Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
Mahfk - kah
lhl gh m
Bible Lessons International
cslf
1 ntjhfkij rahf thgjfhd tfho 1
1I Jtf iu
A. gagLjgLs gjf 8
B. giHa Vghil V Mbra ntL 8
C. giHa Vghil vgo Mbra ntL 9
D. mogil tiugl 10
E. mogil fhytir 10
M vGjgl vGjglij
vGat gF M
nehf bgwtf
2
flj fhy thgJ Fj btntwhd f j _W mrf VnjD xJ ghitia
xUKfgLd. Mdh ntjhfk jwghd Ljiy cWgLj ntLkhdh, xU Ujgl
gl bghUjkhdjhf UF:
gRj Mahdt ifbaGJ u fhya
ntWghLf Rthf
M vGjgl vGjglij
vGat gF M
nehf bgwtf
3
(b) vGjgl KG gF ikakhd nehfij njLf. mj fUbghUis fLof.
(c) mj ika nehfij myJ fUbghUis btgLJ xU ya myifnah, xU
mfhuijnah, xU gianah myJ xU thaijnah fLoJ, jna vGJf.
(d) ujhdkhf UF ya totij fLof:
(i) giHa VghL
(1) vbua fij
(2) vbua fij (Phd ya, rj)
(3) vbua fjrd (ciueil, fij)
(4) ukhzf
(ii) a VghL
(1) fij (Rnrf, mnghjyUila elgof)
(2) fojf/Ugf
(3) filfhyij Fj btghL ya
2) ulhtJ Kiw thj
(a) KG jfij kWgokhf thf. Ka jiyfis myJ gFfis njLf.
(b) Ka jiyf RUfij vG, mij FJ mF xU RUfkhd thrfkhf mij
vGJf.
(c) ghl cgfuzf mogil nehf Fj thrfij, RUf Ffis rghUf.
3) _whtJ Kiw thj
(a) KG jfij kWgokhf thf. tuyhWtkhd dia fLof.
vGJtjfhd Fl dia MuhJghUf..
(b) tuyhW mogilyhd fhafis goaLf:
(i) vGat
(ii) fhy
(iii) bgWbfhSgtf
(iv) vGJtjfhd ltlkhd fhuz
(v) vGa nehfJF bghUjkhd fyhrhu mrf.
(c) f ntjhfk vj gFF mjfhfnsh mj gFfhd RUfij xU
g ms vGJf. vnghJnk vj ya tot vgij fLoJ mij RUfkhf
vGJf. J gy mfhufisnah myJ gfisnah cslajhf Ufyh. J iy
vGat jfthjij, ya totikig f vjhf gWtjF cjahf
UF.
(d) ghl cgfuzf mogil cf tuyhW dia rghUf.
4) ehfhtJ Kiw thj
(a) mj Fl ntjhfk gFia gy bkhbgafUJ thf..
(b) ya myJ yfz totikig fLof:
(i) kWgo kWgokhf tU brhbwhlf
(ii) kWgo kWgokhf tU yfz totikf
(iii) Kuzhd fUJgotf
(c) fl fhafis goaLf:
(i) Kakhd brhf
(ii) mrhjhuzkhd brhf
(iii) Kakhd yfz totikf
(iv) Fghf fodkhd brhf, brhbwhlf, thaf
(d) bghUjkhd izgFfis njLf:
(i) itfis gagL, cf fUbghUis bjthf nghF gFia njLf:
a) ``xGFahd iwa f.
b) xjtha ntjhfkf
c) xjtha mfuhf
(ii) cf fUbghUSF Kughlhf UfToa gFia njLf. gy ntjhfk raf
izahd gFf bfhLfgLsd; itfis KGikahf vLJbfhshk
thg fhuzkhfnt gy rig f ff clhwd. ntjhfk KGtJnk
4
njtdh lgL vGjglitahF; ekJ mjfhQj ntjhfkahd rkiyia
bgw ntLkhdh mj KG bria njl ntL.
(iii) xnu jfJFshfnth, xnu vGjhs vGJfSFshfnth myJ mnj
tifgl vGJfSFshfnth izahdij njLf. ntjhfk njt Mahdtuh
vGjgoUwgoah mJ jdF jhnd mjfhg wghdjhf UwJ.
(e) tuyhW d kW ntisfis Fj cf Kofis rghf M cgfuzfis
gagLJf:
(i) M ntjhfkf
(ii) ntjhfk mfuhf, ifnaLf
(iii) ntjhfk KDiuf
(iv) ntjhfk sfiu f (cf M j fl, flj fhyij, j
fhyij nrj Rthf rKjhad cf jgl MF cjbra,
rghf lbfhLf)
j l eh bragLJjiy FJ ghfnghnwh. ntjhfk gFia mj M d
Jbfhs neu brytUf. nghJ mij cf thifY, fyhrhuY bragLj
ntL. ntjhfkahd mfhuJF eh go sf bfhLnw: ``M ntjhfkij vGat jdJ
ehfSfhf brhY bria JbfhL, mj raij ekJ ehf bragLJj.
fhyahf, jfahf M vGjhs nehfij FJ mjfl wF, mij bragLj
ntL. xU ntjhfk gF vGjgl ehf mJ vd TaJ vgij mahk, iwa ehf mJ
vd TWwJ vgij xUtuh brhy KoahJ. xU ntjhfk gFF xUnghJ yhj mjij mJ
vnghJ brhYtiy!
xU gahf vGjgl cf tukhd F ( _whtJ th) cfSF tfhoahf UF.
thij thijahf my, g gahfnt bragLJjiy ff ntL. thijf mj d
kLnk mjbfhlitahf Uwd. brhbwhlf mj d kLnk mjbfhlitahf
Uwd.thaf mj d kLnk mjbfhlitahf Uwd. M vGat
kLnk mjfhg iwliy bgwtuhf Uwh. gRj Mahdt mja itj
_ykhf eh Ma telJjiy g brYnwh. Mdh mja itj vgJ iwtdh
lgLj my. ``fj brhYtJ vdbtwh vW eh brhy ntLkhdh M vGjhs
nehfijna gw ntL. bragLJj KG vG branehfJF bghUjkhdjhf Uf
ntL; ltlkhd ya toit, g klyhd jid tsia fU bfhs ntL.
ekJ fhyJ uidf ntjhfk gFF mjbfhLf l bfhLfhf. ntjhfknk ngRtjF
mDkf! jfhf mj gFia bfhifahf MFtJ mtakhf Ufyh. mj gF xU
bfhifF Mjuthf UFkhdh, J bghUjkhf UF. Mdh bgUghY ekJ bfhiff mj
gF bfhifahf uhk ``ekJ bfhiffshfnt Uwd.
ntjhfkij bragLJnghJ, (mJ fjrd gFahf uhlh) xU Fl ntjhfk gFF xU
mjkLnk Uf Ko. mJ M vGat jdJ ehf xU uidfhfnth myJ njitfhfnth
vGa nehfJF bghUjkhdjhf UF. j xnu mjUJ eh gy bragLJiy bgw
Ko. j bragLJj nfgt njitia mogilahf bfhouhk, M vGjhs mjJF
bghUjkhdjhf Uf ntL.
Jtiu eh mjfhgY, bragLJjY UF jfahd braKiwia FJ
thnj. nghJ mjfhQj MFa mrij FJ RUfkhf ghngh. fl
rghF goa vdF cjahf UjJ:
1) Mahdt cjfhf b#f (ghf, 1 bfh. 1:26-2:16)
2) jgl kfhf, magl ghtUJ RffgLtjfhf b#f (ghf, 1
nahth 1:9)
3) njtid Dkfkhf ma ntL vw thirfhf b#f (ghf, r. 19:7-14; 42:1 Kj; 119:1
Kj)
4) jhf ilF vj Ezit cf brhj thif cldoahf bragLJf.
5) jhikahf, nghfglToatuhf Uf.
jfahd braKiwF, gRj Mahdt MFa telJjYF il rkiyia
fhJbfhStJ fodkhfnt UF. j uil rkiygLj fl nknfhf vdF
cjahf Ujd:
5
1) n# l. ra vGa Scripture Twisting, IVP, p. 17-18:
``mja itj MFa ahf bgatfshf UgtfSF kLkyhk, njtDila
kf vnyhUF ilwJ. ntjhfahd jt rKjha mjTWtjF xnu FU vw
Kiw ilahJ. vdnt gRj Mahdt Phd, m, MFa gFjj Ma tufis
bfhLF mnj ntis, UtrdJF mfhutkhf mjTWgtf vW vtiu jJ
vLgJ ilahJ. njtdh wghd wf bfhLfglhjtfSF ntjhfk mfhutkhdjhf
UwJ; vdnt njtDila kf xbthUtU ntjhfkij fwJ, jhJ, gFja
ntL. RUfkhf brhYnthkhdh, ntjhfk vyh kfSF njtDila bkahd btghlhf
UwJ. m FlgLs vyhtWF Wahd mfhuij bfhoUwJ. J KY
uhdjhf Ufiy. xbthU fyhrhuY rhjhuz kf mij Jbfhs Ko.
2) afhil g bgdh uh vGa Protestant Biblical Interpretation, (Grand Rapids, Mich.:
Baker Book House, 1970), p. 75:
afhil bghUjtiu, ntjhfkij yfzahf, brhahf, tuyhW
ufhukhf MbrtJ ntjhfkij bkahf thgjF njitahd Kndhoahf UwJ.
``ntjhfkij njtDila thijahf thf ntLkhdh, gaglD, Ujatkhf,
vghlD, njtndhL ciuahl toY mij thf ntL. ntjhfkij jidyhkY,
ftdyhkY, ffhfnth myJ bjhYfhfnth thgJ mij njtDila thijahf
thgJ my. xUt ner foijnghy mij thFnghJ, mij njtDila thijahf
thwh.
3) v. v. bus vGa The Relevance of the Bible, p. 19:
``ntjhfkij mtkhf JbfhStJ, mJ vtsjh KGikahdjhf UjhY, mj_y
mj vyh bghfis bgWbfhs KoahJ. gogl mit mJ btWfiy; Vbdwh
ij KGikahf JbfhStJ mahtakhdjhF. Mdh KGik bgw ntLkhdh,
mJ j jf MFa bghfis MFaufhukhf JbfhStjF
telj ntL. go MFa ufhukhf JbfhStjF btW mrhj z
nghJkhdjy. MFa fhafis MFaufhukhf gFja ntL. ntjhfkij
Mbr khzt MFa ufhukhf bgWbfhS kndhghtij bfhoUf ntL.
vyh jfJF nkyhd j jfij btWknd matkhf Mbrahk j
tskhd kuikia fLbfhs ntLkhdh jid mtUF xbfhLFgoahf njtid
fLbfhS Mtij bfhoUf ntL.
7
Jtf brhbgh
I. bghJthf gagLjgL brhf
A. njtDila bgaf
1. V
2. Vnyh
3. ahnt
4. mnlh
5. V lh
B. ntjhfk ifbaGJ uf kW bkhbgaf bgaf
1. nknrhbuo u (MT)
2. brLth (LXX)
3. tnf
4. uZ
(a) Ayhfh - IjhfkJFa sfiu
(b) Afhlh - KG giHa VghoYKs fijfS, ctikfijfS
5. lhk
(a) Zdh - Ijhfk FJ kw giHa uf _ykhf thtahf tj ghugaf
(b) b#nkuh - fhya uf ZdhF vGa sfiuf
6. jF
7. rhfl RUf
II. giHa Vghil V gof ntL
A. Jnt mnghjyU naRthdtU bgUj xnu ntjhfk gFahF. mtf mUJ mofo
nknfhfis vLJ gagLUwhf.
B. J njtDila Ra btghlhF. J njtdh lgL vGjgljhF.
1. knj 5:17 Kj
2. 2 nkhnj 3:15-17
3. 1 bfha 2:9-13
4. 1 bjrnyhnfa 2:13
5. 1 ngJU 1:23-25
6. 2 ngJU 1:20-21
7. 2 ngJU 3:15-16
8
C. J ekfhf vGjgoUwJ.
1. nuhk 4:23-24; 15:4
2. 1 bfha 9:9-10; 10:6, 11
D. jtf jF vgo brrhf ntL?
1. gntW tuyhWtkhd mQFKiwf
2. ij KGikahf fhJbfhSf
3. ij KGikahf wff
4. ij xU btghlhf, Mdh fLgLJtJ my, kf
5. J ufhd ttif my.
(a) nuhk 4 m.
(b) mnghjy 15 m. ; fyha 3 m.
6. vbua
7. J kjDF njtDila btghlhF. J ekJ thifF xU nehfij bfhoUwJ.
J a VghLF mogilahf UwJ (thFjjUJ iwntWjYF)
9
IV. giHa VghLF bghUjkh uhjd ka H mogil njrtiugl
10
B. gJ fhyflfS ffS
1. Kjhf fhyfl (M. 12-50, nah) - . K. 2000
2. gazbrj (ahuhfk) - . K. 1445/1290
3. btbfhSj (nahRth) - . K. 1400/1250
4. Iakhd murhSif (r, jhJ, rhbyhnkh) - . K. 1000
5. gl MSif (bubfhbgah - Kjyh babuhbgah) - . K. 922
6. rkhah (unt) - . K. 722
7. vUrny (jh) - . K. 586
8. nfhnuR Miz (bgah) - . K. 538
9. ulhtJ Mya - . K. 516
10. giHa Vgho Ko (kah) - . K 430
C. njtDila kf Ka vf
1. vJ 6. ghnyh
2. fhdh 7. bgah
3. bgah 8. nuf
4. ah 9. nuhkh
5. mah
D. fhytirgo uh#hf
1. Ia MSif
(a) r
(b) jhJ
(c) rhbyhnkh
2. unt
(a) Kjyh babuhbgah
(b) Mfh
(c) ulh babuhbgah
(d) Xah
3. jh
(a) bubfhbgah (f) nahthfh (3 khjf)
(b) cah (g) nahah
(c) vnrah (h) nahah (3 khjf)
(d) kdhnr (i) njah
(e) nahah (j) bfjah (ghuf MSe)
4. bgah
(a) ulh nfhnuR (. K. 550-530)
(b) nfr (. K. 530-522)
(c) Kjyh j (. K. 522-486)
(d) mfhntU (. K. 486-465)
(e) mjrZlh (. K. 465-424)
5. 1 kW 2 uh#hf W jh, unt kW mah, ghnyh, bgah, nuf ehL
itf uh#hf KG goaiy ghUf.
11
Mahfk - mKf
I. jf bga
A. vbua bkh (MT) J bgbu vw Kj brhyhF; ``Mny vgJ j
brhyhF.
B. brLth bkhbga J Jtf vW miHfgLwJ. 2:4 trdUJ J
vLfgoUwJ. ghnyh gh vG vGatf ntwhd iwa thif tuyhiw
xwhf izf gagLaJnghy, Ma RUf brhbwhluhf ij gagLUwh.
j Kakhd RUf brhbwhl mjF Kdh eljij twJ.
IV. vGat
12
(3) ahuhfk 34:27, 28
(4) vzhfk 33:2
(5) cghfk 31:9, 22, 24-26
(b) njt nkhnr _y ngajhf brhygLsJ:
(1) cghfk 5:4-5, 22
(2) cghfk 6:1
(3) cghfk 10:1
(c) nkhnr njhuh thijfis kfSF brhdjhf brhygLsJ:
(1) cghfk 1:1, 3
(2) cghfk 5:1
(3) cghfk 27:1
(4) cghfk 29:2
(5) cghfk 31:1, 30
(6) cghfk 32:44
(7) cghfk 33:1
4. giHa VghL Maf nkhnr vGajhf brhUwhf:
a. nahRth 8:31
b. 2 uh#hf 14:6
c. vwh 6:18
d. benfah 8:1; 13:1-2
e. 2 ehshfk 25:4; 34:12; 35:12
f. jhna 9:11
g. kah 4:4
C. jt ghuga:
1. njhuhUJ vLfgl nknfhf nkhnrdh brhyglit vW naRthdt
brhUwh:
a. knj 8:4; 19:8
b. khF 1:44; 7:10; 10:5; 12:26
c. fh 5:14; 16:31; 20:37; 24:27, 44
d. nahth 5:46-47; 7:19, 23
2. kw a VghL vGjhsf njhuhUJ vLfgl nknfhf nkhnrdh
brhyglit vW brhUwhf:
a. fh 2:22
b. mnghjy 3:22; 13:39; 15:1, 15-21; 26:22; 28:23
c. nuhk 10:5, 19
d. 1 bfha 9:9
e. 2 bfha 3:15
f. vbua 10:28
g. btgLj 15:3
3. bgUghyhd M Urig jhf nkhnrna vGdh vgij xbfhoUwhf.
Inua, mbyruh glzJ ybkJ, bjJa Mnah nghija VWbfhsgl
Mahfk totik nkhnr bjhlig FJ nfbaGUwhf.
D. ed fhyJ mPf
1. njhuhl rkfhyJF kf uhjd vGJfis Jbfhs cjahf y gFf
nrfgLsd vgJ bjthf bjwJ:
a. Mahfk 12:6; 13:7; 14:14; 21:34; 32:32; 36:31; 47:11
b. ahuhfk 11:3; 16:36
c. vzhfk 12:3; 13:22; 15:22-23; 21:14-15; 32:33Kj
13
d. cghfk 3:14; 34:6
e. uhjd fhyJ ntjghuff ewhf fwJ gbgUjhf xbthU ehoY
Ujtf f ntWgld:
(1) bkbrhbghjhah vij khl TlhJ vg f ftdkhf Ujhf;
jtW vJ yhjgo rghjhf. Rnka ntjghuf xUt vGa moF
go fhzgLwJ: ``J JtfKj Ko tiu KGikahf UwJ.
ubaLfgL, rghfgL, xlgL, xbthU FY rghfgLsJ
(fhy . K, 1400)
(2) v rkfhya thrffSfhf uhjhd f khbaGjgld. FuhUj
ntjghuff j mQKiwia gdhf.
2. gbjhgjh whL mPf njhuh gy fhyflfis nrj gy Mjhufis
izJ nrfgLsJ vW Tdhf (uh-btAhr). J j mogilia
bfhoUwJ:
a. njtDila gy bgaf
b. ntj gF btgilahd rnjff
c. tuf tot
d. tuf iwa
3. vLJbfhsgl _yhjhufS fhyfS:
a. J Mjhu (ahnt vw bga gagLjgLsJ) - . K. 950
b. E Mjhu (Vnyh vw bga gagLjgLsJ) - . K. 850
c. J E uil izJ - . K. 750
d. D Mjhu (ahaukhz jf - 2 uh#hf 22:8 - nahah rka Uj ntiy
Myaij RfjnghJ fLofglJ. J cghfk jf vW fUjgLwJ.
J nahah kWkyF Mjuthf bgabjahj xU Mrhadh vGjgljhf
fUjgLwJ) - . K. 621
e. P Mjhu (rkarlF kW brKiwf mla Mrha xGF) - . K. 400
f. njhuh Ua Maf nriff nrfgLsd. jf tfns mtf
vW cWahf TWwhf:
(1) vGjgl fhyYs ujhd Mrha
(2) fjaha vnuah
(3) ntjghufdha vwh - .K. 586 vUrny nghJ _yuf mfgl
goah t mij kWgokhf vGdh vW 4 vuh TWwJ.
g vwhY, J. E. D. P. bfhif njhuhUJ %gzijl, ekJ ed ya
bfhiffis FJ mfkhf TWwJ (R.K. Harrison, Introduction to the Old Testament,
pp. 495-541 and Tyndales Commentaries Leviticus, pp. 15-25).
h. vbua ya gf
(1) vbua ya Mfhk 1, 2 fhzgL uilaf bghJthf
fhzgLwd. bgUghY Kj bghJthd tu bfhLfgL wF, Fl
tu bfhLfgLwJ. J rafis nkgL Tw, thtahf brh
kdghl bra Vw tahF.
(2) njtid Ff gagLjgL uL bghJthd bgafS iwa
KaJtij bfhoUwd vW uhjd uf Tdhf:
(a). njt unty urfuhf, guhf jik mKf brJbfhSnghJ
mtUila clgoif bga - ahnt (ghf, r. 103)
(b). njt cyYs vyh tfis Uojtuhf, mUSgtuhf, fhwtuhf
jik mKfbrnghJ - Vnyh (ghf, r. 104)
(3) ntjhfk myhj w ka HF yaf xUizj ya gilf
gntW eilfS, brhtsK fhzgLtJ nghJthf UwJ (Harrison, pp. 522-
526).
14
gagLdh vW brhYwJ. J njtdh Lj bgW vGaij FiwgLjiy; J
Mahfk ya eilia FJ sFtjfhd Kaahf UwJ. Mahfk 37M
mfhuUJ eil Fljf va jhf fhzgLwJ; J unty v Uj
fhy ytj ya myJ thbkh ghuga brfis gagLdh vgij
fhLwJ. nkhnr bgw mogil f va fahF! Ijhfkf ya toit FJ
vjj raK yhkUwJ. Mdh mt ntjghuffis gagLUfyh; nkY/myJ
vGjgl myJ thbkhahf tj ghugafis gagLUfyh. giHa Vgho j Kj
y f tuyhWtkhf rakhditahf, eg jFjitahf Uwd.
V. fhy
A. kw ntjhfk f
1. UZo - rj 8, 19, 50, 104.
2. Mufh fhy - nah
B. rka rhgw ijbghU M Mjhuf
1. Mahfk 1-11 mfhuf fyhrhu dF izahf UgJ . K. 2500I nrj
tlF ah vgh gh gntLfshF - it mfhoa bkh vGjgoUjd.
2. UZo
a. UZoig FJ beUfkhd tif ilgL bkbrhbghjhah gntL vDkh vZ
gntlhF; J .K. 1900-1700 fhyflij nrjJ. ntUj mNghgh
yfY, w lfY J fhzglJ. khLdh UZofglJ Fj gy
mfhoa bkh gh gntLf fLofgoUwd.
(1) mR (Rjkhd -M) kW oahnk (c - bg) bjtf mlfhj, rjnghL
isfis bgUjhf. j uL bjtfS is bjtfis
mikgLj Kawd.
(2) bjt isf xwha khL, oahkil njhfof cjaJ. mtSila
ruUJ mt ia cUthdh.
(3) khL njhfofgl kbwhU bjtkha FUJ kjiu cUthdh.
j F mR kuzJF wF oahko M Jizahf Ujh. F
ujUJ kDFy cUthfglJ.
(4) khL ghnyha M bjtf jiytdhf Ujh.
b. ``UZo Kiu vgJ xU gh kgyifahF. Milyhj M, bg
kW xU rg u bghfgoUwJ.. j rg xU ku mokuij
15
RbfhoUwJ. mJ bgnzhL ngRtJnghy fgoUwJ.
3. UZo #yusaK - iy Uj bjtf mfkhd ntiy fhuzkhf
fyfbrjd vW ``muhAh uhzfij brhYwJ. j Hhd bjtf flikf
mtfSF cjbrgoahf VG khl jgd UZofgoUjhf. itf
fhuzkhf - 1) mf kf. 2) Tr xU bfhis neh _ykhf khlf vif
FiwfglJ. jfhf uL grfS, W xU #yusaK vyh llgld.
j Ka ff Mahfk 1-8 mfhuf FlgLsgona eljd. j gh
gntL vDkh vZ kW fhZ uhzfijianghy . K. 1900-1700 fhyflij nrjJ.
it vyhnk mfhoa bkh vGjgoUwd.
4. #yusa
a. iu nrj vL b#d vw Rnka gyif . K. 1600 fhyflij nrjJ.
Ruhit g tuUF #yusaij g brhygoUwJ.
(1) bjtkha vfh tuUF #yusaij FJ vrjJ.
(2) uh#-Mrhadha Ruh xU bga gl fhghwglh.
(3) j #yusa VG ehf ojJ.
(4) cyj jiu fhzgLwjh vW flgo Ruh xU gyfia wJ, gy
gwitfis btna lh.
(5) mt glifL btnaanghJ, xU fhisia Mil gahf bfhLjh.
b. ehF Rnka fijfUJ xU ghnyha #yusaij FJ xU thd tu
ilUwJ. J fhZ uhzfij vW miHfgLwJ. J gh to
vGjgoUjhY . K. 2500-2400 fhyflij nrjjhF. #yusaUJ
jiHj cdhZo vgt % uh#htha fhl mijg brhYwh.
jh #yusaUJ jaij FJ jdF ath bfhLfglJ FJ
mt brhYwh.
(1) bjtkha ah tuUF #yusaij FJ vrjJ. mJ cdhZoik
(Ruh ghnyha tot) xU glif fLgo brhaJ.
(2) cdhZ kW mt FLgnjhLTl bjbjLfgl FzkhF jhtufS
iHjd.
(3) j #yusa VG ehf ojJ.
(4) j glF tlF bgah kiy jaJ.
(5) cyj jiu fhzgLwjh vW flgo mt _W btntwhd gwitfis
btna mDdh.
5. uhjd fhyJ #yusaij FJ TW vyh bkbrhbghjhah yafS xnu _yh
jhuij bfhoUwd. bgaf khw fhzglhY, fijfU xwhfnt UwJ.
vLJfhlhf, Ruh, muhAh, cdhZo vyhnk xnu khl uh#hit Fwd.
6. Mahfk Jtffhy ffSF izahf UF tuyhW fSF kDFy
gu brhYtjF Kghf (M. 10-11) njtid Fj mit mDgtij Mjhukhf
Flyh. j bkahd tuyhW idf mogil cyf KGtY #yusa Fj
uhzfij tuf guUwd. itfis FJ go Twyh: UZo (M. 1-2)
kW jf Ia (M. 6).
7. Kjhf fhy (ka btfy fhyfl)
a. kh gyiff - rltkhd gh (mnkha fyhrhu) kW .K. 1700UJ
mfhoa bkh vGjgl jgl gf.
b. gyiff - y Fl FLgf gh RtoTlf. (nAhiu myJ
Aa fyhrhu) . K. 1500-1300 fhyfl ntF bjHnf 100 ik
bjhiyF it fblLfgld. it FLg kW bjh tufis g
brUwd. Fl vLJfhLfSF ghf, Walton, pp. 52-58.
c. myyh gyiff - . K. 2000I nrj tlF ah gh gf.
d. Mahfk fhzgL y bgaf kh gyiff lf bgafshf
FlgLsd: br%, ngnyF, njuhF, ehnfh. kw ntjhfk bgafS bghJthf
fhzgLwd: Mufh, <rhF, ahnfh, yhgh, nahnr.
16
8. tuyhW gfis xL nehFnghJ, Vafisnghy uhjd vbuafS tlHF
gF tuyhiw FJ f rahd, Rarhgw, bghWghd tufis bfhLUwhf.
K Harrison in Biblical Criticism, p 5.
9. ntjhf tuyhWtkhd iyia tWj ijbghU Mf mf cjahf Uwd.
vwhY xU vrig bfhLf ntL. itf fhuzkhf ijbghU M KY
eifFa tfhoahf Ufiy:
a. Jtf fhy ijbghU Mf rahd f gwgliy.
b. fLofgl ijbghU FJ Rarhyhj sf bfhLfgliy.
c. uhjd ka Hif FJ vj xbfhsgl fhytir Ufiy.
17
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. njt ... vwh 1:3,6,9,14,20,24
2. clhFnth (brnth) 1:26; 3:22; 11:7
3. ekJ rha 1:26,27; 5:1,3; 9:6
4. cyhw njtdha fj 3:8)
5. uhrj 6:4
6. clgoif 6:18; 9:9-17
7. Mufhfjiu Rthjh, mij mt mtDF ahf vdh 15:6
8. jabrjUSj (bAbr) 24:12,27; 32:10
9. RUgf (bjuh) 31:19,30,34
10. PhdUZo 44:5
B. Ka egf
1. nr 4:25 11. Mfh, 16:1
2. VndhF, 5:21-24 12. knt, 15:15; 25:12-19
3. bkryh, 5:22,25-27 13. <rhF, 21:3
18
4. nr, 9:18; 10:27-31 14. yhgh, 24:29
5. fhdh, 9:20-27 15. nfuh, 25:1
6. nuh, 10:8-10 16. ahnfh (unt), 25:26; 32:28
7. njuhF, 11:24-32 17. dh, 30:21
8. nyhJ, 11:31 18. nghgh, 37:36
9. Mufh, 12:18 19. jhkh, 38
10. bknrnjF, 14:18 20. kdhnr, vuhp, 41:51,52
X. njr tiuglYs lf
19
14, fhp trhtUJ, 4:16-24, rKjha VgLs tsia goaLf.
15. #yuas nehf vd?
16. kj ghng nfhuij foa nehf vd?
Mahfk 12-50 mogil nff
1. nehthnthL bragl clgoifF MufhnkhL bragl clgoifF ilYs ntWghL
ahJ?
2. MufhnkhL bragl clgoifF juyhnjhUF ilYs bjhl ahJ?
3. 12M mfhu Mufhl gyd kW RthryhikF fhzgL milahsf ahit?
4. bknrnjF ah? Mufh V mtDF jrkghf bfhLjh?
5. V 15:12-21 trdf mf KaJt thjitahf Uwd?
6. Mahfk 18M mfhu tU _W kD ah? (V kW vnf?)
7. jh rhuhis kzJbfhoUgJFJ Mufh V bgh Tdh? mt ahl bgh Tdh?
8. bubgfhS ahnfh V <rhif Vkhdhf? (27)
9. nkah trhtUJ %g, ny, nah tf V wffglhf vW sf. (3,
49)
10. cf brhj thijf nahnr fdfis tf. (37)
11. nahnr V j rnfhjufis milahs fLbfhshjJnghy eojh?
12. V nahnr uL FkhufS, ahnfh w Fkhufisnghy rkkhd Rjjuij bgwhf?
20
ahuhfk - mKf
I. jf bga
IV. vGat
A. njhuh xnu Iakhd yhF. ahuhfk Kija nyhL izjjhf JtFwJ., Mahfk
jf RUfgFia ghUf.
C. nahRth 8:31 trd ahuhfk 20:25 trd nknfhshf vLJ fhlgL, nkhnr mij vGajhf
brhygoUwJ. naRthdt ah. 20:12, 17 trdfis FL nkhnr mij vGajhf
brhUwh, khF 7:10.
V. ahuhfk jf fhy
22
a. rhbyhnkh . K. 970 MSifbra Jtdh. FthFth nah (. K. 853) jF
Mjhukhf UwJ.
b. mtDila MSif ehfh Mo (. K. 965) Mya flglJ. mnefkhf ahuhfk
1445/6 MLf eljJ.
2. mgoahdh J v 18MtJ MSiftirnghJ elUf ntL.
a. kfis xLa ghnth _wh jnkhrhf Uf ntL (. K. 1490-1436).
b. ahuhfk ntis ghnth ulh mkbAhbl Mf Uf ntL (. K. 1436-
1407).
(1) vnfhUJ ilj %gzij y ewhf. _wh mbkbAhbl
MSifnghJ (. K. 1413-1377) vnfhF vJF il vj muaahd
bjhl iy vw cikia J mogilahf bfhlJ.
(2) _wh mbkbAhbl MSifnghJ, AU fhdh njrij Mujij
Fj muaahd fojbjhlf mkdh gntLf gbragLsd.
vdnt ahuhfk ulh mkbAhbl fhy elUf ntL.
(3) 13M whL ahuhfk fhyflkhf UFkhdh, ahahgf fhyfl
mjnfwgo nghJkhd fhyij bfhoUfiy.
3. j njfis FJ UfToa uidf:
a. brLtho 480 my, 440 MLfns FlgLsd.
b. 480 MLf vgJ xbthW 40 MLfis bfhl 12 jiyKiwfis Ffyh.
mgoahdh j vif cUtfahd vifahf UwJ.
c. MnuhUJ rhbyhnkh tiu Mrhaf 12 jiyKiwd Uwd (ghf,
1 ehsh. 6). mjwF rhbyhnkhUJ ulhtJ Mya fhy tiu 12 jiyKiwd
Uwd. jfS nuffisnghy xU jiyKiw vgJ 40 MLf vW
fzld. vdnt KdhY, dhY 480ML fhy fl UwJ (vf
milahsahf gagLjgoUwd) (ghf, r vGa Redating the Exodus and
Conquest)
4. ntW _W gFfYTl njf FlgLsd:
a. Mahfk 15:13,16 (ghf, m. 7:6), 400 MLfhy moikjd;
b. ahuhfk 12:40-41 (ghf, fyh. 3:17);
(1) MT - v 430ML fhy Uj.
(2) LXX - brLth - v 215 ML fhy Uj.
c. ahahgf 11:26 - btbfhSjYF bajh ehSF il 300 MLf
(1445F Mjuthf UwJ)
d. m. 13:19, ahuhfk, miyJ j, njrij btbfhSj - 450 MLf
5. uh#hf iy vGa Ma ltlkhd tuyhW Ffis gagLUwh;
vfis KGikahfiy (v a, A Chronology of the Hebrew Kings, gf 83-85)
B. ijbghU MUJ nrhjidfhf vLfgLs %gz .K. 1290 fhyij myJ 19MtJ
va MSiftir fhyij RofhLtJnghy njhWwJ.
1. nahnrdh xnu eh ghnthid jdJ jfgid rf KojJ. v jiyefuij
glzUJ kWgokhf ie bllhF kha Kj Rnj ghnth Kjyh nr
Mth (1309-1290). K nrh MSif jiyefuhf Uj mth/nrhth/nlRF
t jiyefiu khdh. tnd xLa fhyJ ghnthdhf Uf ntL.
a. J v nrh MSifia FJ uL brfSF bghUjkhf UwJ.
(1) ulh uhknr fhyij nrj xU fLofgLsJ. J 400
MLfSF Kdh mth jhfglij (. K. 1700 nrh[h)
bfhlhLwJ.
(2) Mahfk 15:13 trdYs xLFj 400ML fhyflij FwJ.
b. nahnr xU nrh (brko) ghnth fhy mfhuJF tjh vgij J
RLwJ. v a MSif ahuhfk 1:8 trd FlgLsJ.
2. nr vw va brhYF ``ma njrfis MSifbrgt vW mjkhF. tf
va myhj brko uh#hfshf Ujhf. tf 15 kW 16M MSif tirfSF
23
il (. K. 1720-1570) vij MSifbrjhf. y tfis nahnr mfhuij
bgwnjhL bjhlgLj Uwhf. . K. 1720UJ eh 430 MLfis fnghkhdh
. K. 1290 tUwJ.
3. nr Fkhu ulh uhknr (1290-1224) Mth. J vbua moikf glrhiy foa xU
glz vW ahuhfk 1:11 trd FlgLsJ. v nfhnrDF mUUF
j gF Mahfk 47:11 trd FlgLsJ. th/nrhth/nl . K. 1300-1100
MLfUJ ``uhknr L vW miHfglJ.
4. ulh uhknrir nghy _wh jnkhR mfkhf fLkhd gf <Lglh vW
magLwh.
5. ulh uhknrRF 47 bgkf Ujhf; tf jjahd mukidf
tjhf.
6. fhdh bga muzhd glzf bgUghyhdit (Mnrh, bj, yh) mfgL,
. K. 1250 I mLj MLf kWgokhf flgld vW ijbghU Muh TWwJ.
38ML fhy tdhju miyJ jij fzLnghJ, j fhy fl .K. 1290F
bghUjkhf UwJ.
7. uhknrRF tj bkbdjh (. K. 1224-1214) unty bjF fhdh UgJ
Fj F fhzgLwJ. (ghf, bkbdjh , .K. 1220).
8. .K. 1300M MLf W fhyfl VnjhK, nkhth tYthd nja jJtij
voUgjhf njhWwJ. 15M who it mikig bgUfiy (Sba).
9. Redating the Exodus and Conquest by John J. Bimson, published by the University of Sheffield,
1978 vw jF Kija fhyij FF ijbghU %gzfSF nuhjkhf
nfbaGwJ.
24
bkhbga mijna gd.
b. bjnfUF fl vW FlgL J nghija brfl, a bgUfl myJ
ghuf tisFlhit Ffyh.
c. giHa Vgho gyjkhf gagLjgoUwJ (ghf, v. 33:8, 10).
3. _W btntwhd ghijfis Flyh. it btntwhd iyfis flJ
brYwd:
a. tlfa ghij - J ka jiu flfiunahukhf brY thf ghijahF. J
``bgjl brY t vW miHfglJ. J thFjjgzgl ehLF
brY s Fiwj tahF. tf vbfhl gF MH Fiwj rJy
gFahF; ngh myJ bkrh Vf j ghij Uwd. Mdh
ahuhfk 13:17 trd jF vuhdjhf UwJ. nkY j ghij va
nfhilf Uwgoah j ghij brUf KoahJ.
b. ka ghij - 1) fr Vf 2) ghyh V 3) orh V Ma iyf FWLwd. J N
tdhju tahf brY xlf gaz ghijahF.
c. bjfa ghij - j ghij nghJ eh brfl vW miHF gu
FWLwJ. J xlf gaf brY ghijahF. J Vnah nfgh jkFF
brY uh#ghijl nrUwJ.
(1) j ghij ehz fhzgLtiy vgJ jF vuhf UwJ.
(2) jF Mjuthf UgJ - 1 uh#hf 9:26 trd Vnahnfgh tj rKu
fiu Ugjhf brhygoUwJ. J tj rKu gFahf UF
mfhgh tisFlhthf UF (ghf, v. 21:4; cgh. 27; ah. 11:16; vnu. 49:12).
d. vzhfk 33M mfhu j uidia bjthf fhLwJ. 8M trd
mtf rKuij eLthf fljhf vW brhygoUwJ. wF gjh trd
mtf tj rKu mUnf ghsawdhf vW brhygoUwJ. J
kbwhU gFahF.
e. mtf vj gFia flJ brUjhY mJ njt brj mjkhF. koJ jf
gfkhf jJ tj va uflUJ unty jfSF njitahd Mjfis
bgwhf. J kbwhU mjkhF, ah. 14:30; 15:4-5.
f. kw yafis ghFnghJ, ah r~ vgJ bjnfUj uhd gF vW
bjwJ. y yaf J rKu myJ tfhs Flh ah r~ vW
miHfgoUwJ.
4. dh kiy Uj lK rnjf UwJ.
a. tdhju _W eh gazkhf brW Muhfnghtjhf nkhnr ghnthl
brhYtij ghnwh (3:18; 5:3; 8:27). bjF dh gfg ghugakhf brhygL
kiyF j FWa fhyJFshf brWl KoahJ. vdnt y tYef j kiy
fhnjgndahF mU Ufyh vW brhYwhf.
b. tdhju fhzgL ghuga lkha ``b#g _[h gy fhafis jdF
rhjfkhf bfhoUwJ:
(1) kiyF Kghf bga rkbt fhzgLwJ.
(2) cghfk 1:1 trd dh kiyUJ fhnjgndahF gbdhU eh gaz u
vW brhYwJ.
(3) ``dh vw brh vbua brh my. J tdhjunjhL bjhlilajhf
Ufyh. j vgJ tdhju fhzgL a jiu FwJ. j
kiyia FL vbua bga Xnu vgjhF; tdhju vgJ j mjkhF.
(4) dh kiy . . ehfh whoUJ ghuga lkhf fUjgLwJ. J
aha njrkhF. J dh gfg bgUgFia, muahit
cslUwJ.
(5) ahuhfk FlgL y glzf Uj lij (V, bjhfh, bu)
ijbghU Muh cWgLUwJ. it dh gfg nkF gF
Ujd vgJ cWgLjgoUwJ.
25
VII. tuyhW dF Mjuthf UF Mjhuf
A. RUf
1. v unty, 1-11
2. unty vijL btnaWj, 12-18
3. dh kiy unty, 19-40
a. dh kiy thif Fj ukhzf, 19-24
b. dh kiy Muhjid Fj ukhzf, 25-40
(1) Mr Tlhu totik, 25-31
(2) fyfK clgoif JfgLjY, 32-34
(3) Mr Tlhu flgLwJ, 35-40
26
B. thijf
1. it va bjtfjhd njtDila ahafshF. 18 khj fhyfl it
eljd vW bjwJ. t aif ff fhzglhY mit goglitahF:
a. aF mghgl ntis
b. aF mghgl u
c. aF mghgl l
2. gJ thijf RUf
a. y e ujkhf khaJ, 7:14-25
b. jtisf, 8:1-15
c. ngf, 8:16-19
d. tLf, 8:20-32
e. fheilfJ bfhisneh, 9:1-7
f. bfhsf, 9:8-12
g. fkiH, 9:13-35
h. btLf, 10:1-20
i. fhU, 10:21-29
j. rfhuj, Kjngwhdtf bfhygLj, 11:1-8
VIII. Ka raf
27
D. njt ghnthDl ilgLtJ njtDila uh#fJF, kjDila Rahd jJF ilyhd
rkiyia fhLwJ:
1. njt ghnth Ujaij fodgLdh
a. 7:3, 13
b. 9:12
c. 10:1, 20, 27
d. 11:10
e. 14:4, 8
2. ghnth jdJ brhj Ujaij fodgLbfhlh
a. 8:15, 32
b. 9:34
A. brhf kW brhbwhlf
1. kiz, 1:16
2. c fhf Uw ghjuiria fHnghL, 3:5
3. ``_W eh gaz, 3:18; 5:3; 8:27
4. eh mt Ujaij fodgLJnt, 4:21; 7:3, 13; 9:12, 35; 10:1, 20, 27
5. kuthf, 7:11, 22
6. gGjwJ, 12:5
7. nkfjg, 13:21-22
8. fjahdt, 15:20
9. mg (kdh), 16:4, 8, 14-15, 31
10. Mrha uh{a, 19:4-6
11. rffgLj (herem), 22:20
12. iyf, 23:24
13. VnghJ, 25:7
14. Ughrd, 25:17
15. C, J, 28:30
16. jf, 32:32-33
17. rKfjg, 35:13
B. Ka egf
1. uh#, 1:8 5. bdfh, 6:25
2. fjUila jdhdt, 3:1, 4 6. rfhufhu, 12:23
3. Uwtuhf Unw, 3:14; 6:3 7. ehjh, m, 24:1
4. buFnt, 2:18; vnuh, 3:1; 18:11-12 8. mbknya, 17:8-16
9. nfU, 25:19
28
XII. khztfSfhd nff
1. ghnth V vbuaiu fL gaglh? 1:7-10
2. V M FHijfis y e vJl ntL? ghnth FLgjh V y e
Fjhf? ye ujkhf khaJ V KaJt thjjhf UwJ?
3. nkhnr V ah njrJF Xonghdh?
4. njt nkhnrF btgLa ehk V Kakhdjhf UwJ? (3:13-16)
5. v njtfSF fjUF ilyhd nkhjiy FJ 3:22 trd TWtJ vd?
6. Mahfk 4:26 trd fjiu bjhGJbfhSt mogil ahuhfk 6:3 trdJF
sfbfhLgJ vgo?
7. thijf v rka vjifa jhfij isjd?
8. njt ghnth Ujaij fodgLaJ mtDila Rahd jij vLJnghLwjh?
9. Kjngwhdtf kg KaJt vd?
10. vbuaUF vUJ Mjf iljd?
11. 18M mfhu nkhnr vnuhit elaUJ mt nanfhthit Rthjh vW brhy
Kokh?
12. unt Mrha uh{akhf Ug RofhlgLtJ vd?
13. gJ flisfis goaLf.
14 23M mfhuYs goif ehfis goaLf.
15. MrTlhuij, mj jLKLfis glkhf tiuf.
16. 32M mfhuYs bghfWFo vjF milahskhf UwJ?
29
nyauhfk - mKf
I. jf bga
IV. vGat - 1:1 trd xU xGFKiw fhzgLwJ - ``fj nkhnrl brhdh - J 35 Kiwf
fhzgLwJ. Mahfk RUf bfhLfgLs tufis ghUf.
30
B. fhdh rlfhrhu ukhzf
1. Mjhuf
a. ntjhfk bfhLfgLs tuf
b. ngnfa ya
c. fh ilj uh hdh gyiff; fhdha bjtfis FJ, . K.
1400I nrj uhzfS fhzgLwd.
2. unty kW fhdha gf ljl xWnghy Ujd. Mdh fhdha gf
bfhygl ujJF KaJt bfhLfgliy.
C. v rlfhrhu ukhzf
1. gf VbwLfgld; Mdh tWjgliy.
2. g my, gLgt kndhghtnk Kakhf UjJ.
3. flf nfhgij jf gf lgld.
4. gbfhLgt Ljiy myJ kig vghjh.
31
c. njtndhLTl Ia
(1) g Ia cw mr
(2) rkhjhdg jF xU vLJfhlhf UwJ. mJ njtD kjD Ia cw
UgjF milahskhF.
(3) j cwit bgWgoahf myJ kWgo bgWgoahf g VbwLfglJ.
d. ght
(1) kj ght brnghJ, mt jh Kj cwit (clgoifia) rbrgo
njtl ntobfhs ntoUwJ.
(2) ght thuz gnahLTl Ia ngh#d ilahJ; Vbdwh cw Kf
goUwJ.
(3) uj KaJt
(a) kjDfhf gl lgLwJ.
(b) MrhaDfhf iu lgLwJ.
(c) ujhd MrhaDfhf kfSfhf Ughrd lgLwJ (ny. 16)
(4) ght thuz g uL tiff Ujd. ulhtJ Fwthuz g vW
miHfglJ. j gnghJ Ufij gLtnjhLTl gbfhLgt jdJ
rf untylUJ vLJbfhlJ myJ mjjF gYF g bra
ntL.
(5) Vbfdnt llgl myJ mahik brj ghtJF g ilahJ, 4:1, 22, 27;
5:15-18; 22:14
32
(c) y mJ itfis Fjjhf edhf
i. j Uf j Fl jgltlUJ tUwJ.
ii. gbfhLgt bga g VbwLfgL
iii. j gbfhLg ga UfJ iffis itjtUF ilF.
(5) bfhYj
(a) gbfhLgt ``fjUila r fhisia bfhwh. gbfhLgt fhisia
bfhW, mij njhYJ, mij rJrjhf Jlhf ntL. mj kj
fhisia glJF bfhLtUtUJ Mrha gF JtFwJ
(bghJthd gahf uhlh)
(b) brkahL myJ btshL, tr. 11 - ``fjUila r gl, tyw
bfhyglJ. j Hhd UffSF J Flgl lkhf UjJ.
(c) gwit - Mrha j gia bfhW, VbwLjh. gbfhLgt gwit jiyia
s ntL.
(6) ujij ifahSj
(a) Uff
i. Mrha glY, glij RY ujij bjf ntL,
ii. Uf c uj UwJ (ghf, M. 9:4; ny. 17:11). c Vbfdnt
njtDF brhjkhdjhf UwJ. vdnt uj kj bfhLg vj
gif tfiy.
iii. gwit uj gl gf jlgLwJ. mJ jff
gLtiy.
(7) khrij ifahSj
(a) fhis, tr. 6
i. gbfhLgt mij njhYwh. Mrha njhiy itJbfhsyh
(ghf, 7:8),
ii. gbfhLgt mij rJrjhf Jowh.
iii. mJ cnuhoUFnghJ vgoUjJ mgona Mrha mij glnk
mLFwh.
iv. FlfS bjhilfS bjhoYs juh fGtgLwJ.
v. Mrha vyhtiw gl jfwh.
c. jfdg brYjgl ntoa ntisf
(1) Mr Tlhu goiff
(2) ght thuz eh
(3) thuf goif, Kjf myJ bgbjbfhnj
(4) vfhsf goif
(5) ffil mirthLj (ny. 23)
(6) yhj mg goif, gfh
(7) khj Jtf, mkhthir
(8) Xeh
d. jfdg KaJt
(1) njtDF bfhLfgL <
(2) mf ks gahf fUjgLwJ.
(3) J bghJthf ght myJ njhu brYJtJ Fjjhf UwJ.
(4) gFj fUij f rahf uJt brwJ.
(5) xUt jdJ thifia xbfhLgjF milahskhf UwJ.
(6) jgl xUt jdJ thifia njtDila CaJF mggjF
milahskhf UwJ.
(7) fhif k, nkUJ Hhf
(a) fhis
(b) brkahL myJ btshL
(c) gwitf
33
(8) MFa njitia czU vtU njtid mQfyh vgij J fhLwJ. njt
vyh kjUFkhf j Vghil brUwh.
e. MrhafSfhd wghd tuf, 6:8-12
(1) jfdg u KGtJ oafhy tiu va ntL.
(2) jfdg Hhf vnghJ beU vgo ghJbfhs ntL
(3) Mrha Mil Fj tuf
(4) rhgiy mfWtJFj tuf.
2. mfhu 2:1-16 (6:14-23)
a. mKf
(1) j mfhu ngh#dgia FJ brhYwJ.
(2) J Uff yhj, fhffis bfhLgij FwJ
(3) iwUF wF ngh#dg jfdg kW rkhjhdgF Jizahf nrJ
VbwLfglJ. f ViHf mij jahf VbwLfyh vW Mrhaf
Tdhf.
(4) vzhfk 18:19 kW 2 ehshfk 13:5 trdf c clgoif FlgLwJ.
c jkhF vuhdjhf UwJ. mJ bfLnghfhk l eh iyUw
goah njtndhLs clgoifF milahskhf UwJ.
b. ngh#dg xUt jdJ ciH gyid njtDF bfhLgjhF.
(1) j mfhu ngh#dgia FJ brhYwJ.
(2) J Uff yhj, fhffis bfhLgij FwJ
(3) iwUF wF ngh#dg jfdg kW rkhjhdgF Jizahf nrJ
VbwLfglJ. f ViHf mij jahf VbwLfyh vW Mrhaf
Tdhf.
(4) ``PhgfF vgJ VbwLfgl gif myJ njtDF Kghf KGikahf
bfhLtugL gif FwJ.
(5) a Vgho ``idTU jkhf MrfgL fjUila uhngh#d j
giHa VghL fUij btgLJwJ.
(6) ``gRj kW ``kfhgRj itfSF ilyhd ntWghLf:
(a) ``gRj - MrhaD mtDila FLgjhU ij vj Rjkhd lY
fyh.
(b) ``kfhgRj - Mrhafsh kL Mr Tlhu uhfhu fyh.
c. tiff
(1) Rlglhj bka kh (brtjUF), 2:1-3
(2) Rlgl yhj mur myJ vbz rgl yhj mil, 2:4-11
(3) kfhnrhs myJ nfhJik Kjff (ViHfSF), 2:12-16
(a) Rlglhj bka kh f nkikahd gahf fUjgLwJ. mJ f bka nfhJik
khthF.
(b) Rlgl mgf
i. vbz nrfgLwJ
ii. mL ghfgzgLwJ, tr. 4
iii. jilahd ro ghfgzgLwJ, tr. 5
iv. bghF ro ghfgzgLwJ, tr. 7
(b) kfhnrhs myJ nfhJik ff
i. jffgl TlhJ
ii. Kfgl ntL.
iii. UdUF Kdh gilfgL czitnghy mLitfgl ntL.
34
d. cslf
(1) bka kh gGyhj UfJF izahf UwJ.
(2) vbz brF milahskhf Uwgoah, njtDila urdJF
milahskhf UwJ.
(a) czfhf, gahf, kUjhf, mnf brtjfhf gagLjgLwJ..
(b) vbzia fhifahf brYJtjF gyhf vbzia gagLjyh.
(3) gtf ah myJ muahUJ bfhLtuglJ.
(a) J mjkhd thridia bfhLF mf RjKs xwhf fhzglJ.
(b) J b#gjF JgjF milahskhf UwJ.
(4) c.
(a) tid bfhLF kW ghJfhF Fzhrafis bfhlJ.
(b) bgUghY J ghJfhgijl cztUJ nkir IaJF mfkhf
gagLwJ.
(5) nrfglhj fhaf
(a) jkh nrfgliy, tr. 11.
i. EiuJ bghFtij jLFgo J nrfgliy.
ii. jkh mnthL bjhlilajhF
iii. KjffnshL nrJ, MrhafSF ij fhifahf bfhLfyh.
(b) nj nrfgliy
i. frhW vLfglJ, nj nrf vLfgliy.
ii. J fhdha rlFf gagLjglgoah nf nrfgliy.
e. gbfhLg rlF
(1) J Mrhal bfhLtuglJ. mtnu KG rlif eldh (2:2, 9, 16).
(2) g xU gF Tlhu Mrhadh fglyh. J kfh gRjkhdjhf
UjJ.
f. KaJt
(1) Hhdt Kj nkyhdt tiu bfhLfglJ.
(2) g xU gFia jfgJ, xUtUila ciH gFia njtDF xbfhLg
milahskhf UjJ.
(3) btgilahd mj
(a) jfdg - xUt jdJ thifia xbfhLj.
(b) ngh#dg - xUt jdJ mwhl ciH gaid xbfhLj.
g. jha g Fj wghd tuf, 6:14-23
(1) glJF Kdh g bfhLfglJ.
(2) ciH ga njtDF fhifahf bfhLfglJ; Mdh mJ cik
MrhafSF Mjuthf UjJ.
3. mfhu 3:1-17 (7:13-34) rkhjhd g
a. mKf
(1) V
(a) Ia fhif
(b) clgoif g
(c) xLbkhjkhdtf g
(d) Kothf UF g
(2) J njtndhL, FLg kW egfnshL UF IaJfhf njtDF
eTWjiy btgLJwJ.
(3) J gbfhLF bjhl Kothf UwJ; xuthFjiy clhFwJ.
(4) jfdg njtndhL Ia bfhStjF ua bfhLf ntL vgij
btgLJwJ. rkhjhd g njtndhL Ia bfhoUg rnjhij,
kia btgLJwJ.
(5) M myJ bg Mdh iHyhjJ
35
(6) btntW jkhd gf
(a) kijUJ vLfglJ; M myJ bg
(b) brkahLF btshLF il ntWgL fhlgoUg fhuz
brkaho thYs bfhGghF.
i. kij brkahL - M myJ bg.
ii. kij btshL - M myJ bg
b. rlF
(1) gbfhLj
(a) gJ iff itfgld
(b) Mr Tlhu thr mJ bfhyglJ
(c) j gy jfdgianghy VbwLfglJ
(d) glij RY uj bjfglJ
(e) bjbjLfgl gFf gl njtDfhf jffgld
i. bfhG (brkaho th) brF milahskhf UwJ.
ii. FofhfS fu # j czf UlJF milahskhf
Uwd.
iii. bfhGs gFf gbfhLgt jfdg myJ fhiy bfhLfgL
MLFo g itfgl ntL.
(2) njhu g cslUwJ (7:11-14)
(a) vbz irj yhj mur
(b) vbz rgl yhj mil
(c) vbz irJ tWfgl bka kh
c. Mrha gF, 7:28-34
(1) khfl mirthL gahf MrhaDF brhjkhdJ
(2) mirthLnghJ g gbfhLgt iffY, Mrha iffY itfgLwJ.
J gbfhLgt gia njtDF bfhLgij, wF mJ Mrhadh
VWbfhsgLtij fhLwJ.
(3) tyJ bjhil ij elJ MrhaDF brhjkhdJ
(4) fjUF VbwLF g njtl cajgL, wF kWgokhf Mrhadh
bgWbfhsgLwJ.
d. gbfhLgt gF, 7:15-18
(1) rkhjhdgaha njhu g khr brYjgl mnw fglJ, tr. 15
(2) bghUjid myJ crhf g brYjgl ehY mLj ehY fgl
ntL, tr. 16.
(3) j gF njtDF bfhLfgL, njtdh Mrhal bfhLfgLwJ.
(4) j g njt gbfhLgt, mtDila FLgjh, mtDila egfnshL
nrJ milahsahf wh.
(5) Ia cwf bghUjgzgld vgij j g tWJwJ.
4. mfhu 4:1-5:13 (6:24-30) ghtthuz g
a. mKf
(1) J ghtna Kakhd mrkhf UF Kj gahF.
(2) J kjDF njtDF ilyhd clgoifia kWgokhf cWgLJwJ.
J Iaij bghUjgQwJ.
(3) j g itfis cslUwJ:
(a) mahk brj ghtf
(b) mRjkhd xdh LgL ght
(c) kd mahk gj MizL ght
(d) bra ntoaij brahk Lj
(e) njtDF nuhjkhf mfght fhuzkhf ntLbknw bragL ght
36
cslFtiy. llgL, nehfnjhL bragl vj ghtJF g
ilahJ (ghf, v. 15:27-31).
b. mj
(1) j g Fwij, ghtJfhd jlidia <LbrwJ.
(2) J njtDila g Uigia, kjDila g Rthrij cslfU
wJ.
(3) btWknd rlfhrhuahf Mrg vj g ga bfhLgiy. j
braYF dh UF bfhLgt Rthrnk KakhdJ.
(4) vwhY g bfhLgt btghlhf kL Ufiy. mJ mtDF xiw
brjJ. mJ njtndhLs cwit kWgokhf bfhLtjJ.
(5) j rlF jgl RthrJF gyhf UgJ my, mJ rbrtF njtdh
bfhLfgl ttifahf UwJ.
(6) Rthryhk bragL vj rkaufhukhd braiy njt btWwh, Vrhah
1:10-20; Mnkh 5:21- 24; fh 6:6-8.
c. rlF
(1) ujhd MrhaDF, tr. 3-12
(a) ujhd Mrha - mnfbgw Mrha
i. kfis jtwhf tela ght
ii. jgl ght
iii. ujhd Mrha rKjha MFa uahf Uwh. mt ght
brjh, mt vnyhU ghtbrwhf. J xLbkhj d Fj j
ghitahF (ghf, nahRth 7; nuhk 5:12 Kj).
(b) braKiwf
i. ujhd Mrha gGjw xU sfhisia glJF bfhLtUwh.
ii. mt mj jiy iffis itwh.
iii. ujhd Mrha mj Ufij bfhYwh
iv. ujhd Mrha mj ujij iuF Kdh VG Kiw bjwh.
a) J MrTlhuij RfjJ
b) njtl brY tia milahsahf wjJ
c) uj glJ bfhfJ rgLwJ.
d) jfdgl mo uj CwgLwJ.
v. vyh bfhG jffgLgo glJ itfgLwJ.
vi. va fhis KGtJ ghsaJF wng gl rhg bfhlgL
Rjkhd lJF bfhLnghf gLwJ, tr. 12. mnf Uf va gF
vfgLwJ.
(2) njrJfhf, tr. 13-21
(a) ahaukhz flisfis WnghJ mtf ght brwhf, tr. 13-21.
(b) braKiwf
i. _gf gGjw xU sfhisia glJF bfhLtUwhf.
ii. _gf mj jiy iffis itwhf.
iii. _gf mj Ufij bfhYwhf
iv. ujhd Mrha mj ujij iuF Kdh VG Kiw bjwh.
a) J MrTlhuij RfjJ
b) njtl brY tia milahsahf wjJ
c) uj glJ bfhfJ rgLwJ.
d) vaJ gl mo bfhlgLwJ.
v. mj KGik gl VbwLfgLwJ.
vi. va fhis KGtJ ghsaJF wng gl rhg bfhlgL
Rjkhd lJF bfhLnghf gLwJ, tr. 12. mnf Uf va gF
vfgLwJ.
37
(3) ufhf, tr. 22-26
(a) u, tr. 22-26
i. nfhu jiyt
ii. rKjha bghWs xU eg
iii. _g
(b) braKiwf
i. u btshLf gGjw xU sflhit glJF bfhLtUwh.
ii. u mj jiy iffis itwh.
iii. u mj Ufij bfhYwh
iv. ujhd Mrha mj ujij jfdgl bfhf Rwh. vaJ
gl mo bfhlgLwJ.
v. bfhG KGtJ gl jffgLwJ.
vi. va khrij Mrhaf jhf.
(4) jgltfSfhf, tr. 27-35
(a) jgl xUt jh ght brJlij mnghJ ij bra ntL.
(b) braKiwf
i. jglt btshLf gGjw xU bgFoia glJF bfhL
tUwh.
ii. mt mj jiy iffis itwh.
iii. mt mj Ufij bfhYwh
iv. Mrha mj ujij jfdgl bfhf Rwh. vaJ
gl mo bfhlgLwJ.
v. bfhG KGtJ gl jffgLwJ.
vi. va khrij Mrhaf jhf.
(5) ghtthuz g njitgL wghd jUzf, 5:1-13 (J clgoif gfhF
vuhhf nehfnjhL bragL ghtij cslUgjhf njhWwJ)
(a) rh xUt Kdh tJ rh brhyhlh (tu bfhLf jtWj(, 5:1
(b) mRjkhd Ufij bjhLj, 5:2
(c) mRjkhd kjid bjhLj, 5:3
(d) mahk gj MizLj, 6:4
(e) nknys ghtfSFa g:
i. MLf, btshLf xU bgFo
ii. uL fhLwhf myJ uL wh FRf
iii. xU vgh msyhd bka kh gbyhU gF
(6) ghtthuz gFa rlF, 6:24-30
(a) vaij Mrha f ntL
(b) uj Mil bjFkhdh Milia myr ntL
(c) uj kghl bjFkhdh, mJ cilfgl ntL
(d) uj br ghid bjFkhdh, mJ sfgL fGtgl ntL
(e) jfdg uj gRj jyJF bfhLtugLkhdh, khr vfgl
ntL, Mrha mij f TlhJ.
(7) ghtthuz g KaJt
(a) Vbfdnt lL bragl ghtJF g ilahJ; bjahk brj ghtJF
kLnk g cL, 5:15, 18,
(b) k vitfis cslUwJ:
i. Rthrnk kjDila gfhF.
ii. uf fhLtnj njtDila gfhF.
38
5. mfhu 5:14-19 Fwthuz g
a. mKf
(1) ghtthuz g bragl ghtnjhLTl ilgLwJ. Fwthuz g clgoif
gFjhuUF VgoUF ghig, mij rbrjiy Fjjhf UwJ.
(2) ghtthuz g Fwthuz g ljl xWnghy UwJ.
(3) gJ fgidf (ah. 20; cgh. 5) jgltfSFa cikf Fl
gLsd:
(a) L
(b) eikahditfis nrj
(c) thif
(4) ght brj ekJ rnfhuDF Vgl ghig J tWJwJ. ij rbrgo
mj uanjhLTl IbyhU gif TobfhLf ntL.
b. gbfhLf njitahd ghtf
(1) njtDF mtUF brhjkhditfSF vuhd ght
(a) Kjff
(b) Kjngwhdtf, 14-=16
(c) jrkghf
(d) rahf bfhLfglhj fhif
(e) k Fiwj fhiff
(2) `` xUt brajfhbjW fjUila flisfdh yfgl ahbjhiw brJ
ghtJFglh, mij mt mahikdh brjhY, mt FwKstdhUJ,
j mukij Rkgh.
F. uhjd fhy gntW fhuzfSfhf gf VbwLfgld:
a. nfhggl bjtij rhjgLJj
b. bjtJF cztj
c. xU bjtnjhL bjhlbfhSj
d. Jia btgLJ bra
e. k myJ xuthFj njit vgij czj
A. RUf
1. mfhu 1-16 --gRj njtid mQFtJ vgo?
2. mfhu 17-26 -- xUt vgo bjhlJ gRj njtndhLTl bjhl Uf Ko?
C. thd sf
1. mRjij mfWj, m. 1-16
a. g Fj ukhzf, 1:1-7:38
(1) jfdg, m. 1:3-17 ; 6:8-13.
(2) ngh#d g, m. 2:1-17 ; 6:14-23
39
(3) rkhjhd g, m. 3:1-17; 7:33;7:11-21
(4) ghtthuz g, m.. 4:1; 5:13 ; 6:24-30
(5) Fwthuz g, m. 5:14-6:7; 7:1-10
(a) nanfhth clgoifF vuhf bjahk brj ght, 4:1-35; 5:14-19
(b) clgoif gFjhuUF vuhf bjnj bragl ght 5:1-13; 6:1-7 (m. 1-6:7
kfSF; m. 6:8-7:36 MrhafSF)
b. Mrhafis uZil brj, 8:1-10:20
(1) uZil brtjfhd Maj, 8:1-5
(2) ehdgQj, tu jj, mnfgQj, 8:6-13
(3) mnfgQt g, 8:14-32
(4) nkhnr MnuhDF bra ntoa fhafis nghj, 9:1-7
(5) MnuhD FkhufS JtFwhf, 9:8-21
(6) Mnuh kfis Mtj, nanfhthit Jj
(7) ehjh kW m ght, 10:1-3
(8) mtfSF nelJ mtf mfwgLjY, 10:4-7
(9) flik UFnghJ uhrur gUfTlhJ, 10:8-11
(10) gf Mrhaf gF, 10:12-20
c. RjkhditfS mRjkhditfS, mfhuf 11-15
(1) Uff, m. 11 (ghf, cgh. 14:6-20)
(2) isbgWj, m. 12
(3) njh nehf, m. 13-14
(a) kj, 13:1-46
(b) tuf, 13:47-59
(c) Rfj, 14:1-32
(d) Lf, 14:33-53
(e) RUf, 14:54
(4) ruufhukhd xGFfUJ Rfj (M kW bg), m. 15
d. ghtthuz eh (nah ) - tUlhu Rf eh, m. 16 (J 1-16 mfhuf
crflkhf njhWwJ)
(1) Mrhaf Maj, 16:1-4
(2) ujhd MrhaDfhd ghtthuz g, 16:5-10
(3) rlF, 16:23-28
(4) tUlhu Rf eh, 16:29-34
2. gRjij, njtndhLs Iaij bghUjgQj, m. 17-26
a. g uj, 17:1-16
b. rkaufhukhd kW ebyhGfahd jFiyf, 18:1-20:27
(1) jfhj cw
(2) ghYw ghtf
(3) jlidf, m. 20
c. Mrhaf gRj, 21:1-22:33
d. tUlhu goif ehf gRj, 23:1-24:23
(1) Xeh, 23:1-3
(2) gfh kW yhj mg, 23:5-8
(3) Kjff, 23:9-14
(4) mWtil, 23:15-24
(5) bgbjbfhnj, 23:23-25
40
(6) ghtthuz eh, 23:26-32 (xnu cgthr eh)
(7) Tlhuf goif, 23:33-43
e. nrj MLf, 25:1-55
(1) X ML, tr. 2-7
(2) , tr. 8-55
(a) mDrj, tr. 8-12
(b) isf, tr. 13-34
(c) xbthU clgoifY jgltUila k, RahdK, tr. 35-55
f. clgoif MthjfS, rhgfS, 26:1-46
3. nrif (bghUjid), 27:1-34
a. egf, tr. 1-8
b. Uff, tr. 9-13
c. jFlf, tr. 14-15
d. y, tr. 16-25
e. jiypwhditf, tr. 26-27
f. neJbfhsgl bghU, tr. 28-39
g. jrkghf, tr. 30-34
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. ght, 1:4; 4:26
2. Rfj thrid, 1:9,13
3. mahikdh, 4:1,22,27; 5:15-18; 22:14
4. rbrj, 6:5
5. mirthL g, 7:30
6. gRj (kadosh), 11:44
7. FZlnuhf, 13:1Kj,
8. gflh, 16:8
9. ngf, 17:7
41
10. Fnfl (Na), 19:26
11. (jubilee), 25:30
B. Ka egf
1. ehjh, m, 10:1
2. nghfhL, 16:8, 10
3. nkhnsF, 18:21; 20:2
42
vzhfk - mKf
I. jf bga
IV. vGat
V. jf fhy
43
2. 9:1 trd ulh tU Kjyh khj vW brhYwJ.
A. a d mogilyhd RUf:
1. dh kiy thFgzgl njrij neh brY gazJfhd Majf, 1:1-10:10.
2. thFgzgl njrij neh brY gaz, 10:11-21:35
a. fhnjir neh, 10:11-12:16
b. fhnj, 13:1-20:13
c. fhnjUJ, 20:14-21:35
3. nkhth rkbt elj ff, 22:1-36:13
B. thd sf
1. R.K. Harrison, Introduction to the Old Testament, pp. 614-615.
2. E. J. Young, An Introduction to the Old Testament, pp. 84-90.
3. NIV Study Bible, pp. 187-188.
VIII. Ka raf
45
(1) 11:2
(2) 12:13
(3) 14:13-20
(4) 16:20-24
(5) 21:7
3. itf mtUila (gRj):
a. 38 MLf tdhju miyJgo unty jofglhf (14).
b. thFgzgl ehLF EiHa Koahjgo nkhnrF jlid iljJ (20:1-13; 27:14;
cgh. 3:23-29).
c. nfhuhF %g nfhuJ jiytfS, (16:1-40).
d. nkhnr kW Mnuh jiyikJtij Vf kWj kf bfhisnehdh jof
glhf, (16:41-50).
e. ufhuhjid GJnghdtf nyafsh bfhygL njtDila
jlidia rjhf, (25).
A. brhf kW brhbwhlf
1. Mr Tlhu, 1:1
2. gz, 3:46
3. ernua, 6:2
4. gunj, 9:14
5. nkf, 9:15
6. mtfSF Uj gy #hahd ma #df, 11:4
7. tufis JbfhL, 14:6
8. bjhff, 15:38
9. ghjhs, 16:30
10. tghd xU lh, 19:2
11. bfhth rg, 21:6
12. milfy glz, 35:6
13. gthFgt, 35:19,21
B. Ka egf
1. vnahah njrJ , 12:1
2. Vdh Fkhuuha uhrj, 13:28,33
3. va, 13:29
4. nfhuhF, 16:1
5. nyah, 22:5
6. ghfh, 22:41
46
6. mN, 24:22
7. , 25:1
8. dnu fl, 34:11
47
cghfk - mKf
I. KaJt
II. jf bga
48
D. My bga b#nuh y tnf bkhbga ``ulhtJ ahaukhz vW
mjgL Deutro-nomian vw brhUJ tUwJ.
B. fjf:
1. Kija fjf - nahRth -uh#hf (% ju)
2. ija fjf - Vrhah - kah (jhna kW yg ju)
C. vGjglit:
1. bkbfnyh (IJ RUf)
a. cdjghL
b. ur
c. %
d. yg
e. vj
2. jhna
3. Phd ya:
a. nah
b. rj
c. bkhf
4. 1, 2 ehshfk
III. vtifglJ
IV. vGat
A. j ghuga:
1. Mghuga nkhnrna vGdh vW xLbkhjkhf TWwJ.
2. J itf brhygoUwJ:
a. lhk - Baba Bathra 14b
b. Zdh
c. bguh vahof 24:23 (. K. 185 vGjglJ)
d. mbyrah nyh
e. ~nsa n#hrg
49
3. ntjhfkjhnd go brhygoUwJ:
a. ahahgf 3:4; nahRth 8:31
b. nkhnr brhd trdfshtd:
(1) cgh. 1:1-3
(2) cgh. 5:1
(3) cgh. 27:1
(4) cgh. 29:2
(5) cgh. 31:1, 30
(6) cgh. 32:44
(7) cgh. 33:1
c. fj nkhnrl ngdh:
(1) cgh. 5:4-5, 22
(2) cgh. 6:1
(3) cgh. 10:1
d. nkhnr vGdh:
(1) cgh. 31:9, 22, 24
(2) ahuhfk 17:14
(3) ahuhfk 24:4, 12
(4) ahuhfk 34:27-28
(5) vzhfk 33:2
e. naR cghfk jfUJ vLJfhLfis vLJ T nkhnr brhdh/nkhnr
vGdh:
(1) knj 19:7-9; khF 10:4-5 - cgh. 24:1-4
(2) khF 7:10 - cgh. 5:16
(3) fh 16:31; 24:27, 44; nahth 5:46-47; 7:19, 23
f. nkhnr vGaij gY cWgLJwh:
(1) nuhk 10:19 - cgh. 32:21
(2) 1 bfh. 9:9 - cgh. 25:4
(3) fyh. 3:10 - cgh. 27:26
(4) m. 26:22; 28:23
g. ngJU jdJ bgbjbfhnj urf nkhnr vGdh vW cWgLJwh - m. 3:22
h. vbua Ug Ma nkhnr vGdh vW FLwh - vbua 10:28; cgh. 17:2-6
B. ed fhyJ mPf
1. gy vGdhf vW brhY nu~-aAhr bfhifia ga gy 18M kW
19M whL iwayhsf cghfk nahah jh MSifnghJ mtDila
MFa kWkyF Mjuthf xU Mrha/fjah vGjglJ vW brhYwhf.
mgoahdh J nkhnr fhyfl . K. 621 vGjglJ vW mjkhwJ.
2. itf mogil mtf ij brhYwhf:
a. 2 uh#hf 22:8; 2 ehshfk 34:14-15. eh fj Myany ahaukhz jfij
fLonj
b. MrTlhuJF fhy MyaJF xU jgl lij FJ 12Mmfhu
thfgLwJ.
c. fhya uh#hit FJ 17M mfhu thfgLwJ.
d. flj fhy fbgUj xUt bga xU jfij vGJtJ uhjd ka HY,
j tlhufY gHfkhf UjJ.
e. cghfk kW nahRth, uh#hf kW vnuah f vGJ eil, gagLjgLs
vGJf, yfz itf xWik fhzgLwJ.
50
f. cghfk jf 34M mfhu nkhnr kuzij FJ brhygLsJ.
g. fhy Ijhfk y gFf nrfgld vgJ bjthf bjwJ:
(1) cghfk 3:14
(2) cghfk 34:6
h. ghgjF xWnghyhd d kW tuyh fhyflf, njtDila ehkfis
gyjthf gagLJtJ FJ sf brhy Koahj iy fhzgLwJ: V, V lh,
Vnyh, ahnt.
V. jf fhy
51
b. isf (cgh. 27)
5. bjtJF rh (cgh. 30:19; 31:19 nkY, 32. nkhnr rj xU rhnghy bragLwJ):
a. bjt nfh jF xU u itfgLwJ.
b. MLnjhW thfgLgo ggtl xU u bfhLfgLwJ.
c. fhya ma kW a clgoiffUJ ntWgL Va clgoiff
fhzgL jJt:
(1) uh#h flj fhy braf tuyhWtkhf kW MbragLj;
(2) rhg gFF Fiwthd mGj bfhLfgLwJ.
A. KDiu, 1:1-5
F. nkhnr kuz, 34
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. thdij ia rh itnw, 4:26
2. jhfSila mukij isfl ... rhwtuhUnw 5:9
3. Mu jiyKiwkL ufbrwtuhUnw.., 5:10
4. nf, (nkh) 6:4
52
5. mitf c ffSF eLnt PhgfFah UffltJ, (fhehlh) 6:8
6. mitfis c L iyfY, c thrfY vGJthahf, (mezuza) 6:9
7. rfgl bghU herem, 13:17
8. thdnridf, 17:3
9. flfgQj 18:10
10. rdjfhu, 18:11
11. Lbfhltf, 21:8
12. btWfglt 21:15
13. kuny bjhfyhfhJ 21:23
14. eh ua 23:18
15. jSj L 24:1
16. vbz bfhSj 28:40
B. Ka egf
1. Vdha u 1:28
2. uhrj 3:11
3. Va, 7:1
4. njhf, 7:5
5. fj, 18:15-22
6. ba]u, 32:15; 33:5, 26
53
nahRth - mKf
I. jf bga
B. j gF uL Ka ghffshf fgoUwJ:
1. Kija fjf - nahRth Kj uh#hf tiu (% ju)
2. ija fjf - Vrhah Kj kah tiu (jhna kW yg ju)
III. vtifglJ
IV. vGat
54
C. kjdha nahRth:
1. v moikjd wjh.
2. njrij ntghf brw gUt xUt; tD fhny RthrnjhL mif
brjhf (v. 14:26-34)
3. ahuhfk mDgtnghJ nkhnrF cikahf cjbrjh. t kLnk nkhnrF
dh ghtiu dh kiy Vdh (ah 24:13-14).
4. unta uhQt jsgahf Ujh (ah. 17:8-13)
5. nkhnrF tj t fhdhaiu nkbfhSgo teldh (cgh. 31:23)
E. ed fhyJ mPf:
1. IjhfkJF nahRthF ilyhd xWikia ftf:
a. eil
b. gagLjgLs brhf
2. Mtzf Fj J, E, D, P bfhif j jf l fhyfl gyuh vGjglJ vW
brhYwJ:
a. J Mjhu 1-12 mfhuf y gFfis vGaJ (. K. 950-850)
b. E Mjhu 1-12 mfhuf y gFfis vGUwJ - Fghf xW nrj uhQt
KWiff (. K. 750).
c. A kW J & E izj Mjhu . K. 650 cUthfglJ. J Mjhu gy gFf
lgld.
d. j jf cghfk jfij vGa Mrha/fjah kWgokhf rghf
goUwJ. j eg myJ FGd cghfk Mjhu vW miHfgLwhf. j Mjhu
. K. 621 vUrnynk xnu bkahd njtDila jy vgij tW, nahRth rka
kWkyia gygLJgo cghfkij vGaJ.
55
e. P Mjhu vgJ . K. 400 fhyfl 13-21 mfhufis vGa Mrhaf FGthF.
f. . K. 3M who nkY y nriff nrfgld vW brhygLwJ.
3. j bfhif vij mDkhd brwJ vW ghUf. J vgo ntjhfk gFia mj tuyhW
dUJ mj MalUJ wJ vW ghUf. J ed fhy ya
bfhiffis bfhL uhjd vGJfis Mbr edfhy KaahF. vwhY itfis
brhy ntL:
a. nahRth jfij vGat Flgliy.
b. nkhnr kuzijnghy nahRth kuzK j FlgoUwJ.
c. giHa VghL f nghJ rbragL tUwd.
d. giHa VghL njtDila Ljyh vGjglJ vw totik braKiwia eh
xbfhSnwh.
e. Mahfk - nahRthF vuhd %gzf:
(1) j ghuga nkhnr IJ MfkfSF, ``fjrd gFia JtitF
nahRth jfJF il bjthd ghFghL fhzgLwJ:
(a) . K. 185 vahof jfij vGa bg uh bjthd ghFghil
fhLwh, 48:22-45:12.
(b) ~nsa n#hrg jdJ Contra Apioness 1:7Kj bjthd ghFghil
fhLwh.
(c) Ijhfk nknrhbuo gF (MT) Ijhfk Ko bjthd ghFghil
fhLwJ.
(d) b#g Mya xbthU thuK thfgl the Haphtaroth bjthd ghFghil
fhLwJ.
(e) rkhaf nahRthit my, Ijhfkfisna ntjhfkkhf VWbfhoUwhf.
(2) cSFUF %gz (Young, p 158):
(a) Ijhfk gagLjglhj tif nahRth jf jgl u bgabrh
jwghd tif gagLjgLsJ.
(b) vnfh glz brhyhf ntWgljhf UwJ.
(c) unt njt vW nahRth 14Kiw FlgoUwJ, Mdh Ijhfk
Flgliy.
f. nghJ UF giHa VghL f vgo mikfgld vgij FJ ekF
mfkhd tuf ilfiy.
V. jf fhy
56
2. yh
3. bgnj
4. bj - J K ahbrng vW miHfglJ (15:15)
57
B. xU RUfkhd tiuaiw:
1. fhdhid btbfhSj, 1-11
2. thFgzgl njrij nfhufSF eL gFnghLj, 12-21
3. nahRth W thijfS, kuzK, 22-24
VIII. Ka raf
A. njt njrij FJ (M. 15:16) MufhKF bfhLj thFjjij (M. 12:1-3) iwntWt
tytuhf, cikstuhf Uwh vgij fhLj.
B. Mahfk Jtfgl tuyhiw J xU a fhyflJF bfhLbrYwJ. j
fhyfl nfhuf jhkhfnt KtJ IagLtJ ikakhd IagLJ fhakhf
UjJ. xU ikakhd muR ilahJ.
C. ``gRj j vw fUJgot (herem) ekF bfh^ukhdjhf njhwh. Mdh fhdha
ghtfis FJ njt untyiu vrUjh. njt mtfSila ghtf fhuzkhf
mtfis njrij L uL mnj ntis mnj ghtfSfhf jfis uLth (mah
kW ghnyh iwU)
A. brhf kW brhbwhlf
1. Jiwf, 2:7
2. fUfhd ff, 5:2
3. ghY njD XLw njr, 5:6
4. c fhfUw ghjuirfis fHnghL, 5:15
5. gRjkhdJ (kadosh), 5:15
6. rhglhUF, (herem), 6:17
7. Na nahnk jJ F, 10:12
8. cf fhfis j uh#hfSila fGJfnk itf, 10:24
9. nyaUF glzf, 21:1-3
10. fjUila Cafhu, 24:29
B. Ka egf
1. uhfh, 2:1
2. fjUila nrid mg, 5:14
3. Mfh, 7:1
4. brbyhahJ, 17:3
5. bdfh, 22:13
58
12. bknjh, 17:11
13. nyh, 18:1
14. bgbabrgh, 19:2
59
ahahgf - mKf
I. jf bga
B. j gF uL Ka ghffshf fgoUwJ:
1. Kija fjf - j fis eh tuyhW f vW miHnwh- nahRth Kj
uh#hf tiu (% ju)
2. ija fjf- j fis eh fjrd f vW miHnwh - Vrhah Kj
kah tiu (jhna kW yg ju)
IV. vGat
A. ntjhfk xW brhygliy.
60
E. M bjhFJ vGat Jtfhy Ia MSifnghJ vGUfyh:
1. jh ehfis idTUgo bgynf FlgLsJ (ghf, 17:7,8,9; 19:1,2,18 UKiw).
2. gy gFf mur MSif fhyfl UjJ ugfgLwJ mehf untny
uh#h iy vw brhbwhl gy lf fhzgLwJ (ghf. 17:6; 18:1; 19:1; 21:25). unt
uh#h yhlhY Rs ehLf uh#hf Ujhf.
F. fhy ntbwhUt bjhFUfyh vgJ %gzkhwJ:
1. 18:30 trd itfis ugwJ:
a. . K. 722 tlfa gJ nfhujhU mauh iwofgL nghdhf.
b. V ehf clgoif bgo bgjuh ofglij Flyh, 1 rhK. 1-7.
2. j ghugago vnuah kW/myJ vwh giHa Vgho y gFfis rghJ
vGdhf vW brhygLwJ. iwa to giHa VghL vgo cUthaJ vgJ ekF
ilfiy. vwhY, J giHa VghL f njtdh VtgL vGjglit vgij
ghfiy.
V. fhy
VI. tuyhW d
VII. ya myFf
D. a ahahgf
E. mbknyF, 9:1-57:
1. t xU kWkidaho_y nah Fkhudhf Ujh.
2. mt nf vw xU glz kLnk jhf isjh.
3. t kw ahahgfUJ ntWgltdhf Ujh.
VIII. Ka raf
62
2. thFgzgl njr njt nfhufSF ygFia JbfhLj wF
jh nfhujh njt bgjiu Kaogh vW eif itfhk nkY tlnf
lbgaUtij bjJbfhlhf.
B. njt jkJ kfis ahagjF w#h kfis gagLdh (fhy, ah, mah,
ghnyh). J cghfk 27-29 mfhuf rhg gFfis ugwJ.
C. Iakhd nfhufis telJ xU ahd uh#h njitia j jf fhLwJ.
A. brhf kW brhbwhlf
1. iffhf bgUuf jfgld, 1:7
2. vfhs Cdh, 3:27
3. Wnfh, 3:31
4. fjahdt, 4:4
5. KG mW, 8:2
6. bkbahbd fthku (terebinth), 9:37
7. bghny, 12:6
8. mtdt jj ghitF rnghdgo brJtjh 17:6; 18:1; 19:1; 21:25
9. R%g,(teraphim), 18:17
10. ngah kf (belial), 19:22
B. Ka egf
1. bruh, 4:2 5. mbknyF, 9:1
2. ghuh, 4:6 6. fhnkh, 11:24
3. ahnf, 4:17 7. jhnfh, 16:23
4. baUghfh, 6:32; 7:1
64
% - mKf
I. jf bga
j Ka fjhghuf xUtsha % bga miHfgLwJ. nkhtha bgzha
tSila rj jhJ naR tjhf (k. 1:5).
III. vtifglJ
IV. vGat
V. fhy
65
B. untyUF nkhthaUF il rkhjhd ya fhyfl J fUfyh.
1. ahahgf 3:12-30 trdfis ghFnghJ J aigawJ.
2, vwhY y ntisf rkhjhd fhzgoUfyh, 1 rhKnt 22:3-4 (r)
C. vnghJ j jf vGjglJ?
1. jh MSifnghnj j jf vGjgoUf ntL, 4:17,22. jh trht
xU nktha bg UjhY, tuyhW cikfhj mJ FlgLsJ (ghf, cgh. 23:3).
2, % eil brhf gaghL ehshfkijnghy yhk rhKntiynghy UwJ.
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. vuha, 1:2; 4:11
2. khuh, 1:20
3. rttyt (El Shaddai), 1:20
4. brilf milfykh tj cdF, 2:12
5. kufh, 2:17
6. beUd cwKiwah(goel), 2:20; 3:9; 4:14
7. jitia kzj, cgh. 25:5-10
8. fhfnk _oUw nghitia y 3:4,7-8,14
9. xUt j ghjuiria fH, kwtDF bfhLgh, 4:7
B. Ka egf
1. vbknyF, 1:2
2. <rh, 4:22
66
X. njr tiuglYs lf (v tirgo)
1. nkhth, 1:1
2. bgbynf, 1:2
XI. khztfSfhd nff
1. VWbfhsgl vbua ntjhfk j nehf vd?
2. V j FLgd untiyL Xonghdhf?
3. beUd cw KiwahDF jitia Ukz br tHffSF ilyhd bjhlig
sf.
4. j jf V jhij FKfhl brtjhf UwJ?
67
1, 2 rhKnt - mKf
I. jf bga
B. t:
1. xU ahahg - 1 rhK. 7:6, 15-17
2. xU fj - 1 rhK. 3:20 (fjf M PhdZofhu vW miHfglhf,
1 rhK. 9:9; 1 ehsh. 29:29
3. xU Mrha - 1 rhK. 10:8; 16:5
III. vtifglJ
68
rhKnt YF il gy xWikf fhzgLwd. j mogil xU a MSif
tirF Mjuthf vGjgLsJ. j_y jhf MSgt kbwhUt rltkhd MSifia
gJbfhlh vW brhy KoahJ (Zondervan Pictorial Encyclopedia, vol. 5 p. 259- 260):
1. xU a uh#h tUgo tela ffis tWJwJ.
2. bgUghY ehtirahd tufis bfhouhk ff bjhFig bfhoUwJ.
3. K MSifbrjtf jFikia bjthf fhLwJ.
4. jhf MSifbrgt uhQt btfis fhLwJ.
5. jhf MSifbrgt f gutij btgLJwJ.
6. jhf MSifbrgt Kakhd mua Ukzfis gbrwJ.
7. rka Joig, jhf MSifbrgtiu Fj nja czit fhLwJ.
8. a uh#h MSif RUf bfhLfgLsJ. fl MthjfS, thfahd
btfS tWjgLwd.
IV. vGat
69
b. r mnfbragLj:
(1) ufakhf, 1 rhKnt 9:26-10:1
(2) bghJkfSF Kdh (UKiw), 1 rhKnt 13:14; 15:23
c. jhJ rYF mKfbrJitfgLj:
(1) 1 rhKnt 16:21
(2) 1 rhKnt 17:58
d. jhJ rlUJ jj:
(1) 1 rhKnt 24:3
(2) 1 rhKnt 26:5
e. jhJ nahdjhD clgoif brJbfhSj:
(1) 1 rhKnt 18:3
(2) 1 rhKnt 20:16, 42
(3) 1 rhKnt 23:18
f. jhJ fhJF brYj:
(1) 1 rhKnt 21:10
(2) 1 rhKnt 27:1
g. nfhahij bfhYj:
(1) jhJ - 1 rhKnt 17:51
(2) vfhdh - 2 rhKnt 21:19
(3) 1 ehsh. 20:5 trdUJ nfhahJ mtDila rnfhjuD (yhnfh) nrnj
FlgLwhf vW bjwJ.
h. riy bfhyhk Lj:
(1) 1 rhKnt 24:3Kj
(2) 1 rhKnt 26:5Kj
i. izahd fhafis uil fhafis FJ FLnghJ M.nf. Ahr
``ntjhfk ciueilf jtWf fhzgLwd vW brhygLtjF ftdyhk
thgnj fhuzkhF; y ntisf vbua gFF ntLbknw jtwhd mj
TwgLwJ, J mj fgid isntahF vW brhUwh, Introduction to
the Old Testament, p.703.
6. vGat ah vgJ ekF bjahJ (. n#. v); giHa VghL f vgo bjhFfgld
vgJ ekF bjahJ. vwhY itfis cWahf Tw Ko:
a. njtnd j braKiwia teldh;
b. j ff fij my, bkahfnt tuyhW ffshF;
c. j ff iwa ghit ghfgoUwd.
V. fhy
A. vnghJ j ff eljd:
1. 1 rhKnt jf rhKnt wUJ (. K. 1105) r w tiuyhd (1011/10 Harrison
& NIV; 1013 Young; 1000 Bright) ffis vLJ brhYwJ.
2. 2 rhKnt jf . K. 1011 r kuz Kj jh MSif Ko tiuyhd (971/70
Ahr; 973 v; 961 iu). ffis vLJ brhYwJ. rhbyhnkh mnefkhf . K. 969
jdJ MSifia Jtdh.
B. vnghJ j jf vGjglJ:
1. j jf y gFfshtJ nghJ mit UF tot . K. 922 myJ . K. 930
Ia uh{a sgl wF vGjgld vW 1 rhKnt 11:8; 27:6 trdf RofhLwd.
2. kWgo kWgokhf tU ``eh tiuF vw brhbwhl itfis fhLwJ:
70
a. jf y gFf ff elJ l fhyJF wF vGjgoUwd: 1 rhK.
5:5; 6:18; 27:6; 30:25; 2 rhK. 4:3; 6:8; 18:18.
b. gagLjgLs Mjhuf Vbfdnt j brhbwhl fhzgLwJ.
3. j fhyflij fzLtYs xU uid 1 rhK. 13:1 trdkhF. r
MSif fhy bfhLfgoUjhY, mJ ghgoUwJ. xU v fhzhknghUgJ
bjthf bjwJ.
VI. tuyhW d
A. Ka egfis Fj RUf
1. V kW rhKnt, 1 rhK. 1-7
2. rhKnt kW r, 1 rhK. 8-15
3. r kW jhJ, 1 rhK. 16 - 2 rhK. 1
4. jhMSif, 2 rhK. 2-12
5. jhJ mtDF tjtfS, 2 rhK. 13-20
6. jhJ kW mtDila MSifia Fj w fhaf, 2 rhK. 21-24
71
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. 1 rhKnt:
a. rz VnghJ, 2:18,28
b. v bfh caUwJ, 2:1, 10
c. jh Kj bgbabrgh kL, 3:20
d. nfUf kny thrkhUw nridf fj 4:4,
e. mtut jf TlhufSF, 4:10
f. bgh brh%gf, 6:4
72
g. vbgndr, 7:12
h. fj jKila UjaF Vw xU kDid, 13:14
i. unt njr vF xU bfhy mfgliy, 13:19
j. gia ghY goj cjk, 15:22
k. fj kdjhgglh... 15:35
l. fjuh tulgl xU bghyhjM mtid fyfgbfhoUjJ, 16:14
m. j thUJ Eiuia j jho Hg bfhoUjh, 21:13
2. 2 rhKnt:
a. ahnr jf, 1:18
b. nyh, 5:9
c. Jlhonghlh, 8:4
B. Ka egf
1. 1 rhKnt:
a. mdh, 1:2
b. X, bdfh, 1:3
c. fngh, 4:21
d. , 9:1
e. nahdjh, 14:1; 19:1
f. fh, 14:49
g. mnd, 14:50
h. nfhahJ, 17:4
i. njhntF, 21:7
j. majh, 22:20
k. vnjh mrd ghw , 28:7
l. mfh, 30:5
2. 2 rhKnt:
a. nghnr, 2:8
b. nahth, 2:13
c. mnkh, 3:2
d. mrnyh, 3:3
e. mnjhah, 3:4
f. nknghnr, 4:4
g. Crh, 6:3
h. cah, 11:3
i. jhkh, 13:5
j. rhnjhF, 15:24
k. nk, 16:5
A. 1 rhKnt:
1. ah ah, 6:21
2. uhkh, 7:17
3. bgbabrgh, 8:2
4. nyahUw ahng, 11:1
5. mJyh vD bf, 22:1
6. neh, 21:1
7. vnf, 23:29
8. yh, 30:1
9. nghth kiy, 31:8
73
B. 2 rhKnt:
1. mfnyh, 1:20
2. vnuh, 2:3
3. bauna, 2:9
4. nfnr, 5:25
5. jkF, 8:5
6. ugh, 12:27
7. bjnfhth, 14:2
8. vadha mtdh nghuow fs, 24:16 (vUrny)
XI. khztfSfhd nff
A. 1 rhKnt:
1. V rhKnt wigFJ kL brhygoUwJ? r kW jh wigg
xW brhygliy?
2. njt V Via mt FLgjhiu wfjh?
3. bdfhR, X V clgoif bgoia nghUF vLJ brwhf?
4. kf uh#h ntL vW nfljfhf rhKnt V nfhgglh?
5. r V uh#hthf uhjgo wffglh?
6. ``fjuh tulgl xU bghyhj M vgjF sf bfhLf.
7. r V jhij bfhWnghl Kawh?
8. r V vnjh Nafhl brwh?
9. r vgo kjh?
B. 2 rhKnt:
1. nghnr kuzij FJ jhJ V nfhgglh?
2. mnd kuzijFJ jhJ V nfhgglh?
3. jhJ V nknghnrJF cjbrjh?
4. njt V Crhit bfhwh?
5. 7M mfhu njt jhJF bfhLj thFjjf V Kakhditahf
Uwd?
6. gnrghSl jhJ brj ght vgo mtDila FLgij ghjJ?
7. rhnjhFF majhUF ilyhd ntWghil sf.
8. kf bjhifia vajfhf njt V jhJ nfhgglh?
74
1, 2 uh#hf - mKf
I. jf bga
C. j uL jff jiy:
1. vbua bkh - ``uh#hf
2. brLtho - 3 kW 4 uh#hff
3. tnfo - 3, 4 uh#hf (1 kW 2 rhKnt 1, 2 uh#hff vW uh#hf vW
miHfglJ).
B. j gF ulhf fgoUwJ:
1. Kija fjf - j fis eh tuyhW f vW miHnwh- nahRth Kj
uh#hf tiu (% ju)
2. ija fjf- j fis eh fjrd f vW miHnwh - Vrhah Kj
kah tiu (jhna kW yg ju)
C. vbua giHa Vgho tir vbua iwiy izghikdh ghfgoUwJ.
vbua bkh 22 vGJf csd. gy fis xwhf nrFnghJ bkhj 22 f
tUwd:
1. ahahgf kW %
2. rhKnt
3. uh#hf
4. ehshfkf
5. vwh - benfah
6. vnuah kW yg
7. guL a fjf
III. vtifglJ
IV. vGat
76
V. fhy
A. j jf ff xU fhyflij nrjitahF:
1. jh kuzUJ rhbyhnkh MSif Jtf tiu:
a. iu - . K. 961
b. Ahr - . K. 971/970
c. a - . K. 973
d. NIV - . K. 970
2. ghnyha uh#htha < bknuhjh MSif - t mbk-khL vW magLwh,
. K. 562-560 (Bright)
3. Mdh 2 uh#hf jf nka bga uh#htha kfh jit FJ Fliy;
tDila uhQtnk . K. 539 ghnyh glzij mjJ.
A. ijbghU M %gzf:
1. nkrh , J nkrh f vW miHfgLwJ - nkhth uh#h nkrh c murDF
(. K. 876-869, iu; . K. 874/3, Ahr; - ghf, 2 uh. 3:4) wF untiy vJ fyf
brjJ FlgLwJ.
2. ma uh#htha _wh rkdhrh (. K. 859-824, Ahr, iu) fU :
a. . K. 853 FthFth j Xbuo Mwfiu eljJ. j unt
uh#htha Mfhng nghlh vW brhygoUwJ; mtl rthj nrid
UjJ vW brhygoUwJ (ahnthL nrJ mt nghlh, ghf, 1 uh. 22:1).
j jij g giHa Vgho Flgliy.
b. unt mLj uh#htha baT (. K. 842-815, iu) mahF fg fLtij
FJ FlgLsJ (ghf, 2 uh. 9-10). J giHa Vgho Flgliy.
3. ulh babuhbgah fhyij nrj (. K. 786-746, iu; . K. 782-753, Ahr) xU a
Kiu babuhbgah bga FlgLsJ.
4. nfhrhgh gntLf . K. 722 rkhah ulh rnfh if (. K. 722-705)
GJnghdij FJ FlgLsJ.
5. vnrah MSifnghJ (. K. 715- 687 iu, ghf, 2 uh. 18:13-19:37, Vrhah 36-39) . K.
701 vUrny KWiflglij Fj rdbf br.
6. ma gfis, giHa VghL Mtzfis xJghFnghJ: 1) FthFth j
(unt kW ahF vuhf _wh rkdhrh nghlh) . K. 853; 2) Na ufz
(ma g . K. 763 vW brhYwJ. 3) baT _wh rkdhrhUF fg fLj, . K.
841; uh#hf jfYs j ff fhyij cWgLj Ko.
77
B. bkbrhbghjhah MSifbrjtfis Fj RUfkhd tuyhW M (#h iu vGa
Ys njfis mogilahf bfhlJ - A History of Israel, gf 462Kj ).
1. ma nguuR (M. 10:11):
a. rkaK, fyhrhuK Rnka/ghnyha nguu jhfij mfkhf bgUjJ.
b. uh#hf goaY, mtf mnefkhf Mbrj fhyK:
(1) 1354-1318 Kjyh mN cgh:
(a) Vaf fhbfZ glzij btbfhlh
(b) Vaf brthif mf, ma tsbgw mDkjh.
(2) 1297-1266 Kjyh Mjh-uh (tyikahd uh#h)
(3) 1265-1235 Kjyh rkdhrh (tyikahd uh#h)
(4) 1234-1197 Kjyh oFo-}lh - ghnyha nguu bjnf Kj bt
(5) 1118-1078 Kjyh yh-nyr - mah bkbrhbghjhah gF Ka uh{akhf
MwJ.
(6) 1012- 972 ulh mN-uh
(7) 972- 967 ulh mN-nu-N
(8) 966- 934 ulh yhnyr
(9) 934- 912 ulh mN-lh
(10) 912- 890 ulh Mjh-uh
(11) 890- 884 ulh oFo-}lh
(12) 883- 859 ulh mN-eh-mgh
(13) 859- 824 _wh rkdhrh, . K. 853 FthFth j
(14) 824-811 Ijh kh-Mjh
(15) 811-783 _wh Mjh-uh
(16) 781-772 ehfh rkdhrh
(17) 772-754 _wh mN-lh
(18) 754-745 _wh mN-uh
(19) 745-727 _wh yhnyr:
(a) ghnyha maiz VWnghJ vW miHfglh, 2 uh. 15:19
(b) mf tyiks uh#h
(c) btbfhl kfis lkhw br bfhifia Jtdh
(d) . K. 735 irnu-vukho cUthaJ. J mah Mfij vFgoahf
IuhJ e Jtf Kj vJ tiuyhd ehLfis xizF KaahF.
jh uh#htha Mfh nru kWJlh; unt ehL ah mtid
Mujhf. mt Vrhah MnyhridF nuhjkhf cjnfh _wh
yhnyrUF foj vGdh (ghf, 2 uh. 16; Vrhah 7-12).
(e) 732 _wh yhnyr unt J ahJ nghbjhLjh. Xbrahit
(732-722) maiz mkdh. tlF uh{aij nrj Mfzfhd
jf nkahF ehLfljglhf (ghf, 2 uh. 15).
(20) 727-722 Ijh rkdhrh
(a) Xbrah vJl clgoif brJbfhlh; mah Mu brjJ (ghf,
2 uh. 17)
(b) . K. 724 rkhahit KWiflh.
(21) 722-705 ulh rnfh:
(a) Ijh rkdh IjhLfhy KWifia Jtdh. mtDF tj ulh
rnfh unt jiyefuha rkhahit ojh. 27000F nkgnlh ehL
fljglhf.
(b) Va nguuR nkbfhsglJ.
78
(c) 714-711 MLf nahjhDF mLJs ehLf vJ njrnjhL nrJ
mahF vuhf fyfbrjhf. j Tl ``mZjh fyf vW
miHfglJ. Jtf jh vnrahTl <LghL bfhoUjh.
mah gy bgj glzfis KWifL, mJnghlJ.
(22) 705-681 rdbf:
(a) 705 ulh rnfh kuzJF wF kWgokhf nahjhid mLJs ehLf
vnjhL nrJ fyfbrjd. vnrah j fyfJF KGikahd Mjuit
bfhLjh. rdbf 701 gilbaLJ tjh. j fyf xLfglhY,
njtDila tyikahd ia_ykhf vUrny jfglJ (ghf, Vrhah 36-
39; 2 uh. 18-19).
(b) Vyh kW ghnyh Vgl fyfij rdbf xLdh.
(23) 681-669 vrhAlh:
(a) vij jh, btbfhl Kj ma uh#h
(b) ghnyhJ grhjhg bfhl t mj jiyefiu kWgokhf fodh.
(24) 669-663 mNghgh:
(a) t vwh 4:10 trd mdhgh vW miHfgLwh.
(b) tDila rnfhjudha khZ-]- ghnyh uh#hthf Mfglh. J
gy MLf mahF ghnyhDF il rkhjhd yt ttFjJ. Mdh
cSFshf fhzgl Rju jhf 652 btglJ. tDila rnfhju
ij teldh.
(c) . K. 663 ailjJ.
(d) 653, 645 MLf Vyhik njhfojh.
(25) 633-629 mN-o-yh
(26) 629-612 -h-ZF
(27) 612-609 ulh mN-cgh: - . K. 614 Mnr F wF Muh
Ujgo uh#hthf KoNlglh. . K. 612 nt uh#hthf KoNlglh.
2. a ghnyha nguuR:
a. 703-? bknuhnjh-gyhjh
- ma MSifF vuhf gy fyffis eldh.
b. 652 khZ-]-:
(1) vrh Alh kf, mNghgh rnfhju
(2) t mahF vuhf fyfbrjh; Mdh njhWnghdh.
c. 626-605 benghgyhrh:
(1) a ghnyha nguu Kj nguurdhth.
(2) nkahit nrj ahrhu tlHUJ mahit jha ntis, t
bjUJ jhdh.
(3) mah giHa jiyefuha mN . K. 614 ailjJ; tyikahd a
jiyefu nt . K. 612 ailjJ.
(4) ma va nrid MuhDF thaJ. mtf xU uh#hit
mkbfhlhf.
(5) 608 ghnth ulh nenfh (ghf, 2 uh. 23:29) vGbgW ghnyhDF
vuhf xU ria cUthFgoahf va ma uhQtij rFgo tlnf
mtFJ brwh (ghf, 2 uh. 23), jh gags uh#htha nahah
va uhQt ghyd tahf brYtij vjh (2 uh. 23). bknjh
xU a ngh eljJ. nahah fhagL, kJnghdh (2 uh. 23:29, 30), nahah
kf nahthfh a uh#hthdh. ghnth ulh nenfh jhkjkhf brwgoah,
MuhUj ma va uhQt mfgLtij mtdh jLf Koaiy.
mt ghnyh sturdha ulh nefhnerh gill nkhdh. . K.
605 IuhJ efiu fhbf elj ngh fLikahf njhfofglh.
ehLF U brY t mt vUrnyik bfhisaojh. nahthfh
_W khj fhy MSifF wF ehLfljglh. nahah kbwhU Fkhudha
79
vahik uh#hthf mkdh. (ghf, 2 uh. 23:31-35).
(6) ulh nefhnerh va nridia ghyd bjFgf uo
brwh; mnghJ j jfgdh kj bria nfll ghnyhDF
Udh.
d. 605-562 ulh nefhnerh:
(1) 597-538 MLfUJ ghnyh ghydij jdJ KG fLgho
itUjJ.
(2) 597 nahah vnjhL nrJbfhlgoah kWgokhf vUrnyUJ kf
oJ brygld (2 uh. 24). ulh nefhnerh tUtjF Kghf t
kJnghdh. mtDila Fkhu nahah _W khj uh#hthf UjnghJ,
ghnyhDF ehLfljglh. vnrna cgl gjhu Fokf ghnyh nfg
fhth mUnf Foakjgld.
(3) vnjhL mofo cwbfhl wF 586 vUrny glz KYkhf mfglJ
(2 uh. 25) mfkhd kf ehLfljgld. nahahDF wF tj njah
ehL fljglh. bfjah MSeuhf afglh.
(4) jf va uhQtdh bfjah bfhyglh. tf vJF Xo
brwhf, vnuahit jfSl GJ brwhf. nefhnerh ehfhtJ
Kiwahf (605, 596, 586, 582) nghL tJ, vUj vnyhiu GJ
brwh.
e. 562-560 < bknuhnjh, t mbk-khL vW maglh.
- t nahahik iwUJ Ljh; Mdh mt ghnyhnyna Uf
ntoUjJ (ghf, 2 uh. 25:27- 30; vnu. 52:31).
f. 560-556 be[h
- t vUrnyik mJnghl nefhnerh jsgahth.
g. 556- yhgh-khL
- t be[h kf, Mdh xgJ khjfSFshf bfhyglh.
h. 556-539 benghl:
(1) benghl mur FLgJF brhjkhdt my, vdnt t ulh
nefhnerh Fkhuia kzJbfhlh.
(2) t nlhkh Na flsha `` DF nfh fl mfkhd fhyij
brytjh. t j njtij bg rhahf Ujt kf. jdh
ghnyh Ka bjtkha khL rhf nuhjij rghJ
bfhlh.
(3) t fyffis ml, ehil ugLj mfkhd fhyij brytjh.
(4) t njkhF brwh. jdJ Fkhu bghrhiu jiyefuha ghnyh
mYtfis ftFgo L brwh (ghf, jh. 5).
i. ? - 539 bghrh (cl MSif)
- Foaik nrj nfhah ghuf uhQt IuhJ e jiu irkhw
brJ, vyhk ghnyhDF EiHJ, mij nkbfhlhf. MrhafS kfS
j ghuff jfis Ljiy bra tjjhf, khLif fhghw tjjhf
idjhf. ulh nfhnuR nfhahir ghnyh MSeuhf ajh. j
nfhahnr nkadha jthf Ufyh (jh. 5:31; 6:1). j vwh mur FLgjt
vW mjkhF.
3. nka-bga nguuR: ulh nfhnuR vG RUf (Vrhah 44:28; 45:1-7):
a. 625-585 ahbru ghnyh mahit njhfof cja nkah uh#hthf
Ujh.
b. 585-550 mona nkah uh#hthf Ujh. nfhnuR khnl _y tDila
ngudhf Ujh.
c. 550-530 mhik nrj ulh nfhnuR fg fL uh#hthf Ujh. t
fyfbrjh:
(1) ghnyha uh#htha benghl nfhnuRF Mjutjh.
80
(2) ulh nfhnuR mona#ir maizUJ wdh.
(3) benghl mfhuij rkiygLJgoahf tfnshL clgoif brJ
bfhlh:
(a) vJ
(b) ah (d Mah) uh#htha Fnuhr
(4) 547- ulh nfhnuR ah jiyefuha rijia neh mtFJ
brwh.
(5) 539- etg 2M eh Foaik nrj nfhah nfhnu uhQtij bfhL
vjj v yhk ghnyhid ojh. nfhah ghnyh MSeuhf
afglh.
(6) 539- mnlhg khj kfh ulh nfhnuR jgl Kiw Lgtdhf
EiHjh. ma eho ogltfis ehLflJtij mtfl jafhLtJ vw
tDila bfhif khaJ.
(7) 538- jfS kwtfS jf brhj ehLfSF U jf Myafis
kWgokhf fl mDkfglhf.
(8) 530- nfhnuRF wF mtDila Fkhu ulh nfbr MF tjh.
d. 530-522 ulh nfbr MSif
(1) nka bga nguunrhL . K. 525 vij nrJbfhlh;
(2) t FWa fhynk MSifbrjh:
(a) t jbfhiy brJbfhlh vW y brhYwhf;
(b) t jdJ Fiu VWnghJ jdJ thdh fhagL mj fhuzkhf
kJnghdh vW bAunlhl FLwh.
(3) bghahd murdha bko FWa MSif - 522
e. 522-486 Kjyh j (lh) MSifF tjh
(1) t mur t tjt my, uhQt jsgahf Ujh.
(2) t MSifbrgtfis Fj nfhnu lfis gagL bga uh{aij
cUtikjh (ghf, vwh 1-6; Mfh; rfah).
(3) ahitnghy t ehzafis bfhLtjh.
f. 486-465 Kjyh brbr MSif:
(1) va fyfij mldh.
(2) ghuf fdit iwntWgo nuf njrij of Kawh. Mdh . K. 480
bjnkhnghY, . K. 479 rhyY njhfofglh.
(3) ntjhfk mfhntU vW FlgL vj fzt, . K. 465
bfhyglh.
g. 465-424 Kjyh mjrZlh(yhnkd) MSifbrjh (ghf, vwh 7-10; benfah;
kah):
(1) bgnyhbgah cehL ngh tiu nuf bjhlJ Kndtjhf.
(2) mnjnd, bgnyhbgah vW nuf sgLwJ.
(3) nuf cehL nghf 20 MLf ojd.
(4) j fhyfl j rKjha gygLjglJ.
(5) ulh brbr, broahndh vgtf FWa fhy MSif - 423
h. 423-404 ulh j (nehnjh) MSifbrjh.
i. 404-358 ulh mjrZlh (benkh) MSifbrjh.
j. 358-338 _wh mjrZlh (Xnfh) MSifbrjh.
k. 338-336 mbr MSifbrjh.
l. 336-331 _wh j (nfhnlhnkd) MSifbrjh.
4. vij Fj M:
a. nfh (nkg uh#hf- brko d MSif)-1720/10-1550
b. 18MtJ MSiftir (1570-1310):
(1) 1570-1546 mnkh
(a) ir jiyefuhdh
(b) bjF fhdh gFia Mujh
81
(2) 1546-1525 Kjyh mbkndh~ (Kjyh mbknAhbl)
(3) 1525-1494 Kjyh jnkh
(4) 1494-1490 ulh jnkh (Kjyh jnkh kf Anil kzjh)
(5) 1490-1435 _wh jnkh (Ano kUkh)
(6) 1435-1414 ulh mbkndh~ (ulh mbknAhbl)
(7) 1414-1406 ehfh jnkh
(8) 1406-1370 _wh mbkndh~ (_wh mbknAhbl)
(9) 1370-1353 ehfh mbkndh~ (mZfdhbl)
(a) Naid, Mbl tzdh
(b) nkyhd bjt tgho (xUbjt tghL) Kiwikia cUthdh
(c) bl-v-mkdh fojf tDila fhyflij nrjit.
(10) ? bkfnu
(11) ? Llfhk (Llfhnl)
(12) ? M (M-M)
(13) 1340-1310 nAuAh
c. 19MtJ MSiftir (1310-1200):
(1) ? Kjyh uhnr (uhknr)
(2) 1309-1290 Kjyh n[ (n[njh)
(3) 1290-1224 ulh uhknr
(a) ijbghU M %gzij ghFnghJ tnd ahuhfk fhyJ ghnth
vW bjwJ.
(b) AghU moikfis bfhL (mnefkhf brko myJ vbua) mth, njh,
uhknr glzfis fodh.
(4) 1224-1216 khlh (bkbulh)
(5) ? mbkbkr
(6) ? ulh n[
(7) ? lh
(8) ? blnthbu
d. 20MtJ MSiftir (1180-1065):
(1) 1175-1144 _wh uhknr
(2) 1144-1065 ehfh uhknr
e. 21MtJ MSiftir (1065-935):
(1) ? bko
(2) ? bAnAh
f. 22MtJ MSiftir (935-725 - af):
(1) 935-914 h (Kjyh nhbr myJ Kjyh nh)
(a) rhbyhnkh kuz tiu babuhbgahik ghJfhjh
(b) 925 ghydij ojh (ghf, 2 uh. 14-25; 2 ehsh. 12)
(2) 914-874 Kjyh Xnrhnfh
(3) ? ulh Xnrhnfh
(4) ? ulh nhbe
g. 23MtJ MSiftir (759-715 - a)
h. 24MtJ MSiftir (725-709)
i. 25MtJ MSiftir (716/15-663 - vnaha/%a):
(1) 710/09-696/95 ghnfh (ghF)
(2) 696/95-685/84 bblnfh (bF)
(3) 690/689, 685/84-664 oAhfh (lhffh)
(4) ? lhlhk
j. 26MtJ MSiftir (663-525 - Saitic):
(1) 663-609 Kjyh rhbkof (rho)
(2) 609-593 ulh nenfh (nenfh)
(3) 593-588 ulh rhbkof (rho)
82
(4) 588-569 m (nAhuh)
(5) 569-525 mkh
(6) ? _wh rhbkof (rho)
k. 27MtJ MSiftir (525-401 - bga):
(1) 530-522 ulh nfr (ulh nfhnuR kf)
(2) 522-486 Kjyh j
(3) 486-465 Kjyh b[r
(4) 465-424 Kjyh mjrZlh
(5) 423-404 ulh j
ntWgl ehtirfhf, ghf, Zondervans Pictorial Bible Encyclopedia, vol. 2 p. 231.
5. nuf njrJ M:
a. 359-336 khnlhah ulh :
(1) nuf njrij fobaGdh
(2) . K. 336 bfhyglh.
b. 336-323 ``kfh mbyrhl ( Fkhu):
(1) r ngh bga uh#htha ulh jit njhfojh
(2) 32/33 tajhf UFnghJ, . K. 323 ghnyh fhryh kjh.
(3) mtDila kuzJF wF mbyrhl jsgf mtDila uh{aij gL
bfhlhf:
(a) frhl - khnlhah, nuf
(b) f - nu
(c) Kjyh brf - ah kW ghnyh
(d) lhy - vJ kW ghyd
(e) Monfhd - d Mah (t l fhy Ufiy)
c. ghyd fLghil bgw brLfSF lhyaUF il nghuhl:
(1) ah (br MSifahsf):
(a) 312-280 Kjyh brf
(b) 280-261 mnahf Kjyh nrhl
(c) 261-146 mnahf ulh nja
(d) 246-226 brf ulh fhf
(e) 226-223 brf _wh b[uhd
(f) 223-187 kfh _wh mnahf
(g) 187-175 brf ehfh ~nyngl
(h) 175-163 ehfh mnahf vg
(i) 163-162 Ijh mnahf
(j) 162-150 Kjyh bjnk
(2) vJ (lhy MSifahsf):
(a) 327-285 Kjyh lhy n[hl
(b) 285-246 ulh lhy yhblg
(c) 246-221 _wh lhy vbtbfo
(d) 221-203 ehfh lhy ~nyhngl
(e) 203-181 Ijh lhy vg
(f) 181-146 Mwh lhy nyhbklh
(3) RUf:
(a) 301- ghyd lhy MSifahsf Hhf 181 MLf UjJ.
(b) 175-163 vlhtJ br MSifahsdha ehfh mnahf vg jfis
gytjgL nuf fyhrhuij gWgo brjh:
i. clg Wtdfis Wdh
ii. Mya a xgRfhf glij cUthdh.
(c) 168 - org 13 - ehfh mnahf vg vUrny gl gia glh.
Jnt jhna vlh mfhu brhygL ``ghHhF mUtU vW gyU
fUJwhf.
83
(d) 167 - nkho Mrhadhf Uj kjhah mt FkhufS fyf brjhf.
tf fbgw Fkhudha jh kfng go magLwh: Judas the
Hammer.
(e) 165 - org 25 -Mya kWgokhf uZil braglJ. J A}fh myJ
sFf goif vW miHfgLwJ. Kiwf
6. njfis Fj uidf, braKiwf, mDkhdf itfis FJ ma, ghf,
The Expositors Bible Commentary, vol. 4 pp. 10-17.
VIII. Ka raf
84
Flgliy.
3. bjfa uh#hf vnrah kW nahahit FJ thf TwgLsJ. nkhnr
clgoifJ tf gWWl Ujjfhf, MFa kWkyfhf Ka
brj fhuzkhf fHgLwhf.
4. mfkhd tuf bfhLfgoUF kbwhU uh#h vnrah Fkhudha kdhnr
vgtdhth. mt jdJ jfgDF KY ntWgltdhf UJ, njrij mfkhd
ghtJF telagodh FlgLwh.
B. rhKnt jf fUbghU j jfY vLJ brygLwJ. J mj fhyfl
jgl tuyhwhF. MrhaJF gyhf fjf vG vLJfhlgLwJ.
vGitfhj fjfsha vah kW vrhit Fj tuf uh#hf f uoY
_byhU gFia vLJbfhLsd!
C. njtDila kf vgo nkhnr clgoifiaL gogoahf y brwhf vgij j
f fhLwd. rkhah (. K. 722) vUrny nk (. K. 586) W Kothf
UwJ. nanfhth gyd jF fhuz my, kf kW mtfSila jiytf
ghtnk jF fhuzkhF. clgoifF cikyhUjny Ka uidahF. nanfhth
cikstuhf Ujh. rhbyhnkh, jh, unt mgoUfiy!
A. 1 uh#hf:
1. brhf kW brhbwhlf:
a. ``fjUila tidbfhL 1:30
b. v nfhntW fGijnk V, 1:33
c. gl bfhfis oJbfhlh, 1:50; 2:28
d. ah kW nghth, 7:21
e. j iffis J, 8:22
f. v RLu v jfgdhUila LigghY gUkdhUF 12:10
g. bghfWFof, 12:28
h. glJF vnu FJ Modhf... jfis bfhlhf 18:26,28
i. m g brYJ neu, 18:36
j. mkj bka rj 19:12
2. Ka egf:
a. mh, 1:3
b. nk, 2:8
c. <uh, 5:1, 7:13
d. nrgh uh#, 10:10
e. mjnuh, 11:5
f. nkhnshF, 11:7
g. h, 11:40
h. c, 16:16
i. ehngh, 21:1
j. fhah, 22:24
B. 2 uh#hf:
1. brhfS brhbwhlfS:
a. m ujK m FiufS, 2:11; 6:17
b. mt fjUila ghitF bghyhghdij brjh, 3:2
c. c ilia fobfhL 4:29
d. whfSF nghLw fhgo gaW, 6:25
e. nkhnr gUj btfy rg, (nehshtan) 18:4
f. mt xU Fsij rhyfij cUthddhny 20:20
85
g. thd nridf 21:3
h. ahaukhz jf, 22:8
i. njhng, 23:10
j. btfy flbjho, 25:13
2. Ka egf:
a. nfah, 4:11
b. ehfkh, 5:1
c. mjhah, 11:1, 3
d. , 15:19
e. rdbf, 18:13
f. kdhnr, 21:1
g. cjh, 22:14
h. nenfh, 23:29
i. nahah, 24:8
j. bruhah, 25:18
k. bfjah, 25:22
A. 1 uh#hf:
1. nuhnf, 1:9 (vUrny)
2. nfh, 1:33 (vUrny)
3. Mdnjh, 2:26
4. v e, 8:65
5. bknjh, 9:15
6. Vnahnfgh, 9:26
7. nf, 12:1
8. bg}nt, 12:25
9. jnuh MW, 15:13
10. dnuh, 15:20
11. rkhah, 16:24
12. fnk kiy, 18:20
13. nrh MW, 18:40
14. bauna, 18:45
B. 2 uh#hf:
1. vnuh, 1:2
2. Mdh, ghgh ef, 5:12
3. njhjh, 6:13
4. nryh, 14:7
5. Vyh, 14:22
6. yh, 18:14
7. ndh u gsjhF, 23:10
8. bknjh, 23:30
9. yh, 25:6
XI. khztfSfhd nff
A. 1 uh#hf:
1. jh FLg mfkhd fyffSfhd fhuzfis goaLf.
2. rhbyhnkh V mfkhd kidfis bfhoUjh? mtDila Kta mtf mtid
vgo ghjhf?
86
3. Myaij FJ Fl V mfkhd lK tufS bfhLfgLsd?
4. Ia uh{a V sglJ?
5. ghfh/mbruh tzfij FJ sFf.
6. 22:18-23 trdf iwa jhf vd?
B. 2 rhKnt:
1. 5:15-18 trdf jhfij sFf.
2. 19:19 trd jhfij sFf.
3. vnrah gyfis, kdhnr ghtfis goaLf.
4. ``eh fj Myany ahaukhz jfij fLonj vgJ vij
FLwJ?
5. nanfhth clgoif gjidF cgljh myJ iyah?
87
sgl uh{a uh#hf
III. vtifglJ
88
IV. vGat
V. fhy
90
RofhLwJ:
1. 1 ehshfk 3:19-21. brUghng rjd goa bfhLfgLsJ:
a. y MwhtJ jiyKiw tiu vW brhYwhf.
b. y uL jiyKiw kLnk vW brhYwhf. ij bjhlJ brUghng
uL rjduha bgah, Vrhah rkfhya ehF jhJttj FLgf
goalgoUwhf (v, Ahr)
c. brLtho brUghng jiyKiwd gbdhwhtJ jiyKiw tiu FlgoU
whf; J fhya Ma nrifia cWgLJwJ.
2. 1 ehshfk 3:22-24 - J 21M trd FlgLs brfah rjduht:
a. j goa ehfh jiyKiw tiu bfhLfgoUwJ vW y brhYwhf (NIV
Study Bible)
b. J cikahf UFkhdh 3:19-21 trdf FlgoUF brUghng
trhtUJ vGat (Ma) fhy thfgoUwJ.
3. 2 ehsh. 36:22-23:
a. ulh nfhnuR ufld FlgLsJ. J jf cgl jh btbfhl
vyhkfS jf ehLfSF Ug mt mDk bfhLjij FLwJ.
b. ulh nfhnuR . K. 538 jdJ ufldij brjh. cldoahf nZghrh vw
j stur jiyik y Udhf. mt Myaij fl Jtdh, Mdh
Kofiy. wF, Kjyh j vw bga uh#h fhy, jh ttj brUghng
kW ujhd Mrha rj tj nahRth Hhf gy Utjd. Mfh kW
rfah fjf CF_y tf . K. 516 Myaij foKojhf.
91
Flgliy. vwhY a RofhLwgo (g. 395-398) j f mtfSila jgl
thif vkiwahd mrfis kL, Mftkhd mrfis brhyhk
oUwd.
4. ehshfkf tlF uh{aij FJ KYkhf brhygliy. jfhd rahd
fhuz bjaiy. jh kW bgnj bghfWFof WtgoUjgoah tlF
uh{a KGtJ FwF MshaJ vW gy mDkhwhf. bjF uh{a kLnk
jh (nkah) ttj xnu bkahd uh{a vW fUJwhf.
B. ehshfk jff tuyh egfjikF it Mjuthf Uwd:
1. tr mltizfSF izahdit j f fhzgLwd:
a. rhKnt
b. rhfl RUf
c. brLth
2. ehshfk tr mltizF izahd gFf MT MahfkY, vzhfkY,
rkha IjhfkY fhzgLwgoah, itf tuyhW egfjik
cWgLjgLwJ.
A. RUf:
1. Mjh Kj r tiuyhd tr mltiz, 1 ehsh. 1:1-9:44
2. jh MSif, 1 ehsh. 10:1-29:30
3. rhbyhnkh MSif, 2 ehsh. 1:1-9:31
4. iwU tiuyhd kw j uh#hf, nfhnuR, 2 ehsh. 10:1-36:23
B. thd tufSF ghf:
1. E.J. Young, An Introduction to the Old Testament, pp.401-402
2. R.K. Harrison, Introduction to the Old Testament, pp.1152-1153
3. NIV Study Bible, pp. 581-582
VIII. Ka raf
92
D. njtDila kf vnyhU xizfgLthf vgJ tWjgLwJ. ``unty vyhU
vw TL brh gagLjgoUwJ., (ghf, 1 ehsh. 9:1; 11:1-3,4; 12:38; 16:3; 18:14; 21:1-5; 28:1-8;
29:21,23,25; 2 ehsh. 1:2; 2:8; 9:30; 10:1,16; 12:1; 18:16; 28:23; 29:24; 30:1,6,25-26; 34:7,9,33).
E. tr mltizf gagLjgLsd:
1. vwh kW benfah it gagLjgLsd. bghUjgzgl unt
cik giHa untny vgJ fhlgLwJ.
2. Mjh tiu vbuaf tuyhW RUfkhf brhygLsJ.
93
vwh - mKf
I. jf bga
brLth tnf ~ kW ed My
ftnl My
vuh B (nglh) vuh 1 1 vwh vwh
vuh C (fhkh) vuh 2 2 vwh benfah
vuh A (M~gh) vuh 3 -------- vuh 1 (jSgo
Mfk)
-------------- vuh 4 ---------- vuh 2 (jSgo
Mfk)
III. vtifglJ
IV. vGat
94
B. n#hrg jdJ Contra Apion, 1:8, vwhnt ij vGdh vW brhUwh. a
jdJ Ecclesiastical History IV:26, rij bknlh vGaij FLwh. tU vwhnt
vGdh vW brhUwh.
C. ntjghufdha vwh thifia g TW vwh gF (mfhuf 7-10) jik
brhyhf csd, 7:27-28; 8:1-34; 9:1Kj. vwh rhnjh trht tj Mrhadhf, Kjyh
mjrZlh (. K. 465-424) murit vGjuhf Ujh.
D. vwh/benfah fSF ehshfkJF il gy xWikf fhzgLwd:
1. vbua bkh 2 ehsh. 36:22-23 Ko ljl vwh 1:1-4 trdfisnghy Uwd.
2. it uL xnu iwa ghitia bfhoUwd.
a. Mya kW MrhaJtJ ghit xUKfgLjgoUwJ (Fghf, nyaf
goa).
b. tu gntLfS, tr mltizfS mfkhf gagLjgoUwd.
3. brhgaghL, ya eil xWnghy Uwd.
4. it uLnk fhya vbua bkhia gagLJwd.
5. itf ntWik fhzgLwJ:
a. mur trd bgaf vGJf ntWgl tif bfhLfgLsd
b. ehshfk jh mur trJ ghitia xUKfgLJ ntis, vwh/benfah
nkhnr clgoifJ ghitia xUKfgLJwJ.
E. mbyrah jt mPuha M# (. . 185-253) KjKjyhf j fis vwh,
benfah vW uL fshf jh. jdJ y tnfo b#nuh ij brjh.
F. itfis j Kj vbua ifu . . 1448M Mil nrjJ. j ntis jf
jfSila vbua brhf 22F Vg giHa Vgho 22 fis kL bfhoUf ntL
vW MirglJ KoF tjJ vW bjwJ.
V. fhy
95
a. t kfh mbyrhl fhy (. K. 336- 323) Ujjhf nahr FL aJth my
vgJ mDkhfgLwJ.
b. _yu vGjgl wF, tufis To nrgjfhf j tr mltiz xU
Mauh nrfglJ vW mDkhfgLwJ;
c. myJ t benfah ehf taJ Fiwjtdhf UJ, mbyrhl fhy
mf taJ Kjtdhf UUfyh vW mDkhfgLwJ.
C. mgoahdh J j tuyhWf vGjgl fhykhf Ufyh:
1. . K. 440 vwh
2. . K. 430 benfah
3. . K. 400 ehshfk
96
4. nfhnuR Miz fLofglJ, Myaij kWgo fLtjfhd mfhutkhd mDk
tHfglJ, 6:1-22
C. ntjghufdha vwh jiyik _whtJ Kiw UtUj, 7:1-10:44
1. vwh tr mltiz, vUrnyKF Uj, 7:1-10
2. Kjyh mjrZlh vwhF vGa foj, 7:11-26, eTW b#g, 7:27-28
3. UtUj, 8:1-36
4. fy Ukzf uid, 9:1-10:44
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. vnuah thdhny fj brhd thij iwntWgo, 1:1
2. gunyhf njt, 1:2
3. vtf Mia njt Vdhnuh mtf vyhU 1:5
4. fjUila MyaJ gKLfis, 1:7
5. C J, 2:63
6. eF wny, 4:16
7. KH, 6:3
8. nkhnr jf, 6:18
9. ntjghuf, 7:6
10. ja, 7:24
B. Ka egf
1. nfhnuR, 1:1
2. nujh, 1:8; 4:17
3. nrghrh 1:8,11; 5:14
4. brUghng, 2:2
5. baRth, 2:2
6. mfhntU, 4:6
7. mdhgh, 4:10
97
XI. khztfSfhd nff
1. nrghrhUF, brUghngYF ilyhd cw vd?
2. 3:6 trd 5:16 trdJF Kughlhdjhf Uwjh?
3. vwh 2M mfhuYs goa V benfah 7M mfhu kWgokhf tUwJ?
4. fjiu Ff iwUF wF tj f gagLjgoUF bga bga
vd?
5. 5:1 trd FlgL fjfsha Mfh, rfah kf vd brgo mtfis
CFjhf?
6. V nfhnuR Miz jfSF mf KaJt thjjhf UjJ?
7. ``fy Ukz vwh vd? it vwhF benfahF V Kakhditahf
Ujd?
98
benfah - mKf
I. jf bga
E. it V xwhf nrfgld?
1. it xnu tuyhiw TWwd.
2. vbua bkhYs vGJf vif giHa VghL f Uf ntL vw
vz y f xwhf nrfgld vW brhygLwJ. jdh fl f
xwhf nrfgld:
a. ahahgf kW %
b. rhKnt
c. uh#hf
d. ehshfk
e. vwh - benfah
f. vnuah - yg
g. guL a fjf
3. vwh 7-10 mfhuf JtF vwh Ca benfah 8-10 mfhufY bjhlUwJ.
99
f yfgoUwd. nkhRaahit nrj anlhU (mjfhQj mnaha
FG xU jiyt) go yUwh.
III. vtifglJ
IV. vGat
V. fhy
100
4. vJth kfh mbyrhlU rk fhyjtfshf UjhY, j nyaf goa fhya
Ma xUtuh fhyJnfwgo khwgoUfyh (v). benfah 12:26, 27 trdf
``benfah ehf vW FlgoUgJ fhya Ma xUt UUfyh
vgij fhLwJ.
5. vwh benfah vUrny xwhf UgJnghy FlgLsJ. uL btntwhd
uh#hf MSif Ujjhf J Twgliy.
a. ahaukhzij thj, benf. 8:9;
b. vUnry muf uZil bragLj, benf. 12:26, 36.
101
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. ghdghufhu, 1:11
2. rh, 2:1
3. mtf fodhY vd, xU e Vnghdh mtfSila fk oJnghF, 4:3
4. vf Fkhufis moikjdF cgLjntoajhUwJ, 5:5
5. eh v tuij cjnghL, 5:13
6. nkfjg, 9:12
7. rKfjg, 10:32
8. a ngh#dg 10:32
9. Kjf, 10:35
10. gJng xUtid vUrnybkD gRj efuY xgJngiu kw glzfY
FoUfgz, Lfis nghlhf, 11:1
11. nkhnr jf, 13:1
B. Ka egf
1. Mdh, 1:2
2. mnkhadhd bjhah, 2:10,19
3. Xnuhadhd rgyh, 2:10,19
4. muadhd nfn, 2:19
5. Mrh, 11:17
6. vJ, 11:17
7. Kjyh mjrZlh, 13:6
103
vj - mKf
I. jf bga
B. vbua bkh tSila bga mrh vgjhF; UJ bro vgJ j mjkhF (2:7). j
bro jf k rnjhJF milahskhf UwJ (rf. 1:8).
104
D. ngh (. . 393) kW fhnj{ (. . 39:0 Urig ff vj jt ntjhfk
gFahf cWgLjgLsJ.
II. vtifglJ
IV. vGat
B. vtU maiy vgJ bjthf UwJ. bga muritia ewhf mj, bgah Uj
xU juh J vGjgoUfyh.
V. fhy
105
D. ntjhfk ehtirgo ghjh, j jf vwh mfhu 6F 7F il elj
ffis Fgjhf UwJ. j l vwh bfhLF brfSF il 57 ML
ilbt fhzgLwJ. 7M mfhunyna vwh vw kj mKfbragLwh.
106
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. VG ujhf, 1:11
2. bgah nkaUila vG uf, 1:13
3. xU uh#flis wJ, mJ wglhjgoF, bgahF nkahF ca njr rlY
vGjglntL, 1:19
4. mkhd , 2:14
5. Mfha, 3:1, 10; 8:5
6. , 3:7; 9:24
7. Kiu nkhu, 3:10; 8:2
8. ru, 3:12
9. bghbrnfh, 4:11; 5:2
10. IgJ KH caukhd Fku, 5:14; 7:9-10
11. ehf, 9:28-32
B. Ka egf
1. mfhntU, 1:1
2. t, 1:9
3. bkhbjfh, 2:5
4. Mfhadha Mkh, 3:1
108
Phd yaJF mKf
I. vtifglJ
B. ya gf
1. mogil uL btntwhd totf
a. gHbkh tifglJ
(1) FWaJ
(2) fyhrhuahf vjhf Jbfhs ToaJ (bghJthd mDgt)
(3) f Lgit - ghfToa ra thrff
(4) bgUghY Kughil gagLJwJ
109
(5) bghJthf cikahdjhf UwJ; Mdh vnghJ bragLj Ko vW brhy
KoahJ
b. thd tsia bgw, Fl jiyyhd, ya gilf (bgUghY
vGjglit) nah, ur, nahdh nghwit.
(1) jbkh
(2) ciuahlf
(3) fLiuf
(4) thif Ka nff, fis FJ ilgLwd
(5) Jwf tHfkhd iwa gfSF rthLfToatfshf Ujhf.
c. Phd xU bgzhf fgoUwJ:
(1) bgUghY bkhf Phd xU bgzhf fgoUwJ:
(a) Mftkhf:
1) 1:20-33
2) 8:1-36
3) 9:1-6
(b) vkiwahf:
1) 7:6-27
2) 9:13-18
(2) bkhf 8:22-31 trdf, Phd UZo Kj wjjhf kj cU
FlgLsJ; njt mij bfhL kw vyhtiw UZojh (3:19,
20). nahth nkahtha naRit Fl nahth 1:1 trd ``thij vw
brhiy gagLUgjF Jnt dahf njhWwJ.
(3) vahof 24M mfhuY eh ij fhzyh.
2. j ya tif ahaukhzUJ, fjrd fUJ jwghd
tif ntWgoUwJ; J njrJfhf vGjglhk jgltfSfhf vGjgoUwJ.
tuyhWtkhd myJ rkarhghd rh vJ iy. J mogil mwhl, btfukhd,
rnjhkhd, ebyhGf thifJ ghitia xUKfgLJwJ.
3. ntjhfk Phd ya mj to RYUj ehLf yaJF xjjhf UjhY,
cslf ntWgoUwJ. xnu bkahd njt vw mghunk ntjhfk Phd
vyhtWF mogilahf UwJ (ghf, nah 12:13; 28:28; . 1:7; 9:10; r.111:10). (ghnyh
mR, ah myJ khLF v njhJ bjtfshf Ujd).
4. vbua Phd mf ms bratkhdjhf UjJ. mJ nrj btghil mogilahf
bfhouhk mDgtij mogilahf bfhoUjJ. mJ jgl xUt thif
btbgWtJ ghitia xUKfgLaJ (vyh thif: gagahdJ kW rka
rhgwJ). mJ bjf ``gFj czthf UjJ.
5. Phd ya khl gFjit, mDgtij, ftjiy gagLagoah mJ
cyfshajhf, fyhrhu fljjhf fhzglJ. J xUbjt rka cyfghitahf
UJ; J bgUghY FlglhlhY unt Phd btgLjiy ikakhf
bfhoUjJ.
110
B. gogl ya tot tsbgUgJnghy njhWwJ:
1. Ffh beUig RY brhygL uhz fijf
2. M isf tahf tj FLg ghuga
3. mukidia nrjtfsh vGjgL, MjfglJ:
a. jhJ rjfnshL bjhlbfhoUwh.
b. rhbyhnkh bkhfnshL bjhlbfhoUwh (1 uh. 4:29-34; r. 72; 127).
c. vnrah Phd yaij rbrjnjhL bjhlbfhoUwh.
III. nehf
IV. mjfhQjYfhd tf
V. ntjhfk vLJfhLf
A. giHa VghL
1. nah
2. rj 1, 19, 32, 34, 37, 49, 73, 104, 107, 110, 112, 127-128, 133, 147, 148
3. bkhf
4. ur
111
5. cdjghL
6. yg
7. nahdh
B. VWbfhsgl ntjhfk nrfglhjit
1. njh
2. bguh Phd (Ecclesiasticus)
3. rhbyhnkh Phd (Book of Wisdom)
4. 4 kfnga
C. a VghL
1. naR bkhfS ctikfijfS
2. ahnfh Ug
112
vbua fij
I. KDiu
III. totik
A. uhg bys jdJ Lectures on the Sacred Poetry of the Hebrews (1753) ntjhfk fij
rkiygLjgl jid tf vW tiuaiw brUwh. j fij tfis fhLgo
bgUghyhd ed My bkhbgaf totikfgLsd.
1. xUbghUSilait - tahdJ xnu jidia btntW thijf btgLJwJ:
a. rj 3:1; 49:1; 83:14; 103:3
b. bkhf 20:1
c. Vrhah 1:3
d. Mnkh 5:24
2. vilahdit - KugLtij fhLt _ykhfnth myJ Mftkhdij vkiw
ahdij fhLt _ykhfnth tahdJ vkiwahd jidfis fhLwJ:
a. rj 1:6; 90:6
b. bkhf 1:6,29; 10:1,12; 15:1; 19:4
3. bjhFJTWgit - mLj uL myJ _W tf jidia gL TWwd -
rj 1:1-2; 19:7-9; 29:1-2
B. V. jdJ, General Introduction to the Study of Holy Scripture (1899) vbua fijia
MuhJ ghg mLj flij FJ FLwh:
1. milahsahdJ - tha xU c thijF thij mjbfhs Toajhf
ulhtJ cUtf tHfhf UF, rj 42:1; 103:3.
2. VtoyhdJ-tha cf xU Vianghy caU to raij
btgLJwd, rj 19:7-14; 29:1-2; 103:20-22.
3. K KueaKilaJ -bjhl tha f, bgUghY 4 cshd tha tot_y
xnwhblhW bjhlilajhf Uwd - Kj thaK ehfh thaK, ulh
thaK _wh thaK go bjhlilajhf Uwd- rj 30:8-10m
113
C. . . nu jdJ, The Forms of Hebrew Poetry (1915) rkiygLjgl tha fis
FJ Dkfkhf sf bfhLUwh:
1. KGikahd rkiy - Kj tYs xbthU thij ulhtJ t tU xU
thijdh rkiygLjgLwJ - rj 83:14; Vrhah 1:3
2. KGikailahj rkiy; tha f xnu sKilaitahf Ugiy - rj 59:16; 75:6
D. x xGF tot
1. vGJf x (fuJiw ghL - tf KjbyGij myJ filbaGij TLjyh
brhYlhF ghLtif)
2. bkbaGbjh (nkhid - KjbyGJ xtU bjhlaik)
3. vJif (cbuhf kL ir vJif)
4. thijf Ug Ug tUj (brbkh nyil)
5. xnu Xirs thijf (brhbghU irt)
6. nrj Jtf kW Ko (cslfyhdJ)
E. giHa Vgho gy tifgl fij fhzgLwJ. y jiy bghU rgjkhdit, y tot
rgjkhdit:
1. uZil ghl - v. 21:17-18
2. ntiybrnghJ ghL ghl - (ah. 9:27 RofhlgLwJ); Vrhah 16:10; vnu. 25:30; 48:33
3. ehL ghl - v. 21:27-30; Vrhah 23:16
4. FoFnghJ ghL ghl - vkiwahdJ, Vrhah 5:11-13; Mnkh 6:4-7 MftkhdJ, Vrhah
22:13
5. ner ghlf - cdjghL, Ukz - ah. 14:10-18, Ukz ghl - r. 45
6. yg ghlf - (2 rhK. 1:17 RofhlgLwJ; kW 2 ehsh. 35:25) 2 rhK. 3:33; r. 27, 28;
vnu. 9:17-22; yg; vnr. 19:1-14; 26:17-18; ehT 3:15-19
7. ngh ghlf - M. 4:23-24; ah. 15:1-18; v. 16:35-36; nahRth 10:13; ah. 5:1-31; 11:34; 1 rhK. 18:6;
2 rhK. 1:18; Vrhah 47:1-15; 37:21
8. w Mthjf myJ jiytiu Mtj - M. 49; v. 6:24-26; cgh. 32; 2 rhK. 23:1-7
9. kuthj gFf - nyah, v. 24:3-9
10. gRj ghlf - rjf
11. fuJiw ghlf - r. 9,34,37,119; . 31:10Kj; yg 1-4
12. rhgf - v. 21:22-30
13. f ghlf - Vrhah 14:1-22; 47:1-15; vnr. 28:1-23
IV. vbua yaJF mjfhQ tKiwf
114
nah - mKf
I. jf bga
II. vtifglJ
B. J xU ciueil KDiuia (1-2) Koit (42) bfhl mogil fij yhf Uwgoah
J vtifglJ vgij FJ mPf eL thj fhzgLwJ:
1. tuyhW ciueil
2. jJt/iwa fUbghU ehlf to bfhLfgLsJ.
3. xU ctikfij
115
3. ``khl Jg Fj ciuahl vw ghnyha . J y ntisf ``iwtDila
Fj ghnyha vW miHfgLwJ.
a. ghLfis Fj xU fuJiw toyhd gJflis
b. ghLgLgtUF egDF il
c. eg ghuga fnzhl rhghf ngRnghJ, ghLgLgt atf brghf
UgJ nghw uidfis FJ vLJ brhYj
d. vyh uidfS VnjD xU fl khl njh fhuzkhf tUwd.
4. ``xU Foahdt kWiuf vw va
5. ``thifia FJ nrhtilUF xUtDila MJkhnthL xU tHF vw va
. J ``jbfhiyia Fj thj vW miHfgLwJ.
D. j jf gntW tifgl ya tiff csd. VnjD xU F J bghUjkhdjhf
iy.
1. jJ ngRj/jbkh
2. ciuahl trd
a. egf
b. fj
3. ciueil Jtf kW Ko
IV. vGat
A. Ma bga Flgliy.
116
V. fhy
VI. tuyhW d
VII. ya myFf
117
c. _whtJ RW, 22-31
(1) vgh, 22
(2) nah, 23-24
(3) jh, 25
(4) nah, 26
(5) nah Koiu, 27
(6) Ma Fiu (Phdij nghWj, Phd ), 28
(7) nah jbkhf, 29-31
3. vT Fiuf, 32-37
a. ciueil, 32:1-5
b. fij, 32:6-37:24
VIII. Ka raf
118
IX. brhf kW/myJ brhbwhlf, Ka egf:
A. brhf kW brhbwhlf
1. cjk, 1:1; 2:3
2. njtu, 1:6; 2:1
3. XL, 2:8
4. ghjhs, 7:9; 11:8
5. ehz, 8:11
6. mffh, 9:13; 26:12-13
7. euf, 26:6; 28:22; 31:12
8. F bghU, 33:24; 36:18
9. ahjh, 3:8; 41:1
10. bfnkh, 40:15
11. njt iHyhjJ
B. Ka egf
1. Hf u,, 1:3
2. rhjh, 1:6
3. rnga, 1:15
4. fnja, 1:17
5. rt tyt (Shaddai), 6:4,14; 13:3; 22:3,26
6. vT, 32:2
X. njr tiuglYs lf
1. C, 1:1
2. njkh, 4:1
3. Vnjh
119
rj jf - mKf
I. jf bga
A. vbua bkh j jiy ``J ghlf myJ ``Jf (Tehillim) vgjhF. gy rjf
ygfshfnth myJ FiwTW ghlfshfnth Uwgoah j jiy aghf UwJ.
II. vtifglJ
120
3. unt ghl, v. 21:17-18
4. bjbghuh ghl, ah. 5
5. mdh ghl, 1 rhK. 2:1-10
6. ahnr jfUJ ij ghl, 2 rhK. 1:17-27
D. _W Ka totf:
1. J rjf - fjiu Jngh, fjiu ghLnth, vw brhfSl it
JtFwd.
2. yg rjf - fjhnt, vW miHJ it FiwTWjiy bjwd myJ
zg Lwd.
3. Phd rjf - Phd ya tifglit.
IV. vGat
121
2. Mnyhrid rf 38M (lhk) Mjh 139M rjij, bknrnj 110M rjij
vGajhf FLwJ.
D. brLuh rjfis vnuah, vnrna, Mfh, rfah Mnah vGajhf FLwJ (112,
126, 127, 137, 146-149)
V. fhy
122
c. 26 rjf jhJ vGaitahF.
d. njt 44 Kiw ahnt vW 43 Kiw Vnyh vW FlgoUwh.
e. ma urid clha ntisahf Ufyh.
4. jf 4 - rj 90-106
a. rjf 101, 103, jhJ
b. rj 90, nkhnr
c. kw rjfis vGatf bga bjahJ
d. ahnt vw brh 104 Kiw, Vnyh vw brh 7 Kiw gagLjgLsd.
e. ghnyha jhFj clhd ntisahf Ufyh.
5. jf 5 - rjf 107-150
a. rj 119 njtDila thijia Fj l fuJiw ghlyhF.
b. ahnt 236 Kiw, Vnyh 7 Kiw gagLjgLsd.
c. rjf 146-150 J rjfshF; it fjiu Jf vw brhfnshL
JtFwd.
d. mnefkhf njtDila tUfhy Mthjfis Fj eifia btgLjyh.
124
2. SHIGGAION myJ SHIGIONOTH 7M rjY MgT 3M mfhuY
gagLjgLsJ. J ygiy btgLJ JfkhF. J mfkhf cztagL
fij totij bfhoUwJ.
3. NEGINOTH MgT 3:19 trd 6 Kiw gagLjgoUwJ. eu thaf
gagLtJtjfhf vgJ j mjkhF.
4. SHEMINITH UKiw gagLjgoUwJ. vlhtJ eh ghlgLtJ vgJ j
mjkhF. J mnefkhf MFu ghlglyh (ghf, 1 ehsh. 15:21).
5. ALAMOTH ehF Kiw gagLjgoUwJ. J bg Fuiy FwJ (ghf, 1 ehsh.
15:20).
6. MECHILOTH xUKiw gagLjgoUwJ. fhW thaf gagLJtJ vgJ
j mjkhF.
7. GITTITH _W Kiw gagLjgLsJ. du gagLjgLtJ vgJ j
mjkhF.
8. Fghd ntisfSfhf irfgL gy rjf csd, r. 9, 22, 45, 53, 56, 57-59, 60, 62, 69,
75, 77, 80, 88
A. brhf kW brhbwhlf
1. bjJbfhlh (kadosh) 4:3
2. eif (emeth 4:5)
3. cKila tia britgLJ 5:8
4. Uig (hesed) 6:4
5. kdU 7:12
6. kDFkhu, 8:4
7. u, 9:13
8. F, 9:15
9. ghu, 11:6; 75:8
10. , 15:2
11. nfU, 18:10
12. khfSila fhf, 18:33
13. g, 19:14
14. L, 22:18
15. kuz U gsjhF, 23:4
16. ckJ brilf Hny, 57:1; 91:4
125
17. uL, 69:11
18. tjf, 69:28; 139:16
19. rWfyhd lf, 73:18
20. JkhfUila bfhf, 75:10
21. nkilf, 78:58
22. uhfh, 89:10
23. rfng, 118:10,11,12
24. _iyF jiyf, 118:22
25. gl bfhf, 118:27
B. egf
1. nridf fj, 24:10
2. baJ, 62 KDiu
3. knty, 83:5
4. bknrnjF, 110:4
X. njr tiuglYs lf
1. nah, 2:6
2. ghrh, 22:12
3. fhnj, 29:8
4. vnkh kiy, 42:6
5. nyh, 78:60
6. jhngh kiy, 89:12
7. ghfhngnah, 106:28
126
bkhf - mKf
I. jf bga
B. lhko, ghgh guh 14M, Phd yaf tir rj, nah, bkhf vW brhYwJ.
1. nah jfij vGat nkhnr
2. rj jfij vGat jhJ
3. bkhfis vGat vnrah
II. vtifglJ
B. bkhf gntW tiff Uwd (ghf, Clyde Francisco, Introducing the Old Testament, p.
265):
1. tuyhW bkhf - flj fhy fbgwitahf, ugykhditahf Uj bkhf.
nghJ mit ahtU mjitahf MoUwd.
2. cUtf bkhf - it fhafis xL uL t thrffshF:
a. ``nghw vW FL xL thrff
b. Kughil gagLJ thrff
3. Lfij - _isia gagL uhd fhafSF il fLoj
4. ctik bkhf - skhd, mf tufis bfhl xL myJ KugL thrff
5. nghF bkhf - it muR CaJnfh myJ jiyik bghWfhfnth
isPfSF gaf cjahf UF raf.
127
IV. vGat
V. fhy
VI. tuyhW d
VII. ya myFf
A. jiy, 1:1-6
128
D. rhbyhnkh bkhf (KugL uiltf), 10:1-22:16
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. bkhf (mashal), 1:1
2. Phd (hokmah), 1:2
3. fjUF gagLj, 1:7
4. PhdkhdJ btna W TLwJ, f rjLwJ, 1:20
5. ngijf ... jidfhu ... kpd, 1:22
6. ma bg, 2:17
7. mJ jid miljtfSF tUr, 3:18
8. fjUF mUtUghdt, 3:32; 17:15
9. c Ju CWw #yij ghdgQ, 5:15
10. izgLj, 6:1
11. ngah (belial), 6:12
12. fj jkJ iafSFK tKj vid jkJ t Mahf bfhoUjh, 8:22
13. ghjhsK m fj ghitF uarkhUf, 15:11; 27:20
14. g (Goel), 23:11
15. to, 28:8
129
16. cgnjr tha (massa), 30:1; 31:1
B. Ka egf
1. vnrah kD, 25:1
2. MT, 30:1
3. <na, Cfh, 30:1
4. nyKnt, 31:1
130
ur - mKf
I. jf bga
II. vtifglJ
131
IV. vGat
E. ghgh guh 15M vnrah kjf bkhf, ur, cdjghL fis vGdhf vW
brhYwJ. Mdh mtf j fis bjhFjhf vgnj rahf UF.
F. Qoheleth vgJ xU bgauhfnth myJ glbgauhfnth Ufyh. Mdh itf fhuzkhf mJ
gl bgauhfnt Ufyh:
1. 7:27 kW 12:8 trdf mgo FlgLsJ,
2. J gjia FF xU bggh brhyhF; Mdh Mgh idbrhfis
gagLJwJ.
3. J j jf VG Kiw kLnk fhzgL mtkhd gjkhF.
V. fhy
132
C. W tot fhya fhyij RofhLwJ:
1. vbua vGJ eil iwUF tj fhyflij nrjJ. Mdh . K. 400-300F
KijajhF.
a. munka thijfS btghLfS
b. vbua bkh tot
2. . K. 600-400 fhyflij nrj ngnfa Phd ya jF iz
fhzgLwJ.
3. . K. 180 vGjgl bguh vGjha vahof ijFj rh
Ff fhzgLwd.
4. rhfl RUf ur gy a gFf fhzgLwd (4Q). it . K. ulh
whil nrjitahF.
VI. ya myFf
A. brhf kW brhbwhlf
1. vyh khia 1:2
2. NaDF nH 1:3
3. mf Phdny mf rL 1:18
4. MY mtfbsyhUF xnujkh rgwJ vW fnl 2:14
5. cyfij mtf csny itUwh 3:11
6. njt mtfis nrhwhbuW . . . 3:18
7. ...UwjhUila iyikiaghY D wthjtDila iyikna th... 4:2-3
8. njtDF gaU 5:7
9. gza gzdh Uailtiy 5:10
10. d khdhuhnj, cid mf Phkhfhnj 7:16
11. gLFia btLwt mny Gth 10:8
12. c Mfhuij jfnk nghL; mnef ehfSF m gyid fhgh 11:1
B. Ka egf
1. ur 1:1
2. fhtyhf 12:3-4
134
3. xnu nkg 12:11
4. v kf 12:12.
135
cdjghL - mKf
I. jf bga
II. vtifglJ
136
3. ghugakhd Ukz ghlf - j jfJF . K. 600I nrj a ner fijfSF
il mfkhd xWik fhzgLwJ. kztho, kzthsD xUtiubahUt fGwhf.
xUtiubahUt uh#h kW uh vW miHJbfhSwhf. va ner ghlf
negt rnfhj vW miHfgLwh (4:9-10,12; 5:1-2). ciks khl mig nghW
gogl ghlf uhjd ka H eF magoUjd.
4. ehlf
a. j jf gy eoff eofToa ehlfkhf UwJ:
(1) uh#h,
(2) tlfa uhkJ bg,
(3) tlfa cq ner,
(4) nrJ ghLj (vUrny Fkhuf).
b. Kjyh mfhuUJ ehlfJF vLJfhLfis Twyh:
(1) tr. 2-4M, kztho
(2) tr. 4-c, nrJ ghLj (ghf, 2:7; 3:6-11; 5:9; 6:1,13; 8:5,8)
(3) tr. 5-7, kztho
(4) tr. 8, nrJ ghLj
(5) tr. 9-10, kzths
(6) tr. 11, nrJghLj
(7) tr. 12-14, kztho
(8) tr. 15, kzths
(9) tr. 16-17, kztho
c. tlfa ner Fj bfhif itfis mogilahf bfhlJ:
(1) ner MLfis bjhlJ brY nkg vW miHfgLwh.
(2) j jf vUrny my, tl KowJ.
(3) mju FiwbrhygLwJ, 6:8-9.
d. nuf ifbaGJ uahd Sinaiticus kztho kW kzthsid FF xbthU
jiyF j jiyig bfhoUwJ.
5. ctikfij - j bfhif thijF thij mjbfhStij, cUtfkhf mj
bfhStij izJ brhYwJ. J khl ghYz rnjhij, xU jhu
Ukz cwit ukhf vLJbfhSwJ. vwhY J untnyhL bjhlila mj
Ugij fhwJ.
6. thijF thij mgona mjfhgJ - J njtdh bfhLfgl khl ghYw
Fj mrfis cWgLJwJ. J jf thijfis mgona vLJbfhSwJ.
mj fhQj mnahah FGit nrj nkhRtahit nrj anlh j fUij
btgLUwh.
C. j jf Phd yaJF f wj vLJfhlhf uhlhY, J isPfSF
gWFgo bragoUfyh. J xU jhu Ukzij Fj ebyhGf mrij
tWJwJ. bghUjkhd ntis, bghUjkhd egnuhL ghYw bfhSt gRjij,
mHif J btgLJwJ.
IV. vGat
137
4. aahf ghyd, ah, mugh cgl nahjhDF mwYs lf itfis
Ma FoUwh. J rhbyhnkh uh#h a viyfis ugwJ.
5. rhbyhnkh jdJ sta fhj ghlfis (cdjghL), ka ta bkhfis
(bkhf), Kta vyh fhaf khiaia FJ (ur) vGdh vW
uf brhYwhf.
C. rhbyhnkh vGjiy vgjF Mjuthd y fhuzf:
1. rhbyhnkh cdjghL vw jiyF go mj bfhsyh:
a. rhbyhnkhdh vGjglJ,
b. rhbyhnkhDF vGjglJ,
c. rhbyhnkhid FJ vGjglJ,
d. rhbyhnkh eh vGjglJ,
e. rhbyhnkh eilgo vGjglJ.
2. j jf vUrny mju my tlfa unt KotilwJ (7:10-13).
3. xU jhu ghYw eikia, cdjij, rnjhij j jf cWgLJwJ.
mJ rhbyhnkh thifF bghUjkhdjhf iy.
4. rhbyhnkh ur 1-2 mfhufSF ya eilia bfhLjJnghy cdjghL YF
bfhLUfyh (E. J. Young, An Introduction to the Old Testament, p. 268).
V. fhy
B. tuyhW d:
1. rhbyhnkh eh:
a. mfkhd kidfis kzJbfhS uh#h mfhu,
b. nrJ ghL mju bgf,
c. gutyhd a lfis Fj m (Uff kW jhtufis Fj m).
d. vUrny rkhahF Kghf unt jiyefuhf Uj rhF izahf
FlgLsJ (c), 6:4.
2. jf W tot:
a. fhya vbua bkh gagLjgl bggh bjhl brh (ghf, 1:12; 2:7)
b. munka kW nuf bkhUJ fltha brhf gaghL
(1) guR
(2) njhl
(3) kr
(4) gLif
C. jnghija zfilna fUJ ntWghL fhzgLwJ:
1. . n#. v - rhbyhnkh eh
2. l. v~. Miu - . K. Ijh -ehfh whL.
3. M. nf. Ahr - W tot iwUF rnw K bfhLfglJ.
138
VI. ya myFf
VII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. btisnghs 1:13; 3:6; 4:6,14; 5:1,5,13
2. Wef, 2:15
3. uhfhy ga, 3:8
4. uh#f...kWkidahof, 6:8,9
5. jhp gH, 7:13
6. Kiu, 8:6
7. mt xU k, 8:9 (4:12)
B. Ka egf
1. uh#h, 1:4b, 12
2. eh fWghUjhY mHfhUnw, 1:5
3. c kijia vnf nkJ..., 1:7
139
4. eh rhnuh nuh#h, gsjhFf ZgKkhUnw, 2:1
5. vUrny Fkhuf, 2:7
6. fhtyhs, 3:3; 5:7
7. Nyna, 6:13
X. njr tiuglYs lf
1. vnf, 1:14
2. rhnuh, 2:1
3. gndh, 4:8
4. vnkh kiy, 4:8
5. rh, 6:4
6. nyah, 6:5 (nyah kiy, 4:1)
7. jkF, 7:4
8. fnk kiy, 7:5
140
giHa VghL fjrd - mKf
I. KDiu
A. Jtf thrff:
1. fjrdJF vgo mjfhgJ vgJ FJ Rthr rKjhadilna fUJ ntWghL
fhzgLwJ. kw rafis FJ xU giHikthj KoF tUjhY, whL
fhykhf jF vj Ko vlgliy.
2. giHa VghL fjrd gy eF tiuaiwbragl flf Uwd:
a. murhSifF Kija fhy:
(1) fjf vW miHfgl jgltf
(a) Mufh - M. 20:7
(b) nkhnr - v. 12:6-8; cgh. 18:15; 34:10
(c) Mnuh - ah. 7:1 (nkhnrfhf ngat)
(d) ah - ah. 15:20
(e) vjh, nkjh - v. 11:24-30
(f) bjbghuh - ah. 4:4
(g) bgayhj - ah. 6:7-10
(h) rhKnt - 1 rhK. 3:20
(2) xU FGthf fjfis Fj F - cgh. 13:1-5; 18:20-22
(3) fjf Tl - 1 rhK. 10:5-13; 19:20; 1 uh. 20:35,41; 22:6,10- 13; 2 uh. 2:3,7; 4:1,38;
5:22; 6:1, nghwit.
(4) fj vW miHfgL nkah - cgh. 18:15-18
b. vGjhj fjf (uh#hl ngRwhf):
(1) fh - 1 rhK. 22:5; 2 rhK. 24:11; 1 ehsh. 29:29
(2) ehjh - 2 rhK. 7:2; 12:25; 1 uh. 1:22
(3) mah - 1 uh. 11:29
(4) baT - 1 uh. 16:1,7,12
(5) bga Flgliy - 1 uh. 18:4,13; 20:13,22
(6) vah - 1 uh. 18-2 uh. 2
(7) fhah - 1 uh. 22
(8) vrh - 2 uh. 2:8,13
c. vGitj fj (tf uh#hl kL kflK ngRwhf): - Vrhah -
kah (jhna ju)
B. ntjhfk brhf
1. Roeh = PhdZofhu, 1 rhK. 9:9. Nabi vw brh Vgl khwfis eh ghnwh.
Roeh vw bghJthd brhYF ghgJ vgJ mjkhF. j eg njtDila tfis,
lfis JbfhoUjgoah, xU fhaij Fj njtDila jij mgo
tiu fyjhnyhjhf.
2. Hozeh = PhdUZofhu, 2 rhK. 24:11. J mogil Roeh F izahd brhyhF.
``ghgJ vgJ j ntbrhyhF. fjfis Ff j brh gagLjglJ
3. Nabi = fj, mfhoa idbrhyha Nabu vw brhUJ tjJ. miHj
vgJ j mjkhF. mua bkh Nabaa = mj. xU fjia Ff J
mfkhf ntjhfk gagLjgLsJ. 300 KiwfSF nk J gagLjgoUwJ.
Mnuh _ykhf nkhnr ghnthDl ngRtJ Fj fj t_y ij rahf
JbfhSnwh (ghf, ah. 4:10-16; 7:1; cgh. 5:5. fj vgt njtDfhf mtUila
kfl ngRwh (Mnkh 3:8; vnu. 1:7,17; vnr. 3:4.)
4. 1 rhK. 29:29 trd fj bghWig Ff _W brhfS gagLjgLsd;
rhKnt - Roeh; ehjh - Nabi fh - Hozeh.
5. ish ha - elohim, vw brhbwhlUF njtkD, vgJ mjkhF. njtDfhf
141
ngRgtiu J FwJ. giHa Vgho j brh ``fj vw cz 76 Kiw
gagLjgLsJ.
6. fj vg My brhyha prophet nuf bkhUJ tjJ: (1) pro = Kdh
myJ xUtUfhf; (2) phemi = ngRj.
IV. fjrd gf
143
E. MfS bgfS fjahf fjfshf miHfgLwhf
1. ah - ah. 15
2. bjbghuh - ah. 4:4-6
3. cjh - 2 uh. 22:14-20; 2 ehsh. 34:22-28
F. RYUj ehLf fjf mtfSila FbrhYjiy itJ cWgLjglhf.
Mdh unt j njfSF Mshdhf:
1. iwa nj - fjUila ehk
2. tuyhW nj - f rahf Kdj.
VI. fjrdJF mjfhgjfhd tKiwf
144
Vrhah - mKf
I. Jtf thrff
A. kw fjfisl Vrhah a Vgho mfkhf nknfhshf FlgLwh (411 KiwF
nkyhf). mtUila br itfis FjJ:
1. xnu njt
2. xnu cyf
3. xnu Rthr.
B. Vrhah mjjkhf nkahitFJ mgtuhf Uwh:
1. nrj isf, mfhu 7-14,
2. jhrDFa ghlf, mfhu 42:1-9; 49:1-7; 50:4-11; 52:13-53:12,
3. tUfhya nkah uh{a (J f), mfhu 56-66
C. E. J. Young, jdJ An Introduction to the Old Testament, go brhUwh:
1. Vrhah jf giHa VghL fjrdf f nkikahdJ vW rahfnt
ffgoUwJ g. 168.
2. unt vyh fjfisl Vrhah njtDila ijia fhyfSfhd mtUila
lij KGikahf JbfhoUjh g. 171
3. giHa Vgho mtUila MFa csit vtU riy g. 172
II. jf bga
A. fjrdij mjt bga j jf miHfgLwJ.
B. ``ahnt u myJ ``ahnt uwh vgJ j bga mjkhF. iah vW Ko
vj brhY ahnt RUfkhF.
IV. vtifglJ
A. Vrhah vGJ w vyh giHa VghL fjfis ajhf UwJ. mtUila
thij ufS, fij khik iwjitahf Uwd. j jf bgUghY
fij to UwJ.
B. Vrhah KGtij xnu ntis thgJ fodkhF. j jfJF RUf tiuaiw brtJ
fodkhF. Vbdwh Vrhah xU vGjhsnuh myJ Manuh my mt xU urahth.
mtuh ngrgl brf jf bfhLfgLsd. y ntisf it itf _ykhf
izfgoUwd:
1. fUbghU _ykhf
2. ehtir_ykhf
3. uhjd ka H fyhrhu gf_ykhf (J ekJ fyhrhu gfUJ
ntWgljhF).
145
IV. vGat
A. vGat Fj j fnzhl:
1. lhko ghgh guh 15m vnrah mtDila kjU Vrhah, bkhf, ur, cdjghL
fis vGdhf (mjhtJ, rbrjhf myJ bjhFjhf) vW brhYwJ. KG
jfK fj vGajhF vW J RofhLwJ.
2. bg uh . K. 185 vGjgl vahof 49:17-25 trdf Mnkh Fkhudha
Vrhah, iy vGdh vW FoUwh (1:1; 12:1; 13:1).
3. 2 ehshfk 32:32 trd Vrhah jrdij, jF izahf uh#hf jfYs
gFia (2 uh. 18:19-20:19) cWgLJwJ.
a. vUrny brtjuhd uf FLgij nrjt Vrhah. cah uh#h rnfhj
kfdhf Ufyh.
(1) Vrhah vw bga WYs iah, vw brh ahnt vg RUfkhF; jh
mur Fyduh jgl Kiw J gagLjglJ.
(2) Vrhahth f vjhf muritF bry KojJ. mJ FLg bjhl fhuzkhf
Ufyh.
(3) ghf, lhk, Meg. 10b
b. fjahdtis kzJbfhlh (8:3)
(1) KjFkhu bga, a-#h], vgjhF ahUgtf Uthf
vgJ j mjkhF.
(2) ulhtJ Fkhu bga, knf-rhyh-mZ-gh (8:3) vgjhF. M
bfhis bfhLnghfgL vgJ j mjkhF.
c. Vrhah giHa VghL fjf l fhy Cabrj xUtuhf Uwh. t
jh nahjh MSifUJ (. K. 742-735) vnrah MSif tiu (. K. 715-
687) Ca brUfyh. kdhnr MSifYTl (. K. 687-642) t UUfyh.
kdhnr . K. 696UJ cl MSifbrUfyh.
d. 2 ehsh. 26:22 trd Vrhahit FLkhdh, Vrhah mfhutkhd muR vGjuhf,
mur gntLf fhghsuhf UUfyh.
e. t kdhnr MSif fhy ugjh ulhf btlgL, bfhiybraglh
vW ghuga TWwJ.
4. . . 110I nrj nkhr bg rhKnt bffhoyh Vrhah 1-39 tiuyhd mfhufis
vGdh vW, 40-66 mfhuf ulhtJ Mya fhyY (bga fhyfl . K. 538-
430) vGjgld vW brhUwh.
5. bg vwh (. . 1092-1167) bffhoyhit g, 40-66 mfhuf Vrhahth vGjgliy
vW brhUwh.
B. vGat Fj ed mPf fnzhl
1. ij Fj tuyhW RUf j fhzgLwJ: R. K. Harrison vGa Introduction to
the Old Testament, Eerdmans, 1969.
2. vGatf Ut Ujhf vgij cWgLJ fhuzfis Fj thjij j
fhzyh: S. R. Drivers vGa Introduction to the Literature of the Old Testament, kWg,
1972.
3. mfhuf 1-39 kW 40-66 mfhufSF il UFgoahf vj vbua myJ
nuf (brLth) ifbaGJ u fhliy.
a. rhfl RUf 33M mfhuJF wF uL t l lgLsJ. J 39M
mfhu my, j l Ufyh vgij fhLwJ.
b. 1-33 kW 34-66 mfhufSF il izahd totik Ugij eh fhzyh.
j uil totik vGat brhj fhy kW tUfhyij mogilahf
bfhoUfyh. vbua fjfis bghUjtiu (ghf, vnrna, jhna,
rfah) J bghJthf fhzgLwJ.
4. vjid ng vGdhf, vj l gJ vgJ FJ ed mPfilna vj
fUbjhWik fhzgliy.
146
C. Vrhah IakhdJ vgjF y fhuzf
1. Vrhah uL gFfY giHa Vgho ntW vF fhzglhj 25 gjf fhzgLwd
(NIV, Intro. to Isaiah, p. 1014).
2. unt gRj vw brhbwhl 1-39 mfhuf 13 KiwfS, 40-66 mfhuf 14
KiwfS tUwJ; Mdh kw giHa VghL f MW Kiw kLnk tUwJ.
3. naR, nahth 12:38,40 trdf Vrhah 53:1 kW 6:10 trdUJ nknfhis vLJ
brh uLnk Vrhah brhdjhf FoUwh.
4. Vrhah 40-66 mfhufis nrj gy gFf Vrhahth vGjgld vW j ntjhfk
gFf FlgLsJ: k. 3:3; 8:17; 12:17; fh 3:4; 4:17; nahth 1:23; mnghjy 8:28
nuhk 10:16-20
5. 39M mfhu UwJ vW FL vj ifbaGJ u iy (MT; DSS).
6. 6M who kbwhU Vrhah Ujh vgij FJ vj tuyhW F iy. M.
nf. Ahr jdJ Introduction to the Old Testament, go FLwh:
gbjhgjh who W ya eil Fj thjf eilKiw Ujd.
Mdh nghJ uhjd ka HF bkhfis FJ eh Dkfkhf mUwgoah
it KaJtij HJld. ya M Fj uh~-btAhr bfhifia
gWwtf ntjhfk vGjhsfis bghUjtiu eil vj KughL
fhzgliy vW brhYwhf. xUtuh vGjglitfis ftdkhf MuhnghJ
mtUila ya eil FJ eh mJbfhs Ko. Mdh j mogil xU gF xnu
Mauh vGjgljy vW wff KoahJ vw KoF mtf tUwhf g. 776
D. Vrhah iy gy vGUfyh vW brhYtjF y fhuzf:
1. 40-66 mfhuf Vrhah vw bga Flgliy.
2. 40-66 mfhuf Vrhah tuyhW dF bghUtuiy.
3. Vrhah itfis FLt fy fhzgLtJnghy njhWwJ:
a. mah Mu, iwU, mtf aha
b. ghnyh Mu, iwU, mtf aha.
4. gy vGUfyh vW brhYtjF y fhuzf Uwd:
a. tuyhW d khw
(1) MuF Kdh jh, 1-39
(2) iwU, 40-55
(3) iwUF d jh, 56-66
(4) Vrhah 1-39 mfhuf Mya xUnghJ HhJ vW Flgl ntis 40-
66 mfhuf mJ Vbfdnt GUwJ. vGat iwU UgJnghy
njhWwJ.
b. njtdh bjJbfhsgltfis Fl btntwhd gjf:
(1) nkah FHij
(2) ghLgL jhr
(3) unt goahf -:
(a) kid (50:1)
(b) fjUila Cafhu (54:17)
5. nghija giHikthj mPf:
a. . n#. v 56-66 mfhufis FJ go TWwh: Mahdtuh teljgl
xU Ma nj gF mogil fUbghUf mogil Vrhah Tlij
nrj gntW fjf fjrdfis bjhFUfyh g. 188
b. . M. nf. Ah go FoUwh: kw fjrd vGJfisnghy skhd
Vrhah gy ntisf bfhLfgl brf ulhf Ufyh. kw bga giHa
VghL fjrdfisnghynt J fUjgoUfyh. goUFnghJ xU
Ma gil fhy btntwhd flf vGjglitfis xnu eil myJ
ya btghL vg mogil Muha KoahJ. j fjrd Kj
tha J xU uL vgjF Mjhukhf UwJ. Mnkh Fkhudha Vrhah cah,
nahjh, Mfh kW vnrah fhyf jhit FJ vUrnyik FJ
147
fl jrdf j uo bfhLfgLsd. kw uLfisnghynt J
ilj fjrd brf kW urff bjhF vgJ bjwJ. Vrhah
j jf ulglhj Dkfkhd tufis bfhLUfyh. 2:1 kW 13:1
trdf Fj FfUJ J xU uL vgJ bjthwJ. it Vbfdnt
ulgl fjrd brfis Flyh. (g. 780).
6. 40-66 mfhuf ya eil 1-39 mfhufUJ ntWgoUwJ.
E. vGatiu Fj Kothd Ff
1. Vrhah giHa VghL jf vgo nghUF to tjJ vgij FJ
gags mPf nghJ fUJ ntWghL bfhoUwhf (ghf, DSS kW MT).
mJ VtgL vGjglJ vgij, ahnt gig nehffis btgLJt
mj egfjikiank eh tWj ntL.
2. Vrhah _ykhf njtDila cikahd btghil kWF vj mDkhdfis eh
wff ntL. KdF fjrdij wfgij, giHa Vghileh
rkfhya kj kW tuyhW br kLnk vW FiwJ kLtij eh jf
ntL.
VI. fhy
A. Vrhah vlhtJ whL fjf xUt.
1. ulh babuhbgah MSif fhy (. K. 786-640) tlnf Cabrj nahdh, Mnkh,
Xah
2. bjnf Vrhah kW fh
B. t . K. 760I mLj MLf wjh; cah kj Mo . K. 742 fjahdh (6:1).
j cah mrah vW miHfgLwh (. K. 783-742).
C. cah fil MLfUJ (. K. 783-742) nahjh (. K. 742-735), Mfh (. K. 735-715),
vnrah (. K. 715-687) kW kdhnr MSiffhyYTl (. K. 687-642) Vrhah Ca
brUwh.
D. j gy jh uh#hf MSif fhy fj bfhLj brf kW urff
uL vW M. nf. Ahr brhUwh. fj kuzJF wF . K. 630 it
bjhFfgL rgLjgoUfyh.
VII. tuyhW d
A. vlh whL fjf
1. ntjhfk tuf fl gFf bfhLfgLsd:
a. 2 uh#hf 14:3-17:6 e. Xah
b. 2 ehshfk 25-28 f. Vrhah
c. Mnkh g. fh
d. nahdh
2. Xah njtDila kf ufhuhjidF moikgoUjij fhzyh:
a. 2:16, mfhy vid ghfh vW brhyhk
b. 4:12-13, . . . cf Fkhuf ntjdK, cf kUkfkh grhuK brwhf
c. 4:17, vuhp uffnshL izUwh, mtid nghfL
d. 13:2 kD fWFoia KjLwhf! (rlF)
3. rKjha d
a. unt, jh UtUF J bghUshjhuahf brghdjhf, uhQtahf
thfK bfhl fhykhF. Mdh brtjf kLnk j brdh
gadiljhf. ViHf Rulglhf. xLFtJ kbwhU ufnghy MlJ!
b. unt kW jh rKjhaahd ujikF brF gy fhuzf
csd:
(1) tlnf ulhtJ babuhbgah (. K. 786-746) kW bjnf cah (. K. 783-
742) l fhy, brghd MSif.
148
(2) . K. 802 maf _wh Mjh-uh ahit njhfoj.
(3) untYF jhF il rilyhkUjJ.
(4) tlUJ bjfhf ghyd tahf brw thg ghij tNj
tf fhuzkhf Jjkhd bghUshjhu ts clhaJ. brtjf
Dkfkhf tsbgwhf.
c. ulh babuhbgah MSif fhyij nrj rkhah fbtL j fhy
rhbyhnkh MSiffhyijnghy thf mik fhzglJ vW bjwJ.
jdh UgtfSF yhjtfSF ilna s mfjJ.
d. brtjf neikyhj iyia ``rKjha fj vW miHfgL Mnkh
Uwh. tHFgtf yr thaJ, vilff bghahditahf
UjJ untY jhY fhzgl CHYF vLJfhlhf UjJ.
4. rka d
a. J btaufkhd rlFf mfkhf fhzgl ntisahF, bkahd Rthr
fhzgliy. fhdh ufhuhjid unt rka CLWUjJ.
kf uffis tzbfhL ahntia tzFtjhf Tdhf. njtDila
kf muaahf Tlf nrjgoah w#h tghoY braghLfY
nrJbfhs nejJ.
b. 2 uh. 17:7-18 trdf unt uf tghL bjthf vLJ brhy
goUwJ:
(1) trd 8 mtf fhdha tghLfis gdhf.
(a) mUtUghd cwfis bfhl tghL (ghf, ny. 18:22-23)
i) nkilf, tr. 9,10,11
ii) iyf, uf njhf (ghfh), tr. 10,16
iii) tr. 16, thj uf myJ kuf. ghfh njtijfis tglhf.
(b) Fnfl, tr. 17. ny. 19-20 kW cgh. 18 mfhuf J Fw vW
brhygoUwJ.
(2) tr. 16, mtf bjhlJ uL bghfWFofis tglhf. ahntF gyhf
Kjyh babuhbgah itfis jhY bgnjY Wdh (1 uh. 12:28-29).
(3) tr. 16, mtf ghnyh thd nridia tglhf - Na, ru, eruf,
eru klyf.
(4) tr. 18 mtf ngnfa mbjtkha nkhnsFF jf Rfis
flfgdhf. (ghf, ny. 18:21; 20:2-5). j braghL nkhnsFvW
miHfglJ, J bjt bga my.
c. ghfh tghL (ghf, W.F. Albright vGa Archaeology and the Religion of Israel gf
82Kj)
(1) fh ilj ghfh uhznk ekF Mjhukhf UwJ.
(a) ghfh kJ cg bjtkhf UjJ. mt nkhodh njhfofgL,
ghjhs jsglh. vyh cU KoF tjJ. Mdh bg bjtkha
mdho cjnahL xbthU trjfhyY ghfh nkhil njhfowh. t
fUts bjtkhf Ujh.
(b) t Ahjh vW miHfglh.
(2) V fhdha jiyik njtijahf UjhY, ghfh ugy fhuzkhf t
mtDila lij oJbfhlh.
(3) U uh#h Fkhuahf Uj narng _ykhf unt U ghfh tghL
guaJ. c mtis jdJ Fkhu MfhF kzbrJitjh.
(4) unt ghfh cqUj nkilf tzfglh. xU cajgl f
mtDF milahskhf UjJ. mbuh tDila njtijahf Ujh. t
UrJF milahskhd xU brJfgl fg tSF milahskhF.
d. gyjkhd ufhuhjid FlgLsJ.
(1) ahntF gyhf MuhFgo Kjyh babuhbgah bgnjY jhY Wa
bghfWFof.
(2) cq nkilf U fUts bjtK njtij tglglhf.
149
(3) mj ehf mua Tlf fhuzkhf ufhuhjid njitahW.
5. vlh who mah kW ghnyh ghyd jhf isFgo brj
jhFjf RUf:
a. mah il-IuhJ nguu vGnghJ ehF vlh whL fjf
Jol braglhf. njt jkJ kfis, Fghf, untiy ahaFgo j
bfh^ukhd kfis gagLdh.
(1) . K. 735 nahjhid flJ mua kW uhQt Tl cUthfglJ. J
``i[nuh v~ukho vW miHfglJ. mahF vuhf jfnshL nrJ
nghLgo ah, untY jhit beUdhf. Mdh Mfh cjnfh
xU fojij mahF mDdh. Kj tYthd ma nguurdha _wh
yhnyr (. K. 745-727) uhQt miwTtiy VW ahit jhdh.
(2) d unt mah bghik uh#hthf Uj Xah (. K. 732-722) vJ
fyf brJ v cjia ehodh. Ijh rkdhrh (. K. 727-722) untJ
nghlh. untiy mlFtjF Kghf mt kJnghdh. Mdh mtDF
dh tj ulh rnfh (. K. 722-705) . K. 722 unt jiyefuha
rkhahit ojh. . K. 732 _wh yhnyr gyhuzfhndhiu
mahF ehLflaJnghy nghJ 27000 unty mahF ehLflj
glhf.
b. Mfh (. K. 735-715) kuzJF wF nahjh ehLfS vJ nrJ mahF
vuhf Tlahf nrjhf (. K. 714-711). J ``mnjh fyf vW miHfglJ.
mah kWgokhf gilbaLjnghJ jh gy glzf mfgld. Jtf
vnrah j TlF Mju bjjhY, wF Mjuit ybfhlh.
c. . K. 705 mah tyikahd uh#htha ulh rnfh kiwF wF
kbwhU Tl cUthaJ. ma nguuR KGtY gy fyff eljd.
(1) vnrah j fyf KGikahf gbfLjh. j fhuzkhf rdbf
(. K. 705-681) ghydij jhdh (. K. 701). vUrny glzJF mUnf
ghsawdh (2 uh. 18-19; Vrhah 36-39); Mdh mtDila nrid njtdh
mjjkhf njhfofglJ.
(2) rdbf vjid Kiw ghydij jhdh vgij FJ mPf eLnt
fUJntWghL fhzgLwJ. (vLJfhL: #h iu . K. 701 xU Kiw .
K. 688 kWKiw jhdh vW FoUwh. ghf, g. 270.)
(3) vnrah ma jhFjYF jdhY, mt bgUik fhuzkhf jh
bghfis ghnyhUJ tjtfSF fhoagoah, jh ghnyh
if GJnghF vW Vrhah Kdjh (39:1-8), .K. 587-586 vUrny
nefhnerh if GJnghdJ.
d. nka bga uh#htha ulh nfhnuR MSif njtDila kf bghUj
gzgLthf vW Vrhah Kdjh (41:2-4; 44:28; 45:1; 56:11). nt . K. 612
ghnyh if GjJ; Mdh ghnyh . K. 539 nfhnuR uhQt if
GjJ. jf cgl iwU UF vnyhU jf ehLfSF Ugyh
vW nfhnuR . K. 538 Mizlh. ehLf Myafis Ug fl mt jdJ
bghrhiyUJ gzK bfhLJjdh.
B. bkbrhbghjhah mfhu Ujtf Fj RUf (ehf mogil, John Bright
vGa A History of Israel, p. 462ff):
1. ma nguuR (M. 10:11):
a. Rnka/ghnyha nguuR rkaY fyhrhuY mfkhf jhf isjJ.
b. MSifbrjtfS ruhrahd fhyK:
(1) 1354-1318 Kjyh mN-cgh:
(a) Vaf fhnf glzij btbfhlh.
(b) Va brthif mf, ma tsbgw ttFjh.
(2) 1297-1266 Kjyh Mjh-uh (tyikahd uh#h).
(3) 1265-1235 Kjyh rkdhrh (tyikahd uh#h).
150
(4) 1234-1197 Kjyh LFo - Dlh - bjnf ghnyha nguuir Kj bt
bfhlh
(5) 1118-1078 Kjyh yhnyr - mah bkbrhbghjhah tyikahd
ehlhwJ.
(6) 1012- 972 ulh mN - uh
(7) 972- 967 ulh mN-nu-N
(8) 966- 934 ulh yhnyr
(9) 934- 912 ulh mN-lh
(10) 912- 890 ulh Mjh-uh
(11) 890- 884 ulh oFo-}lh
(12) 883- 859 ulh mN-eh-mgh
(13) 859- 824 _wh rkdhrh, . K. 853 FthFth j
(14) 824-811 Ijh kh-Mjh
(15) 811-783 _wh Mjh-uh
(16) 781-772 ehfh rkdhrh
(17) 772-754 _wh mN-lh
(18) 754-745 _wh mN-uh
(19) 745-727 _wh yhnyr:
(a) ghnyha maiz VWnghJ vW miHfglh, 2 uh. 15:19
(b) mf tyiks uh#h
(c) btbfhl kfis lkhw br bfhifia Jtdh
(d) . K. 735 irnu-vukho cUthaJ. J mah Mfij vFgoahf
IuhJ e Jtf Kj vJ tiuyhd ehLfis xizF KaahF.
jh uh#htha Mfh nru kWJlh; unt ehL ah mtid
Mujhf. mt Vrhah MnyhridF nuhjkhf cjnfh _wh
yhnyrUF foj vGdh (ghf, Vrhah 7-12).
(e) 732 _wh yhnyr unt J ahJ nghbjhLjh. Xbrahit
(732-722) maiz mkdh. tlF uh{aij nrj Mfzfhd
jf nkahF ehLfljglhf (ghf, 2 uh. 15-16).
(20) 727-722 Ijh rkdhrh
- Xbrah vJl clgoif brJbfhlh; mah Mu brjJ (ghf, 2
uh. 17)
(21) 722-705 ulh rnfh:
(a) Ijh rkdh IjhLfhy KWifia Jtdh. mtDF tj ulh
rnfh unt jiyefuha rkhahit ojh. 27000F nkgnlh ehL
fljglhf.
(b) Va nguuR nkbfhsglJ.
(c) 714-711 MLf nahjhDF mLJs ehLf vJ njrnjhL nrJ
mahF vuhf fyfbrjhf. j Tl ``mZjh fyf vW
miHfglJ. Jtf jh vnrahTl <LghL bfhoUjh.
mah gy bgj glzfis KWifL, mJnghlJ.
(22) 705-681 rdbf:
(a) 705 ulh rnfh kuzJF wF kWgokhf nahjhid mLJs ehLf
vnjhL nrJ fyfbrjd. vnrah j fyfJF KGikahd Mjuit
bfhLjh. rdbf 701 gilbaLJ tjh. j fyf xLfglhY,
njtDila tyikahd ia_ykhf vUrny jfglJ (ghf, Vrhah 36-
39; 2 uh. 18-19).
(b) Vyh kW ghnyh Vgl fyfij rdbf xLdh.
151
(23) 681-669 vrhAlh:
(a) vij jh, btbfhl Kj ma uh#h
(b) ghnyhJ grhjhg bfhl t mj jiyefiu kWgokhf fodh.
(24) 669-663 mNghgh:
(a) t vwh 4:10 trd mdhgh vW miHfgLwh.
(b) tDila rnfhjudha khZ-]- ghnyh uh#hthf Mfglh. J
gy MLf mahF ghnyhDF il rkhjhd yt ttFjJ. Mdh
cSFshf fhzgl Rju jhf 652 btglJ. tDila rnfhju
ij teldh.
(c) . K. 663 ailjJ.
(d) 653, 645 MLf Vyhik njhfojh.
(25) 633-629 mN-o-yh
(26) 629-612 -h-ZF
(27) 612-609 ulh mN-cgh: - . K. 614 Mnr F wF Muh
Ujgo uh#hthf KoNlglh. . K. 612 nt uh#hthf KoNlglh.
2. a ghnyha nguuR:
a. 703-? bknuhnjh-gyhjh
- ma MSifF vuhf gy fyffis eldh.
b. 652 khZ-]-:
(1) vrh Alh kf, mNghgh rnfhju
(2) t mahF vuhf fyfbrjh; Mdh njhWnghdh.
c. 626-605 benghgyhrh:
(1) a ghnyha nguu Kj nguurdhth.
(2) nkahit nrj ahrhu tlHUJ mahit jha ntis, t
bjUJ jhdh.
(3) mah giHa jiyefuha mN . K. 614 ailjJ; tyikahd a
jiyefu nt . K. 612 ailjJ.
(4) ma va nrid MuhDF thaJ. mtf xU uh#hit
mkbfhlhf.
(5) 608 ghnth ulh nenfh (ghf, 2 uh. 23:29) vGbgW ghnyhDF
vuhf xU ria cUthFgoahf va ma uhQtij rFgo tlnf
mtFJ brwh (ghf, 2 uh. 23), jh gags uh#htha nahah
va uhQt ghyd tahf brYtij vjh. bknjh xU
a ngh eljJ. nahah fhagL, kJnghdh (2 uh. 23:29, 30), nahah
kf nahthfh a uh#hthdh. ghnth ulh nenfh jhkjkhf brwgoah,
MuhUj ma va uhQt mfgLtij mtdh jLf Koaiy.
mt ghnyh sturdha ulh nefhnerh gill nkhdh. . K.
605 IuhJ efiu fhbf elj ngh fLikahf njhfofglh.
ehLF U brY t mt vUrnyik bfhisaojh. nahthfh
_W khj fhy MSifF wF ehLfljglh. nahah kbwhU Fkhudha
vahik uh#hthf mkdh. (ghf, 2 uh. 23:31-35).
(6) ulh nefhnerh va nridia ghyd bjFgf uo
brwh; mnghJ j jfgdh kj bria nfll ghnyhDF
Udh.
mnj ML mt kWgo ghydJF Udh. jh maiz mt
nahahik mkdh. Mufzfhd bgUFokfis, mur FLgdiu
ehLfldh. jhnaY mtDila egfS mlFthf.
d. 605-562 ulh nefhnerh:
(1) 597-538 MLfUJ ghnyh ghydij jdJ KG fLgho
itUjJ.
(2) 597 nahah vnjhL nrJbfhlgoah kWgokhf vUrnyUJ kf
152
oJ brygld (2 uh. 24). ulh nefhnerh tUtjF Kghf t
kJnghdh. mtDila Fkhu nahah _W khj uh#hthf UjnghJ,
ghnyhDF ehLfljglh. vnrna cgl gjhu Fokf ghnyh nfg
fhth mUnf Foakjgld.
(3) vnjhL mofo cwbfhl wF 586 vUrny glz KYkhf mfglJ
(2 uh. 25) mfkhd kf ehLfljgld. nahahDF wF tj njah
ehL fljglh. bfjah MSeuhf afglh.
(4) jf va uhQtdh bfjah bfhyglh. tf vJF Xo
brwhf, vnuahit jfSl GJ brwhf. nefhnerh ehfhtJ
Kiwahf (605, 596, 586, 582) nghL tJ, vUj vnyhiu GJ
brwh.
e. 562-560 < bknuhnjh, t mbk-khL vW maglh.
- t nahahik iwUJ Ljh; Mdh mt ghnyhnyna Uf
ntoUjJ (ghf, 2 uh. 25:27- 30; vnu. 52:31).
f. 560-556 be[h
- t vUrnyik mJnghl nefhnerh jsgahth.
g. 556- yhgh-khL
- t be[h kf, Mdh xgJ khjfSFshf bfhyglh.
h. 556-539 benghl:
(1) benghl mur FLgJF brhjkhdt my, vdnt t ulh
nefhnerh Fkhuia kzJbfhlh.
(2) t nlhkh Na flsha `` DF nfh fl mfkhd fhyij
brytjh. t j njtij bg rhahf Ujt kf. jdh
ghnyh Ka bjtkha khL rhf nuhjij rghJ
bfhlh.
(3) t fyffis ml, ehil ugLj mfkhd fhyij brytjh.
(4) t njkhF brwh. jdJ Fkhu bghrh jiyefuha ghnyh
mYtfis ftFgo L brwh (ghf, jh. 5).
i. ? - 539 bghrh (cl MSif)
- Foaik nrj nfhah ghuf uhQt IuhJ e jiu irkhw
brJ, vyhk ghnyhDF EiHJ, mij nkbfhlhf. MrhafS kfS
j ghuff jfis Ljiy bra tjjhf, khLif fhghw tjjhf
idjhf. ulh nfhnuR nfhahir ghnyh MSeuhf ajh. j
nfhahnr nkadha jthf Ufyh (jh. 5:31; 6:1). j vwh mur FLgjt
vW mjkhF.
3. nka-bga nguuR: ulh nfhnuR vG RUf (Vrhah 44:28; 45:1-7):
a. 625-585 ahbru ghnyh mahit njhfof cja nkah uh#hthf
Ujh.
b. 585-550 mona nkah uh#hthf Ujh. nfhnuR khnl _y tDila
ngudhf Ujh.
c. 550-530 mhik nrj ulh nfhnuR fg fL uh#hthf Ujh. t
fyfbrjh:
(1) ghnyha uh#htha benghl nfhnuRF Mjutjh.
(2) ulh nfhnuR mona#ir maizUJ wdh.
(3) benghl mfhuij rkiygLJgoahf tfnshL clgoif brJ
bfhlh:
(a) vJ
(b) ah (d Mah) uh#htha Fnuhr
d. 547- ulh nfhnuR ah jiyefuha rijia neh mtFJ brwh.
e. 539- etg 2M eh Foaik nrj nfhah nfhnu uhQtij bfhL vjj
v yhk ghnyhid ojh. nfhah ghnyh MSeuhf afglh.
153
f. 539- mnlhg khj kfh ulh nfhnuR jgl Kiw Lgtdhf EiHjh.
ma eho ogltfis ehLflJtij mtfl jafhLtJ vw tDila
bfhif khaJ.
g. 538- jfS kwtfS jf brhj ehLfSF U jf Myafis kWgokhf
fl mDkfglhf.
h, 530- nfhnuRF wF mtDila Fkhu ulh nfbr MF tjh.
i. 530-522 ulh nfbr MSif
- nka bga nguunrhL . K. 525 vij nrJbfhlh;
- t jbfhiy brJbfhlh vW y brhYwhf;
j. 522-486 Kjyh j (lh) MSifF tjh
(1) t mur t tjt my, uhQt jsgahf Ujh.
(2) t MSifbrgtfis Fj nfhnu lfis gagL bga uh{aij
cUtikjh (ghf, vwh 1-6; Mfh; rfah).
(3) ahitnghy t ehzafis bfhLtjh.
k. 486-465 Kjyh brbr MSif:
(1) va fyfij mldh.
(2) ghuf fdit iwntWgo nuf njrij of Kawh. Mdh . K. 480
bjnkhnghY, . K. 479 rhyY njhfofglh.
(3) ntjhfk mfhntU vW FlgL vj fzt, . K. 465
bfhyglh.
l. 465-424 Kjyh mjrZlh(yhnkd) MSifbrjh (ghf, vwh 7-10; benfah;
kah):
(1) bgnyhbgah cehL ngh tiu nuf bjhlJ Kndtjhf.
(2) mnjnd, bgnyhbgah vW nuf sgLwJ.
(3) nuf cehL nghf 20 MLf ojd.
(4) j fhyfl j rKjha gygLjglJ.
m. 423-404 ulh j (nehnjh) MSifbrjh.
n. 404-358 ulh mjrZlh (benkh) MSifbrjh.
o. 358-338 _wh mjrZlh (Xnfh) MSifbrjh.
p. 338-336 mbr MSifbrjh.
q. 336-331 _wh j (nfhnlhnkd) MSifbrjh.
4. vij Fj M:
a. nfh (nkg uh#hf- brko d MSif)-. K. 1720/10-1550
b. 18MtJ MSiftir (1570-1310):
(1) 1570-1546 mnkh
(2) 1546-1525 Kjyh mbkndh~ (Kjyh mbknAhbl)
(3) 1525-1494 Kjyh jnkh
(4) ? ulh jnkh
(5) ? An
(6) 1490-1435 _wh jnkh
(7) 1435-1414 ulh mbkndh~
(8) 1414-1406 ehfh jnkh
(9) 1406-1370 _wh mbkndh~
(10) 1370-1353 ehfh mbkndh~ (mZfdhbl)
(11) ? bkfnu
(12) ? Llfhk
(13) ? M
(14) 1340-1310 nAuAh
c. 19MtJ MSiftir (1310-1200):
(1) ? Kjyh uhnr (uhknr)
(2) 1309-1290 Kjyh n[ (n[njh)
(3) 1290-1224 ulh uhknr
154
(4) 1224-1216 khlh (bkbulh)
(5) ? mbkbkr
(6) ? ulh n[
(7) ? lh
(8) ? blnthbu
d. 20MtJ MSiftir (1180-1065):
(1) 1175-1144 _wh uhknr
(2) 1144-1065 ehfh uhknr
e. 21MtJ MSiftir (1065-935):
(1) ? bko
(2) ? bAnAh
f. 22MtJ MSiftir (935-725 - af):
(1) 935-914 h (Kjyh nhbr myJ Kjyh nh)
(2) 914-874 Kjyh Xnrhnfh
(3) ? ulh Xnrhnfh
(4) ? ulh nhbe
g. 23MtJ MSiftir (759-715 - a)
h. 24MtJ MSiftir (725-709)
i. 25MtJ MSiftir (716/15-663 - vnaha/%a):
(1) 710/09-696/95 ghnfh (ghF)
(2) 696/95-685/84 bblnfh (bF)
(3) 690/89, 685/84-664 oAhfh (lhffh)
(4) ? lhlhk
j. 26MtJ MSiftir (663-525 - Saitic):
(1) 663-609 Kjyh rhbkof (rho)
(2) 609-593 ulh nenfh (nenfh)
(3) 593-588 ulh rhbkof (rho)
(4) 588-569 m (nAhuh)
(5) 569-525 mkh
(6) ? _wh rhbkof (rho)
k. 27MtJ MSiftir (525-401 - bga):
(1) 530-522 ulh nfr (ulh nfhnuR kf)
(2) 522-486 Kjyh j
(3) 486-465 Kjyh b[r
(4) 465-424 Kjyh mjrZlh
(5) 423-404 ulh j
ntWgl ehtirfhf, ghf, Zondervans Pictorial Bible Encyclopedia, vol. 2 p. 231.
5. nuf njrJ M:
a. 359-336 khnlhah ulh :
(1) nuf njrij fobaGdh
(2) . K. 336 bfhyglh.
b. 336-323 ``kfh ulhtJ mbyrhl ( Fkhu):
(1) r ngh bga uh#htha ulh jit njhfojh
(2) 32/33 tajhf UFnghJ, . K. 323 ghnyh fhryh kjh.
(3) mtDila kuzJF wF mbyrhl jsgf mtDila uh{aij gL
bfhlhf:
(a) frhl - khnlhah, nuf
(b) f - nu
(c) Kjyh brf - ah kW ghnyh
(d) lhy - vJ kW ghyd
(e) Monfhd - d Mah (t l fhy Ufiy)
155
c. ghyd fLghil bgw brLfSF lhyaUF il nghuhl:
(1) ah (br MSifahsf):
(a) 312-280 Kjyh brf
(b) 280-261 mnahf Kjyh nrhl
(c) 261-246 mnahf ulh nja
(d) 246-226 brf ulh fhf
(e) 226-223 brf _wh b[uhd
(f) 223-187 kfh _wh mnahf
(g) 187-175 brf ehfh ~nyngl
(h) 175-163 ehfh mnahf vg
(i) 163-162 Ijh mnahf
(j) 162-150 Kjyh bjnk
(2) vJ (lhy MSifahsf):
(a) 327-285 Kjyh lhy n[hl
(b) 285-246 ulh lhy yhblg
(c) 246-221 _wh lhy vbtbfo
(d) 221-203 ehfh lhy ~nyhngl
(e) 203-181 Ijh lhy vg
(f) 181-146 Mwh lhy nyhbklh
(3) RUf:
(a) 301- ghyd lhy MSifahsf Hhf 181 MLf UjJ.
(b) 175-163 vlhtJ br MSifahsdha ehfh mnahf vg jfis
gytjgL nuf fyhrhuij gWgo brjh:
i. clg Wtdfis Wdh
ii. Mya a xgRfhf glij cUthdh.
VIII. ya myFf
A. RUf
1. mfhuf 1-39 - fj mtUila ehS
2. mfhuf 40-66 (myJ 40-55 kW 56-60) - a f
B. mfhuf 1-39, Vrhah ehf tuyhW d (iwUF KijaJ)
1. mfhuf 1-6, cah kW nahjh uh#hf Hhf
2. mfhuf 7-14, Mfh uh#h Hhf
3. mfhuf 15-39, vnrah uh#h Hhf (mfhuf 36-39 - 2 uh. 18:13-20:19 trdfSF
izahf Uwd)
C. mfhuf 40-66, iwU kW iwUF tU fhyflf tUfhy uh{aJF
milahstifahf Uwd.
1. 1-39 mfhuf Vrhah urffis thbkh brfis uggJnghy, 40-
55 mfhuf xU a dia ugwd. njtDila aha tJlJ;
nghJ uikng Ka fUbghUshf UwJ. j mfhuf mfkhf thbkhahf
brhygliy vgJ RofhlgLwJ.
2. 1-39 mfhuf ma mRWjnyhL ghnyha mRWj tifnahL ilgLwd.
Fghf, 13-14, 21, 39 mfhufis Flyh. 40-55 mfhuf bga fhyflij
nrjit. njtDila kf thFgzgl njrJF kWgokhf brYwhf.
3. fil mfhufsha 56-66 mfhuf filfhyij FJ brhYwd. cyfsha
tif fjiu tgL xUbjt tghLF KHyhf tuyhW cUtff gagLj
gLwd.
D. Vrhah jfJF RUf F brhYtYs fodf
1. bgUghyhd ed mPf iy Fiwjgr uL fshf whf: mfhuf
1-39 kW 40-66. M. nf. Ahr mfhu 1-33 kW 34-66 vW wh; Vbdwh DSS
156
u itfSilna s fhzgLwJ. j u mfhuf 33F 34F
il s fhzgLtJ Vrhah jf mtiu gatfsh uL bjhFfshf
bjhFfglJ vw fUJF lbfhLUwJ. l. v. bus j uL
bjhFfS totik xiwbahW ugwd vW RofhoUwh:
Kj bjhF ulh bjhF
m. 1-5 - m uik mfhuf 34-35
m. 6-8 - thif tuyhW fhaf mfhuf 36-40
m. 9-12 - njt Mthj kW aha mfhuf 41-45
m. 13-23 - ma rfSF vuhd brf mfhuf 46-48
m. 24-27 - cyfsha , unt Ljiy mfhuf 49-55
m. 28-31 - ebyhGf urff mfhuf 56-59
m. 32-33 - njr bghUjgzgLj mfhuf 60-66
2. y RUff tuyhW dJ ghitia xUKfgLJ ntis, ntW y
nkahFj cslfJ ghitia itwd
NIV nahngh
m. 7-12 ``jhF vuhf munka kW ``khDnt jf
unt mRWjf
fhuzkhf cUtha
fjrdf
m. 28-33 ``MW Inah: unt ``nah jf
cikyhjtfSF vuhf (_iy f)
IJ, mahF vuhf xW
3. ya myFf rayhj jikF y vLJfhLf (m. 1-12)
a. mfhuf RUf 1-12 - . x. v, g. 211-214:
(1) 1:1-12:6 jh kW vUrnyik Fj fjrdf
(a) 1:1-31 bga fld
(b) 2:1-4:6 nkah MSif kfJ aha
(c) 3:5-30 jh fhzgL mukf
(d) 6:1-13 fjiuFj Vrhah jrd
(e) 7:1-12:6 Mfh MSifnghJ brhygl fjrdf
b. mfhuf RUf 1-12 - M. nf. Ahr, g. 764:
(1) jh m kW uikFj fjrdf, m. 1-5
(2) Vrhah miH: thif tuyhW brf, m. 6-8
(3) jnghija cyf muRfS, mtfSila gF, m. 9-12
c. mfhuf RUf 1-12 - The NIV Study Bible, g. 1016
(1) mfhuf 1-6
(a) KDiu: clgoif wiy FJ jhF vuhd FwrhLf, m. 1
(b) jh kW vUrny tUfhy ir kik, m. 2-4
i) vUrny tUfhy Mthjf (2:1-5)
ii) fj jhit j (2:6-4:1)
iii) nah uik (4:2-6)
(c) njr aha, iwU (m. 5)
(d) Vrhah jwghd bghW (m. 6)
(2) mfhuf 7-12
(a) munka unt TlFJ gaglTlhJ vW MfhRF vr (m. 7)
(b) Vrhah FkhuD jh FkhuD (8:1-9:7)
(c) untYF vuhd aha (9:8-10:4)
(d) ma nguuR jh uh{aK (10:5-12:6)
i) mah m (10:5-34)
ii) jh ttj uh#h uh#hfK cWbragLj (m.11)
157
iii) Ljiyfhf rnjh ghlf (m. 12)
d. mfhuf RUf 1-12 - v. . nahngh, g. 38-40:
(1) vUrny kW jhit Fj fjrdf (m. 1-12)
(a) KDiu: Vrhah br kh (m. 1)
i jiy, tr. 1
ii njtdh FwrhlgLj, tr. 2-4
iii njr ghHhd btaufkhd iy, tr. 5-9
iv nghija Muhjid nghJkhdJ my, tr. 10-15
v kdUjYfhd miH, tr. 16-20
vi vUrny CH RofhlgLj, tr. 21-33
vii unt aha_y fgLj, tr. 24-31
(b) aha_ykhf njtDila Uigahd thFjjf iwntWj, m. 2-6
i nkah fhy nah kikahd tUfhy, 2:2-5
ii nah nghija kikaw iy, 2:6-4:1
a) nghija f nkhrkhd iy, tr. 6-9
b) tuUF fLikahd aha RofhlgLj, tr. 10-11
c) fjUila eh elfnghwit, tr. 12-17
d) uff Ko, tr. 18-21
e) bghWyhj jiytf Fj fj FwrhL, 2:22-3:15
i) fj Mjufis vLJnghLnghJ VgL FHgkhd iy, 3:1-12
ii) j mit bfhLtj jiytf Fw, 3:13-15
f) vUrny ftkhd bgfis Fj fj FwrhL, 3:16-4:1
g) nah RffgLj, 4:2-6
h) jkJ Fwbrj kfJ njtDila aha, m. 5
i) uhrnjhl Fj ctikfij, tr. 1-7
ii) unt cUthF nkhrkhd uhir, tr. 8-23
iii) mafsh tunghF aha, tr. 24-30
i) fj M miH unt jhd aha, m. 6
i) fj jrd, tr. 1-3
ii) jrd Fj fj gbra, tr. 4-5
iii) mt RffgLj, tr. 6-7
iv) mtUF bghW bfhLfgLj, tr. 8-9m
v) mtUila br, tr. 9M-13
(c) khDnt jf (mfhuf 7-12)
i khDnt milahs, m. 7
a) nkFs elj f, tr. 1-9
b) j f bjhl, khDntiy Fj thij, tr. 10-17
c) nkY bjhl, njr ghHhfgLtJ Fj Kd, tr. 18-25
ii fyfkhd ntisfS (. K. 734-732) mitfis vbfhS jK, m. 8
a) jkF kW ah bfhisLj, tr. 1-4
b) mah jhF vuhf tUj, tr. 5-8
c) khDntyh bfhLfToa ghJfh, tr. 9-10
d) ahUF, vjF gagl ntL, tr. 11-15
e) RthrnjhL bghWikahf fhUj, tr. 16-18
f) mj ehSfhd rahd thrf, tr. 19-22
iii ehF bgafis bfhl FHij, 9:1-7
a) RUf, tr. 1
158
b) bga rnjh, tr. 2-3
c) vJ vLfgLwJ? tr. 4-5
d) bga rnjhij bfhLgt, tr. 6-7
iv mtUila if odgona UwJ, 9:8-10:4
a) gRjyhj bgUik fhuzkhf vfsh njhfofgLthf, tr.
8-12
b) bjhlJ kdUghjgoah jiytf jgLthf , tr.13-17
c) ik fhuzkhf cehLngh clhF, tr. 18-21
d) r_f m fhuzkhf rh eh tU, 10:1-4
v mahF Inah 10:5-34
a) Wkhbfhl mah njtlUJ bgw bghWig jtwhf
gagLaJ, tr. 5-11
b) jhkjkhd aha tfis jhF, tr. 12-14
c) mj Wkh fhuzkhf mah fhLianghy bfhSjgL, tr.
15-19
d) njtDila aha mF wF, ahdtf mtl
Uthf, tr. 20-23
e) mah GnghJ nah LfgL, tr. 24-27
f) ljl nahid a mah nghju, tr. 28-32
g) Wkhila mah fhil ahnt btoJth, tr. 33-34
h) jh tr tU nkah mtUila u bga ia, m. 11
i) nkah Mj, tr. 1-3m
ii) mt jkJ gia br Kiw, tr. 3M-5
iii) aifYTl VgL khwf, tr. 6-9
iv) mt untYfhf vd bra Ko vg mogil mtUila
g, tr. 10-16
i) tuUF bga ehis nghWj, m. 12
i) gogl Jia VbwLf unt cWQj, tr. 1-2
ii) mj eh Mthjfis Fj RUf, tr. 3
iii) gogl Jia VbwLFgo mWj, tr. 4-6
IX. Ka raf
159
X. brhf kW/myJ brhbwhlf, Ka egf:
A. brhf kW brhbwhlf
1. thdfns, nfSf; na, brbfhL, 1:2
2. btsnjhlYs xU Foirnghy . . ., 1:8
3. cf gf u vdF vdJF? . . ., 1:10-15
4. tHfhLnth thUf . . ., 1:18
5. fil ehf . . ., 2:2
6. vyh #hfS mjF XotUthf . . ., 2:2-4
7. _F, 3:21
8. nkf, 4:5
9. ah ekJ fhakh nghth?, 6:8
10. fif, 7:14
11. ikia btWJ eikia bjJbfhs m taJ kL, 7:15,16
12. jLf fY, lWj fkiy, 8:14 (28:16)
13. mrd ghwtflY, KQKbzW XJw FfhulY rhf, 8:19
14. v nfhg nfhyha ma, 10:5
15. mtf ahUgtfkhu Uthf . . ., 10:22
16. <rhbaD mokuUJ xU J njh, 11:1,10
17. fhlhL, 13:21; 34:14
18. tlwfYs Muhjid Tl gtjny Ung, 14:13
19. vJnjr eLny fjUF xU glK... clhUF, 19:19
20. mna, 29:1-2,7
21. mtfis rfhuJF aJ, 34:2
22. v Juil c _Y ... nghL, 37:29
23. v ghtfisbayh ckJ KJFF dhf vJO, 38:17
24. njtDila trdnkh vbwiwF F, 40:8
25. mt cUilnk Uwt, 40:22
26. KdtuhUw fjuha ehjhnd; dtfnshL Ugtuha eh jhnd, 41:4; 44:6
27. c ghtfis idahkY Ung, 43:25
28. vidju njtDnlh? ntbwhU fkiy iyna; xUtid mna, 44:8; 45:5
29. xia gilJ, Uis clhnd, rkhjhdijgilJ if clhFwt
ehnd 45:7
30. viybaFKstfns, vid nehghUf; mbghGJ ufgLf . . .,
45:22
31. KHfh ah vdF Kghf KlF, eh ah vid KL MizL, 45:23
32. vj, vjnk, mgo brnt . . ., 48:11
33. ahdt j fg isF ufhk, j ghyfid kwghnsh? mtf kwjhY,
eh cid kwgiy,49:15
34. fjUila cu ghu, 51:17
35. mt njtdh mogL thfgL . . ., 53:4
36. . . . fjnuh mtiu behWfjkh, mtiu ghLfSFgLdh, 53:10
37. fjnu cdF a btrkhUgh, 60:19-20
160
B. Ka egf
1. unt gRj 1:4; 41:8-9; 42:1,19; 43:10
2. nah Fkhu 1:8
3. nridf fj 1:9
4. fj is 4:2
5. nruhf 6:2
6. nrahahN 7:3
7. khDnt 7:14
8. knf-rhyh-mZ-gh 8:3
9. rttyt (El Shaddai) 13:6
10. mfhiy kfdha obt 14:12
11. HUJ kh 41:2,25 (44:28; 45:1)
12. v jhr 41:8,9; 42:1,19; 43:10; 52:13
13. ng...nengh 46:1
14. #hkfhu 52:8
15. mzf 56:3
161
8. Vrhah 10M mfhu mahitFJ thF ntis V 13M mfhu ghnyh
ia FJ FlgLsJ?
9. Vrhah 14 kW vnrna 28 mfhuf vgo rhjhDF bghUtUwd?
10. 36-39 mfhuf tuyhW dia sFf.
11. 40:1-2 trdf njtDila kf iwU Ugjhf fhLwdth? mgoahdh J
vGatUF vgo bghUtUwJ?
12. 42:1 trd FlgL jhr naRF bghUtU ntis V 19M trd tU jhr
bghUtuiy?
13. 52:13-53:12 trdf vgo naRF bghUtUwd? untYF?
14. 56-66 mfhuf a d vd?
162
vnuah - mKf
I. Jtf thrff
A. j jf fj bga miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF mj:
1. ``ahnt ntjidgLwh
2. ``ahnt iyWJwh
III. vtifglJ
A. j jf gntW ya tiffis bfhljhF:
1. yaju thj vbua fij (vnuah brf)
2. vbua ciueil (gh%dh glif brh vGjgoUwJ)
3. vnuah urff RUf, bgUghY ciueil (gh%dh bjhFfglJ)
4. njtl FiwbrhYj - Rarij rhj fij toyhdJ (vnuah mifLj)
B. vnuah thbkh kW vGjgl fjrdf nrJsd. 36M mfhuUJ
itf ytiw kWgokhf brhy ntoUjJ/ ubaLf ntoUjJ.
IV. vGat
A. vnuah 52M mfhuij vGjiy vgJ bjthf bjwJ. Vbdwh 31-34 trdf
ghnyh fj ff FlgLsd. ghnyha MSeuha bfjah kuzJF
wF va j uhQtd vnuahit gytjkhf vJF GJ brwhf.
163
7. tUila mifLjY FiwbrhYjY czf bjthf btgLjgLwd:
a. 11:18-12:6
b. 15:10-21
c. 17:14-18
d. 18:18-23
e. 20:7-18
8. t gytjkhf vJF bfhLbryglh; mnf j mffsh bfhyglh, 43:6.
V. fhy
A. vnuah . K. 640 fhy Mdnjh wjh.
B. vnuah jf fhy 1:2 trd FlgLsJ. nahah g_wh MoUJ
bfjah fhy tiu, . K. 627-582 tiuyhd fhyfl J. vnuah vJ eho mffnshL
vts fhy thjh vgJ bjahJ.
C. yh fblLfgl VL . K. 587 mJ KWiflglij FLwJ. j vbua vG
tot vnuah vGJeilF xUwJ,
D. vnuah brf rkhah UJ (. K. 722) vUrny tiuyhd (. K. 586)
ffis FjitahF.
VI. tuyhW d
C. . K. 648 - nahah w.
164
N. . K. 605 - a ghnyha nguuR fhbf vaiu, va ma uhQtdiu
njhfojJ.
O. . K. 605 - ulh nefhnerh ghyd beLY brW, fg fLgo gjh
(jhna cgl gy ghnyhDF bfhLbryglhf). . K. 605, 597, 586, 582 MLf
jh, vUrnyK ehF Kiw jhfgld.
P. . K. 601 - vij oFgoahd ngh ulh nefhnerh njhWnghdh.
VII. ya myFf
A. j jf totik ehtiryhdJ my, jiy myJ fUbghU mogilyhdjhF.
J vnuah gy btntwhd RUf/br bjhFghF, 1-25, 30-33 kW 46-51.
B. LXX F MT F il bga ntWghLf fhzgLwd. ljl MT 3000 thijfis
LXX fhz Koaiy. nkY 46-51 mfhuf njrf tirY khw UwJ.
25M mfhuJF wF mit itfgl lY khw UwJ. j U ifbaGJ
ghugafS rhfl RUf fhzgLwd.
C. xU kh RUf (Ahr kW v vGJfismogilahf bfhlit):
1. mfhu 1 - vnuah miH mtUF bfhLfglitfS
2. mfhu 2-25 - vnuah Ca JtfUJ - jh ght
3. mfhu 26-29; 34-35 - fj jgl thif
a. njahF bfhLfgl ahnt br, mdah g, 26-29.
b. nufha, 34-35
c. nahah, njah, bfjah MSif tuyhW ff, vJF brYj, 36- 45
4. mfhu 30-33 - njtDila kf uik Fj thFjj:
a. ruufhukhf
b. MFaufhukhf
5. mfhu 46-51 - RYKs njrfis Fj fjrd (nkY, 25:12-38):
a. vJ - 46 (Vrhah 19; vnr. 29-32)
b. bgah - 47 (Mnkh 1:6-8; Vrhah 14:29-32; vnr. 25:15-17)
c. nkhth - 48 (Mnkh 2:1-3; Vrhah 15-16; vnr. 25:8-11)
d. mnkh - 49:1-6 (Mnkh 1:13-15; vnr. 25:1-7)
e. Vnjh - 49:7-22 (Mnkh 1:11-12; Vrhah 21:11-12; vnr. 25:12-14; xgah)
f. ah - 49:23-27 (Mnkh 1:3-5; Vrhah 17:1-3)
g. muah - 49:28-33
h. Vyh - 49:34-38
i. ghnyh - 50-51 (Vrhah 13:1-14; Mg. 2:6-17)
6. mfhu 52 - vUrny (ghf, 2 uh. 24:18-25:30)
D. 1-25 mfhuf vnuah brf fjUila thij vdF clh vw brhbwhlnuhL
JtFwd. Mdh 26-51 mfhuf fjuh vnuahF clhd thij vw
brhbwhlnuhL Jtf fhzgLwJ.
E. MSif br uh#hHhf vnuah fjrdf:
6. bfjah
40; 41; 42; 43-44:30; 40:1-42:22; 43:1-44:30
50-52
7. tuyhW nrif
52:1-34
VIII. Ka fUbghU
A. jh kdUghjgoah aha eh tJlJ! vnuah ghtij, ahaig, wF
uikig tWJwh; 1:4-10.
B. njtJ jgl Rthr thif Kiw yhk rlfhrhu rka mitna bfhLtU! (m. 7;
Vrhah 29:13).
C. btW rlFfY, ufhuhjidY, ghtY jh jdJ tia HJnghUwJ! Ukz
xgjnghy FlgL njtDila clgoifia mJ UwJ (ghf, 2:1-3:5).
D. FLg Rthr my (31:29; vnr. 18) jgl kdUjY, RthrKnk njtDila a
clgoif mogilahf Uwd (31:31-34).
E. a clgoif ujukhdJ (31:35-37); Vbdwh mJ kj braghil gjidahf
bfhoUfiy; njtDila Uigia, tyikiank mogilahf bfhoUwJ (vnr.
36:26-27).
A. brhf kW brhbwhlf
1. fj, 1:5
2. thJik ku, 1:11
3. tlF, 1:13
4. miuia fobfhL,1:17
5. jSjL, 3:8
6. fnyhL kunjhL grhu gbfhoUjh, 3:9
7. Uja Enjh, 4:4
8. nyah , 8:22
9. fil viyfYs, 9:26
10. fjUila tidbfhL, 12:16
11. glgfny ghHhFwt, 15:8
12. thd rfy nridF, 19:13
13. rfhuJF xbfhLJ, 25:9
14. fjUila Mya gKLf, 27:16
15. ahnfhF fL fhy, 30:7
166
16. J clgoif, 31:31
17. eh Jlf eLthf flJnghFgo mtfis ulhf Joj fWFoiangh
MFnt, 34:18
B. Ka egf
1. nahah, 1:2,3 9. nufha, 35:1
2. nahah, 1:3 10. vbgnkny, 38:7
3. ghfh, 2:8 11. bfjah, 39:14; 40-41
4. kdhnr, 15:4 12. ghnth nenfh, 46:2
5. nefhnerh. 21:2,7 13. nfnkhZ, 48:7,13,46
6. mdah, 28:1 14. bgdhjh, 49:27
7. gh%, 32:12,13,16 15. ng, 50:2; 51:44
8. nkhnsF, 32:35 16. bkbuhjh, 50:2
X. njr tiuglYs lf
1. Mdnjh, 1:1 9. gh, 40:6
2. 10. nah, 41:12
3. neh (bk) 11. bgynf, 41:17
4. nyh, 7:12 12. fnf, 46:2
5. ndh Fkhu gsjhF, 7:31 13. bgnj, 48:13
6. nrhnjh, bfhnkhuh, 23:14 14. fhnrh, 49:28
7. U, 25:22 15. Vyh, 49:34
8. yh, 34:7
167
yg - mKf
I. jf bga
A. vbua ntjhfk (MT) jf Kj tna jiyghf UwJ. mJ Ah How vw brhyhF
(ghf, 1:1, 2:1, 4:1). J mlfnghJ bghJthf gagLjgL brhyhF.
B. brLtho (LXX) ygf vgJ jiyghF. J rjkhf mGj vW mjgL nuf
brhUJ tjJ.
C. lhko J yg vW miHfgLwJ.
D. tnfo fjaha vnuah ygfis bfhoUwJ vgJ jiyghF.
III. vtifglJ
168
(2) . 1:29; 10:1, 12; 15:1; 19:4
c. Toizghd iz brh -- tf jid tsbgWwJ
(1) r. 1:1-2; 19:7-9
(2) y. 1:4
IV. vGat
C. brLtho KDiu ``unt iwUF brw wF, vUrny ghHhf lgl wF,
vnuah cfhJ, mGJ vUrnynk yg gho brhdjhtJ vW FlgoUwJ.,
j jf vnuahF mLjgoahf itfgLsJ.
F. Ma Fj %gzf:
1. vnuahF Mjuthf:
a. 2 ehshfk 35:25 trd fhuzkhf vnuahnt ij vGdh vW fUjgLwJ., Mdh
J vUrnyKfhd yg my, nahahfhd yg vgij ftf.
b. vnuah gy gFf mt jdJ ehf Niyfhf Jfglh vW
FlgLsJ, 7:29; 8:21; 9:1,10,20 (ghf, y. 3:48-51).
c. gagLjgLs brhf xWik fhzgLwJ.
d. 3:1 trdYs ``eh vnuahit Flyh.
e. Ma vUrny mit ne flt vgJ bjwJ.
2. vnuahF vuhf:
a. njt ahaFgo ghnyhid mDdh vW vnuah brhYwh. Mdh 3:59-66
trdf ahrkhf csd.
b. fjfSF fjuh jrd ilgiy vW vnuah brhUf KoahJ, 2:9.
c. vnuah vUJ cjia vghUf KoahJ, 4:17.
d. vnuah njahJ eifia btgLUf KoahJ, 4:20.
e. fuJiw ghlf f nkikahd totikig bfhoUwd. it vnuah
jirahd eilF ntWglitahf Uwd.
f. 5 fijfS totik ntWgLwd. y skhd tfis, y FWfyhd tfis
bfhoUwd. xnu brhiy bfhL JtF tf vif ntWgLwJ.
xbthU fijY cUtff khw fhzgLwJ. it vyhnk xnu Ma
vGUf KoahJ vgijna fhLwd.
V./VI. fhy/tuyhW d
169
C. y j jf vUrny vUJ, MLnjhW mj ia idTU kfSFaJ
vW fUJwhf, vnu. 41:4-5.
VII. ya myFf
A. vUrny moikF kidahf cUtfgLjgoUwJ, mfhu 1.
B. yha bghWig bfhLtUwJ, clgoif Fj ahnt d, mfhu 2.
C. Jf jikgLjgoUwJ, mfhu 3.
D. yha bghWig bfhLtUwJ, clgoif kf ght, mfhu 4.
E. clgoif njtJ eif, mfhu 5.
VIII. Ka raf
A. itf fhuzkhf njtDila kf czj Jfij, Hig j fijf
btgLJwd:
1. vUrnyik Hj,
2. Mya mfgLj,
3. fj nkhnr clgoifia yhjjhFj. njt j thFjjfis bfhLUj
goah mtf mfkhf ghgiljhf:
(a) 2 rhK. 7:10-16
(b) Vrhah 37:30-35
B. j fijf itfis tWJwd:
1. njtDila uh#f,
2. njtDila ,
3. njtDila aha,
4 uik Fj njtDila thFjjf
C. jh nkhnr clgoifia (cgh. 27-28) agoah mJ mfglJ. ghnyhdh
njhfofglJ fj gydij fhliy, kf ghtij fhLwJ. tUfhy
ahnt jkJ tyikia bfhL btia bfhLtUth (3:22-23, 25).
D. njtDila thFjjf gjidnahL, gjidyhkY Uwd. clgoifgo
bghUjkhd tif brrhgJ mtakhF.
A. brhf kW brhbwhlf
1. mtSila nej vyhU 1:2, 19
2. jh Fkhuaha fif 1:15
3. ghjl 2:1
4. Mlt gifPnghyhdh 2:5
5. if bfhLwhf ... <rnghL, jf jiyfis JY ... 2:15
6. c iffis mtlF VbwL 2:19; 3:41
7. f ifFHijfsha jf fgfia dntLnkh? 2:20; 4:10
B. Ka egf
1. ``xU U, 3:1
X. njr tiuglYs lf
1. jh, 1:1
170
2. nah, 1:4
3. vUrny, 1:7
4. C, 4:21
171
vnrna - mKf
I. jf bga
A. j jf Kakhf ngRwtuha vnrna fj bga j jf
miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF njt gygLJwh myJ njtjhnk gygLJthuhf vW mjkhF.
III. vtifglJ
A. j jf gy tifgljhF:
1, fjrd (m. 37)
2. filfhy btghL (m. 1, 8-10, 38-39, 40-48)
3. fij
4. ciueil
5. ehlfghyhd ctikfijf (m. 4-7, 12)
6. milahs FpLf (m. 16)
B. 40-48 mfhufSF mjfhgJ vgo
1. Jtf Ff
a. 40-48 mfhuf ya d 33-39 mfhuf brhygLs uik Fj
thFjjfshF.
b. ah. 25-27 Mr Tlhuij fLtjfhd tufis bfhLgJnghy j gF
fil fhy Myaij vgo fLtJ vgJ Fj tufshF.
c. RUf:
1) mfhuf 40-43 - Mya uikfgLwJ
2) mfhuf44-46 - rlFf uikfgLwd
3) mfhuf 47-48 - ehL kWgokhf glgLwJ
d. njtDila kf W fhy ig fhl j fjrd njtDF Mufh kW
mtDila rjF ilyhd uhjd clgoifia gagLJwJ.
e. tuyhWtkhf j mfhuf iwUUJ UtUtnjhL bjhlilaitahF
(43:2). vwhY, J iwUF tj fhyJF bghUajhf uhjgoah y
tf filfhy FjJ vgJ bjthwJ.
2. ytifyhd mjfhQj:
a. J thijF thij iwntW vW xUnghJ mjgliy;
b. J gjidnahLToa fjrdkhF; jf bghUjkhd tif jF
brrhfiy;
c. brUghng kW nahRth Hhf iwUUJ UtjnghJ, J Xus
iwntaJ;
d. VnuhJ Mya J iwntaJ;
172
e. J vnghJnk milahsahf UFgonf vGjgoUwJ (ghf, Prophecy
Interpreted by John Milton);
f. J filfhy Mya iwntWjiy bgW.
3. j gFF mjfhgYs uidf:
a. mfhu 38, 39F myJ 40-48F vj tuyhW d iy; j gFnyh
myJ tuyhnyh d yhjgoah bgUghY mjfhgtf ij fil
fhyJFaJ vW brhYwhf;
b. a VghL:
(1) vbua 9 kW 10M mfhuf fil fhy gxGFKiwia yhjjhFtJ
nghy njhWwJ;
(2) vnrna 40-48 mfhuf nja cz bfhoUF ntis w#hfis
cslFtJnghy njhWwJ.
c. a Fjiffhu ctikfij naR jfis njtDila fUahf
UgUJ wfgJnghy njhWwJ (ghf, k. 21:33-46; khF 12:1-12; fh
20:9-19;
d. njt unt njrij filfhy d gagLJth vW eh RthjhY
(ghf, nuhk 9- 11), rigna MFa unt vW Rthnw (ghf, nuhk 2:28-
29; fyh. 3:1Kj; 6:16; vng. 2-3.
C. vnrna bgUghY jdJ brfis vGJto bfhLjh. Vrhah kW vnuahitnghy
it thtahf bfhLfgliy. it ey totij bfhoUwd.
IV. vGat
173
V. fhy
B. vnrna VHh whL fjf xUtuhth: vnuah, jhna, ehT, MgT, brgah.
E. goahf vnrna Ca . K. 592 Jt, Fiwjgr 570 tiu myJ mjF nkY
bjhljJ.
VI. fhy/tuyhW d
VII. ya myFf
A. vnrna fjrdfis uL KY ntWgl brfshf fyh:
1. . K. 586 vUrny F Kghf mtUila urff tuUF njtDila
aha fhuzkhf kdUg ntL vw br fhzglJ (1-32)
2. vUrny F wF mtUila urff eif, uik, kig Fjitahf
khd (33-48)
B. RUf:
1. mt CaJF miHfgLj, 1-3.
2. clgoif kf ght a, vUrny , 4-24.
3. RUj njrfJ njtDila aha, 25-32
4. njt jkJ kfis, glzij, Myaij uikgJ Fj thFjj, 33-37.
174
5. fil fhy tlUJ jhFj, 38-39.
6. uikfgl Mya jrd, 40-48.
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. nrf, 4:10
2. gofgir, 10:9
3. mtfSila ffSF Kghf Rtny JthuL, m tah mitfis btna bfhL
nghthahf, 12:5
4. jiyaizf, 13:18
5. cfSF J Ujaij J Mia cLgbfhSf, 18:31
6. flfg, 20:26 kW 31
7. ghkh, 20:29
8. nfh brYgo, 20:37
9. uff, 21:21
10. c _if c fhJfis mWJnghLthf, 23:25
11. njtDila njhlkha Vnj Ujt, 28:13
12. ehF ufil,
13. fhiynjhW, 46:15
B. Ka egf
1. ehY tf, 1:5
2. kDu, 2:1
3. j_, 8:14
4. nfUf, 10:6
5. jhna, 14:14, 20
6. mnfhyhS, mnfhghS, 23:4
7. rhnjh u, 40:46
X. njr tiuglYs lf
1. nfgh e, 1:1
2. fnja njr, 1:3
175
3. U, 26:2
4. ahth, 27:13
5. gh, 27:13
6. nknr, 27:13
7. nrhth, 30:14
176
jhna - mKf
I. jf bga
A. j jf Kakhf ngRwtU fjkha jhna fj bga j jf
miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF njt vdJ gahf Uwh vW mjkhF.
III. vtifglJ
IV. vGat
177
C. D iuthd fhyij myJ fhyij FgjF j fhuzf brhygLwd:
1. iuthd fhy (. K. 7-6 whL):
a. j jf jhna jrdfis bfhljhf brhygoUwJ, 7:2, 4, 6Kj, 28;
8:1, 15; 9:1-2; 10:2Kj; 12:4- 8.
b. jhna vGaij FJ naR FoUwh, k. 24:15.
c. jhna ehfnyna bga kW nuf ehLfnshL thg elJtjgoah, bga
kW nuf brhf fhzgLwgoah fhyij nrjJ vW brhyKoahJ.
d. kuzJF tU thit Fj iwaiy eh nah jfY, y rjfY
fhzyh. njtjfis Fj bgw iwaiy rfah fhzyh.
e. ghnyha kW bga muritfis FJ nghJ eh mfthuhf_y
fLoUgitfSF jhna jf bghUjkhf UwJ.
2. ija fhy (. K. 2M whL):
a. VWbfhsgl vbua ntjhfk itfgLsJ.
b. bga kW nuf brhf lbgWsd.
c. kuzJF tU th, njtjfis FJ tsbgw iwa.
d. Kdf ltlkhf Uwd. Fghf, 11 M mfhu ghydij
fLgLj lhy KaYtij FJ brhygLsJ.
e. jhnaYF kfnga fhyij nrj w filfhy fSF ilyhd
xWik.
f. jf Ugjhf brhygL jtWf:
(1) fnja vw brh gagLjgoUwJ.
(2) jhna fnjadhf (Phahf) FlgLwh.
(3) bghrh ghnyh uh#h vW miHfgLwh.
(4) nefhnerh bghrh jfg vW miHfgLwh.
(5) nkadha j FlgoUwh.
(6) bga thf brhyha satrap vw brh gagLjgoUwJ.
D. itf jhna jf Iaij ekh fhz Ko:
1. 2, 7, 8 mfhufSF ilyhd bjhl
m. 1 m. 7 m. 8
gRbgh (ghnyh) f
bt fuo
btfy MLflh (bgah)
U/fk Uf btshL flh (nuf
njr)
178
5. t tfSF cikstuhf Ujh:
a. njtDF, 6:5.
b. uh#hF, 6:4.
V. fhy
VI. ya myFf
A. RUf
1. jhna thif, 1-6.
2. jhna jrdf, 7-12.
B. cslf RUf
1. nefhnerh murit jhna, mfhu 1.
2. nefhnerh fdfS, mjK, mfhu 2.
3. nefhnerh bghiy, jhna _W egfS, mfhu 3.
4. nefhnerh ulhtJ fd mj mjK, mfhu 4.
5. bghrh bfhLj UJ, ghnyh glz , mfhu.5.
6. nkadha j, f bf jhnaY, mfhu 6.
7. ehF Uffis Fj jrd, mfhu 7.
8. 7M mfhu jrd gLjgL, sfgLwJ, mfhu 8.
9. vUrny uik Fj jhna ftiy, Mdh jfSfhd tUfhy uid
fhlgLwJ, mfhu 9.
10. 11-12 mfhufYs brF KDiu, mfhu 10
11. ghydij FJ fhy brLfSF, lhyfSF il elfnghF
nghuhl, mfhu 11-12.
VII. Ka raf
A. njt tuyhiw jkJ fLgho itUjh/ itUwh. mtJ eif itJ, fodkhd
ntisfY mtUF cikstfshf Uf.
179
B. njtDila kf (jf) ghLf D Kotilaiy.
A. brhf kW brhbwhlf
1. fnja vGJ (gh), 1:4
2. ehyh M rha njtuDF xghUwJ, 3:25
3. bknd, bknd, bjnf, cgh, 5:25
4. thd ehY fhWf, 7:2
5. ehY bga Uff rKuUJ vGd, 7:3
6. jff wfglJ, 7:10
7. xU fhyK, fhyfS, miufhyK brYkL, 7:25
8. vGgJ thuf, 9:24
9. u #df, 9:26
10. mUtUghd brilf, 9:27
11. ghHhF mUtU, 11:31
B. Ka egf
1. nahah, 1:1
2. fnja, 2:2
3. bgbjhrh, 2:26
4. fhtyhsdha gRjth, 4:13
5. bghrh, 5:1
6. nkadha j, 5:31-6:1
7. d bfh, 7:8
8. l MRst, 7:9
9. kDFkhu, 7:13
10. djhd xU bfh, 8:9
11. fhna, 8:16
12. fhnt, 10:13
13. bjir uh#h, 11:5
14. tlir uh#h, 11:6
180
XI. khztfSfhd nff
1. vj _W tf fnja vw brh gagLjgoUwJ?
2. 2, 7, 8 mfhufYs jrdf bghUj ahJ?
3. 7:10 kW 12:1 trdf FlgLs ``jff vij FwJ?
4. 9:24-27 trdfSF mjfhgJ V fodkhf UwJ?
5. 11 M mfhu FlgLs uL njrf ahit?
6. uL d bfhf FlgLwd (7:8 kW 8:9), it vij Fwd?
7. knjh bghJthd cbjGjiy FJ vj l FlgLsJ?
181
Xah - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF u vW mjkhF. J M nahRth bgauhf UjJ, v. 13:16.
Xbrah (2 uh. 17:1) J xnu bgauhF.
C. Xah vw kj:
1. bgna Fkhu (1:1),
2. untiy nrjt (7:5) Mdh vj glz vW bjaiy,
3. Mnkh r_fia FJ ngaJnghy, Xah clgoifF cikstuhf Uf
ntoa mtaij FJ ngdh.
4. t go miHfgoUwh:
(a) unt vnuah
(b) giHa Vgho nahth mnghjy
(c) unt Kj Rnrf
III. vtifglJ
A. J vlh whL unt fj thif kW fhyij Fj tuyhW
ciueilahF (Fghf, mfhuf 1-3).
B. njtDila mig fhLgo tUila thif xU fUbjhWik to gagLjgoUwJ:
182
1. njt ciks s neruhf Uwh (1-3)
2. njt ms bgnwuhf Uwh (11)
3. ghfhiy fztdhf Mltdhf idj unty FHgkhd vzij j
cUtff mogilahf bfhoUwd.
C. mHfhd, tyikahd, cztkhd fijahf vGjgoUwJ; Mdh izfglhj
JLfshf csJ (mfhuf 4-14)
IV. vGat
V. fhy
A. Xah . K. vlh whil nrj fjahth.
1. Vrhah fh jh
2. nahdh, Mnkh, Xah unt
B. Xah Mnkh Caij bjhljh, rkfhy Cabrjh.
C. 1:1 trd FlgLs uh#hf fhyf mt urf brjh:
1. cah (jhit nrjt)
2. nahjh (jhit nrjt)
3. Mfh (jhit nrjt)
4. vnrah (jhit nrjt)
5. ulh babuhbgah (untiy nrjt)
D. gy mPf fUJf:
1. , . K. 790-725
a. 1:4, baT MSiftirF Kghf Jtdh
b. 10:14, Ijh rkdhrh jhFjnghJ Ujh
2. uhnfh, . K. 750-735
a. MnkhRF rnw dh
b. ulh babuhbgah fil ehf
c. . K. 735 F Kdh, Vbdwh mah nyah gFia ojJ
3. Ahr, . K. 722 F Kdh
a. ulh babuhbgah . K. 753 kjh.
b. . K. 739 kdhnf _wh yhnyrUF fgfodh (8:9)
c. 5:8-6:6 trdf (nkY, Vrhah 7-14) . K. 735-734 elj irnuh-vuhpk ngh
ff FlgLsd.
183
d. 7:11; 9:6 kW 12:2 trdf vij Fj Ff Xah fhyij fhLwd.
4. yhnrh, Agh, Z, 753 - Kj . K. 722 F tiu.
a. . K. 753 ulh babuhbgah kuzJF Kghf Jtdh.
b. vnrah MSiftiu
(1) . K. 728UJ cl MSif brjh.
(2) . K. 715UJ uh#h.
c. _wh yhnyr MSifnghJ urjh, . K. 745-727.
VI. tuyhW d
ghf, Vrhah JtfYs ``vlh whL fjf tuyhW d
VII. ya myFf
A. (is uhnfh vGa Introduction to the Old Testament g. 150-163)
1. KDiu, 1:1
2. Xah FLg ff, 1:2-3:5
3. untnyhL njtDila vthj, 4:1-10:15
4. jh mtUila tjnghd FkhuD, 11:1-12
5. bga vd UwJ (ahngh x unt) 12:1-15
6. xU njr kuz, 13:1-16
7. ahaF khW 14:1-9
B. (. n#. v vGa Introduction to the Old Testament g. 252-254)
1. jkJ kfnshL njtDila cw, 1:1-3:5
2. fj btntW brhbghf, 4:1-14:9
a. tlfa nfhuf Fw, 4-8
b. tlfa nfhufSF jlid, 9:1-11:11
c. kdUa kfSF tUfhy Mthjf, 11:12-14:9
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. nrhunghW, 1:2
2. tHfhLf, 2:2
3. uhrurKs ghu, 3:1
4. xwiufy, 3:2
184
5. iy, 3:4
6. njuh, 3:4
7. fjiu mahf, 5:4,
8. viyia xJFwtfSF, 5:10
9. vuhp ma #dfnshnl fyUwh, 7:8
10. rkhahnt, c fWFo, 8:5
11. fhiw ijJ, Niwfhiw mWghf, 8:7
12. JfbfhlhLwtf mg, 9:4
13. eh vuhpik ifoJ elf gHnd, 11:3
14. uf [hesed] 4:1; 6:6; 10:12; 12:6
B. Ka egf
1. cah, 1:1
2. Mfh, 1:1
3. vnrah, 1:1
4. nahth Fkhudha babuhbgah (II), 1:1
5. nfhnk, 1:3
6. bauna, 1:4
7. nyhUfhkh, 1:6
8. nyhf, 1:9
9. ghfh, 2:16
10. ahnu uh#h, 5:13; 10:6
X. njr tiuglYs lf
1. Mnfh gsjhF, 2:15 (nahRth 7:26)
2. fh, 4:15
3. bgjhnt, 4:15 (bgnj)
4. gh, 5:1
5. jhngh kiy, 5:1
6. ah, 5:8
7. uhkh, 5:8
8. Mjh, 6:7
9. nyah, 6:8
10. ghfhngnah, 9:10
11. gndh, 14:6-7
185
nahnt - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bga njtid Fj uL bgaf nrifahF:
1. ahnt, njtDila clgoif bga.
a. J vw vGnjhL xU cbrhnyhL JtF vj vbua bgaU ahnt
RUfkhF.
b. ah vw brhnyhL Ko vj vbua bgaU ahnt RUfkhF (vah).
2. V - njtDF bghJthd bga.
3. j uL brhfSF il xU idbrhiy nrf ntL - ahnt Vahf
Uwh.
C. J f rhjhuzkhd vbua bgauhF. tuyhW jff g_WF nkgnlh
FlgLwhf.
III. vtifglJ
A. J gh ciueilahf, gh wghd vbua fij eilY UwJ.
B. nahnt ntW gy fjfis FLwh:
1. nahnt 1:15 - Mnkh 4:9; Vrhah 13:6 4. nahnt 3:10 - Vrhah 2:4; fh 4:3
2. nahnt 2:3 - Vrhah 51:3 myJ vnr. 36:35 5. nahnt 3:16 - Mnkh 1:2
3. nahnt 2:10 - Vrhah 13:10 6. nahnt 3:18 - Mnkh 9:13
C. nahnt fil fhy cUtf, fjUila eh vw brh btgLjgLsJ.
D. btLf thijF mjfhgJ Fj bfhiff, 1:4; 2:25.
1. milahs/ cUtfyhdJ
a. jfSila jF 2:25 b. 6M whL c. jt iuahsf
brLth ifbaGJ (18M whL)
u gf Xu F
1) kf 1) vaf 1) ma
2) bkhf 2) ghnyhaf 2) fnjah
3) MSifbrjtf 3) maf 3) kbfnjhah
4) uh{af 4) nuF njr 4) nuhkh
5) nuhkf
186
2) ujfisnghy rjbkGwd
3) xGfhf mtFJ brYwd.
c. nahnt btgLj 9:3-11 trdfis FLtJnghy njhWwJ.
4. filfhyJFaJ
a. fjUila eh vgJ gogl ya eilF bghUjkhf UwJ.
b. tzfis, Uffis gagLJtJ gogl ya eilF bghUjkhf
UwJ.
IV. vGat
V. fhy
A. j jfJF rahd fhyij FLtJ fodkhF. J Jtffhy myJ filahd
fjrd f xwhf Ufyh vW . nfbg khf brhUwh:
1. Ys Mjhufis bfhL uL fhyf FlgLwd:
a. iwUF tU fhy:
1) btLf thij Fj cUtf jh jhfgLtJ Fj mRWj
bfhLfgLwJ.
2) 3:2 trdUJ unt Vbfdnt iwUF brWlJ bjwJ. nghJ
``unt vw bga jhit Ff gagLjgLwJ, 2:27; 3:1-2,16.
3) 3:6 trd nuf moik ahghu FlgLwJ. J iwUF tj
fhyflkhF.
4) 3:1,17 trdfUJ jh Vbfdnt iwUF brWlJ, mJ bjhlJ
ghtbrjh kWgokhf jhfgL vW bjwJ.
5) uh#h bga Flglhjgoah J iwUF tj dF
bghUjkhf UwJ. nahnt _gfSF MrhafSF jdJ bria
bfhLjh.
6) jhtUgtf ``tlir nrid vW FlgLwhf, J bkbrhbghjha
jhFjiy (mah, ghnyh, bgah) Ffyh, 2:20.
7) iwUF Kija fhyij nrj ghfh tghL Flgliy.
b. iwUF Ktj fhy:
1) Mya FlgLtJnghy njhWwJ, 1:9, 13-14; 2:17.
2) 3:4,6,8 trdf FlgLs vf (ngnfa, bgah, Vnjh, rnga)
iwUF Ktj fhyij nrjtf.
2. btUJ ilF %gz:
a. vbua ntjhfk j l J iwUF Kija fhyij nrjJ vW
czJwJ.
b. Mdh tU MnkhR fjUila ehis FJ btLf thijia
aha vW ngRwgoah, J MnkhRF mLjgoahf itfgoUfyh.
Mthj tUif FJ FlgoUwJ. J iwUF tj fhyJF
bghUjkhdjhf UwJ.
3. iwUF tj Jtffhynk rahf UF vW Ma idwh.
B. ghyd jhFj mogil fhy Fj bfhiff:
1. nahth MSif fhy (. K. 837-800)
2. cah MSiffhy (. K. 783-742)
3. njah MSiffhy (. K. 598-586)
187
4. brUghng fhy (. K. 598)
5. kah fhy (. K. 430)
6. fil fhy njtDila kf jhfgLj
C. itfSF il ya rgj fhzgLwJ:
1. nahnt 2:32 kW xgah 17. ituLnk iwUF Jtffhyij nrjit.
2. nahnt 3:16 kW Mnkh 1:2. nahnt gy fjfis nknfhshf FgJnghy Mnkhir
FoUfyh.
D. nahnt fhyij FJ #h fh go FLwh: ``rakhf vij Tw Koahjgoah,
mt nghj fhyij khfhk Ltnj eykhF. J mf KakhdJ my. Xah
fhyij maKoahk nghtJ thrffSF bga Hghf UF. Vbdwh tuyhiw rahf
mahk gy gFfSF sf bfhLf KoahJ. Mdh nahntYF J mtaiy. Vbdwh
mtUila fhy rayhjjhf UjhY, mtUila nfhghL KkhdjhF.
VI. tuyhW d
The National Geographic Magazine org 1915 (XXVIII, No. 6) j ghyd xU btL
thijia FJ FLwJ. fj FLtij Jbfhs j fLiu cjahf
UF.
VII. ya myFf
A. mit clhF btL f thij, jhtU nridF milahskhf fhlgLsJ, 1:1-
2:27
B. fjUila eh njtDila kdUa kfSF xU rhgkhf my, Mthjkhf UF, 2:28-3:21
(brgah jF vkhwhdJ fhlgoUwJ)
VIII. Ka raf
A. brhf kW brhbwhlf
1. m isf btikahW, 1:7
188
2. fjUila eh rgkhUwJ, 1:15
3. nahny vfhs CJf, 2:1,15
4. cf tufisay, cf Ujafis J, 2:13
5. Uig (hesed), 2:13
6. eh khrkhd ahtnkY v Mia CWnt, 2:28 (m. 2:16Kj)
7. fjUila ehkij bjhGJbfhSwtbdtndh mt ufgLth, 2:32 (m. 2:21;
nuhk 10:13.)
8. mtf v #dng LnghL, 3:3
9. cf kbtofis glafshf, cf mthfis <ofshf mof... 3:10
B. Ka egf
1. rttyt (El Shaddai), 1:15
2. rnga, 3:8
X. njr tiuglYs lf
1. U, 3:4 5. Vnjh, 3:19
2. njh, 3:4 6. nah, 2:1
3. bgah 7. gsjhF, 3:18
4. ahth (nuF njr)
189
Mnkh - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. Mnkh vg mj:
1. ``xU ghukhf Uj
2. ``xU ghuij Rkj
3. ``jhFj
4. xU uf ghuga j bga mtUila bria vjtfsh bfhLfglJ vW
brhygoUwJ. mt bjthf ngriy myJ ngdh vgij J FwJ,
C. giHa Vgho F kLnk j bga fhzgLwJ.
III. vtifglJ
A. J vGitj fjf Kj yhF.
B. J neahd vbua fjrdkhf UwJ. mjkhd vbua fijF, cUtfJF J
vLJfhlhf UwJ.
IV. vGat
190
2. Mdh vGJeil, fij neahf Uwgoah, t ewhf fWnjj eguhf
Uf ntL.
3. tUila urff thbkhahf bfhLfgld vW brhygLwJ. Mdh it eF
totikfgoUwd; vGjglit vnw fhLwd.
4. Mnkh vGJt myJ ubaLg cjia bgUf ntL vW idwhf.
V. fhy
A. j jf fhyfl . K. 750 M MLF Kdh gJ tUl Kj dh gJ
tUlfSFshf UF.
B. Mnkh jf Kj trd, vj giHa VghL jffisl tuyhW brfis
bfhLg f skhd trdkhf UwJ:
1. cah . K. 783-742 MLf MSifbrjh (iu)
2. ulh babuhbgah . K. 786-746 MLf MSifbrjh (iu)
3. a j jf fhyij ff cjahf UwJ (ghf, 1:1; 8:8; 9:1,5).
n#hrg ij cah glnjhL bghU TWwh, ghf, 2 ehsh. 26:16-21. MnrhUF
mUnf eljgl ijbghU Mf . K. 760 fhyflij Fwd. (Yadin, 1964).
C. 5:8 kW 8:9 trdf ufzij g FlgLsJ., J ma Mtzf . K. 763
#] 15M eh fjjhf Flgl ufzkhf Ufyh. vwhY . K. 784 bgUt 9M
eh KGikahd ufz fUwJ.
D. ulh babuhbgah mfhuHhf bragl bgnj Mrhadha mkahit Mnkh
vbfhlJ j jf fhyij fzl cjahf UwJ (ghf, 7:10-17).
VI. tuyhW d
A. ntjhfkahd izahd gF j trdf fhzgLwJ:
1. 2 uh#hf 14:3-17:6 4. Vrhah
2. 2 ehshfk 25-28 5. fh
3. Xah
B. njtDila kf eLnt ufhuhjid fhzglJ Xah tfgLsJ:
1. 2:16, mfhy vid ghfh vW brhyhk
2. 4:12-13, ... Fkhuf ntjd brwhf ...
3. 4:17, vuhp uffnshL izUwh, mtid nghfL
4. 13:2, fWFofis KjLwhf! (rlF)
C. rKjha d
1. J unt, jh UtUF bghUshjhu br, uhQt bgUfK iwj fhyflkhf
UjJ. vwhY brtj kLnk j brgh gadiljhf. ViHf xLfglhf.
xLFtJ kbwhU ufhuhjidahf MoUjJ!
2. unt kW jh r_f ujikF, brF gy fhuzf Ujd:
a. tlnf ulh babuhbgah lfhy brghd MSif (. K.786-746) kW bjnf
cah MSif (. K. 783-742).
b. vJ bkbrhbghjah jhfhfkhf ailUjd.
c. . K. 802 _wh Mjh-uh Hhf maf ahit njhfoUjhf.
d. untYF jhF il rilf iy.
e. ghyd tahf tlUJ bjnf brw thgghij _ykhf ttNj
kW jtwhf gagLJj _ykhf Jjkhd bghUshjhu ts clhaJ.
lhfkhf brytF brtj r_f cUthaJ.
3. ulh babuhbgah fhy ilj rkhah VLfUJ ulh babuhbgah
rhbyhnkhid nghy wghd thf mikig bfhoUjh vW bjwJ. jdh
UgtfSF yhjtfSF il s mfkhaJ.
191
4. brtjf neikik ``r_f fj vW miHfgL Mnkh jf
bjthf fgLsJ. untY jhY fhzgl jtwhd gHfJF gf
yr thaJ, bghahd vilf gagLjglJ vLJfhLfshf Uwd.
D. rka d
1. J bkahd Rthr yhk btaufkhd rlFf iwj fhyflkhF. fhdha
rka gHff unty rkaJFshf EiHJoUjd. kf uffis tz,
nanfhthit tzFtjhf Tdhf. njtDila kf mua TlfSF mf l
bfhLjgoah, w#h tghLf kW braghLfSF l bfhLf ntoUjJ.
2. unt ufhuhjid 2 uh#hf 17:7-18 trdf tfgLsJ.
a. tr. 8, tf fhdha tghLfis gdhf.
1) nkhrkhd ghYw tghLf
(a) nkilf, tr. 9, 10, 11
(b) iyf (ghfh), tr. 10, 16
(c) tr. 16 ghfh bg bjt ku iyfis cUthdhf, myJ cUs
kufis tglhf.
2) Fnfl, tr. 17 ny. 19-20; cgh. 18 trdf ij FJ mfkhf brhy
gLsJ.
b. tr. 16, tf ahntF milahskhf fUjgl uL bghfWFofis bjhlJ
tglhf. Kjyh babubgah itfis jhY bgnjY WUjh (1 uh.
12:28-29).
c. tr. 16, ghnyha bjtfsha thdnridia - Na, ru, eruf, eru
klyfis tzdhf.
d. tr. 18, tf ngnfa m bjtkha nkhnsFit tzdhf (ghf, ny.
18:21; 20:2- 5).
3. ghfh tzf (ghf, W. F. Albright vGa Archaeology and the Religion of Israel, gf
82Kj).
a. fh ghfh uhzfij ekF wj Mjhukhf UwJ.
1) ghfhiy gUt kJ, cnuhblG bjtkhf fhLwJ. nkh tid njhfoJ
ghjhsJF jdh. Mdh bg njtij cjia bgW t xbthU
trj fhyY vGJ. nkhil njhfowh. t kuf_y tglgl
xU br bjtkhth.
2) t Mjh vW miHfglh.
b. V fhdh jiyik bjtkhf UjhY, ugykhd ghfh t lij
vLJbfhlJ.
c. unt U ghfh tzf guaJ. U uh#h kfshf Uj narng
_ykhf J guaJ. c tis jdJ kf MfhF kzbrJitjh.
d. unt ghfh cqUj nkilf tzfglJ. xU cajgl f tDF
milahskhF. mbuh tDila bg njtijahth. xU brJfgl ku myJ
cnuhLs ku tSF milahskhF.
4. gntW jkhd ufhuhjid FlgLsJ.
a. ahntit MuhFgoahf Kjyh babuhbgah jhY, bgnjY Wa bgh
fWFof.
b. cq nkilf U br bjtf tglgLj.
c. mj ehf mua TlfSfhf ufhuhjid njitglJ.
E. tlnf mua d
1. ulh babuhbgahnk unt fil rthj uh#hthf Ujh. t baT
t ehfhtjhf tjt. MSif brtjhf Kdfgltf filahdt (ghf,
2 uh. 10:30). t l fhy muaahf btnahL MSifbrjh (. K. 786-746).
2. ulh babuhbgah kuzJF wF 25ML fhyfl MW uh#hf Ujhf.
a) rfah (2 uh. 15:8-12). MW khjJFshf t bfhyglh.
192
b) r (2 uh. 15:13-15). xnu khj t bfhyglh.
c) bkdhnf (2 uh. 15:16-22). t gjhLf MSifbrjh. Mdh _wh
yhnyrUF mfkhf fgfodh.
d) bgfhah (2 uh. 15:23-26). ulhLf MSifbrj wF bfhyglh.
e) bgfh (2 uh. 15:27-21). IjhLf MSifbrj wF bfhyglh. t gy
glzfis ma iff Hjh.
f) Xbrah (2 uh. 15:30, 17:1-6). t xgJ MLf MSifbrjh. . K. 722 rkhah
jnghJ, mahF ehLfljglh.
3. vlh who ghyd jhfij VgLa mah kW ghnyh jhFjf:
a) mah il-IuhJ nguuR vGbgw ntis ehF vlh whL
fjf Cabrjhf. njt jkJ kfis, Fghf untiy ahaFgo
j bfh^ukhd kfis gagLdh. xU mua kW uhQt Tl cUthaJ.
J ``irnuh-vuhp vW miHfglJ (. K. 735), mahF vuhd
ngh jh jfnshL nrJbfhSgo untY ah gjd. Mdh
Mfh cjfhf mahF foj vGdh. rthj ma uh#htha _wh
yhnyr ij VWbfhL ahit jhdh (. K. 745-727), mah
bghik uh#hthf afgl Xbrah (. K. 732-722) vJ fyfbrJ, v cjia
ehodh. Ijh rkdhrh (. K. 727-722) kWgokhf untiy jhdh. untiy
mlFtjF Kghf t kJnghdh. Mdh mtDF tj ulh rnfh
(. K. 722-705) . K. 722 unt jiyefuha rkhahit ojh. . K. 732
yhnyr Mufzfhndhiu ehLflaJnghy, j ntis 27000F nkgl
unty mahF bfhLbryglhf.
b) Mfh kuzJF wF (. K. 735-715) nahjhDF fiu ehLf mahF
vuhf vnjhL nrJ kbwhU Tlia cUthd (. K. 714-711). J mnjh
fyf. vW miHfgLwJ. mah kWgokhf jhanghJ gy nja glzf
mfgld. Jtf vnrah j TlF Mju bjjhY wF Mjuit
ybfhlh.
c) . K. 705 mah tyikahd uh#htha ulh rnfh kjnghJ, kbwhU
Tl ij rhjfkhf gagLbfhs KawJ. vnrah j v KGikahf
gFbfhlh. j fhuzkhf rdbf (. K. 705-681) untiy jh (. K. 701)
vUrny glzJfUnf ghsawdh (2 uh. 18-19; Vrhah 36-39), Mdh njt
mjjkhf mtDila nridia mJnghlh. rdbf vjid Kiw ghydij
jhdh vgJ FJ mPfilna fUJ ntWghL fhzgLwJ. (vLJfhlhf:
iu . K. 701 xU jhFjiy, . K. 688 kbwhU jhFjiy FLwh)
ma jhFjUJ vnrah j iHjhY, mt jh bghfis
bgUiknahL ghnyhaUF fhoagoah, Vrhah jh ghnyh iff GJnghF
vW mjh (39:1-8). . K. 587-586 MLf vUrny nefhnerh iff
GJnghdJ.
d) nka bga uh#htha ulh nfhnuRHhf njtDila kf bghUjgz
gLthf vW Vrhah Kdjh (41:2-4; 44:28; 45:1; 56:11). nt . K. 612
ghnyha nridl njhWnghW. Mdh ghnyhh . K. 539 nfhnuR
nridl HJnghW. . K. 538 jf cgl iwU Uj vnyhU jf
ehLfSF Ugyh vW nfhnuR mjh. mjj njrJ Myafis fl jdJ
bghUJ cj mjh.
VII. ya myFf
A. njrfSF vuhd FwrhLf 1:1-2:3 (2:16tiuYTl)
1. ah (jkF), 1:3-5
2. bgah (fhrh), 1:6-8
3. ngnfah (U), 1:9-10
4. Vnjh, 1:11-12
193
5. mnkh, 1:13-15
6. nkhth, 2:1-3
B. njtDila kfSF vuhd nrj FwrhLf, 2:4-6:14
1. jh, 2:4-5
2. unt, 2:6-6:14 (unt jhd aha d 6:14 tiu)
C. aha Fj jrdf, 7:1-9:10
1. btL, 7:1-3
2. m, 7:4-6
3. F, 7:7-17
4. gGj gHf, 8:1-14
5. milfy mfgLwJ, 9:1-10
D. nkah Fj eif, 9:11-15
VIII. Ka raf
X. njr tiuglYs lf
1. bjnfhth, 1:1
2. fnk, 1:2
3. nyah, 1:3
4. fhrh, 1:6
5. mnjh, 1:8
6. mfnyh, 1:8
7. vnuh, 1:8
8. njkh, 1:12
9. nghwh, 1:12
10. ugh, 1:14
11. bgnj, 4:4
12. fh, 4:4
13. nrhnjh, 4:11
14. bgbabrgh, 5:5
15. Mkh, 6:14
16. jh, 8:14
195
xgah - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. j bga mj ``ahnt nrtf vgjhF.
C. J xU bghJthd vbua bgauhF, (ghf, 1 uh. 18:3; 1 ehsh. 3:12; 7:3; 8:38; 9:16,44; 12:9; 27:19; 2 ehsh.
17:7; 34:12; vwh 8:9; benf. 10:5; 12:25)
IV. vGat
V. fhy
A. j jf vnuah 49:7-12 trdfnshL (xg. tr. 1-9), nahnt 2:32 trdnjhL (xg. 10) bkha
196
ahf bjhlbfhoUwJ.
1. . n#. v tfis j tir itwh: xgah, vnuah
2. M. nf. Ahr tfis j tir itwh: vnuah, xgah, (. K. 450) kW nahnt
(. K. 400). J j jfij iwUF tj Jtffhy yhf fhLwJ.
3. a tfis j tir itwh: xgah, nahnt, vnuah
B. j jf Vnjh jhit jh, vUrnyik mRWJ xU fhy FlgLwJ. j
fhyfis Flyh:
1. vUrny v ghnthdha hdh, bubfhbgah MSif IjhtJ Mo
jhfglJ, . K. 922-915 (ghf, 1 uh. 14:25-28; 2 ehsh. 12:2-10).
2. nahuh MSifHhf, . K. 849-842 vUrny mua Tl kW bgjuh ofglJ
(ghf, 2 uh. 8:20Kj; 2 ehsh. 21:16-17; 22:1.
3. nahth MSifnghJ, . K. 837-800, vUnry afsh ofglJ (ghf, 2 ehsh.
24:23-24).
4. mkah MSifnghJ, Vnjhik njhfoj wF untyh (nahth) vUrny
ofglJ (ghf, 2 uh. 14:7-14 (. K. 842)
5. Vnjha jhit jhdhf (ghf, 2 ehsh. 28:17; 19:8-9; 2 uh. 16:1-20).
6. nefhnerh gyKiw vUrnyik jhdh, . K. 605, 597, 586, 582:
a. . K. 605 nahah MSif (ghf, jh. 1:1-2)
b. . K. 597 nahah MSif (ghf, 2 uh. 24:8-17; 2 ehsh. 36:9-10; vnr.)
c. . K. 586 njah MSif (ghf, 2 uh. 24:18-25:21; 2 ehsh. 36:11-21; yg; r.
137:7)
d. . K. 582 bfjah, ghnyha MSe (ghf, 2 uh. 25:22-26)
C. mPf uL fhyfis FLwhf:
1. babuhbgah MSif Jtffhy (. K. 849-842) Vbdwh:
a. gU f j jf l:
(1) 8M whL - Mnkh, Xah, fh, (nahnt?), xgah
(2) 7M whL - ehT, MgT, brgah
(3) iwUF wF - Mfh, rfah, kah
b. xgah Mya mit FJ Fliy
c. FlgL njrf iwUF KtUgitahF
d. 8M whL fjfsh fofgl mnjnghw ghtf fhzgLwd.
e. munka brhfnsh, kufnsh myJ btghLfnsh iy.
2. ulh nefhnerh vUrnyik oj ija fhy
a. tr. 11-14 . K. 586 vUrny jjF bghUjkhf UwJ.
b. j jhFj Vnjh gbfLjJ
(1) jh fTjJ
(a) r. 137:7
(b) y. 2:15-17; 4:21
(c) vnr. 36:2-6
(d) 1 vwh 4:45, 50
(2) jh cjaJ:
(a) vnr. 25:12-14
(b) vnr. 35:1-15
VI. tuyhW d
A. Vnjh, fjrd yF, tr. 1-9, 18, 21
1. Vnjh rhflYF Hnfs ehL, ahnfh rnfhjudha Vrh (ghf, M. 25-29; 32- 33).
Vnjh vwh t vW Vrh vwh nuhknghjt (ghf, M. 25:25, 30).
2. Vnjhik kFgo untYF flis bfhLfgoUjJ (ghf, cgh. 23:7)
3. untYF VnjhKF bjhlj uidf Ujd:
197
a. v. 20:14-21
b. ah. 11:16-17
c. 1 rhK. 14:47-48
d. 2 rhK. 8:14
e. 1 uh. 11:14-25
f. 2 uh. 14:22; 16:5-6
g. 2 ehsh. 20:10-30; 21:8Kj
h. Mnkh 1:6, 9
4. VnjhKF nuhjkhd kw fjrdf:
a. Vrhah 34:5Kj; 63:1Kj
b. vnu. 49:7-22
c. y. 4:21-22
d. vnr. 26:12Kj; 35:1Kj; 36:2-6
e. Mnkh 1:11-12
5. itf fhuzkhf Vnjh FwrhlglJ:
a. mj bgUik, tr. 3-4
(1) aahd ghJfh
(2) mua Tl, uhQt tik
(3) thg brt
(4) ghugakhd Phd
b. jdJ djhuha jhit mJ btWjJ, tr. 10-14
(1) vUrny fhf fTjJ (y. 2:15-17; 4:21)
(2) cjbra kWjJ (tr. 15)
(3) vF neuoahf cjaJ (tr. 14)
(4) jh cilikfis vLJbfhlJ (vnu. 13:19)
c. mJ ahntit wfJ, btWjJ (tr. 16)
B. Vnjh njtDF njtDila kfSF nuhjkhf vGj vyh njrJF milahskhf UwJ,
tr. 15-21 (ghf, r. 2).
C. fjrd tuyhWtkhd %gz Jthf Ufyh:
1. vUrny F IjhLfSF wF Vnjh a ghnyhdh mfglJ, . K. 580
2. . K. 550-449 MLf Vnjh bguh gFUJ egha muafsh ulgLj (ghf,
k. 1:2-5). RYUj nuhf Fj benfah goa Vnjh lbgwiy, Mdh
mua gHFof lbgUwhf. Vnjh benf ghiytdJF FobgajJ.
3. . K. 312 mbyrhj jsgaha monfhd Vnjhik njhfojh (oanlhu
brTy gbragLsJ)
4. . K. 175 benf Uj Vnjha jh kfngth njhfofglhf (ghf, 1 kfnga
5:3,15; 2 kfnga 10:15; nahrg vGa Antiquities of the Jews 12:8:1; 13:9:1)
5. . K. 125 #h nfdrh Vnjha j rkaij VWbfhSgo gfglhf.
nghJ mtf Jnka vW miHfglhf.
6. . . 70 nuhk jsgaha ill Jnka brthif KYkhf mJnghlh.
VII. ya myFf
j RUf j UJ vLfgoUwJ: The New International Commentary series on Joel.
Obadiah, Jonah, and Micah by Allen, p. 142
A. Vnjh mfgLj (2-9)
1. Vnjh (2-4)
2. Vnjh jgl KGik (5, 6)
3. Vnjh ner ehLf Jnuhf (7)
4. Vnjh Phdij nghuiu HJnghFj (8, 9)
198
B. Vnjh jtwhd braf (10-14, 15M)
1. rnfhjuDF brj bfhLik (10, 11)
2. Vnjh nfbrj (12)
3. Vnjh Wj (13)
4. Vnjh v tuUF gthfgLjY (14, 15M)
C. fjUila eh Vnjh (15m, 16-21)
1. fjUila eh (15m, 16)
2. ahdtf gF (17, 21)
3. jh m Vnjh bfhSjgLj (18)
4. y Ug bgwgLwJ (19, 20)
VIII. Ka raf
A. njtDila vfS, njtDila kf vfS jofgLthf. Vnjh vJ F,
mRthahd ehLF khahf UwJ (ghf, tr. 15)
B. njt jkJ clgoif thFjjfgo jkJ kfis kikgLJth. gRjnk jkJ
kfSFa fj yfhf UwJ.
C. tuyhW Niy KGtJkhf khwgL. Vnjh mfgL; njtDila kf Mtf
gLthf.
X. njr tiuglYs lf
1. Vnjh, 1:1
2. njkh, 1:9
3. nah kiy, 1:17
4. benf, 1:19, 20
5. Vrh kiy, 1:19
6. nyah, 1:19
199
nahdh - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. j bga mj ``wh vgjhF. J unt eho milahskhf UjJ:
1. rjfhu ij Mftkhf gagLUwh, r. 68:13; 74:19,
2. Xah ij vkiwahf gagLUwh, 7:11,
3. cdjghL jf mig fhL cUtfkhf gagLjgLsJ, 2:14; 5:2; 6:9.
III. vtifglJ
200
IV. vGat
V. fhy
A. vGat 2 uh. 14:25 trd FlgL nahdhthf Ughuhdh, . K. 612 nt
F Kija fhyflnk rahf UF. J ulh babubgah MSif fhykhf (. K.
783-743) Ufyh.
B. bgUghY itf mogil nahdh fhy vGjgoUfyh vW idfgLwJ:
1. KdF fjrd wffgLwJ,
2. jf aF mghgl mrf tuyhW vW brh wffgLwd,
3. J iwUF tj nja bgUikF jJtJF Vwjhf UwJ vW
mDkhfgLwJ.
VII. ya myFf
A. mfhu f ff tsia fhLwd.
B. RUf
1. mfhu 1 - njtDila j wffgL, nahdh j elwJ. njt
btbgWwh!
2. mfhu 2 - nahdh kdUwh (fij flj fhy vGjgLsJ, vUrny Mya
Muhgij wJ)
3. mfhu 3 - njtDila j VWbfhsgLwJ. nt kdUwJ
4. mfhu 4 - nahdh kndhght kW braYF vuhd njtDila g btgLj
gLwJ.
VIII. Ka raf
A. j jf w#hah rkaufhukhf UgJnghy, fjna vgtuhf UgJnghy
njhWwJ
1. khYf
2. nt glzjh
201
B. 3:10 kW 4:11 trdf w#hahjhd njtDila m bjthf bjwJ. njt kjiu
kL Uffis newh, 4:11
C. kdU jJ Rthr itjnghJ, fj bfh^ukhd mafis VWbfhlh, 3:5-9.
mtf jfshf khw ntoa mta Ufiy.
D. cyfJF Mrha uh{akhf Uf ntL vW njt untiy miHUgjF nahdh
milahskhf Uwh (ghf, M. 12:3; ah. 19:4-6). unt Rnrahf, thyhf
elJbfhshk njathj bfhljhf, bgUikbfhL jJ gjhf khoUjJ.
X. njr tiuglYs lf
1. nt, 1:2
2. j, 1:3
3. nahgh, 1:3
202
fh - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. J fhah (ah. 17:1, 4; 1 uh. 22:13) vw bga FWa gjkhF. ``fjiunghy Ugt ah vgJ
j mjkhF.
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J ``fhya fjf gFia nrjjhF (vahof 49:10).
B. J a fjf nrifaha gUt RU Kj jfkhF (ghgh guh 14M)
1. Vrhah, vnuah, vnrnaiynghy it xU RU mlFwd.
2. milahsahd vif _y gU nfhujhiu uJt brtjhf
fUjgLwJ.
3. jff fhytir Fj ghuga fnzhlij ugwJ.
C. gU myJ a fjf tiria gy mPf fhytirnahL izUwhf.
vwhY j fnzhlY uid UwJ:
1. MT kW LXX Kj MW jff tir ntWghL fhzgLwJ:
MT LXX
Xah Xah
nahnt Mnkh
Mnkh fh
xgah nahnt
nahdh xgah
fh nahdh
203
2. nkgf/ MLf cUtf KGtY gagLjgLsJ 2:12, 3:2-3; 4:6; 5:1Kj;
7:14.
3. KGtY w vlh whL fjf thijf RofhlgLsd (ghf,
4:1-3 xLf, Vrhah 1:2-4).
C. fh gy tfY MSikY, brY MnkhRF xUwh. UtUila brhj CfS
UgJ ik ilbt Ujd. tf UtU uhkJ kjf, Vrhahitnghy murit
mua kW mfhu nghuhlf <Lgliy.
V. fhy
A. Kjyh trd fh Ca fhyij RofhLwJ: ``nahjh, Mfh, vnrah vD jh
uh#hfSila ehf...
B. vnuah 26:18 t vnrah MSif fjrd ciujh vW brhygoUwJ.
C. 1:1 trd t rkhahF vUrnyKF Ca brjh vW, 6:1-16 trdf rkhah
mfgLwgoahY, t . K. 722 rkhah Kdh fjrd ciujh
vW bjwJ.
D. rkhah ia flJ tUila Ca guaJ. t Ca KGtYKs brf
bjhFJ bfhLfgLsd. .
VI. tuyhW d
A. fh vlh who bjF uh{a Ca brjh, Vrhah tUila rkfhyjt
B. J br kW uhQt thf fhykhf UjJ. rka eltoiff mfkhf UjhY
fj bga fhdha br bjtfis tglhf.
C. _wh nynyr tyikahd jiyik ma nguuR tYbgW, jhFtjF Majkhf
UjJ.
D. KGikahd tuyhW dF Vrhah j gFia ghf.
VII. ya myFf
A. rblw khwf j jf fhzgLwd, 2:5,12; 3:1; 6:6-8; 7:14-15. Ma aha
brUJ u brF brYwh, xLf 2:10-11 kW 2:12-13.
B. RUf
1. njtDila kfJ tuUF aha, 1:1-16
a. tlF uh{a iwU, 1:5-7
b. bjF uh{a iwU, 1:9-16 (3:12)
2. njtDila kf jlid, uik, 2:1-13
a. brtj rKjha ghtf, 1-11
b. tUfhy eif, 12-13
3. njtDila kf jiytf FwrhlgLwhf, 3:1-12
a. bghJ jiytf, 1-4, 9, 11
b. fj, 5-7, (bkahd fj, tr. 8), 11
c. Mrha, 11
d. isf, 12 (4:10)
4. njtDila kf uikfgl tUfhy kik, 4-5
a. vyh #hahUF cyfsha miH, 4:1-5
b. cl CdKwtDF jsgltDF gydkhdtDF miH, 4:6-8
c. Rthr rKjha jhfgLwJ, Mdh btbgWwJ, 4:9-13
d. nkah tUif, 5:1-5m
e. mahJ tUfhy bt, 5:5M-9
f. njtDila kf nghJ ahafgLj, 5:1, 10-15
5. njt ekJ kfis tHFF miHwh, 6
a. fj njtDfhf ngRwh, 1-5
204
b. njtDila kf brrhwhf, 6-7
c. fj njtDfhf gywh, 8
d. njtDila aha mtUila kf glzJ GwJ, vUrny kW/myJ
rkhah, 9-16
6. njtDila Fw, jkJ kfSF Mthj Fj thFjjK bjhlUwJ, 7
a. njtDila kf rKjha ghtf, 1-6
b. njtDila kf tUfhy jiyt njtidnghy Ugh, 14-20
VIII. Ka raf
A. fh, Mnkhirnghy brtj kW mfhu Ujtf rKjha ghtfis Fwrhodh.
B. fh, Xahitnghy fjf kW Mrhaf Fwfis fojh (3:11).
C. untY jh ufhuhjid kW clgoifF cikyhjtfshf Uj fhuzkhf
ailJ iwUF bfhLbrygLthf vW fh Kdjh.
D. njt stuhf Uwh. mtUila kf jofgLthf. njt Uigstuhf,
jkJ clgoifF cikstuhf Uwh, mtUila kf ahdtf fgL,
bghUjgzgLthf.
E. jkJ kf Rthryhk rlFfis gWtij my (6:6-7), jkJ Fzhraij uggijna
njt Uwh (6:8).
F. bgynf wfnghF nkah _ykhf untY, jh, RthF w#hahU
MtfgLthf (5:2). j a jiyt fjiunghy Ugh (7:18-20).
IX. brhf kW/myJ brhbwhlf, Ka egf:
A. brhf kW brhbwhlf
1. gtjf mt nH cU 1:4
2. m fha MwhjJ 1:9
3. ythf 2:4
4. v #d rijia W 3:3
5. FbrhYj 3:6
6. nah tabtianghy cHgL 3:12
7. vyh #hfS XotUthf... 4:1-2
8. jf glafis kbtofshf ... moghf 4:3
9. mtUila wgLj mehehfsha tDilaJ 5:2
10. v MJkh ghtij nghf v fgfia bfhLfntLnkh? 6:7
11. fs goff 6:11
12. eKila ghtfisbayh rKu MHf nghLLth 7:19
B. Ka egf
1. nuh, 5:6 3. nyah, 6:5
2. ghyh, 6:5 4. c, 6:16
X. njr tiuglYs lf
1. rkhah, 1:5 6. vuhjh vdgl bgynf, 5:2 11. nyah
2. vUrny, 1:5 7. nuh njr, 5:6
3. yh, 1:13 8. , 6:5
4. nkhnfh, 1:14 9. fh, 6:5
5. nah kiy, 4:7 10. ghrh
XI. khztfSfhd nff
1. 1:8-16 trdfYs y rlFfis goaLf.
2. fh vyh _W tifahd fjrd totfS (thFjj br, tHfhL fh,
yg) fhzgLwd. vLJfhLfis bfhLf.
3. fh vgo Mnkhirnghy Uwh?
4. V fh vnuah 26:18 trd nknfhshf FlgLsJ?
5. 5:10-15 trdf ahUF brhygLwd?
6. 7:18-20 trdf njt jkJ kfSfhf br fhafis goaLf.
205
ehT - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF ``MWj myJ ``kdJUf vgJ mjkhF (ghf, Vrhah 57:18).
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J fjrd s fhuzkhf a fjf xU gFahf UwJ.
B. it ``gU f vW miHfgLwd. it xnu RU mlfToaitahf Ujgoah
xwhf nrJitfgoUfyh.
C. it VWbfhsgl vbua ntjhfk ``fjf vw ulhtJ gFia
nrjitahF.
D. jf jf vGJtir vif jf ntjhfkYs f vif
Uf ntL vW idjgoah, y jff xwhf izfgoUjd.
III. vtifglJ
A. J neahd vbua fjrdkhF (fij). J giHa Vgho tyikahd fijf
xwhF.
B. ehT thijfis, vGJkufis bjJbfhSt jwghdjhf, neahdjhf
UwJ. tU Vrhah fjf k f bga fPfshf fUjgLwhf.
tfSila vGJfSF il ya bjhl fhzgLwJ:
1. ehT 1:4 kW Vrhah 33:19.
2. ehT 1:15 kW Vrhah 52:7.
C. ehT 1:2-8 trdf xU fuJiw ghlyhF. Jtf fij a fjf k
jwghdjhf UwJ.
IV. vGat
A. fjia FJ mfkhf bjaiy. giHa Vgho j l kLnk tUila bga
fhzgLwJ.
B. t vnfhrhdha ehT vW miHfgLwh. J xU bga lkhf Uf ntL. ij
FJ gy bfhiffUwd:
1. b#nuhK, aR J fnyahYs vnfh glz vW brhYwhf.
2. y ``ehT L vW mjgL fgeTnk tUila l vW brhYwhf. Mdh
jfhd %gz iy.
3. Nnlh vg, J bjF jh UwJ vW brhYwJ, The Lives of the Prophets, XVII,
j vnfh glz fh LF mUnfUjjhf brhygLwJ.
4. . . 16M whL mua ghuga J <uh UwJ vW brhYwJ (t
iwU Uj bgnwhUF wjt). vnfh vw glz ntF tlnf 24 ik
bjhiy UwJ.
V. fhy
A. J . K. 612 nt F Kdh vGjgoUfyh.
B. J . K. 663 mN ghgh ir (neh-mnkh) a wF vGjgoUfyh (ghf, 3:8Kj).
Vbdwh uh NHgoUJ ofgl xU glzJF mJ vLJfhlhf brhygLsJ.
C. J . K. 627 mNghgh kuzJF d iunyna vGjgoUfyh. t
mah fil tYthd uh#hthf Ujh. . K. 626Fshf a ghnyh benghgyhrh
Hhf Ljiyia bgUjJ.
206
VI. mah kW ghyd tuyh RUf
A. ehT ntia jiyefuhf bfhoUj mah ia FJ FLwh. njt
untiy jogjfhf j bfh^ukhd ehil gagLUjh (ghf, Vrhah 10:5).
B. baT MSifnghJ (. K. 842-815) Kj f eljjhf FlgLsJ. . K.841 ma
uh#htha _wh rkdhrh (. K. 858-824), fg fLgo brjh.
C. _wh Mjh-uh J bjhljJ (. K. 810-782). jkF ofglJ, nahth fg fLgo
gfglh.
D. bkdhnf MSifnghJ (. K. 752-732) _wh yhnyr (. K. 745-727) . K. 732
ehil jh gyiu oJbrwh. bgfhF (. K. 740-732) gyhf t Xbrahit (. K.
732-722) uh#hthdh (ghf, 2 uh. 15:29; 1 ehsh. 5:6; 2 ehsh. 30:6,10; Vrhah 9:1). j nkyhf
jhit ghjJ. MfhR (. K. 735-715) fg fodh.
E. Xbrah untY vJ Tl VgLbfhs Kawh. Ijh rkdhrh (. K. 727-722)
untiy jhdh. ulh rnfh (. K. 721-705) jiyefuha rkhahit _whLf
KWifL dh. unty nkahF ehLfljglhf (ghf, 2 uh. 17:3-20; 18:20-21;
Vrhah 7:8; 8:4; 10:11; 36:20; Xah 9:3; 10:6,14; 11:5). ulh rnfh jhit jh mtf . K. 720
Y 712Y fgfLgo brjh.
F. jh vnrah (. K.728-687) MfhRF uh#hthdh. t Jtf ulh rnfhDF
fg fodh. wF mahF fg fl kWjh (ghf, 2 uh. 18). rdbf (. K.704-681)
jhit jhdh. . K. 701 fjUila j bfhLtj bfhisneh tDila uf
185,000 ng bfhyglhf (ghf, Vrhah 10:16; 36:1-37:38; 2 uh. 18:13-19:37; 2 ehsh. 32:1-31).
G. wF kdhnr vrunjhDF (. K. 681-669) gfglh (ghf, 2 ehsh. 33:1-11).
H. vrunjh Fkhudha mNghgh (. K. 638-633), mah fil tYthd uh#hthf Ujh.
mtDila kuzJF wF Jjkhd cUthaJ:
1. benghgyhrh (. K. 625-605) Rahdkhd a ghnyha nguuir Wdh.
2. Kjyh rbkoA (. K. 664-609) vJ Rju bgWgo brjh.
3. nahah (. K. 640-609) jh Rju bgWgo brjh.
4. brahbr (. K. 625-585) Rahdkhd nkahit Wdh.
I. mah jiyefuha nt . K. 612 benghgyhrh kW brahbr iff GJnghdJ.
. K. 614nyna giHa jiyefuha mN GJnghUjJ.
J. nt 1850 Vf guig bfhoUjJ, 8 ik skhd ghJfhghd mufsh NHgoUjJ.
VII. ya myFf
A. Jtf, 1:1
B. fjUila fLik kW Uig Fj xU fij, 1:2-8 (gh fuJiw ghl).
C. njtDila Fzhra cik, ntF aha, jhF Ljiy, 1:9-2:2.
D. bga glzkha nt vgo KWiflgL, jgL vgJ FJ tF fij, 2:3-
3:19.
VIII. Ka raf
A. bfh^ukhd ma nguu jiyefuha nt mfgLtnj jf ikaghitahf UwJ.
. K. 700 rdbf mij jiyefuhdh. J il efiu flgoUj muzhd
glzkhF.
B. . K. 614 mN mfglJnghy, nt ., K. 612 ghnyhauhY, nkauhY KGtJkhf
mfglJ. muf mUnf ghj Miw mtf gagLdhf. mtf eiu xU
njfkhf nj, xnu ntis mij wJlhf. ghJtj mu bga gFia
aJ, 2:6.
C. njt jkJ kfis ahaFgo bfh^ukhd mafis gagLdh (Vrhah 10:5). nghJ
maf ahafgLwhf. eh vij ijnwhnkh mijna mWnwh, fyh. 6:7.
207
IX. brhf kW/myJ brhbwhlf, Ka egf:
A. brhf kW brhbwhlf
1. ghu, 1:1
2. jrd, 1:1
3. fj oa rhjK, Fj tyikKst, 1:3
4. muzhd nfhil, 1:7
5. myf, 2:5
6. MWf kjFf wfgL, mukid fiuJngh, 2:6
7. c tuJ Xufis c KfkL baLJ, 3:5
8. mt FHijf vyh f KfidfY nkhaofglhf, 3:10
B. Ka egf
1. JZl, 1:15
2. nridf fj, 2:13
X. njr tiuglYs lf
1. ghrh, 1:4
2. fnk, 1:4
3. gndh, 1:4
4. neh mkh (), 3:8
5. nt, 1:1
208
MgT - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. MgT vw bgaUF ``mizj myJ ``jGbfhSj vgJ mjkhF.
C. brLtho t ``Agnfht vW miHfgLwh. j ma brhYF ``fhf vgJ
mjkhF.
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J ``fhya fjf gFia nrjjhF (vahof 49:10).
B. J a fjf nrifaha gUt RU Kj jfkhF (ghgh guh 14M)
1. Vrhah, vnuah, vnrnaiynghy it xU RU mlFwd.
2. milahsahd vif _y gU nfhujhiu uJt brtjhf
fUjgLwJ.
3. jff fhytir Fj ghuga fnzhlij ugwJ.
C. gU myJ a fjf tir gy mPfsh xU fhytirgo izf
goUwJ. ehT, MgT. brgah it xnu FG Ujd.
III. vtifglJ - kf rhghf xU fj njtl ngRtJ mrhjhuzkhdjhf UwJ. Kj
mfhu ciuahl to raij bjF xU ahF.
IV. vGat
A. fj jhit FJ fjl ngRwh. kw fjf njtDfhf kfl
ngRwhf.
B. j fj jhna, vnuah, vnrna, ehT, brgah tf bghJthd fhyflij
nrjt. tfis eh VHh whL fjf vW miHnwh.
C. t itf fhuzkhf Mya ghlfFGit nrj xU irfiyPuhf Ufyh:
1. 3:1 trd fhnah vw brh fhzgLwJ. ij Fj xU moF ``mf
czkakhd fij tot vW miHwJ. jfhd mj bjaiy. xUntis
mikahf Ugij Ffyh.
2. 3:3, 9, 13 trdf nryh vw ir F gagLjgLsJ.
3. 3:19 trd, J beneh vD tha thf uhfjiytDF xfgl
rj vW FlgLsJ.
V. fhy
A. kdhnr MSif (. K. 687-642). J bgUghY VWbfhsgl ntjhfk MgT
lnjhL, fnja tsnahL, a ghnyha nguunrhL izfgLsJ (ghf,
MgT 1:5).
B. nahah MSif (. K. 609-598). J ghnth ulh nenfh glzij bfhisaoj
fhyflkhF. wF mah va uhQtij njhfoj nefhner mj gF KGtij
oJbfhlh. . K. 605 vaf fnf njhfofglhf.
C. Nnlh vg Lives of the Prophets, vw t nah nfhuij nrjt vW
brhUwh. . K. 586 ulh nefhnerh Knd tjnghJ, t Xonghdh. glz
Gj wF Utjh. iwUUJ kf UtUtjF ulhLfSF Kd
wJnghdh. vwhY ija fhy ilj j Mjhu egjFjJ my.
VI. tuyhW d
209
VII. ya myFf
A. j jf uL bga gFfis bfhljhF:
1. mfhu 1, 2 - fjF njtDF ilyhd ciuahl
2. mfhu 3 - njt tuyhiw jkJ fLgho itUgjfhf J rj.
B. njtDF mtUila fjF ilyhd ciuahl, 1:2-2:20
1. njt jog jhkgij FJ MgT FiwbrhYj, 1:2-4
2. njtDila Kj g, 1:5-11
3. njtDila giy Fj MgT ebd uid, 1:12-2:1
4. njtDila ulhtJ g, 2:2-5
a. njtDila j rakhdJ, mij vGit, 2:20
1) RthrJ Mthj, 2:4, 14, 20
2) ikJ aha, 2:5, 6-20
b. njtDila kf clgoifF cikstfshf Uf bghWghf Uwhf,
2:4-5 (3:16-19)
c. njt w#h jhFjiy, gagyhikia jogh, 2:6-20 (5 Inah)
1) 2:6-8, bfh^ukhd jhFj
2) 2:9-11, bfh^ukhd jhFj
3) 2:12-14, bfh^ukhd jhFj
4) 2:15-17, bfh^ukhd jhFj
5) 2:18-20, ufhuhjid
C. flj fhy njt cikl Ljjfhf, tUfhy Ljiy Fj eif
bfhLjjfhf xU J rj, 3:1-19
1. itfUJ cUtffis gagL, njtDila flj fhy LF braf nkikahd
fij to btgLjgLsd (3:1-15):
a. ahiu
b. UZo
c. ehil btbfhSj
2. njtDila LjiyF btaufkhd milahs yhlhY, fj bghWik
RthrK, (2:4; 3:16-19)
VIII. Ka raf
A. J ebyhGf mogilyhd ugrkhF. ght ahafgL. njtdh bjJbfhsgl
kfS jf brafSF bghWghf Uwhf (fyh. 6:7).
B. j GJnghd cyfY njtjhnk ffis fLgLJwh. mt ikia jkJ
nehfJfhf gagLdhY. mJ ahafgL!
C. njtl nfbaGtJ VWbfhsglyh. vwhY gFjthd gf my, bgUghY
njtDila urdnk kdiwit jUwJ.
D. j jfnk g Rthrdh khdhfgLj vw iwa fUbghUSF Mjhukhf
UwJ (ghf, 2:4). ik jidjhnd W mJbfhS. ikahd ehfYTl njtDila
kf Rthrij fhl ntL. Rthrij jnghija NiyfnshL izfTlhJ, 3:17-19.
IX. brhf kW/myJ brhbwhlf, Ka egf:
A. brhf kW brhbwhlf
1. mtfSila ahaK mtfSila nkik mtfshnyna clhF, 1:7 (ghf, 1:11)
2. fjhnt, tfhyKj v njtD, v gRjUkhdt myth?, 1:12
3. fkiyna, 1:12
4. mt j tiyF gL, tr. 15-17
5. j Rthrdhny kh iHgh, 2:4
6. ghjhs, 2:5
7. tirbrh, 2:6
8. fjUila tyJif Uw ghu, 2:16
210
9. fhnah, 3:1
10. nryh, 3:3,9,13
11. mnfgQjt, 3:13
12. mt v fhfis khfhfisnghyh, 3:19
B. Ka egf -iy
X. njr tiuglYs lf
1. fnja, 1:6
2. njkh, 3:3
3. ghuh gtj, 3:3
4. ah, 3:7
XI. khztfSfhd nff
1. j jf kw a fjf jffUJ vgo ntWgoUwJ?
2. 1-2 mfhuf njtDF fjF ilyhd ciuahl RUf F tiuf.
3. MgT xU irfiyP vW idgjF fhuz vd?
4. 1:16-17 trdf cUtfij sFf.
5. d ghFnghJ 2:4 trd mj vd? g ij vgo nuhk 1:!7 kW fyha
3:11 trdf gagLJwh?
211
brgah - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF mj:
1. ``ahnt kiwUwh myJ
2. ``ahnt ftJbfhoUwh
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J ``fhya fjf gFia nrjjhF (vahof 49:10).
B. J a fjf nrifaha gUt RU Kj jfkhF (ghgh guh 14M)
1. Vrhah, vnuah, vnrnaiynghy it xU RU mlFwd.
2. milahsahd vif _y gU nfhujhiu uJt brtjhf
fUjgLwJ.
3. jff fhytir Fj ghuga fnzhlij ugwJ.
C. gU myJ a fjf tir gy mPfsh xU fhytirgo izf
goUwJ. ehT, MgT. brgah it xnu FG Ujd.
III. vtifglJ
A. J neahd vbua fjrd (fij) yakhF. ght, aha, uik Ma
fUbghUfJ J ghitia xUKfgLJwJ.
B. 3:14-20 trdf xU uhjd ghkhiyahf Ufyh.
IV. vGat
A. j jf mrhjhuzkhd l trht fhzgLwJ: vah Fkhudha MkahF
Fkhudhd bfjah vgtDila kfdha T Fkhu brgahF, 1:1.
1. J t jh mur tia nrjt vgij fhLwJ. FlgLs vah
vgJ vnrahit FFkhdh (. K. 715-687) Jnt j l trht nehfkhf
UwJ.
2. tUila jfgdh bga T (vnaha bga) vW Uwgoah, t j vgij
%Fgo j l trht bfhLfgoUfyh.
B. t uh#htha nahah jgh kf vW gyU ewhf; j gags uh#h tU
xnu Mal gbgUfyh.
C. giHa Vgho nkY _W ngUF j bga UwJ: 1 ehsh. 6:36-38; vnu. 21:1; 2 uh. 25:18-21;
29:25; 37:3; 52:24-27; rf. 6:10,14.
V. fhy
A. nahah MSif fhy (. K. 640-609) t br mjh.
B. jh fhzgljhf FlgL cshd beUff fhuzkhf, 1:4-6, 8-9, 12; 3:1-3, j
brfis bgwtf nahah kWky bragLjgLtjF Kghf (. K. 621) jh
Ujtfshf Ufyh vW bjwJ.
VI. tuyhW d
A. Vbfdnt mahit jha afns (NIV, Francisco way 626 B.C.) njtDila fUahf
braglhf vW y fUJwhf. af ghyd tahf vJ tiu jh brwhf
vW, mtfSF gz brY ghnth Kjyh rbkof (. K. 663-609) mtfis U
mDlh vW bAunuhl brhYwh (I:103-106).
212
B. af jhFj rhakhf UjhY, ghnyhnd jhit jhaJ. bgUghyhd mPf
gojh fUJwhf.
VII. ya myFf - Mjhu - Introduction to the Old Testament - R.K. Harrison, p. 939-940
A. fjUila eh, 1:1-2:3
1. ghfhiy tgLwtf mfgLthf, 1:2-6.
2. fjUila ehis FJ, 1:7-13.
3. tuUF aha, 1:14-18.
4. ahaig jgjfhd ttiff, 2:1-3.
B. ma ehLfSF vuhd aha, 2:4-15
1. bgah, 2:4-7
2. nkhth kW mnkh, 2:8-11
3. vJ, 2:12
4. mah, 2:13-15
C. Inah kW Mthj, 3:1-20
1. vUrny jofgL vd mRWj, 3:1-7
2. ahUF cikstfSF Mthj ra, 3:8-20
VIII. Ka raf
A. fj jh jhfgL vW vrwh. kdhnr fhy Jt vUrny mfkhf
fhzgl ufhuhjidna jF fhuzkhF. brgah ``fjUila eh vw fUij
gagLUwh. bgUghY jf ehfYs xU f tUfhyJF, fil fhyJF
KHyhf UFgo fj RofhoUwh.
B. 2:3 trd kdUjYfhd miH bfhLfgoUwJ. nkahm (3:17) urdKnk
(3:15 , 17) jh xnu eifahf UwJ!
C. njt untiy jof mahit gagLdhY, nghJ mah jofgoUwJ,
jh mgo jofgL!
213
XI. khztfSfhd nff
1. brgahF kw fjfisl l trht bfhLfgoUgJ V?
2. V brgah aha Fj fjrd nehth #yusaijl nkhrkhdjhf
UwJ?
3. fjUila eh vw fUJF tiuaiw T, sFf
4. jh V untiyl Dkf ghtK FwK csjhf UwJ?
5. 3:9 trd w#hia cslF cyfsha mrij bfhoUwjh? V?
6. 3:17 trd ekF njtDila Ujaij fhLwjh?
214
Mfh - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF mj ``goif vW mjkhF. tUila bga W vGJ ``i ahnt
RUfkhf Ufyh. mgoahdh ``fjUila goif vW mjgLwJ (ghf, 1 ehsh. 6:30).
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J ``fhya fjf gFia nrjjhF (vahof 49:10).
B. J a fjf nrifaha gUt RU Kj jfkhF (ghgh guh 14M)
1. Vrhah, vnuah, vnrnaiynghy it xU RU mlFwd.
2. milahsahd vif _y gU nfhujhiu uJt brtjhf
fUjgLwJ.
3. jff fhytir Fj ghuga fnzhlij ugwJ.
C. gU myJ a fjf tir gy mPfsh xU fhytirgo izf
goUwJ. ehT, MgT. brgah it xnu FG Ujd.
III. vtifglJ
A. J ehF myJ IJ urff bjhluhF (1:13).
B. J fij to iy.
IV. vGat
A. Mfh vwh 5:1; 6:14 kW rfah 8:9 trdf FlgLwh. nf t rfahnthL izJ
TwgLwh. t iwUUJ Utj xUtuhf Ufyh.
B. t 1 vuh 6:1; 7:3; 2 vuh 1:40 trdfY FlgLwh. vahof 49:11 trd
Mfh 2:23 trd nknfhshF.
C. b#nuh t xU Mrha vW TWwh. Mdh J 2:10-19 trdfUJ jtwhf vLfgl
fUjhF.
D. 2:3 trd mogil t rhbyhnkh foa Myaij ghUwh vW <thL
brhYwhf. mgoahdh t 70 myJ 80 taJ bfhltuhf Uf ntL.
E. mbyrah jdJ ehf t xU njtj vw bghJthd fUJ yajhf
FLwh. J 1:13 trdYs ``fjUila j vw brhbwhliu jtwhf Jbfhl
isthF.
F. Mfh, rfah gy rjfis vGdhf vW brLth brhYwJ: 112, 126, 127, 137, 146-
149.
G. Mfh ehF urffS glif brh bfhLfgLsd. J itfis RLwJ:
1. xU bghJthd ya ,
2. vGJgt myJ UJgt xUt Ujh.
V. fhy
A. t tUila rkfhyjtuha rfahnthLTl iwUF tj fjahf Ujh.
B. j jf Kjyh j lhbg MSifbrj (. K. 521-486) ulh tU Mwh
khj Kjyh ehUJ (1:1) xgjh khj UgJehfh ehtiu (2:10,20) elF ffis
FwJ. vdnt . K. 520 vgJ j fhykhF. J ulh Mya flgL Koj . K. 516M
MLF ehfhLf KijajhF. vnuah fjrdgo . K. 586M ML Jt
70 MLf iwU UF vgij iwntWwJ.
215
VI. j fhyfl fhytir (j UJ vLfglJ: Minor Prophets by Dr. Theo Laetsch, uRfj,
Concordia, p. 385.)
j ML / . khj eh ntjhfk gF cslf
MSif K.
ML
2 520 6 1 Mfh 1:1-11 kf bragLgo Mfh Lwh.
br/m
24 Mfh 1:12-15 kf fl JtFwhf
7 1 Mfh 2:1-9 njtDila Mya fhy kik
m/et.
8 ? rfah 1:1-6 rfah fjrd brhy JtFj
et./or.
9 24 Mfh 2:10-19 njt Mtf JtFth.
or./#d.
Mfh 2:20-23 cyf mfhufis fj
wF nkah uh#hf
cWgLjgLwJ
519 11 24 rfah 1:7-6:8 rfah uneu jrdf
bg./kh
rfah 6:9-15 nkah MrhaJtJF
Kdilahskhf nahRthF l
NlgLj
4 518 9 4 rfah 7, 8 kdUj tWjgLwJ;
or./#d. Mthj thFjj bragLwJ
6 516 12 3 vwh 6:15 Mya uZil bragLj
kh./v
? rfah 9-14 Mya uZilF wF
VIII. Ka raf
A. y MLfSF K Jt wffgoUj Myaij Ug fLtJ jf
ikaghit bfhoUwJ:
1. ghf, vwh 5:16 (Kjyh ML - brghrhHhf)
2. vwh 3:8-13 (ulh ML - brUghngHhf)
B. njtDila cldoahd ruufhukhd Mthjf kW tUfhy nkah Mthjf
it Fj thFjjf Myaij U fLtnjhL izfgoUwd (nkhnr
clgoif uikfgLj).
C. Mya ms khik bga fhaky. mj urdK my. J vjF milahskhf
Uwnjh mj njtDila urdnk bkahd kikahF!
216
IX. brhf kW/myJ brhbwhlf, Ka egf:
A. brhf kW brhbwhlf
1. kRghtgl cf Lf, 1:4
2. cf tfis JghUf, 1:5,7
3. rfy #hfis miragQnt, 2:7
4. Kd Mya kikiaghY, j d Mya kik bgajhUF, 2:9
5. brUghng vD v Cafhund, cid eh mehny nrJbfhL, cid Kiu
nkhukhf itng, 2:23
B. Ka egf
1. Kjyh j, 1:1
2. brUghng, 1:1
3. nahRth, 1:1
4. nridf fj, 1:2
X. njr tiuglYs lf- iy
217
rfah - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF ``ahnt idTUwh vW mjkhF. myJ ``ahnt id itUwh
vW mjgLwJ. fj nghJ jfSl UJ, clgoifia uikwh vgij J
fhLwJ.
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J ``fhya fjf gFia nrjjhF (vahof 49:10).
B. J a fjf nrifaha gUt RU Kj jfkhF (ghgh guh 14M)
1. Vrhah, vnuah, vnrnaiynghy it xU RU mlFwd.
2. milahsahd vif _y gU nfhujhiu uJt brtjhf
fUjgLwJ.
3. jff fhytir Fj ghuga fnzhlij ugwJ.
C. gU myJ a fjf tir gy mPfsh xU fhytirgo izf
goUwJ. ehT, MgT. brgah it xnu FG Ujd.
III. vtifglJ
A. J filfhy btghL yaJF xU vLJfhlhF:
1. mfhuf 1-8 mogil ciueilahF.
2. mfhuf 9-14 mogil fijahF.
B. j tif jUF jwghdjhF. njtnd tuyhiw jkJ fLgho itUwh, mt
jkJ kfSF Ljiyia bfhLtUth vgij beUfkhd ntisf btgLj j
ya tif gagLjgLwJ.
C. j gf:
1. njtDila cyfsha uh#f Fj tYthd cz,
2. j f eikF ikF ilyhd nghuhl,
3. ufa brhf gaghL,
4. tzf gaghL,
5. vf gaghL,
6. Uff, y ntisf Uff/kjf,
7. njt jkJ btghil bgUghY fdf myJ jrdf _ykhf, jf
_ykhf bjwh.
8. mogil tUfhyJ ghitia xUKfgLJwJ.
D. ntW y vLJfhLf:
1. giHa VghL
a. jhna 7-12
b. vnrna 37-48 (?)
2. a VghL
a. knj 24, khF 13, fh 21, 2 bjr. 2
b. btgLj
3. VWbfhsglhj f
a. 1 VndhF
b. 4 vwh (vuh)
c. 2 gh%
E. rfah giHa Vghonyna uhd jf vW b#nuh FLwh. vwhY J a Vgho
218
mofo FlgLwJ:
1. mfhuf 1-8 btgLj jf.
2. mfhuf 9-14 Rnrf.
F. j jrdfSF mjfhgJ fodkhF. Mdh eh tuyhW dia fU
bfhoUnghkhdh, J iwUF d vUrny Mya kWgo flgL fhyflkhF.
mtf k a ehJ, nkah tUifJ ghitia xUKfgLJwhf.
IV. vGat
A. rfah f rhjhuzkhd vbua bgauhF. giHa Vgho bkhj 29 bga j bga
FlgoUwhf.
B. mfhu 1:1 t xU Mrha vgJ FlgoUwJ (ghf, vwh 5:1; 6:14; benf. 12:4,16).
1:1 trd FlgL bgah V vwh 5:1 kW 6:14 trdf Flgliy vgJ
bjaiy. rfah Mfh kW kahit nghy iwUF Jtfhy fjahf
Ujh vW bjwJ. xgah, nahntY j fhyflij nrjtfshf Ufyh.
C. gy ed fhy mPf rfah Iaij wfwhf. Vbdwh 1-8 mfhufS 9-14
mfhufS KY ntWgoUwd. 1-8 mfhuf fj bga FlgoU
wJ; tuyhW ehfS FlgLsd. iwUF tj fhy vgJ bjthf bjwJ.
jdJ btgLj nahth j gFia mfkhf gagLUwh. vwhY 9-14
mfhuf fhy Flgliy. fj bgaU Flgliy. fil fhynk
tuyhW dahf UwJ. j gF gyKiw Rnrf FlgLsJ.
knj 27:9 vnuah ciujjhf brhygl xU gF rfah 11:12-13 trdf fhzgLwJ.
ijbfhL mfhuf 9-14 rfahth vGjgliy vW brhygl JtaJ. vwhY
rhfl RUf rfah jf Iakhf fhzgLwJ. cshd gy fhaf Iaij
cWgLJwd:
1. uL vw v gagLjgLj - 4:3; 5:9; 6:1; 11:7; 13:8,
2. bga brh miHJ ngR Kiw gagLjgLwJ - 2:7,10; 3:2,8; 4:7; 9:9,13; 11:1-2; 13:7,
3. flJ brW UtUtij ga gaghL rfah jw bfhljhf UwJ - 7:14;
9:8,
4. fj brhYwh vgJ kWgo kWgokhf tUwJ - 16 Kiw gagLjgoUwJ,
5. FonawgoUgij g FlgLwJ - 2:8; 7:7; 12:6; 14:10.
(it M. nf. Ahr vGa j UJ vLfgoUwd: Introduction to the Old Testament,
gf.954). jf Ia Fj TLjyhd thjJF (ghf, . n#. v vGa Introduction to
the Old Testament, gf.280).
D. rfah jf Kj tuyhW wF tUfhy gF UF xGFKiw nkY gy
jffY gagLjgoUwJ:
1. Vrhah 1-39 kW 40-66
2. vnrna 1-29 kW 30-48
3. jhna 1-6 kW 7-12
E. giHa VghLF mKf vGa M% , #h thl UtU j Kuglhj
ya fhzgLtjh, J xnu xUtuh vGjgoUF vW brhYwhf.
V. fhy
A. rfah jf Kj trd fj Kjyh j (. K. 522-486) MSif ulh ML
vlh khj jdJ Caij Jtdh vW brhYwJ. J ulh nfhnuR kfdha
ulh nfr (530-522) . K. 522 kj wF bga uh{aij vLJbfhl Kjyh j
uhgrhf UF vW bgUghyhd mPf cWgLJwhf. j ghuf nrid
jsgahf Ujh.
B. jdh j fhy . K. 519 myJ 520 Mf UF (MfhF 2 khjf wF). t Rkh
ulhLf urf brjh (ghf, 1:1,7; 7:1).
219
VI. tuyhW d
VII. ya myFf - (M. nf. Ahr vGa Introduction to the Old Testament vw UJ vLfglJ,
gf 950)
A. fhy Flgl fjrdf, mfhuf 1-8
1. KDiu kW kdUjYfhd miH, 1:1-6.
2. vUrny Mya Ug flgLtJ Fj vL jrdf, 1:7-6:15
a. Fiu tU eht: bjf uik Fj thFjj, 1:7-17
b. ehF mF bfhf, ehF bjhyhf, 1:18-21 (2:1-4 v.)
c. vUrny msf Koahj nkik, 2:1-13 (2:5-17 v.)
d. nahah Rf, xU br, mtDF, 3:1-10
e. VG isfis bfhl FJsF, 4:1-14
f. bga, gwF RU, 5:1-4
g. kufh eLUj bg ghnyhDF mfwgLj, 5:5-11
h. ehF Fiu lgl ujf ia RtUj, 6:1-8
3. tuyhW gF: nahRth nkahF milahs, 6:9-15.
4. cgthr Fj rfah nf, 7:1-8:23.
B. fhy Flglhj fjrdf, 9-14
1. nja vf aha; rkhjhd u tUif, 9:1-17
2. bjf jiyt bjJbfhsgl kijia nrJbfhSj, 10:1-12
3. ey nkgfS, _ljdkhd nkgfS; kij ghLf, 11:1-17
4. fil fhyij Fj brf, 12:1-13:6
5. njtDila uh{a RfF aha, 13:7-14:21
VIII. Ka raf
A. Utj jf Myaij kWgo fLgo mtfis CFgnj jf Ka nehfkhF.
j g vwh 1:8, 5:16 trdfgo brghrhuh JtfglJ; Mdh brUghng Hhf mJ
bjhluiy. gy MLfshf Mya wffgoUjJ. kf myank jF fhuz
vW Mfh RofhLwh. Rs ehLf, Fghf rkhah, mua FWnl jF
fhuz vW vwh RofhlgLwJ.
B. j jf nkahit FJ mf Ff fhzgLwd. naR thifia Fj
gy fjrdf 9-14 mfhufUJ tUwd:
1. uh#h jhikstuhf fGijnkY fGij FonkY V tUth, 9:9,
2. xU moik iyahd KgJ btfhRF fglh, Fat y mlf ykhW,
11:13,
3. jh rj vgJ tWjgLwJ, 12:4-9,
4. mtf jhf Fd vid nehghJ... 12:10.
C. 2:11; 8:20-23; 14:9,16 trdf njtDila cyfsha m, MSif fhzgLwJ. Mdh 9-14
mfhuf vyh kf cyfsha v tWjgLwJ, 12:3 kW 14:2 (r. 2).
220
9. R%gf, 10:2
10. uL nfhf: mEuf, uf, 11:7, 14
11. vUrnyik jj ghukhFnw ... ghukhd fyhFnt 12:2-3
12. mehny tjf vUrnyUJ wgL, 14:8
B. Ka egf
1. bgah, 1:1,7
2. fjUila j, 1:11; 3:1
3. rhjh, 3:1-2
4. is, 3:8; 6:12
5. mnfbgwtf, 4:14
6. Mjhnkh, 12:11
X. njr tiuglYs lf
1. nah, 1:14
2. beah njr, 5:11
3. bgnj
4. Mkh, 9:2
5. bknjh glzJ gsjhF, 12:11
6. xt kiy, 14:4
221
kah - mKf
I. jf bga
A. fj bga j jf miHfgLwJ.
B. tUila bgaUF ``vdJ Jt vW mjkhF.
1. ``v j vgJ xU glbgauhf Ufyh, 3:1.
2. J ``vdJ njtj vUfyh.
3. J xU neuo bgauhf Ufyh.
II. mfhutkhf ntjhfk VWbfhsgLj
A. J ``fhya fjf gFia nrjjhF (vahof 49:10).
B. J a fjf nrifaha gUt RU Kj jfkhF (ghgh guh 14M)
1. Vrhah, vnuah, vnrnaiynghy it xU RU mlFwd.
2. milahsahd vif _y gU nfhujhiu uJt brtjhf
fUjgLwJ.
3. jff fhytir Fj ghuga fnzhlij ugwJ.
C. gU myJ a fjf tir gy mPfsh xU fhytirgo izf
goUwJ. ehT, MgT. brgah it xnu FG Ujd.
III. vtifglJ
A. raij bjf J bjhlahd thjij myJ giuia gagLJwJ. J nf
g to UwJ. xU ra bjfgLwJ, mij vgt nf nfwh myJ VnjD
brhYwh. ngRgt mjF gywh.
B. kah vbua rhuO vW miHfgoUwh.
C. gY ahnfh raij bjf nj Kiwia gagLUwhf.
D. j totikig ghfyh, mjF f ... vf..., 1:2, 6, 7 (UKiw), 12, 13; 2:14, 17
(UKiw); 3:7, 8, 13, 14.
E. J vbua fij tot my.
IV. vGat
A. 1:1 trd gagLjgLs kah vw brhYF njtj myJ j vW
mjkhF.
1. bgUghyhdtf J xU neuoahd bga vW vLJbfhSwhf.
2. brLth ij xU gl bgauhf vLJbfhSwJ (ghf, 3:1).
3. J xU njtjid FwJ vW M# idjh.
B. lhk (Mecillah 15a) bkhbjfh j jfij vGajhf brhUwJ.
C. nahdjh munka bkh jF J vwhF bfhLfgl glbga vW brhYwJ.
b#nuh, uh, fh Mnah ij VWbfhSwhf.
D. n#hrg jdJ , Antiquities of the Jews, 11:4-5. kahit ju iwUF tj
vnyhiu bgabrh FoUwh.
E. j jfUJ a Vgho nknfh FlgLnghJ tUila bga Flgliy.
F. 2 vuh iwUF tj fjf Mfh, rfah kW kah vW goal
goUwJ.
222
G. ntW vj fjrd jfK bga Flglhk uhjgoah, kah vgJ xU eg bgauhfnt
Uf ntL. ah vGdh vgJ njtdh lgLtij ghgiy vgij id
itUf ntL.
V. fhy
A. benfah kW kah tuyhW dfSilna mfkhd xWik UwJ:
1. jrkghfij Fj uid, k. 3:8; benf. 10:32-39,
2. ViHf xLfglhf, k. 3:5; benf. 5:1-5,
3. rka flJ Ukzf, k. 2:10,11; benf. 13:1-3, 23-24 (vwh 9:1-2).
B. . K. 450-430 MLfSF ilgl fhynk rahf UF. J benfah Kjyh mjrZlh
muritF Ua d tU fhykhF, benf. 13:6.
VII. ya myFf
A. kah RUftiu mtUila MW thjfis bjhlUwJ. kah njtDfhf ngdh, kf
brrhjhf, kah njtDfhf kWgo ngdh.
B. RUf
1. UtU jfjhd njtDila m, 1:2-5
2. njt Mrhafis FwrhLj, 1:6-2:9
3. njt thfuij, fy Ukzfis FwrhLj, 2:10-16
4. njt mtfSila nkhrkhd kndhghtij FwrhLj ( njt vnf?), 2:17-3:6
5. mtf MyaJF Mjutgij njt FwrhLj, 3:7-12
6. mtfSila nkhrkhd kndhghtij njt FwrhLwh (njtid nrgJ !), 3:13-
4:3
7. Wahd foJbfhSjY, thFjjK, 4:4-6
VIII. Ka raf
A. kah mfiwaW Ug ghtij, Utj jf fyfij FLwh.
B. gy cyfsha thrff j jf fhzgLwd. njt cyfij vLgo untiy
gagLJth, 1:5, 11, 14; 3:12.
C. njtDila kf mtUila Fzhraij kWJ ngRwhf:
1. 2:17 - njt nahL elfiy.
2. 3:6 - njtDila khwhj Fzhrank unt nghJ Ugjfhd xnu fhuzkhF.
3. 3:14 - njtid nrgJ zhd fhakhF.
223
D. nkahit Fj eif j jf fhzgLwJ 3:1; 4:5.
X. njr tiuglYs lf
1. Vnjh, 1:4
2. jh, 2:11
3. unt, 2:11
4. Xnu, 4:4
224