Chng I

Ch ngha duy vt bin chng

I. Ch ngha duy vt v ch ngha duy vt bin chng
1,Vn c bn ca trit hc,hai phng php nhn thc ca trit hc.
* Vn c bn ca trit hc
- Ph. ngghen: Vn c bn ca trit hc l vn v mi quan h vt
cht v thc, gia tn ti v t duy.
Vn c bn ca trit hc c 2 mt:
-Mt th nht tr li cho cu hi gia vt cht v thc ci no c trc,
ci no c sau, ci no quyt nh ci no?
+Trit hc duy vt:VC->YT...., Hnh thc:DVC,DVSH,DVBC
+Trit hc duy tm:YT->VC.... Hnh thc: DTKQ,DTCQ
-Mt th hai tr li cho cu hi con ngi c kh nng nhn thc c th
gii hay khng?
+Kh tri lun: Con ngi c kh nng nhn thc c th gii.....
+Bt kh tri: Con ngi khng c kh nng nhn thc c th gii.....

II. Quan im duy vt bin chng v vt cht, thc v mi

quan h gia vt cht v thc
1. Vt cht
a. Phm tr vt cht
* Quan im ca cc nh trit hc duy vt c i :
Cc nh trit hc ng nht vt cht ni chung
vi dng c th ca n, coi l yu t u tin to ra
mi s vt hin tng.
- Phng ng:
+ n : Lkeyata
+ Trung Hoa: Ng Hnh
- Phng Ty:
+ Ta lt: Nc
+ Anaximen: K.khi.
+ Hraclit: La
+ mcrit: Nguyn t
*Quan im ca cc nh trit hc thi cn i

1
 T thi phc hng c bit l thi k cn i (TK 17 - 18),
khoa hc t nhin - thc nghim Chu u pht trin kh
mnh. Ch ngha duy vt v phm tr vt cht ni ring c b-
c pht trin mi cha ng nhiu yu t bin chng. Khao hc
tm ra nguyn t,quan im vt cht l nguyn t cng c khng
nh....

=Tm li:
-> u im: Cc nh trit hc duy vt trc mc t nn mng
cho khuynh hng ly t nhin gii thch t nhin.
-> Hn ch: Quan im cn mang tnh trc quan, ng nht vt
cht vi vt th c th, khng ch ra c u l vt cht trong x hi...

* Quan im v phm tr vt cht ca Mc- nghen

(TK19)
- Cha a ra c nh ngha hon chnh m mi
ch a ra t tng v nh ngha.
+ Theo cc ng, vt cht vi tnh cch l mt phm
tr trit hc l mt phm tr rng nht, nn khng th
ng nht mi vt th m phi l s khi qut nhng
thuc tnh nht ca nhng vt th cm tnh.
- Tnh v hn, v tn khng th b tiu dit.
- Cc hnh thc tn ti ca n l khng gian, thi
gian.
* Quan im v phm tr vt cht ca Lnin (Cui TK 20)
( Hon cnh ra i)
- Cui Tk 19 u TK 20 khoa hc vt l c nhng pht
minh rt quan trng lm thay i nhng quan nim vt cht
c, em li cho con ngi nhn thc su sc hn v cu trc
vt cht.
+ Nm 1895 Rnghen pht hin ra tia X.
+ Nm 1895 Bcren pht hin ra hin tng phng x.
+ Nm 1897 Tnxn pht hin ra in t
+ Nm 1901 KauFman pht hin ra khi lng ca in t
thay i khi vn tc ca in t thay i.
Nhng pht minh trong vt l hc ph nhn quan
im ng nht vt cht vi nguyn t-nguyn t l ht vt cht

2
nh nht khng th phn chia c. Hoc ng nht vt cht vi
khi lng-khi lng l bt bin trit hc duy tam da vo
ni rng: (vt cht tiu tan, ch ngha duy vt xp ).
Trn c s khoa hc Lnin a ra nh ngha ton din,
su sc khoa hc v phm tr vt cht.
-N: Vt cht l mt phm tr trit hc dng ch thc ti
khch quan c em li cho con ngi trong cm gic, c cm
gic ca chng ta chp li, chp li, phn nh, v tn ti khng l
thuc vo cm gic.
+ Th nht: Phn bit vt cht vi t cch l phm tr trit hc vi cc
quan nim ca khoa hc t nhin. Vt cht vi t cch l phm tr trit hc
dng ch vt cht ni chung, v hn, v tn, khng ai sinh ra, khng mt i.
Cn vt cht vi t cch l i tng ca cc khoa hc c th c sinh ra,
c mt i, c chuyn ho
(Xc nh gc ca vic xem xt)
V vy, khng th quy vt cht ni chung v vt th, khng th ng nht
vt cht ni chung vi dng c th ca vt cht
+ Th 2: Thuc tnh c bn nht, ph bin nht ca mi dng vt cht l
thuc tnh tn ti khch quan.y chnh l tiu chun ta c th phn bit
u l vt cht , u khng l vt cht trong c t nhin v x hi.
VD:Hot ng thc tin ca sinh vin tnh nguyn( -> mt
dng vt cht.V sao? v c thuc tnh Tn ti khch quan)
VD:t,nc ,khng ,nh sng, mt tri(nhng dng khc
nhau ca vt cht. V sao? ..)
+Th ba: Vt cht, di nhng dng c th ca n l ci c th gy nn
cm gic con ngi khi n tc ng trc tip hay gin tip n cc gic quan
ca con ngi; thc ca con ngi l s phn nh i vi vt cht; VC l
ngun gc ca thc.
vd: Mu xanh( mt dng VC)-> th gic-> cm gic mu xanh
(TTrc tip)
vd: Cc nh khoa hc ch r:Mi nguyn t (mt dng
VC) c cu thnh bi 2 yu t l in t + Ht nhn ->Qua li ging ca thy
em nhn thc c cu to ca nguyn t ( T gin tip)
* ngha ca nh ngha:
-> nh ngha vt cht ca Lnin gii quyt c hai mt
VCBCTH trn lp trng duy vt bin chng, mang li ngha ln lao v mt
nhn thc khoa hc cng nh thc tin.

3
 nh ngha bc b quan im ca ch ngha duy tm, bc b
thuyt khng th bit, khc phc c nhng hn ch trong cc quan
im ch ngha duy vt trc Mc v vt cht. nh ngha cn c ngha
nh hng i vi khoa hc c th trong vic tm kim cc dng mi ca vt
th trong th gii.
LninTh gii ch c nhng g con ngi cha nhn thc c ch
khng c ci con ngi khng nhn thc c".
nh ngha gip con ngi xc nh u l vt cht trong lnh
vc x hi. T gip cc nh khoa hc c c s gii thch cc vn x hi,
tm ra cc phng n ti u hot ng thc y x hi pht trin
b) Phng thc v hnh thc tn ti ca vt cht
* Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht:
- Khi nim vn ng: vn ng hiu theo ngha chung nht l mi s
bin i ni chung.
Vn ng, hiu theo ngha chung nht, tc c hiu l phng thc tn
ti ca vt cht, l thuc tnh c hu ca vt cht, th bao gm tt c mi s thay
i v mi qu trnh din ra tron v tr, k t s thay i v tr gin n cho n
t duy
( Ph.ng ghen)
- Vn ng l phng thc tn ti ca vt cht: VC gn lin vi vn
ng v thng qua vn ng m cc dng c th ca VC mi biu hin c s
tn ti ca mnh.
vd: Mi s vt u c cu thnh bi nhiu yu t, cc yu t
lun c mi lin h tc ng qua li ln nhau-> lm cho s vt tn ti (Nh c
vn ng m s vt mi tn ti c
- Nguyn nhn ca vn ng nm ngay trong bn thn s vt. l
do s u tranh gia cc mt i lp trong bn thn s vt, hay gia cc s vt
to nn.
vd:u tranh gia ng ha v d ha trong c th sinh vt ;Gia c
th sinh vt v mi trng
Vd:u tranh gi Cung v Cu trong kinh t
- 5 hnh thc vn ng c bn:(T 45)
1. Vn ng c gii.
2. Vn ng vt l
3. Vn ng ho hc
4. Vn ng sinh hc
5. Vn ng x hi

4
 - Trong qu trnh vn ng khng ngng ca th gii vt cht bao hm
c hin tng ng im.
+ ng im ch l hin tng tng i v tm thi.
V: + Hin tng ng im ch xy ra trong mi quan h xc nh.
+ ng im ch xy ra vi mt trng thi vn ng.
* Khng gian, thi gian l nhng hnh thc tn ti ca vt cht.

c) Tnh thng nht vt cht ca th gii
..
2) thc:
a) Ngun gc ca thc:
* Ngun gc t nhin
- Ch ngha duy vt: thc c sn sinh ra vt cht
- Trit hc duy vt trc Mc: vt cht thc nhng h cha gii
thch c ngun gc, bn cht ca thc.
- Trit hc duy vt bin chng:
+ thc l thuc tnh ca mt dng vt cht c t chc cao l b c
con ngi. B c con ngi l c quan vt cht ca thc. Hot ng ca
thc ch din ra trong b c ca con ngi, trn c s sinh l thn kinh ca b
c con ngi.
+ Nh c mi lin h gia b c con ngi vi th gii khch quan
to nn hin tng phn nh nng ng, sng to.
+Phn nh ca thc l hnh thc phn nh cao nht ca th gii
vt cht.
Phn nh? L s ti to nhng c im ca dng vt cht ny
dng vt cht khc trong qu trnh tc ng qua li ln nhau gia chng.
Hnh thc phn nh: phn nh vt l, ho hc; phn nh sinh
hc; phn nh tm l; phn nh thc.(tr 49, 50).
* Ngun gc x hi:
-> thc ra i cng vi qu trnh hnh thnh b c con ngi nh lao
ng, ngn ng v nhng quan h x hi.
- Lao ng l qu trnh con ngi tc ng vo t nhin nhm to ra nhng
sn phm phc v cho cc nhu cu ca mnh.
+ Lao ng l iu kin u tin v ch yu con ngi tn ti, lao
ng cung cp cho con ngi nhng phng tin cn thit sng, ng thi
lao ng sng to ra bn thn con ngi.

5
 Nh: - Nh c lao ng, con ngi tch ra khi gii ng vt.
- Con vt. khc con ngi.
+ Nh c lao ng, con ngi tc ng vo th gii khch quan, bt th
gii khch quan bc l nhng thuc tnh, nhng kt cu nhng quy lut vn
ng ca mnh t con ngi c nhn thc su sc hn th gii khch quan.
VD:Nh lao ng m ngi nng dn c hiu bit nhiu hn v cht
t, v ging cy trng, v cch chm sct kt qu cao.
- Ngn ng:
Trong lao ng con ngi tt yu c nhng quan h vi nhau v c nhu
cu trao i kinh nghim, trao i t tng cho nhau. Chnh nhu cu i hi
xut hin ngn ng.
+ Ngn ng l h thng tn hiu vt cht mang ni dung thc khng c
ngn ng th thc khng th tn ti v th hin c. Nh ngn ng m con
ngi tng kt thc tin, trao i thng tin, trao i ti thc t th h ny sang
th h khc.
=>Lao ng v ngn ng l ngun gc c bn,trc tip v quan trng
nht quyt nh s ra i v pht trin ca thc.
KL:YH ra i do hai ngun gc:NGTN- NGXH .NGTN l iu kin cn,
NGXH l iu kin cho s hnh thnh v pht trin ca thc.
b) Bn cht v kt cu ca thc
- Trong lch s trit hc:
+ Quan im trit hc duy tm: thc l mt thc th duy nht, cng
iu tnh nng ng ca thc.
+ Quan im trit hc duy vt siu hnh: Coi thc l s phn nh gin
n th ng, my mc. khng thy c tnh nng ng sng to ca thc.
- Ch ngha duy vt bin chng: thc l s phn nh nng ng, sng
to th gii khch quan vo trong b c con ngi; l hnh nh ch quan
ca th gii khch quan
+ Tnh cht nng ng,sng to ca thc:Th hin kh nng hot
ng tm- sinh l ca con ngi trong vic chn lc thng tin v s l thng tin.
Trn c s nhng ci c, thc c kh nng to ra tri thc mi v s vt,
hin tng ra ci khng c trong thc t, c th tin on, d bo tng lai, c
th to ra nhng tng, nhng huyn thoi, nhng gi thuyt l thuyt khoa
hc ht sc tru tng v khi qut cao.
VD1:T vic nghin cu cc chc nng hot ng ca con chim bay trn
trim cc nh khoa hc xy dng nn m hnh my bay-> my bay ra
i

6
 T vic nghin cu v jencc nh khoa hc a ra nhiu
phng php lai to ging mi
( Con ngi to ra thin nhin th 2)
VD2: T vic nghin cu nhng vn hm nay ,con ngi c th d
bo c kt qu ca ngy mai hoc xa hn na
+ thc l hnh nh ch quan ca th gii khch quan:
iu th hin : thc l hnh nh v th gii khch quan, b th gii
khch quan quy nh c v ni dung v hnh thc biu hin nhng n khng cn
y nguyn nh TGKQ m n ci bin thng qua lng knh ch quan ca con
ngi.
VD1:Cng nhn xt v mt ngi bn nhng mi ngi c quan im
khc nhau
VD2: Cng nhn xt v vn mi trng t nhinSong mi ngi
c cch gii thch khc nhau (Ngi km hiu bit- kin n gin,lch lc..;
Ngi hiu bit- kin su sc,lgich,khoa hc)
+ thc l mt hin tng x hi v mang bn cht x hi.S ra i
v tn ti ca thc gn lin vi hot ng thc tin, chu s chi phi khng ch
cc quy lut t nhin m cn ch yu l cc quy lut x hi, do nhu cu giao tip
x hi v cc iu kin sinh hot hin thc ca con ngi quy nh, thc
mang bn cht x hi.
- Kt cu ca thc (T53->55)
+ Tri thc
+ Tnh cm
+ ch
3. Mi quan h gia vt cht v thc
- Ch ngha duy vt bin chng khng nh trong mi quan h gia vt cht
v thc th:Vt cht c trc thc c sau, vt cht l ngun gc ca
thc, quyt nh thc, song thc khng hon ton th ng m n c
th tc ng tr li vt cht thng qua hot ng thc tin ca con ngi.
a. Vai tr ca vt cht i vi thc
-VC c trc thc c sau vt cht l ngun gc ca thc, quyt nh
thc .iu ny th hin,mun c thc th phi c c quan vt cht l b
no con ngi . Nu khng c hot ng ca b no con ngi v tc ng ca
th gii khch quan, cng lao ng v ngn ng th khng th c thc.
- Vt cht quyt nh ni dung ca thc.
VD:Mi bn tin thi s (Khng phi do cc pht thanh vin tng tng
ra) u c ni dung phn nh tnh hnh thc t ang din ra.

7
 -Vt cht quyt nh s bin i ca thc.Tc l, khi vt cht bin i
s quyt nh thc v vt cht cng bin i.
VD:Thc t vic hc tp ca SV A c nhiu thay i => Nhn xt ca
GV v SV A cng thay i.
- Vt cht l iu kin hin thc ho t tng.
Vd:Cc nh khoa hc nghin cu ra phng php lai to ging mi.
Nhng phng php khoa hc tr thnh hin thc th phi c nhng iu
kin vt cht l: Phi truyn t c cho ngi nng dn v c
ngi nng dn thc hin. khi thc hin ngi nng dn cn c vn, c
ging, c rung...
b) Vai tr ca thc i vi vt cht
+ thc c tnh i lp tng i tc ng tr li vt cht thng qua hot
ng thc tin ca con ngi .
- 2 chiu hng:
-> Nu l thc tin tin, khoa hc phn nh ng hin thc khch
quan c tc dng thc y hot ng thc tin ca con ngi.
VD: C tri thc khoa hc v chn nui-> ngi nng dn thc hin v
t kt qu cao
-> Nu l: thc phn nh khng ng hin thc khch quan, s km
hm hot ng thc tin ca con ngi .
VD: T tng phn khoa hc; t tng m tn d oan, trng nam
khinh n
4) ngha phng php lun
- Trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin con ngi phi
xut pht t thc t khch quan, ly thc t khch quan lm cn c cho
mi hot ng ca mnh.
VD: Xut pht t i tng sinh vin m a ra phng php ging dy
ph hp.
VD: Xut pht t iu kin t nhin,x hi ca tng vng m nh nc
a ra ch trng pht trin kinh t cc vng min ph hp
- thc c th tc ng tr li vt cht thng qua hot ng thc tin
th con ngi phi pht huy tnh nng ng ch quan ca con ngi ch
ng nhn thc quy lut khch quan, bit vn dng ng n quy lut
khch quan, c ch phng php hot ng cho ph hp.
VD:QL trao i cht gia c th vi mi trng- mi trng trong
sch-> iu kin tt cho con ngi cng nh cc loi V,TV tn ti pht trin

8
 Hin nay mi trng ang b nhim-> tc ng xu n con
ngi.-> Con ngi phi ch ng i tm nguyn nhn ,da ra v thc hin
cc bin php ti u nht.
-Phi phng chng v khc phc bnh ch quan duy ch
Vd: khi mun a ra kt lun ng v mt vic (SV A) phi xem xt
s vic mt cch khch quan ch khng ch quan.

Chng II
PHP BIN CHNG DUY VT
I. Php bin chng v php bin chng duy vt
1. Php bin chng v cc hnh thc c bn ca php bin chng
a. Khi nim bin chng, php bin chng:
- Bin chng dng ch nhng mi lin h, tng tc, chuyn ho v
vn ng, pht trin theo quy lut ca cc s vt, hin tng, qu trnh trong t
nhin, x hi v t duy.
- Php bin chng l hc thuyt nghin cu, khi qut bin chng ca th
gii thnh h thng cc nguyn l, quy lut khoa hc, nhm xy dng h thng
cc nguyn tc phng php lun ca nhn thc v hot ng thc tin.
b. Cc hnh thc c bn ca php bin chng.
- Php bin chng cht phc thi c i.
- Php bin chng duy tm c in c.
2. Php bin chng duy vt
a. Khi nim php bin chng duy vt
- Php bin chng l mn khoa hc v nhng quy lut ph bin ca s
vn ng v s pht trin ca t nhin, ca x hi loi ngi v ca t duy.

9
b. Nhng c trng c bn v vai tr ca php bin chng duy vt
Mt l: Php bin chng duy vt ca ch ngha Mc -Lnin l php bin
chng c xc lp trn nn tng ca th gii quan duy vt khoa hc.
Hai l: Trong bin chng duy vt ca ch ngha Mc - Lnin c s thng
nht gia ni dung th gii quan (DVBC) v phng php lun (bin chng duy
vt), do n khng dng li s gii thch th gii m cn l cng c nhn
thc th gii v ci to th gii.
II. Cc nguyn l c bn ca php bin chng duy vt
1. Nguyn l v mi lin h ph bin
a. Khi nim mi lin h v mi lin h ph bin
- Khi nim mi lin h: Dng ch s quy nh, s tc ng v chuyn
ho ln nhau gia cc s vt hin tng, hay gia cc mt yu t ca mi s vt,
hin tng trong th gii.
- Khi nim mi lin h ph bin: ch cc mi lin h tn ti nhiu s
vt, hin tng ca th gii.
b. Tnh cht ca mi lin h
3 tnh cht c bn:
- Tnh khch quan: Cc mi lin h l ci vn c ca mi s vt hin
tng, n khng ph thuc vo thc ca con ngi hay mt thc th tinh thn
bn ngoi quy nh.
VD:Cy xanh tn ti phi lin h vi t, nc, khng
kh, nh sng
- Tnh ph bin: Gia cc s vt hin tng, hay gia cc yu t cu
thnh nn s vt hin tng lun c mi lin h vi nhau.
VD: Gia cc quc gia, cc con ngi, cc tp thlun
c mi quan h vi nhau
VD:Gia cc t bo cu thnh c th con ngi, cc b
phn cu thnh c th con ngi lun c mi quan h vi nhau.
- Tnh a dng phong ph: S vt khc nhau, hin tng khc nhau, c
mi lin h c th khc nhau, gi vi tr, vai tr khc nhau i vi s tn ti v
pht trin ca n; mt khc, cng mt MLH nhng trong nhng iu kin khc
nhau, nhng giai on khc nhau th cng c tnh cht v vai tr khc nhau.
C th chia cc mi lin h thnh nhiu loi MLHBT - MLHBN, MLH
ch yu - MLH th yu..
Tuy nhin s phn chia ny ch c ngha tng i tu theo quan h
xc nh.

10
 VD: Cy la tn ti v pht trin th cn phi lin h vi nhiu
yu t khc nhau: t, nc ,khng kh, nh sngtuy nhin ty tng giai on
pht trin cy la cn lin h vi vi yu t no nht.
c. ngha phng php lun:
- V MLH l khch quan v ph bin nn trong nhn thc v hot ng
thc tin cn c quan im ton din.
Quan im ton din yu cu: Mun nhn thc ng v s vt th phi
nhn thc s vt trong mi quan h gia cc b phn cc yu t cu thnh s vt
hay gia cc s vt hin tng vi nhau k c nhng mi lin h trc tip hay
gin tip.
VD:khi nh gi mt bn hc -> Phi c quan im ton in- tc l
phi ch n nhiu mt khc nhau:o c, hc tp, quan h gia nh- nh
trng- x hi -> kt lun.
ng thi quan im ton din i hi chng ta phi bit phn bit tng
mi lin h, phi bit ch n mi lin h bn trong, mi lin h bn cht, mi
lin h tt nhin. hiu r bn cht ca s vt v c phng php tc ng
ph hp nhm em li hiu qu cao nht cho hot ng ca bn thn.
VD:L SV nm th nht c nhiu mi lin h: bn b, thy c,cc
t chc->em xc nh lin h thy c,nghe thy c ging bi tip thu kin
thc,nng cao trnh hiu bit ca mnh l quan trng nht.T em ra k
hoch hc tp ca mnh.
- V cc mi lin h c tnh a dng, phong ph, s vt hin tng
khc nhau, khng gian thi gian khc nhau cc mi lin h bin hin khc
nhau nn trong hot ng nhn thc v hot ng thc tin con ngi phi
tn trng quan im lch s - c th.

VD:Khi truy cp mng my tnh,A c th lin h v c c

nhiu tng tin khc nhau, cc knh khc nhau.Nhng trong thi gian ny A cn
c nhiu kin thc v mi trng .v vy A xc nh vo trang. tm hiu
su hn vn ny.(y chnh l quan im lch s c th trong vic xc nh
vic mnh cn lm)

Vd:khi tip sc,quan h giao lu vi mi ngi phi thc hin cch

i nhn s th ph hp(Quan im lch s c th)
Khi nhn thc v s vt v tc ng vo s vt phi ch iu kin
hon cnh lch s c th, mi trng c th trong s vt sinh ra tn ti v
pht trin.
Chn l l c th -> nn c ng li ph hp th phi c s iu chnh
thch ng vi tng giai on lch s c thtng iu kin c th
2. Nguyn l v s pht trin

11
 a. Khi nim pht trin
- Quan im siu hnh: Xem s pht trin ch l s tng ln hay s gim i
n thun v lng, khng c s thay i g v mt cht ca s vt. S pht
trin nh l mt qu trnh ln lin tc, khng c nhng bc quanh co thng
trm, phc tp.
- Quan im bin chng:Pht trin dng ch qu trnh vn ng ca s
vt,hin tng theo khuynh hng i ln t trnh thp n trnh cao, t
km hon thin n hon thin hn.
-Phn bit KN pht trin v KN vn ng:Khi nim vn ng khng ng
nht vi khi nim pht trin.
+ Vn ng l mi s bin i ni chung
+ Pht trin l qu trnh vn ng tin ln (Trong qu trnh V
bao hm cc hnh thc vn ng: i ln,i xung, thng bng trong vn
ng i ln l khuynh hng chung nht)
VD:SV A nm th nht hc rt km (V i xung),nm th hai hc
mc trung bnh(V thng bng), nm th ba hc kh(Vn ng i ln), nm
th t hc gii( V i ln)
->Nhn c qu trnh hc tp ca SV A, ta thy SV A pht trin:
t ch l ngi hc km tch cc c gng hc tp tr thnh SV gii.

b. Tnh cht ca s pht trin

3 tnh cht c bn.
- Tnh khch quan: Ngun gc ca s pht trin nm ngay trong bn
thn s vt. l qu trnh gii quyt lin tc nhng mu thun ny sinh trong
s tn ti v vn ng ca s vt.
VD:Do em c gng hc l thuyt v chm ch lm bi tp ton
nn kin thc ca em v mn ton ngy cng vng hn.Em lun suy ngh tm
ra cch gii hay nht ,t kt qu tt nht mi bi tp,mi bi kim traNh
gip em t ch l hc sinh hc km ton tr thnh hc sinh gii ton.
- Tnh ph bin: s pht trin din ra mi lnh vc (t nhin, x hi, t
duy) bt c s vt hin tng no ca th gii khch quan.
VD:T nhin: th gii pht trin t n bo n a bo; t ng
vt bc thp n ng vt bc cao; Con ngi l sn phm ca qu trnh pht
trin y.
VD:X hi: CSNT-> CHNL-> PK-> TB-> CSCN
VD: T duy:Nhn thc pht trin t cha bit n bit, t bit t
n bit nhiu, t km su sc n su sc hn, t km hon thin n hon
thin .

12
 - Tnh a dng phong ph: pht trin l khuynh hng chung ca mi
s vt, mi hin tng song mi s vt, mi hin tng li c qu trnh pht
trin khng ging nhau (s vt tn ti trong khng gian v thi gian khc nhau
=> s pht trin khc nhau).
VD:Mi SV do kh nng hc tp khc nhau (Thng minh,t
gic,tch cc chm ch hc tp),iu kin gia nh khc nhau,hon cnh x hi
khc nhau...Nn qu trnh hc tp pht trin khc nhau.
Mi cy mi hoa, mi nh mi cnh
c. ngha phng php lun
- Mi s vt, hin tng u nm trong qu trnh vn ng v pht trin,
nn trong nhn thc v hot ng ca bn thn phi c quan im pht trin ->
Quan im pht trin: i hi khi nhn thc khi gii quyt mt vn
no con ngi phi t chng trng thi ng, nm trong khuynh hng
chung l pht trin; phi t s vt, hin tng theo khuynh hng i ln; mt
khc phi thy c tnh quanh co phc tp trong s pht trin ca s vt, hin
tng .Khc phc t tng bo th, tr tr, nh kin i lp vi s pht trin.
VD:Trong qu trnh hc tp: c nhng giai on A gp rt
nhiu kh khn-hon cnh gia nh kh khn ,hc tp xa st, bn b ch ci ;c
lc A c nh t vnC gio ch nhim phn tch v ng vin em:
Hy c gng hc tp,tng lai pha trc ang rng m n cc em .T
A khng bi quan chn nn v cuc sng ca mnh na . A nhn ra v c gng
hc tp..-> Gi y A tr thnh sinh vin trng HQGHN.
-Con ng pht trin l mt qu trnh bin chng quanh co ,phc tp,
chia ra nhiu giai on.V vy ,trong nhn thc v hot ng thc tin cn phi
c quan im Lch s- c th.Tc l,khi nhn thc v tc ng vo s vt cn
ch n hon cnh lch s c th trong s vt sinh ra tn ti v pht trin.
VD:E mun c nhiu kin thc hn na, nhng ngay lp tc
khng th c c; c c phi tri qua mt qu trnh pht trin.E lp k
hoch hc tp chia thi gian c th ph hp vi nng lc v iu kin SV ca
em=> E t kt qu tt trong qu trnh hc tp ca mnh.
TL: Quan im ton din, quan im pht trin, Quan im lch s
c th chnh l nhng nguyn tc phng php lun -> nh hng ch o
hot ng nhn thc v hot ng thc tin, ci to hin thc, ci to chnh
bn thn con ngi .
III. Cc cp phm tr c bn ca php bin chng duy vt
- Phm tr: L nhng khi nim rng nht phn nh nhng mt, nhng
thuc tnh, nhng mi lin h chung, c bn nht ca cc s vt v hin tng
thuc mt lnh vc nht nh.
- Mi khoa hc u c h thng phm tr ring ca mnh

13
 - Phm tr ca php bin chng: l phm tr chung nht.
1. Ci ring v ci chung
a. Phm tr ci ring v ci chung:
- Ci ring: l phm tr trit hc ch mt s vt, mt hin tng, mt qu
trnh nht nh.
VD: Mt sinh vin, mt trng hc..
- Ci chung: l phm tr trit hc dng ch nhng mt nhng thuc
tnh c nhiu s vt, hin tng.
VD:SV l nhng ngi hc trong cc trng cao ng v i hc
- Ci n nht: l phm tr trit hc dng ch nhng nt, nhng mt,
nhng thuc tnh Ch c mt s vt, mt kt cu vt cht khng lp li kt
cu vt cht khc.
VD:Mi SV c c tnh ,kh nng tip nhn tri thc khc vi
cc vi SV khc.
b. Quan h bin chng gia ci ring v ci chung
Php bin chng cho rng ci ring, ci chung v ci n nht u tn
ti khch quan, gia chng c mi lin h hu c vi nhau. iu th hin:
- Th nht: Ci chung ch tn ti trong ci ring, thng qua ci ring m
biu hin s tn ti ca mnh.
VD: C l loi ng vt sng di nc,th bng mang,bi bng
vy-y l c im chung ca c (ci chung).Nhng c im chung ny s
khng tn ti khi khng c cc con c c th( ci ring) tn ti.
- Th 2: Ci ring ch tn ti trong mi lin h vi ci chng.
VD:Con c c th(ci ring) khng tn ti nu khng sng di
nc,th bng mang v bi bng vy (ci chung)
VD: Lan l SVHQGHN(ci ring)nn Lan phi thc hin ni
quy, quy nh ca trng( ci chung)
- Th 3: Ci ring l ci ton b phong ph hn ci chung, ci chung l
ci b phn nhng su sc, bn cht hn ci ring.
Ci ring = Ci chung+ Ci n nht
Ci chung l b phn ca ci ring,thng gn vi
bn cht s vt vt
- Th 4: Ci n nht v ci chung c th chuyn ho ln nhau trong qu
trnh pht trin ca s vt .
2 trng hp:

14
 - Ci mi di dng ci n nht, sau hon thin dn tr thnh
ci chung.
VD:Mt nh khoa hc nghin cu ra phng php lai to ging
mi (Ci n nht). Sau phng php ny c ph bin v
c ngi dn s dng rng ri ; lc ny ci n nht chuyn
thnh ci chung.
- Ci chung lc hu, li thi dn tr thnh ci n nht
VD: Ngc li.
c. ngha phng php lun
- V ci chung tn ti trong ci ring nn phi tm ci chung trong ci
ring ch khng phi t mun ch quan ca con ngi .
VD:Mun a ra phng php trng cy tt nht, nh khoa
hc phi bt u xem st t ci ring c th( ging cy, iu kin th nhng,s
pht trin ca cy) T rt ra kt lun v phng php mi.
- Ci chung l ci su sc, ci bn cht chi phi ci ring, nn nhn thc
phi nhm tm ra cc ci chung v trong hot ng thc tin phi da vo ci
chung ci to ci ring.
VD:Ngi nng dn mun t kt qu tt trong cng vic
trng cy ca mnh th h phi c kin thc khoa hc(Ci chung).sau , h vn
dng kin thc khoa hc vo qu trnh sn xut c th ca mnh(ci ring)-> thu
c nng xut cao.
- Mt khc v ci chung li biu hin thng qua ci ring nn phi tu
tnh hnh c th p dng ci chung vo ci ring mt cch linh hot, sng to
trnh gio iu my mc.
VD: Phng php sn xut la chung l c 3 giai on,
nhng do tnh hnh thi tit thay i nn ti ch thc hin 2 giai on
- Cn to iu kin thun li ci n nht c li cho con ngi tr
thnh ci chung v ci chung bt li tr thnh ci n nht.
VD:ng vin,khuyn khch ngi c nhng sng kin
khoa hc mi nht(Ci n nht) ph bin rng ri mi ngi hc tp v lm
theo(Ci chung)-> thu c kt qu cao trong cng vic ca mnh.
VD:Ngc li
2. Nguyn nhn v kt qu
a. Phm tr nguyn nhn v kt qu
- Nguyn nhn: l phm tr trit hc ch s tc ng ln nhau gia cc mt
trong mt s vt hoc gia cc s vt vi nhau, gy ra mt bin i nht nh
no .

15
 - Kt qu: L phm tr trit hc ch nhng bin i do nguyn nhn gy
ra.
VD: Gio vin ging rt k nhng SV A khng hc
bi,khng lm bi tp (nguyn nhn)-> Nn SV A khng lm c bi kim
tra(kt qu)
VD:S tng tc gia dng in v dy dn,c bit l dy tc
bng n(nguyn nhn)->lm bng n pht sng(kt qu)
- Tnh cht ca mi lin h nhn qu:
+ Tnh khch quan: Mi lin h nhn qu l ci vn c ca bn thn s
vt, khng ph thuc vo thc con ngi .
Duy tm: Cho rng mi lin h nhn qu do thng sinh ra hoc do
cm gic ca con ngi quy nh.
(H Ghen - Beccli)
+ Tnh ph bin: Mi s vt hin tng trong t nhin v trong x hi
u c nguyn nhn nht nh gy ra, khng c hin tng no khng c nguyn
nhn, ch c iu nguyn nhn c nhn thc hay cha m thi.
+ Tnh tt yu: Cng mt nguyn nhn nht nh trong nhng iu kin
ging nhau, s gy ra kt qu ging nhau.
b. Quan h bin chng gia nguyn nhn v kt qu.
-Mi quan h nhn qu l mi quan h khch quan bao hm tnh tt yu:
khng c nguyn nhn no khng dn ti kt qu nht nh v ngc li khng
c kt qu no khng c nguyn nhn.
- Nguyn nhn sinh ra kt qu, do vy NN bao gi cng c trc kt qu, cn
kt qu xut hin sau nguyn nhn.
Tuy nhin khng phi bt c mi lin h ni tip v thi gian no cng l
mi lin h nhn qa.Xc nh MQHNQ phi cn c 2 yu t:Quan h v thi
gian+ quan h sn sinh.
VD:Hin tng ngy v m : Ngy n sau m, nhng m khng phi
l nguyn nhn ca ngy. Nguyn nhn ca hin tng ny l do, tri t lun
qua xung quanh trc ca n v quay xung quanh mt tri; nn lun c mt phn
khut vo bng ti, mt phn nh ra nh sng-> v vy c hin tng ngy v
m.
- Nguyn nhn sinh ra kt qu rt phc tp bi v n cn ph thuc vo nhiu
iu kin v hon cnh khc nhau. Mt kt qu c th do nhiu nguyn nhn
sinh ra. Mt khc mt nguyn nhn trong nhng iu kin khc nhau cng c
th sinh ra nhng kt qu khc nhau.
VD:C gio ging bi,truyn t tri thc-Sinh vin hc tp tip thu tri
thc(1Nguyn nhn)-> kt qu cc SVtrong lp t s im khc

16
nhau(nhiuKQ).Ti sao? V s c gng,thng minh,chm ch hc tp rn luyn
ca tng ngi khc nhau(iu kin khc nhau)
VD:Sc khe ca chng ta tt c th do nhiu nguyn nhn:do luyn tp
th dc; do n ung iu ; do chm sc y t tt V.Vch khng ch do mt
nguyn nhn no.
- Nhiu nguyn nhn sinh ra kt qu. Nu cc nguyn nhn tc ng cng
chiu trong mt s vt th s gy ra nh hng cng chiu i vi s hnh thnh
kt qu, lm cho kt qu xut hin nhanh hn. Ngc li km hm tc dng ca
nhau, ngn cn s xut hin ca kt qu.
- Nguyn nhn v kt qu c th thay i v tr cho nhau.
Ngha l: mt s vt hin tng no trong mi quan h ny l nguyn
nhn nhng trong mi quan h khc li l kt qu v ngc li.
Vd:Chm ch hc tp l nguyn nhn gip A nm vng kin
thc(kq).Nm vng kin thc l nguyn nhn gip lm bi thi rt tt(kq).Lm
bi thi tt li l nguyn nhn .
- Kt qu do nguyn nhn sinh ra, nhng sau khi xut hin, kt qu li c
nh hng tr li i vi nguyn nhn.
S nh hng din ra theo 2 chiu hng:
Thc y..
Cn tr..
VD: Chm ch hc tp(nn)-> t im cao(kq)->kch thch SV cng
chm ch hc tp hn.
Ngc li.
c. ngha phng php lun
- Mi s vt, hin tng trong th gii vt cht u c nguyn nhn. Nn
phi tm nguyn nhn cha c pht hin hiu ng s vt, hin tng.
Mun tm nguyn nhn phi tm trong th gii hin thc, trong bn thn s vt
hin tng, ch khng c tng tng ra t trong u c ca con ngi.
Vd: Ti sao mnh hc km? Sau khi tm hiu mnh thy rng nguyn nhn
c bn chnh l t bn thn mnh: Li hc->khng c gio trnh,khng tm
hiu k hn kin thc c hc qua mng Intnnet khng xp xp thi gian
hp l cho vic hc-> hc km.
- V nguyn nhn lun c trc kt qu nn mun tm nguyn nhn ca
mt hin tng no y cn tm trong nhng s kin, nhng mi lin h xy ra
trc khi hin tng xut hin.
Vd: Khi iu tra mt v n, cnh st phi tm nguyn nhn t nhng mi
quan h ca nn nhn trc khi sy ra n mng.

17
 - Mt kt qu c th do nhiu nguyn nhn sinh ra. Nhng nguyn nhn
ny c vai tr khc nhau i vi vic hnh thnh kt qu. V vy trong hot ng
thc tin chng ta cn phn loi nguyn nhn. ng thi nm c chiu hng
tc dng ca cc nguyn nhn t c bin php thch hp to iu kin cho
nguyn nhn tch cc, hn ch nguyn nhn tiu cc.
Vd: tr thnh SV gii do nhiu nguyn nhn khc nhau:
1. Do s c ging n lc hc tp ca bn thn(c gio trnh, nghe
ging,c v tham kho kin thc hay trong sch tham kho hoc trn
Intnnet)
2.Do s nhit tnh,uyn bc ca cc thy c truyn t kin
thc.
3 .Do nh trng trang b c s ging dy v hc tp tt
4.Do s quan tm,to iu kin ca gia nh.
->Trong nhng nguyn nhn trn em xc nh nguyn nhn 1 l
nguyn nhn c bn nht.V,vic hc tp l vic c bn nht ca mi
SV.Gi s,thy c gii,nhit tnh ging dy; iu kin ging dy v
hc tp tt; Gia nh to iu kinnhng SV li hc, khng c
gng n lc hc tp th khng th hc gii c.Do vy em nhn
thy em c thnh cng hay khng trc tin phi nh vo s
chm ch,n lc ca chnh bn thn mnh (nn c bn, ch yu).
-Kt qu c tc ng tr li nguyn nhn v vy trong hot ng thc tin
chng ta cn phi khai thc, tn dng kt qu t c to iu kin thc
y nguyn nhn pht huy tc dng nhm t mc ch.
Vd:Em c gng hc tp ph thng nn em c kin thc(NN) thi
HQGHN(KQ t c)-khoa Mi Trng (KQ t c).c hc ti
y em s c gng hc tp v rn luyn nng cao trnh chuyn mn ca
mnh tr thnh ngi vng vng trong hc tp v ngh nghip sau ny.
3. Tt nhin v ngu nhin
- Tt nhin: l phm tr ch ci do nhng nguyn nhn c bn bn trong
ca kt cu vt cht quyt nh v trong nhng iu kin nht nh n phi xy
ra nh th ch khng th khc.
VD:l sinh vin khoa MT-HQG th tt nhin phi nghin cu v
chuyn nghnh mi trng.
- Ngu nhin: L phm tr ch ci khng do mi lin h bn cht, bn
trong kt cu vt cht, bn trong s vt quyt nh m do cc nhn t bn ngoi,
do s kt hp nhiu hon cnh bn ngoi quyt nh. Do n c th xut hin
hoc khng xut hin, c th xut hin nh th ny hoc nh th khc.

18
 VD:Trng ht ng tt nhin phi mc ln cy ng ch khng phi
mc ln cy khc.Nhng cy ng tt hay khng tt,l do cht t,thi tit, m
bn ngoi ht ng quy nh.y chnh l ngu nhin.
b. Mi quan h bin chng gia tt nhin v ngu nhin.
- Tt nhin v ngu nhin u tn ti khch quan c lp vi thc ca con
ngi v u c v tr nht nh i vi s pht trin ca s vt.
C tt nhin v ngu nhin u c vai tr quan trng i vi s vt.Tuy
nhin ci tt nhin ng vai tr chi phi i vi s vn ng, pht trin ca s
vt; ci ngu nhin lm cho s vt pht trin nhanh hn hoc chm hn.
VD:t ai, thi tit khng quyt nh n vic ht ng ny mm ln
cy ng; nhng t ai, thi tit li c tc ng lm cho ht ng nhanh hay chm
ny mm thnh cy ng.
- Tt nhin v ngu nhin tn ti trong s thng nht hu c vi nhau,khng
c tt nhin cng nh ngu nhin thun ty tch ri nhau.
->Ci tt nhin bao gi cng vch ng i cho mnh thng qua v s ci
ci ngu nhin.Ni cch khc,ci tt nhin bao gi cng th hin s tn ti ca
mnh thng qua v s cc ngu nhin.
->Cn ci ngu nhin l hnh thc biu hin ca ci tt nhin, ng thi l
ci b sung cho ci tt nhin
VD:Cng vic chnh ca gio vin l ging dy(tt nhin),nhng ging
dy cho hc sinh no l ngu nhin-v ngh gio khng quy nh ging dy HS
c th no.Nhng nh vic trc tip ging dy cc HS c th m gio vin mi
thc hin c cng vic ca mnh.
- Tt nhin v ngu nhin c th chuyn ho cho nhau.
Tt nhin v ngu nhin khng nm yn trng thi c m thay i cng
vi s thay i ca s vt v trong nhng iu kin nht nh tt nhin c th
chuyn ho thnh ngu nhin v ngc li.
VD:A i hc th A phi i n trng l tt nhin.Nhng trn ng i
A tnh c gp mt ngi khng quen bit ( ngu nhin).Sau ln gp nhau h
tr thnh ngi bn thn,thng xuyn gp nhau(vic gp nhau by gi tr
thnh tt nhin).
+ S chuyn ho gia tt nhin v ngu nhin cn th hin ch, khi xem
xt trong mi quan h ny th s vt hin tng l ngu nhin, nhng khi
xem xt trong mi quan h khc th s vt, hin tng li l ci tt yu.
Nh vy ranh gii gia tt nhin v ngu nhin ch c ngha tng
i. Do vy khng nn cng nhc khi xem xt s vt, hin tng.
c. ngha phng php lun

19
 - V ci tt nhin gn vi bn cht ca s vt, ci nht nh xy ra theo
quy lut ni ti ca s vt, cn ci ngu nhin l ci khng gn vi bn cht ni
ti ca s vt, n c th xy ra c th khng. Do vy trong hot ng thc tin
v c bn chng ta phi cn c vo ci tt nhin ch khng th da vo ci ngu
nhin.
Tuy nhin khng c b qua hon ton ci ngu nhin. V ci ngu nhin
c th nh hng su sc n s pht trin ca s vt.
Cho nn trong hnh ng ngoi phng n chnh, ngi ta cn lp
phng n d phng ch ng.

VD: hc tp tt th em cn phi chm ch hc tp l tt nhin.Tuy

nhin trong qu trnh hc tp nhng yu t ngu nhin c th xy ra nh: Mt
in,my tnh hng,ng mng khng truy cp c.nh hng n vic hc
ca em nn em lun c phng n d phng: chun b n tch in,Lu cc d
liu liu trong gmail ca mnhDo vy em lun ch ng trong vic t hc tp
ca mnh.
- V ci tt nhin khng tn ti thun tu m bc l qua v vn ngu nhin.
Do vy mun nhn thc c ci tt nhin phi thng qua vic nghin cu, phn
tch, so snh rt nhiu ci ngu nhin.
Nh: Phi t tm ra ci chung tt yu.
- Ci ngu nhin trong iu kin nht nh c th chuyn ho thnh ci tt
nhin. Do vy, trong nhn thc v trong hot ng thc tin, chng ta khng
c xem nh b qua ci ngu nhin.
4. Ni dung v hnh thc
5. Bn cht v hin tng
6. Kh nng v hin thc
SGK: + Khi nim
+ Mi lin h bin chng
+ Mt s kt lun v mt phng php lun.

IV. Cc quy lut c bn ca php bin chng duy vt

- Khi nim quy lut
- Phn loi quy lut:
+ Quy lut ring

20
 + Quy lut chung
+ Quy lut ph bin
1. Quy lut chuyn ho t nhng s thay i v lng thnh nhng
thay i v cht v ngc li.
a. Khi nim cht v khi nim lng.
- Khi nim cht:
Cht l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh khch quan vn
c ca s vt, l s thng nht hu c ca nhng thuc tnh lm cho s vt
l n ch khng phi l ci khc.
VD: Con ngi: L ng vt bc cao,bit lao ng v trao i vi nhau
bng ngn ng (con ngi khc vi cc i tng khc cc thuc tnh ny-
y chnh l nhng thuc tnh quy nh cht ca cong ngi)

+ Cht c biu hin thng qua thuc tnh ca s vt. Mi s vt c

nhiu thuc tnh, trong c thuc tnh c bn v khng c bn. Nhng
thuc tnh c bn c tng hp li to thnh cht ca s vt.
V vy, mi s vt c nhiu cht khc nhau.
Vd:Dng c nhiu cht khc nhau: l con khi so snh vi b m;
l hc tr khi so snh vi thy c; l ngi mua hng khi so snh vi ngi
bn hng
+ Cht ca s vt khng nhng c quy nh bi cc yu t to
thnh m cn c quy nh bi phng thc lin kt gia cc yu t to
thnh.
Vd: Kim cng v Than ch u do nguyn t Cacbon to
thnh,nhng Than th mm-gi tr VC khng cao,cn Kim cng th ngc
li.
- Khi nim lng
Lng l phm tr trit hc dng ch tnh quy nh vn c ca s
vt v mt s lng, quy m, trnh nhp iu ca s vn ng v pht
trin cng nh cc thuc tnh ca s vt.
+ Lng ca s vt biu th kch thc di hay ngn, s lng nhiu hay
t, quy m to hay nh, trnh cao hay thp, nhp iu nhanh hay chm.
Vd:-lp CNMT c 40 SV
-Vn tc ca nh sng l 300.000 km/ s
+Thc t s lng ca s vt thng c xc nh bi nhng n v o
lng c th. Nhng c lng c th ch biu th di dng tru tng v khi
qut.

21
 Vd: Tnh cm ca A i vi B nhiu hay t th khng o c
bng con s c th m phi bng s nhn thc khi qut
- Lu : S phn bit gia cht v lng ch mang ngha tng i
ty theo tng quan h m xc nh.
Vd:Khi ta so snh hai mnh vi khc nhau ta thy:
Ging nhau: Mu sc, cht liu
Khc nhau: chiu di,chiu rng
Kl:Trong trng hp tng mnh ring bit th thuc tnh
chiu di,rng l bao nhiu l thuc tnh quy nh v lng.
Trong quan h so snh:Th chnh thuc tnh quy
nh cht ca s vt.Gip ta phn bit c mnh vi ny khc mnh vi kia.
b. Quan h bin chng gia cht v lng
- Nhng thay i v lng dn n nhng thay i v cht.
+ Mi s vt bao gi cng l th thng nht ca 2 mt i lp lng v
cht. Hai mt i lp khng tch ri nhau m tc ng ln nhau. Trong s vt
tnh quy nh v cht khng tn ti nu khng c tnh quy nh v lng v
ngc li.
+ Khi s vt ang tn ti cht v lng lun thng nht vi nhau mt
nht nh.
.: L khong gii hn trong s thay i v lng cha lm thay
i cn bn v cht ca s vt, s vt vn cn l n ch cha chuyn thnh
ci khc.
- Trong phm vi nh nht nh 2 mt cht v lng tc ng qua li ln
nhau.T rong lng thng xuyn bin i cn cht tng i n nh. Lng
bin i t t theo 2 chiu tng dn (hoc gim dn) n im gii hn nht
nh (im nt) th s vt s thc hin bc nhy dn ti s thay i v cht ca
s vt.
.im nt: l im gii hn m ti s thay i v lng lm
thay i v cht ca s vt
.Bc nhy: L s chuyn ho v cht ca s vt do s thay i v
lng ca s vt trc gy nn.
Bc nhy l s kt thc mt giai on pht trin ca s vt v l im
khi u ca giai on pht trin mi.
- Nhng thay i v cht dn n nhng thay i v lng.
+ Cht mi ca s vt ra i s tc ng tr li lng ca s vt. Th hin:
cht mi c th lm thay i kt cu, quy m, trnh , nhp iu ca s vn
ng v pht trin ca s vt.

22
 VD:Hc sinh(kh nng nhn thc cn hn ch, hc nhiu mn khc
nhau nhng cha nghin cu su)->Sinh vin(cht mi)-Kh nng nhn thc
cao hn, nhanh hn,lng kin thc su rng hn nht l v chuyn ngnh mnh
chn-> Do vy mi sinh vin phi thc c rng khi cht mi ra
i(Sinh vin) phi ch ng tch cc tch ly v lng:chm ch hc tp rn
luyn nng cao kh nng nhn thc,c kin thc su rng v mi mt nht l
kin thc chuyn nghnh(ph hp vi cht mi) .Nh vy SV mi tn ti
ng t cch l sv v pht trin c.
Ni dung quy lut: Mi s vt l s thng nht gia lng v cht, s
thay i dn dn v lng ti im nt s dn ti s thay i v cht ca s vt
thng qua bc nhy, cht mi ra i tc ng tr li s thay i ca lng mi
li c cht mi cao hn Qu trnh tc ng din ra lin tc lm cho s vt
khng ngng bin i.

c) ngha phng php lun:

-S vn ng v pht trin ca s vt bao gi cng din ra bng cch
tch lu dn dn v lng n mt gii hn nht nh, thc hin bc nhy
chuyn ho v cht. Do trong hot ng nhn thc v hot ng thc
tin, con ngi phi bit tng bc tch lu v lng lm bin i v
cht theo quy lut (theo chiu hng tt).
VD: Mun t HSPT->thnh SVH th phi tch cc hc tp tch ly
kin thc PT(tch ly v lng )-> thi (bc nhy)->mi tr thnh SVH.
VD:T SV bnh thng-> tr thnh SV gii.
VD:T ngi cng nhn bnh thng->tr thnh ngi cng nhn c tay
ngh cao.
+ Phng php ny gip cho chng ta trnh c t tng ch quan
duy ch ni nng, t chy giai on mun thc hin bc nhy lin
tc.
- Khi tch lu v lng phi c quyt tm thc hin bc nhy phi
kp thi chuyn nhng s thay i v lng thnh thay i mang tnh cht
tin ho thnh nhng thay i mang tnh cht cch mng.
VD:Khi tch ly lng kin thc trong 12 nm hc ph thng
phi quyt tm tham gia k thi(bc nhy) th mi tr thnh SV
+ Chng li t tng bo th tr tr coi s pht trin l s bin i
thun v lng khng gim thc hin bc nhy.
+Trong hot ng con ngi phi bit vn dng linh hot cc hnh
thc bc nhy tu theo tng trng hp c th(Bc nhy: ln,nh,cc
b,ton din,di, ngn)

23
 VD:Ni n con ng hc tp ca mi HSPT: Mi hc sinh ph thng
c mi kh nng hc tp, iu kin v hon cnh khc nhau.Do mi ngi
thc hin bc nhy khc nhau.C ngi thi nm u tin i hc; c
ngi phi thi hai nm mi .
VD:Cha bnh, cng loi bnh c ngi ung thuc 3 ngy l khi bnh;
c ngi ung 7 ngy mi khi(Bc nhy khc nhau) (ti sao?-> Sc khng
ca mi ngi khc nhau).
2. Quy lut thng nht v u tranh gia cc mt i lp
a. Khi nim mu thun v cc tnh cht chung ca mu thun
- Khi nin mu thun dng ch mi lin h thng nht v u tranh,
chuyn ho gia cc mt i lp ca mi s vt, hin tng hoc gia cc mt
s vt hin tng vi nhau.
Mu thun bin chng khc mu thun.
Nhn t to thnh mu thun l mt i lp (lgic)
Mt i lp: dng ch nhng mt, nhng thuc tnh, nhng khuynh
hng vn ng tri ngc nhau l iu kin tin tn ti ca nhau.
- Cc tnh cht ca mu thun:
+ Mu thun c tnh khch quan v ph bin
+ Mu thun a dng, phong ph
b. Qu trnh vn ng ca mu thun
Trong mi mu thun cc mt i lp va thng nht vi nhau, va u
tranh vi nhau.
Thng nht ca cc mt i lp dng ch s lin h, rng buc khng
tch ri nhau.
u tranh gia cc mt i lp dng ch khuynh hng tc ng qua
li, bi tr, ph nh nhau ca cc mt i lp.
(Thng nht l tng i, u tranh l tuyt i).
- Qu trnh u tranh:
Lc u mi xut hin mu thun ch l s khc nhau cn bn nhng theo
khuynh hng tri ngc nhau. Khi hai mt i lp ca mu thun xung t vi
nhau gay gt v khi iu kin chn mui th chng s chuyn ho ln nhau,
mu thun c:
- hiu ng mu thun ca s vt, hiu ng xu hng vn ng pht
trin v iu kin gii quyt mu thun th khi phn tch mu thun, phi xem
xt qu trnh pht sinh pht trin ca tng mu thun, xem xt vai tr, v tr v
mi quan h ln nhau ca cc mu thun .

24
 - Phi tm cch gii quyt mu thun bng con ng u tranh gia cc
mt i lp, trnh iu ho v th tiu mu thun. Phi tch cc pht trin cc
iu kin gii quyt mu thun.
.
- Vic u tranh gii quyt mu thun phi ph hp vi trnh pht trin
ca mu thun. Mu thun khc nhau phi c phng php gii quyt khc
nhau.
Nh: Mu thun ch c gii quyt khi iu kin chn mui. V vy, mt
mt phi chng li thi ch quan, nng vi, mt khc phi tch cc thc y
cc iu kin khch quan lm cho iu kin gii quyt mu thun i n chn
mui.
3. Quy lut ph nh ca ph nh.
Khi nim ph nh v ph nh bin chng.
a. Khi nim ph nh, ph nh bin chng
Ph nh: L s thay th s vt ny bng s vt khc trong qa trnh vn
ng v pht trin.
Trong LSTH, tu theo th gii quan v phng php lun khc nhau cc
nh trit hc c quan nim khc nhau v ph nh.
+ C quan im cho rng s vt mi ra i hu nh lp li hon ton qu
trnh ca s vt c:
+ C quan im coi s ph nh l s dit vong hon ton ci c, chm
dt hon ton s vn ng pht trin ca s vt.
Xo b mt s dng A
+ Theo quan im duy vt bin chng. S vt mi ra i t trong lng ca
ci c nhng hon thin hn ci c -> l ph nh bin chng.
- Ph nh bin chng l phm tr trit hc dng ch ph nh t thn,
l mt khu trong qu trnh dn ti s ra i s vt mi, tin b hn s vt c
(s vt t trong lng ci c nhng hon thin hn ci c) iu c ngha:
khng phi s ph nh no cng l ph nh bin chng. ph nh bin chng
phi c 2 c trng c bn sau:
- Tnh cht ph nh bin chng
+ Tnh khch quan: V nguyn nhn ca ph nh nm ngay trong bn
thn s vt. chnh l kt qu gii quyt nhng mu thun bn trong s vt.
Nh s gii quyt nhng mu thun m s vt lun pht trin, v th ph nh
bin chng l mt tt yu khch quan trong qu trnh vn ng v pht trin ca
s vt.
+ Tnh k tha v ph nh bin chng l kt qu ca s pht trin t thn
ca s vt. Ci mi ra i trn nn tng ca ci c, l s pht trin tip tc ca

25
ci c trn c s gt b nhng mt tiu cc, li thi, lc hu ca ci c v chn
lc, gi li, ci to nhng mt cn thch hp, nhng mt tch cc b sung nhng
mt mi ph hp vi hin thc.
Nh vy: S pht trin chng qua ch l s bin i trong giai on sau
bo tn tt c nhng mt tch cc c to ra giai on trc v b sung thm
nhng mt mi ph hp vi hin thc.
Nh: Trong qu trnh ph nh bin chng, s vt khng nh li nhng
mt tt, mt tch cc v ch ph nh nhng ci lc hu, ci tiu cc. Do ph
nh ng thi cng l khng nh: Ph nh bin chng chnh l mt khu
tt yu ca s pht trin.
b. Ph nh ca ph nh:
VD: Ht thc cy la - ht thc
Th gii vt cht tn ti vnh vin, vn ng v pht trin khng ngng.
Th gii vn ng v pht trin c tnh cht chu k, pht trin thng phi tri
qua hai ln ph nh bin chng ln, gi l ph nh ca ph nh.
Sau mt chu k ph nh bin chng s vt mi ra i dng nh quay
tr li ci ban u nhng trn c s mi cao hn. y l c im quan trng
nht ca s pht trin bin chng.
Mi ln ph nh u l kt qu ca u tranh v chuyn ho ln nhau
gia cc mt i lp vi n (ht thc cy la), ln ph nh th 2, ci ph nh
y li b ph nh tr li ci ban u nhng trn c s mi cao hn (cy la - ht
thc).
Do tnh cht chu k, do s lp li nhng trn c s mi cao hn m quy
lut ph nh ca ph nh phn nh chiu hng pht trin ca s vt khng
theo ng thng, khng theo ng trn m theo ng xoy c.
S pht trin theo ng xoy c l biu th r rng cc c trng ca
qu trnh pht trin bin chng ca s vt: Tnh k tha, tnh lp li, tnh tin
ln, tnh pht trin v tn, tnh quanh co phc tp.
Lu : Khng phi s vt no 2 ln ph nh.
- Tm li: Quy lut ph nh ca ph nh nu ln mi lin h, s k tha
gia ci khng nh v ci ph nh, nh ph nh bin chng l iu kin
cho s pht trin; n bo tn ni dung tch cc ca giai on trc v b sung
thm nhng thuc tnh mi lm cho s pht trin i theo ng xoy c.
c. ngha phng php lun (256 257)
- Quy lut gip ta nhn thc ng n v xu hng pht trin ca s vt,
qu trnh pht trin ca s vt khng i theo con ng thng tp m din ra
quanh co phc tp, trong gm nhiu chu k khc nhau. Chu k sau bao gi
cng tin b hn chu k trc. T chng ta phi c nim tin v thi lc

26
quan CM i vi xu th pht trin ca thi i v con ng pht trin ca t
nc.
- Quy lut gip ta hiu rng: kt qu ca ph nh bin chng l s ra i
ca ci mi t trong lng ca ci c nhng hon thin hn ci c. Ci mi lc
ban u cn mong manh yu t nhng c sc sng hn ci c. V vy phi bit
pht hin ci mi, ng h ci mi v u tranh cho ci mi thng li.
(lc th ly tinh).
- Quy lut ny cng cho ta thy: Ci mi ra i trn c s ca ci c nn
phi bit k tha c ph phn nhng di sn ca qu kh, trnh 2 khuynh hng:
1. Ph nh sch trn qu kh
2. K tha nguyn si ci c
Kt lun:
- Mi quy lut c bn ca PBCD cp n nhng phng din khc
nhau ca qu trnh vn ng v pht trin ca s vt trong thc t s vn ng
v pht trin ca bt c s vt no cng l s tc ng tng hp ca tt c cc
quy lut c bn trn. Do trong hot ng ca mnh c hot ng nhn thc
ln hot ng thc tin t cht lng v hiu qu cao, con ngi phi vn
dng tng hp cc quy lut mt cch y , su sc, nng ng ph hp vi
iu kin c th.
IV. L lun nhn thc duy vt bin chng
1. Thc tin v vai tr ca thc tin i vi nhn thc
a. Thc tin v cc hnh thc c bn ca thc tin.
b. Nhn thc v vai tr ca nhn thc
- Nhn thc: l mt qu trnh phn nh tch cc t gic v sng to tsg
khch quan vo b c con ngi trn c s thc tin nhm sng to ra nhng tri
thc v tsg quan .
- MA xy dng nn hc thuyt v nhn thc, da trn 4 nguyn tc c
bn sau:
Mt l: Tha nhn th gii vt cht tn ti khch quan c lp i vi
thc ca con ngi.
Hai l: Tha nhn kh nng nhn thc c th gii ca con ngi. Coi
nhn thc l s phn nh hin thc khch quan vo trong b c ca con ngi,
l hot ng tm hiu khch th ca ch th.
Khng c ci g con ngi khng nhn thc c m ch c ci con
ngi cha nhn thc c nhng s nhn thc c.
Ba l: Khng nh s phn nh l mt qu trnh bin chng, tch cc,
t gic sng to. Qu trnh phn nh y din ra theo trnh t t cha bit n

27
bit, t bit t n bit nhiu, i t hin tng n bn cht v t bn cht km
su sc n bin chng su sc hn.
Bn l: Coi thc tin alf c s ch yu v trc tip nht ca nhn thc, l
ng lc, mc ch ca nhn thc v l tiu chun kim tra chn l.
- Da trn nhng nguyn tc c bn , ch ngha duy vt bin chng
khng nh:
V bn cht, nhn thc l qu trnh phn nh tch cc, t gic v sng to
tsg khch quan vo b c con ngi trn c s thc tin.
1. Thc tin nhn thc v vai tr ca thc tin vi nhn thc
a. Thc tin v cc hnh thc c bn ca k tha
- Thc tin l ton b hot ng vt cht ca mc ch, mang tnh lch s
- x hi ca con ngi nhm ci bin t nhin v x hi
Khc vi hot ng ca t tuy, hot ng ca thc tin l hot ng m
con ngi s dng nhng cng c vt cht tc ng vo i tng vt cht lm
bin i chng theo mc ch ca mnh.
- 3 hnh thc c bn:
+ Hot ng sn xut vt cht
+ Hot ng CTXH
+ Hot ng thc nghim khoa hc
Mi hnh thc hot ng trn c mt chc nng ring, song gia chng
c mi quan h cht ch vi nhau, trong hot ng sn xut vt cht c vai
tr quan trng nht chi phi cc hot ng khc. Ngc li
Nh: KNTT v KT thc t khng ng nht
c. Vai tr ca thc tin i vi nhn thc
- Thc tin l c s l ng lc ca nhn thc, l mc ch ca nhn thc
v l tiu chun kim tra chn l.
- Thc tin l c s, l ng lc, l mc ch ca nhn thc v:
+ Thc tin l im xut pht trc tip ca nhn thc. N ra nhu cu
nnhim v, cch thc v khuynh hng vn ng v pht trin ca nhn thc.
+ Thng qua hot ng thc tin con ngi tc ng vo i tng t
nhn thc i tng.
+ Mc ch nhn thc ca con ngi l phc v thc tin, con ngi
nhn thc c tri thc su sc v i tng t tc ng vo i tng dnh
c kt qu trong hot ng thc tin.
Lm cho cuc sng ca con ngi ngy cng c nng cao v hon
thin hn.

28
 + Nh c hot ng thc tin m cc gic quan ca con ngi ngy cng
hon thin: nng lc t duy l gic khng ngng c cng c v pht trin, cc
phng tin nhn thc ngy cng hin i, c tc dng ni di cc gic quan
ca con ngi trong nhn thc th gii.
- Thc tin chng nhng .m cn ng vai tr l tiu chun kim tra
chn l.
Thc tin chnh l thc o gi tr ca nhn thc. ng thi thc tin
khng ngng b sung, iu chnh, sa cha, pht trin v hon thin nhn thc.
Nh vy, thc tin chng nhng l im xut pht ca nhn thc, l
yu t ng vai tr quyt nh i vi s hnh thnh v pht trin ca nhn thc
m con ngi l ni nhn thc phi lun lun hng ti th nghim tnh
ng n ca mnh.
ngha:
+ Phi lun lun qun trit quan im thc tin trong qu trnh nhn thc
l -> Nhn thc phi xut pht t thc tin, i su vo thc tin, phi
coi trng cng tc tng kt thc tin vic nghin cu l lun phi lin h vi
thc tin, hc i i vi hnh, trnh 2 khuynh hng :
+ Xa ri thc tin
+ Tuyt i ho thc tin
2. Con ng bin chng ca s nhn thc chn l
a. Quan im ca Lnin v con ng bin chng ca s nhn thc chn
l
TTQS TDTT TT
- Qu trnh bin chng ca nhn thc i t TQC n TDTT v t TDTT
n thc tin.
- Trc quan sinh ng (NTCT) l giai on u ca qu trnh nhn thc,
giai on con ngi s dng cc gic quan tc ng trc tip vo s vt
nhm nm bt s vt.
Trc quan sinh ng gm 3 hnh thi
+ Cm gic: L s phn nh nhng thuc tnh ring l ca s vt, hin
tng khi chng tc ng trc tip vo cc gic quan.
+ Tri gic: L hnh nh tng i ton vn v s vt khi s vt ang
trc tip tc ng vo cc gic quan.
+ Biu tng: L hnh thc phn nh cao nht v phc tp nht ca giai
on trc quan sinh ng. l hnh nh c tnh c trng v tng i hon
chnh cn lu li trong b c con ngi v s vt hi s vt khng cn trc
tip tc ng vo cc gic quan.

29
 Giai on trc quan sinh ng: Con ngi nhn thc th gii mt cch
sinh ng trc tip. Nhng giai on ny con ngi mi nhn thc c
nhng yu t bn ngoi ca s vt m khng thy c bn cht ca s vt
T duy tru tng (NTLT)
Nhn thc l tnh l giai on phn nh gin tip, tru tng v khi
qut nhng thuc tnh, nhng c im bn cht ca i tng.
NTLT gm 3 hnh thc
+ Khi nim: L hnh thc c bn ca t duy tru tng, phn nh nhng
c tnh bn cht ca s vt .
(Th hin bng mt t hay mt cm t)
Khi nim va mang tnh khch quan ch quan.
Lun vn ng v pht trin
+ Phn on: L hnh thc ca t duy lin kt cc khi nim li vi nhau
khng nh hoc ph nh mt c im, mt thuc tnh no ca i
tng.
+ Suy l: L hnh thc ca t duy lin kt cc phn on li vi nhau
rt ra tri thc mi bng phn on mi.
- Mi quan h gia nhn thc cm tnh, nhn thc l tnh vi thc tin.
Nhn thc cm tnh v nhn thc l tnh l nhng nc thang hp thnh
chu trnh nhn thc. Nhn thc cm tnh l c s cho nhn thc l tnh. Nhn
thc l tnh nh c tnh khi qut cao, li c th hiu bit c bn cht, quy
lut vn ng v pht trin ca s vt; gip cho nhn thc cm tnh c nh
hng ng v tr nn su sc hn.
b. Chn l v vai tr ca chn l i vi thc tin
- Khi nim chn l
- Cc tnh cht ca chn l: Tnh khch quan, tnh tng i, tnh tuyt
i v tnh c th
- Vai tr ca chn l i vi thc tin.
- ngha phng php lun.

30
 Chng III
CH NGHA DUY VT LCH S
I. Vai tr ca sn xut vt cht v quy lut quan h sn xut ph hp
vi trnh pht trin ca lc lng sn xut
1. Sn xut vt cht v vai tr ca n
a. Khi nim sn xut vt cht v phng thc sn xut
- Khi nim sn xut vt cht
- Khi nim phng thc sn xut
b. Vai tr ca sn xut vt cht v phng thc sn xut i vi s tn
ti v pht trin ca x hi.
- Sn xut vt cht quyt nh s tn ti, pht trin ca x hi
- Phng thc sn xut quyt nh i vi trnh pht trin ca nn sn
xut v qu trnh bin i pht trin ca ton b i sng x hi.
2. Quy lut quan h sn xut ph hp vi trnh pht trin ca lc
lng sn xut
a. Khi nim
- Lc lng sn xut: L nng lc thc tin ci bin gii t nhin ca
con ngi nhm p ng nhu cu i sng ca mnh.
- Quan h sn xut l quan h gia ngi vi ngi trong qu trnh sn
xut v ti sn xut x hi
QHSX gm 3 mt:
+ Quan h s hu i vi TLSX
+ Quan h t chc v qun l sn xut
+ Quan h phn phi sn phm sn xut
Trong 3 mt trn quan h s hu c vai tr quyt nh chi phi cc quan
h khc.
b. Mi quan h bin chng gia lc lng sn xut v quan h sn
xut
- LLSX v quan h sn xut l 2 mt ca phng thc sn xut, chng tn
ti khng tch ri nhau, tc ng qua li ln nhau mt cch bin chng, to
thnh quy lut s ph hp ca QHSX vi trnh pht trin ca LLSX Quy
lut c bn nht ca s vn ng, pht trin ca x hi.

31
 - Khuynh hng chung ca sn xut vt cht l khng ngng pht trin.
S pht trin xt n cng l bt ngun t s thng nht gia LLSX v pht
trin ca LLSX trc ht l cng c lao ng.
M s pht trin ca LLSX th hin trnh ca LLSX? Trnh ca
LLSX biu hin trnh ca cng c lao ng, trnh ca t chc phn cng
lao ng x hi, trnh ng dng khoa hc v sn xut.
Gn lin vi trnh ca lc lng sn xut l tnh cht ca lc lng sn
xut.
Tnh c nhn: con ngi CC th s = L 1 ngi
Tnh XH: con ngi CC hin i = L nhiu ngi
- S vn ng, pht trin ca lc lng sn xut quyt nh v lm thay
i quan h sn xut cho ph hp vi n.
- Lc lng sn xut quyt nh quan h sn xut
LLSX trnh no th QHSX phi c hnh thnh tng ng vi trnh
y, khi lc lng sn xut bin i th quan h sn xut cng phi bin i
cho ph hp vi n, s ph hp lm cho lc lng sn xut tip tc pht trin
khi lc lng sn xut pht trin n mt trnh nht nh lu cho QHSX t
ch ph hp tr thnh khng ph hp vi s pht trin ca lc lng sn xut,
km hm lc lng sn xut pht trin. Yu cu khch quan ca s pht trin l
phi thay th quan h sn xut c bng quan h sn xut mi ph hp vi trnh
pht trin mi ca lc lng sn xut thc y lc lng sn xut tip tc
pht trin.
Khi QHSX c c thay bng quan h sn xut mi cng c ngha l
phng thc sn xut c mt i, phng thc sn xut mi ra i thay th
-QHSX c th tc ng tr li LLSX theo 2 chiu hng
+ QHSX ph hp vi trnh ca LLSX tr thnh ng lc c bn m
ng cho LLSX pht trin.
+ QHSX khng ph hp tr thnh xig xch, tri buc, km hm s
pht trin ca LLSX.
* Lin h s vn dng quy lut ny trong thi k qu ln CNXH
VN
.II. Bin chng ca CSHT v KTTT
1. Khi nim c s h tng v KTTT
a. C s h tng: l ton b nhng QHSX hp thnh c cu kinh t ca
mt x hi nht nh.
- Mi CSHT gm 3 kiu QHSX
+ QHSX TT

32
 + QHSX Tn d
+ QHSX mm mng
- c trng ca CSHT do QHSX TT quyt nh
b. Kin trc thng tng: l ton b nhng quan im chnh tr, php
quyn, trit hc, o c, tn gio, ngh thut, cng vi nhng thit ch x hi
tng ng nh nh nc, ng phi, gio hi, cc on th x hi v.v c
hnh thnh trn c s h tng nht nh.
Trong x hi c giai cp K, Nh nc l b phn quan trng nht.
2. Mi quan h bin chng gia c s h tng v KTTT ca x hi.
a. Vai tr quyt nh ca CSHT i vi KTTT
- Mi CSHT s hnh thnh nn mt kin trc thng tng tng ng
vi n. Tnh cht ca KTTT l do tnh cht ca ca c s h tng quyt nh.
Trong XH c giai cp, giai cp no thng tr v kinh t th cng chim a v
thng tr v mt chnh tr v i sng tinh thn ca x hi mu thun trong kinh
t, xt n cng, quyt nh cc mu thun trong lnh vc chnh tr, t tng.
- C s h tng thay i th sm hay mun kin trc thng tng
cng phi thay i theo.
S thay i CSHT dn n lm thay i KTTT din ra rt phc tp. C
nhng yu t thay i nhanh chng (chnh tr, php lut) c nhng yu t thay
i chm (tn gio, ngh thut) hoc c nhng yu t vn c k tha trong x
hi mi.
b. Tc ng tr li ca kin trc thng tng i vi c s h tng
- Tt c cc yu t cu thnh kin trc thng tng u c tc ng n c
s h tng. Tuy nin mi yu t c vai tr khc nhau c cch thc tc ng khc
nhau. Trong x hi c giai cp nh nc l yu t c tc ng mnh nht.
- S tc ng ca kin trc thng tng i vi c s h tng din ra theo
2 cheu.
+ Nu kin trc thng tng tc ng ph hp vi cc quy lut kinh t
khch quan th n tc ng mnh m thc y kinh t pht trin.
+ Nu tc ng ngc li, n s km hm pht trin kinh t, km hm pht
trin x hi.
* Lin h Vit Nam (trong thi k qu ln ch ngha x hi).
III. Tn ti x hi quyt nh thc x hi v tnh c lp tng i
ca thc x hi
IV. Hnh thi kinh t - x hi v qu trnh lch s t nhin ca s pht
trin cc hnh thi kinh t - x hi
1. Khi nim kt cu cc hnh thi kinh t x hi

33
 - Hnh thi kinh t x hi l mt phm tr duy vt lch s dng ch x
hi tng giai on lch s nht nh, vi mt kiu quan h sn xut c trng
cho x hi , ph hp vi mt trnh nht nh ca LLSX, v vi mt kin
trc thng tng tng ng c xy dng trn nhng quan h sn xut y.
- Kt cu hnh thi kinh t x hi gm 3 mt c bn:
+ LLSX
+ QHSX
+ KTTT
Ngoi 3 nhn t c bn trn th hnh thi kinh t x hi cn nhiu yu t
khc cng tc ng n
2. Qu trnh lch s - t nhin ca s pht trin cc hnh thi kinh t -
x hi
X hi loi ngi pht trin tri qua nhiu hnh thi kinh t - x hi
ni tip nhau.
Trn c s pht hin ra cc quy lut khch quan ca x hi C.Mc kt
lun S pht trin ca nhng h thng kinh t x hi l mt qu trnh lch s
TN.

- HTKTXH l mt h thng, trong cc mt khng ngng tc ng qua

li ln nhau to thnh cc quy lut vn ng, pht trin khch quan ca x hi.
l quy lut LLSX - QHSX, CSHT KTTT v cc quy lut x hi khc.
Chnh s tc ng ca cc quy lut khch quan m cc HTKT XH vn
ng pht trin t thp n cao.
Tht vy.
- Ngun gc su xa ca s vn ng pht trin ca x hi l s pht
trin ca LLSX. Chnh s pht trin ca LLSX quyt nh, lm thay i quan
h sn xut. n lt mnh QHSX thay i s lm cho KTTT thay i theo, v
do HTKT XH c c thay th bng HTKT XH mi cao hn, tin b
hn. Qu trnh din ra mt cch khch quan khng phi theo mun ch
quan.
- S tc ng ca cc quy lut khch quan lm cho cc HTKT XH pht
trin thay th nhau t thp n cao. l con ng pht trin chung ca nhn
loi, song con ng pht trin ca mi dn tc khng ch b chi phi bi cc
quy lut chung m cn b tc ng bi cc iu kin v t nhin, v chnh tr, v
truyn thng vn ho, v iu kin quc tv vy lch s pht trin ca nhn
loi ht sc a dng, phong ph. C nhng dn tc ln lt tri qua cc HTKT-
XH t thp n cao, nhng c nhng dn tc b qua mt hoc mt s HTKT
XH. Nhng s b qua din ra theo mt qu trnh lch s t nhin.

34
 - Nh vy, qu trnh lch s - TN ca s pht trin x hi chng nhng
din ra bng con ng pht trin tun t, m cn bao hm c s b qua, trong
nhng iu kin nht nh, mt hoc mt vi HTKT-XH nht nh.
V. Vai tr ca u tranh giai cp v cch mng x hi i vi s vn
ng, pht trin ca x hi
1. Giai cp v vai tr ca u tranh giai cp i vi s pht trin ca x
hi c i khng giai cp, tng lp x hi
a. Khi nim giai cp
L nin nh ngha: ngi ta gi giai cp .
Trong mt ch d x hi nht nh (SGK T318)
- S khc nhau v a v ca giai cp trong h thng sn xut l do:
Th nht: Khc nhau v quan h ca h i vi vic s hu
TLSX ca x hi
Th hai: Khc nhau v vai tr ca h trong t chc qun l
lao ng x hi
Th ba: Khc nhau v phng thc v qy m thu nhp
nhng sn phm lao ng ca x hi.
Trong s khc nhau trn y, s khc ca h v s hu i vi TLSX
c ngha quyt nh.
b. Ngun gc hnh thnh giai cp
- S phn chia mt x hi thnh giai cp trc ht l do nguyn nhn kinh
t.
- Trong x hi nguyn thu, LLSX cha pht trin, nng sut lao ng rt
thp, sn phm lm ra cha nui sng ngi nguyn thu. tn ti h phi
sng nng ta vo nhau theo by n l thuc nhiu vo t nhin giai cp cha
xut hin.
- Sn xut ngy cng pht trin vi s pht trin ca LLSX cng c sn
xut bng kim loi ra i thay th cng c bng , nng sut lao ng tng ln
ng k, phn cng lao ng x hi tng bc hnh thnh, ca ci d tha xut
hin, nhng ngi c chc c quyn trong th tc, b lc chim ot ca ci
d tha lm ca ring, ch t hu ra i, bt bnh ng v kinh t ny sinh
trong ni b cng x, chnh l c s ca s xut hin giai cp.
Nh vy: s xut hin ch t hu l nguyn nhn quyt nh trc tip
ra i giai cp.
c. Kt cu x hi giai cp
- Cc x hi c i khng giai cp ln lt thay th nhau trong lch s.
Mi kiu x hi c kt cu x hi ring, song u c im chung

35
 - Trong x hi c i khng giai cp, c 2 giai cp c bn i lp nhau ->
giai cp c bn l giai cp xut hin v tn ti gn lin vi PTSX thng tr ca
x hi.
- Ngoi ra cn bao gm mt s giai cp khng c bn, l tn d ca x
hi c v mm mng ca x hi tng li/
- Ngoi ra bt c x hi c giai cp no cng c mt s tng lp trung
gian
c. Vai tr ca u tranh giai cp i vi s vn ng v pht trin ca
x hi c giai cp
- Khi nim u tranh giai cp
Trong x hi c giai cp tt yu ny sinh u tranh giai cp
- VI.Lnin>(Tr.321)
-Thc cht ca u tranh giai cp l cuc u tranh giai cp mu thun
gia qun chng b p bc, v sn i lm thu chng li giai cp thng tr, chng
li bn c quyn c li, nhng k i p bc v bc lt.
- Nguyn nhn: Do LLSX pht trin x hi ho ngy cng cao mu thun
vi quan h sn xut thng tr. Biu hin mu thun ny v phng din x hi
l mu thun gia giai cp CM i din cho LLSX ang ln vi giai cp thng
tr i din cho QHSX li thi.
- u tranh giai cp l mt trong nhng ng lc pht trin ca x
hi c giai cp.
- nh cao ca cuc u tranh giai cp tt yu s dn n CMXH thay th
phng thc sn xut c bng phng thc sn xut mi tin b hn, phng
thc sn xut mi ra i m ra a bn mi cho s pht trin ca sn xut x
hi, sn xut pht trin s l ng lc thc y s pht trin ca ton i sng x
hi.
M. u tranh giai cp m nh cao l cch mng x hi nh l n by
thay i cc hnh thi kinh t x hi".
- u tranh giai cp gp phn xo b cc th lc phn ng, lc hu, ng
thi ci to c bn thn giai cp. Giai cp no i din cho phng thc sn xut
mi, giai cp s lnh o cch mng.
Nh u tranh giai cp gia giai cp tin b chng cc th lc th ch,
phn ng loi ngi t c nhng thnh tu v s pht trin ca
LLSX, cch mng khoa hc v cng ngh, ci cch nn dn ch, tin b x hi..
( Lu : u tranh giai cp ch l mt trong nhng ng lc pht trin
ca x hi).
- u tranh giai cp gia giai cp v snv t sn l cuc u tranh sau
cng trong lch s x hi c giai cp. y l cuc u tranh khc v cht so vi

36
cc cuc u tranh trc trong lch s. V mc tiu ca n l thay i cn bn
s hu t nhn bng s hu x hi
+ Trc khi ginh chnh quyn ni dung l u tranh trn mi lnh vc:
kinh t, chnh tr, t tng.
+ Sau khi ginh c chnh quyn: Thitlp nn chuyn chnh ca giai
cp v sn, mc tiu v hnh thc u tranh cng thay i.
Mc tiu ca cuc u tranh ny l: gi vng thnh qu cch mng xy
dng v cng c chnh quyn nhn dn, t chc qun l sn xut, qun l x hi,
bo m to ra mt nng sut lao ng x hi cao hn. Trn c s th tiu
ch ngi bc lt ngi , xy dng mt x hi mi, cng bng, dn ch v
vn minh.
- Vit Nam, u tranh giai cp trong giai on qu hin nay l mt
tt yu.
+ Ni dung ch yu ca u tranh giai cp trong giai on hin nay
nc ta...
2. Cch mng x hi v vai tr ca n i vi s pht trin ca x hi
c i khng
a. Khi nim cch mng x hi v ngun gc ca cch mng x hi.
* Khi nim cch mng x hi:
- Theo ngha rng: CMXH l s bin i c tnh cht bc ngot v cn
bn v cht trong mi lnh vc i sng x hi, l phng thc thay th hnh
thi kinh t x hi li thi bng hnh thi kinh t x hi cao hn.
- Theo ngha hp: CMXH l vic lt mt ch chnh tr li thi
thit lp mt ch chnh tr tin b hn.
* Ngun gc ca cch mng x hi
- Nguyn nhn su sa ca cch mng x hi l mu thun gia LLSX v
QHSX
b. Vai tr ca cch mng x hi i vi s vn ng, pht trin ca x
hi c i khng giai cp
III. Tn ti x hi quyt nh thc x hi v tnh c lp tng i
ca thc x hi
1. Tn ti x hi quyt nh thc x hi
a. Khi nim:
- Khi nim tn ti x hi
L ton b sinh hot vt cht v nhng iu kin sinh hot vt cht ca x
hi
3 yu t chnh:

37
 - Phng thc sn xut vt cht
- iu kin t nhin HCL
- Dn s v mt dn s
Phng thc sn xut vt cht l yu t c bn nht
Khi nim thc x hi : L mt tinh thn ca i sng x hi, bao gm
ton b nhng quan im t tng cng nhng tnh cm, tm trng ca cng
ng x hi v phn nh tn ti x hi trong nhng giai on pht trin nht
nh.
- Kt cu ca thc x hi:
Trn c s khc nhau ngi ta phn chia thc x hi thnh nhng dng
khc nhau.
+ Theo ni dung v lnh vc phn nh i sng x hi, thc x hi gm
cc hnh thi khc nhau.
thc chnh tr, thc php quyn, thc , thc tn gio, thc
thm m trit hc.
+ Theo trnh phn nh c th phn bit thc x hi thng thng v
thc x hi TLXH v h t tng (355->358)
- Cc hnh thi thc x hi
b. Vai tr quyt nh ca tn ti x hi i vi thc x hi.
+ Tn ti x hi quyt nh thc x hi, thc x hi l s phn nh tn
ti x hi, ph thuc vo tn ti x hi.
+ Mi khi tn ti x hi bin i (PTSX) th nhng t tng l lun x
hi, nhng quan im v chnh tr, php quyn, trit hc, o c, vn ho, ngh
thutsm mun s bin i theo. V vy, trong nhng thi k lch s khc
nhau c nhng quan im, t tng khc nhau, l do nhng iu kin khc
nhau ca i sng vt cht quyt nh.
2. Tnh c lp tng i ca thc x hi
thc x hi l s phn nh tn ti x hi nhng khng phi phn nh
gin n, my mc, th ng m c tnh c lp tng i tc ng n tn ti
x hi.
- thc x hi thng lc hu so vi tn ti x hi
thc x hi l s phn nh TTXH,do vy YTXH thng bin i
sauTTXH, lc hu hn TTXH .S lc hu ca YTXH so vi tn ti x hi do 3
nguyn nhn sau:
Th nht,do kh nng nhn thc ca con ngi cn hn ch nn cha
phn nh kp s thay i ca TTXH.
Th 2,do nguyn nhn tm l c nhng t tng c h ,lc hu
nhng kh thay i mt b phn nhn dn.

38
 Th 3,do nguyn nhn giai cp...giai cp lc hu,phn ng c tnh duy
tr nhng TTXH lc hu,phn ng phc v cho mc ch ca mnh

- thc x hi c th vt trc tn ti x hi
Trn c s nghin cu thc tin cc nh khoa hc a ra nhng quan
im t tng d bo cho tng lai.Nhng t tng c ngha nh hng
cho con ngi hot ng hiu qu trong nhn thc v thc tin.
- thc x hi c tnh k tha trong s pht trin ca mnh.
YTXH lun c s k tha trong s pht trin ca mnh.C 2 chiu
hng k tha,1- k tha nhng yu t tch cc xy dng v pht trin
YTXH mi.2-k tha nhng yu t hn ch t xy dng nhng YTXH
phn ng ph hoi x hi.
-S tc ng qua li gia cc hnh thi thc x hi trong s pht trin
ca chng.
Cc HTYTXH lun c mi quan h tc ng qua li, HTYTXH ny l
iu kin cho HTYTXH kia tn ti v pht trin.Trong mi giai on LS
ca mi XH c mt HTYTXH ni ln hng u chi phi cc HTYTXH
khc.
VD:Thi Phng kin=HTYTXH tn gio l HT ni ln hang u
chi phi
Thi nay=HTYTXH khoa hc,chnh tr ni ln hng u chi
phi
- thc x hi tc ng tr li tn ti x hi thc x hi c tnh c
lp tng i tc ng tr li tn ti x hi theo 2 khuynh hng.
+YTXH tin tin khoa hc-> thc y TTXH pht trin
+YTXH Lc hu,phn ng -> km hm TTXH
c. ngha phng php lun
-TTXH v YTXH l 2 mt thng nht bin chng trong i sng x hi.Do
vy, xy dng x hi mi cn ch pht trin c TTXH v YTXH
-V TTXH quyt nh YTXH, do mi ch trng chnh sch ca ng
v Nh nc a ra phi xut pht t TTXH ca t nc .V TTXH thay
i th YTXH cng thay i,nn phi ch Pht trin c s vt cht x
hi,c bit l lnh vc kinh t mang n i sng m no cho ton dn.C
nh vy YTXH mi ngy cng c nng cao.
-V YTXH c tnh c lp tng i tc ng tr li TTXH, do phi k
tha,tip thu,xy dng pht trin nhng YTXH tin tin khoa hc hng

39
dn,ch o hot ng TT ca XH->Mang n kt qu tt cho XH v mi
mt.
VI. Quan im ca ch ng ha duy vt lch s v con ngi v vai tr sng
to lch s ca qun chng nhn dn li i sng m no cho ton
1. Con ngi v bn cht ca con ngi m no
a. Khi nim con ngi
- Con ngi l mt thc th t nhin mang c tnh x hi c s thng
nht bin chng gia hai phng din t nhin v x hi
b. Bn cht ca con ngi
- Quan im khc nhau..
- Quan im trit hc Mc.
* Con ngi trong lch s TH, ng thi khng nh con ngi hin thc
l s thng nht gia yu t sinh hc v yu t x hi.
M Trong tnh hin thc ca n bn cht ca con ngi l tng ho nhng
quan h x hi"
Trong con ngi bao gi cng bao gm 2 yu t.
SH; XH 2 yu t ny lun l tin l iu kin cho nhau tn
ti
- Mt sinh hc (biu hin) con ngi l mt b phn ca t nhin, l ng
vt cao cp nht, l kt qu ca qu trnh tin ho lu di trong th gii vt cht.
Ging nh cc ng vt khc, con ngi phi da vo t nhin sinh tn, phi
tm kim trong t nhin nhng iu kin cn thit cho s tn ti ca mnh.
Con ngi khng th sng thiu nhng yu t cn thit duy tr s sng
**
VD: Con ngi cng c nhng nhu cu sinh hc, n ung ngh ngi, sinh
con duy tr ni ging
Con ngi l mt sinh vt, bi vy con ngi cng chu s chi phi ca
cc quy lut sin hc: ng ho - d ho; trao i cht gia c th v mi trng,
bao gi cng tri qua qu trnh sinh lo bnh - t
Gi s nu con ngi khng thc hin nhng quy lut ny con ngi
c tn ti khng ?
V vy trong mi ngi bao gi cng c tnh sinh hc, tnh loi
- Mt x hi: mt t nhin khng phi l yu t duy nht quy nh bn
cht cng ngh. c trng quy nh s khc bit gia con ngi v th gii loi
vt l phng din x hi ca n.
- Con ngi mun tn ti phi c nhng vt phm tha mn i sng.
Nhng nhng vt phm khng c sn trong t nhin. Do vy p ng nhu

40
cu ca mnh con ngi tin hnh lao ng sn xut ra ca ci vt cht v
tinh thn phc v cho nhu cu ca mnh. Thng qua lao ng, ngn ng v t
duy ca con ngi hnh thnh v pht trin, nhiu quan h x hi hnh thnh.
Bi vy: lao ng l yu t quyt nh hnh thnh bn cht x hi ca con
ngi, ng thi hnh thnh nhn cch c nhn trong cng ng x hi.
So snh con vt khc con ngi .
M.. Con vt ch sn xut ra bn thn n, cn con ngi th ti sn xut
ra ton b gii t nhin".
- Mi quan h MSH MXH
Con ngi l th thng nht gia mt sinh hc v mt x hi
+ Mt sinh hc l tin l iu kin cn, l cc quyt nh cho con ngi
ra i tn ti, pht trin v mt x hi
+Mt x hi: L mt c bn lm cho con ngi khc vi loi ngv t
khc, gip con ngi thc hin nhu cu sinh hc vn minh lch s hn.
Trong tnh hin thc ca n, bn cht con ngi l tng ho nhng quan
h x hi.
- Con ngi vt ln th gii loi vt trn c 3 phng din khc nhau:
Quan h vi t nhin
Quan h vi x hi
Quan h vi chnh bn thn con ngi
C ba quan h , suy n cng u mang tnh x hi, trong quan h
x hi gia ngi vi ngi l quan h bn cht, bao trm tt c cc quan h
khc v mi hot ng trong chng mc lin quan n con ngi.
M. Bn cht con ngi khng phi l mt ci tru tng c hu c nhn
ring bit. Trong tnh hin thc ca n bn cht con ngi l tng ho nhng
quan h x hi".
- Con ngi c th, xc nh, sng trong iu kin lch s c th nht
nh, mt thi i nht nh. Trong iu kin lch s bng hot ng thc tin
ca mnh, con ngi to ra nhng gi tr vt cht v tinh thn tn ti v pht
trin c th lc v tr tu. V ch trong ton b cc mi quan h x hi con
ngi mi bc l ton b bn cht x hi ca mnh.
Con ngi l ch th v l sn phm ca lch s
- Con ngi l sn phm ca s tin ho lu di ca gii hu sinh, nhn
cch con ngi c hnh thnh trong nhng hon cnh lch s nht nh -> V
vy nu khng c th gii t nhin, khng c lch s x hi th khng tn ti
con ngi.
- Con ngi l ch th ca lch s x hi

41
 Con ngi khng ch l sn phm ca lch s m iu quan trng hn c
l, con ngi lun lun l ch th ca lch s.
Vi t cch l thc th x hi con ngi hot ng thc tin tc ng vo
t nhin, ci bin gii t nhin ng thi thc y s vn ng pht trin ca
lch s x hi.
So snh:
- Th gii loi vt da vo iu kin sn c ca t nhin
- Con ngi , thng qua hot ng thc tin ca mnh.
Trong qu trnh ci bin t nhin, con ngi cng lm ra lch s ca mnh.
Nh vy, con ngi l sn phm ca lch s, ng thi, l ch th sng to ra
lch s chnh bn thn con ngi.
Nu: khng c hot ng ca ngi th khng tn ti quy lut x hi, v
do , khng c s tn ti ca ton b lch s x hi loi ngi .
Bn cht con ngi khng phi l mt h thng ng kin, m l mt h
thng m, tng ng vi iu kin tn ti ca con ngi. V vy khng c con
ngi tru tng, ch c con ngi c th trong mi giai on pht trin nht
nh ca x hi.
Vn dng vo vic xy dng con ngi mi Vit nam
2. Khi nim qun chng nhn dn v vai tr sng to lch s ca qun
chng nhn dn.
a. Khi nim qun chng nhn dn.
b. Vai tr sng to lch s ca qun chng nhn dn v vai tr ca c
nhn trong lch s
- Qun chng nhn dn l ch th sng to lch s v l lc lng quyt
nh s pht trin lch s.
- vai tr c nhn, v nhn i vi s pht trin ca lch s.
- ngha phng php lun.

42