Nho gio trong nn

ngoi giao Vit Nam thi trung i

Nguyn Th M Hnh1

1
Trng i hc S phm H Ni.
Email: myhanhvnh@gmail.com

Nhn ngy 21 thng 9 nm 2016. Chp nhn ng ngy 22 thng 10 nm 2016.

Tm tt: T ch l mt nhn t vn ha ngoi sinh, khi du nhp vo t Vit, tri qua s thm
nh nghit ng ca thi gian, Nho gio c Vit ha tr thnh mt th Vit Nho c sc nh
hng mnh m n hu khp mi lnh vc ca i sng x hi, trong c lnh vc ngoi giao.
Di thi trung i Vit Nam, khi Nho gio tr thnh b t tng ca nh nc phong kin
duy tr trt t x hi hin hnh th du n Nho gio trong mi quyt sch i ni, i ngoi li cng
tr nn r nt hn bao gi ht. Khng ch chi phi n ng li ngoi giao ca cc vng triu
trong mi quan h vi th gii bn ngoi m Nho gio cn gp phn quan trng nh thnh nn c
trng tr tu, phm cch o c v phng cch ng x m cht Nho ca cc nh ngoi giao Vit
Nam thi by gi.

T kha: Nho gio, ngoi giao, Vit Nam, trung i.

Abstract: Once an exogenous cultural factor, after entering Vietnam and standing the test of time,
Confucianism has been Vietnamised to become a type of Vietnamese Confucianism that had
strong influence on most of the spheres of life, including diplomacy. Under the Vietnamese middle
ages, when it had become the ideological prop of the state to maintain the social order, the imprints
of Confucianism in all policies and decisions, be they for home or foreign affairs, got more and
more obvious. Not only did it have strong impacts on the diplomatic orientations of the dynasties,
but it also made important contributions to the formation of the Confucianist-imbued characteristics
of wisdom, ethics and behaviours of the contemporary diplomats.

Keywords: Confucianism, diplomacy, Vietnam, middle ages.

1. t vn khng th thiu ca vn ha Vit Nam,

Vt ln thi gian cng vi dng chy bt
tn ca qu trnh giao lu, hi nhp vn ha
theo sut chiu di lch s, Nho gio dn
d nhp v tr thnh mt phn hn ct
trong c vn ha ngoi giao - mt trong
nhng b phn cu thnh nn vn ha Vit
v tch cha trong nhng gi tr vn ha
u m nht ca dn tc. Do hon cnh lch
s c th chi phi m du n Nho gio

55
Khoa hc x hi Vit Nam, s 12 (109) - 2016

trong ngoi giao Vit Nam mi giai on, tr cc cng ng dn c lm nng nghip
mi thi k li mang nhng nt c th vng bnh nguyn trung v h du Hong H
ring v c sc mu m - nht khc nhau. nhng quan nim bt bnh ng mang tnh
Song, dng nh khng thi on lch s k th chng tc rt r nt. Di thi n
no, du n Nho gio li hin ln m nt Thng, chng ta thy c mm mng
v t c nhng gi tr c bn nh trong ca thuyt Thin mnh v Thin tr. Bc
nn ngoi giao thi trung i. Chnh sc sang thi Chu, gii qu tc Trung Quc
mu Nho gio y gp phn nh hnh pht trin nhng lun thuyt y thnh mt
nn nhng c trng ca vn ha ngoi h thng l lun. Cc vua nh Chu bt u
giao Vit Nam ng thi. Bi vit trnh xng l Thin t (con Tri). Con Tri s
by du n ca Nho gio trong nn ngoi c thu thin mnh (nhn mnh Tri cai
giao nh hng n ng li ngoi giao, tr mun dn), cn dn chng buc phi tn
i ng ngoi giao, vn ha ngoi giao th vua. T y mi ny sinh quan nim
c ti mun thu tm tuyt i mi con
ngi, t ai di gm tri ny vo tay
2. Nho gio vi ng li i ngoi ca mt v vua ti cao: Ph thin chi h, mc
cc triu i phong kin Vit Nam
chi vng th/ Sut th chi tn, mc phi
vng thn (Khp di gm tri khng
Nho gio l ngun mch quy chiu cho u khng l t ca vua/ Tt c trn mt
ng li i ni, i ngoi ca cc triu t khng ai khng phi l ti ca vua)
i phong kin nc ta thi trung i. Thc [3, tr.53].
t cho thy, nhng ngi ng u t Theo , nhng nh t tng ca giai
nc trong bi cnh by gi d l cng khai cp thng tr Trung Quc t gi tc mnh
tn sng hay thm ch ph nhn vai tr vi ci tn Hoa H. Sch Truyn ca
ca Nho gio th cng khng th trnh khi Trung Quc xa gii thch rng: o m
vic s dng n nh mt th cng c rc r, p gi l Hoa, nc ln gi l
c lc trong vic kin to, cng c trt t H [2, tr.92]. Vy l, Hoa c th hiu l
x hi theo s phn nh ngi th, giai cp tinh hoa v tr v H l s ln mnh, gp
r rng. thnh ci tn Hoa H. Thuyt Ni H
Chng ta bit rng, Trung Quc, nn ngoi Di cng ra i t y: Hoa H
ngoi giao c hnh thnh t rt sm gia, lm trung tm (nh Thin triu
v xut pht t h t tng v v tr, quc Trung Quc gia nm gi a v tn ch),
gia v con ngi. Do c iu kin t nhin cn bn phng xung quanh l Man, Di,
thun li, t sm y pht trin tng Nhung, ch. T quan nim ny, giai cp
i mnh nn sn xut nng nghip. Chnh thng tr Trung Quc thi by gi mc
nhng u th v tim lc vt cht ca mt nhin cho mnh l ngi gi vai tr ban
nc ln, dn s ng, li t n mt trnh uy, c cho bn phng v cn phi
tng i cao v mt hnh thi kinh t - dng H bin Di (tc l dng vn ha
x hi sm hn so vi nhng tc ngi Hoa H gio ha Di ch) [4, tr.43-45].
khc cng thi, ngay t bui u lm T tng Thin mnh, Thin tr y chi
ny sinh trong t tng ca giai cp thng phi ng li i ni, i ngoi ca giai

56

cp thng tr nc ny sut thi phong
kin. V t tng y khi c thm nhp
vo Vit Nam cng iu hng t duy ca
nhng ngi ng u t nc - nhng
con ngi c o to t chnh mi
trng Nho hc. Bi th, khng c g ngc
nhin khi cc v vua phong kin Vit Nam
to cho mnh v th thing ling tri
ph trong mt ngi dn v ri cng chnh
h li t t quyn lc tri ban y di
quyn lc ca Thin triu Trung Quc
nh mt iu hp l Tri trong s phn
nh ngi th gia nc ln vi nc nh,
gia thng quc v ch hu. Ch
hu th phi phc tng Thin t cho
ng l, ng php. Dng nh ngng nhm khng nh v duy tr tnh c
thnh mt nguyn tc nht thnh bt bin
mang m du n Nho gio ca th gii
vn minh Khng v Vit Nam cng
khng nm ngoi qu o chung y.
Vit Nam l mt nc lng ging st
ngay Trung Quc, hn th, lch s Vit
Nam li hn su du n nhng cuc chin
tranh xm lc t Trung Quc, chnh v
vy, ngay t rt sm, cc triu i phong
kin Vit Nam t vch cho mnh mt
ng li ngoi giao thch hp tn ti v
pht trin trong bi cnh a - chnh tr y.
Lm sao c th duy tr mi quan h bang
giao ho thoi vi nc lng ging khng
l thng xuyn c mu ng ha
mnh? Lm sao trnh c nhng cuc
chin tranh mu gy bao au thng cho
dn tc? Sut hng ngn nm di thi
phong kin, ng cha ta thc hin mt tp
tc khn kho, bt u t Khc Tha D l:
c lp tht s, thn thuc danh ngha.
Nh vy, xt v danh ngha, Vit Nam di
thi phong kin l mt trong s nhng nc
ch hu trong h thng ch hu ca
Thng quc Trung Quc (mi quan h
Nguyn Th M Hnh
gia ch hu - Vit Nam v Thng
quc - Trung Quc kt thc vo nm 1885 -
nm din ra Hip c Thin Tn gia Php
v Trung Quc). Hot ng cu phong,
triu cng gia Vit Nam v Trung Quc
sut thi phong kin chnh l mt trong
nhng biu hin in hnh nht cho mi
quan h ny.
Song, khng phi ngu nhin m Tsuboi
khi nhn xt v mi quan h Vit Nam -
Trung Quc thi phong kin phi khng
nh rng: Lch s ca t nc Vit Nam
cng l lch s khng nh tnh c lp vi
Trung Quc [6, tr.43] bi ng sau s thn
phc v danh ngha l nhng n lc khng
lp ca Vit Nam trong mi quan h vi
Trung Quc. Do vy, mc du s thn ca
triu nh Vit Nam qu gi trc mt
hong Trung Quc Bc Kinh trong t
cch l phi vin ca Vit Nam quc
vng, nhng vi thn dn trong nc v
nhng nc nh hn xung quanh th nhng
ngi ng u nh nc Vit Nam vn t
xng l hong , l Thin t - ngang
hng vi hong ca Thin triu Trung
Quc. Hay trong cc ti liu ni b di
thi Nguyn, triu nh dng thut ng
bang giao - tc l mi quan h cng cp
ch quan h ngoi giao vi Trung Quc.
Thm ch, theo Tsuboi, t tng t tn v
mt vn ha ca cc triu i phong kin
Vit Nam lc by gi xut pht t ch h t
xem mnh l ngi bo v truyn thng v
o l Nho gio mt cch chnh thng hn
so vi triu nh phong kin phng Bc
[6, tr.134]. c bit, chng t Vit Nam
cng l Nam triu ngang hng vi Bc
triu Trung Quc, nhiu triu i phong
kin nc ta, r nt nht l triu Nguyn
tip tc n lc duy tr h thng ch hu
57
Khoa hc x hi Vit Nam, s 12 (109) - 2016

ng Nam - vng t m Trung Quc t cha c c quan chuyn trch v ngoi giao
c quan h v buc nhng nc ny tha nh by gi th cc hot ng ngoi giao
nhn s v i ca triu nh Vit Nam nh (nh: cu phong, triu cng, gii quyt hu
ci cch m nh nc phong kin Vit Nam qu chin tranh, mng vua mi ln ngi,
tha nhn Thin triu Trung Quc, t phong hong thi t, t n khi c phong
nht l xt v mt hnh thc. vng) u do cc quan li ti gii,
Vy l, lc by gi, nu nh trong quan t cao m trch. Ngoi nhim v i s
h vi Trung Quc, Vit Nam ng vai tr sang Trung Quc cu phong, triu cng hay
l ch hu th trong quan h vi nhiu l snh, th triu nh cn ct c h i din
nc pha Ty, Nam, Vit Nam li l cho quc gia, dn tc m giao i s thn
Thng quc. Do , trong quan h vi Trung Quc hay cc nc ln bang nhng
nhng nc ny, triu Nguyn dng khi s thn nc bn t chn ln t Vit
thut ng nhu vin vi mt ngha t tn Nam. y l mt trng trch v cng nng
Thng quc rt mnh. Nu triu nh n. Lm sao c th khng nh c ct
Bc Kinh va l i th, va ng ng cch v kh phch ca mt dn tc vn hin
trn bnh din vn ha vi triu nh Vit trc i phng c b dy lch s vn ha
Nam th triu nh cc nc pha Ty, Nam lu i nh Trung Quc? Lm sao khng
li mt cp thp hn [6, tr.135]. Theo , lm nhc mnh vua, gi c th din cho
cc nc pha Ty, Nam phi chu cu c quc gia, dn tc? l yu cu v cng
phong v np cng cho triu nh phong l mi trn tr thng trc trong lng ca
kin Vit Nam theo quy nh. Phi chng nhng nh ngoi giao Vit Nam thi phong
y cc triu i phong kin Vit Nam kin. c th i n ci ch cui cng
sao y nh nc phong kin Trung Quc ca hnh trnh ngoi giao y th thch y,
trong vic thit lp mt trt t ngoi giao trong bi cnh lun phi giao thip vi cc
gia nc ln v nc nh nh cch Trung bc i Nho uyn thm ca t Trung
Quc lm? y cng l mt minh chng Quc, yu cu tin quyt ca nhng nh
v cng sinh ng cho nh hng ca Nho ngoi giao Vit Nam thi ny phi l nhng
gio, c bit l thuyt Thin mnh v trt ngi c o to t trong mi trng
t nc ln - nc nh trong ng li Nho hc, c vn kin thc mn tip, uyn
ln th ng x ngoi giao ca Vit Nam thm trn nhiu lnh vc v c bit phi c
thi phong kin. ti ng i, bit lm th, ph bng ch Hn
v mang phong cch, bn lnh, o c ca
nhng bc thm Nho Hay ni cch khc,
3. Nho gio vi i ng cc nh ngoi nhng nh ngoi giao Vit Nam thi by
giao Vit Nam gi trc ht phi l nhng bc Nho s ti
cao hc rng v c xy dng theo kiu
Khi ni n nn ngoi giao ca mt nc mu l tng ca Nho gio mang tn gi
trc ht chng ta phi nhc n ch th qun t (qun: cai tr; qun t: ngi cai
ca n chnh l nhng t chc v cc c tr). Trong vai tr ca mt ng qun t, h
nhn lm cng tc ngoi giao. Thc t cho phi t ba tiu chun chnh yu sau: Th
thy, trong bi cnh thi phong kin, khi nht l t o. o l con ng, l nhng

58

mi quan h x hi m con ngi phi bit
cch ng x trong cuc sng. t o trong
thin h c 5 iu: o vua ti, o cha con,
o v chng, o anh em, o kt giao bn
b. Th hai l t c. Theo Khng T,
ngi qun t nu c ba iu nhn, tr,
dng th gi l t c. Sau ny, Mnh T
b dng v thay vo l l, ngha
thnh 4 c: nhn, ngha, l, tr. n thi
Hn th b sung thm tn thnh 5 c m
chng ta vn thng nghe gi l ng
thng. Th ba l c vn vn ha ton din
thi, th, l, nhc. Chnh Khng T tng
ni rng: con ngi hng khi trong lng
l nh hc thi, lp thn c l nh bit l,
thnh cng c l nh c nhc. ri, tc l xt cho k nhng bn nhc trong
chnh nhng chun mc y trong phm
cch, tr tu ca cc nh ngoi giao by gi
s hnh thnh nn tm mc v c trng
trong phong cch ca cc nh ngoi giao
Vit Nam thi phong kin.
4. Nho gio trong ng x ca cc nh
ngoi giao Vit Nam
Du n ca Nho gio trong ng li ngoi
giao nu trn s ko theo nhng nh hng
ca n trong phng cch ng x m cht
Nho ca cc nh ngoi giao Vit Nam thi
by gi. Chng ta bit rng, Nho gio vn
l a con tinh thn c ra i v nui
dng bi hai dng sa: truyn thng vn
ha du mc phng Bc v truyn thng
vn ha nng nghip phng Nam. Ring
i vi Vit Nam th cht nng nghip
phng Nam c nh hng su m hn c.
Mt trong s nhng t tng ct li mang
du n nng nghip phng Nam y l s
cao vn ha tinh thn, trng vn hn
trng v. S tng am v thi, th, l, nhc
Nguyn Th M Hnh
(nhng tiu chun cn phi c ca mt bc
qun t thi phong kin theo quan nim ca
Khng T) cng l cch thc hin thc ha
tinh thn trng vn y. Chnh Khng T
phi tht ln rng: Kinh thi c th khin
ngi ta phn chn, c th khin ngi ta
quan st phong tc, c th khin ngi ta
hp qun, c th khin ngi ta phng thch
chnh tr ng thi. Gn th bit o th
cha, xa th bit o th vua, li bit c
nhiu tn chim mung c cy. Hay khi bn
v nhc, ng vit: Khi ngi ta thu hiu
c nhc dng tm tr th nhng c
nh nhn, thnh thc s pht trin d
dng Cch hay nht ci thin phong
nc [5]. Chnh tinh thn trng vn ny
khin cho s am tng thi, th, l, nhc
sm tr thnh thc o hm lng vn ha
v cng l yu cu tin quyt bc nht ca
nhng nh ngoi giao nc Vit Nam thi
phong kin. T y, n quy nh nn mt
nt c trng kh ln ca vn ha ngoi
giao Vit Nam thi trung i l xem th
bang giao ch Hn nh l mt trong s
nhng phng tin vn ha cn ct nht v
l mt dng thc ngn ng hu dng, ph
bin bc nht trong vic duy tr, pht trin
mi quan h bang giao ho thoi vi cc
nc trong khu vc, nht l vi nc ln
Trung Quc. y cng l mt c im
mang tnh truyn thng trong lch s
bang giao ca cc nc thuc vng vn
ha ch Hn ng thi. cp n
truyn thng ny, ngay di thi c i
Trung Quc, nh s hc Ban C trong Hn
th (thin Ngh vn ch) cho bit: Ngy
xa khanh i phu cc nc ch hu giao
tip vi nc lng ging, em by li nh
thng cm vi nhau, ang khi vi cho
nhau, t c th ch ci ch ca mnh, y
59
Khoa hc x hi Vit Nam, s 12 (109) - 2016

l phn bit ti gii vi ngu hn, qua bin nht, d i vo lng ngi hn c bi
xem xt vic thnh suy (ca i chnh nhng ngn t truyn cm, giu tnh
phng). Hay trong Lun ng, Khng T nhc. Bi th, khng kh khi chng ta i
cng tng ni v vic hc th nhm tm nhng ng th bang giao ch Hn di
vo nhng hng ch khc nhau, trong mi triu i phong kin. c th l
c mc tiu chuyn i (tc l i p nhng vn th i p ln nhau gia s
khi i s) khng lm nhc mnh vua thn Vit Nam vi vua quan hay s thn
ct gi cho c quc th [5]. Bi th, cc nc; cng c th l nhng bi th
nhng nh ngoi giao Vit Nam thi phong tng ca sc mnh ca vua quan Thin triu
kin trc ht phi l nhng nh Nho mn hay nhng vn th tin bit quan li triu
tip, uyn thm trn nhiu lnh vc v c nh phng Bc trc khi ln ng v
bit l phi c ti ng i, bit lm th, nc; cng c th l nhng bi th chan
ph Lm th xng li nhng vn th, cha tnh ngi, ghi du cm xc v mnh
cu i ca cc nh Nho nc bn, lm th t, con ngi i qua, vt ln trn tnh
chc tng Hong Trung Quc, lm cht th tc x giao thng gp Tt c
th tin bit sau mi hnh trnh i s nh mt ngha c m cht Nho gio m
phng Bc hay t bit s thn nc bn cc nh ngoi giao Vit Nam thi by gi
mi ln h t chn ln t Vit Nam s dng th hin mt cch nhun nh bn
Bit lm th v lm th hay v vy tr lnh vn ha v phong kh ca c dn tc,
thnh mt phm cht khng th thiu ca ct sao khng lm nhc mnh vua, gi
cc nh ngoi giao di mi triu i. Ct gn c quc th.
ln mt vn th bang giao i hi phi hc Bn cnh tinh thn trng vn y th tinh
qun xuyn c kinh truyn, ch ngha phi thn trng nhn (tri ngc vi tinh thn
gi dn, ng php tc theo mt nh ch trng sc mnh ca vn ha du mc),
nghim cn; cu t phi trau chut, nh cao nhn tr vn c xem l ht nhn ct
nhn, mm mng; t ph by khn kho li nht ca lun l, o c Nho gio
m vn gi c kh phch. c bit, phi nguyn thy, cng l mt trong nhng nt
lm sao bao qut c ch trng, k sch c sc mang m du n nng nghip
trong ng li i ngoi ca nc nh phng Nam. Nhn ca Nho gio c nhiu
cng l ci kh ca th bang giao thi ngha, nhng ngha c bn ca n l: Nhn
by gi m khng phi ai cng c th l khc k, phc l (Khng T tr li
t n. Nhan Uyn); Nhn l ra ca th knh cn
Nu nh cc vn th, ch, chiu, biu nh ang tip khch ln, khin dn th thn
c bit n nh nhng thng ip ngoi trng nh lm t l ln (Khng T tr li
giao chnh thc v thng c s dng Trng Cung); Nhn l nhn gi, i nhn,
trong nhng trng hp mang tnh l nghi ngha ca nhn l thng ngi (Khng T
trang trng th th bang giao ch Hn li tr li Phn Tr); Nhn l coi ngi nh
c s dng mt cch linh hot hn mnh, ci g mnh khng mun th ng lm
nhiu hon cnh, tnh hung, c bit trong cho ngi khc, mnh mun lp thn th
nhng cuc gp g thn mt khng chnh cng gip ngi khc lp thn, mnh mun
thc v n chnh l dng thc ngn ng ph thnh t th cng gip ngi khc thnh

60

t; Nhn l hn ch lng mnh tr li vi Nam c khc x qua lng knh ca
l l iu nhn [6, t.1, tr.30]. Ni gn li,
nhn y l tnh ngi, nhn tr l cai tr
bng tnh ngi, l yu ngi v coi ngi
nh bn thn mnh. Bi th, khi Trng
Cung hi th no l nhn th Khng T
tng tr li: K s bt dc, vt thi nhn -
iu g mnh khng mun th ng lm cho
ngi khc. Khng T cn ni tip:
Ngi khng c nhn th l m lm g?
Ngi khng c nhn th nhc m lm g?.
cng chnh l kim ch nam cho mi
hnh ng ca bc qun t trong vic
hnh o (hnh o l t gia, tr quc, bnh
thin h).
Vic cao ch nhn v nguyn l nhn
tr ca Nho gio ny c gc r t li sng
trng tnh ca c dn nng nghip phng
Nam v Vit Nam cng khng l ngoi l.
Chnh v vy, trong qu trnh tip nhn Nho
gio, ngi Vit tm c hn c vi ch
nhn. Tuy nhin iu ng lu l, ni
dung nhn ca Nho gio mang tnh giai cp
r rt. V nh, Khng T cho rng: Ch c
ngi qun t mi c iu nhn cn tiu
nhn khng th t c nhn. Trong khi
, ch nhn ca ngi Vit Nam khng
hon ton c ngha nh vy. Nhn trong
tm thc ngi Vit Nam xa nay trc ht
l lng thng yu con ngi, khng phn
bit giai cp. Ngi nhn thng gip ,
cu mang ngi khc vt kh khn, gian
kh. V th, di thi phong kin Vit
Nam, ng vua c xem l c nhn khi v
ch khi ng vua thng yu dn nh con
ca mnh, ng thi phi knh trng dn,
chm lo cho i sng ca nhn dn v mi
ng li i ni, i ngoi u phi hng lng nhn ngha, v tha nh Nguyn Tri.
ti ci ch cui cng l an dn. C an dn
th t nc mi thnh tr.
R rng, ch nhn v nguyn l nhn tr
ca Nho gio khi c thm nhp vo Vit
Nguyn Th M Hnh
vn ha bn a v c ha trn cng vi
tinh thn t bi ca Pht gio tr thnh
tinh thn nhn i, nhn ngha (tc gi nhn
mnh), hay ni cch khc, ch nhn v
nguyn l nhn tr thc s c Vit ha
khi thm nhp vo t Vit Nam. V cp
phm tr nhn ngha sm tr thnh
nguyn l trong vn ha ngoi giao Vit
Nam t xa n nay, gp phn hnh thnh
nn tinh thn ha hiu thm m trong vn
ha ngoi giao Vit Nam thi trung i.
cng c xem l gi tr u m nht trong
v vn nhng gi tr vn ha ngoi giao
thi by gi.
Nhc n tinh thn nhn ngha cao c
ca nhng nh ngoi giao Vit Nam thi
phong kin, chng ta c th im tn rt
nhiu nhng gng mt tiu biu nh: L
Thng Kit, Trn Thi Tng, Trn Thnh
Tng, Trn Nhn Tng, Nguyn Tri, Ng
Th Nhm Tuy hon cnh lch s khc
nhau th phng thc ngoi giao ca mi
thi cng khng ging nhau, song tt c
nhng nh ngoi giao y u cng i chung
mt con ng: i o t nhin ca nhn
dn - nhn dn lun yu chung nhn ngha
v ha bnh. i trn con ng y, h u
gng sc em thin ch ha bnh t gia
lng chin tranh, em tnh thng chin
thng bo tn, em lng bao dung tuyt vi
cm ha nhn tm. Con ng y cng
vi l tng nhn o ton thin, ton m
y a h gp nhau cng mt im,
mt ch n.
Qu tht, trong lch s trung i Vit
Nam, him c mt nh ngoi giao no gieo
vo lng ngi s xc ng khng ngui v
bao ln thin ch ha bnh ca ng c
p li bng thi lt lng, phn bi ca
k th, vy m ng khng h nht ch, kin
tr dng ngi bt ca mnh vit th d hng,
61
Khoa hc x hi Vit Nam, s 12 (109) - 2016

m ra c hi thng lng cho gic [1, mt li th ng k trong nn ngoi giao

tr.451]. Thm ch, gic yn tm ha m
rt qun v nc, Nguyn Tri cn thay
mt L Li vit th bang giao vi li l
thu tnh t l, phn tch thu o l thit
hn nhm trn an tinh thn qun gic, nu
bt ch ngha nhn o cao c: Ta mun
phin Sn i nhn l ngi cao tui qua
sng cng hp. Ta cng cho mt hai u
mc hoc ngi thn tn vo thnh hu tip.
C nh th hai bn mi khi nghi ng nhau.
Ta lp tc lui qun m li ng v. i
nhn cn mun bo g, ta u nht nht
nghe theo. Nu khng th th ni mun
ngn li cng l v ch, Ta s lui qun v
cc vng Ninh Kiu, Lng Giang i
nhn c ung dung em qun v nc.
n Khu n lp tc tr li cc u mc
ca ta tr v, ta cng s cho a bn Sn
i nhn ti y. Nh th i bn u ht Nhng gi tr y thc s tr thnh truyn
ng vc, mi ngi u yn lng. ng s thng, to nn nt c trng ca nn ngoi
cu cng, lng thc cung ng u sn
sng c, khng thiu th g [1, tr.466-467].
Kt qu l, qun Minh phi rt ht v
nc, khng th tr hon. Thng li hn
na l chng ra v trong khng kh ha
ngh, bao dung ca lnh t ngha qun Lam
Sn. Du Vng Thng v nhiu tng
lnh ca gic khng phi hy sinh trn chin
trng phng Nam nhng t hn s khoan
hng v lng nhn i, lng tuyt vi
ca nhng con ngi t Vit Nam nh
Nguyn Tri thm m trong tng bc th
d hng s mi l ni m nh, day dt trong
lng h. l thng li ln lao hn ht
thy m cuc khi ngha Lam Sn lm
c v Nguyn Tri chnh l o din.
Vt ln trn tt c, thng li y chnh l
kt tinh ca lng nhn ngha v tinh thn
ha hiu tuyt vi ca vn ha ngoi giao
Vit Nam xuyn sut chiu di lch s. V
ri, c tnh y ha thnh truyn thng
trong vn ha ngoi giao Vit Nam v l
ca dn tc qua cc thi i.
5. Kt lun
Nho gio khi vo Vit Nam tri qua mt
qu trnh tinh luyn chuyn ha tr
thnh mt b phn quan trng trong nn
vn ha Vit Nam. T y, n chi phi v
nh hng su rng n mi phng din
ca i sng x hi, trong c phng
din ngoi giao - mt phng din m cn
hn u ht s hi t nhng tinh hoa vn
ha u m nht ca dn tc. Di thi
trung i ca Vit Nam, khng th ph
nhn rng, chnh nhng nh hng ca Nho
gio gp phn mang li cho nn ngoi
giao dn tc rt nhiu gi tr m cho n
ngy nay vn cn vn nguyn ngha.
giao Vit Nam c th ng vng trong
bi cnh hi nhp hin nay.
Ti liu tham kho
[1] Nguyn Lng Bch (1973), Nguyn Tri nh
gic cu nc, Nxb Qun i nhn dn,
H Ni.
[2] Nguyn Anh Dng (1982), V ch ngha bnh
trng i Hn, Nxb Thng tin l lun,
H Ni.
[3] T Ngc Lin (1995), Quan h gia Vit Nam
v Trung Quc th k XV - u th k XVI,
Nxb Khoa hc x hi, H Ni.
[4] L Tc (1992), An Nam ch lc, Trng i
hc Tng hp H Ni, H Ni.
[5] Nguyn Hu Vui (Ch bin) (1991), Lch s
trit hc, Nxb T tng - Vn ha, H Ni.
[6] Yoshiharu Tsuboi (1992), Nc i Nam i
din vi Php v Trung Hoa 1847 - 1885, Hi
S hc Vit Nam, H Ni.
[7] http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn/tho-bang-
giao-viet-nhat-trong-boi-canh-dong-a-thoi-
trung-dai-dien-mao-va-dac-diem

62
Nguyn Th M Hnh

63