aleksandro* (nm) Alexandre.
ami, amar; ~o, amor; -anto, =ino,
alfabeto, alfabeto; ~umo, cartilha; =i,
amante; -ato, amado; =ino, amada;
alfabetizar; =ado, alfabetizao. V:
-egi, amar muito, adorar.
nelegoscia.
am^afero, caso de amor.
arflui, afluir; ==anto (geo) afluente.
amaso, pilha, multido, monto; -igi,
aPflugi, chegar (voando).
amontoar, empilhar.
aPust4gi, acertar, ajustar.
amas'komunik'ado, comunicao de
alia, outro; ~(a)o, outra coisa; ~ulo,
massa; -iloj, "mdia", veculos de di-
outra pessoa, outrem.
vulgao.
ali^direkten, em outra direo.
amas*lo*ejo = komuna loejo,
ali'flanke, por outro lado.
alojamento coletivo.
aPigi, aderir, associar-se; =ilo, boletim amas'mort'igo, matana, morticnio,
de adeso. massacre.
18
amba (pron) ambos. anta (prep) antes de, diante de; -a,
amba'dekstra, ambidestro. anterior; -e (adv) antes, na frente;
amba'seksa (zoo.bot) hermafrodita. ~en, avante; como prefixo indica an-
amba'trana, de dois gumes. terioridade no espao (~tuko,
Ameriko* (geo) Amrica; ~a, ~ano, -urbo) ou no tempo (~gui, -vidi).
americano (do continente americano). antau*brako (anat) antebrao.
V. Usono. anta'ambro, vestbulo.
amiko, amigo; -eco, amizade; ~eto, anta'diri, predizer.
amiguinho; ~igi, fazer amizade. antau^dati, pr-datar.
am4nd*umi, namorar. anta'ui, antegozar.
am'letero, carta de amor. anta'hiera, anteontem.
amuzi divertir; ~(a)o, diverso; ~igi, antaen4ri, avanar, em frente. ir
19
-ar- (suf) coleo de objetos ou seres atenta, atento; -i, prestar ateno;
de mesma espcie formando um ~u! ou -on! cuidado! ateno! ~igi
todo, podendo referir-se totalidade (pri), chamar a ateno (para).
da espcie (hom~o, humanidade, atingi, atingir; -ebPeco = -povo.
esperantist~o, comunidade espe- ating*povo, alcance (de uma arma).
rantista) ou a uma parte dela (fs~o, atm* (abr) = antatagmeze.
cardume; bird~o, passarada); ~o,
grupo, coleo, conjunto; ~ii, reunir-
a (conj) ou.
adi, ouvir; -anto, ouvinte; ==aro, au-
se, agrupar-se. (conjunto de ouvintes);
ditrio -igi,
arabo"^,~a (geo) rabe; A~io, Arbia; ouvir-se; -ebla, audvel.
A~a Duoninsulo, Pennsula Arbi- augusto, agosto; -e, em agosto; A~o
ca; A~a Maro, Mar da Arbia.. (nm) Augusto.
arani, arrumar, arranjar. auroro = matenrugo, aurora; ~i,
arbo, rvore; -aro, arvoredo, floresta; amanhecer, raiar. V: sunlevigo, su-
=eto = bosko, bosque; ~umi, arbo- nekstaro.
rizar; ~eto, arbusto; ~ao, moita. auskulti, escutar; -anto = audanto;
arb'ar'gard4sto, guarda florestal. =:aro = audantaro.
arb'ar'kulturo, silvicultura. ato = atomobilo.
Argentino* (geo) Argentina; ~a, atobuso, nibus; -e, de nibus.
-ano, argentino. V: Bonaero. atomobilo, automvel, auto, carro;
Arlekeno* (tea) Arlequim. -e, de automvel; -isto, automobi-
armi (mil) armar; ~ao, armadura; lista.
~ita, armado, ~ilo, arma; =aro, mu- auto'vojo, rodovia, estrada de alta
nio, armamento; =ejo, arsenal. velocidade,
arm*il*port*isto (hist) escudeiro. atuno, outono; -a, outonal; -e, no
arto, arte; ~ao, obra de arte;-isto, outono.
artista; ~(ist)a, artstico; ~(a)a, = avo, av; -eto = ~cjo; -ino, av;
-e*farita. =eto, vov.
arte'far'ita, artificial. av*jo = -eto, vov.
artikolo, artigo (gr ou jornalismo); aviado, aviao; -ilo, avio; =e, de
verbete (em dicionrio). avio; =ejo, hangar; aeroporto (=
-as (term) presente, invarivel em g- flughaveno).
nero, nmero e pessoa; mi skribas,
aviad^ripo (mil) porta-avies.
escrevo, estou escrevendo.
asocio, associao.
azeno (zoo) burro, asno, jumento;
do.
kon~a, que conhecido;
leciono, lio que est sen-
do aprendida; rigard-e, sendo olha-
B
baki, assar, cozinhar no forno; -ao,
ataki, atacar; -ema (pf) agressivo. (produto de) pastelaria; -ujo, forno;
atendi, esperar, aguardar, ficar es- -ejo = panejo, padaria; -isto = pa-
pera de; -o, espera; -ejo, sala de nisto, padeiro.
espera. V: esperi. balo, baile. V: danei.
20
balda (adv) em breve, brevemente; esteticista; ~ii, embelezar-se;
~a, que ocorrer em breve; ~e = ~. ~(ul)ino, mulher bonita.
bano, banho; ~i, banhar; ~ii, banhar- berforma, formoso.
se; ~ujo, banheira; ~ejo = -cambro. bel*skrib'ado, caligrafia.
ban'cambro, banheiro. V: necesejo. bePsona, harmonioso, sonoro (de lin-
baro, barreira (pf); ~i, barrar; ~ao, biciklo, bicicleta; ~i, pedalar, andar de
barragem; ~ilo, cerca. bicicleta; ~ado (esp) ciclismo; -isto,
barbo, barba; ~ulo, barbudo. ciclista.
bati, bater; ~o, batida, pancada; ~ilo, biero, cerveja; -ejo, cervejaria.
raquete. V: korbato. bildo, ilustrao, gravura.
batali, lutar; ~o, batalha; -anto, luta- bild'karto, carto (postal) ilustrado.
bileto, bilhete, cdula; -ejo =
dor; -kampo, campo de batalha.
bataPhalto, trgua, cessar-fogo. -vendejo; -ujo, carteira (de dinhei-
bonita); ~(ec)o, beleza (qualidade); blovi, soprar (vento, fole etc); -ilo,
21
blov'pafilo, zarabatana (arma ind- bovo, boi; -ajo, carne de vaca; -aro,
gena). gado (bovino); -ido, novilho, garrote;
blua, azul; ~o, cor azul. V: iel~a. -ajo, vitela (carne); =:eto, bezerro;
blu'okula, de olhos azuis. =ino, vitela (novilha); -ino, vaca;
blu*verda, glauco (cor), -isto = -gardisto.
bo- (pref) parente por casamento. bov(gard)isto, vaqueiro, boiadeiro.
bo*filo, genro, =ino, nora. bov'okulo, olho-de-boi (pequena ja-
bo'frato, cunhado. nela ou clarabia arredondada).
bo*ge'patroj, sogros; -patro, sogro; bov*vost*ajo (cul) rabada.
~ino, sogra. brako, brao; -umi (= irkabraki)
boli, ferver; ~igi akvon, ferver gua; abraar.
-anta akvo, gua fervendo. brak^bendo, braadeira (distintivo em
boPpunkto, ponto de ebulio. forma de faixa, que se usa no brao,
bona, bom; ~e, bem; ~(ec)o, bondade; sobre a manga).
~ega, =e, timo, bonssimo. brak'horlogo, relgio de pulso.
Bon'aero (geo) Buenos Aires (na Ar- brak'sego, poltrona, cadeira de bra-
os.
gentina);-ano, portenho.
bon'deziroj, votos de felicidade. branco, galho, ramo, ramal; -aj'eto,
graveto; -aro, ramagem.
Bon^espera Ter*kapo (geo) Cabo da
Boa Esperana (na frica do Sul). bran^tondi, podar (= pritondi).
bon'fara, beneficente; =(ad)o, bene- brava, -ulo, bravo, corajoso, valente;
ficncia; -anto, -into, benfeitor. -aca, fanfarro.
22
brusfaskulti (med) auscultar; ^ilo, ci (pron) tu (tratamento ntimo, de uso
estetoscpio. pouco frequente em esperanto, ge-
brust*osto (anat) osso esterno. ralmente substitudo por vi); usado
bubo 1. moleque, menino de rua; 2. principalmente entre familiares que
valete (de baralho); ~ao = ~o; -aro, usam o esperanto no lar; -n, te; -a,
molecada. teu.
bukedo, buqu, ramalhete. ci'diri, tutear, tratar com familiaridade,
blgaro*, ~a (geo) blgaro; B~io ou tratar por "tu". V: vidiri.
C
ceio, objetivo, alvo, meta; ~ita, alme-
quarto; -isfino, camareira.
ambro'muziko, msica de cmara.
capelo
kumflekso;
(vest) chapu;
-itaj
(fig)
literoj,
= cir-
letras
jado; ~ilo, ala de mira; ~umi, mirar, com acento^ circunflexo (em espe-
fazer pontaria. ranto: ,, , , ).
cent (num) cem; ~o, cento; ~a, cent- apePsaluti, saudar, tirando o cha-
simo (100);-oblo, cntuplo; =igi, pu.
centuplicar; ~ono, centsimo (1/100); apitro, captulo (de um livro),
centenrio (data); =ulo, centenrio e (prep) em casa de, junto de, por
23
efanelo, arcanjo, cino*, ~a (geo) chins; ~e, em chins;
efartikolo, editorial, artigo de fundo. ~ujo ou C~io, China; C~a Maro,
ef korfumo, Suprema Corte, Su- Mar da China,
premo Tribunal, cio (corr) tudo.
ceflitero, maiscula, io'far'ulo, facttum, faz-tudo.
ef mango, prato principal, ciom (corr) tudo (na quantidade total).
eno, corrente (de elos); ~ero, elo. redores; como prefixo, tem o mesmo
cesi, parar, deter-se, chegar ao fim; sentido (veja abaixo).
o.
irka*brako (= brakumo) abrao;
=:ejo, hipdromo.
=ao, bainha.
cevaPpovo, cavalo-vapor. irka*preni, abraar (= -braki).
evaPvetur41o, charrete, carroa. irka'skribi, circunscrever,
cevaPviro (lit) centauro. V: vircevalo.
irka^urbo (- antaurbo) subrbio.
i'tiea, daqui.
ci (adv) indica aproximao: tio ~ ou ~
tio, isto; tie ~ ou ~ tie, aqui; tiu ~,
iu (corr) todo, cada. V: tuta.
24
u, part. interrogativa usada para iniciar decembro, dezembro: ~e, em dezem-
perguntas quando no h outra pala- bro.
vra interrogativa: ~ vi volas? voc de'centr*igi, decentralizar.
quer? tambm usada para indicar d- decidi, decidir; ~o, deciso; ~(em)a,
vida (conjuno dubitativa se): mi ne resoluto; ~(ig)a, decisivo.
scias, ~ mi iros; no sei se vou. defendi, defender; ~o, defesa; ~a,
defensivo; -anto, defensor.
da (prep)
D
de (usada para indicar quan-
de'flank4gi, desviar-se, afastar-se.
de'flu41o, calha, tubo de descida (de
gua da chuva), rego.
dek (num) dez; ~o, dezena; ~a, dci-
tidade): iom ~ pano, um pouco de mo (10); -oblo, dcuplo; ~ono, d-
po; dekduo ~ ovoj, dzia de ovos; cimo (1/10); =ao, dzimo; ~ope, de
multe ~ agreno, muita amargura. dez em dez; -estro (hist) decurio;
dano*, ~a (geo) dinamarqus; D~ujo; -uma, decimal; ~i, dizimar.
D~lando, Dinamarca; D~a Marko- de'kalkuli, deduzir (numa conta).
lo, Estreito da Dinamarca (entre Is- dek*angulo (geom) decgono.
lndia e Groenlndia). dek'duo, dzia.
danei, danar; ~(art)o, dana, baile (= dek'ses'uma (mat) hexadecimal.
balo); ~ejo, "dancing", salo de dan- dekstra, direito (lado); -a, -ulo, des-
a; -isto, danarino. tro (que usa a mo direita); direitista
danero, perigo; ~a, perigoso; -eco, (pol); -uParo, direita (pol).
periculosidade. delegi, delegar; -ito, delegado; =aro,
danki, agradecer; -e, -on ou mi ~as, delegao.
obrigado(a); -e (al), graas (a); de'longe, desde muito tempo atrs.
~(em)a, reconhecido, grato; -inda, demando, pergunta; -i, perguntar; -a
que merece agradecimento; ne ~e, signo, ponto de interrogao; -aro,
de nada, no tem por que. questionrio; -ema, perguntador.
dank'letero, carta de agradecimento. de'meti, tirar (roupa), depor (fardo),
dank'mono (= trinkmono) gorjeta, baixar (cartas), pr (ovo) etc.
gratificao. de'naska, nato, de nascena; =a es-
dank'preo (rei) ao de graas. perantisto, pessoa que teve o espe-
dato, data; -i, datar (pr data em); ranto como lngua falada em casa du-
~ii ou -umi (de), datar (de). rante sua infncia.
daflinio (geo) meridiano. de'nove, de novo (= refoje).
dat*re'veno, aniversrio. densa, denso, espesso, compacto;
dauri, durar, continuar; ~o, durao; -ejo, brenha, mata cerrada. V:
~e, demoradamente; ~(em)a, dura- mal-ejo.
douro; ~igi, prosseguir, dar continua- dento, dente (ts); -aro, dentadura;
o a; =o, continuao. -ego, defesa (dente canino longo de
de (prep) de, desde, pertencente a, elefante, javali etc); -ingo, alvolo;
feito por: domo ~ Petro, casa de -isto = -kuracisto; ^arto, odonto-
Pedro; ~ majo is Julio, de maio a logia (arte).
julho; farita ~ mi, feito por mim; dento^broso, escova de dentes.
como prefixo, indica o ponto de parti- dento^doloro, dor de dente.
da (-naska), a origem (~veno) ou o
afastamento (-vojigi). dento*karno (anat) gengiva.
25
dent(kurac)isto, dentista; =ado, dik'haut*ulo (zoo) paquiderme (ani-
odontologia (profisso). mal de pele espessa, como o hipo-
denfrado, roda dentada. ptamo).
dento*tir*ilo (nned) botico. dik'lipa, de lbios grossos.
despendi, depender; ^a., dependente. dik'ventra, barrigudo.
de*post, desde (= ekde). diligenta, esforado, aplicado.
des (adv) tanto (correlativo de ju): ju dimanco, domingo; -a, dominicai; ~e,
pli oni legas, ~ pli oni volas legi, no domingo.
quanto mais lemos, (tanto) mais que- Di'patr'ino (rei) Me de Deus.
remos ler; ~ pli bone, tanto melhor. diri, dizer; -ajo, coisa dita, boato (=
26
dis'vast'igi, divulgar, difundir. dormo^maPsano (med) doena do
dis*vendi, vender (distribuindo). V: sono.
-doni. dormo'sako, saco de dormir,
dis'volvi, desenrolar, desenvolver (ts); dorso, dorso, costas.
^io, desenvolvimento (ts). dorso'sako, mochila,
diversa, diverso; ~eco, diversidade. d-ro* (abr) = doktoro.
divers'maniere, diversamente, de v- drato = metalfadeno, arame. V:
rios modos. pik-o.
dividi,dividir; -anto (mat) divisor; drinki, beber (bebida alcolica); -ajo,
~ato (mat) dividendo; ~ebla, divis- bebida alcolica; -ejo, bar, taberna;
vel; -eco, divisibilidade. -ulo, bbado, beberro.
do (adv) ento, logo, pois, por conse- du (num) dois; -o, dupla; -a, segundo
guinte. (2); -e, em segundo lugar; -dek,
doktoro, doutor (pessoa com douto- vinte; =a, vigsimo; -cent, duzentos;
rado), mdico (= kuracisto). -eco, dualidade; -igi, dividir em dois,
dola, doce; -eco, doura; -ajo (= cortar (cartas); -ilo (mat) mediana;
sukerao), doce (de comer); ~ig*ilo, -oblo, dobro; =igi, duplicar; -ono,
adoante. metade; =igi, reduzir metade;
doloro, dor; -a, doloroso; -iga, cruel -ope, de dois em dois.
(= kruela). dubo, dvida; -a, duvidoso; -i, duvi-
domo, casa; -ego, casaro; -eto, ca- dar; -ema, =ulo, incrdulo, indeciso;
sinha; =aro, vila (de pequenas ca- -inda, duvidoso, suspeito, problem-
sas); -ao, casebre, barraco; =aro, tico.
favela, mocambo, vila misria; -ano, du'etaga, de dois andares.
pessoa da casa; -ar'eto, arraial. V: du*foje, duas vezes; ~a'foje, pela se-
hejmo. gunda vez.
domago, coisa lamentvel; -e! que dua'klasa, de segunda classe.
pena! -i ion, tomar cuidado para dum (prep) durante: - la semajno,
no gastar ou estragar. durante a semana; (conj) enquanto: -
dom'mastr'ino, dona de casa. mi laboras, enquanto eu trabalho;
dom*vetur*ilo (= ruldomo) reboque, -e, entrementes, enquanto isso.
"trailer". dum*viva, vitalcio.
doni, dar; -o, presente, ddiva, dona- du'nask4to, gmeo (em parto duplo).
tivo; -ifao, dado (de um problema). V: trinaskito
V: al-i, dis-i, el-i, re-i, trans~i dungi, contratar, tomar a seu servio;
donaco, presente, ddiva; ~i, dar de -anto, empregador; ~it*aro, pessoal
presente; ~e, de presente. (conjunto de empregados). V: oflcis-
dormi, dormir; -o, sono (ato de dor- taro.
mir); -emo, sono (vontade de dor- dungo'soldato (mil) mercenrio.
mir); =a, com dorminhoco;
sono, du'on'cirklo, semicrculo.
-egi, dormir profundamente; -ejo, du*on'dio, semideus.
dormitrio; -eti, cochilar; -ig41o du'on*filo, enteado.
(med) sonfero, soporfero. du'on4nsulo (geo) pennsula.
dormo*ambro, quarto (de dormir). du'on*jaro, semestre.
dorm'ir'anto, sonmbulo (aquele que du*on*lume, a meia luz.
anda quando dorme). du'on'monata, quinzenal.
27
du'on*noto (ms) mnima (nota). edz'ig'pova, nbil (em idade de ca-
du'on*patro, padrasto; ~patr*ino, sar).
E
-e (term) advrbio derivado, muito mais
egala, igual; ~e, igualmente; -ajo
(mat) igualdade;
-uloj, os iguais, os pares.
egaPvalora, equivalente.
~igi, igualar; la
28
ekster (prep) fora de; (adv) do lado eleganta, elegante.
de fora; ~a, externo, exterior; ~ao, elekti, escolher, eleger; -anfaro,
exterioridade; ~igi; retirar-se (de um eleitorado; -ebreco, eligibilidade. V:
grupo); ~ulo, externo (aluno); -=ejo, vodoni.
externato. elektro, eletricidade; ~a, eltrico; ~igi,
ekster'duba, indubitvel. eletrificar; -isto, eletricista.
ekster'edz'eca, extraconjugal. elektro' mezur41o, relgio de luz
ekster'klase, fora da sala de aula. (medidor do consumo de eletricida-
ekster*landa, =ano, estrangeiro. de).
29
troduzir; ~ii (= ~iri) entrar, pene- eraro, erro; ~i, errar.
trar; ~ing*igi, embainhar; como pre- erar*tabelo, errata.
fixo indica entrada (~iri), contedo esperi, esperar (= ter esperana); ~o,
(~havi) ou penetrao, (~ter4gi). V: esperana. V: sen~a, atendi.
sur. Esperanto*, esperanto; ~a, relativo ao
en'am*igi, apaixonar-se. esperanto; ~e, em esperanto;
-end- (suf) indica dever, necessidade, e~isto, esperantista; =:aro, comuni-
convenincia: far~a, que tem que ser dade esperantista; e~ajo, material de
feito; pag~a fakturo, f atura a pagar. ~; e~igi, colocar em ~; e~ismo, es-
V: far~ao. perantismo: 1. ideal de Zamenhof; 2.
en'daner4gi, pr em perigo. (gr) peculiaridade do ~o; E~ujo ou
30
patrin~o ou panjo (mezinha, ma- fali, cair; -ema, instvel, desequilibra-
me). do,pouco firme; -egi, ruir; -eti, dar
etago, andar, pavimento; oka ~o, oi- um passo em falso; -igi, derrubar.
tavo andar. V: du~a, tri~a, ter~o, faPstelo, estrela cadente.
mez~o. famo, fama; -a, famoso; ~(ec)o, cele-
eterna = iama, eterno. bridade (fama); -ulo, celebridade
etHndustrio, pequena indstria. (pessoa). V: mis-igi.
Eropo* (geo) Europa; ~a, -ano, eu- familio, famlia; -a, familiar, da fam-
ropeu. lia; -ano, parente, familiar, membro
eventuala, eventual; ~ao, eventuali- da -estro, chefe de famlia.
famlia;
dade. fantomo, fantasma; -a, fantasmagri-
evolui, evoluir; ~(ad)o, evoluo; co; -i, assombrar; -ao, assombra-
-ismo (fil) evolucionismo; -lando, o.
pas em desenvolvimento. fari, fazer, tornar, -o, feito, realizao;
-igi, mandar fazer; -ii, fazer-se,
facila,
F
~(ec)o, facilidade; ~ega,
tornar-se;
zeres.
farti,
-end*aoj, -ofaoj, afa-
V: bon-a.
passar, ir (de sade). Kiel vi
fcil;
-as? Como -u bone! Passe
vai?
faclimo; ~igi, facilitar. bem! -o, estado de sade.
faciranima, leviano, frvolo. februaro, fevereiro; -e, em fevereiro.
facirmova, gil (= movlerta). felia, feliz; -(ec)o, felicidade; -igi,
faciPrompa, frgil (= malfortika, tornar feliz. V: bondeziroj (votos de
rompigema) felicidade).
fadeno, fio, linha; ~eto, fiapo; ~igi, fi- fenestro. Janela; -eto, janelinha, pos-
ar. V: metal~o. tigo, guich. V: levfenestro.
fajro, fogo; ~ego, fornalha; ~ao, fogo fero, ferro; -a, frreo, de ferro; -i, fer-
de artifcio; ~ero, fasca, centelha; rar (guarnecer de ferro); -ao, ferra-
~ilo, isqueiro, acendedor; -isto, gem; =isto (= forgisto) ferreiro;
bombeiro. -umo, ferradura; =i, ferrar (pr fer-
fajro'birdo (lit) fnix (ave fabulosa radura).
que, queimada, renascia das prprias ferio (= libertago) feriado; -oj (= li-
cinzas). bertempo) frias,
fajr*ertena, a prova de fogo. fer' industrio, siderurgia,
Fajro'lando (geo) Terra do Fogo (no fermi, fechar; -ii, fechar-se; -ilo,
sul da Amrica do Sul). fecho. V: slosi, fulmo-ilo.
fako, compartimento, escaninho, es- fer^tono, minrio de ferro.
pecialidade; -a, especializado; -eco, fer*vojo, estrada de ferro, ferrovia; =a,
especialidade; -ulo, especialista. ferrovirio. V: trajno, vagonaro,
fak'deleg*ito, delegado especializado. subtrajno.
fakto,fato; -e, de fato. fervoro, fervor.
fak*temo, tema especializado. festo, festa; -i, festejar; -a, festivo.
fakturo, fatura; ~i, faturar. festo*salono, salo de festas,
fak*vorto, termo tcnico; =aro, dicio- festo^tago, dia festivo, feriado (= li-
nrio tcnico. bertago).
31
fl! (int) fu! (indica asco); como prefixo, flanko, lado, flanco; ~e, de lado; ~en,
refere-se quilo que moralmente para o lado; ~ao, ala, acessrio,
mau (-homo); ~a, abjeto, desprez- apndice; ~igi, desviar-se.
vel; ~ao ignomnia, patifaria; ~ulo = flanken'gliti, derrapar.
-homo. flanken*klin*igi, adernar, inclinar-se
flanco, noivo; -ino, noiva; ~igi, ficar sobre um dos bordos (navio).
noivo; -inigi, ficar noiva; (ge)~igo, flava, amarelo; ~ao = ovo~o; F~a
noivado. Maro (geo) Mar Amarelo; F~a Rive-
fi'domo, prostbulo, bordel. ro (geo) Rio Amarelo (ambos na Chi-
fera, orgulhoso; ~i, orgulhar-se; -igi, na).
orgulhar; ~(ec)o, orgulho. flav^bruna, fulvo (cor).
fl^homo, patife, salafrrio. flav*ruga, ruivo (cor).
fl'intenca, mal intencionado. floro, flor; ~i, florir (pf); ~ado, florada,
flksi, fixar (p.f.); ~a, fixo (t.s.); -ii, fi- florao; -isto, florista.
xar-se; -ilo (tcn) fixador. flor'folio, ptala.
filo, filho; ~lno, filha; ~a, filial; ~igi, flor'gardeno, jardim. V: legomgar-
perfilhar, adotar como filho. V: bo~o, deno.
duon~o, bapto~o. flor'kulturo, floricultura.
filmo, filme; ~ilo, filmadora. flor*vazo, vaso de flores.
fino, fim; ~a, final; ~e, finalmente; ~i, flor(vend)ist4no, florista.
terminar, acabar (dar fim a); la ins- flui, fluir; -o, fluxo, corrente (de rio).
trulsto ~as la leclonon (o profes- flugi, voar; -adi, voejar; -(ad)o, voo;
32
= ~; ~igi, afastar, eliminar; como fra^njo, mana, irmzinha,
prefixo, pode indicar afastamento franko, franco (dinheiro),
(~esti, ~iri) e perda ou desapareci- frapi, bater; ~o, golpe, batida; ~ilo,
mento (~lasi, ~ludi). badalo (de sino) V: man~o, van-
for'esti, estar ausente. V; eesti. go~o
forgesi, esquecer; -o, esquecimento; frap'frazo, "slogan" (frase de impacto,
-ema, esquecido (que esquece usada repetidamente em propagan-
muito). V: ne~ebla. da).
forgi, forjar; -isto (= feraisto), fer- frato, irmo; ~a, fraterno; ~e, frater-
reiro. nalmente; ~ino, irm; =eto = franjo;
for'iri, ir embora. -eco, fraternidade; -eto = fraqjo.
for*eti, jogar fora. frafmorfigo, fratricdio.
forko, garfo; -ego, ancinho. fraulo, solteiro, celibatrio; ~ino, sol-
for'kuri, fugir. teira, senhorita; -eco, celibato.
for^lasi, abandonar, deixar de lado. frazo (gr) frase. V: frap~o.
for'ludi, gastar com jogo. fremda, estranho, estrangeiro; ~ulo,
formo, forma, feitio; ~i, formar; -ado, forasteiro; -lando, pas estrangeiro.
formao; ~igi, formar-se; -ujo, fremd'lingvo, lngua estrangeira; =a,
forma. de uma lngua estrangeira.
for^pasi, passar, desaparecer. freneza, ~ulo, louco; =ejo, hospcio,
for*peli, expulsar (para longe). manicmio.
for^permeso, licena, permisso para frea, fresco (= novo, recente). V:
ausentar-se. malvarmeta, fresco, ligeiramente
for*preni, tirar, tomar, arrancar. frio.
33
fulmo, relmpago (= ~o*brilo);
raio; -igi, hospedar; =anto, hospedeiro,
~a (= rapidega), rpido como um anfitrio.
raio. gasto'ambro, quarto de hspedes.
fulmo'brilo, relmpago. gaulo*, -a (hist) gauls; G~io, Glia.
fulmo'ferm'ilo, fecho ecler. gazeto, jornal; -aro, imprensa (con-
fumo, fumo, fumaa; ~i, fumar; ~ai junto de jornais ou de jornalistas);
(cul)defumar; -anto, fumante; ~ejo, -isto, jornalista.
saia de fumantes. gazefePtondo, recorte de jornal.
fundamento, fundamento; la F~o, o gazefePtranco = =tondo.
Fundamento do Esperanto, que serve gazet*servo, servio de imprensa.
de base para nossa lngua internaci- gazet*vend*isto, jornaleiro.
onal; -isto, esperantista que segue ge- (pref) ambos os sexos: -patroj,
rigorosamente o Fundamento. pais (pai e me); ==a, dos pais; ~a
funkcio, funo; ~i, funcionar; ~ado, lingvo, lngua materna; -ii, aca-
funcionamento; ~igi, ligar, fazer fun- salar-se; ~o, acasalamento.
.
G
gaja, alegre; -(ec)o, alegria, diverso;
escola mista (de ensino misto).
gnio, gnio; ~a, genial; -ulo, pessoa
genial; -eco, genialidade.
gento, gente.
-i, alegrar-se; -igi, alegrar, divertir; Georgo* (nm) Jorge; Suda -io (geo)
-isto, bufo, palhao, Gergia do Sul (Amrica do Sul).
gajni, ganhar, lucrar; -o, ganho, lucro; ge*patroj, pai(s) e me(s).
-iga, lucrativo, germano*, -a (geo) alemo; -e, em
gardi, guardar (= manter guardado), alemo; G-ujo ou G-io, Alemanha.
vigiar; -u vin! cuidado! ateno!
ges.* (abr) = gesinjoroj.
ge'sinjoroj, senhor(es) e senhora(s),
-isto, guarda.
casal.
gard*angelo, anjo da guarda.
glacio, gelo; -a, gelado; -ajo, sorve-
gard'hundo, co de guarda. te; -ejo (geo) geleira; -ujo, geladei-
gardo'stari, montar guarda; =anto, ra (= -ranko), geladeira porttil.
sentinela, glaci4nsulo, "iceberg" (grande massa
gaso, gs; ^(ec)a, gasoso. de gelo flutuante).
gas'akvo, gua (mineral) com gs. glaci'ranko, geladeira, refrigerador.
gas'botelo, botijo de gs. glaci'ten'ejo, frigorfico.
gasto, hspede; ~(ig)i, hospedar-se; glaso, copo; -eto, copinho (de licor).
-ejo. hospedaria, albergue; -ema, glavo, espada; -ingo, bainha de es-
hospitaleiro; =eco, hospitalidade; pada.
34
glavo'fio, peixe-espada. grupo, grupo; ~e, em grupo; -igi,
glav*piko, estocada (golpe com a agrupar.
ponta da espada); =i, estocar (golpe- gusto, gosto, sabor, paladar; -umi,
ar com a ponta da espada). provar, saborear; =o, (sentido do)
gliti, escorregar; patinar (= -kuri); paladar; bon-a, gostoso.
~ejo, pista de patinao; ~(ig)a, es- gvidi, guiar; -a, (que) guia; -(ad)o,
corregadio. ~ilo.= -suo. ao de guiar; -ilo, guia (instrumen-
glifkalkurilo, rgua de clculo. to); -isto, guia (pessoa).
glifkuri, patinar. gvid'libro, guia (livro).
35
usta'tempa (= oportuna) oportuno, helpi, ajudar, socorrer, auxiliar; ~o,
que ocorre quando convm; =e, a ajuda, auxlio; ~onI socorro! -anto,
tempo, bem na hora. ajudante, assistente; -ema, prestati-
vo, servial. V: mal~i.
36
hotelo, hotel; ~eto, hotelzinho; -isto idealo, ideal (modelo sonhado), -a,
= ^mastro, ideal (conforme sonhamos); -ismo,
hotermastro, hoteleiro, idealismo; -isto, idealista.
hundo, co, cachorro; ~ao, viralata; ie (corr) em algum lugar; - ajn, no
-aro, matilha; -ego, canzarro; importa onde; ~n, para algum lugar.
~ejo, canil; -eto, cachorrinho; ~ino, iel (corr) de algum modo; -e = -.
cadela. iele'tra'pele, a torto e a direito.
hngaro*, ~a (geo) hngaro; H~io ou ies (corr) de algum.
H~ujo, Hungria. -ig- (suf) fazer, tornar: facil-i, facili-
tar; simpl-i, simplificar; star-i, er-
-i-
-i = fari, fazer, tornar.
(suf) fazer-se, tornar-se:
embelezar-se; star-i, ficar de p; ~i
bel-i,
37
industrio, indstria; ~a, industrial (da inteligenta, inteligente; -(ec)o, inteli-
38
iom (corr) (da), um pouco (de); ~ete, jaro, ano; ~a, anual; ~e, anualmente.
um pouquinho. V: du~a, duon~a, super~o.
iri, ir, andar; ~o, ida; ~ant'aro, corte- jar*cento, sculo.
jo, procisso; -ebla, transitvel; jar'deko, dcada, decnio.
~ejo, passagem, caminho (= vojo); jar'libro, anurio.
-iloj, andas, pernas de pau. V: en~i, jar'milo, milnio.
el~i, for~i, tra~i. jc* (abr) = jarcento.
Irano* (geo) Ir; i~a, i~ano, iraniano. je (prep) nica preposio em espe-
-is (term) passado, invarivel em g- ranto com sentido indefinido: je la
nero, nmero e pessoa; vi skribis, tria, s trs (horas); rica je amo,
voc escreveu, escrevia, estava es- rico de amor; kapabla je cio, capaz
crevendo. de tudo; resti je granda distanco,
-ism- (suf): 1. doutrina, modo de pen- ficar a grande distncia.
sar ou de agir: natur~o, kristan~o, jen (adv) eis, aqui est; jen la libro,
internaci~o; 2. expresso peculiar a kiun vi petis, aqui est o livro que
uma lngua: angl~o, franc~o. voc pediu; la ~o, o seguinte; la ~a
Israelo* (geo) Israel; i~a, i~ano, is- kialo, o seguinte motivo; ~e, assim,
raelense. da seguinte maneira.
-ist- (suf) indica: profisso (ins- jes (adv) sim; ~i, afirmar; ~o, afirma-
tru~o), ocupao (bicikl~o) ou o; ~a, afirmativo; ~e, afirmativa-
adeso (esperant~o). mente. V: kap~i.
-it- (suf) part. passado passivo: leg~a, Jesaja* (nm) Isaas.
que foi lido; milit'kapt~o, prisionei- Jesuo* (rei) Jesus.
ro de guerra; kuir~aj ovoj, ovos co- Jo*jo, Joozinho.
zidos; dir~e kaj far~e, dito e feito. Johano* (nm) Joo; J~a ou J~ino,
talo*, ~a (geo) italiano; -e, em italia- Joana.
no; I~io ou I~ujo, Itlia. Joiko* (nf) Yoshiko.
iu (corr) algum, algum; u vi vidas Jozefo* (nm) Jos; J~a ou J~ino,
~n katon? voc v algum gato? cu Josefa ou Josefina.
-n? voc v algum?
vi vidas ju (adv) quanto (correlativo de des): ~
pli vi parolas, des malpli mi
J
de substantivos e adje-
komprenas
menos eu compreendo).
(quanto mais voc
(bairro
-J (term) plural
tivos: belaj infanoj, belas crianas; rar, em certas cidades europias);
39
ju*rajto, competncia, jurisdio, kampo, campo, campina; cam- -a,
julio, julho; ~e, em julho; J~o (nm) J- pestre; -adi, acampar; acam- =-ejo,
lio. pamento; -aro, campos, campanha;
juna, jovem; -eco, juventude (poca ==ano, campons; -isto, trabalhador
da vida, qualidade de quem jovem); rural; -ulo, campnio.
~ulo, rapaz; =aro, conjunto de jo- Kanado* (geo) Canad; k-a, k-ano,
vens. canadense.
jun'ao, juventude (= -eco). kandelo, vela; -ego, crio, tocha;
junio, junho; ~e, em junho. -ingo, castial.
jun*ul'ar*gast'ejo, albergue da ju- kanono, canho (mil); cnone (rei);
ventude. cnone (ms); -igi (rei) canonizar.
jupo, saia (vest). V: sub~o. kanon*pafo, tiro de canho.
justa, justo, equitativo; -eco, justia; kanon'sipo, canhoneira (navio).
-ulo (rei) um justo. V: gusta, justo, kanti, cantar; -(ad)o, canto, cano;
exato. -anto, o que canta, cantor (ama-
dor); ^aro, coro; -aro, cancioneiro
(coletnea); -isto, cantor (profissio-
nal); ==aro, coro.
k* (abr) = kaj.
K kap'romp'ao,
(mil)
al).
quebra-cabea;
cassetete, "borracha" (de
40
kamavalo, carnaval. kilometro, quilmetro.
karno'mana, carnvoro, kio (corr) que, o que, que coisa; - es-
karoto, cenoura. tas i tio? que isto? V: kiu, ke.
karto, carto; -aro, atlas; V: land~o, kiom (corr) (da), quanto, que quanti-
lud~o, pot~o, vizit~o. dade (de); - da panoj? quantos
karfludo, jogo de cartas. pes? -a horo estas? que horas
kasedo, fita cassete. V: sonbendo. so? estas la dua, so duas horas.
kai, esconder, ocultar; -eco, obscuri- kiom*jara (?), de que idade (?).
dade (fig); ~ejo, esconderijo; -ema, kiom'ofte (?), com que frequncia
sonso, dissimulado; -ii, esconder- (?)
se; ~ind*ao, aquilo que deve ser es- kisi, beijar; -o, beijo; -ema, beijoquei-
condido (partes pudendas); -isto, ro.
kia (corr) que espcie de. klubo, clube; -ano, scio (de um clu-
kial (corr) por que, por que motivo, be).
porque (conj); -o, razo, motivo. V: knabo, menino; -ino, menina; -(ec)a,
ar. pueril; -eto, menininho; -ao (= bu-
41
koko*krio, canto do galo. piedoso, misericordioso; -inda, po-
kolo, pescoo; -ego, pescoo compri- bre, coitado, digno de piedade.
do; ~umo (vest) colarinho, kompreni, compreender; -o, com-
kolego, colega; -aro, colegas, turma. preenso; -ebla, compreensvel; =e,
V: kunlernanto, laborkunulo. de certo, bem entendido; -ema,
kolekti, colecionar, reunir; ~o, cole- compreensivo, inteligente; -ilo = in-
o; ~igi, reunir-se. ter-ilo. V: mis-o.
kolero, clera, ira; ~a, colrico, irado; komputi, 1. computar, calcular (=
-ema, irascvel; ~(ig)i, irritar-se, en- kalkuli); 2. processar (com os re-
furecer-se. cursos da informtica); -ilo, compu-
koPharoj, crina; juba. tador.
kolombo, pomba; ~ejo, pombal; komuna, comum; -a logejo =
~ino, pomba (fmea); ~umi, arrulhar amasloejo, alojamento coletivo;
(pf)-
-e, em comum; -ismo (pol) comu-
Kolombio* (geo) Colmbia; ~a, -ano, nismo; -isto, comunista; -umo, co-
colombiano. munidade.
koloro, cor; -(ig)i, colorir, -a, colori-
komuniki, comunicar; ~(ad)o, comu-
do. V: or~a, roz-a, mult~a, tri-a.
nicao (ato de comunicar); -ajo,
kolor'blinda (med) daitnico. comunicao (mensagem); -ema,
koPtuko (vest) cachecol. comunicativo; -igi, comunicar-se;
kombi, pentear; -ilo, pente.
de comunicao.
-ilo, veculo
komenco, comeo; -a, inicial; -i, dar koni, conhecer, ter conhecimento de;
incio a; mi -as la lecionon, eu -o, conhecimento; -ato, conhecido;
comeo a lio; -ii, ter incio; la le-
==igi, travar relaes, fazer conheci-
ciono -igas, a lio comea; mento. V: ek-i, ne-ato.
-anto, principiante.
koncerni, concernir, dizer respeito a;
komerco, comrcio; -a, comercial; ~i,
-(ant)a, concernente, respectivo; ~e
comerciar; -ajo, mercadoria; -isto, al, em relao a; -ato, -ulo, o inte-
comerciante. ressado.
komerc'libero, livre comrcio. kondio, condio; -a, condicional;
komforto, conforto; -a, confortvel. -i, estipular; -igi (ci) condicionar.
komisii (al iu ion) encarregar, in- konduki, conduzir, guiar; -ilo, dire-
cumbir; li komisiis al si traduki, o, rdea, volante; -isto, condutor,
ele a encarregou de traduzir; -ito, cocheiro, motorista.
encarregado. konfesi, confessar (ts); -(ad)o, con-
komisiono, comisso (geralmente fisso; -anto, penitente (aquele que
temporria). se confessa); -ejo (rei) confession-
komitato, comisso (permanente), rio.
comit; -ano. membro (de uma co- konfdi, confiar, confidenciar; -o,
misso). confiana; ~(em)a, confiante.
42
konkeri, conquistar; ~o, conquista, kontrauVole, contra a vontade. V:
konkreta, concreto; ~(a)o, coisa volonte, libervole.
concreta. kontrolo, controle; ~i, controlar.
konkuri, concorrer, competir; ~(ad)o, konveni, convir; ~o, convenincia;
concorrncia, competio; ~anto, ~a, conveniente, apropriado.
concorrente. konvinki, convencer; ~a, convincen-
konsenti, consentir, concordar; ~o, te; ~ii (pri), convencer-se (de);
anuncia, consenso; ~ema, condes- ~(it*ec)o, convico; ~ilo, argu-
cendente. mento convincente, prova.
konservi, conservar; ~(ad)o, conser- kooperativo, cooperativa; -ano, s-
vao; -ajo (cul) conserva; ~ejo, cio (de cooperativa); -ismo, coope-
despensa. rativismo.
konsideri, considerar; -inda, consi- kopio, cpia; ~i, copiar.
dervel. kopi'rajto, copyright, direito de repro-
konsili, aconselhar; ~o, conselho duo.
(aconselhamento); -anto, conselhei- koro, corao; ~a, cordial, do corao;
ro; ==aro, conselho (conjunto de con- (tut)~e, cordialmente.
selheiros); -inda, aconselhvel. korbo, cesto, cesta.
konsisti (el), consistir (em); ~o, cons- korbo'pilk(ad)o (esp) basquete.
tituio, composio; ~igi, constituir, korespondi, corresponder-se (= tro-
compor. car cartas); ~ado, correspondncia
konstanta, constante. (troca de cartas); -ajo, correspon-
konstrui, construir; ~a, construtivo; dncia (cartas); -anto, correspon-
~o, construo: ao (~ado) ou coisa dente, que troca cartas. V: respondi,
concreta -anto,
(~ao); -isto, corresponder (a alguma coisa).
de obras.
construtor; ~ejo, canteiro korpo, corpo (ts); -a, corporal. V:
konstru'materialo, material de sen-a.
construo. korpo'gard4sto, guarda-costas.
kontakto, contato; ~i, contactar. korpo'parto, parte do corpo.
kontenta, contente, satisfeito; ~o, sa- kor'premo, angstia.
tisfao, contentamento; ~iga, satis- kor*ira, pungente.
fatrio; ~ii, contentar-se. korto, ptio, quintal; -ego, corte
kontra, contra; em frente de; em tro- (real); -umo, corte (tribunal).
ca de; ~o, o contrrio; ~a, contrrio; kor*tua, tocante, comovente.
~i, contrariar. kosti, custar; -o, custo. V: mult-a,
kontrau*ataki, contra-atacar. valoro, prezo.
kontra^diri, contradizer. kostumo, costume (roupa). V: kuti-
kontrau^direkte, em sentido contr- mo.
rio. koverto, envelope, sobrecarta,
kontra*juda, antissemita. kovri, cobrir, tapar; -ajo, cobertura;
kontra'lea, ilegal. V: lalega. -ilo, tampa (de panela, caixa etc),
43
krei, criar, instituir; ~ao, criao, pro- (de costura); -ilo, agulha (de coser);
duo; -into (rei) criador (aquele -isto, costureiro.
que nos criou); ~it(a)o, criatura; kudro*maino, mquina de costura.
~it'aro, criao (o conjunto de tudo kuiri, cozinhar, cozer; -ajo (cul) prato,
que foi criado). iguaria; -arto, culinria; -ejo, cozi-
kredi, crer, acreditar; ~o, crena, f;
nha; -ilo, utenslio de cozinha; =aro,
-ebla, acreditvel; -ema, crdulo; bateria (de cozinha); -ita, cozido.
~igi, fazer crer; -inda, fidedigno (di- kuir'poto, panela.
gno de crdito). V: ne~ebla, kuir'salo, sal de cozinha.
ne~ema. kuko, bolo (doce); -ejo, pastelaria:
kre'kapablo, criatividade. -eto, bolinho; -isto, pasteleiro.
kreski, crescer, aunnentar; ~(ad)o, kulero, colher (talher); -ego, colher
crescimento; ~ao (= planto), vege- grande, concha.
tal, planta; =aro, flora; ~ejo, "habi- kulpo, culpa; -a, culpado; ~i (pri), ter
tat". V: plen-ulo. culpa, ser culpado (de). V: kun-a,
kreto, giz V: skribilo, skribtabulo sen~a.
krii, gritar, cantar (o galo); ~o, grito, kulturi, cultivar; -o, cultura (ts), culti-
berro; ~egi, berrar, urrar. vo. V: ter-o, ter-isto, klereco.
krimo, crime; ~a, -ulo, criminoso, kun (prep) com, acompanhado de; -a,
-eco, criminalidade; ~eto, delito. conjunto, acompanhado; -e, junta-
Kristo* (rei) Cristo; k~ano, cristo; mente; -igi, juntar; -ulo, compa-
=aro, cristandade; -ismo, cristianis- nheiro. V: labor-ulo, voja-ulo.
mo. kun'danc'ant(in)o, par (num baile).
krisfarbo (rei) rvore de Natal. kun'ekzisti, coexistir.
Krisrnasko (rei) Natal. kim'frato, confrade.
krom, alm de, exceto; ~a, adicional; kuniklo (zoo) coelho.
-e, alm disso. kun*kulpa, conivente, cmplice. V:
krom'edz^ino, concubina, senkulpa.
kruco, cruz; ~igi, cruzar; -isto (hist) kun'labori, colaborar.
cruzado; -umi, crucificar. V: Suda kun'lem'anto, colega.
K-o kun*mang'anto, comensal.
kruco'signo (rei) sinal da cruz; fa- kun'meti, compor, combinar, armar
zer o sinal da cruz, persignar-se. (objetos, itens que formaro um
kruc*vorto, palavras cruzadas. todo); =ao (gr) palavra composta.
kruela, cruel, brutal; -ao, (ato de) kun'ord4gi, coordenar.
crueldade; ~(ec)o, crueldade. kun*porti, levar consigo.
kruro, perna; -a, crural (da perna). kun'sido, reunio (geralmente para
krur'kruce, de pernas cruzadas. tomada de deciso), sesso, assem-
ktp* (abr) = kaj tiel plu. blia.
44
kuri, correr; ~e, de corrida; ~(ad)o, kvin (num) cinco; ~a, quinto (5);
45
lago, lago; ~a, lacustre. lavi, lavar; -igi, lavar-se; ~ist*ino, la-
V: en-ano (autctone), ekster-ano legi, ler; -inte, tendo lido; -ado, leitu-
46
lev'ponto, ponte levadia. listo, lista, rol. V: en-igi.
li(pron) ele (pessoa do sexo masculi- lito, cama. V: el~igi, en-ii,
leito,
liberVole (= volonte) por vontade logi, morar, residir, habitar; -ado, re-
prpria. sidncia (durao); -anto, morador,
libro, livro; -ejo, biblioteca (= biblio- habitante; =aro, populao; -ejo, re-
teko); -oVendejo).
livraria (= sidncia. V:trans-ii, mudar-se.
libro'servo, servio de venda de livros log'domo, casa (residencial).
(de uma associao ou de um con- log'vetur'ilo (= ruldomo) reboque,
gresso). "trailer".
libro 't enristo, guarda-livros. loko, lugar; -a, local; ~i, colocar;
libroVend^ejo, livraria; isto, livreiro. -eto, lugarzinho. V: trans-igi, mu-
ligi, ligar (atar); ~o, liga; -ano, scio dar de lugar.
(de uma liga); ~ilo, lao, vnculo; Londono* (geo) Londres; 1-a, 1-ano,
L~o de Nacioj, Liga das Naes. V: londrino.
funkciigi, ligar (fazer funcionar). longa, longo, comprido (lugar ou tem-
ligno, madeira; ~a, de madeira; -aoj, po); -e, longamente; de-e, desde
47
lum^jaro, ano-luz. maPdensa, raro, ralo, falhado; =ejo,
Ium*tra4r'ebla, translcido. densejo.
clareira. V:
lum'turo, farol. mardika, magro, esbelto, fino; =a in-
luno, lua; ~a, lunar. testo (anat) intestino delgado. V:
lundo, segunda-feira. ~e, na 2Mera. malgrasa.
lun^lumo, luar. mardiligenta, negligente, preguioso.
magazeno (=
M
vendejo) loja, casa
mardola, amargo.
mardormo,
mardungi,
maPebrigi,
maresperi,
viglia, insnia.
despedir, demitir.
impossibilitar.
desesperar-se; ~o, de-
comercial. sespero.
maizo, milho; ~a, de milho; ~ao, fu- marfermi, abrir; ~egi, escancarar;
b, polenta etc. ~ilo, abridor. V: botelo, skatolo.
majo, maio; ~e, em maio. marfortika (= rompigema, facil-
majstro, mestre; ~a, magistral; ~e, rompa), frgil.
magistralmente; -eco, maestria. marfrea, passado, ranoso (alimen-
majstroVerko, obra-prima. to), desatualizado (tema).
maj^tago, dia do trabalho
de maio).
(1 maFfrua, tardio; ~i, estar atrasado;
mal- expressa
(pref): idia contrria
~igi, atrasar-se.
pela raiz (compare os exemplos abai- margajni, perder, ter prejuzo. V:
xo com o uso dos prefixos ne e sen); perdi, malvenki.
la ~o, o contrrio; ~a, contrrio,
marglori, difamar, desonrar (= mis-
oposto; ~e, pelo contrrio.
famigi)
maraboni, cancelar assinatura. margracia, desgracioso, pesado,
marafabla, brusco, rspido. margrasa, magro (sem gordura). V:
marakcepti, recusar. maldika.
marakra, rombudo, sem ponta, cego, malgrau, apesar de, malgrado,
sem fio. margrava, sem importncia; =ao,
maranta, atrs de; =(a)o, parte bagatela, ninharia,
posterior (V: ip=:o); =a, posterior; (V: marentila, grosseiro, spero,
postao); =e, atrs; =en, para trs. marusta, inexato, incorreto, errado,
marbeni, amaldioar, maldizer; =o, marhavi, prescindir,
maldio; =ita, maldito. marhela, escuro. V: malklara.
marbon'gusta, de gosto ruim. maPhelpi, atrapalhar, estorvar,
marbon^intenca, mal intencionado (= maringi, desembainhar,
flintenca). marjusta, injusto.
marbon^kora, de mau corao. markai, revelar, confessar; =^ema,
marbon^odoro, mau cheiro, fedor. aberto, franco,
marbon'anco, m sorte, azar. marklara, obscuro. V: malhela.
marbonVola, =vole, de m vontade. markovri, descobrir, desvendar,
mardanka, ingrato. markreski, decrescer, minguar,
mardekstra, esquerdo; =en, para a markune, separadamente,
esquerda; =ulo, canhoto; (politika) marierni, desaprender,
iilo, esquerdista. marievi, arriar, baixar, fazer descer.
48
mariibera, preso; =ejo, priso; =igi, malVera, falso, mentiroso, inverdico.
prender. mano, mo; ~a, manual; ~e, mo;
mariumo, escurido, trevas. ~umo (vest) punho. V: plen~o.
marmendi, cancelar encomenda. man'frapo, tapa. V: vangoTrapo.
marmoderna, antiquado, arcaico. mani, comer; ~(ad)o, refeio, comi-
marmodesta, presunoso. da (ato de comer); ~(a)o, comida
marmorkapa, cabea-dura, teimoso. (alimento); -anto, aquele que come;
marmulte^kosta, barato. ~ato, aquilo que comido; ~ejo, re-
marpaco, briga, discrdia; ==io, de- feitrio; -ema, comilo; -into,
savena. aquele que comeu; ~ito, aquilo que
marpermesi, proibir. foicomido; -onto, aquele que vai
marplej (adv) o menos (superlativo). comer; ~oto, aquilo que ser comido.
V: plej. V: maten~o, tag~o, vesper~o.
marplej*aga, mais moo (entre diver- mano'ambro, sala de refeio.
sos); =aa filo, caula. V: plejaga. mango^karto, cardpio, menu.
marplen^kapa, cabea-oca. mano^ranko, guarda-comida.
marpli^multo, minoria. V: plimulto. mangoHablo, mesa de refeio.
marpura, sujo, impuro, =igi, sujar, mango'vagono, vago-restaurante.
macular. maniero, maneira.
marrekta, indireto. Ma'njo, Mariazinha.
marrica, pobre; =igi, empobrecer. manki, faltar; ~o, falta.
49
mar'pentr'ao, marina (pintura). mem^ldo, autoconfiana, confiana
mar'soldato (mil) fuzileiro naVal. em si.
feira.
meblo'ten'ejo, guarda-mveis.
mdio, meio, ambiente, meio ambi- mestizo, mestio, caboclo.
ente, meio social. meti, pr, meter, colocar. V: sub-i,
mediumo (rei) mdium; -a, medini- sur-i, kun-ao.
co; -eco, mediunidade. metalo, metal; -a, metlico.
Meksiko* (geo) Mxico (pas);
metaPfadeno (= drato) arame,
50
mezuri, medir; ~o, medida, bitola, miri, admirar-se; -o, admirao;
mezur^bendo, fita mtrica, -ego, estupefao; -igi, causar ad-
mezur^unuo, unidade de medida, mirao (em); -inda, admirvel, ma-
mi (pron) eu; ~a, meu; ~n, me; al ~, a ravilhoso (que merece admirao);
mim, me; kun ~, comigo, ~ao, maravilha.
miaui, miar; ~o, miado, mir'infano, criana prodgio.
mielo, mel; ~a, de mel. mirrando, pas das maravilhas.
mierakvo, hidromel, mir^rakonto, conto de fada.
miermonato, lua-de-mel. mis- (pref) errado, mal (veja abaixo).
migri, migrar. mis'fam4gi, difamar.
migro'birdo, ave de arribao. mis'funkcii, enguiar, funcionar mal.
miksi, misturar; -ajo, mistura. mis'gvidi, desencaminhar, desviar.
miks'rasa, mestio. mis'kompreno, incompreenso; =i,
mil (num) mil; ~o, milhar; ~a, milsimo compreender mal.
(1000); -oble, mil vezes (X 1000); mis'pao, tropeo, ~i, tropear.
~ono, milsimo (1/1000); ~ope, de mis'proporcia, desproporcional.
mil em mil. modo, modo, moda; -isto, costureiro;
miliono (num) milho; ~a, milionsi- ino, modista. V: eks-a.
mo (1.000.000), ~ono, milionsimo moderna, moderno; -eco, moderni-
(1/1.000.000); ~ulo, milionrio. dade; -igi, modernizar; -ismo, mo-
milito, guerra; ~i, guerrear; ~a, bli- dernismo.
co, militar; -ema, belicoso; -isto, modesta, modesto; -(ec)o, modstia.
militar, soldado (= soldato); -estro, moki, zombar; -o, zombaria; -(em)a,
comandante geral (em uma guerra); zombeteiro; -inda (= ridinda), rid-
-ismo, militarismo. culo.
milifakiri (= konkeri) conquistar. mok'imiti, arremedar, macaquear.
milit^frato, irmo de armas. mok'nomo (= erc'nomo), apelido.
milifhaveno, base naval. mokHrompi, lograr, "enrolar" (al-
51
mon'dona, lucrativo. Majestade; Lia Rega Mosto, Sua
mond'parto, parte do mundo. Majestade (o Rei);ia Regina
mon'ero, moeda (ts); =ujo, porta- Mosto, Sua Majestade (a Rainha);
nqueis. Via Mosto, Vossa Excelncia.
mon'helpo, subveno, auxlio finan- movi, mover; ~(ad)o, movimento; Es-
ceiro. peranto-~ado, movimento esperan-
mon'ludo, jogo a dinheiro. tista; ~igi, mover-se; -ema, agitado,
mon'piino, multa. inquieto, irrequieto.
mon'rimedo, recurso financeiro. mov'lerta (= facilmova) gil.
mon'sumo, quantia. multa, ~e, muito; ~o, muito, muita
mon'ano, cmbio; =ejo, casa de coisa; ~ega, e, muitssimo.
cmbio. mulfangulo (geom) polgono.
mon'ranko, caixa-forte. mulffoja (= ofta, plurfoja) fre-
monto, monte, montanha; -aro, cor- quente, que ocorre muitas vezes.
dilheira (= ~o'ceno), montanha (por mult^kolora, multicor.
oposio a plancie); -ano, monta- multe'kosta (= kara) caro, de alto
nhs. preo.
monto'eno, cadeia de montanhas. multe'nombro (gr) plural.
monto'pas'ejo, desfiladeiro. muro, muro, parede; ~a, mural; -ego,
monto'pinto, cume, pncaro. muralha.
montri, mostrar, indicar; ~ii, mos- mur'horlogo, relgio de parede,
trar-se; ~ilo, ponteiro. muo (zoo) mosca,
montro'fenestro, vitrina. mu^pezo (esp) peso-mosca.
montro'salono, sala de exposies. muzeo, museu.
monto'supro, alto do monte. muziko, msica; ~a, musical; ~ao,
mon'unuo, unidade monetria. msica (obra musical); -eco, musica-
morga, amanh; ~o, o amanh, dia lidade; -igi, musicar; -isto, msico;
seguinte. V: post~. aro, orquestra, banda.
morti, morrer; ~o, morte; -anto, mo- muzik'notoj, notas musicais.
ribundo, agonizante (o que est mor- muzik'port'ilo (ms) estante.
rendo); -into, morto, defunto (o que muzik^skatolo, caixa de msica.
morreu); -onto, moribundo (o que
est para
assassinado;
Morto.
morrer); ~igi,
anto, into, assassino ito, morto,
M~a Maro
matar;
(geo) Mar
-n (term) acusativo,
N usado em: 1) sau-
Morto^danco, Dana Macabra. daes: bonan tagon! bom dia!
morto'kvanto, mortalidade. saluton! ol! 2) pronome oblquo: cu
mort^pafi, fuzilar.
vi adas min? voc me ouve? jes,
morfpiki, apunhalar.
mi adas vin! sim, eu o ouo! 3)
morfsalto, salto mortal.
em geral: mi atendas
objeto direto,
morto'tuko, mortalha.
Moseo* (nm) Moiss.
mian amikon, espero meu amigo;
moto (ttulo de polidez, cuja tra-
geral mi legis bonan libron, um bom li
52
posio: la duan de majo = en la nebulo, nvoa, neblina, cerrao; -a,
dua de majo (no dia 2 de maio). nebuloso; -eco, nebulosidade.
nacio, nao; ~a, nacional; -ano, ci- necesa, necessrio; -o, necessidade
dado, nacional (de um pas); ii, (= bezono); -ega, essencial, indis-
nai, nadar; -e, a nado; -ado, nata- Nederlando* (geo) Pases Baixos
o; -ejo, piscina. (Holanda); -a, -ano, holands.
53
ne'mezur'ebla, incomensurvel, des- neutrala, neutro (que no toma parti-
medido. do); -eco, neutralidade; -ismo,
ne'necesa, desnecessrio. neutralismo; o movimento esperan-
nenia (corr) de nenhuma espcie. tista, representado pela Universala
54
nomo, nome; ~i, chamar, denominar; nubo, nuvem; ~a, nublado, anuviado,
~e, a saber; ~e de, em nome de; nebuloso.
~ii, chamar-se; ~umi, nomear; o, nul ou ~o (num) zero; ~a, nulo; ~igi,
nomeao. V: kas~o, krom~o, anular.
sam-^ulo. nurpunkto, ponto zero (numa esca-
nombro, nmero (quantidade); ~ado, la).
geral); ^isto (pol) "nortista" na guerra nur, somente, apenas; ~a, mero, sim-
de secesso dos EE.UU; N~a Maro ples; ~e = ~; ~ se, s se. V: apenau,
~i, anotar.
-ema, obediente, dcil; =o, docilida-
55
funkciulo); aro, pessoal (conjunto oleo, leo (azeite, petrleo etc); -eco,
de funcionrios). oleosidade; ~(ec)a, oleoso; ~ujo,
oflciala, oficial; ~e, oficialmente; ~igo, azeiteira, almotolia.
~io, oficializao. ole'konduk'ilo, oleoduto.
ofta, frequente; ~e, freqentennente; -on- (suf) fracionrio: du~o, metade;
~eco, frequncia. du~a tranco, meia fatia; du~e, pela
ok (num) oito; ~a, oitavo (8); ~dek, metade; dek~o, dcimo (1/10).
oitenta; a,octogsimo; -cent, oito- ondo, onda (ts); -a, ondulado; ~i, on-
centos; -oblo, oito vezes; ~ono, oi- dular,formar ondas; -ego, vagalho;
tavo (1/8); ~ope, de oito em oito. -umi, ondular (cabelo etc).
ok'angulo (geom) octgono. ond'romp'ilo, quebra-mar.
okazi, acontecer, ocorrer; ~o, caso, ondo^signo, til (acento). V: supersi-
ocorrncia; ~a, ocasional, fortuito; gno.
~ao, acontecimento; ~igi, ocasionar, oni (pron): - kantas, canta-se, a
realizar; =o, realizao. gente canta, cantam (pronome pes-
okcidento (geo) ocidente, oeste; soal indefinido).
-ano, ocidental. oni'diro, boato.
Okcident^europo (geo) Europa Oci- o'njo, titia. V: ojo.
dental. onklo, tio. V: nevo.
ok'dek*jara, jar*ulo, octogenrio. -ont- (suf) part. futuro ativo: mort-o,
ok*on'noto (ms) coicheia (nota). moribundo (o que vai morrer);
olho nu; -isto = -kuracisto; -umi, douro (que vir); forir-e li rigardis
namorar com os olhos. V: amindu- min, quando ia sair ele me olhou.
mi. -op- (suf) distributivo. V: unu-e, de
okul'akvo (med) colrio. um em um.
okuPblanko (anat) esclertica, branco opinio, opinio; -i, opinar, achar, jul-
gar.
do olho.
okulTrapa, evidente, que salta aos opini^ama, opinitico, teimoso.
olhos. oportuna, oportuno, favorvel; -ao,
okul'haro (anat) pestana. -eco, oportunidade; -ismo, oportu-
okul(kurac)isto, oculista, oftalmolo- nismo; -isto, oportunista.
gista. oro, ouro; -a, ureo, de ouro; -ao,
okul^signo, piscadela. objeto de ouro isto, ourives. V:
okulVid'ebla, visvel a olho nu. -kolora.
okul*vitroJ, culos. ordo, ordem, arrumao; -a, ordena-
okupi, ocupar; ~(ad)o, ocupao (ato do, arrumado; -e, em ordem. V: or-
56
orelo, orelha, ouvido. paf lert*ulo, atirador de elite.
queleto; ejo, ossurio. V: fls~o. ~ilo, antena (de inseto, lesma etc).
osto'cerbo (anat) medula ssea. pano, po; ~ejo, padaria; ~ero, mi-
osto^rompo (med) fratura (ssea). galha (de po); -isto, padeiro (=
-ot- (suf) part. leg~a
futuro passivo: bakisto)
libro, livro que vai ser lido; nask~o, Panamo* (geo) Panam (pas);
nascituro; pag~a aetao, compra ~(urb)o, Panam (cidade); p~a,
para ser paga; vundinte - vund~e, p~ano, panamenho.
tendo ferido - a ser ferido. pan'frukto (bot) fruta-po.
ovo, ovo; ~ao, prato feito com ovo pa^njo (= patrineto) mame.
(omelete, fritada); -ingo, "coquetier" pan'mol(a)o, miolo de po.
(espcie de taa para comer ovo pantalono (vest) cala; ~eto, cala
quente dentro da casca); -ujo (anat) curta, "short".
ovrio. pan'tranco, fatia de po.
ovo'blanko, clara (de ovo). papero, papel; ~ujo, pasta (de pa-
ov'eriasi (= ellasi ovon) pr ovo. pis). V: kajerujo.
ovo'flavo, gema (de ovo). paper'folio, folha de papel.
ovo'naska, ovparo. paper'korbo, cesta de papis.
papilio, borboleta; ~umi, borboletear.
57
parko, parque; ~i, estacionar; ~ado, peco, pedao; ~e, em pedaos; ~eto,
estacionamento (situao); ~ejo, pedacinho, caco, migalha. V: dis-igi,
estacionamento (lugar). despedaar.
paroli, falar, conversar (= inter~i); Pe'jo, Pedrinho.
~o, a fala; ~a, oral, falado; ~e, oral- pejzago, paisagem.
mente; ~ado, discurso; -arto, orat- peli, expulsar tocar, tanger, fazer ir;
58
persono, pessoa; ~a, pessoal; ~e, pilko, bola.
pessoalmente; ~aro, pessoal (em- pilkludi (esp) jogar bola; oj, jogos
pregados num hotel ou numa casa de bola.
grande), elenco (num filme ou pea pinei, beliscar; -ilo, pina (de crust-
teatral); -eco (personalidade); igi, ceos etc), tenaz. V: prenilo.
personalizar; ~igi, personificar; ~ulo, pinto, ponta; -igi, aguar, fazer ponta
(grande) personagem, pessoa im- (em lpis etc). V: monto-o.
portante. pinfhoroj, horas de trfego intenso.
Peruo* (geo) Peru; ~a, -ano, perua- p.K.* (abr) = post Kristo.
no. placi, agradar; -o, agrado; -a, agra-
pesi, pesar (medir o peso); ~ilo, ba- dvel (= agrabla); -ema, amvel (=
lana; P-ilo, Libra (signo do Zoda- afabla), gentil (= gentila).
co). V: pezi, pezilo. plafono, teto (parte superior interna
pes4rtaso, concha ou prato de balan- em uma casa). V: planko, tegmen-
a. V: telero. to.
peti, pedir; ~o, pedido; ~egi (= plor- plago, praia. V: marbordo.
peti) implorar, suplicar. plano, plano, projeto; -i, planejar. V:
Petro* (nm) Pedro; -o la Unua, Pe- voja-o.
dro Primeiro; ~o la Dua, Pedro Se- planko, piso, assoalho, cho.
gundo. plank'lumoj (tea) luzes da ribalta.
pet^skribo, petio.
plan'lingvo, lngua planejada.
petVeturi, viajar de carona. V: ve- planti, plantar; -o, planta (=
turpeti.
kreskao); -ado, plantao (ato);
pezo, peso; ~a, pesado; ~i, pesar (fa- -ejo, plantao (lugar).
zer sentir seu peso); ~ilo, peso (para
plasto, matria plstica; -a, de mat-
tomar medida em balana). V: pesi, ria plstica; -igi, plastificar (ts).
pesilo.
plej (adv) mais (superlativo); la plej
pez^centro, centro de gravidade. alta, o mais
bona, o melhor; la plej
piedo, p (de pessoa ou coisa); ~e, a plu, plus.
alto. V: pli,
p; -ingo, estribo (de cavaleiro). plej'aga, mais velho (entre diversos);
pied'bato, pontap, chute.
=a filo, primognito, morgado.
pied'fngro, artelho, dedo do p.
plej'multo, maioria (entre vrios). V:
pied'iri, andar, caminhar; ==(ad)o, ca-
plimulto.
minhada. V: mari.
plena, pleno, cheio; -igi botelon, en-
pied'noto, nota de rodap. demandaron,
cher uma garrafa; i
pied'pilk(ad)o (esp) futebol. -umi
preencher um questionrio; si-
pied^signo, pegada. V: posfsigno.
an devon, cumprir seu dever; i
pied*soldato, infante (soldado).
taskon, executar uma tarefa.
pied'vesto, calado.
plen'aga, ~ulo, adulto (maior de ida-
piki, picar, furar (com arma), (fig)
de). V: edzigpova.
ofender; ~o, 1. picada, 2. espadas
plendi, queixar-se, reclamar; -o, quei-
(naipe); -ema, mordaz, sarcstico;
xa, reclamao; -anto, queixoso;
-ilo, dardo, ferro, espinho, farpa.
-ema, reclamador (que se queixa de
pik'drato, arame farpado.
tudo).
pik'fos'ilo, picareta.
plen'kore, de todo o corao.
pik'parolo, sarcasmo, "alfinetada".
plen'kreska, ulo, adulto (crescido).
59
plen'limo, lua cheia. plur'nacia, multinacional.
plen'mano, punhado, mancheia; ==e, a plus (adv, mat) mais, e (na adio) (=
mancheias. kaj); du plus du estas kvar, 2 + 2
plen^noto (ms) semibreve. = 4 V: pli, plej, plu
plen'plena, bem cheio. pluvo, chuva; -i, chover; -a, pluvial,
plen'rajta, de pleno direito. chuvoso; -ego, chuvarada; =i, cho-
plen'um'komitato, comit executivo. ver a cntaros; -eto, chuvisco, ga-
plezuro, prazer, deleite; ~e, com pra- -ero, gota de chu-
roa; i, chuviscar;
zer; ~iga, agradvel, que d prazer. va; -ujo, cisterna (reservatrio en-
pli (adv) mais (comparativo); ~ alta ol chido com gua da chuva).
mi, mais alto que eu; ~a = aldona, pluv'ertena, impermevel (capa de
adicional; -ajo, acrscimo. V: plej, chuva etc).
plu, plus. pluvo'kvanto, pluviosidade.
pli'aga, mais velho (entre dois). pluv'mantelo (vest) capa de chuva.
pli*fort'igi, fortificar, fortalecer. pluv'mezur'ilo, pluvimetro.
pli'larg'igi, alargar. po (prep) a, por, razo de; ili
60
pontoUingvo, lngua ponte. posfiri (= sekvi) seguir,
popolo, povo; ~a, popular (do povo); posfkuri (= kursekvi) perseguir,
~ado, ral, populacho; -ano, homem posfmorgau, depois de amanh,
do povo; -ismo, populismo. V: po- posfmorta, pstumo,
pulara, homamaso. post^signo, vestgio.
poporamaso, 1. = ~ao, ral, popula- post'skrib(aj)o, ps-escrito.
cho; 2. (ev) = hom'amaso, multido. posftag^mezo, tarde (parte do dia);
popordiro, expresso popular, pro- -meze, 1. de tarde; 2. entre as 12 e
vrbio. as 24 horas,
popornombr^ado, recenseamento. postuli, exigir, postular, reclamar; -o,
populara, popular (que goza de po- exigncia; -ema, exigente,
pularidade); ~eco, popularidade; posfvivi, sobreviver,
~igi, popularizar. V: popola. poso, bolso.
popular'scienca, (verko), (obra) de pos^besto (zoo) marsupial.
cincia popular, de vulgarizao cien- po^horloo, relgio de bolso.
tfica. po'libro, livro de bolso.
por, para; trinkao por vi, bebida po^mono, troco (levado no bolso).
para voc; por la bono de
ho- la poo'teristo, batedor de carteira.
maro, para o bem da humanidade; posto, correio (em geral); -a, postal,
por ciam, para sempre. V: per (por). do correio; -e, pelo correio; -ajo,
(por)iama (= eterna), eterno. correspondncia (cartas, encomen-
pordo, porta; -ego, porto; -isto, das etc).
porteiro. posfkarto, carto postal.
pordo'ferme, de porta fechada (reu- pofmarko, selo (de correio).
nio). pot(ofic)ejo, (agncia do) correio.
porti, carregar, levar; -ebla, porttil; po'tran41o, canivete.
-ii, transportar-se; -ilo, suporte; pot're'page, por reembolso postal.
-isto, carregador. V: for~i, kun~i, pofsako, mala postal.
trans~i. pos^tuko (= naztuko) leno.
porflito, maca, padiola. poto, panela, vasilha, vaso. V: kuir-o.
portugalo*, -a (geo) portugus; ~e, povi, poder, ser capaz de; -o, poder,
em portugus; P~ujo ou P~io, Por- capacidade; -a, poderoso. V: io-a,
tugal; -igi, traduzir para o portugus; sci-i, kapabla, rajti.
-lingva, da ou na lngua portuguesa. pozicio, posio.
posedi, possuir, ter; -ao, proprieda- pra- (pref): 1. anterior ou posterior em
de, coisa possuda; -anto, propriet-
mais um grau (-avo, -nepo); 2.
rio.
distante na histria ou no parentesco
post, aps, depois de; atrs de; post
(-patro, -filo); 3. carter primitivo
aprilo, depois de abril; -a, posterior;
(-arbaro); -a, primitivo, remoto;
-e, depois; -ajo, garupa, traseiro;
-e'ulo, descendente, sucessor; -ulo, ancestral.
-umo, culatra (de arma de fogo). V: pra'anta'lasta, antepenltimo.
malantae, atrs. pra'arb'aro, floresta virgem.
posfgusto, ressaibo (gosto ruim dei- pra*avo, bisav.
xado por bebida ou comida); (fig) pra^filo, descendente.
mgoa. pra'formo, forma original.
61
praktiko, prtica; ~i, praticar; ~a, preta, pronto, preparado; -eco, pres-
prtico (que tem praticidade); -ema, teza, prontido; ~igi, aprontar, prepa-
prtico (realista). rar. V: prepari.
pra'lo'anto, aborgene, preter (prep) por, ao lado de (passan-
pra^nepo, bisneto. do sem se deter); mi pasis ~ si,
pra'patro, antepassado, sed ne rigardis sin, passei por ela,
prava, certo, justo, com razo; ~i, ter mas no a olhei; como prefixo, indica
razo. ~e! apoiado! ~igi, justificar; a inteno de passar sem se
deter
-ebla, justificvel. V: certa, justa, (~pasi) ou de deixar de lado (~lasi).
precipe (= efe) principalmente, so- preter'lasi, deixar passar, omitir.
bretudo; ~a, principal, preter^pasi, passar ao lado (sem se
preciza, preciso; -eco, preciso, deter); =anto, passante, transeunte.
preferi, preferir; ~o, preferncia; -a, preterVeturi, ultrapassar (no trnsi-
preferencial; ~e, de preferncia; to); ~o, ultrapassagem.
~inda, prefervel. V: sati, elekti. prefkonstrui, pr-fabricar.
pregi, orar, rezar; ~o, prece, orao; pret*kudr'ita, pronta (roupa).
~e, em prece; ~ejo, templo, igreja, prezo, preo; -aro, lista de preos.
prelego, conferncia, exposio oral; prez'alt4go, aumento de preo.
~i, fazer conferncia. V: parolado, prezenti, apresentar; -igi, apresen-
premi, apertar, comprimir, espremer; tar-se; -(ad)o, -igo, apresentao.
~o, presso, aperto. V: kor~o, prezent^letero, carta de apresenta-
man~o. o.
prem'butono, colchete (de presso), prez^frosfigo, congelamento de pre-
premio, prmio; ~i, premiar. os.
prem'penso, obsesso. prezidi, presidir (ts); ~(ad)o, presi-
pgrafo.
arma, -serei homon, revistar uma
pessoa).
pres'eraro, erro de impresso.
pri'labori, cultivar (a terra), modelar
preskau, quase; ~a ( = proksimu-
(a pedra, o metal), trabalhar (um
ma), aproximativo, aproximado.
texto etc).
pres'litero, letra de imprensa.
prilumi, iluminar, banhar com sua luz
pres*prov*ao, prova tipogrfica.
(lua, farol etc). V: lumigi, pri.
62
principo, princpio (preceito, regra, proksima, prximo; ~(ec)o, proximi-
lei); ~e, em princpio. V: komenco. dade; = (al)~igi, aproximar-se;
printempo, primavera; ~a, primaveril; -uma, aproximado (clculo etc); e,
~e, na primavera. aproximadamente.
prrpensi, examinar, refletir sobre (as- Proksim'oriento (geo) Oriente Pr-
sunto); ^inda, que merece estudo, ximo.
reflexo. promeni, passear; -(ad)o, passeio
prrplanti, plantar (encher de plantas); (ao); -ejo, passeio (lugar).
planti rozujon (plantar uma rosei- promen'ipo, iate.
ra); -planti rozejon (plantar um ro- promesi, prometer; -o, promessa; -a,
seiral). V: pri. promissor.
pri'plori, deplorar, lastimar. pro'peti, pedir, interceder (por al-
steli, roubar (um objeto). propra, prprio; mia - filo, meu pr-
por doena; morti ~ malsato, mor- -isto, secretrio (de uma reunio).
rer de fome; como prefixo tem uso V: sekretario.
semelhante (veja ~peti). protokoriibro, livro de atas.
problemo, problema; ~a, problemti- provi, provar, ensaiar; -o, prova, en-
co. saio; -ilo, pedra-de-toque (a que
prodiikto, produto (ts); ~i, produzir; serve para avaliar a pureza dos me-
~ema, produtivo; ~isto, produtor. V: tais que nela se esfregam). V:
fruktodona. pres-ao.
profesio, profisso; ~a, profissional; prov*ludi, ensaiar.
-eco, profissionalismo; ~ulo, um prov*pupo, manequim.
profissional, prov*tempo, estgio, perodo probat-
profunda, profundo; ~(a)o, profunde- rio.
za; ~eg'ao, regio abissal, abismo prunto, emprstimo; -e, por emprs-
(fundo do mar); ~igi, aprofundar (pf); timo; -i = -epreni.
~igi, aprofundar-se. prunteMoni, emprestar.
programo, programa; ~i, programar; prunte'preni, tomar emprestado.
~a, programtico; ~ero, item (de um ptm* (abr) = posttagmeze.
programa). V: plano, publiko, pblico (ts); -a, pblico; -igi,
progresi, progredir; ~o, progresso; publicar; -urino(= stratulino)
-ema, progressista, mulher pblica (prostituta).
projekto, projeto; ~i, projetar. pulmo (anat) pulmo; -a, pulmonar.
63
puni, punir, castigar; ~o, punio, cas- autorizao (por documento), procu-
tigo; ~a, punitivo. V: mon-o, multa. rao.
pim'domo, casa de correo. rakonti, contar, narrar; -o, conto, nar-
punkto, ponto. V: vid~o. rativa; -eto, historieta; -isto, narra-
R
rcio, razo; ~a, racional; -eco, raci-
veculo ou mquina).
rapid'fluo (geo) corredeira.
rapid'pensa, vivo, esperto.
rapid'an'ilo, alavanca de mudana
onalidade; ~igi, racionalizar; -ismo, (de veculo). V: -umo.
racionalismo. raporti, relatar; -o, relatrio; -ajo,
rado, roda; -aro, engrenagem; -umi, reportagem; -anto, relator; -isto,
rodar (submeter ao suplcio da roda). reprter.
V: dent-o, vic-o. raso, raa; -a, racial, tnico; -ismo,
radio, raio (de luz, de roda etc); rdio racismo; -isto, racista. V: tri-a.
(tcn); -i, radiar; -ado, radiao; ras^aparfigo, "apartheid" (= apar-
-ilo, radiador (ts). tismo).
radi^aparato, rdio (receptor). ras'miks'ado, miscigenao.
radiko, raiz (ts) -aro (gr) lista de ra- razi, barbear; -ejo, barbearia; -ilo,
64
re'doni, devolver, dar de volta. reprezenti, representar (ts, exceto em
re'en'kam'igi, reencarnar. teatro); -anto, representante. V: lu-
re'fari, refazer. di
re*foje (= -e, denove), mais uma vez. re'prezenti, reapresentar.
refreno = rekantao, refro. re'produkti, reproduzir.
re'fre*ig*ao, refrigerante, refresco. re'san'igi, sarar, ficar bom.
V: frea. re'sendi, enviar de volta, devolver.
regi, governar, reger, gerir; -anto, go- re^soni, ressoar, ecoar.
vernante; -ato, sdito; -isfaro, go- re^sopiro, saudade. V: hejmsopiro.
verno. V: rei. respondi, responder; corresponder (a
regiono, regio; ~a, regional. alguma coisa): forto ne ciam -as
regulo, regra; ~a, regular (que segue al kurago, a fora nem sempre cor-
as regras); ~i (tcn) regular; ~ado, responde coragem; -o, resposta,
regulagem; -aro, regulamento; ~igi, correspondncia (a alguma coisa);
regularizar. -a, correspondente; -eco, responsa-
rego, rei; ~a, real (de rei); ~i, reinar; bilidade; =ulo, responsvel.
-ino, rainha; -ido, prncipe real (fi- respond^kupono, cupom-resposta
lho de rei). V: reala. (do correio).
reg4n'edzo, prncipe consorte. respond'rajto, direito de resposta.
regalando, reino. resti, ficar, restar, permanecer; ~(a)o,
re*jun'igi, rejuvenescer. resto; -ado, permanncia, demora;
re'kant'ao (= refreno) refro. ejo, residncia temporria (em ve-
reklami, anunciar; ~(ad)o, anncio, raneio etc).
publicidade. resumi, resumir, recapitular; -o, re-
65
carioca; ri^ano ou rio'tat'ano, flu- robo (vest) vestido (de mulher); beca,
minense. toga.
ricevi, receber; ~o, recebimento; ~ita, roko, rocha, rochedo; ~(ec)a, rochoso.
recebido; ~emo, receptividade; ~ilo, R-a Montaro (geo) Montanhas Ro-
receptor (rdio, tv). chosas (EE.UU.).
ricev^stacio, estao receptora. Romo* (geo) Roma (cidade); r-a,
rica, rico (ts); ~ao, fortuna, riquezas; r~ano, romano (da cidade de Roma);
~(ec), ~ii, enriquecer;
riqueza; Rio (hist) Roma (Imprio Romano);
~ulo, homem milionulo.
rico. V: r-i'ano, romano (do Imprio Roma-
ri'en'hava, de contedo rico. no); r-ida (lingvo), (lngua) neolati-
ridi, rir; ~o, riso; ~egi, gargalhar; na.
-ema, risonho; ~eti, sorrir; ~igi, di- romano (lit) romance; -eca, romnti-
vertir (fazer rir); -inda, ridculo; igi, co, romanesco; -isto, romancista.
ridicularizar. rompi, quebrar, romper, partir; -ii,
rid'gaso, gs hilariante. quebrar-se; -o, ruptura, quebra;
rigardi, olhar, observar; ~o, olhar; -ebla, quebrvel; ~ig'ema (= fa-
-adi, contemplar; o, contemplao; cil-a) frgil.
-ejo (= belvidejo), belvedere, mi- rondo, crculo, roda (de pessoas); -a,
rante. redondo.
rilato, relao; -a (al), relativo (a); ~i, rond4ri, circular, rodear.
ter relao com, dizer respeito a. rond'sume, em soma redonda.
rimarki, notar, reparar; -o, nota, ob- Roterdamo* (geo) Rotterdam (Holan-
servao; -ebla, perceptvel; -inda, da).
notvel. rozo, rosa; -ii, tornar-se cor-de-rosa;
rimedo, meio, recurso. V: mon-oj, -ujo, roseira; -ejo, roseiral.
viv-oj. roz^kolora, cor-de-rosa.
ripeti, repetir, reiterar; -(ad)o, repeti- rubriko, rubrica (palavra ou ttulo indi-
o; -a, repetido, repetitivo; -ii, re- cativo do assunto a que pertence um
petir-se. artigo de jornal).
ripefpafa (fusilo), (fuzil) de repeti- ruga, vermelho, rubro; -ii, ficar ver-
o. melho, enrubecer; R-a Maro (geo)
ripozi, repousar, descansar; -o, re- Mar Vermelho (entre sia e frica);
pouso, descanso; -iga, repousante. R-a Rivero (geo) Rio Vermelho
ripoz^domo, casa de repouso. (China).
ripoz^kuraco, cura de repouso. rug'haut*ulo, pele-vermelha.
ripoz'tago, dia de repouso. V: ferio, rugVanga, corado, de face corada.
libertago. rulo, rolo (ts); -i, fazer rolar; -ii, ro-
ritmo, ritmo; -a, rtmico, ritmado; ~e, lar (roda, veculo, bola); -ilo, rodinha
com ritmo; -ilo, instrumento de per- (de mvel etc).
cusso; -aro (ms) bateria. rurdomo, reboque, "trailer" (=
66
ruso*, ~a (geo), russo; R~ujo ou sana, so, saudvel (com sade);
R~io, Rssia. ~iga, saudvel (bom para a sade);
-isto, higienista, sanitarista.
S
sabato, sbado; ~e, no sbado,
San-Francisko (geo) So Francisco
(EE.UU). Rivero ==o. Rio So Fran-
cisco (Brasil).
sango, sangue; ~i, sangrar.
sablo, areia; ~ao, banco de areia; sang^arfluo, congesto.
~eca, arenoso; ^ejo, areal; ~ero, sang'erfluo, hemorragia.
gro de areia. sango^grupo, grupo sanguneo.
sablo'horloo, ampulheta, sango'manko, anemia.
sablo^monto, duna. sango^soifa, sanguinrio.
saga, ~ulo, sbio, sensato; ~(ec)o, sankta, santo, sagrado; ~ejo, santu-
sabedoria, sensatez, juzo. rio; ~ulo, santo; =igi (= kanonigi)
sag'dento, dente de siso. canonizar; Lia S~a Mosto, Sua
sako, saco; ~eto, sacola. V: man~o. Santidade.
sak^strato, beco. sankt^oleo (rei) crisma (leo santo
saio, sal; ~a, salgado; -eco, salinida- usado em alguns sacramentos).
de; ~ejo, salina; S~lago (geo) Lago San-Palo (geo) So Paulo (cidade e
Salgado (EE.UU.). estado do Brasil), ^(urb)ano, paulis-
saPgusta, salobra (gua). tano; ~(o'tat)ano, paulista.
salono, salo; -ego, "hall". san'stato, estado de sade.
salti, pular, saltar; ~o, salto, pulo. Saa* (nm) Sacha.
salto^tabulo, trampolim. sata, farto, saciado, satisfeito; ~o, sa-
saluti, saudar; saluto, saudao; ciedade; ~igi, saciar, fartar; ~igi,
saluton! ol! salve!
mal-o.
fartar-se. V:
salut^pafado, salva (de tiros).
sat^mangi, comer saciedade.
sarna, mesmo (no outro); la ~o, o
sauno, sauna, banho de vapor.
mesmo; ~e, igualmente; -eco, mes-
savi, salvar; ~o, salvao; ~a, salva-
mice.
sam'aga, de mesma idade. dor; la S~anto(rei) o Salvador; la
67
(conj. dubitativa); li zorgas nur pri sendi, enviar, remeter; ~o, remessa,
si, s cuida de si; diru, cu vi
ele envio; ~ao, remessa (coisa remeti-
iros, diga se voc vai. da); -into (= adresanto), remeten-
sed, mas, porm. te; ~ito, enviado; =aro, legao.
sego, cadeira; la Sankta S~o (geo) a sen^defenda, indefeso.
Santa S V: brak~o, lul~o, sid- send^ePspezoj, despesa com remes-
loko, Vatikano. sa.
seka, seco, enxuto; ~ega, rido; ~igi, senMenta, desdentado.
secar, enxugar (tirar a umidade de); sen'de'penda, independente.
~igi, secar (deixar de ser mido), se- send'kosto, custo da remessa.
car-se, enxugar-se. sen'dolora, indolor; =ig41o (med)
sek'pur'ig'ado, lavagem a seco. analgsico, sedativo. V: dormigilo,
sekretario, secretrio; ~i, secretariar; guilo.
-aro, ~ejo, secretariado. V: pro- sen'dorma, insone.
tokolisto. send'stacio, estao trasmissora.
sekso, sexo; ~a, sexual; ~a malsano, sen'duba, indubitvel,
doena venrea; -eco, sexualidade; sen^efika, ineficaz.
~umi, copular, ter relao sexual; sen*erira, sem sada; =ejo, beco sem
~(ad)o = -kunigo. sada. V: sakstrato, beco.
seks'kun'igo, relao sexual. sen'en'hava, vazio, sem contedo.
sekundo, segundo (unidade de tem- sen'erara, certo, correto, sem erro.
po). V: dua (2). sen'flna, infinito.
sekvi, seguir; ~o, sequncia, decor- sen'gena, sem-cerimnia, inconveni-
rncia; ~a, decorrente; ~e, conse- ente. V: singena.
quentemente, por conseguinte; sen'halta, incessante.
-anta, seguinte; aro, squito, cor- sen^hara, ==ulo, calvo, careca; =igi,
tejo. V: sin~a, consecutivo. pelar, depilar; =igo, depilao; =iga,
semajno, semana; ~a, semanal; ~e, =ig*ilo, depilatrio.
semanalmente. senHntenca, acidental.
semajn'fino, fim de semana. sen4nter'rompa, ininterrupto.
seinajn'tago (= labortago) dia de sen'kap'igi, decapitar.
semana. sen'karna, descarnado.
sen (prep) sem; -eco, falta, privao; sen^kompata, impiedoso.
~igi (je), privar (de); -igi (je), des-
sen'kondia, incondicional.
pojar-se (de); como prefixo, tem o
sen^korpa, incorpreo.
mesmo sentido e, geralmente, cor-
sen^kulpa, inocente.
responde ao prefixo grego "a" ou "an"
sen^kuraca, incurvel.
e ao latino "in". V:~akcenta, -cesa.
sen'kuraga, medroso; =igi, desenco-
sen'akcenta (gr) tono.
rajar.
sen^barba, imberbe.
sen'labora, desempregado; =eco, de-
senco, sentido, acepo: la senco de semprego.
tiu vorto, o sentido dessa palavra; senUaca, incansvel.
sentido (na direo) (= direkto); la senUima, ilimitado. V: senfna.
senco de horlogmontriloj, o sen- sen'morta, imortal.
tido dos ponteiros do relgio. sen'mova, imvel; ==eco, imobilidade;
sen'cesa, incessante. ==igi, imobilizar; =igo, imobilizao.
68
sen'nacia, anacional, aptrida; serioza, srio; -eco, seriedade; ~ulo,
-ismo, "anacionalismo", movimento homem srio.
criado pelo esperantista Lanti, do qual servi, servir; ~o, servio; -anto, ser-
resultou a organizao chamada SAT vidor; -ema, prestimoso, servial;
- S~eca Asocio Tutmonda. -isto, empregado, criado; ==aro, cri-
sep (num) sete; ~a, stimo (7); ~dek, sidVango, ndega. V: postao.
setenta; =a, septuagsimo; -cent, signo, signo, marca, ponto, sinal; de-
setecentos; -oblo, sete vezes; manda ~o, ponto de interrogao;
~ono, stimo (1/7); ~ope, de sete ekkria ~o, ponto de exclamao; ~i,
em sete. assinalar. V: post~o, super~o.
sep^angulo (geom) heptgono. signiil, significar, querer dizer; ~o, si-
69
simpla, simples; ~igi, simplificar; sola, s, sozinho; ~(ec)o, solido; ~e,
-eco, simplicidade; ~ulo, simplrio. a ss; somente (= nur); -ejo, soli-
V: malsimpla. do, ermo (lugar deserto); -ulo, indi-
simpranima, cndido, ingnuo. vduo solitrio.
s-ino* (abr) = sinjorino. soldato, soldado; -aro, tropa, exrci-
sin'dedii, dedicar-se, devotar-se. to; -ejo, quartel, caserna; -ii, alis-
70
spico (cul) tempero; ~i, temperar, streci, esticar (corda), contrair (ms-
spiri, respirar. culo), apertar (mola, n); -it*eco (pf)
sporto, esporte; ~a, esportivo; ~ejo, tenso, gravidade.
estdio, centro esportivo; -isto, es- strec'limo, ponto de ruptura.
portista; =eco, esportividade, esprito studi, estudar; -o, estudo; -ao (m-
esportivo. sica, desenho etc), um estudo; -ejo,
s-ro* (abr) = sinjoro. estdio, gabinete de trabalho; -ema
stacio, estao (em geral); -estro, (= lernema) estudioso.
chefe de estao. V: radi~o, sezo- studento, estudante universitrio. V:
no. lernanto, lernejano.
staci'domo, estao (de trem, de ni- stulta, tolo, bobo; -eco, estupidez.
bus etc). sub (prep) sob, debaixo de; -a, inferi-
stari, estar de p (pessoa, rvore, or, subalterno; -e, abaixo; =-ao
prdio); ~e, de p; -ema, estvel; -tofo; -igi, submeter; -ii, sub-
-igi = levi, levantar, erguer. meter-se; -ulo, subalterno, sdito;
star^punkto (= vidpunkto) ponto de como sufixo, tem sentido semelhante
vista. (veja abaixo).
stato, estado, modo de ser, situao. sub'aceti, subornar.
V: san~o, tato. sub'akv'igi, afundar, pr a pique (bar-
statuto, regimento interno (de uma co, navio).
camelo.
subVesto (vest) roupa de baixo.
71
sudo (geo) sul; -ano, sulista (em ge- -a, superior; -i, superar; -eco, su-
ral); -isto, sulista (na guerra de se- perioridade; -ega, supremo; -emo,
cesso dos EE.UU); S~a Kruco, emulao; como prefixo, tem sentido
Cruzeiro do Sul (constelao). semelhante (veja abaixo). V: sur.
Sud'afriko (geo) frica do Sul; s=a, super'akvi, inundar.
s^ano, sui-africano. super^flua, suprfluo.
Sud'ameriko (geo) Amrica do Sul; super'flugi, sobrevoar.
s=a, s^^ano, sul-americano. super^homo, super-homem.
SudHnsulo (geo) ilha do Sul (na Nova super'jaro, ano bissexto.
Zelndia). super*log*at*eco, superpopulao.
sud'okcidento (geo) sudoeste. super'natura, sobrenatural.
sud'oriento (geo) sudeste. super'produkt'ado, superproduo.
suferi, sofrer, aguentar; -o, sofrimen- super'rigardi, supervisionar.
to; -anto, suferanta, sofredor; super'signo, acento (grfico). V:
-ebla, sofrvel, tolervel; -iga, dolo- akcento, cirkumflekso, capelo
roso, cruel. hoketo, ondosigno.
sufli, bastar, chegar, ser suficiente; super'sona, supersnico.
-a, bastante, suficiente; -eco, sufici- super^ari, sobrecarregar.
ncia, -ega, abundante. supozi, supor, admitir; -o, suposio;
sukceso, sucesso, xito; -i, ter su- -ebla, admissvel; -ita, suposto.
cesso, conseguir. V: mal-o, mal-i. supre (adv) em cima, no alto; -en,
sukero, acar; -aoj (= dolaoj) para cima; -a, superior (que est no
doces; ~ejo, confeitaria; isto, con- alto); -o, cimo, cume, parte superior;
feiteiro; -ujo, aucareiro. -ajo surfaco) superfcie; a, su-
(=
suker'fruktoj frutos, cristalizados. perficial;-eco, superficialidade.
Suker^pano (geo) Po de Acar supren4ri, subir. V: mal~i.
(morro no Rio de Janeiro). sur (prep) em, sobre, em cima de; - la
suker'pomo (bot) fruta-do-conde. muro, em cima do muro; - la kapo,
sumo, soma; -e, ao todo; -igi, somar, na (= em cima da) cabea; - la stra-
totalizar. to, na rua; como prefixo tem sentido
suno, sol; -a, solar, ensolarado; ~i, semelhante.
fazer sol. sur'baze (de), em virtude de, com
sun^bano, banho de sol. base em.
sun'bruna, queimado do sol. sur'bend'igi, gravar em fita.
sun'capelo, chapu de palha. sur'evale, a cavalo.
sim*ek'staro = -levio.
surfaco (= suprao), superfcie.
siin^floro (bot) girassol.
sur'loke, no local.
sim'frapo (med) insolao.
sur*meti, vestir.
sim'horloo, relgio solar.
sur'tere, na terra, no cho (de terra);
sun'lev'igo, nascer do sol. V: auroro,
matenrugo. =igi = alterigi, aterrissar.
sun'radio, raio de sol. surVeturi, atropelar (com um vecu-
sun^sistemo, sistema solar. lo).
72
sviso*, ~a (geo) suo; S-io, S~ujo mandante, capito (de navio); -eto,
ou S~lando, Sua. barco, naviozinho. V: en-ii.
ip'antao, proa.
ip'halto, escala.
ip'ir(ad)i, navegar; ^ebla, navegvel,
ip^kapo, = -antao.
afo (zoo) carneiro; ~ino, ovelha; ~ao ip'konstru'ejo, estaleiro.
carne de ovelha; -aro, rebanho
(cul) ip'rompo, naufrgio; =ulo, nufrago.
(de ovelhas); -ido, cordeiro. ipVosto, popa.
afhundo, co pastor, ovelheiro. siri, rasgar, dilacerar; -ao, rasgo. V:
artond*ado, tosquia (de ovelhas). de-i, kor-a.
ajni, parecer; ~o, aparncia; ~a, apa- ir^peco, farrapo.
rente; ~e, pelo que parece; --igi, fin- losi, trancar a chave; -ilo, chave;
gir, simular. V: la~e, ver~a. -aro, -ujo, chaveiro.
anco, chance, sorte. V: bon~o, los'irosto (anat) clavcula (osso).
mal~o. los'irpozicio, posio chave,
ani, trocar, modificar; ~o, troca, mo- slos^irtruo, buraco de fechadura,
dificao; -ebla, varivel, mutvel; nuro, corda; -i, amarrar (com corda);
~ii, modificar-se; -ema = -anima. -eto, cordo, barbante; -ego, cabo,
V: inter-o, mon~o. amarra, corda forte.
an'anima, inconstante. nur'danc4sto, saltimbanco, funm-
ang^bileto, (bilhete de) transferncia. bulo, equilibrista.
sang^kolora, furta-cor. nur'kapti, laar (gado),
an'ofic'ejo (= monanejo) casa nur^salti, pular corda,
de cmbio. ranko, armrio. V: glaci-o, mon-o,
ari, carregar (navio, caminho etc); vesto-o.
-o, carga, carregamento. stato, estado; -a, estatal; -ano, cida-
ar'atomobilo, caminho. do (de um pas); eco, nacionalida-
ar'azeno, burro de carga. de, cidadania; -estro, chefe de Es-
ar'besto, alimria, animal de carga. tado; -isto, estadista. V: stato.
ar^kosto, frete. tat'of1c'isto, funcionrio pblico.
ar^ipo, (navio) cargueiro. telo, roubo; ~i, roubar; -ajo, coisa
arVagono, vago de carga. roubada.
ati, apreciar, gostar de; ~o, apreo, terapkai, receptar; (==)ka4sto, re-
estima; -afeco, considerao; -egi, ceptador.
gostar muito de. tePmove, furtivamente.
afokupo, "hobby", passatempo. tofo, pano, tecido. V: sub-o.
selo, casca, crosta. V: sen~igi. tofrulo, rolo de tecido.
serei (pri) gracejar, caoar; ~(a)o, tono, pedra; -a, de pedra; -ego (=
gracejo, caoada; -ema, ulo, brin- roko) rocha, rochedo; -eto, seixo,
calho. pedrinha; -igi, petrificar; -umi, lapi-
serc'nomo (= moknomo) alcunha, dar (matar com pedradas).
apelido. ton^karbo, carvo de pedra.
si (pron) ela (pessoa); -a, dela. ton'plena, pedregoso.
sipo, navio; -ano (= maristo), mari- trumpo, meia comprida (de mulher);
nheiro; aro, tripulao; -estro, co- -eto, meia curta (de homem).
73
tupo, degrau de casa; degrau (fig); tegmento, telhado, teto (parte superi-
~aro, escada de casa; ~eto, degrau or externa de uma casa). V: sub~o,
de escada porttil; aro, escada plafono.
porttil; ~igi, escalonar (dividir em teksto, texto; ~i, ter como texto.
degraus ou etapas). te*kun'veno, (reunio hora do) ch.
suo, sapato; -isto, sapateiro. V: pi- telefono, telefone; ~a, telefnico; ~i,
edvesto. telefonar; ~e, por telefone.
u^broso, escova de sapato. telefon'aparato, (aparelho de) telefo-
ne.
T
tabelo, tabela; -aro, tbua (livro com
telefon'libro, catlogo de telefone.
telefon^numero, nmero de
telegrafo,
~ao, telegrama;
telgrafo; ~i,
telefone.
telegrafar;
~e, por telegrama.
um conjunto de tabelas): de logarit- telero, prato (de mesa); concha (de
mos, de funes trigonomtricas etc. balana) (= pesiltaso) etc; -aro,
tabelVorto, correlativo (da tabela de baixela; ~eto, prato de sobremesa.
Zamenhof). V: flug~o.
tablo, mesa. V: al~ii, mano~o, teler'tuko, pano de prato.
skrib-o, vendo~o. televidi, assistir a um programa de tv;
tablo'tuko, toalha de mesa. -o, televiso (em geral); -anto, te-
tabulo, tbua, quadro; nigra ~, qua- lespectador; ~ilo, aparelho de tv.
dro negro. V: skrib~o. televid'ersendo, transmisso de tv.
tago, dia: 1. de 12 horas; 2. de 24 ho- temo, tema, assunto; ~a, temtico; ~i
ras (= -nokto); ~a, diurno; ~e, de (pri), tratar-se (de); -aro, temrio. V:
dia; -igo (= matenigo), amanhecer. afero.
V: ciu~a, unua~a. tempo, tempo (durao). V: vetero.
tag'laboro (= tuttaga laboro) jorna- temp^aceti, comprar a prazo.
da; =isto, diarista. temp'ago (hist) poca, era.
tagUibro, dirio. temp'labori, trabalhar por hora.
tagUumo, luz do dia. tempUimo, prazo
tag^mango, almoo; i, almoar. tempo'perdo, perda de tempo.
tag^mezo, meio-dia. temp'unuo, unidade de tempo.
tag^nokto, dia (de 24 horas). tempo'vendi, vender a prazo.
tag'nokt'egareco (geo) equincio. teni, segurar, sustentar, manter; -ejo,
tag'ordo, ordem do dia. depsito; -io = sin-o (atitude,
tamen (conj) entretanto, todavia, no postura); -ilo, cabo, asa, ala;
entanto, contudo. -isto, gerente, conservador (de loja,
taso, xcara. V: sub~o. depsito ou museu); -ujo, reservat-
tasko, tarefa, encargo; ~i, encarregar. rio.
tagi, servir, convir, valer; ~a, apropri- Teodoro* (nm) Teodoro.
ado, conveniente, adequado. V: teorio, teoria; -isto, terico.
sen~ulo. tero, terra; -a, trreo, terrestre, terre-
t.e.* (abr) = tio estas. no; -ano, terrqueo (habitante do
teo, ch. planeta Terra). V: sur-e, sub-a,
teatro, teatro; ~a, teatral; ~ao, pea en-igi
teatral; -estro, diretor teatral. ter'etago, (andar) trreo, rs-do-cho.
74
ter'falo, deslizamento de terra. tir'evalo, cavalo de tiro, de trao.
ter'kapo (geo) cabo, promontrio, tir*forto, fora de trao.
ter^kolo (geo) istmo. tiu (corr) esse, aquele; ci ~, este.
ter'kolora, cor de terra, cqui. tiu^rilate, em relao a isso.
ter'kontakto (tcn) fio terra. Tokio* (geo) Tquio (Japo).
ter'kulturo, agricultura; =isto, agri- tondi, tosar, cortar (com tesoura);
cultor. ~ilo, tesoura.
ter'labor'isto, trabalhador agrcola. tra (prep) por, atravs de; vojagi ~
ter'mezur4sto, agrimensor. Brazilo, viajar pelo Brasil; ~igi, tras-
ter'peco, lote, terreno, pedao de ter- passar, varar (fazer uma coisa atra-
ra. vessar outra); como prefixo significa
ter*pomo, batata. que a ao vai de comeo a fim, per-
ter'surfaco, superfcie da terra. correndo todo o caminho (~iri,
teruro, terror, horror, pavor; ~a, terr- -videbla)
vel, aterrador; ~i, aterrorizar; -ajo, tra*akvi, irrigar.
coisa terrvel; ~ii, aterrorizar-se. tradicio, tradio; ~a, tradicional;
tial (corr) por isso; tial, ke = dar, traf cert*eco, pontaria, preciso (no
pois, porque, por isso que. tiro).
tiam (corr) ento, nessa ocasio na- trafdistanco, alcance (de tiro),
quela ocasio; -a, dessa ocasio; traf povo = trafdistanco.
~ulo, pessoa daquele tempo. tra'iri, atravessar; =ejo, passagem,
tia'maniere (= tiel) desse modo. trajno (= vagonaro), trem (de estrada
tie (corr) l, ali, a; i ~, aqui; ~ulo, de ferro); ~e, de trem; -estro, chefe
pessoa daquele lugar. de trem. V: sub~o, metr.
tiel (corr) assim; -a (= tia), tal; ~e = trakti, tratar, negociar; ~ao, tratado
~, assim. (texto sobre um tema).
ties (corr) desse, dessa, desses, des- tra'legi, ler de comeo a fim. V:
sas; relaciona-se com kies: kies -rigardi.
panon oni mangas, ties vorton trani, cortar (com faca); ~o, corte,
oni parolas
(devemos concordar talho; ~a, incisivo, cortante; ~ao, fa-
com aquele cujo po comemos).
tia; ~ilo, faca; -ego, faco; eto, fa-
timi, temer, recear; ~o, medo, temor;
quinha; -ingo, bainha (de faca). V:
-ego, pavor; ~emo, timidez; ~igi,
amedrontar; ilo, espantalho (= bir-
po~ilo.
doilo); -inda, temvel. V: sen-a. tran'arm41o, arma branca.
tio (corr) aquilo, isso; i ~, isto. tran'rando, fio, gume.
tiom (corr) (da), tanto (de), nessa trankvila, tranquilo, calmo; ~(ec)o,
quantidade. tranquilidade; ~igi, tranquilizar, ajo
tiri, puxar; ~(ad)o, trao; ~ilo, puxa- (med) tranquilizante; ~igi, tranqili-
dor (de gavetas, portinholas etc). V: zar-se.
pusi.
tra^nokti, pernoitar.
75
trans (prep) alm de, do outro lado de, tri^kolora, tricolor.
para alm de; esti ~ la monto, es- tri'monata, de trs meses.
tar alm do monte; flugi ~ la mon- tri'nask'itoj, trigmeos.
ton, voar para alm do monte; ~igi, trinki, beber; ~o, gole; ~ado, bebida
transmitir, transferir; =a, transmissor (ato de beber); -ajo, bebida (o que
(que transmite); ebla, transmissvel; se bebe); -ebla, potvel; ~igi, dar de
como prefixo indica travessia beber; ~ota, para beber; -ujo, bebe-
(~mara), mudana de lugar douro (de animais).
(-planti), mudana de estado trink^akvo, gua potvel.
(-formi) ou mudana de possuidor trink'mono (= dankmono) gorjeta.
(~doni). tri^punkto, reticncias.
trans'doni, transmitir, entregar (o que tri'rasa, de trs raas.
se recebeu de outrem, como inter- tritiko, trigo; ~a, de trigo.
medirio). tri^unuo (rei) trindade.
trans'formi, transformar. tro, demasiado, demais; -ajo, exce-
trans^iteri, transliterar. dente, excesso; ~igi, exagerar.
trans4og4gi, mudar de residncia. tro'log'ata, superpopuloso (pas), su-
trans'mara, ultramarino, de ultramar. perlotado (nibus), etc; =at*eco, su-
trans'planti, transplantar. perpopulao, superlotao.
trans^porti, transportar. tro'mem'flda, presunoso.
trans'port'sipo, navio transporte. tro^uzi, abusar.
trans'preni, tomar a seu encargo. trovi, achar, encontrar; -ajo, achado;
trans'skribi, transcrever. ~igi, encontrar-se.
tra'rigardi, examinar, passar os olhos trov'aj'oflc'ejo, (setor de) achados e
(em um livro etc). V: -legi. perdidos.
tra*vid'ebla, transparente. truo, buraco, furo; ~i, furar; ~et*aro
tra'vivi, vivenciar; ~ao, vivncia, epi- (= randodentoj) picote (de selos).
sdio vivenciado. trunko, tronco (ts); ~eto, caule, has-
tre, muito, em alto grau, intensamente; te.
~ grava, muito importante; ~ege, trupo, tropa (mil), "troupe" (tea).
muitssimo (intensidade). V: multe, tuj, imediatamente, logo, em seguida;
muito, em grande quantidade; ~ ~a, imediato,
multe, muitssimo (quantidade). tuko, pano, toalha; ~ao, trapo. V:
tri (num) trs; -a, terceiro; ~dek, trin- antau~o, ban~o, bus- o, lit-o,
ta; a, trigsimo; -cent, trezentos; naz~o, tablo~o.
-oblo, triplo; ~ono, tero, tera par- tuk'peco, pedao de pano.
te; '-ope, de 3 em 3; ~ulo, terceiro (a turo, torre. V: lum~o.
pessoa que est de fora em um ne- turismo, turismo,
gcio ou discusso). turisto, turista.
tri^angulo (geom) tringulo. turko*, ~a (geo) turco; T~ujo ou
tri'dek'jara, =jar*ulo, trinto. T~io, Turquia,
tri'dento, tridente. tumi, virar, girar; ~ losilon, virar a
tri^etaga, de trs andares. chave; ~igi, virar-se; ~ilo, molinete
tri*foje, trs vezes. (carretel com manivela em vara de
tri'folio (bot) trevo; -o kun 4 folie- pescar).
roj, trevo de 4 folhas. turn^akvo, redemoinho (na gua).
76
tumo'kruco, torniquete, roleta (cruz universala, universal; -eco, universa-
mvel posta horizontalmente para lidade; ~igi, universalizar; -ismo,
passagem de uma pessoa de cada universalismo.
vez em estaes, nibus etc). universitato, universidade; -ano,
tumoVento, redemoinho (de vento); universitrio (aluno), professor uni-
=ego, ciclone. versitrio.
tui, tocar; ~o, toque; ~anta (= unu (num) um; -o, unidade; -a, pri-
meira vez.
-u
U
(term) imperativo e subjuntivo: iru!
unuloke, em um
unu^nombro (gr)
unu'nura, nico.
lugar.
singular.
77
vel; -ismo (fil) utilitarismo; -isto (fil) vendredo, sexta-feira; -e, na 6Meira.
utilitahsta. vendo'tablo, balco (de loja).
uzi, usar; ~o, uso; ~ita, usado; ~ii, Venezuelo* (geo) Venezuela; v~a,
usar-se; ~at'eco, voga, popularidade v-ano, venezuelano.
(de vocbulo, expresso ou costu- venki; vencer; -o, vitria; -anto,
me); -ebla, utilizvel, praticvel; -into, vencedor; -ito, vencido.
eco, possibilidade de utilizao. V: venko^preni {= konkeri) tomar (ci-
el~i, tro~i dade etc).
uz^maniero, modo de usar. ven'ont'jare, no ano que vem.
vento, vento; -eto, brisa, aragem;
78
.
carro, viatura; =ejo, garagem, cochei- vilago = urbeto, vila, aldeia; -ano,
ra (casa destinada a guardar coches, aldeo.
carruagens e outros veculos). V: vino, vinho.
marsi, piediri. vin'prem*ejo, lagar (espcie de tan-
vetur*bileto, passagem (num vecu- que para espremer uvas).
lo). vintro, inverno; -a, de inverno, hiber-
vetur'peti, pedir carona. nal; -e, no inverno.
79
vitro, vidro; -a, de vidro; ~ao, objeto voj*kruc(ig)o, encruzilhada.
de okul~oj.
vidro; ~igi, vitrificar. V: voj'kun'igo, juno (de estradas).
vivi, viver; ~o, vida; ~a = -anta; voj'plano, itinerrio.
~ao, ser vivo; -anto, vivo (pessoa voj*rando, acostamento (ao lado de
viva); -eco, vivacidade; ~ui, gritar rodovia).
vivu! (viva!). vojHiimo, desvio (em estrada).
viv'kondioj, condies de vida. voki, chamar; -o, chamado, chama-
viv*kosto, custo de vida. mento; -ita, chamado.
viv'maniero, modo de vida. voli, querer; -o, vontade; -e-ne-e,
vivo'naska, vivi paro. quer queira quer no. V: bon~i,
viv*pri*skribo, curriculum vitae. la-e.
viv*signo, sinal de vida. volonta, voluntrio; -e, voluntaria-
viv'ten(ad)o, subsistncia. mente; -ulo, um voluntrio.
vizago, rosto, face. vorto, palavra; -aro, dicionrio; =eto,
vizag^aspekto, fisionomia. vocabulrio; isto, dicionarista; -ero,
viziti, visitar; -o, visita; -anto, visi- elemento vocabular, morfema. V: pa-
tante; ~ejo, sala de visitas (onde pre- rolo.
sos, internos etc podem receber suas vort^arango (gr) construo da frase.
visitas). vort*elemento (= -ero) elemento vo-
vizit*karto, carto de visita.
cabular.
viziflisto, lista de chamada (em sala vort*far*ado, formao de palavras.
de aula).
vort'kun'meto, juno de palavras,
vizifsalono, sala de visita.
vorfludo, trocadilho,
VOO, voz, voto.
vorfordo, ordem das palavras na fra-
voc'doni, votar.
se.
voc'don*rajto, direito de voto.
vosto, rabo, cauda,
voc'legi (= lautlegi) ler em voz alta.
vosto^bato, rabanada (pancada com o
vojo, estrada, caminho; -aro, rede vi-
rabo).
ria; -eto, caminho estreito, vereda,
vosto'lumo, lanterna traseira (de ve-
estradinha. V: auto-o, fer-o.
culo).
vojagi, viajar; -o, viagem; -anto, vi-
ajante; -iraro, maleta de viagem
vosfporfanto, caudatrio (pf).
80
o ESPERANTO a lngua internacional criada pelo doutor Lzaro
Lus Zamenhof (Polnia, 1859-1917). Baseia-se nas principais lnguas
culturais do mundo moderno, aproveitando de cada uma o que tem de
melhor. Combina, por exemplo, a flexibilidade do ingls com a sonori-
dade e a clareza de pronncia do italiano. No o idioma ptrio de
nenhum povo, mas j falado por mais de um milho de pessoas
espalhadas pelo mundo. Destina-se a ser a segunda lngua de todos
os povos, colocando-os em p de igualdade nas relaes internacio-
nais e destruindo as barreiras de nossa moderna Babel, onde se falam
mais de 3.000 lnguas.
V J