Analitik Geometri Kartezyen denklemi xx a

0
= yyb
0
olan dogrunun icler dslar carpm sonucu
b = A, a = B ve ay0 by0 = C secilirse Ax + By + C = 0 denklemi elde
Duzlemde birbirini dik kesen biri edilir. Dogrunun x ekseni(apsis) ile yaptg pozitif yonlu aconn tanjantna
yatay digeri dikey olan iki dogrunun dogrunun egim denir ve m ile gosterilir. Yani, m = tan dr.
yatay ksmna apsisler ekseni dikey A (x1 , y1 ) ve B (x2 , y2 ) m = xy2 y 1
dir Bu iki noktadan gecen dogru
2 x1
ksmna ordinatlar ekseni eksenlerin xx1 yy1
kesistikleri noktaya baslangc noktas denklemi ~ r=~ r0 + tAB den x x = y y olarak bulunur.
2 1 2 1
veya orjin denir. Bu iki eksenin be- A (x1 , y1 ) noktas ve m bilinen dogru denklemi ~ r = ~ r0 + t(1, m) olup
lirttigi duzleme ise Analitik duzlem y y0 = m (x x0 ) kartezyen denklemi elde edilir.
veya Kartezyen duzlem denir. A
d . . . Ax + By + C = 0 m = B
A, B, C noktalar dogrusaldr AB //AC //BC
q
A (x1 , y1 ) ve B (x2 , y2 ) ise |AB| = (x2 x1 )2 + (y2 y1 )2
d1 . . . A1 x + B1 y + C1 = 0 ve d2 . . . A2 x + B2 y + C2 = 0 dogrular verilsin.
Vektorler: Kutle, scaklk, zaman gibi baz nicelikler icin sadece buyuklugu d1 //d2 m1 = m2 A A1
= B B1
A1 B2 A2 B1 = 0
verildiginde gereken tum bilgiler verilmis olur ve bu tur niceliklere skalar 2 2
buyukluk denir. Hz, ivme, kuvvet, elektrik ve magnetik alan gibi nicelikler d1 d2 m1 m2 = 1 A1 A2 + B1 B2 = 0
icin buyuklugu ile birlikte, dogrultu ve yonu de verilerek belirtilen niceliklerdir Bir A (x0 , y0 ) noktasnn bir d . . . Ax + By + C = 0 dogrusu uzerindeki
ve bu tur niceliklere de vektorel buyukluk denir. izdusum koordinatlar asagdaki gibidir.
Vektor tanm, geometrik, analitik ve aksiyomatik olarak uc sekilde Ax0 + By0 + C Ax0 + By0 + C
yaplabilir. Aksiyomatik ksm lineer cebir dersi ksmnda tanmlanacaktr. x = x0 A y = y0 B
A2 + B 2 A2 + B 2
Geometrik olarak, vektor yonlendirilmis dogru parcasdr. Bir A baslangc
Bir P (x0 , y0 ) noktasnn bir d . . . Ax+By +C = 0 dogrusuna olan uzaklg
noktasndan bir B bitis noktasna yonlendirilmistir ve AB ile gosterilir. AB
 |Ax +By +C|
nin boyu dogru parcasnn boyuna |AB| esittir ve AB  ile gosterilir.
  l = 0 2 0 2 olarak hesaplanr.
A +B
  Teorem: Bir A (x1 , y1 ) noktasndan gecen ve u = (a, b) vektorune paralel
AB CD AB  = CD , AB // CD ve AB ile CD ayn yonludur.
   
|AP up |
olan dogru d olsun. P (x0 , y0 ) noktasnn d dogrusuna olan uzaklg l =
Bu eslik() bagntsna gore AB ile CD esittir. Bu denklik snflarnn her kup k
birine bir vektor ad verilir. Oyleyse vektor ayn dogrultu, yon ve uzunluga birim olur.
sahip yonlu dogru parcalarnn bir snfdr. Bazen vektorler ~a, ~b, ~c, . . . gibi
semboller yada koyu yazlms a, b, c, . . . harflerle gosterilebilir. |AP up |
ispat:l = kAQk = kAP k |cos | = kAP k
Bir ~a vektorunun butun elemanlarnn(yonlu dogru parcalarnn) boyu kAP k kup k
ayndr. Bu sayya ~a vektorunun boyu veya normu denir, k~ak ile gosterilir.
|AP up |
Analitik olarak, vektorlerin baslangc noktalar ayn olarak dusunulur. =
Cunku, denklik snf bu denklik snfna ait bir elemanla temsil kup k
edilebildiginden, her vektor bir yonlu dogru parcasyla gosterilebilir. Bun- Verilen bir d dogrusuna dik orjinden gecen d ye dogru yonlendirilmis bir
dan dolay ayn yon ve dogrultuya sahip ayn uzunluktaki dogru parcalarna dogru L olsun. Kesisim noktas P ise |OP | = p diyelim. L dogrusunun apsis
esit gozu ile baklabilir. Bu durumda vektorlerin bitim noktalar verildiginde ekseni ile yapms oldugu ac ise x cos + y sin p = 0 denkleminede d
vektorler verilmis olur. dogrusunun normal formu ad verilir.
Duzlemde Vektorler
Tanm: Kartezyen duzlemde ~ u u = (a, b) biciminde verilen her bir sral Kesisen d1 . . . A1 x+B1 y+C1 = 0 ve d2 . . . A2 x+B2 y+C2 = 0 dogrularnn
ikiliye bir vektor denir. a ve b saylarna da u vektorunun bilesenleri ad verilir. olusturdugu aclarn acortay denklemleri(acortay uzerinde alnan bir nok-
tann acnn kollarna olan uzaklklar esit oldugundan) asagdaki gibidir.
Koordinat duzlemde baslangc noktas A(a, q) ve bitis A1 x+B1 y+C1
= A 2 x+B2 y+C2
2
A1 +B1 2 2
A2 +B2 2
noktas B(r, s) olan AB = (r a, s q) yonlu

Verilen d1 ve d2 dogrularnn egimi srayla m1 ve m2 olsun. O halde bu
dogru parcas vektorudur. OP vektoruyle ayn denk- m1 m2
iki dogru arasndaki acnn tanjant, tan = 1+m dr..
lik snfndan olup ayn vektoru temsil eder. Bu arada 1 m2
Dogru Demeti: Bir K noktasnda kesisen d1 ve d2 dogrular verilsin.
OP vektorune konum vektoru denir. En az biri sfrdan farkl ve reel saylar icin d1 + d2 = 0 denklemi
Tanmlar ve Ozellikler: u = (a, b) , v = (c, d) ve R olsun. K noktasndan gecen dogrular gosterir. K noktasndan gecen bu dogrularn

T1 Vektorlerin esitligi: u = v a = c ve b = d T2 u = (a, b) tumune bir dogru demeti ad verilir. Eger sfrdan farkl ise = konarak
T3 Iki vektorun toplam: u v = (a c, b d) d1 + d2 = 0 biciminde de yazlabilir.
d1 . . . y = m1 x + n1 dogrusunun d2 . . . y = m2 x + n2 dogrusuna gore
T4 Vektorun tersi: u = (a, b) T5 Vektorun normu: kuk = a2 + b2
O1 kuk = || kuk O2 u ve 0 vektorleri icin 0u = 0 ve 0 = 0 simetriginin denklmi = 2 1+m 1 m2
1+m2 2
olmak uzere,
O3 1u = u olup u + (u) = 0 (m1 x y + n1 ) + (m2 x y + n2 ) = 0 dir. Eger d1 . . . A1 x + B1 y + C1 = 0
T6 Boyu 1 birim olan vektore birim ve d2 . . . A2 x + B2 y + C2 = 0 biciminde verilirse simetrik dogrunun denklemi,
 vektor denir. e ilegosterilir.
u a b (A1 x + B1 y + C1 ) 2 A1BA22 +B 1 B2
+B 2
(A2 x + B2 y + C2 ) = 0 dir.
e= = , 1 2
kuk a2 + b2 a2 + b2 Egri: I R ack aralg olmak uzere : I R2 duzgun bir donusumune
duzlemde bir egri denir.
T7 Birbirine dik
e1 = i = (1, 0) ve

e2 = j = (0, 1) vektorlerine standart birim Duzlemde Kutupsal Koordinatlar
vektorler denir. ~


u = u = ae + be = ai + bj biciminde yazlabilir.
1 2
T8 Skaler Carpm (nokta carpm): u v = ac + bd (r, ) ikilisine P noktasnn kutupsal koordinatlar O nok-

O4 kuk = u u O5 u v = v u degisme ozelligi tasna kutup noktas acsna kutup acs Ox eksenine
O6 u (v + w) = u v + u w daglma ozelligi O7 u (v) = (u v) kutup ekseni denir.
y y
Skalar carpm vektorlerin boyu ve arasndaki ac cinsinden de yazlabilir. x2 + y 2 = r 2 x
= tan = arctan x dir.
r ve verildiginde x ve y kartezyen koordinatlar ustdeki
formulden bulunabilir.
cos teo. |AB|2 = |OA|2 + |OB|2 2 |OA| |OB| cos
ku vk2 = kuk2 + kvk2 2 kuk kvk cos (r, ) bir P noktasnn kutupsal koordinat ise, k Z (r, + 2k) ve
(r, + ) koordinatlar P noktasnn kutupsal koordinatlardr.
2
Ayrca, ku vk = (u v) (u v) = u (u v) icin (0, ) kordinatlar kutbun(orjinin) kutupsal koordinatlardr.
v (u v) = u u u v v u + v v A (r1 , p
1 ) ve B (r2 , 2 ) ise A ile B aras uzaklk asagdaki gibidir.
|AB| = r1 2 + r2 2 2r1 r2 cos (2 1 )
= kuk2 2u v + kvk2 olacagndan,
Kartezyen koordinat sistemindeki denklemi verilen bir egrinin kutup-
2 2 H 2 kvk2 2 kuk kvk cos
kuk
H
H A2u v + H
kvk
H = kukH + HH A sal koor. sistemindeki denklemini bulmak icin verilen denklemde x yerine
r cos , y yerine r sin yazlr. Burada r cekilerek kutupsal koordinat siste-
Buradan u v = kuk kvk cos bulunur. Ayrca, mindeki denklemi elde edilir. r = f () bicimindedir.
uv
cos = kukkvk = 2 ac+bd
2

2 2 Ornek:
a +b c +d
u ve v sfrdan farkl iki vektor olsun Merkezi orjinde yarcap a olan x2 + y 2 = a2 cember denkleminde x yerine
S1 Bu iki vektor paraleldir u//v ac = db yani, ad bc = 0 dr. r cos , y yerine r sin yazlarak r = a bulunur.
S2 Bu iki vektor diktir u v u v = 0 yani, ac + bd = 0 dr. Merkezi (a, 0) yarcap a olan (x a)2 + y 2 = a2 cember denkleminde x
Skalar carpm u v = kuk kvk cos esitliginin her iki tarafn mutlak yerine r cos , y yerine r sin yazlarak r = 2a cos bulunur.
Merkezi (a, 0 ) x0 = a cos 0 , y0 = a sin 0 yarcap a olan
degeri esit olacagndan |u v| = |kuk kvk cos | = kuk kvk |cos | kuk kvk
yazlabilir. Buradan Schwartz esitsizligi (x x0 )2 +(y y0 )2 = a2 cember denkleminde x yerine r cos , y yerine r sin
kuk kvk u v kuk kvk yazlarak r = 2a cos( 0 ) bulunur.
Baz ozel egri denklemleri
elde edilir.
Duzlemde Dogrular
Verilen bir A(x0 , y0 ) noktasndan gecen v = (a, b)

vektorne paralel oln d dogrusunn dnklemi AP = tv

ve ~
r=~ r0 + AP dir. Buradan ~ r=~ r0 + tv elde edilir.
(x, y) = (x0 , y0 ) + t (a, b) = (x0 + at, y0 + bt) bulunr.
x = x0 + at ve y = y0 + bt parametrik denklemi denir.
x x0 y y0 r = cos n ve r = sin n denklemleri birer gul egrisi gosterir. n tek ise n
= Kartezyen denklmi denir. yaprakl gul, n cift ise 2n yaprakl gul gosterir.
a b
 Simdi kutupsal koordinat denklemi verilen bir egri ciziminde izlenecek yola
bakalm.
r = f ()
1) Tanm kumesi bulunur.
2)f periyodik ise periyodu bulunur. Periyodu T ise bu aralkta incelenir.
3) Simetrisi arastrlr.
sekil Sekil Sekil
Sekil Sekil
4)Fonksiyonun inceleme aralgndaki ozel noktalarda aldg deger bulunur.
5)Degisim tablosu yaplr.
6)Degisim tablosuna gore cizim yaplr.
7)Simetri varsa uygulanp cizim tamamlanr.
Ornek: r = 2 (1 sin ) grafigini ciziniz
Cozum: T = Rdir. sin 2 periyotlu oldugundan r = 2 (1 sin ) da 2
dir. yerine  yazldgnda
 ayn denklemi elde edileceginden y eksenine gore
simetriktir. 2 , 2 veya 2 , 3

2
aralgnda inceleyelim.
r 2 = 4, r 3 = 3.7, r 4 = 3.4, r 6 = 3, r (0) = 2

r 2 = 0, r 3 = 0.27, r 4 = 0.59, r 6 = 1

Konikler
Konik: Bir dik koni yuzeyinin bir duzlemle arakesitine konik denir. Bunlar
cember, elips, hiperbol, parabol, nokta, bir dogru ve kesisen iki dogrudur.
Geometrik yer denilince ortak bir geometrik ozellige sahip tum noktalarn
olusturdugu kume anlaslr.
Duzlemde iki noktaya esit uzaklkta bulunan noktalarn geometrik yeri bir
dogrudur.
Duzlemde bir nokta ve bir dogruya esit uzaklkta bulunan noktalarn ge-
ometrik yeri parabol dur.
Cember: M kordinat sisteminde sabit bir nokta ve r pozitif bir say olsun.
Duzlemde M noktasndan r birim uzaklkta bulunan noktalarn geometrik
yerine cember denir. Merkezi M (a, b) ve yarcap r olan cember denklemi
(x a)2 +(y b)2 = r2 dir. D = 2a, E = 2b, F = a2 +b2 r2 secildiginde,