Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanteras de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en lnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos aos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pblico. El que un libro sea de
dominio pblico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el perodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pblico en unos pases y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pblico son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histrico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras seales en los mrgenes que estn presentes en el volumen original aparecern tambin en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pblico a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio pblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseado la Bsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No enve solicitudes automatizadas Por favor, no enve solicitudes automatizadas de ningn tipo al sistema de Google. Si est llevando a
cabo una investigacin sobre traduccin automtica, reconocimiento ptico de caracteres u otros campos para los que resulte til disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio pblico con estos
propsitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucin La filigrana de Google que ver en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Bsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mantngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser tambin para los usuarios de otros pases. La legislacin sobre derechos de autor vara de un pas a otro, y no
podemos facilitar informacin sobre si est permitido un uso especfico de algn libro. Por favor, no suponga que la aparicin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccin de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Bsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar informacin procedente de todo el mundo y hacerla accesible y til de forma universal. El programa de
Bsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podr realizar bsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pgina http://books.google.com
 -
---- -
-
|--
-
|-|-- -|-|-.
.
-
--- ---
-
- |- .
-
- -

- |- |7
- -
-
-
|-

-
----
- -|-|
-- -|- -
 M ENTEM ALIT ET ExcoLiT k>>*

[] [] [] [] [] (`) 0

\ K. K. H O F B I B L I O T H E K
J^ OSTERR. NATIONALBIBLIOTHEK
\
 . -^
---- J ' vaer A/ CL) ' Lae.
 |-

|-|-
- -
,
- -|-|-|-
~
<|-
|-|-
|-|--|-
|-|-
|-
|-|-
|-|-
|-|--
|-
|-|-w.
||-
||- *|- |-|-
|||-

|-|-
|-|-
|-
|-|-

|-|-|-|
-
|-|-
|- |-|-
|-,
*|-|-
|-|-|-|- |-
|-|-****
|-|-
|-
|-
|-
- |-
|-|-|-
*, |-
--
|
|-
|-|- |-
|-|-
-
|-----
|-|-|-
|-
-
|--
|-|-
|-
|-
|-
|-
*|-
|-

|-
---- - - - -----|-- - ----__-|-
|-
 - - - - * - - -

? HADRIA N v S TT. S. C H R Y SO GON 1, S. R. E.

Presb. Card. Botoicn. defrmo2
ne Latin9,&modis Latine ; *.
, , loqucndi. , '

EIVSD E M V E N A T I O A D
Afcanium Cardinalem.
f . * .** .;

ITE MI, ITER IVLI I II. PONT. R O M,

<!-- -
-
-
-
-

-
'/

* .
& *
;
-

, * **.

CO L O NIAE Apud Ioannem Gymnicum.

Anno M. D. XXXVI.
.'^
*/ 1
*i

tua; Ai>
- A-
 $ INDEx HADRIANI
D E M O D IS L A T IN E
loqu.ndi.
Edo folio * plo literas 79
A;
Abeffc bidui . 85
-
Acquiefcere
84. Ata aetas
Acutum
74.
14*
89
Abhinc,quandoq; ablati
uo,quandoq; accufatiuo Adeo 5r
iungi. ' 59. Ad diem,adann um 25m
Ab ineunte aetate 145 Adeffe 7
Ab initio. A primo 87 Ad exemplum 13$
Ad extremum $3
Ablegare <5
Abfit uerboinuidia 185 Adhaerefcere 76
Abfque 151 Adijcere oculum 85
Abftinere manus & con Adire 78
tinere Adigere & accedere 77
254
Accedcre Ad man cft aliquid 256
'79
Acceptum referrc, expcn Ad pedcs defilire 319;
fum rcferre 3.5 Ad rcm facit 4o$
Acceptus malc 65 Adrepo 79
Acciperc hofpitio eodeim Adfribere 9o
Accipere uulnus 6o & i Adfum 7
Accipere plagam 62. Ad tempus 367
ccipere cladem eodem Ad ucrbum,ad unum 84.
Accipere beneficium 64. Aducrfaria 7z.
Accipere iniuriam eod. Aducrfus animi fenten
Accipere condition eo. tiam 14-o
JAccipere detrimentum Adulta tas 145
eodem Ades 156
Accipere dolorem codem Aedificare 15$
Accipcrc eodem exem imum, am aeditium M.
 IN D E X.
: fit dicendom 17 Alter & uigefimus eod.
Aeque,& perinde, parti Alter quifquam 27o
cuia coniunta cum de, Amo 7$
arq;,ut,qum 4-! Amo ut cum maxirhe io
Acque abfolute 4-2. Amabo e$
Aes alienum 165 Amplius $$
Aeftimare capitis 148 Amplius particula, con
Aeftimare litem eodem iunta nominatiuo, ac
Aetatem uiucre I4 4* cufatiuo & ablatiuo $&
Affe&taaetas l4-2, Animaduertere - 90
Affetus y1 Animi caufa , 86
Afferre pedem h86 Animo prfenti 9o.
Afferre manus z$z, Applico 79
Ageread praefcriptum 89 Anteuertere $o*
Agere aetatem 144. Appofite *7$
Agere iniuriarum 89 A primo 8y
Aggredior 77 A principi 8y
Alienus 3$ A proprio uerborum fi
Alio cum particula ac 5* nificatu non recedem
Aliudac eodem rn 24*
Alius eodem Apuleiii curiofi legunt is
It de alio, cum particula Aqua mihihaeretT *;5
atq; coniunto eodem Arbitratumeo 8;
Alius atque eodem Arteria $o
Alius modiatq; 34 Afpicio 79
Allegare $5 Afpirare 7o
Aliuerfum $ Affequor io4*
Aliquuerfum eodem Affignare 64. & 84.
Aliter particula, cumac, Aftringo & relaxo 4-o;
atq;,ut coniunta 57 Affumo 559
Alter 4-5 At,Atat $-
Alterum tantum 48 Atque 6 ,
2.
 I N D EX.
Artretare , 9o Commodum 165
Attribuo ., 65 Commode cadere 91
Attentare ' ' ' 575 Comparatiuus cum par
Autem . . .. 36 ticula ac &(atque con
>-, Arbarum , 91 . iuntus 5$
Belle habere 95 Condicere io7
JBenc audire 9* Confetus aetat 14$
Bene cadere 91 Conferrc manus 255
icne manc 95 Conferre pedem 186
Bene multi eodem Confertum 15.
JBoni confulere 94. Confertiffimum eodem.
Bqna pars 95 Confcrtim 153.
Bene uertat 91 Confcftim,cum atq;,qu,
Bono effe 95 ut coniunta 4-o.
; - Confirmare iio.
Aput 94. Confcendere - ioi,
, ,Capite aperto 96 Confentio io6
~ Capite obuoluto .. Confequor Io4.
. eodem ... Contdo & remitto 4-oz.
Cpitis diminutio- 114. Ctra particula, cumjac,
Cadere caufa. iio , atq;,qu coniunta 59.
Caufa animi,officij,& Continre manus : 254.
, caete. c . .. 86 Contraho & dilato. 4o5
Caueor io5 Conrurbare 99
Qedo aduerbium , io6 Cornelius Cethegus 4.
Cedere 1o8 Corrumpere IO I.
Cfar Lati.fuit 8.9.1o Crepare III
Cli grauitas io7 Cum 96
Certus io7 Cur 557.
Certum fcire 4o8
Certum habere 4-o7 Are auribus 134,
Coliors IIQ & 565
- -*
 I N D EX.
Darebibcre 151} Defpcro & defperor$5&
Dare uitio,crimini 1o* Dicerelegem T , i^b
Dare legare. 4oi Diccre caufam *r*i1
Darc manus... 255 Dicere diem ' : :: 1
Pare negocium } 155 Dicere ius * *il ?
Dare pocnas ;. 154. Dicere fcntentiam: eod
Dare pignori , 12o Dicere teftimonium* 1*4.
Dare prftare 4oi Dicet aliquis, *******
Dare promiffat 4-11 Dii faciant,proutin 152
Dare fe in pedes 1. 154. Dijmeliora ~ *.
Dare fe in uiam eodem Diminuere caput * *;
JDari fieri * ^ 41 Differtum '* 15
De ' : . . 111 Diffimilis c ac&atq; 84.
Declamo *-*. 16 Diffimulare ' S' ; 155
De die,de no&e . ., ., 258 Pifcedere perfona &
Deducere fignificat comi cte. 15i -'. . ?
tari fiue domum perdu^ Ducere fortem,uitam,fpi
c ccre,quandoq; de ratio _ ritum *.*. 1*8
: ne aliqua demfiere,rcdi- Dum ' ' ' 15
gere. 125 r;& deinceps in * * * * *: ---
I)eferre nomenta v. 128 * r* Atenus : *** **31
Degere tatem 144,
Degitur uita
E:
: *- -1
145 --'Ecquid * eodem
Deorfum uerfum 4oo Ecce tibi , *^ 147
Deponentia paffiue fum^ Edere * ' ' ^ * ''135
s pta . * 121 Edere annos * * 337
Deprecandi modus. 5o4- Edere caedem -i eoderh
Deiicere oculos . . 121 Edere nomen , 154
De meliore nota . t 15% Edere clamorem'* 15?
Defcribere Edere expla auaritig 5*
* 119
De fententia -, . 14o Edere foctus eodem
-

Defidere ull. 1339. Edereiudicium ' eode

5
 INDEX.
dereigaem 157 Effebono eodem
Edere . gladiato Effe numero 14.8
rium 157 AEftimare litem eodem
Edere prlium 157 AEftimare capitis 15o
Edere rifus s58 Eft quod 158
Edere fpiritum 155 Etiam f6$
Edere fignum 157 Etiamnum 4o6
Edere fcriptum 157 Etiam nunc 4-o4
Edere ftragem 156 Etiam tum. 4o6
Edere fonos eodem Euelli 35o.
Edere oracula 157 Ex 11*
Edere librum 156 Exa&a 137.
Edere fcelus 155 Exa&ta aetas 14-1,
Eodem cxemplo literas Ex animo f4o.
accipere 8{c. 79 Exaudio 164.
E dignitate . 216 Excludo tempore , 15s
Editiffimus 158 Excepto quod 148
Edormire 14-5 Excipere, I6Q.
Efferre pedem 186 Exhalare crapulam, 14-5
Eloquentia omnium regi Exempli caufa 86
na contabuit ii.rz. i3. Execrandi modus *59
Eloquentiam perituram Exigere tatem 145;
Cicero prdixit Eximere 164,
Ennius 4 Expenfum ferre z5
Eo loci,quo loci zo4. Experiens uir 41o
AEqui bonig facio. 164. Ex re tua 116 .
E republica 2i6 Ex fententia Py9
Es : 156 Extra 1$*
Ee bibere 4oi Extra iocum 156
Effe curae aut uoluptati Extrahere 14-6
157 Exigere nomina 28i
Effe dyalo - :!47 Ex ufu * *4$
 I N D E X.
r Acere officium r79 Facere medicinam. '17
F Facere mecum,face-
rc fecum,facere no
Facere iudicium eodem
Facere autoritatem eod.
bifcum,un facere , eod. Facere lucrum eodena
'Facereuerfus 18o Facere cie&uram eod.
Eacere fumptum eodem Facere rem diuinam eod.
; uitium ,
acer iniuriam
eodcm Facere furtum.
Igi Facere rem
179
eodem
JFacerc impetum 181 Facere uerb & uerba 17$
Facere contumeli eod. Facere fcriptum : i7s
Facere modos 182. Facere ftipendia : iyo
Facere gratum eodem Facere prlium eodem
Facerc facrificium 17o Faccre teftamentum 17v
'Facere turbas ... 175 Facere dolorem 17$
Facere poteftatem . 18* Facere iter , ' * 17;
acere argentaream eod. Facere flagitium -- 17
facere manum ., , : 185 Facere iratum eodem
Facere uellturam. 135 Facere ludos 17*
Facere caedem , eodem Fac effe, pro quo barbari
Facere uota ', eodem : dicunt,ponmns qud
Facere infidias . codem : itafit **. ' 167
Facerefumus ' . . 184. Facere promiffum 174,
Facere reum eQdem Facere fidem , 7z
Eacere mentionem , eod. , Facere haeredes 184.
: fcelus 17o Facere periculum 175
acere conuitiuum 175 Facere delicias. . 169
:: iudicatum 184. Facere s alienum - 17a
:
acere imperata eodem Facere caftra
uindemiam , eod. Facere damnum
acere fementem codcm facere naufragium r74
17$
z7o

acere iufta. 177 Facere finem * 17n

Facere copiam ... i77 Faccre asi-; 17e
4.
 I N D E X.
Fa&us ad unguem igg Hoc aetatis, quid fis aeta
Facinoris.& fceleris cri tis 2o5
. . mn. 187 Hoc me mOuet 4-o9
Ferre, inferrc & refcrre Ha&enus 329
... 184 Homo Romanus,homo
ferre ad coclum 168 Grcus , homo adole^
&Ferre in oculis eodem fcens,homo Italicus,ho
Firmus & infirmus 385 mo nouus, homo confu
JFraus: *' . 189 laris - - 19$
frugi cum bono faepe po PHomoualens : 197
, * fitum. - 169 Honoris caufa ' 86
Fugitanshitium 316 Habere fermonem $94.
fugiens laboris eodem Habcre iter ' ' eodem
x** f. P{abere fidem ' 19$
Ar~ Audere in finu 19* Hortenfius elegans ,
~Gemor ;;/. : -" * ro5
>-*Gcneratim -*- 191 T Acere ad pedes & ge
{Genus * 561 ' ,' nua *'' 31s
{Germanus .... 19o Iam principio, iam
ratulari . . . 192, : inde ufque pucro, iam
V$rauate,aduerbium 192. puero, pueris,ufque
rcia inops uerbo ueris, & puero : iam
', , 1^11m * *-: 16 inde ab adolcfctia, iam
inde ufq; pueritia zoo
- . - Abeodi&um 199 Iam nunc, iam tum 4o6
Habeo dicere. 199 Id tatis 2o;
- Habere honor 195 Id temporis, per id teme
Habere quaeftui, habere pus ' 2O2
.. honori 4-o7 Idem 45
Habere fenatum ' ' 195 Ille alter 3o
Haberi numero 148 Imperfeta loquendi ,
Habitarc in oculis- s6s tas T * si
...
-
*
 ' 1 N D Ex.
Impingere * 2o5 In primam diem, in pri
Impreffio eodem * mamhoram. ' 25s
Importunus 224. In paucos dies, in duos
Inpertum proferre 411 -
menfes, in quintum an
Incidit mihi 211 ; num` ' ' ' *** * 23o
In diem - 218 In partem,particula iune
In dies fingulos 219 * &ta cum atq; , 45
Indormire, 14-5 In rem effe. *. 216
Indita caufa II8 In manibus eft * * 248
Ineunte uere 143 Infanus '354.
Ineunte aetate codem Infolens infamiae 316
Infantia 2o5 Infolcns 234.
Informare 218 Infuetus contumeli 316
Ingrauefcente aetate 145 Inftruere hortos, nauem,
Injhunc diem,in hanc ho fundum,domum 215
yfam,in hc annum 227 In fingulos dies 229
Iijire confilium,pugnam, Integer , 220
* | praelium, urbem;confu In tempus - 569
latum, rationem ' 2o8 Intentre mortem,& ma
Ihire epulas,numcrum in mus . " 2IO
terfctornm, interre~ Interdiu . . . ' . 276
num,conuiuium 21o Inftar * * * , 21*
OCQ 222, Ire agere . 4-o*
Ibijcere manus 254. Ire in fententiam 234.
Ii;ire gratiam 2o7 Iubeo te bene ualere, ha
manum conuenire zzz * * bere bonum animum,
In manibus,inter manus, * & faluere ' 22o
in manu * * * 147 Iudicium ' * J 297
In manus dare & c. 249 Iurare & periurare 2o4,
Initio * 83 Iurare in uerba 2o5
In militem, in capita, in Iure tuo & meo 211,
* , naucs * 23* Iuxta particula, cum ac
A 5
 Y N D E X.
Agnus numeros.
|
atq3 mec tecumq; con |
iuni&ta,& quandoq;ab 265
{olute pofita 4-% Male audire 92
Item & ita 215 Male cadere eodem
Item particula, cum atq; Male uertat eodem
& ut coniunta 35 Martianus Capella 14.
Abes Maximus
24-4- 239 -

I Lapide quadratogdi Maleacceptus.

-*-* ficare 335 Manere in fententia 14,1
65

Lapide ftrutili, aut c Maxime omniumi 4o9.

mentitio, uel ftrutu~ Mecum facere, {ecum fa
1 a aut ruderatione aedi cere, un facere, nobi
ficare 235 fcum facere-- 179
Latinitas uera Vergilia Mea {ententia 14. t
nis temporibus abolc~ Medietas {16
{cere incipiebat 7o Meis uerbis 265
Latinorum quatuor tem Meo, tuo, fuo,reipublicae
pora - 3 nomine 2$6
Latine loqui , ' 146 MeritQ te amo a6o :
I-egare ' ' 54 Mihi aqua haeret eodchi
legum metuens 316 Metuo ne non 27,
i: & finiftra 14.6 Miles 58
Licet - 14-1 Miniis particula, nomiiia
Licet abfolute 24-3 tiuo, accufatiuo & a
\Limen fuperum 34-6 latiuo iunta 58
Ilingua nuncupare 24-5 inimum
4o8
{liuius Andronicus pri Mifccrc '15*
mus Latine fcripfit 5 Minime omnium, ' 409
Loci & cocli grauitas io7 Miffum facere ...
ILonge 238 Mittcre fubfidio : 158
Mittere fanguinem,
4. eqdi perfeta aetas 9 Modice gu 16
, 366

'e-
 1 N D Ex.
Modicum 267 Nihil mihi fongius 277
Modusagri z64. Nihil fimul inuentum &
Momentum 319 , perfetum 4*
More maiorum z6$ No&tu 276
Mouet me eodem Nomeafacere 279
Multa note, de die, de Nomina facere , 286
no&e - 458 Nomina exigere 284
Multo mane ' 95 Nomina fimpliciter eod.
Multo a4o. Non habco quod tc aca
' ' ' cufem 277
271 Nid tibi & mihi ed.
N -

gatio fimplici-
ter pofit fine
Non ires
Non nemo . . . 269
274,

uerbo metuo, uereor, Noua fugienda 17

timeo . . . ' 275 Nullo nego. 274&3o4,
Nec caput, acc pedes ha- Numerusuini , 266
I ber 276 Nunc erat 279
Nemo . . *3$ Numquid Romam uclis:
Nemo quifqtm , pergo , uel nunquidme uis 274
hom,homo quifqum , _
269 , _ ' ' (^B a$$
INcmo ys, & nemo u- <ob pro contra 387
... nus uir eodcm obire; cbire
Nc plura, ne longum faci , fundos,obirefara 286
am,ne multis&c. *74- Qbtinerc prouinci 284.
1Ne uiuam,ne ualeam 278 Obtingere prouinci 285
Ne ea res fit mihi fraudi Offendcre 287
- 189 , , ., Officij caufa , 86
1Nue hoc,nue illud 378 Operm ludcre. 285
ihil abeft T 572. er 2. 285
Nihil,ad Perfium 375 Opes ... 238
fWihifeft quod ' i5$ Ogortune cadcre " 9^
 IN D EX..
Optimus maximus 289 Peruadere - 5o8
Os * * ** i. 285 Piifmus . . 16
- - - - -* - - , Plarium facere ' *. 515
-^Aganus . . 318 Plena manu . .. .234.
Pr ac pariter parti- Plus particula ablatiuo,
3 culatonita cum ' accufatiuo , & nomi
ac,atque,ut . . '.4* Tatiuo iunta . . 57
Pars pruirili parte 3o5 Pofiere in lucro,& in l
&. . . . . . ; 379. ris . ' T, 3o4,
Pafficipia nomina c' Poft hominum memo
&ta , . _.- . . .316 , .,.. - 26*
Parum abeft _ '. 372. Poft homincs natos 261
Paruo labore,fiue paruo Poft tcmpus , 36*
. negotio ,.'. 7 3o4. Prae , . , , . . 395
Pedi ftipdia facere 316 Pr manibus " I si
Pedibus ife ' * * 315 Pr manu dare, . . 25
Pedibus merere II. 316 Praeire' - ' ' ' .' 3ii
Pedibus jgtdi *;
Praecipito '. 3os
Peius odiffe * * . 317 Prcipitata aetas, | 14*
Perfortunas,perfid564. Pridicium * ' 257
Per tatem 24.4 Priudicare ' ' ' . 197
Perinde g 43. Praeftare culpam, dolum
Perinde,& que particu- &huiufmodi,* I. 29*
la coniunta cum ac, Praefcribo . . '.'... 3io
atque,ut,quam '49 Praefumere . **' ''*558
Per manus " . *** 51 Prterea '.' . 5o9
Perpetuare ' ' * 29z Praeter fententiam i4o
Perpetuus . - . *9o Praeuertere * . 5oz,
Perfcribere *' ' ' 345 Primae ... , . . 321
Rerfcriptor : eoder Primasferre ' eodm
Per tempus * 568 Primo . . . $$ |
Pertinere7, 1, -
- *
s99 Primo quoquc dic s
 rN D x. .. -- ' .
Primo quoq; tpore eod. Quamidudu.m ?
's;
Primnoribus labris,uel pri Quam citiffime ** A4*
* moribus digitis attin Quammox *' . . 55*,
y gere,fumere 314, Quamobrem ' . ' * 355
Principio ' ' '**'-. 38; Quamplurimus * : 54*
Pro certo habere * * 47* Qjampridem *** **7 55i
Proc umberead pedes,& Quanfifacere .'' 179.
genua i * * * %it
Qjapropter .. '; 357
Prodere memori : 311. Quare ^ . *. odr
Pro eo,particula conium^ Qiiatenus* . ?.3.7
<-<ta cum atq; 45 Qijoquo uerfum'?'*9$
Profiteri 3** Quaquauerfum , eodem .
Proueta aetas : '*'. i4* Qmalum' ' ' * 354.
Prouolui ad pedes,& ge- Quid faceret aliud : 325
t nua " ' ' ' ' zii Qgid illi fiet . , 524.
Propinare ? 151 Quid faciam '* eodem
Profe quifq;,uterq; 514 Qjidillifatum eft eod.
Pro tempore, prre,pro Quid quod 352,
loco
- zo4 Quifquam . 54*
Prouirili parte . . * 3o5 uifquam gent.ium
-

391
Proxime,propius * 3o7 giuis unus quifquam
,
Proximie particula, cum unus,& quifquam om
*. atq; coniunta *** 46 J nium , I , z7o
Proxim & uicinum z93 Qgod te oro * 542.
Prudens &(imprudens le Quod fine moleftia tua
um 4o6
fiat : 53e
Pun&tii,momentum 319. Qgo tannis & fingulis an
nis - - 255
Va caufa 559 Quot
us ' 525
Qua itineris 541. Quorufquifque 526"
qsi Quads Bruto ; Qjoufque tandcm 57*
 INO EX.
Oget aliquis ivi Se&ari 56$
R:
-

tione
condi
131
Sccundum , 557.
Secus particula,ciiac,atq;
Rationcm habcre 197 qum coniunta ' 53
Redire in gratiam 344, Seneta aetas 14-f.
Refsrrc in codiccm 7z. Sentcntia defiftere 14*
Rclaxo 4.63 Scruirc auribus 564
Remitto 4-z, Sexcenti 352,
Rcnunciare 545 Siccus 351
Rcferre pcdcm 185 Si diis placet 56$
Rcfercio, i5* Sidonius
Refertum 135 Similitcr particula cium
Relinquere praefidio 158 &ta cum ac,atq;,ut 54.
Refecare ad uiuum 345 Similis ac diffimilis paf>
Refiderc 558 , ticula coniunta cum
Refpetus 545. . atque & ac 34.
P.efpondcre ad rogatum, Singulis annis 23$
` ' 34-4- Starc per me 35$
Retufum 89 Statim particula cum at~
Roget quis,dicat quis,pe $; , qum, ut coniun
tat quis 34-4* a 4-e
Stilus 2lm
Aluere 361 Speciatim 19s
S integer 221 Specics genus
Sapientia eloquentiae Spero & fperor
56z
356
fundamentum 19 Stomachari 351
Sarta reta I 366, Studeo illam rem , 34?
Satin' faluae? 365 Stultus 354
Scienter 56o Sub 363
Scribcre mca;tua.fiia,ma- Sub manu 251
nu,non propria 346 Subfcribere 348
Scriptura 56o Subfcribere caufam 549
 INDEX;
Sbkriptores 35o Tollere pedes ' eodem*
Subfdere ' 34-o Tolle manus 154,
Sui ncgocij benc gerens Tranfucrfumungu 374.
! 516 -
Tribuo 6$
: Suidefperans 317
, Sui profufus eodem Vstius culpa 39$.
| Summum minimum 4o9 Valitudo infirma 584.
; Sumo 399 Vbiterrarum 39s.
; Suo tempore 369 Vbi fisgentium eodcm.
* Suppeter 355 Vbiuisgentium eodem.
1 Supra caput eodem Vena - 3o :
1 Supcrfedere 3$4- Vc 381
1 Surfum uerfum 4-oo Vel 389
f a- -Abefcere 37o
I Tant
Tandem
Venire haereditatcm 597
57z. Vcnire in mcntcm illius
# ifper dum 575 temporis 389
5 Tangere decoclo 4io Venirauxilio 138
Tantum abeft 57z Vertere uitio I2o
Tempcftas 37i Verbigratia 86
1 Tempcftiuum conuiuium Vcrbi caufa eodcm
A 569 Vicarius
-

398
Tcmpus 367 Vicinum & proximum
M Tendere iter 575 198
3 Tendcrc manus 255 Villa rudis, terra rudis
3 Tentarc,attentare 575 391
Terra rudis 191 Viuitur uita I4$
; Terra defedit 339 Viuerc uitam 14*4*
j Terrae confedit apud Li Viuere tatem 144.
uium 539 Vir experiens & exper^
Tertia filia 127 tuS 4-Io
, Tollcrc manus & ocu Vnusaliquis z7o
los 575 Vno tempore 369
 1 N D EX,
treguterfim , 399 Vti frui .* 461* .

vs tutius utimur'15 Vtroq} uerfum eod.

Vfpiam ... 4oo Vt ne 586
Vfque ad 594. Vt 575 576 577 378 38s.
Vfque 595 Verba qud modo neu*
Vfq;,ufq; ab 594. tra abfoluta, modo a^
Vfque eo . . 395 &tiua fimplicia 4o9
eodem
Vfquc dum y, 391. 395 <
Vfuenire # 38z. FINIS.
vtcrquc : Y 1514 a

e. .
-

-
-

 -.

: ADRIANVS
c AR.DI N AL IS SANCTI C H R Y. *
.3'*. ogoni Carolo Principi Hifpaniarum
, : ; .' Salutem. - - - - -

*. . *-**. *
o N S I D R A N T I ' M t;
?5>a% hi in hoc meo feceffu Princeps ma
|xime genus latine loquendijquo
3r|| circa magni Ciceronis tempor
aSj| politum;nitidum, candidum, na*
z^E|turali quadam copia
prouenit:iiiliil admirabilius uide:
tur,qum eos autores, uiros illos quidem omnibon
rum literarum artium3 genere gruditos,uno prope
modum modo,unaq; natiua,germanaq; lingua locuae ,
tos effe:priores, pofterosq; ita longe ab illo candore
abefe, t non idem Latinus fermo, fed aut omnino &~4
diffimilis;aliisue, aut prorfus inutatus cffe uideatur, ' -

ut iure 'dicat QuintiI.lDi - -

pauca.Quid
& poft Feftus
fermo. multis? totus
uero Pompeius, prope muttus
Latine,inquit eft: *.A?-r
,loqui,
Ilatio di&um eft, quae locuti ade eft urfa,ufuix
ulla pars eius manct innoxia.Cum autem mihi tan
tum nunc ocijfit,quantum antea negocijeffefolebat,
& quod deo accptum refero, ab omni reipub. cur
uacem,quae res maxime literis deditum animum iam
inde puero,uarijs officiis;aut potius laboribus,aeru
mnis$ difjunxerat, Latini fermonis non uulgres,
aut circunforaneos locos,fed intimo eorum,quos di
xi,auterumfacrario abditos,& uctuftate obrutos,e^
- P} Tur
 .. AD RI A N v S C A R D I N ALIS
ruere;& in lucem proferre curaui, tibique infcripft,
quem natur uis, patrius auitusq; fplendor,& ineum
fis feruor adolefcenti,ut alijs animi corporisq; do>
tibus, ita literis quoque ad fpem fummam culiiienq;,
& faftigium maximarum rerum excitat & adducit.
Erat inanimo profequi cocptum iampridem opus,fa
cros ueteris inftrumenti libros ex Hebro ad uer~
' bum in Latinum fermonem uertendi.-Sed cum me
procella temporis in Tridentinas rupes, qu Iudaei
b Simonis cdem ne afpirare quidem adent,detru
ferit,atq; animus inquies nihil agere non poffet,haec
fum aggreffus:qu figrauitate,aut magnitudine pa
ria non fuerint,utilitate quidem ut arbitror,& fplen
dore tu nn minora reddentur. Sed ratio,& qu-,
dm operis fimilitudo exigere uifa eft, ut commen
tariolum alium,quem de fermone Latino nupergdi^
deram;ijs quae poftea de modis Latine loquendi col
legi, quafi cuiufdam prfaciuncul loco prpone^
rm. Is autem erat huiufmodi. - ' - _ - -

/^Vm Bononig uirimc aliquot eruditi,officijcau

,f conueniffent : commentaremurq; inter nos,
*~"ut fit inter literarumftudiofos,de Latini ferm
* nis elegantia, audiremq; corum plerosq; Apuleii,Si^,
donii,Capellg,Fulgentii,nontam uerbis,jfoctoribus
fcaturire,uerbaq; de induftria promere, aliorum eti
autorum,qu at abfoleta nimis, aut noua,& omni
nobarbara uiderentur, multaq; ego liber(ut folco),
-contra eorum fermonis infolefitiam non fine ftoma
cho, protuliffem, idq; eo animofius effem aggreffus,
qud uiderem non tam paucorum ipforum, qui mc~
cum ita effent congreffijcterorum fer noftri tem
poris hominum,unum atq; eundem cfic errorcm,fe
req;
 D E S E R M O N E L A T I N O. - .
regbreui,ut relita uetere,ueraty Latinitate, in .fa
omnino linguam & quafi barbariem commigremus.
Ea omnia lngiufculotratata fermone,& altiore re
petita principio,perpetuaip oratione,idcirco collige
re,ac literis mandare nolui,ut qui hc legerint,malo
rum autorum imitationc omiffa, perfetos illos Lati
ni candoris parentes agnofcant, ftudcant, mulen
tur.Sed iam quid cum illis egerimus,exponamus. .
- Vatur propemod poft Romam condit ui
dentur Latinor dotor fuiffe tempora:anti
* quifim,antiquum,perfetum,imperfetum.
Ntiquiffimum reperimus ab urbe condita per
A uenife ufq;ad Liuium Andronicum: interua!
lumq; illud quatuordecim & quingentorum .
annorum fiffe,Marcus Tullius in Bruto commemo.
rat. Et Horatius primum hunc fcriptorum fuiffe fi*
gnificat,cum dicit: -

Habet hos numeratq; potas ^_ -

Ad noftrum tempus Liui fcriptoris abuo. :

In quo quidem temporis interuallo fuiffe permultos
fufpicari magis, ut inquit Cicero, qum in
telligcre poffumus, cum nulla penitus corum extent
in literis monumenta: prter orationem Appij C
ci: & quafdammortuorum laudationes,ficut in Ori
ginibus fcriptum reliquit Cato. - . -,
INtiquii uero tempus id dicemus,quodab ipfo
Liuioufq;adgtatem Ciceronis inferfuit:qtiod
* *quiduix centannos,utex ipfo Ciceron coi
ligitur exceffit.Inhocaut tporisfpacio,&fijplu
rimi dotiffimi uiri floruerunt,eos tmen horridiori
bus uerbis ufos, & fine cultu & uerborum dele&u lo
sutosfuiffe,Ciccronis fcqucnsgtasnotauit,ut uerum
- ideffe
 INDEX.
Oget aliquis 111 Se&ari
R:
-

tione
condi
131
Sccundum ,
36$

Secus particula,ciiac,atq;
557

Rationcm habcre 197 , qum coniunta 56

Redire in gratiam 344 Seneta aetas 14f,.
Refsrrc in codiccm 7z. Sententia defiftere 141
Rclaxo 4.63 Scruirc auribus 364:
Remitto 4-z, Sexcenti 352,
YRcnunciare 545. Siccus 351
f\cferre pcdcm 185 Si diis placet 56$
Refercio, i5* Sidonius 14.
Refertum 135 Similitcr particula cium
Relinquere prfidio 158 &ta cum ac,atq;,ut 34
Refecare ad uiuum 345 Similis ac diffimilis para
Refiderc 558 ticula coniunta cum
YRefpetus 54-5 atque & ac 34.
Refpondcre ad rogatum, Singulis annis 23$
` ' 34-4- Starc per me 35$
Retufum 89 Statim particula cum at~
Roget quis,dicat quis,pe que, qum, ut conium^
2! 4.
tat quis 34-4-

Aluere 361 $i;

peciatim 2,1,
19s
S integer 221 Specics genus
Sapientia eloquenti Spero & fperor
362
356
fundamentum 19 Stomachari 35m
Sarta teta 366. Studeo illam rem 34?
Satin' faluae? 365 Stultus 354
Scienter 36o Sub 365
Scribcre mca;tua.fua,ma Sub manu 251
nu,non propria 346 Subfcribere 348
Scriptura 56o Subfcribcre caufam 349
 IDE S E R M O N E L A T I N O. . ;
Ore Cetegus. Paulo uero poft, fuerunt Neuius,
lautus,Ccilius,Pacuuius,A&tius,C.Laelius,P. Sci
pio,Gracchi fratres,Scuola,L.Craffus,M.Antoni
s,Philippus, C. Cotta, & innumerialii, quos tas
Ciceronismdo prifcos,modoueteres,modo patres,
interdum antiquos, aliquando fuperiores appellat.
Quos quidem cteres,nimis antiqu,& pleraq; dure
Iocutos notauit Horatius,cum dixit: -

Si ueteres ita miratur,laudat$ poetas, -

Vt nihilanteferat,nihil illis comparet,errat.

Si quaedam nimis antiqu,fi pleraq; dur
Dicere credat j multa fatetur.
Et fapit,& mecum facit,& Ioue iudicat quo.
Cicero quoq; ueterum illumfermonemfe quoq; im
probare oftndit, cum in Bruto dicit. Illius autem
actatis qui fermo eri? , ex Neuianis fcriptis colligi
poteft,&fubdit:Cgcilium & Pacuuium male locutos
idemus.Hinc Quintil. A&tio, inquit,& Pacuuio ni
tor, & fumma in excolendis operibus manus,magis
uideri poteft temporibus, qum ipfis defuiffe. Idem
etiam dixit Lucretium non facere phrafim,id eft,cor
pus eloquenti.Martialis etiam de his ait:
A&tius & quicquid Pacuuiusq; uomunt. Et -

Cicero in Bruto:Carbonis,& Gracchi habemus ora

tiones, nondum fatis fplendidas uerbis fed acutas,&
fubdit:C.Gracchum de fuperioribus (olum Iego,ma
mus tamen extrcma non acceffit operibus eius, pr
clar inchoat multa,perfeta nonplane. Et iterum:
L.Cotta cum uerbis, tum etiamfono quafi fubrufti^
co perfequebatur,atque imitabaturantiquitatem. Et
in eodem:Curionis loci fane inancs,uerumetiam non
dum tritisnoftrorum hominumauribus, nec erudita
- 5 cuuv^
 A 1) RI A NVS C A R D I N A L IS -
-ciuitate tolerabiles. Et Quintilianus pueros monet
ne ueterum admiratores fint, dum fic praecipit. Ne
quis pueros antiquitatis nimius admirator in Grac
chorum Catonisq;,& aliorum fimilium letione du
refcere uelit,fient enim horridi & ieiuni.Tum autem
qud quafi per gradus eloquentia ad perfetionem
'afcendcrit, teftatur Cicero in eodem Bruto, cum di
cit : Qu fuerit afcenfio, & qum in omnibus rebus
difficilis optimi perfetio, atq; abfolutio,ex eo quod
dicam, aeftimari poteft. Et paulopoft, connumera
tis aliquot oratoribus, qui feni iam Ennio fucceffe~
rant, fubiungit: Iam enim erat quaedam untior &
fplendidior confuetudo loquendi. Et fubdit,Sergius
deinde Galba princeps ex Latinis contulit orationi
propria ornamenta. Videre licetalios deinde gra^
dus,cum idem Cicero fubdit: L. Furius Pilus perbe
ne loqui Latine putabatur, literatiisque qum cte
ri. L.Scuola paul etiam copiofior : & ddit. Erat
etiam Philippus in primis ut temporibus illis Grae
cis literis inftitutus. Et in eodem Bruto,ad Graccho
rum aetatem laus eloquenti perfeta nondum fuit.
Eloquenti autem ueluti gradus, ut dixi, fatos effe
docet idem Cicero in Tufcul.dicens.At contr,ora^
torem celeriter complexi fumus, nec eum prius eru
ditum, aptum tamen ad dicendum,pft autem erudi
tum.Nam Galbam,Africanum,Laelium dotos fuif
fe memoriae traditum eft. Studiofum autem eum,qui
iis anteibat Catonem,pft uero Lepidum,Catonem,
gracchos, deinde ita magnos noftram ad tatem ut
non multum,aut nihil omnino Graecis cederetur. Et
alibi, P. Scipio Latine loquendo omnes fuperabat.
Etitcrum; QgintiCatulitionantiquo illo more, fed
- pene
 - ' DE S E R M o N E L A T I No. . ,
pen hoc noftro. Et Cicero in eodcm Bruto notat
tatem aetati fug proximam, nondum perfet locu
ram,dicens: Inferioris autem tatis erat proximus
Ml. Sifenna dotus uir,ftudijs optimis deditus, bene
Latine Ioquens.Huiusomnis facultas ex hiftoria ipfi
us perfpici poteft. Qyicum facile omnes uincat fupe
riores, indicat tamen quantum abfit fummo, nam
ufus eft aliquando ucteribus uerbis & ab ufu perfe
&to, & auribus eruditis remotis. Rete enim loqui
; cffe,inufitate loqui.De ijs gradibus Quinti
1
anus ita meminit. Fuerunt qudam genera dicen
di, conditione temporum horridiora, alioquin ma
gnam uimingenijprae fe ferentia. Hinc funt Laelij,
Africani, Catones, Grachi: mediam illam formam
tencnt L.Craffus,Q.Hortenfius, tumdeinde efflore^
fcit non multum interfe diftantium huiufmodi ora>
torum ingens prouentus. Sed Cornelius Tacitus de
claris oratoribus, hanc diftintam ueterum imperfe
&tionem notat ijs uerbis. Quod ad Ser. Galbam, &
: C. Llium attinet;& fi quos alios antiquorum agita
re non defiftis, non exigit defenfionem, cum fatear
qudam eloquenti eorum,utnafcentiadhuc,nec fa
tis adultae defuiffe. Scd hanc nimiam uetuftatem Ci
cero omnino explodendam in Bruto monct. Sed ni~
mia, ihquit,uetuftas nec habet eam, quam quaerimus,
fummitatem,nec eft fane tolerabilis. ` -

yAtenus de tempore antiquo, deinceps de per

H dicemus.Caefar, ut idem Cicero refrt,
ationem adhibens,confuetudinem prifcifer^
monis uitiofam , &corruptam, pura & incorrupta
confuetudine emendabat,fplendidam quandam,mini
mciguctcratoriamrationmdi%di igit;ripfitq;
4. adCi*
 s AD R I A NVS C A R D IN A LIS
ad Ciceronem de ratione latine loquendi,ac primo
in libro dixit: Verborum deletumoriginem effe elo
vguentiae, eiusq; copiae principem,inuentoremq; Cice
ronem effe. Quod affirmare uidetur & ipfe Cicero
dum in Bruto fic loquitur. Ccrte nos & boni aliquid
attulimus iuuentuti,magnificentius qumfuerit illud
genus dicdi,& ornatius,& nocuims fortaffe,quod
meteres orationes poft noftras, non me quidem,
meis enim illas antepono,fed plerifq; legi funt de~
fitae.Et fubdit: Cum autem ex Sicilia me recepiffem,
iam uidebatur in me quicquid effet, effe prfetum,
{ habere maturitatem quandam fuam. Fuiffe autem
eandem perfetionem in plerifq; Ciceronis quali
bus,teftatur idem in eodem libro,ubi connumeratis
compluribus fui tporis oratoribus, Nec ulla,inquit,
aetate uberior oratorum foctus fuit.Et in eodem.Tri
ginta annis mihi Craffus aetate praeftabat.Quod id
irco pofui,ut dicendi prima maturitas, in qua tate
extitiffet, poffet notari & intelligeretur iam ad fum
mum pen effe perdut, ut eo nihil ferm quifquam
addere poffit.Et idem in Tufculanis,non folum per
fe&tionem aetatis fuae teftatur, fed interituram breui
eloquentiam prdicit.Oratorum,inquit,laus ita du
&taabhumili uenit ad fummum, ut iam quod natura
fert in omnibus rebus,fer fenefcat, breuiq; tempore
ad nihil uentura uideatur.De cuius gtatis perfetio
ne, Cicero in quadam epiftolaad Atticum de Tullio
la filia loquens: Ergo,inquit,ijs temporibus tam eru
ditis quantum fieri poterit, illam confecrabo omni
enere monumentorum.Et PHoratius.
enimus ad fummum fortunae,pingimus atq;
Pfallimus,& lutamur Achiuis do
'
usuni, So
1 NSQ
.* ,
.
 y) E s R M o N E LATIN o.
Et Solinus de Augufto loquens. Qijod tempus, in
quit,ferm folum repertum eft,quo plurimum & ar~
; iha ceffarunt,& ingenia floruerunt.Et Plinius de na
ruralihiftoria,de Varrone loquens.In illa,inquit,
ingeniorum,quae tunc fuit,multitudine.Et Horatius
ueterem aetatem carpens, & fuam perfetam affir
mans,de Lucilio fic fcribit: - - -

Si foret hoc noftrum fato delapfus in uum,

Detereret fibi multa:recideret omne quod ultra
Perfe&tum traheretur:& in uerfus faciendo
Saepe caput fcaberet,uiuos & roderet ungues.
Et Quintilia.poftqum ut potuit, defendit Lucilium
3 nota Horatij, qui eum fiuere lutulentum dixerat:
perfetiorem co Horatium fatethr, cum dicit: Multo
ft terfior ac purus magis Horatius.Hanc perfe&tio
nem idem Quintilianus dat Tibullo,dicens: Terfus
atq;elegans uidetur effe Tibullus, {unt qi Properae
rium malint.Et inde de Vergilio loquens: ut illi na^
tur coclefti,atq;immortalicefferimus:ita cur & di
ligentiae.Et fubdit:Caeteri longe fequentur.Et de Ci
crone.Nec uero quod in quoque optimum fuit,ftu
dio confecutus eft tantum,fed uel plurimas,aut poti
us omnes, ex feipfo uirtutes extulit immortalis illa
ingenii,& beatiffima ubertas.& fubdit.Vt non homi
yft nis momen, fed eloquentiae uideatur. Et de Caefare,
ti: qud perfete loqueretur,Cicero in Bruto,Caefar la
|; fine loquebatur elegantiffime,nec id folum domefti
ca confuetudine,tmen ut effet perfeta illa bene lo
quendi laus, multis literis,& ijs quidem reconditis,
& exquifitis fummo ftudio & diligentia eft confecu
tus.Erat praeterea Hortenfius(ut inquit Cicero)uer*
borumfplcndore clegans.Erant in L.Torquatoplu : '
* - B 5 rimae
 so AD R I A Nvs C A R D I N A L IS .
rim literae, non hae uulgares, fed interiores & re*
conditae,& fumma uerborum grauitas, & elegantia.
L. Domitius nulla quidemi arte, fed Latine dicebat.
Erat Pifoniuerborum deletus elegans.In M. Claui
dioautem uerbum nullum, aut durum, aut infolens,
aat humile,aut in longius dutum.Marcellus, letis
uerbis utebatur. Quid plures huius aetatis coner prg
terea conquirere? quorum nomina ut dotiffimorum
uirorum multis in locis connumerata comperire po^
terimus : Scripta autem cum fint ueruftate deleta,
nufquam reperiemus, quin potius eius tcmporis ea.
proferamus, quorum monumenta quotidie in mani^
bus uerfantur. Lege multorum epiftolas, qu inter
Ciceronis epiftolleguntur, ut Seruii Slpitii, M!
' Marcelli, Q. Metelli Celeris, Q.item Metelli nepo
tis,P.Vatinii,L. Luceij,M.BithinijCurionis,M.Cae
lii,Dolobell,Gn. Planci,Galbae,C.Afinii Pollionis,
3M.Lepidi,Au.Caecinnae,Decii Bruti,M.item Bruti,
C.Caffii,C.Marii, P. Lentuli, Trebonii,M. Catonis,
C.Caefaris,Gn.Pompeii,Q.Ciceronis filij,Cor.Bal
bi,Oppii,Hircij. Qjos & pen infinitos alios erudi
tiffimos uiros fiorentiffima haec Ciceronis aetas effu
dit,dices inhac fola ineffe fuccum illum, & quafi fan
guinem incorrupt Latinitatis: ac non fucatum fed
iaturalem quendam eloquentiae nitere candorem,
pari propemodum ingenijfelicitate,& uerborum ele
gantia:ut fi titulos dempferis,illas non facile Cice^
Fonis epiftolis internofcas. Quod prclar Corne
lius Tacitus de claris oratoribus comprobat, cum
dicit: Sicut apud nos Cicero quidem cteros eorun^ -

dem temporm difertos antecefit,fic Caluus& Afi

nius,& Caefar,& Brutus iure prioribus& fique;
-
-
 -

DE S E R M O N E L A T I N O. . ;
Ore Cetegus. Paulo uero poft, fuerunt Neuius,
Plautus,Cciliuis,Pacuuius,Atius,C.Laelius,P. Sci
pio,Gracchi fratres,Scuola,L.Craffus,M.Antoni
s,Philippus, C. Cotta, & innumerialii, quos tas
Ciceronis modo prifcos,modoueteres,modo patres,
interdum antiquos, aliquando fuperiores appellat.
Quos quidem cteres,nimis antiqu,& pleraq; dure
locutos notauit Horatius,cum dixit: -*

Si ueteres ita miratur,laudat$ poetas,

Vt nihilanteferat,nihil illis comparet,errat. -

Si qaedam nimis antiqu,fi pleraq; dur s.

Dicere credat eos,ignau multa fatetur. .

Et fapit,& mecum facit,& Ioue iudicat quo.
Cicero quoq; ueterum illum fermgnem fe quoq; im
probare oftendit, cum in Bruto dicit. Illius autem
actatis qui fermo fuerit, ex Neuianis fcriptis colligi
poteft,&fubdit:Cgcilium & Pacuuium male locutos
idemus.Hinc Quintil. A&tio, inquit,& Pacuuio ni
tor, & fimma in excolendis operibus manus,magis
uideri poteft temporibus, qum ipfis defuiffe. Idem
etiam dixit Lucretium non facere phrafim,id eft,cor
pus eloquenti.Martialis etiam de his ait:
Atius & quicquid Pacuuiusq3 uomunt. Et
Cicero in Bruto:Carbonis,& Gracchi habemus ora
tiones, nondum fatis fplendidas uerbis fed acutas,&
{ubdit:C.Gracchum de fuperiQribus (olum Iego,ma
nus tamen extrcma non acceffit operibus eius, pr
clar inchoat multa,perfeta nonplane. Et iterum:
L.Cotta cum uerbis, tum etiam fono quafi fubrufti
co perfequebatur,atque imitabaturantiquitatem. Et
ineodem:Curionis locifaneinancs,uerumetiam non
dum tritisnoftrorum hominumauribus,nec erudita
- B | 5 ciui
 s AD R I A NVS C A R D IN A LIS
ad Ciceronem de ratione latine loquendi,ac primo
in libro dixit:Verborum deletumoriginem effe elo
vguentiae, eiusq; copi principem,inuentoremq; Cice
ronem effe. Quod affirmare uidetur & ipfe Cicero
dum in Bruto fic loquitur. Ccrte nos & boni aliquid
attulimus iuuentuti,magnificentius qumfuerit illud
genus dicdi,& ornatius,& nocuims fortaffe,quod
mcteres orationes poft noftras, non me quidem,
meis enim illas antepono,fed plerifq; legi fnt de~
fitae.Et fubdit: Cum autem ex Sicilia me recepiffem,
iam uidebatur in me quicquid effet, effe prfetum,
{ habere maturitatem quandam fuam. Fuiffe autem
eandem perfetionem in plerifq; Ciceronis quali
bus,teftatur idem in eodem libro,ubi connumeratis
compluribus fui tporis oratoribus, Nec ulla,inquit,
aetate uberior oratorum foctus fuit.Et in eodem.Tri
ginta annis mihi Craffus aetate praeftabat.Quod id
circo pofui,ut dicendi prima maturitas, in qua tate
extitiffet, poffet notari &'j'j$ iam ad fum
mum pen effe perdut, ut eo nihil ferm quifquam
addere poffit.Et idem in Tufculanis,non folum per
fe&tionem aetatis fuae teftatur, fed interituram breui
eloquentiam praedicit.Oratorum,inquit,laus ita du
&taabhumili uenit ad fummum, ut iam quod natura
fert in omnibus rebus,fer fenefcat, breuiq; tempore
ad nihil uentura uideatur.De cuius gtatis perfetio
ne, Cicero in quadam epiftolaad Atticum de Tullio
Ia filia loquens: Ergo,inquit,ijs temporibus tam eru
ditis quantum fieri poterit, illam confecrabo omni
enere monumentorum.Et FHoratius.
enimus ad fummum fortunae,pingimus atq;
Pfllimus,& lutamur Achiuis dotius uni, So
* .
t SQ
i *
 n E S E R M o N E L ATIN o. ,
Et Solinus de Augufto loquens. Qijod tempus, in- `
quit,ferm folum repertum eft,quo plurimum & ar~
ma ceffarunt,& ingenia floruerunt.Et Plinius de na
ruralihiftoria,de M.Varrone loquens.In illa,inquit,
ingeniorum,quae tunc fuit,multitudine.Et Horatius
ueterem aetatem carpens, & fuam perfetam affir
mans,de Lucilio fic fcribit:

Si foret hoc noftrum fato delapfus in aeuum,

Detereret fibi multa:recideret omne quod ultra
Perfetum traheretur:8C in uerfus faciendo
Saepe caput fcaberet,uiuos & roderet ungues.
Et Quintilia.poftqum ut potuit, defendit Lucilium
a nota Horatij, qui eum fiuere lutulentum dixerat:
perfetiorem co Horatium fatet^r,cum dicit:Multo
eft terfiorac purus magis Horatius.Hanc perfe&tio
nem idem Quintilianus dat Tibullo,dicens: Terfus
atq;elegans uidetur effe Tibullus, funt qi Properae
tium malint.Et inde de Vergilio loquens: ut illi na
turae coclefti,atq;immortalicefferimus:ita cur & di
ligentiae, Et fubdit:Ca:teri longefequentur.Etde Ci
crone.Nec uero quod in quoque optimum fuit,ftu
dio comfecutus eft tantum,fcd uel plurimas,aut poti
us omnes, ex feipfo uirtutes extulit immortalis illa
ingenii,& beatiffima ubertas.& fubdit.Vt non homi
nis momen, fed eloquentiae uideatur. Et de Cfare,
qud perfete loqueretur,Cicero in Bruto,Caefar la
fine loquebatur elegantiffime,nec id folum domefti^
ca confetudine,tmen ut effet perfeta illa bene lo^
quendi laus, multis literis, & ijs quidem reconditis,
& exquifitis fummo ftudio & diligentia eft confecu
tus.Erat praeterea Hortenfius(ut inquit Cicero)uer*
borumfplcndore clegans.Erant in L.Torquato plu :
- - B 5 rimae
 so AD RI A Nvs c A R D r N A L Is
rim literae, non hae uulgares, fed interiores & re^
conditae,& fumma uerborum grauitas, & elegantia.
IL. Domitius nulla quidemi arte, fed Latine dicebat.
Erat Pifoniuerborum deletus elegans.In M. CIaui
dioautem uerbum nullum, aut durum, aut infolens,
aat humile,aut in longius dutum. Marcellus, le&tis
uerbis utebatur. Quid plures huius aetatis coner prg
terea conquirere? quorum nomina ut dotiffimorum
uirorum multis in locis connumerata comperire po^
terimus : Scripta autem cum fint uetuftte deleta,
reperiemus, quin potius eius tcmporis ea.
proferamus, quorum monumenta quotidie in mani
bus uerfantur. Lege multorum epiftolas, qu inter
Ciceronis epiftol?leguntur, ut Seruii Slpitii, M!
' Marcelli, Q. Metelli Celeris, Q.item Metelli nepo
tis,P.Vatinii,L. Luceij,M.BithifiijCurionis,M.Cae
lii,Dolobell,Gn. Planci,Galbae,C.Afinij Pollionis,
3M.Lepidi,Au.Caecinn,Decii Bruti,M.item Bruti,
C.Caffii,C.Marii,P. Lentuli, Trebonii,M. Catonis,
C.Caefaris,Gn.Pompeii,Q.Ciceronis filij,Cor.Bal K
bi,Oppii,Hircii. Quos & pen infinitos alios erudi
tiffimos uiros forentiffima hc Ciceronis aetas effu
! dit,dices in hac fola ineffe fuccum illum, & quafi fan
guinem incorrupt Latinitatis : ac non fucatum fed
iaturalem quendam eloquentiae nitere candorem,
;
pari propemodum ingenijfelicitate,& uerborum ele
gantia:ut fi titulos dempferis,iflas non facile Cice*
onis epiftolis internofcas. Quod prclar Corne
lius Tacitus de claris oratoribus comprobat, cum
dicit: Sicut apud nos Cicero quidem cteros eorun^ -
dem temporm difertos anteccffit,fic Caluus& Afi^
mius,& Caefar,&
- - * . -
Brutus iure prioribus& fiquet;
- - VIS
-
*-
 -\

- - ,

D E SER.MO N E L A T IN O. mi
bus anteponuntur. Nec refert qud inter fe fpecie
differant, cum genere confentiant, at aftritior Cal
`uus,numerofior Afinius,fpIendidior Caefar,amarior
] Caelius, grauior Brutus, uehementior & plenior &
ualentior Cicero: Omnes tamen eandem fan&ita
tem eloquenti ferunt,ut fi omnium pariter libros in
manum fumpferis,fatearis, quamuisin diuerfis inge
niis,effe quandamiudiciiac uoluminisfimilitudinem,
& cognationem. - -

Ed iam de imperfeto, & corrupto potius, ac

- S tempore,ut propofuimus, aliquid affera
mys. Secuta poft tatem Ciceronisalia doto<
rum tas,fatis uel eorum proprioteftimonio indica
' nit, non folum quamtum cacumine &faftigio prae
cedentis aetatis abfuerit: uerumetiam mutato dicen
di genere, & eloquentia omni prope in barbariem
' uerfa, ad imum celerius quidem qum afcenderat,
properarit:Quod !
ex multis breuitatis caufa collegi,labenti ftilo ueluti.
quodam induto freno fubne&am-Seneca in prolo
go primg declamationis.Vt poffitis,inquit,aeftimare
quantum quotidie ingenia decrefcant : & nefcio qua
iniquitate, & ad malum pronitate naturae, eloquen
tia fe retro tulerit. Quicquid habct Romana facun
dia,quod infolcnti Grci aut opponat, aut prfe
rat,circa Ciceronem effloruit.Omnia ingenia qulu
cem noftris ftudiis attulerunt,tunc nata funt. In de~
' terius quotidie data res eft, ut ad fummum perduta
rurfus ad imfimum uelocius quidem qum afcderat,
relabatur. Quod etiam affirmat Statius in epiftola
* Syluarum fuarum, dicens: Manlius certe Vopifcus
uir cruditiffimus, qui uindicat fituliteras iam pene
- fugiene
 p. A D R I A N V S C A R D I N A LIS
fugientes. Et Quintil.Dicendi,inquit,mutauimusge
ms, & ultr nobisjoportebat indulfimus. Et alibi.
Quid multatotus prope mutatus eft fermo.Et Dio
medes grammaticushanc literarum bonar quafi rui
nam teftatur,cum dicit. Iniecit poftera gtas manum*
& ueluti difciplin priftini feculi,ita fermonem fafti
dire cpit, & noua ueluti parturire uerba. Et alibi
quafi ante culos ponit non folum imperfetion fui
feculi, fed etiam noftri,dum ait:Quid quod nihil iam
propri placet,dum parum creditur difertii,quod ali
s dixerit:Acorruptiffimoquoq; potar figuras,fcu
tranflationes mutuamur, tum demum ingeniofi,fi ad
intelligendos nos opus fit ingenio. Et Aul. Gelliuss
Animaduertere eft pleraq; uerbor latinorum ex ea
fignificatione,in qua nat funt deceffiffe,uel in aliam
longe, uel in proximam : eamq; deceffionem fatam
effe confuetudine,& infcitia temere dicentium: quae
cuiufmodi fint, non didiccrunt.Cornelius uero Taci
rus in eo libello,qu de claris oratoribusfcripfit,haec
omnia latius perfequitur, c in Dialogo Maternum
qugrentem inducit:Exprime,inquit,Materne caufas,
cur tantum ab eloquentia eorum recefferimus, cum
prfertim centum uiginti annos ab interitu Cicero
iis in hunc di effici ratio tempor collegerit.Et fub
dit. Quis enim ignorat eloquentiam,ac cgteras artes
defciuiffe abiftaueteregloria?non inopia hominum,
{ed defidia iuuentutis,& negligcntia prtum,& in^
{citia prgcipientium,& obliuione moris antiqui.Qug
mala primum in urbe nata, mox per Italifufa, iam
inprouincias manant.Quodadeo negligiturabhor
temporum difertis, ut ina&tionibus eorum,in quoq;
ucrbo quotidianifcrmonis fda ac pudda uiti de
; pre
 'pe sERM o N E L A r r N o. i; . ..
prehendantur.Et fubdit: V*in patreines fepfis;&- . -' i
ifa,&{am neapparatu,fine honore ge- .
- - - itate, qafi un e* osdidifi- .'
misartibus difcatjir. Ergo hanc primam & prgcipu '
Imperfetionetiamfuitfi
caufamarbitramur,cur ab eloqutia
temporis recefferims.
teftatur Pliniusin > . i

epiftola naturalis hiftori,cum libros fos refpeff

ee affirmat plurimarum rer,aut rufticis uocbulis,
<iur externis,imbarbaris,non fine honoris prgfati6
rie ponendis.Et ut per gradus ad fumm afcenderat.
eloqutia,fic eam per gradus ad imum defcendiffe ui
deamus.Macrobius eti temporafuahac imprfe&io
ne infeta fignificat,c dicit. Petitum,imptratumq;
uolumus,utgquiboniq; confult,fiin noftro fermone
natiua Romiaiii oris elegantia defideretur. Apuleius * *
autem,qu noftri temporis magis curiofijeruditife
qui & gmulari ftudent,in principio operisfui,latinas
literas ignorare fatetur. In urbe,inqit,Latia adue
na ftudiorumQuiritium indigen fermon erumnali
labore,nullo magiftro prgeiiteaggreffus
mis rudi - - idemigia ugci %.
#####io
defultoriae fcientis ftil #-
-poadet. Quis rogo te ferat non t Apuleium,qui ut -

rhaligdificijdomifius fearchitet nofiadhibuife,ita

literas fine praeceptore coluiffe gloriatur:jaliquos
effe, qui malint factores & $#; eius colligere,
qum uerborum fioribus perfetiffimggistrQnisgta
tis,quam fignauimusinhaerere?Sed quid
-
ali;; $
*,
?
 v4. AD R I A N V S C AR DINA LIS
-/. ?, fimiles infequentium gtatum autores defeipfis & tem,
porum fuorum infcitia balbutiant uideamus.Sidoni
s de fuis nugis.Talis eft ordo, inquit, ut fine pluri~
mis,nouis uerbis,qug prgfata pace plurimorum ele
quentiumfpecialiter tibi,& Complatonicis tuis nota,
funt,nugae ipfae non ualuerint expediri. Et alio in lo
co de liberalibus artibus agens ita loquitur: Virtutes
2artium iftarum feculis potius prifcis feculorum re-,
&toringenuit:qug pergtatem mundiiam fenefcentis,
dullatae, parum aliquid,
hoc tempore,atq;id in paucis mirandum,ac memora
bile oftehtant. Et alibi: Increbuit,inquit, multitudo.
defidioforum, ut nifi uel pauciffimi micram Latialis
linguae proprietatcm,de triuialium barbarifmorii ru
bigine uindicaueritis,eambreuiabolitam defleamus.
EfFulgentius,Noftri,inquit,temporis rumnofa mi
feria nn dicendi petit ftudium: fed uiuendi fiet erga
ftulum.Nec famae affiftendum poticg,fed fami confu'
Caf vll, iendum domeftic Martianis uero apella,Martia
mum filium nugasfuas nonferentem introducit,dum.
in principio operis fuific orditur: Dum crebrius iftos.
Hymenaei ucrficulos, nefcio quid inopinum inta
&tumq; moliens,refperfum capillis albicantibus uer~
ticem,incrementisq; luftralibus decuriatum,nugulas
ineptas non praeferens Martianus interuenit. Quid
- de alijs aliarum aetatum hominibus dicam ? quorum
nonnulli etiam noftri temporis fcriptores, cum quid
fcribere funt aggreffi,nonfolumbonorum uerborum
deletum neglexerunt:fcd illud maxime ftuduerunt:
ut uel ueteratorum rubiginem, uel nouorum auto
r afperitatem fuis fcriptis admifcuiffe,& fimilitudi
ncmpeffimi cuiufq;,& corruptiffimi ultro *
- - uidean
 CA

_ * DE SE R M o N E L ATI No. r;
videantur.Quo fatum eft,utnonfolum proprietat
JRomani fermonis:uerum ominem pen iIlamifuauita
tem, & quafifalubritat Latiaai di&ioais amiferint: t-3 .
obliti hunc effe legendi frutum,aemulari meliora,&
ae in aliis maxime probes, qaeue inter optimi cu -~2,
iufq; & elcgantiffimi dita mireris,in aliqu ufumn
fine uenuftate, atq; luce, ac mundicia uerborum con-,
cinna driuationcuertere,ficuti Cicero,& eius gta
tis eruditiffimi autorcs fecerunt:quamuis ad illud fa
ftigium,illam fummitatem,& prope diuinitatem afpi.
rare nemo poffit. Illa enim fublimitas quanquaminii
tabilis, illa quidem uidetur cupienti, nihil tameneft :
expcrienti minus: audendum tamen, & ita anniten~
dum, ut quod affequi non poffumus; imitari faltem
uoluiffe uideamur.Sed quoniam nihil nos praecipiem
di caufa dicere,neque magiftri,fed aeftimatores uide~
ri uolumus: nec fermoncm nunc tam informamus bo
num qum deterrcmus malum : quantum Cicero,
' & ea tate Latinitatis principes noua uerba uitaue
rint,unde omnis Latinae lingu pernicies compara^
ta eft,breuiter oftendamus. Cicero in Oratore, ora
torem inftruens ita prcipit. Erge ille- -

tor, modo fit elegans,nec in faciendis uerbis erit au

dax, & in transferendis uerecundus,& parcus, &
in prifcis,reliquisq; ornamentis,& uerborum & fen
' tentiarum remiffior. Quintilianus uero ufitatis, in
quit,uerbis tutius utimur,noua non fine quodam pe^
riculo fingimus. Nam fi recepta funt, modicam lau^
dem afferunt: repudiata etiam in iocos exeunt. Au
dendum tamen, nanq;, ut ait Cicero, etiam qu pri^
mo durauifa funt, ufu molliuntur : fed nobis non eft;
conceffafitio nominum, Si quis autem dixerit ideo
:: I* , *- IlQ\12\Vl^
v.
 ---- *

16 ADRIANvs c A R D I N ALIS '

nouanda effe nobis uerba,qud eorum penuria lab6
* remus,audiat Ciceron, qui de natura deorum ita Io
r * , ., quitur:Qud illa qu Grgcis accepiffent,Latine di
*^ *- ' ci poffe diffidert.In quo genere tantum profeciffeui
demur,ut Grgcis ne ucrborum quid copia uincere
mur.Et in Tufculanis: O uerborum inops interdum,
quibus abundare te femper putas Grcia.Et de fini
bus bonorum & malorum:Sed ita fentio,& fgpe diffe
rui, Latinam linguam non modo non inopem,ut uul
go putatur,fed locupletiorem effe j Grgc.Sed dicet
liquis,parienda effe neceffario noua uerba,cum quid
, ex Grco uertendum fit,& minus occurat uerb La
tinum ufitat.Sunt enim(ut inquit Cicero Definibus
bonorum & malorum)imponenda noua nouis rebus
nomina.Sed ad hoc quafi refpdere uidetur Aul.Gel
lius cum dicit:Cum quid ex Graeco,quod non place
ret,transferre uoluiffem, hoc ego fuperfedi uertere:
quia nouis & inconditis uocibusutendum effet, quas ,
patiaures per infolenti uix poffent.Sed ipfe idem Ci
cero, qui dixit uerba noua parienda effe,impondaq;
noua nouis rebus nomina, ufuq; mollienda,quae du>
.. ra.prg nouitate uidertur: qu abftinens illorum fue
rit,qumue nouitatem uerbor uitauerit,infra pone.
mus.Cum in Bruto, Declamo uerb fui temporis no
uum dicere uellet:Commentabar,inquit,declamits,
fic enim nunc loquuntur.Etidem in libello de mdo;
Vt in fingulis;inquit,effent bina media,uix enim au
deo dicere medietates: fed quafi ita dixerim,ita intel
ligatur.Et in Philippicis,M.Antoniumnotans,qud
uerbum nou protuliffet,ita dicit: Tu porr nepios
quidem,fed pijffimosquris:& quod uerbum onhni-|
no'nulluminlingua Latina cft, id propter tuam di
. uinam
v
 ~'

' * D E s E R M o N E L A T I No. . s7
uinam pietatem nouum inducis.Varroautem de lin
gua latina docet,antiquos etiam uitaffe uerba nimi
iiouia.Extremum, inquit, nouiffimum quoq; dici cor
ptum uulgo: quod meamemoria ut Aelius Gallus,fic
fenes aliquando nimium nouumquod effet,uitabant.
Et Aulus Gellius.Quod M.Varrone,proloquium,
M. Cicerone pronuntiatum ditum eft.Quo Cicero -

tamen uocabulo tantifper uti fe atteftatuseft, quoad

melius,inquit,inuenero. Quintilianus aut ueriloqui
um,inquitjipfe Cicero qui finxit reformidat.Et Cice
ro de finibus bonor & malorum : quafi cum dolore
dixit,ut ita dicam indoltia.Varro uero de analogia
uerborum, Repertores uerborum nouorum damnat,
oftendens ipfasaures nouitates has quodammodo re
fpuere,cum dicit:Tantum inter duosfenfus intereffe
uolunt,ut oculis femper aliquas figuras fupelletilis
nouas conquirant,contr aures expertes effe uelint.
Quotus quifq; iam feruos habet prifcis nominibus?
qu mulier fuum inftrumentum ueftis, atq; auri uete
fibus uocabulis appellat:fed indutis hrmiiiisira '
fcendumj huiufce prauitatis patronis.Etidem Aedi ,
timum diciopportere cenfet magis,qum Aedituum:
qud alterum fit recenti nouitate fitum,alterii anti
qua origine incorruptum.Sed pro eo plerifq; Aedi
tuus dicitur noua & commentitia ufurpation. Quae
omnia cum ita fint, A.Gellius quafi deijs fententiam
ferens libro decimo,ita fcriptum reliquit: Verbis uti
aut nimis obfoletis,exculcatisq;,aut ififolentibus, no
uatisq; dure &illepide par eff delitumuidetur:Sed,
moleftius equid,culpatiusq; effe arbitror,uerba no~
ua incognita,inaudita dicere,jinuulgata & forden
tia, Noua autem uideridico etiam eaqu funt inufi-'
C. tata ' .
 -
}
^
/

ss A p R I A N vs c AR D IN AL IS
tata & defita,tametfi fint uetufta. C.eti Cgfar libro.
de analogia,monuit,infrequens atq;infolens uerbumi*
tanj fcopulum fugiendum effe. Suetonius quoq; de.
Augufto fcribens: Genus eloquenti, inquit, fectus
eft elegans,& temperatum,uitatisfententiarum ine--
ptijs,atq; inconcinnitate,& reconditorum uerborum
(ut ipfe dicit) foctoribus: prcipuamq; curam duxit,
fenfm animijapertiffime exprimer.Cacozelos au
tem,& antiqarios,ut diuerf6genere uitiofos, pari
faftidio fpreuit. Sed nec Tiberio parcit exoletas in
,. ( terdum,& reconditas uoces aucupanti,Mar.quidem.
' Antonium ut infanum increpat, quafi ea fcribentem, ,
qu mirentur potius homines,qum intelligant:Sed
dpus eft, inquit,dare te operam, ne moleftc fcribas,
aut loquaris. Quin Auguftum Aul. Gellius ab elo~
uentia,& Latinitate laudat,dum dicit:.Diuus etiam
uguftus memoriarum ueterum exequentiffimus,lin
gu Latin non nefcius, munditiarum patris fui in i
ermonibus fctator. Et Cicero de Oratore,prcla
re monet uitanda effe uerba prifca,& confuetudine,
fui temporis, quo perfetio fermonis uigebat,rcmo
ta cum dicit: Quanqum funt illi ueteres,qui ornate
nondum potcrant,ea qu dicebant,omnes prope prg
clare locuti. Qyorum fermonc affuefati quierunt,
ne cupientes quidem poterunt loqui nifi Latine. Ne~
que tamen erit utendum uerbis ijs,quibus iam confue,
tudo noftra non utitur, nifi quando ornandi caufa
parce.Sedufitatis poterit utiletiffimis,& utatur ijs,
qui in ueteribus erit fcjptis ftudiofe, & multum uo
ltatus. Et fic Latine loquamur,ut uerba efferamus
ea, quae nemo iure reprehendat. Hc Ciccro. Sed
quanquam in omni re difficilimum eft formam opti^.
- - [In1 X*
-,.
 DE SERMO N E L A T I No. . us
mi exponere quod aliud alijsuidetur optimum (Va
ria enim funt iudicia,nec facilis explicatio,qug forma
excellat) dubitari tamen rete confiderantibus ne
quaqum poterit, quin ifla multorum noftri tempo
fis ihfulfitas,& infolentia, ac qudam(ut ita dicam)
orationiis infania, ficcitas, inopia, malorum autorii
le&ione, & imitatione nafcatur. Quare cum fit elo
quentig,ficut reliquar rerum fundamentum fapien
fia:Vnde in Poetica teftatur Horatius,Scribdirete
fapere eft, & principium & fons: Et in bonis omnia
quae fumma funt,iure laudentur;
deletus eft in primis fapienter habendus, idq; facile}
affequemur,fi delegerimus noftratia,non peregrina:
propria,nonineptc tranflata:ufitata,non noua:pur
honhorrida:luminofa,non(tenebricofa.Quod conti
gere certe nulli poterit,rfifi ei, qui autores diuin il
fius Ciceronis tatis perlegerit. Sublimitas enim &
magnificentia, & nitor,& autoritas ex optimis illi
eius feculi autoribus tantummodo prouenit: ij fol
locutionem cmcndatam & Latinam & originem, 8
quafi folumac fundamentum quoddam eIoquentiae
pofuerunt. Infequcntiumautem autorum le&tio, do
&trinam quidem diuerfarum rerum conferre poterit,
elegantiam autem & nitorem uerborum non pote
fit:quin potius mixtura uerborum quibus illiufi po
ftea fuerunt, omnem prope florem incorrupti illiu
fermonis, quem quis ex optimorum letione college
rit,breuiquafi de manibus excutiet,barbarumq; om^
nino reddet. uicquid litcris m; y.

id commendariomnieruditorum iudicio deceat:fitq;

decus homjgis ingenium, ingenii uero eloquenti;
nec tam prclarum fcire Latine,qum turpe nefcire:
- ` ` CTz cniti
 2o A D R I A N V S C A R D I N A L IS .
eniti & toto (ut aiunt) petore incumbere debemus,
ut non uulgares literas, fed interiores & perfetas,
uerborum grauitatem & elegantiam,nitorem & can
dorem,atq; ueram deniq; Rmani fermonis eloquen
tiam,de prfetorum illorum quos connumeraui,au
torum fntibus hauriamus.Abieta, obfoleta, prifca
nimium & uetufta priorum, nouaq; omnia fequcntiii
autorum fugiamus. Sed in hoc uerborum deletu au'
rium quoq; qudddam iudicium adhibendumeft,quod I
non arte liqua perpenditur, fed quodam quafi natu
tali fenfu,prudentiaq; percipitur. Cum uero ex uer~
bis omnis conficiatur oratio,atq; idcirco illuftria uer
ba ex optimo quoq; id tatis autore,legenda fint, ut
Latina & elegans furgat oratio: Id quoque maxime
obferuandumeft,nequa nimis elaborata concinnitas,
lumen eloquenti potius extinguat, jaccendat.Re
mouendus erit igitur (ut ait Cicero) omnis infignis
' ornatus, nec calamiftri quidem adhibebuntur, fucati
etiam medicamenta candoris & ruboris omnia repel
lentur:elegantia tantum & munditia quratur:fer
mo purus & Latinus remaneat, dilucidus,lucultus,
politus, planus:quid deceat circunfpicietur. Omnis
nim pars orationis effe debet laudabilis, fic ut uer
bum nullum nifi graue aut elegans excidat. Cumq;
in omnibus rebus uidendum fit, quatenus, ne noftra
modum excedat oratio, una breuiq; Ciceronis claufu
la concludemus. Sic,inquit,modo is,qui dicet,aut fcri
bet,inftitutus liberaliter,educatione,do&rinaq; pue
rili,& flagrct ftudio,& natura adiuuetnr:& uniuer
forum generum infinitis difceptationibus exercita
tus,ornatiffimos fcriptores, oratoresq; ad imitdum
cognorit: nae ille haud fan quemadmodum ftruat
*-- -
uerba
 ID E S E R M O N E L AT I N O.
ftruat & illuminet magiftris iftis requiret,ita facile
in rerum abundantia ad orationis ornamenta ( duce
natura ipfa,fi modo eft exercitata)labetur. Haec ille.
3Exercitatione autem hgc omnia facile confequemur.
Stylus enim optimus fcribcndi artifex, ftruturam
Anon inopem,nn minutam,non interpuntam,fed lo
cupleterii,numerofam,aptamq; conficiet.Omiffis igi
tur & repudiatis nouitiis iftis,& femidotis,quiigno
bilia nimis,& fordentia, nouata,fitaq; uerb de im
perfetis autoribus cruere,& in ufum Latin lingu|
introducere,ac ueluti ciuitate donare,& quafi in La*
tinam coloniam dcducere geftiunt litcrarum oftta
ione,incpti uerius jgloriofi,elaboremus uelutiapes
floribusinfidere.Profequi enim quod quif
que unquam, uel contemptiffimorm hominum dixe
3rit,aut nimiae miferiae eft, aut ccrte inanis iatantiae
& detinet atq; obruit ingenia, melius aliis uacatura.
Eruditionem uernaculam, ac plebeiam,8{ uerborum
monftra uitemus corum hominum, qui inquinate,&
parum compofite,minusq3 elegantcr fcripferunt:quo
3um ita eft confufa orati,ita perturbata, tantaq; in
{oltia ac peruerfitate uerborum interlita, ut oratio,
qug lumen rebus adhibere debet,obfcuritatem potius
3; tencbras afferat.Dum enim exquifitis,nouisq; uer
bis uti uolunt,infantiffimi reperiuntur:qui ueluti Si
fenng Simioli,cum emendatores ufitati fermonis effe
uelint, deterreri n poffunt,quo minus inufitatis uer
bis utantur, nihil aliud rete & Latine loqui putan
res,nifi nou & inufitat loqui. Verbisq; impropriis
gaudentes,redundantibus, obfcuris,ambiguis,nouis,
Craecanicis: quo magis eorum expurgandus eft fer
mo,fugienda$ barbaria, cdifkendaq; de Cicerone,&
- C 5 Cice
 A D R I A NV s C A R D I N A L I S
Ciceronis qualibus uera Latinitas: quae nihil aliud
eft, nifi incorrupta loquendi obferuatio fecundum
Romanam linguam.Cuius(ut dixi) licet ueteres illi,
quos connumeraui, quafi genitores extiterint: eam
tamen feculum illud Ciceronis emendauit, excoluir,
'expoliuit. Sed fatis fit hoc admonendi, non doccndi
caufa dixiffe, propteragreftes quofdam, & indomi
ros certatores.Qui cum imitari nefciamt autores bo
nos,malos caufa nouitatis extollunt. Nec id uitio mi -

hi dari deber.An (ut ait Varro) rcprehendendus fit.

qui orationem minus ualentem proptermalam con~ `
fuetudinem traducit inmeliorem ? An cum quis per^
peram confueuerit quid facere in ciuitate,non modo
patiemur, fed etiam pna afficiemus ? Idem, fi quis
perperam confueuerit dicere uerbum, non corrigc
mus,cum id fiat fine pocna? Adde quod perfugio fite
rarum nihil gratius, nihil iucundius, nihil homini li
bero dignius inuenio. Agitatio enim memtis iuftitu
tae ad agendum femper aliquid dignum uiro, tanti^
fper acquiefcit,dum in literariim ftudijs ucrfatur.Ea
enim,uel difcendo,uel fcribendo ahitur, in eaq; fcien
riae & cognitionis deletatione perfunditur, fitq;(ut
ait M. Varro) ut dum ifta muffitamus, pluribusho
ris uiuamus:quanquam eademum, folaq; dicenda eft
uita,qu fine CHRIST O deo nonuiuitur.Valc.
ADRIANVS
*ERETRAE fsTBERTobis LT.
- - , tine loquendi.
IR o R A D M o D v M
g|| poft aureum illud Ciceronis fecu
|: lum, plerofque dotiffimos uiros,
| qui ad noftram ufque memoriam,
)|| multa eruditiffime fcripferunt, n
| odoratos quidem effe tam fuaues
- dicendi flofculos, qui paffim fra^
grant,& enitefcunt in Ietione perfeiffimorum au
orum, quos quafi inuitiffimos Heroas immortalis
illa, ac prope coeleftis Ciceronis aetas, ueluti equus
ille Troianus effudit : quibus cgo (quodfine arro
gantia dixerim)accurate diligentcrq; nonnullos col
/j; ac propemodum in fafciculos manipulosig fin
gillatim,ac fuo quenque loco difpofui: quo & his li
ferulis defiderium urbis Roma:, qu tot iam an
nos abfum, lenircm, & fimul ut bnarum litera
rum ftudiofis,ac pofteritati utcunq; prodeffem.Cum
autem fint nonnulli, qui non mod elegantiam uer~
Borum,fed propriettem ipfam & uerum ac natiuum
dicendi fuccuminihili faciant,ad fenfa uero fola refp
ciant,in ea&hrefi itahaereant,atque tabefcant,utad
fuam opinionem etiam leges per capillos attrahant
repugnantes. Adducunt enim Vlpinum,qui de adi
mendis legatis, lege, Si quis.Sed melius eft, inquit,
fenfum, qum uerba ampleti, & eumdem de prae
{criptis uerbis, lege, Natura rerum indutum eft, ut
, plusafint negoti,qum uocabula,& C&fum de$g
C 4. bus
 24. AD R I A NV S C A R D IN A L I S
bus.Scire leges, non hoc eft uerba earum tenere, fed
uim ac poteftatem habcre,& Paulum de fundo inftru
&to,lege,Cum declamationis:Optimum ergo effe,Pe
dius ait,non propriam uerborum fignification fcru
tari, fed in primis quid teftator demonftrare uolue
rit.Idem non attendunt,idfolum iurifconfultis prg
{cribi,cum quid manifefte colligitur,aliud quem fen
fiffej dixiffe, aut fcripfiffe:quod prgcipue in teftam
' tis uf uenire folet: In caeteris uero ueluti capite fan
citum effe,ut proprietas uerborum,quibus fingulis to
ta oratio conficitur, omnino obferetur : Nm quis
mcfcit proprietate uerborum negleta,quibus totum
orationis corpus, uelut quibufdam filis contexitur,
orationem ipfam conturbari,incertq;,& ambiguam
reddi?Quam opinionem legibus profetam, leges
ipfk aperte poftea infirmant,ut Martianus de legtis
tertio. Non aliter, inquit, fignificatione uerborum
recedi oportet,jcum manifeftum eft aliud fenfiffe te
ftatorem. Et fubdit: Cum plrunq; abufiue loquan
tur,nec proprijs nominibus,ac uocabulis femper ut
tur: Et Scuola de fupelletili legata, lege, Labeo.
INon enim,inquit,ex opinionibus fihgulorum,fed ex
communi ufu,nomina(inquit Seruius) exaudiri debe
re,& fubdit: Et quidem non arbitror quenqum dice
re, quod non fentit, ubi maxime nomine ufus fit,quo
id appellare folet.Et poft paulo:Non tamen Seruio
diffentio non uideri quenquam dixiffe,cuius non fuo
nomine ufus fit.Et Paulus de rebus dubijs,lege, Inam
biguo fermone non utrunq; dicimus,fed id duntaxat.
quod uolumus.Itaq; qui aliud dicit juult, neq* id di
cit quod uox fignificat, quia non uult,neque id qudd
uult, quia id non loquitur. Similiter fentire uidetur
_

: - - " Diodo
 D E S E R M o N E L A T I N o. a;
Diodorus,cui Crono cognomtum fuit: Nullum,in
quit,uerbum eftambiguum,nec quifquam ambiguum
dicit aut fentit, nec aliud dici uideri debet,j quod fe
dicere fentit is qui dicit. At cum ego,inquit,aliudfem
fi,tu aliud accepifti:obfcure magis ditum, qum am
bigue uideri poteft.Quare(ut in Bruto ait Cicero)cii
confluxerint in hanc urbem multi inquinate loquen
tes ex diuerfis locis, e magis expurgandus eft fer^
mo, & adhibenda ratio, qu mutari non poffit, nec
utendum prauiffima confetudinis regula.Nam cum
eloquentia (ut ait Cicero de optimo genere orato
rumi)conftet ex uerbis& fententiis;perficiendum eft,
ut pure, & emendate loquentes,qu6d eft Latine,uer
borum & propriorum, & tranflatorum elegantiam ,
perfequamur,fed iam quod inftat agamus. .

N Vm abftrufus,& qum diu apud ueteres ue

O
-
deinduftria latitans modus hic dicendi
multis non intelletus, nullis fer rete ob
feruatus eft?Acceptum enim referre,& expenfum fer
re nemo hatenus (quod fciam) rete collegit.Qu
uerba cum frequenter apud bonos autores diuin il
lius Ciceronis tatis legiffem, collatis locis, & dif
cuffis,id uidetur mihi $. accept referre, quod per
uerfo loquendi modo dicunt ponere ad introit.Ex
penfum utem ferre id effe, quod corrupto fermone
dicunt ponere ad exitum,Quod ut clarius cognofca
tur,loca ipfa qu collegi,ponere,& pauloaltius repe
tere ftatui: Dua: erant apud ueteres tabul, ut etiam
nunc fit.Vna accepti,altera expenfi: Hg poftea muta
ro dicdigenere,ut in plerifq;alijs, multis tabulg da
ti & accepti ditae funt.Sed nos optima quq; uerba
Latina qurenda cenfemus, barbara &
I. . . t C nou
5 relin^
quen
1
 A D R I A N VS C A R D IN A L f S
quenda.Quod autem accepti & expenfi tabul uoca
fentur,Cicero teftatur pro Rofcio Comocdo,cum di
cit: Tabulas Fannius accepti & expenfi profert fuas.
& paulopoft: Vtrum ctera nomina in codicem ac
cepti & cxpenfi digefta habes,an non:& ibidem.N
habere fe hoc nomen in codice accepti, & expenfi,&
in eodem:Quando fextertium.CCCLIII. in codice
accepti & expenfi non funt:& fubdit: Tum in codice
acceptum & expenfum effe debuit. Plautus in Mo~
ftcllaria: Bene igitur ratio accepti atq; expenfi inter
uos conuenit.Cicero in Verrem: Nunc ad fociorum
tabulas accepti & expenfi reuertamur. Cum autem
fcribebant in tabula accepti,fe pecuniam ab Titio ac
cepiffe, Titio dicebant pecuniam acccptam referre:
Vbi uero in altera tabula notabant fe pecuniam Ti
tio dediffe,Titio fcribebant pecuniam expenfam fer
re.Declarat hoc Afconius Pedianus,cum dicit:Qug
ftores urbani rarium curabant,eiusq; pccunias ex
penfas & acceptas in tabulas publicas referre con
fueuerant,ex quibus poftea modus loquendi tranfia~
tus eft, ut cum quid officijin nos ab aliquo confera
tur,id nos illiacceptum referre : contr fi quid ab co
aduerfi accidat, improbitati illius expenfum ferre di
camus: utrunque genus loquendi,quae his fubfcripfi
mus loca manifeftius demonftrabunt. _ -

Cicero pro Aulo Cecinna : Hac emptione fa&ta, pe

cunia foluitur Cefennia, cuius rei putat iftc ratio
nem reddi non poffe, qud ipfe tabulas euerterit, fe
autem habere argentarii tabulas, in quibus fibi ex
penfa pecunia lata fit,acceptaq; relarajquafi idaliter
fieri oportuerit,cum omnia itfata efnt,quemad
modum nos dcfcndimus. ' ' .
- Idcm
 D E M o D IS L AT. L o Q. **
fdem in Verr: Propter quod minus Dolbella Ver
ri acceptum retulit,qum Verres illi expenfum tulit.
In eundem:Homo ftultiffime, atque amentiffime,ta
bulas cum conficeres, & cum extra ordinaria pecu
nia crimen fbterfugere uelles, fatis te elapfurum
omni fufpitione arbitrabare, fi quibus pecunim cre
debas, ijs expenfam non ferres, neque in tuas tabu
Has ullum nomen referres, cum tot ibi nominibus
Curtij referrent, quid proderat tibi expenfum illi
non tuliffe? -

In eundem : Fneratio erat eiufmodi iudices, ut e

tiam hic quaeftus huic cederct:nam quas pecunias fe
rebat ijs expenfas, quibus cum contrahebat,aut fcri
b iftius,aut Timjarchidi,aut etiam ipfi ifti refrebat
acceptas. -

Im emdem:Si mihi acccptum non retuliffet,putabat

fc aliquid defenfionis habiturum. - .

In eumdem Verrem;Sexcenta millia accepta pupillo

Malleolo retulit. & fubdit: Quando Chryfogono
expenfa lata funt. -

Ibidem: Tamen fextertia fexcenta millia cum acce^

pta retuliffet,fextertia quinq; millia foluta non funt.
Idem in Philippicaz.Ego ampliusfextertiorum du;
centies acceptum haercditatibus retuli. -

dem pro Rofcio Comocdo: Qi pecuniam expen

fam tulerunt.& fubdit: Ille fi nou iuffuhuius expen
um tuliffet, non fcripfiffet. Et ut intelligatur acce
ptum referre, uel expenfum ferre, id effe quod dixi,
fcribere uidelicet quem debere,uel creditrem effe,
etiam fi pecunia data non effet:declarat Cicero in eo
dem Rofcio,dicens:Hgc pecunia neceffeeft,aut data,
aut expenfa lata,aut ftiplata fit.Datam neffe,Fam
- - - a. [\1\1
 as A D R I A N V S C A R D I N A L I S
jnius confitetur : expenfam latam non effe , codices
Fannii confirmant: ftipulatam non effe, taciturnitas
teftium concedit. Idem Rufo : Si mihi expenfa ifta ,
{extertia centum tuliffes.
Idem Attico: Pro eo tibi prfentem pecuniam folui
' imperaui,ne tu expenfm muneribs ferres.
Eidem:Videas enim unde nummi fint,mihi feras ex
penfum.Idem in Philippica:Quis unquam in illo in
ucntus eft, qui Lucio Antonio mille nummm fer
ret expenfum? t

- ' oratius. -

Gratus Alexandro regimagno fuit ille

Chaerilus:incultis quiuerfibus,& male natis,
Rettulit acceptos regale numifma Philippos.
Tulianus de ire dotim,l.Talis,Socergfiero fuo fic
, Hegauerat,l. Titio fili me nomine. C. hres meus
damnas efto dare, hanc pecuniam generum petere
debere,& exatam,acceptam legatis referri. T.
NIpianus ad Senatufconfultum Trebellianum,I.Mu
lier: Dicendum eft potius frutibus hoc expenfum fe
rendum,qum fideicommiffo. ' . .
Alphnus de manumiffionibus,l. Seruus : Sed fi in
' terea dum eum manumitteret, acceptum feruo retu
liffet,uideri peculii fuiffe. ,, , . ' ^
Floren.de pignoraticia atione,l. Cum 8{ fortis no
mine, & ufurarum aliquid debeatur, ab eo, qui fub
' pignoribus pecuniam debet, quicquid ex uefiditio
ne pignorum rccipietur, primum ufuris, quas tunc
deberi conftat, deinde fi quid fupercft, forti acce
$ referendum eft. . .T - -

pomponius de peculio, 1. Si mulier : Itcm fi mulier

' cxeditori uiri fundum uendiderit, & tradiderit ea
'. , - - - condi
 \~ *.

D S E R M o N E L A T I N o. 28.
tonditione ut emptoracceptam pecuni uiro refert.
Papinianus:Qui potiores, l.Si prior:Vt primam tam
tum pecuniam expcnfam ferat. -

Titus Liuius ab urbe condita : Homines prope ccce,

produxiffe dicitur, quibus fine fnore expenfas pe
cunias tuliffet, - - -

Labeo de legatis, 1. Qui concubinam. Quod acce

ptum in tabulis fuisex ca hreditate retuliffet. '
Hircius in comment: Pecuniae locupletibus impcra
bantur, quas Longinus fibi expenfas ferri noh tam
tum patibatur,fcd etiam cogebat: -

Ibidm : Sanatis uulneribus accerfit omnes, qui fibi

pecunias expenfas tulerant, acceptasq} eas iubet re~
ferri,quibus parum uidebatur impofuiff oneris,am
pliorem pecuniam imperat.
bidem: Sibi quod rapuerant, acceptum referebant:
quod interciderat,aut erat interpolatum,Caffio affi
gnabant. - ' - - .
Liquet ergo quod dixi, Acceptum referre, id effe
qud in rationibus,in tabula uidelicet accepti defcri
bebatur, uel folutum effe ab aliquo, uel pr folutio
ne admiffum : & id effe ferre expenfum, quod in ta
bula expenfi notabatur quem debere ftipulata pe
cunia, uel alia re contra&ta : & ut notis feculo fioa .
ftro uerbis utar : Acceptum referre, erat ad introi
tum, quem facere creditorem : & expenfum fcrre,
erat ad exitum facere debitorem. Quod dclarat
etiam Afconius Pedianus,cum dicit : Expenfum fera
re,eft fcriberete pecuniam dediffe. : -

Id quoque aduertendum eft : Non folum dici pecu

-
niam acceptam referri, aut expenfam ferri, uerum
*
etiam & alia quoq; opera,ut infra, ,
Cicero
 5o AD R I A N v S C A R D I N A LIS
Cicero in Ver. Rabonio opus inde acceptum retulit.
Caelius Ciceroni : Mentio fa&ta eft de legione ea,
quam expenfam tulit C.Caefari Pompeius. , ,
Marcel. ad legem Iuliam repetundarum, lege, Lex
Iulia: Illud quoq; cauetur,ne expenfm feratur opus
publicum fcieiidum, frumentum publice dandum,
praebendum, apprchendendum, farta teta ruenda,
antequam perfeta,probata,praeftita legerint. '
Iabolenus de fupelle&tili legata, I. Qui ueftem com
munem omnem, & res plurium generum fuplleti
liexpcnfum ferre folitus erat. -

Plautus fine accepto pofuit, quod pauciha&enus (ut

arbitror)intellexcrunt,cum in Afinaria dixit.Itaque
ob afinos, relatum, precium Sauriae numerari iuffit
feruo fuo Leonidae , id eft, precium acceptum rcla
tum Sauriae, quod in ratione accepti Sauriae adfcri
ptum erat ob afinos, numerari Lenidae feruo iuffit.
Cicero etiam acceptum fimiliter omifit,cum in Ver
rem dixit: Vt fi hanc ex focnore populo pecuniam
non retuleris,reddas focietati.
H A C T E N VS de proprietate,ucl de modo
dicendicorum uerborum diximus:mox pau
ca de tranflatione dicemus.
Cato Ciceroni:Situ,qua in re nihilfortuito;fed fum
ma tua ratione & continentia rcipub. prouifum eft
dijs immortalibus gratulari nos, qum tibi referri
acceptum mauis gaudeo.
Cicero Attico: Te etiam atq; ctiam oro,ut me totum
tuendum fufcipias: ut fi hi falui erunt, quibus curae
fum, un cum his pofim incolumis eff, falutmque
meam beneuolenti tu acceptam referre.
Eidem: Vt ita diccret,fe quod cffet fenator,quod ci~
- - uis,
 ; D E M o DIS L AT. L o Q. - 31
yis,quod liber,quod uiueret, mihi acceptum referre.
1derh pro Cluentio: Voluit eumaliquid acceptum re.
ferre liberalitati fu. '

Idem pro eodem : Verum omnem tranquillitatem

& quietem fenetutis refert acceptam clementi
tu.Plancus Ciceroni : Quod fperant,quod audenr,
omne Cfari acceptum referre poffunt. Titus Li~
uius ab urbe condita. Nec fenatui, fed famili Lici
niae acceptum referebant. -

Id quoque aduertendum eft,ut fupr dixi,tranflatio

nem quoq; fieri in uerboexpcnfum fero,dumaliquid
male curtur,ut Scaeuola:Qu in fraud, l.Pupillus:
Creditores fuae negligenti expenfum ferre debent.
- - A L I V S, - .
Votienfcunquebonos autores legens, incur
Q ro in unum aliquod ex his, quae iam dudum
colligo,eleganter ditis:toties mihi uehemen
ter gaudeo, ac quafi grandem aliquem nitidmque
uninem inuenerim, ltitia geftio : mox uarietatem
eorum confiderans, eam uoluptatem mcnte melius
concipio, qum uerbis exprimo,aut in publicum pro
fero, mirariq; non defino, cum illorum perfe&iffi
morum uirorum diuinitatem, tum multorum bar
baricm, ac quafi oculis obdutarn caliginem, uidere
licet uel ex his claufulis, quas infr fcripfi: Aliud, li^
ter,contr,fecus,iuxt,ftatim,proxime,par,gque,id, .
fimile, magis,pariter, quandoqueetiam comparati
uum, & aliis huiufmodiC non enim omnes collegiffe
me putem)qum eleganter poftfe particulas,ac,atq;,
ut , qum, & quanta uarietate obtineant . Quar
uix confiderari poteft, qum belle, & qum diuerfe,
qumue appofite,& proprie ijdemiuiri disrum;
'. -

S.
 3. A D R I A N v S C A R D IN A IS
lis utantur.Igitur primam de Alio cum particula ac,
coniunto:mox de reliquis aliqua fubijciamus. .
Terentius in Phorm. Aliud mihi refpondes,ac rogo.
Varro De re ruftica: Armentarius non aliud,ac bu
bulcus. ' .

Cicero in Verrem: Ne alio menfe, ac fas erat comi

tia haberentur.
Idem Attico: Quod quidem agere fi liceret,alio mo
do ac nunc agendum effet.
Idem De oratore : Poteft enim non folum aliud mi
hi,ac tibi,fed mihi ipfi aliud alis uideri.
Idem pro Marco Clio: Lux deniq; longealia eft So
lis ac lychnorum. - .

Idem pr Cor. Balbo:Quid ergo hi poffunt aliud iu

dicare,ac iudicauerunt? -

Idem de arte Rhetorica:aut fialia ratione,aut aliam

ob caufam,ac dicet fe reus feciffe,demonftrabitur ef
fefa&tum. .

Cfar in comment.Qui longe alia ratione,ac reliqui

Galli bellum gerunt. -

Vatinius Ciceroni : Longe alia conditione ego fum,

ac cteri imperatores.
T. Liuius ab urbe condita. Aliam fuam, ac transfu
garum caufam effe.
ID E A L I O C V M P A R T I C V L A
atq; coniunto.
Plautus in Pfeudolo: Illi funt alio ingenio,atq; tu.
Terentius in And. Alium nunc cenfes effe me, atque
olim cum dabam.
Idem in Eunucho: Vereor ne aliorfum, atq; ego fe
ci acceperit. -

Varro Dlingua Latina; Poteft enim effe

-
satur; 1C
.
 : * D E M o D I S L A T. L o Q. ss
Hie alia de caufa ditus,atque in Sabinis. $
Cicero pro Planco : Nec erit haec alia ratio Planco,
atque Laterenfi. Idem Attico: Mihi uideris aliud tii
hoheftum, meq; dignum in hac cauf iudicare, atque
ego exiftimem. .. '. . . . . . ' "

, Idem pro Murena:Si aliud,atq; exiftimas.

Idem Lentulo:Non alius effemi,atq; nunc fiim. ' ' '
Idem De oratore : Tantum & aliud effe atquehoc,'
& hoc fine illo fummum effe poffe. . . . - ' (

Idem pro Cluentio: Si ipfe A.Cluentiusfntentiam'

de iudiciis rogaret;aliam non diceret;tq; ijdixert,*
quor fententijs Cluentium condemnat effe dicitis.*
Idem in Academicis : Cum aliud cognofceret atque'
' fentiret. -

Idem in Rhetorica : Alio nomine illam rem de qua;

agitur,appellari oportet,atq; aduerfarijdicunt.
Idem pro Aulo Cecinna : Longe alia ratione recu-,
peratres ad agendum hac atione uenio,atque ifii-'
tiQ ueneram. - - - -

Idem Terenti : Noftrafatum effe negligentia, ut

longealia in fortunaeffet,atque eius pietas ac digni.
tas poftulabat. - -

* Caefr incomment.Docet longe alia ratione effebel,

lum gerendum,atq; antea geftumfit. - -

Idemibidem: liud fibicapiendumconfilium,'

Longe t.
: atq; anteafenfera , -,

Idem ibidem : Ac longe aliam effe nauigationem in*

conclufo mari, $ in apertiffimo oceano perfpicie

*
bant.SaluftiusinCatilina: Ad hc quicunq;aliarum,
partium, atque Senatus erant,conturbarirempub.
quam minusialere ipfi malcbant.
IS
Cfar in c.Alijfimt legati partes,atq; imperatoris.
k
- 1) Hircius
 s4 AD R I AN v S C ARD IN ALIS
Hiircius in commentarijs: Neque enim aliud ius effe
- Cappadoci,atq; Armeni. - *.
Ibidem: Si alia effet littoris Aegyptijnatura, atque
omnium reliquorum. -

w|;Hc non habentur in exemplari Romano.

- AP P E N D IX. *

C. Caefar in Anticatone priore: Vno enim excepto,

quem aliufmodi atque omnis natura finxit,fuos qui^,
que habet charos! - -

Clius in primo: Neq;ipfi eosalijmodi effe atq* Ha.

milcar dixit. Vbiaduertendum alij effe patrij cafus,*
quemgdmodum&alius, quod non folum mafculino,
uerum ctiam in fminino genere oftenditur.
Caelius in primo: Antequm Barcha perierat,alijrei
caufa in Africammiffus.
RTV l A s I M I l I T E R, '
cum ac,atq;,ut,coniunta.
Cicero de natura deorum:Tu autem quid quris:fi-
militer facis,ac fi me roges.
Idem in Philippica prima:Neq; ueroillum fimiliter,
atque ipfe eram,commotum ee uidi.
Id de officijs:Similitereosfacere,quiinterfc conten.
derent,uter rempub.potiusadminiftraret:ut fi nautg.
inter fe certarent,quis eorum potiffim gubcrnaret.
Paulus de libris & c. l.Filiusfmilis: Miles fimiliter,
ut paganus nominatim patre, aut hres fcribi aut
exhaeredari debet. -

DE P A R T I C V L A SIM I L I, Ac
diffimili,cumatq;,& ac,coniunta.
Plautus in Bacchidibus: Haud confimili ingenio atq;, .
illic eft.
Tcrcntiusinprologo Phormionis:Ne fimiliutamur.
* . fortu
*'
 , : DE MODIS LAT. L O Q. * yy.
fortuna,atque ufifumus. - *. * $*
ibirio: Et fimilis uiritu ulcifceris,
patris mortem, atq;ille perfequeretur fratris fui.
Idem De finibus bonrum & malorum:Itaque & fi
milis erit finis boni,atq; antea fuerat. -

Idem de lege Agraria: Hic tamen excipit Pompeium J- .

fimillime,ut mihi uidetur,atq; in illa legc,
Idem Attico: Aut quiefcendum quod non diffimile,
atq; ire in Solonium,aut Antium. * i

Cgfarin commen.Hortatur eos,ut fimili ratione,at<

ipfi fecerunt fuas iniurias perfequantur.
T. Liuius ab urbe condi. Hc funt Tribuni confili:
ueftra,haud hercule diffimilia,acfi quis aegro qui cu
rife fortiter paffus, extemplo conualcfere poffit.,
Ibidem:Similem pauorem inde,fugamq; fore,ac bel.
lo Gallico fuerat. . - *.

Ncratius de acquirendo rerum dominio, 1. Quod in.

littore : Nec diffimilis eorum conditio cft atque pia
fcium & ferarum. , , ... . . -* -

Tripho eodem titulo,l.Siis;Simile cftatq; inhaeredi.

tate.& fubdit:Nunquid fimile fir,atq; cum ftipulatur?
. D E PARTICVL A I T E M, CV M.
- atq;,& ut,coniunta. ,
Varro de lingua Latina: Analogia non item ea diffi
nienda, qu dirigitur ad naturam uerborum, atque
illa,qu ad ufum loquendi. , - - - - -.-

Idm de re ruftica:Alijad arfiramali ad prsdam,

non item funt fpe&tandi,atq; habendi.- T -

Ibidem : Hofce item ut equulos,& educunt,&alunt,

D E CoM P A R A T IVO CVM AC ;
' & atque,coniunto... , , ,:
Cic. Atti.Mihiquidem uidetur diutiusabfuturus,a<:
, . ' ' - D * ucllem.
 ss. AD RI A N v S C A R D I N A L r S.
uellem. Catul. Illi non minus,ac tibi petore uritur.
intimo,fiamma,fed penite magis:Hor, Inachialan
gues minus,ac me.Idem: His me confolor uiturum
fuauius, ac fi Quaeftor auus, pater atque meus, pa
truusq; fuiffent. , - *

Plaut.in Mer. Amicior mihi nullus uiuit, atq; is eft.

Terentius in Andria: Non Apollinis magis hoc ue~
* rum,atq;hoc eft. Horatius.
Artius tq; hedera proceraaftringitur ilex.
, D E PRTICVLA SE CVS, C v M '
- ~ac,atq},qum,coniunta. -

Plautus in Captiuis : Ne me fecus honore honeftes,

> qum ego te. - -

Cicero Doratore: Me non multo fecus facere,cum

de oratore difputem, ac facerem, fi effet mihi de Hi
ftrione dicendum.
*; pro Lucio Murena : Non fecusac fi meus effet
*- ttater*.

Ibidem:Non dixi fecus ac fentiebam. -

Idem Attico: Velim domum ad tuos fcribas, ut mihi

tui libri pateant,non fecus ac fi ipfe adeffes. *

Idem protueri
meam Planco: Cuius ego falutem
debeo. .
non fecus, ac
Idem De oratore : Sed paulo fecus meatq; illo di~
: ftributa. - . .: .
Ibidem:Sed aliquantofecus,atq3intradenda arte di
, ci folet. * - - --

Idem de natura deorum: Quoniam cpifecus age

* r;atque initio dixeram. T*' ' * * * * * *
Vergilitis.Haud fcus atq;alto infuco.
Idem: Haud fecus,ac iuffifaciunt. * . . .
Labeo deacquireiido
-:- - - -i - <-t
rerum dominis,l.Siepiftolam:'
Non
-
 . _D E M o D I s L A T. L o Q. : sv
Non fecus atque in continentiagro. T , T.
... : D E P ARTIC VLATAL I T E R, ,
cumac,atq;,coniun&a. . . .
Plautus in Truculento: $ed longe aliter eftamicus,
atque amator. -

Terentius in Adelphis: Nunquam tealiter atque es,

in animum induxi meum. T. , *

Idcm in Heaut.Aliter tuum amorematq; eft accipis:

nam & uita eft ead,& animus erga te idem, ac fuit.
Var.De lingua Latina: Aliteratq;inreliquis dicitur.
-
i de re Ruftica : De emptioealiter dico, atque
- f21C1O. -

Idem:Aliter quadrigarius,ac defultor.

Abidem: Ncc multoaliter tuendum hoc pecus in pa^
ftu,atq; ouilum. . -

Idem de lingua Latina:Hoc nunc aliter fitatq; olim.

Ibidem: Qudam aliter olim,ac nunc, .

Cicer9 de oratore : Vrbana etiam diffimulatio eft,

- cum alia dicuntur,ac fentias. f - -

Ibidem:Cumaliter fentias,ac loquare. '

Idem pro P. Sylla : Torquatus rurfus in me irruit,
me accufat,ait aliter ac ditum eft in tabulas publi
cas retuliffe.
Idem in partitionibus oratoriis: Cafucumaliter ce^
cidit,ac fperatum % putatum fit, a , *.
-Idem in Salftium;Neque enim quiitauiuit ut tu,ali
ter ac tu,loquipQteft.

Idem dc oratore: Aliter dicenda,ac intelligerentur.

Id de Qfficijs: Aliter de illis,ac de nobis idicamus.
Cfar in comment. Sed ratio ordoigagminisaliter
fe habebat,ac Belgae ad Neruios detulerant.
i Ibidem;Coa&us cft aliter,ac apsisse;s;i; ex
- 5 crct^
 ss AD
ercitum R IA Nv
in Hybernis S c A R ' D' I N A L I s ;.
collocare. -

Ciccro pro Sexto Rofcio Amerino: Aliter caufam

agi;atq; ille exiftimaret. ' - -

3T.Liuiusb urbe condita: Longe aliter patres,ac ple

bem affecere. -

cicero ad pontifices : Proinde quafi ifti ut de Gm.

Pom.aliter atq; cgo exiftimo femtiant. -

Ibidem. Dubitanis,timcns, haefitans omnia aliter,ac

uos inmonumentis habetis,& prontiarit &fecerit.
Idem de arte. Rhetorica : Aut aliter hoc in fermone
atque in dicendo fit utendum. -

Ibidem:Cum aliter quid accidit, atq; hi quiarguun

tur,arbitrati effe dicuntur. - .

dem deoratore: Mouent illa etiam,quae conie&ura

explanantur longealiter atq; funt.
1dem pro Tito Annio Milone: Quam ob rem iudi
ces ut ad caufam crimnque aliquando ueniamus, fi,
neque omnis confeffio fati eft inufitata, neque de
caufa quicquam noftra, aliter ac nos uellemus Se
natuiudicatum eft.
Idem inepiftola ad Seruium Sul.Aliter cecidiffc rem
exiftimas;atque opinatus fis.
Idem de finibus bonrum & malorum:Hic loqueba
tur aliter,atque omnes fentiebant.
Idem Curioni:Sedaliteratque oftenderam facio.
Idem pro domo fua: Hgc homines improbi ad quof
dam uiros fortes longe aliter, atque me ditafunt
detulerunt. - -

IdinVe.Quodiftealiter,atq;ut edixerat decreuiffet.

Paulus de rei uend. 1. Pompo. Aliter atque fi certis
religionibus poffideatis. -

VIpiaiiusdefcriiitutibus,lQgotiens:Nihilagiturali
--- ----- -.- _.--- -ter,
 p E M o DIS L AT. L o Q. 39
rer,atq; fi concedas,mihiiustibin effe infndo to. .
Idem quando dies & cae. l. Quanquam : Semel cedit
dies aliter atque fi cui in menfes fingulos,uel in dies,
uel in annos fingulos quid legetur." -

Idem de hredibus inftit.l.Circa cos:Celfus lib.z5.

ff.probat aliter,atque probat inilla inftitutione.
ID E P A R T I C v L A c o N T R A,
cum ac,atque, qum,coniunta. -

Cicero pro Cornelio Balbo:Si denique aliquid quod

non contr ac liceret fa&tum diceretur, fed contr
atque oporteret. - - - - -

fd de rato.Vt ctr ac dicat accipi&& fentiri uelit.

Idem im Verrem:Si hgc contr ac dico effent omnia.
Idem de finibus bonorum & malorum : Itaque con
tr eft ac dicitis. .
fdem de diuinatione : Vides tamen omnia er con
tr ac dita fnt eueniffe. -.

Idem in Philippica. 12.. Prfertim cum contr ac

Deiotarus fenfit uitoria belli iudicauerit.
Saluftius in Catilina: Vbi uidit Catilinam contr ac
ratus erat contendere. -

Ci.pro P.Sylla: Iam enim faci criminibus omnibus

pen diffolutis contr atq; in cgteris caufisfierifolct.
Idem in Catilinam: Iidmq; iufferunt fimulachrum
Iouisfacere maius, & in excelfum collocare, contr
atque antea fuerat. -

Idem in fomnio Scipionis: Qui uerfatur retro, con

trariomotu atque coclum. - -

Cfar in commcnita. Qui contr atque effct ditum

praelium commififfent.
Ci.pro A.Cecin. Miror te hoc in hac re alieno tem
pore,& ctr qumifta cauf poftulaffet,defendiffe.
- - - - - - - D 4. Idem
 4o AD R I A NV S C A R D IN ALIS
Idem pro Cluentio: Generi fui contra qum fas erat
amore capta. . . -

Idem pro domo fua: Aut quid de ueftrQ iure, aut re

' ligione contr qum propofueram difputabo. ,
Idem de arte Rhetorica:Summa'impudentia eft,eum
T qui ctrqum fcriptum fit,aliquid probareuelit,
Idem in Pifonem: Vt fenatus contr qum ipfe cen
fuiffet,ad ueftitum rediret. . . . .
Vlpianus de feruitutibus,quod ui,autclam,l.Praetor
it:Siquis contr qum prohiberetur fecerit.
Idem,qdui, aut clam, l.Si alius : Ait Iulianus, qui
' amte nntiationis remiffionem contr qum prohi
bitus fuerit,opus fecerit. 'i . . .. . . '
'. D E PATRT I c V LA P R o XI M E, .
' ' cum atq;,coniunta.
Cicero Dolobellae: Non poffum ego non aut proxi*
me atq; ille,aut etiam que laborare.
D E P A R T I c V LA STAT IM, ET ;
confeftim,cum atq;,qum,ut,coniunta,
Marcellus de fidei cQmmiffarijs libertatibus, l. Cum
fidei. Poteft confeftim ut fuerit alienatus petere.
Vlpianus de dilicio edito,l. Aediles.Iudici eorum
ftatim atque iudex fatus eft, omnium rerum offi
cium incumbit. - -

Martianus de officio proconfulis,!. Omnes procon

fules: Statimqum urbem egreffi fuerint, habent iu^
rifditionem.
PaulusadSenatufconfultumVelleianum,l.Debitrix:
Quuis ftatimatq; intercefferat mulier,competierat.
DE P A R T I c V L A AEQ V ETET
perinde,cumac,atq;,ut,qum,coniunta.
Et primo dc Aeque ac.
- Plau
 DE M Q D IS L A T. L o Q. ., 41
Plaut.in Sticho:Scis tute fata uelle aeque ac tuuelis.
Terentius in Andria: Quis mifer quac ego? . '.
'9 icero Curioni;Cui charus aeque fis, ac iudndus,ac .
fuifti patri, -
AEQVE, A TQ V E.
Plautus in Aulula. Pumex non aeque aridus,atq;hic
eft fenex. '^
Cfar in comment. Aequa fere latitudine, atque ille
congeftus ex materia. ; ; .5
Cicero pro Cluentio: Aeque pofthac,atque illum di
&tatorium gladium pertimefcamus. *;

Idem pro Sexto. Rofcio Amerinos Aeque turpeat,

que illud,de quoant dixi.

Tits Liuius ab urbe condita: Quos, territos aeque

atque hoftes timebat. yj _ I . .* * *
-

AEQV E, Q_V A M. -

Plautus in Sticho: Ridiculus aeque nullus eft,qum

dum efurit.' ,

Idem in Aulul. Nunqum que patri nuncium lepi

dum attulit, qum ego nunc meae her nunciabo.
Tit.Liuius ab urbe condita: An eft qui'dubitet Tri
bunos plebis ullis iniurijs ueftris gque qum munere
patrumin plebem offenfos effe? -

- AEQV E, V T.
Cicero pro domo fua: Itaque libentiffime praedicabo
Gn. Pompeium ftudio&autoritate,aeque, ut unum^
qucnq; ueftrum pro falute mea laborauiffe. }.
Idem Attico: Et fimul quodaeque ea qu funt, ut ea
.. quae certe futura funt,uidere non poffum.
Tibullus.
Nec tibi fit mea lux aeque tam feruida cura
Vtuideo paucos antefuiffc dies. -

- - D 5 Aeque
 4. A D R I A N VS c AR DINALIS
AE Q_V E A BSO L V T E.
Tcren.in Ecyra: Aeque ead ftudeant uelint$ omnia
A T Q_V E.
T.Liuius ab urbe cond.Perinde atq; capta urbe.
P E R I N D E, VT. -

Cicero pro Cluentio: Nam perinde ut opinio eft de

cuiufcunque moribus.
T.Liuius aburbe cond.Nec perinde ut maluiffer.
Ibidem: Perinde ut eueniret res. -

P E R I N D E, Q V A S I.
Cicero pro P. Quintio: Atque haec perinde loquor
quafi ipfo illo tempore, cum te praetor iuffiffet ex
edito poffidere. . -

Idem pro T. Annio Milone : Hoc enim faepe ab iftis

dicitur, perinde quafi Appius ille Caecus uiam mu
111r1t. - - -

Idem pro Cluentio: Perinde quafi ego non ab initio

huius defenfionis dixerim. -

Idem pro eodem : Perinde quafi exitus rerum non

hominum confilia,legibus uindicentur. -

DE P A R T I CV L A, P A R I A C
pariter,cum ac,atq;,ut,coniunta.
Plautus in Menechmis: Ecaftor pariter hoc atquca^
lias res foles.
Idem in Aulularia : Pariter moratus ut paterauusq;
huius fuit. - -

Cfar in comment. Pari fpacio tranfmiffus atque in

Gallia cft in Britanniam.
Cicero de natura deorum: Neque enim mihi par ra
tio cum Lucilio eft ac tecum fuit. -

T.Li.aburb.con.Trucidt fminas pariter ac uiros.

Idcm Liuius ibidem; Nequaquam pari ad P*?;
- 2
 *' p E Mo D IS L T. L o Q. 4;.
*da ea robore ac Romami fuiffnt.' -

Ibidem: Amici pariter ac nunc fubieti ac obnoxij

. bis minus effemus. '- ' * ' . '

t P A RT I C VL A P R o Eo, cy M
atq;,coniunta:quae omittere nolui,tametfi
*' ** recentioribus di&ta funt. -

Vlpiamus de teftamentis,I.Ad teftium:Si quis ex tefti

bus nomen fuum non adfcripferit,ueruntmen figna
uerit,pro eo eft,atque fi adhibitus non cffet. -

Idem de noui operis nunciatiorie, l. Praetor: Pro eo

habendum eft,atque fi nullo iure fa&um effet. ' ' .
p E PA R T I C VL A IN P A R T E M ;
- * * * cum atque,comiun&a. ;
Cfar in comment. In partemiuris,atque ipfi erant
receperunt: - * ;
DE P AR T I cv 1. A ID E M, .
- cum ac,atque;coniunta. -

Plautus in Moftcllaria:Eundem animum oportet mi

hi effe gratum, ut impetraui, atque chim priufquans
id extuli,cum illi fubblandicbar."
Varro de lingua Latina: Idcm ac diceretur, aut hic
.lepus,& hic nemus. ' ' ' -

Cato de re ruftica: Pomariam feminarium ad eum

* dem modum,atque oleaginum facito. -

Jbidcm: Denfs eod modo componito,atq; fpiram.

Titus Liuius de bello Punico : Ipfa re intlleturos
nequaquam idem effe Siracufasac Leontinos oppu
nare. -

us. Sicui plufquam per fegem & c.I. Nifi do

lus: Non eandem caufam effe dccem aureorum,quos
annuos tibi teftes Pompeiae Crifpinae patron tu
relios proponis,atque fuitalimentorum.

Hircius
 44. ADRIANVS c AR DINA. Is
Birius in commeri.Cumfe inferiores eiufd generis
ac faporis aqua dicerent utiatq; antea confueueranr.
Ibidcm : Nn oportere illum eodem uti ueftitu, at
que ipfe uteretur. ` . ***
DE P A R T I c VL A IVXTA C v M
ac,atq;,mccum,tecumq; coniunta,&
T quandoq;abfolufe pofita. _ . _^
Varro libro fcundo rerum rufticarum:Fminas iu
xt,ac mares hbere folebat, _. . . . . .
Cicer6 oratione qua gratias agit poft reditum;Qffe
ciis iuxt ac fi meus frater effetfuftentauit. ,
Saluftius in Iugurthino;Propterea tranfuerfis itineri
bus,quotidie cftramouere,iuxtaac fi hoftesadeffent
Plautus in Afinaria; Dixi tibi mater, iuxt mecum
rem teneS. - - - - .

Idem in Aulu. Dixi tibi nunc,iuxt r mecum tenes.

Saluftius in Catilina; Nunc uero quo in loco res fitas
funt,iuxt mecum omnes intelligitis. , . ,,,
?lautus in Perfa:Iuxt tecum,fi tunefcis,nefcio. .
bidem:Iuxt tecum que fcio. i,
Saluftius in Iugurthino: Iuxt boni maliq; ftrenui,
& imbecilles multi obtruncati funt. . uw,

Ibidem:neq; loco,neq} mortalicuiqum,aut tempori

fatis credere,ciues,hoftes iuxt metuere.
aeftatem iuxt pati. .
Ibidem: Plebi, patribusq; poftqum inuidia deceffe
rat,iuxt charus. , . . "*

T.Liuius ab urbe condita: Abfentium bona iuxt,at

e interemptorum diuifa fuerunt. -

Ibidem:Trucidant inermes iuxt,atq;armatos.

Idem de bello Punico: Naualcs focijixta effufi,ac fi
infulas prxdarentur, -

- Idem
 ' p E M o DIS L A T. L o Q. 4;
idem ab urbecondita: Iuxt hyeme atq;eftate.
la gerere pff. ' : ,
Idem de bello Macedonico: Humanum genus, ue^
ftrum imperiumq;iuxt ac deos irmortales,
figmeiiintuetur.
iampridem S7 . - *; . .

J ALTE R.
^ Vanta eft in multis bonarum literarumina
fcitia?qum inepte deusbone,&ineleganter
*-*- nonnulli dum fe Latineloqui putant,iuita- !
tibsgadent?Quis nondicit unufh,&duo:Primum
& fecndum?ecquis non dicituicefimo primo diefe
mel&bis?Aruiderelicet,uel ex his quae fubieci,quam
tum ab illa uera, germana3 Latin lingua dfce
rint:& quantum loquendi, dicendiq; mutauerint ge*
nus,nam perfetiffimo illo feculo, mion unum & do,
Med unum & alterum: non femper primum & fecun^ *
dum,fed frequentius primum & alterum: non uicefia .
mo primo die,fed altero &uicefimo die:nonfemel&
bis,fed femel & iterum dicebant. Quiuero dixerunt
umum aut alterum fignificare, unum aut duo,uel unfi
& alterum fignificare unum & duo, uel de duobus
unum alterum femper dici,in eadem erroris nauiuer
fatifunt, nam unus & alter modiis erat proprius lo~
quendi,unus autduo non propriiis:& unusaut alter,
& primus & alter de duobusfiori femper,fedaliquam.
do dicitur. Quandoq; uero alter & alter i
que dicebatur,ut infra melius uidebitur. -

Tercntius:Venit unus& item alter. -

Cicero Attico: Quid enim eft tantum in unoautala ^

terodie? . . -

Idem pro AuloCluentio:Vnus& alter dicsintercefe

ferat,um res parum certa uidebatur, Et paulo '
 4 AD R I A N v S C A R D I N A LIS
Qui cum unum iam & alterum diem defideraretur. *
Ibidcm : Habetur una & altera concio uehemens &
grauis. - .- ' Y

1dem in Verrem: Rex primo nihil metuere,nihil fu- .

fpicari,dies unus & alter:plures,non refertur.
Ibidem: Vnum & alterum mcnfem, prope annum,
deniq; domi tu pyratae aliquo tempore capti funt. *
Ibidm : Tum repente iftae peftes citari iubet, dicit
unus &{alter breuiter. *

Idem Appio Pulchro : Si quem tibi item unum altc

rmue diem abftulerit. T . .
Vergilius. Iamq; dies,alterq; diesproceffit. .
Ouidius in Sappho.
Et fub ea uerfus,unus & alter erit.
Catullus. . .
Qum ueniens una atque altera rurfus hycms. . .
Horatius in Sermonibus. s.

IDucendus comes unus & alter. , '

Ibidem. Ne fi uafer unus & alter. - .-*

. Idem in epiftolis. .
Si uerfus paulo concinnior unus& alter.
Titus Liuius ab urbe cond. Vno aut altero abrepto.
Ibidem: Bellum in Sicilia iam alter annum geritur.
Ibidem: Vniaut alteri militi. -

Id debello Punico:Vnoautadfummaltero precio.

Idem pro Gn.Planco:Quorum alter cxercitum per-,
didit, alteruendidit, emptis prouincijs, Senatu,
repub. bonis omnibus defecerant.
Idem pro Lucio Murena. Neque in uno aut altero
animaduerfum eft.
Vlpianus de iudicijs, 1. Nonnunqum ; Poft unum,
uel alterum.
Idem
 '.

DE MODIS L A T. L o Q. 4* -
\dem de aedilicio edito, 1. Quis fit fugitiTus: Idem.
ait.nec eum quiad fugam gradum unum, altermue
promouit,effe fugitiuum. -

Idem dnoui operis nuntiatione,l.Stipulatio:Nonfi

rfee pofitum.
Alphae.deiudiciis,l.Proponebatur:Si unus aut alter.
Quo loco multi poft illud Ciceronis diuinum fecu
Hum, deprauato dicendi gencre fer femper dicunt,
primum & fecundum. Veteres illi (ut diximus) ple
funque primum & altcrum dicebant.
Cat dere ruftica:Prima eft lenis,altera eft crifpa.
Cicero in Verrem: Alterum, tertium, quartum: per
multa erant eiufmodi nomina. -

Ibidem: primo die teftium tanto numero citato, al

' ter dies & amicis iftius,& defenforibus, tertiusdies,
fic hominem profterneret. **

Idem pro A.Cluentio: Vnum, alterum, tertiuman

num Saxia quiefcebat. -

Idem in Tufculanis:Primam pofuit eam,de qua mo~

do dixi,qu orta effet ex prfenfione rerum futura^
wrum:alteramquam ceperimus ex magnitudine com
modorum.
Idem de natura deorum: Vnus is modus eft, de quo
fatis dixi, qui eft fufceptus ex praefenfione rerum fu
turarum,alter ex perturbationibus tempeftatum,ter
tius ex commoditate rerum.
Ideminfecunda Philip.Proximo,altero,tertio,deni*
que reliquis confecutis diebus.
Horatius.
Mille talenta rotundentur,totidem altera,porr
Tertiafuccedant. ,
Vidcre etiam licet quantafit uenuftas in #dii:
-
mdi$
 4$ A D R I A N v S c A R DINA1 I S
modis, Alterum tantum, tria tanta, fexcenta tanta,
bis tanta.
Plautus in Epidico: Im etiam fi alterum tantum
perdundumeft . -

Idem in Bacchid. m maurinom

Alteru tantu m.
merea
Cicero de oratore. Vt neceffe fit partem pedis, aut
aequalem effe alteri parti, aut altero tantum,aut fef -

qui effe maiorem. . -

Califtus de iure fifci,l.Nonintelligit:Totum cumal

tero tanto cogitur foluere. -

Scaeuola de alimentis, I. Libertis: Eo amplius alte

rum tantum, quantum in fingulis in numero prter
cibaria,& ueftiaria,dari uoluit. .

Titus Liuius ab urbe condita. Alterum tantum ex

Latino deletu adijciebatur.
Plautus in Trinummo: Tribus tantis illiminus red~
dit qum obferueris. `* * ... .
Idem in Bacchid.Sexcenta tanta reddamfi uiuo tibi.
Idem in Pfeudolo: Quafi mihi non fexcenta tantafo
leant credier.
Id in Mercatore: Im bis tantoualeojualui prius.
Idem in Amphitrione: Bis tanto amicifunt inter fe,
qum prius.
Varro libro tertio rerum ruft.Ea pars reddiderit eo
amnobis tantum,qum tuusfundus. -

1Hircius in commt.Accedebat prope alterii tantum.

Ibidem: Peditum ac leuisarmatur quater tantis.
I His fubijciam autoritates de modo dicendi, quem
prpofui dealtero & uicefimo,&hisfimilibus,qam
uis deficiente iam, prifco illo eloquenti candore,
Tit.Li.& eius quales, ac illis fuccedentes, unum&
uiginti quandoq; etiam dixerunt.Sed primum melio
ra,de
 ; D E M O D IS: L A T. L o Q. 7 , 4.
ra;ieinde defece hauriemus, ut plane qd interet:
, difkrimen appareat. -,. .:; . , * ******* * fis*,*
Cicero pro Cornificio : Liberalibus literas accepi.
tuas,quas mihi Cornificius altero & uicefimo die(v*
dicebat)reddidit. ra ; : ?
Idem pro Milone: Vbi particulam alter, poftponit;
cum fperius eam praepofuiffet : Centefima fuxeft '
Hc ab intcritu P.Clodij& opinoraltera. ** *** *-*
Titus Liuiusaburbe condita: Annotricefimoaltero,
qum condita Rorhaerat. ' . ' .. , , ,,;,:*:
Idem tandem mutatoaliquantulum dicendi genere;.
ibidem dixit: Vna & uigintilegionibus eoaiinode^
fenfum imperium Romanum eft. , . * * .

Et ibidem:Signa unum & triginta capta paulopoft:

-. Vnum & triginta oppida ceperunt. I' ! ..?
|Id feruauere elegantiffimiilfiuiriim aduerbijs,fe
mel,iter,tertium,ut fpr diximus:quo loco inepri.
fime dicunt,femel, bis,ter: uelfemel, fecundo,tertio.*
Cicero in Bruto: Antiftius Pifo faepe dicebat, mi- .
nus faepe Pomponius, raro Carbo, femel aut iterum:
Philippus. - *T * * * *. ,.*

i4; de diuinatione: Quod femel ille, iterumgne-*

X1t. * _ , ~. . :. **
Ii,f fenatu ludos illositerum inftauratos me
mori proditum eft. ; '^ .. * * * * *.*. . . , ,
Cicero dematura deorum: Vcnereum iaciat aliquam:
do,nonnunqum etiam iterum,ac tertium. ' ''
Vlpianus de receptisarbitris,
femelatque 1. Labeo:Poft caufm,
iterum tratatam. , ,

Titus Liuius ab urbe condita. Iulium ter,Virginium?

iterum apud Marcum Licinium inuenio. - -
-

ibidcm,Iterum ac tertiouemiffk tradunt. - _.---

- E Idem
.se. An RrANvs CARDINALIS
Iem de bello Punico: Ter perdit patriae fuftincn>.
dum crimen eft, femel cum defetionem inifti ab Ro
snanis:iterumcum pacis cum Hannibale fuifti autor*
rertium hodie: cum reftituendae Romanis Capua:
mora atq; impedimentum tu es. . :
-

Ille altef, frquentiin ufuapud antiquos reperitur,

;, parumtamen hatenus obferuatum.; , *. IX.

Ciccro Attico: De illo altero quemfcribis tibi uifum;

eff non alienum. ^ *; '
Eidem:De illoalterofcio equid uenire niicnilpoffe.
Idem de oratore:Quid ille alter?Quid pet prfidij:
Ibidem: Nam illud alterum genus quodquod eft,
temporibus,locis,reis definiunt. i . . :.:.::**
Saluftius in Catilina. Adherbalem, omnestp qui fub
imperio Micipfae fuerant,metus inuadit,in duas par
ses difcedunt: Numidae plures Adherbalem fequn*
tur,fed illum alterum bello meliores. - - .

Ibidcm:In diuifione,quae pars Numidig Mauritani

attingit,agro,uirifq; opulatior,lugurthae traditur:il
Iam alteram fpecie, jufu potiorem, qu portuofior;
& aedificijs magis exrnata erat, Adherbal poffcdit.
Scd nota non femper dici,unum & alterum,uel pri.
mum &alterum, {ed quandoq; dici, alterum & alte.
rum,loco utriufq;,ut fupr diximus. '.
Cicero de diuintione:Cum duo quidam Arcades fa
miliares iter un facerent,& Megaram ueniffent,al-'
terum ad cauponem diuertiffe,ad hofpitemalterum.
Idem de natra deorum: Non uides Solem deum ef-'
fe,Lunamq;, quorumalterum Apollinem Graeci,alte
ram Dianm putant. - , ..... '
Ibidem: Ioucs tres numerant, in Arcadia:alterum.
patre Acthcrc, alterum patre Carlo,tertium Cre*.
t .I - tcma
 ' : D E M o D IS LAT. L o Q. * si
... tenfem Saturni filium. . . . - ?
Idem in Tufculanis:Nam duae funt ex opinione bo
ni,quarum altera Voluptas;altera Cupiditas.
Idem pro PublioQgintio: Quae res in ciuitate duae
lurimum poffunt, h contra nos ambae faciunt in
tempore,fumma gratia,& eloquentia:quarumal!
teram C. Aquiliuereor,alteram metuo. *' .
- Horatius. ^. . . .
Fraternis animis quicquid uolet alter & alter.
Cicero pro P.Sylla:Ita charus utrifque eft, atqueiu
cundus,ut nonalteros demouife, fed utrofque com
ftituiffe uideatur. - '.,'.*

Idem pro Q. Ligario : Ergo haec duo tempora ca

rent crimine : unum cum eft legatus profetus, alte
rum cum efflagitatus prouincia prpofitus Afrix
cae eft:Tertium tempus eft, quo poft aduentum Vari
in Africa reftitit. - .

Idem pro Cluentio:Ille iterum, ille tertio autionia

bus fatis pecuniam dedit. -

Ibidem: Quam ob rem alteram partem caufae ficage.

mus,ut nos doceamus:alteram partemfic,utoremus.
Idem pro domo fua: Eijciuntur duo,quos uidere im
probi non poterant,alter per honorem turpiffimum.
alter per honeftiffimam calamitatem. -

A D E O. -

Rinceps ille Latin eloquentiae Cicero, ac cae

P: eius tatis autores, ut reliquis omnibus ita
elegantiffime particulaadco,ufifunt,qum pr
caeteris obferuatione prcipua dignam, colligen
dum duxi:Cui ueteres illiconiun&ionem Atq; prae
ponentes,fignificare eam aliquando,potius,afiquan
doctiam,uolucrunt:ut infra aperte oftenditur." **
. - 2, Cicero
 .-*

-
A D R I A NVS CAR D IN ALIS
Cicero Seruio Sul. Sed aliquid atque adeo multaaf
fcrunt de fuo. I: 1.* i * , -

Trebonius Ciceroni : Nihil adolefcente tuo,atque

:adeo noftroamabilius. * '*' : : . j , :
Cicero pro Planco:Infe&or,pofco,atq;adeoflagito.
Jdem pro Cluentio. Clamore hominum de foro, at
qucadeo de ciuitate effe fublatum.
Idem pro Rofcio:Hoc confilio,atque adeohacamem
tia impulfi. ' - .* . :
Idem in Verrem: Atque adeo antequm de incom
modis Sicili dico, pauca mihi uidenturde prouin
ci dignitate,uetuftate,utilitate dicerida. -

Idem in Catilinam: Crefcit in dies finguloshoftium

numcrus,eorautem caftror Imperatorem,ducemq;
hoftium, intra mocniaatque adeo in fenatu uidemus.
In eundem,Qui de huius urbis,atque adeo orbis ter
rarum exitio cogitant. -

Idem Attico: Cum Philotimo loquere,atque adeo

Terentiam habebis Idibus.
Idem in Ver. Domo eius emigrat, atque adeo exit,
nam iam antea emigrarat.

Idem in eundem: Ex Sicilia difcedendum, atq; adeo

., fugiendumeffearbitretur. -

Ibidem:Qug fi magna;atque adeo maxima uobis ui

dentur juarie& copiofe dicantur expetare nolite.
Ibidem: Cum magno detrimento atque adeo exitio
uetigalium. is . . . :
Ibidem: At quam legem corrigit iudices atque adeo
totam tollit? - ; .. *
Ibidcm, Cum haec effent ita conftituta, Verres tot ]
annis, atque adeo feculis inuentus eft, quihc non
commutarit. -

JPlautus
 / z : D E M O DIS L A T. L o Q. ; , ss.
-

a*
Plautus in Cafina:Efurio,atque adeo nunc haud. pa
* ,. rum ftio. - *

* Terentius.Memini;atq;adeo longum eft expe&are.

f . Plautus in Amphi. Imd prter me uenio,atque adeo,
*-;, tu Blepharo iudex fies. _
*

Idem in Cafina: Dum mihi uolui,huic dixi,atq;adeo

dum mihicupio perperam iamdudumhercle fabulor.
Titus! Liuiusaburbe condita : Non petentematque
adeoabfentcm etiam creatum credidere. i :
*. i . A L L E G AR E, Legare,Ablegare. . . .
Llegare,legare, ablegare, multis improprie `
** , paffim dicitur. Non enim uerbi proprietatem
*- ^attendunt,fed uulgarem errorem perfequun
tur,nam cum autorem aliquem inremfuam adduce
. . re,aut citare uolunt,allegare illum dicunt;cumalle~
gare fit,quafi in . quem rogatum pro par
-uis,priuatisq; caufis mittere: Legare pro publicis,ma
' gnisq; rebus. Ablegare uero eft fer in exilium eijce
e;aut confpetu remoucre, ut infr patebit. I* .
AL L E G A R E. . ' . .; . '
Plaut.inEpid.Siallegaffem aliquadhocnegotium.
Idem in Pfeudolo: Pfeudolus tuus allegauit hunc,
Idem in Cafina: Pater allegauit uillicum, qui pofce
xetfibiiftam uxorem,& fubdit: Filius autemallega
uit armigerum fuum. -

Idcm inprologo Cafinae:Conferuatam uxorem,con

ferui du6expfunt:aliumfenex allegat, alium filius.
* Idem in Amphi.Aliquem hominem allegent,qui mi
* hi aduenientiosccillet probe. ' .

Idem in Perfa: Im aliumallegauero,qui uendat,qui

' effe fe peregrinum praedicet. . . . * * * *
*.
Tcrcntius in Andria:Tesbfecro,ut *g*t*;
:', 3. \ 3. si
 34 AD R I AN v S c A R D I N A L Is -

ffe allegatum hunc fenem. I

Cicero Catoni:Extremum, inquit,illud eft, ut quafi
diffidens rogationimeg Philofophiamadteallegem.
Idem M.Marcello: Si mihi tecum minus effet, qum
eft,cum tuis omnibus, allegarem ad te illos, quibus
intelligis me praecipue diligi.
.Idem proSextoRofcio Amerino:Nam ftatim Chry
:{ogonus & ipfe ad eos accedit,& homines nobiles r
legatijs,qui peterent,ne ad Syllam adirent.
Idem in Philippi. Cretenfis iudex, isq; nequiffimus,
~quemadmodum ad hunc reus alleget?
Q. Cicero de petitione Confulatusad M. Tullium:
Hi rogandi omnesfunt diligenter,& ad eos allegam
dum eft, perfuadendmque eft ijs, nos femper cum
eptimatibus de Rcpub.fenfiffe.
Cicero in Verrem: Cum fibi omnes ad iftumallega
tiones difficiles, omnes aditus arduos, ac potius in
terclufos uiderent.
Ibidem : Primo neceffarios iftius ad eum allegatos
effe dicebat.
ibidem: Petit me Rabirius,& amicos allegat,faci
le impetrat.
- L E G A R E.
Saluftius in Iugurthino:Legantur tamen in Africam
maiores natu,nobiles amplius honoribus ufi.
{T.Liuius debello Macedonico: Confulem legariad
id bellum placuit.
Plautus in Amphitrione: Delegit uiros primorum
principes,eos legat Telebois.
, Cicero pro P.Sextio : Neiftiquidem, quos legatos
non modo nullo Senatufconflto,fed tiam impu
gnantcfkmatu,tut*tibilegafti.
-
-
Idem
 -,-

| : ' D E M o DIS LAT. Loq. * s;

' dem ad Atticum: Me legatum iri nonarbitrabar.
* Idem ad eundem: Meam ftultam uerccundiam, qui
:; . legari noluerim ante res prolatas.
3 demiin Verrcm utrunq3 declarat cum dicit:O dijim
. - *-*

: *nortales,quantaifte cupiditate, quantisallegationi

bus illam fibi legationem expugnauit? - ., *

dem Aulo Cecinnae : Caffim fibi legauit, Brutum

' - Galli prfecit. - ;
In Verrem:Centurupini Andronem Centurupinum
IS
]
legarunt ad ^ig;
JB L E G A R. E.
'. :.'

, Plautusim Cafina: Hinc adolefcentem peregrble

**: gauit pater. - * . ** *. a

l.
Terentius in Hecyra: Aliqu eft mihi ablegandus,
-.

** dum parit Philumena.

|! Varrode re ruftica: Pecus prato ablegandum, &
a omne iumentum. -
Cicero Attico: A fratris aduentume ablegat.'* * *
S T. Liuius ab urbe condita:Subtempus puieros uenae
' 3 tumablegauit. ' - * * ..-

- Idem deaccedere
fama bello Punicoi Ablegandum eunde ad
non poit. T^
nos
' .

Ibidem: Deinde ubiablegatum uelut deinduftria M.

Marcellum uiderunt.T. *
Ibidem:Nifi tota procu!Sitihia ablegarentur: ** ?
| Ibidem : Remotam in perpetuum,& ablegatam ab
* arbe,8 ab Repub:iuuentutem. - -.

Ibidem: Abkgationc iuuentutisad Veliternum bcl

** kum. : -

IdemdebelloMacedonico:Orareutfeextra Italiam
uablegarent. * .. *; i : "

;
- - - AMPLIVS._
-E **-***.
4. Amplius
- --- - t
 < ApRI AN v S c ARD IN AL IS .
A Mplius aduerbium eft,quandoque;comparatt
uum. Aduerbium tritumeft, fed uiderelicet,
um eleganter comparatiuoantiquiufi fint,
in quo bferuandum eft,eos quandoq; ipfiimc9mpa
ratiuum non folum ablatiuo, fed etiam accufatiuo,
qudoqj S nominatiuo fine particula,qum iunxiffe.
Qu & eiufmodi, qui fedulo obferuauerit,& fcriptis.
fuis intermifcuerit,paruo negocio elcgans euadet.
Idem fecerunt de particulis;Plus,Minus,Abhinc.
DE P A R T I C VL A. AM P LI VS,
:
gnominatiuo coniun&ta. -

Cice.pro Rofc.Comocdo: Ampliusfunt fex menfes.

Idem in Verrem:Cum enim Syracufis amplius cen
. tum ciues Romani cognofcerent.
Caefar in commentarijs : Inueniebat ex captiuis Sa
biniflumem caftris fuis non amplius decem millia
paffuum abeffe.
1Hirciusin comment.genitiuo coniunxit, cum dixit:
Amplius duorum millium terga uertebant.
Titus Liuius de bello Punico : Amplius populifue
runt centum uiginti. * - ..

Ibidem:Amplius fex millia hominum capta.

: D E. PARTICVLA AM P L I VS,
accufatiuo coniunta.
Cicero in Ver. Qui cumamplius centum ciues Ro.
haberetex conuentu Syracufarum, -

\Idem ad Atticum:Qui ager,ut dena iugera fint, non

ampliushominum quinq;millia poteft fuftinere. ,
Idem pro Rofcio Comiordo : Tu hoc nomen trien
_ mium amplius in aduerfarijs iacere pateris: , ,
Caefar in comment. Cumipfinonamplius otingen
tos cquoshabcrent, . _ . . .. - ~ -

*-*** <. .
-
Ibidem
 D E M o DI s L A T. Lo Q. * $*
ali Ibid.Ampliushoras:quatuor fortiffime pugnauert.
ti, , , * * Vergiliusin Bucolicis. *T** ***'*
m, Treis pateat coclifpatium non ampliusulnas.
* Saluftius in Catilina: Quod amplius annos xxx.
M, : Tribunus atque praefetus;aut legatus fuerat.
% T.Liuius ab urbe condita: Ceperunt amplius tria
fi; millia hominuim. * * * . . . . . r. r, ; : , . . '.

Pompeius Lucio Domitio:Non amplius quatuorde

cim cohortes Lucerim cogi. 3 , , :
DE P AR T I CVL A. AM P LI vs, :
& diutius,ablatiuo coniunta.
Terentius:Sexaginta annos natus es, ut conijcio,&
eo amplius.. * ..^ ... . . . . ' ' ' ' * '
Cicero pro Rofcio, Comocdo: Hoc nomientriennio
amplius in aduerfarijs relinquebas.
Idem pro Lucio Flac.Laodiceae uiginti pondo pau^
loamplius; ' Is:
Idem pro Caio Quintio:Annum, & eo diutius poft
mortem CaijQuintij. , ' ***.

Caefr in commisitariis: Quae caftra, ut fumo atque

ignibus fignificabatur amplius paffuum millibus o^
o in latitudinem patebant. ' -. ,

Ibid:Millibusamplius quingentis in longum patet.

Cglius Ciceroni: Amplius quadraginta dibus mfit.
T. Liuius ab urbe condita: Pugnatumamplius dua^
., . bushoris eft:...- : : T ... * T <. . .
Idem debelloPunico.Vitiampliusducticecidere.
D E P A R T I c V L A. P Lvs, A B L A- .
... - tiuo,accufatiuo,& nominatiuo iurita, i '
-* , & primum deablatiuo.. .v.-ii -

Ter. in Hecy.Dies triginta,autplius eo in naui fui,

Cicero pro Publio. Qgiptio :
. * *
At ignifi:;i;
5 noui^
- , -
 58 ADRIAN v S C ARD IN AL IS
mo uixit in Gallia. - - - : :

Idem pro Planco:Non poffum dicere eum prgfuiffe,

neq; poffum negare eum abfuiffe, fed non plus duo
bus,aut tribus menfibus. .. .
T.Liuius debcllo Punico: Ab utraq; parte fexcentis
plus pcditibus,& dimidium eius equitum cecidit.
Ibidem:Fama tenuit haud plus fuiffc modio.
Ibidem:Non plus uno Romanorum amififfe. -

D E PL V S IV N C T A accufatiuo. ,
Cato ia re ruftica: Ne plus quatuor digitos tranfuer
fos emineant. -

Caelius Ciceroni:Hic multum ac diuludetur,atq;ita

diu,ut plus biennium in his tricis morctur.
Vitruuius: Ita pariete diftent,ut ne plus pateat pal
mulm. - -

Idem: Difponanturinter fe, ne plus fpaciumhaben

' tes pedes binos.
Idem: Dum me plus inter duos nodosalligationibus
binos pedes diftent.
T. Liuius de belko Macedonico: Aberat acies eorum
paulo plus quingentos paffus. -
DE PL V S,TI V N C T A nominatiuo.
T.Liuius debello
hominum Maccdonico: Plus quinquaginta
ceciderunt. s.

Ibidem:Paulo plus trecenta uehicula miffa. *.t

Iddebcl.Pun.Hominii eo die caefa plus duo millia.
Ibidem: Plus tamen duo millia hoftium eo die caefa,
Ibidem:Plus decem milliacapta.: .: ; : , .i
D E. PARTICVLAM IN V S, nomina
tiuo,accufatiuo,& ablatiuo coniuh&ta, - -

... * g *j& primum de nominatiuo. . ' ' *

Ciccroin Vcrri;Iuffit ut qua:ftatug C.Verresipfius
-, ,. s .- **r* - - - - & pa^
 * D E M o D IS LAT. %$$;39
& patris & filijeffent,eas qugftores demoliendasio
} 'carent, dumq; ea demolitiofieret, fenatores triginta
y.
mon minus adeffent. /

ffTitus Liuius de bcllo Punico: Minus duo millia ho^

L
minum effugerunt. -

\.
Ibidem:Haud multo minus qum mille capta.
Idem : Hifpani paulo mins mille homines pa&ti
tranftulerunt figna.
* D E AIC CV S A T IV O.
*Ibid.Nunquam nix minus quatuor pedes alta iacuit.
Vitruuius: Aluei autem latitudo inter parietem &
pluteum non minus fit pcdes fenos.
- D E A B L A T I V o.
i Cicero pro Lucio Flacco: Ante pedes praetoris info
ro expenfum effe auri pondo centum paulo minus.
- Caefarin commentarijs: Minus horistribus millium
pedum 15.in circuitu munitionem perfecerunt.
7 Ibidem: A millibus paffuummimus duobuscaftra po
fuerunt.
* Vitruuius:Cum non minus tribus corijs fuerit defor
matum. -

C) B S E R V A T V M I T E M EST INI
aduerbioabhinc,quandoq; ablatiuo,
quandoq; accufatiuo iungi.
, Terentius in Andria? Abhinc triennium ex Andria
'commigrauit huic uiciniae.
Cicero pr Cor.Balbo: Etenim fi Gn. Pompeiusab
hinc annos quingentos fuiffet.
Idem in Verrem:HGrum pater abhinc duos& uigia
tiannos mortuus eft. -

IbiGirioconfileftitiabhincan
nos quatuordccim. t- '

-
Idem .
 o ADR I A N vs c A R D I N A L I s |
Idem in Philippi.Etenim fiabhincannos prope xx.
hoc ipfo in templo negauipoffe mortem immaturam
effe confulari,quantouerius nunc negabo feni? i.;,
Idem de diuin. Demofthenes quidem,quiabhinc an
nos prope quadringentos fuit. :

Horatius.
Scriptor abhinc annos centum qui decidit.
- D E, A B L A T IV O.
Cicero pro Rofcio Comocdo : Criminatio tua, quae
eft Rofciumcum Flauio pro focietate decidiffe, quo,
rempore?abhinc annis quindccim. -

Idem Attico pro Cor. Meabhinc annisamplius 4$.

fpopondiffe dicit,
Flauius Alphnus de iudicijs, f. Proponebatur: Qui
abhinc centum annis fuiffet. .. *

Ic quoq;loquendi modus non eft prtereu

H illa aurea Ciceronis utebatur.
Cum enim aliquis uulnerabatur, accepifTe.
cum uulnera, Romano dicendi more dicebant. No
randi funt etiam & alii modi loquendi ab hoc ucrbo
accipio profeti: ut accipere cladem, accipcre iniu
riam, accipere detrimentum, accipere conditionem,
accipere hofpitio,accipere plagam:Maleacceptus,be
ne acceptus,& huiufmodi. -

Ciceroin Philip.Ipfeq;Caius Panfaconful,Imp.cum

inter media hoftitelaruerfaretur,uulnera acceperit.
Idem pro Milone: Primum illuduulnusaccepit,quo
teterrimam mortem obiret. -

Idem in Catilinam: Ille tum graue uulnusaccepit.

Idem in Verrem:Si illum locumaperuimusfufpicio
miaut crimini,accipiendum cffe ftatim uulnus.
Idcm Bruto : Panfa fugerat uulneribus acceptis,
, . quas
 - i. -

r- ; -

. D E M o DIS LAT. L o Q. s.
* qu ferre non potuit. : '
Idem Seruio Sulpitio : Nuncautem accepto hoc tam
grauiuulnere,etiam illa qug confenuifeuidebantur,
recrudefcunt. *.*.** , * * ' ' . .
IdemQuinto fratri: Cum Sextius multis in templo
Caftoris uulneribusacceptis,fubfidioeftiae fera
tus efft: '* : , -

{Cfarin comment. Cum circumuentus multis uul

* neribus acceptis cecidiffet. , -

Ibidem: Quorum alter accepto uulnere occupatus

per fuos,pro occifofublats eft. -

* . -*. Vergilius. ,
Vulneralg illagerens,qu circum plurima muros
Accepit patrios. Hdem:
Sed nequeuim plumis ullam,necuulnera tergo -

* Accipiunt. . . Ouidius de?Faftis. ; -;

Diffugiunt hoftes,inhoneftatg uulnera tergo
Accipiunt. .* *

Ser.Sulp.Ciceroni.Nunciauit M. Marcellum colle.

gam noftrum poft cn tempus Publio Magio
Chilomefamiliarieius pugione percuffumeffe;& duo
uulnera accepiffe: unumimftomacho, alterum in ca
pite fecundum aurem.
Ciceropro Publio Sextio: Tribumum plebis uiginti
uulneribusacceptisiacentem,moribundumq; uidifti.
Idem pro P. Sylla: Accepit P. Sylla iudics uulnus
uehemens & mortiferum. -

Idem pro Gn. Planco: Cum perfeuerantiamfenten

ti fu,non falutem reipub. retinuiffet,tamen ob il
lam,qua illud uoluntariumuulnusaccepit,iuftiffimos
omiiium Metellorumconftantia,&clariffimostrium
hos gloriae laude fuperauit, ti - -

.- - - itu$
 4. ADRIANVS C A R DINA LIS
Titus Liuius ab urbe condita: uulnere accepto gr
circunftantibus ereptus eft. : **si
Ibidem: Multa uulnera accepta. *

Idem de bello Punico: Sub caudis qua maxime mole

lis cutis,uulnera accipiunt.
Ibid. Cmulta Romani milites acciperent uulnera.
Idem ab urbe condita:Plures uulnera accipiunt. . :
Ibidem:Plura accipiunt qum inferunt uulnera.
Vlpianus de fenatufcon. Syllaniano, 1. Cum alter:
Aut alia uulnera ifti acceperunt. I
A C C I P E R E P L A G A M.
Varro de re ruftica: Si qua in tonfura plagam acce
pit,eum locum alligat pice liquida. ' ' -.-.-. .;
Cicero Attico: Atque ille locus indu&tus eft me di
uinitus:ne una plaga accepta P.C. conciderent.
Idem Tyroni: Maximam plagam accepit, quod is
qui fumimam autoritatem in illius exercitu habebat,
Titus Labienus eius focius fceleris effe noluit.
Eidem : Nihil uideo quod fperandum putem, iure
praefertim,cum ca plaga in Afia fit accepta.
Idem de Fato: Eam plagam potius accipiam, qum
fato omnia fiericomprobem.
Idem in Verrcm: Tu inquam tantam plagam tacitus
accipere potuiffes.
A C C I P E R E C L A DE M
Titus Liuius ab urbe condita:Poftacceptam proxi
mae pugnae cladem.
Ibidem: Ex infidijs prope magna accepta clade. :.
A C C I P E R E IN I V R I A M
Cicero in Verrem : Nulla priuatim accepta iniuria.
Idem Quinto fratri:Quiaccepta iniuria,illa fpe&a-
cula qurebat. *. - _

- - Cxfr
f
- b E M O D I S L AT. L o Q. * &;
Cfarin commentarijs: Ne quam notu oppidani
militibus iniuriam acciperent. -

Plautus in Mercatore : Ad cnam uocat, uenio,de^

cumbo,acceptus hilare,atque ampliter. . .

Idem in Ciftellaria;Ita lepid nitideq;in prandioac

cepiftiapud te, ut femper memincrimi.& fubdit: Ita
hodie hic acceptifumus fuauibus mddis.
Varro de lingua
nitidcq; Latina : Ita in prandio
accepifti. ' '
noslepide,
;

Jdem de re ruftica: Et me, abfente patrono, hofpitia

accipiebat. - * . . -

Ibidera ; His omnibusita acceptis, uel compofitis,

ipua cura dominirequiritur. --

icero de oratore : Ego ero tque hilare acceptus

inquit. -- \

Plauts in Amphitrione: Aduenientem hic meliofpi

tio acccpturus eft. * . .

Ibideih: Familiarisaccipere faxo haud familiariter.

Vergilius. Accipit hofpitio. : v *

Cicro in fomnio Scipionis:Poft aut regio appara

tu accepti fermonem in multam not produximus.
T M A L E AC CEP T V S.
Cicero in Verrem: Epicrates homines multis uerbis
male acceptos dimifit. . *
-

Ibidem:Male accipit uerbis Rabonium,., ,;

Lentulus Ciceroni: Exclufus enim AntiochiaJDo^'
lobella, & in oppugnando male acceptus, nulla a^ '
liaconfifus urbe,Laodiceam,quae eft in Syriaadma
re,fe contulit. - - - -

Hircius in commentarijs: Itaq; aduerfarijmale acce

pti,dum dcmum prfidia contulerunt.
bitis Ciceroni;R.ecurriadmcas copiolas(ficenim
t - . g25 Vl
 4 AD R I A N v S C A R D I N A L IS
easuere appellare poffum) funt cnim extenuatifft^
mae,& inopia omnium rerum peffime acceptae:,
A C C I P E R E C O N D I T I O N E M. ; ;
Caefar in commentarijs: Refpondit non effe confue
tudinem populi Romani, accipcrc ab hofte armatq;
conditioncm. ; . *. - - * ,
' "*

ERE DETRI M E NT v M '}

Ibidem. Quod detrimentum culpa & temeritate le*
gati fit acceptum. -
Cicero pro lege Mani, Nam in cteris rebus cum ue
nit calamitas,tum detrimentumaccipitur.' . . . . ,
Ibidem : Neque eos quicquam aliud affequi claffium
nomine,nifi ut detrimcntis accipiendis maioreaki,
turpitudine uideremur. - * . . *, *
-

A C C I P E R E D O L O R E M. ... :
Cicero pro domofua: Accepipontificesmagnum,afa
que incredibilem dolorem. * * ,*

ACCI P E R E B E N E F I c IV M. :
Cicero de prouincijs confularibus: Sed nonis fc
gratuseffe debet,quiaccepitbeneficium:uerumetiam
is,cui poteftasaccipiendi fuit. i . ..'*.
A S SIG N A R E, Tribuere,Attribuere,
Adfcribere.' -, , **

Leriq; poft Ciceronem autores uerbum impu

P:quiores uero dotiffimi,& clariffimi uiri, quos
dixerunt nouo & commentitio uerbo. Anti

nunquam fatis laudare poffumus, non imputo, fed

affigno, adfcribo,tribuo, attribuo, dicebant:ut infr
patebit.
- A S SIG N A R E.
Cicero Aulo Cecinnae : De quo quicquid detrahas,
ncceffc cft,autinfirmitati,autinuidi affignetur.
. - Idem
 *' D E M o DIS L A T. L o Q.^ $
W Idem pro Tito Annio Milone:Nec poftuIaturi,ut
mors P.Clodijfalus ueftra fuerit:idcirco eam uirtuti
Milonis potiusqum P.R.felicitati affignetis.
Idem ad Quintm fratrem : Improbitati, & fceleri
meo potius qum impudentiae, mifericordiaeq;af^
fignes.
Idemi Attico:Si perturbatior eft,tibiaffignato.
Eidem: Quoqumodo uerofe res habeat, nihil affi
gnabis,nec patriae,nec patri.
Idem in opere quod infcribitur Brutus : Hc fmi
nusapta uidtur huic fermoni Brute,Attico affigna.
Idem pro Caio Rabirio Pofthumo: Nec uero idhuiu
{modi quifquam, fed temporiaffignandum putauit.
T.Liuius de bello Macedonico: Flcns petijt ne unius
amentiam ciuitati affignaret. -

T R I BV E R E.
Idem in Bruto: Peto te, ut id non modo negligen
^ . ti me,fed ne occupationi quidcm tribuas. .
A T T R II V E R E.
Idem de oratgre : Hoc fi tu cupidius fa&um exifti
mas,Caefafiartribues.
Item de natura deorum: At nonnunquam bonos exi
rus habent boni: eos quidem adfcribimus, attribui
mus fine ulla ratione dijs immortalibus.
Idem in Verrem:Quis iftuc Apronio attribuebat?
Idem:Omnes id Verri tunc attribuebant.
Ibidem: Dicerem hoc totum mihi effe attribuendum
iudices,fi illi unquam me hoc poftulaffent. -

Ibidem: Vt alijs caufam calamitatis attribueret. -

' Ibidem : Dicoaut omnes extra culpam fuiffe : aut fi
uniattribuenda culpa fit,in eo maximam fuiffe.
- - Q_V AM.

*. F Qum
,
 33 AD R I A N V S C A R D IN AL IS
Vm elegans eft, & plenus Romani cand*
C) obferuare
ris hic quoquc dicendi modus, quem pauci
ftuduerunt. Nam quis eft noftro
rum,qui non dicat: Nouem annis poftqum huc ue^
ni, nouem annis antequam Romam effemingreffus?
Qui modus loquendi, & fi Latinus dici poteft, ele
gans tamen, & eruditi illius feculi dici non poteft,
Equo feculo ita dicebant:Poft nouemannos qum huc
uieni: Ante nouemannos qum Romam effemingref
fus.Et cum dicebant: Nouem annis ant, uel nouem
annis pft: raro fubiungebant qum, fed poftpone^
bant,ut infr colligetur:
Cato de re ruftica:Poftridie, aut poft diem tertfum,
qum letaerit. -

Ibidem:Poftannumtertium qumfeuerisincendito.
Cicero Attico:Quatuordecimannis poft, praetor eft
fatus Tuditanus,qum conful Mumius. .
Idem de oratorc libro z.Poftero igitur die,qumil
la erant ata.
Idem contra Rullum: Cum multis vpnis poft pe^
tijffcnt,qum prtores fuiffent. -

Cice.filius Tironi: Aliquando uenerunt poft di qua

dragcfimum & fextum,qum nobis difcefferaf\. :
Cfar in commentarijs:Poft diemquartum qum\ft
'in Britanniam uentum.
Catullus. - .

Smyrna mei Cinnae nonam poft deniq; meffem . .

Qum cocpta cft,nonamq, dita poft hyemem. .
Hircius in com. Poft diem ferti;jAfricam attigit. ' r.

Afconius Pgdianus: Poftnouem dinde annos,qum

fublata erant. I.

Idem:Poft diem tertium,qum Cato e abfolutus.

* * * - Idem
] d E M O D IS L AT. L o Q.
fdem: Poft diem autem quartum, qum poftulatus
4*
erat Scaurus. -

-Idem:Poft diem tricefimum fer,qum erat Clodius

occifus. -

Idem: Ante fexdecim annos,qum haec dita funt.

Id:Poft pauculos ftatim dies,jinerat Tribunatum.
Idem:Poft feptimum annum, qum Carthaginenfi
bus bello fecundo data eft pax. a : -

Idem: Haec ortio dita eft L.Caefare,& Figulo con

fulibus,poft annum,qum pro Corneliodixerat.
Idem:Ante annum,qum hc dicerentur,ata eft. .
Paulus de Nautico focnore, I. Focnerator: Si nauis
poftea perierit, qum dies prfinitus periculo exa
&us fuerit. -

VIpianus de manumiffio. 1. Qui duos : Poft annum

qum moriar,liber efto & fubdit: Poft annum,qum
hoc teftamentum fatum fuerit. - .

Papinianus de peculio caftrcnfi, l.Pater: Quod fi fi^

lius poft annum,qum militare defierit, iure commu
niteftamento fa&to,uita decefferit.
Martianus de muneribus,l.Reus:Poft annum,qum
reus delatus eft.
Scaeuola de legatis in uxorem: Poft annos complu
res;qum facit teftamentum.
Titus Liuius uero,labente iam in deterius Latino il~
lo candore, abfolutcabfq; aliqua particula poft,uti
tur,ut aburbe condita:Septimo die,qum profetus
erat in caftra,redit.
Ibidem : Lilibeum tertio die, qum profe&tus inde
erat redijt. ' ' , , -

Ibidem:Tertiodecimo die, qum profetus eratina

de Lilibcumreuetus. :
- ; - f z. Idcm
 ]
gg A D R I A N V S C A R D I N A L IS
Idem de bello Punico:Otauo menfe qum corptum |
oppugnari,capturi Saguntum. -

Idem ab urbe condita: Die xx.qum creatus erat,di

&tatura fe abdicauit. -

Ibidem. Quadringentefimo anno, qum urbs Ro

mana condita erat, quinto tricefimo qum Gallis
recepta. _ - -

Idem de bello Maccdonico: Altera die qum Brun

dufio foluit. - -

Ibidem: Die tertio,qum petierant. -

Ibid. Anno tricefimo altero condita Roma erat.

- A M A B C). -

- A Mabo, qu interietio amantis eft, Pot il- .

lius fingularis feculi quandoq; cum pronomi
- ne,interdum abfolute, quandoq; n ad unum,
fed etiam ad plures : oratores uero, & qui folutam
fcripferunt orationem, longe aliter ufi funt : ut ama
mc,amabo te frequenter dicerent.
Plautus in Menech. Amabo mi Menechme.
Idem in Perfa:Dic amabo.
Idem in Rudente:Quo amabo ibimus?
Ibidem: Ite inquam domum amabo.
Ibidem in Truculento: Properate, afferte menfam
amabo. -

Idem in Merc. Amabo ecaftor mi fcnex eloquere.

Idem in Menechmis: Pallam illam, amabo, quam ti~
bi dudum dedi,mihieam redde. -

Idem in Sticho:Qui amabo pater?

Catullus: Amabomea dulcis Ifiphilla.
Cicero Caffio : Et amabo te : cm dabis pofthac ali
quid domum literarum,mei memineris.

Idem Attico: Noftra autem negocia, quoniam Ro

' - - im cOm^

) ID E M o D IS L A T. L o Q. 69
tim** mae commoraris,amabo te explica. ; .
Eidem: Amabo te,inciibe in eam rem,& ad me fcribe.
Ti Eidem: Ama me,non libenter uidi:fed modo {uccen ,
_ fet,modo gratias agit.
Vy Eidem. Expe&ta amabo te. - .

i| ' Idem Quinto fratri: Amabo te mi frater, nifi uno

meo fato,& tu,& omnes mci corruiftis. -

[| Jdem Attico: Sed amabo te, nihil incommodo uale

tudinis feceris. . . . . '-'
Eidem:Mate, fed amabo te, perfice mihitotum nee
gocium. - - -

Idm Curioni.Sed amabo te, cura & cogita nihil no

i:fed illud idem quod initio fcripfi. - - -

Idem Quinto fratri: Amabo te,aduola,cfolabor te.

Idem Attico: Cura, amabo te, Ciceronem noftrum.

: Caelius Cicergni: Amabo te, fi quidquod opus fue

' rit Appio facies,ponit me in gratiam,'*
, A B D O.
;-
Ibid. Amabo te,impera tibi,hoc curare foleslibenter.
* * .
.

Emo eft fer, qui ignoret abdere quid fignifi

IN tamen loquendi, quo eo uerbo de
' Y &iffimi illi Romana lingua ujfi funt, quotus
quifq; eft,qui norit? Aliquauer quae fparfa multis in
focis apud eos fluunt, fub oculos fubijcere ftudui, ut
fint legentibus praeftoad imitandum, * *
Terentius in Hecyra: Rus abdidit fefe. * ;
Cicero Curioni: Abdo me in bibliothecam,itaq; ope
. ra efficio tanta,quanta fortaffe tu fenties.
Idem Planco : Abdidit fe in intimam Macedoniam,
qu potuit longiffime caftris.' ' -
iii.-> c E

*fdcm in Pifonem:Domum feabdidit, indefio&e in

tcmpcfta crepidatus,ucftcfcruilinauem confcendit.
, F 5 Idcm.
 yo AD R I A N v S C A R D I N A L Is
Idem pro Milone : Cum fe ille fugiens, in fcalarum
renebrasabdidiffet.
Idem Attico: In Aegyptum nos abdemus.
Ibidem: Vtar tuo confilio, neque me Arpinum hoc
tempore abdam. -

Dolobella Ciceroni:Si fe ille abdiderit in claffem.

Caefarin comment.Aut fe in Menappios abderet.
Ibidem: Reliqui fefe fugae mandarnt,atq; in proxi
masfyluas abdiderunt.
Idem:Finibus fuis excefferant,fuag omnia exporta
uerant,feq; in folitudinem,ac fyluas abdiderant.
|Vergilius tamen,cum iam tas illa aurea quam fu
Mpicere non defino,prope obfolefceret, ablatiuo ufus
eft,cum in Georgicis dixit:
Abde domo,nec turpi ignofce fenetae.
Et aequalis eius
Titus Liuius ab urbe condita: Se in fuis inquit,quifa
que tetis abdiderunt.
Ibidem:Confules in priuato abditi.
- . A SPIR A R E.
Vm parum notum eft,& in ufu pofitum oc
cultiorefignificatouerbum Afpiro:qum ele
- ganter, qum appofite diuini illi Latinitatis
parentes eo ufi fnt? quorum aliqua loca his fubieci,
ex quibus liquido nihil aliud Afpirare intelligimus,
qum accedere,peruenirc,affequi,attingere, -

Varro in libro rerum rufticarum : Ad quae granaria

nulla aura humida propinquis locis afpiret.
Cicero Trebatio:Subinuideo,iniquit, tibi,ultro te ef
feaccerfitum ab eo,ad quem caeteri non propter eius
fuperbiam,fed propter occupationem afpirare non
F. . . . Idem
 p E M o DIS L AT. L o Q. ' *
Idem in oratore : Ad eam laudcm quam uolumus,
afpirare non poffunt. - - -

In eodem : Ex bellica laude afpirare ad Africanum

W nemo poteft. - - - ;
Idem Attico: Ve&iii in roftra produxit,eumq; eo lo
co cftituit, quo Bibulo confuliafpirare non liceret.
Idem in Vertem:Quo claffesfp conatae,nunquam
ii afpirare potuerunt. -

Idem in Tufcula. Haec etiam in equuleum conijcium4

tur,quo uita non afpiret beata. -

Ibidem: Metrodorus ccupaui, inquit,te fortuna,at

que cepi, omneis$ aditus tuos interclufi, ut ad me.
afpirare non poffes. ,;*

Ff ii
&us plerunq; longe aliud fignificat, qum: i * *

A
-

#; ### . Affetus iniuria, af*

fetus contumekia, affetus moleftia. Sed ina:
teriore,ac reconditiore fignificato, id eft quod uitia
tum,infirmum,aegrotum. * . -

Cicero dc oratore: Affetus inquit,fene&ute.

Idem Attico: Quem quidem Neapoliaffetum gra
uitcr uideram. `
Idem in Verrem: Nemo Agrigenti, neq; aetate tam ,
; * affe&a,neq; uiribus tam infirmis fuit,
Propertius..
Iuppiteraffe&ae tandem miferere puellae. _ ' :
-
>
-*
<s

Cornelius Cel.Vbi kienaffetus eft,intumefcit. *: `

Ibidem: At renes ubi affetifunt,diu male habent. *
Cfar incommentarijs : Qui funt affeti grauiori;
bus morbis. -,. - +.

Ibidem: Neq; affetum ualctudine filium exponere i

interram Ratitut, - - - .. *
- - ------ . 4 Ibidcm.
 -,. AD R I A N v S c A R D I N A L I S
Ibidem:In corpore affeto.
Titus Liuius ab urbe condita: Color imperatoris,
, quem affetum uifuros crediderant.
Ibidcm:Corpora affeta tabo.
Ibidem: Vires corporisaffe&tae.
Ibidem: Affeti pleriq; principum.
Ibidem: Exercitum affe&tum prlio, ac uia no&ur
na excepere. -

Ibidem: Affe&tg Veienti bello Reipub.remedio fuit.

Papinianusadlegem falcidiam,l. In ratione:Quimo
riente domino, ea ualetudine affeti fuerant , ut eos
non poffe uiuere certum effet.
Sed & eius uerbi eftalius quidam fcretior fenfus,:
quo meoiudicio inchoare fignificet,ut:
Cicero de prouincijs confularibus: BelIum affctum
uidemus, & (uere ut dicam)pen confetum, fed ita,
ut fi idem extrema profequitur qui inchoauit, iam
omnia perfeta uideamus. -

Et in eodem: Nam ipfe Cfar quidem cur in prouin

cia commorari uelit: nifi utea, quae per eum affeta
funt,perfeta reipub.tradat?
A D V E R. SA R I A.
O eft n ignorare Aduerfaria qu
fint, quo nomine antiqui illi multo aliter, ac
-

Julgato fenfu utebantur.Erant enim aduerfa

ria, quantum colligere potui,libelli ratiocinatorum:
in quibus primum rationes accepti, & expenfi,negli
geniter & fine ordine fcribebantur, mox in codicem
diligentiffime praefcript referebantur. In qua re
aduertendus eft hic quoque elegans dicendi modus:
Nam referre in codicem & in fabulas dicebant, uel -
nomina,ucl pccunias,aut resalias,um per ordi
-- -. *-* * - ut que
-
| D E M o D I S L A T. L o Q. -75
ut dixi,defcribebant:Secus cum in aduerfrijs aliqa.
notabant,fine ordinc,&in confufo,& negligenter id
faciebant. Cicero in fragmto orationis pr Rofcio
Comocdo: Non habere fe hoc nomen in odice acce
pti,& expenfi relatum confitetur : fed in aduerfarijs
patere contendit. Vfq; e ne te diligis, & magnifice
circumfpicis, ut pecuniam non ex tuis tabulis,fedad
uerfarijs petas? Suum codicem teftis loco recitare ar
rogantiae eft:fuarum prfcriptionum, & literarum
aduerfaria proferrc non amentiae eft. Quod fi ean
dem uim,diligentiam,autoritatemq; habent aduerfa
ria,qum tabulae,quid attinet codicem inftituere,con
fcribere, ordinem conferuare,memoriae tradere lite~
rarum uetuftatem? Sed fi quod aduerfariis nihil cre
' dimus,idcirco codicem fcribere inftituimus, quod e~,
. tiam apud omnes leue & infirmum eft, id apud iudi
cem grauc & fantii effe ducetur?Quid eft ergo quod
negligenter fcribimus aduerfaria?quid eft quod dili
genter conficimus tabulas ? qua de caufa ? Quia haec
funt mcnftrtia, ill funt aetern:hgc delentur ftatim,
illg feruantur fante:haec parui temporis memoriam,
illae perpetu exiftimationis fidcm & religionem.
ampletuntur:hc deieta, illae funt in ordinem com
fc&ae: Atque ita aduerfaria in iudicium protulit ne^ :
mo,codicem protulit,tabulas recitauit.Tu C. Pifo ta
li fide,uirtutc,grauitate,autoritate ornatus,ex aduer.
farijs pecuniam petere non auderes?Et fubdit: Qgg^ :
ro qum pridem hoc nomen Fannijimaduerfaria re^
tulifti?& fubdit:Cur tam diu iacet hoc nomen in ad~
uerfarijs&fubdit: Tu hoc nomen triennium am^
plius in aduerfarijsas;pateris? -

' ' F ; Amo

 y4 AD RI A N v S c AR DINA LIS
Mo te multum, Valde tc amo. Modus hic lo
Aiii magnam affert Latinitati gratiam:eft
enim candori illi Romano proprius,nec fuco
aliquo inquinatus. -

Cieroad Atticum de municipijs: Qud mihi polli

ceris,ualde te amo.
Ad eundem: Te multum amamus,qud ea abs te di
ligenter,paruoq; curata funt.
Ibid. Multum te amo,qud refpondifti M.Otauio.
Terentius: Ecquid nosamas de fidicina hac?
Cicero Attico,de Randufkulo Numeriano:Multum
te amO.
A C Q VI E S C E R E.
TEfimisilludautoribus
notaui,quod ab ijs,quos dixi,perfetif
ufurpatum eft. Non enim (ut
uulgus putat) Acquiefcere confentire eft : fed
$ignificat cum quadam animi uoluptate,quiete$ coa
fiere in re aliqua,in qua priusin dubio,aut folicitu
dine animus fuiffet, ficut Cicero & alij, quos fubeci
clare oftendunt. - -

Cice.in epiftola ad Sulpitium : His uero temporibus

fabemus aliud nihil, in quo acquiefcamus & fubdit.
:Seruus quidem tuus in omnibus ingenuis artibus,im
primisq; hac in qua me ego fcripfi acquiefcere,itauer
fatur ut excellat.
Ad eundem:Vt cius in bonis acquiefcam.
Et iterum: Literis tuis letis,aliquantulum acquieui.
Idem Attico: Acquiefco enim fcribens ad te, & le
gens tua.
Eidem : Interim uelim mihi ignofcas, qud ad te
cribo tammulta toties, acquio enim,& tuas uo^
loelicere literas.
; -! Eidem,
 : . p E M O D IS 1. AT. L o Q. 7;
Eidem:Sed intererat enim ubi acquicfcerem. -
Idem de amicitia:Viciffim autcmfenes inadolefcen
tium charitate acquiefcimus. -

Item de diuinatione:Qyiiam aetate proueti, in no

ftris libris acquiefcunr. -

Idem Marco Var. Artes noftrae nefcio quomodo niic

uberiores frutus ferre uidentur, qum olim fere
bant:fiue quia nulla nunc in re aliaacquicfcimus,fiue
quia grauitas morbi facit,ut medicinae egcamus,
Id pro rege Deiotaro: In tuo ore uultuq; acquiefco.
- Deffe nihil aliud profeto eft,qum prfenta:
-effe.Archite&ti tamen illi Latinitatis nobiles,
*- ~quandoq; coramuel praefent,quandoq;utrum
que ei uerbo addebant, quo firmius opus exurgeret.
'Iautus in Moftel. Adfum praefens prfenti tibi. .
Terentius: Ac non quia ades praefens dico. -

Cicero pro domo fua: Adeft praefens uir fingulari

uirtute. - - - - -

Idem in Anto.Coram aderit praefens tibiipfe,& ille

_quem infimulas $? rcfpondebit. '
Idem de officijs : Ad id quod adeft, quod$ praefens
' eft paulatim fe accommodat. ' - -

Idem in Ver.Adfunt homines cx tota prouincia mobi

Iiffimiquiprgfentcs uos orantatq; obfecrant iudices.
Idem 3; io. Fit enim nefcio gode, ut quafi co
* ramadcffe uideare cum fcri ,

- Ver ilius. -

Coram quemquritisadfum. .' ;

' Troius Aeneas. ; - . .. .
N YQmine appofito, & aduerbio appofit, u
N autorm probatiffimi quique, prfertim
patcr& eloqunti decus Cicero, quod f
-

- **. v. ** T * * * in
 A D R I A N v S C A R D I N A L I s .
inde eft,ac fi dicamus:aptum, accommodatum, apte,
accommodate. -

Varro de re ruftica:Galli appofiti,fed maxime ad iu

menta. .
Ibidem,Maxime ad id pecus appofitum.
Ibidem, Eft enim quod eum inquinat locum appof
tum ad agriculturam. " -

Cicero Attico,Sed iam extrudimur,non Planco,ne

is quidem retinet, uerumab ip locQ minime appo
fit6ad tolerandum in tanto lutu calamitatem.
Idem in Verrem : Menfes mihi tres cum eripuiffetis
ad agendum maxime appofitos. ' T. * -,

Ibidcm, Qui ita natus eft, ita educatus, ita fatus,&

animo & corpore, ut multo appofitior ad deferen
da,qum ad auferenda figna effe uideatur. \
Ibidem,Homo bene appofitus ad iftius auaritiam.
Idem de arte Rhetorica, Dicere appofit ad perfua
Dhaerefcere,tritum ubiq; & uerbum,& figni
A , fed non omnibus eius(ut dicunt) rea
*gimen notum . Accufatiuo enim praecedente
prgpofitione qum datiuo frequentius iungitur.Qu
res e mirabilior cft, qu uerbum id cum praepofiti
me Ad,quae accufatiuum requirit, componitur:Quod
item fit perfaepe in uerbis aggredior, adiungo,adeo,
applico,afpicio,adrepo,& fimilibus.
- - A D HAE R E SC E R E. | .
[Plaut.in Penulo: Ne ad fundas uifcus adhaerefceret.
Cice.pro Publio Sextio,Ad columnam adhrefcere.
Idem definibus bonorum & malorum, Vt homites
ad eorumfaxa difcendi cupiditate adhrefcer*tt. ,
Idem in Acadcmicis quxftionibus,Qgafi erj;
\ b1-
 . D M o D Is l A T. loo. , ,
| dcbellati,ad eam tanquam ad faxum
Idem ad Pont.Ne inhanc tantam materiam feditio2
$$a;?
' nis ifta funefta fax adhrefceret.
Idrintr d Quod genera,quam difpa.
ria partim fubmerfarii, partim fuitanti,& innanfiii
belarum,partimadfaxa natiuis teftisadhgrentium?
Idem de orato. Et ad genus id, qud quifq; ueftrum
in dicendo probaret,adhaerefcerent. T.
Caefar in Comment.Hc cafu ad turrim adhaefit.
. A G G R E D I,
Cicero de natura deorum: Tum Cotta, quia fic aga
gredior,inquit,adhanc difputationem,qufi nihilm
quam audierim de dijs immortalibus. ' T.
Idem pro P.Sextio:Tamen aggrediar ad dicendum.
Ibid. Naggrediar ad illa maxima atq; ampliffima.
Idem de rato.Cum ad caufam fumaggreffus, ,
Idem pro Cornelio Balbo: Priufquam aggrediar ad
ius,caufamq; Cornelii. . 3. _, . - _! v.

Idem pro Lucio Flac. Aggrediariam ad fingulas ci

uitate$. - \ - -

$a; de legibus: Prius qum aggrediamur ad leges

fingulas... _ _ _ . ' T. '.._ ._ ,
A DjI v N G E R E ET AccEDERE.
Terentius in And. Vt animum ad aliquod ftudium
adiungant, - - - -

Idem in Eunu, Accede ad ignem hunc, iam calefces

plus fatis. - ' - *

cicero in Philip.fexta:Cgfar fe ad nemin adiunxit.'

--^ Idem de arte Rheto, Ad eam caufam, qua commo
... tum peccaffe dicet,poterit adiungere. -
Ibidem?Poftea ad id quod definierisfatum eius,qui
accufabitur,adiung&re oportebit, . . . id
'
- ci
* * AD R I A N v S c A R D I N A LIS
Idema in Topic. Omnibus eft ius parietem diretum
ad parietem communemadiungere,uel folidum, uel
fornicatum. '. *
Idem in Philippica quinta:Et Pompeius ad L.Syll
maximum imperium, uitoremq; exercitumaccef
fit,Caefar fe ad neminem adiunxit.
Idem pro C. Rabirio: Adiungemus ad hanc labem
ignominiamq; mortis etiam C.Marijnomcn.
AD I R E.
Plautus in Afinaria: Ad me adi uiciffim.
Idem in Trinummo:Tute ad eum adeas.
Idem in Menechmis: Adibo ad hominem.
Terentius in Andria: Quid tibi uidetur adeon ad
eum?
Cicero pro lege Manilia : Qui omnium mentes eo
rum, qui ad rempub.adeunt maxime perfpiciunt.
Idem pro Lucio Flacco: Ad quemadit? -

Ibidem in Verrem:fefe fuis ciuibushaec habere man

data,ut ad Verrem adirent. -

Ibidem:Cterihaeredesadeunt ad Verrem. *
Ibidem : Vt fi uobis uideretur, adiremus ad eorum
Senatum.
Ibidemu:Cum ad praetorem in iusadiffemus. - -

Ibidem: Patri exata aetate,&adolefcenti filio adeum

diad illummiferum poteftatem nunjeffefatam,
Ibidem: Aditumeft ad libros Sibyllinos. -

Ibidem : Homines tenues obfcuro loco nati, adeunt

ad ea loca,qu nunquam antea uiderunt.
Idem pro Rofcio Comccdo : Ad arbitrium hoc ani
mo adimus, ut neque nihil, neque tantum, quantum
poftulauimus confequamur. -

Idcm pro Scxto Rofcio Amerino:Poftremoiftohor

tQ^
 . D E M o D I S L AT. L o Q. 79
. rarre ad Syllam legati non adierunt.
Caefarim Commen. Vniuerfiad Cfarem adierunt.
Titus Liuius de bello Punico: Quiad lacum Auerni
adiffent.
Idem debello Macedonico:Scriba ad Tribunos ple
bis adit.
A P P L I C A R E.
Terentius in Andria: Hi fe ad uos applicant.
A S P I C E R E.
Varrolibro fecundo rcrum rufticarum: Simulafpi
citad me. - - -

Ibidem: Fundaniusafpicit ad fcrofam.

A C, C E D E R E.
Varro de re ruftica : Docent fylueftria ad qu fator
non acceffit. .
Terentius in Phormione:Voluntas ueftra fiad Po&-
tam accefferit.
Ibidem:Siad matris mammam non accedet.
Cicero pro C.Rabirio: Deinde uos Quiritcs, quo
rum poteftas proxime ad deorum immortalium ac- '
cedit;oro,atque obfecro. "

Ibidem : Ad quem cum acceffiffemus, Axius Appio

fubridens: Recipis nos, inquit, in tuum Ornithona,
ubi fedes inter aues. -, -

A D R E P E R E. .
Varro de re ruftica; Ne mus aut lacerta adrepere ad
columbaria poffit. - -

Ccipere eodem exemplo literas.Hic quoqjma

A Latine loquendi elegantiffimus eft, figni*
ficatq; quod corrupto,deprauatoq; dicendi g
nere, fer apud omnes dicitur eiufdem tenoris, ef
duplicatasliterasaccipcre:qugbarbaricsitainoleuit,
ut pro:
.
so A D R I A N v S c A R D I N A L IS
ut proprium, uerumq; quem dixi, loquendi modum
nemo iam,aut pauci agnofcant.
'Cicero Cornificio: Hc fer ad eas literas, quas eo~
dem exemplo binasaccepi.
Idem Scruio Sulpitio: Licet eodem exemplo faepius
tibi huius generis literas mittam. -

Eidem: Accipio excufationem tuam, qua ufus es,cur

fpius ad me literas uno exemplo dediffes.
Idem Trebatic:Quis folet eodem exemplo plures da
re,quanqum fua manu fcribit? '
Idem Plan.Binas te accepi literas eodem exemplo.
Brutus Ciceroni: Eodem exemplo liter te mihi
reddit funt. ,_
A R T E R I A. - .

I ^ ciIcetputent:autoritates
aliqui Latinius Artcriam,qum uenam di
tamen, quas infr pofui,
opinioni eorum contra ftare uidentur.
Cicero de fato.Si cui uen fic mouentur,is habet fe
brem,& is febrem non habet.
Ouidius de Ponto.
Et iam deficiens fic ad tua uerba reuixi:
Vt folet infufo uena redire mcro.
Ibidem. A.

Spe aliquem folers medicorum cura reliquit:

Nec fpes huic uena deficiente cadit.
Idem in Metamorphofi.
Saliunt tentatae pollice uen.
Perfius.
Tange miferuenam,& pone in petore dextram.
Nil calet hic.
Sabinus in epiftola Paridis pro Helena:
Dumq; fuo tentat falientem pollice uenam. *.
Vitruuius
 *-

] ; D E M o D IS L A T. L o Q. .
Vitruuius : Vti medicis & muficis, & de uenarum,
rhythmo,& de pedum motu. ' . . : a
ss

Cornelius Celfus: Si circa frontem intentg uen mos

uentur. - - . . . ;
Ibidem.Periculofiffimum tum eft,fi uen quoque ibi
: uehementer agitantur. ....' . :'.- ' _ *
Ibidem: Vbi uenarum exigui,imbecilliq; pulfus funt.
Ibidem: Tum requirunt etiam quare uenae noftrae,
modo fubmittant fe,modo attollant. II, ' ':
Ibidem : Scd primo quidem die nullus humor dari
debet, nifi fbito fic uen conciderunt,ut cibus quo-,
que dari debeat.'
bid.Venis enim maxime credimus fallaciffimae rei.
Ibidem:Venas autem confpetus medicimouet. _;
Ibidcm:Si uen non aequjsjnteruallis mouentur.'' ;
Ibidem: Vrina fallax,un fallacior. - -

N YOn caret magna elcgantia hc

cula At, qua uario modo ufos bonios illos aue,
tores reperimus. De qua & fi aliquinon pau,
ca dixerunt,eam nos uel declarare apertius,uel plu
ra addere utile duximus. - - -

Vergilius in principio libri, & capite uerfuumillam:

1ocauit. , ^ . . -
*.
At regina grauiiam dudum faucia cura, -

Vulnus alituenis. -

[Quandoque eft execrationi pruia,ut idem:
At tibi pro fcelere exclamat,pro talibus aufis: .'.,
IDi (fi qua eft coclo pietas,qae talia curet ' ' *
;int grates dignas & prmia reddant ' ;
ebita. -

iiaAadAttiliDidignumfgisexiigent.
- - G - 4|Quan*
 $. AD RI AN vs c A R D IN AL rs .
1$ optantis,ut Plautus in Perfa: ;
t tibi Di omnes bene faciant. * * -' ' !

s. Aliquando geminata admirationem oftentat, ut

Plautiis in Merca, Atat meus hic quidem pater eft. .!
Tereh.in And. Atathocillud eft,hinc illtlachrymg.
Horatius aliquando imprecando exclamat,& in- |
terrogat: -
At deorum quifquis in clo regis terras, -
-

t humanum genus,quid ifte fert tumultus? ' . ' _

I Interdum cum
interrogans,ut admirationc
Terentius laudat, uel
in Eunucho: ' ' uitupcrat*

?Fucum fatum mulieri,at quem deum? -

Citero pro domo fua: At quae dea eft? ' -

Idem Peto: Habuiffes enim non hofpitem,fed contu

bernalem:at quem uirum ? non eum quem tu folitus
es Promulfide conficere. - - - - - -

Idem pro Aulo Cluentio: Vna mater oppugnat, at

mater? quarn caecam crudelitate, & fcelere ferri
uidetis. ." '
Idem pro Tito Amnio Milone: Itaqueanteuertit, at
quo die? _- - -
Idem pro Publio Sylla: At quos uiros: ;
Idem pro Lucio Flcco: At quos teftes? - -

Idem in Bruto: Gn. Pompeius Sextifilius, at quem

| numerum btinebat? . . *--
Idem Attico: At quibus uerbis:& prorfus geftisam.
pliffimis? ' 7* - *

QUandoque ot; Cicero pro dmo fa:At uidete

hominis intolerabilem audaciam. * ' ' ' . ' -

Idem in Verrem: At uidete hominis inipudentiam,;

_atque arrogantiam iudices. . *.: . ., .

qIntcrdfnglicitcr interrogat.CiccroiiVerrem*
------- " At per ;
] * * D E M o D IS LAT. L o Q. r ;
At per deos immortales gd eft d de hoc dici
w| Nonnunqum affrmat,ut Terentius in Eunuchos,
r<*
ss

At diligenter, At mature. -

s.] Quandque per ironiam quandam inducitur. :*

Ciceroin Verrem: At mores commodi,quis contua
macior?quis inhumanior?quis fuperbior? Ad haec fi
ne cuiufquam malo, quis acerbior? quis infdiofior.
quis crudeliorunquam fuit? * . . . :; . . . ' ;
] Quandoquc faltem fignificat.
:$:: ruftica:Sinon eodem die,at poftridie.
Cicero Curioni: Noftram fuffragationcm fi minus: ,
,
potentem,at probatam tamen,& iuftam. . . ..... !
Id pro Lu. Flac.Si non propinquitatis,atgtatisfuga
fi non hominis,at humanitatis rationem haberet.
| Quandoque idem,quod fed fignificat. . i

Cicero proTito Annio Milon;Quid porr qugren*

dum cftfatii ne fit? At conftat: A quo? At patet.
- A B ESSE BID V I. :. . T. _ ,
_A Beffe bidui, non biduo, aut per biduum dici
tur, idq; fine alio uerbo coniunto, licet fub-,
intelligatur itinere, aut uia, fed talis crat lo,
quendi modus. ' . . . . .
Cicero Attico:Nos in ea caftra properabamus, quae
aberantbidui. 3. : .. - - . !. ' ,
Eidem : Hc ditaui fedens in rheda, cum in caftra
proficifcerer, quibus aberam bidui.
6.] Eft hic quoq; modus loquendiapud ueteres,ut cum.
quiderant dituri,quodarrogansuideri poffet,quafi ,
excufando dicerent: Abfit uerbo inuidia, id eftodie,
um,nam quandoqg eo nomine inuidia nuncupatur.
Titus Liuius ab urbe condita: Abfit uerboinuidia,
& ciuiliabcllafileant, - , ; ,, . . ;J

_*
. - C 2. Ibidcm
 s4. ADRIAN v S c A R D IN A LIS
Ibidem: Abfit inuidia uerbo. uc :
Idem debello Macedonico: Abfuerbo inuidia.*' *
- A B E S S E. *. : . ,. *.*'

yOt fignificationis eft Abeffe:modus aut di

IN qui ex eo uerbo procedit, non eft prae
tereundus.Dicitur enim: Quid abeft huic ho~;
raini ? Pleriq; autem mutato dicendi genere, dicunt;
quid deficit huic homini? uel: Quid dest nuisho-, -

mini? * . * . * *.. *' *' > .

Cicer.pro Cor.Balbo:Quidabeft huic homini:quod*
fi adeffet,iure hoc,& tribui,& concedi putaremus. ?
Idem de oratore : Quid huic abeffc poterit de maxi-*
ma rerum fcientia? - , , . '' Y
IGN A R E. ' * '
Sfignare, prcipue agris conuenit: cum ijcf
Aiiiiii emptoribus,aut alijs iuffu magi
*- ^-ftratuum,aut dominorum affignantur. *5
Cicero in Philippica fecunda : Duo millia iugerum
campi Leontini Sexto Clodio rhetori affignfti;&
quidem iniuria. . . . * -*.
Idem Attico: Mihiq; ex agro tuo tantum affignes,
quantum in eo corporeaffignari poteft. T. ?
. . . . Horatius:
Agros affignant,oppida condunt. . -

T.Liuius debello Maccdoni. Agrum eis affignaret.

A D V E R B v M, AD V N v M.
Ad uerbum,ad unum,id eft,quod inepte dicunt, de
.. uerbo ad uerbum,& ufq; ad unum.
Cicero de finibus: Fabellas Latinas ad uerbum de
Grcis expreffas,non inuiti legunt.
Idem de amicitia:Deamicitia
idcm fentiunt, *
uer omnes ad unum
.*'* * *. --

* * Vergi
 2 : D E M o D IS L A T. L o Q. s. &s
- -' / Vergilius. ' , -

Juppiter omnipotens fi nondum exofus ad unum

Troianos,fi quid pietasantiqua labores,
efpicitfiumianos,da flammm euadere claff . .
.Nunc pater. r _ . * / ** ; :
i.,.. ' A R B I T R A T V M Eo
Arbitratumeo frequentius dicebantjarbitrio meo.
Nonnulli uero contr,ut alia bona corrupre,ut fre
quentiusarbitri9,qum arbitratu dicant. -

Cicero de fenetute: Eius difputationis fententias

memoriae mandaui : quas in hoc libro cxpofuiarbi
tratu meo. : '' - - -

: Idem de legibus : Concedunt, ut eumarbitratumeo

diligam. * *.. . . . . . ... . *. :;,, , , \ -
: Idem Attico: Arbitratu meo uiuendi. . . ,
AD II C E R E O C VLV M.. ..
<Adijcere oculum puellae,eft certo modo loquendi id,
... quod peruerfe dicitur, ocul in puellam dirigere.
.Cicero in Verrem:Partim planc uidebant adietum '
effe oculum hreditati. T * * ! -

.*- A* Nimi caufa, officij caufa, uerbi caufa, uerbi

A. gratia,ualetudinis caufa,honoris caufa & ho
- * noris gratia, exemplicaufa,modi funt loquen
-di,Romana elegantia referti. *;;.,.;. ;. _ .
.Varro de re rufiica:Honoris caufamgn fu die fe
fto dignetur adhibere. .. ..i *
Cicero SexSRG Amerino: Alterum inur
-. be fequm honoris caufa habere. . . . . . . ;.. ;
Plautus in Amphitrione: Nunc huc honoris ueftri
uenio gratia....;.. __. *** ** T , : ;;. . *

: Titus Liuius de bello Macedonico: Honoriscaufale

-t gatos mittere,. . . . . .; ..:..... .
*. :. . ' ' G s Animi
- Y
 gg A D R I A N VS C A R D I N AL IS
- A N I M I. C A V S A.
Plautus in Afimaria: Sine me amare hunc unum r
rippum animi caufa quem uolo.- -

Curcul.Dico me ill adueniffe animi caufa.

Id in Merc.Mifer,mihiamicum parauianimi caufa.
Varro de rcruftica:Dicaliud genus Ornithonis,qui
-animi caufa conftitutus te fub Cafino fertur.
O F F I C II caufa. '
- Titus Liuius ab: Quae officii cauab
domo profecut fuerant. -

ibidem:Scipionem officijcaufa conuenerant.

V E R B I caufa, Verbi gratia. -

rCicero de arte Rhetorica. Verbi cufa, maieftatem

minuere, dicere,aduerfarium maieftat minuiffe.
1dem de fato:Si quis, uerbi caufa,oriente canicula na
tus eft,im mari non morictur.
Idem in Academicis: Verbi caufa,tria pauca funt,an
ne& fubdit: Sin aut ufq; ad nouem uerbi gratia.
1dem definibus. Verbigratia, propter uoluptatem.
EX E M P L I caufa.
iCicero de officijs: Exempli caufa ponatur aliquid,
: quod pateat latius. ____ *.
* T, , , s. A v T E M. , * - -

Articula autem, interiore fignificato,quaefo d

- -^&tiffimiquityattendite,permulcebitenim aures,
& illis iucundiffimo ueluti cantu pruriet.
Cicero Attico: Quod ad te fcriptum eft Cincio de
Statij fermone, in quo hoc moleftiffimum eft, Sta^
rium dicere me quoq; id confilium probari, proba
riautemde ifto hatemusdiximus.
idem: Qgid tandem ifti mali in tam tenera infula
monfccient:fcciffcnt autem: im quidante aduen^
1*: ;' - : : : UIT,
 *., D E M ODIS, L A T. LoQ, A, $y
tum meum non fecerunt? * -,
Eidem:Sedferendus tibi in hoc meus error,ferendus
autem?imd uero etiam adiuuandus....
Eidem: Et fi intelligis qum meum fit fcire & cura
e quid in ypu.fiat, fiat autem? im uero etiam quid
futurum fit.T ' ;
Vm elegantes dicendi modiadextremum,
a principio,ab initio, primo: quandoq; ab
folute fine prpofitione,principio,initio,pri
-mo ab illis ueteribus introduti funt: quorum lco
incuri ea multam barbariem fuppleuit. . r
rae; N c I P I o.
Qicero Attico: $ed ego principio cum, diuinare de
3-, belli diuturnitate poffem., I ; ; ; Jo. *
1Eidem:Sed hc principio tibiprwcipiens quantum
profecerim non ignoro. . . . . . . .: : , _ _
Eidem : Nofmetipfqui Ligurgei principiofuiff&^
... mus quotidie demitigamur. ' , *
idem: c uellem principio te audiffe.
A B IN I T I O., -

il idem : Quod tibi effe &amtiquiffimum,& ab ini

tio fuiffe,ut primum Afiam attigifti,connte fama,
atque omnium fermone celebratum eft. -

j& ;;::i:: - . '; . ...; A. PR.IM O., j-, .,,,,,.; ;,

If Eidem:Nec uero ille urbem reliquit;quictuerinon
poffet,nsc Italiam;quod ea pellrct;fed hoc pri
s& vno cogitauit,omneis terras,omnia maria mouere. ;
$t? Ibidem: Tuas nunc epiftolasprimo lego,hae me
0% paulum recreant. 3* ti , , .'
-

Eidem:Vtinam primo tibi efferuifum. A. a . .; ;

Idem de finibus f.Nunc uero primo quidem mira
Igf/ r. biliterocculta natura eft, 5.1...: Igi} . . ._._ :
tuff i'' .'
1; - - - - G 4, Pri*
 gg AD RI A NVS C AR DINALIS
P R I N c IP I o. * *

Idem de officijs: Principio generi*. animantium om~

ni eft natura tributum. * *... -

Vergilius. - **
Principio coelum,& terras,camposq; liquentes. . s
I N I T I O. - *. . .

i.Atti. Cum id mihi propofituminitio non fuiffet.

Eidem : Me adhuc haec duo fefellerunt, initio fpes
** . compofitioni s. _ ' ..
i . . . P R I M O. *

Terentiusin Hecyra: Nec illi credebam primo. ss.:

Arb* E XT R E M VM. -

Cice. Attico: Illud te adextremum & oro,&hortor.

Eidem: Aiebat illum primo fan diu multa, ad extre
f* mumautein manus dediffe.: : : : . -

Eidem: Addidit ad extremum cum iam dimiff con

cione reuocatus Vatinio fuiffet, fe audiffe Curio
ne hisde rebus confcium effe Pifongenerum meum.
Eidem: Cui confuli nonanimus ab initio, non fides
ad extremum defuit. -

s* * * * * * * , Horatius. - ' ;
Peccet ad extremum,ri dendus,& ilia ducat. -

A L I
.** E N V S. : >

A Lienus eft idem quod extraneus: fed incuria

fatumeft, ut extraheo folo multi utantur;
**Alienum uero pen ab omnibus prteritur.
Teren.in Hecyra:cum e profequitur alienus puer.
Idem in Heautom.Neiftuc inducas inanimum tuum,
alienum effe te. - -* * - -

Cice. Atti. Neq; utar meo chirographo,neq; figno,ft

modo erunt eifmodi literae,qus in alienum incide~
re nolim. In eodcm fignificato eft, quod Plautus in
*** ** ;. i; - Amphi
.
 * D E M o D IS L A T. L o Q. y. g,
Amphitrione dicit: Certe depol me alienabis nun
quam;quin nofter fiem. - - _
- '.'- AC V T V M. -, .'
Onid eft tantummodo acutum, quod uulgo
IN cufpide faftigiatm,ut puntim cedat;
Sed acutum etiam id eft, quod in aciem cfim
attfitur, - - - - -

Acuere enim ferrum eft, ita concinnare, ut acie bene

incidat:non folum cfim,fed etiam pun&im.
Retufum eft,quod uel cufpide,uel acie ufu nimio, uel
*Aio cafu perftrita hebetatur. - - -

Plautus in Epidico: Acutum cultrum habeo. - '

Cicero de diuinatione : Ali grorum partes} qu
.*.
acuta ingenia gignant,alia qu retufa. .
Idem in Tufculanis : At uocem cithardi non audi- '
unt,ne ftridorem quidem ferr cum acuitur. J
Vergilius.. * Ferrum acuunt portis. . -

. . . . . Idem in Georgicis. * *
Carduus& fpinis furgit Paliurus acutis. __ ' ^ ,
A G R E INIVR I A R V M. ' *
V Gere iniuriarum,&hic elegans modus prope
At euocdus eft. Id enim dicebatur cum
quis pro acceptis iniurijs aliquem poftulabat,
& coram iudiceiniuriarum caufam agebat.
Ciceroin arte Rhetorica: Agitis cuimamus praecifa
eft,iniuriarum. t., - .- -

A G E R E AD P R AE SC R I P T v M.
Ageread praefcriptum, modus eft loquendi pcrele
gans, quo idfignificatur, quod agere fecundum im
;
;
perium,aut datam legem.
Caefarin com. Alter omnia agere ad praefcriptum.
.. Alterlibcre ad fummam rerum confulere debet.
v. - G 5 Ani
-

]
 go AD R I A NyS CAR DINALIS -

A N I M. A D V E R T I. ;. , , ;'.
Nimaduertere atiuum multis obferuatum
A Paffiuum uero, quoniam omiffumeft, notan^
- -^ dum duxi. * * ;
Cgfar incom. Animaduerfum eft uitium munitionis. ,
3bidem:Terrore hominum animaduerfo. . . *
3Ibid.Hac reanimaduerfa,Cgfariubet fignaconuerti.
3bidem: Qua re animaduerfa, Ambiorix pronuntiae
riiubet,ut procul tela conijciant. -

: A T T R E C T A R E.
ATtre&ared facris praecipue dicitur. . . . .
r. Vergilius. '. .

Tu genitor cape facra manu,patriosq; penates :

Mebello ex tanto digrcffum,& cde recenti
Attre&are nefas. . . - .
'T. Li.ab urbe cond.Quod fignum more uetufto,nifi !
certe gentis facerdos attre&tare non cffct folitus.

A`
ANim
N o praefen
accurate modus
ti & fedulo loquen
eft di,cum noiiigna
agitur,
-

3Ferentius in Eunucho: Animio hgc praefentiut dicas.

fonius Paedianus: Animaduertitur fenfibus prae
fentianimo utentibus. -.
-
A DAS C R I B E R E. -

Dfctibere non eft(ut aliquiputant)iuxta fcri

A
-

fed aliquid addere,uclfubiungere ad id

Mquodfcriptumfit. . . * ' .
Cicero Attico: Sed cum id ad me Tuhia fcribato
rans,ut quid in Hifpania gcratur expctem, & fem
radfcribat id uideri tibi.
dem Ruffo: Illudme non animaduertiffe molefte
fcstcm,utadfcribcrem tein Phano pecuniam iuffu
- T\Q v
 ? T I DE M o DIS L AT. L o Q. si
meo depofuif{e,& paulopoft: Non adfcripfiid quod . .
~tua nihil referebat, ego tamen adfcripfiff mallem id
- quod te uideo defiderare.. . . ;, - - - -

Idem Attico:Terentia tua magnos articulorum do

lores habet,& te fororemq; tiiam,& matrem maxi
: mediligit,falutem$ tibi plurimamadfcribit. *) ;
: , . , 11:7 ; * BENE uertat,Male uertat.. , ,
TOdus eft loquendi optantis, uel imprecam^
fi | tis,ideft, orare,ut res bene, uel male cadat.
' *Plautus in Aulularia: Qu res rete uestat,
., mihiy tibiy tuaeig filiae.. - ;

id; in Captiuis: Qu resbeneuertatmiki,meoiy

Ibidem: Iftud dijbene uertant.
: ' '' ' . Vergilius.' '*
Hos illi(quod nec bene urtat)mittimus hocdos. t
- . B A R B A R V M. -

Ar*(Vm Graeci Barbaros(Feftoautore)omneis pre

C feipfos dicant,loca, quae infra notaui, aliter
accipienda funt, atque ab plerifque interpreti
.busaccipiuntur. Barbarm enim id fignificat, quod
alienum,peregrinum,externum. - -

Plautus ia Afina.Nomen huic Graece Onagos eftfa

bulae: Demophilus fcripfit,Marcus uertit barbare.
Idem in Trinum.Naminomen Grecg huic eft thefau^
ro-fabulae,Philenio fcripfit,Plautus uertit barbare.
- Horatius in Odis.
Spnante mixtum tibiis carmenlyra, _ . * -* .
Hac Dorium,illac Barbarum. Idem. . . ,
[Graecia Barbariae lento collifa duello...-,. ,. ...
, C.AI) ER.E BENE MALE OPOR- ;
:.: . ' 3 * ; ; tunc,Commode. ;-.f "" B .i.
:' '..i: - i!
 AD R I A N v S C A R D I N A LIS
TYEne& male cadere,oportune, & commode ca^
- ere,& cadere abfolute,modus eft loquendi,cu
ius loco multis, dicitur bene & malc fuccede^
re,fiueaccidere. :'.
Cicero Attico: Cecidit belle. -

Ibidem:Quod fi auderem Athenas peterem, fan ita ;

cadebat ut uellem,nunc & noftrihoftes ibifunt,& te
non habemus. ' Es
Idem de oratore:Sed hoc tamen cecidit oportune.
Ibidem: Hoc loco Sulpitius, infperanti mihi;iniquit,
& Cottae,fed ualdc optanti utriq; noftrum cecidit.
Idem in Verrem: Hoc adhuc percommode cadit. *
Cfar in commentarijs: Vbi tantos fuos labores &
apparatus male cecidiffe uiderunt. ::^ -

B E N E A V D IRE, MAL E AV D I R E.
Ale audire,non eft(ut uulgus putat) qui ob
M aures habens, male audit: nec econtra.
'--Bene audire eft,qui liberas habet adaudien
dum aures.Verum is qui de fe male,uel bene,aut ru
morem defe malum,at bonum fpargi percipit.
Teren.in Phor.Benedi&tisfi ; ben.
Ibidem: Siherum infimulabis auaritiae, male audies.
Idem in Hecyra: Sine me hoc effugere obfecro uul
gus,quod male audit,mulierum.
Cicero Attico:Nonnulli amici Appijridicule inter
retantur, qui me idcirco putant bene audire uelle.
ut ille male audiat,
. Idem in oratore: Non quo libenter male audiam:fed !
quia ego caufam non libenter relinquo, nimium pa- !
tiens,& lentus cxiftimor. - :i . ... ^>
Ibidem:Cum Quintus Opifnius confularis,quiado
lcfcentulus male audiffet 3 feftiuohomini Eg} qui
uidere
. - -
 ? * D E M o D IS LA T. L o Q. 3 $$
uideretur mollior: nec effet,dixiffet: Quidtu Egilia
mea quandoad me uenis cum tuo colu & lana non
pol, inquitaudeo, nam me ad famofas uetuit mater
accedere. . . *. '*'''- - - . *

Idemin: Verrem: Qu Rom magna eftinfamia,

precioaccepto edixeraseafolate,ne gratis in prouiri
ia male audires,ex edito Sicilienfi fuftuliffe uidco.
Idem definibus: Effe hominis ingenui & liberaliter
educati,uelle bene audire parentibus. . . . .
BEL LE H AB ER E, Bene multi, Bona pars,
1** : Bono efe,Mult mane,Bene mane. : ;^ *
/~\ Bferuare Latini omnes debent, & qui Latini *
-
() tatis ftudiofifunt,uelminima quq; erum que
Cicero & ruditiffimi illi Ciceronis qa.
les in peribus fuis fcripta reliquerunt, qualia fnt,
Bellehbere, bene multi, bona pars,boneffe, mul
to mane,bcn mane. ' ' . . . . ' .
Cicero pro Lucio Murenat Pofthumus obuiam cum
* ;bencmagna cateruafua uenit. : ,
Idem de oratore : Habetis fermnem bene longum,
Idem Attico: A Curione mihi liter bene longae. '
Cafius Ciceroni:Claffis bene magna. , .
Afinius Pollio Cicer. Habet inermes ben multos,
> Dolobella Ciceroni: Terentia minus bell habuit,
{ed certum fcio iam conaluiffe eam. -

{Cicero de oratore : Aiebat bnam partem fermni&

in hunc diem eff dilatam. - -

- . Ouidiusinfaftis.
Pars bona montis erat. . . . . . - - - -

Cicero Attico: Adeumfeptimo Idus literas dedib&a

j * n man. -

EidemiBtna
., - s *
squidem tuas Beneuenti sapiat; a*
 s4. ADRIANVS C ARD IN A LIS
atras Fefulanus multo mane mihi dcdit., ... ..*.*:
Hircius in commentariis. Bene magna comparata:
manu prouinciam uaftare cpit. . . . . Jii** . ' *
Ibidem: Bene magna multitudo. .*.'. : : :
Ibidem: Bene magnum tempus confumpferuut. * *
Ibidem: Bene multis uulneribusaffeti. . . . .*

Ibidem : Noftri ex humili comualle bene longe funt. |

a digreffi. : - .. . *. '

B O N I C O N S V H, E. ' .. . ,. . . , ,
IBidnifignificat,quodbonum
confule, modus loquendi ueterum illorum,
iudica, Perfeti enim
-'illi Latinitatis principes,iudicare,confulere di
cebant. ut fi dicas:
rogo bonum Rogoboni
iudices.... _ confulas,
.. , ,. id>>;j
fit,quod !

Ouidius de Ponto: ;, , ,-, -,. . .

Vt tamen hoc ita fit,munus tua grande uoluntas...
Ad mc perucnit confuluitq; boni. i, 2:i. i' ;
^ .. , - "'' *-*3 -->
Ibidem. . . !
Quae quanqum mififfe pudet, quia parua uidentur: !
Tutamen haec quaefoconfulemiffabonic. , , ....1
- - C A P V T. ' ' i . ., .
Nficiari nemo etiam mediocriingenioaudear,ef.
I quendam loquendi,qui linguam Latinam.
a Barbarie diftinguat*. Nam uerba, ac uocabula,
quid per fe,& fingillatim fignificent,innumeri Gram
matici copiofe differuere.Sed quidijs ciun&is,com- ,
pofita oratione,ufitato morcloquendi,modus in ue
teribus ac perfetisautoribus obtinuerit, nemo ha
&tenus(quod fciam)plane confiderauit. I.- {
Caput enim illud eft,caput cn,caput & origo,ca
put malorum,caput fationis,& capiti tuo;qudge
nus cxccrationis sft&liuiufmodi boni autores
* t. - -
per
[I 1]
 3 De MoD Is L AT. lo Q. *
trahtationem mira cum iucunditate fuis fcriptisin
terferuerunt
\.
. /
Plautus in Penulo:Capitiueftro iftud quidem. -

Vergilius: Capiti cane talia demens

Pardanio,rebusq; tuis. - -

Idem: Di capiti ipfius,generiq; referuent.

Cglius Ciceroni:Tead non Calendarum IunijSub
rftrarii(quod illorum capiti fit)diffiparant perijffe.
Plautus in Mercatore: Ad capita rerum peruenias.
Idem in Afinaria: Ego caput huic herae argento fui
hodie reperiundo. . .

Cicero M.Marcello:Caput illud eft , fi ifta uita tibi

tmmodum effe uideatur. -

Idem Seruio Sulpitio : Caput illud eft,ut Lyfnem

recipias in neeeffitudinem tuam. - - - '

Idcm Attico:Caput illud eft,quod fcis.

Eidem:Quarum literarum erat caput, Aquiliam no
uercam non effe laturum. ' ' ' ' ' '.

Eidem:Quod caput eft ipfum non noui. -

Idem de diuinatione: Sed quod caput eft,cur iftorno

d iam oracula Delphis non aeduntur?
In Philippica fecunda : Caput autem literarum fibi
cum illa Mima pofthac nihil futurum.
Idem Bruto: Caput autem eft hoc, quod te diligen
tiffime percipere, & meminiffe elim.
Idem in officijs: Caput autem eft in omni procura
tione negocij, & muneris publici, ut auaritiae pella
tur etiam minima fufpicio. ' ' .

Idem in Verrem: Et quod caput eft rei frumentari.

campus Leontinus. - - . -

Idem ifi Tufculanis:Negauit fe iure illo nigro, quod

: pae caput crat,dcle&tatum, ' T *
Cicero
 36 A D R I A N VS CARD IN A IS
Cicero pro Tito Annio Milone : Quid quod caput
audaci eft? . , -

Idem: Qua fenatui gratias agit poft reditum fuum;

cum prclarum caput recitaretur. ,.
T.Liui.ab urbe condita: Cum caput rerum omnium
in omni hoftium equitatu Mafiniffam fuiffe fciret.
C A P I T E aperto,Capite obuoluto.
T.Liuius de bello Punico:Capite aperto eft du&us..
Ibidem:Obuolutum caput eft.
Idem ab urbe condita: Caput obuoluito, infeliciar
bori refte fufpendito.
C, V M. ; - -

Vis erit qui legens,quas infr fcripfiautorita

tes de claufula Cum,quemadmodum praecel
lentis ingenii uates illa ufi fuerint, quando
tempus fignificare uoluerunt:non fupra modum ob
letetur, mihiq; arrideat, qui eas primus(ut opinor)
notaui,& undiq; decerptas,quafi in aceruum cgeffi?
Plautus in Truculento: Iam biennium eft cum me~
cum effe ille cocpit. - -

Ibid. Illi quid haud diu eft, cum dentes cxciderunt.

Idem in Perfa: Nondum fex menfes Megaribus huc
eft,cum commigrauit. -

Idem in Moftellaria: Quia feptem menfes funt, cum

in hafce des pedem nemo intro detulit.
Idem in Menechmis: Plus triginta annis natus fum,
cum ego interea loci non unquam quodquam faci^,
nus feci peius,neque fceleftius. . -

Idem in Bacchidibus: Iam aderit tempus, cum fefe

etiam ipfe oderit. -

Terentius in Heautont. Si unquam ullum fuit tem

pus mater,cum egouoluptati tibifucrim.,, ,.
. , . Idem
 ^ D E M o D I s L AT. Loq. sy
i;! Jdem in Adelphis: Videre uideor iam ilIum dicim,
cum hinc egens profugiet aliqu militarum.
llM Idem in Hecyra : Hunc uiderc femper optaui diem,
cum ex te effet aliquis, qui te appellaret patrem. ' .
Cicero pro Lucio Mure. Qui locus eft iudicesquod
tempus:quae dies:quae nox?cum cgo non ex iftorum
infidijs, ac mucronibus, non {olum meo, fed multo
etiam magis,diuino confilio eripiar,atq; euolem?
Idem Caffio: M. Fabium qud mihi amicum tua com
mendatione das, nullum in eo facio quaeftum. Mul
ti enim anni funt, cum ille in aere meo eft,& me die
ligitur.
Idem de oratore: Iam anni prope quadringentifunt,
cum hoc probatur. - -

Idem Attico: Vtinam illum diem uideam cum tibi

gratiasagam,qud me uiuere cogifti. -

Eidem: Eandem uirtutem iftam, ueniet tempus,cum

grauiter gemes. - _

Idem pro T.Annio Milone:Erit illud profeto tem

pus,& elucefcct aliquando ille dies,ctufalutaribus
(ut fpero)rebus tuis,fed fortaffe motu aliquo commu
nium temporum,quiqum crebro accidat experti de
bemus fcire,& amiciffimi beneuolentiam,amicitiam,
&grauiffimi hominis fidem,& unius pft homines
natos fortiffimi uiri magnitudinem animi defideres.
Idem Attico : Triginta dies crant ipfi, cum dabam
has literas. -

Idem Caefari: Aliquot enim funt anni, cum uos duos

elegi,quos prcipue colerem. . -

Idem Atti.Vtinam eumdiemuideam:cumiftaoratio

ita libere uagetur,ut etiam in Sicg dom introeat.
Idem pro codem: Dics nondum deceminterceffert,
- (SUIIMA
M.
 ss AD RI AN v S c A R D IN ALIS |
cum ille alter filius infans necatur. ^.

Ibidem: Vnus &alter dies intercefferat,cum res pa

rum certa uidebatur. -

'Ibidem: Annifunt oto,cumifte in ifta meditatione

uerfatur. - :

Idem in Philippicis: Vicefimus annus eft,cumomnes

{kelerati me unum petunt. s.

Idem Attico: Sed tuomnia confilia differebas in id

tempus cum fciremus quae Brundufijata effent. **
Eidem : Ipfe difcrutior ueniffe tempus cum iam nec
fortitcr,nec prudenter quicquam facere poffim. *
Eidcm: Biennium iam prterijt,cum ille Callipides
affiduo curfu cubitum nullum proceffit.
Idem in Vcrrem: Vna nox intercefferat,cum ifte Do
rotheum fic diligebat, ut diceres omnia inter eos ef
e communia. -

3Idem de oratore: Vix annus intercefferat ab hoc fer

mone cohortationis me, cum ifte accufauit Caium
JNorbanum.
Idem de officijs: Nondum cent & decem anni funt,
c de pccunijs repetundis, Lucio Pifonelata lex eft.
3Idem de diuina.Quoniam multi anni funt,cum bella
proprtoribus,& proconfulibus adminiftrantur.
Vergilius in Georgicis. -

Scilicet & tempus ueniet,cum finibus illis

Agricola incautus terram molitus aratro: $.
Exefa inueniet fcabra rubigine pila.
3Idem. En erit unquam - - -

Ille dies mihi,cum liceat tua dicere fata. u.

Idem.
Nec longam in medio tempus,cum clamor adaures
Peruenit.
4*-
Idem
 D E M o DIS L AT. L o Q. 9
- Idem. *.

Turnotempus erit,magno cum optauerit emptum ,

Intatum Pallanta. -

**** . . Idem. - -

Terti iam Lunae fe cornua lumine compIent,

Cum uitam in fyluis inter deferta ferarum
JLuftra domosi;traho.
- Idem.
Septima poft Troiae,excidium iam uertitur ftas
Cm freta,cum terras omneis,tot inhofpita faxa
Syderaq; emenfae ferimur.
. Idem.
Vix hc diderat,cum effufis imbribusatra
"Tempeftas fine fine furit. -

Ouidius defaftis. -,

Iam tria luftra puer furt9 conceptus agebat,

Cum mater nato eft obuia fata fuo.
Titus Liuius ab urbe condita: Permulta iam anni
erant,cum nulla certamina fuerunt.
Idem de bello Punico : Dies haud multi interceffe
rant cum legati uenerunt. -

'Idem ab urbe condita : Tricentefimus fexagefimus

quintus annus urbis Quiritesagitur, cum nonuni
uerfa Hetruria uobis bello par eft.
C O N T V R. BA RE,
Onturbauit me (fateor) cum intelligere fatis
( nondum poffem quid uerbum conturbo peni
tiore fignificato fibi uellet, cum euolutis tan
dem diuerforum autorum fcriptis, id mihi uifus fum
percepiffe. Eft enim conturbare id fere, quod deco
quere : quod ut alijs poft iudicandum melius relin
quam,loca ipf exquibus collegi,fubijciam.
- - H z Cicero
-
* soo ADRIANvs cARDINAL Is
Cicero ad Atticum: Illi dijfint irati huiufmodi Gr
co,qui conturbare quidem putat fibi licere, quod e~
uitibus Romanis. .

gem Quinto Ciceroni fratri:Mifi ad Cgfar eodem

illo exemplo literas, locum autem illius de fua ege
ftate ne fisafpernatus: Ad quem ego refcripfi, nihil
efe quod pofthac artis noftr fiducia conturbaret,
lufiq; in egenere & familiariter, & cum dignitate.
Idem pro Gn. Planco: Nam quod ais Caffinon plus
me Planco debere, qum bonis omnibus, qud ijs
aeque mea falus chara fuerit,ego me debere bonos o
mnibus fateor, fed etiam ijs, quibus ego debeo boni
uiri,& ciues,Comitiis aedilitijs aliquid fe meo nomi
ne debere Planco dicebant:Verum fac me multis de~
bere,& in iis Planco. Vtrum igitur me cturbare o
portet?am cteris cum cuiufque dies uenerit,hoc no~
mendebitoris quo urgetur nunc competitor diffolue
re:quanquam diffimilis eft pecuniae debitio, & gra
tiae.Nam qui pecuniam diffoluit,ftatim non habet id
quod reddidit. Qui autem debet,gs retinet alienum.
Gratiam autem & qui refert habet,& qui habet, in
eo ipfo quod habet,refert. -

Vlpianus de inftitoria atione,l.Quicunq;:idem La

beo ait : Si quis piftor feruum fuum folitus fuerit in
certum locum mittere ad panem uendendum, dein
de pecunia accepta praefenti, ut per dies fingulos ei
panes praeftarct, conturbauerit,dubitari non opor
tet,quin fi promifit ei dari fummas,teneri debeat.
JAlphnus de in rem uerfo,lege:Quidam feruus Bo
ues uendiderat, alios redemerat, nummos uendito
ri non foluerat,poftea conturbauerat:qui boues uen
diderat, nummos domino petebat atione de rig:
Os
 / -
, *'

DE, M o DIs L A T. L9 Q. iom ,

NSdominiuerfum
lio,aut quodCinOrem C E N D E Reffet.T
E. i -
*

YQnfcendere proprie nauigantium eft, quod ab

( ufu prope communi receffit. Ita enim tritum
`-^erat,ut quandoque abfolute perfetiffimis il
lis autoribus diccretur.
Cicero Attico: Idibus Martiis Pompeium Brun
dufio confcendiffe.
Cfar in com. Erat completis littoribus contentio,
qui potiffim ex magno numero confcenderent.
Ibidcm: Tandem idoneam tempcftatem natus,mi
lites,equitesq; confcendere naues iubet,
Idem de bcllo ciuili: Non minorianimo, ac fiducia,
qum ante dimicauerant,naues confcendunt.
Ibidem: Nominatim euocatiatque obfecrati, naues
confcendunt.
Ibid. Aequo ut animo mancipia,atq; impedimenta in
Italia relinquerent,ipfi expediti naues cfcenderent.
- , Vergilius.
Bis denis Phrygium confcendi nauibus aequor.
C R R V M P E R E. - -

Crrumpere uulgata fignificatione, id eft certe

quod inquinare,contaminare,uitiare.Confide
rantibus autem, & diuerfa bonorum autorum
loca rimantibus,interior quidam fenfusoccurrit,quo.
meo iudicio id fignificet, quod deftruo, rumpo, ro^
do,perdo. -

Pltus in Amphitrione:Tace, ne corrumpe oculos.

Idem in Mercatore: Nimiumftulte facis,oculos cor*
rumpis talcs. - -

Varro de re ruftica : Neque rubigofrumenta, atque

arbores corrumpit. - a * . -

- H 5 Idem
 ao, AD R I A Nvs C A R D IN A L Is
Idem:Capr omnia nouella fata carpendo corrum
unt.
c pro Aulo Licinio. Tabulas, quas idem dicis
folere corrumpi defiderare.
Idem in Verrem: Vt tabulas publicas corrumpere
auderes. -

caefar in commentarijs: Vt aequo animo ipfi fua fru

menta corrumperent.
Saluftius in Catilinam: Dubitando & dies prolatan
do,magnas oportunitates corrumpere.
Jdem in Iugurthino: Praeda omnis profugis cor
rupta.
Tbidem: Illaq; & domum,& femet igni corrumpunt.
Ibidem : Nam cum fontis uen paulo procefferant,
igni,aut lapidibus corrumpebantur.
Propertius. -

Et faepcimmeritos corrumpas dentibus ungues. '

Idem. -

Illa puellarum ingenuos corrupit ocellos.

Idem.
Corrumpit dura catena manus.
Ouidius de arte amandi.
Quidteneros lachrymis corrumpis ocellos?
Idem de Ponto. -

1His ego fi demens aufim corrumpere nomem.

Idem de amoribus.
Quidfles,& madidos lachrymis corrumpis ocellos?
Vlpiamus locati & conduti,lege.Sed addes:Sed prg
flum & trapetum uitiatum dominum reficere debe
fe,qudd fi culpa coloni quid eorum corruptum fit,
ex locato eum teneri.
Idcm eodcm titulo,lege,Ex conduto;Sed & fi ure^
----- - - do fru
 - DE M O DIS L AT. L OQ. i ' no;
do fru&um oliuae corruperit, aut folis feruore non
affueto id acciderit,damnum domini futurum.
Idem ad legem Aquiliam, leg.Si feruus:Si quis altc
ri damnum fccerit,quid ufferit,fregerit,ruperit iniu
ria:quti ea res erit in diebus triginta proximis,tan~
tum ex damno dare dnas efto: & fubdit: Celfusait:
I.ex rupcrit, rupiffe uerbum fere omnes ueteres fic :
intellexerunt,corruperit.&fubdit:Celfusnon neget
fra&um & uftum contineri corrupti appellatione. ^
Labeo eodem titulo: Si riuum,quem facicndum con
duxeras, & feceras, antequm eum probares, labes
corrupit,tuum periculum effe Paulus refpondit.
Paulus de ufufrutu,lege,Titius: Meuius uillam ue^
tuftate corruptam, neceffariam cogendis,& confer
uandis frutibus aedificauit. \
Idem de liberali caufa,lege,Liberalis:Fierienim po
teft,ut fiducia libcrtatis, & furripere quaedam,& cor
rumpere, atque confumere ex bonis eorum quibus
feruiebat,aufus fit. - '
Caefar 1n comment. Corruptis equis macie, conan^
gum fibi aliquid Pompeius de eruptione exiftimauit.
Ibidem : Itaque quodcunque addebatur, fubfidio id
lum augebat.timore fugientium terrores,& pericu^
corruptum v -

Hircius in com. Frumento incenfo, uino, oleo,caete^

risq3 rebus, quae ad uitum parari folent corruptis.
Ibidem : Rebus ad uitum pertinentibus corruptis.
Titus Liuius ab urbe condita: Caufando corrumpi
equos in infula inclufos. - . *

Ibidem: Caue ne totmeritorum gratiam maiore cul

* pa corrumpas. -

Ibidcm;Aliagificcerunt,alia igni corruperunt.,

- {, 4; Ibidem
 |

ao4 AD R I A N v S c A R D I N A L rs |
Ibidem: Ad frumenta, qu iam in horreis erant cor
rumpenda. -

Idem de bello Punico:Captum oppidum cum ingem

ti praeda,quanquam pleraque dominis de induftria
corrupta erant. - 1

Ibidem:Tetis primis incfis,ac frugibus corruptis.

C O N S E QV O R, & Affequor.
Onfequor & affequor uno propemodum, eo^
( demq;modo dicendi,cenferi poffunt,ut fi dica
mus:Non me es affecutus, uel confecutus,idem
fgnificet,quod non potuifti ad me peruenire.
Terentius in Heautonti.Hc ubi aperuit oftium,con
tinuo huc fe coniecit intr,ego confequor.
Cicero Attico : Quamobrem te oro des operam, ut
me ftatim confequare. -

Eidem.Si enim es Romae,iam me affequi non potes,

finesin uia, cum eris me affecutus, coram agemus,
qu erunt agenda.
Eidem: Cum praefertim non dubitaremus, quin fi
etiam tutum iter nobis fuiffet, te tamen iam confe-'
qui non poffemus.
Idem in Catilinam: Aurelia uia profetus eft,fi acce
lerare uolent,ad uefperum confequentur.
Caefar in commentarijs: Hoc prlio fato, reliquas
copias Heluctiorum, ut confequi poffet, pontem in
Arare faciendum curauit. .

Titus Liuius de bcllo Punico: Peditum agmen, quia

affequi terra non potui.
Ibidem : In Brutios raptim ne Gracchus affequere
tur conceffit. f
Idem debello Macedonico: Paucos moratus dies,
dum fecopiae affequerentur. - -

Idcm
 * D E M o D I S L A T. L o Q. , ro;
Jdem ab urbe condita:Note praegreffum eum affe
quitur locis planis,ac pateritibtis.
C A V E O R, ET G E M O R.
CAusor & gemor faepenumero fcriptum repperi
(ut opinor) paucis obferuatum.
Cicer Seruio Sulpitio:Qu effet tua in hoc peftife
robcllo cauendo & prdicendo fententia.
Idem Attico: Atquehicftatus,qui una uoce omnium
gemitur. - ', -

Eidem: Caetera qu quidem prouideri poterunt ca

uebuntur. - -

Eidem:O hominem cauendum mihi.

Eidem:Fidem uobishabendam non effe,me uero ca
uendum. - -

- C O M M OD V M. -

Ommodum difcefferam cum uenifti, id eft,opor

tune, in tempore, aliquando uix, tantum. Mo^ ,
dus hic Ioquendi elegans frequenti in ufu eft apud
bonos autores. -

Plautus in Mercatore : Si iftacibis commodum, ob

uiam uenies patri. -

ldem in Trin. Namq; hoc commodii orditur loqui.

Idem in Milite : Hem tcipfum quaero commodum
uir lepidiffime.
Terentius in Eunucho: Commodum huc aduenerat..
Cice.Atti.Commod difcefferat Hilarius librarius.
Eidem : Commodumad te miferam Demeam, cum
heros ad me uenit. -

Eidem:Commodum ad te dederam literas de pluri*

bus rebus, cum ad me bene mane Dionyfius fuit.
Eidem:Commodum difcefferas heri, cum Trebatius.
uenit.
- ; H 5 Amat
 io4 AD R IA NV S C A R D IN A LIS
A M AT V T C V M M A X I M E.
Mat ut cum maxime, modus eft loquendi Ro
A candore perfufus. Id enim fignificar,
quod illitcratidicunt, Amat ficut unquam uel
nunquam magis.
Cicero Quinto fratri: Domus celebratur ita ut cum
maxime.
Terentius in Hecyra : Amabat ut cum maxime tum
Pamphilus.
C E D O.
Edo aduerbium quandoq; ab ueteribus etiam
( ad plures referebatur.
Cicer de fenetute: Cedo qui ueftram rem
pub.tantam amififtis,& tam cito?
C O N S E N TIR E.
Onfentire,intimo modoloquendi eft,quod con
( uenire,concordare.
Cicero in Academicis quaeftionibus: Sed mihi
neutiquam cor confentit. & fubdit : Apparet enim
iam cr cum oculis confentire.
Idem Attico:Quoniam cum confilijs tuis, mea & fa~
&a,& confilia confentiunt.
Idem dc diuinatione : Animorum confenfientium
multitudine completum effe mundum.
Idem de reditu fuo:Tanta confenfione Italiae.
Idem dc natura deorum:Itaq; illa mihi placebat ora
tio de conuenientia,confenfuq; natur. -

Ibidem:Ita feruntur,moderanturq;curfus,utad om
nia conferuanda,& tuenda confenfiffe uideantur.
Idem Planco: Qu autem recitat funt literae in fe
natu,nequaquam confentire cum oratione Furnijui
ae funt, -

Condi
 * * D E M o DIS LAT. L o Q. 16y
$. * ' ' ''* C o NDI C E R E. i.
C9 ndicere, penitiore fignificato erat, Denuncia
1. re, conftituere, biecernere, & in carnis eo ucrbo
uetcres utebantur. -

lautus in Sticho: Homines feruulos potare, amare,

atque ad coenam condicere.
Cicero Lentulo: Nam cum mihi condixiet, cocna
uit apud me in mei generi Craffipedis hortis.
Titus Liuius ab urbe condita : Rex his ferm uerbis
, patres confulebat.Quarum rerum,litium, caufarum,
condixit paterpatratus populi Romani Quiriti~
um,patripatrato prifcorum Latinorum,hominibusq;
prifcis latinis. * ,

L O CI ET COE L I GRA VIT A S.

Oci& cli grauitatem dicebant antiqui eomo
- I do dicendi, quo mukti peruerfe ut caetera, ma
Tum arem dicunt. -

Ciccro Attico : Et cum reliquis etiam loci grauitas

hic miferrime perferendaeft. -

Eidem: Iam enim corpore uix fuftineo grauitatem

*'cdeli huius. ' -

Varro de re ruftica:In Apulia loca callidiora & gra

u1Ot2.

Ibidem:In regionibus,quae grauitate cli,foliq;fte- -

rilitate uaftantur. '
C E R T VS.
V uerbumhoc Certus,fermoni Latino oc
cultiore,& uario fignificato quandoque inter
.** ferebant. Quod non ab re fit obferufe. Pro
derit enim non parum ftudiofis, fi fedulo hos flofcu
los attenderint. Qui uero affirmant in plurali certos
dici,non certum,crrafe facile deprehenduntur.
:'. .' Cicero
 A.

nos AD R I A N VS C A R D I N AI.IS
Cicero in Verrem:Confirmat fe homines certos eius
rei caufa in Siciliam,& terra,& mari miffurum.
Ibidem ; Tum ifte continuo mittit homines certos
Melitam. -

Ibidem:Certos homines in Quinqueremi mififfe.

Idem in Catilinam:Certos homines delctos,ac de^
fcriptos habebat.
Cice. Atti.Hominem certum mifi de comitibus meis.
Eidem:Certos homines ad mulieres miferam.
Eidem:Statim dediliteras, ut ex Cypro equites an^
te certam diem decederent.
Idem Caffio:Qgi cum effent miffi,ut Antonio ex fe~
natus {ententia certas res nunciarent,cum ille carum
rerum nulli paruiffet, ultro ab illo ad nos intolcra
bilia retulerunt. - -

Cicero ad Pontifices: Hanc iucundiffimamuitae atq;

officiorum omnium focietatem, certihomines, fitis
fermonibus,& falfis criminibus diremerunt,
Ibidem: Neque ille tot fufpitionibus certorum homi
num,& fcelere exulceratus.
Idem pro Sexto Rofcio Amerino: Si tibifortuna
nondcdit,ut patre certo nafcerere.
Vergilius.
Equidem per littora certs.
Dimittam.
Horatius,
Nam fi natura iuberet
A certis annis aeuum remeare pera&tum.
Titus Liuius ab urbe condita:'Cum in diem certam,
utad lucum Ferentinae conueniant edicit.
CEDER E VITA, C E D E
re patria, -

Verbum
 - D E M o D IS L A T. L o Q. * mo
1; * *\\ 7Erbum Cedo uulgare prope eft, & per ora e
tiamuulgariumimihoras fingulasueiiit.Vnum
' * _ tamen eius uerbi modum,quoueteres illius di
uini feculi utebantur,nonab re collegiffe fit paucis
Cut arbitror)hatenus re&e obferuatm.Nam cede
W reuita, cedere patria,cedere foro, rariffime reperi
tur. Addita uero praepofitione frcquentius, utrunq;
dicendigenus,quod pen iam ab uf receffit,elegan
riae plnum eft. - -

Cicero Attico: Salue, inquit Arrius, hoc eft, Roma

decedere. -

Idem Bruto: Vos fortaffe fpientius exceditis urbe

-' ea,qum liberaueratis.
Idemiim fecunda Philippica:Qui cum multa uita ex
cedens prouidit,tum qudte confulem non uidit,
Afinius Pollio Ciceronis Finibus me prouinci
nufquam exceffi. _
Inuitus Regina tuoY;
de littore ceffi,
Idem:
Poffntq; folo decedere noftro. Idem:
Tacitus mea decedere terra.
CiceroadOtauium: Cedam tibiin prfentia foro,
curia,&fan&iffimis deorum immortalium templis,
in quibusreuiuifcenteiam libertate:deinderurfus op
preffafenatus nihil confulitur:timet multa,affentitur
omnia,Cedam urbe,quam per me conferuatam,ut ef
fet libera, in feruitute uidere non potero. Cedam ui
ta,quae quanquam folicita eft, tamenfi profutura eft
Reipub.bona fpe pofteritatis me confolatur:quafub
lata,non dubitanter occidam, atq; ita cedam,ut for^
tunaiudiciomtonomanimus mihi defuiffe uid;
~ . itus
 rio A D R I A N VS C A R D IN A IS
Titus Liuius de bello Punico:Cedere poffeione ma
gnae fortunae. -

C A D E R E C A VSA., , ,
CAder: caufa, hoc eft, quod uulgo dicunt, perdere
aut fuccumbere. '.

Cicero de oratorc: Vt ei quem defendebat, cauf ca

dere liceret. . ***

Idem pro Lucio Mure.Et fi turpe exiftimas te,aduo

cato illum ipfum, quem contraueneris caufa cadere,
Paulus de iure Fifci, lege, In fraudem: Vt fi ufus is
contra interditum fuerit,caufa cadat.
C O H O R. S. ?
On eft cohors folum militum,qud penuul
eft,fed
INQgod eft etiam familia primarijuiri. ;
ut inter omnes conftet, loca qumplu
rima his fubieci. - -

Cicero in Verrem:Quae cohors,& qui comitatus fue

rit,meminiftis. *^ .
Ibidem:Cohortem autem Metelli,quamuocat, quid
crat quod corrumperet? - -

Idem: Recupcratores dicit fe de cohorte fua daturii,

Ibidem:Negas de conuenturecuperatores daturum,
cohortem tuam proponis.
Ibidem: Apronio permittis, ut quos uelit de cohorte
fua fumat recuperatores. -

Horatius:
ILaudat Brutum,laudat cohortem.
Idem. - -

Vt iuueni placeat,percontare utig cohorti. J

Catullus. - -

Pifonis comites cohors inanis. -

CQ N FIRM A R. E. ,

Confra
 * ' D E M o D I S L A T. L o Q. Arr.
CQnfitigat; cum de ualetudine loquimur, fignifi
cat,melius habere,8 uires recuperare.
Cicero Tironi: Satis enim te mature uidero,cum pla
m confirmatum uidero. .

Eidem: Adhuc dum mihi nullo loco deeffe uis, nun

quam te confirmare potuifti.
Eidem:Cum te bene confirmaris ad nos uenias.
C R EPAR E CV M ACCV
- fatiuo.
CReparecum accufatiuumhabet,idfignificat,quod
-
Ioquitur,prdicat.
Horatius. -

Sulcos & uineta crepat mera,prparat ulmos.

Idem:
Si quid Stertinius ueri crepat.
D E E T E X.
rYArticula,fiue praepofitio De, quantam uenufta
P obtineat, qumue cre~
bro peri intermixta reperiatur,tmetfi aliqui
obferuarunt: qu tamen bonarum literarum ftudif
hoc &alia eiufmodi imitari facilius poffint, quafi in
albo praetoris huic folio ob oculos fbfcripfi.
Plautus in captiuis: Emit hos de prda, ambos de
quaeftoribus.
Idem in Rudente: Nam de note multa, impigreq;
furrrexi. -

In Moftellaria: Non bonus eft fomnus homini de

prandio. -.
In Curculione: De illo emi Virginem. -

In Truculento: Nam mihi de uento mifere condo

luit caput. .
|-i
Terentius in Andria;Clamat de uia.
------- - - - - - --- --- Idem
~
n, ii, A D R I A N v S C A R D IN AL IS . *-
-

Idem in Adelphis.Imd de no&te cenfeo hodie.** |

Idem in Phormione: Vbi agrum de noftro patre co^
lendum habebat. -

' Cato de re ruftica: De dominobono, colono,bonoq;

acdificatore melius emetur.
Varro de re ruftica: De afinis quenque ampliffimum
& formofiffimum quem poffunt eligunt.
Idem ibidem: Quas mihi appofuifti in uilla Rheati
ma ad lacum Velini euntide controuerfijs.
Ciccro Lentulo: Ego tua gratulatione commotus,
quodad me pridem fcripferas uelle te bene euenire,
qud de Craffo domum emiffem.
Idem de oratore: Equidem faepe hoc audiui de patre
8{ focero meo.
Idem Attico: Poftea Meffala de Pompeio quaefiuit.
Eidem:de Antiocho fcire poteris.
Eidem:Neq; faturus quicqum nifi demeo confilio.
Idem de diuinatione:Et eum admiratum quaefife de
Deo, quodnam illud effet tale monftrum {& Deum
<refpondiffe uaftitatem effe Italiae.
Idem in Academicis quftionibus: Nifi de uia fef
fus effet. .
Idem de diuinatione: Et redemptor, qui columnam
illam de Cotta, & de Torquato condxerat facien~
dam,noninertia,aut inopia tardior fuit.
Idem in Verrem: Cum confilio caufam Mamertino
rum cognofcit,& de confilijfententia Mamertinis fe
frumcntum non imperare pronunciat. -

Ibidem : At de confilijfententia praeclarum recitari

confilium iudices audiftis.
Idem pr9 Sexto Rofcio Amerino, Indominos que
ri de feruis iniquum eft. -

Idem
 ... D E M O D IS L A T. L o Q. ars
Idem pro L.Flacco: Fundum Cirneum Romae mcr^
catus eft de Pupillo Metulonio.
Idem in Bruto: Tum ego audiui equidem ifta im
quam de maioribus natu. -

In Partitionibus oratorijs:Qui c in dominos defer

uis queri noluiffent,tamen de incaeftu,& coniuratio
ne quae fata me confule eft,querendum putauerunt.
Cicero pro L.Cornelio Balbo:Audiuihoc de parem
t mO.

Idcm C. Fabio Gallo: Quaefiui de mea Tullia quid

egiffet.
Idem Q.fratri:Efficiam, quod faepe uiatoribus cum
properant, euenit, ut fi ferius qum uoluerint forte
furrexerint,properando etiam citius,qum fi de no .
te uigilaffent,perueniant qu uelint. -

Caefar in commentarijs: Cum de tertia uigilia Pe

treius & Affranius caftra mouiffent.
Idem Oppio, ac Cornelio Balbo: Mifit ad me Gn.
Magium de pace.
Jdem in commentarijs: De tertia uigilia cum legio
nibus tribus caftris profetus,ad eam partem
peruenit.
YbCaefarem de pace miferunt.
I/
I.
Ibidem: De media note miffus equitatus.
- Horatius in epiftolis.
Vt iugulent homines furgunt de note latrones.
Ouidius de Ponto.
Terraq; defrutu qum fit amara docet.
Ibidem.
Qu proprium mixto de fale pondushabet.
Idem ad Corinnam.
fHci mihi de monitis torqueor ipfe meis.
II Titus
 ,,i4. AD R I ANVS C A R D IN AL Is
Tits Liuius ab urbe condita: Quro de te, arbitrc
ris me.
Papinianus ad Senatufcon.Trebel.l. Haeredes: Peto
e te uxor chariffima.

Cicero Attico: Quaefiuit ex eo, placertne iudices

Praetore kgi?
Ibidem:Cumautem ex eo quaereret quid uideret.
Idem De diuinatione:C. Marium cum fafcibus lau
* reatis ex te qurere,quid triftis effes?
D I C E R E T EST IM o N I v M,
*, & tcftimonia.
Vm pulchrum eft (bone deus) hoc quoque
O.
-
dicendi genus, quod ex uno eodemq; the
faurobonorumautorum nuper erui, pau
cis(ut arbitror) confideratum, cum optima quq;
fine attentione praetereuntur. Dicere enim tefti
monium uiri illi clariffimi proferre folebant co
modo loquendi, quo aut teftificari, aut probare
etiam dici cptum eft. ` . -

Cicero de oratore: Num igitur placet cum de elo

quentia prcipias, aliquid etiam de teftimonijs
dicendis quafi in arte tradere?
Idem ad Quintum fratrem:Cum teftimonium fecum
dum fidem & religionem grauiffime dixiffem.
Idem pro Sylla:Cur dixifti teftimonium in alios?
Ibidem:Qui in illum teftimonia grauia dixerunt.
In eadem oratione : Qui teftimonium de coniura
tione dixi.
In Verrem:Qui priore a&ione ita teftimonia graui
ter uehemcnterq; dixerunt, ut Artemonem Cen
turupinum legatum & publice tcftem, Quintus
-
Horten
 d E M o D IS L AT. L o Q. . mg
hortenfius accufatorem,non teftem cffe dixerit.
In eumdem : Nunquam poft populi Romani nomen
ab Siculis auditum & cognitum Agyrimenfes
contra quenquam infimum ciuem Romanum di
xiffe,aut feciffe quippiam, qui tunc contra praeto
rem populi Romani magnis iniurijs, & magno
dolore publice teftimonium dicere cogerentur.
Tn eundem : Num expetatis dum Lucius Metellus,
is qui multos in iftum teftes imperio, & potefta
te decernit,idem abfens,& de iftius fcelere,impro
bitate,audacia teftimonium dicat?
In eundm: Sed ornatiores tuo iudicio, ad teftimo
nia dicenda uenerunt.
Idem pro Cluentio: Non recito teftimonia hominum
honeftiffimorum,quae in Stalenum funt dita.
Ibidcm: Falfmue teftimonium dixerit.
Idem pro Cluentio: Neque cognitum commemora
ui,neq; teftimonium dixi. -
T. Idem pr Planco: Multi etiam communes inimici
rerum omnium, qui ita femper teftimonium de
ambitu diciunt. *

' Idem pro L.Flacco: Mortuus eftaculeo iam dimiffo

ac dito teftimonio.
Ibidem: Quiautem dicit teftimonium ex noftris ho
minibus,ut fe ipfe fuftentat?
Ibidem : Vt qui ante ditum teftimonium fibi tem
perarit.
In eundem: Pueri autem Sifennae,credo qui audiuif
fent, quae in iftum teftimonia effent dita, oculos
de ifto nunquam eijcere, neque ab argento digi
tum difcedere.
1n eundem: Mclitenfis Diodoruscft, qui apud uos
2, antc
 nig AD R I A N VS C A R D I N A L IS
antea teftimonium dixit.
In eundem : Tamen quoniam haec maioribus com
ftituta accepiffent,teftimonium ne quod dicerent:
Idem De natura deorum : Diogenes quidem Cyni
cus dicere {olebat, Harpalum, qui temporibus il
1is Praedo felix habebatur, contra deos teftimo
nium dicere, qud in illa fortuna tamdiu uiuerer.
Scaeuola de teftibus: Inuiti teftimonium dicere non
coguntur.
Vlpinus de teftamentis:lege,Quod teftamento: Mu
lier teftimonium dicere in teftamento n poterit.
Gaius de teftamentis.lege,Cumlegc: Et eoamplius,
ut putant quidem, nue ipfi dicatur teftimonium.
Archadius de teftibus,lege,Teftimonium: Ex his qui
bus non interdicitur teftimonium, nec ulla lege
dicendo teftimonio excufantur.
Calliftratus e9dem titu.l. Teftium: Lege Iulia de ui
cauetur,nehac lege in reum teftimonium dicere ei
liceret,&fubdit: Qui obteftimonium dicendum,
uel non dicendum, pecuniam accepiffe iudicatur.
Cicero in Vatinium teftem: Cumante Laelius Nutri
cula feditioforum omnium teftimonium diceret.
Idem pro Marco Caelio: An grauis,fapiens,modera
tusq; uir religiofe tcftimonium dixiffe uideatur.
Idem proSex.Rofcio Amerino:Teftimonium etiam
in Sextum Rofcium diturus eft.
Ibidem: Vt in minimis rebus ampliffimihomines te
ftimonium de fua re non dicerent.
Ibidem:Teftimonium non diceret.
Afconius Paediamus: Vltimae teftimonium dixerunt.
Jdem : Dixerunt in euminfefti teftimonia principes
ciuitatis.
. Idcmu
 p E M o D IS LAT. L o Q. ir
Jdem : Quod Siculi, quiantea publice teftimonim
dixerant.
, Idem : Apud antiquos & de auditione teftimonium
dicebatur.
Idem:Si teftimoniumaduerfuseum diceret.
Titus Liuius ab urbe condita:Quodfalfum aduerfus
fe teftimonium dixiffet.
Idem pro L. Cornelio Balbo:Et teftimonium dixi{
- {et publice.
D I C E R E C A V S A M.
Icere caufam, dicere diem, dicere ius, dicere
ID , dicere legem : modi funt dicendi
diuerfi, diuerfa fignificantes. Eft enim dicere
diem, certam diem reo conftituere, ut accufetur.
Dicere caufam eft,cum reus accufationibus re^
fpondere cogitur. Dicere ius eft,cum iudex iufti
tiam reddit uel miniftrat. Dicere fententiam eft,
cum quis (ut inepte dicunt) uotum fuum dat, uel
opinionem fuam dicit. Dicere eft,quod prg
figere,praefcribere quid opus fit fato.
Plaiitus in Mengchmis: Apd Aediles prlijs fatis
plurimis peffimisq; dixicaufam.
Terentius in Adelphis: Aduerfiimne illam caufam
dicerem,cui ueneram aduocatus?
Cicero pro Sexto Rofcio Amerino: Ea noshoc tem
pore utimur,qui caufam dicimus.
Ibidem:Caufam dicit is,quiunus reli&tusex illorum
nefaria caede reftat.
Idem in Verrem : Fuit nundinatio aliqua,8ifti non
noua,ne caufam diceret. _ -

Ibidem? Quis non pertimefcat caufam dicere do^

minos Y

! K 5 Ibidem:
 mg AD R I A N V S C R D IN A L IS
Ibidem:Caufa dita,damnati funt.
Caefar in commentarijs : Orgentorigem ex uinculis
caufam dicere cogerunt. & fubdit : Die conftitue
ta caufae ditionis.
Titus Liuius ab urbe condita: Virgo Veftalis de in~
caefto caufam dixit.
Ibidem:Semel caufam dixit.
dem de bello Macedonico:Scipio iuffus dicere cau
fam, orationem magnificam de rebus ab fe geftis
exorfus eft.
I N D I C T A C V S A.
icero in Verrem: Indita caufa in uincula coniea
cit feruos.
ID IC E R E D I E M.
Plautus in Afinaria : Quem uideam qu effe mcc^
ftum,ut quafi dies fi di&ta fit.
Idem in captiuis: His dicm dic,irrogabo multam.
Cicero pro Milone: Diem mihi credo dixerat, mul
&tamirrogarat.
ti; Liuius ab urbe condita: Caefoni capitis diem
1C1t.

Ibidem : Accufatorem primum Virginium, & Ap

pium reum deligunt, cum diem Appio Virginius
dixiffet: Appiusftipatus patricijs iuenibus in fo^
rum defcendit.
3Ibidem: Rei capitalis diem Pofthumio dixerunt.
Ibidem: Rei capitalis diem dicere.
Idem de bello Macedonico : P. Scipioni Africano
duo Q. Petilij diem dixerunt.
Cicero pro T. Annio Milone: Diem mihi credo di
xerat, multam irrogarat,a6tioncm perduellio^
misimteaderat.
-- - D I CE
 DE M O D IS L A T. L o Q. -- ii9
- D I C E R E I V S. -

Cicero in Verrem: Audiftis ob ius dicendum Q.Va

rium dicere procuratores fuos ifti ccntum & tri
ginta millia nummm dediffe?
Idem de prouincijs Confularibus: Emifti grandi pe
cunia ut tibi de pecunijs creditis dicere Iiccretius
in liberos populos.& fubdit: Id emptum ita uen^
didifti,ut aut ius non diceres, aut bonos ciues Ro
manos euerteres,
blicano non dicerc.& fubdit: Perfeuerauit ius pu
N. *

Ibidem : Non offendebantur homines in eo, neque

molefte ferebant abeffe foro magiftratum, non
ius dici,non iudicia fieri.
Ibidem:Ifti pecuniam ob ius dicendum dediffe.
Plautus in Menechmis: Iuris ubi dicitur dies, fimul
patronis dicitur.
Titus Liuius ab urbe condita: Aut ius de pecunia cre'
' dita diceret.
Item pro Lucio Flacco: Qui anno ant Romae ius
C11Xrat. - .*

D I C E R E S E N T E N T IA M.
'Cicero in Verrem: Mos eft Syracufis,ut fi qua de re
ad fenatum referatur, dicat fententiam qui uelit,
nominatim nemo rogatur.
Ibidem : Vt quifq; aetate,& honore antecedebat, ita
fentcntiam dixit ex ordine.& fubdit:Cum furge
ret nemo,neque fententiam diceret.
Idem ad Atticum: Nocet interdum reipublicg Cato,
dicit enim tanquam in Platonis repub. non tan*
quam in Romuli fece fententiam.
Idem in Philippica quarta : Vt fententi de fumma
reipub.libcrc dici poffint, - -

- - I 4. Ibidem
`-
 ,o AD R I A NVS C A R D IN A L IS
Ibidem : Me confule fententiae falutares ditae funt,
quibus ad hanc diem uiximus.
Idem in Philippi.xiiij. Quihoc loco fententias dicia
mu$.
Caelius Ciceroni: Confulem defignatum primum
fententiam dicentem.
D I C E R E L E G E M.
Horatius.
Prudensemififtiuitiofum,dita tibi lex eft.
D v c E R E S o RT E M, V IT AM,
S P I R I T V M.
Vcere fortem,uitam,fpiritum.
ID
-

in Verr: Sors ducitur. Quamobrem?

Nemo erat uoluntarius laudator prturae
tuae. Vergilius.
Stat du&tis fortibus urna.
Cicero prolege Manilia:Cum ueftros portus,atque
eos portus, quibus uitam & fpiritum ducitis, in
Praedonumfuiffe poteftatem {ciatis.
D A R E VIT IO, C R I M I N I,
V E R T E R E VITI O.
Are uitio, uertere uitio, dare crimini, id eft,
D; corruptiffimedicitur inculpare.
Plautus in Epidico: Quis erit, qui id uertat
uitio?
Idem in Milite:Ne quis tibi hoc hodie uitio uertat.
Terentius in Andri: Nunc quam rem uitio dent,
quaefo animaduertite.
Cicero in Bruto: Quinetiam memini cumin accufa^
tione fua Q.GalIo crimini dediffet, fibi cum ue
nenum parauiffe.
D A R E PIGN O R. I.
- Jare
 ID E M o D IS L A T. L o Q. iam
Are pignori, idem eft quod oppignorare. Sed
V. hic etiam modus dicendi obferuandus eft.

' Plautus in Moftellaria : Herixl ctiam dedit

' hucufquc pignori.
DICET ALIQVIS, R o G ET
ALIQ_V IS.
DIcet aliquis, Roget aliquis, modus eft dicendi,
quo inepti dicunt, Forte aliquis mihi dicat.
Vel,Si quis me roget.
Cicero in paradoxis:Quid eft igitur;quaeret aliquis,
bonum?
D E II C E R E O C VL O S.
DEi:gre oculos, celeritatem aliquando fignificat,
aliquando prae pudore fubmittere.
Cicero iniVerrem: Si tantulum oculos deiecerimus, .
raefto effe infidias.
D E P O N E N T I A PTAS SI V A.
eft praetermittendum, effe apud perfe&os
NEcparticipiis
illos autores Deponentia nonnulla,quae in
plerunq; paffiue ponantur, quo
rum uel pauca collegi de multis, ut palam fit nul^
1am aliam effe Grammaticam qum modum lo^
quendi, quem aut obferuare,& imitari neceffe fir
eum, qui Latinus dici cupit:autfi id neglexerit,im ,
fua barbarie contabefcere.
Cicero Attico:Sed ea omnia mihi funt patienda.
Eidem:Te etiam atque etiam oro,ut me totum tuen^
dum fufcipias.
Idem pro M. Caelio: Magnum crimen,uel in legatis
infidiandis,uel in feruisadhofpitem dominecan
dum folicitandis. \
Idem pro Cornelio Balbo:Huius uirtus praefens ex
- - I 5 pcrta
 na , AD R I A N V S C A R D I N A L IS
perta atquc perfpeta obtretatorum uocc l
detur.
Ibidem: Quiddam de communi conditione omnium
noftrum deprecandae maleuolentiae caufa breui
ter commemorandum uidetur.
Ibidem: Veruntamen uigilijs noturnis, & concio
ne hominum inftitutum illud conceptum atque
mcditatum eft.
n Antonium: De laude filebo, quae gratiffima me
moria omnium ciuium inclufa, nondum autori
tate publica teftata eft.
Idem de fenetute: Agro bene culto, nihil poteft effe
ufu uberius, fpecie ornatius, ad quem fruendum
non modo non retardat, uerumetiam inuitat,at
que alletat fene&tus.
Idem in Paradoxis: An quifquam in potiundis uolu
ptatibus gloria fe,& praedicatione effert?
Plautus in Bacchidibus:Confolandus mihi hic eft.
Cicero Attico: Illud incft tamen commodi qud &
mihi,& cteris amicis tuis nota fuit,& abs te ali
quando teftificata tua uoluntas.
Horatius.
Oblitusq; meorum,obliuifcendus&illis.
D VM P A R T I c V L A, cv M EX
pe&o conftruta.
TYArticula Dum,coniungitur ab perfetis illis au
P toribus cum uerbo expeto, mira cum elc
gantia, & pari propemodum concordia, ut
facil fit confiderantibus iudicare, unum illis tq;
eundem fuiffe dicendi modum.
plautus in Pfeudolo:Nc expetetis dum redeam.
Hdcm in Cafina;Nc cxpcttis dum illiadcoscxet.
- - Tcrcn
 *

D E M o DIS LAT. L o Q. ' iys

Terentius in Andria : Ergne cxpetatis dum ex- .
eathuc? -

Idem in Eunucho: Concedam hinc intr,atq; expe

&tabo dum ueniat.
Cicero Lucio Luceio: Sed ad properationem meam
quidem intereft non te expetre dum ad locum
tlenlas.

Idem in Bruto:Quod fcribis te in Italia moraturum

dum tibi liter me ueniant, fi per hoftem licet.
Eidem : De fororis autem tuae filijs non expetaui
Brute dum fcriberes.
Idem Gn.Pompeio: Non expetaui dum mihi te li
* terae redderentur. - -

Idem Atti.Ego in Arcana operior dii ifta cognofco.

Ibid : Expeta amabo te dum Atticum conueniam.
Ibidem: De Aufidio & Palicano non puto te non ex
petare dum fcribam.
Idem in Pifonem: An ego expetem dum de te quin
que & fcptuaginta tabellae diripiantur? -

Idem in Verrem: Quid expetas, an dumab inferis

ille Malleolus exurgat?
In eundem: Nolite cxpe&are dum omnes obeam
OratiOne me2 ciuitates.
Idem in Philippicis: Num expetas dum te ftimulis
fodiam?
Vergilius.
Quid moror? am mea Pygmalion dum moenia fra
ter Deftruat
Vatinius Ciceroni: Si hoc expetandum fit,dum to
tum bellum conficiatur.
Caelius eidem : Saltem dumquid de Hifpanijs fcitur
expcta.
Plancu$
 4. AD R I A N vs C A R D I N A L Is
Plancus eidem: Sciebam enim, 8 cautius erat conf
lium, expetarc me ad Ifaram,dum Brutus traij
ceret exercitum. -

Brutus eidem: Ego tibi ut anteafcripfi, dum mihi

te literae ueniant,in Italia morabor.
Idem eidem: Noli expetare dum tibigratiasagam.
Titus Liuius ab urbe condita:Expetare dum Con
. Di&ator fiat.
Ibidcm: Nec expe&tent dum Roma legati ueniant.
Ibidem : Moratus dum milites ad praedam difcur
rerent.
Ibidcm: Moratus dum imperatores confuleret,
Ibidem: Expetantes dum ab hoftibus clamor in
ciperet.
Idem de bello Punico : Paucos moratidies dum fo.
cii uenirent.
Idem ab urbe condi.Nolite expetare dum fugiant.
Ibidem:Expetate dum uobis obuiae ueniant.
Idem de bello Maccdonico: Paucos moratus dies
dum fe copiae affequerentur.
D I M I N V E R E.
DIminuere caput, fores,poftes, modo loquendi il^
lorum ueterum eft frangere:quimodus memo
riae mandandus eft ei, quibonae latinitatis caput
diminuere non uult. T
Plautus in Menechmis:Illihomini diminuam caput.
Idem in Bacchidibus: Nifi mauelis poftes diminui
fecuribus.
C A PI TIS DIM I N V T I O AP VD
Iurifconfultos.
Scdalia eft Capitis diminutio apud Iurifconfultos.
Eft enim prioris ftatus immutatio,utteftatur Ca~
-
* ius
 p e M o D IS L A T. L o Q. 12;
ius eo titulo, l.prima. Antiqui tamen oratores de
capite diminuere,& de capite demere dicebant.
Cicero in Verrem:Vnum hc aliud Senatufcfultum
reprehenfum fecretumq; eft,ut quibus ille de capi
te dempfiffet,ne pecunis in aerarium referrent.
- . -

Ibidem: Hoc nmine uidiftis triticimodios de capi

te effe demptos. - -

Ibidcm: Demit de capite Medinma Dc.

Ibidem:Coguntur Afcrioni, id eft Pippae dare tan
|;
tum,quantum erat de capite demptum.
Idem inTopicis:Gentiles funt,quiinter fe eodem no
mine funt,non eftfatis.& fubdit: Quorum maio
i}
rum nemo feruitutem feruiuit. Abeft etiam nunc,
qui capitenon funt diminuti,hoc fortafiefatis cft.
Cfar in commentarijs: Illud quod deditione ducis,
& capitis diminutione fublatum eft. '. -

Titus Liuius de bello Punico: Sero nunc defideratis

diminuti capite,abalienatiiure ciuium.
D E D V C E R E. - '

DEducet; , nota funt huius uerbi uaria fignificata

quae & multisnotata diligenter fuere:fed lo
cus Ciceronisadmonet,utnos quoq; de eo aliquid
dicamus,cum deducere inter cter fignificer$p
fam uel amicam domum perducere:& item figni
ficet de fumma demere,uel detrahere. Cicer qui
facetijsfcatebat,& ditis,cum mater M.Bruti Ser
uilia Iuniam Terti filiam eandemq; C.Caffijuxo
rem ad Cfarem, qui mocchus cafuus ob adulte
rium dicebatur, deduxiffet,eademq;Seruilia pau
lo poft ab Caefare praeciofum re paruo fundum
emiiffet, Caefaris fibidinem cauillatus circa uer
bum deduco,di&toperacuto profkidit, Equidem,
- ' 1 inquit,
 ,4 AD R I A N V S C A R D I N A L IS
inquit, qu melius emptum iatis, comparauit
Scruilia hunc fundum,Tertia deduta. -

I N T E R D V M D E D V C O S IG N IFI
cat comitari,fiue domum perducere.
Terentius in Andri: Hic nunc non dubitct, quinfe
dedu&urum neges.
Ouidius de Ponto:
At cum Tarpeias effes dedutus in arces.
Horatius:
Cccurramin triuiis, deducam,nil fine magno
Vita labore dedit mortalibus.
Tibullus:
Tempus erit cum me Veneris praecepta ferentem
Deducat iuuenum fedula turba fenem.
Titus Liuius debello Punico: Ditator fe magiftra
tu abdicauit, priuatusq; de roftris defcendit, tur
baeq; fe immifcuit, ne deducendi fui caufa popu
Hum de foro abduceret.
Ibidem:Tamen frequentes deduxerunt domum.
Q V A N D o Q V E I D V E R BVM SI
gnificat de ratione, uel fumma aliquid demere
(ut diximus)fiue detrahere.
Cicero de officijs: Hc igitur talia circunfpicien
da funt in omni officio, & confuetudo exercita
tioq; capienda, ut boni ratiocinatores officiorum
effe poffimus, & addendo, deducenddque uidere
guae reliqui fumma fuit,ex quo quantum cuiq; de
beatur,intelligas.
Africanus de Iure dotium, 1. Dedu&ta parte tertia,
reliqua fibi dos reddatur.
Idem eodem titulo: Vno pluribsue filijs fuperftitia
, bus dcdu6ta parte,
. - , QVAN
 D E M o D I S L A T. L o Q.__ 1,7
o V A N D o QV E D E D V c E R E,
Vt diximus, fignificat fponfam ad maritum,
- uel amicam adamantem perducere.'
Cicero in Verrem,atione quarta : Hic eft decimus,
ad quem ifte deduxerat Tertiam Ifidori Mimi fi
liam,uiabdutam ab Rhodio tibicine huius Ter~
tiae plus etiam qum Pippae , plus qum ctera
rum, ac prope dicam tantum apud iftum in Sici^
lienfi praetura autoritas ualuit, quantum in ur^
tana Chelidonis.
- Ouidius de Faftis:
Cum primum cupido Venuseft deduta *rito.
*Terentius in Hecyra: Vt ad pauca redcam, uxorem
deducit domum. -

Tibullus.
Vt iuueni primum uirgo dedu&ta marito.
Hoc qu6que confiderandum eft, Tertia filia cum
dicitr,nomen proprium,non numeri effe:nam id
frequens reperitur.
cicero in Verrem a&tione quinta : Huc Tertia illa
perduta per dolum atque infidias Rhodio Ti
bicine.& fubdit:Sic hanc Tertiam dilexit, ut eam
fecum ex prouincia exportaret.
Idem atione fexta : Scd eo ipfo tempore cum effet
in littore Tertia illa tua,quam tecum deportabas,
erat in omnium confpetu.
.Afconius Paedia. Nam Tertiam Scaeuol filiam di
miffam Pompeio in matrimonium duxerat.
Vlpianus De cond.l. Haec conditio: In domum ma
iriti deduta eft.
Scuola De donat. l. Seia Sempronio cum certa die
nuptura effct,antequam domum dcduceretur,ta
bulaeq;
w g AD R I A N V S C A R D IN ALIS
bulaeg dotis fignarentur,donauit tot aureos,
Papifiianus de iure dotium, 1. Dotis: Nam fi minor
nnis duodecim, ut maior deduta fit, tunc pri ,
mum petetur.
D E ) V C E R E ID E M SIG N IFI
cat,quod redigere.
Catullus. -

Huc eft mens deduta tua,mea Lesbia cura. .

P O S T R E M O O M IS SIS C AE T E
ris inalio fignificato,Deducere fignificat
eauocare,& propofito remouere.
Cicero in Catilinam : Si impendens patriae pericu
l, me ncceffario de hac animi lenitate deduxerit.
Idem Tercntiae : Neque legis improbiffimae pocna
dedu&tus eft, quo minus hofpitij, & amicitiae ius,
officiumq; prftaret.
-- D E F E R R. E.
DEferre nomen, non eft proprie accufare, fed an
te accufationem apud iudicem, ucl magiftra
tum aliquem,de aliquo crimine denunciare: unde
Delator ditus eft,t clare infr oftendetur.
Cicero in Verrem: Serui cuiufdam nomen defertur,
isaccufatur, fiti teftes in eum dantur, rem cum
&tus fenatus Catinenfium iudicat.
Terentius de bonis poffeffis:lege, Eum patronum:
Qui nomen detulit accufaffe intelligendus eft, ni
fi abolitionem petat.
Plautus in Aulularia : Ad treis uiros ego deferam
tuum nomen.
Cicero pro Cluentio.Atq;ut intelligatis Cluentium
non accufatorio animo, non oftentatione aliqua
aut gloria addutii;fcd nefarijsinfidijs propofito
- aTntc
 DE M o DIS LAT. L o Q. iv, :
ante oculos uitae periculo, nomen Opianici de- '
tuliffe, paulo longius exordium caufa rei demon
; ftrandae petam. *. , r

Idem in Verrem: Ego fic intelligo iudices,cum de pe

cunijs repetundis nomen cuiufpiam deferatur.
Ibidem: Nomen hominis audaciffimi detuli.
Idem pro M. Caelio:Nifiiterum eadem dere fuo fa
miliariabfoluto nomen hic detuliffet. ,
Idem pro Cluentio : Et clariffima uoce fe nomen O
piahici, fiinterfetum Marcum Aurium compe
rict,delaturum effe teftatur. .
Ibidem: Nam Cluentius iudices primum nomen e
ius detulit.
*Idem Quinto Ciceroni: Paulusnofter cum teftis pro
du&us effet in Sextium, confirmauit fe nomen,
. Vatinijdelaturum. . . '
Idem in Verrem:Eiufdem rei nomen detulcrunt. . .
Ibidem: Ait,fi liceret, nom abfentis deferre fe uelle..
Ibidem: Nuper cum in Publium Gabinium uir for~
tiffimus,& innocentiffimus, Lucius Pifo delatio
nem nominis poftularet.
Cicero pro domo fua: Nom Sexti Pompeijdetulit.
Idem pro Sex.Rofc. Amerino:Qui Sexti Rofcijno
men deferendum curauit.
! Idem pro L.Murena: Dixi in fenatume nomen Con
| fularis candidati delaturum. . *

D E S C R I B E R E, EX c R I B E R E. .
. Efcribere quid fignificet,omnesnorunt,neque
ID enim nos manifefta, ac in propatulo pofi
'ta uano labore tcntamus,fed latentia,& mi
nus uulgaria,quae pauci curauere,in lucem profe
; rimus: ut hac noftra induftria non inanem often
*-.
tatio

.
 sgs - AD R I A N V S C A R D IN AL IS
tationem,uerum aliquam literariae reipub. utilita
tem quaefiffe uideamur.Eft enim alio dicendi mo
do dfcribere, & excribere id quod ineptiffime,
> ac barbare potius,uulgo copiare dicitur uel tran
fumere aut tranfcribere, nouis & inufitatis uer~
bis,quae qui imitantur, Latinitate omni penitus
indigni funt. , .

Cicero Cornificio: Dicam tuis,ut eum librum fiue

lint defcribant.
3Idem Attico: Quem librum ad te mittam, fi defcri
pferint librarij.
Eidem: Poeta ineptus,& tamen fkit nihil,fed eft non
inutilis,defcribo,& remitto. -

Eidem: Di&ta eius,& conciones defcribunt.

Eidem : Epiftolam meam, qud promulgatam fcri
bis effe, non fero molefte, quinetiam ipfe multis
dedi defcribendam.
JAd eundem: Varroni quidem, quae fcripfi te autore,
ita propero mittere, ut iam Romammiferim dc~
fcribenda.& fubdit : Scripfi enim ad librarios, ut
fieret tuis,fi tu uelles,defcribendi poteftas.
Idem in Verrem: Quafi excribendi poteftatema non . . .
haberet. -

Idem in Antonium: Literas tibiille mittat de fua fpe

rerum fecundarum fuarum,tu eas laetus proferas,'
recites, defcribendas etiam des improbis ciuibus.
In Verrem: Tabulas in foro fumma hominum fre~
* quentia excribo,adhibentur in excribendo de com
uentu uiri primarn. w * .

Idem in Academicis quaeftionibus:*Quife illa audi

uiffe Romae dc Philone, & ab eo ipfo illos duos
libros diccrent dcfkripfiffe, *

- Titus
 ' : D E M O D IS LAT. L 6 Q. _ sgm
, Titus Liuius ab urbe condita: Iufinclytas Solonis * ,
M. leges defcribere. - -

Paulus:Quemadmodum teftamenta & ctera, legc,

,- Omnibus: Quicunq; dederant tabulas teftamenti
infpicere,uel etiam defcribere, infpiciendi,defcri
I. bdiq; poteftatem fa&urum fe prtor poilicetur.
VIpianus eodemtitulo:lege,Tabularum: Diem aut,
M. & confulem Tabularuim non patitur praetor de- ,
fcribi,uel infpici:idcirco ne quid etiam fiat falfi.
; D I S C E D E R E, R E C E D E R E A
- conditione. -

I. Hfcedere, Recedere conditione, perfona,

ID ftatu eft, quod immutare conditionem, per
fonam,ftatum. - - -

# Cicero de officijs: Hoftis,quem nunc peregrinum die

cimus,quamquam id nomen durius efficit iam ue .
tuftas, peregrino cnim iam receffit. -

t,
Modeftinus.de ufufrutu, lege, Titio : Vfusfru&us '
inutilitcr legari intelligitur, in id tempus uideli
M.
cet collatus,quo perfona fua difcedere incipit.
D A R I BER E, M I S C E R E.
multi(ut reor) aduerterunt,quo nam mo
M.
INOndoDare
proprie,atque uno uerbo latine dicatur,
bibere,uel dare potum,quod Graeca<. .
nico uerbo aliqui improprie Propinare dicunr,
cum Propinare proprie praebibere fit,uel prgu
ftare,& id uerbum diuerfis modis quandoq; pro
feratur.Sed nos cum Latine loqui curamus, Lati
, na potius adducimus. Mifcere igitur praeter alias
$
fignificata uno uerbo id eft, quod duobus uerbis
M.
dicitur;Dare bibere.Vtrunque tamen elegans. ,,;
Teren.in And.Poft deinde quod iuffi,ei dat bibere.
.. , R. 2. Cato

 ss. AD R I ANVS C A R D I N A L f S
Cto de re ruftica: Bis in die id faciet, meridie bibe
re dato. ' .

Cicero de finibusbonorum & malorum : Dico ergo

, , in eadem uoluptate eum quialteri mifccat mul
' fum,ipfe non fitiens,& eum qui illud fitiens bibat.
/ Ouidius in Metamorphofi.
Arripit. Iliaden,qui nunc quoq; pocula mifcet:
Inuitaq; Ioui netar Iunone miniftrat._ _.
D 1'F FE RT V M, CoNFERT v M,
- - R E F E R T V M. - , -

Iffertum & confertum inter fe differunt:Nam

differtum, id eft,quod refertum : utrunque
enim plenum fignificat. Confertum uro
id eft,quod denfum.Sed confertum & refertum
fuis urbis Refercio & Confercio defcendere
comperi. Differtiautem uerbum,non comperi.
Cicero pro P.Sextio:Meminiftis tum iudices corpo
* ribus ciuium Tiberim rcpleri,cloacasveferciri.
Varro de re ruftica: Quo fato non modo non defi
' ftunt pugna,fed etiam conferciunt fe lingentes.
D IF F E R T V M.
Horatius in fcrmonibus.
. Inde forum Appi
Differtum nautis,cauponibusatq; malignis.
Idem in epiftolis.
Differtum tranfire forum,populumq; iubebat. _
c o N F E R T v M,TCo N FE R T I S.
- fimum & Confertim aduerbium.
Caefar in commentarijs: Vt nunqum conferti,fed ra
ri,magnisq; interuallis prliarentur.
, Ibidem:Neq; tanta multitudine conietartela com*
. fcrtiuitare poterant. - -

Titus
 - j
* * , ,

$ p M 9 pis V AT. L9 Q. .
2Titus Liuius de bello Punico : Alijad exitus theatri
iy 1 ;
conferti obfiftunt,
qt
Idem ab urbe condita: In confertos Vehientes eun
temferox uiribus transfigit. - .
Idem de bello Punico: Caeteros confertos in media
ualle recepit. t .* .

Ibidem Deifiderari in confertos illati.

Idem de bello Macedo. Turba conferta iter claufit.
C O N F E R T IS SI M V M. . -

Caefar in commentariis:Qua partehoftium acies con

-

fertiffma uifa eft,erupit. '. , ;

Titus Liuius ab urbe condita:In confertiffima turba
prope regium Tribunalconftitit. ;
Ibidem: E fe in turbam confertiffimam recipit.
Idcm de bello Punic9 : Per confertiffimam hoftium
' turbam impetum facit.
* T R E F ER T V M. . . ;
Titus Liuius de bello, Punico: In <agrum Picenum ,
auertit iter refertum praega, , T . .. r :
Ev ER B I v M:-i
Titus Liuius ab urbe condita: Cum confertim Ro~
* mani,ut folent,denfatis excepiffent fcutis. . .
Idem debello Punico: Quoacrius & confertim m
gis utrinq; pugnabatur. . . .
Idm de bclfo Macedonico: Confertim pugnant &
cedunt. -

D A R E N E G O T I V M.
DAr; negotium, id eft, quod multi inepte dicunt, .
'-' Conimittere.modus ft loquendifclicifjmi il~
lius temporis,memoriae cum aliis mandandus.
Cicero in Ver. Datamico fuo cuid negotium,quitii
magifterrateiusfocictatis,ut augt; C2lueret.
5 Salue
 s. ADRIAN v S c A R D 1 N K L r S.
Saluftius in Catilina: Igitur P. Vmbreno cuidam
negotium dat, uti legatos Allobrogum requirat.
-Lentillus Ciceroni: Permiffum eft ijs,ut dum ipfi ue
' nirent,darent negotium qui Afiam obtineant.
*Idem Rufo: Non hbui cui potius id negotijdarem,
qum tibi. -

D A R E P OE N A S.
Are pornas, id cft, quod uulgo dicunt. Fecit
TD -
pnitentiam : fed hic modus loquendi ob
feruandus eft. Vergilius.
Dabis improbc pocnas. - -

Lentulus Cic. Spero celeriter eum poenas daturum.

D A R E A V R I B V S. . .
D auribus,hoc eft,affentari,blandiri. .
Trebonius Ciceroni:Noli putare mi Cicero, me
hoc auribus tuis dare. -

D A R.E SE IN PEDE S, DARE

. fe in uiam. -

DAr* fe in pedes,dare fe in uiam,modus eft Ioquen

di illorum uetefum, hoc eft, pedibus fugam
agere & ad iter fe parare.Pofteri hunc quoq; mo
dum,ut pleraque deprauarunt. .

-Plautus in captiuis: Mne uis dem ipfe in pedes

Terentius in Eunucho : Ego me in pedes, quantum
queo,in Angiportum quendam defertum indo.
Cicero Tercntiae: In uiam quod te des hoc tempore,
nihil eft.
<^ ID I I F AC I A N T.
Ii faciant;optantis eft : & hic modus loquendi
[D
-
perqum elegans eft, fignificat id, quod
uttnam.

Cicero in Vcrrcm: Dij faciantut reimilitaris,utbel^

 * * . p E M O D IS I. AT. L o Q. 155
limcntionem facere audeas. . , ,
D II M E L I O R A. . .

:
(|
TYIi meliora, modusoptandi impcrfeto fermone,
, (ed modus loquendi ita obtinuit.
Titus Liuius de bello Macedonico : Perturbata, dii
meliora inquit. - '

' ,: . , :
DE M E L I o R E N o T A coM
, . . . - menda. * * * *,* ?
- DE meliore nota commenda, modus diceridi ilIius
eruditiffimi feculi. *.
M.Curius Ciceroni: Sulpitio fucceffori nos de me
liore nota commenda. Catullus. .
Quifquis de meliore nota. !_ _ _ _ .
i. 7. " '* D ISS IM V L A R E. ' .
IDIffimulare,intcr caetera eft fingere,non intellige
, re,qu dicuntur uel aguntur. , , : '* *
Cic. Atti.Itaq; meipfum commouerat, fic abfurde &
afpere uerbis,uultuq; refponderat,diffimulaui dols.
* AE D IF IC A R E N A V E M. . ,,, ; ,
- A. Edificare nauem, fere abfurdum, aut nouum
-A. ' muktorum auribus uidetur : eft tamen di
cendi modus apud ueteres ufitatiffimus.
Plautus in Mercatore:Aedificat nauem gerariam &
'mcrceS emit. - -- -

Cicero in Vcrrem : Nauem uero maximam triremis

inftar pulcherrimam, atque ornatiffimam, palam
aedificatam fumptu publicofcicnte Sicilia pcr ma
giftratum,fenatmq; Mamertinum tibi datam,do
3. natamq; effc dico. T. ` ., s * * *. :
Ibidem:Legati principes, & publice tibi nauem aedi
' ficatam, & priuatim feipfosabs tcfpoliatos, ex*
pilatosq; cffc dixcrunt.
* . ,
* *** ** - - . '
& 4. Ibidem
;
 ApR I ANvs CA R D IN AL I S
Ibidem:Qui nauisiftius dificandae publice prfuit.
` ibidem: Nauem denique maximam, quam onuftam
furris in Italiam mitteret, apud iftos faciendam,
aedificandamq; curauit.
Eidem: Aedificaiierintne nauem onerariam?
Eidem: De tua pecunia conftare aedificatam effe eam
nauem.
Idem pro lege Manilia : Qui pofteaquam maximas
aedificaffet,ornaffetq; claffes. -

Caefar in commentarijs: Imperat quos legionibus

praefecerat,uti qum plurimas poffent naues aedi
ficandas,ueteres$ reficiendas curent. -

ES, ET A D E S.
-yS,& Ades,indicatiuum & imperatiuum eft,fed
IE imperandi modo abantiquis uoce es frgquem
tius, qum fis dicitur : quod iam in defuetu
dinem per negligentiam uenit.
Terentius in Andria: Adefdum,paucis te uolo.
Idem in Adelphis:Modo bono animo es, duces uxo
^ rem hanc.Refpondetur,bono animo es inquis?
Cicero in fomnio Scipionis: Quem ut agnoui, cor
rui.fcdille,ades,inquit,animo,&{omitte timorem.
- Vergilius: - -

Huc ades Galathaea.

oratius:
Simeamas,inquit,paulumhuc ades.
EXTR I O C V M.
Xtra iocum dicebatur ueteribus cum quid fe
* IE rio,non ioco dicere fe uelle dicebant, modus
eft dicendi pulcherrimus. - -

Cicero Trebatio: Scd mehercle extra iocum, homo

bellus cft.
Idem
 D E M o D I s L A T. L o Q. 157
, Idem Caio Volumnio: Sed me hercle extra ioc uale
' de mihi tuae literae facetae,elegantesq; uifae funt. '
Id Peto: Sed hercle mi Pete,extra iocum moneo te.
: ' . EX A C T A. . -

EXata dicebantur perfeta.

: Horatius:
Sed emendata uideri.
Pulchraq; & exatis nimium diftantia miror.
ESSE C V R AE, V O L VPT AT I, .
- folicitudini. :
-riSfe curae,effe uoluptati,effe folicitudini, effefo,
E latio,effe ltiti, eff impedimento, effe lu
cro,effe damno, effe fumptui, effe faluti, effe
ufui;effe honori& huiufmodi loquendi modi,ma
ximam orationiafferunt eleganriam. .
Plautus in Ciftellaria : Multisq; damno,& mihi lu
cro fine fumptu eris.
Ibidem:Qu neq;illa illi quicquam ufui fuit. -.-

Varro de re ruftica: Vt domino

Gtationi.
fint frutuiac dele,
- , -

Cicero in Bruto: Iftum ipfum quidem inquam Bru*

te,dico librum mihi faluti fuiffe. : .-

Ibidem : Quod tibiaut nouum,aut tanto ufui pof

fet effeT , .
Idem Senatui,populoq; Romano:Quod mihi maxi
* me laetitiae fuit - -

Idcm Catoni: Mihi ut in huiufmodi re tanto bello

maximg curae eft.
Idem Tironi: Magnae nobis eft folicitudini ualetu
... do tua. *- - -

Eidem: Cupiditas cterorum hominum impedimen

to mihi fuit. -

K 5 Idem .
 i;s AD R I A N v S c A R D I N A L I S
Jdem pro Lucio Cornelio Balbo:Et magno ufui no
ftrae reipublica: fuiffent.
Vergilius.
Non erit auxilio nobis Aetholus &.Arpi,
At Mefapus erit.
M I T E R E S VBS I D I O, V E N IR E
auxilio,relinquere praefidio. -

Ittere fubfidio, uenire auxilio, & relinquere

prfidio, obferuandum maxime eft, ele
gantia non parua infigne.
Caefar in cmmentarijs: Legiones,quas praefidio no^
ftris miferat.& paulo poft. Quos tibi fubfidio re
1iquerat. . - -

Ex c L v D I T E M P o R E, A v T
temporis fpatijs. -

Xclufum tempore,aut temporis fpatijs,id quod

IE
W

nos nouum modum introducentes dicimus

impeditum, ueteres illi uno, eodmque mo
do dixere,quod pauci hatenus (utarbitror) ob- .
feruauerunt. - -

Cicero in Verrem: Anguftijs temporis cxcludun

tur OmnCS. -

Idem Attico: Qu enim foluto animo familiariter

fcribi folent,temporibus his excluduntur. '
Idem in Verrem: Hi poftquam temporibus exclufi,
per fenatum agere qug uoluerant,non potuerunt.
Idemde oratore:Aut femporibus exclufi;aut uolun
tate fua feriati. - . .
Idem in Vatinium teftem: Vt exclufus mifer pun&o
temporis fpoliaretur beneficio, & quitate legis,
Caefr in commentariis : Ne anni tempore nauiga
tione excluderentur. - -
-
Ibidcm.
 ... pe Mopfs L AT. too.
Ibidem:Tcmpore exclufus non uenit. -*

Ibidem: Exclufus diei tempore,in pofterum oppu

gmationem dieret. _ , * i T.' - ".

* _ _ . Vergilius. . . - .

Spatijs exclufus iniquis.

: Pomponius de aedilitio edi&o, lege, Si tamen: Non
nocebit emptori,fi fcx menfium exceptione red
hibitoria exclufus uelit intra annum ftimatori
. _ agere. **;; : - -

Papinianusad Senatufcon. Turpilianum,l. Quaere

^. baturanij,qui ab accufatione tempore excIufi ef
1 * ent, in Senatufcom. Turpilianum inciderent ? &
-, fubdit : Qui praefcriptione temporis exclufi cau
famadalterijperferre non potuerunt.
Idem de Decurionibus, lege. Spurij: Si praefcriptio
ne temporis exclufus fuerit,non tenebitur.
Paulus de inofficiofo tcftamento: lege, Si proponas:
Idemq; erit fi tcmpore exclufus fit. :
Iulianus de bonis libertorum,l.Si libertus: Si non pe
tierit bonorum: poffeffionem, tempore exclufus,
uel repudiauerit.
- O. Vid fit ex fententia,8 ex animi fententia,ex ^
amtimo: trito fere dicendi modo in prom^
~ ptu eft,idq; fignificat, quod ex uolunta
te,ex defiderio,ex iudicio.Sed aliqui noue 8 ine^
pteComiffa eiufmodi elegantia) ad uotum dicunt.
I. Praeter fententiam autem, id eft;quod contra uQ^
luntatem uel opinionem,uel defiderium.
E XIS E N T E N T I A.
Plautus in captiuis:Si reueniamhuc ex fententia.
: Idem in Mercatore : No&c hac quicui non fatisex
fcntcntia. - -

Teren

+
 ,4o AD RI A N vs C A R D I N A L I S
Terentius in Hecyra:Spero hanc rem euenturam no
'bis x fententia. . -

Cicero Furnio:Sinonifta exfententia effentc&feta.

Idem de officijs: Non enim falfum iurare peierare j
eft,fed quod ex animi tuifententia iuraris.
Saluftius ifi Iugur.Nam me quidem ex animi fenten
tia nulla oratio laedere poteft. -

Cicero in Academicis quftionibus: Confcendens'

nauem fapiens,numcmprehenfum animo habet,
atque perceptum fe ex fententia nauigaturum? .
Idem De natura deorum: Multa oraculis declaran- |
tur,multa uaticinationibus, multa fomnijs, multa |
portentis,quibus cognitis, multae faepc res ex ho
minum fententia atq; utilitatc partae,multa etiam |
pericula depulfa funt,
D E S E N T E N T I A. I

: Ci.Atti.Quid fentisigitur?Nihil nifi dcfenttia tua, |

Eidem:Scribantq;ad Cfarem me quicquid fecerim,
de fua fententia feciffe.
Idem in Verrem: De confilijfententia iudicaras.
Ibid.Eos fine confilii fententia, fupplicio liberauit,
Ibidem : Et de confilii fententia Mamertinis fe fru- |
mentum non imperare pronunciat:.
PRAETERIS ENT E N T IAM, ET
aduerfus animi fententiam.
Plautus in Mercatore : Omnia mihi eueniunt hodie
praeter fententiam, -

Ibidem:vt melitig<*adus;fi:agimifcntentiam.
- X A N I M O.
,
Cicero in Pifo. Equidem dic ex animo quod fentio. |
Idcm Attico: Te utem alienum hominicinament ex
amimoR -

* Idcm
 -

D E M o DI s L A T. L o Q. 14,
Idem Cornificio: Huic tu libro maxime uelim exami
, mo,fi minus gratiae caufa fuffragere.
- Catullus.
Atque id fyncere dicat,& ex animo. _ _ -

M EA SENTENTIA, M A N E
.^re infententia. - - , . .
Ea fententia,mianere in fententia,defenten
tia deducere, fententia defiftere,in fentem
tia effe,& huiufmodi elegantiffimi diccn
di modi obferuandi praecipue fufit.
Cicero in Bruto:Quem uero extet, & de quo fit me
moriae proditum eloquentem fiffe,& ita effe ha
bitum: Primus eft M. Cor. Cethegus, cuius elo
quentiae eft autor:& idoneus quidem mea fenten
tia,Q. Ennius,
Idem Attico:Plane hoc mihi explices uelim, in pri
mis manetisne in fententia;ut mittam ad eum qug
fcripfi,an nihil neceffe putes. -

Eidemi: Quid enim noftri optimates (fi qui reliqui

funt)loquentur ? an me aliquo praemio dcfenten
tia effe dedutum? - -

Idemin Academicis quaeftionibus:Coepit hortari,ut

_fententia defifterem.
Idem Attico: Me miferum qum omnia effent in fem
tcntia, fi nobis animus, fi confilium, fi fides eo^
& rum,quibus credidimus,non dcfuiffet.
Vot dicendi modi, qumue eleganter,& ap~
pofiteab hoc nomine Aetas, quafi candi
diffimi riuuli quodam Latiniitatis fonte
deducuntur? quorum mnnullos haufi,infra$ de
(. fcripfi,ut ad manumfint imitatoribus.
,, A C T A AET A S.
Plautus
 14. AD RI AN vs c AR p IN A 1. Is
Plutus in Trinummo:Mihi quidem aetas ata eft.
Cicero de fene&utc: Sed honefte ata fuperior aetas,
frutus praebet autoritatis extremos.
EX A c T A AET A S.
Terentius in Adelphis: Nunc exataaetate hoc fru
&u pro labore biis fero odium. -

Cicero`de oratore: Aetate exta, indigem liberum

lacerafti.
Idcm defene&ute: Cum effet iam exata aetate ima
gris,eosq; coleret.
Idm in Verrem: Patri exata tate. -

Ibidem : Hoc tantum exata aetate laboris, itine

arisq; fufcepit. -

Titus Liuiusb urbe condita: Venerabilisuiri,& exa

&t iam aetatis. -

Ibidem: Aetatis iam exatae Camillus erat.

A F F E C T A AE T A S.
Cicero de Oratore : Q. Mutij ianua & ueftibulum
quod in eius infirmiffima ualetudine, affetque
iam aetate, maxima quotidie frequentia ciuium,ac
fummorum hominum fplendore celebratur.
S E N E C T A. AE T A S. -

Plautus in Trinummo: Hic ille eft,feneta aetate qui

fatus eft puer. -

Idem in Mercatore:Seneta aetate fortari fenes.

Idem in Aulularia : Quem feneta tate ludos fa
ciat haud merito meo: * ,

P R O V E C T A AE T A S.
Gicero in Tufculanis:Ex ijs igiturhora otaua,qu
' mortua eft,proucta tate mortua eft.
PR AE C I P IT A T A AETAS.
cum ;
Marius Ciceroni; An quod adolcfccns prftiti,tI2In
* ' .
 * D E M o D I s L A T. L o Q. 143
. etiam errare cumexcufatione poffim,id nunc aetae
T.
te praecipitata commutem,ac me ipfe retexam?
. ,' A D V L T A. AE T A S.
Cicero in Verrem: Adulta aetate filius. -

. . . C O N F E G T V S. AET A TE.
Vergilius:Confetum aetate pareiitem.
Cr in commentariis : Non aetate confctis, non
mulieribus,& non infantibus pepercerunt.
* IN GR AV ES C E N T E AET A T E.
'Cicero de amicitia: Immutarietiam mores hominum
faepe diccbat, aliosaduerfis rebus: alios tate in~.
* grauefcente.
1 N E V N TE, ET AB I N E V N T E
aetate,& adolefcentia.
Cicero pro L. Cornelio Balbo: Et ab ineunte tate,
relitis fuis rebus omnibus,nullius periculi expcr
tem fuiffe. - -

Idem pro Deiotare : Quibus illc ftudijs ab ineunte

aetate fe imbuerat. -

W Idem in Vatiniumteftem. Atque illud tenebricofiffi

mum tempus ineuntis tatis tuae patiar latere.
Idem pr9 lege Manilia:Ineunte adolefcentia, maxi . .
18 miipfe exercitus imperator. , .
SI G ET IAM DICITVR, IN
- eunte Vere, Aeftate,Hyeme. _
Cicero de officijs: Itaque ineunte Vere in ijs,qu re* .
li&ta funt& c, I, , , ,.,* , , ,
Ibidem:Ineunte gftatcfufcepit,media gftate confecit. .
)
Idem in Antonium:Cum ab ineunteactate res maxi*
mas gerere cocpiffet., - -

Idem d amicitia: Atque earum rerumexemplum&:

j fimilitudincm capiebatineuntis aetatis.
* , , Idem
 144. A D R I A N V S C A R D I N A LIS
Idmi pro lege Manilia : Sed meae uit rationes ab
ineunte aetate fufcept prohibuerunt.
Caefar in com. Duas legiones in citeriorcm Galliam
nouas confcripfit, & ineunte aeftate in interiorem
Galliam qui deduceret, Q. Pedum legatum mifit.
Idem'pro rege Deiotaro : Commendationemp in
: euntis ttis ab impietate & fcelere duxerit?
v I v E R E AE T A T E M. .
Plautus in Amphitrione : Eo modo, ut profeto ui
* uas aetatem mifer.
Cicero in Catone maiore de Neftore: Tertiam enim
aetatem hominum uiuebat. ,
ID E G E R E AE T A T E M E T
- uitam. -

Plautus in Ciftellaria : Quia ego illum mihi unum

exoptaui,qui cum tatem degerem.
Cicero pro P.Sylla: Vt cum Lentulo, & Catilina,&
Cethego focdiffimam uitam, & miferrimam tur~
piffima morte propofita degeret.
Idem pro Rofcio : Per fe liceat innocentiamicorum
opibus uitam in egeftate degere.
Ibidem:Inter feras fatius eft tatem degere.
A G E R E AE T A T E M.
Plautus in Trinummo : Vtra in parte plus uolupta
tis fit uit ad aetatemagendam.
Ibidem:Cuntiqui aetatem egerunt cafte cueniant,
Idcm in Milite : Vbi Pulcherrimus egi tatem, in
de abeo.
Idem in Bacchidibus:Hic noftra agetur aetas.
Id:Si non mec tatem egiffet,hdie ftulta uiueret.
Cicero Trebatio:Qui domi,aut per infidiofa loca itu
, rus,aut aetate confetus, tatem agerent. '
Cicero
 ' * D E M O D I S L AT. L o Q. *4*
Cicero in Bruto de Theophrafto: Cum percontare
tur ex anicula quadam, quanti aliquid uenderet,
, & refpondiffet illa,atq; addidiffet, hofpes non p
tes minoris, tuliffe eum molefte, fe non effugre
- hofpitis fpeciem,cum aetatem ageret Athenis.T :
: : ^ EX IG E R E AETAT E M.

Plautus in Trinummo: Dedit meam gnatam, qua

* cum aetatem exigat. -

Idem in Ciftellaria: Vnum amare,& aetatem cum il

lo exigere. - ;
Ibidem:Tecum uiuere uult;atque aetatem exigere.
Idem in Milite:Tecum ut aetatem exigere liceat.
.: S I C E T I A M IN PASSIV O D E- .
gitur uita,& uiuitur uita dicitur.
Cicero definibus bonorum & malorum: Ea uita,qug
ex fummo bono degitur. -

' Ibidem : Beatam autem uitam eam folam, qu cum

. uirtute degatur, - -

Idem de officijs:
s, tam,quae Viuere
eft fola arbitror,& cam quidemuie
uita uocanda. *. '.

Idem inVerrerh:Qu tutiorem uitamfefe meo pr

* * fidio uituros effe arbitrarentur. . j.
* . _ . _ * * E X V. S V. -

EX ufu effe,hoc eft quod conducat, quod expediat,

' quod utile fit.Modus eft elegans dicendi. . .'
Terentius in Eunucho: Ad omnia haec, magis opore
-* tunus,nec magis ex ufu tuo nemo eft. .
Idem in Heautonit. Nunc ait periculum ex alijsfacie
*' to,tibi quod ex ufu fict. ' a'.l
Plautus in Mercatore: Verum non ex ufu modo eft.
E Do R M I R E C R A P VL A M, IN
dormire caufae, Exhalare crapulam.
* . . L. Edifcen
 s4 AD R I A NVS C A R D IN AL r S
n Difcendus & hic elegans dicendi modus.Edor,
IE mire cum accufatiuo, Indormire cum dati
uo: quos princeps bonarum literarum Ci
cero uno eodemq; loco conclufit.
Cicero in Philippicis : Edormi crapulam inquam,&
cxhala:an faces admouenda: funt quae te excitent
t tantae caufae indormientem? -

Plautus in Rudente:Vtedormifcamhanccrapulam,
quam potaui. ..
Idem in Moftella. Omnemq; obdormiui crapulam.
Idem in Amphitrione:Paulifper mane dum edormi
fcat unum fomnum. .
Tercntius in Adelphis: In angulum aliqu abeam,
atq; edormifcam hoc uilli.
Cicero in Verrem: Quondam etiam Apronianicon
uiuij crapulam exhalaffent. -

E x T R A H E R E D I E N, I v D ICI v M.
Xtrahere diem,extrahere iudicium,eo loquen
E di modo prifci illi uerg Latinitatis proceres.
utebantur, cum diem, uel iudicium trahi in
longum,aut differrifignificarc uolebant. i
Caefar in commentariis:Catonem uero acerrimere
pugnantem, & priftina confuetudine dicendi mo
*. ra'dies extrahent,ut fui ratioabfentis haberetur.
Ibidem : Sic triduum difputationibus, excufationi
busq; extrahitur. , *
Titus Liuius ab urbe condita: Cuntando extraxe
rant diem. i
Idcm de bello Punico: Extrata tamen autoritati
.* bus feniorum peraliquot dies res eft. , ;
Idem ab urbe condita:Res in annum extrahitur..
Ibidcm: Extratum in tcrtium annum bcllum eft.
- - Ibidcm
 D E M o D IS LAT. L o Q. 14?
Ibid.Extrata utraq; res in confulum adentum eft.
Idem de bello Punico: Extrahi rem in fuumaduen
, tum iuffit. , . '.

Idem ab urbe condita: Quibus cum extrahi aeftatcm

poffe crederent. -

Ibidem: Extrahi tamen diutius certamen potuiffet.

Paulus ad exhiben.lege,Si optione intra certum tem
pus data iudicium extratum cft in id tempus,
quo fruftra exhiberetur. - -

EccE c V M TIBI c o N ** *
ftru&um. * '
ECc huic aduerbio fer femper Cicero, & alijeius
feculilatinitatis principes,Tibiaddiderunt:Vt
Ecce tibi: quod adhuc Romani uulgoobferuant.
Cicero ad Atticum: Epiftolam cum te timide expc
&arem ad uefperam (ut foleo) ecce tibi nuncius
pueros ucniffe Romam. -

Ad eundem : Cum haec maxime fcriberem, ecce tibi

Sebofus. - -

Ad eundem:Miferam ad te Nono Cald. exemplum

epiftolg Balbi ad me, & Cfaris ad eum:ecce tibi,
eodem die Capuae literas accepi Q. Pa:dio.
Eidem:Ecce tibi,& Bruti,& tuae literae. ?
. Ouidius de arte: .
Ecce tibi fimilis. -

Cicero de officijs:Ecce tibi,qui rex populi Rom, do

minusq;omnium gentium effe concupierit. ,
Idem proCluentio: Ecce tibi eiufmodi fortitio.
- ESSE MALO, ESSE B o No. ,
Cicero pro Cluentio:Poftremoid,quod maximo ma
lo illi caufae fuit,hoc ipfo in loco, quafi reus ip(e
cffct,fcdcbat.
-
-

' ` L z. s Ouidiu
*
-
 143 AD R I A N v S c A R D I N A L 1 S
- Ouidius de Nuce. . ' -

Praeda malo Polydore fuit tibi. -

Cicero pro Milone: Itaq; illud Caffianum, cui bono

* fuerit,in his perfonis ualebit. *.

ESS E N V M E R o, H AB E R I
- numero.
Sfe numero,8 haberi numero.
E;;
-

de re ruftica : Minus fe putant defpici,

atquc aliquo numero haberi domino.
Cicero in Philippica: Homo nullo numero, nihil il~
, iocontemptius.
-- " EX C E P T O. , .
Xcepto quod, modo hoc loquendi utebantur
IE antiqui in eadem fignificatione, qua pr
terquam.
Ouidius de Ponto.
Jn quibus,excepto quod adhuc utcunque ualemus:
Nil me prterea qud iuuet,inuenies.
Horatius.
Excepto quod non mecum effes,caetera laetus.
- - AE S T I M A R E L I T E M.
Ncidi etiam fpenumero in eum modum Joquen
di, quo probatiffimi quiq; autores ufi funf,Ae
ftimare enim litem & litis gftimatio frequenter
apud eos ditum,quod cum diligenter rimatus ef
fem,comperi Aeftimare litem effe uidelicet, dum
controucrfia inter aliquos erat,& iudicis,uel alte
rius arbitrio reus condemnabatur, ut tantum fol
s^ ueret,quanti ipfe legitime aeftimaffet. Quando
etiam capitis lis aeftimabatur,ut infr oftenditur.
Cicero in Verrem: Delitibus aeftimatis Gnei Dolo^
bcllae pccuni redatae.
- '.
-- - - - - -
Ibidem -
Jbidem: De litibus aeftimatis Gnei DolobcIIae. 77,
Ibidem:Sextertijs decem & o&tolis aeftimata eft.
Ibidem: Qgod de pecunijs repetfidis lis gftimata fit.
cfar in commentariis: Arbitros inter ciuitates dat,
qui litem ftiment,pccnamq; conftituant.
Palus de folutionibus, lege, Stichum:Si poffeffor
corpus,aut litis aeftimationem praeftitit,cares ti
bi proderit. -

Afconius Pdianus : Quid eft reum fieri, nifi apud

Prtorem legibus interrogari? Cum enim in ius
uentum cffet,diccbat Accufator apud Praetorem
reo: Aio te Siculos fpoliaffe,Si tacuiffet,lis aeftima
I batur ut uito . Si negaffet, petebat magiftrat
dies inquirendorum cius criminum, & inftitu<-
, batur accufatio. ?

Idem:Lis gftimata fit,hoc cft pecunia,de qualis fuit,

& propter quam condemnatus eft, in fummam re
data,qux de eius rebus cxigeretur. ... - - -

Idem: It fe habet,ut fi conuitus rcus fit atq; damn

tus,pecuniam reddat aeftimata lite,hoc eft,in prg
tium reda&tis omnibus furtis, ? fummam p
cuniae profcriptis eiusbonis fetores curabant.
Neratius de pofiti.Si fideiufor pro teapud quem d
pofitum eft,in litis aeftimatione damnatus fit, rem
.. tuam fieri. - - - ---
Idem codem titulo: Litem iudice aeftimari debere.
Iulianus de atione rcrum amotarum, l. Si propter
, . res amotas egero cum muliere,& lis aeftimata fit,
an atio cidanda fit:& fubdit: Refpdit,qui litis
aeftimationem fuffert,emptoris ; eft.
Cicero pro Cluentio: P. Septimio Scuolx litem ea
nominc cff<zftimatam,
A. . , ; '"'
-A
' ' I, '5 Ibidcm
 i;o A p RI A N vs c R D I N A L Is
Ibidem: Quibus damnatis de pecunijs repetundis li
tes effent
AE Saeftimatae.
T I M A R E C A P I T IS. I

Cicero pro Cluentio: Pugnatum eft,ut lis haec capia

. tis aeftimaretur.
* E V E L L o F A c IT E V E L L I,
non euulfi.
3EVclig in praeterito apud bonos autores euelIifa
cit,non cuulfi, ut aliqui recentiores uoluerunt.
Cicero pro P. Sextio: Qui in concione palam dixe
* rint Iinguam fe euclliffe M.Catoni.
fdcm in Verrem: Crucem, quae etiam nunc ciuis Ro |
' mani fanguine redundat, quae fixa eft ad portum
urbemq; ueftram,reuelliftis. -

Ibidem : Gorgonis os pulcherrimum cin&um an

guibus reuellit,atque abftulit.
Vergilius. |
Non patris Anchifae cineres,mansue reuelli. !
- Idem:
Telumq; alta ab radice reuellit.
- Idem:
Et quos Sidonia uix urbe reuelli,
I Rurfus agam pelago.
Cicero in Verrem: Tum illa ex patellis & turibulis,
quae uellerat, ita forte in aureis poculis illigabat.
latus in Amphitrione: Nae ego homo infelix fui,
qui non alas interuelli. -

Cicero de Oratore:Omnem eorumimportunitatem

ex intimis mentibus euelliffet uisorationis tu.
Ouidius de amoribus: -

Prima iugis taurosfupponere colla cogit; .

Bt ueteremcuruo dente reuellit humium.
- - - - .-.EXTRA
- - -
 f'
ID E EXTR
M O D IS
A, LA ABSQ
T. LVoE.Q.
T. . . . rss

A.Duerti
- Extra& Abfque,elegantcr pofita effe
loco Praeter : quod iampridem ab omni
bus paim praeteritum eft.
{Plautus in Amphitrione: Nemo extra unum te.
Terentiusin Phormione:Neq; cognatus extra unam
amiculam quifquam aderat.

Idem in Hecyra:Qum fortunatus fumcxteris in re

bus,abfque una hac. -

Cicero in Catilinam: Nemo eft extra iftam coniura

tionem proditorum hominum,qui te non metuat.
Idem in Verrem: De te Cecili iam me hercle hoc ex
tra hanc contentionem, certamenq; noftrum fa
; * miliariter tecum loquar. ?
T.
Idem Mario: Extra ducem paucsque prterea, de
i- principibus loquor, reliqui primum in ipfo bcllo
rapaces.
Varr de re ruftica: Prterea extra familiam debuit
dicere Villicum & Villicam. . -

Cice.pro domo fua:Ciuis eft nemo tantoin populo,

extra contaminatam illam,& cruentam P.Clodij
manum,qui rem illam de meis bonis attigerit.
Titus Liuisaburbe condita: Ipfos,liberosqjeorum,
& coniugesuenddas,exrrafilias quae nupfiffent.
a. ibidem:Calatinos, Sabinos,extra quam quieorum,
* * aut ipfi,aut parentes eorum apud hoftes effent,li
beros effe iuferunt.
ibidem: Extrahanc multitudinem Hifpanorum ob*
* fides erant.
sit; : Extra prdam quatuor millia deditorum
_ \2i)1t1. " .

- r ECQVID ET ECQV AE.

v- . - I, 4. Atten*
s. AD R I A N v S c A R D IN AL I s
Ttendant quaefo bonarum literarum ftudio
Aii ad minima quaeque diuiniillius, erudi~
tiffimiq; feculi. Nufquam enim tota magis
elegantia uerfatur,qum apud has paruulas clau
fulas, quibus quafi clauiculis compata Latinitas
fuftinetur. -

qEc particula, nullis(ut reor) Grammaticis trata

7 ra,multa cum uenuftate interrogat. Eft enim per
modum quend loquendi in Latinitatem induta.
Plautus in Captiuis: Rogo Philocratem ex Aulide,
ecquis omnium nouerit.
Idem in Rudente:Heus ecquidin uilla eft? ecquis re
cluditecquis prodit?
Idem in Sticho : Dum percontor portitores, ecquae
nauis uenerit ex Afia?
Idem in Captiuis:Percontaborecquis adolcfcentem
nouerit?
Idem in Mercatore: Ecquam aduexifti tu matriam
cillam Rhodo?
Teren.in Eunucho: Ecquid nos amasdefidicinahac?
Idem in Eunucho: O populares,ecquis uiuit me ho
die fortunacior? -

Cicero in Verrem: Negocium dat illis fuis comiti.

bus nequiffimis, turpiffimisq; hominibus, utui
deant,& inueftigent, ecquae Virgo fit, an mulier
* digna, quam ob rem ifte Lampfaci diutius com
moraretur?
Idem : Nulla ui retineri, nullo periculo prohiberi
poffe, quo minus experirentur, ccquid apud eos
ti- qucrimoni ualerent antiquiffimorum, fidelife
morumq; fociorum. - -

Idem Attico: Qgod quaeris,Ecquae fpes pacifg;

*-... , - IllS 11t
 - D E M o D IS, L A T. L o Q. vss
nis fit:quantum ex Pompcij multo & accuratofer
mone perfpexi,ne uoluntas quidem eft. .
Ibidem: A Curioneuelim fcire ecquid ad te fcriptum
,- fit de Tirone , - - - . - -

Idem in Academicis quaeftionibus: Ecque poterit in

agnofcendo effe diftintio? - - . -

Idem in Vatinium teftem: Deinde interrogares, ec

qudfnam alios poffet nominare: -

Cicero Attico: Quaefo,ccquod tantum malum pue

tas,quod in mea calamitate non fit? ; - s
Eidcm:Ecquis unquam tam ex amploftatu,taminbo
nacaufa,tantis facultatibus ingenii, confilii, gra
tiae, tantis prfidijs bonorum omnium coniiit?
- Vergilius. - ^

Ecquid inantiquam uirtutem animosq; uiriles ,

Et Pater Aeneas,& auunculus excitat Hetor: ,
- Idem: y

Ecquaenam puero eft amiffae cura parentis?

Catullus: -

Ecquid namin tabulis patet Lucclli expenfum? :

Titus Liuius ab urbe condita: Ecquid fentitisuos
"Quirites?

Idem de bello Punico:Refpondent,ecquis latini no

minis populus defecerit ad nosdeinde ecquis ho~
mo ex quinque & triginta tribubus ad Hanniba
lem transfugerit? - -

Ibidem: Ecquos legatos ad Hannibalem.Romiani mi

ferint de pace? Ecquam denique mentionem Ro^
m fa&tam effe? T - -

Idem ab urbe condita: Ecquid prfidijunquam ha

buerisecquem in caftris confulem? ecquem exer^
citum iuuentutis? ., , ,
- --
' * - L 5 Ibidem
 *,

,;4 AD R I A N v S C A R DINA L IS
Ibidem: Ecquis fequeretur eorum?
Idem de beilo Macedonico: Percontatus eft,ecquam
anum Ebutiam ex Auento nofcet?
cicero pro lege Manilia: Ecquam putatis ciuitatem
pacatam fiffe,quae locuples fit?
Idcm pro Clutio:Videamus ecquid aliud iudicium,
quod pro Cluentio fit,proferre poffimus.
EX A V DIR E. :
Vanta, bone deus,confidentia multos,& eos
non omnino in Latinitate fpernendos ce
pit in compofitione huius uerbi Exaudio?
putant enim & pro comperto habcnt differen
* tiam efe inter illud,8{ Audio: Nam audire fimpli
citer dici, Exaudiri autem quod auditur,admitti
credunt, ut fi dicas: Oraui ut meas audiret prc
ces:at ille non modo id libenterfecit,uerumctiam
eas exaudiuit. Quam differentiam,& fi multis
fieri plerique intelligunt,non tamen(quod fciam)
auera eft, quin potius idem omnino utroque uerbo
fignificari, quiquas infr fcripfi autoritates lege
'_ rit,liquido deprehendet. -

Cicero ad Senatm de reditu fuo:Vt qua uoce te Ro |

mule poft urbem conditam conful ufus effet pro
uniuerfa Republica apud eos folum, qui eiusuqe
cem exaudire pofTent. -

Vergilius:
Jiinc exaudirigemitus,&faeuafonare
Verbera. - ' .. * .
Ibidem.
tiinc exaudirigemitus,iracg leonum, . . .
Vincla recufantum,& ferafub no6tcrudentum.
Idcm. - -

, Vox
 D M o D 1 S L AT. L o Q. ;;
-Vox quoq; per lucos uulgo exaudita filentes.
m: - l.

*Siue extrema pati, nec iam exaudire uocatos.

Idem: Hinc exaudiri uoces,& uerba uocantis
Vifa uiri.
-
Ouidius in Methamorphofi:
Pyrame refponde,tua te chariffim Thisbe
ominat,exaudi,uultusq; attolle iacentes. -J-
Ibidem: ;
Tibi Neffe biformis . '
Dicimus exaudi nec res intercipe noftras. -

* . . -* - Ibidem:
1Non exauditi rubuerunt fanguine Vatis
Ibidem;
Atin aedibus ingens
Murmur erat,uocesq; hominumexaudire uidebar.
Horatius: .

Fingere cintutis non exauditaCethegis.

EDere,praeter alia fignificata,quae notafitnt,
A. modos occultiores habet koquendi. Dici
tur cnim Aedere fpiritum, quod eft agere
animam: Aedere fcelus,quod eft perpetrare: Aede
re ftragein, quod eft facere: Aedere nomen;quod
eft dare: Aedere fonos, ideft proferre: Aedere li
brum,hoc eft publicare. -

: ,. . . AE D E R E S P I R. I T V M.
Cicero in Anto. Cuius in complexu libenter extre^
mum uitae fpiritum aediderim.
AE D E R E S C E L VS. , f

Ibidem: Poftea quod fcelus,quod facimus parricida

non aedidit?
1 pro Publio Scxtio: Tamen illi{celeri, quod i; tameT*
' .
 us AD RI A N vs cA R D I N A LI s
ime illorum immanitas aedidit,haud fcio an hoc re
&te proximum effe dicam, -

T.Li.burbe condita:Si quicquam fceleris,quod ho

mo in homines dere poteft,non prtermifit.
- AE D E R E S T R A G E M.
Titus Liuius ab urbe condita: Tantoig maiorem ftra
gem aedidere,quminter hoftes aediderat.
Cicero ad Atticum:Cumis meo nomine ad inuidiam
utcretur, Dij immortales, quas ego pugnas,&
quantas ftrages didi? :
- - AED E R E N O M E N.
Titus Liuius ab urbe condita: Vt redimendi poteftas
fieret,iuffi nomina aedere: & cum CC ferme de
rcnt, Senatufconfultum fatum eft, ut legati cos
Carthaginenfibus redderent.
Idem de ,
Macedonico: Aedit nomina eorum,
quibus conuentis opus effet,
AE D E R E S O N O S.
*' Quidius in Ibin. -

Sedit in aduerfo no&urnus culmine Bubo,

Euneredque graues aedidit ore fonos.
- Vergilius.
Vix haec aediderat cum effufis imbribus atra
Tempcftas finc mora furit.
AE D E R E L IBR V M. .*

Cicero de Diuinatione:Vnum librum Diogenes aedi

. . dit,eius auditor duos Antipater, -

Idem de Fato:In ijs libris,quos de diuinatione cdidi.

Idem Attico:
dem,& Vt me roget,
aedam. * ;
ut Annales fuos men
* .

Cicer,pr9 P.Sylla:Non occultaui,n continuidomi,

* {ed dcfcribi ab omnibus ftatifi Librariis, diuidi ;
-. . paffim,
 _D E M o D I s L A T. L o Q. r 13
paffim,& peruulgari;atq;aedi Po.Rom.imperi.
i . AED E R E S c R 1 P T v M.
Cicero in Verrem: Aede mihi fcriptum, quod Ar
gentiin prouincia Siciliae pararis.&fubdit:Nec fcri
ptum habeo,nec poffum aedere. , -

AE D E R E P R AE L I V M.
Titus Liuius dc bello Macedonico:Regia ftatioatro
ciffimum prlium debat. . - -

Idem ab urbe cond.Memorabile illud gdidit praeliii.

AED E R E C L A M O R EM, ET
- . . . pugnam. :
Ibidem: Aedidit clamorem, ut auerteret etiam pu
-
*gnantium animos. - - - -. -

Ibidem: Maior qum pro numero hoftium ditur

pugna. -- --- - -

* TiAE DE R E M V N VS GL A DI A- .
- torium. .
Ibidem: Ad munus gladiatorium aedcndum redijt.
*. . AE D E R E O R A C VL A. . . .
Cicero de Diuinatione: Sed quod caput eft, cur ifto
; modo iam oracula Delphis duntur?
Ibidem:Oracula aedere putes. < ..

AE DE RE IGNE M. . .
Titus Liuius debello Macedonico:Aeditus ab Han
' nibale ex compofito ignis eft.
AE D E R. A N N O S. - f.
*** *: ' Ouidius dcarte amandi.
Dum licet & ueros,etiam nunc ditis annos.
.. AED E R E C AE D EM.
itus Liuius ab urbe condita:Deinde multa iam di
- * ta cde,fenefcit pugna. - -- '

~t: *.T
AEDERE SIGNVM,
- - - Ibidem
 iis AD RI AN vs c AR DINALIS
Ibidem: Aedito fpeculis figno. -

AE D E R E E X E MP L A AV A R. I
tig,&(feueritatis. -

Cicero Attico:Aede exemplum feueritatis tuae...

Titus Liuius ab urbe condita: Cum multa auariti
fozda exempla aederentur. .*.
AE ID E R E R I S V S.
Cicero Attico: Miros rifus uos aedere,cum ille igna
rus fui comitatus repente aperuit lcticam,& pc
ne ille timore,egorifu corrui. _ .
. AE DIE R E F OE T V S.
Cicero de oratore : Subato mihi ingenio opus eft,
ut agro non femel arato, fed nouato & iterato,
qu meliores fortus poffit,& grandioresaedere.
- AE D I T I SSI MIV M. ., .
Titus Liuius ab urbe condita: Aeditiffimam urbis
partem fkandunt.
A D E R E IV D I C I V M.
Cicero pro P.Sylla:Sed tamcn abs te Torquate qug
ro,cum iudictus tuus inimicus effet,& effet eius
rei frequens fenatus, & recens memoria teftis, ti
bi meo familiari,& contubernali, prius etiam aedi
turi iudicium fuerint.
EST QV o D, NIHIL EST Q V o D.
Vod multi,eft opus, non eft opus,non opor
C) tet,non expedit, aut quid oportet bonis
alioqui uerbis,ac Latinis,fed n ita aptis,
aut appofitis dicunt : perfetiilli latini,eft quod,
nihil eft quod,aut noneft quod,aut quid cft quod,
dicebant. * .
Plautus in Aulularia: Iam ad te reuertar, nam eft
quod uitamdomum, a . . . . ...
- . Teren
 . D E M o D IS L A T. L o Q. * 13,
Terentius in Heautont.Nam nihil eft illic quod mo2
gremur diutius. _ , , , -

Idem in Eunucho:Nihil eft quod dicas mihi, quaere

bam alium. - - - - -

Cicero Torquato : Nihil eft quod pro malis tempo

rum molefte feras, - - -

Idem Terenti: De familia liberata nihil eft quod te

1mOl'at. . - . .

Idem Trebonio: Epiftolae copiofae , & fuauiter fcri

pt,nihil eft quo multa refpondeam.
Idem pro Sylla: Qgare nihil eft quod ex tanto comi
tatu uirorum ampliffimorum me unum abftrahat.
Idem Attico : De ferpiraftris cohortis me nihil eft
quod doleas. -

Eidem: Si nondum profet funt, nihil eft quod fe

moueant,quoad pcrfpiciamus quo Ioci fit res.
Id: De Britannicis rebus cognouiex tuis literis nihi!
effe,nec quod metuamus,ncc quod gaudeamus.
Idem in L.Pifonem.Nihil eft quod me inuites.
Idem Attico: De Apuleio quid eft quod labores?
Ibidem: Tullum fcribam nihil fuit quod appellares.
Eidem:Nihil eft fcilicet quod de Cotta cogitemus.
Jdem ad Lentulum: Dignitatem quidem illam cfula
,.. rem fertis & conftantis nihil eft quod cogitemus.
Idem Q. fratri: Nihil eft quod uereare, ego enim ne
... pilo quidem minus te amabo.
Idem dnatura deorum: Tum Cotta fi, inquit, liber
Antiochi noftri, quiab eo ad Balbum nper mif^
,., fus eft, ucra loquitur, nihil cft quod Pifonem fa^
... miliarem tuum defideres.
Idem in Verrem : Nihil erit quod me agente arbia
, trctur iudiciumfinc magiio multorm,
' * - .
Fig:
- m. G
.* -
 ago A D R I A N VS C A R D IN ALIS
poffe corrumpi. - '.
Idem Terentiae : Excruciat me ualetudo Tulliae no
ftrae,de qua nihil eft quodad te plura fcribam.
Idem Q.fratri:De eius eruditione quod labores, ni
hil eft. v -

Idem Tironi: Nihil eft quod feftines, nec quicquam

cures,nifi ut ualeas.
Brutus & Caffius Antonio:Quando conful arma mi
* neretur,quorum fiducia nihil eft quod nos terreas.
Vergilius in Bucolicis.
Siaduitulam fpetes,nihil eft quod pocula laudes. .
Idem
Nihil eft quod dita retra&tent .
Ignaui Acnead. -

Papinianus dc captiuis,lege,Quod fi fecus: Nihil cft.

quod de fecundis tabulis tratari poit.
Cicero Q. fratri: Trebatium meum quod ifto admi
fceas nihil eft. .

IdemTerenti : In uiam quod te des hoc tempore

nihil eft.
Terentius:Non eft quod te deterream. ',
- Horatius. '. . :'
Non eft quod multaloquamur. -,*
Cicero in Verrem: Cohortem autem Metelli, quam
uocat,quid erat quod corrumperet? * -

Pompofiiiis de operibus libertorum;lege,Aduobus;

Nihil eft quare non detur. -

X. EX C I P E R E.
cipere quid fit,cum uulgari, publica?g fgni
E ficatione difccfferis, .
fe arbitror, quod mihi fatis uider inuefti
* gaffe,ncc paruo,nc inutili labore, Eft enim Exci
Pere,
 ** D E M o DI s L A T. L o Q. ' *
pere,quod cauere,aut praefcribere,ut inferius no
tata clarius oftendent.
Varro de re Ruftica: In emptionibus iure utimur eo
quod lex praefcripfit, in ea re aliiplura, alij pau
,* ciora excipiunt. Quidam cnim pretio fato in fin.
, gulas oues,ut agni chordi duo pro una oueannu
merentur, & fi cui uetuftate dentes abfunt, item
binae pro fingulis,ut procedant. ' -

Ibidem: Aliter dico, atque fiet,qud caprasfanas,fa

nus nemo promittit, nunquam enim fine febre
- funt,itaq; ftipulantur paucis exceptis uerbis.
Ciccro ad Q.fratrem: Cumq; nominatim Iex excipe
ret,ut ad templum, monumtumq; capere liceret.
Idem de legibus : Qua in lege cum effet,nue aurum
addito,qum humanc excipit?
Idem pro Cluentio : Quapropter in omnibus legie
i * bus quibus exceptum eft,de quibus caufis,aut ma
giftratum capere non liceat, aut iudicem legi,aut
lterum accufare : hc ignominiae caufa praeter
miffa cft.
Idem pro Cornelio Balbo: Quorum in focderibus
exceptum eft, ne quis eorum nobis ciuis recipia
tur:qud fi exceptio facit ne liceat, ibi ncceffe eft
licere.Vbi eft igitur exceptum fdere Gaditano,
ne quem populus Romanus Gaditanum recipiat*
* ciuitate.&fiibdit:Exceptum eft,inquit, fdus,fi
quidem facrofantum eft. -

Idem in partitionibus oratoriis: Quaerenda etiamr

ratio, fi qua poterit inueniri, quare non fit exce
ptum,aut iniqua lex. _ *
Idem de arte Rhetorica:Nam & praetorijs exceptio.
nibus multae excludunturationes. **** * 'T''*
--- - Ibidem
 i3* AD R I A N V S C A R D IN AT, IS
Ibidem: Poftulatis,qui cum agitur, praetore exce
ptionem,extra quamin reum capitis prgiudicium
, fiat:hic is, qui agit iudicium purum poftulat: ille
, , qui cum agitur,exceptionem addi ait oportere.
Idem de lege Agraria: Aut ita lex diligenter per{cri ,
pta dcmonftrabitur, ita tantum unaquaq; de re,
, ita quod oportuerit exceptum, ut minime conue^
niat quiquam in tam diligenti fcriptura praeter
. miffum afbitrari. ;:
Ibidem: Atque hoc lex nufquam cxcipit, non omni
crgo fcriptis,fed qudam qu perfpicua fint, ta
. citis exceptionibus caueri.
Idem in Academicis qugftionibus:Quibus poftulant
, ut excipianturhc inexplicabilia. Tribunum ali
quem cenfeo adeant, me iftam exceptionem nun
. quam impetrabunt. -

In Verrem:Quod lege excipiuntur tabulae publica

. norum,quo minus Romam deportentur.
Ibidem: Quid fi eiufmodi effe haec duo fdera duo
rum populorum Iudices doceo, ut Taurominita
: ais nominatim cautum & exceptum fit, focdere,
ne nauem dare debeant,Mamertinis in ipfo fde
re fantum, atque prfcriptum eft,uti nauem da
re neceffe fit.
Idem de Diuinatione: Si iudices id quod Epaminum
dasait legis fcriptorem fenfiffe,adfcribit ad le
gem,& addat exceptionem hanc. - -

Idem in cpiftolis: Nam dum uolunt ifti lauti terra ma

ta, quae lege excepta funt, in honorem adducere,
Pungos & Heluelas ita condiunt, ut nihil poffit
effe fuauius.
-. - - "^ .
vitruuiis.Etidco quod gr&tiofae funt, legibus exci
, , , . '^ - piumtur
 * * D E Mo DIS L A T. L o Q. - r&y
piuntur, ut domino, non redemptore repr*-
fententur. - .
'Marcellus ad legem Iuliam repetundarum, lege Pri
ma:Cum excipit lex, quibus licet accipere, fobri
nis,propiorue gradu cognatis fuis uxorue.
Vitorinus haec declarare uidetur in Rhetorica Ci
ceronis.Tranflationem, inquit, intelligamus fora
mam effe ftatus fcilicet legalis: Prgfcriptionem ue
ro eandem appellari poffe, & eandem exceptio
nem,fed ab oratoribus,in iure autem Prfcriptio
nem dici ipfum propofitum ius.Exceptionem au
tem, cum ius ipfum propofitum aduerfus fe ator
alius excipit,interpofitaaliqua conditione.
E T IA M A F F I R M A N T I S.
Tiam affirmantis aduerbium: cuius loco fer
-

1E omnes aliud aduerbium,Ita, ponunt, uelu

ti, teterrimo carcere afferendum eft, & iri
ufum Latinitatis reuocandum.
Cicero pro Rofcio Comocdo:Si non,quo modo Ta
bulas conficis ? fi etiam, quamobrem cum caetera.
nomina in ordinem refercbas, hoc nomen trien
nioamplius, quod eratin primis magnum, inada
uerfarijs relinquebas? *-

Idem de Academicis qugftionibus: Quafi aut etiam,

aut non,non modo uerum effe,fedneceffarium.
Idem pro Planco: Cui cum refpndiffem, me pro
uincia decederc, etiam me hercle, inquit (ut opi
nor)ex Africa. -* -

AT Q.VE GEM IN AT A, ET Triplicata.

TEAdem fer calamitas ur prope interiret,acci
dit geminatae,& interdum triplicarae parti
culae Atque, quae interdum maximamaffert
M* 2 . gratiam
 i64 AD R I A N V S C A R D IN ALIS
` gratiam orationi inferta.
- Tibullus:
Atque tubas,atque arma ferunt ftrepitantia coclo
Audita. \
- Horatius:
Atque herbas,atque incantata lacertis
Vinicula. -

- - Catullus:
Me ueftrum fcabra tangat rubigine nomen.
Hc atq; illa dies,atque alia,atque alia.
-. Vergilius.
Atque deos,atque aftra uocat crudelia mater.
Idem:
Atque hic atque illic humeros ad uulnera durat.
' Idem:
Atque Get,atque Hebrus,atque Atius Orithya.
* * * AE Q_V I B O N IQ V E F A C I O. * .
EQui boniq; facio, id eft in bonam partem ac
A. -

cipio:certum modum effe loquendi non ra'

tionem nemo negare poteft.
Terentius iu Andria: Cterum equidem iftuc Chre
me aequi boniq; facio. . .
Titus Liuius ab rbe condita: Ne ferpat Latinis con.
* tagio eius mali,nos qui boniq; facimus.
Cicero Attico:Tranquiliffimus atem animusmeus,
qui totum iftud aequi boniq; facit.
* EX I M E R E.
XImere, apud ueteres illos autores praetera
E lia fignificata eft, quod extrahere, effode
rc,eruere.
Cato de re Rufti.Ficos& oleasaltero modo inferit. |
Qgod genus aut ficum, aut olcam cffc uolcs, inde '
librum
 ; . D E M o D IS LAT. L o Q. 16;
librum fcalpro eximito. a
Ibidem : In amphoram muftum indito, & corticem
oppicato, demittito in pifkinam, poftxxx. diem.
, eximito, totumannum muftum erit. , . ' ' '
Ibidem: Ollam ftatuito cum aqua,ubi occipiet ferue
re, paulifpcr demittito unum manipulum, ferue
... re defiftet. Poftea occipiet feruere, paulifper dee.
... mittito, ufque admodum dum quinque numeres,
tum eximito, - ;

vitruuius : Sequitur ordo de Lapidicinis explicare:

. de quibus & quadrata faxa, & caementorum ad
aedificia eximuntur copiae & comparantur. ,..
Ibidem: Cum dificandum fueritante biennium, ea
., faxa,non hyeme,fed aeftate eximantur. .
Ibidem : Scd hc omnia, quae mollia funt, hanc ha~
bent utilitatem, qud ex iis faxa cum funt exeme
pta,in opere facilime tratantur. ' .. . .

Alphgnus de Pub.l.Caefar;Cum infulae Cretae Coto

rias locaret,legem ita dixerat. Ne quis praeter re
... demptorem poft Idus Martias cot ex infula Cre
ta fodito, nue eximito, nue aucllito. &fubdit:
... Confulebatur num contra legem poft Idus Mare
tias ex infuka Creta cotes exemptae uiderentur.
AES ALIENVM, TV V M, M E v M, -;
| patris,filii. ' '' . I.
| -' A * ES, tum
alienum id certe eft, quod dicimus debi*
. Sed modum dicendi antiquum no
tare debemus, quo dicebant, aes alienum
,, tuum, s alienum meum, s alienum patris, aes
alienum filij. Quae fi bene infpexerimus, contra
ria effe uerba fignificato reperiemus,& tamen di
ccndi talcm cffc modum, non rationem ullam
$ . a- - . - 5 ter
 Egg A D R I A N V S C AR D IN A L I S
teri cogemur.Nam fi aes alien,quomodo meum?
* Si meum quomodo alienum? - -

Cicero Attico:Si quid ri alieno meo fuperabit?

Jdem in Philippicis : Etenim quae res egeftati, &
* * aerialieno tuo praeter mortem Caefaris fubueni
` re potuiffet?
Paulus de iure dotium, 1. Profetitia : Sed fuum aes
alienum fufceptum dum filiusfamilis effet,pater
familis fatus exonerauit.
Iabolemus de ftatu liberis, l. Stichum : Stichus liber
efto,quando aes alienum meum folutum, credito
ribsc mcis fatisfatum fuerit.
cicero Attico: Aes alienum faciendum puto.
Idcm pro Publio Sylla: Publijgincijpraedijs uendi
` tis,aes alienum eiusdem diffoluifti.
Ibidem:Cuius aes alienum uidemus iudices,non libi
dine, fed negocijgerendi ftudio effe contra&um.
Idem in Philippicis: Patri perfuafit, ne aes alienum
filij diffolueret.
Idem Mario: Maximum autem aes alienum amplif
fimorum uirorum. - -

Paulus de in rem uerfo,l.Si filiusfamilis fnus filii,

aes alienum patris eft.
Pomponius de Peculio,lege:Peculium: Si re alieno
dominico,exhauriatur Peculium ferui.
fabolenus de priuilegijs Creditorum, l. Paterfami
lis: In omni re lieno, quod aut patris, aut fi
lijfuerit.
*Titus Liuiusab urbe condita : Cum Publius ob aes
alienum paternum nexum dediffet.
- R C E SS E F A C P Q TVIS.
*-.
- fe,fac uelle.
- - - Fac
'A.
 * D E M o D ISTL A T. L o Q. * rg*
Ac efTe,fac potuiffe, fac uelle, & facite, ac eiuf
- modi, modus eft loquendi ueterum illrum:
idq; fignificat, quod illiterati dicunt. Pona
* mus quod ita fit, ponamus quod ita fieri potue
* rit, ponamus qud ita uelis. Aut ut aliqui feele^
gantius dicere putant.Pofito quod ita fit, aut da~
fo quod ita fit, uel ponamus ita effe, quo quid eft
uulgarius, aut rudius?Hc ergo barbaries omni
* no excludenda eft,introducendaq; uera Latinitas
- : per hos ueros,propriosy dicendimodos. . .
cicero in Philippicis: Fac potuiffe,quod eft aliud be
-* neficium latronum? ' - ... ' * . ; *
Ibidem: Hominem perditiffimum,fed facita non e
fe,num Latine fcit? - * * * .
In fecda Philippica: Eum tu occidcresfacpotuiffe.'
Idem in Philippica xiij. Facite hoc meum confilium
.: legiones nouas non improbare. '
: Idem Attico: Me fac poffe tuto, multi enim hortam~
1. tur,num etiam honefte? ..* .

Eidem : Nam liberalibus quis potuit in fenatum

non uenire ? fac id potuiffe aliquo modo, num e^
tiam cum ueniffemus,libere potuimus fententiam
dicere? - - - ' S. -t .
- - -

In Tufculanis:Fac totum dolere corpus.

Ibidem:Sed fac utifti uolunt, animos non remanere
poft mortem. *j * .
Ibidem:Fac animum fic interire ut corpus. - -

Idem de diuinatione: Fac dare deos,qod abfurdum

eft,quid rcfert,fi accipere non poffimus? *
In Verrem: Fac ita effe, tamen hoc ferendum nulla.
modo eft.
De oratore.Sed faceffe,nihilfupereft.
%
- M 4 Idem -
 qgg AD R I A NVS. C A R D IN A LIS
Idem de natura deorum : Fac effe diftentum clum.'
Cleantes in quibufdam pulcherrimis carminibus,il
... lo flici feculo in latinum uerfis. Ducor paremis
celfiq; dominator Poli,quocunq3 placuit, nulla pa
. rendi mora eft. Adfum impiger,fac nolle,comita
bor gemens,malusq; patiar quod licuit bono: Du
j cunt uolentem fata,nolentem trahunt. -

., . . F E R R E A D CoEL V M.
t ry Erre ad ccclum, modus eft loquendi Romano
more,fcilicet tantum aliquid laudare,ut lau
*, ... dibus quafi ad clum feratur. ; :
Cicero in Verrem: Iuuant me haec praeclara nomi
- ma artificum,quae ifti ad coclum ferunt.
Idem Furuio : Propterea feftinatio abducet tantis
1audibus, quibus te omncs in coclum iure, & ue
referunt. ..

Idem dc Oratore:Qu tu uerbis ad clum extulifti.

Idem Attico:Scribis enim in coclum ferri.
Idem ad equites Ro. Quem uirtutis gloria cum fum
ma laude extulit ad clum. -

Horatius:
uae uos ad coclum fertis;rumore fecundo.
f E R R E I N O CV L IS, H A B I T A
re in oculis. . * * -

[F Erre,ualde&diligere
effe in oculis, modus eft loquendi,quo.
& diligi fignificetur.Habitare
autem in oculis, per tranflationem eft ita fre
qutem & affidu effe,ut quafi in oculis habitetur.
cicero ad Quintum fratrem: Balbum in oculis fero.
Idem de refponfis Arufpicum: Ferebant in oculis ho
minem, ;*^ ^, . -

Idem Tironi;Namifti duo uix funtdigni,quibus al

f. . . - - - t.
 : ' D E M o DIS L A T. L o Q. * 169"
teri Cefenam, alteri Coffutianarum tabernarm*
fundamenta credas,te (ut dixi) fero in oculis.
Idem in Antonium: Nam Trebellium ualde iam di
- Iigit, oderat cum ille tabulis nouis aduerfabatur,*
iam fert in oculis. :
Terentius uerbum Fcro dimifit in Eunucho: Rex te'
ergo in oculis? . .
Cicero ad Atticum: Itaq; publicanis in oculis fumus:-
Gratis inquis uiris.Senfimus. * ' ' ' ' .
Cicero prouiderent,habitaui
tem me Planco: Feci ut poftea quotidie praefen^
in oculis.' ' ' ' *
.
Idem Attico: Vifum eft hoc mihi ad multa quadra .
re,praefentem me uiderent,habitaui in oculis. ` s -
FR v G I. -->
F RVgi fruge dicitur, quod indeclinabile eft:
cmpofitm tamen cm Bono antiqui quam
-

doque ponebant,ut utrunq; dicerent,& fer^ '

uus frugi,& feruus bonae frugi. ' ' -^

Plautus in Pfeudolo:
, erofrugibonae. Cupis me effe nequam,
.'
tamen . `

Vlpianusad legem Aquiliam, lege, Inde Neratius:

- Sed fi bon frugiferuus intraannum mutatis mo
ribus occifus fit. - - .
Idem de quibus rebusad eundem iudicem eatur, le^ *
ge,Si quis feruum: Intereffe frutuarijuidetur bo
h frugiferuum effe. - *

TNfiniti pen dicendi modi ueteribus illis Latini *

I tatis conditoribus uerbo Facio deduti funt.
Quorum &fi aliqui multa notauerint, nos lon
ge plurima
cere collegimus,quae in ufum publicum fa,
iudicauimus. - - :

F A C E R E D E L I T I S. ' s.
---
'- - M 5 Plautus
 io A D R I A N v S c A R D IN AL IS
Plautus in Menechmis: Eia,delitias facias? ... - |
F A C E R E D A M N V M, PR O EO
, quod dicimus damnum pati. -

Plautus in Mercatore: Non miror fi quid damnifa-

' cis,aut flagitii.
Cicero in Bruto.Damnum enim illius immaturo in
teritu res Rom. Latinaeq; liter fecerunt. - |
Idem in Verr:Quid fi docebo iudices eos, qui cccc.
millia mod.lucrifaciunt,damnum fa&turos fuiffe?
F A C E R E F A C I N V S, E T S C E L V S.
3Plautus in Bacchidibus : Atridae duo fratres dicun~
tur feciffe facinus maximum. -

Titus Liuius ab urbe condita: Qui alienis manibus

peffimum facinus facere.
Cicero de oratore: Scelus eos nefari facere dicunt.
F A C E R E I R A T V M. :
Cicero de Oratore : Cum iratum aduerfario Iudi
cem facere uellet.
F A C E R F L A G I T I V M.
Plautus in Mercat.Ait flagitium & damnum feciffe.
F A C E R E S I P E N D I A. .

Titus Liuius ab urbe condita:Ccnturiae,quae fine ar~

mis ftipendia facerent.' -

ibidem : Qui ftipendia pedibus propter pauperta

tem feciffet. .

F A C E R E P R AE L I V M. - '

Caefar in commentarijs:Paruulisequeftribus praeliis

ad aquam fa&tis.
F AC E R E S C R E F I C I V M
& facra.
Cicero in Brut. Licet aliquid etiam de M. Popilijin
genio fufpicari, qui cum conful cffct codcmq; tem
- - - - - --- pore
 * ' . D E M o D IS L A T. L o Q. 171
' pore facrificium publicum cum lena faceret.
Titus Liuius ab urbe condita:Quidnam tuhofpes pa
ras,inquit,inceftum facrificium(ut dicunt)faqgre?
Ibidem.Qui facra publica populo Romano faceret.
Ibidcm:Caftus enim facra priuata facere. -,, . . ,
Ibidem: Illi facra quaedam in monte Albano, Lauie
noq; uobis faciefida tradiderunt. . . -

Ibidem : Dedicata eft T, Quinto dumuiro facris

faciendis. .* - - -

Idem de bello Punico: Ne folenne facrum in mom

te faceret. -

F A C E R E AES A L I E N V M.
Idem ab urbe condita: Aesalienum feciffe. .
F A C E R E T EST A M E N T V M. -

Cicero de oratore: Ac fi tanquam in procintu tefta

mentum faccret fine libra atque tabulis.
F A C E R E F I N E M.
Plautus in Afinaria:Sermoni iam finem face tuo.
Terentius in Phormione: Iam finem faciam dicendi
mihi: peccandi cum ipfe defe finem non facit.
Cicero pro Gn. Planco: Nam iftius uerbi quoufq; po
terat effe inuidia?datus eft tibi ille,condonatus il
le,non facit finem,ferre non poffumus. -

Idem in Verrem: Difficile eft enim finem facere pre

cio,nif libidini feceris.
Idem in Rullum: Finem feci offerendi mei.
Caefar in commentarijs: Finem properandi facit.
Ibidem:Neque prius finem feqendi fecerunt, qum
muro oppidi appropinquauerunt.
Titus Liuius: Finem tandem certaminum facerent.
Hircius in commentariis: Maxime uellem,inquit,ho
mines fuae petulentiae nimiae, qumliberttis ali~
' i quam
 i**uando
ADfinem
R I AN v S c A R D I N AL I
feciffent. _ -

Ibi : Cum iam Cfar exiftimaffet hoftes pulfos,

* deterritosq; finem laceffendi faturos.
F A C E R E FID E M.
Cicero in Catilinam: Fidem faceret oratio mea.
Idem in L. Pifonem : Non facies fidem fcilicet cum
hc difputabis,
Idem de oratore: Fidei facicndae caufa.
Ibidem: In locis, quosad fidem orationisfaciendam
adhiberi dixit, ` -

Idem in Hortenfio: Meo autem iudicio ita eft maxi

ma infenfibus ueritas, fi & fani funt,& ualentes,
& omnia remouentur,quae obftant,& impediunt.
Itaque & lumen mutari nolmus : & fitus carum
rerum,quas intuemur,& interualla,aut contrahi
mus,aut deducimus,multa$ facimus ufq; c, dum
afpetus ipfe fidem faciat fui iudicii.
Idem Attico: An mihi nutus tuus non faceret fidem*
- Eidem:Quod nifi fidem mihi feciffet, -

, Idem proT. Annio Milonc: Nudauit fe infan&iffi

- mo templo:quoniam uita talis,& ciuis,& uiri fi
dem non faciebat. - -

Idem in Catilinam: Vt quoniam auribus ueftris pro

' pter incredibilem mgnitudinem fcclcris mino^
rem fidem faceret oratio mea.
Idem in Bruto: Creditiis, qu dicuntur, quiaudit
oratorem,uera putat,affentitur,probat, fidem fa
Q1t OratiQ.
F A C E R E L V D O S.
Cicero ad Quintum fratrem:Quanta tandem pecu
nia genderetr, fi omnium nomine quicunq; Ro
uuae ludos facerent, ' - -

- Idem
 ^ D E M o DIS L A T. L o Q. . ryy . .
Idem Attico: Ludos facere abfens malebat.
F A c E R E S c R I PT V M.
Titus Liuius ab urbe condita: Nequc eius accepi no
men, quod fcriptum faceret, tabulam pofuiffe, &
iurafee fcriptum non faturum, quam aliquan
do antea defiffe fcriptum facerc arguit
cinius. - - - -
Macr
.
Li
.

f A c E R E D o L o R E M, ET
Lutum. . . ' ' -

Cicero Attico : Nulla Medicina tam facit dolorem,

* qum qu fanat. __ . . . . . . ., -

Tits Liuius de bello Macedonico: Audita clades,fi

mul pauorem,fimul lutum ingentem fecit.
- FAC E R E C A S T R A. ;
Cicero Catoni: in Lycaonia caftra apud Iconium fa
ceret.& fubdit: Apud oppidum caftra fecit.
Gneus Ppeius Lucio Domitio:Neq; caftra propter
anni tempus,& militum animos facere poffum.
Cfar in commentariis:Caftra facere confiituit.
Hircius in commentarijs: Ad aquam fecit caftra.
Ibidem: Loco excelfo fecit caftra. -

Ibidem:Ibi caftra ducentarum legionum fecit,

* F Ac E R E P E R Iv L v M. .
Plautus in Ciftellaria: Face femel periculum.
Terentius in Andria: Quifcis ergo iftuc nifi pericu
lum feceris? ' - -

Cfar in commentarijs:Vt in qum locum defcen

derent,legionum$ pericula fcerent..
FACER C O N V I T I V M.
Modus eft loquendi, quo fignificatur contumelijs
quem laceffcre,& qud inepte dicunt, Dicere illi
iniuriam,
.
- Plautus
]
yA. AfR I A N v S C A R D IN ALIS
Plautus in Moftcllaria: Sic & praefcnti tibi facit con
uitium.
Idem in Bacchidibus:Vt ne clamorem hic facias,ncc
conuitium.
Idem in Mercatore:Male mihi precatur,& facit con
uitium.
Terentius in Adelphis: Non feciffe erit melius hic
conuitium. . -

Cicero pro Cluentio:Conuitium C. Iunio iudiciqug

ftionis maximam fecit. _*

Idem Attico:Cato aduolat,conuitium Pifoni confu

Hi mirificum fecit. ` .

Ouidius ad Corinnam.
Quid queror,& toti facio conuitia coclo ? Sabinus im
epiftola pro Helena: -

Nec faciam furdis conuitia flu&ibus ulla.

Vlpianus de iniurijs,& famofislibellis,lege, Iniuria
rum: Feciffe conuitium non tantum is uidetur,qui
uociferatus eft : uerum is quoq;,qui concitauit ad
uociferationem. & paulo fupra : Conuitium au<
tcm dicitur,uel coficitatione,uel conucntu,hoc
eft, collatione uocum. -

Caius eodem,lege: Si plures feruialiquem fimul ceci

derint, aut cnuitium aliqui fecerint, fingulorum
proprium eft maleficium. -

F A C E R E N A V F R A G IV M.
Cicero Tironi:Qui cupide profeti funt, multimau^
naufragia fecerunt. -

F AC E R E , P R O M IS SV M.
Cicero de officijs: Vt reddere depofitum,etiam nefu
* riofo facere promiffum. & in eodem: Promiffum

potius non faciendum, qum tam tetrum facinus
* _ admit
 D E M o DIS LAT. L o Q. 17$ '
, admittendum fuit,& fubdit : Ergo promiff hn
facienda nonnunquam.& fubdit:Facere promiffa,
ftare conuentis,reddere depofita,commutata uti^
litatc fiunt,nonhoncfta. -

. F A C E R E I T E R.
Cicero pro Gn.Planco: At ego cum cafu diebus ijs iti
neris faciendi caufa decedens prouincia, Puteo
los forte ueniffem.
Idem Senatui populoq; Romano. Iter in Ciliciam
,- non facere inftitui.
Idem de Diuinatione:Cum duo quidam Arcadesfa
miliares iter un facerent.
Ibidem : Eudemum Cyprium familiarem fuum iter
in Macedoniam facientem.
Idem Catoni: Cum exercitu luftratoiter in Ciliciam
facere cocpiffem. -

Idem in Verrem: Iter per Siciliam facere uoluerat.

tjn. Pomp. Lucio Domitio: Praefidia Curionem,qug
in Vmbria,& Tufcia erant,contrahere,& ad C
{arem iterfacere:
Caefar in commentarijs: Iter caute, diligenterq; fa
, ciat,praefcribit. . . -

F A C E R E T V R B A S.
Plautus in Bacchidibus:Tantas turbellas facio: : :
Cicero in Verrem: Maximas in iftius caftris fcciff*
turbas dicitur. . . . .
F A C E R E v E R B v M E T V E R B A.
Verbum, & ucrba facere,modus eft loquendi, figni
ficans id quod loqui: id enim eft, Non multa uer
ba faciam, & non multa loquar, fed ita tunc lo
quebantur. - - -

Quid autcm inter fc difcrepent,ex infcrioribus au*

----
; - toriae
 i A D R I A N vs c A R D I N A L I S
, toritatibus plane uideri poteft: nam Facere uer~
ba,loqui & explicare uerbis rem fignificat : Face
reuerbum, eftuix loqui, muffare, uel pauca pro
ferre.
Plautus in Afinaria : Neq;ullum ucrbum faciat per
plexabile. -

Ibidem: Verbum hercle facere non poteft.

Ibidem: Haud uerbum faciam.
Idem in Bacchidibus: Verbum nullum fecit.
Terentius in Andria: Nunquam cuiquam noftrum
uerbum fecit. .
Cicero pro Sexto Rofcio Amerino : Non mehercle
* uerbum feciffe. ' .

Ibidem: Deq; ea focietate neminem effe, qui uerbum

facere hoc tempore auderet.
Idem in Bruto: Cum effet relitus caeteris, & uer
bum facere non poffet. - -

Idem in Pifonem: Quacunque de re uerbum facere

cocperatis.
Idem in Philip. Ne uerbum quidemaufuseftfacere.
Idem Gn. Planco: Verbum nmo facit. *

Idem pro Aulo Cluentio: Cum ille uerbum omnino

in hac ipfa caufa facere nullum potuerit. -

Idem pro,P. Quintio: Sed omnino uerbum face

* re conari. -

Idem in Verrem: Ipfi illi tui conuiuae, confiliarij,&

confcijuerbum facere naudebant.& fubdit:Nam
' antequam uerbum facerem,de fella furrexit.
- F A C E R E V E R B A.
Plautus in Aulularia:Sic uerba hic facio,quafi nego
cijnihil fiet. -

Ibidem:Nunc uerba me facias foror. * .-*

Ide
 D E M O D IS LAT. L o Q. 177
Idem in Sticho: Multa fcio facienda uerba.
Idem in Milite: Vt multa uerba fecit?
, Idem in Perfa: Verba quidem haud indote fecit.
r!
-Idem in Rudente: Verba facimus,it dics.
Cicero Attico : At me exiftimatis ad manendum ef>
fe propenfiorem, qud plura in ea parte uerba
fecerim?
Idem pro P. Quintio: Neque tamen iam multa uer /r
ba faciam.
Idem pro Lege Manilia. Et ex hoc ipfo loco permul
ta idem contra legem uerba fecifti. -

Idem in Philippicis:Quod Tribuniplebis uerba fece

runt,ut fenatus Calen.Ianuarij habcretur. a
Idem in Verrem: Quod ego in fenatu quanta uerba
feciffem.
Idem pro domo fua : Qui conuentu bonorum uiro~
rum uerba de falute mea fccerant.
Horatius:
Verba facit Leno.
Titus Liuius ab urbe condita: Multa de Hieronymi *.
fide uerba fecerunt. - I.
Idem de bello Punico:Pauca uerba facienda funt.
Vlpianus de petitione hreditatis,l.Item: Confules
uerba facere de his. -

F A C E R E I V S T A. . -*

Plautus in Ciftcllaria: Poftqu ille uxoriiufta fecit.

- * F A C E R E C O P IA M.
Idem in Afinaria : Vti fibi amanti facerem argenti
- copiam. ... *
Ibidem: Feci enim ei quod orauit,mei copiam:
1demin Captiuis: Gratiam habeo tibi, cum copiam
'iftam mihi,& poteftatem facis. - -

- IN Idem
 s** A D R I A N v S c A R D I N A L I S
Idem in Perfa : Vti tibi rete conciliandi facerefm
copiam.
F A C E R E M E D I c IN A M.
Idem:Si medicus ueniat, qui huic morbo facere me
dicimam poteft.
:Cicero pro Publio Quintio:Medicinae faciend lo2
cus non erit.
F A C E R E IV D I C IV M, ET FAC E R E
autoritatem.
'Plautus in Ciftellaria:Mi fpetatores facite iudiciii.
Cicero pro Lege Manilia: De quo homines uos fd
quod maxime facit autoritatem,tanta & tam prg
clara iudicia feciftis.
F A C E R E L V C R V M.
Plautus in Mercatore: Lucrum ingens facio.
Idem in Perfa: Rete rem gero,&{facio lucrum.
Ibidem:Vnde tu prgrande lucrum facias.
F A C E R E C O N I E C T V R A M.
Idem in Cafina : Ego hanc de me conie&uram do
, mi facio. - v -

Cicero in Verrem: Ex quibus tonieturam facere de

omnibus poffitis. /
Ibidem: Vos rogarem,ut conieturam faceretis. '
Ibidem: Verum ut ex uno de cteris conieturam fa
cere poffitis.
F A C E R E R E M D I V I N A M.
Plautus in Curculione: Poftqum rem diuinam feci,
: -i- uenit in mentem mihi. -

Cato De re Ruftica: Eam rem diuinam, uel feruus,

ueIliber licebit facito. -

Cicero in Verrem:Res illum diuinas apud eos deos

in fuofacrarioprope quotidicfacer uidiai,
I. - itug
 D E M o D IS LAT. L o Q. ryy
*Titus Liuius ab urbe condita : Rcm diuinam fa
C. ,
Idem debello Macedonico: Res diuinas facere ma
' ioribus hoftijs iufferunt. -

Hircius in commtarijs: Poftero die diuina re fata.'

/ F A c E R E F v R T V M. -

plautus in Rudente:Furtum ego uidi,qui fagiebat.

. . . , F A c E R E R E M. * .
, Horatius. . -

Is ne tibi melius fuadet, qum ut rem facias,rem

Si poffis rete:fi non,quocunq; modo rem. '
Q V A NT IF ACE R E.. -

- ' Horatius. '' .

Septimius Claudi nimirum intelligit unus
Quanti me facjas. -

FACER E o FFICIVM. . .,
- - - ---: . Idem. :
Officium facio,tu pofcis filia. -

& Mecum facere,fcum facere,un facere, nobifcum

. I facere, modi funt loquendi, paucis (ut reor) no
' tati: fignificant enimiid quod mecumfentire, quo
loco multi infulfe ponunt,prome facere.
CicerQ pro P.Sylla:L.Caffium dixerunt commemo
raffe cum caeteris Antonium fecum facere.& fub
dit:Qgid tum? Caffius fi refpondiffet idem fenti
re,& fecum facere Syllam: tamen mihi non uide
retur in hunc id criminofum effe dcbere.& fubdit.
Non refpondit,tamen unfacere Syllam. *

Idem in Partitionibus : Defenfor autm ad ea, qu

propofuit,aequitate nitatur, & ea caufa fkcumfa
cere fateatur.
Idcm ProAulo Cecinna; Rcm & fententiam inter
. - 2, diti
 y3o AD RI A N V S C A R D I N A L IS
diti mccum facere fatebatur, uerbo me excludi
dicebat. -

*Ibidem:Nam uerba ipfa fponfionis facerent mecum,

fiuellem diligenter attendere.
Ibidem : Cum uideatis autoritatem fapientiffimo
rum hominum facere nobifcum.
- - Horatius: -

Et fapit,& mecum facit,& Ioue iudicat aequo

- ' Idem.
Mecum facientia iura. - ' .

-* F A C E R E V E R S V S. , ,
. Horatius:
Paupertas impulit audax, - -

Vt uerfus facercm. - -

F A C E R E S V M P. T V M.
Idem:Pro quaeftu fumptum facit. -

Varro de re ruftica : Nemo enim fanus mente debet

uelle impenfam ac fumptum facere in cultura, fi
uidet non poffe refici. .
Cicero pro lege Manilia: Non modo ut fumptum fa
'-*' ciat in militem,nemini uis affertur. * , :

- F A C E R E V I T I V M. * * *-*
Cicero in Topicis: Si des ex fe corruerunt,uitiim
` ue fecerunt. -

Labeo locati & conduti, lege : Quod fi etiam hu~

ius domus mercedem, qu uitium feciffet
ri putat. \
, debe
Vlpianus de damno infeto, I. Finita.Si fpatia inter
uitiofam partem intercedant, & ea quae uitium
`si non fecit. & fubdit: Si infula adiacens domui ui
tium faciat. >

Vitruuius: Si uenti frigidifunt, ldunt: fi calidi,ui

- - t1ant;
 D E M o D IS L A T. L o Q. . is.
tiant : fi humidi, nocent : ijdem faciunt uitia pa~
uimentis, , - -

1Hircius in commentariis: Vigilia fecunda propter :

multitudinem telorum,Turris lignea, qu noftra
fuiffet ab initio, uicium fecit,ufquc ad Tabulatum
fecundum,8{ tertium. - , ,
F AC E R E I N IV R I A M.
Plautus in Rudcnte: Faciet nemo iniuriam. -

Cicero in Verrem: Quid dices ? id quod dititas in

iuriam tibi feciffe ueram ? & fubdit: Cum maxi
mam C. Verres iniuriamfecerit,8{ fubdit: At cum
tibi C. Vcrres fecit iniuriam.
Idem in L.Pifonem : Facio iniuriam fortiffimo uiro
ImOrtuO, .
Horatius:
Lutandum in turba,facienda iniuria tardis.
F A C E R E I M P E T V M.
Cicero Catoni; Armenium regem in Cappadocia im
petum effe faturum. - -

Idem pro Lege Manilia : Sed inexercitum ueftrum

clarum,atque uitorem impetum fecit. _ '
Idem pro Pub.Sextio: Impet faciunt in Fabritium.
Idem pro Tito Annio Milone: Statim cplures cum
telis in hunc faciunt de loco fuperiore impetum.
F A C E R E C O N T V M E L I AIM.
Vt uideant omnes modum loquendiab illis optimis
eius gtatis autoribus diligtiffime fuiffe feruatum,
& fiquid effet ab aliquo id gtatis uiro doto inter
uerfum, ftatim effe explofum,legant Ciccroncm,
, qui Philippica tertia reprehendit Antonium, qui
contumeli facere dixerit.Quid eft porro,inquit,
faccre contumeliam? quis ficloquitur ? & fubdit:
M ' 5 ' Nonne
 13 A DR I A N VS C A R D I N A L IS
Nnne fatius eft mutum effe,qum quod nemo in
telligat diccre:& paulo poft: Prter duos uos lo~
quitur ifto modo nemo.Quis fic loquiturait:num
quis fic eft locutus?Nam ueteres ante Ciceronem,
Facere contumeliam,aliquando dixerunt.
lautus in Afinaria : T cohtumeliam alteri facias,
tibi non dicatur.
Cato: In hac contumelia, qu mihi per huiufce domi
petulantiam fatum itur.
Videtur ergo Cicero aetatem fuam emendate loquen
tem notare,antiquiores alias carpere,& quafi po^
fteris praefcribere,ut politiorem & abfterfam ue
teribus quafi rubigine mundiorem,fuae aetatis mo
dum imitentur.
F A C E R E M O D O S.
Terentius in argumento Andriae : Flaccus Clau^
dijfilius, modos fecit tibijs paribus, dextris & fi
niftris.
Cicero de oratore:Neque id atores prius uiderunt,
qum ipfi potae, qum denique illi etiam qui fe^
cerunt modos.
F A C E R E G R A T V M.
Idem Attico: Feceris mihigratum,fiante e ueneris.
eidem:Per mihi per inquam gratum feceris.
F A c E R E P o T E S T A T E M.
Varro de re ruftica : Secundum cibum large ut bi
bant,faciunt poteftatem. v

iE : SaepcTetiam
Il1S,
quaerendi poteftatem facit
-

Cicero in Verrem:Nequefe alijsuidendi poteftatem

effe faturum. -

FACERE ARGENT ARIA M.

- * * Ibideme
 D E M o D I S L A T. L o Q. rss
' Ibidem:Qui argentariam Regijmaximam fecerat.
Ibidem:Quam ille argcntariam Lepti feciffe dicit.
- F A C E R E M A N V M. , ,. *

Ibidcm:Illi note,fata manu armataq; ueniunt.

F A C E R E P R AE L I V M. -
Ibidem: Princeps enim omnium Panfa prlij faciem
di,& cum Antonio confligendi fuit.
F A C E R E V E L L A T V R A M.
Varro de re ruftica: Item dicuntur qui ue&uris ui
uunt uellaturam facere.
r F A C E R E C AE D E M. .

Cicero pro Tito Annio Milone: Obuiam fit ei Clo

dius expeditus in equo,nulla rheda, nullis impedi
mentis, nullis Grcis comitibus, ut folebat: fine `
uxore,quod nunqum fcre cum hic infidiator, qui
iter illud ad caedem faciendam apparaffet, cum
uxore ueheretur in rheda penulatus.
Ibidem : Potuit ne Fabritio uiro optimo cumi de re
ditu meo legem ferret, pulfo crudeliffima in fo^
ro caede fata? - -

Idem pro P.Sextio:Caedem maximam facias.

- \ ^ F A C E R E V O T A.
Cato de reruftica: Marti Syluano in Sylua interdiu
in capita fingula boum uotum facio.
Idem pro Milone: Deinde fubito uultu Milonis per
territus fugeret ad Tyberim, uos, & omnes boni
uota feceritis,ut Miloni uirtute fua uti liberet.
1bidem: Vota enim feceratis, ut in eos fe potius mit
teret,qum in ueftras poffcffiones. .
F A C E R E I N S I D I A S. * .
Cicero proTito Annio Milone: Milo unus urgebat:
' hic Dijimmorralcs (utfuprdixi) mentem dede
- 4. runs
 }
ig4. AD R I ANVS C A R D IN A L IS
rt illi perdito,ac furiofo,ut huic faceret infidias.
F A C E R E F V N V S. ...
' Ciccro pro Cluentio: Et ibi de intcgro funus iam fe
pulto filio fecit. .

F A C E R E R E V M.
Cicero pro Cluentio: Tamen habitus Opianicum re
um ftatim non fecit. -

Ibidem: Reum ftatim fecit.

Ibidem: Apud eofdem Iudices reus eft fa&us.
F A C E R E M E N T I O N E M.
Cicero pro Cluentio: Quo tandem igitur ore men
tionem corrupti iudicij facitis?
F C E R E I V D I C A T V M.
Idem pro Lucio Flacco:Cum iudicatum non faceret.
F A C E R E I M P E R A T A.
Caefar in commentarijs: Iuffusarma abijcere, impe
rata facere.
F A C E R E V I N D E M I A M.
Varro de re ruftica: Vuasautem legere & uindemiam
facere inter quinotium autumnale, & Vergi~
liarum occafum.
F A C E R E S E M E N T E M.
Cato de re ruftica:Sementem facito ita.
F A C E R E H AE R E D E S. ,
Cicero in Verrem: Viros bonos & honeftos complu
res fecit haeredes.
Ibidem: Fecit haercdem M.Otauium Ligurem.
FE R R. E, IN FE R R E, R E F E R R E.
F Erre&inferre pedem,eft intrare. Referre pe
dem,eft eius contrarium: quod inepte multi
dicunt,retrahere fe. Afferre pedem,uenire.
Conferre pcdcm, fimul congredi.Efferre pedem,
- - - eft cxi
 D E M o DIS L AT. L o Q. is;
eft exire. Qui modi dicendi iam cum bonisalijs li
teris pen ad unum interierunt. -

- Vergilius:
Inde domum fi forte pedem fi forte tuliffet,
IMe refero.

| - Idem:
Ferte pedem,Fauniq; fimul,Dryadesq; puell:
Horatius:
{Quam nec ferre pedem dedecuit choris. -

Plautus in Menech. Propera Menechmefer pedem.

Ibidem: Huc intro retulifti pedem.
Titus Liuius ab urbe condita: Inclinante iam in de
terius Latinitate, prpofitionem addidit, & in
ferre pedem, pro Ferre dixit: Audent ultro gra
dum inferre? -

Ibidem: Paulopoft ultro inferens pedem, ad unum

omnes occidit. -

Ibidem:Clamore renouato inferunt pedem.

Horatius:
Neque impudica Colchis intulit pedem.
R E F E R R E P E D E M.
PlautusinMercatore:Hanc uolo prius remagi,qum
meum intrd refero pedem.
Vergilius.
Ille pcdem referens,&inutilis,inq; ligatus
Cedebat. _-

- Ouidius de Ponto. ;.
cum profugum poffis ipfe referre pedem.
Ibidem: -

Turpe referre pedem:nec paffu ftare teriaci,

Catullus: Ad Idae retuli nemora pedem.
Propertius;

N 5 Nefcit
 ngg AD RI ANVS C A R D IN ALIS
Ncfcit ueftra ruens ira referre pedem. -

Galba Ciceroni: Duae cohortes erant,& cohors pr

toria pedem referre cocperat.
T. Liuius ab urbe condita:Cum gradum retuliffent.
Ibidem: Interfetum rati gradum retulerunt. *
Ibidem : Nifi referentibs gradum conful metum
excuffiffet.
3Ibidem: Vt pariter & focij rem inciperent, rcfere
rentq; pedem. -

?Ibidem? Dum pedem referunt, ne tergo uulne

1rarentur. -

3bidem:Primo refiftunt:deinde referunt pedem.

Ibidem:Dolo,non metu pedem retulit.
3Ibidem:Tum primum referri pedem apparuit.
Caefar in commentarijs: Pedem referre,& loco exce
dere,non turpe putarent.
3Ibidem: Vulneribus defeffi pedem referre.
* 3Ibidem: Paulatim modo pedem retulerunt.
Ibidem : Permoti Barbari conftiterunt, ac paulum
modo pcdcm retulerunt.
AF F E R R E P E D E M.-
Catullus: Abite unde malum pedem attuliftis.
C O N F E R R E P E D E M.
Cicero pro Planco:Non poffum magis conferre pe
dem(ut aiunt)aut propius accedere.
E F F E R RIE P E D E M.
Plautus in Captiuis: Seruate iftum fultis intus ferui,
ne quoquam pedem efferat.
Vergilius:
Mne efferre pedem genitor te pofTe reli&o
Sperafti?
Ciccro ad Atticum: Nunc illum, qui pedem porta
quoad


D E M o D IS L AT. L o Q. isy.
' quoad hoftis cis Euphratcmfuit,non extulerit,ho
fiore augerime in cuius exercitu fpem illius exer
citushabuit,idcm n affequi dedecus eft noftrum.
F A C I N O R I S, ET S C E L E
- ris crimen.
Bferuandus & hic dicendi modus, quo Cice .
O roaliquando ufus, pofteros ut identidem
uterentur edocuit, cum facinoris crimem,
crimen fceleris,crimen deliti quandoque pofuit. .
Crimen cnim quandoque pro quadam quafi calu
mnia,fiue accufariomc, quandoq; pro ipfo delito:
interdum pro genere peccati:Facinus uero & fce
Ius pro quadam fpecie,uel forma diffinitur.
Cicero M. Marcello: Primum ad fe reuocarent maxi
mi facinoris crimen. - \ . .

Ibidem : Cur non comprehenderint, cur non ipfius

confeffionem facinoris multorum oculis,denique
uoce,tanti fceleris crimen exprefferint?
Idem pro Cornelio Bal. Nam uerius nihil eft, quma
uod hefterno die dixit ipfe,ita L. Cornelium de
omnibus dimicare, ut nullius in deliti
crimen uocaretur. -

Vergilius:
t crimine ab uno
Difce omnes. - Idem.
Sere crimina belli. Idem.
Crimen amor ueftfm.
Cicero pro P.Sylla:Cur in pari cauf, noa paria fi
gna criminis reperiuntur?
Ibidem:Qui ab illis etiam in crimen uocantur.
Ibidem:Et ex ea crimenaliquod in P.Syllam qugris.
Ibidcm: Neque enim iftorum facinorm tantorum
* - -* tam ,
/
 i33. A D R I A N V S C A R D I N A L IS
tam atrocium crimen iudiccs P. Syllae pcrfona
fufcipit.
Idem pro Q. Ligario : Nouum crimen C. Caefar,&
ante hunc diem inauditum.
Ibidem: Ergo haec duo tempora carent crimine.
Ibidem: Sceleris uero crimine furoris parricidijim
munes fint. -

Idem pro L. Flacco : Maledi&um omne non modo

crimen effugit.
Idem pro domo fua: Cui ego crimini refpondere fi
ne mea maxima laude non poffum.
F A C T V S A D V N G V E M, AD L I
- bidines,non ita fatus.
A&tus ad unguem,fatus ad libidines, non ita
- F fatus, modi funt loquendi felicis illius fae
culi clegantiffimi. -

Horatius.
Eonteius ad unguem Fatus homo.
Cicero in Verrem:Rubrius quidam homo fatusad
iftius libidines.
dem in Bruto: Siue quod natura n effet ita fatus.
A D E X E M P L V M, V E L
- exemplar.
D exemplum autem, uel ad exemplar, idem
A. eft quod ad fimilitudinem.
Plautus in Mercatore : Verum ad hoc exem
plum nunquam ut nunc infanfb.
Horatius.
Plautus ad exemplar Siculi properare*Epicharmi.
Alphnus de conditionibus,lege, in teftamento: Vt
monumentum ad exemplum eius, quod uia fala
ria cffet,feret. - - -

INE EA
i
D E M o D I S L A T. L o Q. 189
N E E A R E S. M I H I S IT FR V D I.
1 Fraus.
E ea res mihi fit fraudi, hic modus loquendi
N apud ueteres id fignificat, quod, Ne ea res
mihi adfcribatur, uel ne noceat, nue uitio
detur,unde pocna aliqua proueniat. Antiqui enim
-fraudem pocnam uocabant. - -

Vlpianus de aedilitio edito,l. Cum autem : Veteres

* * fraudcm pro pocna ponere folebant.
Cicero pro L. Murena: Id erit eius uitrico fraudi ac
* crimini. -

Idem Attico: Fit gratia Bruti S. confultum, ut nue

falaminis,nue qui eis dediffet,fraudi cffet.
Idem in Verrem : Statuunt illi, atque decernunt, ut
hae literae, quibus exiftimatio C. Verris laedere
* tur, remouerentur : operaq; daretur,ne ea res C.
Verri fraudi effe poffet.
Idem pro Sexto Rofcio Amerino: Id erit ei maxi
mae fraudi. - - . ' ^

Idem in Philippicis:Cenfeo ut ijs,qui in exercitu An

tonii funt,ne fit ea res fraudi, fiante Calend. Fe
bruarijab eo difcefferint. -

Ibidem: Duos Gn. Pompeij fummi ac fingularis uiri

fratres incolumes haberemus, quibus certe pictas
fraudieffe non debct.
Ibidem : Eis fraudi ne ft, quod cum M. Antonio
fuerint. - -

rdjg; Cluentio : Qu res nemini unquam frau^ ,

* *difuit. - - -

Idem Lentu.Siquidex ijs rebus,quas tibifortuna lar

*- gita eft, nonnullorum hominum perfidia detra~
- xcrit:id maioriillis fraudi qum tibi futurum.
". . . Hora

)
 ugo AD RI A N v S C ARD IN ALIS
- Horatius in Odis. -

Tu feparatis uuidus in iugis

Nodo coercesuiperino -
*

Biftonidum fine fraude crines. Idem. * .

Cui pcr ardentem finc fraude Troiam,
Caftus Aeneas patri fuperftes
Liberm muniuit iter daturus
Plura relitis. -

Vlpianus:Si quid in fraudem,l.Si quid dolo. Cogno

fcit Praetor,& operam dat,ne e res fraudi fit.
Titus Liuius ab urbe condita: Alijmetu, ne non ue
niff fraudi effet.
Ibidem: Ne cui fraudi effet confciffe milites.
Ibidem:Ne cui fraudi effet feceffio militum,plebisq;.
Ibidem: Vt tranfitio fibi,nec fraudi,ncc honorifit.
Ibidem: Latum ad populum eft,ne Seruilio fraudief
fet,quod patre uiuo dilis plebis fuiffet. . .
' Ibidem : Vt qui ciuis Campanus ante certum dicm
tranfiffet,fine fraude effet.
Ibidem:Suaomnia fine fraude Pecijdeportant.
Idem de bello Punico: Vt fine fraude Punicum emit
teretur praefidium. ' -

Idem ab urbe condita:Militibus cauendum, ne frau

di feceffio fit. -

Ibidem:Tulit ne cui fraudi feccffio effet.

Ibidem:Iudicibus nc fraudi ea res fit curare.
G E R M A N V S.

GErmanus non folum frater, aut ex Germania

oriundus, quod manifeftum eft : Sed quan
doque etiam Germana patria, Germania lin
ua, Germanus Atticus, & huiufmodi dicitur. A
Gcrminctamen omniadcriuantur,quafiinde ger
- 1m1n*
-

-*-
 D E M O DIS L A T. L O Q. 1915
minata fit ea res,de qua dicitur.
Plautus in captiuis: Nam illi quidem Theodorome^
des fuit Germano nomine. -

Idem in Rudente : Atque heras tuas quidem hercle,

atque ex Germana Graecia. - -

Cicero de Oratore:Hanc egoiudico formam fubmif

fi oratoris,fed magni tamen,& germani Attici.
Ibidem: Hos Germanos huius artis magiftros.
Idem in Rullum:Illi ueteres,Germaniq; Campani. -
Idem de legibus:Qgia fiuerum dicimus,hgc eft mea,
& huius fratris mei Germana patria,hic enim or
ti ftirpe antiquiffima fumus. -

Idem: Hnc locm idem ego te accipio dicere Arpi

num Germanam patriam effe ueftram.

Idem in Verrem:Quantum inter hunc & illum Nu

Eum uerum & Germanum Metellum inter^
eflct. '.

Idem de officiis:Sed nos ueri iuris,Germanaeq; iufti^

tiae folidam & expreffam effigiem null tenemus.
Idem in Academicis: Erat quippe fi perpauca muta^
uiffet,Germaniffimus Stoicis.
G E N E R AT I M, SP ECI AT I M.
GEneratim & Speciatim, antiqui illi Latinita^
tis conditores faepe in opribus fuis fcri^
ptum reliquerunt. Pofteri haeg ut optima
quque deprauarunt, nam generaliter & fpecia^
liter paffimi corum loco pofuere. Videbunt ergo
uiri uerae Latinitatis ftudiofi,autoritates quas pro
re paucas notaui: & difcrimen quod fit initer pri
fcam Latinitatem, & introdutm barbariem fa
cile agnofcent. ...

Ciccro dc Qratorc; Nullifucrunt,quiilla arii:

-;' - ig&
 \
*. usz A D R I A N V S C A R D I N A L IS
digefta,generatim componerent.
Idem de reditu fuo: Legem fpeciatim initio de falute
mea promulgauit.
- Vergilius:
Generatim difcite cultus.
Vitruuius : Et ijs mixtionibus naturali temperaturz
figurantur omnium animalium in mundo gene
ratim qualitates.
Idem: De parietibus, & apparitione generatim ma~
teri eorum,quibus fint uirtutibus&uitijs,quem
admodum potui,expofui.
Cfar in commentarijs : Multa praeterea generatim
ad auaritiam excogitabantur.
G RIA V A T E.
- G*; aduerbio ueteres utebantur: idem eft
quod molefte: quo loco inepte dicunt, cum
difplicentia. .
Plautus in Bacchidibus: Qum grauate pater dedit:
' Tul!ius de officijs:Grauate ille primo.
Titus Liuius ab urbe condita: Haud grauate minis
obeundo.
Id de bello Macedonico: Id grauate conceffum .
regi eft.
G A V D E R E I N SIN V.
rG"# in finu, modus loquendi hic apud illos
ueteres fignificat aliquem tacit re & for~
tuna fua contentum uiuerc. ,
Cicero in Tufculanis : Vt in finu gaudeant,gloriofe
loqui definant. ' Ouidius:
gi fapit in tacito gaudeat ille finu.
GR AT VL A R I H A NC R E M,
hac re,& de hac re.
Gratulor
 D E M o D I S L A T. L o Q. mss ,
.' G tibi hanc rem, & hac re,& de hac re,
ab do&tis fpenumero indifcrete di&um.
-

Plautus in Captiuis : Eunt obuiam, gratuln*

turq; mihi eam rcm. * -

Caelius Ciceroni: Gratulor tibi affinitate uiri me

: diusfidius optimi. - - * ,
-

In Verrem : Appellat hominem, & ei uoce maxima

uitoriam gratulatur. --
Lentulo. Qud mihi de noftro ftatu, de Milonis fa^
miliaritatc,de leftate & imbecillitate Clodiigra
tularis minime miramur. . . . ' . -

Ibidem:Quod mihi de filia,& de Craffipede gratula

ris,agnofco humanitatcm tuam.
HA BE R E H O N o R E M, H A- ,
bere honores.
C) Vm pauci obferuauere hunc dicendi mo~
dum:habere honorem,& habere honores:
-

quo antiqui,& prope diuini illi uates ute^

bantur . Eft enim habere honorem, quod hono
rare , honoribus afficere , & officijs profequi.
Quandoque habere honores, per tranflationem
id fignificat quod honorare ad confequendos m
: giftratus. - ':
Pltus in Aulularia: Carpi obferuare ecquid maio
remfilius mihi honorem haberet qum eius ha*
buiffet pater.
Idem in Sticho: Neque ille eos honores mihi quos ha
buit perdidit.

Cicero pro L.Flacco:Cui nullus honos in fua ciuita

te habitus eft unquam. ;:
Idem pro domo fua : Quare ne tibi hunc honorem
me haberi forte mirere. - - .

r. ** O Idem
 i34. ADR I A N V S c A RIDI N A L I S
Idem Attico: Huic habiti me honores nulli quidem
Brute nifi debiti.
Id Tironi: Curio mifi,ut medico honos haberetur.
Idem in Verrem:Tu ex illius honore in eofipfos,qui
honorem illi habuerant,fupplicia quaerebas.
Idem in eundem: Habuit honorem ut proditori, non
ut amico fidem.
Idem Rufo : Sihonosis fuit, maiorem tibi habere
non potui:fi fides, maiorem tibi habui, qum pe
n ipfi mihi.
Idem in Antonium:Ex literis enim C.Panfae, A.Hir
cii Confulum,C. Caefaris propraetoris de honore
Dijs immortalibus habendo fententias diximus.
Cato Ciceroni:Scis enim qum attente te audire fo
leam, te non tam rcs geftas qum mores, inftitu
* ta,atque uitam imperatorum fpetare folere in ha
- bendis aut non habendis honoribus.
- H A B E R E S E R M O N E M.
Habere fermonem,id eft,facere uerba,colloqui,com
mentari. -

- Varro de re ruftica : Narraftiquidem eidem qui fer

mones fint habiti.
Ibidem: Referam fermones eos, quos de agricultu
* ra habuimus nuper.
Ibidem: Ad tc mifi haec, recordatus de ea re fermo.
nes,quos de uilla perfeta habuiffemus.
Cicero Attico: Multum is mecum fermonem habuit,
& perhumanum de difcordijs multorum.
H A B E R E I T E R.
Habere iter, idem eft quod iter facere : fed modi ij
: diuerfi, idem fignificantes, memori mandan
di funt. - - *

. _* _ Cicero
 : f D E M O D IS L A T. LO Q. , 199
Cicero Attico: Et ille in Sardiniam iter habebat.
* FH A B E R E F I D E M.
Habere fidem uerbis, idem dicendi modus eft, quo
-: multi inepte dicunt, Dare fidem uerbis. *
-

Cicero Confulibus, Tribunifplebis,fenatui,populd -

,' que Romano:Cum effent nonnulli,qui ciregimii

morem fidem habendam putarent.
* Idem in Verrem,a&tione fexta. Fides huic defenfio4 .
ni non habcretur. -

Idem pro Cluentio: Non folum fibi poteftatem da

tam,uerumetiamfidem habitam cffe meminiffe. ,
c...* '* : H A B E R E SE N A T V M. . -

Cicero pro domo fua : Cum in Capitolio Senatum

, duo confules haberent. ,

* Ho M o R o M A N v S, GR AE c vs,
- Adolefcens. - -

H;dolefcens
Romanus , homo Graecus , homoa
, homo Italicus, homo nouus,
homo confularis, homo alienigena, ho
mo ualens, modi funt loquendi, diuina illa ue
tuftate celebrati, fuperuenienti uero barbarie
* negleti. -

Varrde re ruftica: Duoinprimis uidentur fpetaf,

.fe Italici homines.

Cicero in Vatinium teftem:Tertium fcies ex illooba

' feffo, atque affli&to Tribunatu confularem auto
i- ritatem hominem effe adolefcentem confecutum.
Idem pro M.Caelio: Aliquidadolefcentem hominem
habuiffe rationis.
Idem de Prouincijs Confularibus: Conftabat enim '
Grgcum homincm,ac leuem in ipfa prouincia qua
fitriumphaffe.
.. ''' ; -
-

Q 2, Idem
, 196 AD RI A N V S C A R D I N A L IS
Idem: pro lege Manilia: Quid tam nouum qum ho
mini peradolefcenti, cui Senatorio gradu tas
longe abeffet,Imperium atq; exercitum dari?
Salluftius in Catilina: Deliquere homincsadolefcen
. tuli per ambitionem. .
Cicero Attico : In quo magis reprehendendus fum,
quod homo Romanus Pirea fcripferim.
Eidem: Regnum Romano homini,fed ne per fe qui
dem cuiquam tolerabile.
Idcm in Philippicis: Dicam quod dignum eft Sena^
tore & homine Romano. 'I. ,

Idem in oratione ante exilium : Confularis homo

non minimis facultatibus ufus. a *
Afconius: Mancipes funt publicanorum principes,
Romani homines, qui quftus fui caufa decimas
redimunt,qui paftum aut pccora publica, Porto~
rijaut Pecuarijquorum ratio fcriptura dicitur.
. H OIM O N O V V S, 3
* fOmo nouus, eft, qui nullis maiorum fuorum
H. rebus praeclare geftis, fcd fua uirtute cla~
rere incipit.
, Cicero in oratione ante exilium : Non accufatur
quod Rempub. oppugnarit, fed quod homo no* ^
uus pernitiofum nobilium rcftrinxerit furorem.
Idem de officiis: Quod praeclare dificaffet in pala
tio:& plenam dignitatis domum,qu cum uul
go uifretur, fuffragata domino nouo hominiad
Confulatum putabatur. - , , , , '
Salluftius in Iugurthino: Etiam homines noui, qui
antea per uirtutem fliti erant nobilitatem am-'
teuenire. . -

H O M O A L I E N I G E N A. .
Cicero
 D E M O D IS L A T. L o Q. -* ioy.
{Cicero pro rege Deio. Iifdem rebus eft perturbatus
> homo longinquus & alienigena.
*. TH O M O V A L E N S. -

, Vm prope uulgarem Romanum fermo~

nem & qum etiam nunc durat ? Dicitur
homo ualens qui nihil aliud eft, qum ho
mo,qui uiribus magis, qum induftria aut uirtute
aliqua ualet praefttue. }7. -

:Cicero pro Aulo Cluentio:Cum Albio quodam co

lono homine ualenteyqui fimul cffe folcbat, fami
liarius uteretur. - ^ - - - -

Idem in Verrem:Sex litores circunfiftunt ualentif.

fimi& ad pulfandos uerberandosq; homines ex
ercitatiffmi. - .-

R A T I O N E M H A B E R E. . .
Abere rationem, is dicendi modus frequens,
, & notus eft: id enim fignificat quod illite
rati habere refpetum dicunt, & genitiuo
iungitur. Habere autem rationem cum aliquo, id
cft quod inepte computum facere, aut computa
re dicunt.Ratio enim hoc loco pro calculo accipi
- tur,ut ratio accepti & expenfi. I .^,
* Cicero de Sene&ute : Habent enim rationem cum
terra,quae nunquam recufat imperium.
Varro de re ruftica: Etenim tibi ratiocum Horco ha
betur,ibi non modo frutus eft incertus,fed ctiam
colentium uita. ' - ' .

Cicero Attico: Nunc uero quoniam quae putaui effe

prclara, expertus fum qum efferit inania, cum
omnibus Mufis rationem habere cogito,
qHabere rationem abfentis,& fi ab eodemfignifica
-
depcndct, non tamcn ita planum,&i
** , to. *.-* -
campo
Q 5 npofitum
 19$ A D R I A N V S C A R D I N A L I S
pofitum eft. Cum enim ijaberant qui uel Sacera
dotia,uel Magiftratus petebant,aut ex illis dece^
debant alios honores petituri : eorum abfentium
ratio ita interdum habebatur, ut abfentes fecun
dum praefentes tratarentur.Quandoque fatio
ne aut odio aliquo intercedente, nulla abfentium
ratio habebatur. Qgod in Caefaris caufa fatum
eft, qui cum perfeto decennio, Galliarum im~
perio Confulatum fecundum peteret, ab fenatu
obtineri non potuit, ut eius abfentis ratio habe
retur.Vnde armis patriam adortus regnandi cau
faius uiolauit. Sed quomodo haberetur ea ratio
primum dicamus,deinde quomodo Caefari nega
tum fuerit.
Cicero Bruto : Ciceronem noftrum in ueftrum col
legium cooptari uolo. Exiftimo omnium abfen
tium rationem Sacerdotum Comitijs poffe habe
ri, nam etiam fatum eft antea. C. enim Marius
cum in Cappadocia effet ,etiam lege Domitia fa
tus eft augur, nec quominus id poftea liceret ul
. la lex fanxit:Etiam in kgc Iulia, quae lex eft de fa
cerdotijs proxima his uerbis: Qui petit,cuiufq; ra
tio habebitur, aperte iudicat poffe rationem ha
Beri etiam non praefentis, & fubdit: Sed qumuis
Iliceat abfentis rationem haberi,tamen omnia funt
praefentibus faciliora.
Idem in Philippicis: Duo tamen tempora incide^
runt, quibus aliquid contra Caefarem Pompeio
fuaferim,eauelim reprehendas fi potes: Vnum me
* quinquennij Imperium Cfariprorogaretur: Al~
terum ne pateretur fieri,ut abfentis eius ratio ha
beretur, quorum fi utrumuis perfuafiffem, in has
miferias
 D E M o DIS L A T. L O Q. . 199
miferias nunquam incidiffemus.
Idcm Aulo Cecinnae: Rationem haberi abfentis non
tam pugnaui ut liceret:qum quando ipfo confule
pughaiite populus iufferat,haberetur. -

Idem Attico: Cur tantopere pugnatum eft, ut de

: cius abfentis ratione habenda decem tribuniple
bis ferrent? -

/
Ibidem: Idem etiam tertio Confulatu poftqum effe
defenfor Reipub.cocpit, contendit, ut decem tri
buniplebis ferrent, ut abfentis ratio haberetur,
_ quod idem ipfe fanxit lege quadam fua.'
Ibid.Aut c (ut abfentis ratio 'T; -

Idcm Tironi: Ad confulatus petitionem fe uc

rum, nequc fe iam uelle abfente rationem haberi
fuam,fe praefentem Trinundinum petiturum. -

H A B E o D I c T v M, H A B E co
dicere. i . -

( :Onfine
- uulgari noftro eft : Habeo ditum,ha
beo dicerc:& habco polliceri, fed elegantia
plenum eft. - -

Phaurus in Perfa:Satis iam habeo di&um. .

Cicero in Antonium: De Cgfare fatis ditum habeo.
3Idem pro Cornelio Balbo:Quid habemus igitur di- .
cere de Gaditanofordere?
Idem: de natura deorum : Hc fere dicere habui de
natura deorum.
Idem de Diuinatione:De noftris fomniis quid habe
mus dicere?
Idem Lentulo:De Alexandrina, caufaq; Regia tan
tum habeo polliceri, me tibiabfenti, tuisq; prae
{entibus cumulate fatisfaturum.
idem Attik9;Eaminus habcc ncceffe fcribere...
*. - c 4 vigi
 aoo AD R I A N V S C A R D IN A L IS
VIpianus: Si ingenuus libertus effe dicatur, Lege,
[Quotiens: Probare libertum fuum neceffe haber.
[ A M I N D E A P R I N C I P IO.
Am inde principio, iam inde ufque puero,iam
I puero, pueris,ufque pueris,& puero,iam
inde ab adolefcentia, iam inde ufq; pueritia:
modi funt loquendi, natiuo Latinitatis candore
refperfi, noninterpretis, fed ftudiofi imitatoris
egentes: - .. "

i - A. p. V. E R. O. . `

* Plautus in Sticho: Iam inde pufillo puero ridicu

lus fui.
&lcero in Tufculanis: Homini praefertim doto
_ puero,inftitutis & artibus ingenuis erudito.
Titus Liuius de bello Punico: Iam inde puero af
- fuetus.
IA M A P V E R IS, E T A P V E R IS.
Terentius in Heauton. Qui nos putant iam pue
* risilico nafci fenes.
Ti.Liuius de bello Punico: Ita fe pueris affuetos.
VSQ.VE A P V E R I S, ET IAM
- inde ufq; pueritia.
Terentius in Adelphis: Vfque pueris curaui am^
bos fedulo. -

3Idem in Heauton.Nam mihi magna cum eo iam in

de \$
pueritia femper fuit familiaritas.
* I AM I N D E A C V N A B v L I S, ET
- inde ab incunabulis.
Varrodere ruftica: Iam inde cunabulis.
Titus Liuius ab urbe condita: Inde ab incunabulis
imbutus odio Tribunorum.
IAM I N D E A B INITIO.
- Titus
 D E M O D I S L A T. L O Q. aon
Titus Liuius ab urbe condita: Iam inde ab initio
praeparans animos. -

Ibidem: Iam inde ab initio.

Ibidem: Iam inde ab initio Fauftulo fpes fuerat Re
giam ftirpem apud fe educari. -

' Ibidem: Vt inftitutum iam inde ab initio erat.

I N D E A P R I N C I P I O, E T I A M
- inde principio.
'Plautus in Bacchidibus: Inde principio iam impu
- dens epiftola eft. -

* Idem in Cafina: Vt uos mihi aequos iam inde prin

cipio dicam. , -

Cicero pro Cornelio Balbo: O iura praeclara,atque

diuinitus iam inde principio Romani nominis
maioribus noftris comparata. -

Titus Liuius de bello Punico : Iam inde principijs

gcntis maiores fuos bella geffiffe.
I A M I N D E A B- A DIO L E S C E N T I A.
Plautus in Bacchidibus : Hi fenes nifi fuiffent nihili,
iam inde ab adolefcentia non hoc tantum flagi
tium facerent. -

Terentius in Adelphis: Is adeo diffimili ftudio eft

iam inde ab adolefcentia.
IA M I N D E A C E R T A M I N I B V S.
Titus Liuius ab urbe condita: Iam inde paternis
certaminibus inuifus. -

I A M I N D E A T E N E R IS.
Vergilius in Georgicis. -
* -

Iam inde teneris impende laborem.

Cicero de oratore:Eftenim illorum exercitatio ele
gans iam inde ab Ariftotele conftituta.
TitusLiuius de bcllo Maccdonico: Tentare gentem
' ^* O 5T aucr

/
 so AD RI A N V S C A R D I N A L IS
auerfam Romanis iam indc ab Racilli morte.
I D T E M P o R I S.
Id temporis, per id tempus,id aetatis, hoc aetatis, id
hor,eo loci, quo loci: elegantiffimo dicendi mo
do fcriptum apud illos ueteres comperitur, quod
cft obferuatione,& imitatione digniffimum.
I D TEM P o R IS, P ER ID
tempus.
Varro de re ruftica: Itaque eorum frutus id tempo
ris maxime confiftit.
Ibidem: Quod ibi faepe id temporis oriuntur nimbi.
Cicero de oratore : Et nofipfi, quoniam id temporis
eft,ualitudini demus operam.
Ibidem: Sed nunc quidcm quoniam id temporis eft,
furgendum cenfco.
dem de finibus bonorum & malorum : Quod is lo~
cusab omni turba id temporis uacuus cffet.
Idem Attico: Venit enim me, & quidcm id tempo
ris,ut retinendus effet. -.

Idem pro Milone : Deinde profetus id temporis,

cum iam Clodius fiquidem co die Romam uentu
rus erat,rcdire potuiffet. - -

Idem in Catilinam : Quos ego iam multis, ac fum^

mis uiris ad me id remporis uenturos effe prae
dixcram.
Titus Liuius ab urbe condita: Vt purgaret fe, quod
id temporis ueniffet.
JHircius in commentarijs: Id temporis conati ad mu
rum accedere,ut oppidum caperent.
Ibidem: Incidit idem temporis.
Ibidem: Per idem tcmporis. I \
* Ciccro in Bruto: Et quidcm duo fucrunt, per idem
- tcmpus

\
 . D E M 6 DIS LAT. L o Q. ao;
tempus diffmiles inter fe.
Hircius in commentarijs: Per id tempus fer Caefa
ris exercitui rcs accidit,incredibilis auditu.
*. I D AE T A T IS. .
Plautus in Afinaria: Neq; puduit eum id aetatis Sy
, _ cophantias ftruere. ' .
. Cicero Torannio: Ita uiximus,& id aetatis iam fu^
mus, ut omnia quae noftra culpa nobis accidunt,
... fortiter ferre debeamus,
Idem de oratore : Quoniam id nobis Antoni homi
nibus id aetatis oneris imponitur.
Idem pro Aulo Clucntio: Se in balneis cum id aeta
tis filio fuiffe.
Idem in arte Rhetorica: Cum id aetatis, & priuatus
effem. -

Idem Attico:Credo Platonem uix putaffe fatis con

fonum, fi hominem id aetatis in tam longo fer
mone diutius retinuiffet.
Idem pro Lucio Flacco:Qui quoniam eft id aetatis.
Titus Liuius ab urbe condita: Quis, & cuias, & cur
id aetatis in caftris fuiffet.
Ibidem:Qui fe id aetatis folicitaffent.
H OC AE T A T IS, QVID SIS
aetatis.
Plautus in Trinummo:Quanquamhoc meaetatis fy
cophantari pudet.
Idem in Bacchidibus: Cenfebam me effugifTe uita
maritima,ne nauigarem tandem hoc gtatis fenex.
Ibidem : Pudct hoccine aetatis ludum ijs fa&tum effe
indigne.
Ibidem: Hoc demum eft quod pcrcrucior,me hoc gta
tis ludificari.
Idem
 ao4. A D R I A NVS C A R D I N A L I S
Idem in Perfa:Ego fcio quidfis aetatis. _ .
- E o LO c I, Q V O L O C I. - .
Cicero Attico:Res eodem eft loci,quo reliquifti.
, VIpianus de iudiciis, .lege,
loci debebit. T Hres. Defendere fe eo
-

Idem eodem titulo, lege, Sed & fi:Si ea res, quae per
fidei commiffum relita cft, eo loci fit, dicendum
eft non debere praefcribi. '
Idem de noui operis nunciatione, lege, De pupilIo:
' _ ' Qui eo loci operantur. ' ' ' '
Idem de Senatufconfulto Sillaniano, lege, Cum ali
ter: Quicunq; eo loci fuerunt, unde uocem exau
dire potuerant. . -

: Vitruuius:Quo loci defcribuntur lineae.

IV R A R E C O N C E P T IS V ER BIS.
- Periurare.
** rVrare conceptis uerbis,& periurare,modus eft lo
I quendi apud ueteres. Formula enim qnaedam
iuraturo proponebatur certis notatis uerbis,
in quam iurandum effet,quandoque abfolute con
ceptis iurare dicebatur. ` -

3Plautus in Afinaria : Vbi uerbis conccptis fciens li.

benter periuraris. - . -a

Idem in Ciftellaria : At ille conceptis iurauit apud.

matrem meam. -

( Idem in Mercatore:Conceptis uerbis iam iufiuran

dum dabo. - - -

Jdem in Truculento: Quid fi me iubeat intromitte

rcconceptis me non fa&turum uerbis iurem?
Idem in Bacchidibus : Ego iufiurandum conceptis
uerbis dedi. - -

Ciccro pro Aulo Clucntio; Dixit fe fcire illum uer

bis CQme
 : D E M o D I s L A T. l oq, , 16;
:. bis conccptis peieraffe. - -

. , I v R. AR E I N V E R B A.
Iurare in uerba, id eft quod iuramcnto promittere,
.. feruare
moduseftea,itquae uerbis conceptis
loquendi. , cffcnt promiffa: e.

--- - - - -- - . Horarius: - - -

In uerba iurabis mea. - ;

. . . . . . . Idem:
Nullius additus iurare in uerba magiftri.
.,, . . . . . . IM P IN G E R E.
N YOn eft impingere quod adfcribere, aut attria
N
.^
-. buere,ut nonnnulli infulfe uoIunt:fed in fa
ciem,aut oculos iatare,ut infra. . . . '
Cicero de Tufculanis : Huic calix mulfi impingena
. dus eft,ut plorare definat,aut aliquid eiufmodi.
Idem ad Atticum: Impegit formulam Scaptio.
- - -
Vergilius:
Impingeret agmina muris. __ .
- I NFANT I . v - .

Nfantia non pro aetate folum, fed pro dicendi iris

ICicero
fcitia ab ueteribus illis ponebatr.
Attico: Omnino accufatoris incredibilis
-

infantia. ` - - - - .

Idem pro Cluentio: Si nihil dixiffem, ne infantiffia.

mus: fi multa in eiufmodi caufa dixiffem , ne im-
pudentiffimus exiftimarer.
IM P R E SS I o. . .
-

Vid fit impreffio, diu multumq; meditans,

cum apud nonnullos reperiffem impreffio ,
nem fatam effe, addutus fum ut id effe
crederem quod impetum, quod quafi pcr impref
(um terrorcm fiat, - -

-
Varr
 2o3 A D R I A N V S. C A R D IN A L IS
Varro lib. ij. rerum Rufticarum: Hoftesfe arbitrati
occafionem habere uitoriae, impreffioncm face
re cperunt in caftra. - -

Idem delingua Latina:Pifo in Annalibus fcribit,Sa

bino bello,quod fuit Romulo & Tacio,uirum for
tiffimum Metium Curtium Sabinum, cum Ro~
mulus cum fuis ex fuperiore parte impreffionem
feciffet, Curtium in locum paluftrem qui tum fuit
in foro;antequam cloacae fint fatae, feceffiffe, at
que ad fuos in Capitolium recepiffe, ab eo lacum
'inueniffe nomen.
Cicero pro Lucio Flacco:Non igitur impreffio,non
occafio, non uis,non tempus, non imperium, non
fecures ad iniuriam faciendam Flacci animum'
impulerunt. -

Hircius in commentarijs: Vt omnium multitudine in

fines Sueffionum, qui remis erant attributi, face
rent impreffionem.
Ibidem: Caefarequitum turmas fuorum iubet in ho
ftium equitatum,quiad oppidum in ftatione erat,
'facere impreffionm. -

Ibidem: Quo fato,fui fublati uniuerfi in hoftes im

preffione fata,in fugam aduerfrios dederunt.
Titus Liuius ab urbe cndita: Poftquam impreffio
nem fenfere cx aduerfo fatam,&anteoculos mi
care gladios.
Ibidcm: Duo extra ordinem millia, quae infiniftrum
cornu Romanorum in ipfo certamine impreffio^
' nemfacerent,tcnuere.
Ibidem:Impreffione una totum equitatum fudere.
Ibid.Repetdo figno primamimpreffionem fa&am.
Ibid, Rcintcgrato clamorc fccuti dtimprcffionem.
Ibidcm:
 DE M o D IS LAT. L o Q. 2oy *
Ibidem: Dein ualida impreffione pulfi,terga uertr.
' Ibidem : Non ferentes impreffionem Latifiorum, fe
ad principes retulere..
FIN I R E G R A TIA M.
Niregratiam,inire rationem,inire Magiftratum,
I inire confilium, inire pugnam : modi funt lo
quendi, Romano candore conditi, & memo
riae maxime mandandi.
I N I R E G R A T I AM, ET CVM
raepofitione ,uel ab.
Plautus in Curculine: Inibis me folidam,& gran
dem gratiam. -

Idem inTrinummo: Hoc pato ab illo inibis fum

mam gratiam.
Idem in Afinaria: Bene hercle facitis, & me initis
gratiam. - -

Idem in Sticho: Nunc me gratiam abs te inire uer

bis nihil defidero.
Idem in Moftellaria: Eandeminis gratiam.
Idem in Ciftellaria: Hanc inibo gratiam ab illis.
Ibidem: Et eo me magnam iniftis gratiam.
Ibidem:Si eam demonftret,ineat magnam gratiam.
In Epidico:Si ifthunc hominem,quem tu quritas ti
bi commonftraffo,ecquam abs te inibo gratiam.
Terentius in Adelphis: Ego lepidus ineo gratiam.
Idem in Eunucho: Adibo;atque ab eo gratiam hanc,
quam uideo uelle,inibo. - -

Idin Hecyra: Vt gratiam ineat fine difpendio fuo.

Cicero Seruio Sulpitio : Gratiam quoq; nos inire ab
eo defendenda pace arbitrabatur. -

Id dc officijs:Sinerunt merita,ut non ineda,fed re

- fcrcndafitgratia,maiqr qugdam cura salubent; eft,
-- - - dem
 4o3 A D R I.A N V S C A R D I N A L IS
Idem in Verrem : Nemo erat uoluntarius laudator
Praeturae tuae , defenfor periculorum tuorum:'
prfertim cum inire populo Romano gratiam
poffet nemo. -

Ibidem : Vt idem Pompeius non ab homine folum,

fed etiam prouincia totafe huius abfolutione in
ire gratiam arbitraretur. _ -

Cfar in commentarijs : Qui fe fummam Cfare

gratiam inituros putarent. . ^

Titiis Liuius debello Macedonico: Apud regem gra

tiam initam uolebant. -

Idem de bello Punico:Gratiam magnam apud Han

nibalem inituros. -

Idem de bello Maccdonico: Vt dum liceret gratiam

inirent, - .

INI R E R A T I O N E M.
Cato de re Ruftica:Vbi ea cognouit, rationem inire
oportet opcrarum,dicrum. -

Cicero in Verrem: Mihimet ineunda ratio,& uia re2

perienda eft, qua ad Apronij, fiue adeo qua ad
iftius ingentem immanemq; praedam poffim per
uenire.

Idem Rufo: A me inita ratio eft, quam quidem om- .

nes non folum probant,fed etiam laudant. ,
Idem Ser.Sulpitio:Adiuucs,ineasq; rationm,quem
admodum illa mulier Romam perducatur.
Idem contra Rullum : Inietur raiio quaeftus de ue~
ftra pecunia.
Caefar in commentariis: Vt quo primum curreretur,
aut cui rei ferretur auxilium,uix ratio iniri poffet.
Titus Liuius ab urbe condita: Ab cod inita ratio eft.
Ibidcm: Inita tandcm ratio eft, ut quod uiribus de
crat,
 : t D E M O D IS LAT. L o Q. zos
y. erat,arte aequaretur. - -

$ ratio iniretur.
Ibidem:Ne
.Ibidem: Hau acile inibatur ratio iubendi.
Ibidem:Inita ratione minuendi eius. '
Ibidem: Vix fe rationem inire poffe,utrum fe auda
cius,an fugacius ab hoftibus geratur bellum.
Idem de bello Punico: Rationem inijt, qua Senatum
feruaret. : * -

Ibidem: Ne tantum bellum efficerent,inibatur ratio.

Ibidem: Se aliquam rationem inituros, quomodo ab
Hifpanis fumant.
fdem de bello Macedonico: Atque ego nonnullarum
cupiditatum, nec caufam quidem, aut rationem
. inire poffum._ _ _-,

'* T I N I R E coNSIL I V M.
Cicero ad Brut:Confilia inire cocpi Brutina plane.
Titus Liuius de bello Punico:Inde confilia inire cum
... genero corpit, . , , .-..

Idem ab urbe condita: Qui regni rccuperandi con

filia imiffent. - -

Cfar in commentarijs: Vn cum Ambiorige con

, filium inierat. - - - -

- I N I R E Pv GTN AM, ET .
- praelium. .
Plautus in Amphitrione: Antequam cum Taphijs,
te pugna fit inita. - .
Titus Liuius de bello Punico:Tentatauerius pugna.
qum inita eft. - . ' * .
Idem ab urbeeftcondita:
finitumq; Hoc ultimumutrinq; initum,
prlium. *r
- * -

IN I R E V R. B E M.
Titus Liuiusab urbc condita: Vt ouans fine mili-, -

**. .' P tibus

 ars AD R r AN vs c AR DIN A L rs '
tibus urbem iniret. . . -

Ibidem: Triumphantes uitore cum exercitu urbem

inierunt. - -

TINI R E C o NS v L A T v M. i ;
Titus Liuius ab urbe condita:Confulatum ineunt. -
INIR E NVMERVM IN ;
- terfe&torum. -

Idem debelloMacedonico: Numerusinterfetorum

haud facile iniri potuit. .

I N I R E I N T E R R E G N V M. - '
Idem ab urbe condita:Tertio die qum interregnum
' inierat,confules
I N I creat.
R E E P V L A S. ':
-

Cicero in fecundo de legibus: Sequebantur epul,

quas inibant propinqui coronati.
- IN IR ETC N V IV IV M.
Idem in Verrem atione fexta: Quo cum inire con
uiuium, nemo unquam, nifi turpis impuriisque
uoluiffet. - * - -

-
I N T E N T Amanus.
R E M O R T E M, * .

IMtentare mortem, intentare manus, modo lo^

quendi elegantiffimo, ueteres illi frequenter
ufi funt: id enim fignificat quod mortem com
minari,manus fer inijcerc.
Cicero pro Milone: Intentauit uero feruos?nonare
.'. manon uim?
Idem in Tufculanis: Is ardentes faces intentat.
** * , Vergilius:
Prfentemq; uiris intentnt omnia mortem.-*
Ouidius in Metamorphofi: -

Qonatq; loqui,& magno clamore proteruas * * *

- - Intene
 Io E M o D IS L AT. L o Q. an
Intentare manus. .*

Cicero pro Milone: Itaque quando illius poftea fica

illa, quam Catilina acceperat, conquieuit? Haec
intntata nobis eft, huic ego uos obijci pro me
non fum paffus. -

Afconius Pdianus:Circumuentifunt ante tribuna!

eiusaccufatores, notis operarum ducibus: ita ut
mors intentaretur fi mox non defifterent.
Titus Liuius ab urbecondita: Prneftinis iam intem
tari arma.
Ibidem: Ditatorum fulmen in fe intentatum.
Ibidem: Virgas & fecures uitoribus intentari. -
Ibidem:Gladii etiam plerifq; intentati.
Idem de bello Macedonico: Cum intentaffent ma*
gis qum iniffent certamen.
Hircius in commentarijs: Etei manus intentare coc
perunt.
I N S T A R.
Nftar abfolute, & fine genitiuo aliquando pro
I. exemplari ponitur.
Vergilius:
-

Tantuminftar in ipfo eft. -*

vigianus de noui$peris nuntiatione, 1. Stipulatio.

Si proponatur inftar quoddam operis, quafi fa
:- cies qudam fati operis. *
IA C E R E AD PED ES, PRo vo L- ,
* _ . ui,procumbcre ad pedes,& ad genua.
ad pedes, prouoluiad pedes, procumbere
IAcere
* ad pedes,& ad genua, eleganter optimi illiau
tores dixerunt. *

Ciceroin Verrem: Mihi ad pedes mifera iacuit. **

IN CIDIT M IHI. , -

' . . . ; P & Teren

 * AD R I A N V S. C A R D I N AL IS
Terentius in Andria:Nam qui tibi ifthaec incidit fu
, fpitio? ' , -

Caefar in commentarijs: Tantus terror iucidit eius

.. exercitui. -

I v R E T v o, I v R E M Eo.
Vre tuo, iure meo, pro tuo iure,pro meo iure, id
I eft quod multi infulfe dicunt: Tuo modo, meo
modo, ad uoluntatem tuam, ad beneplacitum:
& alia quae non tam audire, qum commemora
re pudet.
Cicero in oratore:Pro meo iure fumo.
Idem Caelio: Vt ad te familiariter,& quafi pro meo
iure fcriberem. -

Idem Attico:Itineris noftri caufa fuit,qud nonha

bcbam locum, ubi pro meo iurc diutius effe pof
, fem,qum in fundum Sic.
Idem de finibus bonorum & malorum : Satisne uo^
bis uideor pro meo iure in ueftris auribus com~
, mendatus?
Idem pro P.Sextio: Quare moneo uos adolefcentio
resatque hoc meo iure prcipio.
Idem in Verrem: Meo iure enim contendam.
Vlpianus de damno infeto,l.proculus:Si iuxta mea
| gdificia,habeas dificia,eaq; iure tuo altius tolles.
Cicero Seruio Sulpitio: Vt fi quid tibi opus fit,ne du
bitent mihi iure fuo denunciare. .

Idem Caelio: Sed fi effet aliqua diffimilis iftius, quae

... fe omnibus prouulgaret, qu haberet palam de^
cretum femper aliquem,cuius in hortos, dom
Baias iure fuo libidines omnium commearent. -*
Idem in Verrem: Quem iure fuoadire,aut appellae
-1T poffct. - -. *.

- - - - INcratius
 D E M o D IS L AT. L o Q. 2is
Neratius de ufufrutu:Vfufru&uarius nouum te&o
rium parietibus,qui rudes fuiffent,imponcre non
poteft: quia tametfi meliorem excolendo aedifi
cium dum caufam faturus effet, non tamen id iu
re fuo facerc poteft. -

Cicero pro lege Manilia: Prfertim cum iam fuoiu'

- re Popu. Rom. in homine fuam autoritatem, uel
contra omnes qui diffentiunt,poffit defendere.
Idem pro Aulo Licinio Archia pota: Earumrerum
* omnium, uel in primis hic Aulus Licinius fru-.
&tum mie repetere prope fuo iure debet.
Ibidem:Quare fuo iure nofter ille Enniusfantosap
pellat potas. ' :
Idem pro SextoRofcio Amerino: Tametfi meo iu
re poffum. - -

Idem in Antonium : Venio nunc ad reliquos confu~

lares quorum eft nemo(iure meo hoc dico)quinon'
mecum habeat aliquam coniuntionem gratiae.
IN ST R V E R E H O R T O S, NA
uem,fundum,domum.
Vnc quoq; loquendi modum antiqui fuis fcri
ptis uenuftiffime interferuerunt. Dicebant
enim,inftruere hortos,inftruere nauem,fun
dum,domum,& huiufmodi: quo nihil aliud figni
ficatur, qum comparare in hortis neceffaria, in
naui, in fundo,domi:ut nihil quod ufui, aut orna
'mento fit,illis defit.
Cicero de officijs: Emit hortos:& emit inftrutos.
Iulianus ad lcgem Rhodiam, de iatu, lege, Nauis
* aduerfa: Hic enim fumptus inftruend magis na
uis,qum feruandarum mercium gratiafatuseft.
Scxuofa de peculio,legc, Filio familis: Cui ex hae
- P 5 redibus
 ai4 ADR I A N v S C A R D I N A L IS
redibus praedia praelegauit, ut inftruta erant
cumferuis.
Idem eodem titulo, lege,Vni ex hredibus praedia
legauit, ut inftruta erant cum feruis, & caeteris .
rebus,& quicquid ibi effet.
VIpianus locati & conduti, lege, Si addes: Dolia
utique colono effe praeftanda,& praelum,& trape
ta inftruta funibus, fi minus dominum inftrue~ -
rc ea debere. -
-

Idem de uerborum fignificatione, lege, Inftru&am

autem tabernam fic accipimus, quae & rebus, &
hominibus ad negotiationem parata conftat.
Jabolenus de fundo inftruto,lege,Si cui fundum 8^
inftrumentum lcgare uis, nihil intereft quomodo
leges,fundum cum inftrumento,an fundm & in
ftrumentum,an fundum inftrutum.
Scuola eodem titulo, lege: Nepoti lcgauerat prae~
dia,quae regione certe habuerat, ut inftruta funt
cum uino,grano,calendario.
Vlpianus eodem titulo, lege, Qufitum: Et Sabinus
iibris fuisad Vitelliumfcribit fatendum effe,plus :
efe, cum inftrutus fundus legatur, qum fi cum
inftrumento. & fubdit: Proinde fi fundus fit in~
ftru&us legatus,& fupellex continebitur, qu il
lic fuit ufus ipfius gratia. & fubdit: Idem refpon
dit, inftrutis horreis legatis, etiam uina quae ibi
fuerunt,quo dominus effet inftrutior, contineri:
aliud effefi horrea ibi habuit, unde inftruebatur,
uelin urbe,uel in alijs prdijs.
Pomponius eodem titulo, lege : Si ita teftamento
fcripfit, qu tabernarum exercendarum & in
ftrendarum,piftrini,cauponae caufafata, para^
. - taque
 : D E M o DIS L A T. L o Q. 21;
tque funt,do,lego. - - -

Scuola eodcm titlo,lege, Prdia: Fundum legaui

in hc uerba: Sempronio fratri meo hoc amplius
fundos meos,ita ut inftru&ti funt,Caffianum Me
uianum cum fuis falitis & fyluis.
Idcm eodem titulo, lege. L. Titius fundum uti erat
inftrutus legauerat.
. * IT E M, ET I T A.
N" uulgatius eft particula Item, at interior la
tetfenfus, quo dici non poteft, qum ele
:

Y
- ganter ufi fuerint perfeti illi autores. ex
infra fcriptis locis difcrimen quod fit eo inaduer
bio,late patebit. Meo tamen iudicio id quandoq;
, fignificat quod ita, quandoq; quod autem, quan~
dque quod fimiliter.
Plautus in Aulularia: Venithoc mihi in mentem Me
gadore, te effe homincm diuitem, fatiofum, me
item effe hominem pauperum pauperrimum.
Terentius in Andria, Sed poftquam amans acceffit
ad cam,precium pllicenis,unus & itcm alter.
Cicero in Oratore : Nam omnium magnarum ar
tium ficutarborum altitudo nos dele&tat,radices
ftirpesky non item. -

Ibidem:Ita fit ut non iteminoratione,ut in uerfunw

Im1TuS Xtet. -

Idem inarte Rhetorica: Inferius non item.

Ibidem:Qgae omnia itcm uti contraria rcrum bona^
rum in rebus uitandis reperiuntur.
Idem in Academicis: Non enim fortuito hunc arti
ficem dicemus effe,illum negabimus. Sed cum al- .
terum percepta & comprchenfa tcnereuidcamus,
altcrum non item,
P 4. Idem :
 aig AD R I A N v S C ARD IN AL IS
Idem inTufculanis: Sed corporum offenfiones fine
culpa accidere poffunt,animorum non item. -

Idem:In libera feruauit,inlibero non item.

Idem in Catilin: Deinde itemaccerfitur L.Statius.
Idem de diuinatione: Qui magis anguibus qum la
certis ? qum muribus? quia funt hc quotidiana*
angues non item. -

Idem in Rullum:Sed quaero te, putsne fi populus

iufferit me tuum,aut item te meum feruumeffe,id
iuffum ratum,aut firmum futurum? *

Vitruuius : Non enim ut Babylone abundantes li

quidobitumine pro calce, & arena,& coto late
re,fatuma habent murum: fic item poffunt omnes
regiones,
tas eiufdemfcugeneris
locorum proprietates habere tan
utilitates. - ..*

Cicero in Tufculanis: Sic illi in morbum & incidunt.

tardius,& recreantur ocyus,hebetes non item.
Idem in Verrem: Faciebant hoc idem in caeteris ciui
tatibus grndes natu matres, & item paruuli Ii^
berimiferorum. . -

I N R E M ESSE, EX R E T v A, *
dignitate, republica. -

Iurarem nihil me in uita fuauius his flofculis odo

rari, quos diuerfis letionibus, quafi topiario
quodam opere collegi. Nam inter caetera quan
to candore renitet illud, Ex re tua, dignitate,
Republica, interdum iucunda uarietate intermi
xtum. In rem tuam, in rem meam, quod non ta
men in Rempublicam item dicitur:quandoque fi
ne pronomine abfolute, in rem: ut palm fit cer~
' tum quendam modum loquendi, eumtp ftatum ac
.. fixumiapud uctcresillos ce,quioratinemquod
- -* .
ueluti
 D E M o D IS L A T. L o Q. 217
M: 'quoddamfolis iubar illuminet. -
Platus in Pfeudolo : Quafi quid in rem fit poffimus
nofcere.
Idem in Aulularia: Quod in rem effe utrique arbi
tremur, - _

Ibidem:In rem hoc tuam eft.

Ibidem : Haec tu eadem : fi confiteriuis in rem tuam
< feceris.
Ibidem:Iftudin rem utriq; eftmaxime.
Idem in Amphitrione:Qu maxime in rem ueftram
communem fent.
Idem in Menechmis: Alijfu*t ita, ut in rem effe du
cunt fuam.
Salluftius in Catilina: In rem fore credens, uniuer
' fos appellare.
Terentius in Phormione:Non hercle ex re iftius,me
inftigafti. ) - -*

Idem in Hecyra: Neque enim eft in rem noftram, ut

quifquam amator nuptiis ltetur. "-

Cicero Attico:Summa erit hc,ftatues ut ex fide,fa

ma,req; mea uidebatur. -

Idem Bruto: Facis ex tua dignitate,8 ex re publica.

Eidem: Si minus id commodo reipub. facere poffes,
fiue non exiftimares ex repub.effe. -

Eidem:Et tufiarbitrarere utile fore,& ex repub.e

fe,perfequerebello Dolobellam.
Salluftius in Catilina:Certe fcio quae ftudio dixerit,
- Repub dixiffe. -

Titus Liuius ab urbe condita : Ad comparanda ea,

qu in rcm opus erant,tempus habuit. -

Ibidem:Faceret quod Repub.fideq; fua duceret.

Idcm de bello Macedonico: Nec cogitaret modo,
*. - - - P 5 impc^
 sus AD RI A N V S C A R D I N A LIS
imperaretq; qu in rem efent, fed pleraque ipf
tranfigeret. - - -

Ibidem:Loquendo plura, qu in rem non effent, die

confumpto. - -

Ibidem: Hortatur,imperat,quae in rem funt. . . .

Idem de bello Punico: Vt f Republi. cenferet effe,
ueniret. - - - - * * *
Ibidem: Vtrunque inquit Republica fuit patres
confcripti. , ' - -

- IN F O R M A R E. . ' -

Onam partem in latinitate obtinet hoc quoque

uerbum informare : prteritum quidem
multis,aut non obferuatum.Eft enim infor
mare,rem aliquam inchoare,nec omnino perfice^,
re, fed principium operi quodammodo informc
& impolitum dare: ut fi aut figulus uafculum fin-'
gere, aut faber ftatuam dolare cccperit, ut infra
clarius patebit.
Varro de lingua latina: Qu uideretur analogia in
oratione, & quas haberet fpecies,& qu de iis fe^
quenda uideretur,ut breuiter potui,informaui.
Cicero Attico:Quod fi ifta nobis cogitatio detrium,
pho inie&ta non effet,quam tu quq; approbas,ng,
tu haud multum requireres illum uirum,qui infe
xto libro informatuseft.
Eidem: Hc eft informata adhuc cogitatio.
Eidcm:Tanta erat in illis crudelitas, tanta cum bar
baris gentibus coniuntio,ut non nominatim,fcd
generatim profcriptio effet informata.
Idem de oratre : Referamus nos igitur ad cum,
quem uolumus inchoandum,& cadcm eloquentia
informandum. -

Ibidem;
 $. D E M o DIS LAT. L o Q. 21,
Ibidem: Ac primum informanduseftille nobis,quem
- folum quidam uocant Atticum.
* Ibidem: Valentiorum haec laterum funt, nec ab hoc
qu informamus,aut expetanda,aut poftulanda.
Ibidem:Verum ego non folum arbitrabar his prsfer
', tim audientibus me informari oportere, qualis
. effe poffet is qui habitaret infubfellijs.
* Ibidemi: Vnius uerbi imagine totius fententiae in
formatio. -

Ibidem: Atque ego infummo Oratore fingendota

leminformab,qualis fortaffe nemo fuit. :
Idem pro P. Quintio: Neq; ramen iam uerba mulsa ,
faciam, propterea quod&ab illo, quiante dixit,
iam informata caufa eft.
Idem pro P.Syllaut dicitis,informatadhocadum
' bratum iudicium filij.
Idem definibus bonorum & malorum: Dicitis infor '
mari non poffe uirtutem, fi quicquam nifi quod
honeftum fit numeretur.
Ibidem: Et fummatim quidem hc erant de corpo
re animoq; dicenda,quibus quafi informatum eft,
quod hominis natura poftulat.
Idem de natura deorum: Magnam turbam congre
get ignotorum deorum: atquejta ignotorum, ut
eos ne conie&tura quidem informare pofmus:
cum mens noftra quiduis uideatur cogitatione
poffe depingere.
| Ibidem: Qijg fiim nobis natura informationem deo
rumipforum dedit,eadem infculpfit in mentibus.
M. Vergilius:
t His informatum manibusiam parte polita
fulmen erat.
! Cicere
 amo AD R I A N v S c AR DI N A L I s .
Cicero pro Aulo Licinio:Nam ut primum ex pueris
exccffit Archias: atque ab iis artibus, quibus aetas
puerilisad humanittem informarifolet,feadfcri
bendi ftudium contulit.
I v B E o T E B E N E V AL E R E, H A
bere bonumanimum,falucre.
Vbeo tc bene ualere : iubeo te habere bonum ani
I mum: iubeo faluere : modus eft loquendi ele
gantiffimus, & fer iam ubique, ac paffim ne
gletus.
Plautus in Perfa:Iubeto habere animum bonum.
Jdem in Afinaria:Saluere iuffi libanum libertum.
Cicero Attico: Dionyfium iubeo faluere.
Ibidem:Dionyfium elim faluereiubeas.
Ibidem:Qgemi faluere uelim iubeas plurimum.
Horatius. -

Rufum faluere iubemus.

I N T E G E R.
On minimum (ut reor) intereft literariae rei.
IN publicae agnofcere & hoc nomen Integer,
quid interiore fenfu fignificet : quod incu^
_ ria & negligentia diu fuit ab omni prope ufu re
motum. Eft enim integer aliquando quod uahi
dum, firmum, uegetum, fobrium: Cuius contra
* rium eft feffum,faucium,uitiatum, languidum, ui
nofum:ut ex autoritatibus planum fiet.
Ciccro pro L. Murena: Integrorum, & fortunator
promiffis,faucios & miferos credere n oportere.
Idem Attico: Eumq; uidi plan integrum.
Idem de natura derum: Multo plura euenirent, fi
ad quietem integriiremus:nunc onufti cibo,& ui
mo,pcrturbata & confufa cernimus.
- Caefar
i; * D E. M o DIS L A T. L o Q. 22*
Cfar in commentarijs: Cum crebro integri defef
fis fuccederent. -

Ibidem: Vt integri defeffis fuccedant. '

Ibidem:N facile recentes,atq; integros fuftinebant.
Ibidem:Integros defatigatis fubmittens.
Cornelius Cclfus:Neq; enim haec folum confideran
, da funt,fed etiam morbi genus quod fit,utrum fue
' perans, an deficiens materia lferit. corruptum
corpus fit,an integrum. - -

Titus Liuius ab urbe condita: Romanus integer, fa

tiatusgfomno produtus in acicm,feffumftando,
& uigilijs Volfum primo impetu perculit.
- . Horatius.
Rancidum aprumantiquilaudabant non quia nafus
Illis nulla erat:fed credo hac mente quod hofpcs
Tardius adueniens,uitiatum commodius qum
Integrum edax dominus confumeret.
INTE G E R A NIMI, VIT AB,
- mentis. -

Inde per tranflationem dici cocptum eft, Integer uie

tae,Integeranimi,Integer mentis.
Cicero in arte Rhetoric: Integer animi fuiffe de
monftratur. -

f. ' ' ,- {oratius: -

Integer eft animi.

- Idem:
Integer eft mentis Damafippus.
Idem: Integer uit fcelerisq; purus.
. S. ANG VIS ETIAM I N T E G E R ,
ditus eft. '
Plautus in Truculento: Adolefkens cum fis,tum cum
* sftfanguis integer.
.*;
\
- Vergi^ -
 2 A D R I A N VS C A R D I N 1, IS
Vergilius: *
Vos quibus integer aeui
Sanguis,ait. -

Cornelius Cehus:Si fanguis craffus,& niger eft,ui*

tiofus eft:fi rubet,& pellucet,integer eft.
I N L O C O. T
In loco:Modo hoc dicendi comprehendimusid effe,
quod oportune,& captato(ut aiunt)tempore.
Terentius in Heauton.Eho laudas quiheros fallunt?
Refpondetur,in loco ego uero. 7 *
- Horatius: . - .

Dulce eft defipere in loco. -

IN M N V M C O N V E N I R E.
diui Ciceronis effodi nuper (meo
-

EPenetralibus
iudicio) paucis obferuatum,quid fit in ma
num conucnire. A quo dicendi modo tan
tum pofteri abfuerufit, ut nulla eiufmodi(quod le
gerim)extet memoria.
Ciero in Topicis : Si ita Fabiae pecunia legata eft
uiro, fi ei uiro materfamilis effet, fi ea in manum
non conuenerat, nihil debetur. Genus eft enim
uxor, eius du formae funt, una matrumfamilis,
hae funt qu in manum conuenerunt. Altera ea- .
rum, qu tantummodo uxores habentur : qua in
parte cum fuerit Fabia,legatum ei non uidetur.
Ibidem ab effetis rebus hoc modo:Cum mulier uie
ro in manum conuenit, omnia quae mulieris fue^
runt;uirifiunt dotis nomine.
Idem pro L. Flacco:In manum, inquit, conuenerat,
nnmic audio, fed quaero, ufuan coemptione ? ufu
non potuit : nihil enim poteft de tutela legitima
fine omnium tutorum autoritate diminui, coem^
ptio
 D E M o D IS LAT. f. O Q. 225
ptione omnibus autoribus.
Papinianus de uerborum obligatione, lege, Ex ea
parte:Mulier ab eo in cuius manum conueniebat,
- tipulata fuerit ducenta, quamuis mendum fit in
plerifque codicibus,quiin matrimonio,nonin ma
num conucniebat,habent. ` -

3oetius fuper Topicis Ciceronis: Nunc de propo~

fito uideamus exemplo. Vxoris fpecies funt duae:
una matrumfamilis:altera ufu, fed communige
/ neris nomine uxores uocantur : Fit uero id faepe,
, ut fpecics eifdem nominibus nuncupentur,quibus
* & genera. Materfamilis uero effc non poterat,
nifi quae conueniffet in manum, hc autem cert
> erat pecics nuptiarum. Tribus enim modis uxor
' habebatur,ufu,farre,coemptione.Sed confarratio
**{olis pontificibus conueniebat. Quae autem in ma
' num per coemptionem conuenerant,hae matresfa
milis uocabantur:qug uero ufu uel farre,minime,
* Coemptio uero certis folennitatibus peragbatur,
* & fefein coemendo inuicem interrogabant. Vir
* ita an fibi mulier materfamfflis effc uellet ? illa
* refpondebat,uelle. Item mulier interrogabat, an
uir fibi paterfamilis effe uellet? ille refpondebat,
*- uclle. Itaque mulier uiri conueniebat in manum,
& uocabantur hae nuptiae per coemptionem,& e^
rat mulier materfamilis uiro loco filiae.Quam fo
lanitatem in fuis inftitutis VIpianus exponit.Qui
dam igitur extremo iudicio omne Fabiae uxorile
gauitrgentum:fiquidem Fabia ei non uxor tan~
; > tum, aerumetiam certa fpecies uxoris, id eft ma~
terfamilis effet.Qugrituram uxori Fabiae legatii
fit argentum.Vxor Fabia fubictum cft, leg tum
: -
* . arge n^
 224. AD R I A N V S C A RD I N AL IS
argentum prdicatum. Quaero igitur quodnam
exijs argumentum fumcre poffim ? qu in quae
ftione funt pofita, ac uideo uxori duas ineffe for^
* mas, quarum una tantum uxor eft: altera matcr^
familis, qu in marium conuentione perficitur:
quod fi Fabia in manum non conuenit,nec mater
familis fuit, id eft non fuit ea fpecies uxoris, cui
argentum omne fuit legatum.Quocirca quoniam
id quod de alia fpecie dicitur, in aliam dici non
conuenit:cum Fabia praeter eam fpecicm fit, qu
in manum conuenerit, id eft qu materfamilis
fit: & uir matrifamilis legauerit argentum: non
uidetur Fabiae effe legatum. Quomodo igitur di~
&tum eft, an uxori Fabi, omne argentum lega~
tum fit?Subietum uxor Fabia: Prdicatum uero
legatum argentum. Argumentum ab eo quod eft
inipfo de quo quritur: id eft ab eo quod eft in
uxore, de qua quritur. Eft autem in uxore, de
qua quritur,fpecies uxoris,ea fcilicet,quae in ma
num non conuenit,quae ad eam affeta eft.Omnis
enim fpecies ad fuum genus refertur, id eft omnis
forma.Fatum eft igiturargumentum abeoquod
eft in ipfo,ab effetis, forma generis. Maxima
propofitio eft,quod de una fpecie dicitur, idem in
alteram non conuenirc.
IM P O R T V N V S.
Mportunus, praeter manifeftum fenfum id obfer
I uaui bonis illis autoribus fignificare, quod
deteftandum,aut execrandum. -

Terentius in Andria:Importunitatem fpetate ani

cul obfecro:quia compotrix eius eft.
Horatius; -

Importue
 -
-
.

D E M O D IS L AT. L o Q. 21;
Importuna tamen pauperiesabeft. - -

Cicero pro Cluentio : Repente eft exorta mulieris

importunae nefaria libido. - .

Ibidem: Furere crudelis, atq; importuna mulier fibi

nequaquam ut fperaffet ea qu cogitaffer. '
Ibidem : Quem propter animi importunitatem ne^
mo recipere teto, nemo audire, ncmo alloqui,
nemo refpicere uellet.
Idem de prouin.Conful,Propterillud infignefcelus
eorum,& importunam in me crudelitatem.
Idcm pro P.Sextio: Duo importuna prodigia,quos
: egeftas, quos ris alicni magnitudo, quos lcui
/ tas, quos improbitas Tribuni plebis conftru&tos
addixerat.
Ibidem: Sed putaui tamen coniuratorum copias ue
teres,& effufam illam, ac fuperatam Catilin ma
num importunam,nouo ducere nouatam.
Idem in Pifonem:Facio iniuriamfortiffimouiromor
tuo,qui illum cuius paucos pares hgc ciuitas tulit,
cum hac importuna bellua conferam.
Idem pro Cluentio : Huius importunitatem matris
a filij capite depellite. -

Idem de amicitia : Quanquam miror pro illa fuper

; bia,& importunitate, fi quempiam amicum habe
rc potuit. -

Idem in Catilinam: Egredere cumimportuna fcele

fatOrum manu.

Ibidem: Quis deniq; ita afpexit, ut perditum ciuem,

ac non potius importuniffimum hoftem?
lbidem: Mihi quidem importunus,acferreusquinon
dolorem cruciatu leniret. .*
Idem in Ver.Iftius immanis,atq;importumanatura.
- - Q. Ibidem:
 aa AD R IANVS C A R D I N A L IS
Ibidem: Furor enim quidam fceleris, & audaci co
' mes, iftius effrenatum animum, importunmque
naturam tanta oppreffitamentia.
Ibidem : Nuncautem ne poft obitum quidem huius
importuniffim peftis quifquam reperiretur, qui
fua uoluntateararet.
In Antonium : Tu illarum aedium dijs penatibus os
importuniffimum oftendere aufus es? /

Ibidem:Non poffum aequo animo uidere tam impor

tunos,tam fceleratos hoftes.
Ibidem:Quin nulla focietas cum illa importuniffima
bellua effe poffet.
Idem pro Rabirio perduellione : Te ex illa crudeli,
importuna, non Tribunitia atione,fed Regi
meo confilio,uirtute,autoritate effe depulfum.
Idem contra Rullum : Vt intelligatis ad certorum
hominum importunam auaritiam, hoc populare
- legis agrari nomen effe qufitum.
Titus Liuius ab urbe condita : Quae crudeliffimi, &^
importuniffimi tyranni fcelera in oppreffos ci
ues dunt.
Ibidem: Importunos decem uiros iniunxiffe,ut pere
cmnem militiam facerent.
Vergilius:
38ellum importunum ciues cum gente deorum,
Inuitisq; uiris gcrimus.
Ouidius:
Scilicet omne facrum mors importuna prophanat,
Cicero de natura deorum : Varius homo importa
miffimus perijt fic: quia Drufum ferro, Mtcllum
ueneno fuftulerat. -

Idcm pro P.Sylla:Itaq; P.Syllahocimportuniffimo

-
{UITIA
 IDE MO DIS L A T. Lo Q. ***
rumhonoris, tum calamitatisfocio atque comite,
& fecundas fortunas amittere coa&useft.
Ibidem : Repente ifta tanta importunitas inauditi
fceleris exarfit. -

Idem pro rege Deiotaro:Cuius tantae importunita

tis omnium gentium, atque omnis memoriae cla^
riffimum lumen extinguere.
Idem : Qua fenatui gratias agit poft reditum fuum:
Simodo uultum importunuminforum detuliffet.
Idem ad Pontifices: Quritur etiam importuna pe
ftis ex ore impuriffimo.
Idem pro Lucio Murena: Illa peftis immanis, impor
tuna Catilin prorumpct,qua poterit. ' -

Idem de refponfis Arufpicum: Videbam illud fcelus

tam importunum. -'

IN HVN C D I EM, IN HV N c AN- .

num,in hanc horam.
C) Vodhacaliqui, pro hoc die, pro hoc anno ,pro
hora inepte dicunt.Antiqui illi in hc
*

diem,in hunc annum,in hanc horam dice

bant.Similiter quod dicunt. Pro die craftino, pro
perendino, pro uno anno: Illi in craftinum, in.
percndinum,
funt in annum
ueterum illorum dicebant. Modi dicendi
elegantiffimi. v

plautus in Sticho: Alium conuiuam qurito in hunc

diem tibi.
Ibidem : Nunquam depoluiuum quifquamin cra
ftinum profpiciet diem. ^. `
Ibidem: Namilli herime uocauerant in hunc diem.
Idem in Trinummo: Licet tu in perendinum para
tus fis. *. -

Cato dc re ruft.Si quid defitin annum ut cparetur.

*. .
-
, Q_ 2. Cicero
 sag A D R I A N V S C A R D I N A IL IS
Ciccro in Verrem: Ei locus ille,atque honos in illum
annum ita deberi putabatur.
Titus Liuius ab urbe condita: Defignati confules in
eum annum fuerant.
Ibidem: Vt ludi in ftatutum diem nouarentur.
Ibidem: Vtrum in unum annum creati fint?
1bidem: Exercitus in annum decreti.
Ibidem: In unum annum uouebant.
Ibidem:Qui prtor in eum annum creatus erat.
Ibidem: Magiftratibus in annum creatis.
Ibidem: Decemuir in annum creatus.
Ibidem : Stipendium exercitui ab hofte in eum am*
num penfum. -

Ibidem: Induciae in annos xl.petentibus dat.

Ibidem:Inducias in xxx.annos impetrarunt. .
- I N D IE M.
Quod autcm inepte dicunt,De die in diem,uel de ho
ra in horam, de anno in annum: ueteres in diem,
inhoram,in annum dicebant.
c}; in oratore: Sibarbarorum eft in diem uiue2
re, noftra confilia fempiternum tempus fpeta
*

re debent. '
Idem in Philippicis: Iamiam minimemiror te ocium
perturbare,non modo orbem odiffe,fed etiam lu
: cem, cum perditiffimis latronibus non folum de
die,fed etiam in diem uiuere.
Ibidem:Cum feruitute premeremur, & in diem ma
lum crefccret. i. -

Idem in Tufculanis: Nosin diem uiuimus. '

Horatius: Ille potens fui,
Laetusq; deget. -

Cui lict indicm dixiffe uixi, . . . _ .

. *
-
Titus
a.
 D E M o D I S L A T. L o Q. * ass
Titus Liuius de bello Punico:In diem rapto uiuit.
Ibidem: Nihil ex raptis in diem commeatibus fu
perabat. '

ibidem:Qui fenefcit in dies. .

Hircius in commentarijs: Vt omnes in dies, horas?
parati effcnt. -

Cicero in Philippicis:Qui in horam uiuerent. *

- Horatius:
Si te grata quics,& prim fomnus in hor Dele&tat.
Idem:
Et prouifae frugis in annum Copia.
Vlpianus locati & conduti,lege, Sed ddes: Si quis
eum in annum habitationem conduxiffet,penfio
nem totiusanni dederit,
Paulus de ufufrutu, & habitatione,lege, Fundi:Vfu
legato licebit ufuario ex faeno, quod in annum
duntaxat fufficiat capere.
I N S I N GV L O S D I E S.
Quod dicunt, fingulis diebus, aut per fingulos dies,
fingulis annis,aut per fingulos annos,peruerfo df
cendi modo:illi ueteres,in fingulos dies,in fingu
los annos diccbant, - *,

Varrolibro fecundo rerum) rufticarum: Decemfibi

in dies fingulos denarios dare audiuiffet. & fub
- dit:Se capturumde praedio in diesfingulos dena
rim mille.
Cicero Torquato : Illa in dics fingulos magis, ma
gisig opinio hominum confirmtur.
Idem ttico:Sedcura,ut excufet morbi caufa in dies
fingulos. -

Idem in Catilinam: Crefcit in dies finguloshoftium

\
mumerus.
Q 5 Lepidus
 ago AD R I A N v S C A R D I N A L I S
1lepidus ad Pontifices Max. Iam in dies fingulos ez
ius copiae minuuntur. -

Vlpianus quando dics, lege, Quamquam : Si cui in

menfes, uel in dies,uel in annos fingulos quid le
etur.
1. i. locati & conduti, lege, Quod fi locaui
opus faciendum, ita ut pro opere redemptori cer
tam merccdem in dies fingulos darem.
Titus Liuius ab urbe condita: Ludiin fingulos dies
inftaurati. -

Varro de lingua Latina : Ducere debet Di&tator&

conful in fingulosannos.
Cicero in Verrem : Syracufis lex eft de religione,
quae in annos fingulos Iouis facerdotem frtit
capi iubeat.
Vlpinus deufufrutu,lege,Iulianus:fi forte ufusfru
&us in annos fingulos fuerit legatus.
IMarcellus de mortis caufa donatio:Mortis caufa do
natio conftitui poteft, ut quis ftipuletur in annos
fingulos quoad uiueret.
Idem eodem titulo,lege,Senatus:Si quis mortis cau
fa in annos fingulos pecuniam ftipulatus eft.
Titus Liuius ab urbe condita. Qu bina millia ris
in annos fingulos penderent.
1Hircius in commen.xxx.centenis millibus ponderi
bus olei in annos fingulos multat.
Titus Liuius ab urbe condita : Vt in fingulas horas
capite dimices tuo. -

Plancus Ciceroni:Facere non poffum,quin in fingu

las res,meritay tua tibi gratias agam.
I N P AV C O S D IES, I N D V O S
menfes,in quintum annum.
Quod
 D E M o DIS L AT. L o Q. 231
Vod dicunt, pro paucis diebus, pro duo~
bus menfibus, pro quinto anno: Illi in
paucos dies, in duos menfes, in quintum
annum dicebant. -

Titus Liuius ab urbe condita:Obfidio in loco nudo,

atque inopi,uix in paucos dics tolerabilis erat.
Ibidem:In duos menfes induci fatae.
Idem debello Punico: Ditatorin fexmenfes dixit.
Idcm debello Macedonico: Naues in diem tertium
expediri iubet. -

Ibidem:Conuentum in diem tertium cdicit.

Idem ab urbe condita: Ludos quos Torquatus di&ta
tor in quintumannum nouiffet.
IN PRIMAM DIEM, IN P R I- ,
mam horam.
Quod ufque ad eam diem, ufque ad primam horam,
ad unum annum, uel pro uno anno dicunt, uete~
res ad eam dicm, in primam horam, in annum
dicebant. -

Titus Liuius ab urbe condita : Quorum legibusad

eam diem uiuerent.
Ibidem: Vitoriam quantam nemo ad eam diem pe
pererat.
Idem de bello Punico: Ad eam diem,ut terra,mariq;
rem gereret. - -

1bidem;Qu bella gefta ad eam diem effent. , ,

A D D I E M, A D A N N V M. ---
Quod ad prfixam diem, praeordinatam barbare di
cunt:ueteres fimpliciter,ad diem diccbant.
Cicero Caninio:Quin ad diem decedam.
Idem definibus bonorum & malorum: An id explo
vatum cuiqu poteft cffe,quomodo fefehabiturum
Q. 4. corpus,
 a;. AD R I A N vs c A R p IN AL Is
fit corpus,non dico adannum,fed ad uefperam.
Idem in Verrem: Quando ille frumentum quod de
beret,non ad diem dedit?
Titus Liuius de belloPunico: Nequefrumcntumad
dicm dari. -

; IN MIL ITEM, IN CAP IT A,

in naues.
Quod dicunt,pro quolibet milite,pro quolibet iuge
ro,profingulis ciuitatibus,pro fingulis capitibus,
pro fingulis nauibus, pro fingulis peditibus, uel
per fingulos pedites:IIliueteres,in militem,in iu
gerum,in ciuitates,in capita, in naues,& huiufmo
di dicebant. -

Cicero in Verrem:Defcribebat cenfores binosin fin

gulas ciuitates boum.
Varro de re ruftica:Incentum fues,decem uerres fa
tis effe putant.
Ibidem : Villatico gregi in fundum fatis effe duos
C211S.

Ibidem: Illud fer omnes in Epirofacimus,ne minus

habeamus in ccntenas oues fingulos homines.
Titus Liuius ab urbe condita:Multa quingenum gris
in fingulas ciuitates impofita.
Ibidem : Frumentum Melianum affibus in modios
aeftimatum plebi dimifit.
Cicero in Verrem : Pro frumento in modios fingu
los duodenos fextertios exegiffe.
Ibidem: Si oftendam minus tribus Medimnis in iu
gerum meminem dediffe decumae, concedes opi^
nor, ut cum decumanusfrutus arationis perce^
ptus fit,neminem minus tribus decumis dediffe.
Cfar in commentarijs:In capita fingula ;;
2AC 115)
 D E M o D I S L A T. L o Q.. 23;
m, ac liberorum tributum imponebatur. -

iw Titus Liuius ab urbe condita: Legatis in fingulos do

na,ne minus quinum millium ris redderentur.
Ibidem:Congijolei in uiros fingulos dati.
Ibidem: Aeris fignati quina millia in fingulos pa
tresfamili, relinquamus.
Ibidem:Singulis inmiilitem tunicis imperatis.
Titus Liuius de bello Macedonico: Quod precium
in capita ftatuiffet.
Idem ab urbe ondita: Prorogatum inannum im
perium eft. _ . -

OuidiusadCorinnam.
Sic mihi duratamor,longosq;adolefcit in annos.
r Vergilius:
Felix forte tua,neq; in hunc feruata dolorem. u

Idem: 3.

Bina boum uobis Troia generatus Aceftes

IDat capita in naues.
Q V o T A N N IS, ET SINGV.
lisannis. &

Obferuanda quoq; differentia eft inter quotannis,&

fingulosannos,quotidie,& in dies fingulos:quem
modum dicendi diuini illi uetercs non fine euidem
ti ratione diftinxerunt.Quotidie enim & quotam
nis tempus & fpacium continuatum fignificat. In
dies uero fingulos,& in fingulosannos,non con^
tinuatum fpacium, aut perpetuum, fed per inter
ualha dierum & annorum fecretum, tempus, co^
gnofcetur abijs, qui infrafcriptas autoritates di
ligenter attenderint.
Cicero Attico: Quotidie, uel potius in dies fingulos
breuiores literas ad te mitto. -

- Q. 5 Vlpia
 as4. AD RI A NVS C A R D 1 N A L IS ;1
Vlpianus de tritico, uino & c.lege, Ex eo: Haeres
meus amphoras decem quotannis in annos fin
gulos dato.
Jabolenus de fundo inftruto, l. Legatum : Vini fa
lerni, quod dominafcetur quotannis in annos fin
ulos binos culleos haeres meus Titio dato.
I R E I N S E N T E N T I A M, I R E
in alia omnia.
Re in fententiam,ire in alia omnia, hoc fignificat
] quod pleriq; dicunt confentire in fententiam,
& inalia omnia.Qui dicendi modus tranflatus
eft difceffione,uel pedum itione. Cum enim fuf
fragia rogabantur, & res erat, qu omnibus pla^
cebat, pedibus ibant in fententiam, uel difceffio
ne,quod idem erat.
Cicero Lcntulo: Perfpiciebant enim in Hortenfijfen
tentiam multis partibus plures ituros,qum apex
te Volcatio affentirentur.
Jbidem: Frequentes ierunt inalia omnia.
Idem Planc : Frequens cum Senatus reliquit ;& in
alia omnia difceffit.
Titus Liuius ab urbe condita:Omnes in eamfentem
tiam ierunt.
I N S O L E N S. -

Nfolens, non folum id eft, quod claro fignificatu

I temerarium demonftrat & audacem,fed infue
tum,qui id de quo dicitur facere non foleat.
Cicero ad Atticum:Quid tu Athenas infolens?
dem de arte Rhetorica. Deinde natura eius eueni
re uulgo foleat,an infolenter,& raro.
Idem pr rege Deiotaro: Moueor etiam loci ipfius
infolentia. i

- L A PI
I$
D E M o D I S L AT. L o Q. yy;
{ati, l A P ID E Q V AD R A T O
;f/ dificare.

mi
L*: quadrato dificare quid fit, planum eft
eo ipfo uerbo: Sed fenfum habet recondi
Qji
tum, alium atque in fuperficie oftendit. Eft
enim lapide quadrato dificare, non uere qua
gratis lapidibus, fed fetis,& expolitis, etiam fi
iion fint uere quadrati, modus eft loquendi illo^
rum utrum.
fit, l A P I D E S T R v cT IL I, AVT
cmenticio,uelftrutura,aut ru
ij deratione aedificare.
ILapide autem ftrutili, aut cmenticio,ue1 ftru&u-
% ra aut ruderatione aedificare, paulo etiam eft re
motius ab aperta intelligentia. Eft enim lapidi
bus aedificare non quadratis, uel fetis,autad li
neam, uel perpcndiculum collocatis,fed minutis,
concifisque fruftulis , qu cmenta dicuntur.
Ea aedificia, uel pro uulgaribus tenuique popu
lo fiebant, uel in magnis potentiorum dificijs
lapides illi ftru&iles fiue caementitij in medijs
parietibus, ucluti pro farcimine, autmedulla po
hebatur: fuperinducebatiirque poftmodum in
cruftatio, uel marmoris uel alterius lapidis fpe
ciofi.Quod autem cmenta non fint(ut multi pua.
tant) omnia quae ad murum conficicndum faci
unt, fed tantum fint lapidum, ut dixi fragmen
ta, fubijciam de hoc autorum bonorum locaali
qua manifefta.
Vitruuius: Incerta uero caemcnta alia fuper alia fe
dentia,inter feq; imbricata,non fpeciofam,fed fir
pmioremqum reticulata pra:ftant
*.

aiuaua;
- Idem
 agg A D R I A N V S C A R D I N A L IS
Idcm : Quibus autem locis hae cgpiae non funt, cae
ment marmorea,fiucaffulae dicuntur, qu mar
morarii ex operibus deiiciunt,& pilis ferreis con
tunduntur, -

Idem: Tunc ftru&ura ex caementis, calce, & arena

compleatur. & fubdit ; Deinde tunc quadrato fa
xo niiurus ducitur iunturis qum longiffimis,uti
maximi medii lapides coagmentis contineantur;
tunc qui locus erit inter murum, rudcratione fiue
ftru&ura compleatur.
Idem:Sequitur ordo de lapidicinis explicare.De qui -

bus & quadrata faxa ut cmentorum ad aedificia

eximuntur copi & comparantur.
Idem:Sed ubifunt faxa quadrata,fiuefilex,fiue cgm
tum,aut cotus later, fiue crudus,ijs erit utdum,
Idem: Non modo caementicio, aut quadrato faxo,
fed etiam marmoreo.
Idem : Nec folumea in quadratis lapidibus funt ob^
{eruanda,fed etiam in cmenticijs ftruturis.
Vlpianus de noui operis nunciatione, lcge ftipula
tio : Qpus autem nouum fa&tum fic accipimus,
non fi unum ucl alterum caementum fuerit pofi
tum, fed fi proponatur inftar quodd operisquafi
facies qudam fati operis.
Idem de Riuis, lege, Seruius:Si riuum qui ab initio
terrenus fuerit, qui aquam non continebat, c
menticium uelit facere, audiendum cffe : fed &{fi
;!, riuumquiftrutilis fuit,poftea terrenum quis
aC13t.
Idem:Si feruitus uendicetur,l. Etfi forte lapide qua
drato,uel lapide ftrutili. -

Idcm in proxima lege : Porticumambulatoriamfa

CCCG
-
 D E M o D IS L A T. L o Q. 2**
tere, fuprque eum parietem columnas ftru&tia
les impnere. . -

Cato dere ruftica : Fundamenta pedum duorum faa

cito,primum feftucato: poftea cmentis minutis,
& calce arenato femipcdem unumquodque co
fium ftruito. -

Cicero pro Milone : Repente lintribus in eam infu~

lammateriam,calcem,caementa, atque arma coma
uexerit. . .
Titus Liuius ab urbe condita: Saxo quadrato con
ftru&um. - _ _ .

'Varro de re ruftica: Aluos ubi fint alijfaciunt ex ui

minibus rotundas, Alij ligno, ac corticibus: alij
ex arbore caua : alii fitiles: alijetiam ex ferulis
quadratas longas pedes circiter tres,latas pedem.
Hic aperte uides Quadratum dici non qud fit
quadrum,fed quod quadret,ideft conuenit.Nam
quod dicit Vafro Aiuosfieriferulis quadratislon
gis pedes tres, latis pcdem, clare oftendit qua
irum effe non poffe.Hinc per tranflationem qua
drare dicimus,hoc eft bene conuenire.
Cicero Atti. Vifumeft hoc mihi ad multa quadrare.
Idem in Oratore : Et tamen etiam coniuhtionem
ficuti uerfuum numerofe federe & quadrare,&
perficere uolumus. - \

fdm in Verrem: Quo modo de eodcm modo qua

drarint?
Idemim Bruto:Quare quoniam ita tibi quadrat om^
mia fuiffe in Themiftocle paria,& Coriolano,pa~ ,
teram me quoq3 fumas licet.
Vergilius in Gcorgicis:
Arboribus pofitisfktouialimite quadret. Hora
'. Of4
 258 AD R I A N VS C A R D I N AL IS
. \ Horatius: - -

Et quae pars quadretaceruum.

L O N G E.
I Onge aduerbium,quandoque cum fuperlatiuo,
interdum cum pofitiuo, utrobique elegan
tiffime pofitum obferuaui, interdum fimpli
citer pofitum. -

Cicero in Tufculanis:Cuius ego iudicium (pace tua

dixerim)longe antepono tuo.
Idem Bruto: Lucius Caftronius Petus longe prin
ceps municipij Lucenfis eft honeftus, plenus offi
cio,bonus plane uir. ^-

Idem Quinto fratri: Longe optimum Racilium ha

bemus.
Idem in Verr: Longe primus ciuitatis eft Epicrates:
Idem Planco: Longe plurimum ualuit Plancus.
Plautus in MoftelIaria : Longe omnium longiima.
Idem Cic. de Oratore:Sed ego neq; illis affentiebar,
neque harum difputationum inentori& princi~
pi longe omnium in diceiido grauiffimo,& elo~
uentiffimo Platoni.
Ibidem : Quantum iudicare poffum longa eruditif>
fimus.
Ibidem: In illa pro Ctefiphonte oratione longe op
t1m3. -*

Ibidcm : Illud eft longe maximum uidere quonam

modo.
Idem de legibus: Ille quidem fapientiffimus uir Gre
cig,longeq; dotiffimus,ualde hanc labemueretur.
Idem pro Gii. Rabirio: In hac ciuitate longe maxi
ma confilia atque ingenia fuerunt.
Idem in Verrem: Tcig Ceres& Libera, quarumfa
cra(fi
 -
-

' D E M o DIS LAT. L O Q. 239

ra (ficut opiniones hominum ac religiones fe-
runt)longe maximus,atque occultiffimis cremo
nijs continentur.
Caefr in commcntarijs: Hic dies noftris longe gra
uiffimus fuit.
Ibidem: Apud Eluetios longe nobiliffimus fuit Ora
gentorix. '
Ibidem: Sueuorum eft gens longe maxima, ac belli
cofiffima Germanorum omnium.
Ibidem: Carmanenfes, qu eft longe firmiffima toa
tius prouinci ciuitas.
Idem: Hc ciuitas longe plurimum totius Galliae e~
quitatu ualet.
Idem: Eo tum ftatu res erat, ut longc principes ha
berentur Hedui: -

Ibidem: Huius eft ampliffimae ciuitatis longe autoria

tas omnis orae maritimae.
Idem:Cuius rei funt longe peritiffimi Aquitani.
Salluftius in Iugurthino: Iugurthae tui in bello Nu
mantino longe maxima uirtus fuit.
-
Horatius:
Sed panis longe pulcherrimus.
Titus Liuius ab urbe condita : Longe antiquiffi
mum ratUIS. - w

Ibidem:Longe istum princeps Volfci nominis erat.

Ibidem: Apud Fabium lgeantiquiffimum autorem.
Ibidem: Longe maxim triumphi fpetaculum fuit,
Ibidem: Longe primi ciuitatis erant.
Idem de bello Punico:Equitum peditumgidem lon
ge primus erat.
Idem ab urbe condita:Longe plurimos captiuos an
., tscurrum duxit.
-

.. - -
ibidem;
 24o ADR I A NVS C A R D T N A L IS
Ibidem: Exercitum longe ualidiffimum duxere.
Ibidem: Patre longe prudentiffimo natum.
M V L T O.

SIgnificat idcm Multo,quod longe,eodemq; mo~

do loquendi gaudet: fed fuperlatiuo tntum
coniuntam obferuaui in bonis illis,ac perfe
&tis autoribus,prterquam cum comparatiuo iun
gitur:ut multo minor numerusfrumenti qum ui
fii,& ita longe minor & ctera.Sed id ququc uti
le fucrit obferuaffe,quod praecipua uenuftate prg
ftat, cum hoc aduerbium Multo, fuperlatiuo, &
cum nomine Pars iungitur:qu res nulla ratione,
fed folo dicendi modo introduta eft.
Terentius in Heauton. Multo omnium me nunc for
tunatiffimum fatum puto.
Idem in Hecyra: Atque ea res multo maxime difium
xit illum ab illa. -

Cicero pro lege Manilia : Confpetus uefter multo

iucundiffimus.
Ibidcm : Magna ac multo maxima parte nonmodo
utilitatis,fed dignitatis,atq; imperijcaruit.
Idem in Catilinam: Multo uero maxima pars eo
rum,qui in tabernis funt.
Idem in Verrem:Nam cum omnis arrogautia odio~
fa eft, tum illa ingenij, atque eloquenti multo
moleftiffima.
Ibidem : Qui agri Acunenfis multo maximam par
tem poident.
Ibidem: In ciuitate totius Siciliae multo maxima.
Ibidem:Cui quemadmodum refiftam,multo mihiam
te eft iudices prouidendum.
Id dc orat.Qug pars fine dubio multo maxir;;i;
II ,
 s- D E M o D I S. L A T. L o Q. s4*
Idem de arte Rhetori.Quarum tamen rerum mlto
maxima parsad commodum corporis reuertitur.
Ibidem: Et eorum multo maxima pars,quam praeto
| res edifkere confueuerunt, .
Salluftius in Catilinario : Si ita res effet Rempubli
.. cam multo pulcherrimam haberemus. , , -

' * Horatius in Sermonibus. .

Danda eft Elleborimulto pars maximaauaris. . . .
Idem:Poftera lux oritur multo gratiffima. .

Titus Liuius ab urbe condita: Nouiffimumbellus

ab Sabinis orum;;3;;# maximum fuit.
Q. Vanta colligitur elegantia in hoc
cet, ab illo qui non cutem tantum fpe&at
uerbo ii.
- ... fed quifedulo introfpicere&meditari,
ret.Nam filicet mihi per te, hoc unum fignifica
., tur:id eft, fi permiferis: uel fi potero te non ima,
peditus: alterum abfolute, ut fi in hortum meum
intraueris,bolera licebit legas, hoc eft legere po*
teris : fed hoc ex iis locis qu fubiecimelius miui.
to cognofcerur, - -

Plautus in Afinaria: Afinariauult effefperuoslicet.

Terentius in prologo Heauton. Date mihi potefta
tem ftatariam agere ut liceat per filentium.
Idem in Hecyra: Perme exquircre licet. :-
Idem in Adelphis:Sinatis hnc facere dum per ta
..tem licet. - - - - v.

Cicero Otauio: Si per tuaslegiones licitumfuiffet,

quae nomini meo, Reipvblicaeiy fumt inimici
mae,uenire in feuatum. - -

Idem Terenti : expetaffem Brundufij, fi cffet lici

.: tum pcr nauta. ' ' - - - - - p. , ..*

v-.-. . . *-* / R. Idem

 Y

4 ADR I A N v S C A R D I N A L r S .
Idm Terentiae: Expetaffemr Brundufij,fi effet lici
tum per nautas. \

3Idem de Oratorc : Per me appellet Oratorem licet.

Ibidem: Sed hoc genere, fi modo per Rempublicam
licebit,non accufabimur.
Ibidem: Itaque Eemathiam cum primum per ipfam
liceat,eram remiffurus. - -

Idem in Philippicis:Petis ut tibi per me liceat quen

dam de exilio reducere. -

Jdemcontra Rullum: Aliquanto ferius,qum pergta

tem ac per leges liceret. -* *.

Idem proT. Annio Milone:Quod fi per furiofum i!

l Tribunfenatui quod fentiebat,perficerc licuif
, fet,npuam quaeftionem nunc nullam haberemus.
Idem ad Lentlum : Quod profeto faciam, fi mihi
per eius amicitiam licebit. -

Idcm in Verrem: Sunt homines Siculi non contem

nendi,fi per noftros magiftratus liceat.
Ibidem:Si per L.Metellum licitum effet.
Idem Bruto: Quod fcribis in Italia te moraturum
dum tibi liter me ueniant, fi per hoftem licet
nQn erraS.

Idem Catoni: Mitto quod inuidiam, quod pericula,

quod omnes meas tempeftates & fubieris,& mul
to etiam magis,fi per me licuiffet,fubire paratiffi
mus fueris. -

JPaulus de mortis caufa,lege,Senatus:Quibus per le

gem capere non liceret.
Vlpianus de manumifionibus: lege, Libertas: Cum
per leges licebit,liber efto.
Cic.proIege Mani.Nam cum antea per aetatem non
dum huius autoritatcm loci contifigere auderem.
. Ibidem
 Y) M O D IS L AT. L O Q. 248.
ibidem: An in Clodio,qui ita iudicia,pocnamig con
tempferat, ut eum nihil deletaret, quod ut pcr
matram fs effet,*ut per leges liceret.
Idem pro Gn. Rabirio: Quod fi tu audiffes,aut per
aetatem fcire potuiffes. ,
' L I C E T A B S O L V T E.
cato in re ruftica : Et fi uoles infuper uinum Coum
mixtum bibere,licebit bibas. - :

Cicero in arte Rhctorica:Hanc fi quis partem putat

* &ffe orationis,fequatur Hermagoram licebit.
Hdem G. Mcmmio: Tgtam hominis uitam,ration
-- quam fequitur in philofophia,derideamus licet.
Idem Attico : Clodium fregi in fenatu tum alterca
tione eiufmodi, ex qua licet pauca deguftes, nam
caetera non poffunt habere eandcm, neq; uim,ne
* que uenuftatem. \ .

Eidem:Quid quaerisuel ipfi hoc dicas licet, humani

tatem ei meo iudicio illo die defuiffe. |

Eidem:Noli inquam de uno pede fororis qugri,liceat

alterum etiam tollas.
Idem pro domo fua:Quare iftam orationem, qua eft
ufus,omittas licet.
Ibidem:Quare difrumpatur licet ifta furia.
Idem de oratote: Fremant omnes licet, dicam quod
fentio. - -

Idem in Philippica:Praecipias licet gaudia.

Idem de officiis:Licet oraipfaternre iratorum.
-Ibidem: Videre licet etiam plerosq; non tam natura
liberales,quam quadam gloria dutos. -

Idem in Tufculanis: Quare ut ad quietum me licct

' * uenias.
Idem in Verrem: Dicat licet Hortenfius, fiuolet,ma
* - R. * gno
\
 s44. ADRIANVS C A R D I N AL 1 s
Verrem uendidiffe,
gno . *.

- - Ouidius de Ponto:
Totalicgt quaeras, hoc me non*fingere dicet. Officij
...teftis Pontica terra mei. . . -

- Horatius:
Si pecore,& multa diues tellure licebit.
Sabinus in epiftola pro Helena:
Quamlibet accufes,& fis irata licebit.
- - - - P E R. }
Per tatem non potui, idem eft,ac per aetatem non
licuit, quod fupra diximus, quo loquendi modo
* nouitas,aut peruerfitas potius loquendi introdu
&ta deprehenditur. .^ .
Cicero Cornificio;Nullam partem per tatem fang,
& faluae Reipub.guftare potuifti. . -

Idem Planco: Vt primum per tatem iudicium face

re potueritis. * , : - - - -

Mdem C.Mario:Cum per ualetudinem poffes, ueni

... re tamen noluifti. . - -<
Titus Liuius ab urbe condita:Qui per tatcm agua
letudinem poterant. . ;*. . .
Ibidem:Omnes, qui per aetatem arma ferre poffent.
Hircius in commentarijs: Qui modo per aetatem ar
: ma ferre poterant.
Ibidem:Neq; per anni tempus in mari claffes fine pe
riculo uagari poterant, - -

- L A B E S.
I Abes, pen omnium ore, id eft, quod immune
dicies aut macula : fed occultiore ac latinio
re fignificato id certe effe uidetur,quod uio
1enta quaedam, uel aqu illuuies, uel tempeftatis
grandinisue ruina, ut cum tcrra in altiffimum
hiatum,
 DE M o D I s LAT. lo Q. , 4*
3 hiatum,uel baratrum aperitur. -

Plautus in Captiuis : Quanta peftis Pernis ueniret,

i quanta labes Larido?
Cicero de diuinatione: Delata etiam ad fenatum la
bes agri Priuernatis, cum ad infinitam altitudi
nem terra defediffet.
Ibidcm: Vt multa oppida corruerint,multis locis la
bes fata fit,terrq; defederint.
Vlpianus locati & cofiduti, lege: Ex condu&to:Sed
& fi labcs fata fit, omnemq; frutum tulcrit,da
mnum coloni non effe. - - -

Labeo eo. titu. Si riuum quem faciendum conduxe*

ras,8{ feccras,antequam eum probares,labes cor
irupit,tuum periculum effe Paulus refpondit. .
Cicero pro Lucio Flacco: An innocentiac labem aliae
quam aut ruinam fore putatis? - *. *

Idem ad Pontifices pro domo fua : Nam fi illa labes

ac flamma Reipub. fuum illum pcftiferum,& fu~
neftum tribunatum humana aequitate tueri non
poteft,diuina religione defenderit. -

- L I N G V AI N V N C V P A R E.
Ingua nuncupare, modo dicendi apud Vete
' . res idem fignificatur,quod lingu exprime
re & declarare. Cum enim quid uendeba
tur,uiti*rei uenalis lingua nuncupari oportebat,
& ultra nuncupata uitia uenditor non tenebatur.
Leges poftea addidere,ut etiam ea quae non effent
* nuncupata,uenditor praeftaret. * . '

Cicero dc oratore : Totum illum uti lingua niuncu*

paffet, non in xij.tabulis,quas tuomnibus biblie
thecis anteponis, fed in magiftri carmine fcri*
i..
ptumuidcrctur.
.T a R. .5 i 'Idem,
 s44 AD R I A N VS c A R D I N AL1s
Idem de officijs: Nam cum ex xij. tabulis fatis e&t
ea praeftare quae effent lingua nuncupata:quae qui
inficiatus effet, dupli pocnam fubiret: iurifcon
fultis etiam reticenti pna eft conftituta.Quic
uid enim eft in praedio uitij,id ftatuerunt fiuen
itor fciret, nifi nominatim ditum effet, praefta
rioportere.
L AE V A E T SINI S T R A.
Aeua uel finiftra, certo modo loquendi, quifo.
! 1 lus orationem prifcorum continet, furcmali
quem effe notat.
plautus in Perfa: Vbi illa altcra furtifica laeua
Catullus : Marucinae afini manu finiftra non belle
utcris in ioco atque uino.
Mdem: Porci,& Socrationclu finiftrae Pifonis.
Afconius Pgdianus tratum id dicit ab Afpendio ci
tharifta,qui finiftra perperam utebatur, carmini.
que occultabat,Graeco inde nato prouerbio. _
L I M E N S VPE R V M, IN F E R V M.
Imen fuperum, Limen inferum, rari poft felix
; I illud faeculum non folum non dixerunt, fed
ne intellexerunt quidem: Cum nonnulli pro
limine fupero,fuperliminare ineptiffime dicant.
Plautus: Limen fuperum,inferumq;falue. .

Varro de re ruftica: In haris oftim eff oportet,li^

mcn inferum altum,
L AT I N E L o Q VI.
Vi latine fcit, nouit eo aduerbio Latine, id
Q quoq; oftdi,quod aperte,clare,plane:qug
res notanda,& memoriae mandanda eft.
Cicero in Verrena:Latine mefcitote, non accufato
rieloqui.
* - -. Idem
 t D E MODIS L AT. L o Q. - 24*.
Idem in Philippicis: Antonium quem gladiatorem
non ita appellauit, ut interdum etiam M. Anto^
nius gladiator appellari folet,fed ut appellant ii,
qui plane,8{ Latine loquuntur. -

Vergilius,uel alius,in obfcocnis carminibus: Simpli

cius multo eft,da,latine dicere.
IN M A N IBVS, I N T E R.
- '. manus &c. - -

Erfari inter manus, conferre manus, afferre

- mamus,inferre manus, in manu, in manum,
- in manus, in manibus, de manibus, ad ma~
num,ad manus,fub manu, fub manus, per manus,
prae manibus,pr manu,dare manus, tendere ma
: nus, tollere manus, inter manus, inijcere manus,
admouere manus, manu afferere, abftinere ma
nus, continere manus, quo modo loquendi prae
ftantiffimi illi autores ufifunt,frequentiffim po^
fitum reperi:id etiam obfcruatione, & imitatione
maxime dignum. - -; :

I N M AN I B vs EST, H oc E s T, *
{! paratum,& in promptu eft. *

Yt] Cicero Attico : Non quo aliquid me iuuene poffes,

quippe res eft in manibus: tuautem abes longe
gentium.
Ibidem de libris oratoriis Fatum eft me diligen-.
tiffime.Diu multumq;in manibus fuerunt.
Ibidem: Ex ijs libris quos in manibus habeo.
Ibidcm:Sic cnim commutatus eft totus{criptis meis;
qu in manibus habemus. .

Idem Lentulo: Clodium fic amplexabantur, fic in \-

manibus habebant, fic me praefente ofculaban*
tur,non illi quidem, ut mihiftomachum facerent,

- R. 4. ' quem
 44* AbR1ANvs c ARD IN AL rs .
' quem ego funditus perdidi, fed certe ut facere f
arbitrarentur. - -

Idem deamicitia: Sed Scaeuola & famiabfuitis, -

& in manibus eft oratio.

Idem im Bruto:Sed ecce in manibus uir,& praeftan~
tiffimo ingenio, & flagrante ftudio, & do&us
puero C.Gracchus. *-

Titus Liuius ab urbe condita: Cum tantum belli in

* manibus effet. - .

bidem:Id quod inmanibuserat coegerunt bellum.

Idem de bello Macedo.Omiffa de mnibus res eft. /

Horatius. -

. f\aeuius im manibus non eft,& mentibus haeret.:.

Plautus in Rudente: Mancipia habeo pro meis, nec
`* manu afferuntur, quod cft uendicare, & in liber
tatem producere. ' - -

I N M A N v E ST, Hoc EsT,

- in poteftate eft. - - .

plautus in Amphitrione : In illis fides eft,quibus et

cares in manu.
Idem in Rudente:In manu mihi eftmea. - .

Idem in Mercatore: Quia illi fuam rem effe quum

eft in manu. - -

Ibidem: Quia tibiin manu eft quod credas: at ego

' ' quod dicam,id mihi meajn manu eft.
Tcrentius in Hecyra:Tibi in manu eft ne fiat.
Salluftius in Iugurthino: Sed quoniam parum tuta
per fe probitas eft, neq; in manu mihi fuit Iugur
tha qulis nunc foret.
Ibidem: Verum id fruftraan ob remfaciam, in ma
nuueftra eft Quirites. -

Titus Liuius ab urbc condita:Vt fua cuiq; Refpubli

- - ca in
 D E M o DIS L A T. L o Q. 249
r ea in manu effet.
Idem de bello Punico: Cum in eorum manu res Sie
racufana effet. - -

Idem ab urbe condita : Sitan non fit in ueftra manu

pofuerunt. -

Idem de bello Macedonico:Et uos in manu,& tute^

la,non inferuitio debetis eas habere.
Idem ab urbe condita: Laceratam Rempublicam
per magiftratus,quorum in manu fit. .
Caelius Ciceroni: Qum uqis eum obligare in tua
* manu eft.
I In manus dare, incidere,uenire,notis fignificatio
nis eft,fedij modiloquendi obferuandifunt.
Plautus in Trinummo: Quid intereft dare te in ma
*' nusargentumamanti huiufmodiadolefcentiani
mi impoti? ** -

Cicero in Bruto: Nunquam enim libri illi in manus

inciderunt.
Slluftius in Iugurthino: Exiftimans Iugurtham ob
fuos tutandos in manus uenire. -

Plautus in Trinummo: Dediminas quadragintaa

dolefcenti ipfi in manum. - -

I Inter manus,eft collatis fimul manibus aliquem f

blimem ferre. Aliquando per tranflationem In
tcr manus id fignificat quodeffe in poteftate.Ver
fari uero intcr manus,eft in ufu effe. Modi funt di
cendi elegantiffimi.
Plautus in Moftellaria: Arripite hunc intr a&u
tuminter manus. - -

Cicero in Verrem : Itaque erant exitus eiufmodi, ut

* alius inter manus conuiuio tanquam prlio au
fcrretur,alius tanquam occifusrclinqueretur.
.
*. ' - R 5 Titus
 ago . AD RI A NVS C A R D I N A L 1 S |
Titus Liuiusab urbe condita: Intcr manus domum
allatus. - - ,

Vergilius:
Ante oculos,interg manus funtomniaueftras,
Idem: -

Miratur interq; manus & brachia uerfat.

Caelius Ciceroni: Gener tamen quod ad ius perti
mcat, didafcolam quandam ut uerfetur inter ma^
nus habeat.
pomponius de origine iyris, lege: Neceffrium:De^
nique nec uerfantur mnino fcripta corum inter
amanus hominum.& fubdit: Reliquit xl. uolumi
na,ex quibus plurima inter manus uerfantur.
M. Ad marium cffe,eft aliquid in promptu effe,ut qua^
i manu teneatur.Venire uero ad manus eft ad di
micandum,uel ad arma uenire.
Cicero de oratore : Quem feruum fibi ille habuit ad
1manum.

Vitruuius: Alia enim ad manum fpecies effe uidetur,

alia in excelfo. -

idem:Si enim ita fuift, non folum laudes, aut uitia

animorum ad manumafpicerentur, fed etiam di
fciplinarum fcientiae. -

Titus Liuius ab urbe condita: Adde quod Romanis

ad manum domi fupplcmentum effet.
\bidem: Quod coti ad manum fuit cibi, ferre mi
liti licuit.
Idem de bello Macedonico : Quod cuiq; trepidant
ad manum ueniffet.
$ibidem: Vtaeque magna uis ad manum effet.
Cicero de oratore:Nonnunqum etiam ea resad ma
' mus,atque ad pugnamucnicbat.
.' Vlpia^
 ' D E M o DIS LAT. L o Q.. 251
VIpianus de pignoratitia atione,lege, Petentimu
' tuum: Pecuniam creditori cum ad manum debi
. ; tor non haberct,fpecies auri dedit.
Africanus ad Senatufcon.Velleianum,l. Tutor: De~
inde ego quia admanum nummos non habebam,
, ftipulanti tibi promifi. , .

q[Submanu,ideftquod fere effeadlatus,expeditum,

&
promptum in ufim. Sudere autem fub manus,
eft aliquid benc,& adoptatum contingere. . .
Plancus Cicroni: Adiunxi haec,in loco eligendo flu,
. men oppofitum, ut haberem in quo mora tranfi^
tus cffet.Voconijfub manuur effent, per quorum
loca mihi fideliter pateret iter.
Plautus in Milite: Lepide hocfucceditfub manus ne
gocium. - - -

Idem inferfa:Si quam remaccurresfobrie,aut fru

galiter,folet ill retefub manusfuccedere.
jPer manus eft quod inepte dicitur,De manu inma
num,uel dc manu unius in manum alterius.
Caefarin commcntarijs:Permanus tra&us feruatur.
Ibidem: Nonnullae de muris per manus demiffae,fe
fe militibus tradebat. v

Ibidem : Per manus feui, ac picis traditas glebasin

igncm proijciebant.
T.Liuius ab urbe condita:Sinobiscumurbefimul po
fitae,tradita:q; per manus religiones nullae effent.
Ibidem: Difciplina militaris tradita per manus iam
inde ab initijsurbis. -

Pr manibus hoc eft quodinfulfe dicunt,quodha

bebam in manibus. ' . -

Plautus in Bacchidibus: Reddidi patri omneaurum

, quod mihi fuit prae manibus. T \ ' Pr
,
 2** AD R I A N v S c A R D I N A L I s ,
[Prg Ante dare
uelrhanu manum
,Ante . *
dare.uulgodicunt . *omnia,
eft quod
Terentius in Adelphis:Atque huic paululum aliquid .
* pr manu dederis unde utatur. - -

[Afferre manus uero eft inijcere mianus,pulfare,uul

merare, interficere : in quo notandum eft datiuum
poft fe requirere. ;
Cicero Attico: Sed norciam;ut aut tuum animum
angam querelis, aut meis uulneribus fpius ma
* nus afferam. - - -

Idem Cluentio : Omnes tui amici, neceffarijq; co

gnorunt, Ancario & Pacero paftoribus huis Vil
ficum,uim & manus attuliffe.
Ibidem: Aulum Briuium quendam Cauponem de
uia Latina queftum effe dixifti, fuborntis qui fi
bi Cluentio, feruisq; eius in tabcrna fa manus
allatas effe dicant. . /

IdOtauio:Egoipfe fenatii fibiafferremanus coegi

Idem in Vatinium teftem : Tcnesne memoria, tibi
in conuentu Puteolis manus effeallatas?
Idem in Verrem: Hisne rebus manus aerre non du
bitafti? - *

Idem de officiis : Cum enim dando egere cperunt,

alienis bonis manusafferre coguntur. . T
Plancus Ciceroni:Quiquidem cum in fraudemfead
dutum uideret,manus quas iuftius in lcpidi pcr
niciem armaffet,fibi afferre conatus eft. -

Vlpianus de ijs qui notantur infamia, lege: Libero^

rum: Non folent ?' cri (ut Neratiusait) ho
ftcs, uel perduellionis, damnati, neq; fufpendiofi,
neq; qui manus fibi attulerunt. . -

Varr d rcruftica codcmfcnfuaffcrrc dentesCancs

dixit;
-
 , , D -M o D IS L A T. L O Q. 24;
| Canes prouerbium attolluntantiquum,uel etiam
, ut aperiant de Athcone, atque in dominum afce
* rant dentes. * ,

qconferre manus, eft congredi,& manum confere

re.Inferre uero manus,eft inijcere manus,& quam
doque idem fignificat quodafferre manus.
Cicer pro Fonteio: Partim qui cum ipfo M. Fone
'teio ferrum ac mnus contulerunt.
Idem in Catilinam:Senatus uim ac manus intuliffet.
VIpianus de Senatufconfulto:Sillaniano,l. Cum alie
ter:Si fibi manus quis intulit. `

Idcm: Si quis non metu criminis imminentis,fed taee

dijuitg,uelimpatientia dolorisfibi manus intulit.
Hircius in commentarijs: M. Catonem Vticae fibi
manus intuliffe.
Ciccro pro P.Qgintio: Domino familia fua manus
illatas effe ante fuos lares. -

ID A R E M AN V S A V T E M EST
dedere fe,& uitum fateri.
Plautus in Perfa:Domanus. *.
Cicero ad Atticum : Aiebat illum primum fcire diu
multa contra, ad extremum autem manus dedif- .
fe,& affirmaffe nihil fe contra eius uoluntatem
effe faturum.
Eidem:Sapienter igitur quod manus dedifii, quodq;
etiam ultro gratias egifti. ,
Idem de amicitia: Callidus ille,& occultus,ut fe infi
nuet ftudiofe cauendum eft, neque enimi facillime
cognofcitur: quippe qui etiam aduerfando faepe
affentiatur,& litigare fe fimulans blandiatur atq}
adcxtrcmum dct manus,uinciq; patiatur.
. Horatius; -{
- * - . Iami am
.
 ;3. A D R I AN VS c ARID IN ALIS
Iamiam efficaci do manus fcicntiae Supplex.
Cfar in commentariis: Tandem dat Cotta marius,
per motus fuperiore fententia. _
T o LL ER E M A N VS, ET o cv
los,modi loquendi fignum ltitiae
- - fignificantes. -

Cicero Caefari: Suftulimus manus,& ego,& Balbus,

tanta fuit opportunitas. -

Idem Tironi : Literulae meae,fiue noftrae,tui defide

rio oblanguerunt:hac tamen epiftola, quam Aca
tus attulit,oculos paulum fuftulerunt.
Titus Liuius ab urbe condita: Dicitur manus ad c,
lum tollens precatus.
P L E N A M A NV, H o c EST
abunde,&{affluenter.
ckero Attico: Athercie alter tuusfamiliaris, qum
plena manu, qum ingenue, qum ornate noftras
laudesinaftrafuftulit. ' -.

I N II C E R E M A N V S. -

Plautus in Trucu. Poft id ego in te manuminijciam.

cicero pro Rofcio Comoedo: Ipfa mihi uerita ma
num iniecit,& paulifper confiftere,& commora
coegit.
- Horatius:
Incontinentes inijciat manus. _

Titus Liuius ab urbe condita: Accurrit, & manum

iniecit.
q Abftinere manus,& continere manus, idem prope
fignificant quod continere impetum animi.'
Plautus in Trinummo: Quod manu non queunt tam
gere,tantum fas habent,quo manus abftincant.
' In Amphitrionc : Qui paffim uidcri huic fortis, ut
. aime
-
 . ; . D -M o D IS L A T. L O Q. 24;
Cines prouerbium attolluntantiquum,uel etim ,
, ut aperiant de Athcon*, atque in dominum afce
* rant dentes. * ;

qConferre manus, eft congredi,& manum confere '

re.Inferre uero manus,&ft iniicere manus,& quam
doque idem fignificat quodafferre manus.
Cicer: pro Fonteio: Partim qui cum ipfo M. Fone
'" teio ferrum ac mnus contulerunt. -

Idem in Catilinam:Senatus uim ac manus intuliffet.

VIpianus de Senatufconfulto:Sillaniano,l. Cum alie
.'ter:Si fibi manus quis intulit.

Idcm: Si quis non metu criminis imminentis,fed tae

dijuitg,uelimpatientia dolorisfibi manus intulit.
Hircius in commentarijs: M. Catonem Vticae fibi
manus intuliffe.
Ciccro pro P.Qgintio: Domino familia fua manus
illatas effe ante fuos lares.
. D A R E M AN V S A V T E M EST
dedere fe,& uitum fateri.
Plautus in Perfa: Do manus. *.
Cicero ad Atticum : Aiebat illum primum fcire diu
multa contra,adextremum autem manus dedif- .
fe, & affirmaffe nihil fe contra eius uoluntatem
effe fa&turum. .
Eidem:Sapienter igitur quod manus dedifii, quodq;
etiam ultro gratias egifti. . -

Idem deamicitia: Callidus ille,& occultus,ut fe infi

nuet ftudiofe cauendum eft, neque enim facillime
cognofcitur: quippe qui etiam aduerfando faepe
affentiatur,& litigare fe fimulans blandiatur atq;
adcxtrcmum dct manus,uinciq; patiatur.
Horatius; t
- * . - . Iamiam
-
 ;4. AD RI AN VS c ARD IN ALIS
Iamiam efficaci domanus fcicntiae Supplex. ..
Cfar in commentariis: Tandem dat Cotta marius,
per motus fuperiore fententia. _
T o LL ER E M A N VS, ET o CV
los,modi loquendi fignum ltitiae
- - fignificantes. -

Cicero Caefari: Suftulimus manus,& ego,& Balbus,

tanta fuit opportunitas. -

Idem Tironi : Literulae meae,fiue noftrae,tui defide

rio oblanguerunt:hac tamen epiftola, quam Aca
tus attulit,oculos paulum fuftulerunt. -

Titus Liuius ab urbe condita: Dicitur manusad coc-,

lum tollens precatus.
- P L E N A M A NV, H o C EST
? abunde,&{affluenter. **

Ckero Attico: At hercle alter tuusfamiliaris, quim

plena manu, qum
laudesinaftra ingenue, qum
fuftulit. '
ornate noftras
,

I N II C E R E M A N V S. -

Plautus in Trucu. Poft id ego in te manum inijciam.

cicero pro Rofcio Comoedo: Ipfa mihi ueritas ma
num iniecit,& paulifper confiftere,& commora
coegit.
Horatius:
Incontinentes inijciat manus.
Titus Liuius ab urbe condita: Accurrit, & manum
iniecit.
q Abftinere manus,& continere manus, idem prope
fignificant quod continere impetum animi.T
Plautus in Trinummo: Quod manu non queunt tam
gere,tantum fas habent,quo manus abftincant.
In Amphitrionc : Qui paffum uidcri huic fortis, ue
. a me
-
 \

. . d E M o D 1 S LAT. L o Q. 258
* me abftineat manum. - -

Idem in Truculento: Abftine hoc mulier manum.

In Cafina: Abi,atq; abftine manum.
In Perfa : Manumiabftinere haud tamen quia mihi
imperet. . ' **'
Cicero in Vatinium teftem: Vt manuste homirits '
uix abftinere poffent. - - .
Cato de re ruftica: Alieno manum abftinere. -

Terentius in Adelph.Non manusabftines Maftigia. l

Cicero ih Tufculanis: Vt Alexandrum Regem ide

mus, qui cum interemiffct Clytum familiarem
fuum,uix fe manus abftinuit.
Idem in Verrem:Manus fodalis filio abftinere non
potuifti? -

Ibidem: Abftineam in hoc iudicio manus, animosq;

ab hoc fcelere nefario. -

'Ibidem:Qui capitolio manus abftinere potuerit. '

Ibidem : Nihil aegrius fatum eft multo laborc meo,
qum ut manus ab illo appellatore abftinerentur.
Tibullus.
Abftineas auidas mors uiolentfmanus.
Cicero in Catilinam:Quorum ego uix abs te iamdiu
manus,ac tela contineo. -
Idem in Antonium:Nunqum profeto mefacrile
gas,atque impias manusabfinebit.
Titus Liuius ab urbe condita: Note audita ex delu
bro uox eft,abftinerent manus.
Ibidem: Vt uix ab ijsabftineret manus.
. T E N D E R E M A N V S.
Cgfar in com.9mnes maiores natu ex oppidoegref
fi,manusag gaefarem tendere,& uocfignificare
* corperiit,fcfc ineius fdera,ac poteftateiiiuenire,
*s* - Idem
-

-
-
/ -
-
 a. / -

*& A DR I A N vs C ARDINALIS
Idem ibidem : Hedui manus tendere deditionemffe
gnificare. *' .. ..
Vergilius: . .

Tendebantiy manus rip ulterioris amore. , , :

- Ouidius de Faftis. - '

Ille mamus tendensaftantimilite iufto,

' In coniuratos talia uerba dedit. -

Titus Liuiusab urbe condita : Alijmanusad coelum

tendere,deos incufantes. . .. * ..
Ibidem:Supinas manus ad clum, ac deos tendtes,
Ibidem: Reas ad Capitolium manus tendimus.,
Ibidem: Omnes manus ad Confulem tendentes ple
ni lachrymarum. ... -
Cicero in Catilinam: Supplex manus tendit patria,
communis. .;. . - .' - -

A D M O V E R E M A N V S. . . . .
, Titus Liuius ab urbe condita: Primo religiofe admq
ucntes manus. . - ; * .-
--

M E O, R E I PVB. N O M IN E, . *

Eo, tuo, fuo, Reipub. nomine, & huiufmo^

di, elegantiffime ueteribus pofita ani
maduerti, quae quandoque id fignificant
quod mea,tua,fua, Reipub.caufa:quandoque lon
ge alia,& ab hac diuerfa fignificatione antiqui ile
ufi uidentur:quod difcrimen facile eft ex fubie
&tis autoritatibus cognofcere. -, - -

CiceroTcrentiae: Nam ego eo nomine fum Dirachij

hoc tpore, ut qum celerrime quid agas audiam.
Idem in Verrem: Rd mihi C. Verres eripuifti,atque
abftulifti,quo nomine abs te fextertium millies ex
lege repeto.
Ibidcm. Dcccm fifkos adfenatorem illum siij;;
- - G 1
; : : * D E M o D IS L AT. L o Q.* ass
ti ^ gilaent pexueniunt. -

Idfm Attic:in Comitium Milo de no&te uenit.

[V &Eidem : Cum coemanti mihi nunciaffet Sextius fe de
no&e proficifci. *. : . . . : : -

f, Caefar in commen.De media no&te miffus equitatus.

f Ibidem: Reliquas de media note proficifciiubct.
T. Horatius: . ..
Vt iugulent homincs furgunt de note latrones. .
[1 3., . .{ ' ... T Idem: * . . .
Vnde uxor media currit de note uocata.
? *.
Cicero Quinto fratri: Mlta note cum Vibulio ue
; niad Pompeium. : - ' *. :

* Idcm Attico: Multa de note profetum effe ad cg

-.. farem... : : - - - .
Idem pro P.Sextio: Cum forum, comitium, curiam,
> multa de note armatis hominibus,ac feruis ple,
rifq; occupauiffent.
..." M fH I A QV A H AE R ET.. :'
Mihi aqua haeret,modus loquendi,uel prouerbium
- p9tius, difficultatem fignificat contra morem
in re facili adhiberi. Cum nimaqua fluere, & la2
bifoleat, haerere contra fuam naturam dicitur, id
eft,rem difficilem fieri,quae facilis potius effet. :
eCicero ad Atticum;Mihi aqua haeret. .
Idem Quinto fratri: In hac caufa mihi aqua haeret.
Idem de officijs: Dicit ille quidem multa multis Ioa
r ' cis,fed aqua haeret(ut aiunt) : .
. E X E C R A N D I M OD VS.
Modus execrandi aut imprecandiantiquus, non e
prtermittendus. - ' .* ....'*
Jciiin Anto.Igitur eft patronus L.Antonius maluin
uidem illi peftem,clamorignim ueftroaffkntior.
. s2 > S MERI
 sgo AD R I AN VS C A R D I N A L IS
M E R I T o T E A M O, M E
rito tuo. - -

. - Erito te amo, immerito me odifti, merito

tuo hoc tibi dono, immerito tuo tibi ira
{cor,& quandoq; etiam merito tuo teodi,
.& nullo merito, modus eft frequentiffime bonis
illis ufurpatus.
Plautus in Afima.Nemo me accufauit merito meo. '
Idem in Aulularia:Quem feneta aetate ludos facias
haud merito meo. " . - -

Cicero pro P.Sextio:C.Caefar,qui me nullo meri

to alienus effe debebat,inimiciffimus effe meg falu
tiab eodem quotidianis concionibus dicebatur.
Titus Liuius de bello Macedonico: Frater me accu
fat,nullo meo in fe mcrito.
Plautus in Afinaria: Acdepol pater merito tuoface
re poffum. -

Ibidem:Cuftu(obfecro)immerito meomemorti de
dere optas? - -

Idem in Cafina: Immerito meo mihi hoc facis. *

Titus Liuiusde bello Macedonico: Indigne fibi,nec
ullo fuo merito infultatumab omnibus effe. '.
Plautus in ciftellaria: Meritoueftroamo uos.
Idem in Afinaria: Iube aduenire quaefo, meritiffimo
, eius,quae uolet faciemus. * - -

* MIT T E R E S A N G V I N E M. .
fanguinem, id eft quod iam paffim uulgo
M.Ittere
omnes fere, extrahere fanguinem dicunt, uel
Graecanicouerbo Phlebotomare. . ?'.

Ciccro Atti. Miffus eft fanguis inuidiae fine dolore.

Eidem:Sic Appius prouinciam curauerit,fanguincm
miferit;quicquidpotuit detraxerit.
- * Cornee
 ^ : D E M O D IS LAT. L o Q. , 261
Cornelius Celfus;: Sanguinem incifa uena mitti no
* uum non eft,fed nullum morbum effe, in quo non
mittatur,nouum eft.
'Idem: Mittiiunioribus, & fminis uterum nonge
* rentibus uetus eft.
Ibidem:Sed ut aliquando primo die fanguinem mit
rere neceffc eft. -

Ibidem : Mitti derois debet, fi totius corporis caufa

fit ex brachio,
Ibidem:Mittere autem fanguin cum fit expeditiffi
mum ufum habenti,tam ignaro difficillimum eft.
, P O S T H O M IN V M M E M O. : '
riam,poft homines natos,noftrame~
O. - moria,patrum-memoria.
Vod plerique omiffo antiquo loquendi mo
.do,ac hominum recordatione,noftro tem,
*

pore, patrum tempore dicunt: ueteres il~ .

li, poft hominum mmoriam, poft homines na
tos,noftra memoria, patrum memoria dicebant.
Cicero in Pifonem : Inftant, poft hominum memo
riam paratiffimimagnificentiffimiq; ludi.'
Idem in Verrem: Quod nemo
num memOriam t1t.
unquam poft homi
- . -

Ibidcm: Nemo unqum poft hominum memoriam

paratior,uigilantior,copiofior. -

Ibidem: Vt ego hunc unnm eiufmodi reum poft ho

minum memoriam fuiffe arbitrer, cui damnari.
; expediret. -

Idem qua Senatui gratiasagit poft reditum fuum:

Quime duofceleratiffimi poft hominum mcm9
ri$m non confules fed lationes non rhodo defe-,
tucrunt in caufa praefkrtim publica, *,;
- - - 5 1c
 gg AD R I A NVS CAR ID IN ALIS
* (ed prodiderunt. - ~ J\
Idem ad Pontifices pro domo fua : Quid homini
poft homines natos turpiffimo?
Jbid: Sed erat res poft homines natos pulcherrima.
Ibidem:Graue crimen eft hoc,& uehemens, & poft
* hominum memoriam, iudiciaq; de pecuniis repe
tundis conftituta grauiffimum.
Idem Planco. Nihil poft hominum fhemoriam glo-.
riofius. - -

Idem pro eodem: Confules poft hominum memoi.

riam teterrimi,atque turpiffimi. i.

Idem in Catilinam : In hoc autem uno poft homi

num memoriam maximo crudeliffimoq;bello.
Idem de optimo genere^oratorum: Optimus Ionge
* ' poft homines natos. -

fdem in Antonium:Duo teterrima,& fpurciffima ca

pita poft homines natos, Dolobella,& Antonius.
dem pro Milone: Vnius poft homines natos fortife
fimi uiri.
Idem in Bruto:Longe autem poftnatos homines im*
prebiffimus C.Seruilius Glaucia.
Idem in Vatinium tefta: In omni memoria inaudit..
Idem pro Publio Sextio:Ne huic tantae multitudini,
* quanta mea memoria nunquam ullo in iudicio.
fuerit,deero. '-

Varro de re ruftica:Sed ipfe noftra memoria. ' -

Cicero de diuinatione : Memoria noftra templum

Iunonis fofpitae. -

Idem in Vatinium teftem:Magnificentiimepoft ho.

*, minum memoriam confulem fatum. ,^

tdem de Oratore:Defcnatu iuffit educi,qud eum ci

: uemnegarcteffe,quia memorigfic proitum effet,
*. ' . } . - qucm
 3* D E M o DIS L AT. L o Q. * 14$
: quem pater fuus, aut populus uendidiffet,aut pa2
terpatratus dcdiffet, ei nullum effe poftliminim.
Salluftius in Catilina: Sed mea memoria, ingenti:
uirtute,diuerfis moribus fuere uiri duo, M. Cato,
& C.Caefar. ' .

: Cicero pro Cornelio Balbo: Multi etiam fuperio^

ri memoria ciucs Romani fua uoluntate indemna
ti & incolumes,ijs rebus relitis alis fe in ciuita*
-, tes contulerunt. * *
Idem pro Rabirio perduellione:Poft hominum mea
zz moriam rem nulkam maiorem. I.
Idem prolege Manilia:Qu in omnibus hominibus
noua poft hominum memoriam conftituta funt. :
Idem in Catilinam: In hoc autemuno poft hominum ;
; niemoriam maximo crudeliffimoq; bcllo. . '*.
fdem in Catilinam : Bellum inteftinum ac domefti
cum poft hominum memoriam crudeliffimum
1aximum. ' * .- -
- M E IS V E R B IS. '.
Jcito illi falutem meis uerbis, modus eft dicem
ID di : quo etiam nunc dicitur, Ex parte mea;
illum falutabis.Itidem,uoca illum meis uer
bis & pro parte mea. ' , ' **,
Plautus in Amphitrione: Voca meis uerbis.
In Mercatore: Rogato meum patrem meis uerbis. -
Terentius in Hecyra: Hunc euoca meis uerbis. 3
Cicero M. Marcello: Gratum mihi feceris, fi uxori
tu Iuniae grauiim atq; optimae focminae meis,
3 uerbis eris gratulatus. - ;. . '.
Idem Vatinio: Locutus fum,ut cimeis uerbis diceret.
Plautus in Amphitrione: Hunc tuis uerbis uoco. . .
In Bacchidibus:Scribe falutcm tuo patri uerbis tuis.
: -, '.' - S 4, - Cicere. -
 gg A DR I A NVS CAR ID IN ALIS
* {ed prodiderunt. - $
Idem ad Pontifices pro domo fua: Quid homini
poft homines natos turpiffimo?
Jbid: Sed erat res poft homines natos pulcherrima.
Ibidem:Graue crimen eft hoc,& uehemens, & poft
* hominum memoriam, iudiciaq; de pecuniis repe
tundis conftituta grauiffimum.
Idem Planco. Nihil poft hominum fhemoriam glo-.
riofius. -

Idem pro eodem: Confules poft hominum memo- .

riam teterrimi,atque turpiffimi. i.

Idem in Catilinam : In hoc autem uno poft homi

num memoriam maximo crudeliffimoq;bello.
Idem de optimo genere^oratorum : Optimus longe
' ' poft homines natos. - - -

ifdcm in Antonium: Duo teterrima,& fpurciffima ca.'

pita poft homines natos, Dolobella,& Antonius.
dem pro Milone: Vnius poft homines natos fortife
fimi uiri.
Idem in Bruto: Longe autem poft natos homines im*
probiffimus C.Seruilius Glaucia.
Idem in Vatinium tefta: In omni memoria inauditii..
Idem pro Publio Sextio:Ne huic tantae multitudini,
* quanta mea memoria nunquam ullo in iudicio.
fuerit,deero.
Varro de re ruftica:Sed ipfe noftra memoria. *

Gicero de diuinatione : Memoria noftra templum

Iunonis fofpitae. -

Idem in Vatinium teftem:Magnificentiffime poft ho.

*, minum memoriam confulem fatum. , , _^
tdem de Oratore:Defcnatu iuffit educi,qud eum ci
: aemnegarcteffe,quia memori;fic proditum effet,
 * D E M o DIS LAT. L o Q. * 14$
: quem pater fuus, aut populus uendidiffet,aut pa*
terpatratus dcdiffet, ei nullum effe poftliminium.
Salluftius in Catilina: Sed mea memoria, ingenti:
uirtute,diuerfis moribus fuere uiri duo, M. Cato,
& C.Caefar. - , ,

Cicero pro Cornelio Balbo : Multi etiam fuperio^

ri memoria ciucs Romani fua uoluntate indemna
ti & incolumes,ijs rebus reli&tis alis fe in ciuita*
-, tes contulerunt. ... [
Idem pro Rabirio perduellione:Poft hominum mea
zzmoriam rem nullam maiorem. ' : : -

Idem prolege Manilia:Qu in omnibus hominibus

noua poft hominum memoriam conftituta (unt. :
Idem in Catilinam: In hoc autem uno poft hominum ;
niemoriam maximo crudeliffimoq; bcllo. . *.
fdem in Catilinam : Bellum inteftinum ac domefti^
cum poft hominum memoriam crudeliffimum &
1maximum. -

- M E 1 s v ER BIs. . .
Jcito illi falutem meis uerbis, modus eft dicem
ID di : quo etiam nunc dicitur, Ex parte meat
illum falutabis.Itidem,uocillum meis uer
bis & pro parte mea. ... . . **;
Plautus in Amphitrione: Voca meis uerbis.
In Mercatore: Rogato meum patrem meis uerbis. '
Terentius in Hecyra: Hunc euoca meis uerbis. , :
Cicero M. Marcello: Gratum mihi feceris, fi uxori
tu Iuniae grauiffim atq; optimae focminae meis,
3. uerbis eris gratulatus. -' : '.
dem Vatinio: Locutus fum,ut cimeis uerbis diceret.
Plautus in Amphitrione:Hunc tuis uerbis uoco. . .
In Bacchidibus;Scribe falutcm tuo patri uerbis tuis.
** .. " S 4._ Cicere _
 44. AD RI A NVS C A R D IN A LIS
Ibi.Magno numerofrumtionuftos,recipit in cara
Ibidem: Magno inuenti numero hordci,olei, uini,fi-
ci,pauco tritici._ . . ; *, , ... . *
*-

IN V M E R VS V I N I.
- -

Cicero in Antonium: Maximus uini numerus fuit,

per magnum optimi pondus argenti. -
Vlpianus de Tritico, uino, & oleo,l. Si quis uinum;
Si modo uini numero tefttore non funt*habi
ta. & fubdit: Caetera qu pro hominum affetio
- ne,& ufu numero uini habebuntur.& fubdit:Quae
uini numero paterfamilis habuit. . -

` .. M ISS V M F A C E R E. . . .?
jT\/ 'Iffum facerc,eft deponcre, ac etiam noftro,
confortio, familiaritate, poteftate, arbi
' trio,dimittere.Multi barbare dicunt da-.
re licentiam uel licentiare.
Caefar Oppio: Gn. Magnum Pompeii prfetum,
deprehendi: fed & meo inftituto ufus fum,& cum
ftatim miffum feci. . . . .' - -

Cicero in Verrem: Deinde alijquftus inftituuntur:

ex uno genere nauali iudices qum multi accipe^
re ciuitatibus pecunias,ne nautas darent,precio,
, certomifos facere nautas mifforum Qmne ftipen
dium lucrari. & fubdit : Ccrto prccio fexcentos.
nummos nautarum miffione conftituere. . . . !
Ibidem: Vt illud mi(fum facia - . . * .;
Terentius in faciet. } '

Varro de re ruftia : Columbas redire folere ad lo

: cum licct animaduertere, quod multi in theatro ;
finu miffas faciant. . .T., , , ... . . . .
Moiaa-Efi- ^-is.
Qdice aducrbium nonfcmpcr pauco (ut uulgo,
. - 3. - CQe.
 ? * D E M o D IS' LAT. L o Q. - 247
; credunt) fed modo quandoq; deducitur: ut mo*
* deftiam defignet,qug inter parum & nimium gere
- {atur,non paucitatem.'* . - -

Varro de re fuftica: Furfures obijciuntur maodice,ne ,

parum aut nimium faturentur.
Ibidem:Cum ar eft modice temperatus.', . *

Ibidem: Modicacenturia ea ducentorum iugerum:

Plautus in Perfa : Modice & modefte eft melius ui
tam uiuere. ,-

Cicero pro P. Sylla: Quamquam me timide modi , ,

ceq; dicetur. ; . -
Idem contra Ruhlum: Quare dignus ueftro fum
mo honorc, fingularique iudiciofim, ipfe modi
* ce dicam. **
1dem ad Atticum:Modice & infra modum.
Idem Tironi: Nos agemus omnia modice.
Titus Liuius de bello Punico: De f pauca ac modi
i. ce locutus eft. . .

Ibidem: Libertatem
re{ciunt. : nec fpernere 'podice, nechabe -.

Idem de bello Macedonico: Libertate modice utan

: tur,temperatam eam falubrem effe.

Ibidem: Immodice,immodefteq;.
Ibidem: Hac poteftate immodice, ac fuperbe Achei
, ufi funt.
'; - M O D I C V M. -

Aliquando tamen dicitur bonis illis autoribus8

modicum & modice,pro parum,& pro pauco. ,
Plautus in fapis. * -

Cicero Attico: Minae Clodii, contemptionesq; quae

mihi pr9ponuntur,modice metangunt. . T.
Eidem:Scdutmodicc cgtcris utilc cft,tibi asse;
*. ' . . 1Qlm\
 263 AD R I A NVS C A R D IN AL IS
Eidem;Sed ea res modice me tangit.
Titu$ Liuius de bello Macedonico : Comparauerat
& Tyrannus modicam claffem. -

Ibidem: Vt modico gdito prglio in fugam inclinart.

Ibidem: Refeti cibo fumpto,& modica quiete.
M o V ET M E, N o N M E I M P E D IT.
Quet me, non me mouet, non me impedit,
1M eleganti modo loquendi ponitur ab an
tiquis.
Cicero prolege Manilia:Neq; meimpediet eius Qui
rites inimicum edi&um.
Papinianus de conditione furtiua,lege,Parui referts
Nec memouet,praefens homofuerit ncne.
Caius de damno infeto,l. Si aedibus: Sed mouet me
quod ipfe mcas aedes reficere poffim.
M o RTE M AI o R V M IN M o R E M.
; Qre belluae,more maiorum,8{ in morem di
- I | cebant, addito quandoq; genitiuo : aliqui
* inepte, modo & in modum dicunt.
Vergilius:Perq; siios,
Ouidius:Euntnni more fluentis aquae. .
NE M O. -

Ar~\Vm utfpe iam dixi,nihil aliudfit perfe&ta La

( : tinitas,qum perfetorum illorumuirorum
certo dicendi modo tanquam
fuoiure pro & arbitrio ufi funt: confiderare,atq;
ob(eruare maxime decet,quid,& quo modo dix
rint: Nemo quifquam,nemo homo,non nemo,ne
mo unus, memounus uir, quifquam unus, quiuis
unus,quifquam omnium,alter quifqum,unus ali^
quis.Quod rari poft eos curauerunt,quare eorum
ucl fcripta uel dita merito laude carcnt. MO
 : : D E M O D I S L A T. L o Q. ' 269
N E M o QV ISQ V A M, NEMO
* , , homo,homo quifquam.
'Terentius in Eunucho: O populares, ecquis uiuit me
hodie fortunatiornemohercle quifquam.
Idem in Hecyra: Nemo quifquam illorumadteue
mit,quinita praeparet fefe. -

Idem in Eunucho: Nemo homo eft iam.

Titus Liuius ab urbe condita: Vitoria,cui nec deus
... nec homo quifqu
w IN OamNinuidea
NEM t. O. -

Varro de reruftica: Tonfas recentes eodem die per

... ungunt uino & oleo, non nemo adiunta Caera
alba & adipe fuillo. -

Cicero pro L. Murena: Non nemo etiam in illo fa

crario Reipub. in ipfa inquam curia non nemo
hoftis eft.
Idem pro P.Sextio:Velut non nemo putaret.
Idem pro lege Manilia : Cum effet nn nemo in Se^
natu,qui diceret non oportere.
Idem pr L.Cornelio Balbo:Vt mon nemo putaret.
Idem in Verrem: Nam quod fortaffe non nemo ue
ftrum audieritift Syracufanis publice laudari,
Hircius in commentarijs: Non nemo culpae eius,im
prudentiae$ affignabat. -

NEMO V N VS, ET N E M o
unus uir.
Cfarin com. Ad neminem unum fumma imperij.
Titus Liuius ab urbe condita: Quia uemo uns ftis
dignus regnouifus eft.
i Ibidem:Neminemunum effe cuius opera putet Rem
publi.reftitutam.
ibidem: Vtncmo unusinde praecipuum quicquam
- -
gloriae
 pyo ADRIAN VS' c AR DINALIS
Moriae domum referret. - \ *:
Ibidem: Haud dubie illa aetate,qua nulla uirtutum fe
* facior fuit, nemo unus erat uir, quo magis inmix
res Romana ftaret. -

. Q VI V IS, VNVS, Q_V ISQ VAM :

unus,8{ quifquam omnium. -

Cicero in Bruto:Quantum non quiuis unus popu

lo fed aeftimator dotus & intelligens poffet. T.
Titus Liuius ab urbe condita: Ne quifquam unus ma
lis artibus poftea tam popularis effet.
<Ibid. Quia nondum in quenqum unum faeuiebatur.
Ibidem:Cummultimagisfremcrent,qumquifquam
unus recufare auderet. - -

Ibidem: Solcrtius qum quiuis unus exijs, quos no

minaui,caftris locum capcret. - .

Idem de bello Macedonico: Non modo quenquam

unum elicuit ad fuadendum,fed ne fremiitumi qui
dem mouit. } . * . - -

Ibidem: Ne quem unum relinquerent. ,

Cicero in Ver. An hoc dubitabit quifquam omnium

quinis uenalem in Sicilia iurifditionemhabuerit?
- A L T E R, Q V I S Q V A M.
-Plautus in Afinaria: Neque me Athenis eft alter ho
die quifquam,cui credirete aequeq; putent.
, * V N VS A L I QV IS.
Vnus aliquis, uulgari propemodum fermone Ro
mae etiam nunc dicitur : qui modus loquendi m
* gis apud uulgum,qum apud eruditos remanfit.
Cicero in Antonium: Cur nunquam tam frequens
Senatus fuit qud unus aliquis tuam fententiam
fecutus fit? -

: Idcm dc finibusbonorum& malorum: Vtilitatihd^

' . ,, - minum
 ~z

_%9 DIS LAT. Eo Q.

i.minum plufquam unius alicuius au, confulit,
4,,
%
A.
Jgem pro Clueiitio: Vnum aliquem nominate. *
3Idem de prouin. Confularibus: TanquimuiiiimaIi;
_que} portum tutum & claufum tneri.T*
Caius:Siquis omiff, lege, cum haereditas: Cum ab
* eo quoque peti pf,qui unam aliquam remhae
$jgjgjjie ggfeat. IT"**"*
NGAT I O, METV o N E Non.
TY Requenter etim ueteres iiii autores duas ne
- F ' cum
gatiuas glaufulas fimul ponimi;, & plerunq;
uerbis uereor,aut timeo,aut mto cof,
* iungunt. Quem dicend minoa
* es confiderauerunt, aut quod liquido cona
ftat,in fiiis friptis rro ufrpauer, .
lautusin Perfa? Ne nonfa: effes leno, id meruea :
bas fmifer. . . . . . . . - .
lem in Cafina:Metuo ne non fit furda. -

Terentius in Adelphis: Meij hominum homoftul

tiffim,ae non fibi iftud fcci _-

dem in Phormione: An uere. non id facea

_. rcm,quod recepiffem femel: T
Ciccre Attico: Vreor nemom liceat.
idem: Timeo ne non impetrem. ' ,

idem:Vereor ne exeundi poteftas nn fit.

Eidem: Veretur enim neri, tenere hrda
tatem, ' - - `

*d;T?$to Rpfcio Amerinove...,.. non ii.

le folus (id quod ad meniiiii attinet) fed alij quo
que plures lfos fe effe puteiiT - '.
tdein iii Tufculanis: V5 non tam uirtutis fidii
$ia utendum nobis ad fpem uiuendi, qum
} ** ueta facicndiuidcantuf, TT ' ' ', ,
31. -i- : Idcm
 27* AD R I A N VS c A R D I N AL Is
Idem in Philippicis: Sed unam rem uereor nemo
probes. -

Ibidem : An uerebare ne non putaremus naturate

potuiffe tam improbum euadere,nifi acccffiffet e
. tiam difciplina? s
Idem pro lege Agraria: Pertimefcam credo,ne mihi
non liceat contra uos in concione confiftere?
Idem Curioni: Non enim uereor ne non fcribendo
te explram. ;
Eidem : Non quo uerear, ne uirtus tua opinioni ho
minum non refpondeat.
Idem pro T. Annio Milone: Quanqum prfidiis fa
lutaribus,& neceffarijsfepti fumus, tamcn ne non
timere fine aliquo timore poffimus. .- -

Ibidem:Cur igitur hos manumifit? metuebat fcilicet

ne iudicaretur,ne dolorem perferre non poffet.
Idem pro M. Caelio: An timebant ne tot unum ua
lentes imbecillum, alacres perterritum fuperare
non poffent? .**

Idem in Verrem: Non uereor ne hoc officium meum

P. Seruilio iudici non probem. - -

Idem in Catilinam: Si te iam Catilina comprendi, fi

interfici iuffero,credo uerendum erit mihi,ne non
potiushic9mnesboni ferius me,qumquifquam
crudelius fatum effe dicant. -

Horatius:

Sedit qui timuit ne non fuccederet.

Ouidius de Ponto:
An uereor ne non approbet illa Getes?
Titus Liuius de bello Macedonico: Metuentes me di
lationem res non paterentur. -

Vipianus dciure dotium,lege,Siergo:Vereor ne non

- - poffint
 D E M o D IS L A T. L o Q. 27;
: poffint dominijeius effici.
Mrtianus eodem titulo, lege, Simulier: Vereor ne
non fit obligata. -

Idem de re militari, lege, officium: Vercor tamen fi

quicquam promifer, qu6d in ufum meum aut tu
um fiat,ne modus in ea re non adhibeatur.
Paulus de acquirendo rerum dominio,lege,Bonae fi
dei: Verendum ne non fit bon fidei poffeffor. .
SIM P L I C I T E R P O SIT A S IN E
- uerbo metuo,uereor,timeo.
Cicero Attico: Sed diligentius nobis eft uidendum,
ne diftra&ti pares effeaduerfario non poffimus.
Idem pro Gn. Planco: Haec mihi funt tratanda iudi
ces & modice, ne quid ipfe offendam coctum: de
nique cum refpondero criminibus,ne non tam in
nocentia reus fua, qum recordatione meorum
temporum defenfus cffe uideatur. -

Idem de oratore:Neque effe periculum, qui leonem,

aut taurum pungat egregie, ne idem in multisa^
liis quadrupedibus facere non poffit.
Idcm de Fato: Vide ne non eadem fit illorum caufa,
` .& Stoicorum. -

Idem M. Marcello: Si ifta uita tibi commodior effe

uideatur,cogitandum tamen ne tutior non fit.
Ouidius de arte: Ne tantinotes non putet effe tuas.
Idem de Ponto.
Mors faciet certe ne fim cum uenerit exul.
Ne non peccarim,mors quoq; nonfaciet.
Idem in Epiftolis.
Quod potui rcnui,ne non inuita tenerer.
VIpianus de receptisarbitris,lege,Idem.Videndum
eft nc non fit compromiffum.
T. Paulus
 74. ADRIANVS C A R D I N A L I S
Paulus de ftatu liberis,lege, Cum hres: Rete pu
. tant liberum fore, ne multi ad libertatem perue
* nire non poffunt.
- N VL L O N E G O T I O.
Vllo negotio, hoc modo diccndi id fignifica
IN
-

tur,ac fi diceremus,fine difficultate.

Cicero Attico:Cato Siciliam tenere nullo ne
gotio potuit.
Eidem:Cum id nullo negotio facere poffis.
Idem pro Rofcio: Quare hoc tu propter multitudi
nem ficariorum nullo negotio facere potuifti?
* N o N I R E S, P R o I R E N o N
deberes.
INoi & hic dicendi modus,non ires, non red
deres:pro quo inepte dicitur: ire non deberes,
reddere non deberes.
Plautus in Trinummo : Non ego illi argentum red
derem?Refpondetur. Non redderes, ncque de il
' lo quicquam neq; emeres,neq; uenderes.
NE P L V RTA, N E MV L T IS, N E.
longum faciam.
INE plura,ne multis, ne longum faciam, quid mul~
tismodus loquendi,ac fi dicas: Ne dicam plu
' ra, ne multis te teneam, quid multis opus eft? fed
elegantius illa & breuius.
Cice.pro Cluentio:Ne multa,perquiritur coatori
bus, inuenitur ea ferrula adftratorem perueniffe.
Idem Caio Memmio: Si peccat,magis ineptijs qum
improbitate peccat,fed ne plura.
Idem pro Cluentio:Ne multis,Diogenes emitur.
Idem Attico: Ne multa, nihil me in illoitinere prae
ter confcientiam meam deletauit.
Idem
 D E M o DIS L A T. L o Q. 27;
Idem in Ver. Ne multa,locuturum fe effe confirmat.
Ibidem: Ne multa,Sextertia decem me, inquit, dixi,
daturum.
Ibidem:Vndiq; reclamatur,ne multa iterum ifte ali
quanto poft ad illos uenit. -

Ibidem: Ne multa, iudices libertate, quam uos fociis

dediftis, hac ille inacerbiffimo fupplicio miferri
m feruitutis abufus eft.
Ibidem:Ne multa,ipfum dicere adolefcent audiftis.
Ibidem : Ne multa, iudices ijs contumelijs fcitote
Quintum Lolliumcoactum ad Apronij leges con
ditionesq; ueniffe.
Idem pro Cluentio: Et ne longum fit omnium uicie
g norum fummam effe in hunc beneuolentiam con
firmamus.
}
Horatius:
| Ne longum faciam.
1 NIHIL A D P E R S IV M.
Ihil ad Perfium, modus hic dicendi multis in
N locis reperitur illo perfe&to feculo ufita
tus:id enim eft ac fi dicamus: Nihil ad com
/ parationem Perfii, aut non eft id cum Perfio com
parandum.
I
. Terentius in Eunucho: At nihil ad noftram.
Cicero de oratore : Quem cognouimus uinum bo
. num,& non illiteratum:fed nihil ad Perfium.
V N Q_V ID R O M A M V E L IS &c.
-

z
IN': Romam uelis? Nunquid me uismo
dus eft loquendi apud uetercs, qucm mo
dum fequentia fecula omnino prtermife
runt. Nos autem apud quos fere latinus fermo re
uiruit, nondum ad hosflofculos manusadmoui
- T * mus
 a7 A D R I A N v S c A R D I N A L IS
mus: At fperofore breui,ut ad prifcum candorem
quamproxime accedatur.
Platus in Aulularia : Ibo igitur, parabo, nunquid
me uis?
Idem in Trinummo:Nunquid uis?Refpondetur:Cu
* res tuam fidem.
Terentius in Eunucho: Rogo nunquid uelit : Re~
&te inquit.
Idem in Adelphis:Nunquid uis,quinabeam?
Cicero Q.Ciceroni fratri: Me adhuc nemo rogauit,
nunquid in Sardiniam uellem:te puto fpe habe~
re,qui nunquid Romam uelis qurant.
Id Atti.Me expenf fuauilla nunquid ucll rogauit.
Eidem : Is me proficifcentem Apameam profecutus
eft nec cum poftea in caftra ueniffet , atq; inde di
fcederet,nunquid uellem rogauit.
Titus Liuius ab urbe condita: Frequentia profequen
tium); nunquid uellet.
o C T V, I N T E R D I V.
Otu, Interdiu,quod fere omiffum eft,& om
nes dicunt bonis alioqui uerbis, de note,
in mcridie.
Cfar in commentariis : Pompeius clam & no&u,
Cfar palam,atque interdiu.
Cato de re Ruftica : Marti Syluano,in Sylua inter
diu in capita fingula boum uotum facito.
N E C C A P V T NEC P E D E S H A B E T.

INEcfrequenter
caput,nec pedes habet, modo hoc loquen
di uulgaris etiam nunc fermo Romanus
/ utitur, cum res intricata & im
pedita eft,ut qu6 te uertas nefcias.
Cicero Curioni: Propter res tuas ita contratas, ut
quem
 " . D E M o D I S L AT. L o Q. 477
M. quemadmod fcribis, ncc caput,nec pedes,equid
uellem uti pedes haberent,ut aliquando redires.
** N I H I L M IH I L O N G I V S, NI
hil propius,nihil potius.
f{ Ihil mihi longius,nec quicqum mihi longius,
}
IN
.
nihil fuit propius, nihil fuit potius, modi
funt loquendi maxime edifcendi.
Plautus in Mili.Nihil fuit propius qum ut perirem.
Cicero Rabirio Pofthumo: Nec mihi longius quic
quam eft iudiccs,qum uidere hominum uultus.
Idcm in fomnio Scipionis : Nihil mihi fuit potius
qum ut Mafiniffam conuenirem. -

N o N ID EM TIBI ET MIHI. . ,-
QI Notandum cft & hoc non uulgare dicendi genus.
Non idem tibi & mihi, quod multi multo aliter
proferunt, Nemo enim non dicit: Non idem tibi
ficut mihi,ucl non idem tibi quod mihi.
Varro de lingua latina : Et de ijs non eadem orato^
res & poet,
Cicero de Fato: Vide ne non eadem fit illorum cau
fa & Stoicorum. - -

Salluftius in Catilina: Non eadem uobis & illis ne

ceffitudo impendet. ,
- -
-*

NO N H AB EO Q V o D T E.
* , , accufem. *.
I Non habeo quod accufem fenetutem. Non habeo
quod tc accufem,nihil habeo quod defendam:cer
to modo loquendi illius temporis elegantiffime
dicebatur: Minores hc ut alia corruprunt.
Cicero de Sene.Nhabeo quodaccufemfenetutem.
Idem in epiftola ad Clium: Neq; tamcn adhuc ha
beo quod te accufem. -

_* T 5 Idem
 a*g A D R I A N v S c A R D I N A L I s
Idem pro Tito Annio Milone: Nihil fane id profit
Miloni qui hoc fato natus eft,ut ne fe quidem fer
uare potuerit, quin un Rempub. uosq; feruaret:
fi id iure non poffet nihil habeo quod defendam.
N E V E H O C, N E V E I L L V D.
qNue hoc,nue illud,genus eft dicendi perelegans:
& ut eft longo interuallo omiffum, ita eft ueluti
poftliminio repetendum.
Cicero Lentulo: Peto te,ne id me,nue inhoc reo,
nue in aliis quaeras. :
Idem de oratore : Vt nue afper eorum concurfus,
nue hiulcus fit.
Ibidem: Vt nue afpere concurrant, nue uaftius de
* ducantur.
* M E V I V A M 8{c.
Neuiu,ne ualeam,ne fim faluus,peream,difpere,
moriar,male mihi fit:modi funt dicendi,cum quid
affeuerare,& ueluti quibufdam precibus deuoue^
re, aut facramento aliquo obteftari contendimus.
Cicero Attico: Nefimfaluus,fialiter fcribo,acfentio.
Eidem : Quid poteris inquis pro ijs dicere, ne ui
* * uam fi fcio?
Idem Caio Fabio Gallo: Sed ne uiuam fi tibi conce
do,ut eius rei tu cupidior fis qum ego fim?
Eidem: Moriar fi quifqum me tenet prter te.
id: Male mihi fit fi nquam quicquam tam enitar.
Idem Tironi:Solicitat,ita uiuam me tua mi Tiroua
letudo.
Propertius:
Difpeream fi quicquamliud,qum gloria de te
Quritur.
IN V N C E R A T.
qNunc
 DE MODIS L A T. L o Q. ' 279
[Nunc erat,antiquiilli fimul ponebant prgfens cum
prterito. -

Ouidius in epiftola ad VIyffem. ?

Nunc erat auxilijs illa tuenda patris. -

Horatius: Nunc faliaribus ornare puluinar deorum.

Tempus erat dapibus fodales. -

CiceroAttico: Nunc reus eratapud Craffum diuitem

Vetius de ui.
Eidem: Brutus erat in Vefide etiam nunc.
N O M E N F A C E R E.
I Obferuaui itcm quid fit exigere, & facere nomem
& nomina defeta, non idonea. Vifumq; eft mihi
nomen & nomina quandoque pro debitoribus,
quandoque pro ipfo debit&accipi. Facere autem
nomina, id ff quod debitores compararc: qu
diuerfis modis fibat, patis, ufuris,uel promiffis
menftruis,aut annuis frutibus.Pecunia enim,aut
' numeratferuabatur in arca,aut emptis agris;uer
mercibus in nominibus collocabatur:ut infra p
fitae autoritates mclius declarabunt. -

Cicero de natura deorum : Aut tu illum frutu fal

las,aut per literasauertasaliquod nomen,aut per
feruulum percutias pauidum. -;
Idem Attico : Salaminosautem, hos enim poteram
coercere, adduxi, ut totum nomen uellent Sca*
ptio folucre.
Idem pro L.Flacco: Hermippoq; percontanti de no
mine Fafiano. -

Paulus de pignoratitiaa&tione,l.Siconuenitur,utno
men debitoris mei pignori tibi fit,tuenda eft prg
tore hgc contentio:ut & tein exigenda pecunia,&
debitor aduerfus me fi cum eo experiar tueatur:
T 4. ergo
 sgo AD R I AN VS C AR D IN A L IS
ergo fiid nomen pecuniarum fuerit, exatam pe
cuniam tecum compenfabis.
Vlpianus de doli mali exceptione, 1. Apud Celfum:
. Quod fi is, cui pecunia dcbebatur cum debitore
decidit, & nomen eius uendidit Seio, cui debitor
mandauerat,ut nomen emeret.
Scuola de lcgatis,l. Nomen debitoris in hc uerba
legauit : Titio hoc amplius dari uolo centum au
reos, quos mihi hreditas C. Seijdebet, aduerfus
quos ei ationem mandari uolo, eiq; eorundem pi
gnora tradi. Quro utrum haeredes tantum de
em dare debeant,an omne debitum: hoc eft,an &
ufuras debeant mandare ? Refpondi, uideri uni
... ucrfam eius nominis obligationem legatam.
emuleius de emptionibus, l. Si plus : Qui nomen ,
quale fuituendidit, duntaxat, ut fit;non ut cxigi
, aliquid poffit,& dolum prftare cogitur.
Cinna de Catone: Mirati fumus unicum magiftrum,
.._ fummum Grammaticum, optimum Poetam, om
nes foluere poffe quftiones, unum difficile ex
* pedire nomen.
* F A C E R E N O M I N A.
Cicero de officijs:Hortos emit inftru&tos,nomina fa
cit,negocium conficit.
Idem Fabio Gallo : Tantum ex Arpinati ueneram,
cum mihi te liter reddit funt ab eodemq; ac^
cepi Aniani literas,in quibus hoc inerat,liberalif
fimum nomina fe faturum, cumueniffet qua ego
uellem die. -

Paulus de peculio,l. Ex fa&to : Plane fi ex te pupilli

nomina fecit, uel pecuniam in arca depofuit, da
, tur eiucndicatio nummorum.
i . - .*.
Pompo
 D E M o D IS L A T. L o Q. . asi
Pomponius de peculio, l. Peculium: Si uero nomina,
ita fecerit dominus,ut quafi debitorem fe feruo fa
ceret,cum debitor non effet,contra puto.
Scuola de fidei commiffarijs libertatibus, l. Thais:
Stichus Archarius probante domino nomina fe
cit,& rationes domino fcriptas exhibet,nec poft
ea nomen ullum fecit. . . . .
Idem dc legatis,l. Nomen debitoris: Multos nouos
debitores amplarum pecuniarum fecit. & fubdit:
Qufitum eft, anhuic filio, eorum nominum quae
ipfe fecit,prceptio permittenda effet.
Papinianus De ufu, & fufrutu, lege. Vxori: Non
idem feruabitur in nominibus ab hrede fatis.
- E X I G E R E N O M I N A.
Cicero in Verrem: Vt repcriretur pecunias fumpfif
fe mutuas,nomina fua exegiffe.
Paulus de ufuris, legc, Caius : Exigifolent etiam fi
omnia nomina idonea fint.
N O M I N A SIM P L IC I T E R. *.

Cicero in Verrem: Ille clamare cum raperetur, nihil

fe miferum feciffe, pecuniam fibi cf in nomini
bus numeratam,in prfentia non habere.
Idem in Topicis: Non fi uxori uir legauit argentum
omne quod fuum effet, idcirco qu in nominibus
fuere lcgata funt. Multum enimdiffert,in arc ne
pofitum fit argentum,an in tabulis debeatur.
Idem Attico: Nomina mea per deos expedi.
Horatius in fermonibus: Nomina fetatur.
- Idcm in epiftolis.
Cautos nominibus certis expendere nummos.
Vlpianus de rebus eorum,quitutela,lege,Magis pu
ta:Qurere ergo debet,an pecuniam pupillus ha
- -* - 5 beat,
 ag AD RI A N v S C A R D I N A L IS
' beat, uel in numerato,uel in nominibus: qui con
uenire poffint,uel in frutibus conditis, uel etiam
in redituum fpe,atque obuentionum.
Papinianus de adminiftratione & periculo,lege,Tu
tor: Siue curator nomina qu iufte putat non eft.
fe idonea. -

* Idem eodcm titulo,lege, Tutores nominum paterno

Tum periculum, qu poft pubertatem adolefcen
- tis idonea fuerant,prftare cogendi non erunt.
Scuola de adminiftratione & periculo, lege, Qui
negociationem: Duo millia potuerint fubftantia,
hreditatis feparare, & in nomina collocare ne
glexerint.
Idem de fundo inftruto,lege, Liberto: Ex nomini
bus debitorum clegit idonea nomina. . -

Africanus ad fenatufcfultum Velleianum,1. Tutor:

Quod par idoneo nomina debitorum uidertur.
Modeftinus, Si certum petatur: Periculum nomi- '
num ad eius cuius culpa fatum probari poteft,
pertinet.
Scuolae de ftatu liberis, lcge, Sticho : Argentarius
coa&tor cum pene totam fortunam in nomini
bus haberet.
Idem de fundo inftruto,lege, Liberto: Ex nomini
bus debitorum elegit idnea nomina.
Idem de donationibus,lege,Ad eum: Peculium tuum.
9mne quicquid habes, tam in nominibus, qum
in rebus muentibus, fiue in numerato, me tibi
concedere hac epiftola mea manufcripta, notum
tibi facio.
Papinianus de adminiftratione rerum,lege, Impera
tores: Item rcfcripferunt, nominum qu di$
1(3
 : D E M o D f S L AT. L o Q. - 29;
yafata funt tempore curatoris, periculum ad
ipfum pertinere. _ _ ;
O P E R A M L V D E R E.
Vis neget effe modum loquendi, quo Lati
nitas tota contineatur ? Nam quis effet,
quioperamludere,dicereauderet,nifi pri
* us patres illilatin eloquentiae fic dixiffent?Cum.
* enim fruftra aliquid fieri putabant, Operam lu
dimus diccbant : quod imitatione dignum maxi
i me eft. -

Plautus in Pfeudo: In pertufum ingerimus dita do

1ium,operam ludimus.
Terentius i.Phormione : Inillis frutus eft, in illis
opera luditur. . -

Plautus in Cafina:Si me nunc fufpendam,operam hu

~ ferim,& prter operam reftim fumpti fecerim.
* . O S.
S, certo modo loquendi ab illis antiquis pro
audacia,& temritate,quandoque pro con
fpetu ponitur.
Ciceroin oratore: Quod tandem os eft illius patro^
ni, quiad eas caufas fine ulla fententia iuris audet
accedere? -

Idem in Verrem:Os hominis, infignemq; impudene

tiam cognofcite... , ,; -

In Philippica quinta:Sedilludos,illamimpuritatem.
In Philippica undecima: Audiffet furentis introitum
Dolobellae,uocem impuram,atqyos illud infame,
Idem pro C. Rabirio Pfthumo: Quod habent os?
quamaudaciam?
Salluftius in Iugurthino: Incedunt per ora ueftrama
gnifice. *

- Cicero
 234 AD RI A N v Sic A R D I N A L IS
Cicero pro Gn. Planco: Qu cum ita fint, iam fuc
cumbam Laterenfi ifti tuo ori nimio, in eo,in quo
nihil poteft effe nimium : quoniam ita tu uis,ni
mium me gratum effe concedam.
O P E R. AE.
Perae in plurali, quod nufquam ab alijs obfer
uatum reperi, id effe uidentur quod fetato
res,affeclae,clientes,Qu resquo iudicari fa
cilius queat ut confueui,infra qu collegi, locaui.
Cicero Quinto fratri : Cum omnia maledita, uer
fus etiam obfcocniffimi in Clodium& Clodiam di
cerentur : illc furens & exanguis interrogabat
fuosin clamore ipfo,quis effet qui plebem fame ne
caret? Refpondebant Operae, Pompeius. & fub
dit: Fatuseft noftrisimpetus, fuga operarum.
& fubdit: Itaq; fe comparat, homines ex agris ac
cerfit, operas autem fuas Clodius confirmat, ma
nus ad Quirinalia paratur. -

Eidem:Oper Clodian clamorem fuftulerunt.

Idem Attico:Oper comparantur.
Eidem:Oper Clodian pontes occuparant.
Eidem : Qui erant mecum, facile operasaditu pro
hibuerunt.
Idem pro P.Sextio: Erat enim mihi contentio, non
cum uitore exercitu, fed cum operis condutis,
& ad rapiendam urbem concitatis.
Idem pro P. Sylla: Contra patrem tuum operas &
manum comparaffe.
Idem, qua Sentui gratias agit poft reditum fuum:
Cum ijfdem operis fuffragium ferentibus.
* * O BT I N E RIE P R. Q.
- - uinciam,
` . * 1 Obtinere
 * * D E M o DIS L A T. L o Q, 24;
tinere prouinciam, modus dicendi, quo fi~
O gnificatur habere prouinciam ad tcmpus
d regendum,ut Proconful,aut Prtor,uel
ut Quaeftor,aut pro alio magiftratu.
Cicero in Verrem : Iam antea in fella fedens Praetor
cum prouinciam Siciliam obtineret.
In eundem: Sic obtinui Quaefturam in prouincia, ut
omnium oculos in meunum conietosarbitrarer.
Idem pro L.Flacco: Cum Afiam prouinciam confu
lari Imperio obtineres.
Idem pro Q. Ligario:Interim P. Atius Varus, qui
prtor Afiam obtinuerat,Vticam uenit.
Idm in Vatinium teftem : Cum Quaeftor Macedo
niam obtinebat:
Idem pro M.Clio: Africtum Prgtorille obtinebat.
ILentulus Ciceroni:Et mihi dent negocium ut Afiam
obtineam.
Titus Liuius ab urbe condita : Galliam prouinciam
obtinere. L^
q[Obtingere autem prouinciameft,cum fortito pro
uincia regenda alicui committebatur.
Cicero in Vcrrem:Quftor ex Senatufconfulto pro
> uinciam fortitus es,obtigit tibi confularis.
Idem Attico : Afiam Quinto fuauiffimo fratri obti
giffe audifti.
O B.
Velli ex intimislatebris,modo coniun&ionis,
-

IE modo praepofitionis particul Ob, candi^

diffimum fnfum:non enim uulgatum illum,
aut palam pofitum, quod propter fignificat,ucr
id quod circum uelanteaut contra oftendat, atq;
ita ante,utfcrmoniinterponaturuelut obex, qui^
* .. . * dam,
 agg A D R I A N VS: C A R D IN AL IS
dam,&interiaceat: ut obfidere urbem, id eft cir
cunfedere. ; *
Plautus in Milite: Nunc demum experior ob oculos
caliginem prius mihi obtigiff.
Ibidem: Nam ille qui lanam db oculum habebat, nau
ta nOn erat.

Idem in Truculento: Irata eft, quia fcortum ob ocu

los adduxerit.
Cicero pro P.Sextio: Aut ego illas res tantas,in tam
ta improborum multitudinc cum gerebam, non
mihi mors,non exilium ob oculos uerfabantur?
Idem de finibus bonorum & malorum : Cuius inco
la Sophoclesob oculos uerfabatur.
Titus Liuiusab urbe condita: Focda mors ob ocu
los erat. '
Ibidem: Vt mors ob oculosomniarn effet.
Vergilius:
Cun&us ob Italiam terrarum clauditur orbis.
Plautus in Aulularia.
I)um it dormitum,follem obftringit ob gulam.
I N D E O BIR E P R O V I NCIAM,
obire fundos,obire facra dicitur.
Cicero in Verrem: Ego Siciliam totam quinquagin
ta diebus fic obij.
Idem de Oratore: Iudicia priuata magnarum re~
rum obire.
Ibidem:Cuinoftrum non licct fundos noftros obire?
Vergilius: *.
Ducunt exortem Aeneae,quemfulua leonis
Pellis obit totum.
Cicero in Verrem : Nam aeftate fumma, quo tem
pore caeteri prtores obire prouinciam & con
- - curfa
 DE M o DIS LAT, L o Q. z$*
. urfare confueuerunt.
idem : Cum uero ftas fumma effe iam cocperat,
quod tempus omnes iam femper Sicili Prto^
res in itineribus confumere confueuerunt, propte
ea qud tum putant obeundam effe maxime pro
uinciam,cum in areis frumenta funt. -

Idem pro lege Manilia : Cum ita claufa erant nobis

omnia maria,ut neque priuatam rem maritimam,
neq; publicam iam obire poffemus.
Titus Liuius ab urbe condita: Quanquam ipfe plu
rima facra obibat.
Ibidem:Munus uigiliarum obibant.
Ibidem : Quia duo confules obire tot fimul bella ne
quirent. . '
Ibidem:Ne ad omnia fimul adire,& obire unus non
poffit.
Ibidem: Haud grauatg munia obeundo.
Cicero de amicitia : Qgi diligentiffime femper illum
diem,illudq; munus folitus es obire.
Pro lege Agraria : Qui rerum priuatarum caufa le
gationes liberas obcunt.
Ibidem: Haereditatum obeundarum caufa.
Vergilius.
Magnas obeuntia terras Tot maria intraui.
Caeiar in commen.Omnia per fe obire,& quid quo
quo loco faciendum effet prouidere non poft.
D E P A R T I C VL A O B P RTO
CQntra.
Plautus in Sticho : Tranquillam uiam concinna: Si
rex obftabit,regem peruertito ipfum.
Ibidem:Si tibi nulla gritudo eft animo obuiam.
Q F F E N D E R E.
Offendere
 233 A D R I A N V S C A R D I N A L IS
dere, interdum idem eft quod incurrere:
O FfenVnd
-
e offenfiones pedum, quas Auguftus
Cgfar ut dirum & mali ominisabhorrebat.
Plautus in Curculione: Ne quem in curfu capite, aut
cubito,aut petore offendam,aut genu.
Ciccro Marco Varroni : Qgis eft tam Lynceus, qui
tantis tenebris nihil offendat,nufqum incurrat?
Idem Lentulo: Si cecidiffet ut uolumus & optamus:
omnes te fapienter,& fortiter:fin aliquid effet of
fenfum, eofdem illos & cupide, & temere feciffe
dituros.
Idem in Verrem:Si tantul offenfum,titubatumq;fit.
Ouidius in epiftolis.
Cum foribus uelles ad Troiam exire paternis:
Pes tuus offenfus limine figna dedit.
Idem de Faftis:
Creditur offenfo procubuiffe pede.
Tibullus:
Te canitagricola magna cum uenerit urbe
Serus inoffenfum retuleritq; pedem.
Idcm Tibullus:
Cffcnfum in porta figna dediffe pcdem.
Vitruuius: Si ad afciam offenderint calculi, non erit
calx temperata.
Plautus in Penulo:Quenq; uifco offenderant.
Titus Liuius ab urbe conidita : Miles offenfo fcuto
praebuit fonitum.
Cicero pro Cluentio : Quibis apud eos iudices of i
fendiffct.
O P E S.
Pes bonis illis autoribus pofitas non folum
pro diuitijs,ucrumetiam pro potentia,quae
- conftat
 . D E. MO DIS ;L C Q.* 2$
conftat ex amicis, clientelis,propinquis, popula
ri fauore,infra plne colliges. yma - r-
cic.deofficijs:Exiftuntgin Repub.plerunq; largito ,
** res & fatiofi:ut opesqummaximas confquam*
.* tur;utfint potius fperioresui,jiufticia pafes.
'Idefnde amicitia: Diuitiae ututare,opes utcstare,*
.*.** noresut laudare. ::: . :i, ^..i.. ..^t:. f::::':!c t
Ibidem: Sic multorum opes praepotentiama exclu*
dunt amicitias fideles. . T. , ;, t r**. ss *'
Idem pro Cluentio: Sylla maximis opibus, cogna
tis,ffinibus. ** 3- *' ' ' * -- * *i* *T: .: :.
Idem Attico : Tamen firma munitur quaedam nobi
32 ad retinendas opes noftratura(utfpero)uia. -i-f
Idem Publio Quintio: Vt P. Quinius, cui tenues
> opes, null facultates, exiguae amicerum copiae
***{iint,dumaduerfario gratiofiffim6 cohtefidat:
Idem ad equites Romanos: Et finglorum opes f.
.. pe{unt tentes.' t .' .-., o. t. -

Idem pro L.Murena: Vt eius opes, atque ingenium

-* prfidio, multis etiamalieniffimis,uix ciquam
-. inimicus effe deberet.
o P T I M vs, M AX IM vs. r.
- Ptimus, maximus, non folum de deo dicitur,
fed de fundo,agro,domo,& alijs. ***, .
.Celfus de contrahenda emptione: Cum uende
resfundum n dixifti,ut Qptimus maximusgeft.
Hemuleius de emptionibus, lege, Quoad{eruitutes: .
-:Nifi ut optimus maximiisque effet traditusfue
rit fundus. 2.'i : ...
aulus de legatis, lege, Simihi: Vt optimi maxi*
mniq; funt. . . _ j ** * .
Idcindcfundo inftru&o,lege, Fundo!egato: Vt o*
tiir;c:, W ptimus
 so ApR IANVS CARDINAL 1
- ptimus maximus$ eft. * *,
P E R P E T V V S.
*. Vm multi in nomine perpetu,& ucrbo per
petuo crrauerunt,proprietatem,qug in di
: : cendi bonorum autorum modo confiftit,
ignorantes? Eft enim perpetuum inter caetera quod
flidum, non concifum infruftra, fed continuatum,
non interruptum, aut temporis fpatio intermiffum,
Et eodem fenfu perpetuare dicitur, id eft fine inter
miffione continuare,uti infra late oftendetur. -

lautus in Rudente: Iatate exemplis plurimis mi.

: fere perpetuam notem. . . . . :
Idem in Mercatore : Siquidem ifti dito folida &
: : perpetua eft fides. . . -

Terentius in Hecyra: Cum milite Corinthum hinc

fum profeta inhumaniffimo: biennium ibi per
... petuum mifera illum pertuli.
Ibidem: O fortuna,ut nunqum es perpetuo bona.
iccro in Verrem: Vna lata uia perpetua. , ...
Idem ad Atticum: Clodium prfentem fregi in Se~
natu, cum oratione perpetua pleniffimagrauita~
tis,tum altercatione. - -

Catoin rc Ruftica: Vltro citrque fulcos perpetuos

* ducito. - - ;
[Cfar in commentarijs:Erant perpetuae paludes.
bidem:Trabcs perpetuae collocantur. -

Ibidem: Palus perpetua intercedcbat. - .

Ibid. Perpetuae foffae quinosaltae pedes ducebantuf.
Ibidm: Pro uetere,ac perpetua in me fide.
Cicero pro Lege Manilia: Qgod ut illi proprium,a
perpetuum fit.
dem pro Gn. Planco, Ego ueroficum illorum im*
% --- i - . - piorum
[! D E M O D IS L AT. L o-Q. ' aot
* piorum ferro & manu concidiffem in perpetuura
Refpub. ciuile prfidium falutis fuae pcrdidiffet.
Idem ifi Catilinam: Ignem Veftae perpetuum ac {cm
* piternum. - :
Vergilis: Pafcunt perpetuo tergo bouis.
Idem:
Pcrpetuis foliti patres confidere menffs.
$ Idem: . '
Solne perpetua macrens carperc iuuenta.
- Ouidius in Ibin. *
Dij tibi dent,nudosq; lares,inopemq; fene&am
t longas hyemes,perpetuamigfitim.
Idem de Ponto:
Sic mea perpetuisliquefcunt petora curis.
Catullus:
Iucundum mea uita mihi proponis amorem.
' ' Hunc noftrum inter nos,perpetuumq;fore.
Vitruuius: Dum in craffitudine perpetu talcg olea*
ginae uftulat qum creberrime inftruantur.
Jdem:Quaeratur folum,fi fit perpetuo folidum.
3Idem: Sin autem ualles erunt perpetuae in declinato
loco curfus dirigentur .'
'Titus Liuius ab urbe condita:Saltus perpetuis mon
'tibus inter fe iunti. - .

Ibidem : Modo fit perpctuus huius qua uiuimus pa

cisamor. -

- Idem de bello Macedonico: Perpetuis orationibus

dieaffumpto. -

Paulus De feruitutibus rufticorum praediorum, le~

ge,Siuia: Si lacus perpetuus in tuo fundo eft: na
uigandi quoque feruitus, ut perueniatur ad fun
... dum uicimumimpoai poteft. , ' ''.:. . . *
i. '.. ' - V z Idem
 as A D R I AN v S c A R D IN ALIS
Jdem: Quod cuiufq; uniuerfitatis nomine, lege, Item
eorum:Nifi lex muuicipijuel perpetua confuetu
do prohibeat. -

Vlpiahus,foluto matrimonio,lege,Si cum dotem: Et

fiquidem interuallum furor habeat, uel perp&
tuus quidem morbus eft. -

T * P E R P E TV A R E. ` --

plautus in Pfeudolo: Non eftiuftus amator, nifi qui

perpetuat data.
Ciccro de Oratore:Vt fi cui fit infinitus fpiritus da~
tus,tamen eum perpetuare uerba nolimus. -

Idem pro Publio Sylla: Semper Cecilius in calami

tate fratris fuiidicium poteftatem perpetuan
dum legisacerbitatem mitigandam putauit.
PR AE S T A R E C VL P A M, D O.
- lum,& huiufmodi.. :

Vm legiffem uarijs in locis in Cicerone, apud

( ;
- iuriconfultos, &autores alios, penes quos
uidetur quodammodo Latin linguae pro
prietas rcfediffe , praeftarc culpam, dolum, uim,
r., cafum,uitium,& alia huiufmodi:& quafi ccutien
tibus oculis quid eo modo dicendi fignificare~
...tur, hallucinarer: contuliffemq; fimul plura loca
ex ijs,quo id melius internofcerem: uifum eft mi
hi id effe prftare culpam,uitium,& ctera id ge
mus, quod ad culpam teneri . Et ut fignificantius
: , dicam,id mihi uidetur culpam praeftare,quod fta
re proculpa: uti clarius ex ijs quas fubicciautori
' tatibus demonftratur. .
Cicero inepiftola C.Torquato:Simus igitur ea men
te,quam ratio&ueritas praefcribit: ut nihil in ui
ta nobis prftandum prter culpam Pur;
- / CIT!
 w

* D E M O D I S L AT. L O Q. sss
Idem de oratore: Perge uero Craffe, inquit Mutius,
, iftam enim culpam,quam uereris,cg9 prftabo.
Ibidem : Defendebamus quicquid fuiffet incommo
di in mancipio,id fi ucnditor fciet,neq; declaraf.
fet,praeftare debere. ' -

Ibidem:Demonftrare grauiffimis uerbis,multos fae*

pe impetus populinon iniuftos effe,quos praefta
re nemo poffit. - :
Idcm Papirio Peto : Sic uideo philofophis placuiffe
iis,qui uulgo foliuidentur uim uirtutis tenere:ni
hil effe fapientis praeftare, nifi culpam, qua mihi
uideor duplicitcrcarere. . . . . . -

Idem in Topicis: Omnibus eft ius parieteri dire

* tum ad parietem communem adiungere folidum
* uel fornicatum. At fi quis in pariete communi da
mniinfe&i promiferit;non dbcbit prgftare quod
fornix uitijfecerit. I, * _, -*

Idem pro Publio Sextio: Ea conditione gefferam ut

*. mem fa&um femper omnes praeftare, tuerique
deberent. ,

Idem ad Q. fratrem : Quos uero, aut ex domefticis

;, coniun&ionibus, aut ex neceffariis apparitioni
bus tecum effe uoluifti, qui quafiex cohorte Pr
toris appellarifolcnt,horum non modo fa&ta;fed
etiam dita omnia praeftanda nobis funt.
Idem de officijs:Siautem ditum non omne praeftan
dum eft,quod ditum non eft,idprgftandputas?
Caefar incommentariis: Neque periculum praeftare
eorum,fed totam rem ad Pompeium rciicere.
cicero de off. Nam cum ex xij. tabulis fatis effct ea
prgftare,quae cffent lingua nuncupata,qu qui infi
ciatus cffct, dupli pnam fubiret; iurifconfultis
{ V 5 etiam
 94. ADRIANVS C A R D IN ALIS
, etiam retic&tig poena eft cftituta. Quicquid enint
eft in praedio uitij, id ftatueruut fi uenditor fciret,
nifi nominatim ditum effet,prftari oportere.&C
fubdit: Cum in uendendo rem eam fciffet,& non
pronunciaffet emptori,damnii praeftari oportere.
&Papinianus dc reiuendicatione,lege,Si nauis: Pericus
hum mauis poffeffor pctitori praeftare non debet.
Idem De adminiftratione & periculo,lege,Tutores:
* Nominum paternorum periculum praeftare co
gendi non erunt.
Idem eodem titulo, & eadem lege: Vitus prteriti
temporis pcriculum praeftabit.
Vlpianus:Nautg,caupones&c.l.Siquis:Fa&umnon
' folum nautarum prgftare debere,fed& uetorum.
1dem de tutelis,lege,Si filiusfamilis: Aequum eft,ut
eum duntaxat dolum pater prgftet,quicommiffus
eft ante emancipationem filij.
Idem de Magiftratibus,lege, In ordinem: Non enim
debent magiftratus futuros cafus,& fortunam
prftare puplllo.
Idem de Legatis primo,lege, Quid ergo: Sed fi ani
mallegatum occiderit,puto teneri,non ut carnem
praeftet,uel caetera,fed ut praeftet pretium.
JPompeius de negocijs geftis, H. Si negocium abfen
tis,& ignorantis geras,& culpam,& dolum prae~
ftare debes, Sed Proculus ait.Interdum & cafum
praeftare debet.
Pomponius Soluto, matrimonio, lege, Si mora per
mulierem fuerit, quo minus dotem recipiat, do~
Ium malum duntaxat in ea re, non etiam culpam
maritus praeftare debet.
demineodem titulo, 1. In partem; Dolum & cul^
. w. pam
 ? i D E M o D 1 S* L AT. L o Q. " s
m. pam in eo peculio uelacquirendo, uel conferuan
$ do maritus praeftare dcbet. ?
Idem eodem titulo,l.Etiam:Licet in dotalibus rebus
*' noiffolum dolum, fed & culpam maritus praeftet.
Cum tamen quaeritur in iudicio de dote, an face
re poffit,dolus duntaxat comprehenditur.
Pauls eodem titulo,lege;Sifiliofamilis: Si poft di
* uortium res dotalesdeterioresfa&ae fint,&uir in
reddenda dote moram feccrit, omni modo detri
s mentum ipfe praeftabit. - -

Idem de Fideiuforibus,lege,Haeres: Eius qui non iu

re tutor,uel curator datus adminiftrationi fe non
immifcuit, dolum & culpam praeftare non debet.
iabolenus eodem titulo,lcge,Inijsrebus,quas prgter
numeratam pecuniam doti uir habet, dolumma
3 lum & culpam prgftare eum oportere Seruiusait,
Vipianus lcgati & cnduti,lege,Ex conduto:Ser
m. g uius omnem uim, cui refifti fion poteft, dominum ,
1 colono prgftare debere ait,utputa fluminum,grac -

- cukorum,fturnorum,& fi quid fimile acciderit.

P R AE. . - ..}*

1 Raepofitio Prae elegantiffime bonis illis au~

P. toribus ponitur cum comparationem quam*
dam inducit: ut Prae nobis beatus uideris, id
* * eft,plus nobis beatus. Aliquando tamenad com
parationem, ut aliqui etiam dixerunt. Plautus
& Tercntius prpofitioaem hanc prae, compo^
nunt cum quam,quandoque cum ut, ut clarius in^
fra uidebitur. .
Plautus in Aulularia: Sed hoc etiam pulchrum efk
prae quam ubi fumptus petunt.
Imin Moftellaria: Vidgo te nihilipendere 9mnes
- - V 4 homie
 s,& ApR I AN v S C ARD IN A IS
... homines prae Philolache. . .',,.
Idem in Sticho: Iuniores omnes relitas habeo pr
*. tu nolis. ^ *. ..*.. - *
Idcimim Milite:Quinonfum dignusprgte,quifigam
-: palum in parietem, :..:
Ibidem: Prae illius forma quafi fpernas tuam. _ .
Ibidem; Nihil hercle hoc quidem prae ut alia dicam.
Idem in Menechmis: Modeftior nunc quidem eft de
-. uerbis prae ut dudumfuit. -

Idem in Mercatore: Pentheum diripuiffe aiunt Bac

chas, nugas maxime fuiffe credo prae ut quo pa
, &o ego diuerfus diftrahor. -*- - -
Ibidem: Samus fifim prae te medicum mihi expetam.
Terentius in Eunucho : Hic ego illum contempfi
-, pr me. . . . :r; ** : -

ibidem:Quifiocceperitamare,ludum iocumq;fuiffe
: alterum dices illum,prout huius rabies qugdabit.
Idem in Adelphis: Omnia poftponenda putauit pr
... meo commodo. -

Ibid.Atq;huic aliquid paululum pr manu dederis.

Cicero Seruio Sulpitio: Non tu quidcm uacuus mo
leftijs,fed pr nobisbeatus. *:
fdem in Verrem:Qmnium minas atque omnia peri
... cula praefalute fua leuia duxerunt. t.
Ibidem: Vt ipfe confului hac caufa prae me nimis,e^
tiamfi fieri poffit,qum priuatuseffe uideatur:
Tbidem: Atque ut intelligatis ab ifto prae lucro,prae
-dque praefentiue&igalium,ncc pofteritatis ha
bitm efferationem. , **

dem in Rullum : Quaefiinillo minima fuiffent, ta^

men prae tuis facultatibus maxima putarentur.
Idem in Bruto.Isigfcita
- ... . '
putat Atticum,utuas;
QS
-
 : : D E M O D IS-L A T. L o Q. - 297
- los prae fe pene agreftes putet.''
Caefrin commentriis: Qod omnibus Gallis prae
magnitudine corporum fuorum brcuitas noftra
... contemptui cft. . . .;..:..,., . -

- Horatius: . . ...

Cuntane prg campo&Tyberino flumine fordent.

Titus !.iuius ab urbg condita: Quiomnia pr diui
tijs humana fpernunt. I,. III t

Idm de bello Macedonico;Sed quid ifta pr ijs,

qu te tuifque quotidie,alia fuperalia facinor
- **guntur , ,
.'T RAEIVDI c A R E. -

inRaeiudicare, apud eos, qui nouum, nonanti

P * quum
-'*
dicendi modum infcite fetantur, eft
id quod damnum autiaturam dare:uelutifi
I, dicant,ut folent: In hac re mihi ualde praeiudica
,-, tur,aut hoc non fine meo priudicio ; poteft.
.. Qui modus dicendiqum proculabfit ab ucra,ele
gantiq; Latinitate,infra perfpicietur : Nam prae
., iudicare eft aliquem exemplo alieni iudicijdam^
nare. Hoc enim iudicium praeiudicio differt: Iu
dicium eft quod ex caufaipfa fit.Praeiudicinm au
tem quod iudicibus exemplum poftea praebet ad
, iudicandum in eadem caufa,uel paribus caufis,uti
clare in oratione Ciceronis pro Cluentio colligi
, tur:qui duobus pr&iudicijs,unoin Scamnandrum,
altero in Fabritium eadem ueneficij caufa fatis,
Qppianicum damnatum effe demonftrat.
Cicero pro Cluentio: cum Oppianicum iam perdi
I tum & duobus iugulatum praeiudicijs uideret.
Ibidem:Tum denique cum duobus proximis praeiu
dicijscondcmnatuseffct. . . . -

---- V 5 Ibidem
 48 AD RI A N v S C A R D I N A L IS
Ibid. Nifiqug praeiudicia de eo fata effc conftarent,
Ibidem: Dinde ea de eo prgiudicia effe fata ab ipfis
iudicibus quibus condemnatus eft : ut non mo
doab eifdcmi, fed ne ab alijs quidem ullis abfolui
ullo modo poffet. * - .. -

Ibidem : Cognofcite nunc ita reum citatum effe il

lum,ut refemel atque itcrum priudicata,conde
mnatus in iudicium ucnerit. ' , :

Ibidem: Et qui caeteros nullo prgiudiciofa&o,tamcnt

ex ipfa cufa condemnaffent. .*
Ibid.Cum is duobus praeiudicijs iam damnatuseffet.
Ibidem: Patefa&um eft illo iudicio reum condemna
ri,prfertim ab ijfdem iudicibus, qui duo praeiur
dicia feciffent. -

Idem pro L.Murena:Si exiftimabit iudiciti accufato

risin reum proaliquo prgiudicio ualere oportere.
Idem de arte Rhetorica:Satifne caufae fit,quare cum
de ea iudicctur,de aliquo maiore maleficio,de quo
iudicium comparatum fit;praeiudicetur. -

Idem in Verrem: De quo non priudicium,fed pla

ne iudicium iam fatum putatur. - -

Ibidem: Hoc miror, qui de hoc homine praeiudicium

uoluerit fieri, per recuperatores de hoc ipfo non
modo prgiudicarit,uerum grauiffime,& uehemen
tiffime iudicarit.
M.Brutus Ciceroni: Quod enim nomd Senatus cen
fuit, nec populus Romanus iuffit, id arroganter
non praeiudico, neq; reuocoad arbitrium meum,
Titus Liuiusab urbe condita: Praeiudicium iam de
reis, & fenatu & popuMo Romano, & ab ipfo
rum collegis fa&um effe. - - .
P R O XIMVS ET VICI N v S.
Nulli
 D E M O D IS L AT. L o Q. - 2os.
Vlli dubium eft, quin inter proximum & Vi-, '
M. cinum differentia fit, licet prima facie ui
deantur idem: Nam qui uicinus eft,proxi
: mus certe uideri poteft:8 contr: qui proximus,
effe idem qui uicinus. Eft tamen Proximus is,qu
nemo antecedit, & quo nemo uicinior cft. Vicia
.. nus autem proximus, & idem non proximus effe
poteft. Sed ea duo nomina coniunta antiquo mo
-, do dicendi, quod difcrimen internofceretur,elea
gantiffime reperiuntur. _ - _ -

Wlpianus de fuis & legitimis hredibus,lege: Is eft

proximus, quem nemo antecedit: & is ultimus,
quem nemo fequitur. . : ; 1.

Platus in Mercatore: Tuus amicus&fodalis,fimu!

: uicinus proximus. -
Terentius in Hecyra: Defpondet eignatam huius ui
cini proximi. -

Cicero Attico: C. Arrius proximus eft uicinus, im

: ille quidem iam contubernalis. , '.
-

Eidem:C.Albanus proximuseftuicinus.
Idem de officijs:Qjaerit ex proximo uicino,numfe
:: vi qudam pifcatorum effent ? qud eos nullos ,
uideret.Nullae(quodfciam)ille inquit. -

Iabolenus,locati & conduti:QuidGmhabebat,are

am iuntam ei domuiuicino proximo locauerat.
Paulus de noui operis nunciatiofie, lege, Nonfolum
proximo uicino,fed fuperioribus. -

PE R T I N E R E.
P*#
- "

non femper imperfonale eft, nec eo

dem fignificato: Nam pertineo reperitura*
pud illos ueteres, fignificans id qu6d pertin
go,peruenio,contingo, . * *
Cicero
 soo A p R 1 A N vs c A R D I N A L IS
Cicero de natura deorum: Paulo fupra qum ad limi^
** guam ftomachus annc&titur, eaq;ad pulmones
' ufque pertinent. .' - * - .
Ibidem: d eafdem partes iecoris confluunt,ad quas
g'omnes eius uiae pertinent. '.
Ibidem : A corde utem in totum corpus diftribui
zi tur per uenas admodum multas, in omnes partcs
& corporis pertinentes. -

Idem pr Murena:Latius patet illius fceleris conta

gio qum quifquam $ ad plures pertinet.
Idm de officiis: Quod eorum adminiftratio latiff
< me pateat,ad plurimosq; pertineat.' -

Caefarin s:
:Neruioscommentarii
pertinent. Afinibus Treuerorum ad .

Ibidem:Equites barbaris omnibus, quiad Oceanum

* pertinent,ab Afranio imperantur. -

Idem : Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur,

'- pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni.
Ibidem: Aquitania Garumna flumine ad Pyrengos.
montes,& eam partem Oceani qug ad Hifpaniam
uergit,pertinet. ,^

Idem : Neque noftri longius, qum quae ad finem

porreta, ac aperta loca pertinebant,cedentesine
23 fequi auderent. - -

Idem: Veragrosq; mifit, qui finibus Allobrogum,

* & lacu Lemanno,&{ flumine Rhodano adfum.
_mas alpes pertinent., - -

Idem: Syluam effe ibi infinita magnitudine, quae ap

_ pellatur Bacenis,ac longe intrrfus pertifiere.
Hircius in commentariis: Atq; id iugum, quod trans
"paludem pene ad hoftiim caftrapertineret,medio
criualle caftris eorum intercifum aiimaduerte
- tct,
-^
 D E M o D IS L A T. L o Q. so,
ret, pontibus palude conftrata legiones traducit,
Titus Liuius de bello Punico: Himdres,eque chari
tas patriae per omnes ordines uelut tenore uno
pertinebat. . -

Idm de bello Macedonico: Agrosadmare pertinen *

tes euaftat.
Vlpianus de fonte deducendo, lege, Praetor: Qyod
it Prtor, pertinet: hoc fignificat qud ex di
bus eiusim tuas aedes pertinet, hoc eft dirigitur,
extenditur,pcruenit. , .:.-.-, - - -

irciusin commentariis: Alexandria eft fere tota

fub foffa,fpecusq;habet ad Nilum pertinentes.
Cfar in commentarijs:Omnia flumina, atq; omnes
,, riuos quiadmare pertinebant, Caefarauicrterat.
Ibidem: Ad earum partem munitiorem ducit, quae
pertinebant ad mare. , , . _ - ;

Ibidcm: Quam pertingere caftris ad flumen fupra

demonftrauimus.
Ibidem: Haec fyluam quandam contingebant.
. , 'PR AE CIPIT O. -

Erbo praecipito ueteres illi laudatiimi ute

\ } .. pori
bantur,praecipue cum de fideribus,uel tem
bus mentio incidebat, quod cum non ,
mulliminus obferuaffent , prcipitare atiuum
pro uerbo paffiuo pofitum effe fufpicatifunt. Mo
M.
dus enim loquendi eos latuir, qui pro Grammati
ca 8{ ratione apud eosautores,& in eo uerbo, &
! , si aliis frequenter ufurpatur. -

cicero in ratore: His autem de rebus folme ille

.admonuit, ut breuior effem: qui ipfe iam praeci
pitans, me quoque haec praecipitem penetiolue
; te coegit.
-
- l-*
Czfar
 $o, A D R I N VS C A R 1) IN AL IS
Cfar in commentarijs: Multi iam menfes tranfie*
rant,& hyems iam prcipitauerat. -

Vergilius.Et iam nox humida clo

Praecipitat.
* PR AE v E R T E R E P R AE v E R T r, ;
anteuertere. -

NRaeuertere,praeuerti anteuertere, non id figni

P ficant quod prcedere (ut aliqui uolunt)fed
id quod prponere, praeuenire: fed non fuo,
im,potius praepoftero,ac peruerfo ordine:id eft,
ut quod erat in animo, ut poftea fieret, fiat antea:
& contra quod ante erat faciendum, poftea fiat.
Sed id quoque praecipue notandum eft, datiuum
poft fe plerunque trahere,ac deponens idem uer
bum etiam fieri. ' ' '
[Plautus in Militc: Iam nos ifti rei praeuertemur. .
3Ibidem : Igitur id quod agitur,nunc hoc primum
pruerti decet. i

Idem in Mercatore: Mandatis rebus praeuerti uolo.

Ibidem: Abige abs te laffitadinem;caue pigritig prg
* *uert1er. -

dem in Captiuis: Certum eft hoc principium pr

* uertier.
Ibidem: Pol mcrrores mihi anteuertunt gaudijs.
Ibidem: Ei rei primum praeuerti uolo. -

3Idem in Pfeudo. Sed cm pietatem uideo amori tuo

pruertere,omnes tibi patresfunt. . . ;

Ibidem: Hoc praeuertat principio:illa omnia miff

habeo,quae antea agere occepi. _Y
Idem in Perfa: Stultitia eft, fi cui bene effe licet,eum
* pruertilitibus: pofterius ifta haec te magisage
rc par eft. ----,---
*. *. *: : -
 : * D E M O D I S I, AT. L o Q. 3o;
'Idem in Ciftellaria : Praeuerti hoc certum eft rebs
alijs omnibus... , , , . ' . , -

Idem in Mercatore:Saepe cx te audiui pater mandaa

: tae rei omnes fapientes primum praeuerti decet,
Idem in Bacchidibus : Rcbusalijsanteuertant Ba^
j chis,qu mandas mihi. , '.`
XIdcm in Cafina : Omnibus rebus ego amorem cre
do,& nitoribus nitidis anteuenire. . . . . -

Cicero de diuinatione:Si uacas animo,neq; habes ali

: quid quod huic fermoni praeuertendum putes.
Ibidcm : Atque idipfum , cum tecum agere conarer,
.-Fannius anteuertit. - '.:. . - - *. *,
qHoratiuscum uellet notare uitiaamicarum corrum
pereamatores dixit,Illuc prguertamur,acfi dixifa
fet,prius erat notandiiamatores decipere amicas,
praepoftere dic de uitijs amicarum.Ait enim
luc pruertamur,amatorem quod amic _. -
Turpi decipiunt caecum uitia,aut etiam ipfa hc :
Dcleant. . . . . . -- - -< ... . - '
Titus Liuiusab urbe condita: Nec poffe cum hofte
_ prope ad portas effent,bello pruertiff quicj.
Ibidem: Aegre impetratum tribunis,utbcllum rga
uerti finerent. * _ .- : ) ?
Ibidem: Nec rcmaliam pruerti cenfere. . .
dem debello Punico: Aut morte uoluntaria,aut fiia
ga pruerterent metum fuppliciorum. ; -

Idem ab urbe condita : Conati noui confules omnia

bus eam rem pruerti. | '
ibidem:Si Punicum Romano pruertiffe bellum. .
Idem debello Macedonico: Aliud in prgfentia,quod
magis inftaret,pruertendum fibi effe duxit.
ibidciii; Praeuertendos animos fufpitione talium
I.**
". 2. . confi
 so4 AD R I A N vs c A RD ,1 N, AL
confiliorum ratus. ***"
Is .
: ;t, r;. b? -

P o N E R EinI N
-
L V c R o,::*.ET
lucris;---
.. .
!: *! j.-.

P Onere in lucro,modushic loquenditum diceba

tur;cum aliquid boni prgter fpem euenibat.
Cicero pro Luicio Flacco : Quiefcafit igitr, &
* * me irihc lucro ponere, atq;aliud agere patitur.
P A R v o N EG o T I o, N v L2 oi
1;. * : '.. - lonegocio. r; .

1 Aruonegocio,nuIlo fiegocio,modus!oquendii!
- P lorum feliciumitemportiim, id fignificat quod
imperiti,paruo labre,nllo labre diciit.
Cicero Attico:Cato qui Siciliam tenere riuflhego^
v cio potuit. , "* . t :. . *'* . . . j. *'*^. ; -

, P R o T E M P O R, PR o
'
RE,*
Pr loeo. * * * *4 **** ****
:,::;*.* . r !
p*epre
tempore,pro re;pro lto fignificat qod in
dicunt,pro qalitate temporis, rei, koci.
Modifunt lquendi dotiffimiiillis feculi.
Cfar in commentariis: Cofifilium pro tempore;&
pro re caperet. j -; * .:.: :.: . . '-- --- 2: , -

' T * T. Vergilius in Bucolicis: '*'**i*i- . .

Nunc te marmoreum pro tempore fecimus.''* ;
Salluftius in Iugur. Pr tempore benigne refpondit.
Ibid.Deinde ipfe pro reac1oco paulatim procedere.
Cicero Attico: Nam pro malis rete habebat. -. .
Salluftius in Catilinam : Quod finguli pro opibus
quifhabe
. $$ qum plurimas uxores,denas alij;aliiplu
que ant;
* * , :f - - ' '. :

* D E P R E C A N D I M O D VS P E R.
fortunas,per caput,per fidem,per deos, *}
-
* . -
*
T. per homincs.
t
Per
 D E M o DIS L A T. L o Q. so;
Er fortunas, per fidem,per deos, perhomines,
P. modus eft deprecandi elegantiffimus, lite~
ratis celebratus,ab aliis negletus.
Plautus in Menechmis: Per ego uobis deos atq;ho
mines dico.
Ibidem: Per ego te hc genua obteftor. -

: Terentius: Per ego te deos oro, ne illi animum in

ducas. -. --.- - - -

Cicero Attico: Per fortunas, quoniam Rom ma

nes,primum illud perfice. - -

Eidem? Subueniigitur per deos,id$ qumprimum.

ji Eidem : Ne prouincia nobis prorogetur per fortu
nas dum ades,quicquid prouideri poteft prouide.
Eidem:Sed propera pcr deos,fcis quantumfit in tem
poribus,quantum in celeritate. -

Eidem: Per fortunas, & omnem tuum amorem, quo

me es complexus, omnmque tuam prudentim,
quam me hercle in omni genere iudico fingu~
* farem, confer te ad eam curam, ut de omni ftatu
meo cogites. -

Eidem: Ad quae recuperanda per fortunas, incum

be ut facis. -

Idem Terenti: Per fortunas etiam atq; etiam uide,

ne puerum perditum perdamus. -

Titus Liuius de bello Punico : Per ego te inquit fili

qucunque iura liberos iungunt parentibus,pre
cor quaefoq;. .
!
-
PARs, P Ropro
- -
vIRI
uirili. L I ' P ART E, - - - - -

P.Ro-proportione
mea parte, pro fua parte, pro rata part
: hic eft idem dicendi miodus;
qui pro uirili parte,quandoque abfolute; pr
' /- - x. uirili
yog AD R IANVS C A R D I N A L I S
I uirili, quod meo iudicio uiritim defcendit, ut fit
pro uirili parte, id eft quod uiritim diuifum ali
quem contingeret. -

Cicro Mctello Celeri: Atque etiam ut ita fieret pro

mea parte adiuui.
Idem in Verrem: Prcipue quod in iis artibus pro
mea parte uerfor,quarum ille princeps fuit.
Idem in Philippi . Tm me eius beneficio plufqum .
... pro uirili parte obligatum puto.
Idem de legibus : Ac poft de eius hredibus aliquis
exigiffet pro fua parte, -

Idcmin Verrem: Eft aliqua mea pars uirilis, qud

eius ciuitatis fum. - -

r ... Ouidius de Ponto.

Gaudia Caefariae mentis pro parte uirili
Sunt mea. -

Cicero in fomnio Scipionis : Hic eft inquit ille, qui

interuallis coniuntis imparibus, fed tamen pro
,, rata parte ratione difiuntis,impulfu& motu ipfo
rum orbium conficitur.
Idem in Tufculanis:Omnia ifta perindcut data funt
pro rata parte uita, longa aut breuia dicuntur.
Cfar incommentarijs: Agrsex fuis poffeffionibus
' pollicetur quadraginta in fingulos iugera & pro
, r rata parte centurionibus,euocatisq;.
Varro de rc Ruftica : Vt & lac pinge habeant, &
multum proportione.
Ibidem:Remittendum in datione proportione.
Ibidem: Et bubulci proportione addendi.
Cato de re Ruftica: Proportione omnia ca facito.
Cicero de Oratore:Sed oportet ut gdibusac templis
ucftibula&aditus, fic caufis principia propor
tione
 ID E M O D IS L AT. L O Q. yoy
tione rerum proponere.
Titus Liuius ab urbe condita : Nec impenfa grauis
eft, cum plufquam pro uirili parte fibi quenq; ca^
pere principium uiderint.
Ibidem: Illius glorig: pars uirilisapud omnes milites
fit fu ui&tri neminem focium effe.
Ibidem: Plus fibi qum pro uirili parte annitendum
, effe. -

Vitruuius: Prcintiones ad altitudines Theatro^

rum pro rata parte faciend uidentur.
Pars etiam pro officio plurimum candoris habe
refolet. -

Cicero de Oratore lib.z. Scd tamen hoc cecidit mihi

peroportune, quod tranfatis iammeis partibus
ad Antonium audiendum ueniftis. \
P R O XI M E, P R O P IV S.

; PRoxime cum praepofitio eft, accuftiuo iunta,

quandoque reperitur:qu & ipfa fermoniL
tino mor, paruam affert elegantiam.Idem fit
de comparatiuo Propius.
It Varro de re Ruftica : Villici proxime ianuam Cel
lam effe oportet.
Cicero Metello Celeri: Tu ipfe uelim iudices fatifne
uideatur ijs omnibus rebus tuus aduentus, cum
proxime Romam uenifti,mutuo refpondiffe.
Idem Attico:Officium meumeffe putaui qum pro
xime hoftem effe.
Idem in Antonium: Qperam det, ut cum fuis copijs
qum proxime Italiam fit. -

Caffius Ciceroni: Sunt tibi M. Tulli liberi,propina

quiq;,digniquidem te,& merito tibi charifflmiief.
/ c ctiam debcntin Republica,proxime hos chari,
X 2 qui
 3o8 AD R I AN v S c A R D I N A L IS
qui ftudiorum tuorum funt muli. -

Vitruuius : Quod non proxime calcem mali, quod

eft loco centri,fed in fummo longius,& ab eo pro
greffa recipiunt infe uela uentum. - -

Cgfar in commentarijs:Quod propius Romanosac

ceffffet.
Hircius in commem.Cum propiushoftem acceffiffet.
Titus Liuius ab urbe condita: Vt propius urbem Ro
mam exercitum admoueret.
Ibidem:Caftra propius hoftem mouit.
P E R V A D E R E.

pAri candore, & prope dulcedine quadam & hic lo

* quendi modus confetus uidetr: cum peruade
re incendium, per fata, peruadere tempeftas per
uineta,peruadere furor irati,aut crudelis alicuius
per populos, Abillis Latinitatis conditoribusfcri
ptum reperitur.
Cicero in Verrem : Quacunque iter fecit eiufmodi
fuit, non ut legatus populi Romani, fed ut qu
dam calamitas peruadere uideretur.
Ibidem: Quantum incendium non folum per agros,
fed etiam per reliquas fortunasaratorum ifto prg
tore peruaferit.
Ibidem: Te tanqum aliquam calamitofam tempefta
tem,peftemq; peruafiffe demonftro.
Ibidem : Locus intra Oceanum iam nullus eft,neque
tam longinquus, neque tam reconditus,iqu6 non
per hgc tempora noftrorum hominum libido pcr
uaferit.
Ibidem : Nec cum in Sicilia quidem fuit eodem in
teruallo pars eius belli in Italiam ulla peruafit:
Idem de natura deorum : Contratiores habent in^
- troitu$
- -
 Id E M O D I S L A T. L O Q. so
y* , ne quid in eas quod noceat poffit perua
T. . '

Cicero pro lege Manilia:Erat etiam alia grauis atq;

uehemens opinio, qu per animos gentium,bare
bararum peruaferat. -

Ibidcm:Quo non illius diei fama peruaferit?

Titus Liuius ab urbe condita: Paffim totam urbem
peruadit.
Ibidem : Murmur tribunali totam concionem per
uafit.
Idem de bello Punico: Cum pauor ac trepidatio to^
tam urbem peruafiffet. /

Idcm ab urbe condita: Vt clamor urbem peruaderet

gratulantium faluos redijffe. - -

Ibidcm:Cum ea fama forum,atq; urbem peruafiffet.

Idem de bello Macedonico: Terror omnem oram
maritimam peruafit.
Idem pro P.Sylla:Quas oras maxime quafimorbus
quidam illis furoris peruaferat.
- P R AE T E R E A.
AEc quoque claufula Praeterea, obferuatio
H ne prcipue digna uidetur: nam certo mo
do ij; non poft multa folum connu
merata perfetis illis autoribus ponitur, ue~
rumetiam poft fingularemaliquam uel perfonam,
uel rem.
Cicero Seruio Sulpitio: A me uero ita diligitur,ut ti
biuni concedam,praeterea nemini. -

Idem in Philippica prima : Nihil tum nifi quod erat

notum omnibus in C. Caefaris commentarijs re
periebatur, Num qui exules reftituti unum aie
bat,praeterea nemincm. - -

X 5 Ouidius
 gro ADRIAN v S C ARD I N A L Is
Ouidius de Ponto.
In quibus excepto qudadhuc utcunq; ualemus,
Nil me praeterea quod iuuet inuenies. -

Cicero pro Lege Manilia : Eundem hunc unumab

hoftibus metui,praeterea neminem.
P R AE S C R I B O.
Raefcribere, quod uerbum iurifperiti nonnulfi
P pro certo temporis fpacio capiunt: quod ubi
praeterijt res de qua controucrfia fit,ultra a~
gi non poteft. Id tamcn fignificatum etfi celebre
apud eos eft, Latinum tamen non effe conftat.
Praefcribere enim(ut infra patebit) eft id quod fta
tuere,conftituere,prcipere.
Terentius in Andria : Tute ijs rebus finem praefcri
pfifti pater.
Cicero Torquato.Simus igitur ea mente, quam ra
tio & ueritas praefcribit.
Idem Attico: Sed nihil praefcribo, accurate uelim
raefcribas tuam ad me fententiam.
Eidem : Veniigitur, & age de pace: medne inquam
arbitratuaut tibi inquit ego praefcribam?
Idem pro L.Flacco: Plura etiam effundet,qum tu ei
domiante praefcripferis.
Idem in Vatinium teftem: At tibi iam inde praefcri
bo, ne tuas fordcs cum clariffimorum uirorum
fplendore permifceas.
Idem de finibus bonorum & malorum : Omnis au^
tem in quaerendo,quae uia quadam,& ratione ha
betur oratio,prgfcribere primum debet,ut quibuf
dam in formulis ea res agatur.
?Idem pro Tito Annio Milne: Sin hoc & ratio do
tis,& ncccffitas barbaris,& mos gentibus, fe
- 1T1S mA*
 p E M o D I S L A T. L o Q. gis
ris matura ipfa prfcripfit. . .
Idem pro Aul6Ccinna: Veftra autoritate hoc con
ftituetur,hoc praefcribetur.'
Idem in Tufculanis: Etfi iniquum eft praefcriberemi
hi te,quemadmodum me difputari uelis.
Idem pro lege Manilia : Facile intellexi Quirites,
& quid de me iudicaretis, & quid alijs praefcri '
beretis. \ .

Idem de officiis:Si hoc natura praefcribit.

Cfar in commentariis : Non ad alienum praefcri^
ptum,fed ad fuum arbitrium imperare.
Ibidem : Si ipfe populo
quemadmodum Romano
iure fuo non praefcriberet,
uteretur. _ *

Horatius in Sermonibus:
Quid faciam praefcribe.
Afconius Pdianus: Non dixit fua uoluntate, ne
praefcribat iudicibus fequcndos effe Siculos.
Cicero pro Gn. Planco: L. uero Apuleius hunc tanti
facit,ut mor illum maiorum qui praefcribit, in pa
rentum loco quaeftoribus praetores effe oportere. '
Idem pro Lucio Flacco:Cui fi patrem conferuabitis,
qualis ipfe debeat effe ciuis prfcribetis. -
Idem pro Publio Sextio : Sed etiam memoria digna
uti R. P. capeffendae autoritatem difciplinmque
praefcribere. - -

Idem in Catilinam: Et L. Caffio effe praefcriptum.

PR AE I R E V E R B A, P R AE I R E
uerbis uel uoce.
pRi;e uerba, dicebant illiuer Latinitatis princi
pes,cum carmen aliquod canendum antequ uel
focdus feriretur, aut execratio piaculi gratia per
pontificem,uel i , aut alium magira^
4- tum.
 sis AD R I A N v S C A RD IN ALIS
tum fieret,magiftratus primo pronunciabat. Vn
de prire uerba, hoc eft inire uerba, uel praeueni
re dicebatur. Prire uerbis,& prire uoce,fimpli
citer erat uerbis aut uoce prgfari,ut clarius ex in
ferioribus patebit.
Titus Liuius ab urbe condita: Pontificem prgire iuf
fit uerba, quibus fe legionesq; hoftium deuoueret.
Ibidem: Coatus pontifex maximus uerba praeire.
Ibidem: Agedum pontifex praei uerba, quibus me
pro legionibus dcuoueam.
Ibidem : Obfecratio itaq; populo dum uiris prae
euntibus fata.
Ibidem: Ditator praeeunte Aulo Cornelio pontifi
ce maximo, ludos magnos,tumultus caufa uouit.
Ibidem: Sunt qui M. Fabio pontifice maximo prae
fantc carmen,deuouiffe cos fe pro patria Quiriti
busq; Romanis,tradant.
Idem de bello Macedonico: Preuntibus execrabile
carmem facerdotibus.
: Jbidem: Id uotum in haec uerba praeeunte P. Licinio
pontifice maximo,Conful nuncupauit.
Plautus in Rudente: Praei uerbis quod uis.
Cicero pro Tito Annio Milone: Qui hefterna etiam
concione incitati funt,ut uobis uoce praeirent.
P R O D E R E M E M O R I AE.
pRodg; memoriae,moduseftloquendi, fignificans
quod uulgo manifeftare pro memoria feruan
da8{ alijsineptismodis dicitur.
Cicero pro lege Mani.Quod iam nationibus exteris
incredibile,acfalfo memorig: proditum uidebatur.
Idem pro Mil.Itaq; hoc iudices nfine caufa fitis fa
bulis dotiffimihomines memori prodii;
;iT.
D E M O D IS L A T. LO Q. 31;
P L A N V M F A C E R E.
planum facere,modushic $# planus per fe fa
tis eft:id fignificat quod declarare,& rem diffi- .
cilem, aut dubiam foluere, & ante oculos uerbis
explanare, & patefacere. Tranflatio enim loco
inquali, qui cultu adhibito aut opera planus fit.
Ciceroin arte Rhetorica:Si quis cum Oreftemaccu
fet,planum faciat ab co mtrem effe occifam.
;. Ibidem: Illud docuimus,hoc planum fecimus.
Ibidem : Quidnam amplius iudices defideratis, cum
uobis hoc & hoc planum fatum fit?
Idem in Verrem: Hoc planum fatum eft.
Ibidem : Tabulis uobis, & teftibus iudices planum
faciam. -

Ibidem: Cum praefertim planumfacere multis tefti

bus poffim. -

Ibidem: Vobis planum faciemus.

Ibidem:Cum planum fieret Decumis contra inftitu
_ ta legis confuetudinemq; omnium.
Idem pro Rabirio Pofthumo: In illo primo iudicio
planum fatum fit.
id;acio?
pro Rofcio Amerino:Quid fi tandem planum
-

Ibidem: Tamen cum planum iudicibuseffet fatum.

Ibidem:Quod ei planum facere poffum.
Ibidem:Hic nifi planum facit fextertia quinquagin^
_ ta tria ad libellam fibideberi,caufam perdit.T .
Ibidem: Quod planum facere nn modo non poffis,
. uerumneconeris quidem. -

Cicero pro Cluentio: Multorum teftimonijs planum

fatum eft. - '-- ' ;

Ibidem: Quod planum fecerint illam gb rem iudi

5 cane . .
 314. AD RI A NVS C A R D I N A L IS
candam pccuniam accepiffe.
Ibidem:Quorum teftimonijs planum fa&um eft.
Idem pro Publio Quintio:Vt hoc tibi planum fit fa
ciendum. -

Ibidem : Id teftibus pollicitus fum planum me fa

&turum. - -

Idem pro Aulo Cecinna:Si planum facit.

P R I M o R I B V S L AB R I S, P R I
moribus digitis attingere.
Rimoribus labris, primoribus digitis attinge
P re, fumere : Hoc modo loquendi id fignifica
tur, quod parum attingere, parum eam rem
de qua dicitur intelligere . Nam tranflatio eft
praeguftantibus cibum aliquem,uel potum.
Cicero in Oratore : Quae ifti Rhetores ne primorie
bus quidem labris attigiffent.
Plautus in Trinummo : Atque etiam modo uerfaba^
tur mihi in labris primoribus.
Idem in Bacchidibus : Si hoc tu digitulis duobus fu
mebas primoribus.
P R O S E Q.VISQV E,
V T E R Q V E.
Onfiderandus & hic perelegans dicendi mo^
( dus, Profe quifque, dum quandoque pluri
bus, quandoque fingulis attribuitur: ut pro
fe quifque diligenter curant, & pro fe quifq; dili
geniter curat: hoc eft, Quifq; pro uirili curam ge
Tit.Idem fit de Vterquc. I
Titus Liuius ab urbe condita: Vtcrq; transfixus dua
bus hrentes haftis moribundi ex equis lapfi funt.
Horatius:Miffi magnis de rebus uterque.
Cicero in Vcrrem: Tum profe quifque quantum
- CCMQUQ
\
 D E M o DIS L A T. L o Q. sis
cendo affequi poterat,docere me cocpit.
Titus Liuius ab urbe condita: Profequifq;fcelus re
gum ac uim quruntur.
Ibidem: Pro fe quifque minaciter fremunt.
Ibidem: Pro fe quifq; in urbem ex agris demigrant.
Ibidem:Suas quifque abirent domos. '
Ibidem: Ad fe quifque omnia trahant.
Ibidem:In fuas quifq; proficifcuntur prouincias.
Ibidem: Ex grauitate loci in fuasquifq; propinquas
urbes dilapfi funt.
Ibidem: Pro fe quifq; nomina dabant.
: Ibidem: Pro fe quifque iam nec confilium fibifuppe
tere diceret. -

Idem de bello Macedonico:Profe quifque armis ab

-

ietis diffugiunt.
P E D IB VS PR.E, PE DIB VS C O N
fequi,Ad pedes defilire.
Edibus ire, pedibus confequi: Primo modo fi
gnificatur id , qued ineruditi pedefter di- .
cunt: Secundus facilitatem agendi quandam
demonftrat, cum uel pedibus rem tranfigere quis
oftenditur. Ad pedes defilire,hoc eft quodde equo
defcendere : Modus dicendifere uulgari fermo
ni proximus. - -

Plautus in Sticho : Quadrigas qui uehat, nam pedi

bus ire non queo.
Cicero Fabio Gallo:Sed tu pedibus es confecutus.
Idem in Vatinium teftem: Cum illud iter Hifpanien
{e pedibus fere conficifoleat, aut fi quis nauigare
' uelit,certa fit ratio nauigandi.
Caefar in commentarijs:Vno omnino loco flumen pe
dibus atque gre tranfiri poteft.
- Ibidem;
 si A D R I A N v S C A R D IN A L I S
Ibidem : Tarracone difcedit, pedibusq; Narbonam !
atque inde Maffiliam peruenit, ,
Ibidem : Confuetudine fa ad pedes defilierunt:fuf.
foffisq; equis compluribusq; noftris uitis, reli
quos in fugam coniecerunt. -

Titus Liuius ab urbe condita:Qui tum ftipendia pe

dibus propter paupertatem feciffet.
Idem de bcllo Pufiico ; Per Siciliam pedibus profe
&tus,freto in Italiam traiecit.
Ibidem:Confultum ut ii omnes pedibus mererent.
Idem de bello Macedonico:Qui proximis littoriua
dis induti mare pedibus ingrediuntur.
Ibidem : Cum uident illas uehi per urbem, fe pedie
bus fequi. .
PA R T I C I P I A N O M I N A
E F F E C T A.

IESTparticipia
; hic quoque dicendi modus apud difertos il
los uiros maximo in precio, quo nomina
- genitiuo iungebant.
Terentis in Phormione : Herus liberalis, fugitant
litium. -

Idem in Hecyra: Nemo ad te ucnit,nifi cupiens tui.

Cicero pro P. Qnintio : Eques Romanus locuples,
fui negocijbenc gerens.
Idem Attico: Timeo, tam uehemens uir tamq; acer
in foro,& tam infuetus contumeli, ne omniani
mi impetu,dolori,& inuidi pareat.
Ibidem: Itaque ille nofter amicus infolens infamiae,
femper in laude uerfatus.
Idem in oratione poft reditum,qua gratiasagit:Con ,
fules modefti,legum metuentes.
Cfar incommentariis : Nemo erat adco timidus,
- aut
 D E M o D IS LAT. L o Q. r*
aut fugiens laboris.
Jbidem: multitudine oppreffus,ac fui defperans.
Vergilius: Obferuantiimus qui.
Idem in Bucolicis: La&tisabundans.
Idem in Georgicis:
Experiere colendo,
Et facilem pecori,& patientem uomeris unci.
. Horatius in Sermonibus:
Contentus paruo,metuensq; futuri. -

Salluftius in Catilinam : Afiimus infolens malarum

artium. -

Idem: Alieni appetens,fui profufus.

Idem in Iugurthino: Manu promptus, appetens
glori. I . -

Ibidem:Qud locorum fcientes erant.

Ibidem: Et ob ea fcientes belli. -

Idem in Catilinam: Laboris,acbelli patiens.

P E I V S o D ISS E, PE 1 V S
. T I M E R E.
-
pei; odiffe, peius timere & fimilia, modi loquen
di illius temporis elegantiffimi.
Plautus in Milite: Neque quenqum peius odiffe,
qum iftum militem. _ .

Cicero C. Marig: Qderam multo peius hunc, qum

illum ipfum Clodium.
Idem in Antonium:Cum hoc ueteranus Capho, quo
neminem ueterani peius oderunt.
brutus giceroni: Neque unquam exul effe poffum,
dum feruire, & paticontumelias peius odro ma%
lis omnibus alijs. -

-
Horatiusin Epiftolis: - -

Cane peius,&angue,Vitabit chlamydem, .'

- - -
Idem;
 su8 AD R I A N VS CARD IN AL IS
Idem: Peiusq; lcto flagitium timet:
Plautus in Moftellaria : Pulchrum ornatum, turpes
mores peius cocno collinunt.
Ouidius de arte:
Limina Gorgoneo faeuius angue micant.
P A G A N V S,TM IL E S.
Aganus ille erat,qui militi cupiens erat,& il
P li cingi,feu afcribi uolebat: Eo enim interual
lo,quo id qurebat, & ad militiam afpirare
tentabat, Paganus, mox militiam adeptus, Miles
dicebatur.Vnde Perfius uolens oftendere fe non- !
dum Poetam effe dixit.
Nec fonte labra prolui caballino,
Nec inticipiti fomniaffe Parnafo
Memini,repente ut fic poeta prodirem. '
Sed arrogantiam uitans,fubdit per tranflationem:
Ipfe femipaganus
Ad facra uatum carmen affero noftrum.
Sed autoritates quod diximus melius oftendent.
Marcellus de pocnis,lege, Quaedam delita pagano,
aut nullam, aut leuiorem pocnam irrogant: militi
uero grauiorem uel leuiorem. -

Triphonius de peculio Caftrenfi, lege, Hreditate:

Eiliusfamilis paganus de Caftren. peculio fecit
teftamentum. v

Martianus de Militari teftamento, lege, Tra&taba

tur: Tratabant an tale aliquid & in paganorum
teftamentis indulgendum effet:& placet non fine
diftin&tione id ficri.
Vlpianus de militari teftamento,lege,Idemqj:Vt eft
refcriptum diuo Pio, in eo quicum effet paga
nus fecit teftamentum,mox militare cpit.
Paulus
 D E M o D IS L AT. L O Q. ^ 319
Paulus dc liberis & pofthumis, lege, Filiusfamilis:
Miles fimiliter ut paganus nominatim patre,
aut haeres fcribi,aut exhaeredari debet.
Scuola ad legem Falcidiam, lege: Milcs fi dum pa
ganus erat,fecerit teftamentum, militi tcmpore
codicillos,lex falcidia in codicillis locum non ha
bet,in teftamento locum habebit,
P v N c T v M, M o M E N T v M. -

pVitum temporis, puntum hor, Momentum

horae,momentum temporis, & fimpliciter mo~
mentum proexiguofpacio ponitur.Dicendiijmo
di fitu reuocandi funt. ' I .
Varro de lingua Latina:Quod animus ita eft,ut pun
&o temporis peruolet qu uult. . .
Cicero de natura deor:Vl innumerabiles potius in
| omni punto temporis alios nafci, alios interire.
Ibidem : Confules fummum imperium ftatim depo
nere,qum id tenere puntum temporis.
idem in Verrem : Cumifte pun&um temporis nul
lum uacuum peccato praeterire paffus fit.
1dem pro domo fua : Habitare late & magnifice uo
luit, duasq} magnas ac nobiles domos coniunge
re eodem punto tcmporis. -

Idem in Philippica fecunda; Hunc unum inquam ho

diernum diem, hoc puntum temporis 'quo lo~
quor,defende fi potes, -

IdeiminVatinium
temporis. teftem: Exclufus mifer, punto
I.

Idem pro Cluentio : Neque poftea Latini puntum

eft temporis commoratus, !
Idem in Tufculanis : Totumq;leue eft, quodcunque
cft:fit cnim ad pun&tum tcmporis,
+
-
Idem
 sao AD R I A N v S C A R D I N AL IS .
Idem de legibus : Qu uno uerficulo Senatus pun~
&to temporis fublat funt.
Idem in Catilinam : Punto temporis frui uita, &
communi fpiritu non putat oportere.
Cfar in commentarijs: Ita multorum menfium la
bor hoftium perfidia, & ui tempeftatis pun&to
temporis interit. _
Horatius: Tanquam
Sit proprium quicquam punto quod mobilis horae,
Nunc prece,nunc precio,nuncui,nc morte fuprema
Permutet dominos,& cedat in altera iura.
Idem: -

Quid enim concurritur horae Momento?

1Hircius in commentariis:Ita punto temporis omni
bus Legionarijs ab hofti equitatu circumuentis.
Ibidem : Atque uno punto temporis hoftibus nullo
negocio campo pulfis. -

Titus Liuius ab urbe condita:Pun&to faepe tempori

maximarum rerum momenta uerti. - -

Ibidem: Momento temporis in aduerfam incurfan

do aciem. .

Ibidem: Momentofufi. - '

Ibidem :Momento
Ibidem: Vt fignumarx
momento temporis
occupata eft. acciperent, -

Ibidem: Momento hor arfura omnia.

Ibidem: Illo momento horae. - '
Ibidem: Momento temporis.
Ibidem: Hor momento.
-

Ibidem: Momento unius horae.

Idem de bello Macedonico : Verfa momento tem
poris fortuna pugn eft.
Ibid.Momento enim adinanemlocum peruenerunt.
qSed
 D E M O D IS L A T. L O Q. 51r
qSed uidere licet momentum inalio fignificato, iu
xta modum, quo multi dicunt, res parui momen
ti,magni momenti. - /

Titus Liius ab urbe condita : Rege fuperato, nul

lum momentum in folis pcr fe Gallorum copijs
fore.
P R I M AE, P R I M A S FER RE
deferre,tenere.
'Rimas ferre,primas deferre,primas tenere,ue
P. teres dicebant: fubintelliguntur tamen par .
tes. Sed is loquendi modus erat, qui pftea
non folum omiffus,uerumetiam un cum alijs bo
nis prope ignoratus cft._ _
Cicer in Bruto: Cotta & Sulpitius cumueftro iudi
cio,tum omnium facile primas tulerunt. -

Idem in Oratore : Cui prim fine controuerfia de

ferebantur.
Idem Attico : Amoris uero erga me cum fraternq
amore,domefticoq; difceffi tibi primas defero.
Idem dc natura deorum: At quem tum Epicurei pri
mas exueftris hominibus deferebant.
Idem in Bruto: Et fiutriq; primas,priorestamende
ferunt Lelio. -

Idem in Oratore: Nam quis unquam dubitauit,quim

in Republica noftra primas eloquentia tenderit
femper urbanis pacatifque rebus, fecundas iuris
fcientia? -

qSed hoc quoq; obferuandum eft,ut cum primas dc

ferre dicebant,fignificabant, primas partes alicui
concedere : Cum uero ferre primas ponebant,id,
: fignificabatur quod illum primas fecum portare.
Horatius codcmmodo loquendi, eodmque figni
2;. - / Y ficato
N
 524 AD RI A N V S C A R D I N A LIS
Ibidem: Suum codicem teftis loco recitare arrogan
tiae eft, fuarum praefcriptionum & liturarumad~
uerfaria proferre non amentiae eft?
Idem in Philippica quinta : Illa uero diffipatio pe2
cuni publicae ferenda nullo modo eft, perquam
fepties millies falfis perfcriptionibus donationi~ '
busq; uertit. . . .
Idem ifi Verrem: Scribam tuum dicit Verres huius
perfcriptorem focncrationis fuiffe. -

Q_V I D I L L I F I E T &c.
Vidilli fiet? quid illi faciam:quid illi fa&um
eft:Modi funt loquendi elegantiimi,&
, paucis obferuati.Idenim fignificant quod
nonnulli aliquid admirantes uel accepta aliqa ca
lamitate aut iatura, inepte dicunt, Quid de illo
fiet?quid de illo faciam?quid de illo fatum eft?
Plautus in Mercatore:Sed quid nunc illi fiet:
Idem in Moftellaria: Quid mihi fiet tertio, qui folus
facio facinora immortalia?
Idcm in Bacchidibus:Quid mihi fiet poftea? . .
Ciccro Trebatio:Quid porr fiet populoVIubrano!
Idem Terenti : Et fi nos premet eadem fortuna,
quid puero mifero fiet?
Idem Attico: Sed quidijs fiet,fi huc Paulus uenerit?
Eidem:Quid illi fiet quem reliquero?
Idem in Rullum: Quro fi qui uolunt uenderc, non
fuerint,quid pecuniae fiet? * .

Idem in Verrem: Occurrebat illi ratio, quid Cleo

memi fict? -*- , -

Idem in Academicis quftionibus: Si comprehenfio

, pcrceptioq; nulla fit,quid fiet artibus?
Tibullus; -

: Caftra
 D E M O D I S L A T. L o Q. svs
Caftra Macer fequitur,tcnero quid fiet amori?
31) - Ouidius de arte amandi.
Perfidus ille abfens,quid mihi fiet ait.
Quid mihi fietair,fonuerunt cymbala toto
p. Littore.
11!
Plautus in Mercatore:Nefcit quid faciat auro?
Terentius in Hecyra:Sed quid faciemus puero?
Cicero in Academicis quftionibus: Quid enim fa
i; ceret huic conclufioni? Si lucet,lucet igitur, lucet
autem. '. -

Ibidem : Diodoro quid faciam Stoico,quem pue

ro audiui? -

Idem de natura deorum; Quid Ioui facies?quid Vul

cano? - -

Ibidem : Species arcus Taumante dicitur nata,cuius

fi diuina natura eft,quid facics nubibus?
Cato de re Ruftica fine interrogatione pofuit, fed fe
re idem eft modus loquendi: Si ant inquit non
> deportauerit dominus,uinoquod uolet fciet.
Plautus in Cafina: Tuo quid fa&um fit pallio?
Q VI D F A C E R ET A L I V D.
Quid faceret aliud?Modus eft diccndi,quo inepte di
cunt,quid poterataliud facere?
Cicero de oratore: Valerius quotidie cantabat, crat
? enim Scenicus,quid faceretaliud? -

- Q V o T VS.
-T Icet fuper relatiuo Quotus, multi uaria fenfe
[ rint: quo tamen apertiusuis uerbi intelliga^
tur, uolui pro more quamplurimasautori
tates congerere.Videtur enim mihi quotus quan
doque fimpliciter interrogare,& numerum pcte^
rc:ut quotahora cft ? Dic quotus cffe uelis? Qyo
^ Y 5 tus
 yi AD R I AN vs c A RD I N A L Is
tus erit ifte denarius ? Et quandoque fine inter*
rogatione:ut quota pars ex eo deducetur,ea pars
tibi fit profutura. Quandoque quota pars figni
ficat minimam partem:ut Pars quota laudis crat,
quota portio fecis Achiuae. Quandoque Quotus
iungitur cum quifquc, 8 tum etiam interrogat:
ut quotufquifque bonus eft ? Quotufquifq; eft qui
' teneat artem numerorum quafi dicat, nullus,aut
rarus. Infra fcriptae autoritates plane omnia de
monftrabunt.
Cicero in Verrem:Quotus eritifte denarius,qui non
fit deferendus? -

Horatius:Hora quota eft?

Idem:Tu quotus effe uelis,refcribe.
Idem: Scire uelim Cartis precium quotus arroget
anrlllS.

Caius de interrogatorijs ationibus, lege : Qui im

terrogatur an hres fituel quota ex parte fit?
Idem eodem titulo, lege, Si defenforin iudicio in
terrogatus, an is quem defendit hres, uel quota
ex parte fit?
Paulus ad legem falcidiam, lge, Plautius: Ratio
nern legis falcidi habendam, & quota pars ex
eo decideret, eam partem in fundo legato inuti
lcm futuram.
Ouidius de Ponto.
Qui quota terroris pars folet effe mei.
Idem ad Corinnam:
Ex tot in Atridis pars quota laudis erat.
Q V O T V SQ V ISQ V E.
Varro de lingua Latina: Qjotufquifq; iam feruus ha .
bet prifcis nominibus, qu mulir fuum inftru^
- m^
 p E M o D IS L A T. L o Q. 327
mentum ueftisatque auriueteribus uocabulis non
indutis? . -

Cicero de finibus : Quis eft enim,aut quotufquifque,

cui mors cum appropinquet, non refugiat timi^
do fanguis,atque exalbefcat metu?
dem in Tufculanis:Quotus enim quifq; philofopho
- rum inuenitur,qui fit ita moratus? -

Idem de diuinatione : Quota enim quq; res euenit

* prdi&ta ab iftis? -

Idem dc oratore : Quotus enim quifq; eft, qui teneat

artem numerorum,atq; modorum?
Idem pro L. Flacco: Quotus enim quifque eft, qui
hanc in Rempub.fe&tam fequatur?
Idem pro Marco Celio: Quotufquifque iftam effuge
re poteft? .'
Idem pro P. Sextio: Quotufquifque inuenietur tan^
ta uirtute uir? -

Q_V A T E N V S, H A C T E N VS
Eatenus.
: Q. Vatenus
- particula, licet nonnulli difcrimem
faciant cum per e, & cum per i fcribitur:
ita tamen fcriptionc confufa eft, ut inter
nofci non facile fit. Eius tamen fignificatum, &
dicendi modum, quo celebrata reperitur, fubde
re non omittam. Eft enim meo iudicio quod Vfq;*
ad quem finem, uel terminum. Interdum figni
ficat Quantum. - -

Cicero in Oratore:Itaq; foliii,quiciunt quid,& qua

tenus,& quomodo dituri funt.
Ibidem : Sed quaerimus idem, quod in caeteris rebus
maxime qurendum eft,quatenus.
Ibidem;. In mnibus rebus uidendum eft, quatcnus:
- -
w
- - Y 4. Etfi
 sss AD R I A N v S c A RD IN AL Is
: Etfi enim fuus cuiqe modus eft,tamen magis of
fendit nimium,qum parum.
Idem in Oratore libro fecundo: Quatenus hc funt
ridicula tratanda Oratori, perquam diligenter
uidendum eft.
Idem in Tufculanis : Magna culpa Pelopis, qui
non erudierit filium, nec docuerit, quatenus efet
: quodque curandum. -

Idem in Antonium: Quibus aufpicijs iftos fafces au

= gur acciperem?quatenus haberem? cui traderem?
Idm in Academicis: Rerum natura nullam nobis
' dedit cognitionem finium, ut ulla in re ftatuere
poffimus quatenus. .
Idem de officijs: Animaduertendum eft etiam, qua^
tenus fermo deletationem habeat: & ut incipien
di ratio fuerit,ita fit definiendi modus.
Ibidem : Vulgus quid abfit perfeto, fere non ex
toto intelligit : quatenus autem intelligit,nihil pu
tat praetermiffum.
Ibidem : Sed aliter leges, aliter Philofophi tollunt
aftutias: Leges qutenus manu tenere res poffint:
Philofophi quatenus ratione & intelligentia.
Idem de amicitia : Quamobrem id primum uidea^
mus, fi placet, quatenus amor in amicitia progre
' di debeat.
Ibidem:Eft enim quatenusamicitig dariuenia poffit.
Idem P. Lentulo: Poftulatum eft, ut Bibuli fenten
tia diuideretur,quatenus de religione dicebat.
Horatius: Iubeas miferum effe libenter,
Quatenus id facit.
VIpianus de magiftratibus,lege,In ordinem:Videa
mus an & quatenus teneatur & fubdit: An & qua
- 1ImuS
 D E M o D IS L A T. L o Q. 529
tenus in patrem eius atio danda fit quritur.
Vitruuius: In nauibus remi cum fint in aqua direti,
tamen oculis infrati uidentur: & quatenus eo
i rum partes tanguntfummam planicicm liquoris,
, , apparent utifunt,direti.
Titus Liuiusaburbe condita:Italiae nifi quatenusual
lum caftrorum cingit,nihil #9;iii; Porno.
Ibidem: Vt quatenus tuto poffent, Italiam fpeta
tum 1rent. .

qI Hatenus particula poftfe, ut, plerunq; apud bo

nos autores trahit. - -

Idem de diuinatione : Etfi uideo eo, tum Stoicum

effe cognatum, qui ha&enus aliquid egit, ut ea
rum rationem rerum explicaret: quae mari,cl
ue fierent: Illa uero cur euenerint, quis probabili
ter dixerit? - '

Cclfus de ufufrutu, lege, Hatenus tamen ut farta

teta habeat : fi qua tamen uetuftate: corruerint,
neutrum cogi reficere. - .

I Eatenus quandoque poft fe,ut, quandoque quoad,

quandoque hatenus trahit : fignificat cnim tan^
diu,uel ufque ad id.
Cicero de optimo genere oratorum : Verba profe^
quens eatenus, ut non abhorreant more noftro.
Idem ad Q. fratrem: Quorum fi quis forte effet for
didior, ferres eatenus quoad per fe negligeret
cas leges, quibus eftaftritus, non ut ea potefta^
te, quam t ad dignitatem pcrmififfes, ad quae
ftium uterentur.
Idem in Academicis:Sed hoc ciuile quod uocant, ea^
tenus quoad populo prftare uoluerunt. .

4 Quandoque eatenus, quatenus,& ha&enus qua

- - 5 tenus
 ]

sao AD R I A N v S c A R D I N A L I S
Idem de legibus : Qu uno uerficulo Senatus pun~
&to temporis fublat funt.
Idem in Catilinam : Punto temporis frui uita, &
communi fpiritu non putat oportere.
Cfar in commentarijs: Ita multorum menfium la
bor hoftium perfidia, & ui tempeftatis punto
temporis interit. _ -

Horatius: Tanquam
Sit proprium quicquam punto quod mobilis horae,
Nunc prece,nunc precio,nuncui,nc morte fuprema
Permutet dominos,& cedat in altera iura.
Idem: - -

Quid enim concurritur hor Momento: - *

1Hircius in commentariis: Ita punto temporis omni

bus Legionarijs ab hofti equitatu circumuentis.
Ibidem : Atque
negocio unopulfis.
campo pun&to temporis hoftibus nullo
i i. ' -

Titus Liuius ab urbe condita:Pun&to faepe temporis

maximarum rerum momenta uerti. - *-

Ibidem : Momento temporis in aduerfam incurfan

do aciem.
Ibidem: Momentofufi. ' ' ' '. *
Ibidem .yt
Ibidem: fignumarx
Momento momento temporis
occupata eft. acciperent,
' -

Ibidem: Momento hor arfra omnia.

Ibidem: Illo momento horae.
Ibidem: Momento temporis.
Ibidem: Hor momento.
.^

Ibidem: Momento unius horae. .

Idem de bello Macedonico: Verfa momento tem
!
poris fortuna pugnae eft.
Ibid.Momento enim adinanemlocum perurg;
qSe
 ID E M o DIS L A T. L O Q. 51r
qSed uidere licet momentum inalio fignificato, iu
xta modum, quo multi dicunt, res paruimomen
ti,magni momenti. - /

Titus Liius ab urbe condita : Rege fuperato, nu1

lum momentum in folis pcrfe Gallorum copijs
fore.
P R I M AE, P R I M A S FERRE,
deferre,tenere.
Rimas ferre,primas deferre,primas tenere,ue .
P teres dicebant: fubintelliguntur tamen par- .
tes . Sed is loquendi modus erat, qui pftea
non folum omiffus,uerumetiam un cum alijs bo
nis prope ignoratus cft._ _ .* .
Cicer in Bruto: Cotta & Sulpitius cum ueftro iudi
cio,tum omnium facile primas tulerunt. -

Idem in Oratore : Cui prim fine controuerfia de

ferebantur.
Idcm Attico: Amoris uero erga me cum fraternq
amore,domefticoq; difceffi tibi primas defero.
Idem dc natura deorum:At quem tumEpicurei pri
mas exueftris hominibus deferebant.
Idemim Bruto: Et fi utriq; primas,priorestamende
ferunt Lelio. e
Idem in Oratore: Nam quis unquam dubitauit,quim
. in Republica noftra primas eloquentia teriuierit
femper urbanis pacatifque rebus, fecundas iuris
fcientia? -

qSed hoc quoq; obferuandum eft,ut cum primas dc

ferre dicebant,fignificabant, primas partes alicui
concedere : Cum uero ferre primas ponebant,id
<:fignificabatur quod illum primas fecum portare.
Horatius codcm modo loquendi, eodmqe figni
--; / Y ficato
N.
 s* A D R IA NV S C A R D I N A L I S
, ficato quoad aerbum Fero dixit. *
Omne tulit puntum qui mifcuit utile dulci.
- P R O F I T E R I.
* r \Rofiteri, occultiore dicendi modo apud an-a'
P tiquos id fignificat quod uulgo dicunt affi
gnare quantum numeruim uini,olei,frumen
ti, iugerum, pecuniae, uel aliarum rerum quilibet
habeat.
Cicero pro lege Agraria: In pofterum uero lex haec
imperatoribus noftris conftituatur, ut quicunque
de prouincia decefferit, apud eofdem decem i
ros quantum habeat prd , manubiarum, auri
coronarij profiteatur. -

Idem in Verrem: Edixerat ut aratores iugera fatio

num fuarum profitcrentur.
Ibidem: Non quo iugerum numerum uere profiteri
effet difficile,autamplius etiam profiteri,fed quod
ex edito profcffus non effet.
Ibidem : Fecit ut Decumanus Nymphonem uocaret
ex edito illo praeclaro, quod fiullam ad aliam
rem,nifi ad huiufmodi quaeftus pertinebat, nume
rum iugerum profeffum non effe. & fubdit: Ver~
res in Xenonem iudicium dabat illud fuum dam~
natorium de iugerum profeffione. -

Idem Tironi:Tu uero confice profeffionem fi potes;

&fi hc pccunia ex eo genere eft, ut profeffione
' ' non egeat.
Idem in Verrem: Si pateret iugera eiufmodi fundi
effe plura,quam Colonus efft profeffus.
Salluft.in Catilina: Poft paulo Catilina pecuniarum
rcpetdarum reus prohibitus erat confulat pcte.
re,quia intralegitimos dics profitcri nequiuerat.
\ *. - Vlpiaa
 -

D E M O D IS L A T. L O Q. 325
Vlpianus de Cenfibus, lege, Form : Si uero quis a.
' grum in alia ciuitate habet, in ea ciuitate profite
fi debet,in qua ager eft. -

Idem,Vbi pupillus,lege, Iusalimentorum: Prius ta>

mn exigere debet, ut profiteatur autor, qu fit
penes fe fumma,& comminari grauiores fe ei ufu
ras infligi eius,quodfupra profeffionemapudeum
fuerit comprehenfum. -

Titus Liuius ab urbe condita: Profiteri cogendo

frumentum, & uendere quod ufu mcnftruo fu
pereffet. .

Ibidem: Primo expetauerant, ut quife dignos tan

to imperio crederent,nomina profiterentur.
Idem debello Macedonico:Vt qui focijciuibus Ro
manis credidiffent,pecunias profiterentur.
Ibidem : Poftquam profeffionibus deteta eft ma
gnitudo ris alieni. -

p ER SC R I B ER E, PER SCR IP T I O.
nes,perfcriptor.
Erfcribere reconditum habet fenfum certo mo.
P do loquendi, qui paucis obferuatus eft : in
bonis autoribus elegantiffime pofitus, id fi
gnificat, quod in rationibus, aut in tabulis acce~
pti& expenfi fcripto aliquid notare,unde quae ita
notabantur, Perfcriptiones dit funt : qi uero
ea notabat,Perfcriptor. -

Cicero pro Rofkio Comocdo : Egne hanc manum

plenam perfidi, & hosdigitos meos impellert
potui,uffalfum perfcriberem nomen? -

Ibidem : AEquc enim tabulae condemnantur e.

jus quiuerum non retulit,& eiusqui falfum per
fcripfit. .

* . * ?{ 2 Ibidem;
 524 AD R I A N V S C A R D I N A L f S
Ibidem: Suum codicem teftis loco recitare arrogam>
tiae eft, fuarum praefcriptionum & liturarum ad
uerfria proferre non amentiae eft?
Idem in Philippica quinta : Illa uero diffipatio pe
cuni publicae ferenda nullo modo eft,perquam
fepties millies falfis perfcriptionibus donationi
busq; uertit. _ . * . *
Idem ih Verrem : Scribam tuum dicit Verres huius
perfcriptorem fncrationis fuiffe. ,

Q_V I D I L L I F I E T &c. -

Vid illi fiet? quid illi faciam?quid illi fatum

C), eft? Modi funt loquendi elegantiimi,&
paucis obferuati.Idenim fignificant quod
nonnulli aliquid admirantes uel accepta aliqua ca
lamitate aut iatura, inepte dicunt, Quid de illo
fiet?quid de illo faciam?quid de illo fatum eft?
Plautus in Mercatore:Sed quid nunc illi fiet?
Idem in Moftellaria: Quid mihi fiet tertio, qui folus
facio facinora immortalia?
Idcm in Bacchidibus:Quid mihi fiet poftea? .
Ciccro Trebatio:Quid porr fiet populoVIubrano!
Idem Terenti : Et fi nos premet eadem fortuna,
quid puero mifero fiet?
Idem Attico: Sed quidijs fiet,fi huc Paulus uenerit!
Eidem:Quid illi fiet quem reliquero?
Idem in Rullum: Quro fi qui uolunt uenderc, non
fuerint,quid pecuniae fiet? .

Idem in Verrem: Occurrebat illi ratio, quid Cleo

memi fict? *-

Idem in Academicis quftionibus: Si comprehenfio

pcrceptioq; nulla fit,quid fiet artibus?
Tibullus; .. ' *
* Caftra,
 D E M o D IS L AT. L o Q. svs
Caftra Macer fequitur,tcnero quid fiet amori?
- Ouidius de arte amandi.
Perfidus ille abfens,quid mihi fiet ait. '
Quid mihi fietair,fonuerunt cymbala toto
Littore. -

Plautus in Mercatore:Nefcit quid faciat auro?

Terentius in Hecyra:Sed quid faciemus puero?
Cicero in Academicis quftionibus: Quid enim fa
ceret huic conclufioni? Si lucet,lucet igitur, lucet
autem. . - -

Ibidem : Diodoro quid faciam Stoico,quem pue

ro audiui ,

Idem de natura deorum; Quid Ioui facies:quid vul

cano? -

Ibidem : Species arcus Taumante dicitur nata,cuius

fi diuina natura eft,quid facics nubibus?
Cato de re Ruftica fin interrogatione pofuit, fed fe
re idem eft modus loquendi? Si ante inquit non
* deportauerit dominus,uino quod uolet fciet.
Plautus in Cafina: Tuo quid fa&um fit pallio?
Q V D F A C E R ET A L IV D.
Quid faceret aliud?Modus eft diccndi,quo inepte di
cunt,quid poterat aliud facere?
Cicero de oratore: Valerius quotidie cantabat, crat
enim Scenicus,quid faceretaliud? -

Q V o T V S.
-T Icet fuper relatiuo Quotus, multi uaria fenfe
L rint: quo tamen apertius uis uerbi intelliga^
tur, uolui pro more quamplurimasautori^
tates congerere.Videtur enim mihi quotus quan
doque fimpliciter interrogare,& numerum pcte^
rc:ut quota hora cft ? Dic quotus cffe uelis? Qyo
^. Y 5 tus
-
 556 A D R I A N VS C A R D I N ALIS
tem, quamobrem iftum laborem tibi egiam hono
ri putarem fore. !

Idem pro Aulo Cecinna : Deinde nihil rationis af~

fers, quamobrem, fi libertas adimi nullo modo
poffit,ciuitas poffit. -

Idem pro M. Clio: Quae fuit enim caufa,quamob

rem uenenum ifti mulieri uellet dare Caelius.
Idem pro SextoRofcio Amerino:SiueIminima pars
reperietur,quamobrem uideantur illi nonnihil ta
men in deferendo nomine fecuti. -*-*

Idem pro Sylla : Quid enim eft, quamobrem abs te

Qyinte Hortenfi fatum clariffimi, atque orna
tiffimi uiri non reprehendatur , reprehendatur
meum? i.

Idem pro Cornelio Balbo: Quid eft quamobrem ci

ui Gaditano in hanc ciuitatem uenire non liceat?
Idem pro Cluentio : Nihil excogitem, quamobrem
Oppianico damnari neceffe fit? -

Ibidem: Qgid eft quamobrem quifque noftrum cen

forias fubfcriptiones omnes fixas, & in perpetu
um ratas putet effe oportere?
Idem in Verrem:Qu mulicr digna quamobrem ifte
diutius Lampfaci commoraretur? -

Ibidem : Nulla res eft quamobrem ego iftum nolim

ex paternis probris,ac uitiis emergere.
Ibidem : Neque adhuc caufam ullam excogitare po
tui,quamobrem commiferit. -

Ibidem: Q;uidaeft quamobrem putes te tuam culpam

non modo deriuare in aliquem, fed communicare
cum aliquo poffe?
Ibidem : Quid tandem habuit argumenti, aut ratio
nis res, quamobrcm in eo potiffimum Stenia^
IluI1
II , ' . D E M o D IS L A T. L o Q. 32*
1r mentum ueftisatque auriueteribus uocabulis non
; indu&tis? -

II;i; Cicero de finibus: Quis eft enim,aut quotufquifque,

||; cui mors cum appropinquet, non refugiat timi^
:Q; do fanguis,atque exalbefcat metu?
dem in Tufculanis:Quotus enim quifq; philofopho
36 rum inuenitur,qui fit ita moratus?
i Idem de diuinatione : Quota enim quq; res euenit
ri praedita ab iftis?
Idem dc oratore : Quotus enim quifq; eft, qui teneat
; * artem numerorum,atq; modorum?
Idem pro L. Flacco : Quotus enim quifque eft, qui
hanc in Rempub.fetam fequatur?
Idem pro Marco Celio: Quotufquifque iftam effuge
Ir; re poteft? -

Idem pro P. Sextio: Quotufquifque inuenietur tan

} ta uirtute uir? -

, Q_V A T E N V S, H A C T E N V S
Eatenus. -

1 Vatenus particula, licet nonnulli difcrimem

;.
Q. faciant cum per e, & cum per i fcribitur:
ita tamen fcriptionc confufa eft, ut inter-'
f} nofci non facile fit. Eius tamen fignificatum, &
1. dicendi modum, quo celebrata reperitur, fubde
re non omittam. Eft enim meo iudicio quod Vfq*
ad quem finem, uel terminum. Interdm figni
ficat Quantum. -

Cicero in Oratore:Itaq; foliii,qui fciunt quid,& qua

tenus,& quomodo dituri funt.
Ibidem : Sed quaerimus idem, quod in caeteris rebus
maxime qurendum eft,quatenus.
? Ibidem;. In mnibus rebus uidendum eft, quatcnus:
(/ - -
^.
- Y 4. Etfi
 sns AD R I A N v S c A RD IN AL Is
Etfi enim fuus cuique modus eft,tamen magis of
fendit nimium,qum parum.
Idem in Oratore libro fecundo: Quatenus haec funt
ridicula tratanda Oratori, perquam diligenter
uidendum eft.
Idem in Tufculanis : Magna culpa Pelopis, qui
non erudierit filium, nec docuerit, quatenus effet
quodque curandum. -

Idem in Antonium: Quibusaufpicijs iftos fafcesau

: gur acciperem? quatenus haberem? cui traderem?
Idem in Academicis: Rerum natura nullam nobis
dedit cognitionem finium, ut ulla in re ftatuere
poffimus quatenus. .
Idem de officijs: Animaduertendum eft etiam, qua^
tenus fermo deletationem habeat: & ut incipien
di ratio fuerit,ita fit definiendi modus.
Ibidem : Vulgus quid abfit perfeto, fere non ex
toto intelligit : quatenus autem intelligit,nihil pu
tat praetermiffum.
Ibidem : Sed aliter leges, aliter Philofophi tollunt
aftutias: Leges qutenus manutenere res poffint:
Philofophi quatenus ratione & intelligentia.
Idem de amicitia : Quamobrem id primum uidea^
mus, fi placet, quatenus amor in amicitia progre
' di debeat.
Ibidem:Eft enim quatenus amicitig dariuenia poffit.
Idem P. Lentulo: Poftulatum eft, ut Bibuli fenten
tia diuideretur,quatenus de religione dicebat.
Horatius: Iubeas miferum effe libenter,
Quatenus id facit.
VIpianus de magiftratibus,lege,In ordinem:Videa
mus an & quatenus teneatur & fubdit: An & qua
- - tenuS
 I)E MO D IS L AT. LO Q. 5*
re. Quod cum ex multa uariaq; letione depre-.
hendifiem, nihil aliud effe terram defidere jnift
cum terra magnis imbribus, uel ignota alia caufa
hiatum faceret: ita ut terra deorfm defcenderet,
uel fubtraheretur.Qu res melius cx fubietisa
toritatibus colligetur.
Ciccro de efficijs: Hinc ille $i; inducitur Plato -

ne, qui cum terra defediffet

e
magnis quibufdam
imbribus in illum hiatum defcendit.
Idem de diuinatione: Delata etiam ad fenatum labes
agri Priuernatis, cum ad infinitam altitudinem
trra defediffet. -

Ibidem: Vt multa oppida corruerint,multis locis la

bcs fata fit,terrq; defederint. . ,

Titus uero Liuius idm dixit dcbello Macedonicos

Terra (inquit) Velitris trium iugerum fpacio ca
: uerna ingenti defederat. Non tamen dicendi mo`
dum feruauit, mutato fere,&obfolefcente iambo
no dicendi modo:cum dixit ab urbe condita: Ar
pini terra campeftriinagro in ingentem finum
confedit. -

Jbidem : ih Veliternoagro terra ingentibus cauer.

nis confedit, arborque improfndum hauftae.
Confedit igitur dixit pro defedit, cum confidere
fitfimulfederc. - -

.*, ** Vergilius: , : -
Dicite in molli confedimus herba. ' -

VarrodereRuft.Quod inanenatat,plenumdefidet.
Ibidem : Vbi ftramentum defedit inaperto loco pa
lam,quo nominata poteft effe palea. ,
R.ESID E R E, E S T P AV L A T IM
- deorfum inclinare._ - , , ,
* Z & Plautus
 , sso AD RI A N v S C A R D I N A L IS
tenus dicitur.
Caius deinftitutoriaa&tionc:Eatenus dabitur in euna
atio,quatenus ex ea re locupletior fatus eft.
Vlpianus De in rem uerfo.l.Si pro patre: Si domini
debitor fit fcruus, & ab alio mutuatus ei foIuerit,
, ha&enus non uertit,quatenus domino debet. *
Q_V O D S I N E M O L EST IA T V A
fiat,Quod fine incommodo tuo fiat,Quod
fciam,Quod pace tua fiat,Quod in
- ter nos liceat dicere.
^~\ Vod fine moleftia tua fiat, quod fine incom
modo tuo fiat, quod fciam, quod pace tua
s<>^ fiat,quod inter nos liceat dicere, & huiu
fmodi loqundi modi orationem effe Latinam
candidam & Luculcntam efficiunt , quos mo~
dos qui obferuare, & in fcriptis ufurpare negle
xerunt,non iniuria illitcrati, ac prope infantes iu
dicantur.
Plautus in Menechmis: Non Aedepol ego te (quod
fciam)unqum ante hunc diem uidi.
Ibidem : Dic mihi tu, unquam tibi inteftina tibi cre
pant,quod fentias?
3Terentius in Eunucho: Pace quod fiat tua.
Idem in Adelphis: Non equidem inftas, quod fciam.
Cicero Seruio Sulpitio : Quare pergratm mihi fe
ceris, fieum in amicitiam tuam receperis: atque
eum (quod abfq; moleftia fiar) fi qua in re opus ei
fuerit,iuueris. -

Eidem : Quare uelim, quicquid habent negocij, des

' operam, quod commodo tuo fiat, ut te obtinente
Achaiam conficiant. -

Idem Terenti : Tu uelim(quod cum semel; -

- - - ctue
 v.

-- D E M O D IS A T. L o Q. 331
1etudinis tuae fiat) qumlongiffime poteris ob~
uiam nobis propercs. - -

Idcm Attico : Et uelim, cures epiftolam, qum ad

eum mifi reddendam, & ipfe(quod commodo tuo
fiat)colloquere. -

Eidem : Serapionis librum ad me mififti,ex quo qui

dem ego(quod inter nos liceat dicere)millefimam
partem uix intelligo.
Idem Lentulo:Decernit ut regem deducas,quodcom
mode rcm facere poffs.
Varro de re Ruftica : Neque explicata tota fepara
tim(quod fciam)ab ullo.
q V AM P R I D E M, QV AM D v D V M.
TEmo (nifi fallor) nemo inquam, modum e^
IN , randi
um plene, aut rete obferuat, quo admi
illi ueteres utebantur, rogandi fcili
cet.Quampridem, quamdudum uenit ille? Quem
loquendimodum Latiniffimum plerique ignoran'
tes, Quamdiu eft quod uenit, aut Quamdiu eft
ex quouenit, uel quantum tempus eft, ineptiffi
me dicunt. - -

Plautus in Sticho:Quampridem non edifti?

Terentius in Eunucho : Qurit quampridem pater :
mihi & mater mortui effentdico,iamdiu.
Cicero pro Rabirio perduellione: Quro quamgri
^ dem hoc nomen Fanni in aduerfaria retulifti*
QV AM DVD V M. - -

Plautus in Sticho : Quamdudum

nit?Refpondetur Iongiffime. in portum huc ue
.

Idem in Trinummo: Quamdudum ifthuc, aut ubi

atum eft? -

.Idcm in Afinaria:Qjamdudum tuaducnifti:

Idcm.
 sss. A D R I A N v S C A R D I N A L IS
Idem in Mercatore : Quamdudum dixeras te odiff&
que atq;angues? ' '
Terentius in Eun.Venit ondetur modo,
-

Q V A M M o X. -

| Plautus in Sticho: Quam mox cota eft cocna ? im

' ' pranfus ego fum.T
Idem in Moftellaria : Quid nunc? quam mox& hic
interrogantis,
Idem in Afinaria:Quam mox mihi operam das?
I Quandoq; cum nn interrogat, fignificat id quod
' quam cit aut ftatim:ut,Quam mx erit cota co
na,id eft cito uel ftatim erit co&ta coena,
Idem in Bacchidibus: Quam mox nauigo in Ephe
_ fum, ut aur repetam Theotimo domum, taces?
Ibidem:Quam mox dico dabo. ' ..
Terentius in Adelphis.Hera ego hinc ad hos proui
_ fam quam mox uirginem accerfant. -

Cicero pro Rofcio Comocdo : Expeto quam mox

Cherea hac oratione utatur. Hoc loco multi ine
pte dicunt:expeto quanto tempore,uelquamdiu
hac oratione utatur.
Titus Liuius ab urbe condita: Intentiqum mox fe
gnum daretur. - -

_ Q VID, Q.VO D.
Vid quod, cum fimul iunguntur, mirificam
' Latinitati uenuftatem pariunt: Modus e
nim eft dicendi, cum quis interrogatur,
uerbigratia : Quid quod me etiam occidere uult:
Multiinepte dicunt, quid tibi uidetur? uel quid di
cis, etiam me occidere uult ? Sed fubietae autori^
tates id melius oftendent.
Ciccroin Academicis quftionibus: Quid q*,ea-e
-

!\
 -

D E M o DAIS L A T. L o Q.
dem illa ars quafi Penelopes tela texens, tollit d
extremum fuperiora. -

Idem de officiis? Quid quod Thefeus exegit promif.

fum Neptumo? - -

Idem defenetute: Quid quod fapientiffimus quifq;

animo aequiffimo moritur? -

Idem pro lege Mamilia : Qgid quod falus fociorum

fummum in periculum,ac difcrimen uocatur?
Idcm ad Pontificcs : Quid quod in meo reditu fpes
ocij& concordiae fita uidebatur?
Idem de natura deorum: Quid quod earum rerum,
qu nunquam omnino fuerunt neque effe potue
funt, ut Scyll , ut Chimerae. Quid quod homi
num, locorm, urbium earum quas nunquam ui ,
dims ? Quid quod fimulac mihi collibitum eft,
praeft eft imago? Quid quodetiam ad dormien
tem ueniunt inuocatae? ' . -

Idem Attico: Quid quod fenatus eos uoluit praeeffe

prouincijs. -

Ibidem:Qgid quod tecum nunquam effem fine cura?

Idem pro Lege Manilia : Quid quod falus fociorum
fummum in periculum ac difcrimen uocatur?
Idem pro Cluentio : Quid quod Stalenus eft con~
demnatus? - -_- _ - -
Idem de diuinatione:Quid qu Phyficis & Diale~
&ticis tratantur. T. - - '

Idem in Catilinam: Quid quod ab aduentu fuo ifta

fubfellia uacua fatafunt. . - -

Idem in Antonium : Quid quod cum collega tulit,

, quem ipfe fecit fua nunciatione uitiofum? '
Idem Q. Ciceroni fratri: Quid quod eodcm temp
re dcfiderofiliam : ; ...... :.'.:. . Id .
.:* i * - -* eii'
 344. AD R I ANVS CARDINALIS
Cicero pro lege Manilia: Nam cum propter dilatio
* nem comitiorum ter prtor primus centuriis cum
&tis renunciatus fum. - .' -

Titus Liuius ab urbe condita: Nec me contra Sena

* tufconfultum Confulem renunciari patiar.
Afinius Pollio Ciceroni: Comicia biennijbiduo ha
* buit,hoc eft renunciauit,quos ei uifum eft.
R E D I R E I N G R A T I A M. . .
Edire in gratiam: modus eft dicendi, quo fi
-

R. 'gnificatur aliquem ex difcordia reconci

-Iiatum,in priftinam amicitiam redire.
cicero de fenetute: In gratiam iam cum uoluptate
redeamus. . .

Idem Quinto Ciceroni: Pompeius mc ualde con

tendit de reditu ingratiam, fed adhuc nihil pro
fecit. '.* ' * * -

Idem de prouincijs confularibus: Iurauit$ in con

cione fe ingratiam non redijffe. ,
Ibidem : Abfns mecum fummo fuo beneficio redii*
in gratiam. _ . - -

Idem ad Atticum:Cum Luceio in gratiam redi. . . .

R E S P o N D E R E AD RO G AT V M.
Efpondere ad rogatum, id eft (quod fatis per
*; nofcitur) cum quis rogat, quaerit, petitue
& alterad ea qug rogatur refpondet.Quod
multi peruerfo dicendi modo,refpondere ad pro
pofitum dicunt. ' . .-

Cicero pro L. Flacco: Nunquam nobis ad rogatum

refpondent, femper accufatori plus qumad ro- .
' gatum.* _*. - -

RoGET Qy IS, DICAT

*... - quis,petat quis,
oget
 D E M o D I S L A T. L o Q. 333
'.
/i
dem Attieo:Quimalum ifti Pedentiffc?
f* Idem in Philippicis:Qu malum ifta uoluntaria fer2
uitus eft? - - *-

Ibidem: Qu malum eft ifta ratio, femper optimis

caufis ueteranorum nomen opponere?
Titus Liuius ab urbe condita: Qu malum ratio exa
pertis alia experiri? - -

QV AM o B R E M, CV R, QV A P Ro
pter,Quare.
C) Vamuerbi
-

obrem, cur, quapropter, quare, ijs ad2

js quanta incft dicendi gratia? quan*
ta uenuftas ? eo modo loquendi, qu per2
feti illi uetercs ufi funt, poft quos nemo fcrc elc2
gantiam illam & purum dicendi modum ferua
it. Nam quis eft,qui non ita poft illos loquatur?
Aliquam caufam quris, propter quam, aut ob
quam mc domo extrudas. Antiqui uero illi: Ali*
quam caufam quaeris, quamobrem me domo ex
frudas, aut cur me domo extrudas, dicebant. Et
ubi dicitur plerifque ineptiffime, Quid eft quod
me uidere non potes? Antiqui dicebant : Quid eft
guamobrem me uidere non potes? aut quid eft:
cur me uidere non potes ? uel quid eft quare me
uidere non potes ? Quod obferuandum maxim
ccnfeo: Quare pro more exempla aliqua fubie
cimus. - -

*Terentius in Eunucho: Aliquam caufam quaerebat .

ferex,quamobrem infigne aliquid faceret.
Idemin edem:Mult funt caufae quamobrem cupio.
3Idem in Adelphis: Nihil reperio quamobrem laudet
4| tantopere Hegio meum officium. I .
Cicc, Aggio Pulhr9;Multa mihiveniebant in men*
- **. tehig
 356 A D R I A N v S c A R D I N A L I S
tem, quamobrem iftum laborem tibi e;iam hono
ri putarem fore. I.

Idem pro Aulo Cecinna : Deinde nihil rationis af~

fers, quamobrem, fi libertas adimi nullo modo
poffit,ciuitas poffit. -

Idem pro M. Clio: Quae fuit enim caufa,quamob

rem uenenum ifti mulieri uellet dare Caelius.
Idem pro SextoRofcio Amerino:SiueIminima pars
reperietur,quamobrem uideantur illi nonnihil ta
men in deferendo nomine fecuti.
Idem pro Sylla : Quid enim eft, quamobrem abs te
Quinte Hortenfi fatum clariffimi, atque orna
tiffimi uiri non reprehendatur , reprehendatur
meum? -_

Idem pro Cornelio Balbo: Quid eft quamobrem ci

ui Gaditano in hanc ciuitatem uenire non liceat?
Idem pro Cluentio : Nihil excogitem, quamobrem
Oppianico damnari neceffe fit?
Ibidem: Qgid eft quamobrem quifque noftrum cen
forias fubfcriptiones omnes fixas, & in perpetu
um ratas putet effe oportere?
Idem in Verrem:Quae mulicr digna quamobrem ifte
diutius Lampfaci commoraretur?
Ibidem : Nulla res eft quamobrem ego iftum nolim
ex paternis probris,ac uitijs emergere.
Ibidem : Neque adhuc caufam ullam excogitare po
tui,quamobrem commiferit. -

Ibidem: Q;uidaeft quamobrem putes te tuam culpam

non modo deriuare in aliquem, fed communicare
cum aliquo poffe?
Ibidcm : Quid tandem habuit argumenti, aut ratio
nis res, quamobrcm in eo potiffimum Stenia^
IVuII1
 \

-,
D E M O DIS I. A T. L O Q. , y4y
lamea manufcripta notum tibi facio. -

Idem de legatis,lege, Cum quis: Teftamento fato

manu fua ita cauit. -

Paulus de publicanis & uetigalibus, lege, Si publi

canus : Significentur ipfi libello manu fua fub
fcripto. - - -* -

'Calliftratus ad legem Corneliam, defalfis,I. Diuus

Claudius:Si modo poft eam fcripturam manufua
* teftator teftamento codicillifue fubfcripferit.
1Marcellus:Si quis aliquem teftium,lege,Diuus Seue
_ rus:Sua manu fignatos codicillos ualere uelit.
Papinianus de teftamcntaria tutela, lege : Ex fen
tentia : Patris uoluntas hoc ipfum manufua dc
clarantis. -

Vitruuius.Quod etiam ipfefua manu dicitur fcciffe.

Titus Liuius debello Punico: Foedera, Amilcaris
fcripta manu.
Idem de bello, Macedonico: Polifenidas fua manu
{cripfit. * .
Ibidem:Iudiciamanu fua teftata daret.
1bidem: Aufa diccrefeomnesfua manu potius inter
feturam.
- Quidiusin Epiftola Didonis.
Ip{a fua Dido conciditufa manu.
STVD EO IL L.AM, R E M.
Tudere illi rei uulgare eft. Studere autem illam
S rem minus obferuatum, non caret gratia &
uenuftate. _
P in Milite: Magis metuant,minushasresftu
ant.

Cicero in Antonium: Vnum fentitis omnes, unum

ftudetis. - -

-
Idem
 - !
s48 AD R I A N v S c A R D I N A L I s
Idem de reditu fuo:Cum uero literas ftudere incipit,
& helluo immanis cum Graeculis philofophari, ta
men eft Epicureus.
Idem de finibus bonorum-& malor: Vel illud quod
ftudet facere poffit ornatius. -

Idem in Tufculanis:Hgc cumdifputant,haec ftudent,

' Horatius: 'Hoc ftudet unum. -

' '' . S V B S C R I B E R E.
,
*- SVbfcribere caufae , & fubfcribere caufam, apud
bonos illosautores frequenter reperitur.Dif
*ferentiam autem quae interfit, pauci (ut arbi
tror)confiderauerunt.Ego uero quid de hac re ex
multa letione collegerim, paucis perftringam.
Subfcribere cauf,certo mododicendi id erat,cum
nomen alicuius deferebatur,accufatores apud iu
dices fe reorum accufationibus fubfcribebant, ut
qui fic fubfcriberent, ad talionis pnam teneren
- tur,fi inique accufaffent, & nifi intra fpacium tri
ginta dierum caufam profecuti fuiffcnt. Iudices
uero fubfcribebant caufam,propter quam rei accu
fabantur. Qu omnia infrafcriptae autoritates a
pertius demonftrabunt.
Cicero de arte Rhetorica : Cum uenefici cuiufdam
nomen effet dclatum,& quia parricidij caufa fub
fcripta effet, extraordinem eet acceptum. & in~
fra:Id autem fi damnaretur fieri neceffe effet,quo
niam & id caufae fubfcriptum, & ea re nomen ex
tracrdinem fit acceptum.
Ouidius de Triftibus.
Nue precor magnae fubfcribite Caefaris irae: .
Paulus de accufatoribus,lege, Libellorum: Item fub- |
{kribere debct is, qui dat libllum, uel alius
GQ
 , D E M O D IS L A T. L o Q. 54
eo fi literas nefciat.& fubdit:Sed intra quod tem
pus uidebimus & utique XXX dies utiles obfer
uamdifunt. - , *. -

Vlpianus d accufationibus & infcriptionibus, lege, /

Si cui crimen obiiciat
ur,prcedere debet in crimi
ne fubfcriptio,Qu resadinuenta eft,ne facile quis
profiliat ad accufationem, cum fciat inultam fibi
ccufationem non futuram.
Afconius Paedianus:Subfcripferunt Triario in Scau
rum Quintus Marius L.filius,& Q. Paucuuij fra
tres cognomine Claudij, qui inquifitionem in Sar
dimiam, itemq; in Corficam infulas dies tricenos
acccperuut. - -

Jdem:Deinde poft paucos dies apud Confidium qug

ftorem,lege,Plautia: De ui, fubfcriptione ea qd .
loca occupafet,& cum telo fuiffet:nam duces ope
rarum Milonis recufauerunt,Caius Fidius,Gneus
Apponius,Gnei filius,Marcus Seius.
S V B S C R I B E R E C A V S A M. ,
Plautus in Penulo:Cras fubfcribam homini dicam.
I Idem tamen dimifit praepofitionem fub,cum dixit
in Aulularia: Ad prtoremhodie te rapiam,& ti
bifc ribam dicam. .
Cicero pro Cluentio: Video igitur iudices animad
s uertiffe Cenfores in iudices quofdam illius confilij
Iuniani,cum iftamipfam caufam fubfcriberent.
Idem in diuinatione in Verrem : Cenfor Caium
Atheum notauit,quod ementitum aufpicia fubfcri^
beret: ergofuerit hoc cenforis fi iudicabat emen
titum; -

Idem pro Aulo Cluentio: Nam haec quidem,quae de

; -
' iudicio corruptg fubfkripfkrunt,
- -
-
Ibidem;
 , A DR 1 A Nvs c ARD rnalis
Iidem: leue eft quod Cenfores de cteris fubfcri- !
pferunt.
\ Iianus
fcriberedeeum
priuatis delitis,lege,Si
oportebit. quis:Tunc fb
V.
crimen .'
q.
i.
JAfconius Paediamus:Hunc Antonium Gellius& Letm
!
tulus Cenfores fexennio quo hc dicerentur, fe
*
i ' natu mouerunt:caufamq; fubfcripferunt,qud fo
*

r; cios diripuerit, qud iudicium recufauerit, qud

propter ris alieni magnitudinem praedia man
*
ciprit,bonique fua in poteftate nomihaberet.
SVBSCR I P T O R E S.
Cicero im diuinatione in Verrem : At uenit paratus
cum fubfcriptoribus citatis, & difertis: eft tamen
hoc aliquid, tametfi non eftfatis: Omnibus enim
rcbus is qui princeps eft, in agendo ornatiffimus
& paratiffimus effe debet. Verumtamen L. Apu
. leim effe uideo proximum fubfcriptorem : ho
minem non aetate,fed ufu forcnfi, atque exercita
tione tironem.
Ibidcm : Ex illo grege oratorum , qui fubfcriptio
nem fibi poftularunt. & fubdit: Vt mihi non ex
ijs, quos mecum adduxerim, fcd de populo fub
{criptor addatur. -

Ibidem: Accufbat M. Aquilium fbfcriptore C. Ru

tilio Rffo.
Idem ad Quintum Ciceronem fratrem : Gabinium
tres adhuc fationes poftulant, Lucius Lentulus
flaminis filius, qui iam de maieftatc poftulauit.
Titus Nero cum bonis fubfcriptoribus, C.Mem
mius tribunufplebis. -

Ad eundem:Gabinius abfolutus eft:omnino nihilac

cufatore Lentulo,fubfcriptoribusq; eius iuf; [IV
 / -

* * D E M O D fS L AT. L o Q. s;i
*. . nihil illo confiliofordidius. - -

Idem pro L. Murena: Succcffionemrfubfcriptorum}

animaduertebant.
qi Sed quid fint fubfcriptores apertius declarat Af
conis Paedianus, Subfcriptores inquit dicuntur,
qui adiuuare accufatorem caufidici folent, quo
xportet {ubmiffius agere qum dicit ille quemifsa
quuntur. .- . -

- S I G C V S. _ _ -

Iccus,pertranflationem non eft id quod exhaua

S
-
ftus aut exercitus, ut nonnulli uolunt: fed eft
ieiumus,fobrius:
plautus in Afinaria : Eg praeter alios meum uirumi
fuirata ficcum,frugi,continentem. ,
Cicero in Academicis quaeftionibus: Dormientiu
& uinolentorum, & furioforum uifa imbecillio2
ra effe dicebas, qum uigilantium, ficcorum,faa
norum. - . . :

{Idem Agraria : Hc per dos immortale

utrum effe uoles confilia ficcorurn, an uinolentoa
rum fomnia:& utrum cogitata {apientum,anopa
tata furioforum uidentur.
- . . Hratius: . -

Forum,putealy Libonis Mandabo ficcis.

Idem: Accedes ficcusad un&um. -, ,

Idem:Siccis omnia nam dura deus propfuit.

Idem:Libcrtinus erat,qui circum compita ficcus
Lautis mane fenex manibus currebat. . . . .
S T O M A C H A R I, S T O M A C H O R.
. omnia.
Stari,&
remquafinotum uerbum, eft enim indigna*
cx aliquo fato digtdue offndi:
*. . . . . .^
ita ut


gsz A D R I A Nvs cARDI NA l is

ta ut ftomachus inde moueatur. Hinc eft alius
. ortus dicendi modus, cum dicitur: Non fine fto
macho illum uidi. Sed in uerbo ftomachor prae
*cipue obferuandum eft accufatiuo id quandoque
iungi, quandoqueabfolute, quandoque cum pr |
pofitione poni. * * * _ ! * ** *, ,
Terentius in Eunucho: Id adueniens, mecum fto
machabar. s

Cicero Attico:Stomachr omnia. - '

Eidem: In quo tamen ille mihi rifum magis qumfto
machum mouere folet. ,, , , ; :. >; I, .-
Eiiadaridefinamus. '.
: S EX CENT I. : .-, . i;;.;, .
Excentis locis, fexcentos habes tabellarios,&
S alia huiufmodi:hoc numero utebantur literati
uiri felicis feculi illius cum infinitum,aut prg
grandem numerum explicare uolebant. ' Is
Plautus in Aulularia:Sexcenta funt,quae memorem,
fi fit ocium. - ( f* , -

Idem in Bacchidibus:Sexcenta tanta redd fiuiuam.

Idcm in Trinummo : Sexcent ad eam rem caufae
poffunt colligi. ." . .

' Idem in Menechmis: Quin fufpirabo plufqum fex

centum dies. f
Terentius in Phormione: Sexcentas proinde potius
fcribito iam mihi dicas. - -

Cfar in commentarijs:Cum fexcentis deuotis.

Cicero Attico: Sexcentos habes tabellarios.
Eidem: Ne Sampficeranijnoftrimerita in patri ad
annos fcxcentos maiorauiderentur,qum noftra.
Eidem:Poft Pompiiprocuratoribusfexcentis pre 1
mi cccptus eft. . * , . _ -
Idem:
|| ' ? * D E M ODIS L A T. L o Q. y4s
1tv : tes narrabant,ac deinde ne quid tale eueniret,obe
* fecrabant,Quod te oro dicebant:quod perinde eft
quafi,Quare te oro. _ . /
W! -Terentius in Hecyra:Male metuo,ne Philumengma
iis gis morbus aggrauefcat: quod te Aefculapi,& te
IIII s. :{alus,nequid huiusfit oro. .
- Horatiusin Epift. -

1;. Pol me miferum patrone uocares.

jj -$iuellcs inquit uerum mihi dicere nomen* , -

; -Qgbd te per genium,dextramydeosq; periates, .

Obfecro,& obteftor,uitae me redde priori. . . . .
*. R E N V N C I A R E.

Vam diuerfum eft quod in boiiis autoribus

Q. legimus in uerb9 genuncio,ab eo fenfu qui
. paffim uulgo celebraturEft enifm renun
ciare legationem,idenp quod referre quid inlega
* <* tione geftum fit.
Cicero in Philippicis: Cum enim legati renunciaue
rint,quod certe renunciabunt,non in ueftra pote
ftate,non in Senatus effe Antonium.
Ibidem : Nec uero dubito,quin fi ille uir renunciare
legationem potuiffet,& reditus eiusuobis gratus
fuerit,& Reipub.falutaris futurus. , $ .
: Varro de re Ruftica : Latis tabulis fortitio fit tri
* buum, ac cocptifunt Prcone renunciari, quem
--_ quq;tribus fecerunt dilem. -

Titus Liuius ab urbe condita : Hc cum legatio re

, nunciaretur. . . -

- Ibidem: Qui iuffierant legationemrenunciaucrunt.

R E N V N C I A T VR P R AE T E R E A
Conful,Tribunus,aliifue magiftratus;id eft,
- -
declaratur fatus Conful,Tribunus et.
*
'. 4. Cicere
 *** ADR 1 ANvs cARDINAL rs
Ciero pro lege Manilia: Nam cum propter dilatio |
nem comitiorum ter prtor primus centurijs cum
&tis renunciatus fum. .' -

Titus Liuius ab urbe condita: Nec me contra Sena

* tufconfultum Confulem renunciari patiar.
Afinius Pollio Ciceroni: Comicia biennijbiduo ha
** buit,hoc eft renunciauit,quos ei uifumeft.
R E D I R E IN G R A T I A M. !
Edire ingratiam: modus eft dicendi, quo fi
-

R. 'gnificatur aliquem ex difcordia reconci

-Iiatum,in priftinam amicitiam redire.
cicero de fenetute: In gratiam iam cum uoluptate
redeamus. - . .

Idem Quinto Ciceroni: Pompeius mc ualde con

tendit de reditu in gratiam, fed adhuc nihil pro
.
fecit.* *** * - - -

Idem de prouincijs confularibus: Iurauitgin con

cione fe ingratiam non redijffe.
Ibidem : Abfens mecum fummo fuo beneficio redij*
_ in gratiam. -

Idemd Atticum:Cum Luceio ingratiam redi. _ .

R ES PON D E R E AD ROG AT V M.
1* Efpondere ad rogatum, id eft (quod fatis per
fe hofcitur) cum quis rogat, quaerit, petitue
. & alterad ea qug rogatur refpondet.Quod
multi peruerfo dicendi modo,refponderead pro
pofitum dicunt. ' . -

Cicero pro L.Flacco: Nunquam nobis ad rogatum

refpondent, femper accufatori plus qum ad ro
.* gatum. * -* * - - -

,
' R o G ET Q V IS,
quis,petat quis.DICAT
'-'
Roget
 ' i D E M O D IS LAT. L o Q. s;,
< lius confilijfum: Scruon' fortunas meas me com
mififfe futili? ergo precium ob ftultitiam fero.
Cicero de oratore : Oratoris peccatum fi quod eft
animaduerfum,ftultitiae peccatumuidetur.Stulti
tia autem excufationcm non habet.
Ibidem: Quo quidem ingenere familiaris nofterM.,
Bucculeius:homo neq; meo iudicio ftultus,& fuo
ualde fapiens. * * *. . . } : ' ., . .
Ibidem:Neque uult ita fapiens interftultos uideri. ,
Idem pro T. Annio Milone: Negant intueri lucem'
fasei, qui fe hominem occifum fateatur: In qua
tandemiurbe hoc homines ftultiffimi difputant:
' Idem pro Deiotaro:Et ab homine minimeftulto eft,
fe cogitatum confingitis? - _ - : .

Idem pro Cluentio:Minus emirh ftultus eft is,cui ni

hilin mcntem uenit,qumille qui quod ftulte au
teri uenit in mentem comprobat.
Ibidem: Adene
bat uitam effe ert ftultus,ut illc qua tum ille
arbitraretur? .. .
uiue
*

Id pro Aulo Cecinna: Terrio ut cum tam dulto

haberet.
. Idem diffinit quid fit ftultitia in Tufculanis. Stulti
tiam enim cenfucrunt inconftantiam, id eft fanita,
te uacantem:poffe tamen tuerimediocritatemoff,
... cierum,&uit communem cultum atq; ufitatum.
De quo plane loquitur Ouidius 2.Faftorm... ;
Luxquq; cur eadem ftultorumfefta uocetur, ..*
Accipe. & fubdit: - -

$. pars populi,quae fit fa curia nefcit.

eftus: Qgirinalia ftultorum feri dicebantur,quod
eo die facrificabant ij, qui folenni die aut nmipo*
Mi tcrant rcm diuinam faccre,aut ignorabant. `
- - Aa z Venu
 548 AD RI AN v S C A R D IN AL 1 S
' ^ SCR IB E R E M E A, T V A, SV A * *
manu non propria. -

ribere mca manu, fua manu, non propria ma^

nu, quod nufquam apud bonos autores ro
peritur.
Cicero Attico: Antequam aliquo loco confedero,ne
que longas me, neque femper mea manu literas
expctabis.
3Eidcm:Obfignaram iam epiftolam meam,quam pu
to te modo perlegiffe,fcriptam mea manu.
3Eidem: Ipfe inTufulano me referre in commentae
rium mea manu uoluit, quod idem in Afia mihi
fua manu fcriptum dcdit.
JEidem: Nunquam ante arbitror te epiftolam meam
legiffe,nifi mea manu fcriptam.
JEidem: Hc mea manu.
JEidem:Noliputare pigritiafacere me quodnonmca -

manufcribam.
Eidem: Alteram tibi eodem die epiftolam ditaui,&
pridie dederam'mea manu longiorcm.
Ibidem: Accepialiam alia iucundiorem qu quidem
erant tua manu. - -

Idem Q. fratri: Cum fcripfifTm haec infima, quae

funt mea manu.
3Ibidem : Hc inter cocnam ditaui Tironi,ne mire^
realia manu effe.
Jdemin Catilinam:Legimus literas&fcriptumipfe
UlS manu.

Jdem Appio Pulchro : Ad te ftatim manu mea fcri

ptas literas mifi. -

J3rutus Cice. Superioribus literis mea manufcripfi,

Scuola de Donationibus,lege,Ad cum:Hac
. * gnca

i
 DE M o DIS LAT. L o Q. . y4y
lamea manufcripta notum tibi facio.
Idem de legatis,lege, Cum quis: Teftamentofato
manu fua ita cauit.
Paulus de publicanis & uetigalibus, lege, Si publi
canus : Significentur ipfilibello manu fua fub^ :
fcripto. - - *

'Calliftratus ad legem Corneliam, defalfis,I. Diuus

Claudius:Si modo poft eam {cripturam manufua
, * teftator teftamento codicillifue fubfcripferit.
IMarcellus:Si quis aliquem teftium,lege,Diuus Seue
_ rus:Sua manu fignatoscodicillos ualere uelit. .
Papinianus de teftamcntaria tutela, lege : Ex fen
tentia : Patris uoluntas hoc ipfummanufuadc
, clarantis. -

Vitruuius:Quod etiamipfefua manu dicitur feciffe.

Titus Liuius debello Punico: Foedera, Amilcaris
' . fcripta manu.
Idem de bello, Macedonico: Polifenidas fua manu
{cripfit.
Ibidem:Iudicia manu fua teftata dares.
Ibidem: Aufa diccrefeomnesfua manu potius inter
fe&turam.
- Quidiusin Epiftola Didonis.
Ip{a fua Dido conciditufa manu.
ST V D E O IL L.AM, R E M.
Tudere illi reiuulgare eft. Studere autem illam
S rem minus obferuatum, non caret gratia &
uenuftate. _
P in Milite:Magis metuant,minushasresftu
ant.

Cicero in Antonium: Vnum fentitis omnes, unum

ftudctis.

* . - Idem
 *'sss ADRIANvs
mari Thufco fecundumcARD
Italiam. I N A L rs
. ' . *

Vlpianus De Iudicijs,lege: Et poft editum, fecun

dum prfentem iudicabitur. - - -

Marcclls de inofficiofo teftamento: Si pars iudicam

'* tium de inofficiofo. teftamento contra teftamen
tum,pars fecundum id fententiam dederit.*
Titus Liuius de bello Punico : Secundum has preces
tuba fignum dedit proficifcendi. - -

Ibidem: Nec erat gens alia,cuius fecundum Gallicos

*' tumultus arma terribiliora effent.
Idem: Nos autem qui fecundum deos uiolatifumus.
* Ibidem:Secundum plebem in litem iudicemrdare.
Ibidem:Praetores Siracufani Marcello fecundum fa
' lutem (ut affolet) fcriptum erat, rete eumatque
ordine feciffe. * - -

Idemde bello Macedonico : Romani qui fecundum

' deos plurimum poffunt.
Ibid.Secundum orationem prgtoris murmurortum.
Ibidem:Secundum hc filentium fuit. . *-.
Ibidem:Cum omne humanum genus fecundum deos
nomen Romanum ueneretur.
Marro de re Ruftica:Caffius fecundum columbinum
ftercus fcribit effe hominis. Tertio caprilum , &
ouilum & afininum. -

Ibidem: Vt in Vmbria, ubi falce fecundum terram

fuccidunt ftramentum.
Ibidem: Hyeme cum hybernant fecundum marc.
- P R AES v M E R E.
- -Vod ineptiffime, ac multa cum barbarie di
citur Praefumere,antiqui fumere, & affu
. - mere, quandoque & arrogare dicebant.
* *Nam praefumere aliud eft, fignificat cnim ante
*- *

- capere,
 D E M o D IS LA T. L o Q. 54
eo fi literas nefciat.& fubdit:Sed intra quod tem
pus uidebimus & utique XXX dies utiles obfer
uandi funt.
Vlpianus de ccufationibus&infcriptionibus, lege, A.
Si cui crimen obijciatur,pra;cedere debet in crimi -

ne fubfcriptio,Qu resadinuenta eft,ne facile quis

, profiliat ad accufationem, cum fciat inultam fibi
ccufationem non futuram.
.Afconius Pdianus:Subfcripferunt Triario in Scau
rum Quintus Marius L.filius,& Q. Paucuuij fra
tres cognomine Claudij, qui inquifitionem in Sar :
dimiam, itemq; in Corficam infulas dies tricenos
acccperuut. -

Idem:Deinde poft paucos diesapud Confidiumqug

ftorem,lege,Plautia: De ui, fubfcriptione ea qd
loca occupafiet,& cum telo fuiffet:nam duces ope
rarum Milonis recufauerunt,Caius Fidius,Gneus
Apponius,Gnei filius,Marcus Seius.
: S V B S C R I B E R E C A V S A M.
Plautus in Penulo:Cras fubfcribam homini dicam.
I Idem tamen dimifit praepofitionem fub,cum dixit
in Aulularia: Ad prtorem hodie te rapiam,& ti
bifcribam dicam. -

Cicero pro Cluentio: Video igitur iudices animad

s uertiffe Cenfores in iudicesquofdam illius confilii
; Iuniani,cum iftam ipfam caufam fubfcriberent.
Idem in diuinatione in Verrem : Cenfor Caium
Atheum notauit,quod ementitum aufpicia fubfcri^
beret: ergofuerit hoc cenforis fi iudicabat emen
titum. -

Idem pro Aulo Cluentio: Nam haec quidem,quae de

' iudicio corruptg fubfkripfkrunt, .

- - -
Ibidem;
 s AD R I A N v S c A R D f N A L IS .
Ibidem : Lcue eft quod Cenfores de cteris fiibfcri
pferunt. . -

, VIpianus de priuatis delitis,lege,Si quis:Tunc fb

, _ fcribere eum crimen oportebit.
; Afconius Paedianus: Hunc Antonium Gellius& Len
; . rulus Cenfores fexennio quo hc dicerentur, fe
natu mouerunt:caufamq; fubfcripferunt,qud fo
! cios diripuerit, qud iudicium recufauerit, qud
propter ris alieni magnitudinem prdia man
`
spiritigi; fua in poteftate non haberet.
SVBSCRIP T O R E S.
Cicero im diuinatione in Verrem : At uenit paratus
cum fubfcriptoribus citatis, & difertis: eft tamen
Hoc aliquid, tametfi non eft fatis: Omnibus enim
rcbus is qui princeps eft, in agendo ornatiffimus
& paratiffimus effe debet. Verumtamen L. Apu
. leium effe uideo proximum fubfcriptorem : ho
minem non aetate,fed ufu forcnfi, atqueexercita
tione tironem. - -

Ibidcm : Ex illo grege oratorum, qui fubfcriptio

nem fibi poftularunt. & fubdit: Vt mihi nn ex
ijs, quos mecum adduxerim, fcd de populo fb
fcriptor addatur. *, '
Ibidem: Accufbat M. Aquilium fubfcriptore C.Ru
tilio Rffo.
Idem ad Quintum Ciceronem fratrem: Gabinium
tres adhuc fationes poftulant, Lucius Lentulus
flaminis filius, qui iam de maieftatc poftulauit.
Titus Nero cum bonis fubfcriptoribus, C.Mem
mius tribunufplebis.
Ad eundem:Gabinius abfolutuseft:omnino nihilac !
cufatore Lentulo, fubfcriptoribusq; eius inf;
[MA
 * . D E M o DIS L A T. L o Q. 361
la: Plerique idem qu9d tu facis faciunt, rem male
erentes; ubi non cft fcriptur unde dent, incu
ant publicanos. |. ' . *

Cicero Attico: Magifter fcripturs,&portus

quidam
... L.Carpinacius,' ' ... I _ I'II, ' 3 ',
Eidem: Terentius meus neceffrius, magnas operas
, in portu,& fcriptura Afiae pro magno dedit.
Idcm pro Luci9. Flacco : Mirandum ero eft homi
neseos, quibus odio funt noftr feeures, nomen
acerbitati,fcriptur decumae,portorium morti,li
benter arripcrefacultatem ldendi. ' '
Idem in Verr: In fcriptura Siciliae pro magiftro eft.
Ibidem: Portum autem,& fcripturas eadem focietas
habebat. - <- - . - : -

Idem pro lege Manilia : Nam cum hoftium copi

non longe abfint,& fi irruptio nulla fata fit, ta~ ,
. men pecora relinquuntur, agricultura deferitur,
mercatorum nauigatio conquiefcit. Ita neque ex
portu, neq; ex decimis, neq; ex fcriptura ue&tigal
... onfcruaripoteft.
Afconius: Mancipes funt publicanorum, principes ,
RQmani homines, qui quaeftus fui caufa decumas .
: redimunt, qui paftum, aut pecora publica porto
rii,aut pecuarii,quorum ratio fcriptura dicitur. .
profcriptura puto fcriptum accipiTito Liuio Pa
, tauino, labcnte (ut faepe dixi) in barbariem elo^ .
quentia Romana,dumab urbe condita dicit:Ne
que eiusaccepi nomen,quod fcriptum facerct, ta
bulam pofuiffe, & iuraffe fe fcriptum non fatu^
:rum:quem aliquando antea defiffe fcriptum face
we arguit Macer Licinius. . . -
SAL VER E. ' _ ' '*I_ .
Aa 5 Hoc
U
 332 AD R I A Nvs cARD I N AL Is
ita ut ftomachus inde moueatur. Hinc eftalius
. ortus dicendi modus, cum dicitur: Non fine fto
macho illum uidi. Sed in uerbo ftomachor prae
`cipue obferuandum eft accufatiuo id quandoque
iungi, quandoqueabfolute, quandoque cum pr
pofitione poni. i ' '_:, *

Terentius in Eunucho : Id adueniens, mecum fto

machabar. -

Cicero Attico:Stomach6r omnia. -

Eidem:In quo tamen ille mihi rifum magisqumfto

machum mouere folet. , : ... 2: &'
Eidem: Ille uero:fed ftomachari definamus...* *- *
' : S E X C E N T I. : ' .-, , zv, q.;, .
S*ii locis, fexcentos habes tabellarios,&
alia huiufmodi:hoc numero utebantur literari
uiri felicis feculiillius cum infinitum,aut prg
grandem numerum explicare uolebant. '
Plautus in Aulularia:Sexcenta funt,quae memorem,
fi fit ocium. - . !. ! -

Idem in Bacchidibus:Sexcenta tanta redd fiuiuam.

Idcm in Trinummo : Sexcent ad eam rem caufae
poffunt colligi. -

Idem in Menechmis: Quin fufpirabo plufqum fex

centum dies. -

Terentius in Phormione: Sexcentas proinde potius

fcribito iam mihi dicas. -

Cfar in commentarijs:Cum fexcentis deuotis.

Cicero Attico:Sexcentos habes tabellarios.
Eidem: Ne Sampficeranij noftrimerita in patri ad
annos fexcentos maiorauiderentur,qum noftra. 1
Eidem:Poft Pompeijprocuratoribusfexcentis pre
mi cptus eft. ' . ' . -

Idem:
 ^ y D E M o DIS L A T. L o Q. sgs ^
ti bidem: Formae igitur funt hae,in quas genus fine uf
lius praetermiffione diuiditur: ut fi quis ius in le- .
gcm,morem,aequitatem diuidat. Formas qui pu-
i* fat cffe qud partes confundit artem,&;fimilitu *,
- dine quadam conturbat, & non {atis acute quae \ .
r ; funtfecernenda diftinguit. - - . .
idem de arte Rhetorica*Gcnus eft quod partes ali-
r j quasamiple&titur: ut cupiditas pars eft, quae fub
M; eft generi,ut amor,auaritia.s

1dem de Oratote : Aut traduta cx parte ad genus

g * notatio. ' . .... ... . :;. -

p. 1bidem: Tum(ut fcis)explicato genere cuiufque rei,

f!. uidendum eft, qu fint eius generis fiue form, .,
(. fiue partes. - . - - . - ; -

3 Idcm in Philippica quinta : Num Latine fcit ? Num ;

ex iudicum genere &forma? Num leges noftras, !
1. morfue nouit?
t, - : .- Horatius:. . . . :,.
Etgenus & formam regina pccunia donat.
1 _ ' S E C T A R I. - -

f* E&tari clare patet quid fit: Sed fetariapros uel

$ fimiam aut aliasbelluas, secondito (utarbi
tror) modo loquendi & per tranflationem id
; Jeft quod inueftigare,perquirere,fequi. . .
i Terentius
Plautus ininMilite:Refpondi;%tarifimiam.
Phormione: Adolefcentulum ceruamui
dere,fugcre & fe&ari canes. - ^

Vergilius in Bucolicis.
Si dum tu fetaris pr;;;; retia feruo.
-

. S V B,
3 pRpofiti; Sub,elegantia non caret,cum uulga
rcmtrangreffamodum,inaliumtranfitfenfum.
& 'Plautus
 y4 AD R I AN v S C A R D IN AL f s
autores celebratus. .
-

- Caefar in commentariis; Vbi cognouit per Afranium

, ftare,quo minus prlio dimicaretur. . , . ,.,. :
Titus Liius ab urbe condita: Per duces,non per mi
lites ftetiffe ne uincerent. - ', . *, !
,. . . . . S V PER S E D E R E. , ... ;
- SVperfe;gum ablatiuo iungitur,certo modo di
Tcendi id fignificat quod intermittere. ' . ,. . . : - - *

Plautus:Superfede ijs rebus iam. ; . ., ., . , , , , ..

Cicero Seruio Sulpitio : Superfedeas hoc labore iti>
* n1S. . . . . . * * ' ,. , '* * * * . ^. **' ^**'*-
id in arte Rhetorica: Exemplorum multitudine
fuperfedendum cft. . . .
Cato de re Ruftica:Litibus famili fuperfedeat.. *
Titus Liuius ab urbe condita:Rebus diuinis fuperf
deri iuffum... -

Ibidem:Tributo,ac deletu fuperfeffum.

. . . S T VLTVS, IN S A N V S. . . . . .
INOnfiant:
pauci funt,qui in uerbo Stultus,ftulti nofi.
non intelligentes, im omnino coma
fundentes uerbi proprietatem ..Stultum
enim id plerique iam putant quod infanum : cum.
inter utrunque non leue fit difcrimen. Eft igitur
ftultus fere quod, imperitus, ingenio hebes, ut
tardus,uel inconftans, Infanus atem qui nonfa^
... nae,fed alienat mentis eft. . . . . . . :
Plautus in Pcrfa:Nimis hodie ftultus es pueriliter.
Idem in Moftellaria: Interdum inepte ftultuses.
Terentius in Eunucho: Dijboni, homo hemini qui
prftat?Stulto fapiens quid intereft? -

Ibidem: Hic homo ftultis infanos facit.,

Idem in Andria; Quandoquidem tam incrs,tam
- - -
ius
 * f D E M O D IS LAT. L o Q. s;,
imi
* lius confilijfum: Scruon' fortunas meas me com
mififfe futili? ergo precium ob ftultitiam fero.
Cicero de oratore : Oratoris: peccatum fi quod eft
animbaduerfum,ftultitiae peccatumuidetur.Stulti
tia autem excufationem non habet.
Ibidem: Quo quidem in genere familiaris nofter M.;
Bucculeius:homo neq; meo iudicio ftultus,&fuo
ualde fapiens. 3*. . . . ! ' ., . .
Ibidem:Neque uult ita fapiens interftultos uideri. .
Idem pro T. Annio Milone: Negant intueri lucem.
.
fasei, qui fe hominem occifum fateatur: In qua
tandem urbe hoc homines ftultiffimi difputant:
' Idem pro Deiotaro: Et ab homine minimefiulto et.
fe cogitatum confingitis? - - - - -

Idem pro Cluentio:Minus enirn ftultus eft is,cuini

hil in mcntem uenit, qum ille qui quodftulte ap
teri uenit in mentem comprobat. -

Ibidem: Adene erat ftultus,ut illc qua tum ille uiue

bat uitam effe arbitraretur? - .

Idem pro Aulo Cecinna: Terrio ut cum tam <(tulto

haberet. -

Idem diffinit quid fit ftultitiain.Tufculanis. Stulti- .

tiam enim cenferunt inconftantiam, id eft fanita,
teuacantem:poffe tamen tuerimediocritatemoff,
cierum,&uitae communem cultum atq; ufitatum.
De quo plane loquitur Ouidius 2.Faftorm.
Lux quoq; cur eadem ftultorum fefta uocetur, ..?
Accipe. & fubdit: -

Stulta3 pars populi,quae fit fa curia nefcit. * *

eftus: Quirinalia ftultorum feri dicebantur,quod

eo diefacrificabant ii, qui folenni die aut non po*
j
tcrant rcm diuinam faccre,aut ignorabant. '
- - Aa z Vcnu
 ygg AD RI A N v S c A R D I N A t IS
Venuleius:quod ui,aut clam,lege,Seruius:N melio
ris conditionis fint ftulti qum periti, '
, , : ;. . Horatius in Sermonibus: > ^ ..-,
Stultus & infanus,quid fi quis non fit auarus?...
- Et paulo poft: .. .. ' .

Stultum me fateor,licet concdere ueris ' . . .

Atque etiam infanum. 2. '' : ' Idem:
Qum mala ftultitia,& qucunq; infcitia ueri, i. '
Caecum agit infanum Chrifippi porticus,& grex;
Aurumat.' ' : Idem: * ' rT; ,
Vincit enim ftultos ratio infanire nepotes. . . ;.,
' ' . ' Idem: ' . . . , , , -

Qua me ftultitia quoniam non eft genus unum, * s '

Infanire putas? _ _ _ __ ' _ _ _ _ _ _ _ _
.S P ER co E T S P E R o R, D E S P E R o
. . . . . .. , & defperor. * .* \ ' . .

n Pero quandoque a&tiuum fimplex, & fic fuumi

S' format paffiuum : Quandoque neutrum ab
-^ folutum. ... -

Plautus in Menechmis: Dijimmortales fpeminfpea

ratam date mihi. , ' - - -

idem in Mercatore:Spem fperatam cum obtulifti? .

Cicero ad Quintum fratrem: Siue reftituimur, fiu
defperamur. _ . : , :
Idem ttico: Breuiloquentem iam me tempusipfumi
facit,pacem enim defperaui. -
Eidem : Si haec iam noftra falus cum hac lege defpea
rata erit. ' .

Idem in Catilinam: Effent illi quidem defperahdi,

*{ed tamen effent ferendi. " -- - .
Idem de finibus bonorum & malorum: Aut mnia
fcmper defperantes. -

'Titus
 a.

, t p E M O D IS L A T. LO Q.. s5y
Titus Liuius de bello Macedonico : Hos defperta
-, * #; ad rabiem magis qum ad audaciamaccene
debat. - * * . - . . . '

* ^o%ri ; ;, , , SEC V N D V M. - .;

O.Miffis uulgaribus, fenfibus de prpofitione

: rSecundum ab aliis fedulo notatis, id profe
*-* 4. ramus,quod latuiffe hatenus uidetur. Se
cundum abfentem, fecundum prfentem iudica
* re : ferre fententiam fecundum teftamentum :
cundumte illc mihi ita eft,ut fit pen par.Haec'no
Ac tanda mihi uifa funt, qu non ab aliqua ratione,
fed fola dicendi confetudine uariantur. Iudicare
* abfentem fecundum prfentem, id eft, quod dice
*, remus, iudicauit pro abfente ac fi prfens effet.
Ferre fententiam fecundum teftamentum, hoc eft
&:.' g diceremus,pro teftamento, uel uulgatius,in
auorem teftamnti. Secundum teille mihi ita eft,
ut fit pen par:id eft fecundo loco aut proxime.. ,
Cicero ad Q.fratrem: Ille mihi fecundum te,ac lib
* ros noftros ita eft,ut fit pen par, -

Idem de officijs: Proxime autem, & fecundum dcos

*** homines hominibus maxime utiles cffe poffunt.
Idem Attico: Secundum te nihil eft mihi amicius fo
litudine. - '

Eidem: Nunciauitiam populo pontifices fecundum

fe decreuiffc. ' , . . -

Idem de Oratore:Quare in hac noftraa&tione fecum

dum uocem uultus ualet.
Idem in Verrem: Vtatur confilio fuo: nec cogatan^
te horam decimam deabfente fecundum prfene
tem iudicare. . . .::. . . ' .*'
Varro dc re Ruftica: Infula Gallinaria, quae eft in
Aa 5 mari
 *'sss ADRIANvs
mari Thufco fecundumcARD
Italiam. IN AL

rs '

Vlpianus De Iudicijs,lege: Et poft editum, fecun

dum prfentem iudicabitur.
Marcclls de inofficiofo teftamento: Si pars iudicam
'* tium de inofficiofo. teftamento contra teftamen
tum,pars fecundum id fententiam dederit.*
Titus Liuius de bello Punico : Secundum has preces
tuba fignum dedit proficifcendi. - -

Ibidem: Nec erat gens alia,cuius fecundum Gallicos

*' tumultus arma terribiliora effent.
.1dem: Nos autem qui fecundum deos uiolatifumus.
* Ibidem:Secundum plebem in litem iudicenrdare.
Ibidem:Praetores Siracufani Marcello fecundum fa
' ordine
lutem (ut affolet) fcriptum erat, rete eum atque
feciffe. e* -

Idemide bello Macedonico : Romaniqui fecundum

' deos plurimum poffunt.
Ibid.Secundum orationem prgtoris murmurortum.
Ibidem:Secundum haec filentium fuit. ' - -

Ibidem:Cum omne humanum genus fecundum deos

momen Romanum ueneretur.
Varro de re Ruftica:Caffius fecundum columbinum
ftercus fcribit effe hominis. Tertio caprilum, &
ouilum & afininum.
Ibidem : Vt in Vmbria, ubi falce fecundum terram
fuccidunt ftramentum.
Ibidem: Hyeme cum hybernant fecundum marc.
- P R AES v M E R E.
- 'Vod ineptiffime, ac multa cum barbarie di
W citur Praefumere,antiquifumere, & affu
. - mere, quandoque & arrogare dicebant.
* *Nam praefumere aliud eft, fignificat cnim ante
- capere,
 * ) D E M o DIS LAT. L o Q.* 3;4
caperc,ut in bonis autoribus. . . ' . , :
Vergilius: Et fpe praefumite bellum.
& Hratius: Tibi quid nam accedit ad iftam.
Quam puer & ualidus praefumis molliciem? . . .
TSed iam dc fumo & affumo aliquid referamus.
. S V M O. , r-.
Cicero in Catilinam : Quibus ego fi me reftitiffe di
' cam,nimium mihi fumam,& non fim ferendus. *
Idem ifi Antonium:Tantmne fibi fumpfit, quia My
laffis Myrmilonem trucem iugulauit.
Idem Torquato:Sed hoc tamen non fumo ut te con
* * foler de communibus miferijs. ?
Idem pro Cluentio: Vt tantum mihi fumam, quan
-* tum fine huius periculo prterire non poffum.
Idem Aulo Cecinnae : Non mihi fumo, ut plus ipfe
perfpiciam, qum* te uidere, & intelligere mil
' perfuaferim. . - -

Idem Caefari: Vide quid mihi fumpferim: coepiuchfe

ea Trcbati expetare te qu expetafit me.
Idem Arifto uel Clio : Sumpfi hoc mihi pro tuain
' me obferuantia, quam penitus perfpexi, quandiu
Brundufij fuimus, ut ad te familiariter,& quafi
3- pro meo iure fcribercm. *
Idem pro L. Flacco: Denique etiam fiqua fibialia fu
munt,non repugno. . . . i
'Idem pro Sylla:Quid ergo hoc tibi fumis:dicct for
' taffe quifpiam. ' - . --

Idem pro PIanco : Quanquam mihi non fimo tan

tum iudices, neq; arrogo,ut Gn. Plancofuis erga
,; me meritis
.
impunitatem confecuturum; putem.
A S S.V M Q. , .T

Cicero de officijs : Si id mihiaffumo,Aa

. -
uideor
4id meo
iure
r
 ggo Ap R I A N vs cARD IN AL Is
iure quodammodo uendicare. . . . . . . . ,
Idem pro Sylla:Ego ueroiudices non modo nihilmi
hi affumo, in quo quifpiam repugaet, fed etiamfi
quidabomnibus conceditur,id reddo,acrcmitto,
S C I E N T E R, -

S',Cienter aduerbium fcio, non id femper figni

ficat, quod uulgo ab omnibus putatur, cum
dicunt:Scienterfecit,fcienter dixit:& addunt
etiam aliud infolens aduerbium Appenfate. Sed
id eft latine fcienter, quod fcite, diferte, perite,
fcientia dutum. - ,

Cicero in Bruto: Qum omnino multa de iure ciui

li, quae quidem omnia cum perite & fcienter, tum
breuiter,& expreffe,& fatis ornate,& perelegam
ter diccret. - - - .
Ibidem: Vt enim ex neruorum fono in fidibus qum
fcienter ij pulfi fint intelligi folet : fic ex animo^
rum motu cernitur, quid tratandisijs perficiat
OratOr, - ^ - . ,

Hircius in commentariis: Scaphis, nauibusq; longis

quinque mobiliter & fcicnter anguftias loci tue
bantur. . -

Titus Liuius ab urbe condita,infcienter etiam pofuit

cum dixit:Tuba infcienter Grco inflata,
SC R I P T V R A. . . , -

SCriptura(ut arbitror)ea erat prter alia fignifica

ta, quam exercebant,quiagris,pafcuis,aut peco
ribus prgerant:& tam ijqum qui portus,aut por
toria curabant, ue&tigali defcribentes, aut colli
gentes,Magiftri fcripturae & portus dicebantur.
Plautus in Truculento: Ob meam fcripturam pecu
, dem accipit. Deinderefpondet Aftaphium
* * - - - : Ple
 * : D E M o D IS L A T. L o Q. 361
1a: Plerique idem quod tu facis faciunt, rem male
gerentes; ubi non cft fcriptur unde dent, incu
fant publicanos. . . . . ; :'
Cicero Attico:Magifter fcriptur,& portus quidam
L. Carpinacius. .. I, ' . '.
JEidem: Terentius meus neceffarius, magnas operas
in portu,& fcriptura Afiae pro magno dedit.
Idcm pro Lucio, Flacco: Mirandum uero eft homi
, neseos, quibus odio funt noftr feeures, nomen
acerbitati,fcriptur decumae,portorium morti,li
benter arripcre facultatem ldendi. ' '
Idem in Verr:In fcriptura Siciliae pro magiftro eft.
Ibidem: Portum autem,&fcripturas eadem focietas
habebat. - -

Idem prolege Manilia : Nam cum hoftium copiae

non longe abfint,& fi irruptio nulla fata fit, ta- .
. men pecora relinquuntur, agricultura deferitur,
mercatorum nauigatio conquiefcit. Ita neque ex
portu, neq; ex decimis, neqjex fcriptura ue&tigal
: conferuari poteft. . ' . .' .
Afconius: Mancipes funt publicanorum, principes
Romani homines, qui quaeftus fui caufa decumas .
redimunt, qui paftum, aut pecora publica porto
-rii,aut pecuarii,quorum ratio fcriptura dicitur.
Profcriptura putofcriptum accipiTito Liuio Pa
tauino, labcnte (ut faepe dixi) in barbariem elo^ .
quentia Romana,dum ab urbe condita dicit: Ne^
que eius accepi nomen,quod fcriptum facerct, ta
bulam pofuiffe, & iuraffe fe fcriptum non fatu^
rum:quem aliquando antea defiffe friptum face
re arguit Macer Licinius. . '-
' .'-'-'. '.
- .
SAL VER E.
; Aa 5 Hoc
-
 34, AD RI A N v S c A R D I N A L I S.
h9$ ue notare uifum eft, quod Cicero Attico
fcripfit:Saluebis inquit, meo Cicerone. *
SP ECI E S, G E N V S. `

- O.
- Vod Cicero & eius quales prifcam Latini
tatem per minima quq; uerba examinae
rent,polircnt ac qufi dterfa rubiginc,f
ruq; purgart,uel ex hoc,quod de fpecie fubieci fa
cil cognofci poteft. Quod uerbum cum Cicerori
eloquntig ac eleganti magiftr non omnino pla
ccret:tametfi & ipfe eo nomine quandoq; ufus eft,
formamq;,aut partem pro eo introducere mallet.
Qiiae uerba de ea re,&quoties fecerit infra pofui.
Cicero in Topicis:Species appellant, non peffime id
quidem,fed inutiliter ad mtndos cafus in dicen
do.Nolim cnim (nifi latine quidem dici poffit)fpe
cierum &fpeciebus dicerc.Et fgpe ijs cfibus uten
dum eft, at formis & formarum uelim. Cum au
tem utrque uerbo idem fignificetur,commodita
tem in dicendo non arbitror negligendam. Ge
' nus & formam diffiniunthoc modo:Genus,eft no.
' . tio ad plures differentias pertinens.Forma eft no
* * rio,cuius differentia ad caput generis,& quafifon
_ ' tem referri poteft. -

m de arte ia Genus eft quod plures par

tes ampletitur,utanimal. Pars cft quae fubeft ge
nri, ut equus. Sed eadem res faepe aliigeniis, alij
pars effe poteft : Nam homo prs animalis eft,
Thcbani aut Troiani genus. * . -

Idem in Topicis: Forma enim genere quo adfuum

nomen rtinet, nunqum feiungitur. &{ubdit: A
forma gencris,quam interdum(quo planius acci^
-
*<. .
- piatur)partem

licet nominare: Ibidcm:

*r*. ** ;*,
-- *- - .
-*

*
 * ' D E M o DIS L AT. L o Q. sgs ^
Ibidem: Formae igitur funt hae,in quas genus fine uf
lius praetermiffione diuiditur: ut fi quis ius in le
*, gcm,morem,aequitatem diuidat. Formas qui pu
fat cffe qud partes confundit artem,& fimilitu
dine quadam conturbat, & non {atis acute quae
; funt fecernenda diftinguit.
idem de arte Rhetorica*Gcnus eft quod partes ali
quasamiple&itur: ut cupiditas pars eft, quae fub
; eft generi,ut amor,auaritia.s
Idem de Oratote : Aut tradu&a cx parte ad genus
*

* notatio. ' . .... ... : ;

: 1bidem: Tum(ut fcis)explicato genere cuiufque rei,
uidendum eft, qu fint eius generis fiue form,
-

./
fiue partes. * -

Idcm in Philippica quinta : Num Latine fcit ? Num

ex iudicum genere & forma? Num leges noras,
morfue nouit? -

- : ... - Horatius: -

Et genus & formam regina pccuniadonat.

' S E C T A R I.
- S*# clare patet quid fit: Sed fetariapros uel
fimiamaut alias belluas, secondito (utarbi
tror) modo loquendi & per tranflationem id
* * *eft quod inueftigare,perquirere,fequi. . .
Plautus in Milite: Refpondit fe&tarifimiam.
Terentius in Phormione: Adolefcentulum ceruamui
dere,fugcre & fe&ari canes. - '

- - - - - Vergilius in Bucolicis.
-

Si dum tu fetaris pr;3; retia feruo.

- V B,
PRepofiigi; Sub,elegantia non caret,cum uulga
rcmtrangreffamodum,inaliumtranfitfenfum.
Plautus
 sg4, A D R I A N V S C ARD I N A I. IS
PJautus in Perfa : Solet illa rete & fub manus fce.
cedere, : ' '
Cfar in commentarijs : Sub uefperum Cfar.intra
hanc foffam legiones deducit.
Idem : Tantam noftri eorum multitudinem interfe
cerunt, quantum fuit dici fpacium, fub occafumq;
folis deftiterunt. .- * -

Idem : Sub uefperum Cfar portas claudi, militesq;

ex oppido exire iuffit. `
Cigero Planco:Sub eas ftatim recitat funt tuae.
Idm ad Quintum fratrem: Menfe Decembri fub
' diesfefts. r. - -

Idem de Oratore: Ea qu fub oculos ipfa n cadunt.

Vergilius: Et fub no&tem cura recurfat.
- ... - ' ' ' Horatius; - - -

)i&itet occultam fit;E fub tempus edendi... ;

. . Idem: -

Forte fub hoc tempus lum euertere prtor.

* ; ' Idem: - .
Sub galli cantum confultor ubi oftia pulfat.
s - Idem: : ' .

An hic peccat fub notem ,qui puerumam -

,
urtiua mutat ftrigili? , *; -

Hircius in commentarijs: E proximis caftellis infru

mentarios fub ipfam lucem impetum fecit.
*i Notandum etiam eft prpofitionem hanc, quam
" pleriq; uel ablatiuo, elaccufatiuo folis iungiaffe
uerant, etiam datiuo cum componitur coniungi:
ut fubfcribere cauf,fubeffe imperio,fubuenire ege
no,uel calamitofo,& huiufmodi.
S E R VI R E A V R I B V S, D A.
re auribus.
Seruire
 MS Pis. LAT. L oq,
yEruire auribus, dare auribiis, frequehterapiid
,a
' '*: bons autors reperitur : qui modus loqiien- ,
'. $i nihil aliud certe fignific: qum afferitari,
& eblandiri. . . . . . ' -- - - - - *
Gaefarin commentarijs: uribus varii feruiunt.
*j#3gissgni Nolipiiffei,.,: .
auribus tuis dare. . . ' T"*
_ . S I D IIS P L A C E T. ,
Dmirantes antiquialicuius indignitatemi,uei
V $*merit3tem, autindignante
j..19quendidiccbant,Siijs p`
Ciceroin ortore. Etiam Latini,fi diis placet,hocbi
... ennio magiftri dicendi extiterum T*T?"
Idemin Tufculanis : Qua gloria commotus Epicu
rus xoritur, cui etim,fdijs Placet, uidcturem
_ perfapiens beatus. ' ' ; -. .
Tij5iitis ab urbe condita: Perpetuos,fidh. pla
cettribunos. - - -

ibi$emiginetiam,fidiis
, lem plebeium fieri.
placet,nefasaiui, confua
idgu$$}>Matedonico: Nos, fi dispi.... siam
., rempublicam etiam capeffere patimur. ' . .
Ibidem:Nonfocietatem iiidd diis placet;aff
., nitatem etiam pepigifti. - . - -

ibidem:Quinunri diis placet,accufatis. ,

... . . , SA T I N- SATL v AE3T" .

odus loquendi apud ueteres, cum quid tur

bafi interrogbant, fri re$
efTent. . - - . *

terentius in Eunucho: Hem quid eft?quid trepidas?

fatifi'faluae? , , ,, . ' ,- ' .
fitusLiuius ab urbe condita; Qurenti uiro, f
, S. * * : - tifi*
-
 366 A D R I A N v Sic A R D IN ALIS
tin' faluminime inquit. ; o. *^ * ' ' , ;
Ibidem : Satin'falu iniquit Luci Volumni, ut fef&im
Samnio res habent? . . . .
Ibidem: Percontatus fatin' faluae? |
Idem de bello Macedonico:Cum pater fatin'faluae
res interrogaret. . . . . ' , , ' .

S A R T A T E CT A Q.VID SINT,
_ & quid fit ea cxigere.
-

S";ri, teta,fine copula plerunque pofita compe

Sarcio & tego certo modo dicendi dedua
&ta,utinfra oftenditur.Cum enim dificia p
blica,aedes facrae,& alia loca,& opera publica re
demptoribus locabantur : prcipua inter ctera
conditio apponebatur, curarent ut farta tetaq;
effent,id eft bene prouifa,aut reparata. Quod ue
redemptores ex locato debebant cum exigcba
tur,farta te&ta exigi dicebantur. Quandoque pcr
tranflationem ea uerba farta teta ufurpantur.
Plautus in Trinummo:Sarta teta tua prcepta ufq;
habui mea modeftia. - - -

Cicero Marco Clio: Hoc mihi da, atque largire, ut

Marcum Curium fartum & te&tum (utaiunt) ab
, omni incommodo, detrimenro, moleftia, fynce
rum integrum$ conferues. ' * * .

Idem in oratione ante exilium : Qui numini deo^

rum confecratum fartum tetumab omni pericu
lo conferuaui. _
; . . S A R T A T E C T A SIM P L I- \
C I T E R. "

Plautus in Moftellaria:Nec uideor mihi farcire pof

fe aedes meas,quin tot perpetuo ruant.
Ciccro Bruto; Qyorum quidem omnia commoda,
'. omncsi,
 , : b E M o D IS LAT. L o Q. , 5&#
omnesq;facultates, quibus & facra conficere, &
- .. farta teta aedium fararum, locorumq; comihua.
nium tueri poffit,confiftunt in iis ue$tigalibus.
Idem in Verrem: Cum confules des facrs locauif.
, fent, neque potuiffent omnia farta te&ta exigere. '
Ibidem? Endmq; te memini, Cenforias quo$ le
...ges in fartis tetis exigendis tollere. . . I. T .
Ibidehm: Verumeti in ijs tetisiggamnata eft.'
Vlpianus de officio Proconfulis, lege, Si in alicuius
des facras,& opera publica cirriiir infpiciena
, digraria-anfitateta3fint, uel an liq refe- !
&tione indigeant.' - *.
celfus de ufufrutu : Ha&enus tamen ut farta ter;
, habeat, fi qua tamcn uetuftate corruiffent, neu*
trm cgi feficere.& fubdit: Vnde Celfs de moa . '
do farta teta habendi qurit. . . ' ' -

- ., T E M P v S. . .
., Nte tempus,poft tempus,ad tempus,per tem
A' pus, in tempus, in tempore, primo quo~
*,*, que tempQre, primo quoque die, pro tem
pore,pro re,pro loco, uno tmpore : Hos & alios
} Jicendi modos, mira elegantiquurietate perfe~
&ta illa Latinitas condidit:Siquis ea, qae infra pg.
fui diligentcr legerit, fine alio interprete per f f,
" tis intelliget. . ., .. .. ' .' ,'
T AD TEM P vs. ' ' ,
Terentius : Commodiorem hominis adntm d
tempus non uidi. - ' ;'
Cicero de finibus bonorum & malorum : Itaque d
tempus ad Pifonem omnes.
fdem Planco:Is autem,qui uere appellari poteft h6
nor nomijiuitamentum ad tempus, fcd perpetuae
. - - - ' * ^* uirtua
 gs A D R I A N V S C ARD IN AL Is
uirtutis eft prmium. -

Idem Artico:Satis erat dierum, ut Puteolos excurr

re poffem,& ad tempus redire. --

Eidem: Aderis autem ad tempus. ' '- -.

Idem im Verrem : Si quae caftiores erant, ad tempus.

ueniebant. ...
Plancus Ciceroni : Si autem in itinere meo fe oppo
fuefit;ad tempus confilium capiam. - - -

Afconius Pdianus:Cur fraudi fit Ciceroni,cum ad

tempus oratorum dita proferantur.
Idcm : Non intelligunt hc ad tempus commode
|
adiungi. - -

Paulus $damno infeto, lege, Ad curatoris: Si do

minus ad tempus pccuniam impenfam cum ufu
ris reftituere uoluerit. -

P E R T E M P V S. : ' ' .

Plautus:Mihi per tempus inceptum eft iter.

Idem in Bacchidibus: Per tempus hic uenit miles.
Idcm in Truculento:Per tempus fubueniftis mihi. J
Idem in Menechmis: Non ptuifti per tempus ma
gisaduenire qum aduenis. ' T ' : .

Terentius in Hecyra:Sed uideo Philippum per tem

piis egregi. -

Cato de re Ruftica : Frondem populeam, ulmeam,

quernam cdito,& per tempus eam condito. '
Ibidem
terra: ferere.
Et per tempus radices quamplurimas "cum
. . .

Ibidcm: Vmbram partim pcr tempus habet.

Ibidem: Vimina matura,falices per tempus ligantur.
P O S T T E M P V S.
Plautus in Captiuis:Sero poft tempus uenis.
Cicero pro P.Quintio: Ego pro te hoc confulo, poft
tempus
 1

* D E. M o DIS L A T. L o Q. , s
< tempus, & in alienare: quoniam tuintuare cum
tempus erat,confulere oblitus es. ,'i

* Varro de re Ruftica : Qgae poft tempus nafcuntur,

fere uitiofaatq; inutilia exiftunt. Ei I. .** . 7
' 4. N T E M P V S.;.;.;;-.- ^.
Cicero Attico: Nam & eiufmodi funtij uerfus, ut .
, ab initio Pompeijim tempus fcripti
~tur. '. ', i -
efeuideam
**, 2*;:;-.*;
Horatius:Et prfensin tempus omittas. ti;*,
-* VN o T E M Po R E. ;;.:.:
Cicero Attico: Multas uno tempore accepiepifto
v lastuas. % 3. ; i; ;
S V O T E M P O R E.....i !., ,}
Idemin Verrcm:Scandiliusremfetotamreli&urum:
.idicit,& fuo tempore efferediturum... g , '
- - PRIMO QV O Q.VE T EM- - :!
-::. . , : : ,, P R E. ** ** , ,
Titus Liuius ab urbe condita : Vt primo quoq;tem
pore in Italiam tranfgreffus iungert f HamT.
nibali. ' * *
Ibidem : Primo quoque tempore redire in Hifpan- !
~am iuffit.* ' .. , ** i ' - .

Jbidem: Dccreuerunt, ut primo quoque tempore de

ea read populum ferretur. . .:.::;.;: : ,,t
PR IM o QV O Q.VE DIE: .
Ibidem : Decreuerunt, ut primo quoque di ad poe*
pulum ferrent. - -

Gn.Pompeius L.Domitio:Vt primo quoque die Lu?

ceriamaduenires. - -

- T E M P EST I vv M C o N- . -

<' ; ' V IV IV M. i'- -' - Al

IMagifteria maioribus inftituta, fermo qui m

v :;.-;, - Bb 1f 2

 stro AD R I A N v S'C A R D IN AL IS
: re maiorum fummo magiftro adhibctur in po~
culo. - - ,::**:** '- : : .'. ..-*

cuiquam fatis arbitror exploratum/

NOndum
-

quid fit tcmpeftiuum conuiuium. Hoc cer~

fe liquet,non effe id quod fimpliciter uerba
: oftendunt : ut fit conuiuium tempeftiuum, quod,
< conuiuium in tempore paratum: Nam ut patet
ex ijs,quasinfra pofuiautoritatibus,aliquid prae
cipue in eo erat:conuiuio, quod non erat item in.
alijs, ut Magifteria maioribus inftituta : ut fer
-<me quidam, qui more maiorum magiftro ad</
hibebatur in poculo, ea cuiufmodi effent, nemo
(quod fciam) prodidit, : : : : .,
Gicero Attico: Audio bonis uiris, qui & nunc,&:
faepe antea magno praefidio reipublic fuerunt,
^ hanc cun&ationem noftram,non probari, mul^
tque mihi & feuere in conuiuijs tempeftiuis di
- {putari.:: : : - **. I
Idem pro P. Sylla: Quantumalij tribuunttempefti
uis conuiuijs,quantum ale.
Idem pro L. Murena: Nemo fere faltat (obrius, nifi.
forte infaniat, neque in folitudine, neque in con
.uiuio moderato, atque honcfto. Tempeftiui con*
uiuij, amccni loci, multarum deliciarum comss
eft extremafaltatio. '. - .

Idem in Verrem: Statuitur Lollius in illotempeftia.

uo gladiatorum conuiuio.
Idcm dc fene&tute Catonem loquentem facit : Ego/
uero propter fermonis deletationem tempei^
uis quoque conuiuijs dele&or.&fubdit.
'Meuero& magifteria deletant, maioribusinftia
tuta,& is rmo,qui more maiorumfummo ma*:
^*. -* . .. giftro
 ' v '

3 , D E M O D IS LAT. L o Q, * ye ,
giftro adhibetur in poculo. ,- - -

Idm Attico: Quas eiiim coenas & facere,& obire

cripfitad me Sextius? qum lautas: qum teme
peftiuas? . '*'*^.^ . -4

- ... Horatius in Odis: a. . *, . . .

Tempeftiuius in domo * , .

paulipurpureisales oleribus, ... ?. vii* ;i : ****

Commeffabere maximi. . .: _._ _ _.:_ . * * *
T E M P EST AS, ID o N E A, . .,
M A L, A .. - - - -

|N*bona,ut
effempemala,ad quandos
conftetuerbummediumeffe.
CiceroQ.fratri.Tufi ita expedit,uelimqum
. primumbona & ccrtatempeftate confcendas, ad
mety ucnias. *.. . i* .* ; : *:

Ibidem : Primam nauigationem (dummodo idones,

tempeftasfit)ne omiferis.** . . . . . .
caro dere Ruftica: Dicituillicus fedulo fefeciffc,r
Tuos non ualuie,tempeftates malas fuiffe. I
<.' T B S C E R E. *
TA:33r* non eft languere,aut deficere,aut putre
fcere,ut nonnulliputant:fed interiore fenfueft
propriliquefcere,confimi. * , ;..: *
Plutu$ in Mercatore: Cor aedepol miferum qugd
guttatim contabsfcit,& quafiinaquam tuindi^
Jrderis{alem***** *** -:;..; * *;
caro de re Ruftica: Fifcellamcumfle popularifi*e
fpendito,&quafato,fupplet9kyidentidem,idali
quotissidi: facito, uqeade domes faidefieris,
tabefcere biduum.
. Ibidem: Salis pwri modium,& eum infiftellam fi*
M. fpendito,finitoiy cum mufco diftabefcas... g
,
& Bb 2. Hora
 AD RI A NV s c A R D E N AL tS
- Horatius: * v * * -

Qudqjaliena capella gerat diftentiusuber, , : : -- - -

-..Tabefcit, ... -- ' - .

Ouidius in Metamorphofi. --
Tabuerant cer,multos quatit ille lacertos.
-
Ibidem: : : : , :
Non tulit ulterius,fed utintabefcere flauae, ,** *
Igne leui cer;matutinaeq; pruinae. '* ; * * .,'-'
Sle repeiitflefit,fic atfemuatusrhore
Liquitur. * * --- ------
r-*ANT v M AB EST, PAR v M* , :
.;;. . >> abeft,nihilabeft. g3 ; : ' ' , *
I T.*ri Antumabeft,parum
*- non nihilabeft,
elegantiffimi modi,abeft, dicendt
funt ftudiofis lite
rarm prtereundi. , -

Giceroin Tufculnis: Sed tamert tantumabeft, ut

fcribi contra nos nolimus, ut id etiam maxime
* optemus. &'j.* 2. * _ -' r.as : **- r* >
Idem prolege Mamilia: Tantum gabeft, ut aliquam
bonam gratiam mihi qufiffuidear, ut multas
etiamfimultates, partim obfcuras, partim aper*
3 tas intelligatis, mihi non, neceffarias, uobis nom
inutiles fufcepiffe. ..* * * -^* ^* ' . ;
: TANDEM ALI Q.VA N po,-Qv o- ,>
ai. *** * * * .. ## f. 7 j

T"# aliquando,quoufque tandem,hc com

;iumtaaduerbia in oratione ueluti duae fte[2.
l corufcant,eamtg magnoper exornant.
Cicero Tironi: Tandem liquand mihi te xpe
&tatiffimas literas reddidit. *ut ** *tiTi
Idem in Catiliham : Quoufque tandem abutere pa
tientia noftra..... i*. * ****** *.. -;
*- * --- ^ Titus
 2 : DE MQDI s AT., 1, Q Q. 37;
Titus Liuius ab urbe condita:Quoufq;rafidemigiio
- :}rabimus uires noftras : *.. _ _._. _. ,_ . T. . .
... ; . T E NT ARE, ATTENT AR E. ,
-T-iEntare paulo occultiore fignificato,id eft quod
. . ... afficere,&occupare. Attentare autem quaf
, *. Attico;cripferaste
Cicero infidiofe perueftigare...;.........
quod . ,** . _ _ _r .

ge^
nere tentari..., mr, , ,,., , -..'.,., !.. :-:,.-... *.

Eidem : Valetudinem.tuam iam confirmatam effe,

; & uetere morbo , & ab omnibus tcntationibus
audeo. - .. . . *;;;-) 2 ::- :;
Idm: in fTufculanis: Quod animi ualentes morbo
tentari non poffunt,corpora pount.-,*.
Idem de Oratore : Cum iseftautor, qui non uerea^
-: tur, ne compofit orationis infidiis{ua fidesate
* tentetur. .;i. t'.; ; ; . ; ;, !^* * * * *.
2.** ! : :;:;:, Vergilius in Georgicis... ; -- , **,
Turpis oues tentatfcabies. ;:;.,;.,,.,,.. . . .,
*** ***; . . . : : .Horatius: ,, ! !.;, ,,. ... : :
Si latus,aut renes morbotentantur acuto,.
**:;:; i . . g . t; ; ,,Idcm ' * * * . . . ..
Atfi condoluit tentatumfrigQre $erpu*, si- , ,
.. .. T A NTIS PER DV M,,,, . , ,
T nAntifper plerunque particulam,dum,poftf
< J. j. trahit apud eos autres, quos, nunquam fa
.tislaudare, fatisadmirri,&fufpicere pof
** ;{mus. si juvs, * ... *.it.:ir.& ff; , *
Plautus iu Menechmis: Meretrix:tanti$per blandi- .
S. tur,dum illud quod rapiat uidet.y,v. gr., j .
Terentius in Heautont.Egote meum effe dicitanti- '
<{per uolo,dum quod te dignum *atis...._.,.
Ibidem : Decreui tantifper me minusiniuri Chre^
f*. ** ( - Bb 5 me
 yyA. Af) R 1 AN vs cARDINAL Is
* Tmie meo Gnato facere dum fiam mifer. *.. T
Idem in Adelphis: Malo coatus qui fuum offi~
cium facit, dum id refcitum iri credit tantifper
: cauet. - *
cicero M. Varroni: Habes rationem confilijmei,ri
bi igitur cenfeolatendum tantifper ibidem, dum
*- efferuefcit haec gratulatio,&fimul dumaudiam
quemadmodum negocium confetum fit. ' .
deinin arte Rhetorica : Vt ubi effet tantifper dum
culeus, imi quem conietus in profluentem deue
heretur,compararetur.
T R A NSV R S VM V N G V E M N O N
difcedere,uel digitum aut pedem la
-. _. tum,uel digitum latum. -

TRanfisij unguem,uel digitum,aut pedem la^

! tum,uel digitum latum non difcedere: Modum
etiam hunc dicendi formauerunt Latini illi, cum
paruulum interuallum oftendere uolebant. . .
Plautus in Aulularia : Si ex ifto loco tuo digitum
tranfuerfum,uel unguem latum cxcefferis.T .. , '.
Idem in Bacchidibus: Nego tibiannis uiginti fuiffe
primis copiae digitum longe pdagogo, pedem
ut efferres ex aedibus antefolem exorientem.
Idem in Moftellaria:Si pofthac me pedem latum mo
do fkies impofuiffe inundam had caufa eft ilico,
quod nunc uoluifti facere,quin faciasmihi. *
Ciceroin Academicis: Ab hac mihi non licet tranfuer
{um(utaiunt)digitumdifcedere.

$dem in Verrem: PueriSifennae credo qui audiui

$it:
-. $iquae ; effent dita,
-

.
-- tumifto eqce nequeabarge
mufquam deijcere, qu 3 nto digi
3
Idcm
 *
?i pg MODIS t AT. LoQg* svs
t
fdem C.Fabio Gallo: Vrgeo igitur tvanfuerfum un
{. . guem (quod aiunt) ftilo;;is enim:eft dicendi
i# ~
*** opifex. ** *** **; 3. * ' * ** g*;, i
..::.7: ... T O L L E R E P.E DiES::;., ,. . , '
Vrpem & obfcocnam fignificationem habetis
I loquendi modus, qui apud eos, quos faep
*--' ** imorobonos atres frequens et. Dic.
bant enim tollere pedes ea modeftia, ut qu ob
*ormitas rebus ineffet;honeftis utcunque uerbis
: A.} 4egeretur. .*-:' 2**. * * , *-* *t. * * * *us .
Cicero Attico:Sed foror qu tantum habeat confula
W ***ris loci; umum mihi flum pedem dat . Noli ini>
** quam de uno pedefororis queri, hicet etiam altc
>*fumtollas.Non confulare inquies ditum fateor.
1% TO L ;:;;;;;'
forlre mris; Modum hunc loquendiim ltitis,
-

1.. uel admiratione reigratae antiquiadhibebant.

Cicer Cfar$ftulimus manus& ego& Balbusi
tanta fuit opportuhitas. i:: i::** i *: . . . .
fdeiii in Acadcicis* Horwenfius autem uehementer
admirans, quod quidem perpetuo Lucilio loqucm
; ** tefecerit;ut etiam manus fpe tolleret.; , T. I
T E N D E R E ITER. y. ..
f$
V.
:digrc
f; <di modusueaufti essassigioquss
ffimus. *..* - . t .

- - Vergilius; *t*ic*; ui...,

Tendere iter pennis. : <;j.>.'> ra, su :
Titus Liuius debelio Punico:Cumab occafufolisad
* -exortustenderentiter.*. . **.*** vi::.t> :;;:;,;
V T. ;;.:..^t .3, 3.: ;;;;;,,i
Ex* - -

uix poteft , quantam partem Latini:

{ermonis particula Vt, contineat, qumue
*?*.i '..:.. Bb 4. T uario
 sys ApRIANvs CAR p IN AL Is
uario dicendi modo per orationem ferpat, ac ue*
luti lafciua luxuriet. - , , * -

De Vt,quo loco multine, inepte ponunt,& figni

ficat dubitationem,& coniungitur cum metuo,
uereorjtimeo. ' * : , -

Terentius:Metuout fubftet hofpes. - *

Idemini Andria: Dies mihi ut t fatisuereor ada
endum. :. . I. * * * *-*
Idmin Hecyra:Sed firme uereor ht ut fint nuptiae.
Caefar in commentarijs: Vt fatis commode fupporta ,
: ripoffet tinheredicebant.rr,. ..*., . , TY
Cicero M.Marcello:Sed cum ita late pateat eius pa
' ~ teftas, quem ueremur, ut terrarum orbem com
.* plexa fit: nnne mauis fine periculo domi tu ef
fe qum cum periculoalien: * i . . . . .
Idem Atticos Et tamen uereor ut ijsipfis conteg
.3 tusfit.-: iij;i. : ; * .: : **, *.** **** I; i ; -*.

Eidem: Qgod enim tuabfuifti,uereor ut fatis dilia

genter atum in fenatufit de literis meis. -,,. ,
Idm pro Milone: Accepite literas, quibus ugreri
uideris;ut epiftolas illasacceperim, :........
Idem Terenti: Omnes labores te excipere uidco,ti
meo ut fuftineas.' , ; ; ; . * A 3 '
Eidem: Sihomoamens diripiendam.urbem datu
rus eft, uereor ut Dolobeila ipfe nobis fatis pro
deffe poffit. - - . --

Idem pro P.Quintio:Tamen neuereris ut poit hgc

: contra Hortenfium contendere.,.' *. ., .; . . I.
Idem contra Rullum:Veretur Hiempfalut{atisfir
mum fit & ratum.. , ,' :-

Idem in Antonium: Ne uerendumquidem eft,ut te

* mere fe poffit,ut moderari, : <; . . * * - -

o-i-.. c I . Horatius:
 : t DE M*%
* i$$;
O D IS LAT. LO Q. -
*7.
" ' DE VT, P R Q QV E M A D. , .
., , . M QE) V M. , T, . . .
Ciccrpad Brutum: Age uero, tefte
credo
te exclamationem Clodij aduocati audiffe, quae
confurretio idicum fa fit, ut me circumfte
:.gyintyutaperteiiigalafi pro meo capite P.Clo
io oftentarint. ;;;;;.,. . . . . r r. , *

Jdemiim Rullum: Sed omitto ut fit fatus uterque

noftrum.;;,. , , :,.- .4.,' ' ... ' * ** *
jt c ,-, t Vergilius in Bucolicis. q ... ... , ,
Afpice ut antrum .-, .**

Sylueftris rarisfparfiflabrufca racemis..., . ., . .

Ouidius de morte Tibulli. ,. .,,,. . .
Afpice dcmiffis ut eat mifrabilisalis. -

Horatius;. ; , . : ; ,
Viden'utgeminfient uertice krift: ^-:^ ' . *- *
- , dem; . . . . ' -

Viden'ut alta ftet niue candidum , Sora&te?... . .

DE.VT, PR.O QV o M o D O, ET ,
` _ _ interrogantis. - - - - - - - - -

Plautus in Perfa:Vt uales?Rcfpondetur,ut queo.

Ibidem;Vr munitum tibi uifum eft oppidum? . .; . *
Idem in Trinummo:Quidagit tua uxorut ualet?
Idem: Vt uidetur mulier? Rcfpondetur, non aede
pol mala. *.&'* * .**' *
- - Horat : -i^ , ''** . -. .

vt valetartmeminit pofiti* J> .. . . .

Cern ..:Quidius de Ponto: ,.
ni$ut exiguum orrumpantocia corpu$,i ., ,;*
d.
cum quadamadmiratione interrogat. . .:,
-3.j7` Bb 5 * Plautus
-


378 ADRIANyS c ARD IN A I. Is ,

Plautus in Captiuis:Vt faepe fumma ingenia ino&
, culto latent. --- 3. . -
Idem in Rudente:Vt affli&amur miferae? -

Ibidem:Vidfne alteram illam ut flu&us eiecitforas?

Ibidem: Vt prae timore ingenu in undas concidit:
Ibidem: Vt te ampletor libens. : : :
Ibidem:Vt ego amo te mea Ampelifca? ut dulcises?
Idem in Mercatorc: Vt diffimult malus? * I
fdem in Sticho: Vt ego te nunc confpicio libens ui
pr ltitia lachrym profiliunt rhihi? -

Cicero pro Milone: Vt contempfit ? ut pro nihilo

putauit? - -

1Eidem:Gncus autem nofter,rem miferam&incre

* dibilem ut totus iacet* * . * - -

Vergilis; ' * * . ',

Vt te fortiffime Teucm, -ii * -

Accipio,agnofoy libens?ut erba parentise : ;

._ Idem in fecundo Aeneidos:
Vt tepoft multa tuoruin ^^^ ^
funera,poft uarios hominum,orbis labores,
Defeffiafpicimus. -

F{oratius: _ T . . .. ,, * *
Vtiuuat paftasoues uidere properantesdomum?
- - Idem: .T. - ; - -

Vt femper gaudes illudere rebus Humanis: : ..

Idem in Odis: .* ; **. ; -
Vtgaudet infitiua decerpens prae -

VT PRQ LICET, VEl posrro, ;

- uel dato,ut huic koquimur. -

Caeiricommentaiis:Aciamitonia contra epi

nignem acciderent,tamen multofeplurimiiibna
vibus poffe perfpiciebant. * .. * . * * * * `s

- - Cicero
 z. ; D E M O DIS LAT. L o Q. ' yy,
Cicero Attico:Quis autemlocus erit tutus,ut placa
* tis utamur flu&ibus* * * ;
Idem Bruto: Nos te tuum&#exercitum expetamus:
fine quo ut reliqua ex fententia fuccedant, uix fa
tis liberiuidemur fqre: ** .. , -.. *

Idem de Oratore : Vt enim quaeras omnia,quomo

do Graeqi ineptumappellent non reperies. i
idem pro Publio Quintio: Ad me uentum eft, quiut
&:fummahaberem ctera, temporis quidem certe
uix fatis habui, ut rem tantam, tot controuerfijs
<::implicitam poffem cognofcre. * I .* * * `.
Idem pro lege Agraria: Etenim ut circumfpiciamus
omnia qu populo grata, atque iucundafunt,ni
hil tam populare qum pacem, qum concor
diam,qum ocium repcriemus. ' -

1dem in Antonium:Quod fi pacis, id eft timoris no

-i* ftri nomen audiuerit, ut non referat pedem, infi
~* ftwt cerse..., , * -

Idem in Philippicis: Lcgem illam appellare fas non

*. eft,&utfitlex, non debemus illam Hircij legem
putare.
Cato de reRuftica: Non eftini noftra poteftate,fed
in naturae,ut tamen multum, fit in nobis.
'. Ouidius de Ponto:
Vt mihi dijfaueant,quibus eft manifeftior ipfe,
Parma poteft dcmi.cuiga perennis erit.
Ibidem:
iuce minus decima dominam uenietisinurbemt
Vt feftimatum non faciatis iter. -

* - .:---i'- Idem:
Vt multum demas noftro de corpore curae;
Non minus exhaufto quod fuperabit erit. Idem
() ,t *
sso ADRIANVS CARDINAI. Is
- Idem in epiftolis: i . t*. .. ,***** *.
Vt terram inuenias, quis cam tibi tradet habendam* ;
<In eifdem: -: :. . . :.: rr-.i ,
Vt pelagofiiadente etiam retinaculafoluas : ,
Multa tamen latus triftia pontus habet...... ...
:. Horatiusin epiftolis. . ,^,
Mult funt plateae nihil ut meditantibas obfter.,
Titus Liuius ab urbe condita: Ex Bruto agro, qui
ut omnis coleretur, exiguus tamen tanto alendo
exerc1tui erat. . ;*. -' ; * <*;.. +
Idcm de bello Macedonico : Vt trium numero fcri
ptorum parum, fidei fit, magnam tamen ui&toe
tiam fuiffeapparet.... ' ' ; . --. I.

v T P R O S I cv T. * * * *
Cfar in commentariis: Horum autoritate. finitie
mi addu&i, ut funt Gallorum fubita & repentie
na confilia, eadem de caufa Trcbcium, Terrafie
diumq; retinent. *; ` .
Cicero ad Brutum: Habes ut breuiffime potui gee
nus iudicij. -

Idcm de Sene&ute : Mult etiam utin homine Ro

manoliter erant. - - -

Idcm de finibus: Pueri in quibus ut in fpeculis natu

ra cernitur. i I. -* - .

Idem in Bruto: Fuit ut temporibus illis Luculentus

iuris ualde peritus. ` ` -

Ibidem: Erat cum literis Latinis, tum etiam Craecis

(ut temporibus illis)fatis eruditus. ... ; ; , ,
Titus Liuius ab urbe condita:Sacra publica,ut Nu i
ma erant iuftituta,facere. '. ; *' ':;** _*,* - -

Ibidem: Vt in tali tumultu portasinuadit.a ; v.

T,
 - , b E M o DIS LAT. L o Q. 581
vT, P R o v T I N AM, EX E CRAN
-: ' ' . .. . . do,uel optando. - '. .
Plautus in Perfa: Vt iftum di,deaeq; perdant. -

IdeminMoftellaria:Vtdi,d gdifines me peffimis

exemplis interficiant, nifi ego illam interfecero
* fiti,famcq;,atque gelu. - -

Terentius iniHeauton.Vt te omnes quidem di,deaeq;

quantum eft Sire, cumtuo ifto inuento, cmque
, #*' . . . . .T - ' '.
Idem ifiiAdelphis: Vt Sire te cumtua monftratione
* niagnus perdat Iuppiter.. -

Idem Euhucho: Vt illum didcaeq; omncs fenem

pe VT, PR o PosT Q_V A M.
Plautus in Sticho: Nam uiri noftri domo ut abie
runt,hic tertius annus eft. ' - -

Ciccr6in Antoni.Eft enim annus ut repulfam tulit.

Idem in Bruto: Nam ut illos de repub.libros aedidi
fti;nihil tefan poftea accepimus. -

Eidem: Vt ueni in Arpinum, cum ad me frater ue^

-
#*
, in primis nobis fermo, ifqiie multus de te
it. , 'a

Eidem: Vt primum iudices confederunt, ualde diffa

dereboni corperunt. - ,

Eidem: Vt ab urbe difceffi, nullum intermifi diem,

quin aliquid ad te literarum darem. . . .
Idem Attico: Vt Athenas ad XV.Calend.Quintile$
ueneram;expetabam quartum diem Pompeium.
- *. Ouidius de Ponto:
Nec quicquam ad noftras peruenit acerbius aures:
Vt fumus im remergus precor, * ;
- - - ' a
- *_ . - - - - - - -

* ** Para
 ss, A D R I A N vs CA R D I N A L IS
PArticula Ve, dici uix poteft quanta cum utnu^
ftate,& gratia ponatur ab antiquis. Legen
do tamem, & meditando mclius confidera
: rur. Difiuntiua enim coniuntio eft,ut id figni
ficet quodaut. - * .* *. l.**

Cicero Attico: Appius enim ad me ex itinere bis

: terue literas miferat. .'
Eidem: Amiciregis duo trfue perdiuites funt.
Idem in Antonium : Cenfeo uti Caius Panfa, Aulus
: Hircius Confules alterambdue defendant.
In eundem : Poft hanc habitam concionem duabus
; tribuifue horis h literae ucnerunt. - -

In eundem: Vti Caius Panfa, Aulus Hircius confu

les alterambue rationemagri habeant.'
In eundem: Quid cum decreuiftis, ut confules alter.
ambdue ad bcllum proficerentur? . . i * :
.S E D E L E G A N T E R GE M IN A T A.
- * poftponitur negatiue. * ** *.

Cicero Lentulo: Peto te,utid me nue inhoc,n

- ue in alijs quras. - - -

Idem in Oratore: Componcrc,& ftruere uerba fua,

ut nue afper eorum concurfus, nue hiulcus fit,
fed quodammodo coagmentatus & lenis. . :
Ibidem: Id affequemini,fuerba'extrema cum confe
, quentibus primis ita iungetis,ut nue afpere con
currant,nue uaftius deducantur. s , T. ,
. Vergilius in Georgicis. .: .:::.'.'
' Nue tibiad folem uergant uineta cadentcm.
Nue inter uites corylum fere:nue flagella
Summa pete. - , - '.
- - V S V. V E N I R E. . . . . *
Suuenire, uclcucnire, id cft, quod accidere,
- m
 DE MO DIS LAT. L o Q. s;
, contingerc. Sed aliquid contingere, aut accidere.
' femel,aut raro poteft, quod non fit confuetum,
, uel in ufu. Vfuautem uenire eft id qiiod frequen*
` tiusaccidere. Modus cft loquendi Latino cndo
re infignis. .
Terentius in Phormione: Nec enim huiufmodi tibi
, unquam ufus uenit,ut conflitares malo. -

Cicer Appio Pulchro : Quod fi quis me aftutio.

, rcm fingit, quid poteft effe callidius qum cum '
te abfentem femper defenderim: cum praefertim
mihi ufu uenturum non arbitrarer, ut ego quo*, ,
que, te abfcns defendcndus effem : nunc cm
mitterem, ut tu iure optimo me abfentem defere
, re poffes? . , . _ - . .

Idem Caffio: Videor enim cum poteftate loqui&io

. cari,nec tamcn hoc ufu uenit. -

]
em in Oratore : Quid quod ufu memoria patrum
uenit? . . . '. ' - *

i
Ibidem: Quod idem mihi fpero ufu effe uenturum
in hac difputatione,quod in dicendo folet,ut nul
la expetetur ornata oratio. - -

| Ideminarte Rhetorica: Idem in demonftrationefo

I.
t
l*t ufu uenire. , -

M.
Et in eadcm: Aut fi quod in quibufdam rebus homi
, nibus accidit;id dicitur ufuuenire. - -

M.
Ibidem: Duodcimus1ocus eft, per qem indignaa
mur qud nobis hoc primum a$siderit, nec alicui
3 unquam ufu euenerit. -

i
rebat,
Cluentio: Hoc cuius ufuenire poffequaea
, . . -. .
Idem Attico: Nunc uenitidem ufmihi, quod tuti
bifkribis, * * *: ' *-*.

&... - ' * Eidcm

$
 5s4. A D R I A N VS CARDINA L I S
Eidem : Credo igitur hunc me non amare, afego
. me amabo,quod inihi pridem ufu non . *
a. ** ;
-

Idem de finibus bonorum & malorum : Sed eo

credo quibufdam uenire ufu, ut abhorreant La
tinis. - - i .
Idem in Tufculanis:Quodijs faepe ufu uenit,qu cm
acriteromnino
&tum oculis deficientemfolem
amitterent. intuerentiir,afpe
, ** **' *' ,

Idem pro Rofcio Comordo : Quod item nuperim

Erote Comdcdo ufu ucnit. '- . : -. I >*
; Idem pro P. Quintio: Nam quid homini potefttr
pius, quid uero miferius aut acerbius ufu uenire:
quod tantum euenire dedecus?' * '**.

Idem pro Sexto Rofcio Amerino: Idem ufmiiiiue,

nit in caufa optima. ' ` ' ' * - w* I
Idem in Verremi:
agris Hoc enim
redemerunt. *-* .folet
' ufu
uenire
ijsi ifTquiim
.?!..

Varro libro fecundo rerum Rufticarum: Idqud,

ufu uenit Baberio equiti Romano.
Ibidem:Quod ufu uenit memoriae mandandum. Af
cgnius Pdianus hoc fuo iure declarat,cum dicit:
Vfu ueniffe,id eft contigiffe. ' ' ; :. :
Vitruuius:
nire. Quod in multis ciitatibus
. <".
foletufii eue-.
! . '..

*Titiisiiuiusaburbecondita:Quodadeam diemnum
quam ufu ueniffet. -

v A L IT v D o INFIR M A, INF I R.
- mitas ualitudinis. -

*7 Alitudo infirma,& infirmitas ualitudinis,cer-*

V to dicendi modo do&tis illius perfe&i fe
culi dicitur : quod uno uerbo illiteratino
morbum,fed infirmitatem uocant. * - - - - - .

- Cicero
 D E Mo D IS l A T. L o Q. ss;
Cicero Tironi: Valitudinem iftam infirmam (fime
amas)noli uexare. -

Eidem: Vix in ipfis tetis & oppidis frigus infirma

ualitudine uitatur,nedum in mari.
Idem M.Mario: Si te dolor aliquis corporis,aut in
firmitasualitudinis tu tenuit, quominus ad lu
dos uenires:fortunae magis tribuo, qum fapien
ti tu.
Idem pro Aulo Cluentio:Cecidiffe ex equo dicitur,
* &homo infirma ualitudine latus offendiffe ue2
Hiemcnter.
- Idem pro eodem: Erat illo tempore infirma ualitu-_
dine habitus.
Idcm de ratore: In eius infirmiffima ualitudine,
affetat; iam tate. -*- * *- .

Idem in Bruto:Nifi femper infirma,atq; etiam gra

ualitudine fuiffet. - - ,
Idem de legibus : Qui cum effet infirma ualitudine, .
hic tatem egit in literis. `
Idem de officijs: Propter infirmitatem ualitudinis
* non potuit{imilis effe patri. ... ..
:
Paulus de mortis caufa donationibus : Mortis cauf
donare licet, non tantum infirmae ualitudinis cau
fa,fed periculi etiam propinquae mortis. - -

f 1'R M vs, ET IN # I R M v s. ' i

Cicero Tironi: Te penitus rogo: ne tam longe na .
uigationi & ui per hyemem nifi bene firmum
committas. , , , ,.*
Eidem: Ibi te ut firmum offendam miTiro effice.---?
Idem Attico: Sed hominem infirmum in uillam
pertam, ac ne rudem quidem etiam nunc inuit- .
tare nolui, . . 4
_. - Cc Eidem
 sss. ADRIANVS C A R D IN AL f S
$idem; Sed confido, fi diligentiam, quam inftituifti.
adhibueris,cito tc firmum fore. -

| Nota ut firmum, non ita infirmum dici; fed infir~ ;

ma ualetudine, & infirmus homo. Firmus autem
homo nunquam dicitur, fed abfolute firmus. Fir^
-mus enim integrum, ualidum, robuftum fignifi
cat. Infirmus uero non grotum(ut illiterati di~
cunt)fed imbecillem,debilem. -

Cicero in Academicis quftionibus : Affidamus in;

' quam fi uidetur : fane iftud cft, inquit, fum enim
admodum infirmus. - -

*.*. . - V. 'T IN E. - - :
Legantiffimae particul h bin, Vt ne, idem
IE fignaiit quod Ne particula fola. Sed dicen^ ;
dimodus,quo litratiffimiillius felicis fecu
1iutebantur,pro rationeeft. -

Plautus:Nifi une exurerem.

Idem in Aulularia: Vt ne abftuliffe intelligam, !
Idem in Mercatore : At ego expurgationem habe
;bo,ut ne fuccenfeat. ' . -; -

Idemin Afinaria:Licet laudem fortunam, tamen ut

ne falutem culpem. : , -

Terentius in Hecyra: Nempe ea cauf ut ne id fiat

palam. * * , ..:'. -

Idem in Eunucho : Vlcifkar ut ne impunein nosil^

.luferis. - .. - ! . . . . -

Ibidem:Itaq;utneiduideam,miferahuceffugiforas.
Idem in Andria: Vt ne pater per me ftetiffe crcdat.
Cicero Curioni:Petiuinon ut decernatur,aliquid no i
ui quod folet effe difficilius, fed ut ne quid noui.
decernatur. . . - * **' -.

Eidem:Scd tamen ita uelimi,ut ne quid prsest; -

- -

- - na
 /

D E M o D IS L AT. L o Q. ssy ,
Idem pro Milone:Opera datur,ut iudicia ne fiant. : ,
Ibidem:Si hic illi,ut ne fit impune.
Id pro P.Sextio: Vt lex Helia, lex Fufia ne ualeret.
Idem in Verrem : Qgid arbitramini Rheginos, qui;
iam ciues Romani funt, uelle, ut ab ijs marmorea
: Venus illa ne auferatur? Quid Tarentinos, ut ne :
Europam in Tauro fedentem amittant?
Ibidem: Impetrant ut ne iurent. t
Idem Lentulo: Non tam ut te impediret,qum ut ne
, quis propter exercitus cupiditatcm, in Alcxan- .
driam uellet ire. -
Idem pro Ligario: Nam quid agisaliud nifi ut occi- !
datur? ut Rom ne fitut domo careat? '

Ibidem: Vt ne fine Scaleno in concilium irent. .

Idem pro Cluentio : Statuit tamen nihil fibi in tan
.tis iniurijs,ac tanto fcelere matris grauius facien* ;
jdum,qum ut illa matre ne utcretur.
Idem pr T. Annio Milonc : Nunquid igituraliud
in iudicium uenit, nifi uter utri infidias fecerit:
profe&o nihil : fi hic illi, ut nc fit impune: fi illa.
huic,tum nos fcelere foluamur. t,

Idem Thermo: Operam des quoad fides tua patie.

tur,ut focrus adolefcentis rea ne fiat. *., **
Idem ad Brutum : Quare omniftudio te mi Brute ?
contendo,ut Ciceronem meum ne dimittas. . .,
Eidem: Vt eum magiftris ne abducam. , . . . ,; t
Idem Attico: Tantum igitur noftrum illud folenne
.feruemus,ut ne quem iftuc euntem fine literis di- f
mittamus. , *? -' .. : :

Idem de officijs: Modo hoc ita faciat,ut ne ipfe defe?

bene exiftimans, fefeq; diligens, hanc caufamha- *
beatadiniuriam. .* ;.. : .. *
*. . . Cc * Idem
 sss AD R I AN v S c A R D I N A L I S
1dem de arte Rhetorica : Vt ne alterius defendendi `
caufa hunc accufare, fed hunc accufandi caufa de
fenderealium uideatur.
Idem pro Cluentio: Me obfecrare cpit,ur ne fefe ie
ge defenderem.
Idfm pro P. Quintio: Ita poffideto, ut Quintio ius
ne auferatur.
1dem : Qua populogratias agit de reditu fuo: At de .
me ut ne ualerent,femper fenatus flagitauit.
Idem pro domo fua : Vt Marcus Tullius in ciuita
te ne fit.
Ibidem : Primum ut ne pccna capitis cum pecunia
coniungatur.
Idcm proSexto Rofcio Amerino: Vt ne plane illu- .
damur ab accufatoribus.
Idem pro Rabirio Pofthumo: Vos obfecro iudices,
ut huic optimo uiro, quo nemo melior unquam
fuit,nomen equitis Romani,& ufuram huius lu- .
cis,& ueftrum confpetum ne eripiatis..
Idem pro L. Murena: Obfecro iudices, ut ne homi
nis miferi,8{ cum corporis morbo,tumianimi do
lore confeti,L. Mureng recentem gratulationem .
noua lamentatione obruatis.' -

Idem pro Gneo Rabirio:

dicerem. s* . t. ,
Vt ne plura de pudicitia
-

1dem pro Aulo Cecinna:Sccundo ut ne cum tam im

probo homine,Tertio ut cum tam ftulto haberet. .
Varro
parsineximatur
libro rerum rufticarum: Vt ne plus
mellis.
quarta
Vitruuius:Vt ne plus pateant palmum. ' ; -

Idem: Vt ab aqu uine diffoluantur. ,

Titus Liuius debello Macedonico: Id ut ne fiat uno
- . * modo
 *-
* D E M O D I S L AT. L o Q. ss,
| modo caucndum arbitror.
iModcftinus de confirmando Tutore,l. Vt ne de con
, firmandis quaerentibus tutoribus relinquamus.
V E N I RTE IN M E N T E M IL L IV S
- temporis.

INEgligendus non eft hic quoque dicendi mo^

dus,apud optimos autores celebratus.Di
cebant enim, cum mihi in mentem uenit il
lius temporis : quem multi imitari nefcicntes im~
: mutant,ut rudi ac uulgatomodo dicant.Cum mi
hi illud tempus uenit in mentem. .
Cicero Mario:Solet uenire in mentem illius tempo
ris,quo proxime fuiffemus una. - -

Idem in Verrem : Cum illius temporis mihi ucnit in

. . . mentem, - -

Ibidem : Non dubito quin in tanto tuo periculo tuo

rum tibi fcelerum ueniat in mentem.
Ibidem: Facite ut uobis triennij totius ueniat in men
, , tem.
Ibidem : Venit enim mihifani, loci, religionis illius
in mentem. -

Idem pro P. Sylla: Sed cum mihi patriae imaginis,

cum ueftrorum periculorum, cum huius urbis,
cum illorum delubrorum,atquc templorum, cum
puerorum infantium,cum matronarum, ac uirgi
num ueniebat in mentem.
Idcm pro SextoRofcio Amerino: Venit enim mihi.
in mentem oris tui, -

..., ... , V E L.
- ' Vanta gratia,& uenuftatefplendet haec pare
ticula,Vel,modo illo dicendi in libris per
fetiillius feculiitaabftrufa, ut data ope
-* ' Cc 5 raab
 soo AD R I A N v S CARDINALIS
ra ab diuinis illis uiris occultata uideatur, qu
rimantibus maiori (cum reperiretur) uoluptati
effet. Non enim coniungit aliquid, difiungit, aut
difcernit, aut copulat, aut affirmat, ut aliqui di
cunt:Sed id proprie fignificare uidetur, quod in
* terrogantes dicimus : Quid tibi dc hoc uidetur?
> aut qid nunc dices? Sed melius ifta ex fubietis
*** confiderabuntur.
Plautus in Menechmis:Vel herae illae, quae pallio me
comprendere, obfecrauerunt, ut te hodie quafi
pompam illac praeterducerem. -

Ibidem: Diueftram fidem,uelhic, qui nunc infanit,

qum ualuit paulo prius. *

dem in Rudente: Vel papillae cuiufmodi?

Terentius in Andria: Vel hoc quis non credat,qui te
norit,abs te effe ortum?
Idem in Eunucho: Velrex femper maximasmihi gra
' tias agebat, quicquid effeceram, alrjs non itidem.
Idem in Heautont. Vel me hc dcambulatio, qum
non laboriofa ad languorem dedit - . -

Idem in Hecyra : Vel hic Pamphilus quoties iurabat

* Bacchidi,qum fante, ut quiuis facile poffet cre
dere,nunquam illa uiua duturum. -

.* Vergilius:
Vel cum fe pauidum contra mea iurgia fingit?
Horatius:
vel mea cum faeuisagitatfaftidia uerbis?
C L A R V S E S T E IVS P AR.TI CVL AE
alius fenfus,quo fignificatur etiam.
Cicero ad Atticum: Vtuel periremaluerit,qum per
dere omnia.
d cumdem:Qccupationum mearum uel hoc fignum
*
crit,
 - -
*-

D E M O DIS L A T. L o Q. sgs
* erit,qud epiftola librarijmanu eft.
VSQ.VE D v M.
V*;fignificant
dum,h du particul compofitae,idem
quodufquequo,uel quoad.Abic^
- " rnt tamen per incuriam communi fermo
*** ne fere in defuetudinem. -

Cicero in Verrem: Fatetur id, quod negari non po

. teft,fe priuatum hominem,prgdonum duces uiuos
* atque incolumes domi fuae, pofteaqum Romam
redierit,ufque dum per me licuerit tenuiffe.
Catullus: Hic me grauedo frigida, & frequcns tuffis
quaffauit,ufque dum in tuum finum fugi.
VIL L A R V D IS, T E R R A RV D I S.
villa rudis,terra rudis,quid effet,pauci ut (opinor)
l aduerterunt. Eft enim quae prius profciffa non
fuit,fed intata,&(ut uulgo dicunt)noua.
Cicero Q.fratri: In uillam apertam,ac ne rudem qui
.'- dem ducere nolui. -

Varro de re Ruftica: Terram rudem profcindere

oportet.
Ibidem: Illud quoque multum intereft, in rudi terra,
* * an in ea feras, qu quotannis fit obfita, quae uo
catur reftibilis.
quidius in Metamor.Rudis indegeftatgmoles. *
*. Catullus in Argonautica. -

Illa rudem curfu prima imbit Amphitridem:

ae fimulac roftro uentofum profcidit aequor. !
V B I V IS G E N T IV M Q.VIS
Q_V AM G E N T IV M, V BI. .: i
fisgentium,ubi terrarum,quid ; : : -
rerum & c. -

'VNdequaq; patct Latinitat: nil aliud sequim

- Cc 4- ccr
 ss* AD R I A N vs c A R D IN AL Is
certum modum loquendi, Vbiuis gentium, quif
qum gentium,ubi fisgentium,ubi terrarum,ali
qu6 terrarum,quoqugentium,ubi loci, quid re~
rum, qu locorum, & huiufmodi, prcipua funt
, obferuatione digniffima.
Plautus in Mercatre: Vbinam eftishomogentium?
Ibidem: Minime gentium.
Ibidem:Nufquam gentium.
Ibidem: Illam quaerere, quoquo hinc abduta eft
gentium.
Idem in Pfeudolo:Nequelibellae ullafpes fit ufquam
gentium.
Idem in Afinaria:Vnde gentium?
Idem in Aulularia: Neq; ligna ego ufquam gentium
prberiuidi pulchris.
Idem in Milite : Conueniam illum ubiubierit gen
. tium.
Idem in Bacchidibus:Sequere hac me.Refpondetur.
3 Quo gentium?
Idem in Afinaria:Perijego oppido,nifi Litanum im
uenio iam ubiubi eft gentium?
Tcrentius in Hecyra : Cui quanto fuerat praeftabi
lius,ubiuis gentium tatem agere?
Ibidem: Anquifqum# eft aeque mifer?
Ciccro in Catilinam:O di immortales, ubi nam gen
tium fumus?
Plautus in Amphitrione: Non aedepol nuncubi ter
rarum fim fcio.
Idem in Mercatore : Vbi loci res fumma noftra pu
blicae
Terentius in Phormione : Quoquo hinc afportabor
terrarum certum eft profequi,aut perire.
Cicero
 D E M O DIS L A T. LO Q. , 39;
Cicero Attico : Etfi mihi nihil erat propofitum ad
fcribendum, quia quid ageres, ubi terrarum effes,
ne fufpicabar quidem.
Ibidem : Neque adeft ifthic, neque ubi terrarum fit
fcio.
IDecius Brutus Bruto &Caffio: Fortunae cedendum,
ex Italia migrandum Rhodum, autaliqud ter^
rarum arbitror.
Cicero in Philippicis: Qui ubi terrarum fit, quid
agat uiuat denique an mortuus fit, quisaut cit,
aut curat? -

Ibidem: Vbicunqne terrarum fint, ibi eft omnc Rei

pub.praefidium.
Idm pro Rabirio Pofthumo: Nunc uero quid agi
mus:ubiterrarum fumus?
Horatius:Mitte fetari rofa qu locorum
Sera moretur.
Titus Liuius ab urbe condita: Qy terrarum uelint
tranciant. -

id; de bello Punico: Percontatur ubi terrarum

eflet.

Idem debello Macedonico:Se tacitosabire qu ter

rarum poffent in animo habuiffe.
Plautus in Rudente: Sed Grippus nofter quid re
rum gerit?
Catullus:Quid rerum geritis?
Plautus in Aulularia : Sed quid hoc clamoris oritur,
hic ex proximo?
Horatius: Quid hoc ueneni fuitin praecordijs?
V SQ V E.
Raepofitio ufque obferuatione digniffima eft.
Coniungitur enim plerumque perfetis illis
*-*.. . Cc $ cum
 334. Af) R r A Nvs c A R D I N A L IS.
cm aliis praepofitionibus A;ab,ad,ante,e, ex. Im^
' terdum eiiam cum aduerbio , pridie poftridie,
dum,ifthinc,magna cum uenuftate. Quem diccn
' dimodum qui nn tencnt,errorem aut malae Lati
nitatis effe,aut fcriptur peruerfitatem putant.
.' - VSQ.VE A D. -

Cicero Attico: Ibi effe olo ufque ad pridie Calend.

Maias. -

Ibidem : Nos in Formiano effe uolumusufq; ad pri

* die Nonas Maias.
Eidcm de Q.fratre: Nuncii nobis triftes nec uarijue
nerunt,ex ante diem Nonarum Iunij,ufq; ad pri~
die Calendas Septembris.
Titus Liuius ab urbe condita: Vfque ante diem quin
tum Calend.Maias.
Quidius in Metamorphofi.
Ad ufque ' -

Decolor extremo qu cingitur India Gange.

VSQV E A, VSQVE A B.
Plautus in Rudente: Longe ufque campis ultimis:
Idem in Trinummo: Vfque ab fiirpe. - -

Idem in Perfa : Quas tu attulifti mihi ab hero meo

ufque Perfa. * *.' .'
Idem in Sticho : Vbi perprurifcamus ufque ex un
guiculis.
Terentius:Ex Aethiopia eft ufque haec. ^
Cicero pro Aulo Cluentio:Comperi mulierem quam
dam
mamLarino,atq; illam
proficifcicum ufque
magno mari fupero Ro
comitatu. .

Idem in Verrem : Hoc illi nauigio ad omnes populi

Romani hoftes ufq; ab Diano, quod in Hifpnia
cft,ad Sinopem qu in Ponto eft,nauigauernt.
Jdem
 * ; D E M o DIS LAT. L o Q. * s;
dem in Vatinium teftem: Quodaugures omnes u
.- que Romulo decreuerunt.
*,* 7. . Vergilius: - - -

Vfque proauisuetus ordinis aetas. ,

- - - - - . . - Idem: J t . . * .
*Siculo profpexit ab ufque Pachinno._ _ ,
v SQ VE DV M, ID EST D o N E c.
Plautus in Menechmis: Vfque dum regnum obtine~
. bit Iuppiter. - - - - -

Cicero pro P.Quintio:Tacet resin controuerfijsifto

calumniante biennium ufque duminueniretur.
s . . . ; . . i; . Catullus: -

Quae tibi fine fine - - - .

vSruiat,ufque dum tremulum mouens

ana tempus anilitas -

: Qmni omnibus annuit.

vs Qv E E o, ID EST T A M pr v.
Cicero d natura deorum: Vfque eo premere earum
capita mordicus dum captum amitteret.
Idem pro Sexto Rofcio Amerino:Sed ufque e quid
* arguas non habes. *

I ; . . v S Q_V E I S T H IN C.
Cicero Attico: Noftifonitus noftros, tanti fuerunt,
v. at ego breuior fim, quod eosufque ifthinc exau
: ... ditos putem.
VACVV S A C VL PA, A PER I
' . ' culo, dolore.
r.
Bferuandus eft hic quoq; dicendi modus, quo
W
- rari poft felix illud dotorum feculum ufi
funt: Poft quae tempora mira paucitas bo
marum literarum, & apud paucos refedit. Nam
quotus quifque eft, qui poftca non uacuum cul^
* pa,ua^
 sss AD R I ANvs cARDI NALIS
pa,uacuum periculo,& uacuum dolore,dicat?An*
tiqui autem illi uacuum culpa, uacuum peri
culo,&uacuum dolore,&huiufmodi addita prg
pofitione dicebant. ;
Cicero in Verrem: Nam ipfa Meffana,qu fitu mor
nibus portug ornata fit, ab iis rebus, quibus ifte
deletatur,fne uacua ac nuda eft. ; -

Idem Attico:Sin eris ab ifto periculouacuus. ,

Idem de officijs: Adhibda efuacuitasabangoribus,
Idem de finibus bonorum & malorum: Quod islo^
cusab omni turba id temporis uacuus effet. .
Idem Quinto fratri:Sin eris ab ifto periculo uacuus,
ages fcilicet,fi quid agi poffe de nobis putabis.
Idem dc arte Rhetoric: Si animus talibus fa&tis
uacuus 8{ integer effe dicetur. -

Idem pro lege Manilia : Ita neque hic locus uacuus

unqum ab ijs, qui noftram cufam defenderent:
, , & meus labor in priuatorum periculis cafte,inte
' greq;
fimumuerfatus, ex ueftroiudicio frutumamplif
eft confecutus. ,; .' '

Idem de prouincijs confularibus: Nam quis hoc tem

pore non fentit omniaalia effe uobisuacuaabom
_ . ni periculo,atq; etiam ab omnifufpitione belli?
Idem pro Deiotaro: Sed tamen quicquid bellis Po
puli Romaniuacabat,cum hominibus noftris con
fuetudines,amicitias,res,rationes$ iungebat.
Idem ad equites Romanos: Profet iftis hora nul
la eieto M.Tulliouacua periculo. . .< .
Salluftius in Catilina:Qud fi quis etiam culpa ua
cuus in amicitiam eius liber inciderat, quotidia
n9ufuatque illccebris facile par,fimilisipca:teris
cfficiebatur. - ` .

Titus
 f) E M o D I s L A T. L o Q. f. ss.
Titns Liuius ab urbe condita: Ne quand mct,a& .
periculis uacarent. . . . -

7 ; . V EN I R E H E R E D I T A S. . .,
yEnire hreditas Latine dicitur id, quod mul
\V.7 ...Cicero
ti dicunt,In haereditarem fuccedere.
in Verrem: Cuius fili cum propin
quo hreditas permagna ueniffet. -

Ibidem: Prfertim cum tibiillo ipfo anno Chelido

ne ueniffet hreditas. ' . -

Ibidem : Hic Verres hreditatem fibi ueniffe arbi

rratus eft, quod in cius regnum ac manus uene
ratifte. - . -

Ibidem:Quampridem fibi hreditas ueniffet, docet. '

Ibidem:Omnibusijs quibus hreditas uenerit, coh
redem prtorem effe oportere. .

Ibidem * &ji
hc hreditas, quo prtore Dionis
-

filio uenerat? -- . ' - - - *

In eufidem : Audiuit Dioni cuidam Siculo perma*

gnam ueniffe hreditatem.& paulopoft:Huic h
reditasfacilead fextertium tricies uenit,teftamen
to propinquifui Heraclii. - ,
Ibidem : Se dehreditate uelle cognofcere,qu eis
filio propinquo homine Apllodoro Laphico
neueniffet. * 7 . . . . , -
Idemin Philippicis:^ Haereditatem mihi negaftiu
mire.':*i * , ' i

Ideh dearte Rhetorica: De haereditate quae uenit

pupillo. . - , - - -
- - -

Idm pro L.Flacco:Tu Tite Veti fi qua tibi in Afri

ca uenerit haereditas ufu amittas. T . * . .
1bidem: Quid ab ingenuis mulieribus hreditate
lege non ueniunt: --- - , ,
'* ,* Idfi
 sss AD R I A N vs c A R D I N A L Is
Idem pro Aulo Cecinna: Mihi credite, maior haere.
dits uenit unicuiq; noftrum in ijfdem bonis iu
re,& legibus, qum abiis, quibus illa ipfa bo
ma reli&afunt. - - -

Idem pro L.Flacco: Maximas audio tibi L.Luculle,

quide L.Flacco fententiam laturus es,protua exi
mhia liberalitate, maximisq; beneficijs in tuas ue
miffe haereditates. *. . . . -

-
-*

- - v I c AR I V S. " .

V*E effe, qui alicuius uicesgerat pla

niffimum eft : at quas ijs fubdam autri
- tatibus palam fiet, quod multis abfcondi
um in eo uocabulo fuerat. Eft enim alio fenfu
uicarius,feruus qui ferui uices gerit. Ab eo utar
bitror, poftea in alios quoquc uis uocabuli trans
fufa eft. *,

Plautus in Afinaria: Ex perfona Leonidae ferui,Mi

Hi fkio uicarium effe,neque effe feruum inhgri aedi
bus,qui fit pluris qum ille fiet.

Cicero in Vcrrem: Peculia omnium, uicarij$ reti

\IltVlT. . . .

- Horatius: '* ..':** .. ' . '..

Siue uicarius, qui feruo paret, ut eft mos Veerait,

eu conferuus. - - -

Paulus de noxialibus ationibus,lege,Siin re:Si fer

uus tuus nauem exercuerit,eiusq; uicarius,feruus,
& idem nauta in eadem naui damnum dederit.
Idem de Manumiffis, lege: Si pcculium praelegatum ,
eft,& uicarius liber effe iuffus fit. . -

Vlpianus de inftitoria a&tione,lege:Sed& fi:Si fer .

uo tuo operas uicarijcius conduxero. , ; ;
4. Qv
 D E M o DIS LAT. L o Q. . .
V cum uerfum, ucl ucrfus,compofita ffit,
mirificam in latinitate elegantiam obti^
.. nent: funtq; uel prcipua obferuationc di
gniffima.
Q_V O QVO V E R S V M A D V E R
ium,ad locum,id eft uerfus qucmcun
que locum.
Cfar in commentariis: Eius imperio claffem quo
quo uerfum dimittunt. -

Ibidem : Quoquo uerfum quo pabulandi mihi adire

. poffe uideantur. -

Ibid: Rares duplices quoquo uerfum pedibus xxx.

' regione Solis collocabat. - - - -

Cato de re Ruftica:Pedes denos quoquo uerfum ha

:
W
bcat.

: ' . .'
-

QV A QVA V E R SV M, ID EST
per quemcunque locum.
Cfarin commentarijs: Legatos quaqua uerfum di
-

- -

mittere. _ , - _ . * -

' ' AL I QV o VERSV M, ID EST ' .

- - - uerfus aliquem locum.
plautus in Gafina: Ego pol iftam iam aliquo uere
fum regulam dedero. - - - - - -

ALIO V E R S v M, ID EST v R- !
, fus alium locum,uel per tranflatio- . . . .
- T iiem,ob aliam caufam.
Plautus in Aulularia : Atqui ego ifthuc Antrax ali
uerfum dixeram.
:$
/
vT R.o QV E VERsvM, ID EsT
, '.'.". . . T uerfus utrumique.
.

Plautus in Captiuis: Vtroque erfum retum eft in

. - - -

-
- -

geniumadtcatqucad illum, D
** i - - - &Gira
?
 4oo A D R I A NVS CAR D I N A I. IS
D E o R S VM V E R S V M, ID EST
uerfus inferiorem locum.
Varro de lingua Latina: Deorfum uerfum ad fingu
1aria perueniunt.
S VRS v M V E R S v M, ID EST
uerfus fuperiorem locum.
Cicero in partitionibus oratorijs: Et idem quafi fur
fum uerfum utroque dicatur.
Idem de oratore:Cum gradatim furfumuerfumred
ditur. - '

Cato de re Ruftica : Vites propages fulcos furfum

uerfum, quoad eiusfacere poteris uites facito uti '
ducas. - -

Ibidem:Surfum uerfum femper adducito." -'

Ibidem: Vicia dita uinciendo, quod item capreo

los habet,ut uitis,quibus furfum uerfum ferpit.
Paulus de gradibus affinitatis, lege, Iurifconfultus:
Surfum uerfum, uel deorfum uerfum tendens. &
fubdit:Primo gradu cognationis funt furfum uer
fum duo, pater, & mater: deorfum uerfum duo,
filius &(filia.
D E O R S V M V E R S V M. :
Terentius in Adelphis: Cliuus deorfum uerfum hac
te prcipitato.
Varro libro fecundo rerum Rufticarum:Limulis de
crfum uerfum preffis.
VS PIA M. . . . -

~ V Spiam quafi fcintilla quaedam in oratione re

fulgt, cum rec confiderantibus ob
feruatur. Nec quicquam meo iudicio ma
it fermonem illuftrat qum paruul h claufu
a,qu plerifque quoniamfunt omiff;,illaudata
GOTLITIA
 p E M o DIS L A T. L o Q. 4em
eorum ac fordida furgit oratio.Loco huius parti^
culae Vfpiam,multi inepte,in aliquo loco, dicunt.
Cicero Attico: Sed tamcn hoc me ipfe confolabar,
qud non dubitabam:quin te ille aut Dirachij,aut
in iftis locis ufpiam uifurus effet.
Eidem: Indc utrum confiftere ufpiam uelit, an mare
tranfire nefcit?
Idem in Academicis: Siue eft illa fcripta ufpiam,fiue
nufquam.
v*T I FR v I, D A R E LEGARE,
dare praeftare,dari fieri,effe bibere,
- ire agere. -

Vouerba,eorumq; infinita, nulla copula con

ID iunta, fpenumero apud antiquos repe
riuntur, nulla ratione, fed folo modo1o
quendi. Vti frui, dare legare,dare prftare, dari
fieri,effe bibere,ire agere. -

- V T I F R V I. . . . -

Caius de acquirendo rerum dominio, lege, Acquiri

tur:Habetius utendi fruendi. -

D A R. E L E G A R. E. ,
1abolenus de ftatu liberis, lege, Stichum: Titiodo
._ lego. ' i .
APaulus ad legem Falcidiam, lege prima: Ejfque res
, , quibufque dare legare uolet. 3* *.
: T . D A R E P R AE S T A R E. -

Scuola de ftatu liberis, lege,Sticho: Iubeodet prae

- ; ftetfilio & uxori meae.
-* * . . D A R I FI E R I. .
Jdem de inofficiofoteftamento,lege, Titia: Quae f
pra dari fieri iuffi,& dari fieri olo. -*.
-. ESSE BIB E R E.
. Dd VIpia
 4o, AD R I A Nvs c A R D I N AL r s _
Vipianus de ationibus empti & uenditi, lege , Et
mpto: Qui iumenta uendit, folet ita promittere
effe bibere,ut oportet.
I R E A G E R. E.
Celfus de feruitutibus,lege, Si cui: Ire agere licebit.
Idem eodem titulo, lege, Per fundum: Qui plurium
eft ius mihi effe eundi agendi poteft.
Paulus eodem titulo,lege,Seruitutes: Peraream tu
am in domum meam ire agere ceffifti.
Idem eodem titulo, lege, Siprius ius effet mihi ire
agere. ' /
Ideide aqua pluuiali arcenda, lege, Supra iter: Sed
Pontemiqu poffis ire agere iure extruet.
Fecerunt negocia tum forenfia, tum domeftica,
quibus pofteaquam Romam redii, ualde difti
*. meor: ut non fingula (ut par erat) accurate fedu
loq; reguftauerim,& fuo quanque rem loco difpo
furim.Quare legentes quaefo,uitio mihi ne dent,
fi quid prter ordinem aut perperam notatum
repererint. -

C O N T E N D O E T R E M I T T O.
On ab re, nequc fuperuacaneum putaui
aliquid etiam fcribere de modis dicendi,
quibus proferuntur uerba intendo, fiue
contendo,& remitto,qug contraria funt,
& Aftringo fiue denfo, ac relaxo, qu
item diuerfa funt, & contraho, ac dilato,fimilitr
contraria : Qu diuerfis diuerfo quidem fenfu
accipiuntur.Quare qui tot in unum congeftasau
j^ toritates legerint, dubitare deinceps, 8C uariare
defiftent.Primo de intendo & remitto.
Ciceroin Tufculanis : Vt onera contentis corpori
bus fae
 * D E M O f) IS L AT. L o Q. . 4o;
us facilius feruntur,remiffis opprimunt: fimillia
me animus intentione fua preffm depellit om~
nem ponderum: remiffione autem fic urgetur, ut
fe nequeat extollere.
Idem de Oratore : Oculi funt, quorum intentione,
tum remiffione, tum conietu,tum hilaritate,mo^
tus animorum fignificamus. .
Titus Liuius ab urbe condita: Remiffo fune quo fu
fpenfa erat,catarata magnofonitu cecidit.
D E A S T R I N G O E T R E L A X O.
Cicero de natura dcorum: Eque tum aftringitur,
tum relaxatur. ^

Ibidem : Quemadmodum autem reliqui cibi pro

pellantur,tum aftringentibus fe inteftinis,tum re
laxantibus haud fan difficile ditu eft.
Idem Attico: Vellemfufcepiffes iuuenem regendum,
pater enim nimiumindulgens,quicquidegoaftrin
. , xi,relaxat. . . .
Idem in Antonium: Neque tamen uosurget manda
tis pluribus,remittit aliquantum,& relaxat.
*. . . ., . ; Vergilius:
Denfat erant qu rara modo, & qu denfa relaxat.
, . D E C O N T R. A H O E T D I l A T O.
ACicero de natura, deorum : Partes qu funt infra
qum id deuoratur, dilatantur: qu autem fupra
- contrahuntur. -

Ibidem : Pulmones tum fe contrahunt afpirantes,

tum fpiritu dilatant, ut frequcnter ducatur cibus
animalis.
| Per tranflationem autem dicitur remittere & rea
laxare animum, hoc eft, non femper curis inten
, tum effe.
. IDd * ' Cicero
 484. AD RI A N V S C AR D I N A L I S
' Cicero in Philippica 1. Tamen fi modo homines
funt,interdumanimis rclaxantur.
Idem Bruto: Tantam fpem attulerat explorata tua
uitoria,ut omnium animi relaxati fint.
Idcm de legibus: Et cum remittit animos, tum com
trahit. . -

Vod multi infcite quidem, & minus latine

O. dicunt ufque nunc, ufque tunc,ufque ad id
tcmpus: perfeti illi Romani fermonis
parentes, etiam nunc, etiam tunc, uel etiamnum
tiam tum dicebant.Quod quandoque praeter fu
pra dita, adhuc, fignificat. Pofteri(utalia mul
* ta)inuerterunt. - -

- ETIA M N V N C.
] Plautus in Aulularia: Abfcede hinc etiam nunc, ea
tiam hoc. -

Idem in Milite: Etiam nunc uale.

Idem in Afinaria: Etiam nunc dico Periphanes Rho
* dius mercator diues abfente hero, folus mihi ta
lentum argenti foliadnumerauit. ,

Cfar in commentarijs: Atque hortabatur, incerta

' nunc etiam exitu uitoriae. -

Cicero pro L.Murena:Homines tam ingeniofos per

tot annos etiam nunc ftatuere non poffe , utrum
diem tertium dici oporteret.
Idem pro Sexto Rofcio Amerino: Salui etiam nunc
ef poffumus. ' -

Ibidem: Quritur etiam nunc, quis eum nuncium

miferit.
Idem de Oratore:Demateria loquororationisetiam
nunc:non de genere ipfo dicendi.
Idem Attico: Vide quaefo etiamnunc de teftamento.
Eidem;
 * DE MODIS LAT. L O Q. 4o;
! Eidem: Brutus erat in Vefide etiam nunc. -

Eidem:Etiam nunc fi dubitas,fac ut fciamus.

Idem pro lege Agraria : In quibus ille ctiam nunc
bellm gerat. 7 -

Idem de diuinatione : Vt mihi permirum uideatur

quenquam extare,qui etiam nunc credat iis.
Idem in Verrem: Etiam nunc mihi expetare uide
miniiudices,quid deinde fatum fit.
Idem dearte Rhetorica:Dealtera patrisetiam nunc
mortui uoluntas plurimum ualebat.
Idcm pro Cluent. Quo de homine nihil etiam nunc
dicre nobis eft neceffe. - -

Idem pro Tito Annio Milone: Cur tamen fi metui

turetiam nunc Milo, non tam hoc quotidianum
, crimen timemus? . '.
Vrro de lingua latina : Quod crepufculum dies e
tiam nunc fit,an iam nox,multis dubium. -

Idem libro tertio rerum Rufticarum: Cuius aues ho

% , fpitales etiam nunc rutor. . . -. ' ' -
'.
Ibidem: Ruftici etiam nunc quoque uiam Veham
appellant.
M. Publis Lentulus Confulibus, Praetoribus, Tribu
nifplebis,Senatui, Plebiq; Romang ut patientiam
fenatus, & optimi cuiufque manere etiam nuns
IM
, , confiderent. I . . . `. - v*

. - Ouidius de arte amandi. . . .

Dum licet & ueros etiam nunc aeditisanno -

Idem in maiori opere: . _-

Nec Telomoniades etiam nunc hifcerc quicquam.

Audeat. ---- -- -

Titus Li.debello Puni.Quideft Hanno,inquit,etiam

nunc pnitet belli fufcepti aduerfus Romanos?
- JDd' 5 * Etiam^
 qo6 AD R I A NVS CARDINALI s
E T I A M N V M.
Plautus in Mcnechmis: Ibo etiamnum. -

Varro de re Ruftica : Cum etiamnum Platanus no

uella effet.
E T I A M T V M,
Terentius in Hecyra: Me educit foras,narrtque ut
uirgoab fc intgra etiam tum fiet.
Cicero de oratore: Omnes etiam tum retinebant il^
lum Periclis fuccum.
3Ibidem:Cum etiam tum in le&to craffus effet.
Varro de re Ruftica: Vincas ueteres iterum occare,
& nouellas etiam tertio, fi fint etiam tum glebae.
I Iam tum,iam nunc,aliud cerre eft, fignifictque id
' T quod Ex tunc,ex nunc inepte dicunt.
cicero pro Aulo Licinio : Ita feiam tum geffiffe pro
ciue ijs temporibus,quae tu criminaris.
Idem in Verrem: Iam tum cum bello fugitiuorum
tota Italia arderet.
dem pro Cluentio : Qui omnes in iudicijs publicis
iam tum florente Romano populo floruerunt.
Vergilius:
Tamtum relligio pauidos terrebat agreftes.
I A M N V N C. T .
Cicero de diuinatione: Iam nunc mente & cogita
tione perfpicio,quae tum ftudia hominum,quicon
curfus futuri fint. -

Ibidem:Quae cum cogito:iam nunc timeo.

Vergilius in Georgicis:
Et uotis iam nunc affuefce uocari.
Propertius:
Iam nunc me facra Dianae
Sufcipere,& Veneri ponere uota iuuat. 1
Prudeas !
 DE MODIS LAT. L o Q. 4oy
P R V D E NS, I M P R VD ENS * * *
legum.
- Bferuandus eft & hic dicendimodus,Prudens
imprudens legum,& in legibus,iuris & cae.
- Cicero de arte Rhetorica: Imprudentes legis
.* cum exiffnt,uitulum immolauernt.
Idem de amicitia : Quia prudens effe in iure ciuili
putabatur.
H A B E R E Q V AE S T V I, HA
bere honori,habere praedae,habe
- . re uoluptati.
Abere quaeftui, haberchonori,habere praedae,
]H -

habere uoluptati: Modi dicendi elegantiffi

mi non folum intermiffi,uerumetiam uelu
ti deinduftria omiffi.
Cicero de offi.Habere enim quaeftui Remp.non mo
do turpe eft,fed fceleratum etiam,& nefarium.
Salluftius in Iugurthino: Sed incedunt per ora ue^
ftra magnifice, facerdotia & confulatus, pars tri
. umphos fuos oftentantes, perinde quafi ea hono
ri,non prd habeant.
Idem in eodem: Et alia, qu cterimiferias uocant
uoluptati habuiffet.
... : c E R T VM H A B E R E, P R.o
.' certo habere.
~(Ertum habere, pro certo habere, Certum fci
( re, Certo fcire, Modi funt loquendicandi
diffimi. ..
Cicere ad Atticum: Neque id ipfum tamen certum
habeo. *
Idem ad eundem: Quod quaeris quamdiu hic pau^
cos dics,fcdcertumnonhabco.
; Dd 4 Idem
 3o8 AD R I A N V S C ARD IN AL IS
Idem Bruto: Neq; nunciabatur quicqum,quod pro
certohaberemus.
C E R T VM SCIRE, C E R T o - .
S C IR E. -

Cicero Bruto: Cum certum fciero,fcribam ad te.

Idem eidem : Noftr res meliore loco uidebantur,
fcripta enim ad te certo fcio,qu gefta fint. -

- AD R E M P E R T IN ET, AD
rem facit.
Oc ad rem pertinet,non pertinet:Hoc ad rem
- facit,non facit,quod eft,non conuenit:Mo
dus eft idem dicendi, quo iam parum ali
qui utuntur,fed pro eo infcite dicunt:Hocad pro
pofitum facit,uel pertinet,autad propofitumnom
facit,uel non pertinet. - -

Cicero in epiftolis:Et fi quidad rcm pertinet, etiam

locupletem.
- Ouidius in epiftolis:
Ad talem formam non facit ifte locus.
- - .. Idem:
Non facit ad citharas Barbiton ullameas.
3Iulianus de uerborum obligationibus, lege, Eum,
qui nec ad rem pertinet.T . -

Papinianus de conditionibus,lege,Pater,Necad rem

pertinere, fi portionem filiorum fiue fubftitutio.
nis qufiffet.
svM M v M, M I N I M v M. -

Vmmum, Minimum : Modo hoc loquendi fi

S gnificatur, quod illiteratidicunt, ad maius,
ad minus.3 -

-CiceroAttico : Scias igitur fortaffe cras, fummum

perendie. - - > * .
- - _ '* i- ^. Varro
 Id E M o DIS L A T. L o Q. ' 4o9
Varro de re Ruftica: Ita fiunt omnium partes mini
mum o&tuaginta una. -

Ibidem: Harum generaminimium in binas fpecies di

uidi poffunt. ~ , ,

Titus Liuius debello Macedonico:Cum tribusfum

mum militibus. . ; ; _ __ . -

MAXIM E oMNI V M, M IN IM E
cmnium. - .

Vod infcite dicunt, plufquam omnes, minus

qum omnes : Maxime omnium, mini
me omnium,antiqui dicebant. -

1. Ciccro in Bruto : Qui maxime omnium nobilium

! grcis literis ftuduit.
j% Idm de oratore: Qgod'quidem tu minime omnium
ignoras. * . .. -

., *""" Hoc M E M o v E T. *

Icebant antiqui, Hoc me non mouet, uel hoc

I) * medi erat
-

mouet, quando resaliqua non illi cor

: uel contr cum maxime urgebat,
~aut premebat:
Caefar Curioni: Neque illud me mouet,quod ii,qui
- - - - -

me dimiffifunt,difceffiffe f dicant.
Cicero Attico : Vnus Pompeius me mouct bcnefi
_ cio,non autoritate. . . . . , , , -

Paulus deufu,& ufufrutu, lege, Sempronius: Moe

' ' get me, qud dies legati huius, fiue fideicommi
ceferit.'
v E R B A QVAEDAM M o D o NEV
traabfluta,modo atiua fimplicia. |
Bferuauiuerba nonnulla mod neutra abfo
' luta,modo atiua fimplicia in fcriptis illo^
^ ' rum perfe&orum autorum uerfari, qu
*- Dd 5 non
 4is AD R I A Nvs C A R D IN A L IS
non abre putaui (ut ufui lc&toribus cffent)litev
ris mandare. -

- Horatius:
Comis garrire libellos.
Idem: Huc appelle trecentos inferis ohe.
Idem:Nec mea faeuus Iurgares.
Idem: Fidis cnim manare Poeticamella
Te folum.
dem: Syluas& ueneta crepat mera,
Idem:Si quid Stertinius uexi crepat.
3Idem: Et qu pars quadret aceruum.
Idem: Libenter hoc & omne militabitur bellum **
In tuae fpem gratiae.
Idem: Prterea ne uos titillet gloria,iure . . . .
Iurando obftringam. - *--
Cicero de officijs : Hc eft grauium hominum, at-*
que magnorum, illa quafi affentatorum populi
multitudinis leuitatem & uoluptatem quafi titil^
lantium. - -'
Idem de finibus bonorum & malorum : Siea uelu^ .
; ptaseffet,qu quafi titillaret fcnfus. -

EX P E R I E N S V I R.
ry Xperiens uir,Arator experiens, corrupto mao
E do dicendi,id eft,quod dicunt, Vir expertus
Arator expertus. -

Cicero pro Cluentio:Aulus Aurius uir fortis & ex

peruens. - - - - -

- -

Idem in Verrem: Aliquis experiens arator,

Horatius: . . - - -

Et decus,& precium rete petit experiens uix. , .

T ANGE R E D E C QE Lo. *--
-' Taae
t.
 *, -

*. - - -

I
DE MO DISnegare
Angere de 'clo, L AT.nemo
L o audeat
Q. certo 4m.
- I dicendi modo in Latinitatem introdutum
effe:id enim fignificat quod peruerfe dicunt,
fulminare. -*

Cato de re Ruftica: Si de coclo uilla tata fiet, de ea

reuerba diuina uti fiant procuret. - -

Vergilius:
Dc coclo ta&asynemini praedicere quercus. '
D A. R E PR O MISS A.
Are promiff : Eft & hic alius perefe^
gansTdicendi modus, diftintus ab eo
quem antea notaui, Facere promiffa.
Nam hoc pro alio fpondere,illud pere
polliceri fignificat.
Catullus:
, At nonhaec quondam blando promiff dedifti*
' Vergilius:
Mon haec Euandro de te promiffa parenti.
Difcedens dederam. -

IN A P E R T V M p R O F E R R E.

INapertum proferre,nileftaliud,qum(ut dicunt)

in publicum uulgare. Sed modusantiquus di
cendi obferuandus eft.
Cicero in Paradoxis: Hoc tamen opusut in apertum
proferas,nihiHpoftulo.
Horatius:
, ,
In apcrtum proferet aetas.
AD R I A N E C A R D I N A L IS D
fermone Latino,modisq; Latine lo
quendi finis. . .
**\ -
----/----/---/
1?. : - - -

$HADRIANI CAR- s.
D IN AL IS S. C H R Y S O G O N I
ad Afcanium Card.S. Viti,Vicecancel
larium,uenatio. . . * .

Iafurgite,numquidexcitauit
Dudum raucifno Diana ornu?
A&tutum properate,iam parata eft,
Et fecum Afcanius fuus paratur.
*-* Venatoribus hac die eft cundum,
Gu Salaria profpicit lacunas
Claras fulphre Tyburis fuperbi.
His ditis iuueiium ruunt manipli
De conclauibus omnibus frequentes.
'Hic uenabula,cufpides ahenas,
Aeratas,ualidasq; fert bipennes.
Ille haftilia,ferreas fccures,
Cruda fpicula Martis uniuerfi.
Deducunt aliicanum phalanges.
ILatrantes abeunt fimul molcffi .
IMox indaginis unic fagaces, -

Tollunt retia rara Muliones.

Procedit Dea profequente magna
Caterua,chlamydem recinta
Ventilantibus ureis capillis.
,
Suras purpurei tegunt cothurni,
Aurata ex humero fonat pharetra.
Iungit Afkanius fuas cohortes
Solertifmus unus inter omnes.
Sublimes Libycis j uehuntur.
Aurora interea thorum rclinquens
Qua^
( T. AD R I A. CAR D. v EN A, 41;
' Quadrigis rofeis diem uehebat.
Ventum eft ad iuga,deuiosq; faltus,
Conuallis quibus obfidetur ingens.
Praeterlabitur hanc,fecatgriuus
Rauco murmure,leuibus falebris,
Limo fordidus,hinc & inde ripas, - , '
Multa tetus arundinc,& palftri -- , * .

Iunco,nec procul albicat fli&um

Dextra,qua uidet Herculis popellum,
' Cliui fyla latus tenet finifri.'
loret perpetuo,uiretq; iuxta .
Vafta planicies feracis?gri.
Vt fignum Afcanins edit,repente
Sortiti iuuenes uices laborum, *
Seruat quifque fui locum negci.
Hi uallant aditus,nemusig gunt.
Hi per inuia luftra mufTitnt
Veftigare feras docent catellos.
Extemidunt alij { dolofas.
Pifponunt alijfers moloffos,
|Hic fub ilice,& ille fub uetufta
9uer$ufternitur:hunc tegit fupinum
rauis iuniperi uirentis mbr. .
Penfafub latano & comis opaca,
Qgae de colle leui tumorefurgit.
Diua & Afcanius fimul recuribunt,
9mncs folliciti uidere,quaenam
Ex tanto ueniat labor praeda.
Ecce protinus horrridus,feroxg
Aper fpmeus ore,dente frendens, -

Ygl;$i$tiux 9$ule$tiggg huc,mdo illuc,

( orhorrentibus,hifpidisgftis, '.

Y Callo4
 314. AD R I A NI c A R D I N K, L 1 S
Callofa cute caute duriore,
Excitus canibus per antra fertur
Praeceps,uulnificis utrinque roftris,
Stipatus grege mordicus petentum
Aures & latus omne lancinantum.
Accurrit Dea,nec globus finebat
quicquam prterapri uidere ritum,
Deprompfit pharetra ilicofagittam,
Lunauitq; genu potenter arcum
Et iacit.Vlat illa qu uideri
\i&us uix properat,fecansq; hiatus -

Per prcordia labitur.Quis unquam

Vaticrederetultimos receffus
Caud tranfabijt,folumq; fixit.
Procumbit quadrupes humi uolutus,
Tendens ilia,calcibusq; fruftra
Alternis uacuas laccffit auras.
flumen fanguinis undat ex barathro
Vafti gutturis,hifpidaq; cauda.
Dum fpetant ftupidi,feracq; magnos
Artus,grandia & afpera extimefcunt
0ffa,&ingluuiem capacis alui.
Vmbrofi nemoris fugatus antro
Ceruus,caffibus expeditus ingens
Celfis cornibus arduus ruebat.
Septus puluerea canum corona
Saltu tranfilit unico paludem,
PRipaq; ulteriore adhuc ueretur
Vertehs arboream fubinde frontem,
JDum certant properi canes natare
Summis naribus & reflant hiantcs.
Volans Afcanius leuiueredo
A. Preca
 a -

*
|
i D E M o DIS L AT. L o Q. 4m.
W
TAngere de 'clo, negare nemo audeat certo
dicendi modo in Latinitatem introdutum
effe:id enim fignificat quod peruerfe dicunt,
fulminare.
Cato de re Ruftica: Si de coclo uilla tata fiet, de ea
reuerba diuina uti fiant procuret. -

Vergilius:
De coelo tatas nemini praedicere quercus. .
ID A. R E PR O MISS A.
Are promiffa: Eft & hic alius perefe
gans dicendi modus, diftintus ab eo
quem antea notaui, Facere promiffa.
Nam hoc pro alio fpondere,illud per
polliceri fignificat.
Catullus: -

, At non haec quondam blando promiffa dedifti*

Vergilius:
Non haec Euandro de te promiffa parenti.
Difcedens dederam.
IN A P E R T V M p R O F E R R E.

INapertum proferre,nileftaliud,qum(ut dicunt)

in publicum uulgare. Sed modus antiquus di
cendi obferuandus eft.
Cicero in Paradoxis: Hoc tamen opusut inapertum
proferas,nihiFpoftulo.
Horatius:
Inapcrtum proferet aetas.
AD R I C R D IN A L IS D
fermone Latino,modisq; Latine lo
quendi finis. -
----/----/---/
12. * , - - - |
$HADRIANI CAR- ;
D IN A L IS S. C H R Y S O G O N I
ad Afcanium Card.S. Viti,Vicecancel
larium,uenatio.
Iafurgite,numquidexcitauit
Dudum raucifno Diana ornu?
A&tutum properate,iam parata eft,
'Et fecum Afcanius fuus paratur.
- - Venatoribus hac die eft cundum,
Qu Salaria profpicit lacunas *.

Claras fulphure Tyburis fuperbi.

His ditis iuuenium ruunt manipli
De conclauibus omnibus frequentes,
Hic uenabula,cufpides ahenas,
Aeratas,ualidasq; fert bipennes.
Ille haftilia,ferreas {ccures,
Cruda fpicula Martis uniuerfi.
I)educunt alijcanum phalanges.
Latrantes abeunt fimul molcffi .
Mox indaginis unic fagaces, ' ;
3Tollunt retia rara Muliones. ,
Procedit Dea profequente magna
t. Caterua,chlamydem recinta ,
Ventilantibus ureis capillis.
Suras purpurei tegunt cthurni,
4Aurata ex humero fonat pharetra.
Iungit Afcanius fuas cohortes
Solertimus unus inter omnes.
Sublimes Libycis equis uehuntur.
Aurora interca thorum rclinquens
Qua^
$ . ADRI A. c ARD. vena. 4
Quadrigis rofeis diem uehebat.
Ventum eft ad iuga,deuiosq; faltus,
Conuallis quibus obfidetur ingens.
Praeterlabitur hanc,fecatqriuus
Rauco murmure,leuibus falebris,
Limo
Multafordidus,hinc & indepalftri
tetusarundinc,& ripas, } '
.

Iunco,nec procul albicat fli&um

Dextra,qua uidet Herculis popellum,
' Cliui fylua latus tenet finifri,
Floret perpetuo,uiretq; iuxta .
Vafta planicies feracis?gri.
Vt fignum Afcanins edit,repente
Sortiti iuuenes uices laborum, *
Seruat quifque fui locum negci.
fiiuallant aditus,nemusq; gunt.
Hi per inuia luftra muffitnt
Veftigare feras docent catellos.
Extefidunt aliiplagas dolofas.
J2ifponunt alijfers moloffos,
Hicfub ilice,& ille fub uetufta
9uer$ufternitur:hunc tegit fupinum
rauis iuniperi uirentis mbr. . .
Penfafub latano & comis opaca,
Qgae de $olle leui tumorefurgit.
Diua & Afcanius fimul recuribunt.
9mncs folliciti uidere,quaenam
Ex tanto ueniat labor praeda.
Ecce protinus horrridus,ferox:g
Aper fpmeus ore,dente frendens,
Ygl;$trux9;ulos mggg huc,mdo illuc,
(V orhorrentibus,hifpidisgfitis,
-- . Callo
\
3as ApRIANI c A R D I N A L Is
Regis Alcinoifuiffe credas -

Patensarea propter ima fontis

Labra temditur,hanc tegunt corymbis
Pallentes heder,& . achanti
flexo uimine textiles obumbrant, ' .* *** *

3Lente lilia fubligant geniftae.

Sub his floribusapparata menfa eft,
Inftratusq; thorus tapete pito,
Et Semyramia manu figuris
3 Diftinto uarijs,fuper tapetum
Albet mappula delicatioris
Villi,Barbaricis notata puntis.
De menfis Abacus nitens Acernis
Pandit uafcula Mcntoris uetufta,
Prifcorumq; toreumata aulicorum.
Actate,& facie pares miniftri,
Nympharum Triuiae chorum aemulantes,
Expetant thalamo beatiore
Diam,& Afcanium labore feffos,
Pars facris adolet focis penates.
Et iam folmedium fecabat axem
flammis omnipotentibus corufcans.
Tandem numine prodeunt fecundo.
Felici omine,quicquideft ferarum
NMagno pontifici dicant Iulo.
Crines fubtilibus rofis coronant
Vnguentis Megalenfibus madentes
Cuftodit foleas puer relitas.
Spondafe mediam locat Diana
gemmis Splendidulis decora uirgo,
Poft,multo Afcanius corufcusoftro
Elexo poplite cernuus minifter,
precatus Triuiae perenne numen,
Hnuadit iaculo,diuq; librans
Iecit eminus,haefit impeditum
Yerrum cornibus,ac folo reflexa

equicquam ante oculos pependit hafta, * * .

fremens Afcanius rapit rotatq;
Enfem fulmineum,abfciditq; ab armis
Cum ceruice caput:micat per herbam
Hic corpus,caput hic,rubet cruore
Interfufa palus:ruunt repente.
Venantes querula procacitate,
Strataq; obftupuere mole cerui.
Ridens Delia quid ftupetis inquit?
Nofter Afcanius minora nefcit
Clamor interea tumultuantum
Circum retia uertit ora turb, -

Captam terribilem Hiftricem fremebant,

Qu roftrum,atque pedes plagis ligata
Spinis miffilibus canes,uirsq;
Arcebat procul,& fugabat omnes.
Venator fibi quifque confulebat.
IMulti fub clypeo arborum latebant,
IMultos obice texerat crepido.
Poft care&ta inanc latrant.
Denfant fpicula mutua.& uiciffim
Pellantum furit incruentus ardor
am fpinae nequeunt ferire te&os,
Et te&ti nequeuntferam ferire.
Tanta duritie cutis rigebat
Crebris miffilibus petita,nullis
Interpunta celtis erat Sicamber
Forte in tam cclcbrifodalitate,
^: ***,* 3 . Audax
 _=-=-

4ao AD RIANI c A R D IN AL 1 s ]
Exquiruntur & omnibus popinis ;
Pulmentaria uefca,qu palatum .'
, Irritare faporibus putentur. '
Vincunt fercula cogitationem, ;
ec filus meus explicet,nec ufquam
IMaiore in prccio fuit culina. - |
Mufquam prandiafumptuofiora. -

Triumphalia erant minora multo.

Nemo pontificum dapes reponat,
Aut cocnis faliaribus laboret.
Ponunt mox alijmaris rapinas, * *
Mullos Adriaci falis colonos,
Murenas Siculis aquis natantes.
Latum ampliffima fert patellarhombum,
Baiana oftrea,murices,luposq;
Auratas,Acipenferes,Scarosq;,
Strutoris manus erudita raptim
Cultello dirimit,fecatq; paruo.
Dum cocnat,citharis comatulorum
Et cantu uario,nouoq; plaufu
Valles undiq; concauae refultant.
Et iam prima epulas quies tenebat.
Cum cellariijs elegit miniftros
Bacchi munera laeta qui propinent.
Haec eft amphora netaris beati,
Qga Latonia fola proluatur.
Trullam hanc Afcanio dedere Galli
Spumantem Bromio Parifiorum.
Mifce his tu cyathis Dryas falernum,
Tu cape has pateras puer Caleni
Inger tu hos calices Opimiani,
Vos Sctina date his fcyphis uetufta,
- At uos
| vENATI o. * * 4as ,
At uos Cecuba fundite hoc Triente. -

1" Momentum dedit hcherilagenam,

JAt furrentum hodie cadum hunc picatum
Cupa hac conditur Adrianus humor.
Priuernatia congio hoc Sagunti,
Chium hoc urceolo fapit rotundo.
Eio hc feriola optimo redundat.
Plena hc aurea defruto metreta eft.
Mulfum haec cirnea dulcius recondit.
Tum bellaria largiora ponunt *. '.
Menfae delitias dem fecund, * .

Eletiffima poma porriguntur. .^, ,

Inter qu melimella principatum
Malorum facile omnium obtincbant , *

Poft petitia parua,Manliana, - - -

Tum Spadonia,Graecula,Appiana ... .....

ILanata,orbiculata Scptiana. *.**: ' * ....
Dant pannucia ferica & gemella. . . .
;
Ad haec cruftumiis pyris abundant, : :
Succi plena tument falerna cifta, -

Et longo pede Dolobelliana ' : .-

Pompeiana placent fauore magni,

Et teftacea de colore teftae. c : . . . . .
Dant uoconia Laurea,& uolema *: . .. ^/
Ampullacea prominente collo. *. ** .
Nardina,& decumana grandiora, *
Hc tum nomina repperit uetuftas,
Nunc feclum infipiens nouis ineptit.** ' - '

Adduntur Carigtides marifcis, "'. . . . .. . .

Et Cydonia co&tanis recinta . . , ... * ;
Et tuber Libycis madens pruinis,: :. o. .
! -
;Nasamysub praesensur; 5
- Laxant
 3** A D R I A N I C A R D I N A L IS
Wegis Alcinoifuiffe credas [...
Patensarea propter ima fontis
Labra temditur,hanc tegunt corymbis
Pallentes heder,& rofasachanti - *

flexo uimine textiles obumbrant, .* . * I

ALente lilia fubligant geniftae. ' . . .
Sub his floribusapparata menfa eft, '.... *
Inftratusq; thorus tapete pito, ' . . .

Et Semyramia manu figuris

3Diftinto uarijs,fupertapetum ' ' :a
Albet mappula delicatioris - - -

Villi,Barbaricis notata puntis.

De menfis Abacus nitens Acernis
Pandit uafcula Mcntoris uetufta,
Prifcorumq; toreumata aulicorum.
Actate,& facie pares miniftri,
Nympharum Triuiae chorum aemulantes,
Expetant thalamo beatiore
Diam,& Afcanium labore feffos,
Pars facris adolet focis penates.
tiam fol medium fecabat axem
flammis omnipotentibus corufcans.
Tandem numine prodeunt fecundo. ' - .

Yelici omine,quicquideft ferarum .. . . .

Magno pontifici dicant Iulo. ..

Crines fubtilibus rofis coronant

Vnguentis Megalenfibusmadentes
Cuftodit foleas puer relitas.
Spondafe mediam locat Diana
gemmis Splendidulis decora uirgo,
Poft,multo Afcanius corufcusoftro
Flexo poplite cernuus minifter,
..- -
 VENATIO. * 4*j '
IDat fummis digitisaquas odoras. -

Mox mantilia Nymphafubminiftrat.

Apponunt alij nouas figuras
Extrutae Cereris,Dryas catillum
Fragrantem Ambrofigerit Diamae.
Poft hanc fyderei ferunt ephorbi
ILances ordine.Phafiana prima eft.
Stat Iunonis auis fupcrba cauda.
Phocnicopterus cminente lingua,
Et crifta Meleagrides rubenti,
t pluma niu&i patent olores.
THinc albi iecuranferis tumebat.
Hinc capo Cybcli deae dicatus.
Perdices ftrue maximaferebant,
Et pulpae melioris Attagenes.
At fturnos inopes,grues,palumbes,
Cun&as cortisaues cocis relinquunt.
Subuetant alijfalariorum
Quicquid ars potuit nouare lauti.
At farcimina dant uetuftiora,
Turget latea fuminis papilla,
Campano petafone gloriantur,
Veftino quoque cafeo intumefcunt. . -

Non lucanica,nontomacla defunt

fra&o uentre fuisfolo ex phalifco.
Non deeft oxigarum:offulae,minutal,|
Libaadorea,candidaeq; pultes.
Conchis,Glandia,Spondili,Botelli,
Nec muftacea lixul Sabin
* Cerebellaauium,falaxybulbus,
Nec iecufcula iufculls odora.
}Ncc dcfuntpatim omnium nepotum.
E Exqui
 4ao AD R I AN I c A R D I N A L I s
Exquiruntur & omnibus popinis - -
Pulmentaria uefca,qu palatum
Irritare faporibus putentur.
Vincunt fercula cogitationem,
Mec filus meus explicet,nec ufquam
IMaiore in prccio fuit culina.
Nufquam prandiafumptuofiora.
Triumphalia erant minora multo. .
Nemo pontificum dapes reponat,
Aut cccnis faliaribus laboret.
Ponunt mox alijmaris rapinas, * *
Mullos Adriaci falis colonos,
Murenas Siculis aquis natantes.
Latum ampliffima fert patellarhombum,
JBaiana oftrea,murices,luposq;
Auratas,Acipenferes,Scarosq;,
Strutoris manus erudita raptim
Cultello dirimit,fecatq; paruo.
Dum cocnat,citharis comatulorum
Et cantu uario,nouoq; plaufu
Valles undiq; concau refultant.
Et iam prima epulas quies tenebat.
Cum cellariijs elegit miniftros
Bacchi munera laeta qui propinent.
Haec eft amphora netaris beati,
Qga Latonia fola proluatur.
Trullam hanc Afcanio dedere Galli
Spumantem Bromio Parifiorum.
Mifce his tu cyathis Dryas falernum,
Tu cape has pateras puer Caleni
Inger tu hos calices Opimiani,
Vos Sctina date his fcyphisuetufta,
- * At uoo
 VENATI O. * * 4as ,
At uos Cecuba fundite hoc Triente. -

Momentum dedit hcheri lagenam.

JAt furrentum hodie cadum hunc picatum
Cupa hac conditur Adrianus humor.
Priuernaria congio hoc Sagunti,
Chium hoc urceolo fapit rotundo.
Eio haec feriola optimo redundat.
Plena haec aurea defruto metreta eft.
Mulfum haec cirnea dulcius recondit.
Tum bellaria largiora ponunt . . . . '*
Menfae delitias dem fecund, . *. '

Ele&tiffima poma porriguntur. .r, ,

Inter qu melimella principatum -

IMalorum facile omnium obtincbant : * *

Poft petitia parua,Manliana, , .
Tum Spadonia,Graecula,Appiana . .. . .. . .
ILanata,orbiculata Scptiana. r.**: ' ..... ;
Dant pannucia ferica & gemella. . ,.: ** *
Ad haec cruftumiis pyrisabundant, , : -

Succi plena tument cifta, - s.

Et longo pede Dolobclliana * r.

Pompeiana placent fauore magni,
Et teftacea de colore teftae. : - - 'i. , ,
Dant uoconia Laurea,& uolema . . , ... /
Ampullacea prominente collo. *. *: , ,
Nardina,& decumana grandiora, *
Haec tum nomina repperit uetuftas,
Nunc feclum infipiens nouis ineptit.**
Adduntur Carigtides marifcis, F. -. . .. .
Et Cydonia co&tanis recinta . ., , , , , ;
#i: madens pruinis, , :,. or. . . . ..
*** ux,amygdala,pinea,atque
3 iuglans,
ugla . 5 v
Laxant

 4** ADRIANI CARDINALIS

lxant caftaneae fuos echinos,
Picaenas quoq; porrigunt oliuas.
Ollares etiam dabantur uuae.
Ponunt frigore gratiora rapa.
Plura his & meliora,qu filenter
edundantibus ingerit caniftris.
lMiris munditijsfecunda menfa.
Exempta proculefuritione,
1Et menfis procul omnibus remotis,
Sic eft poft epulum locuta uirgo.
Afcani ducis optimi propago,
Ingens purpurei decus fenatus,
Vides ut iaceant in orbe cunta,
Quae mortalibus effeiam folebant
Vitae praefidium laboriofae,
Et quibus tenebris operta uirtus
Paffim calcibus improbis teratur.
Quid primum quaerar,ordirue primum?
Cum fuperftitio deos putaret,
Idquod quenque fuus mouebat ardor.
IMundus artibus optimis fcatebat.
Poftquam de Solymis deus peruftis
Verae relligionis imperator
INoftra numina uana diffipauit,
Et totum pedibus fubegit orbem,
Apportans pereuntibusfalutem,
Ius,fas,ueridicas tulitq; leges
Et mores docuit bonos,fuq;
Culpas fanguine omniumexpiauit,
Vt claufumad fuperos iter pateret,
fit mutatio numinum repente.
. Ccrtatim properant,uolantiycunti, Et cuk*
 p ER AD R I A. C R D. 4*7
Sanguineos campos Perufininomine dicuat.
1Hic ubi commiffo fallax certamine Pocnus
Flamineumq; ducem,Mauortia$ arma fubegit:
Per colles, ripamq; lacus Corclua fubimus
Macnia,oliuiferistumulis ltiffima rura:
Vicina placuit patribus recubare fubulmo.
Hic fimul occurrunt equitum,peditumq; cateruae
Vrbinate duce,illo nec melior fuit alter,
Mec pietate prior,fed nec prftantior armis:
Tot dotes iuueni inuidit lapidofa podagra.
1His circumfepti legionibus,ordine longo
Ingredimur Perufinam urbem,ciuilibus a&tam
Euerfamq; odijs,hanc tu pater optime Iuli
In placid tandem compoftam pace relinquis.
Non procul oppidul eft,Fratamcognomine diciit
Amnis obit muros cocno, & graueolentibus undis.
Huc ubi delati montes Eugubia te&a,
Haerentemq; iugis urbem fuperauimus,inde
Perpetuos colles Catiani uillula findit:
Villula munifico non afpernanda popello.
Hos praeteructis tumulos plebecla callem
Quae colitanguftum,Cagli cognomine dicunt:
Occurrit facie obduta,namtabida fertur
Infeciffe lues,celcri pede fugimus omnes.
Hinc adaquas Lanias perreximus, unde Methaurus
Confufus Gauno Foruli fpetacul praebet.
Eft operprecium uerfu defcriberemirum
Natur ludentis opus,ftant uertice ad auras
Hinc atque hic montes praerupti flumine fubter
Secretis habente uijs,ut fumusabimis
Surgat aquis,lateq; fluant afpergine cautes.
Rupisadextremmleua uenientis ab urbe p.
O{r|
 4*4 AD R I A N I C ARD IN AL Is
Nil remordeat effe liberalem.
Scis quantum deceat potentiorem.
Vt comi domus hofpitalitate.
Ianuis bipatentibus fatifcat.
Laus nomultima,difplicere niulli,
Praeftare ingenuum,facillimumq;,
Verbis parcere contumeliofis
Seruorum meminiffe,qui fideles
Aduerfis fuerint,malisq; rebus.
Nouit Afcanius,quid ipfa dicam.
Nec cafus memorabimus pera&tos.
Quis fratrem fine quaeftibus reuellat?
Ducem Infubria quem tremebat audax?
Quis ficcis poterit nepotem ocellis
egem Parthenopeium referre?'
Acrumnas tibi quis peculiares
Monendo renouet?Satis,fuperq;
Deplorauimus ifta,dum ruebant.
Et nunc fis quibus erutus ruinis,
Et qui fis modo redditus memenro.
Nec tam perdita,qum reperta cures,
Perfer qualiacunque,non pigebit.
Tot pericula ferre,tot tuliffe.
Poffem pluribusadmonere,& ultra
Qu pn maneant malos docere,
Et qu prmia debeantur illis, ,
Qui non corporeo obliti fepulchro
Perftringunt animi igneum uigorem,
ec terr infodiunt,datum talentum,
Ni tibiifta domi elegantiora
Wafcerentur,& unicus deorum.
Vcftris uatibus omnia explicaffct. Adhc.

;
 V EN A T I o.
Ad haec Afcanius refert.Diana
Syluarum & nemorum patrona uirgo,
Su Proferpina no&ibus relucens,
Seu Lucina,Hecate,uelalma Iuno,
JDitynna,aut Triuia expetis uocari,
Te quaecunque meum leuas laborem
Semper petore conditam tenebo.
Vefper interea exiens Olympo
Noturnis comitantibus tenebris,
IMergens Oceano caput ruebat.
Iam in faucibus atrijminiftri
Pana ad lituifonum canentes
Expetant in equis heros ituros.
Lucum Deliafertur in propinquum,
IDenfae Oreades hinc & hinc fequuntur.
Stipant Afcanium fuae cohortes,
Ardentes animis redire in urbem.

F I N I S.
 'at6 . . . - - -

* ITER IVLII II*$

PoNTIF ICIS R O M A. PE R.
4{adrianum Cardinalem
. S.Chryfogoni.

vgufti memoranda dies uicefimafexta '

Pontificcm magna Roma dimifit Iulum,
Pene omni patrum,& procerum comi
tante fenatu. .
Formello pius excepit Iordanus & uxor
Moribus,ingenio,formag,& nomine felix.
Poftera lux Nepete antiquum,tum proxima Veios
Oftendit:mox per Cimini montemq; lucumq;
Tendimus infignem per balnea multa Viterbum.
Difcordes bonus hic ciues pacauit Iulus.
Praebuit hinc celeber mons dulcia uina Falifcus
Detinuit diem.Veterem poft uidimusurbem
Excelfae rupi impofitam fine mocnibus ullis.
3Hic templum gcnitrici ingens,cui fculpta uetufto
Marmore ftat facies,fpirantq; in marmore uultus.
Carnaiola procul pons hinc fex millia diftans
Cyaneas tranfmittit aquas,fparfasq; paludes
Per fata,per fyluas:ah quantum abfumitur agri,
flebis ad indmitae cafirum peruenimus,inde
Impofitae apparent Perufinis collibus arces:
Caftellona lacus Trafymenus mocnia cingit,
'Hunc ratibus lti trahauimus,Infula ltos
Accipit hofpitio,Pafianum allabimur,unde
Profpicimus campos Romanis offibus albos.
Seruat adhuc nomen locus;& de fanguine fufo S
3R*
 p ER AD R I A. C A R D. **y
Sanguineos campos Perufininomine dicunt.
$ 1Hic bi commiffo fallax certamine Pocnus
Flamineumty ducem,Mauortia$ arma fubegit:
Per colles, ripamq; lacus Corclua fubimus
IMocnia,oliuiferistumulis ltiffima rura:
Vicina placuit patribus recubare fubulmo.
JHic fimul occurrunt equitum,peditumq; cateruae
Vrbinate duce,illo nec melior fuit alter,
iii, TNec pietate prior,fed nec praeftantior armis:
mM Tot dotes iuueniinuidit lapidofa podagra.
1His circumfepti legionibus,ordine longo
$u Ingredimur Perufinam urbem,ciuilibus atam
Euerfamq; odijs,hanc tu pater optime Iuli
In placid tandem compoftam pace relinquis.
Non procul oppidul eft,Fra&am cognomine diciit
Amnis obit muros cocno, & graue olentibus undis.
Huc ubi delati montes Eugubia te&a,
Haerentemq; iugis urbem fuperauimus,inde
Perpetuos colles Catiani uillula findit:
Villula munifico non afpernanda popello.
Hos praeterue&tis tumulos plebecla callem
Quae colitanguftum,Cagli cognomine dicunt:
Occurrit facie obduta,namtabida fertur
Infeciffe lues,celcri pede fugimus omnes.
Hinc adaquas Lanias perreximus, unde Methaurus
Confufus Gauno Foruli fpetacul praebet.
Eft operprecium uerfu defcribere mirum
Natur ludentis opus,ftamt uertice ad auras
Hinc atque hic montes praerupti fluminefubter
Secretis habente uijs,ut fumusabimis
Surgat aquis,lateq; fluantafpergine cautes.
Rupisadextremmleuauenientisab urbe
Porri
 4as , IVLII II. PoNT. RoM. ITER;
Prrigitur molis dorfum,qu femita nulla . I. , *
Nulli aditus quondam,nec erat uia peruia cuiquama,
Caefarinacceffam patefccit Titus:& illam ,
Quantum acie poffunt oculi feruare cauauit,
Infcripfitq; fores:& adhuc ueftigia utrunque
Limen habet,fcabro & fragili uix cognitatopho,
Sunt foliti hac camera multi latitare latrones,
Exceptosq; uiatores demergere in amnem. . . .
Rcpfimus crypta,atque angufta fauce uiritim,
In campos Vbalde tuos,hinc imus in urbem,
Vrbinum dixere patres tua regia teta.
Ardua qu faxo colitur macerata uetufto
Hinc petitur,uicoq; breui fuccedimus,inde
Scandimus excelfas nimbofa cacumina pennas
Diue Marine tuas,tumidi hic fubfidcre montes
. Incipiunt,fupcroq; mari confternere littus
Planiciem ingentem terris,opibusq; fuperbam,
Gallia qua fluuio Rubicone comat patefcit.
Italiae hic finis quondam,nunc omnia mifcet
Effera Barbaries,antiquque nomina uertit.
Sauignana uocant pinguiffima rura coloni.
Huc madidi multoq; luto,fefiq; uenimus.
Progreffi meliore uia,clo gruiore
Clnam intramus,culicesauertere fomnos
Qmnibus,& uariis uultus maculare figuris,
Pompili,Liuiq; forum diuertere cogunt:
Terra ferax,populus$ ferox,ac cde frequenti
Terribilis,femperq; frens ciuilibus armis.
Vt ter quinque dies abierunt,Liuia te&ta ...

Linquimus,tq; iterum montes iubct ire per altos

Julius,& Caftfi ad leuam iuga uifcre Cari.
Imus praecipites pcr mille pricula rerum
- Turrie
 ** p E R H AD R. C A R D. 44)
furrigerasq; arces,rupes,& inhofpita faxa
Appenininicol accurrunt,uifoq; fenatu
Reptantes genibus per huminua numinaadorant;
Muidiana iacet uafto depreffa barathro
Accola torrenti,truncis,falebrisq; fragofo:
Hanc terram pcdibus celfo de monte ruentes
Prendimus & placido curamus corpora fomno,
Poftera lux alios fcopulos,cocloq; propinquas
Nubigenasq; alpes aperit,Marradia uulgus
Saxaocat,fummumexcipiunt Magalia Iulum.
Inde Palatiolum ftatio opportuna labori
Hofpitio laffos refouet,tum fluminisarta
Prouehimur ripa tenui difcrimine euntes.
Eft locus extremis in montibus afper Hetrufcis,
Hunc ditum perhibent tuffi Tuffinianum:
Huc quoque delati montes deuouimus omnes.
Corta dies latos campos,& amna uireta,
Corneliq; forum,feliciaq; arua reducit.
Hic meus ortushabet fedes Papienfisauitas
Nobilis,& clarumgenus alto fanguine ducit.
Conftitit hic paftor,dum profpicit omnia Iulus
Et belli,pacisq; fimul dum pondera librat,
Confilioq; patrum rerum moderatur habenas.
Appulit interea Gallorum exercitus ingens,
Conferuitq; manum,& muros circumftetit armis
Felfina dota tuos:uolat impiger atus ab urbe
Nuncius: & Serram exatam pulfumq; Tyrannum,
Excuffumq; iugum patri ceruicibus ffert:
Pontificem implorat fcffis fuccurrere rebus.
Hoc oratores certatim ex urbe frequentes
Expofcunt,patriae$ patrem properare precantur.
Thuraadolct Iulus tcmplis,fcrisy pcrtis
Tendit
 43o IVLII II. PoNT. RoM. ITER
Tendititer,greffum celerans,urbiq; propinquat.
Vrbis antiqua ingens Hetrufcis regia quondam
Felfina:tum Boisfato irrumpentibus impar.
Accepiffe nouum fertur Boionia nomen:
Verum ubi funt Boi Romano milite pulfi,
Barbariem excuffit,cocpit$ Bononia dici:
Subditur ad Boream radicibus Appennini:
Planicie accliui,procumbens folis ad ortus:
Inter aquas Sapinae,& Rheni,quarum utraq;inurb
Du&a uehit,reuehitq;rates,piftrinag uerfat.
Aemili decus,& belli,pacisg patrona:
Diues opum uariarum,& nullius indiga cultus:
Mufarum domus,atq; omnis nutricula iuris.
Iamq; dies aderat,mediumq; uehebat ad axem
Omnia confpiciens Phocbeae lampadis aftrum:
Obfedere patres maioris limina port,
CQua modo Felfinea paftor requieuerat aede
Porticibusq; amplis expetant numen Iuli.
Tandem dethalamofella {ublimis eburna, -

Gcftatusq;hominumfcapulis,longo agmine prodit,

Cuitrabea ex auro,gemmis,oftroq; corufcat:
Tempora conchili fulgent redimita tiara.
Progreditur procerum legio tua Felfina proles:
Aerataeqp ruunt acies,clypeata&g circum
Agmina funduntur:placidos dt Curia greffus
Aequati fpacijs omnes,& ueftibus omnes:
Purpureisq; patres teti capita alta galeris:
Obuia quaeq; oculis praeftringunt numinis inftart
Vifendi ftudio effufi iuuenesq; fenesq;,
Et matres pueriq; fimul te&t omnia complent:
Culminibus$ aftant,portis y & turribus .
Vt ueroad diuiucnit penetralia Petri
Iuliu$
 - p E R D R I A. C A R D, 431
Iulius,afperfitq; patres in limine primo
Rorc leui:geminis manibus uencratus ad aras
ffigies facras,Grates quas poffumus inquit
Accipe CHRISTE deus,nam qug fat dignaqueamus
Munera?quas laudes humana oce refcrre? -

Tu nos incolumes per tot difcrimina uetos

Vrbe hac Felfinia fine cde,& fanguine donas.
Da pater omnipotens,rerumq; terna poteftas
Sic fuperos penetrare aditus,ueros$ triumphos,
Terreno inuolucro exutos,uitijsq; fubatis.
Haec ubi fupplicibus uotis orauit Iulus,
Qgifque domum properat, fatoq; hic fine quicfcit,
F I N I S,
-
ii
+Z162993403
 ----

-
. - -
.
- -
iliistcimer *
N ba
- -
* * **** -^ .
g- * - -
**** -
- u .
;;;