Ioannis Wieri Opera Omnia

Over dit boek
Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat
doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken.
Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke
domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land
verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van
geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn.
Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de
lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u.
Richtlijnen voor gebruik
Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken
uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven
leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commercile partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op
automatisch zoeken.
Verder vragen we u het volgende:
+ Gebruik de bestanden alleen voor niet-commercile doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door
individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commercile doeleinden.
+ Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek
doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelhe-
den tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien
hiermee van dienst zijn.
+ Laat de eigendomsverklaring staan Het watermerk van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het
project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet.
+ Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er
niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is
voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval
met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het
eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng.
Informatie over Zoeken naar boeken met Google
Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit
allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken
op het web via http://books.google.com
omnia
Opera
...
Wieri
Ioannis
Weyer
Johann
f
I f'-
K^vv^. fil i^^J^f^Jî
v-vat yv c--3 v
1 N
r
. m* m fcj I
r *'i
h:
.
r
iBuftriJim Vucis IulU^ CliYia^ &c.
quondam Archiatri *
OPERA OMNIA.
gJ7 O RUM
m
Contenta versapagina exhibet.
Edith nWA&baftenm desiderata,
Aecedunt Indices Rcrum & vcrborum copiosissimi.
A M S T F. X, O V J M I, y- P
Pr.um y a n de n B e . g k j sub Signo

KMontts Pama/t.
A H W o M D C L X,
ELBKCHVS
P E R U M
IOANNIS WIERI.
. i.
De Pr^STigiis D^monum , & Incantationi-
bus ac Veneficiis Libri [ex. tîb auftore fexies autfi &
recognitijjua Exemplar Bafilienfe 1583,
II
Liber. Apologeticus,^ Pfeudomonarchia
.
III x
De L a m i i s Liber., & de Commentitiis Iejuniis.
IV. . . I
De Ira Morbo, ejufdem Curatione Pbilofiphica ,
Medica & Theologiea Liber.
V.
Observationes Medice Rariores,
quibus accedit, Liber fecundus , nunc demum ex Germ
nico idiomate, in Latinum tranflatus.
^* Magnified) Nobiliimis} Ampliimis,Spectatiimifque
'%7* D M I N I S
D. CORNELIO DE GRAEF,
Toparchae de Zuyd-PoIs-broeck, &c.
D. IOHANNI HUYDECOPER,
EquitijToparchae in Macrfeveerij Necrdijck, &c.
D. HENRICO SPIEGEL.
D. SIMONI VAN HOORNJ.V.D.
POTENTISSIMjE AC TOTO ORBE CELE-

BRATISSIMÊ CIVITATIS AMSTELODAMENSIS
CONSUL IB US MER ITI S S IM IS, DIGNISSIMIS.
VT E T
D. NICOLAO TVLPIO,
Medicina: Doftori celebrrimo.
D. CORNELIO WITZENIO I.V.D.

EJUSDEM CIVITATIS EX CONSULIBUS
THESAURARIIS FIDELISSIMIS.
Magnifia^ "Nobtlimi, Ampliimique Domini
Hemiftius cognomento ^^V,(quod

interpretan licet Suadam) amasnili-
_ ^ _ mum aurei feculi germen;cumanimad-
verteret Imperatorem, quali quendam terrarum y
# z Deum,
Deum, maxima veneratone ab hominibus coli,
pretiosifimifque muneribus^maxime coronisau-
reis & gemmeis communi civitatum gratulatio-
ne donarijne ipse totobstrictusnominibus,in eo
munerando defuil videretur ; excogitavit ali-
quid fane Constantino suo dignum. Coronam
cilicet non auro gemmisque distinctam , non
duodenis radiisantiquorimilluminatam; sed ex
pulcherrimis Philosophie floribus,ex viridifimis
Academiae lauretis concinnatam : quam ip te*
xuerat TVT^^fJu^ ht tm TLTvtv^ A'eA?Siteg tet-
(jLvm.Nx eo munere&Philosophiamvelut in fo
lio Imperatorio collocavitJ& tanto aliorum mu-
nificentiam intervalloanteceit;quanto fortune
bonis verillmi animorum thefauri , hoc est , -
pientiae inventa antecellunt. Verum pace The-
mistii dictum esto. Superiori feculo , Joannes
Wierus Domo Graviens, Medicus & Philoso
phais undiquaque doctissimus^non quidemPrin-
cipi alicui, fed Veritati atque corporis animiq5
Sanitati, fertum longe floridius ad pulchritudi-
nem,ad venustatem gratius,atque ad diuturnita-
tem perennius, in Horto Sapientix ex omnium
coronamentorum elegantia elaboravit. Dum
enim Veteres aias (ut CUm Persio loquar) de pulmone
revellit) diaboli ejufque fatellitum fraudes dete-
gendo,
gendo, innoxios Magias fufpicione Iiberando,ib
los qui alimento fe non indigere jactabant, pro-
tituendo,ac denique morbis conclamatis prasfi-
dium non ex Orco , ed interioribus Medicinas
penetralibus follicitando: quicquid eruditum ex
officina Sapientum prdierat, quicquid ut in Ar
ce collocanduminPalladia incude ab hominibus
limatiimis erat fabricatum, quicquid ex arcanis
Encyclopaedias myteriis , ex Ecademi Heroo ,
meliore mtallo formata ingenia deprompferant,
quicquid denique omnis astas , omnis regio , o-
ranes Philobphorum labores pepererant , in
hanc fuam Coronam,quafi Gygis aut Apollonii
thefaurum, elegantiima artificioifimaque ma
nu congelit: ut ei mrito velut Ish^gyptii
veftibulo elogium iftud infcribas , y
hf ov . Non diffi-
tendum , Invidiam , quas comes folet elle vir-
tutis,atro loliginis fucco non tarn inficere, quam
obcurare laboral prasfulgidum Corona hujus
)ubar at quam irrito conatu,patet ex gemina A-
pologia huic noftras Editioni fuperaddita. At,
cum nihil fub Sole fit conftans & ftabile, atque
ip dera fuas habeant maculas &Eclipfes,Co-
rona hase toto alias orbe celebratilima,per pras-
polerum ftudium , aut verius fatum hominum
* J noftri
noftri ordinis , (Typos iuos ut plurimum deili-
nantiumiEternitati librorum deteriorum) parum
quin diloluta, nonignbrantiaetenebrisoppre
fa fuit. Eoque, ego, qui nomen meum inter eos
profiteor, quos Magnus Erafmus fasculorum io-
fpitatores vocare folet,oflicii mei eile ratus fum,
pro reftauranda hac corona , omnes librorum
lemnifcos ad earn pertinentes conquirere, quod
perfuafum haberem,lumen quod ex iis radiat,cu-
jufcunque conditionis hominibns tum erudien-
dis turn oblectandis fervire plurimum. Ac quo-
niam nullum detretavi laborem , fub inde Her
cleo parcm,nec ullispeperci fumptibus(perma-
gnos feci,dumper totnm ferme orbemdiiperfos
libros colligo , & quofdam ex Germnico idio-
mate inLatinam linguamtransferricuro)Deus
ccelo conatni huic benedixitiatq; eodem faven-
te banc prasfulgidamcoronam omnibus fuis lern-
iifcis & ramentis inftrucTiam, primus congefi ,
ordinavi,polivi.Quum vero hase iparitu & cae-
remoniis amplius initianda it^null occurrerunt,
praeter vos , Viri Magnifia, Nobiliffimi, & Am-
pliilimi,quibus ea ofterri mereatur.Vos enim per
virtutem eruditi, per eruditionem optimi, tanta
prudentia & laude civitatis mximas, & fub alio
.quoque foie potentilirrce. Quietem & felicita-
tera
tem procuratis,ut obftupecant peregrmi,ringan-
tur injuria. Gloriofiffimo Imperat. Ferdinando I.
aurenti , qua ratione tanta hominum multitu-
do,quam tum Noriberga minibus fuis comple-
clebatur,in officio contineri poit,Joannes Tu-
cherus Confu refpondit: 'Bonis ', ? afceris pnis.
Iifdem artibus, vos quoque , cives & inquilinos
veftros in officio continetis ; imul , non modo
Mercurium iis quam propitiumredditis,dum ur-
bem veftramfquae jam diu audit orbis Epitome)
Orientis & Occidentis divitiis locupletatis ; fed
Minervam quoque faventiflimamjdum omnige-
na ornamenta literaria,& liberalium ingeniorum
exercitia,quibus celebrrimas quoque Academic
deftituuntur,velut Mercurialis ftrepitus linimen-
ta , regiis impeniis procuratis. Patiamini ergo ,
Domini Clementiflimijhanc coronam,quam fera
pofteritas Colophonio calculo comprobabit ,
foribus veftris & Tholo publican Bibliothecse
(quam inftrucliifimam habetis) fufpendi , iirnul
favete conatibus hujus veilri civis^quiDeum ro-
gat bono reipublicre perennare atque fliciter
rem gerere poilitis, imulque manet
Amfteiodami Magnificaran Vominationum Vera-

cb be Lb rum humiliinins cliens
P e t R VS vanden Berge.',
IoANNES WERVS.
ANNO j:TATIS LX SALUTIS M. D. LXXVI.'
Eic Uin&Jt rit tti&l Ure* ftL Tj, utJ,.
xH&fji W* efc fimin* nie Cyient, "Siiv ts *Wi8t twm pf^lty#i ilMw,
-F. -
VITA
floruit
IOANNIS WIERI. circa an

157.
E RM a N i a e univerft in fuperiorem cjr in-
\ feriorem diributa : qua Belgium & Gallia Bl
gica AppellAtur. In h natum Accepimus J A N. honnit
Wtcr.
Wie ru m Latino cognomento Pifcinarium , Pircmt-
riiU dt-
quo apud exteros notior fuit , domo honeiima, ,
pitre Theodora, mAtre Agnete, fub chrii millen
nium quingentefimum, decimmquintum, in oppido cir-
(dAfotm ad Brabantia limitesfito, Gravia nuncupate, k^pue- S2,
ro Ad literas adhibitus flAtim indolis egregia documenta ddit
prAcUra. Pervenit deinde in Henrici Cornclii Agrippa? v>tf
notifiant : cujus aliquandiu fe ufum effe inflitutione fatetur :
cum ejr prseceptorem & herum fuum venerandum *vocet. J[*f'A
Apud huntfcribit legiffefe partem librorum Steganographia:
Trithemiifcriptum, cumfiguris ejrfpirituum nominibus, earn- & .
que infcio ilb exfcripfiffe. >uid yero de ejufmodi fenferit ,
* ibidem indicat : pneftigias , inquit : oftentant , non mira-
cula : quae non Dei adlftentia -, fed permiiione ob ho-
minum incredulitarem , & daemonum pa&ione fortiun- 6-
rureffeftum.
>uemadmodum nut em omnes, quoiquot in Uteris excellue-
runt , multa tulerunt ejrfecerunt : ita & ipfe Uteris abditus pri-
mi earum jAclis fundamentis , publica ad Lycea fefe contulit,
illud pota cogitons :
tentanda via eft, qua me quoque poflim
Tollere hu mo, vi&orquc virm volitare per ora.
i.QermaniA itaque egreffus Lutetiam Pariftorum venit , ac Luutim
meduif potiimum operam dedit. Lutetia Aureliam accefit, ww
/ Natalis Ramardi, medici regit filios duos , Nacalem apud luJ,'~
S.Laz,arum in fuburbiis Priorem , Îoannem rw loarme
Verreto nepote , inflituendos fufcepit : eofquepaulo pofl Pari-
** fios
VITA
jtntu fioi reduxit. Eo autem * tempore ^yiureliam venit , quo tra-
1534'
gdia accidit, cum Prtons Kjiurelienis uxore defuntl & mo-
nachis mendicantibus : quam Sleidanus defcribit. Generis
igitur humant , ubi a Deo difiefferis , artem confervatri-
cem , medicinam dico amplexus ab i qufunt *# egre-
gi inructus, magn itineribus eo infludio progrejfus efi : ce
leriterque ad metam , mgnibus doctoralibus non precario ob-
tentis , pervenit.
inAfri-^ Peregrinatione deinde fufcept , in Africam trajecit, ubi
, quayiderit circulatorum rTheraphim genera, ipje recenfetin
ub.i. *commenrariis de praeftigiis dazmonum. Pervenit rjr in
''\n Crctam infulam : ubi hoc fe , quod fere fidem fuperet, vidifle
(num. narratm Ruicus in quodam tumultu fagitta circa dorfum im-
pacta }yulneratusfuit -}eyulsd fagittaferrum inthr e re
liefum. chirurgus vulnusfanat ,frura quata cufpide. Po
biennium juxta ahum ea excidit femiexefa. ipfe.
Dornum ad fuos reyer[um , ut yirtus latere nefiit , illurif-
r* . fimui princeps Guilielmus Clivu dux , adfe eum * inyitaviv.
triZSf. ut a cura corporis acvaletudinis bi effet, id officium cum vi-
f* ginti yel triginta quafi annis fideliter obiiffet : non fuo fo-
1 prineipi aeeeptm gratufque ; fed & compluribus aliis
comitibus ac magnatibus medicinis , yereque >
fuit.
Kîecidit ipfo tunc in aula dhen agente , quod lentio in-
yolvendum minime yidetur. Unnat in com'ttatu UMarchia ,
<p,tiu fuit puella quadam duodeeim annorum Barbara , a lethali
ri! i.* deeubitu nihil eibi autpotus adfumffe crdita. Earn cum WlE-
R.U3 yidiffet toto corpore bene habitam & agilem , fed yentre
S*Ui. collapfo : meram impouram effe , ingenue tefiatus &st. Tan
dem impetrat ut examini fuo in xdibus , quas CliyU habebat ,
prineipis decreto committeretur . HicpuelU dam obferyataa*
tim detectafuit yerfutia jr dolus : dum ubi ubipotuit , clancu-
lum efeulenta &poculenta furripuit. Timetfi yero poenam &
paren*
W I E R I.
parentes yirguncuU ejr iffa pue/U cum forore , antea ciborum
fuhministratrice , meriti ejfent : tamen Wier.o defrecante
frinceps illis ignoy'tt ,JnatuUnnenstferio refrehenso } quifbi-
tam stupide a pue11 pissus ejfet imponi. Hacfuit comdUtl-
lius catastrophe , paulu Utior i//,qu * Estingenfemvirgincm * DtV
tnanjit. u. u.
Tandem satit concefit yir bene de Repub. literaria , qui
ejr de fagarum gnre meritus. 7{am apud ducem i/lumduma""'L
yerfatur , nonfine suspiriis aliquoties yidit multos Christia-
n vulgs y prafertim yetulas , ob yeneficii fuspicionem in car-
ceres compingi : quastionibus fubjici ; flammis cxuri. id ei an-
fam prabuit ut laudatum multis (cripferit opus de venc- opu,de
hcis oclsgis: m quo quantum m Theologu , m Iurtsprudcn-
Tia , dedicina , Philofophi profecerit ; re ips dclart ; ar
gumenta ex illarttm disciplinarumfontibus defumta adferendo.
Etfi autem eo fcripto operam non lufit , cum ex magistratibus
non pauci eonomine grattas ipfiegerint : quippe qui prudentto
res cautiorefque eo fcriptofatfi ejfent : non defuerunt tamen ;
qui in eo ejr reprehenderent non pauca t ejr in certamen proyo-
carent. Inter hosfuit Paulus Scalichius , Joannes Campa-
nus LeoSuavius: nec Joanni Brentio ufquequaquefatis-
fecijfe yidctur.
Floruit amicitiyirorum e tempefiate magnorum. In Gal- <*'
lia familiariser ufus est multis non obscuri nominis yiris, potif
ftmum mdias. Gerardo Fabro Cadurcano, Vitali Be-
sumbaeo, Joachimo quodam ex Proyinci4 oriundo , Micha-
le Villanovo, ejr aliis. inpatria yero Joannc Echtio , Bern-
Wdo Cronenbergio , Huberco Fabro medicis Colonienfi-
bm , aliifque permultis in germant ejr extra eam doftrin* lau-
de cUr viris.
Corfore fuit fatis compaclo yiribufque integris adeo , ut de v*Utd,.
fe commmores * ; dies aliquando quatuor illase ab/que omni
cibo ejr fotu famm vixijje : imo longius ferre jejunium po-
** 2 tuijfe :
V IT A W I E R I.
fuisse : nifi quid grayius fibi ex continuis vigiliis fuffet v-
ritus.
Fr Atres habttit duos Arnoldum & Matthiam : cum quibus
ta. d> dom paterne hocse observasse *scribit admodum puerum , non
V'1% sneingenti terrore. Intabulato (subquo forte dormiebant) as
scryabatur magna luptdi copia , unde qu&slum pater faciebt.
taresfM- >uoties igitur venturi ejfent emptores : lares narrt fuisse au-
t^tsiu. dites : atque saccorum perscalas deyolutorumflrepitum imita.-
tos , ominesemperfaufto & yeraci. <^4udit enim diabolus mer-
tatores , aliquo mercium causa profetturos , de Mis ante* inter
se colloquentes : yidet iteringredientes. Itaque apud eos>adquos
illi tendunt ,/a ante agitt ludibria -t utpromnciaffesutura yi-
deatur.
M A R
MARTINI SCHOOCKI
Professons in Academia Groningae &

Ommclandix Judicium de libris
Joannis Wieri, inscriptis
DE PRyESTlGlIS DtJMO NU M.
T invidia eminentia prae cxtes petere solet >

ira sapienres atque eruditos perpetuo comita-
tur.quod soli non solum auliant, sed re ipsa quo-
quc sint homines. Maxime vero infesta est ingenii mo-
numentis.in quibuspost cineres & fvillas quoque cer-
to vivere postent, nisi ea upprimere , non quidem vul-
go homines, fedilli ipfi, quidoctihabricupiunt, omni
bus modis laborarent. Fatum hoc non hujus illiufve
solum hbri , aut Scriptoris , fed omnium , quotquotin li-
brariis &Bibliothecisnoti funt. Plato, cui ipa Invidia
testimonium hoc perhibere cogitur , quod fuerit o-
mnium, quicunque fcripferunt, aut locuti funt, & co
pia dicendi & gravitate princeps, per fcomma aureus
vocatus est ab Epicuro : in illius quoque Dialogis pleri-
que confufionemjam olimnotarunt, atque ficredimus
Athenaeo , contra illos librum quoque fcripsit Theo-
pompus Chius , contendens plerofque mendaces & inu
tiles este. Difcipuls Platonis Aristotcles, quo nihil poli-
tis aut acutius se nosl testatur Marcus Cicero , floren-
tibusadhuc Athenis, fcriptorum &morum fuorum Cen-
soies expertus fiait Aristoxenum , Timarnm, & Epicu-
rum, arque nequiddicam de novitiis ipfius adverfariis,
ipfe GregoriusNazianzenus cum stomacho haec alicubi
pronunciat: K^bjiee Ariflotelis minute loquacem fagacita-
tem, abjicc ntortiferos illos super anima sermones, ejr univers*,
hum in x ill.% dogmata. Ciceroni ipsi , Romuli nepotum di-
** 3 fer
Mart. Schoocki Judicium.
sertifimo, ridicula pomara non modojuvenalis tribuit,
verum M. Cato eum ridiculum consalem , Papirius vero
Pradiis aut velitem , zut consularemscurram vocavic. Cicc-
roni jungendus Demosthenes , oratorum Graxorum-
princeps. De illo apud ipum Ciceronem , qui alias eum
admirari solet , hc legas in Oratore : Hobis non fitisfacit
ipfc Demofihencs , qui quanquam mus eminet inter omnes in
omni gnre dicendi, tamen non femper implet aures meas. Nc
quis irascatur armulo Demosthenis iEschini, qui applau-
dente ex parte Dionysio Halicarnafleo, dictioncm sum-
mi viri, ut morom & elaboratam nimis traduxit. Si-
militer StraboGeographorum maximus, deHerodoto
non dubitavit scribcre , quod in historia sua nugetur , at-
que condimenti loco prodigiofas fabulas orationi immifceat.
Quod Herodoto , contigic quoque Thucydidi , quem
quamquam Cicero agnocit est rerum gestarum pronun-
ciatorem Jncerum atque grandem , plurimi tamen Flavio
Jopho teste , variorum mendaciorcm eundemaccua-
runt. Virgilius Maro , quem Vellejus Paterculus Latini
carminis principem vocat , non Grammaticorum so-
lum, cd, ipsorum virorum principum sinistra judicia
incurrit. Ennii sttrcora gemmis illius Hadrianus Prin-
ceps praztulit, Augustique pronepos Caligula divinam
iEneidem convitiisincere, & parum quin proscribere,
instituit. Cornlius Tacitus, in quo laudando Lipsius
moduminvenire non potuit , quemque parentem uum
Tacitus Augustus vocare solet , (fi fides iEmilio Ferreto
habenda) non satis Latine scribit, ejusquedictio.judice
Alciato viro summo, prae illa PauliJovii, apera & sentie-
to alicui fmilis est. De Seneca Philosopho , insigni illo
morum magister, hoc judicium sert Fabius Quintilia-
u us , quod in Philosopha, parum diligensfuerit , ujufque cor'
rupta, in cloquendo oratione , rerum pondra minutifim fen-
ten
O P E R. U M IOAN. W I E R I.
tentiis fregerit. At cur privis exemplis colligcndis im-
moror? Nunquam ulliadhuc scripto, ad unguem licet
facto, omnibusque statuis emendatiori, hoc contigit,
quodPhidixMmerva, quaedigna habita fuit, utextra
invidiae atque obtrectationisregnum in arce collocare-
tur. Ut alios omittam , hos invidiae & malevolentiae in-
sultus expertus fuit Joannes Wierus, Medicus
non modo expcrientislmus , verum vir quoque undi-
quaquedoctifimus, cum claboratimum opus dePra-
igiis daemonum cvulgaflt: in quoeum abeat rece-
pta sententia,iisquc obloquatur , qui anilibus conjecturis
moti , rogo destinare soient homines Magiae duntaxat
suspicione laborantes> non modo habitus fuit publice
Magia: diabolicx fautor &patronus, verum etiamgra-
phicus Magus. Ne quid enim dicam de Bartholomaeo
Fayo , qui passim in suo Energumeno hoc nomine eum
notat&rcprehendit jJoanncsBodinus virdoctus&scri-
ptis plurimis celeberrimus, exprofesl hoc egit in pe-
culiari libello annecti olitoillius Daemonomania:. Sum-
ma aceufationis est ha:c , quod Wierus ipse fatea-
tur se non modo exscripfifl JoannisTrithemii Stcgano-
graphiam, quam in museo Magistri fui Agrippa: rep
reras} sed lib. 2. cap. f. de Praestigiis , fateatur se fuisse
Agrippa: discipulum , atque lib. 3. cap. 35s. hune vocet
CMAgstrumfuum fidelis memorU, itemque vetterattdum pra-
ceptorem. Sed an propterea Magus habendus Wie
rus? Quid si Cornelium Agrippam virum longe do-
ctissimum falfo Magia insimulari pertendislt, (hoc
modestedocereluminstituitd. lib. 2. cap. f.}hautma-
gispeccaflt, atque multi virifummates, quos duces fe-
cutus vir hoc feculo summus Gabriel Naudaes inte-
grumcaputxv. Apologia:, criptaeproiis 5 qui per ca-
lumniam Magia: insimulati fucrunt , exeufando Agrip
pa:
paeconfecravit. Quam Apologiam antequamvidiflm,
perfuafiflimum mihi erat, Agrippam, juvenem forte,
Magicis iacris irretitum mature rellpuifl , maxime cum
hoc ipfe innuat in Praf. pramif ad libros de Occulta
Philofophia,qua non modo veniam petit, fed nott quo-
quc cenforia virgula libros fe prima astateconfcriptos.
Commendat ergo Wierus Agrippam , fane fupra
feculum fuum eruditum, qualem fuerat expertus , &
familiariter , cum eo per domefticam confuetudinem
converfando ,noverat. Vitioquoque Wiero verti
non debet, quod excripferitSteganographiam Abbatis
Trithemii. Calculum fuum lib. i. de Praeftig. cap. 6. ad-
jicit calculo Caroli Bovilli , atque nihil fani in toto hoc
fcripto agnofcit. Quanquam Naudaeus d. lib. cap. 17.
Trithemium ab omni Magia: fpecie liberare nititur ,
quod & ante eum feceratTannerusJefuita, cui hic non
convenit cumfocio fuoDelrione. Steganographiaipfa
Trithemii calculo multorum ipecimen exhibet artis
Notoria?, videturquedocere Cryptograph iam. Legi ve-
lim Anony miffed qui putatur fuifl OrthodoxusTheo-
logus} Epiftolam , qua anno fexto hujus ieculi , fecun-
dum Editionem Francofurtenfem , hanc ipfam Stega-
nographiamobtulitPhilippo Elecl:oriPalatino,atquedi. .
ligentius attendi proteftationem ipfius Trithemii , amo-
lientisfe crimen Magiae.quas ibidem occurrit. Ut ut fit
vero, ha?c non tangunt Wierum, ut neque juvenilia
& inconfidcrata Cornelii Agrippas fcripta : quique his
argumentis moventur , ut putent Wierum ad or-
dinem Magorum non modo relegandum ei, fed & Do-
ftorem fingularem Magias habendum, asque procul
fana mente , atque candore abfunt. Quid facias ta
rnen? liodieadhuc inveniuntur,quibusvolupeeftcum
mortuis lu&ari, cum tarnen Larvas hisparcere confue-
verint
Operum Ioan. Vieri.
rerint Talibus aliud non oppono , quam illud Maro-
nis:
" i lam parce fefulto ,
2ec Patris Anchit cieres , Mattefve revelle.
Interim tamen non omnia probanda funt, quazin libris
Wieri de Praftigiis Dmonum , & in libris , De La
mm, occurrunt. Tria prae aliis jure mrito in illisargui
exiitimo. i. Quod in Scriptura nullibi Magia , ut illicita
condemnetur. . Quod nulli unquam cum Diabolo, de
exercenda ad tempus aliquod Magia , paclum inierint ,
confeflonefque Magorum deliriis efl accenfendas.
3. Ac proinde nefas efl , ob crimen Magia: aliquem ul
timo fupplicio afficere. Qua: Paradoxa licet vir prudens
& iJu tis proximo m fuorum quam ludiofus, tueri in-
ftituerit, quod videret crudelibus magis quamfeve-
ris judicibus, quotidie multos innocentes , quafi Magos,
ad igncm rapi, fpcratamque bonorum confifcationem
judici crdeli & avaro di&are tormenta, ipfi Phalaridi
ignota -, nihilominus haec ipia jure fummo nominatim in
authore ex Pontifiais notarunt ? aliis Rpdinus, Fayus,
BmsfeHius, MartinusDelrio , AdamusTannerus , Pau
lus Layman (hi tres pofteriores fucruntJeiuit_) plurek
qne alii , quos lorigum foret enumerare. Ex Auguftanx
vero Confeffionis Theologis, & Reforraatis, nominatim
Brentius , Hemm ingius , Danaeus , Raynoldus , Perkin-
fus, & qui primo loco adduci debuiflt Jaeobus Magna;
Britannia; Rex in fua Daemonologia. Nec tamen aeque
WiERUS deliquit , atque Reginaldus Scot nobilie
Anghis, cujus liber juu laudati jam Regis in Anglia
combuftus fuit , quod aperte Magia; crimen non modo
negaAec/cdetiamex proreilooppugnaflt. W z e RUjS,
etiam ante editos libros de Praeftigiis , adverfarium ha-
buit Thomam Eraftum > non modo Medicum & Phi-
*** lofo
losophum incomparabilem , verum etiam Theologurrf
judiciosum ,quivib Apologetico Wieri, mox eo-
dem anno, fiveanno superions seculi septuagefmo octa
vo, evulgavit refponsum, oppido quameruditum, in
quo licet solide ad argumenta Wieri respondeatur
non tamen Magi Wierus arguitur , sed ut vir do-
ctus commendatur. Quod,ut publice constet.lubet pau-
cua ex Epistola Dedicatoria hic reprasentare. Ita ergo
tbi Erastus : Inventus est vir doctus , qui miseratione in-
felicium muliercularum permotus, pro magis ut arbi-
tror , quam recto studio earum defensionem suscepit.
Neemeinfciofeeit, sed ante annos aliquotdeconsilio
suo certiorem me reddidit.Egovicistm ei repondi, non
modo non ingratum mihi hoc fore, djucundilmum.
Quinetiamobtestatussum, ut, sierrarenosvideret,au-
dacter nos confutaret. Equidem non de causl aut vito-i
fa nuce, sed de hominum , proquibusChristus mortem
iubire accrbissimam dignatus est, saluteagitur : ac pro
inde non sceleratus solum , verum etiam immaniterim-
pius juste censeri pom , fi crudelem & falm opinio-
nem humaniori , & veriorisententiaeantcponerem. Mo-
ri certe malim quovis morris gnre , quam sciens & pru-
dens, in re tantimomentierrare: prascrtim cum error
in talibus non fit mplex lapsus, sed periculosus & cum
pcrnicealiquorumconjunctus. Quamobrcm serioeun-
demrogavi, ut publice hominum salutis causa argumen
ta sua, quibus meam ntentiam refelli post arbitrare-
tur, vel privatim communicaret , vel publice omnibus
expendenda proponeret , me, firectioradocuistt , pu
blice quoque gratias libenter acturum este , sive privatim
ve publice erudivislt. Res est in annos aliquot dilata,
& cum nihil perarem amplius , tandem circa pcincipium
hujus anni tanto ante intentata confutatio prodiit. Ego
eam
OERUM I A N. WlERI.
cam cum avideperlegiflm, &melioramevifurum fru-
ftraexpe&avifim , mirum eft , quam fuerim demiratus.
Nihil cnim prorfus , quod quidem momenti alicujus
eilet, deprchendi , quod non antea folideme confuta-
tum fhlet. Itaque fie mecum ratiocinari cpi : Si vir
cancus, & in hac ipfa quaeftione tarn exercitatus tot jam
annis nihil excogitare potuit , quo vel tua infirmaret ,
velfua corroboraret, fatismanifeftum eft, quanta caufe,
quam derendis, bonitas fit. Hatfenus Eraflut. Non dfi-
tcri licet praeter jam di&a, alia pariter occurrere , quae
jure mrito aliquis argut. At , qurfquis eruditus , &
lmuJ candidas eft, Temper cogitt illud Horatii :
' 7(on ego paucis
Offenbar maculis , quas aui incuria fudit ,
x^yut hummx parum cavit natura.
Eoque ("utfiniam) exiftimo bene deRepubl. literaria
promerimm fuiflc Typographum , quod cripta W i e-
r i diu defiderata nitidioribus Typis exferibi curarit.
Adfer modo, bnvole Le&or, candorem &mentem
defaecatam , atque ( ut perfuaium habeo) non minus
mihi , quamTypographo applaudes. Quod reliquum ,
Vale.
### 2 Judi
Judicium ejufdem de reliquis

WlERI fcriptlS.
17 dubius effem, anTypographus, quid Wieri,

prater ejus libros dePrafligiis Damonum, evulgatu-
rus effet , de bis folummodo ,mulfuccurrendo Au
thoris innocentu , judicium meum interpofui. jit ,
quumfupra eos fe voluerit tollere, qui uni lucro udent, nullify
que fumptihus pepercerit , quo omnia /cripta yiri ,upra quam
dici poit , eruditi r co/Ugeret , atque in unum -volumen re
digeret t o>tduendo etiam nonnullos , qui ea, qua Germanica,
folum legeb&ntur , Latina toga induerent % ulteriori ejufdem
dederio fatisfacere yolui , atque libere profiteri , quid cenfeam
de rtliquis firiptis , qua posthc nori Montani udia
ejt diligentia uno- yolumine comprehendentur , quum antehac
ullo tiix precio compararipoffent. Quantum ergo ad libros de
Lamiu'difftterinon poffumy rationeyariorum in alia omnia
WlERO difceder ; fufpicitndam tarnen , &maximope~
re commendandam puto , non minus omnigenam ipfius erudi-
tumem, quam udiumjutia , tmoconfckntia. Jûis ita rer
rum imperitus , qui ignoret , plut irnos utriufque fexus homi
nes , duelos fuiffe ejr ultricibus fiammU traditos , nullam aliam
obeaufam^ quam, quod ayarus judex , contra eos produxiffet
quofdam "viros Belial, qui contra innocentes quadam CWagia
fpecimina , ab its qnafi exercita ,probaJfent ? Item , talesjudi-
ces,juos quoque ab hominibusfui commatis haberi confueyijfe,
quod per dira tormenta & Phalaridi quoque ignota , confeio-
nem criminis atroeiimi extorfijfentvita fuaprodig. J>ui li-,
cet haud aliam ob cauffam fe reosprodiderint , quam ut tormn-
tis ex'imerntur ijudici tarnen notnen decufque per injtocentiam.
fitam procurarunt , quod ex formula egiffet. Si cut vero pa-
euerit atiendae adilla, qm difputat Wie rus, circum-
Operum Loan. Wieri.
ffeeltus yerfaiitur^max^me,urnajudicialiaideat nee man-
busfitfpicionibus omni ratione dcitut , tantum tribuet , ut its
cquuleum deint. Certe hoc collegie videor , quod ex quo fcri-
pta Wieri prodierunt $ per Germaniam , GaUiam ,
Belgium , ratio fuhmoverit fufpiciones , qua CHajoruni avo,
fufficere y'tdebantur ad altquern , yelut yeneficum fubmoyen-
dum. Ltber deficliti.fejuniis , errori populari expugnando de-
fti,,.ti us , tum per liquidas raitones docet , admirationem non
mereri apud natura confultos , ad qua yulgus obupefcere fi
let ; tum etiant proituit aru/catores , per fpeciem religionis,
ex taltbus ludtbriis quaflumfacerfolitos. Cum hoc W i e R I
Ithro conferri nteretur eximius Tratfatus & excellentiimi Phi-
lofiphi Fortunii Liceti de Fers <^4ltricis anima : Atqtte tfi
quu inituerit utrumque interfe contendere, na eximium pe-
pretiumfecerit. Porro in Tratfatibus (Mediis Author no-
fier fingularis eH , &, quaft fub Herculis fidere natus effet,
non ni adyerfus morborum monrafertur, Hydropem, guar-
tanam, &c. Scorbutum ,feu, Seeletyrben Plinii , morbum mul-
tis poplis Endemium , natura prafidiis expugnari atque profii-
gari pojfe , ex primis docuit. De Varenis ^morbus e per WeH-
phaliam nimis qum familiaris) primus & folus forte egit.
\_sftque , cum adyerfus ilium prafidia potiimum LMagica ad-
hiberi inter Wephalos confueviffent , ifft oendit circanatu-
ram matrem, Pnorum proyerbium cum ratione ufurpar i paf
fem , quo dicitur eadem terra ejr ciconias,&ferpentes proferre.
Trocatulum ejufdem Germanice firiptum ,cum afilio Henrico
{ubmijfus ejfet , tanti fecit yir Celeberrimus Henricus Sme-
ttm,mfedicina Profejjbr Senior in Academia Heidelbergenfi,
ut turn , Latine fe converfum Mifccllaneorum UHedicorum
libro tertio , yelut Emblema quod , inferere yoluerit. J$ua ha
bet de mor,bo Gallico , ( utinam non modo Gallis , fed ejr omnibus
Chrifiiants ignoto ! _) Sudore Kînglico , Pefiilentia Epidemica,
atque iliaca Paione , talia yidentur mihi , (qui alias , pro
*** 3 Medic
Mart. Schoocki Jud. Oper. Ioan. Wieri.
Medicifilh megero) ut , ilorum eyulgatione , homines tam diu
deyotcsfibi reddiderit , quam ipfi cum morbis luUabuntur. J$ui
tam fliciter cum corporis Tyrannis ongreffus erat , experiri
quoquevoluit , quid & quantum pojfetcirca animimorbos. Eo-
que elegit ejufdem infaniam , ( Iraminnuo) qu<t cum fitpluri-
morumpeccatorum forts, quomodo illius ven<t obflruipofint , non
minus Philofophice (fr UWedice , quam Theologice ostendere in-
ftituit. In quo quidprxfiiterit , ipfe , beneyole Lettor , dijudic*.
Librum hune inventu antehac rarifiimum , frparum quin auro
contra carum , Montanus Typographus reliquis Wieri
scriptUfociayit : eoque dignum judico , cui Refp. literaria hoc
mmine gratias .agat , quam obstringet fe sternum , fi , non
nifi libros cum Wieri feriptis paria facienteJfoe optimos,
exferibere pofihac instituent ; qmd fatfurum auguror , im
voveo.
A D
AUGUSTISSIMUM TOTIUS OR
BIS CHRISTIANI CÊSAREM.REGES
SERENISSIMOS, PRINCIPES ET DUCES
ILL USTRI SS I MO S, CO MITE S G EN ERO S S, ET
QJJOSCUNQUE ULLUM MAGISTRATUM
GERENTES.TAM SECULARES QUAM
ECCLESIASTICOS,
Libellus fupplex,
11581 Imperator , Reges & v-

ri principes, quibus ordine legitimo, ratio-
nibus graviiimis gladium ad coercendam
mrito fupplicio malefcorum effrenem ino-
- bedientia m : ad eos vero qui i re&is poli
tic legibus inculpate fubmittunt, vigilanter defenden-
dos , eoque nomine tranquillitatem reipublicar rit coo-
ftituta: fedulo confervandam , commendavit Rex re-
gum j & Dominus dominantium : vobis demifla ora-
tione hunc fupplicem libellum cum omni iubje&ione
reverenter offero, ex cordis penetralibus orans, obie-
crans & obteftans qum humillim , ut conceder non
dedignemini in illis daemonum praeftigiis , quibus re-
rum primordiis tarn denlas hominum oculis ofFudit te-
nebras ille primus univerfi mali architeftus : & in iis
quasenecente mundo dcmum idem ille veterator mil
le artifex in deliris ftupidifque quibufdam mulierculis.
fabricatus eft in Chriftianae Europas foediflimam labern ,
hominum errorem crafliffimum , caedem infontium fre-
quentiflimam , & vulnus confcientiarum magiftratus
haudprofe&o leve : conceder inquam clementer, mi
hi mnimo obiequentiffimoque veftro clienti , tempus
apud vosproponendi his fex libris meam qualemcunque
fentenriam. Qu fifupremiordinisveftri punctum non
tule
tulerit , cam uti mcrit exbilandam explodendamque,
t qm ocysm > ica &libentislm palnodia suppri-
ittere non gravabor, rationibus argUmentifque nervo-
sifibus convictus. Sinver authoritatis vestrae calculo
eaconfirmabitur, operaepreciuni me feci , in animum
inducam t non minori denu lipplicans studio , ut huic
sntentiae tum lous detur , semota vetustatis religione,
&opinionis totseculisimbibitae affecty posito : siquan-
do in vestri Imperii regnis, provinciis &ditionibusse
ofserat occafio deliberandi, judicandi & pronunciandi
de causis illis dibolicis} & potissimm de Lamiarum
negociohactenus tam multifariis tricis involuto. Hoc
modo sreniore mentis oculo hujumodi daemonum lu-
dbria diseretum iri , omneque ver Christianos non
tantam eorum esl potentiam cognituros , ut dubito mi
nime : sic quoque minus innoxii nguinis , quem avi-
dissim sitit ille ab initio homicida , Fundetur i nec ita
quietis publicae, cui ipse trageediarum author invidet
summopere , compages luxabuntur : & conscientiae ra-
riore pungentur aculeo : satanxitem imperium indies
magis ac magis collabascet , atque Christi regnum Ion-
gius latiusque propagabitur.
PRiFATlO
De totius Operis argumento.
Emprofero arduam , rjr omnino tenuitatis mea vires

exuperantem agrejfum me ejfefateor, qui cumfraudu
lentafpiritibus y larvis rjr di dominis in theatrum
prodire , luitarique andeam : quam tot Uli habeant
modosfaUendi incomprehenftbiles, ejrcuniculos , occultofque cla-
bendi recejfus , quibus ob ejfentia fubtilitatem > motus celerita-
tem, -vif longiima ufum, ejr voluntatis pervertatem , longe
lateque craitiem noflram terream ludant , ut quibufiunque
eos adorunis rationibus , defraudatum te ejfe palam -videos,
guanquamyerahac ejfe noninficiar: in alia tamenenutritus
[chola. , atque ab alus inftitutus praceptoribus , quam Plato
ctbnicus apudfuperitiofos fuos tMgyptios eJr yates Memphi-
ucos , ~vel Proclus apud fuum Marcum , dxmonum clientem : <.^
ex D. Pauli , yofts electi , rpugilis adyerfusfpirituales afiutias
in caeUibus inyieti conlio , manibus indubitata fideifirmii-
mis amput doctrinam Conditoris coeli & terne , omniumque qu& *
in funt , & yerbum Chrii ( in cujus nomine horum fpiri- -
tuum genua fleetuntur , ipfique ditto citiusfugantur ) gladium
quippe'Jpiritus ancipitem , tentaturus quid cumdiyini luminis
radio ejr rationum machinis , in luce cum rectoribus tenebrarum
feculi hujuspotero, in potiimiim fraudium genere , quo Uli
hactenus tarn dents hominum oculis offuderunt nebulas , ut quo
fe conyertereecure debuerint tanquam in ipfa calgine, palpi-
tintes, ignorarint quamplurimi. id autemet Ule incantamen-
torum labyrinthus : cujus ut , invento qualicunquefilo, explican
do common/}rarem yiam multo aliam , quam hactenus obferya-
tam yidere haut , hoc initui Opus 7{e yero obfeuritatem gi
gneret orationperpetuitas, injex illud diribui libros : ut ejus
ordo tomen , quafi reife inituta rerum conomia , fuis conve
nienter ehxr eret partthus.
**** Cate-
& F T I
ARGu- Caterum qatwi univerfum id ngociant fit damonum pra-
bfyr.fligiis dolo implicatum , ut ad corum qua in rcliquis dicen-
turlihris, intelligentiamernereturvia, in Primo libro, dia-
boluf quidfit, qua ejus origo , qui primi dolofi ejus conatus ,
perniciofique frogrejfus ab Eva in rerumprimor dits , ad hacuf-
que tmpora , qua item ipfius potentia , quid etiam frorfus non
poit : quodfa limites Uli a Deo pragantur , ultra quosferri
nequit, defcribitur.
s - Hine, quidperfuam dientelam operetur , oenfurus : ad ma-
Map in- gos infames , damonum oper quafcunque prafligios oculisno-
famu. fafatfQfiudio multifariam objicientes , divinationumg^
variis larvis alios deludentes , r medicina facrafuis impouris
ter- fatanicisfcede confpurcantes ,frogredior : quos etiam Tertio Ii-
I2e)*. bro Lamiisfigrego , ut quafexu inconantes , fideique lubrica,
r atate nonfatis mentis compotes , diaboli ludibriis magisfint
obnoxia : qui in illarum vim imaginatham five vigilantibtts
five dormientibtisfe infinuans , quafcunqueformas ipfis inducit,
ea dexteritate concitatis in hune dolum humoribus ejrfpiritibus,
ut nihil aliud illafeiant , auf queantfateri , quam rerum a da-
mone ex Bei abftrufa volntate vel confenfuperaitarum, autpla-
garum hominibus beiifve invecJarum ,five defignatorumflagf-
tiorum , aut malorum pronatorum natura duHu , fe effeffrices
efe : quemadmodum mentem quoque ladi, multifariifque im
bu imaginibus , fapein its quorum cerebrum atra bilis vel ejus
vapor vitiarit , fpettamus. 2{ulles quoque libros eas habere,
nullos exoreifmos , characteres , aut fimilia monfira, velut magi
infames : nullos etiampraceftores alios , prater lafam adamo
ne mentem , aut corruptam imaginationem : unde ejr UUagis
Ulis infamibus non parum differre y omnibus eritperfpicuum. Hi
namque viri funtfape dolli rjr cordati ,fed curiofilongius etiam
peregrinantes , ut artem imbibant damoniacam , quafaltempra-
fiigias ejr rerum ludibria,prater naturalem morem oftentant: ill*
vero utplurimum fcernina , cademqueyetuU , & mente tituban
Ad Lectorea.
testdomique latentes : in quarum, uti organorum conyenientium>
phantafiam prope torpidam , yelutfedern fiuis fludiis accommo
dtAm, in melancholia morbo , , vel extrema defperatie
ne , ut fipiritm eH , illabitur : tarn praigiis deludens, quam
quacunque hominum infiortunia, calamitates & interims tanta
-vehement 1.1 imprimens , ut qualia quantaqueea fit , fieperpe-
trsffe, ut dixi , arbitrentur : quibus tamen hafure alieniima
ejrprorfits infontes. Has itidem a yeneficis , quos ww* Graci T^w-
dicmt,fieparo : qui veneno yelpropinato yel Hito , yel eo loco ubi *'
luittufieriat collocato , homines yel beias Udunt. Sic plurimum
intereffe inter propbanos magos, lamias ejr eneficos intelligctur :
de quibus tamen , ylut tifdem hobtenus confuse actum , difiputa-
tum. (jrpronunciatum est.
Ut outem hac innotefcerent clarius , Quarto libro eos qui La- quar-
miarurn maleficio affici putantur,propono, demonrans eos adx-
monibus exerceri, velobfejfos ejfe, ex occulta Bei permiione, ci
fra uUamullius Lamia aut hominis alterms cooperationem.
Hincjuo ordine, libro Quinto, ad corum qui ejufmodi male- quin.
cio coUifi erdur.tur , curationem, infinitis partibus aliam quam 1
hucufque obferi>ata fit , me confiero : ubi , quacunque curaones
illicit.t a damoniis in fui regni confirmationcm efficta ,perveti- '
tas conjurttones , characteres , ligaturas , periapta yel appenfa,
annuloS)figiila, imagines, ejrfimiles umbrarumfurias,facrofan-
c7a Scriptur.i authoritate & rationum pondere conyincuntur ,
explodunturque: utabiisfecibus,yelut expurgato Augiaabulo,
liberau mentes , in quacunque afflictione ad ordinata Deo re-
media pofihac confugiant , puris manibtts in caelum fiublatk , ac '
medicina facra in hoc negocio incorrupt ius confidenti.t fiynce-
riort tractentur : quipracipuusfuit hujus inituti met laboris
opus.
In hic tamen gravi meditaone altquandiu fiupra quam dici
potefl occupatus , tantumque non (noyit Ule quem nihil latet) ex-
cruciatus , quod vtalas illas dementofas , damone ilufias, La-
### # 2 " mas
PrjEFATI O
miasyulgo dictas, qm nihilflagitii sngularis commifjsent (non
enim loquor de yeneficis^ tam atrociter fine ulla commiferatio-
ne multis in lotis in caliginosossqualidosque. carceres , horrid*
umbrarum hospitia & cbtmoniorum domicilia, inconfderatius
prcipitari , inde in carnificinam truculentius rApi , ac demum
flammis devorandas temere objici viderem : propriaque amen-
tium anicularum confefioniftart necfatisinter Lamias &ye-
neficas difcerni: (-rMagos sacrilegos , in legeyeterimulfatos
grmiter , jam impunius , imo cum laude apud plerofque ver-
sari : nonpotni non inquam argumenti rationc , conscient'u im-
pulsu actus , meam hac de re sententiam qualemcunque , quin-
sexti. que iis libris adjungere : Sextoque libro velut appendice decla-
rare , quid & quibus rationibus mxtts , sentam de pmitione
LMagorum insamium , Christi yeritate rempttbl. cum
ota.i. Simone & Elima ayertentium , eamquesedatam turbantium:
quid item de modo puniendi Lamias a diabolosduitas , Vflttt
tuntici. melancholia agittas , vix autem h&reticas ea enim mente il-
Usa, sed prsrabta confiant : ) postrem etiam, quid deyene-
ficorumsupplicio jlatuendum exifiimem , subjunxi: ubilocum
cmt,s habere yidetur promulratum ex Dei voluntate ^Mosis ediftum,
*d,am Grce a Septuaginta Jemorwus reddttum , r velut explicatum
EmAtx. in yariailla Hebraicarum vocumfignificatione ,
tj'.%.a*- Veneficos (yel ut Hebr<ei habent , yeneficas) nonJnetissupervi-
",/ vere. Âd venena usurpantes legem banc quoque resert lofe-
phus Iudus.
2{ec fibi hic leges me arrogantius prxscribi criminentur
UMagistratus , aut legumperiti. hoc enim meumsuisse infiitu-
tum minime , tefior Deum : sed ex commiseratione meditatio-
nem meam solummod altis cordatioribtts & piis yiris , neenon
yeritatis inquirend* potius, qukm opinionis inconfderatius mul
tis ficulis imbibita affeftu desendenda studios's , excutiendam
fereno mentis oculo , summifse offero. gui operaprecium me
prafiitijse agnofeent , ing&nmm hanc libertutcm bene interpre-
tentur:
Ad L e t o r e m.
tentur : qui fecus cenfebunt , ignofcant beneyolenti. Interim
mea qualiacunque argumenta, , quibus tot hoc Opere nitor,
An conferri cupio , dum in conlium vocantur Speculator
Cr Iohann. xAnir. titulo de Sortilegio : out Summifta, Foftienf.
Gotfr idus Reinertus in Summ, de Sortilegiis : Canon in cap. i.
rl.ubi KÂlh. pofl Iohan. <^4nd. defirtil. in antiqu : Alb.
conf. ff. i . yolum. incip.Cafus talis, per Oldradxonio lio 210.
inctp. Regularis : yel etiam recentiores poB gl. inc. accufitus.
. de haretic. initiis : <^flber. deRofatis in Diccionario , Juper
yerbo Sortilegium : five Bonif. de Vitalin, in titul. de Sortile
giis , in t racist Criminalium: autCMatth. de Jfji'ici .in con
fit tut ton. Têapolit. de malis r noxiis medicamentis , parte ter-
tia : item auditor ejus Griandus , auf etiam 2. Lib. Sylyeftri
Frieratis de Strigomagis : feu Bonayent. fuper 3. Sent. JVui-
bus autemfirmamentisfitafcripta munierit quilibet author , he
rum Uhrorum co/latione manifefiius intelliget aquus Lector.
Forro de re ipfa r materia , quoniam adyeritat doctrinam,
jrEcdea Christi quietem,acproximiutilitatemfpeiiat,non
eft quod multis agam : quum eafit hujufmodi , ut quantum libet
in elegantemfitfortita artificem,fatis tarnen ipfaperfe, omnium
ecu hs fefe queat ejr debeat commendaretprafertim ob res nonpau-
casin lueem magis erutos > qua. hactenus yel ut incognita , el/ft
obfiur* Iat ure. So lit um vero ejfe apud Gratos olim proyerbit
loco, homimbus parumfcite in repraclara yerfantibus objici, Pro
ba quidem materia ,fiprobum nafta fuerit artificem , non igno
ro: at cuilibet liberum permitto de artifiis opereftatuere, quod
tilt libitum erit. gupd enim ad me attinet, ut nullius yel nafuti
Otomi , outperfpicacis îrifiarchi reprehenfionem,fiyefeveri
Catonu enfuram deprecor ,fimerear : ita aurampopulrem,
aliarme lindem magnopere venor , bonafretus confeicntia , qua
hone ggrejfusfum telam . Dies erit, quando unietitque a Domino
lausfita cedet : dummo do illius acerefeat gloria yejrftana ty-
rvnt s imminuatur, abundefatis eritfactum mtiiyotis.
**** 3 IOAN-
IOANNES EWICH
Doctor Medicin.
Êmonisexortum, ludium, virefque.dolofque,

Qui velut in media luce videre cupis :
Qui quae carminibus fit vis, & quanta nocendi,
Si defint facris philtra parata modis :
Qui mifere variis homines cruciatibus a&os
Noil cupis, quque hos arte levare queas :
Tandem quae poena infandae legitima feftas ,
Infonti ut parcas, conftituenda let:
Hunc lege , quern Ianus Wierus condidit arte,
Iudicio, & magna fedulitate, librum.
Vive opus, eximium, meritumque attolle trophaeum ,'
Vicb eft Circese turba prophana cholq :
Vive etiam seternos, Author, fceliciter annos ,
Non erit ingenii famafepultatui.
IOANNES BRACHELIUS LL.
..... Licent'tatus ad Leclorem.
Urn Deus immenfi fpaciofa volumina cceli

: Conderet, & medio fufpenderet sthere terras ,
i> Ornaretque polum ftellis, atque setheranimbis :
Ule ibi pariter fmulos, divina creavit
Corpora, qui tenues ferrent fua jufl per auras ,
Quique procul curis agerentterreftribus aevum.
Horum de numero genitor juftifimus unum ,
Sic meritum, Stygias ccelo detrufit ad undas :
Illic & manicis & dura compede vin&us,
Ad fcelerum pnas fedet,2eternumque fedebit,
Triftia comrrufe perfolvens crimina culpa?.
Quas
Quas tamen interea fraudes, quaque improbus artes
Noctcdieque struat miferis, quae retia tendat,
Quidve potis, si forte tibi cognoscere curaeest,
Hoclege, Lcctor, Opus, docti monumenta Wieri:
Hinc optata feres, hinc te tua vota docebis.
Infuper &magicis quae sit fiducia rbus
Attribuenda, mod crudelia pharmaca desint :
Quave venesiciis presto medicaberis artc ,
Quamve satis dignam pendent su b judice pnam
Sagarum furiale genus.miro ordine narrt.
Sed tibi cur tantos memorande Wiere labores
Sumpserisjhaud equidemsat adhuc dicernere poum.
Pu blica me, dicis, moverunt commoda. Sed quis
Publica nunc curt, prasclaraque pectora vulg
Sulpicit, & meritos rbus perblvit honores ?
Tu tamen hoc fesiam nimium folabere mentem ,
Qud tua non ullo moritura est tempore fama.
E J U S D E M
Ek toi (tî me) yucLycL o^diyoy.
AafMvtt tov tsvytpov tov Tc<r&cta, [itjxavcovlct ,
"L-T/yya, t vvkt/vcv ^ fyvict, wcAArt yovTUv ,

Ou ftcvcv k ttuv iSctrj TrufoijXV Gfhuv.
A'AAa tfcu c ftAA? t yo*iTiKOv *Ay@> cL\Xx.HV
A'v/, fn rpoi yyiv etpfAcactarctSftetoriv.
T St TiAivTeev t<ti to~<rtTcti. tu woAAi'
'AA<t5v tvx@* c %v(*7ra-i fiporoo-t
I N
IN >
IOAN WIERUM
Illustrissimi Clivorum Ducis

Archiatrum.
E. C A R. U T E N H O V I I F.
K^llujomm Lib. I.
EPIGRAMMA.
ftuB'Lle via totatotoque errare videtur
W W E r r o vagus clo, docte W i e r e mihi ,
*Wk QuiParacelfista latitanssubnorninesectas
Nomenab Errando credidit efl tibi.
Niqud aberrantes recto de tramite, rectam
(Ceu Paracelsistas) cogis inire viam.
Nam nequecognomen tibi devius indidit e r r o r,
Quem neque transversum devus error agic.
Non via rartarei quae fert Acherontis ad undas
L a t i o r : Angustum dat tibi nomen iter.
Fit v i a v i qax nos supera ad convexa polorum
Ducit, & acclivi surgit in astra v i a.
Tumodquaducit vita via, perge,beatac,
Viqûe tibi clo sterne Wiere viam.
Sic fueris Latia viêqjie vi^qûe cupido,
Argolicque biy voce Wierus etciz.
T E N i vn mtuv KSH Xafrsiv , e - B I O S.
A U
AUTHOR E S
In hoc Ofere citati.
Apulejus. Arator. Aratus. '

ABdias lih.Epifc. Archelaus. Ariftophanesi;' ,
Abenezra. Ariftippus. Ariftteles.
Accurfius. Arnoldus de Villa nova.
/Elianus. yElius Gallus. Artemon. Artephius..
/Elius Spartanus. Afclepiades. Athaftafius. t ''
iEtius. ./Eneas Sylvius. Athenxus. ... 'h:'^'"-
Henr. Corn. Agrippa. Athenagoras.
Ajas. Athenorodus. Averrho's.
Albertus Crantz. Augerius Ferrerius.
Albertus de Rofat . . Auguftinus.
Albertus Mag. Teutonicus. ~ '' Auguftinus Steuchus Eugub.
Albucaiis. Epifc. Kifam.
Alcbindas Arabs. ^.** Aufonius. Avicenna. ,
Alciatus. Alcimus.' Azaravius.
Alexander Aprodifeus. ' ' 1 ^
Alexander I. Aldus. .;', ?
Alexander ab Alexan. Bartolus.
Alexander Benedisus. Bartholomaus Anglicl.
Alexander Trallianus. , " Bartholomaus Pifanus.
A! man! or. Bafilius Magnus.
Aloyfius Cadamuflus. Balanus Landus.
Beda. .-... . r-j
Amatus LuGtanus.
Ambrofius Magirus,, Benedihis Viftorinas Paywtf.
Ambrofius. Andreas Maius. Benno Cardinalis.
Andreas Thevet Angoul. hift. . Bernardus.
Andreas Vcfalius. Berno. ; - ' Beros.
Angelonius. Bias Pricneus. 1 J
Angelus Politianus. Boccatius. Boctius.
Anfelmus Par men lis . Bonaventura.
Amiphon. Bonefacius de Vital.
Antonius Benivenius. c. ;
Apollonides. Conftantinus.
Apollonius Moln. Jul. Caefar Scaliger.
Apollonius Tyaneus. Hier.ardanqs.
Appion Grammaticus. CarolusBovillus.
#*#*# . Car-
. ' .' vi
Carpocrates. Eurycles. Euripides.
Ca/parPcucerus. * , Eufcbius. Euftachius.
Caflanus.
Caffiodorus. Gabr. Fallopius.
M.Cato. Catullus. Ferdinandus CortheCus.
Celfus. Chilo. loan. Fernelius.
Chryiippus. Leon. Fioravantus.
Chryfoftomus. S.Fontainus. t
Cicchus Afculus Florent. Hier.Fracaftorius.
Cicero. Francifcus Morand.
Cyprianus. Fulgentius Placiades.
Cyrillus. Fulgofus.
Claud ianus. C. Furius Crefinus.
Clemens author libr. Recogn. ' G.
Beat. Clemens deConftant. A- GAlenus.
fofiol. Garcias ab Horte.
Cleopatra. Gaudentius Merula.
Ccelius. Gaufridus Antifiod.
Columella. Gellius.
Conftant. Imperat. Georgius Agrcola.
Cordus. Cornelius Nepos. Georgius Piitorius.
Coftaben Luca Hebr. Georgius Sabinus.
D. Gerfon. Gefnerus.
DAmafcenus. Gyraldus. Gifelbertus.
Damon. Gordonius.
David Kimhi. Gotfridus Reinerius.
Decretalia. Gratianus. Gregorius.
Democritus Abderitcs. Gregorius Nazianzenus.
Diodorus Siculus. Grillandus.
Diogenes. ; Grugna Stryac.
Dion Nicaeus. GuidusCauliacenfis.
Dionyfius. Guilielmus Brabantinus Hi.
Die fco rid es. Duris. Guilielmus Malmes Hift.
; E. Guilielmus Placentinus.
EDuardus. Guilielmus Turnerus Angl.
Egefippus. Guilielmus Vatignana.
Egnatius. Empedocles. H.
Epicurus. Epiphanius. HArpocration.
Erafmus. Eucherius. Haymo.

Heor Bothius Hijt. Ioann. Herold.
Helinandus. Ioann. Kent man nus.
Hcliodorus. Ioann. Langius.
Hcinricus Infiit. Ioann. Leo African.
Hclmoldus. <!, , j Ioann. def.
Hermes. , Ioann. Salisberienfis.
Hermogenes. Ioann. Sleidanus.
Heradetus. Herodotus. Ioann. VaiTeus.
Heodus. Iodocus Damhouderius Brtt .
Hieronymus. Iofephus.
Hilarius. Irenxus.
HiJdebertus. Ifodorus.
Hildegardis. Ifogonus.
Hippocrates. Ifychius.
Hippol. Marfd. Iulianus Apoftata . -
Homerus. Iulianus Philo fophus.
Honorius. Iulius Caefar.
Horatius. Iulius Obfequcns.
Hugo Cluniaceniis; Iuilinus.
Hugo Eterianus. Iuvenalis.
Hugo de S. Victore. L.
I- u4 LAbeo.
IAcobus de Chufa, La&antius. '
lacobus D.in Leicbttnburcb. Lxlius.
lacobus Meyerus. Lartius.
lacobus Ruffus. Leo. Leonides.
lacobus Sprenger. Levi Gerlbnis filius.
Iamblichus. Lilius Gregorius Gyrald.
Iafon Prarenfis. Lyfimachus.
Idiota. Livius.
Igmarus Remenis Archiefifc. Lucanus.
loan. And. Lucianus.
loan. Anglicus. Lucretius.
loan. Baptifta Porta. Ludovicus CccliusRhod.
Ioan.Francif. Picus. Ludovichus Milichius.
ioan.Franc.Ponzivibius Tlactn- Ludovic. Roman. Tatrit. Htfi.
ttnus. M.
Ioann. Genadius. C. Manilius.
Ioann Guintcrius Ander. Marcellus.
***** Mar
Marcus Heremita. Petrus AponenCs de Ebano.
Marcus Marius Fryfchius. Petrus Argelas.
Martianus. * Petrus Alphonfus.
Marfilius FicinusVi _ Petrus Bellonius:
Martinus de Arles. Marullus. Petrus Bembus.
Matthxus Curtius. Petrus Blefenf.
Matth, de Afflia. Petrus Cantor.
Matthiolus. Petrus Cluniacenfis.
D. Maximus. Petrus Damianus.
Maximus Tyrius. Petrus Lombardus.
Melanchthon. Petrus de Palude.
Memphodorus. Petrus Pomponatius.
Menander. Petrus Pra:monftratenfis.
Mercurius Trifmegiftus. Pherecydes.
Mefue. Methodius. Philarchus. " '
Publ.Mimus. Philaftrius.
Mofes Mgypus. Philo.- Philochorus,
Mois Bar-cepha Syrus Epifc. Philoftratus.
N.. Phocylides.
NAuclerus; PicatrixHifpanus. , .
Neratius. , Pythagoras.
Nicephorus. . . Nicolaus. Platina. Plato.
Nicolaus Monardis. Plautus. Plinius.
Nonius. Plinius Iunior.
Plotinus. Plutarchus.
OCtavianus. Pogius Florentinus.
Oenomaus. Pontanus.
Olaus Magnus. Porphyrius.
Oldralus. Poffidonius. Primafius.
Olympiodorus. Prifcianus Thilof.
Orgenes. Proclus. Propertius.
Ovidius. Profper. Pfellus.
P. ;
PAmphilus. .- -i-
Quintuianus. ^
Paulinus.
Paulus ./Egineta. RAbanus.
Paulus Venetus. Rabilfmael.
Pauinias. Perlius. Rabi Mofes.
Petrarcha. Rabi Simon.
Radul
Radulphus. Ravifius. T.
Raymundus. TAcitus.
Remigius. Tatianus Aflyrius.
Reuchlinus. Tertullianus. Terentius.
Rhafes. Thebit. * Themifon.
Robcrtus Anglicus. Theocritus. Theodoretus.
Rogeriuj Bachon. Tbeodorus Bjz,ant.
Rondeletius. Theognides.
Ronfxus. . Ruffinus. Theophraftus.
RufFus EpheGus. Theophraft. Paracelf.
Rupertus. Theophylaus.
S. Thomas Aquinas.
SAadias; Tibullus. Timagenes.
Sabellicus. Ioan.Tritemius.
Salonius. Savonarola. V.
Saxo Grammaticus. VAleriusMaximus.
Saxonix Chronicon. Valerius Flaccus.
Schaft ianu s Franc. Valefius de Taranta.
Scdulius. Seneca. Varignana. Varro.
Serapion Afcalonites. Vegetius. Victor. .
Q. Seren us. Seftius. Vincentius. Virgilius.
Severus Sulpicius. Ulpianus.
Silius. Sigebertus. Ulricus Molitor.
lac. Sylvius. Volaterranus.
Sylvefter Prioras. Vopifcus.
SyneGus. X.
Smaragdus. XAnthus.
Socrates. Xenocrates.
Solinus. Sophocles Xenophon.
Sophronius. Soranus. Xiphilinus.
Speculator. z.
Strabo. ZOnaras Hi.
Suetonius. Zeno.
Suidas. Zoroafter. Zozimus.
***** 3 ILLU-
iHuriimo atque Excellentitm
Principi Domino ,
D. G U I L I E L M ,
Cliviae, Julit; & Mont. Duci,Comiti Marchiaeac Ra-
vensburgi , Domino in Raveftein , &c, fuo Domino
Clementiffimo, perpetuara in Chnfto J e s u feli-
citatem precatur
IOANNES W 1ER US MedcUS.
N tantperniciofa vartetatefanaticarum &pei-

lentium opinionum , quibus hoc vo mifere orbem
m concutit chrifiianum Satan, non minimi earn mo
menti effefentio,Princeps illuriime:quam idem
Ule yelutperditiimumfeminarium,mcntihus ho-
contro- minum inrvit incantamentorum nomine. Etfi enim multifa-
Rdlio- rum *n re^W9n*f noftr* controyerfiU , vel ob diverfis ceremo-
"c- niarum ritus , vel non <eque intellecta Scripture loca , animi di-
rahantur ,fententixque "varient , faces fub dente antique fer-
pente: non tarnen inde tam deplorandafubfequitur calamitas,
quam exfemel imbbita , ipfius infiinfu , perfuaone de eo malt
genere , quod hominibus r beiis citra yeneni yel propinatio-
nem vel applicationem , inferre creduntur qudam dementat
anus , quai Lamias yel Sagas nuncupant. Licet enim expriori-
bus quidem difeeptationes nine inde oriantur diverfe yel pro ho-
minum affettu , velprout cuilibetfufatisfacer mens yidetur,
Rom.t4.. aut pro talenti Deo donati pondere ejrqualitate : tarnen mo-
menti tantum e&f&pis non habebunt, ut aut anima falutem
aliquo attingant modo , aut etiam amicitias omnino turbent , vel
Opinio diuant. Ât quam execrabilem a Deo alienationem quam
Je La-
rniis. conjunctam cum d&mone neeeitudinem , quanta interprximos
odia , quam rixofas- yicinarum factiones , quas ruicorum -
multates , qua urbium diidia, quamfrquentes infontium ca
des , parente tragado diabolo , gignatfeecundiima illacalami-
tatum mater , opinio nimirum concepta de Lamiarum maleficii
(non
Epstola Nuncupatoria.
(non inqttam veneficii } prodigiofa poteate , quotidiana docet
experientia. Etquum pana fmt morbi, quorum caufas adLa-
mi.tr um opus non referai, perverse in religione chriiana in-
itutum vulgus : rix alius hominum ordo comperitur , cui uni-
vcrfum hoc impietatis negotium penitius fit notum , &jufiior
de hoc actionem inituendi occafio incumbat , quam medicorum :
quorum eo incredulitatisgenere ita turbantur animi , ejr- aures
raduntur ) ut nihil in m aque concrepet apudagrotos , quam
mordax illa /alfaque innocentium muliercularum de infici
ejufcemodi malo criminatio. )uam Camarinam aliquandiu non cau^
tarn virulentum expirantemfesterem, cum paulatimfana ex Dei di.
verbo tnitutioneprorfum interituram/pes effet, earn denuogra
viter moveri , ut contagionis yirtujam multo longius latiufque
cum plurimorum fernicie , procellarum fpiritu horribiliter af
fiante , exhalet 3 quam haenus unquam , indies magU acmagU
/entio. Tantavigilantiaquamcunque obfervat occafionemvete-
ratorille,fomnolenter hujus artespermittentibiu its , quorum in
tererat die metuque doctrina Evanglica machinis, ipfius pro-
pugnacula concutere,funditufque evertere. Bum itaque adgra-
vem banc impietatem filentio connivent Theologi plerique o-
mnes : opinionumfalfitatem in morborum caufis 3 eorum-
que imfiis curationibus tolerant LMedici : dum fententias ex
ferfuafione } longa annorumferie rprafcriptione non tarn ratie
ne difcuffa^quamprajudicio quodam citra contradictionem ufur-
pata , hiepronunc'tant Iurifconfulti : dum denique neminem au-
diam , qui mortaltum mifertus , auf hune Labyrinthum
nobis aperuerit , aut faltem exitiali medendo vulneri manum
admoverit : opera mihi precium facturus yidebar , fi ego ylut
rtwic Tt f'"" - garritu faltem aliis veternum excuterem : &
arduam hanc rem , qua nora religioni Chrifliana fumma fit
contumelia , . perferutandi , difeutiendique ;qualemcunque
anfamfufiori oratione & quantulacunque demonflratinefubmi-
nirarem. Et non eram nefeius , praya opinionis fine ratione ,.
per-
t
Epstola.
mnZ ptrtinaciam , inexpiabilem efe tincJuram , rjrqm elui nequeat,
bilis a-ut fciie Galeno noHro fcribitur, his verbis: iri ^j
thmntit ta!, t Ts i btprpi f; fttxoi Sy/xtla '-- *' jej 'Jj piU-
n,~>c* t! ount rrf*<fW*c. edcalos , 4 refipifeentiam aut
veritatisfrugem nonpojfereduci arbitratur. Tarn non facile e,
noyam rem ad communem hominum mentem ejr ajfenfum com -
modare.
Têc tarnen hoc meum initutum quifquam calumniabitur ,
quafi nimis Suffenus , minufqtte tenuitatis confeius , quic-
* quam fr aliis intelligere , aut pojfe , mihi temer prafumam.
fit mihi curta fupellex^ probe novi , ejr me certim nemo :
atque hocfcio , quod nefcio. Têmini hie pr&judicatur. ^-
dunt quotidiana medicationes , ejr profecliones aidux , qu*
eerie ferias ejufmodi lucubrationibus fedulb donandas , mihi
praripiunt : ut hoc nomine fuperioribus venationibus Ham-
bachi insJitutis , dum tux Celf. atqu* ejufdem itturi genero-
f fib"!* eX oficio inrvirem , huic potiimum udio vaca-
verim.
Complures igitur alios infinitispartibus longe meam hanc in
fantum fuperare potuiffe ejrpojfe etiamnumpenitiore veritatis
inquifithne, oraone luculentiore , ejr demonratione evidentio-
, re, magiffc nervofa-^ cum ob ingenii acumen, ac dotlrmn excellen-
tiam, tum vero maxime propter amplioris oeii aeeeionem , non
modo libenter rjr ingenue agnofco ,fed quoquepalkm libereprofi
teer. Ât interea jejuno meo feriptofelicia illa ingenia prevo-
catum irifperare volo , at vel dicendo , me rettius erudiant , qui
ejufmodi collationumfolet ejfefrutfus : vel , tacendo meam hanc
fententiam ab inolita religiofo illqfeculo OpmtOne &i tt rnvii dtj-
fonantem , comprobent. ratione reportffe me ex laboribus
ufuramfatis uberem cmfidam : prafitupvenitebit ,
fifaniore doctrina invent atis cognitionem revocer , aut fltem
pi" in rara paucifjs audita opinione confirmer. Etenim ut naturam
ftruab' inprofundo veritatem penitus abrufe , rebtiime docuit De-
mocrt-
NUNCUPA TORTA,
mocritus: it vigilantius inquirere , inveigare & rimari
ecct. Idfiquidem cum majori qutate conjunclum efi : quam
fitrtetitUm, quam temer quis amplexusfit, per tinaciter defen
der.
Argumentum autem bujus commentationis nora partim e Arg-
Theologicum, quo diaboli artes &fiudia , Saerarurn literarum "pejjj.
teftimoniis produntur : & quo its modo tutijjime obviam iri Theo-
pojfit, doc etur, Partim etiam Philo fophicum , dum naturalibus
convincuniur rationibus vana [atante ludibria , & corruptafa- phtlo-
garum imaginatio: Partim item zMedicum, ubifecundumna- foPhl"
tura legem, morbos,eorum aufas & fymptomata Lamiis perpe- Medi-
ram i, ademu imptala , oriri demonflratur. Partim id etiam cum.
lu* i ru tlx placta fpeat , quum demagorum iiifmium, juridi-
Lamiarum 5" veneficorum pnis,pro delidi qualitate magm- cmn
tudine , alio quam ludenus ufurpatum efi moJo, differatur.
Hifiorias autem inferai paffim varias , eo potijjimumfine, Cnr va-
quod quum. tarn diverfa tamque multifaria fepenumero in hoc ^"*
fi' aux negot o - multisrefe.rantur:ex noflrarum narrationum hifto-
collatione, 'boyi* &j qualkunque expheatione , cit/usiti aBio-
prfiigiarumque dmoniacarum , & rerum- mulcijugarum
cognittonem acjudicium perveniripoffe arbitratus fim.
Ne autem bic. met. iugenii metat &profefiionis limites te
mer* prafraaru opinione, nimis propriofifus cerebro , tranfi-
liijj cenferer, htec &-*** plerifque doiiffimis , etiam ex
tu* Celf. familia virii,Theologis, Legumperitist sf colegis ex-
ceentijjimis , eo animo legenda excutiendaquepropofui,ut ho-
rumcenfuravelfiarent ,fi' ratione niterentur: vel codrent,fi
cont incerentur et roris : vel mutarentttr, fiqua aut additwne
tait cafiigatione egerent. Necenim quicquam eodem tempore
fimul inchoatum ac abfolutum fuit.
Itm verofimaleficarum Malleum hoc alfolviffe penfum quis Malien*
obj/cit, is ubi illi s libri congeas Theologis, Henrico Ini- mak h
carum.
tons Cs? In cobo Sprenger ineptias abfiirdas ,fiepe etiam impias,
legerit: r cum hoc nofiro fcripto,afeclu omnifejunfto , contule-
"** rif.fen-
EPI STOLA
. rit : fententiam profeb aliam omnino , imb contrariant me
fuflinere defender inte/liget. Penelopes enim telam
retexere , aclumque agere , fane lubet minime. qui-
dem in banc rem dixit Vlricus Molitor y Sigifmundi Bohemia
regis confiliariuS) in Dialogis de Lamiis & PithonicisinonnilAl
quoque derigibus[cripfit Joannes Francifcus Ticus : <.&
item Spanheimenfis Ioannes Tritemius quaiones quinqu
Maximiliano Cafaripropofuit : noflr a quoque lingua argumen
tum hoc attigerunt quidam Germani : quo autem judicio , ope-
ris noflri coliatione inmtefcet.
Caterum prater multas gravefque caufas, qua ut tua Cel
tud. has meas qualefcunque cogitationes confetrarem , me im-
plerunt, hac quoque induxit potitmum : quod'quumjam in vi-
cefimumfextum annum tua Celtud. medicintsfuerim, di
verjas fapenumero in tua Celfi aula audierim de Lamiarum
jam denuo in amplijmis ditionibus tuis renatarum , potentia
is? incantamentisfententias : vix nemine tarnen certiorem,
mea confonam magis , veritat fentibus erutam penitius)
me unquamMc cognovijfe , atqueillam quam aliquoties tua
Celtud. ore his hauferim auribus,velim nolimfateri cogor~. ni-
Sentcn- mirum Lamias nemini ulla volntate maligna quacuvque dira
ris *wPreca'0,le> aui intuitu maliciofo nocere >offe:fed vitiataper
veu.de occuttos damonis cuniiulos phantafia, eas tanquam melancho-
Lamiis. lia agitatas, in mentem fihi indacere , quacunqut mala ab ipfo
fatana illata^vel occone exabrufo Dei conlio pro-
gnata, abs fe perpetran. Vbi enim aftiotium modus ad truti-
namvocatur, & earum Organa indagine circumfpciore obfer-
Veucfi- vantur , luce clarius max omnium ocuiis batet ret 7*
linn), filtas. Veneficiumfolummodo ô-* vel veneficis, ve
neno velpropinato vel Ulito, noxi fieri in homhuim C? animan-
tiuminternecionemMocle^prudenter pie concedit tua Celfitu-
do. Hinc fit., qnbd non multorummore,pnam delufis aniculis
atimfevere inflig j ibeat: fed matura deliberationeprius de
veneno dato exatte iHjuii i, po /de ea induLitanter conetje-
gum
NUNCUPATORIA.
guw prafcriptofatisfieri} Deo ad hoc conituta tua Celf.velit-
Hoc profeh accedt mrit ad reliquas praclariffimas & in
nmeras animiingeniiqs dotesyquhus ita quotidie quam natus
es Spartam ( *5' .' K*Qtirnp tua Celf. celebrrilitum ) ador-
nasdarafque , ut tuorum ? vicinorum omnium oculo in te
muertas. Nihil hic prater initutum dieam > de non valgan
tute pietatis udio-' cujus utplurima, & quidem memorabilia,
its imitatione digniffima poffem adducere exempla , ni hinc p0'
uns inclementiam expeandam, qumfavorem , vererer. Sit
autem hoc unumt quadequefoiem exorientem unquam videas,
eque ve/peri te lelo componas , quin ardenterpristsfufis ad
preeibus , a facra UHionete , Comnet tua Celf.
fu bjecJos, ip/Juspatrociniofideliter commiferis. Nihil addam de Mores
temperantia in potu. quo nico nomine non modb tuts fiibditis Prwcl"
omnibus numero\fijjmts exemplar extjtis admtrabile : fed et tui plus le-
ordinis iurijfimis,ei[demque potentijfimis heroibus ptimo Slbus
pralucesjure : ut ebriam tuam Celfitud. vidiffe neminem , non %
minima laus//tim ratamee velis Affueri revis legem , qua
ne quit poeuforum certamen urgeat, Jever cavetur. Sed ta- Efth.i.
men nonfie infleSereJenfus Humanos edida valent, quam vita clau^*
regentis. jguo fit, ettam, ut nemo te prafente non folm dejera-
re, verum etiamjurare audeat. Confcius efl enim unufqui/que,
qum Celfitud. tua odio plufquam Vaniano projequatur om-
nes , qui affidus fuis dejerationibus tremendum Dei nomen
prophanare non erubefeunt : qua bla/p'hemia omnes propemo'
dum horribiliter concrepare aulas , efi quod Cbrifiiana reli-
gionis homines meritb doleant , /ugeantque, plagis bine ena-
tii la!am vifis. Taceo continuos in quorumeunque UbeUorum
fupplicum , ? aliorum feriptorum quotidie affluent tum leio-
tie , maturajue refponfione labores : quo vel nico incomparabi-
Ii exemplo , ver paternum ajfetlum eraa commijfum tua tute-
1 Jubditorum gregem > quis non exofculetur ? quibus ut
contemptum hic /ar/ nomen, in aliorum ore innatans ajji- ?.
du unquam tua Celfitud. objeum fttijfe , quis audivit,
ita
EPISTOLA N. . N P A T.
[ifenumere eos blandifmo filiormn nomine dignaris: quicquam
ufque adeo tus Cclfitud. udw cursquc effc normt omnes,quam mam
rempublicam m fumma tranquilzate perpetuo confervare : id quod
rara , imo divinaprudentia proximis aliquot annis turbulenttffi-
mis, mdequaque bellico firepitu circum mximas tus. Celf. ditiones fe
riente, tarnen cas concutiente, teflatus es. 2êc poflremam meret
l,indem , quin im o apud paicru propagandam , quod velu:
doclorum Aieccenas ,fingular,em facias intcrdum ingeniorum dcledum
in Us, quos ad exteras regiones & prsclaras in quacunque facltate -
cademias tins impenfis ablegari, ali,fludiorumque curriculam fliciter
perficere voluifli,quo aliquando tus elf.& retpublics decoriufuiqi ejfe
queanf.ut ea ratione infignibus doctrina, Prudentia,exiflimatione ,ejr re-
rum cognitione ufuque viris ,illuflrem ilium tus Celf.comitatum ejfe or-
natum,ad reliqua celebrrima tus auls ornamenta,nontmmerito referri
debeat. Minus tarnen id mirumvideri debet , quod ipfe dotlus , eruditos
femper eo profequutus sudio,ut qui bufeunq; honorarits & lipendi is
tos in tuam ampliffimam pellicere accircquefamiliam , jam inde a quo
princeps es , non mtermiferis. Sic Providentianon vulgarifactum e,
quod hic in venerando ordinis Senatorii confejfu , primot dignata loco
tua Celf. vjrum doctrina muliijuga, ti*lgari prudentia , rerumque
variorum ufu & eximiis animi corporifque dot this clariffimnm , D.
Henricum cognomine Oliflegerum , LI. Doorum & Can-
cell.mumClivenfemvigiLtmiimum , p.arisque amantijfmum. *s4t
prorfus clamo hic imperae prsflat, qu.tm leviter or. itiom jejuna ver
heroicas t. elf. Virtutes Lindem po fe rehueju4rr.es
attigijfe : quas non altorum relatu cognovi ,fed hifee oculis itt tua Celf.
velut inlucidifmofpeculo quotidie contueor.Tali itoque tanto Prin
cipe patrocinium non denegante , mordaces vitilitigatorum infolefcen-
ttum dentes fraud difficulter vidurum me confido: prsfertim cm a mets
partibus in procindu flare invitlam veritatemnon dubitem. Trccor
Deum opt. max patrem Domini noflri Jesu Christi, quod
pro fu bonitate immenfaintua Celfitud. fliciter ccepit , majorefui
Spiritus acceffione uberiut augcat , ad nommisfui gloriam , Ctltud.
tusfalutem , &orentifmarum ditionum tuarumflicittem.
DE DI .
D E
DIABOLO,
EJUS ORIGINE,
STUDIO ET POTENT1A,
LIB BR P I M U S.
D E
Diaboli Origine, quandot creatus 5 qu<t ejus
ejjntia > & de tilim lapf.
CAP. I.
m m prsftigias & incantamenta ex-
' plicaturus , primario eorum authore Diabo
lo, hujus artibus, ftudiis & poteftate exordiar:
ureo cognito,illiufqueauthoiitate ac exifti-
matione perfpecb , evidentius cunas ejus a-
diones unufquifque dilucido mentis oculo
introfpicere, c pofthac minus impcdite peni
tusque dijudicare queat.
2 . Reb'gionis autem Chtiitianaefacram amplexus dorinam,
fideique indubitatae confeflonem , quemadmodum Ariftotelis & 22
Petipateticoram, adeoque Sadducxorum , non eflTe dsemones m .
teram natura contendentium, placita prorfus rejicio : fie & Platonis **
commentitiam diftinionem omnino approbare, aut etiamPorphy- * i*
r,Pfelli , Procli, Plorini & I amblichi opinionibus fubfcribere ne- i*^,ni,nu-
3ueo,qai copile quidem de dsmonibus, verum multa.quae non vi
ere aut cognovere, tanquamrei nota: hiitoriam conferipferunt- . t.
3- Omnipotentem itaque univerfi architetum Deum,ante af- Htbr' b
peabilis hujus mundi opificium, corpoream illam cli machinam Angel
admirandis ipirituum ordinibus in minifterium pulchre ornatam
condidifle.ex hiftoriafan&a Mofis, divina; Maieftatis legati, atque Ex>d. .
A fidelif-
2 De Origine et I
fideliflrai fcribae(cum quo facie ad faciera quafi cum amico lo-
quutumefleDeum ,perhibet Sacrarum literarum Veritas ) firmiter
credendum eft.
9 4- ôt" vero m fpiiitus erant omnes, quemadmodum omnia
<i* fummo bono creata: naturae nmirum intelligentes, *(: eTen-
m- " ûa divinas naturae quadantenus conformi , fed finita : quibus
mm. agnofceretui & coleretur Deus, eo, quo ipfe vellet & praefcriberet,
modo quibus & fuam vicilm bohltatem in omni aeternitate com-
municaret ,quare illis excellenrem intelligentiam, eximiamperfpi-
caciam, notionesqe aeternae & immots juftitiae illufttes , tan-
quarn radios de xterna fapientiae fine luce accenfos indidit. Ac de
angelorum quidcm natura, praeter alios, Nazianzenus fcribit in O-
rationertri por **lrrf*A:undc veto dypMw Am*(iH(,tcva etiam
tit ** >A/rt.
Dtmnnm. $ $ ' êc^ u^ 4u'âm' ob dotes, quibus condecorad erant , prae-
wigt. ftantifmas > proprio efferrentur arbitrio , & adeo infolefcerent , ut
\Jd"t(ift ^ tancêm Deo conferrent , non feriantes fuam originem , relin-
. 4. quentes fuum domicilium , c paccantes : eos honoribus nudatos,
Lue. io. minifttorum fuorumnuiaeroex^lufit iratus Deus, repulit ac praeci-
pites egit, vinculisque perpetuis fub calgine ad magni illius diei
. 4i. judicium fervavlt. Hue illud Efajae vaticinium de fuperbiTTmi Ba-
byloniae regis (quem Luciferum vates nuncupat) faftu & altiilmo
lapfu contorquent quamplurirai. Hie draco ille magnus, in terram
projetuscum fuis angelis, ferpens antiquus,qui vocatur Diabolus
Uf*c.ts. & Satans ut Joannes ait, torraofus ferpens Efaja;. Hunc cafum
/*4. tionfolum noftti c Hebraeoruin Theologi docent: verum etam
AlTyrii, Arabes, ifcgyptii & Graeci fuis dogmatibus confirmant. Ho
rneras fub Ates deae nomine euin obfcUralTe videtur. Alii per ><>ev-
%1< eundem tacite fignificaiTe, & graphice hujus angel fuper-
cilium depirixifle voluat:
Qui aufwfimikm > egi componen fedem,
Non verituf fummi regis, fulminis Ulm ,
Taulatimcarpens fublimia tecla tonantis,
. CumfnferimpofitHm Tyndo fubvertit Oiympum
Ira lovis, tetramque deditjubtartarapeem.
- $6. Pherecydes idem daemonum lapfum defcribit: & Opbin,
hoc eft.ferpentem daemoniacum,rebellantis,& divina; mentis pl
cito deficientis exercitus eaput & antefignanum fuifle tradit. Baa
dern
I La?uDmohum. 3
demrainam $c Trifmegiftus in Pimandto dcpingit : vetuftiflimum
Empedoclem , dasmones *1 ruenfcs vocantem , eorum
cafum noviTe, fignificat Plutarchus in fermone de Fnore. m
7- Eleganter hic Auguftinus : Quaeris unde diabolus ? Inde .4.
arique , ande & csteri angel. Sed cacteri angel in fu obedientia
petftirerunt, ille inobediendo Se fuperbiendo lapfus eft ngelus, Se
facbis eft diabolus.Item de Verarelig. cap. 1 3 . Diabolus , in quan-
tumangelus eft, noneft malus : fed in quantum pervetfus , propria
volntate. Magis enim feipfum quam Deum diligendo , fubditus
ci effcnoluit.&mtumuitperniperbiara, & fummaeflentia defe
at. Item De civit. Dei, vi 1 I: 2 2: Dsmones efle credendum
eft Ipiritus nocendi cupidiffimos , juftitia penitus alenos, fuperbia
tmidos, invidentia lvidos, fallacia callidos,qui in hoc quidem
acre habitant, quia de ca*lifuperioris fublimitate dejeti , mrito ir-
remiflbilis transgrefionis in hoc fibi congruo velut carcere prse-
damnati funt. Nec tamen.qujafupta terram & aquas ati locus eft,
ideo & ipfi funtmeritis fuperiores hominibns , qui eos non terreno
corpore.fed electo in auxilium Deo vero,pia m'ente facillimefupe-
rant- Sed multis plane patticipatione vera: religionis indignis, tan-
quam pris fubditifque dominantur, quorum maxims parti mira-
bilibus Sc fallacibus ugnis five faorum five ptaedictorum dos fe
efle perfuaferunt. Vide eundem contra lulian- v 1 . 9. & de Nat.
boni adv. Manich. 3 3 . & 1 . Hypognoft. contra Pelag.
$ %. Hi ergo fpititus antea divini, caeleftes , puri , lucidi , nullius j^J'toi,
malina: confeij, Dei foli'us nutum obfervantes,in miniftetium emit- &04.
tendi propter eos, qui haeredes futuri eflnt falutis, angelicam eflen-
tiam non omnino perdiderunt : fed perditiffime , originaU juftitia di.
Sc lumine gratia: privati , vitiarunt , denigraruntque-, ut jam acrei,
mundani, obfcuri,tenebricofi,& ( uno vetbo ) immundimaliquc z*ch. u.'
dicanrar Sc fint. Ac licet lumen intellects naturalis etiamnum ob- .
tin cant, lap Iii s tarnen pcenam infinitis partibus duriorem, obfeurata
obrufeataque divina: pientix luce fuftinent : Sc graviorem expe- 9- ixl^'
tant, quam ex tranfgreffione genus humanuni. Quanquam fi hoc fcf'
quoque fuprema: prudentiae radios, quos in primorum parentum a- m*nm.
nimisdc fuo xterno lumine Deus jneendetat , reunuiflet , plutima - f
peripicaciflimomentis acurnine iatuetetur clarius,penitius intjellige-
ret,certiufque dijudicaret ; qua: nunc hebetato mentis oculo , "'- -
folis faciem.per denfas nubes aut atrs in aere nebulas confpicit.
A 2 Qui
^ Db Origine et I
jgui Theologi quibta in locit de tmonum lapfk
causa lapsuit & naturelscripserint.
CAP. II.
lu i.ad TT\e causa lapsus angclorum scribit in hsc vetba Fulgenrius: Su-
Mnmnm. X-x perbia tune initium sumpsit,quum angelus adyerus Denm cla
ms, & ipsa elatione prostratus, per concupifeenriam (quae est radix,
omnium malorum ) volens usurpare quod illi datuin Deo non
fuit, Deo discesficSc cecidit : in quo si stetislet, non cecidistet.
Sed per concupiscentiam malam, quaconcupivit plus extrase , mi
nus factus est in se:quam concupiscentiam licet explere nequiverit,
opre tamenretinuit voluntatem. Sic ipse sibijam factus est pna,
ut supplicium eflet semper voluntas mala, tanquam carco ipsa exci
tas sua.
2 . Et Alcimus in lib. de Peccato Originali :
Anglus hic dudumsueras : sed crimiftepoftquam
Succenfus proprio tumidos exar/it in ausus,
Sesemetsecijscputans,suusipsc creator , .
Quodsuerit, rabido concepit cordeJurorem, . . . .' y-
Autoremque negans : Divinum confiquar, inquit,
ômen,s tternam pottamsuper rtberasedem,
Excclfo stmiis , fumtnis nec virhus impar.
Taliajadatttemprxcelsapotentuicalo
Jecityfy ejeum priscojpolavit honore :
Quique cratureprxsulfit in ordineprimust
Trimas venturopendet fui judice panas.
<J 3 . Quoniam antem veteribus Theologis cum de lapsu cfar-
. monum,tum de causa lapsus,illorumque natura tam clegantete co-
piosescriptum est , ut actum agere videat , si eaomniahic congere-
! rem, indicabo veluti digito autores & loca,quae haud difficulter
consulet lector studiosus. Id eo libentius Sc necestariouiagis facio,
quod institua sit mei, alina non meis , sed cujusque authoris verbis"
in ornni nostra scriptione repraesentare. Sic enim nullius aut lau-
dem Interverti, autsensum detorqueri, lectoris studio ac judicio
v Confuli ; mihi autem, Sc veto ipsi yeritati optime caveti existimo.
Scribunt igitur de tribus illis Epiphanius lib. 2 . tomo i . haerefi 64.
Athanasius in lib. de Virgiuitate: & in Quxstionibus sacrt Scriptu-
ra:,qusstione 6.Grgorius Nazianzenu$,oiaoue 1 .de Reconcih
monach.
I L a p s u D m m o n v m 5
monach. tmt >>(ai> 9*>r( idem describit 1*7$ vt^ tttuyitt.
G reg. NyTenus de vita Mox. Baflius Magnus, in serm. Qwod
D eusnon sitauthoi malorutn. Chrysostomus hom- I 5. in cap. I-
Joan. in homil. de Adam & Eva. Cyrillus in Dial. de ador. in
fpiric. Ambrofius Epistol. 84. Euscbiusde Demonst. Euangelica,
Lactantius lib. 2. cap- 9. Damascenus lib. 1. cap. 18. Isychius
lib. 4. in I j. cap. Levitici. Hieronyinusin epist. ad Antonium,
& Adv. error. Joa. Hierosolym. Antonius epistola 2. Prudentius
in Hamartigonia. Gregorius Moral. I r. 17. &incap. 9. Job.
lib. 9. cap. 2. & lib- 2. in cap. 2. primi Reg. 6c lib. 3. in caput 7.
primi Reg. item Moral, in Job 1 v. 13. Lo ad Turbium Asluri-
censera episcop. cserm. 4. de coll. eleemosyn. Prosper de Vita
contemp. 1 1 1. 2 3. Primasius in cap I. ad Rom. Joha Caflanus
coll. viil. 10. Paulinns epist. 4. Seduliusincap. r. ad Rom.
Tbeodoretus qustion. 1 9. & 2 4. in Gnes. Euchcrius lib. 1 . in
lib. Reg.
4. Unde fit diabolus, annott & Rabanus de Sermon, pro-
priet. iv. 10. Idem lib. de Modo pnitentix cap. 18. lnEccle-
siasticum, 1 I 1 . 3 . & in epist. Rabani & Fuldensium monach. ad
Otgarum archiepisc. HaymoinPsal. 18- 81. 143. In Apocal.
1 . 2 . & super Euangel. feriac 3 . post Invocavit , & super 3 . caput
Osex. Hincmarus ad Hincmarum Laudunensem cap. 44. Idiota
cap. 2. de Vera pnitentia. Giselbertus in lib. Altercat. cap- 3.
Radulphus lib. 8- cap. i. inLevitic. Anshelmus. Cut Deus ho-
mo, 1. 7. Idem in 1 2. cap. Matth. In 1 o. cap. prioris ad Corinth.
In cap I . ad Ephes In 3 . cap. prior. ad Timoth. Ibidem cap. 6.
In Dialogo de casu diab. cap. 3. Petrus Damianus in epist. cujus
initium, Prodigium. Rupertus in Joan. 1. v 1 1. 7. & lib- v 1 1 1. 8-
in eundem. in Apocal. v 1 1. & v 1 1 1. I 3 . I 8- & x. 1 7 & x 1.
Eandem. 8c x 11. 21. & in Matth. v. 5. & xui. 26. In
Exod. n 1. 10. Lib. 1. De Victoria verbi D ei , 1. 8. 21. De
glorif. m. 8. Petrus Alphonsus Tit. I o. Honorius in Psal. I 8.
Hugo de S. Victorc in eulogio desponsa. Bernardus serm. 5.
de verbis Esajae , &serm. 27. inter parvos, & serm. 17. super
Cant. Lombardus lib. 2. distinct 6. Petr. Blesensis epist. 34.
Perr. Cantor cap. i3.de Invidia , & cap. i5.de Humilitate. Hil-
debertus epist. 31. Hildegardis lib. I. Vifione2. HugoEteria-
nus lib. de rgressa aminarum. ab inferis, cap. 9. Bartholouueus
A 3 AngU
<S DbStudiis I
Anglicus de proprietatibus return , 1 1. 19.
guare r quomodo Evatn deceperit diaholus^ &

primum corruperit mundum.
cap. HI.
Porro ex ila fui exclufione , rcpulfa , ac ignominiofa ex pa-
triis fedibus derarbatione, tam ingens.eVxor^W & immedicabi-
Di*htitr. le erga Deum odium conceperunthifpiritus , ut, quae eumoffen-
UmÎZ ^' ve^ eus gloriatn laberaare, aut, quod admiranda providen-
''. tb fabricants forat mundi opificium , deformare , vitiate & cor-
rumpere poffe vid erentur, acrrima indagine inveftigare , & ftudio
indefeflo conari cceperint.
$ 2. Ac primum nobiliifiraam intet creaturas , clarifllmo la-
pientiae cceleftis lumine illuftratam , abfque labe Deo fcedere con-
ociaram , primam parentem noftram Evam adotiuntut : quam par
tim amifi (latus dolore , partim aliens felicitatis invidia Deo a-
lienare , luique exitii fociam reddere fatagunt , deluduntque aftu
quam blandifimo, & ubinullus videbatutfubeiTe focus , fubmota
comminationis cettiifinia: mottis opinione.his feilicet verbis : Ne
ququam moriemini. Deindefraudulenterelufisc abjedis >
q*. i. ceptionibus Deo datis , Evam erigunt falfis pollicitationibus in
fpem longe majorum ornamentotum , excellentiorifque potential,
hoc modo: Deus novit, quod ipfo die, quando comedetitis ex
ipfa atbotcapeiientutoculi veffri , eritifqueficutdii , feientes bo-
num & malum. Idem profe laqueus , quo femetipfos ftatim
creationefua&allectos & irretitos fuiTe fentiebant. Sic perfe-
cerunt tandem , ut mifera mandato defeifeeret , fequeretur-
que confilia in fuam intetnecionem contta Deum inftituta atque
ordinata.
$ 3 . Nam Satanjam malus, malum ttanfgteiione edous , &
caufae fuilapfus probe confeius , quod nimirum ptaeferiptasfuimi-
nifterii metas faftu rranfilire cogitaiTet , in idem ftudium Evam per-
trahereconatus eftgrataepetfuafionisillecebris, quod ab efu vetito
oculis Evae Sc Ada: teferatis , diis adasquatentut , feientes bonum
- antea folummodo cognitum, & malum nondum notum. Nec illi,
Htjtu -bei fubfequututa: ex inobedientia calamitatis praefcio , labor fuit ina-
n^TilX nis : ''cet ê a êrPsnte folfam > fero agnofeeret , confiteretur-
em'u. ' 4ue. Violata fiquidem obedientia, fadtus eft hoftis Dei homo , in
peenas
1 D m N . . 7
pacas tllapus tratifgrcilioni divinitus conftitutas , condemnatio-
nemncmpe,diabolityrannidera , ac mortem tum hanc, mmaeter-
rum : denique & exutus honoribus , dignitate & dominatu i qui-
bus maxima cum authotitate ipfum otnatat Deus.
4. Proinde Tatianus Affvtius contra Graecos : Verbum.in- -Ss**
/ 1 . /, , crian an
qmt, ante creatos nomines produxitangelos , utraque vero crea- gtn, &
tura, arbitrii fui libertad permifla eft,&c. & paulo poft; Poftquam I**1*-
veto homines callidiorera quendam > uepote provectiorem setate,
fequotifunt , & divinae legi fe opponenrem pro Deohabuemnt,
tum veibi potentia & bujus dementia: authoreiti , & obfeqautos ei
nomines , commercio fuo privavit : & qui ad imaginem Dei fa&us
etat bomo, potentiote fpiritujam exutus, mortalis fit : ngelus au-
tcmillc primognitos indacmonem mutatur: & alii phantafmata
e'ius fequuti dzmonum exercitui deputantar , & proptet arbitrii
libertrem frultitiat fua petmittunmr. Seite admodum quoque Cntra ju
Auguftinus hie fctibit ad Julianum comitem : Diabolus eft ange- .p^*
lus perfuperbiamfepatatus Deo , qui in veritate non ftetit: & ^
doctot mendae , quia ab ipfo primuminventum eft mendacium. .
Alibi intetfetit : Afemetipfo deceptus, altetumdecipete concupi- ^J^"*
vit. rpfeeft adverfarius effetus generis noftri, inventor mortis,
fuperbiar inftitutor , tadix malitiae, feelerum caput , princeps o-
mnium vitiorum, perfuaforturpiumvoluptatum. Hinc ergo, cum
U\um primum hominem Deo factum, Adam pattern omnium no-
ftrm inraeretui , videretque hominem ex limo terra ad imaginem
T)ei factum, pudicitia ornaram , temperancia compofitum , chn
tate circumdatum, immortalitate veftitum : armulus atque invidus
tantam beatitudinem hominem accepifle , quam ipfe dum ngelus
effet, per fuperbiam agnofeicur amififle , inviditftatim infatiabilis
homicida, primumque parentem noftrum tantis & talibus bonis
expoliavir, & nos intetemit
"5. Hocaufpicato primi conatus fucceffu effrenatius infole-
fecntes hi malignifpiriras,potifimum recepto Deo tutfus in gta-
amhomine , muleta impofira , promiflone facta de . i-
s , mulietis femine cput ferpentis contiituro , ^p & mediato-
re apudDcom, pro genere humano , adverfus eorum violentiam:
Weinceps porro furere, variifqne modis ferocius infidiari occipiunt,
machinan omni arte doloque ea , qua; ad promiffionis hujus de-
pravarionem, abolitionemquemDeicontumeUam, &hominum
pernio
8 DePrsstioiis I
c*in ~4h. perniciem facertnt. Sic Cainum , tertiuin, homincm , invidiam fa"
*<7 * c'bus mox inflammant in Abelis jufti , numero quarti,crudelem -
j'dn.t. dem homicidae ab initio : fie deinde Caini fobolem > & univerfum
generis humani figmentum paulatim ea malitiaefcelerumque mm
qimf. 6. magnitudine tum multitudine depravatunt , at Deum fecifle homi
er/ 7. nem pnituerit : eumque prorfus, exceptis octo in area conferva-
tis, aquarum inuadatione abforpferit.
I jûidin alteriw mundi initio machintwfit diabolw ,

\ & quando zMagia infamit cperit.
r 4
CAP- IV.
Diinvu TT i deleto propemodum hominum genere , ob profperas
m- J_ JLfuas machinationes , exoptatofque fucceflus triumphum fe
auros hifpiritus fperabant. Quapropter ficcata aquarum dilu
vie , ftatim in alterius hu jus mundi renafcentis quafi infantia , in
Extcrtti, Nohx patris inebriariirrifionem , pudendis ejus denudatis , Cba-
chami. mum filium minorem, ucinde patris exectationemaudierit, exti-
fimutn- $ 2. Cujus filium Mifraim , ab his fpiritibus baud dubie infti-

am 'y ratum ' mgiae infamis blafphemam impietatem primum comperif-
HJgnit. ie > atquehinc ^gyptiorum , Babyloniorum & Perfarum duci ori-
ginem , portea docebitur. AdNohacitem fobolem, Jovis Ham-
jov* Ham- monjs oracu|um) tanquam Chamo ( quod nomen Hcbrxi afpira-
or-
tione paulo duriore pronunciant) refertur alicubi: quemadmo-
DodmtHm ûm Dodonaeam ad Dodanim, Nohae neporem, qui Epirum , Do-
Epiriu , donam prius vocatam,occupavit, excoluit , fuoque infignivitno-
mine: utfantas patrum Ecclefiae fedes in proftibula dxmonum,
impendi flagitiofa , degenerafle fit verifimile.
3 Horrendas vero idololatrias confeftim diluvio , Noha
adhuc iuperftite , indefeo dscmonum Audio in Ecclefiam Deiir-
rupiile, quas in fua pofteritate non fine ingentianimi dolore mife-
Stdom* & tum contueric tolerare oportuit,cum prohibere non poflec,
(jomorrd. teftatur facra Hiftoria.
inT. 9 4- Incê tam inauditis turpifimae libidinis furiis, populofiifi-
Efu m. mas Sodomorum& Gomorrae civitates exagitatillefpirituum cce-
Mjdi tus ' ut ne decern quidem in tanto numero inventi fint jufti: Sc
mifis Domino de clis fulphute Sc igne , fubverfs fint urbes il
iac, Sc
Ir, Sc n cinctem retfase, enta tm pafaiftl > tflftnbSs hbitbri-
bos , fieraqne gerrnme tettf. * v*
f 5 . Hkic veftigio Loth tgreflrtm , cbriett & ihcelro cum
fiiabns nefario gtaritet vulhetat. Nonne & Efati de ihchtls g.j.
fratm Jacobinece inferenda, ftreru follicitat ? Poft & i juhm - (
Jofepbum semulatione fratres excitavit , propemodura fratricidas *7'
tactos : lllumctiam, objcdaadxilterictfioheca^tiol.tandtri ->-
perder TOhrit. Norme etiam, qti Ifraelem nurnerret, Davidem t _ M
cxcitavit fatanas ? utpeftilentia inde cecidrint vitorum fepraa- tJmd.t
jhtomwiofro Di haberi voluerint eUmones , r prdficlere

regiombia : eor umqtte in hoc officio nomenclatura.
Ca. V.
Ej vs modi denu felicibus aufpieiis audaciores reddici dx-
mones, in bujus mundi principaran) exules proterviusgraTati JjJT'
(ont , culrafque fimul multifarios & oracula inde diverfa divinis tin.
contraria effinxerunt , ac ad ea invitarunt pellexeruntque animai
vacillantes : ita ut univerfam prop orbem pedetentim quafi obfi-
dione quadam fubjugarintrobftrepemraque divinae legi, & contu- TlrtuUU
rrucem,atque idololarriarum & contemptus eorum,quibns morem sApitg.u-
geiere decuir, ac cujufcunque vitiofitatis plenum reddiderint. tf-gt*.
$- 2. Eo demum audacia; cpetulantis faftus excrevit borum T>t<ulp*-
infolent'u & as , ut pro diisbaberiapud peritos imperitofque vo- uim
luerinr, & prarfidere regionibus , populis, infnlis, rontibus , fon- S? ;"
nbus, Iocis, urbibus, vicis, familiis , tanquam dii proprii , tutelares * *"
& patrii : quorum nomenclatutas partim ffiftoria (acta, partim .1-
Oiigenes, Tertullianus, Apulejus , Diodotus Siculus , partim alii
recenfent bitoriograpbi&fcriptofesbaudignoblles. orum ve- gi
to nominum explications , ut plurimum ftudia dxmonum prodi Hhbfim
nondubium-eft. gS
$. :3> Sic L, vetultum, nihil, confufum fonans , Babytonio-
rumhabcbaturdcus: Efajac46. Daniel. 14. lz , do- Jj **:
minos ufear : qui omnibus reta tendent, mufeam faltem , id eft, mm mmi-
iufrmura capk. Spurciftmura ccaronitarum idolum , qui funt j #.
qmdem in regione Judac, fedimpii. 4^ Regv 1. Abhocprinci- ugSut.
pem dxmoniorum Beelzebub nuncupamnt Hebraci: Mat. 10. iZ. j
Mar. 3. Luc 1 1. Pluionem Gratci.iitTtilraegiftus , Jtwpwp^lw ,0n*"*-
B dixe-
10 D E P R. yE S T I I I S.
Di TrU- dixerant pleiique Latini Suraanum , quafi fammum. dcorarrr ma-
pbrtdii. nmm ' a gentibus Priapus appellabatnr. Serapin & Proferpinam,
Dhnj,, i malignorum daemonum primarios vocat Porphyrius. Baal, ido-
ftibbi' ûm aut ôminans V!;l fubjicicns ,aut poifideus , nomen idoli Si-
dor Sic. doniis ad Judaros profeti , Sa'maria? & Moabitarum nu minis-.
/ {.*,[. Martern Grae ci putant. Num. 2 2. Rom. I I. IdGedeon deftru-
xit, Jud. .Beelphegok, dominus hians, aperiens , nudus, aut
dominus hiatus five nuditatis, Moabitarum deus : Ofeae. 9. 11.
Num. 2.5 . Deuteron. 4. Sic & Phegor: Num. 2 5 . Deuter. 3. 4.
Jofue 2 2. Sunt qui Archeum Priapum fuifle Tendant, qtri in carnis
ocio celebratur. Adramelech, pallium regis , five magnitudo
velpotentia regis vel confilii,idolum Sepharvaim : qua; ficAfly-
^_ riorum urbs : 4. Reg. 17. Abamelech, afflidio fiverefponfio
regis, deus Sepharuaim. Succor Benoth, tabernacula filiarum, Ba-
byloniorum numen. Nergal, explorans , aut lucerna tumuli ,
iclolum Cuthaeorum, qui ex Perfide erantac Media oriundi : lofe-
phus XT. 2- As i M A,deliftum,idolum viromm Emath. Nibhas,
prophetans, aut potius loquens vifionem, aut frudus vifionis.deus
Heveorum. T a r t , concatenatus , Heveoru m numen : 4.
Reg. 17. N1SR.0CH , 'tentado delicata , idolum.adoratum Sen
nacherib rege AlTyriomm:'4. Reg. 19. o s., quafi palpans,
aut quafi recedens, vel auferens, Moabitarum numen : Numer. 2 1
3. Reg. I 1 . 4- Reg. 2 3. lerem. 48. Ammonitarum , lud. 11.
M E LC , vel confiliator eorum , idolnm. qnod colebant
fil Ammon: 4. Reg. 2 3. J. Paral. 20. lerem. 49. D a o on,fru-
meutum, aut dolor , vel denique pifcis eorum. , Pbiliftinorum ido-
lm : ludic. I 6. i . Machabeor. IO. Astarte, quod caula
five grege dici videtut , nomen deae Sidoniorum , Solomone
cultas : 3 . Reg 1 1 . 4. Reg. 2 3 . Vencrem Sid.oniam fuilTe pleri
que arbitrantur.
$ 4. SumpfilTe praeterea quandoqrve nomina hos fpiritus
peflmis hominibus , aur pelTimomm hominum habitationibus , itr
ÂfAwh. tteris Sacris comperimus. Sicut A st a rot h, Palacftinorum fuit
Lfti.b.cdp. c{euS> Jofepho teile: quem fuftulerunt Judaei Solomonis juflu,
i- Reg- 7- Item deus Solomone adoraras , 4- Reg. 23. Et
quanquam fignificet grges , aut etbun divinas , faciens explora-
tionemfivetineam legis: fuit tarnen olim nomen civitatis Og regis
Bafan, in qua habitarunt Gigantes : item urbis Amorrhacorum.
. Le-
1 D / . it
5. Leguntut &alia: in Bibliis , horum numinum nomencl
tor*: at a a l im, plurali numero : I . Reg. 7. 2. Paralip 28-
Jeremiz2. a a lb i tu , dominus foederis: Jud, 9. Rem-
fHA: Ador. 7. Re m m o n, id eftaltitudo : 4. Reg. j. Abo-
i s , in Hebraro Tharauz, hoc eft confumprus, feuincendium, Sy-
rum eft .- Ezecb. 8.
4 6. Narrt Philo, fuifle Amorrhas feptem firaulachra urea,
quas vocabant Nymphas fanas : qua; invocata: oftenderunt ' ,
Amorrhzis pet fingulas horas opera eorum,"& nomina eorum : no
mina mulierum , quarfueruntuxores feptem virorum peccatorum,
qui cas confecravetunt poft diluvium , videlicet Chanaan , Phut,
Seiath, Nembroth, Abirion, Elat, Defuat.
^ 7. Deus Waldat : Abd. epifcop. Babyl. lib. 8. Hift. Apo-
ftol. : . : . '
f 8- Adorabantur& vituli aurei : }. Reg- 12. Miliria c-
K; 4. Reg. 1 7 . Regina cli : Hieremia: 44. quam cli machi-
nam intelliges.
9. Sic oUm Pometani grandem nucem divino honore font
piofequuti: fie certcrequo generlo nigri coloris Stetinenfes bel- /,*.}.
H omen capiebant.
* Itbn .
Deprovineiarum Di^rjcorum idololatr'ta,Rcmanorum *-1-
deorum difttncHone &facrtficiorum numero, hem
quodin Dei popuhim pervarit idololatria.
A . .
COLI-ERUNT & reliquae provincial fuos deos : >gyptii, Ofi-
rim fc Iidem : quorum filius Anubis, qud canibus gauderet,
in fpecie canis ctiam ab iifdem cultus eft. Unde Virgilius inquit :
Omnigenumque detm moftflra C?* latrntor shiubis.
$2. Nam quardam.air Strabo, animaliafunt.quac ^gyptij uni- S^'1^
eri colunt : queiadmodum ex animalibus terreftribus tria ,bo-
vetn, canem,felem : ex volatilibus accipitrem atque ibim: ex aqua-
tilibus duo , lepidotum pifeem , & oxyrinchum. Sunt alia , quae
quiftjae eorfim colit : utSaitsc Thebani ovem , Latum pifeem
Nili Latopolitani , lupum Lycopolitani , Cynocephalum Herino-
poltani, cepum Babylonijquifunt juxta Memphim, aquilam The
bani, leoncin Lcantopolitani, capram & hircum Mendefymurera
arancum Atbribitx. Item alij aliud. Perfaeignem Orimafda ab ip-
B 2 fis nun
i* D t. g i i i f
fis nuncupating ; yfithiopes Metocn incokntes , Iovein & -
chum : Arabes, cum Baccho Venerem, & Diafaten: Bceoti Ampbia-
rauin, Aphri Mopfuin, S^tbae Minervam , Naactatitas Serapim,
Syri Aftartem , Notii Tibznurn , Mauri Iubam ^Macedones Ga-
*Aifi.dt biruia, Pceni Vratium, Saraos Iunonera.Paphos Veaeretn, Leamos
Vulcanura, Naxos Liberum.Lampfaceni in Hellefpottto Priapum,
XVIII. . in Diomedea infula, Diompdem. Sic Delphi colunc Apollineur.
Ilîi. * &> WWSWdPftteW c.ani Qviclins in Faftisi
Tallffda êcropid^jîaoia.CretaDianam ' .
VuU.mimicllits Hypfipyka eolit :
1 Sparte TdQpi<tdcsq*e Hyeenjs-,
Tinmgermt <*& ora caput.
f/3 . Mythtae.fimulahrum tale quoquefuit apudPetlks, at Ieo-
nis effigiem fe ferret, tiararnque geftatet. Quae quidera effigies
utrifque manibus cornua.bubula comprimcbat : Ad cujas facta in
antrum facerdotes , ut oliin Hibetni quoque in Patricij antrum*
conveniebant , & Apollinem data voce Mythram vocabanc, ac
bov^mqtn}bus exantro edqcebant^-Mythraeimmobbant.
$ \. Ut rnuicaa infupet facefcetent,licatum eft Cytenaico Acbo-
ri: quemadmodumHerculiCanopio , utculices minus infeftatent.
Sic & numen invocahatnt Apollinis Parnopaei, ut mutibus non ar-
rodcrentur cafei vel aliud funile : Bceotiorum enim lingua Pamo-
pion mus eft.
vT/'iT" M" ^rac' 01^ -d&gyptios vanitas, precipua & fuper-
' "* ' rtitio celebratur, ad haec caelctlovcrr>, mari Neptunum , intimis ter
rae cavernis & reccfllbus Plutonem praefecerunt , ac horumfinglis
alios infinito numero adjunxerunt:Saturnum &Cybeleoi.Iovi:item
Mercmium, AppUineii^Maj;te.m, ,Iunone4n, Mipetvaob Venerem,
Dianam Ephefiorum deain, & 19- Neptuno Nereuui.quera
*tp'r Sc nominarunt , Latini Portunymm , &. cobortes
Nymphamm. Imo fingulis infiatura corporibus adefle peculiatc
numen, ut crcderetur, perfuafitdiabolusi: eamque opinionein.nu-
minum illorum,fefe fpecie oftentans, auxit & confirmavit.
^"'' Necfer pauciores deos Romani, habuerunt. Inter quos
"* - ' numerantur ab antiquicuabus pio evocandis fulminibusj Staôiice^
uva. Tonantes, Feretrij.Iupit^ Eligius : Deipde dij majorum gentium,
'mgn Iuno, VeftaTrojanorum dearquamptpfugusineas in Italiam tran*
/;*.*/?4. ftulit. itm.Mnerya, Ceres, Dianaj VeausÎopitr., Mars > MCrcu
rius,
tins , Nepramis , Vulcanus , Apollo , qui ab Etinio cnarrantur , &
Confemes dicuncur , cum love de rebus omnibns confultantes. ^'V't',
Qui bus odo ad jungeban cur , ut coadiu tores.Selefti dii ' .
Lmns, Saturnus, Genius, Plums, Bacchus, Sol, Luna , Tellu*. *
aces, luno de Mineraa : Dii communes,Mars Latio venerandusrei ""'
rat, quia prarfidcr armis : irem Bellona-, Vidoria: Dii geniales.Ter- Dgtm*-
ra, aqua , aec , ignis ,fol Sc luna , quibus natali die quifque facrurrr
rjciebac, qud rerum ginendarum Sc producendarum vim obti- anf"
acte exiftimatentur. Genij duo, Lares, quos privatarura reram.tri- Ur"-
viorum viaramque St urbis curam agere opinio eac. Lmde appel-
labantut inferiores minoruol gentium dij,& Pneftites Ovidio ,
Faftorumv. didi,
Quidfrftent ocnlis omnia fuit ;
id eft, qud res omnes conferuent & tueantnr in aidibus : pacato
caita de quiero numinedomum pofldeepurabantur;
yf. Affinxerant-S dos indigetes : qui ex hominibus ob exi- 5J*JJ
mia* belli St pacis artes tbene mritai interdes erant relaci. His rtrntum
acce<iebant dii patr & tutelares)*reliqua familia Faunomra,Syl-
vanorutn , Satytoium, Leinurum. Rabbi Abtaham, autor libri Z--
ror Hammor , fcribit-inllam locum Gencf. 2-. Quod cravicutf-
ceret, fignificari daemones illos familiates , utfunt Fauni , Satyri,
incubi , penates 3c ftmilcs , quiquidem fine creature , fed imperfe-
ftati quod Deus vcfpera fabbathi privemus, illos non perfecit. Er ^
bine eR, quod mgiunt fabbathi fnditatem yqu aeren tes montes Se
tenebratnmlatibubjin'quibus delitefcunt urque ad ftrtemfabba-
rfai, Jfctimc reverrentes infrranc hommes , quibus St damnum dare
. Qtyr mera? font nugae. *.
vi. P. Potenfltmumfuum numen Tbor appellatutttGothi,al-"Hij.
terum Odbeo.tertum Ftigga. Varro,qui Bthnica numina fingul- ?%'u
ri conqwvit diligentia fupra triginta millia commentltiorum dmmw
deoramreperiflefe .literaram monumentis tradidit. Hinc eriam fj1'^"'
mem Se fcrificiorum excrevit numerus' , quorum fexcenta *
iettgrn-rafex genera yEgyptiis in ufo fnent : Gtreis & R- J2fi
manu notr multe panciota.- Et quanquanrhi b illis'deorum nume- rH*m nume
ro f'fctifcfts olirrrfuperaiiputaatr , fa^m'tamen temporisfuc- r**^;
cefe- mokam-viciflttdinem > Romnofque fperittioms vidoria *^'""*
potitos efie, dolen* vereor. _
ft 9 Infimmmen^t-bicerrametattcliquaromgenrimnârba--
atuim
*4 DePrstigiis I
ramm numina:cujufmodi funt Viti.Rugievithi, Porcvithi, Porcna-
tij & Scanitiae (allis Stuatirae) apud Ruganos, de quibus ampi Sa-
xp Qrammaticus Dnica: hiftor 1. xiv. & Crantziusde Vandal.
tebus>v. 12.13 .Zuantevithapud eofdtm memiriitHeimoldus 1 1 .
idee.70. i & i 3. de rebus Sclavornin. Apud quos & Prove idolum in
4' fylvis & lucis degens : apud Polabos Suma muliebre numen : apud
in cbnn. botritos Rodigaft deus culms ; item Podaga Siuva: Flins apud
Saxm. Vndalos Lufatiani incolentes jTriglas triceps apud Sretinenfcs:
/ vir fimiUter Hronitus, qui lingua Latina Mars dicitut , Wolgafti deus
" fuit. At hotum memotiam perdat unicus ille oranipocens Deus.
quemadmodum & quae Turci funt numina fortiti, quibus honorem
i.i.caf. s.. divinum, uti& Romanenfibus moris eft , dfrant. Eft enim apud
" ftos Hattfcipettefch cognominatum, hoc eft, peregrinationis adju-
du Tum- tor, quem implorant peregrini.
"Zu"" $ IO- AfcikpafFa amoris pattonus habetur , im ploratutque in
matrimonio prolis impetrandae caufa , vel in parras diferimine, vel
maritatislitigantibus. Vairpafladiffidentibus pattocinium unio-
nis conferrecreditur, nunc fe juvenera , nunc fenem hominibus o-
ftendens. Schleychpafla conturbatis & afiliis folatiuin prsbere
dicitur. Chiridirclles viatoribus in neceffitate conftitutis auxilio
eflefolet: Quem in viatoris forma equo infidentem apparere invo-
cantibus ferunt.
cj il, Coluntur & quidam dii, qui pecorum& ca;terorum ani-
raalium curara grant, Sc qui pro pluvia elicienda autferenitate in-
ducenda mvocantur- Quorum alter Goivelmirfchin , alter Batf-
' cumbafla nuneuparar. His butyro litant, Sc calido pane,quein/paf-
famavocant.
$ 2. Prolixiot ver in recitando genrilitiorum deoram catalo
go fui, ut in fuis exoreifmis Sc preculis fub barbararum Sc ignotarum
' , vocum pallio faepe daemonia tegi meminerint , qui illas ufurpam li-
berius-
$ i 3. DeosgentiumidasmoniaeiTe , affirmt tegius ille vates
D, - )avid : qua: dicuntur etiam in Sactis Uteris dii gentium, terrarum,
1mm dt- ... . _ ,. ! 1 r
mai. Sc du populorum tetras , .2 . Paralip. 32. dn populorum , 1 . Pa-
pf*i.ss- ral. I 6. dii terrae, Jud. 3 . idola nationum , Sapient, ij.diimon-
tiuui , 3 . Reg. 2 o. dii filiorum Seir, 2 . Paralip 2 5 .dii Damafci,2 .
Paral. 2 8. Dii autem alieni frequenter nuneupantur, quales ex ae-
de Domini abftulit Manafles,2.Paral. 3 3. item lofias, 4. Reg. 2 3.
. 14. Nec
J D .
.$14. Nccfolumabominandahscdololatriatpottentainva-
laerunt.pervagataque funt omnes gentes: verum etiam in populum "?t'
Deimolimine diaboli pervaferunt, virufque feuiinarium fparferunt.
Nain dcos Laban patris fui, Se foceti Jacobi , furabatur Rachel fa- */
giens. At Jacobus tandem dorauifuae.c omnibus qui fecum erant, J*
prxcipit inquiens : Abjicite d eos alienos, qui funt inter vos, raun-
daminl. Se i inmtate veftimenta veftra. Itaque eos il Ii cum inauri-
bus.qux in illorumauribus erant, dederunt Jacobo , qnos fubter
quetcum, qua; eratjuxta Sichern , illedefodir. Vituli item fimula* '^**
chrum adorat, eique facrificat populus Ifrael in deferto, dicens : lfti .
funt dii tui, Hrael, qui fecemnt te afeendere de terra Êgypti. Ac
tria mil Lia virorum populo ob banc impietatem mterficiuntur
Levitis uno die. Et Judie. I o. filii liraelrurfus fecerunt malum in
oculis D omini, colueruntqae Baalim & Aftarorh , & deos Aram &
Seriar, deos Sydon, & deos Moabitaram, & deos filioruin Ammon,
deos deniqu? Pabeftinorum : deferueruntque Dominum , & non
fervieruntei. Item, particeps idolorum Effiaim , Ofea:4u &Eze-
cbielis 8- I 8- Se multisaliis locis..
De humani Canguin viSHma^ diabulo inventa, celebrataji

ipopulo /, apud Gr&cos , Romanos, & altos. Item
de divinatione ex matatorum kominum vifierihta.
P. V . -
Su hoc quoque fraudulento blafphemiarum , facrificiorum &
variciniomm prxtextu ( quod magis deplorandum ) teterriina
flagitia & horribiles cardes fabricaras eft mille artifex ille , in ctu
lfraelis sio : ut is abjeis contumaciiTnn legibus cleftibus & h*
oraculis, anguine humano litavetit , filiofque & filias pet ignem vaZT.
duxerir, in gratiam Se cultum Moloch idoli Ainmonitarum,in valle * *..
Gehennon, crudelitate plus qum ferina- /wTioe'.
0 z. Quum etiam Gra?cis& Romanis, in nefanda multiplici
iiololatria, multa fint communia : Se ut alia plura, ita quoque ritus
cenoiumfacrorum Romani Grascis fmt mutuati: eo demum ift- SefitM M
fniz<3c inhumanitaxis utrofque redegit diabolus , ut adfuaipfius
jufl humano quoque facrificarent fanguine. Hoc enim authore,
vaticinia Tireuse & Calchantis jubebant maare humanas viimas: ^^
fanciebantquc prxfentem (*/ , atque prodigiofam illam die
plu-
16 L i . 1.
plutium deorura numero opinionem. Tkefias pollicetur Thebanis
ertmtii}- viotiam : fed ea lege , ut Creontis filius madams fit viima pro
. patria. Calchas vaticinatur de Troiae excidio , Se fucceffs fpon-
phigin det : at imul Agamemnonis fil i am Iphigemara immolati jubet.
*. Ionibus remedium defideraatibus ab orculo Delphico , aaverfus
fatviflimam luem in tota vicinia horribiliter graflantem: refpondct
Delpbicum numen, Non remittendam peftem , nifi offeratur Dia-
nac Triclariac Menalippus cum Comethone , quam in Dianar tem-
* po ipfeilupraverat &nifi annuatim codera tempore pto Mena-
lippo elegantiflmus juvenis , pro Comethone puella venuftifTirna
ad Dianae atam maretur.ldem Mefleniis ra longo illo & diururno
bello , quod cum Lacedasmoniis geflerunt , confulentibus de exi-
tn, praedicie vioriam : verum ea conditiorie , fi virginem incor-
ruptam de vEpytidatum familia Deo facrificarent. Ibi quum Ari-
ftodemus , unus ex prascipuis familia: jEpytidarum, gratificaturt
patriae, filiam , quam habebat unicam, deftinaflt immolationi:
alius quifpiam amte puellae adaftus , qu miferam fervaret, ex fe
gravidam ee, & ideirco Deo litari non pofle, fingit. Quo audito,
pater effteni exardefeens, iracundia, eveftigio interemptam filiam
diflecat: paulo poftnotufecundum quietem roedafpeciefaucia-
IX & concifac fliae Satana repiatfentata , graviter animo dejeus,
sAritdi- ad tumulum e)us femetipfiim jugult. Androgei etiam cardes ex-
ffltoSZ pian feilicet non poterat , nifi Athenienfes quotannis feptem ado-
efeentes & toodem puellas in Ctetam Minotauto devorandas
mitterent.
$. 3.. Natioaem efle omnium Gallorum admodum dedicara
Lib. 6. it rcligionibus , feribic Ca?far. Atque ob earn caufam , quifuntaff-
ti gtaviotibus morbis , quique in prasliis periculifque verfanmr,
homines aut pro victimis immolant , aut fe immolaturos vovent,
adujiniftrifque ad eafacrificia Druidibus utuntur: quod pro vira
hominis, nifi vita hominis reddatur, nonpoTe deorum immorta-
lium numen placariarbitrantut , publicaque ejufdem generis ha-
bent inituta facrificia. Alii immani magnitudine fimulachra ha-
bent , quorum contexta viminibus membra vivis hominibus cora-
plenfc: quibus fuccenfis , circumventi flamma exanimantur homi
ngs. Supplicia eorum qui in furto aut latrocinio, aut aliqua noxia
fint.omprebenfigratiora diis immortalibus efle arbitrantur. Sed
cum ejus generis copia deficit, etiam ad innoceutium fupplicra
* clefcen-
I D P R s i o i i s 17
defendant. Non igitur immcrito tanta: iinmanitatis adminiftros
& vates tara Barbatos, quos Caefat Druidas vocatos dicit, Batdos -brmd*
Lucanas appcllat: Imti.
Voi quoque, qmifortes animas helloque peremptas,
Laudihm in longum Vates de mittitis tvum;
Tlurima fecurifudiflis carmina Bardi.
$ 4. Tettullianns in Apologtico refett, in Aphrica infantes
palm Saturno fuuTe oblatos ufque ad proconfulaf um Tiberii , qui
facetdotes ejus teligionis in patibulis fufpendebat. Summe id pa- ^
cuitilli, qui ab initio homicida fuit Eodem autbore, Gallis
feniores Mercurio oflxrebantur : ejufmodi oblatio ludus erat laetus
Tauricis. In civitate Enchadarum , quidam Jupiter in ludisfan-
guinc humano perfundebatur. Cum Bellona, belli dea, pacifcun-
turfanguine ex lumbis effnfo. In officio divino nobiles pueri car-
duntur orones, afrantibns parentibus-, qui, ut perdurent, hortan-
tur. Temixtitx in America, idolafanguine hominum oblatorain
confpetfa fuiile, author eft Ferdinandus Cortbefius.
$ 5 . Gothi quoque foum majorem deum Odhcn, id eft fortio- ]*^
, armis pr3cfidentcm,fcmper crudelifTimo placavere cultu, mot- "'?\
te fcilicet captivorum. arbirrati bcllorum przfidem convenien- -
tius humano conciliari cruore , quo omnem belligerandi indu-
ftriarn tam abfolute didiciflcnt , ut devi&is Europa: & Afiae poten-
tiflfimis rmpcriis , fummum fortitudinis nomen reportarint. Item
Froe , Upfalenfis deorum fatrapa , deusfanguinis poftea habitus,
bumanoram corporum hoftias ma&avit. Teutates & Hefus idola
quondam fuere Galloram , quibus etiam non nifi fanguine huma
no fa er i h caban t, tefte Lucani verfu:
Et qutbtts immitisplacatur[anguine diro
Teutates.
$ 6. Inter multiformia Sclavorum nuraina praelucet Swante- "j''*'
nith, dens terrae Rugianorum.utpote efficacior in reiponfis , cujus '
intuits cacteros quafi femideos aeftimabant. Unde etiam in pecu-
lium honoris quotannishominem Chriftianum, quem fors dederat,
cidcmlitare confueverunt.
$ 7. Taliaccrt, non ab illa atetna mente, jufta, cafta, miferi-
corde, return tam confervatrice quam conditrice : fed proculdu-
bioab authotibus dzmonibusoriebantur, qui veri Dei odio , inde
ofquc rcrum primordiis, in confeientias & coipota hominum qua
C vis
I8 D . M N M. I
visoccafione immaniffime faevierunt, & multiplici eoram carde
plutimum deledtati funt, adeo etiara , ut volupcatem banc , quam
exfucceffu talium latrociniorum capmnt, rifu nonnunquam inter
dira facra ptodidetint. Quis enira alius ejus tifus au&orfuiffet, qui
ex jugulo virginis ac puellae illius ortus traditur , quam Mithrida-
tes arufpicum juTuFutiis immolabat? Accidie hoc L. Sylla,
Pompejo Coff. atteftante Julio Obfequente. Hinc philofophi
tiadutit , daemones nidoribus facrificiorum affici : incantationi-
I bus item, quae plerunque fanguine fufo , futTumigationibus adhibi-
> tis celebrabantut, pratf'uiffe. At miferae deceptionis errorein , ta-
' le numen colre, quod coleutium fupplicio raagis placatur , quam
pietate Sc officio.
g Atqui 4*r9fre.u4ifT0, id eft , divinatione exmadtatomm
km m*a- bominum vic eribus , priiQum folumque diaboli inftigatione ufura
- Hcliogabalum impetatoremi turpiffirauraflc flagitiofilfiraum mon-
fttum,accepimus. Qm paulo poft hujus immanitatis plufquara bel-
luinaepnas metit ddit, quando crudeliterinterfetus , & in la-
trinatn abjectus, inter excrementa computruit.
De diaboli vatibtu^ enthufiafik^ Tythiis mulieriluis,

r plerifque Sibjllit,
A P. V I J I .
Bnth. \7" porro fuam in hoc mundi theatro tragdiam idoneis dein
tt. y cohoneftaret organis ,& fuis undiquaquecommuniret -
bris , enthufiafs & vatdicos rainiftros quoque finxit daemon,
aemulationc, veri Dei, qui per prophetas fanos cura patribuslo-
cutus eft , ne ceder Deo videretur fcilicet , & ingtaviorem homi-
V num tuinam.
fwMs.zo 0 2. Adhibuitinfuper ejufdem artis frainas , vates Pythias,
i.^s-*. qua; peneapiid Angulas fuere gentes, atqae adeo Dei populum
etiara confpurcarunt : ut Mofes lege lata ftri&iffirae caverit , ne
confulerentur , eafquelapidibus obruijufferit. Ejufraodi conful-
'JJJj , tationis diras luit pcenas Saul rex.
*. 3. Hue pertinent pleraeque famofae Sibyllx , dasmoneve-
"* condux, ad ipfms regni , quod in genere humano inftaurarat,
arimb. confervationera & confirmationem. Ex quarura libris ad varias
vidtfoft ,n ]5 corapellcbantur Romani: utapud alios plerofque , mm
apud
l Lim i. 19
apndZozimum videre eft: quo multa citantur carmina, Genti-/ ap.i,.
lium fupctftitione plena , licet Sibylla vel Erythreae , Babylonia: *Jverfi-
vel Cumanac opus heroico fcriptum carmine, Chrifti praeconia de- ' "
cUrarit. Ex prophetaram tamen vaticiniis , potiifimnm Efajx Sc (%
Davidis, non obicare quoque colligere pomit diabolus. Man- T/f*r
fit tamen ejufmodi varara praccipua authoritas & obfervanria uf- ".'Zhtum
que ad Cbriftum, xterni Dei filiura. Quo nato , prodeunteque ut dmmu'.
legationis iuac minifterio ex Patris cleftis volntate perfungere- ^?
tut , ccarunt partim in orbe terrarum oracula , & quaxunque im- J-
piarum divinationum genera; teftibus Athanafio , Juftino , Augu- d",'hMA_ M
, Eufcbio , Laantio , Plutarcho , P linio : conticueruntque .
dzmones ubique, Sc tanquam rana: Seriphiae obmutuerunt : ac de- " v,ri'' "
Icrtis qmbulcanque enormis iuae nequitia: latebris , cecrunt , non prsi, i-
quidem ultr , vecnm compulfi , partim quidem horrendo metu .
omnipotencia: vindicis s t i : partim vero ndemnationis dZ.
fui , quam prae foribus jam efle cernebant. Quandquidem eo
Chuistu prob notant , utfatanae opera peflundaret /%.. t
demolireturque Sc genus bumanum in integrum reftitutuin vindi-
caret adverus diaboli technas rabiemque , ex his Zacharias vatici- j^nlTm
niis divina voce longe antea traditis : iicquedie illo, dicit Do- '**
minus exercituum , excindam nomina idolorum e terra ne ultra pUiari,.4t
eorum fiat meutio : & plcudoprophetam & immundum fpiritum de <'' "**'
r ' 1 r PUntib.io.
terra aureram. ctf
$ 4. Si portea tamen adhuc fuifle audita refponfa quis obji- z*ck.n.
ciar, ea certc tarn ruerunt rara, laefa, manca, Sc omnino inutilia , ut
nullobabetilocodebeant- Pulchre igitur & vere Athanafms in- , \,>.
quit: Olim daemoniainani fpecie ludibriifque rerum intricabant vnU.
homines, infeis alibi fontibus, alibi fluviis , lapidibus aut lignis,
atqucitaprxftigiis fatuos in furorem agebant: nunc vero quuin
apparuit Dci verbum, fpera hujufmodi & ludbria imaginum cef-
Uvcrunt. .
De uno eodemque diaboli culttt in diffitiimu regionihut,

& quam varie in Christtana Europa iudat.
. IX.
TAKDEM Sc hoc non fine fingulariftudio Sc ra-ione machinaras
eft diabolus ( qaanquam peculiares quafdam exremonias co-
C 2 luie
2o DhPrtestigiis-
tuiflepierofque nondiffitear ) utnonfolum in longiiiinc dflTcis
totius orbis p.irtibus, uti olim apud Gallorura Diuidas, & remotif-
fimos Indorum Gymnofophiftas , unus idemqne ejus cultas obfer-
varemr : fed & ( quod multo raagis mirandura . vel potius dolen-
dum) in Chtiltiananoftra Europa apud diverfifinas regiones , m
i"c]f- cu'mfcunque materiae vel nominis idolis, non difimili ritu honor
u vei .- iibihaberetur.
'*tlr $ 2 H'anc cxcitatem apud commoda fuis praeftigiis organa au-
. xit, voce, cantu, capitis nutu.averfione, inflexione ad latera, ma-
nuuragefticulationibus , autaliis motibus: eoque modo indicia
propitiae vel averfantis atque abhorrentis voluntatis edidit ex fta-
iuis : profanavitque loca , qui cerce erant domicilia & fedes do-
Sip h is. rina: ccelefts , fanftiffimae fchola? pitrutn , & rae/'*tô , ngl <^7
9 : in quae velut converfa fuat impietaris & fuperltitio-
invenDt- nislatibula, fuasblafphemias in Deum contura eliofis , & bomi-
umpUft num generi exitiales erut.ite atque evomere conatus eft. Im in
'' hacmundi feneca nurantibus technis illis manifeftis , fe in vero
i. orn, j. Dei templo collocat , & hominum mentibus doainatur , in lucis
rim it angehim transformatus. ratione, fe, graviori dvinarmajefta-
tis contemptu, atque hominum exitio, magis ulcifcitim
- patinent ludibria , quibus noftros homines etiam
degit, ut , nifi facro baptifmo , regenerationis lavacro , ad Chrifli
, foljummodo membra pertinente , & exorcifrais , tanmm ,ubi fua
fededeturbanduseftdarmon , ab illis, qui ejus pellendi fingulare
donum habent , applicandis , etiam campana: & tintinnabula ex-
pientur, fandtificenrurque, fponforibus & teftibus, in facrilegam u-
berioris auti expilationem, undique convocatis , res illas irunhna-
tas mortuafqne turribus diabolo ablatum iri,fimplicibusperfua-
fum fit. Quinimo foveac & ftagna oftenduntur , quar etiatn vidi, fi
dignus fum.quo ejufmodi nonbaptizatas confecratasque campa
nas daemone ex turribus proximis inuedlas e!le , aiTeveranter di-
cunt : andiiique earum fonum nocturna hora duodcima in Nati-
vitatis Chrifli folennibus, vet tutu fingulis quatuor anni tempori-
bus, quae vocant : & eum commoii, quiaudierit. Sic fit, ut fono
caveant imprudentes , inveuiamur , quiaudierit. Qupdfi
aliquem audire conringsret, is proculdubio dacmone ob iinpieta-
tem illuderetur. Interim tarnen hifee religionis noftrae prasftigiis
illi detineumr. Necic.i prickm loci prope AbbatiaiaKnechre
ftein
1 ; , , D M O N U M : . t
steinductussum, ubifirmiter adhuc cedihoc sacrilegium coratr
audivi-.monstratur fovea,curtisque ostenditur. Proptereaperquara
prudcntei & pi Cacsar Maximilianus inter gravamina sedis Ro-
mana: Germanis non toleranda , catnpanarum consccrationem
recenuit in ha:c vetba: SufFraganei excogitavetunt , utblum ipsi,
fie nullus alius sacerdos , Laicis campanas baptizarent.
$ 4. Creduntdeinde snnpliciores , ita affirmantibus uffraga-
neis, taies campanas baptizatas, daemones & tempestates pelleta
Qtupropter innmneriplerunque adhibentut compartes ; praecipue
vero , quifortunapollent : exorantur, qui baptizationis tempore
funein, quo cainpana ligua est, tangant , ac suffraganeo praecinen-
te ( quemadmodum in parvulorum baptizatione fieri solet ) otnne
pariter relpondent, ac campauae nomen ingeminant, vesteque nova
\ quemdmodumfic Christianis fieri (blet ) cainpana induitur. In
de ad suinpruasa properatur convivia, quibus praecipue compa-
tfes,uteo largius muaera offetar/t,adhibentur : necnoniuffraganei,
& eoium capellani cum multis aliis ministris regalitet pascuntur.
Nec hoc satis est , sed c^mffraganeometcedempersolvere necelle
est, quam illi munulculumvocare soient. Inde evenit, utaliquan-
do etiam in paruis villiscentumfloreni in uli absuoiantut & ex-
pendautur bap:izacione. Q^x res non solum mperstttiosa , sed
eriam Cbristianae reliîoai contraria , ac fitnpliciorutn seductio fie
raera exactio est. Verum etiam epifcopi , ut suffraganeo vel vi-
Viiiimaobjerarepoiii.it m:rcede , talia fie adbuc absurdiora. tol
rant. Resigimrtamnenda &c ilUcirameritoaboleri dbet.
<J J. Scribititaque iuhacc verba, frite ad modum Lactantius: DOris.
Ita bominum crcduliratem mentita divinitate deludunt daemones, (>
quod illis verum aperire non expedit. Hi unt , qui imagines fie li-
mulachr. fingere docuerunc: qui , ut & hominum mentes cultu
veti Dei averterertt, fie fictos mortuorum regum vultus, fie omato9
exquisita pulchritudine statui consecrarique fecerunt 1 fie illotum
sibi nomina quaf personas aliquas induerunt. Sed eos magifie ii, M*g
quos vere maleficos vulgus app^llat.quum artesuas execrabiles Mitpc*.
exercent, veris fuis nominibus cient, illis clestibus, qui in Saais
Iitterisleguntur.Hiporio iucesliac vagi spiritus.utturbent omnia,fic
errores humauis pectoribus infundant, serunt ac mifeent fala cum
veris. Ipsi enim clestes multos finxerunt este,sed veritatem men-
titis nominibus invokttam ex oculis abstulerunt. Et paulo post :
22 DePrbstioiis I
lili au rem, qui desciverunt Dci ministerio , quia sunt vcritatis ini-
niici, & praevaricatotes, Dei, nomen sibi, & cultum dcorum vendi-
care conantur: non quod ullura honorem defiderenr ( qnis enitn
honor perditis ests1 ) nec ut Deo noceant, cui noceri non potest,sed
ut hominibus : quos nituntur cultura & notifia vers maêstatis
avertere.ne iramorralitatem adipisci po(Tint,quam ipfi sua ncquitia
perdidetunt. OFundunt itaque tencbras,& veritatem caligine ob-
ducunt, ne Dominum , ne -Patrem fini m norint : & ut illiciant faci
le, in templis se occulunt , & sacrificiis omnibus pracsto adsunt,
eduntque saepe prodigia , quibus obstupefacti homines , fidern
commodent fimulachris divinitatis ac numinis. Et post : Itaque -
bi apud homines, qui eos neiciunt, authoritatem ac timorem pari-
unt.Hac versutia.c his artibus,notitiam veriac fingularis Dei apud
omnes gentes inveteravetunt. Suis enim vitiis petditi seviunt , &
grastantur, ut perdant, ldcitco etiam humanas hostias excogitave-.
runt, ipsi hosteshumanigenetis , utquam multas devorarent ani
mas. Pluta ibidem.
ohsctnum <$ 6. Nec mirum.aitSaxo Grammaticus de Rugianis.fi illorum
MrH'm*' stummuin potentiam formidabant, quibus stupta sua sepenumero
*z>rj z>4. punita meminerant. Siquidem mates in ea uibe Karentina, cum
Jtiv. fceminis in concubitum accitis,canum exemplo cohaerere solebant:
nec ab ipsis morando divelli poterartt. Interdum utrique perticis
divetso appensi , inusitato nexu ridiculum populo spectaculum.
prbuere. e miraculi fditate solennis ignobilibus statuis cultus ac-
celt : crediftimque est , earum viribus effectum , quod daemonurn
erat praestigiis adumbratum : qui statuis demolitis, Rugianorum
templa &>utbes destituerunt.
Sermon. +. ij 7. Sed artificiol"enimis maligni hujus-conatus varios descti-
q'ddtm bentem ^Qdi Augustinum in Sermonibus communibus : Quid pra-
afKiqrt- vius , quid malignius , quidue adversario nostro nequius? qui po-
Vur'"1'*'' m'c,n ca^ bellum.in paradiso fraudem,odium interprimos fratres,
-iwkw, & in omni nofiro opre zizania seminavit. Nam in comestione po-
T,lj?."<i smt gulam, in ecneratione luxuriam, in exercitatione ignaviam, in
7. Dm- r j- 1
.<,.-r<?,, converlatione invidiam, in gubernanone avarinam, m correctione
super ter- itam,in ptarsulatu sivedominationesuperbiam. In corde posuit co-
*?Hd ut. gitationes malas, in ore posuit Ioquutionesfallas , in membns ope-
nempm. rationes iniquas : in vigilando raovet ad ptava opera.indormiendo
thtlt. ad somnia curpia. Lastos mevec ad dissolutionera, tristes autem ad
despetatio
1
j D * M O K U M Z}
desperationera- Sed, ut breviusloquar , omnia mudi raala sont
jpfms pra vkate commissa.
Vne tant admiranda* res, fr potijjimum vaticinari

pojsunt dxmones.
c a t. X.
N'e c mirum est, varia & infinira ejus generis hos spiritus conari' Vn
Vne tam
Quumetenim tenuis int sobstantia*, suatnuitate, subtilitate ^
celeritateincrcdibili,sensuum acrimonia , clumine naturae Inci"
dire, quibus omnibus terrenorum corporum inhabilitatem & sen-
iium tarditatem longe lateque praecellunt, multa Dei pcrmistu,
partim vere, partim prxsti|iose intelligunt, & postunt. Quibusac-
cefit, teste Augustino , diuturnioris temporis beneficio, quo eo- 'J^g.
rum vita primo evo prorenditur , comparatainfignis rerum longe
majorant experientia , quam hominibus ob brevitatem vitae mo-
mentaheam potest evenire. ldcirco qua:dam admiranda faciunt:
&quzdam, potistmum ob Scripturac sanctae & vaticiniorum co-
gnitionem, praedicunt , vel etiam probabilt conjectura consequun-
tur : nonnunquam etiam, qua* ipsifacturi sunt , pramunciant, qui-
bushomines alliciunt, inescant,seducunt& defraudant.
$ 2 . Qup nomine illis mirabilem prudentiam , acuram inge-
nium 8c tenacem memoriam tribuit Plato in Epinomide. Qua- ^*r> Jte
proptertradit Clemcns, istos , quum sint darmoniaci spiritus , &
multo citiusscirealiqua , c multo perfectius : non enim tarditate
corporis degravarirnr. Hinc addit : Et ideo , quae raedici longo
temporc & labore plurimo assequuntur, baccilli , tanquam spiritus,
abfque mora ulla , 8c sine difficultate cognoscunt. Non ergo mi
rum est, si plus etiam aliquid , quam horaines, sciunt : sed hoc me-
tnendum est, qnad ea , quar sciunt^non ad salutem , verum ad de-
ceptionem profrant animamm, utpcrha:c eascaltum falsat rel-
gionis cdoccant. Hic Tertullianus sic dHTerit : Omnis spiritus ales lni^'1'
cst.boc angeli & darmones , igirur momento ubique sont. Totus .mut.
orbis illis locus nnus est: quid ubique geiatu r , tam facile sci- '?**.
nnt.quam enunciant. vclocitas divinisas creditar, quia sobstantia nZmT
iguoranir.- Sic Sc authores interdum videri volunt eorum , qus
annunciant , & sont plan inalorain nonnunquam , bononun ta-
m en
24 D * M O H O' W* t
mcn minquam. Dspositiones etiatn Dei & ttunc prophetis con-
cionantibus excetpunt, & tiunclectionibusresonantibus carpunt.
Ira & hinc sumentes quasdam temporuin sortes , divinitatem aemu-
lantur, dnm furanmt divinationem.
$ 3. In oraculis auranquo ingenio ambiguitates temprent in
eventus, sciunt Crsi, sciunt Pyrrhi. Sic prarscivit diabolus e*
Dtmti. g, Efojx& D anielis oraculis ( quorum uterque adolescentem Ale-
xandrum expresse delineat ) eum ipum Alexandrum superato Da-
rio, potiturum Asia unversa , tranilaturum Imperrum Babyloniis
ad Gra-cos. Propterca Delphicam vatem coniolenri , & ab invita
reponsum extotquemi, tandem ipsa in hic verba prorumpens , re-
spondit: lnvictus eiis Alexander. Postea ad Perlas exercitura
traducenti , prodigia ofFudit multa. In aditu Asia: , fitnulachrum
Orphei sudore maduir. Hinc Alexandro ad extremum cum Dario
confligente, aquila subi tmi supra ejus verticem sese librare , 3c in
adversos bostes trajicere visa est. Ludibria haud dubie dzmonii
ha-c erant,'adornata ad prodigiorum & auguriorurr* quibustunc fi
debatur, oblervationes confirmandas. Daiium diverso , ancipi-
tibus somniisin fallam victoria: spem erexir. ^
4. Pracnovit ex Eiajae prophetiis , fote ut Tyfus destruatur
s*j*u- Macedonibus. Ita eniin illeait : Vlulatenaves maris , quia vasta-
ta est domus, unde venire consueverant. De terra Cethim revela-
viit jtfi- tum est eis. . Terram vero Cethim Macedoniam este , alerunt pleri-
'^j 4 clue ^ a'J Homero Maccdones vocatos. Quidam tamen per
terrain Cethim , Cyprios intelligant. Inde quum fuo fugatoque
Datio, copias ad Tyrura admoviTet Alexander , ptaemonuit quen-
dam , qui civibus pramunciaret , Apollinem civitatem deserturnm
esse: ut quum eventus responderet , idolorum existimationem sta-
biliret..
$ 5. Ex iisdem Esaix & Danielis variciniis prarscivit,sore ut
ATyriorum monarchia pelum iret , & in potestatem redigerecux
x/4;4 4+. Medorum ac Persarum: & quidem Cyro, cujus nominatira Esaias .
meminit. Unde conjectatus est, Crum etiam de regno Lydia:
periclitaturum este. Quare& aliqmnto ante *ipwlrTpmGy-
gis , quod in Cyri tempora incidere eum prospiciebat , amifluruin
regnum Lydia prxdixit, consultus ex oraculi Delphicisede c po
stea cum regnuin adeptus esiet Crsiis, ut opum suarum fiduciain-
splescenteui , superbientem, & regnum Persicum affectantem ever-
teret,
I D m m o n m 25
terer , %tnr(i9 utifav victoriam in spcciem ipfi annuente, ad bcllutn
Cyro inserendum perduxit: quo modo victus.captus &c regno exu-
tus , vitam in Petsia finivit.
$ 6- Praedictionis vero dafmoniaca finem luculente ostendit
Imperatoris Valentis facinus. De quo literarum monumenristra-
ditur, quod nova correptus insania , daemoncin interrogarit, quis
postipmmlmperioessetpotturus. Darmon oblique respondet,&
literas Gtzcas ostentat, 810/1. significans hoc fore inithun nominis
ejus, qui sibi fuccessurus erat. Ita intcrimi omnes jubet Valens,
quotquotinsuae nornenclarutx principiis easdem sortirentur lite
ras, Tneodorinirfliium , Tbeodoti, parentes Theodosii , ejuscili-
cet quilmperiumadeptus est postea, Thecduli : interqueeos nu-
mcratur Theodosiolus ,vir nobilis Hispanus. Caeteri metu novi
peticuli nomina sibi indunt alia. Socrates. I v. 1 9. Sozomenus v I .
3 5 Paulus Diaconus x 1 1 . Joa. Zonaras tomo 3 . Infinitaejusce-
modi in historiis observantur exempla.
f 7. Sed ad posteriora, nec obcura , conuertamur : ubi prius
singulare recensque satanici vaticinii exemplum subdidero, scrip-
tum Magistro nostro Joanne Henrici Colen Buscoducensi ad
Magi/rrumnostruraHunarumLovaniensem,3.Martii,ann. 1 574.
Guesorum Belgicrum nefandi & tyrannici consilii finem nostra:
quidem civitatis juvenis novem annorum,Spiritu sancto afflatus, ut
fcrtur, prxdicit. Metuitnus tamen fraudem esse inaligni spiritus,
quod tamennemo doctorum virorum deprehendere potuit. Cla
mt puet iste, & postulat feruentes 8c assiduas preces: qui & ipsc tri
bus horis diei, extensis orat brachiis. Prxdixit mira hujus temporis,
qux omnia evenere,c ne in minimo quidem allucinatus est. Ait
quoquc.seaudivisse ab angelo Gabriele finem harum tragdia-
rura , ante dimidium xstatis futurum : Regem quoque nostrnm , in
has in feriores patrias venturuin,& compositutum omnia felicissimis
mediis. Praedixit quoque punctum temporis, quo Middelburgum
fuir captum, & hujusinodi alia infinira, qux dictis ejus consonant.
Fui & ego indignus vocatus ad examinandum juvenem.c in stupo-
rem &c admirationem summam raptus , quando puertam simplex
c lirerarum imperitus tam expedite ad omnia interrogata , etiara
abdirilma,reipenderepotuerir. Et quia angelus saraux transfi-
guratse, &c petiviab eo varia & multa: vetum non solum non
vetetur & timeterueem Domini aut nomen Jcsii angelus : sed&
D preces
26 D e P m. BUtt-f) i s !
precesjuvcnem doaiit,qiia:nihilaUudsonanr,^Haitts J'Bstt I\Ja-
zarenepro nobis crucifixe,miserere oobis:subveni miseris peccato-
tibus,utrcvercamiu ad fidem. Hactenusille.
Tiurmo- v 8. PucrumhuncdaEmoneactumhiilcqui in co loquerecur;
mtcm. & {ai ederervaricinia, contrarias docuit evenrus. Nullus erehim
inrestiiiarum diflensionum Belgrcarum exitus vel ea fequenri jesta-
tc , vel tertio post anno , quo baec scribercm , qnum nihil ctiamin-
moris adhuc de rgis adventu spargeretur : quinimo ne quidem ad-
buc anno i 5 8 i - quo hxc recuderentur. Spiritus autem Dei ne in
re minima quidem aberrare aut allucinari potest. Hc facile inno-
tescic ille Gabriel , qui & punctum ternporis , quo Zelandiae Mid-
delburgum in deditionem venitet , annunciare per juvenis os po-
tuit ob celeritatem incomprehensibilem , quiaspiritus est. Idem
quoque ad illiusinodi modum orandi puerum ncitavit , ut fuis va-
ticmiis saisis & importuns caurius fidem conciliatet. Hac ratione
veritatem mendacio commiscereperpetuo folet. Addatnhoc, bc
angelum quidem Deifutura fcire , ut de fc teftatur. 4. Efdrae 4.
Quid praetetierit, fcio : qnid autera farurum fit, ignoro.
Qhriljint, & d qudmifus ejfft pritti noruntdsmontty

quam Âfojoli : & quare Uam tentaritdihlu.
CAP. XI.
P b r h 1 b et sacrt fcriprarxauthoritas , diabolumprius C h r i-
s t u m penitius novilse , quam ipsi quibuscuoi ille loqucretur,
& familiariterdegerct , Apostoli: utetiam ante Chris ti mor-
tem resurrectioneraquescivetit,testatufquefueritinvitus , ad quid
venilla Christ" s: nimitum, quo cognitum faceret Satanain,
ejufque fraudes : illius actiones demoliretur , arque tegnum ever-
teret. Qua ptopter metu judicii divini asternaruraque pnarum
contremifcens , & tantm non deficiens , in obseffo anrc C h r i-
t s t u m procidente , magna exclamavit voce : Ab , quid rei nobis
tecumest, J es u Nazarene? venisti ad perdendum nos. Novi te
tc.4- qui sis, nempe fanctus ille Dei. Et increpavit illum Jes us, di-
cens : Obmutefce'; & exi ab nomme. & cum ptojecisset illum dae-
raon in mdium , exiit ab illo , nihilque illi nocuit Et poft : Exi-
bant & dartnonia raultis , clamantia & dicentia : Tu es C h r f
st u s ille filius Dsi. Ecincrepans , non sinebat ea loqui , quod
scie-
1 D f H O S U M. 27
ciebantipsamesseC h m 5 t u m. Hic Athanasius : Darmonis, in*
qnit, ermonem compescebat C h r 1 s t o S , ne simul cum verita-
tc, etiam suam iniquiratem promnlgatet : utnos etiam astuefaciat,
ne talia curemus , etiamsi veta loqui vidcatut. Illud alias etiam
pios postca latuisse , Sacrarum literaram testimonio^docetur : ut um!'t.
aliieum Heliam, alii Joannem baptistam, alii Hieretniam, alii lmc*9.
unum de prophetarum numro este ciccrent. Petto autein pronun- 1'*"' *'
cianci, Tacs Christus ille filius Dei viventis : respondit
Christus, Beatus es Simon bat Jona , quia caro 6c sanguis
non tevelavit tibi, sed Patet meus qui in clis est. Id quod Petto
ptre clefti hic revelatum allerit Chustb s,hoc ipsum & Sa
tan novit, & palam teftatas est , non rogatus. Hina ipiius ingenii
acumen liquet , cujus ope tes etiam abstrusiflmas, nostrisque sensi-
bus apprime alinas, 110 ville porest.
$ 2. Hue facit illud puella; Pythia: , dePaulo & Batnaba cla- ug"' l0'
mitands testimoniuro : Istihomines servi Dei excelsilmi sunt , qui
annunciant vobis viara salutis. Atque id genus testimonia ab Asta-
roth 6c Berith idolis, & damionio obsels, de Bartholomaeo apo-
slolo , Thoma 6c aliis data legimus. Vetitatem veto hic confiten-
tur darmones, non utpopulumad audiendam amplectendamque
eorum doctrinam permovetent: sed exhorrescentes & reformidan-
tes ministerii Euangelici virtutem , & suicondemnationem ac ex-
pulsionem ex obses r quae hospitia si obtinuilent, statim Aposto-
orum ministeiiaseditione potuiflenteonturbare, autinchoata post
opprimere, novisrumoribusdiflrainatisper Pythiam vatem , ob-
seslos 8c idola, quat apud ftultum vulgus magno habebantur loco.
Addatur& illud mali spirirus responsum . Jesumnovi, & Paulura ^. 19.
scio, vos au rem qui estis ? Item : Quidrct nobis tecum est , J es u **l4W*' *
fli Dei altissiini? Venrsti hue ad cruciandum nos anre tempus.
Obsecro ne nos torqueas.
$ 3. Enimveio semen mulicris contriturum caput setpentis ,
prophetarum de C h r i s rx> nascituro etiam in Bethlhem Judarat Gents, j.
vaticinia : ptacfinitum hinc tempus , J-es u M in divae virginis ute- jjj^" *'
ro , sapervenienre Spiritusancto ,6c virtute Alriffimi obumbrante Luc. i..
conceptum, ex angeli Gabrielis armuuciatione admirandam ejus
narivicarem, longinquum magorum ex Oriente rret, ut enm ad ora-
rent, sciverat dzmon. Quapropterinter span 8c raetum, Herodis
animum diris contra Jbsum inflammavit facibus , ut inter irifan-
D 2 tium
DePrestioii I
tium Bethleemiticorumbimulorura SEtateque juniorum deploran-
xlamcladem, J es s fimul internecione abfumeretur. Atqui fa-
lutifeto raagis Dei cndilo fuos collabcfcere conatus , infringique,
tcipfa expetitur diabolus-
$ 4. Ne quid tarnen incredibili ejus audacia & faftui incompara-
bili decederet, atque uc adotacione, peculiari Deipraerogativa bo-
noraremr , vel Chriftum certius tune cognofeeret , ipfum infolitu-
dine tentt : illique in praraltum montera adduo, orania mundi te
gua, ac eorum gloriara oftenfam fe daturara, fi fe proftratus adota-
U ihn/ uerit,aufu pluquam facrilgo pollicetur : quum divinam majefta-
yulladortui
ik>lm . tera inhominutnregnis atque impetiis folam dominati, eaque cui
Mttt. 4, libetttadeteconftet. Potro Chriftum jam certo cogqitum , voluir
M*rc, i.
Luc. 4. 4. etiam petditum: quare, ut cum ptoderet, in cor Jucu: Simonis Ica-
<1. riotximmifit , in quem poft offulam Chrifto potream ingrelTus
eft. Tantum enim hujus folertifllmi artifieis contra Deum & genus
bumanum eft odium ,utquicquid nachinetur , fit in Dei contem-
ptum , Sc hominum detrimentum perniciemque .fraude & extremo
dolo caute tetum. 1
Multa iluda Diaholi > " opera brviter comprehenfa.
CAP. XII.
utinftituti mei ratio cettius citiufque innotefcat,
paucis, veluti fafciculo uno, quaedam ex daemonis aionibus
& potentia colligam. Qoum angelica ejus eilentia non intetierir,
fed male propria: voluntatis affeitu degenerarit, accreveritque tam
diutino tempore eximia rerum obfervatio & ufus infignrs : magnae
HUMi ilium efTe conftat vittutis , calliditatis incredibilis , fapientis plus
piHntia. quam humanar, perfpicacitatis acutiilmae, vigilantiaefuinmae, attifi-
cii technas ftruendi perniciofiiTimasfuco fpeciofiffimo incompara-
bilis, malicias infinita:, odii erga genus humanuni Vti><Aii 19 a/m** :
atque hoc nomine eum fepenumeto ( permittente , vel faltera con
nivente Deo) adraitandas facete res,& fe in beftias, ftatuas, fpecus,
latebras, cavernas ingerere.in quercus Dodonae Molofidis in Epi-
'- >. ro, unde Dodonaeum oraculumfrequentatum eft, iufmuate : apud
Ii. yEgyptum ex Hetcule, Apolline , Minerva , Diana , Marte , Jove,
Api bove , Latona in urbe Buti , futiofis facecdotibus Apollinis in
Colopboiie , Thebis inBotia , & in Lbadia ex Trophonio , ex
vacca
I D a m a n v m. 29
vacca Memphi , ex bove Mneo Heliopoli , ex crocodilis in Arsi-
noe, cx Amphiarao vate in Attica, resoonsadare, humana voce,nw-
tu , aliove gestu, affictis subinde gestibus furentium , nonnunqaam
ebriorum, alias trcmentiura, aut ridicule gesticulantium: quando-
que somniis, amphiboliis interdum.plerunque & anigmatibus:quia
ignort Diabolus quousquetoleraturusfitDeus, aut permisturus,
quar intendit & struit.
2 . Etsane Deum quibusdatn sagacioribus horainibus has ejus
technas jam oliui sacpe detexiste, testis est Valerius Maxiirms, hisce
verbis : Nec me praterit de rnotu & voce deornui itnraortalium ^~
humanis oculis auribusque percepta , quam ancipiti opinioneae- n
fimzo versetur : sicut de transitu Junonis in utbera. Captis enim
Veiis Furio Camillo, unus militum simulachrum Junonis Mone-
tac fertur interrogaste , an Roinam migrare vsllet? Deamque re-
iponduTe, vellese. Quamvis unus vocem audiverat,omnestamen
fibipersuadebant, eanderasepercepifle. Traduntalii fimulacrum
annuiste tantum : aliiunum hocinter milites 6c vulgum sparsisse. y
Quo factura est , ut non fimulacrum ,sed ipsam clo Junonem pe-
titam portare se credentes.Lactiin ea parte Aventini montis, inqua
nunc templumejus cernimus.ut inqutt Valerius, collocarent. Hic
videmusc qua arte, & quainob causam ludatin idolisilla Dei
mia. x-
$ 3 . Caeteruui alia religionis opinione legitur in diva: Irmgar-
dis comitist* vita , quomodo tertio Romae peregrinata, D. Pauli
templurafueritingrefla , inveneritque crucifixi imaginem prorsus
conformemei, quaein remplo metropolitano D. Perro sacro Co-
lonix ante sacrarium visicur. Hic prostrata orationique intenta
audit vocem ex oreimaginis ctuciaffixac, hune in modum : Char
&c electa filia Irmgardis , te oro ut mox ubi Coloniam redietis , in
D. Ptri templo crucifixum in alrari ante sacrarium , mibiadino-
dum simile, salutes. Hxc pofito petegrina pileo, gratiisque actis,
se facturam recepit, fi modo digna haberetur . simulque hoc fimu
lacrum vidit cruce detraxisse brachium dextrum ,-quo electa: sua*
sponsac Irmgardi benedixit. Inde rursus gratiis Deo dictis propter
longum illud iter nec frustra nec temere factum , Coloniam rever
sa est, &prarfato locoprovolutaantecrucem , sicinfit: Mihi fin-
gulare, idque haud levemandatum Roms cruce & imagine in
sede D. Paulo sacra, tibi paire conformi datum est , qu* scibcet sa-
D 3 lutari
30 DePrxstigiis J
lutari te plurimum voluit. Ad hsec c vestigio Colotietifis arux ca-
put inclinans.inquit : Gratias ago electa raea filia. Ex hoc ruinote
episcopuscum solenni pompa venerabile sacramentuminhujiis si-
aiulacti capice inclusit , quod repente etiam seipsiira rursus eo mo
do contraxit occlusitque , ut non fuisse divulum videretur. Hc
mulca contigisse miracula , c perpetuum ea ratione in lampadefo-
veri lumen narratur. Haec eadem comitissa insignem pagum Such-
telenin Juliacensi ducatu legavit D. Pantaleonishaeredibus Colo
ni*, quate huic etiam in vicina sylva erectutn fuit sacellum.quo re-
Ugionis ergoMartis diepost Pasch solennia confluere solec ingens
eoruin multitudo,qui vel motbo vel alia calamitate premerentut.
4. Atquumejusmodiprodigianostrononvideanturseculo,
nec judirium artiraedicae permittatur , bcTheologisnon illben-
bentercedo: quemadinoduin & in siaiilibus quae in hancremni-
mis jeligiose traduntut in Cbronici Casinensis lib. 4. cap. 68.
item in Scoedelii aetate quarta: in Vincentii lib. 26. cap. 12.
Ub. 27. cap. 2 3. 84. 98. 99- IOO. IO I ; lib. 29. cap. 6. 7.
8- 9- I O. multisquelocis aliis : uti& in continuatore Sigeberti,&
abHelmoIdoinChroniciSclavorumcap. 8. 43 . 70. in Cbronic.
Saxoniae : item lib. 1 . vitae Bemhardi , cap. 1 o : in Othonis Fri-
singensis lib. 7. cap. 3 2 . in Austria Cuspiniani.
<J 5 . Potuit adhxc Diabolus ad Jovis Hammonis oraculum ist-
quirendnm in extimo sinu Libyae , apud Garamantes, ultra Cvre-
nem, in solitudinibus vastis, torridis ac siccitate sterilibus, Camby-
sen Cyri & Alexandrum instigare : item Pythium Delphis prae caete-
ris, cultu, religione, fama , opibus & donariis celebtatius reddere.
DitUiu* Novit & vaticinari ex certis indiciis vel conjecturis sive rerum
tjtumotu Ktroactarum observatione , uthinc etiam cogitatus & sen saper-
MMMwr! yidife quandoque credatur : quanquam intrim fallat & falla-
tur , tenebras oftndat , veritatem caligine obscures , atque etiam
mentiatur. Nam rogatus daemon, Porphyrio reste, etiam quae non
novit, constanter affirmt : & quae novit , si scmel vere , decies illa
falso refert.
6. Potest quoque plerisque locis in simulachris sua exercerc
ludibria, ut ad ea ex longinquis tegionibus confluant imprudentes,
eft veneientur incauti , adorent , eorum opem implorent in rerum
angustlis , in valetudine ad verso , & quacunque afflictone : quo
veri Dei cultu & cjusdem filii invocatione ad suas imposturas in
inte-
\- D m N . t
inrcnrum co avocet. Sic Gallorum rufticis banc fuiTe confuetu-
dincm fcribic Severas Sulpirius ,dxmonum firaulachra candido te- . rtt
kavelamine, mifeiapet agros.fuos circumferre dementia. Nec^-.
Sfttaaac difficile eft , animaruin corporis mole exutatum figuram
racnriri, circa monamenta verfari , in ccemiteriis obeirare , fpecWs
petterrefocere haeredes aat alios , ut ad illicitos culms , vetitam re-
ligionis ergo peregrinationem , juftorum & parentalium ptaefcripta
forma, perfoiurionem damnofain,imperitos,rninufque Deo fidentes Er4/v*n
cogat. Vifura eftc fpedrum,quod presbytero flagitaret abfolutio- /^?">*''
nem.quiacitta confeffionem deceTerat.Conatur itidem imbecilles
fidepraxipites agere,fortes vero diverfis modiifempet impugnare,
fi qua ratione eos agere tranfuerfos poltet : item defperantes , cr
dulos, maleque fanos pollicitationibus & gloria dirare.in fpemfe- . ,
ltcmm mcceiluum llectos peninete.aut triltium eventum metu m-
jedo cruciate.
7. Novit adhaec varias oftentare formas , inania idola arte
mira conformare, vifus organnm rurbare, oculos perfttingere, faifa
pro veris fmgulari dextetitate ne^gnofcantur,ptoponete : qua? ve-
rcunt , utnon appareant , velare : & quae revera non exiftunt , ut
eflfe appareant exbibere : fe in mille fpecies transformare, Proteum-
que agere : & ut canit Poeta,
Tum va rix iuduntSecies atque ora firarum. vhg
Fiet cnimfubito fttsborridus, atraque tygris,
Squammofitfque draco, &fulva cervice lc*na,
Aut acrem flammis fonitum dabit :
Omnia transformant[efe in miracnla rerum,
Jgnemqne borribilemqueferam fluviumque /iqnentem;
8. Confuevit & hominum mentes muhifariis phanrafmamm
lndibriis vitiare.vigilantes perturbare,dormientes infomniis terrere,
peregrinantes reo itinere feducere , errantes atque etiam alios
ejoandoqueridere , alias teirore concutere , multa labyiinthis opi-
tonum inextticabilibus implicare & innedere, tetriora mala ple-
lBQue boni fpecie ferere , & yeritatis confefione in fuan illicere
naiTara , graviufque fallere.
$ 9. Solet quoque lac vaccaram cohbete , &ne in batyrum
coalefcat impedir : vinum aliunde adfette , clauftra refetare:
ptarterca ocyilime res varias, velut panni lacinias, oTa,ferrauienr<a>
chvos, acu, aciculas, fila , eoramque glbulos .intortum capillL-
tium,
3* DbPr.STI6IIS I
tium , ligna , idque genus portcnta in vivorara extremas sauces,
s^nn, <u nec Pcrutms> *uo ore rejiciantur , ingerere : in mortuorum ventri-
Tnd,w. culura & partes alias prarstigiis aptas, &c post mottem sectas ligna,
cultros, c quxcunque visalia.allaciterarte dolosa inter secan-
dum inserere : nec solura talia ostentate , sed etiain partes vitales
ptius ex astantium oculis in ejusmodi anatome auferte ac summo-
vere, quam anhnadvertatur. Nequeveto per alium, neque alia
ratione in extorum nefanda observatione apud veteres olim ea
procuratafueremiracula, ut Cassari Dictatori exta sine cotde fint
inventa: Posthumio veto consuli , Catoni, Decemviris , Heren-
nio , Lucilio Lupo immolantibus in plurimisvictimismodo jecur,
modo caput jecinotis defuerit.
i o. Similitet ex p.utepostica & uteri collo novit implicatos
crines , arense copiam, clavos ferteos , ligta , vitra conftacta , stu-
pam, lapides , oil , & similia praestigiis movere , offuscata intrim
oculotumacie : infecta autibus fartive immittete , quseposteavel
ptodeant, vel evolent. Hsec me visa sunt alata, ex autibus cujus-
dam virginis Henri cx nomine , misete dxmonio exagitatx , de-
sumpta. Proclive illi quoque est , ulcre corpus defdare , pu-
dendameliceride vel ulcre sanioso inficere , evirationis perfoa-
sionem falso inducete , corpora tota obsidere, eaque sursum ac de-
orsum dirahere, quando& quamdiu Deo permittitur. Hujus-
modi violentam virginis przdicta: sublationem in atce Caldenbro-
ce apud Creldros, Deo juvante, alias intrpide reluctando impedi-
revalui: morsus tamen intrim inflictu , quo manus meas mite
impetebat , in horribili illa subvectione , anxie cavendra erat.
Cur enimnon tam meos promovere conatus in juvando, quam
d'xmoni permittere sua sludia in bedendo, potuit Deus ?
$ II. ATuevit praeterea varie corpora transferre , eorumque
humores comtnovere.otigineranervorum in cerebro turbare , quo
atrocifmis rariTimisque convulfionis speciebus , jactu tractuque
incredibili, & quasi crepantibussonituhorrificojuncturarumcom-
pagibus, in admirationem , diffidentiam , sinistram de aliis opinio-
nem, ad mendacia, vetitaauxiliac cardes, homines compellat.
Ad hune modum nervos & musculos praeter voluntatem inordina-
te crudeliterque convellere potest : plerunque T-raror ciere, ut cet-
vix una cum corpore immobilis maneat , & in neutram inflectatur
partem,sedjuxtainutramquepartem intendatur: subinde i/uepf
I D M N M 3
A7ircvel tenfionem ad anteriora excitare valet, ut caput ,eervix>
leliquumque corpus , jugularibus venis miruni in moefum circum
collum diftenris, contrahatur : quandoque SmHonr vel tenfionem
ad pofteriora citare t am vehementem olet , ut caput in dorhm &
fcapulas graviter convellatur , cruribus interim contracts : item
diverfas horribilium convulfionum facies , multifariam & inarqua-
litcr in membris prodcete : nonnullis totum corpus , ceu articulis
tormento luxatis divulfifque enervare, aut palpitantium,trepidan-
riumve mufculorum fpeciem inferre : quibufdam os Sc oculos tru-
culenter intorquere , ieptum tranfverfum in homine ita conitringe-
ic, utfpiratio vix difficulter duci queat, arteriis interim pulfantibus
levicalum inferens impedimentum , fed ventriculum fingultibus
frequcntibusconvellens. Interim hie prxftantiifimos fjepe medi
cos tadificat qui ejufcemodimorborum dira contuiti fymptotna-
ta, imo larvas, ad naturales ea referentes caufas, fruftra curarioneui
medicamentis tentant.
12. Ataquam etiam conjurationibus facratam fe formidarc
impenfe, gcftibus& voce in corporibus qua; obfidione coercet re-
gitque, fimulat : quemadmodum fe naribus extrahi, virtute radicis
iucluCaeannulo ex Solomonis, ut ferrar, dorina naribus admoto. Jfit^:
Deiade multa obfervare aflolet, artificiofeque imitari, feu vere feu jf^ctf
ralfo : plurima corara quxa&a aut prodita funt , incredibili folet- .
tia ratiocinari & colligere : varia ex nods naturalibus argutiffimc
elicere , penitiffimeque eruere : diverfa in impetiorum & homi-
num pvatomm negociis moliri, rrura aitutia contexere telam lon-
gam, variam nobifqueinextricabilem, quainopinatoinfperatoquc
implicantur& irretiuntur certe pluriini : tandem homines, beilias,
aerem conturbare , prodigia metcoris fimilia in ccelo effingete , fi
guras confligentium exetcituum exprimerc, clangores tubarum,
armorum ftrepitus , ferientium fe mutuo & ex idibus collabentium
fonims , voces eiulantium aut exultantium imitari , federate abuti
natura return ad generis human! perniciem , callideexitiofasptacfti-
giisphyficis effectibus conformare, & multa in ordine caufatura
iuo tenore progrelTuque agentium confundere, mala quanta poteft
callidiutcattrahere &urgere,in cervices noftras coger & contor-
cmeic , bonaabigere atqiie excludcte : quinima ea interdum fua-
derc, fed propter mala: fuadere quoquc mala fub fpecie bono
rum; diluadere mala ut ducat ad peiora, tandem etiam clura
teirx mifcere&involvere. E 13- Pro
J f DbPrX. STiQ'.ItS 1
f I }. Proinde te Apologtico feite eftatum rcliquic Tertut.
lianus , inquiens : D*monum operario eft hominis everfio. Sic
Spiriralis malicia primordio aufpicara eft in hominis exitiom, fra
que cotpqwbus quidem c valetudines infligunt, Sc aliouos cafus.
acerbos : anima? vero repentinos & extraordinarios per vim excef-
fus.Suppetit illUad utramquefubftantiamhommbbEdendam fubti-
Hoas & tenuitas fua multum fpitituabhus viribus , licet & invifibites
&c infenfihUes in effcu potius quam q au : fi poma, fi
fruges nefeio quod latens vitiuui in fite pcaxipitac, in genni-
oc exanimat , in pubertate convulnerat : fi laone tentatus
aer, peftilentes hauftus fuos effundic. eademigkur obfiruritate
tagionis, afpitario dssmoRum 8e aagelotum mentis quoque cw<
ruptelas agit futotibus 8c amentiis,icedis ac fasvt* hbixliaibns , ttn
rroribus vats : quorum ifte potifmus tjuod eosiprbs. captis t
circumictiptis homiaum mentibus comedat , m & libi pabula
pria nid oris & fanguinis procuret , fimulachrjs jmagiailaos oblara:
8c quae ilH accuratior pafeua eft , qua boroinem cogitatu xerar di-
vinit.itisavettatfaliis prxftigiis : quas&ipfas qnomodo opeietur,
expedum. OmaisfpUitusales eft. &eUqiu TettulHam wttb fu-
pu.teciantm Cap. iq.
Menthndo deftinEtorum >irilut,qutbui prtfligik religibt.
iritwm &()/1** ...

xi I I.
Ut eviderrt'ms omnium oculis pateat, darmoncm quandcujue
etiam.ordinis EcclefiaJtici viris ilbdere , atque mortuornra
fiepe animas imitari , ex Tractatu Jacobi de Chufa ordins Carth.
Theologia? profeibris , de Apparitionibus quorundara ipirituurrr,
de quomod irrqurri 6eagnorci debeant,fivereaut. fifre appareant
ipfiiw verba fidelfeer hic adjungam , maxime quod myfteri loco
praeferiptum hoc confervari apud ejufinod ptofefijors homines
non ignorent.
$ 2 . Primo virfetur expediens fieri jejunium triam dierum cum
a^juibusrmiflatum celebrarionibus, Sc devotis oraxionibus,fciicet
feptem Pfahnir panjtentialibus fiepe repetitis. Quibus pracis ,
accerfencR ac vocajtcfi firac quatuor aut quinqu facercotes. devo-
t. Crc
I D ta. 35
ri. Crederem hoc aptras perdevotos rcligiof fe culatibus
a&onibns exoccupaeos, flcmente inDea eAevatos , proprer horror
& terrorera propellendurmqui sd locum accedant,itt quo fpiritas fe
oftender confuevitjcnmlaimitate cordis,& reaihtentone, cef-
onrni ruperftiriofa inquifitione : non tarnen fine cCrtis cere-
moniis , cura in collatio&e omnium tacramentotum S in miiis ec-
clea ntarur cetemoniis. Aflumatur igitut candela in die Purifica-
tionis benedicta, accenfa,aqui benedicta & fignum crucis,& fi pla
cet, tburibalam Cnm : inaccedendo orentfeprem Pfalmos ac
EvangAmnMCtiJoaniris. Ingreftl auter.locum afpergant c thu-
rificent. Non tarnen dido de necefllrate omnia fieri five rcquiri,
fed xitimo ira expedir: quia non habeo de his fund Amentum ne-
ceifiratis ex Scriprata, fed aliqaa exempla fantorum fuper his legi.
Stola etiam fana non vidctur eile inutilk. higrefi igitur locura,
fledentes gctma, ut videtot,banc humiliter pet unum eotum dicant
non cm fequentem: Domine Jesu Cbrifte, omnium fecrero-
ram cognirof, qui fempei wis fidelibus & patvulistevelare falu-
bria utilia confuevifti, quique in hoc loco fpiritum quendam fe
oftendere petmififti : hnmilitet obfecramus benignifimam mam
mifericordiara per paflionCm tam , & preciofiffimi fanguinis tui
pro peccatis noftris effufionem , ut digneris ptscipete huic fpiritui,
nt fine tettore Se lar ionc noftra& omnium hominum , it reltvet.fi-
gnificans famulis rob, nobis vel aliis petcatoribtis, quis fit , & cur
venetit ,&quid defidetium fuum exiftat , ut rum xindhonorari
valeas : 8c ipfe , fi pofllbile eft confolari , 8 fidls tui iam fuble-
vari , in nomine Patrrt & Filii & Spiritus fani, Amen.
$ 3 . Poil b*c ad intertogatotia veniendum eft, ut puto , fie di-
cendom : Obfecramus per J s M Chriftum , tu fpititus ut dicas,
quis fis: Se ft eft aliquis intet nos cuivelisrefpondete, & ut nomi
nes cu m, a t pet fignum eum fignifices. Eft ne ille N. autifte N. &
fie de ingnlis , quotquotfuntpraefentes , nominando fpecialiter:
pia experrnm eft , quod non tefpondet cuilibet- Siautem ali-
quim vocem aut pulfum fecerit ad alicujas nominationem , RH
conminan tut alia intettogatoria,fciHcet,cujus hominis anima fue-
rir,dt propter quid venerit^c quid defidetet^SifutTragia profe fieri
defiderat : an in mifis , an in eleemofynis : aut quot miflas, tres.fex
x. XX. xxx. &cc. de per quosfacetdotes, religiofos vel fectilares?8t
fijejunia, qua;, quanta , & qut , & pet quas perfonas? Si eleemo-
E 2 fynas,
}(> D P i s i i o i I
fynas , quas Sc quot & quibus pctfoni$ ? aut in hofpitalibus aut le-
proforiis.aut aliis mcndicantibus Sc pauperibus?& quod ctit fignum
iliac perfecta: liberationis , Sc ptoptet quas caufas fit deputatus pce-
nis purgatorii?quu beatusGregorius ponit inDialogo multa exera-
pla,in quibus anima: dedefun&orum per fe expreTerunt viva voce
caufas purgationis. Nulla tarnen fuperftua,curiofa,inutilia,aut fupet
fiitiofa funt ab eo inveftiganda.nifi ea per fe proprio motu voluerit
revelare. Et in diebus feftivis Sc tempore fobrio, puto ante prandiu,
convenientius hanc fieri inquifitionem:aut forte fi tempore noctis ,
magis Deo placuerit,ut fieri fokt. Sed fi forte nullum fignum appa-
reret illa hora, ex tunc difFerendum eft ad aliud tempus,donee ite-
ruin fe fpiritus raanifeftet , relicta ibi aqua benedicta Sc cruce: quia
Dei occulto judicio certis horis & perfonis , non omnibus fe rv
lant. Nec timendum eft, quod fpiritus ille perfonam talem in cor
pore lardt, fi eft bonus fpiritus : hoc non eft expertum , ut credo,
aliquando. nam jam eXjpectatftatum merendi aut demerendi : nec
peccarc amplius poreft,fed eft in medio ftatu inter bonos & malos^
cerms de fua ptaedeftinatione : fed adhuc in fatisfactionis ftatu, fci-
licet in pcenis ad tempus, 3ec. Quod fi talis fpiritus aliquem offen-
deretin corpore ,jarftfufpsdus effet, quod non effet unus de bor
nis, fed de reprobis, falvo judicio divino.
$ 4. Norandum fecundum eundem do&orem : Non omnibus
hominibus forte expedit indifferenrer praeditis revelationibus Sc
app.uitionibus intereffe,nifi valde fortiter complexionatis, qui non
defaciliterrentur; quia per experientiam puto feire, quod aliqui
vifis iftis aut locis pcenalibns , inciderunt in incurabilem infirmita-
tcm. Oportet ergo difpofitos effe tarn in corporis complexione,
quam in animas purgatione, qui de his inveftigare volunr. Quia e-
nim non eft proportio inter animam viventem in corpore , Sc ani
mara exutam corpore ; ideo femperterrore apparent hominibus
viventibus : nec mirum , quia etiam faneti angel non nifi cum ter-
rore magno etiam viris fanftis appatuerunt , ficut patet in plerifque
Jmf' ^^1 Scripturarum. *
ur itmintt 5- Secundo notandum de tempore apparitionis animarum,
mmt"""? Û0 ac^ earutl,reveât'onem credo , quod hoc pendeatex divina
ri.& volntate, licet frquentais legamus nodtis tempote tales fact as,
propter quietationem fenfuum exteriorum , Sc curarum feculariurrt
fri*t#- teffatiooemj quaudo homo eft magis capax ipfaruin , ac magis
difpofitus,
I D a m o N V . 37
difpofira*. Repcriimtur ctiam tempore dieie animae reveladle ac
oftenduTe. Quantum autem eft ad fe , ipfat femper paratas eTent fe B'vL*.
aftendere propter celeriorem liberationem. w ?** *-
$ 6. Tertio notandum , quod diverfis apparent modis : non J
uidem femper apparent in corpore , aut in efiigie corporali , ficut
tmones 1 eguntur in aiumpris corporibus apparuilTe, ur in vita S.
Martini legirur : fed invifibiliter , utfolum fonus, vox aut ftrepitus
percipiatur viventibus, feilicet percuflo, fibilatio aut fternutatio,
gemitus autlu&us aut planc"tus;aut plaufio tnanuum , utattentos
reddant hommes ad inquirendum &refpondendum:unde creditur,
quod in locisfeparatis ab hominibus fe non oftendant , faltem ifta 2Si/J/.
c.iu liberationis feilicet , qua ceflance caufa, celTat&effedus; li- Undi w.
cet in locis feorfum poflunt puniri.
<j)uomodo r quafuhantU commodtate tant varia machi-

netur Dial>olw,exPfello:interjetfa hioria de hefliolaxi
milit dormient ore egrea^y turfw ingrea.
CAP. X i v.
At QjT i fufioiem,ea quae dixiraus,aliaque fimilia agendi rao-
dum & rationem , Michaeli Pfello explicavit quidam Mar- ptimiU
cus, darmonii cultor exiinius , in Cherfonefo Graecix contermina
viram folitatiam degens. Daemones, ait, licet fexu & propria tmmtab-
Yingua. careanc , corpus tamen illud acreum fibiconceiTum, pro ar- '"
bitt'io velut nubes vento flaute , in vatias formas mutant , conrra*
huntque atqueextendunt; quemadmodumlumbricis viderur aC"
cidere ob fubftantiam molliorem, ductuquefcillimam : neque fo" .
him magnitudine diverfitas in eis accidit , verum etiam figuras co-
lorefque varianc mulriformes. Corpus enim damonis ad utrunqne
eft namra pararum , qua enim ratione eft natura facile cedens , fie
in varias figurarura fpecies transformatur : qua vero aereum eft,
diverfos aeris inftar colore s fubir. Sed aerquidem extrinfecus co-
\oratur ; corpus vero dacmonis, juxta animi fui affedus, fpecies co-
lotammutat, velut & hominis : fed longe melius , utquod animae-
fitobedienrius. Omnia tarnen celerixer dilabuntur , ob corporis
rnobilimem, tenuitateraque. Sic tanquam vir apparet & mox oc-
carritntfeemina: leonis morefremit , faltatutpardalis , latratuc
canis, atque ad utris vafifque fotmam fe aliquando transfert.
E 3 ' $ z. Lu-
38 DePrstigiis I
Lib cWmiV $ Z. Lubcr non inclegantcm hoc loco hiftoriam apte intetpo-
*"*" ocre. Refert Helinandus monachus , feaudivifle ab Ebaudo pa-
truo fuo, qui cubiculis erat Henrico, Remenfi archiepifcopo, Lu-
dovici Gallotum regis frarri : quod Henrico archiepifcopo acftate
quadam in itinere fomnum raeridianum capientc, miles qufdam
rmit\>- 1Btcr carteros aperto 6c hiante ore port ptandium dormiret , e cujus
Uvi<Uir ore vifaeftabaliis vigilantibusquardam atba beftiola muftelse fi-
'dtmintu milis exiifle, arque ad vicinum ibi rivulnm procurrifle. Cumque
tn iprtdi. Curiam deorfuui in ripa rivulianxia cucurriiet,nec rranfeundi viam
^' invenitct , quidam ex aftantibus accedens , evaginatum gladtura,
rivulo angufto , velutipontemfaciens.imponit. Beftiola Uico ri-
vumrafupergladiumtranfgrediens, longius procurrir, & fee bb-
duxir. Paulo port redire vifa , cum itetmn notum pontem quarre-
ret, atque eo jam fublato difcurrens, tranfire non valeret,idem ille,
qui antea, rurfum rivuli ripas . im pofito gladio conjungit atque
abfcedit. Tum tranfit beftiola , & ad dormienris adhuc patulura
os rediens, videntibus omnibus ingreditur : ilico , qui dor-
mierat expergifcitur , rogatufque , num quid in fomno pafius eflet?
refpondit, fe feiTum efle , & fatigatum, tanquam ex difficili & Ion-
goitinere : in quo bis , fuper ponreffl fcrreum , flumen tranfivuTet.
Unde focii collegerunt, eum, quae ipfi viderant, vere fomniafl.
( 3 . Mihi vero diaboli ludibrium ( videtur, qui , ut vigilan
tes focios falleret, autanimam hominis corpoream efle, ideoque
intetituram cum corpore , ipfisoftenderet perfuaderetque , idolum
hoc, extens dormienris corpus, & ingrediens , oculis objecit. Rc-
. 7. peiimus, inqnit eriam Plinius, inter exempla Hermotimi Clazome-
c*f. si. nii, animam relito corpore errare foliram.vagamque longinquo
multa nhunciare, qua; nifi praefenti nofcinon poflnt : corpore
interim femianimi, donee cremato eo inimici , qui Canraridae vo-
eabantur, remeanti animae velut vaginam ademerinc. Ariftei etiam
vifam evolantem ex ore in Proconnefo corvi effigie, magna quae
fequiturfabulofitate, &c
4- Simile quiddam de Guntiano rege legitur : neque id mi-
rum eft. Nam praeter fupradia idein etiam Marcus, loco paulo
ante citato, deinrferefert. Spiritui , qui nobis ineft, phantaftico
propinquant daemones ; utpote qui V ipfi fpitirus tnt: verba per-
tuibationum & voluptatum nobis infinuant , non emittentes qui.
dem vocempulfatione quadam & fonitu , fed fermoncs fuos abt
que
I * ' U . 39
que fouira , irnmitteetes. At qnonara paci inqnam , refpondet
Pfellus, fine voce ferinones nobis ingetete poflunt ? Quid mirum,
ai: Marcus , modo illud animadvertas , quemadmodum videli
cet, qui loquiror, fi ptocnl loquatati vehementiore clamore eget:
faus veto prqpinquior, in auchVntis aarem fumrrando fubloqui-
tur : qui, fi poflet cum ipfo animar pirita copulari, nullo fono pror-
fas egeret: fedfermo ejus volntate cone cus , nullo penitus
fono audlenti itfaberetrar-
f f. Ik paulo pohSkutaerptatfenee lamine cotores r formas-
accipiens .tradocitin ilia, qoa? nataraliter accipere poflunt , ficut
apparetm (pecte, rebofque quafi fpecnlaribus : fic flf darmooiaca
corpora, fefcipientia ab , qaa into* eft eflcntia pfctntaftica , figu
ra atqwe colore T & qwafcuwque ipfi roluerunt formas , m ipfum
amtnalem noftramqne fpiritain traniraittunc , muka nobis ncgofia
prjtbenf, romntates c confiaa iuggerentes , formas iabindcatites,
memoria voluptatnm,fifflulacbrapafiiomrmfreqtienteT
cemeitanrrs vigtfanrife'usatque dormienfrbns rNbnnunqrram vtro
ferara a nobis * mgrtina titfllantib incitant es , miarnos Se nquos
amores fubjiciunt & fubacuunt : prarcipue amern fi-rmmtes cafi-
rforbamrdofque ad rd cendaeenternaclifmm. Serf far Plutonis
galcam firfeindneenr, perturbant animas arte qaarfarn, 5c fopbifti-
cafiautre.. Ha&etms Marcus , qtrem magnara Irenarrrs Se Epipha
nias 1magcxqireimpxjrbiraexpertinimam rocant.
$ 6. rb&drqTroâmgenereejasfafcim.quoi&diiHbniTOne:
bel faje giatir aftrs eft, iu retar, qwrffotitcrs irrrpcdaromra&
anffirommlaoramocalos pnfliiiigere calice vmorepleto , quod
rubrum * purpurcmn fitbiro . fnpetriaram
porcbmirn ngursiacarlcem rfefbifaUcrc. Piares ejus irlafiones
apaif benxnm ffr- . cap. <y. 6c*reJiqais.
$ f. & armare rruflam figurara magh , quam hominis,
efarmonerfibi cOTptirrdocer. Caeterum, qaancfo-arf banc non in-
v:nc:int converrrentera aris marerram , apparentera formam fibi
cos inducer* ait , prour contrarias vcl humorvel vapor effingar, &
fie confpicrantarplerrraqae feonrs", Inpi , faii, afini, bipoo
ccn rauti, hominis canmt , eriamcaprims pedibus ,quafes variisin
?i quandbquc apparu ere : ficut dcMorpheo filio Sonmi fabo-
harur poetar. Cai enira melius ittud Ovidii conveniat?
fx{ iti artificemfimniatorernquefrgtrx Mor^bca.
Doce
40 DbPkastioiii
Doccbimrhoccapicibus fequcntibus perexempla , cum veteta,
tumreceima. -,
Exempta varia form* Uruarum r affionumda-

monUcarum memorabilia.
CAP. XV. .
EMORA.BILIA variae formx laraarum & adionum daemo-
M niacamm exempla defcribit C. Plinius junior, inhxc verba,
1. u/i. & primum de Curti R.ufo. Tenuis adhuc & obicurus obtinentiAfri-
Ad srm. cam comes hiferat. Inclinato die fpaciabatur in porticum : offer-
tur ei mulieris figura , humana grandior pulchriorque : perterrito,
Dtmtn Africam fe futurorum prxnunciam dixit, icurura enim Romain, bo-
frfla'cHr norefquc gcftnrum , atqueetiam cum fummo imperio in eandem
:i\uftt(- provinciam reverfurum, ibique moraturum. Fada funt omnia.
ftrtt. Prscterea accedenti Carthagineiu, egredientique navem, eadem fi
gura in littore occuriflTe narratur. Ipfe certe implicitus morbo, fu
tura pratcritis, advera fecundis auguratus, fpem falutis, nullo fuo-
rura defperante, projecit.
$ Z. Jam illud nonne & magis terribile , & non minus mirum
f[f.f eft, quod exponam utaccepi ? Erat Athenis fpaciofa & capaxdo-
Exemfl.x. mus.fedintamis&cpeftilens. Ineaper filentium nodis fonus ferri,
T>tmtnu ^' ^ attenc'eres acrius, ftrepitus vinculoruai longius primo, deinde
i*f*. proxime teddebatur : mox apparebat fenex idolon , made & fqua-
mu \ote confedus, proiTiifla barba,horrenri capillo.cruribus compedes,
',B" manibus catenas gerebat quatiebatque. Inde inhabitantibus triftes
dirseque nodes per metum vigilabantur : vigiliam morbus , & cref-
cente fonnidine mosfequebatut.Nam interdiu quoque,quanquata
abfceflerat imago , memoria imaginis oculis inharrebat , longiorif-
que caufatimoris rimor erat. Deferta inde & damnata fplitudinc
domus.totaqueiUimonftio relida. Prsfcribebatur tamenêu qui*
emere, feu quis conducere ignarus tanti mali vellec.
,ft<jiiiifiri $ 3" Venit Athenas philofophus Atbeuodorus , legit titulum ,
auditoque precio, quia fufpeda viliras, percundatus, omnia doce-
ttfirmtuu tur . ac nihilominus, imo tanto maeis, conducit. Ubi cpit advef-
ctntradtf . . . r, , , ( if ' . fit n-
mnm urri- peraicere,jubet iterru libi in ptuna domus parte;pofcitpugulates,lu--
ium> lumai, fuos omnes in interiora dimittit : ipfe ad fcribendum
animum ,oculos,manuiniutendit, ne vacua mens audita fiumla-
chia.
1 D N 41
fie inanes Tibi metus fingeret. Initio , quale ubique , filentium
noctis, deinde concuti ferrum.vincula moveti. Ule non tollere o-
<nlos,nonremittereftilum :fed obfirmare animum,auribufqueprae-
tcndere.tum crebrefcere fragor.adventare etiam, ac jam ut in limi
ne,jam ut intra limen audiri: refpicit , videtagnofcitque narratam
fibiefigiem : ftabat, innuebatquedigito , fimilis vocanti. bic con
tra, ut paululum expearet, manu fignificat: rurfufque ceris & fiilo
incumbir. Illa fcribentis capiticatenis infonabat: refpicit rurfusi-
<lem,quod prius , innuentem; nec moratus , tollit lumen, fie fequi-
tur. lbat illa lento gradu, quafi gravis vinculis: poftquam deflexit
in ateam domus, repente dilapfa deferitcomitem defertus, herbas
fie folia concerpra fignum loco ponit. Poftero die adit magiftratus:
monet.ut ilium locum efFodijubeant. Inveniuntut oflainferta ca-
tenis & implcita , quae corpus aevo tettaque putrefaclum , nuda &
fie exefa reliquerat vinculis. Collecta publice fepeliuntut , domus
poftea rcconditis manibus caruit.
f 4. Item , apud Acb'um M. Antonii fractis copiis , CaTius Pat- MmX
S-
menfis, qui partes ejes fecutus fuerar,Athenas confugit. Ubi con- ,',<-
cubia note , cum folicitudinibus fie curis mente fopira , in ledulo **^*#-
jacerer, exiftimavit ad fe venire hominem ingentis magniradinis, 'pj'f^
coloris nigri, fquallidum barba,fie capillitio demiflo.-interrogatuin-
que quifnam effet, refpondifle, &$(1. Perterritus deinde tam
tetro vifu,fic nomine horrendo,fervo inclamavit : fcifcitatufque eft,
i quem talis habitus aut intrantem cubiculum aut exeuntem vidif-
fent i quibus affirmantibus,neminem illu accefllfle. lterum quieti
fie fomno fe dedit ; atque eadem animo ejus obverfata eft fpecies.
I raque fngato fomno, lumen intro ferri jufllt , puerofque fe difee-
derc verait. nter hanc noclem fie fupplicium capitis, quo eum Cac-
far affecit, parvulum admodum tempus aecefit. Facile hujus mor
tem poterat diabolus prarnovifle , ex Ca-faris in hanc rem apparatu Ut' ***
fie verbis. Defcribitquoque Valerius, juliiimulacbrum, quo poft
mortem . Cafiofuo mterfeoriapparuerir.
$ . Dionyfius Syracufanus brevi antea quam interimeretur, f'""^"*
<.. i -L i . mi- SyracK/*-
conkdit in loa domo , cogitatiombus moleftis gravatus : ram lib ,xt.
apparmtimago ilia deformis, habitus fatanici, feopis domumver- "J~
rens fie expurgans. Unde illc ufque adeo extimuit, ut nodtu folus '
in arciibusmanetcnolueiit; fed quofdam amicos rogarit , qui cum
ipfo pemoatent. ....
F $ 6. M.
42 DeP*.stigiis I
$ . M. Brutus, quum ex Afia eontta Otbvaeum &Anto-
vi,a c*f*m nium aliquid grave moliretut, contigit ut in fuo cubculo apud lu-
. ' men confidetet,atdu meditatus & animo volutins : interim anim-
advertit aliquem ad fe cubiculum ingtedi. Apertis oculis circum-
fpidebat, m^mquis ex familia velminiftris aliquid vellet: inopi-
nato videt imagiiiem formidabilem &admirandam corporis ryran-
nici & agreftis. Hie Brutus multo animofior liberiorque Dionyfio,
fcifcitabatur. Nam fpitkus elTet, vel aliquis deorum , qnid vcl-
antradi*- êt^ Cui occulto murmure refponder rpiritut : Diabolns"fam, 6c
- fpiritus malus ; in Philippis denuo me videbis. Inquit Brutus inge-
{ nue t ut Tjt Romanus Sc magnanimus : Imo fine inecu re itetum *t-
""' debo. Qmimautem ex famuli udiofe inquireret , num ingtedi
aut egtedi aliquem obfctvaiTent ? refpondebant, N0. Hinc pet-
territus Brutus, mrelicemiuftuutifuiptielii fucceffuin vetebatut:
quemadmodum evenir,
^jf. Poli- 7. Qimin bellum inter fe Romani Albanique grrent, &n-
#"$t. ' traque in procin&u jam ftaretaeies , extrnt repente quidam mon-
Moxn/ ftrofa fpericpelle amictus futva,v<Kiferaas. Jubete Ditem patrem,
raZa^ deamque Proferpinam , fieti factum fibi,priuiquam comujittetetnr
(w. prxliuui. Quo vito pettertefafci Romani, pro thws atara fub terra
aedificarunt > & ilatim ,facrificiofa6to , pedura vigirm aggere cta-
texerunt, uteaab omnibus pKttcrquain Romanis ignoraretur.
*'.* - J 8. M. Claudio Marcello & Lucio Valerio Fiacco CofT
lHM,,>- Romsemuhfslocsfpeciestogammviffuerunt,& appropinquan-
tium oculos eludebant. Uude refpondebant arafpices , rnagiftt*-
tuu m& facerdotum interitum ote.C aj oI.elio,Luci o Do mitioC os .
Fefulis ingene multitude inter fepulchra lugubrivefte,paludafcie
intetdiu gtcgatim ainbulare vifainit, cum ail nifi fpedkra eflnt.
Cajo Paula & Hiicio Cols. Carfariunam hoftiam iminolanti , du-
Tgh. plicia exta appametunt. Tagen extifpieim Sc arufpicinr aao-
LA ic ;. rcm Cicero tradit ex Hetmicoram libris, cum rerra araretur, fie ful-
cus altius aus eile trpente et fuko appatuiue pseri fpecie , fed
** fenili prudentia ; & eum, qui arabat, allocnmm fuifle ; Sc cum ejus
a (pect obflupefadus bubulcus exclaroaffet , populum in eum ffc-
trirte locum concurriTe : puetum muir loca tu m, fed nil nifi de
nefandae arufpicin* doctrina : quod omen populas execpit , Be li-
teris mandavk. Si verum boc fit , quis dubitet , ipiiuo Tagen <te-
monemfuifi Informa pueri dedamaatem ? aut , ut cum Lucano
loquar,
1 D N . 43
loqnar, oniiQr an* Fixxeritifta Taget.
9 9. Quum magna effet Roma? exiftimatio duram fenato-
r:c Symmacbi & Boetii , qui gner Symmachi fuit, cos Ticinum
evocavit Tbeodoricus Gotthorum rex, & diu captivos tennit.quia
aliquibus ejus decretisrueramadverfati, Sc forte quia impedierant,
ne Arrianis ecclefia traderenrur; Sc bona eorum publicavit, &
tandem eosintcrfici juifit- Hanc injultam crudelitatern ha:c fecuta
eft poena. Non multo port eorum necem.cum cnanti propofitum
finder in menfa gtande caput pifcis, vifus eft 11 cernera caput Sym-
inachi, hoiribili rictu & flammeis oculis minitantibus ipil. Repente
itaque conftcroatns Sc tremens juffitfe in ledum coHocari, & acei
to medico Elpidio.narravit amicis terribilem ill a m Symrnachifpe-
cicm confpe&ara, Sc in deplorationefceleris fui paulo poft extin-
ani eft.
( 10. Ingraviflimo prarlio Athenienfium Sc Perfatum ajunt
anre zcicm tcrribiles fonims efle auditos, & vifa fpe&ra, qua: Athe-
nienfes portea dixerunt fuifl fpeciem Panos, quiterrorem tantura '*'c, **
Perils incuflerit , ut fugerent. Inde Panici terrores poftea diti
font, liibita? conftetnationes.
$ II. Saxoncs arroatos, tradit Saxo, Sclavis, hprrndafor-
ma.ranquam bono Sc optato omine .fupernein vrtice montis vi- ub'*'H,t-
fodarmonc, fuiflemteremptos : quiaeomonftro veluti diyinjtus
dati ducis adven tu firmatj, iumptis viorUe aufpiciis, ex imptovifo
Saxones cofdem prorfus occiderunr.
V 12. Alexander ab Alexandre feribit, quendam fuum fami- ji*9.
! ia rem , non ambigus fdei hominem, amici funus curafle ; & , cum
inde Romam rcverteretur,nofte adveniente in bofpitium viaepro-
ximum divcrtjfle , & ibife animo Sc corpore fatigatum quieti de-
diffc. Cumquefolus degeret, & adhuc vigilaret, ait repente ami- span
ci naper defun&i imaginera fummo pallore & macie , ac eo ferine '
babira oris, qualiilluro, cum xgrotaret, dimifetat , ad fe acceffifle:
quem quum fuiftet intuitus , & pra; timor nec animo mente
uns conftaret , quiibam eTet interrogavit. Ille autem cum nihil
refpondiflet, exutis, ut vid ebarar , veibus, in eodem > cuiipfein-
cumbebar, leulo fe collocavit, ac prope acceflt , quafieumam-
pJcxuras. Alter vero , cum fere jam mero exanimis videretur , ad
IeuJi pondam Xeceflt , illumqne propius accedentem abegit:
qui Ce xepuifam pan videns , alterum torvo & minus ramiliari vul-
F 2 tu
44 D b P r s s t t o i r s I
ta aspcctat: rcsuraptisquemoxvestibuslectulo surtexit, Sc cia-
ctus calceatusque inde abiens , nunquampostea apparat. Quo ti
mor familiaris ille perculsus , gravi corripitur morbo , utprope-
modnminterierit. Addebathis , duminlectulocum illo luctare-
tnr, se nudum illius pedernusqueadeo geliduin connectasse, ut
nulla glacies huic frigori potuerit cornparari. '
13. Ad hacc , Gordianus amicus meus, spectats fidei homo,
mihi retulit, quam Aretiam cum famillari suo proficisceretut , & ab
itinere , ut fit , longe aberrassent pet difficilia & dvia loca, ubi ni-
hil vidrent culti , sed saltem nemora , saltus nivei & inaccefi ob-
jicerentur ocutis, & ipsaterreretsolitudo , vergenteque ad occa-
sum sole, l.ibore fessi consedhTent ; tandem hominis vocem ptocur
Trti visi audiri visum est , quam sequuti , in proximo fastigio trium hominum
conspiciunt imagines immanes & formidabiles ultra humanum mo-
dum, nigris & demists tunicis, in veste lugubri funestaque.barba ca-
pilloqne summisso , horribili facie. Qui quum voce gestuque ad se
ipsos advocarent, acjam prope illexiiTent,ingente intrim corporis
mole, longe humana mijores apparuerunt: atque alius specie
1 non absimili nudus , mirificos edidit saltus , gestuqueindecoros.
Quofpectaculo consternarifugam hi cepere ; viamque arduame
pneipitem emensi , vixrusticidemumvilehospitiura, ubidiverte-
rent, invenere.
qtmsi, 14. Idem Alexanderejixsdem argumenti historias describt
itr. c. 19, jjk. ^m -m \xc verba : Nuper amicus meus summus ,ingenio & fide
sislgulati,rem dicta admirabilem sibi evenisse narravit , ejus verita-
tem multorum comprobans testimonio. Se videlicet, cum apud si
bi familiarem& conjunctiflinum Neapoli diverteret, & nocte in-
tempsstahoininis in via clammtis, opemque implorantis vocera
audifct, ccenso luraine accurristv; , & quidreiesset, inqusivisse.
Ibique dxmonera & dirumquoddam numen tetra & horribili spe-
flr*m"L c'e conspexisle, quodjuvenem vociferanrem & reluctantemin via
mmirigt- infestis m uiibus invadere nitebatur. Ad hune prope acceden-
u'iti*4tl~ tem tD^CI accurrit, vstemque & mmum , quam potuit tenacif-
hfignt ' fane, apprehendit; multumque& dia frustra reluctatus, invocaro
r .-empimn. n[liX-miS clvint aaxilio , vix tandem dacmone se vindicat. Quurn
veto juvenem anima turbatum in domam recepistet , ut ab ipso di -
mitterctur, aut palliam relinqueretut , nunquam potuit effici : tan-
tus enitn illum invaserat horror , ut mente evicta suinon effet corn-
pos>.
I : ? D m m o n u m. 4j
compos, qunm illi perpetuo ob oculos versari videretur illaspe-
cics. Ubi tandem ad se rediisset, rem omnem , quo pacto habue-
rat, exposuit. Fuerat autem scelerarar vite, contemptor Dci,& pa-
renribus iminorigerus : quos tune objurgatat , contumeliasque &
intoleranda probra in eos congesserat , ut ab illis consecratus diris
execrationibus abierit.
$15. At ne cui haec vana fictaque appateant, Thomas monachus
homo minime malus, cujus fidem probitatemque in rbus non pau-
cis expertus sum, serio mihi retulit , quum in monasterio & sacris x-
dibus, sitis inLucanismontibus, cum pluribus altercatus fuisset, &
post multa convicia rixalque animo perturbato solus secesset per Mtntchf
nemon, sespeciemhominisvultutetto, afpectudefortnisevoque, imm </-
nigra barba , proas tunicis, obviam habuisse. Qui rogatus.quid
solus per devia oberraret loca? respondit.se equum,quo vehi solet,
amisisse , & sua opinionein proximos excurriste campos. Cumque
per sinus invios equum ana quaesitum gergerent, ad rivulum, in cu
jus alveo gurgites latebant formidabiles, devenerunt. Quare mo-
nacbum' calceos exuenteminfacilioremtranfitum, magnopere ur-
gebat alter.utin ipsius conseenderethumeros.transferendus ab eo,
qui major erat corpore. llle acauicsccns, collumque amplexus al-
terius vada inquirentis.pedes ipiusnon humana,sed tetra & defor-
mi specie contuetur. Quare anim adversa, terrore perculsus , divi-
nam implort opem : atque evestigio darmonem c simulachrum il-
\ud dirum,auditainvocatione divina.murmure querulo & turbine
nsque adeo valido profugisse asseverat, utimminentem quercum
ingenti colliserit impetu , & infractis ramis radicitus everrerit. Se
autem consternatum & velut exanimem diu jacuisse : &, nisi praevi-
diiTet > diabolum in vortices & voragines fluvioli praealtas ipfum
prsecipitarurum fuisse, atque intereraprurum, persuasum habet.
$ 16. Sed prae omnibus quaeaudiverioi aut viderim.res est ad-
mrratione digna , quam recenti memoria evenisse Romae comperi-
mus. Quum apud Gabios quidam infimae sortis & obscuris natali-
Ws adolescens, furiosus , corruptorum morum & facinorosa: virac,
parentem obiurgasser , conviciisque proscidisset , iis agitatus furiis
dmonem invocat, cui se devoverac ; Romamque mediratur,ut
gTA. VK15 aliquod flagitiumin patrem moliretur.ln itinere dxmonem
facie hominis truculenta , sordida barba & capillo.vesteque obfo-
leca &squalida obviam babuit : qui comitatus, tristitix c anxieta-
F 3, tij
46 De F fi s i 6!i m \
ris cantara ex juvene pcrcundatur. Hic/ibi quid altercations futf-
fe cam patte , & celas aliquod jam animo coniituTe , refpondit.
Cui daemon, fibi eandem ob venifle fortem ait , pergendumque ut
fuas fimul ulcifcanmr injurias. Cumquc node appetence ad urbem
perveniflent,in proximo divertcrunt bofpido,unaqueincubuctnnt.
Juvenis vero fomno oppreffi jugulo manus injicit peftilens ille co
me* : quod jam infregiflet , nifi alter expergefadus Deo fupplicaf-
U Jdmimt fee. Untie furiam illam teterrimam tanta vi tridula Sc impeta cu-
biculum dicitur exeundo collififle, ut tigna Se tedum diruerit , tc-
mftL- golafque penims perfegerit. Hoc pedaculo perterritum , & fere
meriftrui, mortuum adolefcentem vitiofitatis Sc anteadac vitae poenituit : Qui
W*" alio afflatus fpkitu perofus fcelera , boni exempli vitam proeul
populari tumulto egit. Alexander
tf 1 7. Mercurius Alexandria: Abbas node preventus , etbni-
cuffi forte fepulchtum fubiitcippo fubmoto , utineo fomnumca-
peret. Ubi vocem audke imaginatus eft ex iis oflibus redditam,
qaibus dormiens incumbebat : Venitem, fi poflem : fed premoc
pondere fuper me cubanas. Tum ille ; Exi, inquic, Sc abi,G potes:
ego biete vel nolente, pecnodabo.
tÛa Larva, Demoniaca.

CAP. XVI.
T a m olim Hcdorh & AcmTlis fuifle mentionem in aula Im

per. Maximilianipriminarramr. Qui ubi quodam ifti conlr
liario vehemencias laudar enrur tanquam viri robore &fbrtirudine
preantes , fe optare eorom efngics & magnkudinem coutu eri , ait
Imperator. Eratiifdem forte diebus in aula magus infarais , fc id
tuto preare pofle jadans. Quocogoito, ab Imperatore accimr,
fueque artis fpecimen edere jubetur. Se id quidem fadurum citra
1 arfionem refpondit, fi modo tantifper,dum hi viri apptrent, filerc-
tur. Fid e tacitutnitatis & premii accepta.in circulo ingenti cum fo
lio regio collocat Irnperatorcm magus.inde quedara ex libello fub-
nurmurat; protmufque oftium eo modo pulat Hedor, ut univerfa
contremifeetet dooms : eoque aperto , ingtedituriua panoplia in
finidas, longe fplcndentem in manu Inflam geftans ferteam , ocu-
lifquc flammeis terribilis.Statura fuperabat quofcunquc grandesno-
ftri fecui viro s . Poftea mili corporis uiajeftace apparuit Acchilles,
vultu
y D m. m 9 n v m. 47
ulra corvoHcctotem intuitus, crebroque hastam feirearniquasiHc-
corcm in vaiurus .vibrans Et quum dclato Cefari honore, ter hune
eundo & redeundo practeriislne , mox evanuere. Hos insequurus
,<ft 1 ar varus vates David , corona & inagnificentia regia insignitus,
citharamqae portansatque erat hujns.qnam priorum duotmn,plau-
sibilior vultus. Hic quoque fa o incest ter Maximilianum in regia
cathedra sedentem citra llius honoris delarionem pritceriit , inde-
que disparat. R-ogatus ab Imperatore magas, cur honorera dener
galTet David? respondit , cuncta rgna Davidis regno viuciic
Cbtistuin jctctni Dei filium ex Davidis steiainate orrum este.
$ 1. Tibicen quidam Hammelr Branswicorum ad eLiciendosgli- *"
resconductus , iequenri rependit facinore ingratitudinem, cum illi , Htm.
expacto non satrefieret. Anno fiquukm ucc L x x x i V. die xxv I
Junii, hune tibkiuera , Oranicolorem nnneuparura ob veftis varie-
tatem,centum & triginta pueri per plateara inde noineu, ut andies,
fertitam , non procul extra cwritaeem nique ad CaWarit locura
sab Koppen nuncuparum , ad viam cominunan Boceain versus -
tum,sequuti periere, nec nnquam postea apparu re. Ha?c it i in an-
nalibus conscpra , Hammelxin atchivis religiole Cttstodjnntur.
Legunmr & in Ubris t empli Cicris,"atque in cjusdem vitris picta con-
spiciinmir-. cujustei o cul a tus equiderntefiissiini. Vctustior pxarte-
rea Magistratus in histori* hu jus confiruiationem fuis codicillis pu-
blicis inscribere sol et conjunctim, Anno Christi,&c. & exicus pue-
rotnm anno , &c Cbservacnr vero in boncusqoe diem ad p.erpe-
tium rei gest* meinoriam , quod tyorpani onitus nunquam in ea-
demadtnittatur piatea,per quamegeeffi puerU forte ifibinc aliqua
ducmit ponsa , donec ex iila exierk : nec e tiain chotea: in eadem
ducunrur. Hmc & noroen consequuta est platea , Bnrgdoseftrass
Mane post fcptiinamboraracontigilTc hocferturT& fuist: in puero-.
ira MMH -consulis filiam j im plenis nubileai annis , que Ginul
evanuit- Puet-v-cro quidam nonnihiseqnBtus,nocdiicn vejfutns,vo-
lens suas adferre vestes , rediit domurn: interea autetn evanuere o-
mes in ex-igua fovea coUiculi , qua; mibiiostensa est- En diabplum
tfcicincra sanguinarium. wt'b,
3. Sumrtem.qui referunt, episcopamquendamdieinsolku- t*i3m
dine vidiffe Benediura <v I I l. pontifieem 51. post morum
cqao nigro insidentem : eumqae intereogaste, quid auie eTetvcur nignpft
mc*ttiu$cqtM>nigro vdiercmrftumBciie^ vt~
- . utpe-
48 De P kjesti cm I
ut pecunias.qaas ocultaverat (locum indicat) paupctibos suo no
mine erogaret: qua; antea datacfiierant eleemofynarum nomine,ni-
hil ei prohiiste.quia ex rapinis partas constabat. Facit mandata epi-
scopus:&statim episcopatuse abdicat.monasticam amplexus vitam-^
HfHcie.i. $ 4. Legituretiam ,pontificera Benedictum ix. anno 1 o $6.
?St!nHhL' 3 diabolo in sylva jugulatum fuisle.visumquepostea ab eremta bor-
u. ribilemhirsutumque velut ursum capite asinino. Rogatus rneta-
orpboseos hujus causam , respondit : se talemâpparcre , qualis vi-
xTet-
Sn.Suipi- (J 5. In vitis patrum quoque.utD. Martini , Antonii , Eulogii,
Mmli" ataiue aliorum, exempla extant non pauca. Inter alia legitur , mo-
/*. 1. im> nachum quendam iTco,babuiste patrem non procul degentem
0*~ qui filium invisurus , securim comportabat , qua in reditu ligna do-
mura conferenda carderet : quate dseraon in angeli specie huic ap-
paruit monacho, diabolum in patris forma cumsecuri adventare,ut
eum jugulet, nuncians, affirmansque se ea causa praevenire admoni-
tum eremitam , ut is Satana: conatus pracverteret , prius illum occi-
dens , quam ab eo interficetetur. Itaque ratus patrem accedentera
salutantemque este diabolum,confestim illum interemit,& vicisfim
monachum dmon evestigio strangulat. Fabula este videtut: fi ta-
men vera fit historia,diabolum spiritum non alio convinci oportuis-
se gladio , quam spirituali, ignoravit monachus.
$ 6. Eadem fidescribitur D. Bernardo occurriste daemonem,qai
jactabatse versiculos septem in PsalmisDavidicis scire,quos quire-
citastet quotidie, non postet non in ccelum pervenire. lnstabat Ber-
nardus,ut indicaret, quinam estent. Quumque ille recusaret, Ni-
hil agis , inquit Bernardus , quandoquidem singulis diebus totum
evolvam Psalterium, in quo tui quoque septem versus insint, neces-
se est. At dacmon veritus , ne tanti boni dedisset occasionem , ma-
luit suos versiculos indicare. Atquehoc tantum bonum , cui simi-
le in Evangelio non legitur , cacadsmoni acceptum ferunt pleri-
que.
$ 7. Addamnoninjucundum larvatanim animarum spectacu-
tt*s.l.\x.\xxsa. Quidam parocbus sub diem Parasceves clam immisit in c-
*fin.fei,uit. mjtet-lum vivos cancros , affixis ad latus ceteolis ardentibus.
Qui cum reprent inter sepulchra,visutn est noctu terribile spectacu-
lin , nec quisquam ausus est accedere propius. Hinc rumot a-
trox. Consternt is omnibus,parochus suggclu doccc populum,
bas
1 D m m o n r m. 49
kas esse desunctotum animas, qusc Mislls & eleemosynis flagitarcn*
craciatu liberari. Fucus ita proditus est>repera sunt tandem unus fM
de al ter cancer inter ruderafacein extinctam gestantes , quos pato-
chv non recollegerat. Id genus similia , & alia tum veteta tum re-
centia terriculamentotum ludibriorumque diabolicotum testimo-
na, poflern recensere multa : at quum ea infinita mulrifariaque sint,
& cuivis obvia , cognitaque , iis longiori enarratione immorati ,
supervacaneum existimo : potissimum , quoniatn muldplicem ejus ,
argumenhistoriam, commodiorioccaione sequentes suppedita-
bunt libri.
$ 8- Non taraen eratpmereundum.huc obiter apparitionum &
figmenronim satanicotum ingentia posse convehi plaustra exlibro
Conformitatum ob conformitatem B. Francisci curn vira Domini cnfinmtt.
nostri ]e s u Cbtisti, sic inscripto ftatre Bartbolomzo Pisano , ap "
probaroque ftatre Heinrico ordinisfratramMinorum generalimi-
Dilro,anno r } 89. 2. Augusti.ac impreflb Mediolani apud tem-
plum sancti Saryri anno I 5 I o. finitoque die o April. Hic Alco- <
ranus Franciscanorum alicubi nuncupatur. In eo legitur , darmo-
nem per muliercm Ravennatem nomine Zantesem,confessum fuisse
cuidamIacobopresbyteroBononicnsi,Franciscum occuparc Lu- fj*
ciferi carhedram: eundern quoque Jcsu Cbristi este vexillifcram,at- A""'-*
que ea ratione Rgi proximum, nec ullum ecclesiaticum ordinem
esscCbristo vicinioiem ccetu Franciscanorum , &Franciscum glo-
tioselatus Rgis regum claudere : fdre item supra omnes cli
anctos , excepta D ei matre, S. Joanne baptista,& Joanne Evange-
lista, 3c Apostolis.
$ 9. Mirum esteognovisse Satanam , Franciscum in ejus suc-
cefiss Iocum , & illum in clis servari ordinem , quum lapsu rc- ^
vocare e gradum nequiverit. Atidipsum visione observasse Ru- k^w*
dolphum episcopum Erfurtensem , factura co nomine monachum **y*
gregis Franciscani :duos item cives Vcnetos hoc vidisse scilicet.ve- Mm^"'
lut Sc fratrem Pacificum eeftasi in clos raptum, alibi in eodera ve-
rtas opre narratur. f"^'*
10, Legenda item antiqua assevetat , monachum expulisse
dsemoncm.qui de Francisci sanctitaterogatus,respondit.nato Fran
cisco, mox metu tanto fuisse perculsum universum illud daemonutn
collegium, tamque graves turbas motas , ut extremum adesse dicm
fuciint veriti. Quum veto hic se falsos videtent, intet sese dicebant,
G pueruia - \
Q DePrsstioiis I
puerum cette natum efle, qui averno gravitet turbato .horrenda ip-
fbs clade afficetet. Quare Beelzebub princeps eveftigio in ornnera
terramfuos ablegatinveftigatrim,ubirura locorurn hic puer mundo
apparuiflet. Tandem intellexere, Francifcum efle hunc , quem ni-
mis coardatutum Tartara, habuerunt perfuafifllmum. Quocirca,
ut medio rolleretut, infanti infidiabantur : fed fraftra. Angelus
enim Domini in percgrini forma venit ad Francifci matrem, do-
mufquefamulam, prafmonitum , utob diaboli infidias Angularis
haber etur pueri ratio. Quare dsemones indignanter dixere : Efto,
fi Francifcus tollinequit, ejus tarnen ordinem petfequemur, vexa-
biraus Sc affligemus.
ll. Alibi adhaec in dido volumine fctibitut , Satanam ex
obfefla fcemina fafluin effe , cumChriftus Deum pattern fcftinate
videret ob populi peccata ad exttemammiindi punitionem finem-
que,eumrogaTe pattern, utFtancifcum ftbi adjungcret, in portan-
da ctuce m inus .uixiltrices fubminiltatutum. Inde in Francifco
appatuete quinqu vulnerum ftigmata, Chrifto illi', utfuo coad-
jutori & inomnibus ipfi fimili hnprcfla. Sed, ne ultra clepfydramia
bac narratione morer, manum de tabula.
' dtonaxhos mentiti "~D*nwnes eorgio Sabino carmine

depiti, Sieg. . Similes item Melancb-
thone ejuemfocero detecH.
,A P. XVII.
i - . .
Urbs antiquajacet celebri contrmina Rheno
Vangionum longe non ea diftat humo :
Nefcio qui Nemetes hanc incoluifle feruntur ,
Sunt ubi Franeotum bufta quatetna Ducuin^
Caefateisids fuit Ula cohortibus olim,
Nomen ob id Graium Spira vocata tenet. .
Hic humili modicis ftirpe cohortibus olim !
Exigux quidam navita puppis etat : ' ' '
Qui clamo pifces linoque madente folebat '
. Fallere, jam radios foletegcntefuos.
Is dum forte leves hamos reda tradtat
, Nonproculripa lubrice Rhene tua : .
Ecce per obcurs tebrofa crepufcula noftis.
Obtulit
I . i i P - e * w m.
ObraUtignorife nova forma vin,...: ,;lt :
Atro teus erar monachum Amulante cucnlLo,
Urque folent rafo verrice tonfus erat :
Nauta ptopinquanri , confueto rnoiefalurans,
Ecquid agis ferae tempore nodis ? ait. ...
lile fub h . : Adlum 1 onginoui s mhus ab oris
Nuncius,ipfetaamerogg lintrevebas : , :
Ut cito tranfmiib contingam flu mine ripam.
Dixerat. aflumptum navira lintre tulit,
Jtmque fere medios curfus nox atra tenebar,
Flexaque lenta pigri plaura Bootis erant:
Cum procul in viridi venientes margine rips ,
Quinqu cuculUgeros rurfus adeffevidet,
Exoptatque iUis pifcator, ut ante, falutem, , .
Quoque vebnt media pergere node rogat.
E quibus unns ait : Nos magna pericula cogunr ,
Obfcura tutas carpere noe vias.
Omnibus invififumus intentatque nefaudam
Sacrificis nobis turba profananecem, .. .
At te h quis amor tangit , fi cura piotum ,
Tranfvehe navigio corpora noitra tuo :
Ut tmidas lati fuperemus fluminis undas ,
Nevemoraturisimpediamur aquis
Sic optatatuis fortuna laboribus adfit,', ( , .
In raa. fic mu\tus tetia pifcis eat.
Annuit, 6c temo propellens navita Cymbam ,
Mox jnbet addu&a fc andere puppe rarem-
Sed mihi quis, dixit, folvetmeiccde labored ?
Alter ad bare : Nullas fcis quod babemus opes
Raraque percipimus difcordi muera vulgo :
Non tarnen ingratos nos habiturus eris :
Si nos in folido rurfus fortuna locabit,
Prxmia pro tali digna labore feres.
Sobetat extremo pifcator margine navero.,
Jamque fere medias illa feabat aquas^
Sidreas removent fubeunt&jt nubila ftelUi, > . , - .
Prarcipiti f;rtur puppis 6c ida noto : - -
Incipiuarnigrisborrefcere fludibus udx
G 2
52 D l PlllTioitl
Sacvaque teinpeftas imbribus ortafurit.
Ipfe repentino faflus pallote timorem
Nauta, Quid haec, inquit, vult nova caufa mali ?
Nulla ramen pluviae venturas fignarroiabam,
Sol ubi flagrantes aequote merfitequos :
Nulla lacus ufquam circumvolitabat hirundo
Ulla eft oculis ardea vha meis :
Tum Luaa nigro furgebat pallida vultu,
Clarus 6c occiduo lumine Phoebus erat.
Talia ja&anti, difturbant verba procellai,
Impediuntque graves ota loquentis aquas:
Pene procellofi fubverfaque turbinis iu
Navis, & infanis fludibus hauftafuit :
Ardua fublatas tendens ad fidera palmas,
A' fuperis orans navita pofcit opem.
Quid tache monachis aitunus, &, improbe.dbcit,
Define voce rua follicitare Deum.
Mox gravi tollens immancm pondete contum ,
Nauta patum felix quo ptius ufus erat :
lllius hoc humeros pulfataque tcrga fatigat,
Caefus ad extremam dum fuit ufqae .
Proditus eft tandem petverfi datmohis aftus,
Dete&ufque fuit fraude patente dolus.
Vana receflerunt in inanes corpora ventos,
Manfit & ingratus nave relictus odor.
Mox quoque purgato fugerunt nubila ccelo,
Et rediit pulfis aura ferena notis.
Territus hoc monftro gelidum fine nguine corpus
Tollit, & ad ripam havita puppe redit.
Ifthic in viridi procumbit languidus hetba,
Doee ab Eos fol fuit ortus aquis.
Mane fub Oceanum pulfis Hyperione ftells
Ducitur puero prattereunte domum :
Omnia commemorans praefentibus aeget amicis,
Claufit adhuc ill fata fuprema die. ; ' ' . ,
Portera qumn croceisfulgens aurora quadrigis
Protulerat rofeas ore nitenfce genas.
Accidit c fimilis diverfo tempore cafas;
1 D N . 55
Ad fed evencu res meliore fuit.
Summa piocul ladiis feriente cacumiaa Phb ,
Carpebatfolus mane viator iter.
Qui Ncmetum port quam digrelfas finibuseTer,
Primus ubipotus diftat ab urbe lapis :
Ad ventare nigro ted um velamine currum
Conpicit , nie monacbis curras onuftus erat :
Ordine quem jundi feptem traxere jugales, .
Quarta fed ablato defuit axe rota :
Qui manu flexas auriga tenebat habenas,
. Tetribili nafo confpiciendus erat.
Artonirus curra ftat ptaetereunte viator,
Nec monaebos illos, fpedra fed ee vider.
E V ol At extemplo fublatus ad aetheia curras*
Mil ta que cum fumo flamma fequuta fuit.
Triris Scinrauiuai belli morcalibus omen
Hrrida per nubes arma dedere onuin.
Ule ftadm re di ens, quae viderat indicat urbi :
Eft ca res cata cognita vera fide.
Hace igitut vobis, alius quos fuftinet otbis ,
Carminibus duxi fignifi canda meis.
Expofiturus erara , fi res interprete egeret ,
Spcdra quid infefti dxmonis ifta velint.
Effeta Germanos agitt difeordia reges ,
Pioque cuculligeris impa bella parant.
Hace tempeftas, bic impar ordo rotarum ,
Hace ccumfamo lucida flamma fuit.
Sed Deus eft nobis ofandus ut arma quiefeant ,
Hie precaturismiria fata dabit.
$ 3 . Narravir item alias dodifllmus Melanchthon, fe habuifle
amitam : quae ubi mortuo marico affideret foco triftior, en domum
ingrediuntur duo : quorum nie in mariti becie , fe maritum ee
mulieris derundum dicebat : alter longos Francifcani monachi
ormam induerat- Hic maritus ad focum accedens , mceftam falu-
tatuxorem, eamquefme metueejubet, afferitque fe venifte , uc
quardam ei m andar et. Hinc longnm monacbum tantifper in hypo -
cauftumfecedere vult. Indefermonem exorfus , facrificulos tan
dem coaduci, qui uiillas recitent > maxim opere wat, objfecrat Sc
G obte
54 D E Puis i i 6 i i s
obtihtur imp:nfe : atae difceTiuus fibidexcerarn pbrrigenpit.
Perterrefaftx autem, exhorrecentique, quum fe nihil damnifaftii-
rumprorairteret, dexteram illa dat : Quae, ctiamfinon larderetur,
tarnen ufqueadeouri videbatut, ut femper manfetit nigra. Po-
ftea evocat Francifcanum , & fimul egrefi, incuntanter eva-
nefcunt.
$ 4. Ejufdem praeterea relata auditum cft.Lutheri sedes accef-
fiiTe monachum , fores vehementer pulfitantcm. Cui qunm famu
lus aperiret, ac fcifcitaretur , quid vellet : nura domi etTet Luthe-
rus, quaerit monachus. Re cognita , Lutherus euin ingredi jubet,
quod nullum multo tempore vidiflet monachum. IngteiTus hie,
habere fe quofdam errores Papifticos ait , quorum nomine libenter
cumipfoconferrec : propofuitque fyllogifmos, quibushaad diffi-
culter Luthero foltis , alios protulit explicatu minus faciles.
Unde ofFenfus nonnihil Lutherus, in hace prorupit verba: Multum
mihi faceTis negotii : aliud etenim, quod jam agerem, erat, fimul-
que furgens, loci monacho propofiti explicationera oftendit: at-
quein ejufmodi collatione, manus monachi eile avium ungid-
bus nan diiimiles animadvertens,inquit : Tunc is es? ufculta,len-
tentiaha?c adveris te pronunciara eft. & mox locum in Geddfi
commonftrat, Semen mulieris conteret caput ferpentis. lndefub-
jungir, Nec cun&os tu dgluties. Hoc dido viclus daemon , inefi-
gnabundus fecumque murmutans abiit , elifo crepitu non exiguo,
cujus fuffimen tetri odoris dies aliquot redolebat hypocauftum.
Res naturales r artificiales quandoquejudieart demoniacas,
CAP. XVIII.
%ti - T)l Qjj E oculis noftris fubinde obverfantur , qua; praeter na-
"n,'m"d mix leem daemonum ludibria & acYiones cenfentur , . licet ea
certis de caufis & rationibus baud obfeuris ipfa return parens natu-
ra produxerit : hujufmodi eft ignis illefatuus, quem candelamar-
,- dentem etiam vocant."' Qui exhalatio eft ad infimam aris regio-
nem elevata, & ibi per antiperiftafin incenfa. dum enim afcendit ,
.frigore regionis mediae repellitur, & quafi faliens appacet , loca de-
-cliviora perens. Unde etiam ad aquas notu dueere fequentem
videtur : imo quandoque non fine horoie vei ambulances, vel
equitantes five navigantes aut praecedere aut infequi apparei , tlic
tius
I ' D m - N . 55
tibsmacrepetdarans. Talemeteoron Plinius Caftorem 5c Pel-
lircem nominat- ' - <' .
$ 2. Ejufmodi etiam exiftit ignis larubens animantium crines . .
& pilos, hominnm item vertes. Tali nimitum exhalatione pet - "m
rem dilperi , collifa ac inflammata di&is partibus adhaerente. At-
que ejufmodi igns non urentes & innoxii frequentius vifuntur in
locis humidis, vifeofts, putridis, paluftribus & fumofis : ut & in co-
quinij, convallibus, cmiteriis, iub patibulis , & ubicunque multa
computruet cadavera , unde exurgunt fumi pingues , crail & vi-
fcofi, fed minus calidi , quam ut iniupremam aris regionem feran-
tur ; qui ita continue exeuntes incenduntur per collifionem , ut di-
xi/curexduobus collifis filicibus elicitur ignis.
~ $ 3 Stellam adhaec terra: nonnulli herbam nuncupant , qua; .
Vulgo Lunaria dicitur,& folliculo rotundo femina includit : Is no- .. .
ctu apertus , ufqucadeo luna? radios admittit, utlucens videatur
fdU. Loci ncola: id videntes , tanquam fpecbum maleficum fu-
giunt veneficia quidam parant. dacmones irritant.
funm Mercuriuui fixum tabilemque reddunt Chymici. Lunaîam
G' arcam nominat docViiimus Gefnerus.
4. Sofigenes Alexandri pra:ceptor, tertio volumine de Vifu,
rationem affrre conatus eft.quamobrem aliqua collucere in tene-
bris videanttir. Flammulenta.inquit, ha:c quadantenus naturam
artheris & quinti elementi participant. Ea cognatione fieri, ut ad-
motum fibiarem, at perfpicuum aliud.corpus illuminent. Quod
antem id maxime noibus faciant, rationem eue, quia tum majus
lumen abfit. Alioquin evenire interdiu, ut exiguum eorum tiimen
qua/ exolefcat&offundatur in magno. Nou ergo cum refulgent,
arem proximum& circumfufum levitr fubluftrant : non ita ta
rnen ut alia itera poflmcvider, fed ut fola fevendcent tenebris.
Atquehocfacitexilitas portionis ejus, qua proficifeitur manat-
q'ue lamen. Nam & ipfe quoque ignis , quamvis fplendorem fuum
latius&dirTufius mittat, adeo ut aflerat etiara alia : tarnen fi rerao-
tioriit, caligantoculiin caetera, ipfe ad confpectuin fui vix fuffick.
$ S - Sic multa farpe ptomiraculis habentur.c praeter naturam rem
accidereputanrur in hominibus, quae tarnen & natutalia funt,& fx- "
/. Ut quod Servio Flacco, CLGalphurnio Con'. Roma: in- ^ ,
flnsgenitus fuerit poteriore natura: parte folidus: & alius Sergio ê
Galfo, M. Scauro Cofli Nurfiae, qui , voce tarnen miffa, expiravit:
c Fefu-
$6 De Fkaitioii! I
&FesulisC. Perpenna, M. Perpenna CoT ex an cilla. Nos enira
in medicis uostris observationibus raris neque novum hoc ee do-
cuimus, ut puer nascatur sineforamine natur* , quod excrementum
aut humorem aut aliud transmitrat.neque rationcnaturali.neque re-
medio carcte. Ut nec illud , quod fmina mutetur in marem , quod
infra lib. I v. cap. 2 4. plutibus explicabo : licet dzraoniacuui esse
forte putcnt plcriquc. Hue quoque facit lib. iv. 16.
6. Quaraplurima insuper imperitioribus visa miracula , rna-
nuum expedita agilitate & industria quotidie ab histrionibus &jo-
JJ^ culatoribus fieri videmus, iniramutque. Narrt Pomponatius.se
Mantuac & Patavii quendam ejus generishominetn Reatiumnun-
cupatum vidiste, qui incredibilia operabatur, eaque daemonum atte
uirtaU* PCsfici' vulgo credebancur. Quare ab hacreticac pravitatis inquisito-
ribus subditus qusestionibus, bona fide occulto ostenditfraudulen-
^ma tas e^~e ûas ac^'ones merasque manuum agilitates , &c muids, se
rib.tUvi- creta intelligentia colludentibus ,peragi. Proinde dimissus ,inte-
itntHT. rimitur tandem quodam, quem deceperat. <-
Turctrir- Turca quidam palura per ltalix urbes oberrans,inter catc-
aU*)r. ra miranda , quae videnda populo exhibebat , manuum dexteritate
peracta opra, pistillum ferreum pragrandera pugni illisione, item
bla manuum contorsioneinfringete videbatur.
$ 8. Quidam circulacoriae arcis non imperitus,mihi alias faffus
est, in cjusmodi miraculorum exhibitione fucuraabhisjoculatori-
bus foveri, quod prius idonea ad ejusmodi spectaculum appararint
organa : qua; manuum celeritate.dum spectatorum oculos sermone
vario in se defixossevocant deluduntque, multiplicits variant.
<5 9 . lnsignem hujus factionis hominum imposturam jocularem
Msignuim- recenset JuliusScaliger, ut & Matthiolus. In vinum radiciscujus-
pfi dr- dam pulverem , cujus gustatu sauces convelluntur, immiscent : fie,
caiMtrum. ^ fucum jCere volunt, jubent, ut in hoc vino intinctum digitum,
quasi praegustandi causa, sugat: Tumilico digitum in vinoraadi-
dum in os inditum, sibi mordicus non sine dolore & clamorepre-
mit invitus. Interea perinde atque blanditiis mrentem conlola-
tur circulator , temporum carpique arteiias alio quopiam oblinit
medicamento: dciude nummum in cerram projectum ut tollat, hor-
tatur. Ibi ille pronus , primum sese nequit attollere : mox,unguinis
vi amens factus, concidit : statimque ejus more qui metuit ne mer-
gaturinaqua ,natat ,ac vociferatur siuiulle fluctibus obrui. Ergo
cir-
I D m ir . 57
cirnafOf erigirar : deindequafife vindicatnrus, primum ma*
lefieiam obliquo & torvo vulm exprobrare, mox hominem aggre-
di videtur : poftremo fagicntem ciiculatorem perfequi , donec ab-
ftcrfo tandem illiti medicamenti veneno, ad fefe tedeat. Menti
autem teftitutus , quafi qui evaferit mari naufragus , capillum ve-
ftimentaqueveluti vela totquere exptimereque ,brachia tergete,
& nares emungete confpicitut. Hace non finit fabula:. Non enira
multotum dfunt teftimonia , qui videront , quique impofturam
fufpicantes, fuis 6c amicoturri famulis ( quod Pragx contigit ) hace
fieri juflerunt.
i . Funambuloruni praeterea , five fchno baton, greflus f
stquilibres vel arquati ad libram , aut pondetibus uttinque librati , w-
natura: miracula augete folent. Fuit talis fupcriotibus annis pet
omnem lta\iam fatis noms, Venetianello cognorninams , eo quod Va*U-
& Venetus natus, & parva: ftatuta: eflet. Is non folum in eo nego-
cio tan dexteritatis & petitiae fuit, ut modo facco infutus , liberis
tamen manibus , quibus xquilibrium ditigebat , modo unicuique
pedi pelvc totundiifima fuppofita, modo pilis magnitudinis ovi
duriiumis ac rotundiifimis plants pedum fubl iga tis , funi palatii
Bonooienfis turri per medium forum ad cacumen domus alligato
liberrime ingredererur : fed ejus etiam robotis ac firmitacis , ut
poflet ofla craflflma crurave boum in genu illua confringere: tres
clavos ferreos, ctaTos,ut digitus auriculatis , manibus fudario in
volutes contorquere fimul velut igne maceratos : ttabem longum
viginti pedes Se amplius,craflum vero pedemunum, humerisim-
pofiram aliquandiu ereum fine manuum ope geftare, exunaque
tcapola in alteram trajicere. Vidit & retulit hatc mihi filius meu
Tbeocforasjureconfultus, omnium praediomm oculatus cum aliis
compluribus tertis.
In animalibus qudam artifdalia quandoque videri amoniaca.

e . . XIX.
Mirent
i d ? in ipfis animalibus brads qua? non miracula tum arte ' *"
V^mm exercitatione agacitas humana excitt edit reveta? j,tnLn^
la uburbio Memphis apud iEgyptios Beb Ellochnominato , cum **fric i*-
cjufmodi multa quotidic vulgo repraefententut , tum oletumque^' '**
. quUpiam,ubinonnihilpra:fultaveiit, ad annum con-
H . veifus
j8 DhPx'tio:iis 1
versus alra voce SuLranum rnagni opcris ardificiaro rnediiari aie,
proinde opus ci fore omnibus Lcairi( siceniraHunc MemprMsvo-
*?Z'" catur ) a^"inis ac^ "kem, lapides, & ahaid genus deferenda. Tara
asinus repenre insotum prolapus,pedes in arem attollk , verttrem
turgefacir, arque oculos non secus claudit, quara fi exanimis esset.
Intrim astantibus histrio asinicasum conqaeritur , obniRe rogatw
ur ad alium emendam fibi subsidium irapertiaiw, Coacta vkitkn qua
potest pecunia : Ne exiUraet'B, inquit, astum mortuara. Helluo
enim paupercatis domind fui confeius ,h&c de industria confingk,
ut munufeulis illi collatis ,pabulum fibi emere queat. Dende ad
asinum conversus, ut eveftigiotesurgat, mon-et. AtiHcdumseaon
dimovet loco, frequenti fustuario catditur. Quo nec exckato ,f-
bulam repetit hdstro, 6c irerum ad plebem inquit. Sckote Sultatium
edictum tuiisse , ut cras populns ornais fpectandi crinn*phi causa ci-
vitatem excat , ac omnes foeminat venuftae6c nobiles pnlctarimis
afinis inoquitent, irsque vkiflm avenam 6c preftantem aquam Ni-
lipraebeant. Vixbacc verba absolvitfaistrlo , <juin afinns in pedes
erectas , prosiliac seemens , ac ut lartabundus exilietrc. Tum abi>
lam prosequens histrio : Vici , inquit , nostri Prarfectns me corn-
modato pctiitelegantem haftCBeum arama prodeformi Ocvctu-
la sua uxore. Ad baec verba asinus veluti doeas , auriculas cotn-
plicat, &altcropede claudicafi* krxatutn k fingk. Tum hiftrio:
Tbiitaquearrident juvenculr ? Afiausciput inclinans, arnmere
videtur. Age igitur, hte plurimaestmt juvenculat , Jndica , quartibi
prar ca?reris placeat. Asinu rpectatofaroeoronam corrfpicrens, fe-
roinara honeftioremcltgk , ad eam procedit , 6c capicc conttngit.
Spscta*or multo rira 8c clatftore: Heas, inqulum, armirnalrcr.
/nfiT $ 1- Sant6c<juicaiielo5adcertosmodossaltatcdocent. Ca-
MStn. melumjuvenculum perfemihoram in loco instar hypocatrsti pra>
itfluST Parato > cujus paviraentum igne calefactum sir, constituunt. Tum
puisante quodam foristympano , camelus nonadsonum, sed ob
ignem subjectum, quo pedibu* offdndkw, modo crus unum.modo
alterum, veluti saltatores, erigit: Cui cxercirQ>pr annom velnen-
ses decem assuetus.in publicum deductus , audito tympano , tcin-
poris quo calorem ib pedbus fendit reminiscens , coofestun sal-
tar: ac supra idem pavimentum coustere se exifthnans , pedbus
alternatira reductis saltare videtur : atquecx usu paturam forxaans,
id perpetuo observt.
$ J. Ma-
i D m m' o h v , 59
$ 3. Mahom etns, ex disciplina prxceptoris fui Sergii monachi, aiumi
columbam assuefecerat,utinauresuapasceretur,quamSpiritumfan- Ma)"m,xt-
ura impostot siuiulabat , & eam sibi scrta Dei consiliaminciare
jactabat, quoties ob pabulum ad aures advolaiet. Hoc impia plebs
non animadvertebat, delusascilieetdzmone, cujus inteierat his
fundamemisexardificari sectam infandam. Columbam autem il-
latm quae S. Athanasii per utbem euntis aures praetervolabat , statim
hasrctici Sc Artiani schilmatici fie accipiebant , ac fi magus esset san-
ctisfimus Athanaus , instinctu profecto ejusdem artificis , quo su-
spectam ejus doctrinam redderet.
$ 4. Cartel um , uc gentem suara ventri somnoque deditam ho-
mosubdolusMahometus porto magis fallcrct , taumm quetidam
nucrivit, qui pabulum ex solius Mahometi manibus capere con- jJJEJ^
fuevit. Huic ntra coinua libium impiiflimum se conscriptum, Um.
Alcorani titulo, colligavit, c aslante siplici plbe altiori voce in
abciro quodam loco Iatentem evocavit. Cumque multade legi-
bus declamailt , erumpens subito taurus , muids ab eo piostrads
olumen per mediam plebem in manus M ahometi deponit , velu-
ti clicus mifium munus. Quod nebulo reverenter accipiens, quat-
dam ex iis populo mox exptanavit- Hoc commento se regem,
Scrgium propbetam fecit Columba enim literis aureis schedam sic
inscriptam attulitin collosuo : Quicunque taurojugum imponet,
rcx esto. Sergiojugumadscrente , Mahometus id tauro facile im-
posu'u: &ut rex plbe divin o munete datus salutatur. ltaAlco-
ranus sacrum volumen esse creditur. Adeo haee omnia divina puta-
banrur.
Tie diAboli machint onibm r earumfine pauca Tatrum

JententU, r quaruncUm index: acquare (Umones
homintbm adverjkriof constituerit Dew.
C A P. XX.
UTporro latius dzmonum innoteseant studia, citusque finiam,
adhuc paucas hue fpectantes, nec ad nostram institutionem a.i.7(*-
indoneas Pattum sententias obiter annectere placuit. x r i-
2. Amare,docetD. Clemens, immundosspirtu9 inbacrere^^"'*
corporibashominum , ut ipsorum ministerio cupiditates suas ex- immtrX,rt
plcant ; de ad ca, quas ipsi desiderant , inclinantes animae motus, JJjjj^ A~
H Z fuis
6o D I P I I I M I I
suis cos patrelibidinibus cogant , ut efficiantur ex integro Vasa
daemotrom.
$ 3. Et lib. 4. Dasuioneshabere desiderium immergendi se
corporibus hominum, hzc causa est : Spiritus sunt , babentcs pro-
$Homib poutumconversum ad malitiain. Percibos ergo & potus hnmo-
' Tk** deratos ac libidincm , pcmrgent homines ad peccatum; cos ta-
hcm ittar men, quipeccandi propositum gerunt. Qui duin videntur naturae
iummhm. necessaria velle complere.non tenentes modum perluxum, ingre-
ftrinmU.. diendi in semetipsos daemombus faciunt locum. Donec autem
naturae mensurascrvatur,& modus legithnus custoditut ,'Dei cle-
mentiaingrediendi in homines facultatetn eis non tribuit. Ubi
vero aut mens ad impietatem declinaverit , aut corpus immodera-
tis cibis Sc potibus adimplebitur , tanquam voluntate & propofito
corum, qui se ita negligunt, invitati.quasi ad versum eos qui Deo
positam legem solverint , accipiunt potestatem.
$ 4. Etpost: Dxmones quantum videtim fidem in horaine
crescere , tantum ab eo refugiunt. Si <amen in aliqua infidelitatis
patte tesederint , cum tempus invenient, cogitationes subjiciunt
cordibus hominum : & illinescientes , unde hxc veniant , sugge-
stionibus daemonum , quasi animae fus scnfibus , credunt. Sugge-
tuntergo aliis , occasione corpores necestltatis , delicias sequi:
aliomm iracundiam excusant per abundantiam fellis ; aliom m in-
saniam nigri fellis vehementiacolotant;sed & stultitiam quorun-
dam ob phlegmatis multitudinem extnuant. Quod etsi iraeflet,
tamen hscc singula molesta este corpori non postent , nisi ex cibo-
rum potuumque redundantia. Qui cum justo amplius sumuntur,
abundantia eotum , quam decoquere naturalis non sufficit calor,
cmdescit in venenum quoddam. Idque in visceribus venisque
omnibus sentinae in modum redundans , motus corporis insanos
P reddit, & turpes.
$ j. Cyptianusin setm. 2. de Zelo & livore : Circuit ille nos
singulos, & tanquam hostis clausos obsidens mutos explort de
tentt , an sit aliqua pars membrorum minus stabilis & minus fida,
cujus aditu ad interiora penettetut. O ffrt oculis formas illic es ,6c
faciles voluptates, ut visu destruat castitatem. Aurespet canoram
musicam tentt, ut sonus dulciori auditu solvat & molliatChristia-
nJvigorem. Linguamadconvicium provocat, manus injuriis la-
ceslentibus ad petulantiam. caedis instigat. Ut fraudatorem faciat
lucta
I D JE M O N U M, 61
lucra opponit injusta ? Ut animam pecunia capiat , ingerit pemi-
ciosa compendia ; honores terrenos promittic , ut cl estes adimat:
osteadit falsa, ut vera subripiat. Et quatn latente: non potest falle-
ie,exerte& aperteminatur, terrorern turbidat perseCutionis inten-
tans, ad debellandos Deiservosinquietus semper , & semp er infe
stas, in pace iibdolus, in persecutione violentus.
m 6. Idem lib. i . epist. 8- Vitate linguam diabolivenenatam,
qui abinitio mundifallax semper & memdax , mentitur , utfallat ;
btanditur,ut noceat : bona promittit, ut malum tribuat: vitarapol-
licetur.ut primt. Lucent nunc quoque vetba ejus,& venena ma-
nifestasunt. Pacem pollicetur,neperveniripo(Tit adpacem. Salu-
tcra promitrit.ne.cui promittit.veniat ad salutem. Ecclesum spon-
det , quuin id agat , ut , qui illi crdit , in totum ab Ecclesia pereat.
In tract. deIdo\orumvanitate,ubi deRomanorura diis&dedae-
mone Socratis quoque agitur , hic leguntur : Spiritus insinceri &
vagi, qui postea quam terrenis vitiisimmerfisunt,& vigore clesti
terreno contagio receTerunt , non desinunt perditi perdere , & de-
pravati errorem praviratis infundere.
$ 7. Docet Augustinus,De doct.Christ.11. 2 4.U0S spiritus,qui
decipere volunt, talia procurare cuiqucqualibus irretttum eum per
suspiciones & consenfiones ejus videant. Recte itaque Lactantius:
lllicita , inquit , defideria immittit dsmon , ut alina contaminent,
quibus habere propria fine delicto licet. Objicit quippe oculis ir-
tkabiles formas , suggeritque fomenta, & vitiis pabuum submini -
strat : tum intimis ^ceribus stimulos omnes conturbatac commo-
vet, & natutalem illum incitt atqueinflammat ardorem , donec ir-
retitum hominem implicatumque decipiat.
(J 8. Eadem sensit & prodidit Athenagoras philosophus Christa-
nus : nr Jkt'fiur aii *p*7an , r v e*4t nff-nt ; Si quando
dzmon cuipiam comparet mala.mentem labefactat prius. Tatianus
scriptum reliquit ad Gentes in Apologetico : Acuptrit tUwxl
**> iôKtKetpnf , t puffiff/tdv vas u'jui, ^v%ctJt yro Sr iij pwr
iZnwn&n- Damones , air, in multum scelus prolapfi,aniaias apud
nosinitiatorum per inscitias & apparenrias deceperunt.
9. Proinde voluit Deus ( aurhore Lactantio de Vero cultu
v 1. 4. ) qui homines ad hanc miliriam genuit , expeditos in acie sta-
re : & intentis acriter animis, ad invifibilis hostis iufdias velapertos
impetus vigilare: qui nos, sicut periti 8c exercitati duces soient, va-
H 3 liis
Cl DbPkastioiii I
tiis captt artibus, pto cujusque natura cmoribus sarviens. Aliis c-
nimcupiditatem insatiabilem immittit.ut opibus fuis tanquam com-
pedibus illigatos via vcritatis excutiat. Alios inflammat irat stimu-
lis , nt ad nocndatn potius imentos Dei contemplatione detor-
queat. Alios immoderatis libidinibus immcrgit, ut volnptati &
corpori servientes, ad virtutem tcspicere non posfint. Aliis ver in
spirt invidiam, ut fuis ipsi torraentis occupari, nihil aliud cogiceat,
nisi eoruni , quos odcrint , felicitatem. Alios inflammat ambitio-
nibus. lifunt,qiadgercndos magistratus omncm vitac fuac ope-
ram curarnque convertunt , utfastos signent , & annis nomen im
ponant. Quorundara cupiditas tendit alrius , non ut provincias
temporali gladio regant, sed ut insinua & perptua potestate domi
nos se dici velint universi generis humani. Quos autem pios vidct,
inanibus implicatreligionibus, utimpiosfaciat. lisvero.quisapien-
tiam quaerunt, Philosophiam in oculos impingit, ut specie lucis ex
ercer, ne qais comprehendat aut teneat veritatem. Sic hominibus
obstruxit aditus omnes, & obsepsit omnes vias publicis latas errori-
bus: quos ut discutere posemus , ipsumque authorcm malorum vin-
cere.illuminavitnos Dcus,&atmavitvera clestique virture.
$ IO. Et in promio de Opificio Dei : llle colluctatot &ad-
verfariusnoster.scis quam sit astutus,8e idem faepe violentus. Is hacc
omnia,qu illicere polunt.pro laqueis habet:& quidem tam subtili-
T>mf>m DUS>ut oculos mentis effgiant,ne pofint hominis provisione vitari.
CUm dia. Ejus cibus est ebrietas , inquit Hieronymus , luxuria , fornicatio , &
u i de un'verâ v"'a- HaeGbladdafcat,tlascy*,cffiifosvohiptatede-
frtvidtntu. mulcent, statimque.ut apparuerint.ad usum fui provocant. Et apud
Synesiura:Mortalium calamitates epula: sunt malorum daemonum.
p Vs. dt f 1 1 Elegantet iterum Lactanrius : Hispiritus , inquit , conta
cts, err. minati ac perditi per omncm terram vagantur.c solarium perditio-
nis suae perdendis hominibus operantur. Itaque omnia insidiis,
mu. frandibus , terroribus complent. Adhaerent cnim singulis homini
bus, 8c omnes ostiatim domos occupant , ac sibi Geniorum nomen
Dtmmu. asiumunt. Sic enira Latino fermone dacmonas interpretantur.Hos
in fuis penetralibus consecrant , hos quasi terrestres deos veneran-
tur,& quasi depulfores malorum, quac ipsi faciuntc irrogant. Qui,
quoniam spiritus sunt tenues & incomprehensibiles , insinuant c
corporibus horainum , de occulte in visceribus operti valetudinem
vidant, motbos citant, somniis animos terrent, mentes furoribus
qaa
j' D je m o n u m- 63
qnatiant, ut homines his malis cogant ad eorum auxili decurrere.
Idcmll. I7-&UI - 29.
$ 12. Diaboli opra sic explicat Alcimus inlib. de Peccato
origiBali:
Std quod vivaces portcnditin abdita senfits-t
Quodquesutura vidtt, rcrumaue arcana refignat,
. *Angetkiftrvexssuperest natura vigoris.
Horrcndum diu ,figuifque notabilc mouHrum.
N<z quicquid toto dirum commusur orbe,
Iste docet , fcelerunique manm <tc te/a gttbernat.
$ 13. Caeterum, ne proUxiori scntentiarura catalogo.in expli-
candis dxuioaum conatibus cake variis monstrosifque , delicatulo
lectori nauseai<:onciteu),nec defuiste videar, quibus confirai atior
vcritricu\usikipUcia ejusinodi conditnenca apptit c amplecti-
tar, loca soiumraodo pracipua, ubi curopriinis orum esscntia, af-
ctus, poteatia, studioram perversitas, fraudulentar artes & inexpli-
cable rartar apud scriptores aariquosdeteguntut , cotmnonstrabo,
tu eorum quaelta lectione satiari queant, quibus fuerit lubitum. E-
runt autcm aHa> quam bujus tibiicap. 2 . recensenttjr.
''.f 14. Epiptianis Ub. 2. temo2.&libro J.tomol. Fausti-
nnslibto I. de Fide coarra Arrianas. Dionysiusde Divin, nomin.
cap. 4- Athanasius de Beatudine filii hominrs. Ambros. Epist.x. 8 O-
& 84. AugaflinusdeCivit. Dcilib.v. 9. vi VI. 22. ix-i 8.20.
x. 2 T.Qoefttonumveteris c novi Teftamcrm qnjcst. n . 27.9 8.
In Joan. tract. 49. \n Apocal. nomil. I O. Item 'Gents, x 1 . 1 6-
De eouens. Enxngeltft. 1 1. 3. Delprr. & an. cap. ! 7. 26. 28.
Fynrbolo ad Catechtun. If. 1. Cbromatiirs in cap. 5. Matth.
Tbcopfiilacttis m Matth. cap. 12. in Marci cap. I. in Joan.
cap. 1 o. in Luc. cap. 10. 13. 14. in eprr. ad Coloss. cap. 2.
Idem ad Philip, cap. 2. ad Theffafl: cap. 3. it:m super Abacuc
cap. 1.2. inNafaum. cap. 2 . Basrlius eprst. 4 1 . & in serm. de
exWtationc ad baprifinum. Greg, Nyfsenus orat. l. depaupe-
ribtrs arnandis. Lo serm. -6. in narivit. Dom. Theodoretus in
diast. tertio fropatibili, & in 1 i . cap. ad Corinth. cpist. 2 . Euche-
rt Vrb. 4. in librOT Rcgum: ttyrhiuTiibro. 5-. in 1 6. 1 8- capita
Lcvitici. Chrysostomushomil. 5 3. in 28. cap. Gnes, item de
Lazare: msecundum cap.ad Ephcs. Cyrillus in Lcvir. lib. 3. Sc
Jrb- 4- contra Julianum. Olympiodorus in Ecclesiasten capite. 4.
7. 9. CaTo
64 D s F n i n e i M I
7-9- Cafodorusincap. 3. Cantic. Philastrius in Catal.' hzreti-
comm. Maximus inhomiL hyemali- Matais heremita. Salonius
in Ecclesusten. Synesius lib. i . de Ptovidenria. Gregorius in
1 . cap. Job. lib. 2 . cap. 4. in 5 . cap. Job. lib. 6. cap 1 6: in I o.
cap. Job, lib. 9. cap. 2 5 : in 1 9. cap. Job. lib. 1 4. cap. I 8- in
30. cap. Job. lib. 20. cap. 22. in 37. cap. Job.lib. 21. cap. 17.
in 39. cap. Job- lib. 3 O. cap. 13. item lib. 31. cap. 17: &
in 40. cap. Job.lib. 32. cap. il.&lib. 33. cap. 8- Idem lib. 2.
in 3 . cap. I . Reg. Sc lib. 4. in cap. 1 o. ptimi Reg. Item lib. 5.
in I I . cap. I . Rg. L&, 5 . in 1 3 . cap. 1 . Reg. & lib. 5 in 14.
cap. 1 . Reg. item in Cantica Cant. in Ezchiel, lib. 1 . horail. 2.
3- 1 2 . item in Euangelia hom. ir. 14. 23. 27. 39: in Psal-
mos pcenitential. & libro. 2. indict. 10. epist. 22. lib. 4. in-
dict. 1 3. epist. 38. & lib. 2. Motal. in Job, cap. 26. 40. 41.
Rabanus in admonit. ad populum , quam Reghinatio chorepico-
po misit, clib. 3 . in Ecclesiasticum , cap. i.&lib. 5. cap- I. Sc
lib. 6. in eundem, cap. 3.9.11b. 8. ineundem,cap. 7. & lib. 9.
cap. 1 : lib. 4. desetm. propriet. cap. IO Haymo super 7. cap.
Osez: item super cap. 3. Cantici Cantic. Idem super 17. Psal.
Idiota cap. 2. contemplation, de morte. Angelomus in 4. cap.
lib. I- Reg. Remigius in Psal. 30. de duobusdiabolilaqueis.qui-
businfidiz fiunt fidelibus,nimirum tetrore & errore: &in Psal. 7 1
Smaragd. in Euang. Luc. cap. 8. in Joan- cap. 14: in epist. Pauli
ad Ephes. cap. 4. Radulphus lib. 6. in Levit. & lib. 2 o. cap. 2. in
eundem. Bernolib. de contemn. divinat. dzm. Anshelmusin Eu-
angel- enarrat. & in 1 1. cap. 2. ad Cormth. Rupertus lib. I. in
Joan. cap. I : lib. 6. in"eundem,cap. 6 item lib. 9.6c lib. I r. cap.
14. & lib- 1 2. cap. 16. in eundem: lib. 2. in Matth. cap.2._Ub.7.
cap. 8. 5c lib. 1 3. cap. 26. in eundem item lib. 5. in Apocalyps.
cap. 9: lib. 7. cap. i 2. &lib. 1 1. cap. 20. ineandem. item lib. 2.
in Zachar. cap. j . & lib. I . in Abacuc, cap. I . Hildegardis lib. 2.
visione 1 . 6. Bernardus serm. 1 7.C3 2. superCantic. serm. de di-
versis affect. animz. Petrus Blesensis epist. 49. Lombarduslib. 2.
- dist. 3. 8. Petrus Cluniacenfis lib. 1. de Miraculis , cap. 14. 17.
c lib. 3. epistol. 24. Barth. Anglicus. lib. 2. de proprietatib.
MkMm- rer- caP- 2 O.
tnmmii ij. Miraculorum veto , machinationum , & apparitionum
Mtfim. diaboli quis finis unquam , & velut ex profeflo alius , quatn erroris
furorisve
I D JE M N U M. 65
furorifve manifefte impii, blafphemi , Sc in Deum contumelioli> aut
fceleris alicujus confitmafio prseceptiovc , aut approbatio vel por-
icio? .
$ 1 6. Huncaiuem,Laantio teile, conftjtuithomini Deus ad- i,,
verlarium, nequiifimum & fallaciffimum fupiritum, cum quo in hac * ^4'
rcneftrivita fineullafecuritatisrequie dimicatet. Nam ut victoria hmZlZ
conftare fine cettamine non potcft : fic nec virtus quidem ipfa fine **"/-
hoftc. Ita quoniam virtutem dedit homini.ftatuit ei econtrario ini-
micum , ne virtus torpens naturam foam perderet. Noluit enim
Deus bominemad immortalemillam beatitudinein delicato itinerc
psrvenirc.
I 7. Sic & Theophilaus: Quia certamen eft vita noftra , no- inMtrc.
luitDeus extra hanc vitam dzemones elTe.ut certantes nobifcum nos c*tat
probatiotes monftrarent. Nam fi non efent adverfarii , eque co-
ronjE eflent,uti fubjicitin Luc. cap. 8. Similiter & de divina
tion, dxmoa. concern. Neque diabolum removit principatu
mundibujus : quia adhuc opus eft opera ejus ad exercicia certami-
num & vioriarum beatorum. Si enim daetnonibus auferatur liber
tas aibittii,nullus ultra ppugnabit athletas Chrifti -Nullo enim op-
pugnante, nec certamen aliquod etit: & fublato cettamine, nullum
eric premium, nulla victoria.
Nomina diaboli , ipfiusfludium prodentia> quibm

mncupaturin Sacris Uteris.
CAP. XXI.
Str a vero nomina apte ipfius fludium & fabricam prodentia.fot"
tirar diabolus turn alibi, tum maxime in facrofancb Scriptura-"
qua hie recenfere lubet,ut,praeter nomenclaturas fupra recitaras "
piofms,quibus Deum mentiebatur Satan,ejufque fibi honorem aiTii"
mebat.denominationibus nunc hi*, qualis eftaftcdu & opere, co-
gnofcatur plenius. Ipfa fiquidem nominum diverfitas,diverfaillius
vitia commonflrat , cui nomina mille , mille nocendi artes, ne quis
praeter ordinem, novum hic dmoniacorum nominum catalogum .
ccmtcxi arbirrttur. 7<>.
' 2. Elephasubiin Jobo deferibitur, Behemorh vocatur.id efl
bru , ut Grxcis frquente! iipa. Et quidem plurali numero , dfi- firmmn-
gnatur ejus valutas. Sub allegoria vero elephantis , Satanx poten- *n?'
1 tia do-
66 D i P t si ti o i n \
tia docerar. Bcbemoth (respondetis Dominus turbine, ipfi Jobo
inquit ) num comedat ritu bovis : hoc est, paleas igne comburen-
das. Eccevirtus ejus existit in lumbis ejus , & robur illius "m urn-
bilico venttis fui. llecebrb enitn vcacrcac volnptatis , quar circa
lumbos &umbilkumprxcipuesentitur, frquenter irapugnat.Ossa
ejus velut fistulae aeris, fie cartilago ejns quasi laminas ferri. Ad du-
ritiem diaboli ifta referunmr , quoniam tnalicia ,quam femel am-
plexus cst.nequitdiraoveri , acre eferro obduratior. Quemarbu-
Ts*l.. sta teguntumbrasua Hocilludeft, quod in Psal. legitur de im-
pio : Sedcc in insidiis in occultis , utrarerficiat pauperem, dum at-
trahit euin.
Lnmihtn. <$ 3. De Lcviathan idem fete aliis verbis prafdicatur , quod de
Behemorh: te vis natnra: daemoniaese exprirnitur, supra rnodum
potensatqne versuta : quxutique cunctahumana subverteret, nisi
divini arbitrii habenis coerceretor. Vide integrum Jobi caput 40.
& 41. Sonat autem Leviadun , fibitraditus, vel appositio : qui
verboDeifie rbus quibuscunqueaddir: Esajae27. Job. 3.
^m>i*M. $ 4* Asmodacus.spiritus vel deus carritatis , destroctor, di-
pator, aut delicti abundantia , vel peccatum abundans, sive ignem
mensurans: Tob. 3.
Mtmmsna. $ 5. Mammona , voce Syriaca, cupiditas pecunias autdivitia::
Matth. 6. His ille iinprudentium mentes iropJicat , ne Deo serviie
queant, cum mammonae ca:perint famulari.
SmMm. ^ Diabolus Graccis, calumniatot. Matth. 4. Joan. 8. Apo-
cal. I2.c alibi sopius.
$ 7. Daernonfie Daeraonium, fciens.callidus, c multarumre-
Dtmn' rum priras. Matth. 4. 7. 8. 9. 12. 1 y. 17. Marc. 16. Jac. 2.
VJ n fittt , scio. Plato quoque in Cratylo arbitrarur ex Hesiodi
sententia,da:mones quasi JUifNftM dici,hoc est, prudentes fiescien-
tes. Sic autem eos dici ob terrorem , vult Eufebius. Philo de mua-
do: yyhn yoe.u Mofcs apposiro nomme , quos ?j>nu Jkt(/tat
Graeci appellant.
ivtmm. <j g. Cacodrmon, perverse sciens. Quoscunque vetustas deo-
rum cultu venerata est, omnes &tu*ffir*r fuisse , auchor est Por-
phyrius. Dicitur & malus daeraon : fie daraion 0 uC*g'j7&-, id est
nocentissimus, in Symposio feptem sapientum.
s 9- Satan , Hebracis ^Dadversarius , qui obsistitatqueob-
turbat: Job. 1.2. Zachar. 3. item Satanas , Macth. 4. 12. 1 6.
Marc. 1.
I D . o w . 67
Marc i. 3.4. 8. Luc- 10. 1 1. 1 3. 2 2. Joan. 1 3. Apocal. 12.
/. in condone, Quod Deus non eft autor inalotura. Licet Mo*
fes Batcepba Syrus i OD ât qnd fyr's ^ Chaldaris figni ficat rece-
dere, deducar in lib. de Paradifo parte I cap. 2 8.
f to. Abaddon Hebraice , perditor , aut perdens : Grace -
TAW, . 9.
il. Deushujus feculi , fenfus inctedulorum exexcans: 2.
Cotintb. 4. LTti in Pialmo : Dii gentium dzmonia. fic & Ephef.6.
'jttitif&TKai Paulus vocat impos hos fpititus. Deus dicimr: ut,
Quorum deus venter eft: quemadmodum Auguftiuus annott adv.
Fauftm. XXI . 2. rAnenim fimpliciter deus eft, fedillisdcus cxiftit,
qai Cbrifto ilium anteponunt , ut ait Cyrillus. Et bec , ne duos cum
Maniebaus deos faciamus.
$ 12. Principaras, poteftates, mundi domini, rectores tenebra-
ram hujns fcculi.fpirituales aftutix in cleftibus, Paulo inferibufl-
13. Legio, quia multi funt: Mar. 5. Luc. 8.

$ 1 4. Princeps, cui poteftas eft aris,qui eft fpiritus nunc agens
in filiis contumacibus : pbef. 2 .
$15. Princeps hujusmundi: Joan. 8. 12. 14. 16. Habens
mortis iraperium : Heb. 2 . Qui feducit totum tertarum orbem : A-
po C. I 2 .
1 6. Rex fuper univerfos filios fuperbiae : Job. 4 1 .
$ 17. Celfitudo qua; tollitur adverfus cognitionem Dei: 2.
Corinth. 10.
$ 18. Adverfatiusnofterdiabolus,quiutleorugiensobambu-
lzc, quem devoret inquirens. 1 . Pet. 5 .
19 Homicida ab initio, qui in veritate non permanfit.men-
dax, Sc pater mend : Joan. 8. Autbor peccati : 1 . Joan. 3 .
$ 2 o. Spiritus, A. 1 6. Spiritus Dei , propter minifterium di-
cimrtanqaam Dei carnifex : fpiritus Dei malus , 1 . Reg. 1 6. Spi-
ritas nequam, malus, I . Reg. 1 6. Ad. 19. Peimus, Jud. 9. Spi
ritus mnndi, I. Cotintb. 2 . Spiritus ad vindiam cread, qui in fu-
roie no confirmaverunt tormenta fua:c in tempore confummatio-
nis efrundent virtutem : & furorem ejus, qui fecit illos.confundent,
1 cf. 3 9 . Spirirus,qui non confi tetut Cbriftum in carne venifle,
fpiritus Armchrifti : 1 . Joan. 4. Spiritus yCgvpti , & vertiginis,
quiiecit errare vEgyptum in omni opere fuo , ireut ctrat ebriusc
I 2 vom ens:
68 DiPiiirioiii. I
vomens: Esaja: 19. Spiritus fornicationis , Ocae 4. Spiritus Py-
thius, vel divinationis : Levit. 20. Act. 15. Spiritus mendax . 3-
R.eg. 2 2 . Spiritus immundus : Zach. t 3 . Matt. 10. 12. Marc: 3 .
9. Luc. 6. 9. 11. Act. J. Apocalyp. 16. Spiritus impostot:
I. Timoth. 4. Spiritus daemoniorum : Apoc. 16. Spiritus mutus
& siirdus : Marth. 9:12. Marc. 7. Spiritus ira: velfuroris, Job. 4.
Psalmo 17. Spiritus soporis : Esaja: 29. Spiritus timoris: 2. Ti
moth. 1.
21. Anglus nuncius c minister, Job. 4. 1. Cornth. 6.
Pvoman. 8. 2. Pet. 2. Epistol. Jud. Anglus Domini: Psal. 34.
Ita vult Hieronymus, 1 . Parai. 2 1 .Anglus veftiuncius satanae:2.
Corinrh. 12. Anglus crudelis: Proverb. 17. Anglus abysl:
Apoc. 9. Habens iram magnam : Apoc 12.
$ 22. Accusatorsanctorum fratrutn, Apocalyp- I 2. Loliorum
seminator, Mitth. 13. Mue. 4. Luc 8-Tent.uor, i fn^r,
Matth. 4. 13. 2 5. Luc 4. 8. Joan. 6. 8. 13. I Thes. 3. LTlror,
Psal. 8. Forcis, arraatus , atrium tenens. Matth. 12. Marc. 3.
tnc. I 1 . Hostis, Psal. 8- M ilus, Ephes. 6. I . Joh. 2 . Malus ille,
Marth. 13. Qupniam omnium scelerum princeps est & inventor,
per excellentiam vocatur Inimicus , Luc. 10. Invidus,
Sapient. 2. MetetrixBabylonica.bestia habens scptem capita, Sec-
Apoc. 1 3 . 14. 1 6. 1 7. 1 8" Abominatio desol adonis, Matth. 2 4.
Dan. 9.
<$ 23. Venator : illius astus, laqueus : timor nocturnus , sagit-
ta volans in die, pestis in tenebris grastans , exterminium meridia-
wum,Psal. 90.
<J 24. Volncres cceli , Matth. r 3. quia semen verbi Dei , quod
in duro solo & nullo compunctionis vomere proscisto cecidit, ra-
piunt protinus , &abfumunt. Aquila , Osca:cap. 8. Si exaltatus
fueris utaquila : Haymo. Aspis & basiliscusillis dicitur, quos pri
mo congrelTu superar. Aspis quippe morsu , basiliscus aspectu sta-
timperimit, Psal- 90. Lo, quia aperto marte nos invadit , ut d't-
laniet. Draco, quia occulte nobis insidiecur, viroso afflatu pr-
dens, Esajae 1 3. 34. Psal. 90. Apoc. 16. 20. Viro autemjusto
promittitur: Superaspidem&basiliscumambulabis, & conculca-
bis leonem &c draconem. Draco magnus, Apoc. 1 2 . propter in-
diarum multitudinera. Draco rufus, Job. 41. propter homici-
diura. Serpeas, scorpio : Gnes. 3 . Luc. 10. Meta enim venena
sont,
j D .% m N . 69
unt , quicquid diabolus fuadet. Unde tarnen fuos librt Salva-
tor , diccns: Eccededi vobispoteftatem calcandi fuper fetpentes
Se feorpiones. Serpens anticjuus, Apoc. 1 2 . propter occultas infi-
dias Se leduionis diuturnitarem. Serpens tortuofus, Efajse 27.
. 25. Ohlim, onocrotalus , ericius , ibis, corvus, ftrathio,
onocentarrrus, fatyrus , lamia, milvus , ululx vel ziim Hebraice,
Efaja: 13. 34. Perdix, malleus, thaniiiim: Hieronymus in epifto-
la ad Damafum.
$ 26. Locufta: firailes equis in prilium paratis , quia feroces
dzmones : Se fuper capita eamm tanquam coronx fimilcs auro,
quiafuperbi: facis eamm velut facis hominnm; & cap'tlli ficut
capilli mulierum , quia urrique fexui infidiartur : cdenres quafi
Ieonum , quia quos vicerint , perimunt: loricas ficuc loricas fr
reas habent, quia inmalitia obdutuerunt : aliis perftrepunt, quia
velociter omnia permeant: caudas feorpionum aculeatas gerunt,
quia nus eorum finis eft nocendi hominibus. Et habenr fuper fe
regem , angelum Abyfli, cuinomen Hebraice Abaddon , Apo-
caL 9.
$ 27. Eodcm modo & apud Ecclefiafticos feriptores varia
diabolo imponuntur nomina. Beftiara intelligibilem appillat dia-
bolum llychius , qua: caprthomincs cautelam c euftodiam fuam
negligentes : probatque teftimonio Petri, Adverfarius vefter , &c.
lib. 2. in 7. cap. Levit. Et libto 7. in cap. 26. Levit. Da?mones
funrbeftiar ex u.nili malicia , primum ficut latentes , deinde ut ve-
nenum importabile & morriferum hibentes. Beftia terras, Gre
gor, vi. i.iacap. 5. Job. Serpens Aflyrius ille draco , omnem
humanam libertrem fervicuti fua: fubjecit: Andr. Hierofolymi-
tanus. Coluber anriquus, Rabanas lib. 5. in Ecclefiiftic. cap. .
Pardus, Rabanas lib. 6. in Ecclefiaftic. cap. 9. Urfus , ob cnide-
Viutem, Gifelbertus in lib. Altercar, cap. 19. Lupus fpirirualis ini-
micus, Tbeophil. in Joan. cap. I O. Serpentem Luciferi, veneni
produtorem,ferocem belluam , leonem bumanis carnibus viven-
-tcm,acbafilifcuniappellatiinfctiptura,fcribit Eafeb deDeinonft.
Eaaag. lib 5 . Corvus, Beda ni. 8. A portara angel us , Rabanus de
Serm.propriet. I.J- In Ecclefiaftic. vi. 3. Fur, adulter, Beda
lib- 2. in Job. cap. 7. Lapis caliginis, idem lib. 2 . cap. I . Hypo~
erica Se fmulatus, idem 111. 3. LTmbra mortis, I . I 2 . Mors, Con-
ciliuffl Toletanum 1 2, cap. 11. Dcfertrices potentia: > Greg. Na-
L 3 zianze
70 Di P'ififiitti I
zianzenos. Sophista, maleficus , idem orat. l. de Reconcil. rno-
nach. Senex, stultusrex, Salonius in Ecclesiasten.Peccatum.Theo-
doretus incap. 7. ad Rom. Jumentumiis, quos luxuria inflam-
mat: avis iis, quos superbiaevehic: Greg. Moral. xiv.
Duhtii $ 28. Plerisquetamenhisce norainibus Satanac quque mem-
* bra nunwpati possem : velut Joannis sexto , Judas diabolus
mtg,. Cliristo nominatur. Sunt & ejus figurt imaginesque expreslar, Pha-
rao, Antiochus rex Babylonis.Assiir & omnes impii-
Nomtna damonumex aSHont varietate apud Ethnos:di-

Jlinfta quoque ex offci apud Latinos : Damonesfa-
miliarey Virunculi terrei & montant, SrbjU* al-
ha,atque quorundam gentilitiorum & fo'tko-
rum dtmomm nomenclature.
CAP. XXII.
1 v e r s e ad barepro actionis varietate frquenter Etbnici d-
DFmonio commutarunt nomina: ut quod variisforms autfpe-
ctris sab meridiem, quando inferis parentatur , calamitofis jubente
jimCT** Hecate obversatur, p*am nominant : quemadmodum Aristopha-
<u,u SuiM nis interpres docet. Nominis ratio est : quia uno incedat pede , uc
tn<ua,m Euftac;0 placet : vel(ut aliis) quia alterum pedemhabeat xneum.
Id genus terriculamenta dicuntur quoque Graecis Hecatxa,quod
Htctu.ab Hecate immittantur.
. f 2. mmk* etiam vocant,quodterroremincudatreprasenta.
tione vel imicatione. Erant & darmones quidam Dionysiaci, aspe
ri\u. ri&iuimites. Sunt quos ut*\*t nuncuparunt , quafi dicas ludifi-
catores. Qu.i veto daemon intervertere 5c elidere res bonas ac fa-
lutares , calamitates autem & incommoda tuni inferre , tum , si im-
penderent, maturare, atque in capita nostra cogre , & velut per
praecepsagere, omninoque ad scelera & flagitia propellere.indequc
in discrimina vita: adducere , vel insubitum prarcipitare exitium
putabatur, A/Tnr,^fa7<>r,iwAeej<*r,& Jktpora xnffm-rf
appellarunt antiqui. Qui ad vitae taedium & dispendium urgent d-
mp&t. mones, mfigu, astessores illis vocantur. Diabolicam virtutem,cu-
jusmodi fuerat in Simone mago,paredrum dici,annotavit Eusebius:
n***. & sic deinceps.
m. $ 3 . Ternistratores dicuntur etiam dxmoties.quod triplici cal'
le ad
I D JE M O N U M- Jt
le adanimarmn piopcrentinteritum : verbo nerope, cogitatione,&
t>pere.
$ 4. Exofficiisquoque da?mones distinxrc Latini. Utbi,qui
regionumadmuistrationipra^derecensentur , ante recitati Pena- tw.
tes dicantur : qui pacatius des positdent, Lares : aut,siquando ex- u">-
tetreant, domosque inciusionibus infestent, Larvac. Qui autem no- Urvt
bis singulis designatisunt , Genii mali. Item M.uies , quos Grseci $"> *</'
Heroas indigitarant: & iracundos occursantibusqne infestos fuile Mams-
Menandet signt. Hos Lmures Latini veteres appellare soient, umret.
Italis Folleti dkuntur , & Einpedusac. f
$ . Sunt & ex Larum & Larvantm familia.qui vulgo nostrati 1 *t-
dicuntur Terrei virunculi: jam,detectis nonnihil manifestis dauno-
num imposturis,inteqaentiores quam olim. Hotum duplex genus.
Sunt cnim aliqui mites : metito Laresfamiliaresniincupandi. Qni
indomibusconcubiaporilmumnocteversantur, atque rninistro-
rtim inunia peragere, audicui apparent , descendcrescilicet gradi-
bo5 , ostia aperire , struere ignem ,haurire aquain , cibum & qua>
cunque aliacuique domui consuera apparare , quum prorsus nihil
faciant. Horum pleriquererum quoquefaturaium ex occultis in-
diciis pratscii , ea, quse paulo post competimns perfici, antea admi-
nistrare audiuntur : ut etiam brevi adfore mercarores signis prar-
nuncient, qui merces vnales sint ablatuti.
$ 6. Id quod aliquoties in a^dibus parentum Theodori 6c
Agnetis ( quorum Deus pro ineffabili sua misericordia meminerit
inresurtcctionejustorum ) observavi puer ,admodnm tertitus, una
cum frattibus Arnoldo & Mattbia : ubi quum in tabulato ingens
fupuli astervaretur copia, si quando ventuti estent emptores, praece-
tiemi nocte per gradus dejici eo modo andiebancur acci , quo ve-
ritatemsubsequensostendebat dies. Omenidut faustum , plauu
semper excipiebatur. Quum enim de rbus suis statuunt mercato-
res,aliquo mercium causa profecturi, deiis antea loquuntur, ingre-
dique se carum nomine iter facentur. Qupd inrelligens diabolos,
sua bis, ad quos contendunt mercatores ante ostendit ludibria,
quam illi adveniant. Tempus siquidemsuppeditat locorumdistan-
tia. lta& prznovile & prsnunciare videtur damon , quae jam fie-
i cpta sunt.
7. Alii tetrici sunt , familiam quocunquemodo vel turban-
tes , vel exterrentes. Hosdxmones etiam in subterranearum , ut
Tho-
-}2 DhPrjestioiis I
Theologis placet , fubftantiarum numero hbitos , in quibufdam
verfaii fodinis , traditvir eruditiffimus , metallicarum return in-
1 Iii. de
animan: veftigator acenimas, Georgius Agrcola: truculenti autem &
futur- afpedu tertibiles , plerunque metallicis infefti atque inimici funt.
r?AMtitT- Talis fuit Annarbergiusille , qui operarios duodecim amplius flatu
t.m dmo, interfecit, in fpecu, qui Corona roiacea appellator eo nomine re-
li&us, quantumvis argento dives eilet. Flatuin vero emittebat, ex
riclu. Equi eniui fpecie habentis proceram collum , & truces ocu-
SneUrgM los, dicitur vifus. Ejufmodi etiam fuit Snebergius , nigro cucullo
dtmm. vcftitus , qui in fodina Georgiana operarium folo fublatum , in
fuperioriloco maximaeillius concavitatis quondam feracis argen-
ti collocavit , non fine corporis attritu. Quaeftuofam admodum
fodinam deferere apud Turcas cogebatur Judaeus dacmone me
tlico, homimbusfrequenrerm forma caprac aurea cornuageren-
tis apparente.
$ 8. Pfellus certe.cumfex genera daemonum definiat numero,
hoc cteris pejus eile dicit , quod ipfi amiui fit craffior materia.
Quidam philofophi hos & firmles daemones, qui nocentes funt, &
natura improbi, Dominant brutos, & rationis expirees. Atfedatos
cM<. illos Germanorum alii, ut etiam GtJeci , Cobalos voc.mt: quod
hominuinfuntimitatores. Nam quafi lanitia gedientes rident, &
multa videntur facer, interim nihil plane efficientes.
Vinmadi $ 9- vitunculos montanos nominant , ftaturara fignifican-
. tes , qua plerunque apparent : nempenani, tres dodranres longi.
Videntur aiitem efle ieneciones ,& veftiti more metallicorum : id
eft,vitteto indufio,& corio circum lumbos dependente induti. Hi
damnum nonfolent date- metallicis, fed in puteis Sc cuniculis ober-
rant:&, quum nihil agant.fe tarnen in omni labomm genere viden
tur exercere , quafi modo fodiant venas , modo id, quod effoiTum
eft, in vala infundant, modo machinam verfent rra&oriam. Quan-
quamvero iuterdumglareis operarios lacelunt,rariffime tarnen eos
lxdunt. Neclxdunt unquam , nil ptiusipfi cachinnoaut maledi-
o fucrint laceffiti.
$ IO. ltaque non admodum funt abfimiles dsmonibus, tum
his,qui raro hominibus apparent,quum quotidie partem laboris do-
mi petficiant, & curent jumenta: quibus quod noftri caufa benigne
faciant, gnrique hominum fint, aut faltem videnturefTe amici,
qutdi. nomen impofiictunt Getmaoi ( Gatelos fiquidem appellant) rum
TruUiis
l Dmohctm. 73
Tralls vocatis , quos fexu tara mulieris quam viri ementico , cum
apad alias nariones , ram maxime apud Sujonas in famulatu fuifle
rerunt.
$ il. Sed dasmones montani potilmum labotant in his fpecu- T>dm,K
bus , quibus metatlajamcffodiunrur ,velea effodipoiTe fpeseft. imm*ai-
Quocirca laboribus non deterrentur metallici: fed omen inde ca-
ptentes , alacriori funt animo, & vehementius laborant, eofque ex-
optant.
12. NanatTritheraiusdequodamda:mone,quifamiliariti-
te fmgularihominum ufus egetitin dicefi Hildefiana, potilmum
In cpcopi au! , ubi culinz minifteria obibac. Ipfius verba referam,
fides rei fit penes lectorem. His tempotibus fpiritus quidam mali-
gnus in dicefi Hildefsheimenfi multo tempore multis vifibiliter fj*ril
apparat in habitu ruftico,pileo caput opertus.unde & vulgo Pilea-
tum eum appellabant rurales, hoc eft, ein Hedeckin, lingua Saxo- H,i,c4-
- Irte fpiritus Hutgin multa mirabilia fecit, & deleclabatur eTe "1'
cum hominibus , loquens , interrogans & refpondens familiariter
omnibus, aliquando vifibiliter , aliquando invifibiliterapparens.
Neminem lacfit ,non priuslacfus : fed injuriarum feu irrifionumme-
mor , vicem irrogantibus fibi contumeliam impendit.
I 3 Cum Burcardus comes de Luca per comitem Herman-
numde WinfenburgfuilTetinterfedkus , & comitatus ipfe Wmfen-
burgenfis in direptionem videretur expofitus, praefatus fpiritus dor-
miemem in ledo fuo Bernhardum epifcopum Hildesheimenfem
accedens.eumexcitavit, dicens : Confurge , calve, exercitum
convoca, quia comitatus de Winfenburg , propter homicidium va
cuus Sc defolatus.tuo facile parebit imperio. Qui furgens , milites
fuos commonuit.comitacum invafit & obttnuit,quem Ecclefia; Hil-
desheimenfi de Imperatorisconfenfuinperpetuum conjunxit. Eun-
dem quoque pontificem non rogatus idem fpiritus faepe de multis
periculis avifare confuevit.
f 14. In curia ejufdem prarfulis frequens apparens, coquis mi-
niftme plerunque itis diligenter confuevit, crebrofque in culina
cum ipm mifeere fermones. Unde , cum jam ex confuerudine fa-
mifiaris faus , nemine timeretur , puerulus quidam in coquina
ferviens cum delpicere , fubfannare , & contumeliis afficere eeepit,
& quories poroiflet,immunditias coquins in eum effudit. Qui cum
faepe m agi/rrum coquina? rogaiIet,utpuerumabinjuriisfuis compe*
K, feeret,
74 De PiJEiiisiii I
fceret, minitatus fe tandem Injntias ulturura, Lrridetui ab eo dicen-
te : Tu fpiritus es,& puerum times? Cui dmonium refpondit:Quia
puerum mum ad petitionem meara emendare contemnis,ego quan
tum ilium timeain , poft dies paucos tibi oftendam. His dris, fpi
ritus abfceTit iratus. Non multo poft > cum die quodam poft vefpe-
ram pucr folus in coquina fatigatus. dormitet , venit fpiritus , & fuf-
focatum in frufta confcidit , ollacque impofitura ad ignem coquere
cpit. Quod magiftet coquina: cum percepiftet , fpiritui rnaledi-
cere cpit. Qui exacerbatus , aflaturam portero die pro ep'rfcopo
& curialibus ad ignem to verubuspofitara , comprefls defuperbu-
fonibus horrendis,veneno & fanguine eorundem afperfit. Rurfuf-
que contumeliis affccbs , per pontera in foveam de alto prac-
cipitavit. Supra muros civitatis c caftelli vigilias noturno tempo
re diligentiime petageos, omnes cuftades vigilare coegir.
$ l y . Vir quidam longe profeurus.cm uxoieni baberetim-
pudicam.qnafi per jocum dixit adfpimum Hutgin : Bone focie,tibi
commendouxotem meam, donec revertat! videcuftodias eam.
Cumque viro abfenie cum adulterio mulier pottionerafuaaa ponc-
ret , & amatares raultos fucceEve tentaret , ita fc lpiiitus ifte invi-
fibilirer medium fempcr interpofuit , ptojecliique in terrant de le-
ctulo viris, nullum, pet'venire vel ad tactum ipfius fcemina*, taceo de
commixtione illicita.petmifit. Sic mulier fiagulis nofkibns & fere
fingulis tota tempore horisnovos fempei introduxit ara atores.
Quos tarnen fpiritus , max ut earn contingere tntaflent , ptpcul in
terram projecit- Tandemrevertentimariito,& adhuc longea domo
exiftenti.fpiruus commiiTariusla;tusoccurrit,diceas: Gratos eft mi
hi valdc tuus adveatusquo librer tam inquieto labore, quem mi
hi impofuifti. Cuimatims: quis ergo tues? Ego fumnquit, Hutgin,
cui pridem abiturus,uxorera commififti tuend Ecce cuftodivi cam
tibi , licet cum mximo & continuo labore , ab adulterio falvam.
Sed oro te, ne mihi dcinceps cuftodiendam tradere velis-
Malo enim totius Saxonias pteos, quam unam ipam uxarcm cu-
ftodire taam , tantisme dolis cUcumveiire , tantis viis totque mo*
dis abuti fuo corpore tentavir.
$ 16. Innmera quoque alia tam feria quam ridicula fpiritus
ifte miracula fech, quae omnia nee facile feribi poflunt,ncc , fifcri-
berentur , multorum ctedulitatera invertirent Idiotam quendara
& iiuipUcem hominem cleiicum ad fynodum citatum, per annu-
lurn
I Dmonum. 7J
lum fanm ex foliis lauti , aliis quibufdam additis, aiqaanto tcm- Si ereden
poredoiiTmumieddidifl ferunt. Tandon pratfato epifcopo 4"H'
Bernharde pet enlutas Eeclefiafticas eliminaras , de provincia -
cedetc compulfus eft.
$ 17. Familir quoque referuntur datmones , privatorura
bominum fe nutum obfervare iimulantes. Tai confiliatio fretus
legimr Socrates, quera Deum appellavit Apulejus : de quopecu-
liaremhajus vide librum, 6c Serm. 26. & 27.MaximiTyriiphilo-
fophi Platonici. Unde hoc confequutus eft , ut nihil fuo juvante
Deo vita: finem veneno coalus fit facete. Quemadmodum
Scrtotius,qui cervam Diana:, ut praedicabat, numinc afflatam, con-
falrricembabuit, nallo des monira edous, domeflica fraude
periit. Eadem ratione Numam quoque Rom anoram regem, nym-
pham geriam coloiffe, confuluiiTeque, memoriae ptoditum eft.
$ 18. Pueri quoque incorrupti& violentet necati animam,ad-
juramenris in cftbiti bus fe evocatam afllftete fibi , & per cam o-
mne quod juberetfieti , jaabat Simon S amataras. Erat autem faci,*un,tmeni.
miliaris Uli diabolus: quem pueri animam efte pra:dicabat,ut divini- "*"in I
tatem fuam mentiretur cautius.
$ 19. Benedi&i lit. pontificis Romani tempote, in urbe
Moguntinenfi dzmonium quoddam , fub cujufdam lacrifici pallio,
dum aquam lufttalem fpatgetet, quafi familire eiTet, latitans, illum
aceufabat , quod ea noe cum procuratoris filia concubuiffet: ut
Sigcbcrtus atque Vincentius tradunt. "
$ 20. Huic numero accenfendidaemo ns, qui hominibus ple-
rifque peculiaribus tanquam familiares, motituri alicujus notas vel
gemitu velftrepiravelpulfarione inclaudenda clavistheca futuri
cadaveris.ive etiam in commonftrando pullato funeris adhuc igno-
ti,fubfeqnutori rara en comitacu,fub ipia mendie vel alias oftentanr.
2 I Ludibria infuper quxdam diaboli d noftrar aetatis cre-
pundia, ante dorinam Euangelii, fuperftirionum tenebris minus
evolutam repurgatamque^nGermanix noftrsc locis plurimis obfer-
vabantur, familiaria adeo.uc publies Lemurum( Albas mulieres.c
Sibyllas albas vernculo fermone appellabamus) chorea: boc vel *.
I/o loce celebrara: narrarentur. Eratque boc laiuarum genus ap-
prime infefram puerperis, 6c infantibus lactentibus , cunis adhuc in-
fazrenhbus.
- 2 2. Quod etfi olim etat frequcntifimum.cum S atanar praefti-
K. 2 gis
jb DePrstioiis I
giis nimiura tribueretur.Cbriftoq; ejus fupplantatori ac noftro patro
no nico ignavius adhrrent animi.diabolo ludente,ridente,variif-
que artibus.quibus ad fe imperitam multitudinem illexerat.impiutn
cultam ftabiliente:tamen poftpurioremferventioremqueEuangelii
prsdicattonem mentibushominmnmfonautem.id ufque adeo eva-
nuiiTe, eft quod Deo gratias agamus fuuimas, utne leviaquidem e-
jusveftigia videanrnrreliqua. Hoc dsmoniorum genus intellexif-
fe apparet Hieronymum, ad Paulam fuper obitu Blefills in epiftola
ftc fcribentem : Qlid caufs eft , ut fspe bimuli & trimuli , ac ubera
aterna laclantes, dxmonio corrutnpantur ?
Dirnau, $23. Deumum nuncupitum cacodsmonem venerarur rer
emporii Indis celeberrimiCalechut, connliisilUfa&am Deo po-
teftatera judicatidi otbis terrarum , Sc tribuendi unicuique pro be-
nefacYis videlicet Sc malefaftis raercedem meritarn. Ejus iinagi-
Hvt- nem , ut monftrum horrendura ingens , fedenrem capite rcdimito
1*1. V. X. diademate, Romanorum pontificum modo, fcribir Ludo vicus Ro
manus parricius regem habere in facello fuo. Hoc autem illiacce-
dit,quod diadema ipfius ternis infiguitur cornibus. Deum vere ma
. ximum Tamerani appellant incols.
<$ 24. Agnanvocatumdsraoncm nunc haci nunc alia forma
videte Americos, ab eoque multum infeftari ,traditfrater Andreas
Thevet Angoulefmevinobfervationibusfuisin America cap. } $.
(S 25. Grigri dium dsmonium apud eofdemin Canada Sc

Guineas maxime vero in corum fylvis confpicitui-
26. Habent etiam fiios dsmonioruui facerdotes aut vates,
Pages vel Cbaroibes vocaros. Horum aliquis , poftquam dies no-
vem ab uxoribus abftinuit , in novo quodam ruguriolo , imporratis
advidum , ut regio fert, neceflariis , mundo le&Da virginean-
norum duodecim ftrato, totus decumbit folus., femoto po
Hfvi*-
4lra. pulo , invocans dsmonem quem Hovioulfira nuncupant , per
hors Sc amplius fpacium , adhibitis fuis ceremoniis. Facta dein-
de inVocatione , dsmon rndern accedit , infpirans qus fcire defi-
derabat vates. Exauditur etiam aliquoties advenientis ftrepirus&
rugi tus ab aftante populo, qui tum acclamt : Prscaraur , utvera
proferas,& denuncies prophets noftro intus operienti. Paulo poft
rebus intus peraftis prodit vates , dsmone intellecb longe ex*
plie
"cat.
$, 2 7, No-
I D je N . 77
. 27. Nomina adhxc ridicula admodura > frequenter fibi vihVA. 4.
danc daeraones rogati. Sic cum in obfeffis noinen alter alteriol*^11,
baudita pridein Hauimona: coram paftore inquireret , unus pluma-
fafcetn , vel plumifafcera fe nuncupari , alter planipedis fibi no- pw/y-
mcneTctertius rofearn arborera fe appellari refpoudit. Ita qui fee- "" fUni'
leftus & vaferas in ICentorpio cnobio tragcedias turn movebat, /,' 2?iv
Elfx faraniaris, Hornuar fe vocari dixit.
$ 2 8- Daemones fididi Sc poctici, ut Matuta, Oceanus, Galla- 4*ZZ':
cia, Phorcis.Satumus, Opis, Jupit;r,Juno, raemorantur Platone pttm.
in Tima:o, Marco in libro De univerltace.
$ 29. Commenticiorum horarn & tutilium nominum , quo
rum nullus eft finis , enarrationi diutius immorari taedet. Orandus
fedulo&ardenrer Deus per filium , utnoftros nimos , nativum
fuum templum, ab illius maligni confpurcatioue & fordibus expia- * ,"'
te, clcmemerque confervare dignetur.
DiinStio ddmonumfecundum Theologos & philofiphos.

Item bonorum & malorum d&monum differentia. 4
CAP- XXI II.
SUNTeriamexTheoIogorumfchoIa, qui malos dsraones in
novemdiftribuuntgradus , velutiipilsnovem aagelorum ordi-
nibus adverfantes. Quorum primi, ,hoc eft.falfi dii di- ^>%
cuntur, qui aflurapto divina: majeftatis nomine , pro diis coli vo-
lunt , facrifieiifque Sc adoratione honoraii : ficut Satan ille
Matth. 4. Mate 1. Luc. 4. Hos fupralatius recenfui. Secundo
babentur loco fpiritus mendaciomm. Cujufmodi fuit ille , qui i g,,^
cgrclis eft fpiritus mendax in ore prophetarum Ach ib. Hoc dae-
moniorum genus fefe oraculis immifeet , & Py thiorura vatum divi-
nationibus ac prardiionibus homines ludificat. Tertio ordine
cenfenrar iniquitatis vafa , qui fpiritus funt inventores malorum,
omniumque artium pravarum. Qualis apud Plaronem Theutus il
le daemon , qui lu dos & aleam doeuit. Vafa furoris , Efajae I 3 .
Vakirx, Jereniia* 50. Vafamortis , David Pfal. 7. Quarto loco,
Bltorcfcelemm. Quinto praeftigiatores , quimiraculaimitantur, EccUf. 19,
Sc Magis infamibus maleficifque ipferviunt , atque ita populum fe-
tfueunt. Sextat clafl afignantur areae poteftates, fe tonitruis,Vf*
fulminibus Sc tulguiibusiaifcentcs,corrumpentes , peftilen-
Kj as
8o DePrxstiotis \
$ 8. Si igitur post timorem horrore concepto succcerit gau-
diura , & adpeum fiducia , atque ineffabilis charitas , auxiliutn
prasto este mernineritis , quod animac securitas, praefentis divinse
iiiajestatisindiciuni fit. Sic namque & patriarcha Abraham Deura
videns, gavisus est : & Joannes praesentiam Maria: sentiens , quar
iu sacri ventiis bospitio univerfitatis gestaret parentem , exultavit
prae gaudio in utero matris. Sin vero injectus timor daraverit , ho-
slis est, qui appaiet, quinon modo reficere nequit, quemadmoduin
Gabriel paventem virginem securam este jubet. Sed & pavorem
duplicat , Sc ufque ad profundam impietatis foveam , ut nimirum
ipfi genua fleant , mortales impellit. Proinde misera gentilitas
edicti divini ignara, falso daemones deos opinata est.
<$ 9. Subjungam& banc distinctionem.quod angeli nos ament
^ Jf. ac tueantur, diabolus vero &nos& Deumodtt^ Gaudencillidc
tfu.t*. nostrobono : dequo contristantur da:mones. Caventilli ,nc of-
fendamur : hi offendunt; ut in Apocalypfi. in Tobiae filo, & Jobo
M. j. apparet. Nuncii item angeli inter Deum & homines,precesqueof-
fetunt : diabolus autem hominum accusator.
$ 10. Ca:terum,qui angelotum atque dacmonum distincta no-
inina officia, loca teropora penitius curiosiusque intelligete
volet, ea in RabiSimonis Templorum voluminerequirat, ac in
ejufdem libro Luminum , & in uactatu de Magnitudine staturae,
in tractatu item Templorum Rabi Ismaelis , tum etiam in omnibus
ferc commentariis libti Formationis, Sec.
ûoddiabolui non omna, r nihifne Dei consenfupotest:

r quare Deui iit multa permitttt, coritutu Umitibm.
CAP. XXIV.
uanqjjam Deum oranipotentem & misericordem , suo
Q< consilio, & nostromerito, utdarmonsualudibria & tyranni-
demin cujuscunque ordiuis homines exerceat,quandoquepermit-
tere , ex praecedentibus fit palam : non taraen indulget ei , conni-
vetque ad omnia : nec infinitam, nullisve astrictam limitibus licen-
4Tv!
hhui ma*''" îsa concedit_ : .alioqui
1 uno momento diabolo enecti interire-
iihanfii- mus omnes : led meras coustituit, quoufque illius actiones tolera-
tHmttr. revelit( intereatamen nos clementislme alarum suarum umbra-
culocomplexoscustodit, rovet & patrocinatur ) quibus tara au
gustes
I D . . Il -. ,
# . - , ftir* Di
guttc fatanatn coercuit, utcirraejus aiien/um , ne in keftias qui-
dem aliquid po/fit , multo minus in nomines. Exemplum habes 23toT%
Jtartbzi 8- ubiporcosingredinequivit ,nifi fingulari Christi *fS*m.
petmifllonc.
$ 2. NecunquamilliDeus in homincs vel tantillum conec- .
dit, nifiutvelprobentur , fi bonifiant: velcaftigentur puniantut- *
que, fi peccatotes , przfixis terminis , ultra quos ferri non finitur. Tumm-
Ut infideles, ait Clemens, fidelibus, & pli difeernantur ab impiis, ~*"ifl-
petmiifiim eft maligno mi his attibus , quibus fingulorum erga ve- y*'
rum patentem piobentur afFectus. Sic Deut. cap. i 3. permiiTz 7.
centationis explican caufa : Si furrexerit in medio tui propheta,
aut qui fomninm fe vidie dicat , Se ptzdixerit fignum aut porten- T,mf,r,. t.
tum, Sc evenerit, quod loquutus eft, Sc dixerit tibi , eamus , equa- *|[rf'
nu r que eos alenos quos ignoras , & ferviemus eis : non audies ?>>.
verba Propheta: illius , autfomniatotis : quia tentt vos Dominus ^.
*, - .... . ' tutaud.
D e s , u t palam hat, an dihgatis cum, an non. . d*
d 3. PulchraGregorii eft fentendas Satanz volunta femperini-
qua eft.fed nunquam poteftas injufta : quia femetipfo voluntatem gii.
babet,fed Domino poteftatem. Quodenimipfefacere.iniqueap- M,ral-
petit, hoc Deus fieri non nifijuftepermittit. Formidari ergo non
debet Satan , qui nihil nifi permifius valet. Similiter, fete idem in
19. ca. Job. li. 1 4. cap. 1 8. & li. 2. Moral, in Job, cap. 1 6. &
in2 3. ca. Job. 16. ca. iS&c U140. cap. Job, lib. 32. cap. 1 1.
& dialog, lib. 3. Item Caftanus aTerit , poteftatem nocendi non
elle pofuarn in arbitrio dzmonum , Collt. 7. cap. 2 I, Terminum
vero hune ftatutum elle, author Clemens exiftit,utnifi quis priusfe-
cerit dzmonum voluntatem , dzmones in eo nonhabeantpotefta-
tern- vin-
$ 4. Permittit Deas ,ut przigiis miracula quzdam Mofis, ad
miniculo diaboli imitentur magi iEgyptii , virgafqae in dracones 2. f.
videaanu venere, fiumina fanguine tingete , ranas ex fluminibus e- ** ' 7'
vocare. Atcyniphesex terrae pulvere producios , vel mufeas do-
mus /Egyp to ruin folas infeftantes, vel fcedahominum Se pecorum
ulcera, aut reliqua Mofis opera imitatione mentiri , minime conce
d tut, ut folo Deo ea proncifei cogerentur fateri. <w. t. .
$ 5- Annuebatur facanx,ut regem Babyloniorum Nebucadne- IO-"*
zar in furotem actum, & ab hominum ufu in iolitudinem propul-
, forma, mifste defdata , durilTime affligeret Se exagitaret to-
L tum
$z Db'Pr.*stoii I
tura septcnnium : nc autcm animt vim faceret, probibebatur. Inte-
rca ncc penitus illum rcjicit Deus, nec pnis obrutum dcserit : sed
cxacto septennio liberatum furiis,regno restituit. Itidem illi Deas
7*.i. aTensit, utinfottunas & corpus Jobi saeviret : ne tamen animam
illius lsdcret , mandato cavit. Concedit ut septem viros Sarac vir-
ginis vita privaret daemon, propter estrenem in illam affctum, cu
TtbU. jus i^li erant indigni matrimonio. Atin castum juvenem Tobiam,
zeb. . nihil illi licuit. Quum Josue princeps saccrdotum(per quem Jsus
significatur) coram Dei angelo consisteret, permistum est satan ad
.<fY dextram stare, ut ei adversaretur. Christuin ad ba:c tentare permic-
u*, ii. titur, sed usque ad aras. Petrum expetivit satanas, ur cribraret sicut
tritcum: nec illi conceflm est.
$ 6. Nec ullo modo admittendum sentio.vel leviflmum quioV
dam illam poste, cui ex sactosanctis literis vcl probar monetae libris
exemplum vel a&rym non attestentur : quum hnc maxime veters
& noviTestamenri monumenta , propbetarum coiicio , Christlad-
vcntus spectent> ut diabolos , ejus artes , conatus & potemia inno-
tescant , nervus illius infringatur , opra dislolvantur , regnumque
pestum eat.
$ 7* Quapropter si quid prarter omnem fidem ad diaboli po-
tentiam relatum audiamr,non confestim conrugiendum est ad illud
imperitorum axioma , diabolum videliect Deo permittente haec c
i . illa indiserimmatim poste. Considerandum siquidem , quis ea in
^kiTfn- re majestatis divins rerum primordiis fuerit ordo fie modus , num
misitftien- hune contraveniat, quod accidifle narratur , quum nihil promiscue
'rUnd^mf1' alU c'tra ordinem condiderit universi ordinis causa , imo ipsusot-
do. Unicuique cnimreisuam estentiam , formam , proprietatem,
vires & munus indidit , ut quodeunque conditum vel agere vel
HttHt non agere debeat queatque ex insito Naturas ( quar nihil aliud est
n*u. quam ordiuariaDei potestas,cunctis rbus pro sua cuique conditio-
ne indita) motu, fie extra hanc inditam principio potentiam , nihil
idipsumpofl7r:nequealindbuic, quam quodea ratione potest,
Deo conceditur: alioqul sibi ipsi Deus adversaretar.quodab co est
perquam alienum.
<J 8 . Hujusmodi ordinis c onstantiam jacts primom universita-
tis fundamentis animadvertimas in spiritibus , qaomodo nimirum
angeli puriores in locis 8c ministeriis cleftibus versarentur, Deum <
glorificantcs, fie qmeillis maxime usuisimt, quiipsis puritatis fin-
cerita
I D m m o k v M. , .83
critarisquerfi*A>iproximOTessunt vel esse poflnt, tum &alii*
annanciantes administrantesque,quemadmodum hujus libri cap. I .
plenius explicui : iua & dimoncs illis puritate,ob arbitrii captivi-
tatem & sine synceritatis primo inditac depravationem , inferieres,
spiritusque crassiotes inferiora fortin loca , puta arera & eo dc-
milorem regionem, in iis vagantur, Dei nutum observantes , cujus
suntministrivelinprobandhvelcastigandis velpuniendis ex Dei
v ol u ntate ho minibus , nec aliter. Hac ratione, quicquid agic , ut
Dei minister operatur.
$ 9. Cxterum quando eosdem saisis persiiasionibus. ad cujus.
cunque mali perpetracionem excitare conatur , 00a ut Dei spiritus
vel minister agit , sed uti depravatus fui arbitrii spiritus , quo uz
corruptionis confortes efficere studet-, quos ex indiciis externis in
hoc vel iUud vitium pronos, induci facilius posse colligic Ut ita<-
que spiritus est impunis 8c tenebricosus : ita lefoisimilibus adjungit
ininuatque. Taie ex abstrusa Deiordinarione&permifloneopus
cstdiaboli. Ncc ariud unquam mundi creatione ipfum poruisie,
exsacris fiibliis & historiis veris intelligetur.
$ 10. Eodemmodo&dehominisinsitaprimituspotentasen-
tio - Ut autem clarius intelligatur.exemplo qaid velim, ostendam.
Si divina majestate mihi permttatur,utperara cum avibus vo-
1 cm , aut per terre viscera cum lumbricis scrpam , vel in aquis cum
piscibus degam : id certe nequirem , quia Dei ordinem ab origine
constitutum, & insitam mihi Deo naturalem potenriam contrave-
niret, quum mehominem de limo terra;, & ex ofibus, nervis, Uga-
mends, carne,veriis,arteriis,sanguine de fpiritu compaginatum crea-
rit, bujusque compositionis virtute in terra degerem,eamquc exco-
lerem, & quicquid hanc fpectaret, sedulo curarem , ex eaque vive-
tem:spiritu veto divinitus indito.ccelestia mihi cure & studio essent.
$ 11. Ita ab initio volucribus leVioribus , ut in are volent al-
tius, manda tu m : focco autem terrestri faburratis , interram dimis-
sius inclinent, Aquarum bofpitium piscibus commhTum. Arbori-
bus&plantis terra: superficies praefixa est. Lumbricis & vermibus
cam aluus perulcandi facta est poteftas.
Non vero Ht eelerespaseatitmr in <ethtre eervi, <
tAtfrta destituant tmiot in littorepjsces r
Svepererratis amborum finibm exm,
Attt tAr,irimParthuf bibatâittGermama'igr'tm.
L 2 $ 12. Non
$4 De P^BiTiotis I
$ 12. Non minus spixitibus suae potentia: leges & limices prac-
fcripti, ultra quos ne latum quidem pilumferri queunt , etiamsf
Deus conniverct , cunctaque permittctet. Nihil autem permittit,
quodinsuoordinefierinequit. Hic Dei omnipotentia: nihil de-
rogatur,sed darmonis impotcnria ostendirar. Ex omnipotentia por-
to divina non qutcquid concludendura. Iu scholis dcunt, possc
ad este nonvalere consequutionem. Deus non agit contra verbunr
suutu & seipsura. Probanduraestet, hoc vel ipsura Deum velle.
13. Ita sancti Patres etiam de omnipotentia loquuntur. Ter-
tullianus dicit contra Praxeam: Plane nihilDeo difficile sensi.quid-
vis de Deo confirraare poterimus, quasi fecerit , quia facere po-
tuerit. Non autem , quia omnia potest facere r ideo credendum est
illumfeciiTe : sed an fecerit , inquirendum , &c D. Ambrosius fcri-
bit ad Chromatium Epist. vi. 37. Quid crgo ei imposlbile? non
quod virtuti arduum , sed quod natura: ejus conrrariuin: Impost-
bile , inqutt , est ei mentiri. Iraposlbile illud , non insirmitatis est,
sed virtuth Sc majestatis : quiaveritas nonrecipitmendaciurn, nec
Dei virtus levitatis crrorem. D. Hieronymus ad Eustochiura De
custodia virginitatis , inquit : Audcntcr loquar, quum omnia poflc
Deus, suscitare viginem nonpotest post rainam. Augustinuj De
civ.Deiv. 10. Deus dicituromnipotensfaciendo quod vult,non,
ciendo quod non vult. Item : Potestas Dei non minuitur,cum di-
citut mori fallique non poste. Mox: Popterea quardam non potest,
quia omnipotens est, &c. Theodorctus quoque dicit , nonindefi-
niteptonunciandum este, Deo omnia este postbilia. Nam qui hoc
abfolutedixit, omnia cquaE-bonasunt, flequa: contraria, simul;
dixit.
$ 14. Non oportet Dei potentiara este errorura latibulum.
Diabolus sibi multa aflmit, qua; non potest. Creare ne mufeam:
quidem hic potest ( hoc siquidem- solius Dei munus est', qui cujas-
cunque verae eiTentiae unicus sons est& origo ) nec id officii ulla
sibi tribuere potest creatura,sit vel angelus vel homo. Concubitumi
item exercere, eoque generate nequit dacmon. Dfunt enim ei or-
gana & materia, illis animalibus solum ab initio mandata, qua: car-
nem, fanguinem , spiritum & ofla, quibus carent d*mones, hab ent*
Vides quantam hic ruinam facit falsistlina illa cunctipotenciaedia-
bolicae perfuasio.
& 1 5 . lmo me asteritur , Ulum nihil omtiino poste extta inc-
tUOt
I D m N . 8J
tamei terur origine vim , quaeipfius cflentiasconfonaeft, & ci
naruralis dicitur. Ex hujus potentia quicquid opetati poteft, Deo
annucnte , concedendura ei eft : verum in eo exfequendo faepius
ctiam freno cocrcetur, ut, quod velit & , effitiat. Ad vin- ""' "
diam quidem E>ei rainift'er eft , exfequutor juftitix ejus & tortor,
in genere, quod naturali virtute valet, neque amplius.
$ 16. Eadem ratione citra negotium convulferis,vulgarem d
Lamiatum viribus obje&ionem. Has nimirum rerum mitacula hu
manas vires fuperantia , diaboli adminiculo praeftare. Imo nechx
extra connatam naturae humanae vittutera quiequam valent, etiarnli
millies cooperetur darmonium. Atpotius ob iexum & xtatemex
corporis inidonei conftitutione frgida, hmida, craFa &c trpida,
tenuis fubftandaedaemoniacae opus impediunt,ut, fi ilk harum Coo
perationen! tequitat,in fui operis exfequutione turbetur inhibearirr
que. Multa liquidem huic ut fpiiitui funt natura: dutu poflbi-
'ul vd .-al, quae ob humana: eiTntiae crafttiem & tarditater,
noftra: natura: metas longe lateque vincant.
17. Si reluteris, urgeafque ex fpirituum communionc mita
cula edi : Cquemadmodum le piis clarifque hominum fpiritibus
adjungunt angeli boni , tenues & puri rut coram preces in clefti-
bus apud Dcum exfequantur ;eodem modo daemones , utcralto-
res fpiritus impuris malevolifque hominum fpiritibus fe conjungere,
uc corum vota & voluntatemperficiant : refpondeo : Ut quidera
haecquadantenuspermitto, non tarnen fequitut inde , naturalem
hominis potentiam ira augeri, utamplius vel aliter extra infitam ab-
initio vim. quid valeat : at folum fpiritu viriofo fpiritus Sc volun
tas depravatur, ut, quod naturae impetu queat, male & perverfe ve-
li t & exequatur : nec propterea quocunque plagarum & afflicHo-
num genere quoflibct ex illius ptecibus affici pofte conceden-
dum.
. 1 8. Qupd autem hujufmodi homines maleferiati defide-
unt, hoc praeftigiis vel ineorundem phantafia vel in aere exhibet
ptiftigiatof , ur decipiantur , qui ex naturae corruptela fundi affi-
ciuntut fympathia. Sic utriufque fieri poteft voluntas, quatenus na
turae otdo permittit. Nec Deus fumme bonus Scjuftus aliter con-
ccdit, quam ut ptavoram fit communio turn in voto tum in atu ; at
limitare , nepto arbitrio laedere queant. Bonorum vero libera eft
& voluntas & aitio, qui ruhil volunc, nifi in fummo bono > hoc eft
Deo
6 DbPrsstisiis i
De, quiinfinitus est, nec ullis circumscribitur limitibus.
$ 19. Proinde, non quidvis coacedere justifimum Deum
aslerendum est; sed easolum , qux naturalis ordo divinitus confti-
tutus postulat : In cujus notionem fi ex otdinatis rerum ptincipiis
& ratione pervcnite nequiveris , in vetitatis Ubros mentis oculos
convette, lucidoque radio contemplare , quid hactcnus diabolo
conceflum sit, Iniis enim velutintersiflunospeculo, totius harmo-
nia:&divinaEordinationisidcam,evidentifiuiecernis. Ad quam
mnikty* quadam facile referri poterie , qaicqaid in hujufmodi me
ditatione tibiremoram objieit.
j^mx diabolosunt imfojfihtlia : ubimulta maleficia tlli

haknusalso Attribut* recenjintuu
cap. xxv.
o r r o quemadmodum mirificas Satanat vires actionesque prac-
stigiosas confelus sum : ita quoque machinetur, fabricetur, ar-
chitectetur, moliatur, formet, rformes, fingat , mutet quadrata ro-
tundis , artem quameunque jactet , oculos praestringat : plurima
iniftfLi. tamen illi d(i(tn atqne impofibilia proponam, constanter negans,
illumaut illius angelos vel minimum corpus poste cteare , sive res
ex nihilo condere, aut vere pro uo nutu transinutare , aut iis aliara
induere formam , virtutem , vel proprictatem. Nequit corpus in
salis perram rvera immutarequod uxori Loth conrigit. Nec po-
*. 1. tuitvirgas in dracones vere convert re , nec quam in sanguinem,
I0.7' " nec gignere ranas , nec cyniphes vel pediculos ex puWere produ-
vtdt ut. x. cere, nec mare sejungerc, ut nudis transiretur pedibus , nec aquam
jbx\d. 14. amaram reddere simpliciter dulcem , neque eam ictu petra elicc-
n.17, re , quae cuncta Moes praestitit. Non item res exiguas reddit am
phores, quod in seminibus & quibuscunque creatis Deo quotidie
4 H^j. 4. videmus. Oleum quoque in vasis viduae vacuis auxit Heli-
aeus: &panibus quinque hordeaceis piscibusque duobus rot ho-
jtM.t. minum millia cibavit Christus , relictis duodecira fragmentorum
cophinis. Nec sua virtute potest aquam in vinum transformarc,
elephantiacos mundate, caecis visum, surdis auditum , claudis gres-
sus flrmitatem restituere, aut ullum morbum vere sanare , vel stri
les fminas feecundas reddere. Nequit eriam diabolus cam fuis
membris , alicui vitam dare, autextinctosad vitam revocare- aut
corum
/ D * M O N U Ks' 7
eotum animas in manu Deiexistentes > & in Domino obdormien- s*pi*nt. j,
tes, sua quiete turbare : vel institutum divinitus natura: cursum un&-+
impedire ( quemadmodum Josue Araorrbaeos expugnantc , &po-
ftea Ezechia convalescente , ac Domino J e s u in cruce penden- f*J*
te, rvera factum legimus ) destruere aut mutare. %Ums~U
$ 2. Necquoque penitus destructa ledintegrare potest:non ?4j<a>.
coclo deducerelunam : nec quae adhuc in herba sunt, aut satas alio
traducere mestes : non honestos bonosque homines diligere , non
improbos odiste : non introspicere ac intgre pernoscere sensus & ^'vP <<*
cogitatabominum contra Platoncm in Epinomide: non duras, a- ^^'ff'"
speras & acutas materies, pet solidas corporis partes illasc , aut per <uSmatm.
sfrictiores meatus magnitudini materierara certa proportione aut
dimensions secundum naturaclegem neutiquam rtspondenres , in
ipsa corporaunvnittere : non ad ullum malum ( in quod nocte diu-
que ipsa totus malus, malignaqne voluntate quoscunque pefimos
mortales vincens/ponre propendet.nec vitiata natura aliter potest)
ullius hominis imperio vel arte , vel ex fdere compelli : non se in
hominum corpora pro sua voluntate , aut ad alicujus malitiose &
maleferiatx anus arbirrium imprecationemve insinuare , necejus-
demedicto corporibus egtedi : nondenique prarvidett prins, .
quomodo fata mundi , imperiorum ant privatarum rerurn dispensa-
turus sit Deus , quam illa voce divina promulganrur declarantnr-
que.
$3. In Decretis legitur: Quisquis crdit poste fieri alquam 1farttlS,
creaturam, aut in uiclius deteriusve immutari, aut in aliam speciem <j i *f>s-
vel similitudinem transformari , quam ab ipso omnium Creatore, "l>'
p.igano & infideli deterior est. Omnibus itaque publice annun-
ciandum est, quod qui talia crdit, &hissimilia, fidem perdidit:
& qui rectam fidem non habet , hic non est ejus , scd illhas in quem
crdit, id est diaboli- Nam de Domino nostro scriptum est: Omnia ^84" h
per ipsum sacta sunt.
$ 4. Scribit Psellus Platonicus 8c Christianus , dxmonia sarpe
hominibus divitias polliceri, itemgloriam, victoriam , amorem,
cumtamentradere ex se non postnt: quippe quaenullum impe-
rium habeant. Sed visu tandem quzdam inaniasuis cultoribus as*
feruut, varia prorsus & instablia , quae taraen impii divina essespe-
ctacula putant. Hincmulta , quxtanquam vere gesta, hactenus
diabolo de illias mancipiis ataibutasunt, ut fraudulenta aut prxfi-
giosa,
88 DePr/estigiis I
giosa, vel non eo,c[uo apparuere, modo rvera existentia, collaba-
sccre oportet: quemadmodum luculentis porro demonstrauoni-
b u s, tu si as in sequentibus docebitur libris.
Dutbofam ignorare hominum cogitationes,fententi
patmm ojlendtur,
cap. xxv r.
Q u u m mire controversum hactenus apud eximiae eriam pra-
dentiae viros fuerir, num sensus hominum noscat diabolus , li-
cet hic sacrosanctae Scripturae teslimonia satis superque meam stabi-
liant sententiam, ubi Deus solus ^pAo>rm, cordis cognitorfic in-
spector agnoscitur , Act. cap. I. I 5. & Sapientiz cap. . scrurans
corda c rens, Apoc. cap. 2. tamen ,utpraefractioribusnknis in sa-
tanicarum virium prarrogativam inclinanubus sadssiat , corollarii
vice, patrum quorundamscriptahuc facientia adjicere volui, ut&
hujus stationis przfdia in posterum dfrant adversarii.
Z . August. de Ecclesiast. dogmac cap. 8 1 Internas anima?
uZ,iib^. cogitationes diabolum non videre, certi umusrsed motibus eas
d> sermo, Corporis ab llo & affectionum indiciis colligi,experimento didici-
mus- Scrta autem cordis solus ille novit, adqnem diciturrTu
solus nosti corda filiorum hominum.
$ 3. Anshelmus in caput 6. Matth. Darmones non poiTunt co
gitationes intelligere,nisi aliquibus signis indicantur. Ibidem in 1 5 .
cap. Suntarguendi bac sen.tentia, qui cogitationes diabolo Lm-
mirti putant,& non ex propria voluntate nasci. Diabolus est adju-
tor, & inccntor malarum cogitationum potest efle,non author: quia
necinteriora,nisiperquosdamhabitus& gestus exteriores , novit.
Verbi gratia,f pulchram mulierem vos crebro inspicere viderit, cot
amors jaculo vulneratum intclligit.
0 4. Haymo super Euangel. feriae 4. postOculi: Diabolus non est
author malitiarum,sedsncentorpotius.Incentorenim potest efle,non
author Non enim potest interiora cordis nostri rimari.sed ex gestibus
intelligere quid cogitemus. Joannes CassianusCollat.7.cap. I 5.
Nulli dubium est, quin polntfpirirus immundi cogitationum no-
strarum attingere qualitates , sed indiciis eas senfibilibus sorinsccus
colligentes, id est,aut exnostris dispoitionibus aut verbis & studiis,
in qux propenfus conspexerint nos inclinati. Cacterum illas,quae
necdura de internis anima: prodierunt,adire omninonon poflunt.
D E
WD E MAC I S*
I N F A M I B U S, .
LIBER SECUNDUS.
DE
ûibm notninhus magi infantes fr veneficiy in veteri
Testamnto figitificentitr.
CAP. I.
xs a squ K m mou interclam quzstioae , vcl difpnta-
tione institutade Lamiaram actionibas,sacr max objt-
ciantut Scripturx tesliraonia,in quibus magi vel rrmlefi-
ti.sive incarna toris aut venefici , vel etiam prxstigiato-
tis i ut alii intetpretantor, nomen legitur , eoque denotati nuncnpa-
tas vulgo Lamias vel sagas,mox indistinctius aTerarur:comperio ta-
men,prodigiosos hos hommes cum fuis attibus,prstigih,illicitiscpjc
divinationibus ,varie Rabinis 6c Hebrxis interpretibus exponi,di-
versis etiam nominibus reddi i nostrisLatinis: necHebraimio exacte
vcl Latinae tranflationi consonare Grstcam. Manifestum id erit , fi
onctexramHebraku cum quacunqnevcrsionenon oscitantet con
tuleris , Rabinorumque & intctpretum judicia attendus observave-
ts omnibus hislocis,ubicunqueullaborumportentorum fitmen-
tio:velut Exod. cap. 7. 8. 9. 22. Lvit 19.20. Deut. 1$.
Hierem. 27. Daniel. 2.4. Reg. 21.2. Parai. 33. & rebquis;
Ob ejumodi diversitatem intctpretum, & difldia , prardictis in lo-
cis virum undequaque doctissimum , & linguarum peritiTmum D.
A s d r e a m Masium consului,qui voce* Hebraicas.rem magi-
cam spectantes , atque hic usutpatas numero scptem , his cxplicuit
verbis.
$ 2. Primam, vdclicet Ô Chasaph, video constantes in vul-
garibus Latinis Bibliis ita tedditam , quasi id maleficium significet,
<juo dzmone dementati homines , pet malas arres pecudibus , se-
getibus , imo etiam ipsis hominibus nocent , aut saltem nocere sc
cxist ima n t : quibu s f.iciuor ibus malefici vocantur, qu os lex M o sis,
M vita
t)9 D E I N M A G I S II
vita sublatos vjluit, Exodi z 2. hoc decreto fTrtfi flfitiOD
hoc est, Malesicam non patieris vivere. Noraen enira fllfiD-Me-
^'h4jr" chaflepha, quo lex hic utitur, tpD Chasaph deflectitur : positum -
viit&ftft que est in Fminino gnre , ut ajunt interprtes : non quod viros
"r'nU unPunes lex eu~e veut > fed <luia soxus ob genuinam simplicitat
Xrnt. darmonis insidiis frquentius patet. Quare Graeca tralatio, quam
Septuaginta senioribus astcribimus,decretum illud liberius reddidit
jtfifhi* P*pa meAinn : hoc est , Veneficos ( ut Maculino gnre f-
*Ant. mininum comprehendam ) non retinebitis in vita.
faNiMt" 0 Animadvctto autcm prardictura vocabulum JUO Cha-
rw.fwm- saph,& qui ab ipso deducuntur : vixusquam in praedicta tralatio-
"""""- ne Graeca aliter exponi , quamut veneficium significent : hoc est,
r;..'f ;;j bnce Grxcis vocabulis, ftftuuB ,e*?uM*o<> 9*ft**w i cs- quxnujus
i.i. ^ sunpinfle'xionis. Nam cvulgo etiam creduntur illi , quosvoca-
*"''<,?$ mus raaleficos , nefarias suas artes non sine medicatis quibusdam
<;{. rbus exercere atque efficere: ut taceamauthores tumGrxcos, tum
patugtxU Latinos.
fil^b f 4* Abenezraaurem apud Hebraeos magni nomirtisscriptor,
pi^J- dicitvocem *Ô Chasaph proprie ad prxstigias spectare : hoc est,
it tvf*- eas delusiones, quibus res aliter atquese habent , nostris oculis ex-
Xaf' hibentur. Quod ut ipi concedamus, tametsi mihi fane non videa-
tur facile ex sacra Scriptura id evinci poT; : tamen Danielis secun
do capite, ubi legimus , Nabugodonozerem inter alios fomnri fui
interprtes adhibuiTe etiam D'IBOD Mechaflephim : si prxstigia-
tores vertas, non video , quid illi ad explicatidum somnium adfer-
re sua arte potuistent, qui tota fallax & delusoria est.
J. Qwe ejus lociinterpres , LeviGerfonis filius, furnmus
in illa gente philosophus, ait , Mechasiephim elfe eos , qui artem
profitentur astrorum, genios clo deducendi, atque in characteres
quofdam certis horis siderumque cursibus fabrefactos concinna-
tofque pelliciendi, & illectos in eorum hominum, quos velint, aut
commodam autincommodum incitandi, vel adquxvis etiam alia
officia adigendi , veluti ad prxfagia significationesque rerum abdi-
tarum. Malachix cap. 3. vers. 5. mechaflephim & memaphim , id
est , malefici & adulteri, conjunguntur.
$ 6. Ego vero, si meumjudicium etiam requitis , putarim illud
vocabulum late patre, atque ad quamvis magicam attem spectare:
& in. hac'sexitentia video etiam elle vulgus Hebrxorum. Video
tamerv
11 Infamibvs. 9t
tarnen Syros illa voce im pro 7*ySt, hoc eft, rem divinam facer,
: ft cris operari,item precarifuppliciter& magno ftudio. Er quia
Syri c illo theniate uruntur, probabile eft-, olim Hebraros quoque
illos priftinos fic ufurpaiTe. Saepe enim fit , ut vocabulum aliquod
in vkina confervatum lingua inveniatur , quod fua periit. Sicut
Ligures hodie lotum arborem aut frudtura fabam Graccarn vocant.
Latini autem, quid fit faba Graeca, nunc ignorant. .
7. Secunda vox erat QDp Kafam.ea videtur, etiam Hcbtaeis
authoiibus , peculiariter ad futurarum rerum prarfagia pertinere.
Quare & in Gtaecis Bibliis ubique , quod fciam , fignificatione ver-
#4*&*4 quod vacinari fignificat, redditur: veluti Deut. 18.
Jerern. 27. Sc alibi. In Latinis vero Bibliis ( loquor autem fem- '&*J'V,~
per de vulgari tralatione ) interdura vertitur ariolandi,interdum di-
vinandi verbo : ut in iis locis , quosjam citavi. Eft autem etiam
ubi in bonam partem acipitur, pro eo qui fubtilioris ingenii fui per- *
fiecacitate futura pracvidere aut conjicere poteft, Sc quod fato
opns eft, perfpicere. Sic enim utitut Jefaias cap. 3. verf. 2. cum
inter alios , qui rempublicam confervare apud Hierofolymitanos
poflent, iftos eriam enumerat.
8. Tertia ply Onen, in Latinis Bibliist'aliquando obfervare 0,
fomna, ut Deut, 1 8. Sc 2. Paralip. 3 3 . aliquando augurari , ut
Jer. 27. interdum etiam divinare , ut Miches 5. vertitur. In
Grxcis vero,nonnunquam davi(\cu, id eft, augurari , ut Jer. 2 7.
p\ejunqueetiamSf8t>jai,ofacula edere , Micheae 5. Veteres iîptiy-
Hebratotum dicuntid verbum ad eos proprie pertinete, qui tem- ylX:
ponan momentafuperfliciofe obfervant, atque alia faufta rebus ge-
rencis, alia infaufta prsefcribunt.
j 9. Quarta BTIJ Nabas, Deut. 1 8. 8c 2. Paralip. 3 3. Lati-
ne vertitur, obfervare auguria: Graecevero, urea, quarproxime
pratceifir, bimifteu, vox eft in Bibliis frequens. Hebra dicunt , ad
eas conjeturas accommodari proprie, quibus rerum pra:fentium
faratarumqueftatum nimis curiofa &fane delira religione conji-
cimus ex fortuito quopiam cventu : velut ex dextro aut finiftro
avium volatu*autanimalis cujufpiam occurfu , velmembri nutu,
tuiiruve autlapfu, fternutationeitem.fingultu, cantu , cribri mo
tu : Sc quae font alias hujus generis mille fupetftitiones apud mulier- **.
cutas in vaniffimo ufu. . .
f 10. Quinta *ian Habar , Latine incantatc , Gratce \wt
M 2 tradu-
f2 D b M a o- 1 $ IT
tsaducirur. Utuntur Hebrari ca , quando arcana quaedam verba
Magis muslantur, quibus cfficacia incise mira putatur. Qtule Lllud
eft Virgilii nostru
Frigidia in pratis cantano rnmfitur anvms.
<f r r . Et ego vidi, qui verbis altrent feras.telique jactum ex
pectate cogrent: & quifdum illud fie domesticum animal, quod
Rattum diciraus , simulatsoue conspexistent , quovis loco quasi
attonimm aut stupidum subsistere , nec selocomovere compelle-
tent { sive id visu-solo, sive incantatione effcerint ) donec non ex
infidiis, sed protensa manu apprehensum strangulareat. Quin fie
David-ejascemodimiraculafietiper incantationes, satis videtur de
asoide surda significare, cujus mentionem ficitPsar. 57. aurjuxta
'Hebraicos codices, 58. Quolocoutiturverboito"ariHabar:
c fihmletiam vetbo trrf>Lahas,quodidm significat.
&hM' $ 1-2 Sexta vox 3tofrOb, plerunquc redditut in Latina tran-
flationc Python , aut Pytkonicus spiritus ; ut Dent. 18. Esa. 19.
I . Reg. 2 8. c 4. Reg. 2 3 . ac alibi crebro. Interdum etiatn , secV
ut mibi videtur, minus proptie , magus : ut 2 . Parai. 3 3 . In Grx-
caautemferescmperts'ei|w8'.- nisiquod4. Reg. 2 r. fie 2 3.
interpretemr Skmh , cnescioan usquam alibi. Significat veto
vox Ob, Hebrxisutremautlagenara : unde fie eos damionas
quiobscuris vocibui , ex semotioribus corporis bumani parti bus,
velati ex axillis , autteeanarum pudendis responsabant , quafi ex
utreautlagunaila, 3Ôb,antpluraltna'meto Oboth, ea gens
'rvyrei vocavir. Gncci veto apposita voce appeHarunt>'>Ww, aut
uviu. lyytelruf, eo quodex ventrirra&borainum profarentur. Qiiam vo-
5,,. cem Grxcam imitati Latinorum quidam, non inepte ventriloquos
r*rt.z. dixere. *
$ *3- Accommodantur acem illa vocabpla proprie ad ipsos
ipalas spiritus : interdira tame^ ctiam ad ipfos ooaimes , qui Uios -
pacraaoii. Ejus generis dxmoma.ni nobilkavi oltm apud Athe-
nienses quendam Earyclctnattgum, utauthor est Aristophane in
vuum. 1. Vcspis .- ubiait, se supposiciis fuis coradiis multuin- commodi
#/.i4. attnbsse Reipub. Atbenienura,quas , Euryclisimitatusoraculum
fie morein , in aliorum potacum ventres ingranus , clam rcitandas
curant- AbilloEurycle^ utdoctissijnacommeatariaGrxcaosten-
dunt) vatesejus generis posteadictisunt JSftn&fli , 6r tôrapuSu-
v*letiam ifl^GWP*eliam qooque cujus ia Actis Apostolorurn
cap* 1 6*
N. F A M I V S. .
cap- 1 6. fit mentio,venttiloaaamfuiTe, author eft D, Auguftinusin vnuii*-
libro,quemds doctrina Chtiftiana compofuit.Sed de hoc fatis. f*
$ 14. Pofttemavox Hebraa. erat lidoni, quam ab H-
bfato verbo y*Tada, quod fcire atque cognofcere fignifitat, de- b*
ductam pato. Qrunquam nonignorem., quas migas Hebraei adfe-
rant de animali quodam terrigeuo, humana forma , cui no.neti Ja-
duafingunt, Srcujtu oiTe varicmentut ii , quilidoniim vocentut.
Eft enim ilia gens nimis quam ftulta,in ejufmodi anilibus deliriis Sc
fiogendisfic ctedendis. Vocabulum lidoni v^ttitut Latine aliquo-
ties Divinus.ut Deuter. 1 8. Levit. 20. &fortae alibi : non nun-
quam ctiam ariolus.uc Levit. I 9. item 4. Reg.2 3. Efaia? 19. Gr
e veto intcrdum muiU ut 2 . Paral i 3 . Levit 1 9 & 2 o. Intet-
dtim autc;n j*rn,quod illi,quam dixi, etymologiae appofitiffimum
eft, ut I- Rig. 28.4-R.eg. 2 t. C2 3. Eft autem ubivertitur ,
wiir^qui terra clamitet: ut Efaia; 8- & 1 9.Qnpd an ad ora-
culum tena redditum fpefet,an veto ademanes fepul chtis excien__
dos,quale I. Reg. 2 8. narratur fatum,non fatis fcio.
15. Equidem putarim> vocabulum hoc lidoni, qmnedarmo"
num vaticinantium atque refponCi dantium genus completi : it--
lofque ab omnium cognitione , quam prefiteptur, fic efle ap-
pelUtos. earn vero , quae banc proxime antecedit , dico '',
cettam fpeciem, ex venmbusfcilicet, aut axillis, auc aliis fe-
crctioiibus hamani corporis partibus obfeura voce profantiuin fi-
gnificare Cujus teivel id argumentum efTe poteft.quod inunivcr-
fis BibUis has dus poftriores voces, vix altera fine altera fcripta? uf-
quam habeantur. Certe ultima hate lidoni, nufquam omnino, ni-
ii raox poftillampenultimam. Atque ita fiec, ut illatura feptem vor
cum, quas commemoravimus t priores quiuque ad hominum fuper-
ftitiofas vanirates , aut veneficia etiam , quibus vel resabditas co-
gnofecre, vel miracula efficerefepoftepntant > videantut fpeftare:
auae vero poftrems, ad ipfa malorum dxmonum , aut damioniaco-
corum hominum (ut fic dicam) otacula.
16-. Hicpraecipuaillahorummonftrommvox non eratprae-
tctmittenda , nimirum Hartummira. Si eos dici ait Rabbi Levi,
qui rumrali modo mkabiliafaeint,aut facer cenfenturab his.qui ^
coram dexteritatem minus diligentt obfervant. Aben Efta intet-
prct.i tut , quifecreta qualitatum return & natutae cognofcunt. At
tales noa fuiffc, tes ipu docet , quum natuiali potentia illi produci
l/L 1, efte.Hs,
94 DbMagis II
effectus.qualesExod^. & oUeguntur,nequivistent. Enimverofic
fui stentmagi naturalium retum periti , Deo grati , nihilin ejus con-
tumeliam prarfract raolientes. At Hartummim in Exodo , potius
niagi fuere infmes : qui , ut diaboli mancipia , nihil non prarstigiis
damaoniacis conati sunt , impiorum oculis rerum simulachra obji-
cientes , uc Mosi & Aaroni legatis Dei , fides derogaretur : qua ra*-
' tione ptxstigiatores dicendi potius estent.
$17. Est autem aliarum nationum vocabulum.ab Hebrsa lin-
gua alienura & p^regrinum , usurpatum tamenab Hebraris, velut
Gnes. 4 1 . vers. 8. & 2 4. item Exod. 7. v. 1 3 . & 2 4. & cap. 8 -
vers. 7. & 1 8- & cap. 9. vers. 1 1 . Adhxc Daniel, I . vers. 20.
denique Daniel. 2. vers. 2. D. Hieronymus in Gn. vertitCon-
jectores:in Exodo, Maleficos. Et fane Exod.7.vers. 1 3. qui primo
vocantur Hachamim, id est sapientes, & Mechastephim.hoc est rna-
lefici.ut quidam volunt, mox dicunturilliipfi Harrummim Meze-
raim, hoc est, incanatores ^gyptii : unde colligi potest, quales sint
Hartummim- IdemmDanieleinterpretaturHariolos. Rab.Isaaci
Nataris fententia est, hoc nomine vocatos este ab Hebrans quosvis,
qui intergentes singularem profitebantur fapientiara ", pnsertira ,
quum ea ad supetstitionem pertneret.
. 18- Nostris adhxc Germanisuno eodemque nomine Zau-
iu'tf^r'1 berernuncupatur magus, ex profestbillusor,& frquenter erudi-
Lma Je- tus. Saga vel Lamia ob mentis imbecillitatera & corruptam phan-
tftm^n- tasiam diabolo delusa , & venenum studio usurpans veneficus.
m m Hinc evenit , ut quando sagarum fit mentio.vel veneficorum,mox
lud,Zn*' Pharaonis praestigia tores , longe sagarum Scveneficorum actioni-
rr. bus alins opponant, acquivoco Germanico falfi.
$19. Proinde omnes scriptores Germanicos , quotquot me
hactenus in ea lingua lgiste contigit,graviterin hocarguraenti g
nre impegiste, etiamfi speciosos librorum foribus pracfixerint titu-
los, atque sacrac Scripruraf testimonia produxiste videantur , palam
testari minime pudet : maxime, quod in acreturbando morbisque
conciliandis nimium eos Lamiis tribuere , gladiumquc slrictum 8e
fasces inflammandos crudelisllmis carnificibus sine judicio , discre-
tione, vel ulla comraiserationis riota imprudentiis subministrare
videara,
j 20. In ea opinionuravarietate , ne tenebras offundat nomi-
num confufio,ad hocnostrum institutum variis decausis libuit.Ma-
gum in-
II Infam-ibus. 95 ^
gum inratDem Lamia & venefica sejungere : ut clatius , exulcera-
tissuno hoc nostro seculo , & in hoc negotio , adhuc- tain indocto,
res innotescant(cuiusui voces servire oportet)& hi internoscantur,
de quibus mihi sermo est :ataue palam videatur, ubi ab aliorutn ma
ie inolitaopinione , rationis & sacrosanctae Scriptura: bafi innixiis
fitiniffimc , non temere dissentiara. Iicet his hominibus , ac eoruro
artibus, quxdam esse communia non diffitear. ,!
<$>utd magca infamis^ ymt* & OuyyU-
c a p u T. II.
Ma g 1 taque infamisnomen generalius erit , nec tam augu- .
stis constrictum cancellisrLamiarutn veroc veneficarum ap- /w,,
pellatio strictioribus circurnscribetur limitibus. Magu enim nuncu-
po,quida:monevelabatiis,autlibris voluntarie edoctus, prar- JE!^
scriptaautbarbarorumignotorum aut cognitotum verborum for- rmm in-
mula recitata , submurraurara , applicatave , vel characteribus qui- f^*
buscunque aut exorcisons, dirisque cxecrationibus aut ceremoniis, *pdmii
solennibus ritibus , aut rbus p!erisque adjunctis , pro su o arbitrio,
dsemonium in praestigiosum , fallax , vel alioqui ludicrum ministe- Ethiopie*
tium, illicite evocare conatur, utascititia sese vel conspicua osten- "J^J"
dat imagine, vel aliter prodat, ad quacsitaque vel voec vel susurro /j*,!'
respondeat, vel picturis,vel notisrvel quocunque alio modo:vel qui v
aliud opus.fimili ratioiie prter naturae legem,perficere nititur. Sub /J^f
hoc etiamnomineillos omnes coraprehendo,qui ab Hebr<eis,Gra-
cis 8c Latinis hic variis dicti nominibus, superstitiose modoque ve-
tito sutura pradicunt.
<f 2 . Magomm artem omnem ac potentiam aspitationibus dae-
monnm constare, perhibet Lactantius : quibus invocati, vifus ho- ori&tmr.
inum praestigiis obcaecantibus fallunt,ut non videant ea,qu sunt, 1 '' ' J"
&c videre se arbitrentur ea, quaenon sunt. ScClementis & fratrum ctmAt.n
oculos efscinarat Simon magus, ut panis Faustiniani vultui facis "^'"S-
videretur irapressa Simonis:Petrum vero deludere poterat minime.
Hoc vere incantare.fascinare, essascinare dicitur : jsanoHrGracis, ic*nurr
'vxif.HV vel etiam .6<c*Wr>>, (quanquam dux ha; voces minus gene- Fa^'"'
raies existant) quadictione Paulus usos est: CT iniensati Galatae, Yrcrtn.''
r/t /'/ C)t; quis vos incantavit, & oculis veluti praestigio impo- fima-
suir, utnoncrederetis veriuti? De oculis delusis Paulum intelle- >
xill, testantursequentia^ 4' S"
}. Est
>6 ' H M A G I -8 II
tsmJW- 3. Eft autem plane praeftigii genus, ut id, quod fit, non vi-
Smm. jeas . tum qUOCi non eftj te videre putes : ita vifus intuentium pra-
F.,fcintm. ftringitur. Fafcinum id , fafcinationem , incantationem , malefr-
*ium vel carmen appelles licet: Magiam voce Perfica, magicen,
ftm"'"' magiam infamem , magkam artem , immundorum fpiritnum com
ix*^, merciis inaufpicatamzGrseceWyi^&gseeiJti.ciuaridicasexcan-
>7<. tatricem : vel celebtiori voce ,pnJtler, incantatioriibus & carmini-
bus nefaria: curiofitatis arte compofitis concinnatarn , quam hone-
tttl- ftie vocabulo etiam tupyia* vocare audent , licet quodam dif-
cerniculo : quai illius cultores , ut attibus illicitis deditos , putent
^'''* damnandos: hujus veropatronos.laudabiles. quamvis utrique fint
ituTbi. ritibus daemonum fallacious obftrii fub angelorum nominibus.
$ 4- Quandoquidem Porphyrius quandam quafi purgatio-
nem animx per tbeurgiam , cunanter tarnen & pudibunda quo.
dammodo difputatione promittit : reditum autem ad Deum hac
arte praeftari cuiquam , inficiatur omnino. Quibufdam vero con-
jA&' fecrationibus theurgicis,, quas nAtmt nuncupant , idoneam fieri
atque aptam fufceptionem fpirituum & angelorum ad videndos
<leos ( velcertms , meo quidem judicio , dsemones colludentes)
arbitratur. Hanc & Auguftinus rejicib
$ 5 . At /' efle boni ad bonum aliquod , dzmonis advo-
cationem , Graeci quidam fuco illito vlunt: cuiufmodi fuerant
ffr*rm. Tyanei Apollonii vaticima. 1*> autem mortuos excitare: un-
de etiam &* i*r j ear, id eft luibus , deducunt , qui ad fepulchra
di nouaflueverunt, atque noxios dsurones in fubfidium per-
îibentm movere &c excire credebantur: & ob id ilia afpergine luftralis aqur
txcMmm, Sc ta:damm igne expiabantur , nedarnoneseavelobfiderent, vel
' 9' laederent- Hanc artem omnium placita legum exterminant exc-
+ H?g xi. cranturque. Hinc inter facrilega Manaflls regis flagitia, quibus
.1. Deura jrritavit, connuraeratur, quod fuerit maleficus , magiam ex-
crcuerit , & Pythonem confuluerit.
CMagi* origOt & qui primi tjW cultores : infuper

Magici libripatriiuifalfi infcripti.
A P. III.
tfim. T Tu jus artis origincm ab angelis prxvaricatoribus dedotit
jTlapud dementem Petrus lib. 4. Recog. teferens , cos do
cuifle
II I N F i s. 97
caille bomines ,<]uoddaemonesartibu$ qulbufdam obedire morta- 1.
libus, boc cft magicls invocationibus cogipoiTent: ac velut ex E*/ci,
fornace quad am & officina malicia; , totum uiundum , fubrracto
pictatis lumine , impietatis fiimo repleVerint. Ita introduum di
luvium. Cham vero fuperflitis Noe filius, cuidam ex filiis fois, ff*"^,
quiMeiraim appellabatur ( quo vEgyptiomra & Babyloniorum
& Periarum ducitur genus ) male -comperram magicae attis tradi-
ditdifciplinam. ,
z, Hunc gentes , quae tunc tant , Zoroaurem appellave-
xxxDX : admirt ptimum magicae artis autborem , cujus nomine
cciam Vibti fuper bac plurimi babentur. Hicdamaone, quemim
portunmsfatigabat, ignefuccenfus concrematur. Hujus cinetes, . ,
tanquammlminciius reliquias, colligentes hi, quierant primo
decepti, deferuntad Peifas, ut ab eis tanquam divinus clo Iap-
fus ignis, perpetuis confervaretur excubiis , atque utcleftis Deus
colcretur- Plura ibidem: & quomodo hinc templa lot conftm-
a , imagines erecta:, myftetia, ceremonia: facrificia inlituta,
ut licentuspeccarint homines, idola videre-, audire>
necinaliquomovctifcientes. tmfiu
$ 3. Sic Plinius, quoque in Perfide Zoroailre ( qui Perfa '< ..1.
Oromafi filius erat, quemaliquifiliomNohae Cbam putant ) or-
tam magiam commmort : fufius ejus originem , quando c qui- ûs ,
bus cperit, c celebrata fuerit, enarrans. Juftinusin fu Epitome owi.k.
banc Zotoaftrem, qui magicam reperit artem, & de eadem centum * ' '' I+*
miYlia vetfuum ab Hermippo commentariis illuflrata compoiuit, ... ^
Barianoram regem fmlTefcribit, qui (teile Eufebio de Tempo-
ribus , c in x. de Pratp. Euang. ) plus 800. fere annis ante tem-
ora Trojana fait, quoetiamtempote Abraham fle Ninus , quicum x. \. "f.
ella geTr, vixerunt , cum ageretut annus ab orbe condito . '
L x x x v. Moriens Aflyriis prxdixit , fi cieres fuos confervarent, $.
ipforam regnumnonperituram. Prjeceptorem in hac vanirate ba-
buir Agonaccn , quem aliquot annorum millibus ante Ttojanum
bellum fuiTe cclebrem, quidam fentiunt ex Cofmographica fuppu-
rations , qua Trojam annis 40 2 o. port mundi creationem captam
umerant.
v" 4- Methodius fcribit.anno 340. Tared furrexiffevirostnalx '/.-
arris inventores, iniquos c omni nequitia plenos , ex huis Cain, nhu.
er Jobeth c Tbolufcol filios Lamech, qui carcusfuit, quorum do-
N minatu
9 ff D E M A G I s ti
zamehu minatu diabous eos convertit ad omne genus magicaram artiurn.
! $ 5' Zabulum & Zamolxidem in illictas artes pronos , banc
Strtbtni primos excogitafle, vel potius propagarle , ut ptre diabolo baud
^,6'f, dubie natam.ferunt alii.
ir Jim*- <$ 6. Horum veftigiafequuti funtAlmadal, Atchindas & Hi-
?> Pocus ex Arabum turba, Apufcorus, Zaratus Se Cobarcs apud Ms-
<Ue}tSu dos, Marmaridius apud Babylonios , Zarmocenidas apud Afly-
\ rios Abbaris item apud Hvr>erboreos , Thefphetionapud jErhio-
jo*,. Fr. pes, Arnupbis apud Agypnos , J unarms apud Chaldios , vocatus
Theurgus , filiiTS julianiphilofophi , qui lib. 4. de dacujonibus
IX fnftfi. fcripit, fub M. Antonino : Catnbyfes & Zamarcs , Cbarondas,
Curt, lib 6. Da;mogorgon ( aliis Damigeron ) Eudoxus, Hermippas.Gobrias.
Vila' f'- Extiterant & l clatiores antiftites,utTrifmegiftus Mcrcurhis, vel
ban. Hermes, qui tempore Mods vixit apud Pbaraonem, quern mare ru-
JinihZf. brum abfumpit : Apollonius Tyaneus , Dardatms , Gog Graecus,
X 1 1 1 i. Se Germa Babyloncus.
nm &xZ <S 7- Recentiorem vero nugiam ( quam Cypriam dixere ) ex
fkinm in Perfide in vecbm ( in Graeciam, prodideruntGrarci , i quodaui
m'*t . Hobue Prfa, qui Xerxem bellum Graeciarinrcrentemcomitatus,
. Sui- feminaartisportentofafundiquefparfit, infefto quocunque com-
/!*' if**" meaverat mundo. Hunc ad rabiera , non avidtatem modo feien-
f . ciae ejus, Grxcorum populos egifle, aTerit Plinius- Inde Hoftanes
S*; fecundas , Alexandri Magni comes, artem hanc illuftravit.
ctf. u. 8. In univerfum deinde orbem magiae ftudiura eft ttanfla-
Z'pi'unir min' Hanc&coluere Antifthencs Athenienfis , difeipulus Socra-
vita. ria- tis, & Diogenis praeeeptor , author librorum dearte Mgica: Ono-
TrMJfd- m'lcritus apud Arhenienfes Mufaei focius , Athenis ab Hipparcho
offM e\'pulfus:Tbrafyllus etiam ob hujus peritiam Tiberio Cacfari admo-
TjfZ" " c*Uin %:% ' Sempronius Rufus , nationelberus, prarftigiorum
, pa,, mine Severo Imperators in infulam relegaras, deinde ab ejusfi-
lio Antonino revocaras : Cetieus quoque , Homogenes , Phile-
'ontrler- fes , Cyprianus qui D. Juftinam virgineiii Aglaio amatori ftuftra
phjriun & conciliare nifus eft : item Didius Tulianus,& Antoninus Helioea-
mmlik. dt i 1 0
r.fptnfi,. balUS.
m. 7.^ ^ ). Potphytius poftcriore gentilitatc maxime cultus , &in-
. ter Platnicos , ob excellentiam , philofophus cognominatus ,fect
vaUtirr. hoftis ille Chrifti afophos vel mifofophos potius appellandus , cu-
' li' jus preceptor Plotinus ltalicae fcbolae Platonics patronus , uc
Jainbli
\\ Inamibu-s 99
Jamblichus yEgyptiacac,& Proclus Afiatice- Hie habitus omnium f^.i.U-
Platonis myfteriorum confultiifimus , cujus librum de Sacrificio *"ft *"
Sc magia non minus graviter quam acerbe perftringit Joa. Franc, iwjhjm-
Picus de Prarnorionefupcrftiriofa vi i . $. Hifimul operam dede- J^*?-
re,ut cum udio & labore infanirent.philofophi alioquin fua laude Dun.&
dieni. Amphionem quoque Thebanum ficOrphcum roagicts artibus Xiehilin-iK
valuiue, ttadit Pauwmas. His adde Apulejum Medaurentcm non
alia de caufa fium in aiinum fuific commutatum , quam ob ma- y^*""'
gicaram vanitatum pet'rriam. Item Artephium, qui in Compendio . .-
fludii Theologix affirmt, fe peragrafle omnes Orientis regiones ** Dim
exquirendar fapientiat gratia , & ad Tantalum pervenifle in ureo tSwl.
chrono fedentem, deque cleftibus, de natura,de rooribus docen- "**
tem , qui nihilominus ab Artepbio fit docbis. .
I . lllulbatah magia eft,& fere abfoluu Democrito Ab- /W'^w.
derite, qui Dardani vEgyptiorum magi pcririilimi libros de Magia fE**.
coaferiptos, Sc in ejus monumento abditos eruit, atque juftis com- .. 5.
mentariotum voluminibus ex difeiplina Apollonicz Captidenis Sc
DatdaniPhcrnicum explieavit. Ab illo Dardaniac dicuntut artes.
Undc Columella :
Atfx nulla valet medicina repeliere morbum,
Dardani* veninntarta..
Et Choaftes apud Valerium Flaccum :
Maxrmus bos inter Styvia vovit arte Choafles.
Item : Hareato nonpaviduffctas mulcere leenas. tt ,
Et apud eundem:
Nif nonferpentesdiro exarmare veneno
Do clus Atjr, tauque gravesfopire ehelydrot,
Ac dnbiam admoto fobolem explorare cerafte.
$ I I. Eodem Dardani exemplo duodecim libros fe de hoc
ptxftigiarum genere concinnatos, in fepulcbro fecum recondivo-
uitNuma Pompilius, rex Se pontifex Rom. Extant & de hoc arti
ficio Hcrmetis libri.
* f 12. Non hic erant prxtermittendi prftantiflmi philofophi,
Pythagoras, Empedocles, Democritus & Plato, qui ad hanc artem Jz'j*
<fi/cendanv(Plinio authore) navigamnt, exil iis potius , quam pere-
erinarionibns fufeepris. Hanc reverfi praedicarunt, hanc in arcanis p,Ht*"h-
11 o n L m ' . rr I vira Nm-
babuernt Qnin 3c Pyihagoram, Platonemqne,ob earn capeflen- M c$nn
dam Memphiticos vates aeeeifie , & totarn Syriam , >Egyp- *nf*
N 2 tum,
roo D e M a g- i s IL
pjihpr* tum,Juda:am,& Chaldaeorumfcholasperluftrafle, coinpertuin eft.
f*tTm Enimvero banc apud Chaldaeos, religionem ctiam in fapientiam
5>/.4j."' philofophicam commutantes , Alyrios ,Perfas , Arabes , yEthiopes.
Indos plus ab initio cultamfune arque celebratam , quam apud'
jillas alias gentes, conftac.
Sfr/m $ J3- -HEgyptios adhaec, natura fuperftitiofos.ac in ailes fabu-
/. Us & hiftrionica commenta religionem vertent es , inprimis ea cla-
tnfctitfi. rajj-e) quQ^ potidimum apud eos daemonuui viguerit cultus : qui-
bus nihil ftudio majori fuit unquam , nihil prius , quam ut quibuf-
cunquepoTentmodis , avra Dei & naturae conteraplatione ab-
reptos, tranfverfos homines fuis illaquearent vaframentis. Ita Grae-
ci amantes & perquara ftudioii novarum & ingeniofarum inven-
tionuui, in Pyrronias difputationes religionem transfuderuut:
quemadinodum Romani dominationis natura cupidi, earn ad fuos
fiLuiliterinflexeruntattemperamnrquearFedtus ,& imperio confor-
mamnt politico : quaratione utrique da:monuin artibus
quoquepronius dedere- Extitere & Choatra: populi , incantato-
pes non vulgares, quorum lacus juxta Ma:otim, Pliniotefte. Valer.
Flaccus. Argonaut, v i.
Centorat&' diros mgico terrore Choatras.
Htrod. Neuri Scythiae populi incantatores quoque habiti faraofi.
(J r 4. Ac quanquam naturalem magiamplerofque eorum au-
thorum coluile objicietur, plurimum tamen eofdem fuperititio-
nis irnpix infamifqns magix admifcuifle corapericur : iH naturalis
& theureia: illecebris confufa, malorumquedxmonura
m*v importuns irrenra.non lats lecernatur: alias peniulumailla natu-
4id. & raliutn remiu abftrufarum fpeculario & cognitio , vera nimirum
': pbilofophia, fan&iorque magia , fapienribusfolenni plaufu ex-
cipiehda , colendaque, me hic non elevatur , coi ctiam nulla ex
parte quicquamderogamm volo.
I $ . Rabini Hebrxorum aflerunt , antiquos patres ad Sanhe
drim, ho eft , confiliumSc judicium magnum admifiile neminem,
nifimagisperitum, & gnarum feptuaginta linguarum. Adha?c quos
." Grascifophosautphilofophos , Chaldaci etiam magos vocant , uc
in Danielen tehtur D. Hieronymus: hos commendat veritatis
hiftoria , Match. 2. Momentum enim, locumque nati filii Dei , ex
prophetiis , quas millo regno & Babylonico lfraelitica: captivita-
~ tis tempore fparfcunt, ftellae monitu agnofcunt. Quam quidem
ftcllam.
II Infamiruj loi
ftellam non fortuito illuxuTe, eque ex materia phvfica natura: du-
^mflammataexatfriTe, verum divinitus accenfam . utChriftina-
tivitatem defignaret , ipfofque ad locum , in quo etat , deduceret,
intelligent.
{ 16. Superiorum vero infamia velhinc magis elucefcet, quod
in Divinationibus Ciceto fcribit, in Perfis augurari magos , & divi
nare , congregarique in fano commentandi caufa , atque inter fe
colloquendi. Et quod gravius multo eft , in lib. de Sacrificio &
Magia Proclus , dum banc naturalium fympathiam cognationem-
quc,&, fi voles , corapalonem latifime demonftrat, etiam nu-
minum advocatione uti folito*magos , per hujufmodirerum con-
fenfnm, tradit. Eos quoque inultas idololatrias occafionem dedif-
e , fabricatos tmete fuperftitionum Sc falfae ctedulitatis plurima
geneta.tefUmr Lartius. Ex quo attis liquet ignominia, quod nu-
minis appellationeprstenta, ad dasmonum inclinaus verfutias , im-
pediti/mis c pfa erroribus obretira , minus ptovidsininteritum
prarcipites rapiat,
1 7. Sed utinam pofterioribus Magis ea manfiflet religio-,
quas Magorum Perfarum etat, & yEgyptiorum facerdotum, Sc ^
DruidumGallorum ! qui nefas elle arbitrabantup , ea magias facra '.
literarum monumentis comraittere , ne vulgo innotefcerent. Ita
tandem fuiflet fperandum,iHud prodigiofum diaboli artificium, at- n
qnc gcneri humano exitiofum, prorfus interkurum. Qnemadmo-
dum & jam Theologis 5c Medicis quocunque moliminis genere
conandum , ut artiurn hasc perniciofifltma , fraudibus plena, reli-
gionisnoftraefacris quam longiflloie exulet , Sc edivinas Medici
nar omnino procnlexterminetur: quumuttanque fuis fuca-
tis exorcifmis , barbaticarum vocum preculis , obfcurorum nomi-
num recitatione , facrofani eloquii abufu , ligaturis , prapcis,
canninibufque ad falutis Sc vitas hominum perniciem confpurcarit.
Sicoti apud Judasos fectetiotem divina: legis interpretationem,
Cabala nuncupatam , identidem ab ca defceaatam viriatamque le-
:.-nus : ut Cabaliftica ejufmodi magia , Chriftum incomparabilia i
cffccuTe miraculaâftruere non exhoxrefcant perfidi Judasi.
$ 1 8. Et hodie adhuc titulis T quos prac foribus fplendidos .
upendunt hi magi , ementitis circunfemntur libri lub nominibus
Adas, Abelis, Enoch (quem diviniorem ante costeros fuitTe afletuit
\tctuiiasJitcaiAbrahat,Aaronis, Danielis obfomnioiumexplicatio- mc''
N. nem,
loa De M agis
^fnrif. nem , Soloraonis ( infigni conjectura ita ex Jofepho augurantur ia-
^nvr/'' ctêg^ ' indots auribus irrepentes ) adhaec Zacharias Babylonii,
qnemi u.f. Pauli,Honorii,Cypriani, Thomae.Hieronymi & Eboracenfis cujuf-
M- dam : ut ob peciofa hace nominura lenociniamaeis arrideant, illi-
/ m. ciantque & cuius ndem lortiantur.
7'dT/m~ $ I?' êmm ac"us intuenti , aperte fe ptodithorum furcife-
' rorum circulatorumque fallax pnftigium,& noftro aevo jam pridem
confela fefe profitentur ipfa volumina. Jofeph quoque Ifraelis fi
lio , ex peculiari Dei muere vaticinanti , fomnia interprtant!, in
fratmm mmifterium providentia divina fegregato , Chriftique ty-
j*flin. pum gerentii earn afpergit maculara. Juftinus.ilum mgicas novifle
M. te. artes , eafque ad Mofen & reliquos pervenifle feribens. Idem de
,0_ Mofe tradit Plinius , & Tacitus : quem etiam vEgyptium facerdo-
i- 1. tem dixre non valde diligentes ( tefte Capnione ) quidam rerum
fcriptores,utStrabo Cofmographiaclib. xvi. Magum item & falla-
cem cum appellat Pofdonius,& Lyfiraachus,& Appollonius Mo
ln, & plerique alii, fimiliter Appion : quos mendacii , ignorands
Lib. t. & Sc infaniac iniimulat Jofephus multis argumenris.
tf/iimna $ 20. Earn labem in primitiva Ecclefia quoque mulris Chriftia-
M*gK (n- nisilleverunt gentes , quitantura differebant magis , quantum
tenebris lux, mendacio veritas, ab ima vanitate , iumma & fince-
rapietas. Hos Orgenes dfendit. Necfancillud mirum,quum
plures ab harreticis & impoftoribus libros fub titulo Servatorisno-
ftri Jefu fuiiTe editos , nonfolum Hieronymus in i 3. Ezechielis
commentario teftis fit : fed & Auguftinus in I . de conf. Euangel.
affirmet , fuifte gentiles quofdam remporibus fuis, quija&atentfe
vidifle & legite libros aliquot Chrifti ad Petrum & Panlura,in
Ex maga 4U'ÛS Cripta elTet fumma totius attis magicae,ex cujus peritiaChri-
mmiiibtrt- ftus, dum viveret , tot tantaque mitacula edidilTet : Qorum-infa-
'un't 1 qnatnor atgumencis eodera in loco breviter refellit.
Tinuih. j. 0 21. Ex eo magorum collegio etiam ingens haereticorum 1
riT S*~ meras 'n Ecclefiam irrepfit,qui ficut Jannes & Jambres reftit.runt
Mofi , fie & illi Apoftolicae veritati oblatrarunt. Horum princeps
umfenn- extitit Simon Samaritanus, quiRomar fub Claudio Carfare propter
^tkdu banc rem ftatua donaras eft, cum hac inferiptione: SimoniSan-
* ^. Hie tandem velutin acre volans, darmonibusveus,
mrm,'*' Petro orante exaltaras dilabitur, mifereque interiit. Ejus blafphe-
^cflti. mjjs prolixe rccenfent Clemens m Itinerario , Irenaras , Egefppiis
de Exc.
II I N A M I O i. Iff}
de Exc. Hiero folvur. i 1,1, i. Eufebius, Nicephorus Ecclef.hift.
II. 27. Ambrorusin Hexacmero , Fulgofus v 1 l 1. 1 1 .
0 2 2. Mewnder magus Simoni fuccefllr, ipfe quoque genere
Samanta : eque folum ejus expreffit impietatem, fed longe fupe-
rans , majoiibus portends efferebatur , fefe Servatorein diitans ex
olympo adclum demilTuin , docebatque nullo pacto angelos ab
bominibus vinci aut cogi pofle, quam artis magics difciplina & ba-
pt'umo, ab eo traditis,cx quibus immortalitat humano generi pro-
venire alTerebat. Quatomnia ex libris Irenari refert Eufebius in. 4.
23. Exilio Simone ranqnam ex barefmm feminario,pullu-
lamnt pe multas fucceflones .monftrofi Ophitae, turpes Gnoftici,
jachantes intelligentia bi datam non cUtus.fed fpiritu
itnpoftore& ventriloquo: impii Valentiniani,Cadoniani,Marcio-
niftx , Montaniani, & multialiihxrerici , propter quaeftus & inanis
glotis aucupium mentientes adverfus Deum , ncc quicquam utili-
taris auc beneficiorum conferentes hominibus: at decipientes, Sc in
erroreinperniciemque prcipitantes. ..
$ 24. Hue pertinet famofuTuni magi Cynopis biftoiia, qaicum
Joanni Evangeliftae,juflu Doumianiin Patbrao infula, quae eft una
ex Sporadibus, exulan , controverfta erat. Exempla quoque le-
gunmr apud Jofephum Andq. Jud. xx. 6.
Gfui magiam infamem poflea cohere, &funem , ffffijj^
quorundam interitia. m- f"*'*
CAP. IUI. Franc.
Supemomjm magorum nugamenta itid :m infulfe fequati 7. & c)n. '
faut, Appion Gramraaticus, Tulianus apoftata,Robertus Angli- .
cus apud Helvetios miiere mortuus^Rog rms Bachon,Perrus Apo- e^/wr-
nenlls Conciliator di&us, Albertus Tentonicus.Arnoldus de Villa- '"> 1 v. .
nova , Anehnus Parmenfis , Picarrix Hifpanns , vel author libri ad & * 5'
Alfonfumfub Picatticis nomine, Cicchus Afculus Florentinus,& .-
tcrique al obfeurioris nominis feriptores , deplorati certe ingenii j
amines- Qui , quumfe magiam tradere pollicentur , nonniii aut wfiu m.
rfeliramenta qusdam, nulla ratione fubnixa, aut fupetftitiones, piis
omnibus indignas congeflerant-- ,; &
- $2. Quorum plurcs etiam in hac arte florentifimos. faina mub{*^*
latos, (S quam miferrime boc mundo defundtosfuiFcfe partim - m^c.
gnovijfc, partim reftantibus fideliflimis bominibus audiviile, aflerii
exi-
104 D E M A G I s if
ub.i.dt cxiin'mui illud olim Germante decus Joannnes ReucMinas,ln-
^r/. guarum petitisfimus. Quandoque cnim ejusmodi societatisjnre dc-
vinctos,vel ancipiribus falsifve pratstigiis ad menticndum permotos
perdunt daemones, & judicibus vnciendos , excatnificandos , enc-
candofque produnt : vel ipsi tragio aliquo rristique supplicio in-
tetemptos abripiunr. Soient taltqiiidem honore & remuneratio-
ne, tenebrarum potestates fuam afficere cTientelara'.
$ 3. IraZoroastremabsumpserunt flaramat, cSimonem ma-
Ttrm & ûm a't'^'mus cafas. Zaroes & Arphaxat magos in Perfidis civita-
^14/ tibusludificantes homines , ipsa hora martyrii Simonis 8c Judie
Mi'fa aP^'orura fulguris ictn exustos fuisse, tradit AbdiasBab. epifco-
mw. puslib. . certara. Apostol. Sic 8c Cynopem magorum principem,
Cjxupe m- Joanne euangelHta orante, fluctus abforpsisse legimus. L. Piso pri-
fw.a*A/ir- mo Annalium auctorest, Tullum Hoftilium regem , ex Numsli-
pm- bris, eodem sacrificio, quo Jovem clo devocare conarctur,quo-
niam parum rire quidam feciTet , fulmine ictum. Amphiaraus Ar-
ttttm, givus vares & augur, cavere fbi non potuir, quin primo die , quo
rhcbau,. Thebas veniret, biatu terrac absorbererur.
$ 4. Maxentius. Imperator artibus mgicis(quibus exercendis
s erat aprior, qnam Imperio) dedirus fuit, & mulieres prsgnantes in-
rerdum secuir, aliquando infantum recens narorum viscera inqui-
fivit. Quandoque arcanis quibusdam rationibus darmones acci-
vit, eoruraque responfis bellum , quod fibi Constantino & Lyci-
nio parari senserat , amoliri conatus est. At quod hic fui conatus
Euseiiui. impii fortitus est autoramenrum ? Victus aliquot Constantino
ix 9. praeliis, cum fuis tandem in flumine merfus periit, ponte Milvio
rupto, quemfcaphisconjunctis, uttransireposset, ipsefecerat, 8c
in proprium appararat exitium. Christiani dixere , intericum Nia-
jcentii similem fuisse Pliaraonis pna?. () ,
$ 5. ScribitOlaus Magnus 1 1 - 4. de gent. Septent. quod
Mnhttin Methotin quidam arte magica insignis , excellentem fictae dignita-
tis, vel potius divinitatis opinioncm fibi assumens , simplicium ani-
iiiKr. mos prsligiofae artis fama feductos , ad pra:stigiosa libamenta fibi
pendenda adduxerit. I-Jic,ciim esset fummus deorum pontifex.facri-
ficia ceremoniasque ita distinxit & ordinavit, ut discretus supe-
rum cuiquecultusc libatioobfervaretur , asserens. deorum offen
sas communibus facriflciis aut permixtis ceremoniis expiari non
posse. Tandem sceleribus ejus detectis , concursu populi occidi-
tur:
11 Infamibus. 105
tnr : occisusqne pestifeta cadavctis fui contagiote plurimos peri-
mcns, tnmulo extrahitur ac palo infigicur , quemadmodum vani-
tatis ipsius meruerantpraestigix.
$ 6. Et ejusdem libri cap. 18. haec narrt: Colebatur ctiam
iotcr alia Aquilonis numina, magus quidam Hollems nominc.non H<,ttnn
minori fraude, quam singidari superstitione , divinitatis opinio-
nem & cultum sibi in gente curiosa vendicans. ls, siquidem parera
<um Othino amplitudinemin medio deorum assecutus , adeo ar-
morum&pracstigiarumusuclarus evasit, ut ad trajicienda maria
ol, quoddiriscarminibusobsignavistet, navigii loco ureretun
nec fcgnius eo, quam celerrimo velorum verftorumque usu , pr-
jecta aquarum impedimenta superaret. Tandemque ut divinitas
ejus ostenderetut este mottalis, ab aemulis fuis truculentiffima mor
te est interemptus.
( 7. Praterea Oddonem , Danicum piratam maximum, tra- ou m.
ditabquecarina altum pererrasse mare, & hostilia sacpe navigia
concitatis carmine procellis evertisse , acpostremo peritiore hosle
circumventum , gurgite submersum este, qui marinos vortices pra:-
stigiofis carminibus olim calcare conuevit.
(J 8. Joannes Faustus ex Kundling oppidulo oriundus, Cra- f^fa
coviae magiam , ubi olim docebatur palam, didicit, eamque paucis ""JF"/*"
annis ante quadragefimum supra sesquimillefimum , cum multo- rui"'
rum admiratione , mendaciis & fraude multifaria in diversis Ger-
'maniae locis exercuit. Inanijactantia & pollicitationibus nihil non
potuit. Exemplo uno arrem ea conditione Lectori ostendam , ut
senonimitaturum.mihiprius fidera faciat. Hic sceleris ergo captus
Batoburgi in Mofac ripa ad Geldri fines, batoneHermanno ab
sente, mitiusabejussacellano D. Joanne Dorstenio tractabatur,
quod huic viro bono, nec callido , plurium rerum cognitionem ar-
tesque varias polliccrctur. Hinc & tamdiu vinum , quo Faustus
BBlce afficiebatut , prompfitille , donec vas cvacuarctur. Quod
ubi Faustus incelligeret, atque Graviam sibi abeundem esse , ut ra-
deretur barba, diceret alter : vinum is, si adhuc curaret , arrem de-
nuo promittit singularem , qua citra novaculae usurn , tolleretur >7
barba. Conditione accepta, arsenic o confricari eam citra ullam
prarparationis mentionem jubet. Adbibta illinitione , tanta suc
cessif inflammatio , ut non modo pili, sed & pellis cum carne exu-
rerctur. Cumftomacho idem ille mibi facinus hoc non semel re-
O censuit.
t'o DbMaoi n
censut. Alius inihi non incognims , barba nigra , teliqua fade sub -
obscuta , & melanhoUam attestante ( spleneticus etenim erat )
quumFaustum accederet , incunctanter bic aie : Profecto te soro-
riummeuracie existjmabam , pedibus tuis inox observfaris, nura
longa: c incatvac in iis prominerent ungtil : ita hune dasmoni
amilans.quem ad se ingredi arbitrar;tur, eunderaque affinera ap-
pcllarc conuevit. Hic tandem in pago ducatus Wutenbergici in-
ventusfuit jaxta lectum mortuus inversa facie, & dorao praccden-
tt nocte mdia, qualata, ut fertur.
<$ 9. Ludimodetator apud Goflarienses ex Fausti magi , vel
vetius infaustiraalidocttina instructus, modum ,quo carminibus in
vitro coercetetur Satan, didicit. Ut itaque impediretut nemine,
die quodam in sylvain abiit : ubi in magica execratiohe aberrant!
apparuit dxmon horrenda admoduin forma , oculis flammeis , na-
ribus ad cornu bubulimorem intortis .oblongis dentibus > aprinis
non dislmilibus, geais felem refetentibus , & in universurn terribi-
lis. Hoc idolo rerrefactus bic prosternitur , jacetque horas aliquot
semimortuus. Tandem respiranti non nihil , atque ad civitatis por
tas progredienti, quidam familiares obvii , vnltus mutati , palloris-
quecausam rogant- Hic tremens & velut furibundus obmutuit,
domuinque ductus horrendos edere sonos , & prorsus insanire c-
pit. Anno tandem exacto sari denuo incipit, & easpecie sibida-
moneirj apparuise narrt. Cnae vero Dominicae coramunionem
ubi tum celebralet, tertio post die se Deo commendans , calamit-"
sae huic virae valedixit.
<J 1 o. Quidam item magus in pago , vix ab Jhena oppido di-
midiutn miliare , medicinam fecit: liteque inter hune & vicinuro
fabrum lignarium orta , hic alterum conviciis acerbioribus irrita-
vit. Post menses aliquot periculoso afficitur morbo faber, priusque
ostinsx veniam precatus , nugiopem implort: qui diimuUta
injuria , jubet aegtotura in potioue uti radice , cui Verre noraen
est ( siclegitut ) cum aliis venenatis herbis. Ea bibita tam arroci-
cibusexetceturcruciatibus indies magis ac magis auctis, ut tan
dem cum morte vitam commutarit. Homicidii accusatut magus
fabri conjuge & consanguineis. Causa veto ad magistratum The-
nensem delata , vinculis itle coeteetut: &qustionibus subditus
rem oinnem confitetur ; ac in primis, quod vindictac studio fabrum
perdidisset. Subjungens, arcemse edoctuinfuisle vecula non pro-
cul ab
\\ I V T A V 1 1 V ). 07
culabHerciniasylvadegsnte. ltemda:monem sibi scmper prasslo
fuisse , commonefacientera inspirantemque , quid confilii tara ab-
sentibus quampra-sentibus praestaiioporteret. Quare palo aBxus,
Vulcano consecratur.
6 1 1 . Alloquutum se pluriraos asseverat Joa. Franc. Picus, tiprtn,t.
qui vana sps futurorura dclusi ab apparente fibi dacmone , per inita ,v-
pactavocaro , usqueadeo vexariferuntpostremo , ut optime se- *
cum putarint actum , ne vitam ariserint. Alium quoque intellexit Mtû /-
ab cjusdera sociU adhuc vivis , dacmone quinquaginta ferme l"/Ju-
abhincannis vivum ablattim .nusqnam comparaisse , dum cutioso im.
cuidam 8c maie sano principi Trojc oppugnationem tepraesentare,
quasi in sccna, pollicitus etet , Achillemquc 8c Hectorem introdu-
cere przliantes.
$ 12. Cornes item Matisconcnfis , magicar factionis , faora
ptandii corara multis Baronibus & militibas abreptus fuisse da;-
monibns legitur , ac tercircura civiratera Matiseonensem velocis-
fime vectus cunctis videntibus , atque ter miserabiliter exclamasse,
Succurrite cives, succurrite : unde tota civitas fuit commota, atque
illefactus perpetuus dxmonura cornes , ut fusius docet Hugo CIu-
niacensis.
$13. Recenti adhuc mcmoria, Anno 1 530 , sacerdoti in Ssetnhti
crystalto thesauros Noribergae ostenderat da?mon. Hos cum loco JJJ^f*
petfosso ante urbcm quacreret sacerdos , adhibito mico spectato- tfimdnwk
te, 8c jam in specu atcam vidisset, atque ad eam cubantcm canem a- ^'J'^"
rrum, ingtessus sacerdos in specum.oppriraitur hiteificiturque,ruen- vffnmtur-
te cacumine, 6c specum rursus complente. i*ft*.
f if Saltzburgi incantatorjactabat.se omnes in vicinia ad î[,rftntt
miliare serpentes posse inunam perducere foveam ,c interimere. 'g'"-
Quod cum tentaret , tandem antiquus & ingens proserpitserpens. umr'
Quem quum carmine infoveam compellerenitererur, ille exiliens,
incantatorem velnt cingulum amplectitur, rrabitqae in foveam, &
cnecat. Hacc magiaehujus stipendia, hi simulata: fructus amicitia?,
hac ementitae phialar, annuli, cateeres, ficti compedes.c vesana per-
niciosaque ludibxia-
^15. Recte igitur ac pie Petrus Lombardus ait : Darmonum Smumi-,
scientia & virtute exercentur artes raagicz, quibus tamentampo- ZT'-"' "
testas quamscienria Deo data est velad fallendum fallaccs, sicut
jEgyprios: Se. ctiara inipsos magos data est, ut eorundem spirituum
O 2 opra-
108 DeMaois II
oprationc viderentur admirandi , quibus erant damnandi : vel ad
monendum fidles, ne taie quid facere pto magno desiderent : vel
adexercendutnseu probandum justorum patientiam. Necputan-
dum est, darmonibus banc rerum visibilhim materiam ad nutuin ser-
virc : sed Deo potius, quo hxc potestas datur.
Belbr qubusdam magicis.
cap. v.
PRATEREAiion eximios tantum viros, sanctos patriarchas &
Dei angelos tam sceleratorura execrandorumque dogmatum
jactant authores, hi magi : verum etiara libros Raziele & Rapha
le, Adae & Tobix angelis, traditos ostentarenon erabescunc, uthoc
ns j. fuco suam. pulchre
r. r adornent
. . . Empusam.
r Hi vero libii.ut & superio
r,
un m*- res> perntus mtroipicienti prarceptorum canonem, ntuu raoduin,
I'"- verborum consaetudinein , characteruin genus , batbaruin constru-
cionis oidinem, indoctam ptvafm,senientiarum vim.res insolsas,
manifeste scsc produnt,& inscriptione* este adulterinas upposiri-
tiasque,nec niusuunnas imposturas eos continere,ac non ita pridem
exunius conspirationis volucabro cunctos nostra setate scaturiiste,
minimeque Chaldaorum & Hebrxorum linguafti vetustatemque
resipererncc duplicem ./Egyptioruui charactereui , unum in sacris,
altetuin in profanis agnoscere , counnonstiant. Intrim tamen
, perniciossimis'abominationum architectis vera: sapientix ignaris
fabricatos este ex gentilitiis quibusdam observationibus,nostrae re-
ligionis ceremoniis, veluti ex insidiis,utrircutnveniantcitius , stu
dio immixtis insertisquemuitis ignotis nominibus & fignaculis, at
stupori terrorique fint mdioribus , mplicibus & incautis , mentis
sanx dubicet nemo.
2. Optimo jiuehisannumeretnxabominabilislibellusnupei
in lucetn ab impio homine emissus, tributusque Henr. Corn. Agrip-
kbndTn- P* * meo bospiri & pneeptori honorando , ultra annos qua
rt//., fia*, draginta jam mortuo.ut bine falso ejos manibns jam inscribisperera,
^* *r tltn^ Suar" Mb** ê Occulta philosopbia , feu de ceteinoniis
^w*/*. magicis : qui insuper clavus librorum trium de occulta philosophia,
\l'*tistf' otnmum4ue magicarum operationum jactatur. Sed
i/ t)m n- Tarttirinnt montes, generatur ridiculus mm :
trimtmi. mers iint nugi, & copae dissolut, ut nibil ex eo certi constituete
queas , etiamii hujus vanitatis studiosissitnus singula , quo jubet au-
thor
M I N F A M I B U S. 109
thor ordine,industrie prosequaris,inchoesquoex figura mundi.col*
lectis litetis ab ortucoiporis planetae sccundum succesfionem si"
guorumper singulosgtadus, atque exsingulis gradibus abipsopla"
neta aspectis , facta projectione gradu ascendentis , ut ille propo"
nie, & fusias nugaciusque docet.
3. Idem dictumvolo de tabulis, per quas malorum spirituum
nomiua extrahuhtur : & de calculatione.quam jfgyptiis literis tra-
didisse Trismegistus dicitur. qui etiam omnium priraus extitiste fer-
tur, qui de nouiinibus spirituum eliciendis tractarit. Fabricaquo-
que exquisita in hoc libello subsequitur de characteribus bonorum
c malorom spirituum: quos tamen ita effictos esse ad deceptionem,
nec iis quicquam inesse virium , quilibet sanae indolis haud difficul-
ter judicabit. Accedit & tabula , per quam figun quardara malo
rum spirituum familiales, & imagines inveniuntur , ub quarum for
ma invocantibusoccurrcre & comparere illi soient : item forma: fa-
mrliarcs spiritibus Saturni, Jovis, Martis, Solis , Veneris, Mercurii,
Luna?. Pentacula describuntur quoque tanquam figura quardarn
sacra , malis eventibus nos praescivantia , & ad malorum da:mo-
num consttictionem & extetininationem adjuvantia ; malos etiam
spiritus allicientia, nobisque conciliantia, qua: ex cbaacteribus,pi-
cturis, no minibus bonorum spirituum varie componuntur, quibus
abominabilismo blasphemus sacrar Scriprurse adhibetut abusus.
$ 4. lnterreliquas preces , rogatur etiam malus spiritus ad co-
gendos homincs, cujus nomen similiter insetitut. Fitque hoc, si ad
malutn tendit operatio,utad vindictara,pnam vel destructionem-
Przterea, si quis versiculus in Psalmis, vel aliqua parte literarum sa-
crarum, desiderio nostro congruus habetur,illeorationibusimmi-
scetur: cpoft orationemad Deum,quandoque oratio convertitur
ad exequutorem illum , qui ministet in praccedenti oratione opt.i-
tur.five unus sit,sive plures: sive angelus.vel stela,vcl aniiua.vcl ex
Heroum numero aliquis.
5. Subseqnuntur & varia: consecrationes rerum aliaruin.tum
libri , per quem malorum da?monura ministerio plurimum quidam
utuntur, cui spiritus inscripti proclivem obedientiam sacro quodam
suo juramento voverunt. Hic post consecrationem conservatur re-
ligiose, ne exfrainftitutum aperiatur. Fumi crte & aniculaxum de*
liramenta.
p <3. Idem sentiendum de invocatione bonorum spirituum ibi
O desciip
ITO D H M A G I S II
dcscripta, ubi post deliria multa , tecitatur genibus flexis Psal-
tnus, Beati immaculati in via., cum divinis & angelicis nominibus' :
coque finico surgit actor,& incipitab Oriente in Occidentern con
tinue) vorticeintra consectatmn circulum circuircdonec vertigine
correptas bumi in circulo procumbat. Ubi quiescens statiin in ec ta-
fin rapitut, in qua is se prodit, qui cuncta anunciabit.
$7. Sic & otacula pet insomnia redduntut , si post alia ex pra>
scripto admnistrata , lectum ingrediatur actor cogitatu illi reiinh-
tente, quam cognoscere desideratcoque indo rmiat modo. Hiscc
somniis haud dubie insinut se diabolus , quando tes imaginationi
cogitationique tam valide impreHc adhuc in otganis imaginationi
inservientibus harrent-
8. Quaretiam in malispiritus invocatione requitantur , e*-
dem religione ptosequitut. Ubi adhibentur quoque consecratac
res , neceiTariae tam ad defenfionem invocantis & sociorum ejus,
quam etiam ad vincula & constrictionem spirituum : quales suntl-
cn chartar , lamina: , picturac , pentacula , gladii, sceptta, vestes, ex
materia& colore convenienti.Apponuntur & sedilia pro spititibus,
qui quoque invocati ad potum & esura invitantur.
<J 9. IndepestilentissimussubjungiturlibelluSjHeptameronin.
/ sctiptusjfiveelementa MagicaPetride Abano : quem,ucteliquos
Jupe* id genus omnes, inter lectionis rejectae libros, Vulcano cum primis
Tan de consectate decet.ln eo circulus & ejus compositio describitar,item
nomina hotarum & angelot eis presidentium,barbaraniinis,quem-
admodum c angelotum quatuor ahni temporuui nomenclature:
consecrationes quoque & benedictiones citculi ac suffumigiorura,
exorcismus ignis cui superponuntur fumigia > vestis & pentaculum
factura die & hota Metcurii , crescente luna ,in charta , membrana
scilicet hdi, ubi ptius super illo dicta fuerit raiua Spiritus sancti,&
iapusmatu aspersa baptisraatis aqua.
$ IO. Succedit modus operationis , exoteisraus spirituum aE-
reoruin impius, oratio ad Deum blasphma , in quatuor mundi par-
tibus recitanda in circulo , deinde visiones & apparitiones vittutc
exorcismiexcitata: , cum invocatione horrenda exorciste : nomi
na item angelorum absurda diei Dominici , & ejus conjuratio , ut
& fingulorum totius septimanar dierum.
^grippa <J II. Occafionehujus libri Agrippe asteripti , silentio involvi *
Cm"**, diutius b veritatis prerogativam non patiar , quodin diversis ali-
quot
Is iNFAMiffirs. ur
quotscriptoribus legerim, diabolum fopna canis ad extreraum A-
grippar halitum coraitsm ipfi uiTe, & postea nescio qaibus modis ff*^**
cvanuisse. Satis equidera mirari hic nequeo, tanta: existiinationis drtm Hn-
viros taxa insulse aliquando loqui , sentire & scribere ex inanifluno f^'^Jj^
vulgi minore. Canein hune nigrum mediocrisrarurx.Gallico no- ^,rH
mine Monsieur [quod Dominum sonat] nuncupatum , novi ego , fi ?*<
quis alius, farailiarissiuie, quem nhnirum non raro.ubi Agrippam se- f^f'"1'**
starer.loroexpilisconcinnato alligarum duxi : atvere naturalise-
rat canis m asculus, cui alias fmellam fere colore & reliqua cor-
poiis constitutione sinrilera, quam Gallice Madamosclle [Dotni-
nam] appellabat, me prsent, adjunxit.
<J 12. Can/ira autein huic saisie opinioni ddisse opinor,partm
quod canem hune puerilitet nimis amaret [ut sunt quorundamho-
niinum mores] oscularetur plerumque , aliquando & latere hune
sibi admoveret in mensa, quemadraodum & in eodem siinul lecto
sub lodice noctu pateretur, ubi conjugem Mechliniensetn Bonnac
rpudiasses anno tricesimoquinto supra sesquimillesimum: velut &
in museo, ubiintersupellectilem chartaceam, certe insignem, per-
petuus erat Agrippa, atque in ejus mensa Agr;ppae& mihiinstudiis
commuai, inter utrunque seraper jaceret hic canis. Partim adh^c,
quod, licetin dicto hypocausto inter chartas continuo delkescret
raeusherus.nectoto octiduovix semel prodiret, quicquid tamen
in diversis regionibus ageretur,fere norat. Hoc alii imprudentio-
res,huiccani,ut daemonijdum adessem, acceptum. ferebant. Sed
rerera doctifimis quibusque viris ad illum undequaque scribeba-
tur quotidie.Anno supradico BnnaLugdunum profectus.capitur
rege Francisco.quodliberius nonnihilin ipsius matrem alias lcripsi-
sset : fed quorundamintercefione liberatus , Gratianopoli in Del-
phinatu post aliquot menses in Domino obdormiit- Tuni ego Lu-
tetix Parisiorum agebam.
$13. In hoc catalogo recensendus libellus Arbatd de magia
weterum.inscriptus, magie impietatis plenus, uti constat ex apho-
rimo 16. 17.21.24. 25. 27. & alibi, secus licet splendide pol-
liceatur in fronte.nimirum Pneumaticam magiam veterum rumraa-
gorurapopuli Dei, tum magorum gentiura, pro UUstration; gloriae
Oc pbilaatnropias Dci.
Dejoaa-
112 D E M A O I $ II
DeJoanneTrithemiOyt'jusque libro StegxnogrAphiAttisertpto.
CAP, vi.
*
Steganographije JoannlsTrithemii abbatisSpanheimen-
sis.in haec.verba raeminit Carolus Bovillu : Ad Trithernium di-
^mimm veriiSuem reperi magutn, nulla philosophie parte insignem. Eju$
c**.*m Sceganographiain evolvi velitatim nonnullorurn capitum petlcgens
h?/r"- ltltlA- hotas duas libram in raanibus habui : abjeci enim eum
mm. Ste- illico, quod terrere cperant me tanta adjurationcs, ac tara barba-
^".4 ra atque insolita spirituum (ne.fortc dicara daeraonura) nomina. U-
. niversa vero hujusmodi nomina [quoad viderc visus sum] ignota:
linguxsunt. Aut enim Arabica, aut Hebraica, aut Chaldaica, aut
Graeca : Latinapauca,auc ferme nulla. Innumeri auteoi suntcha-
racteres, quibus adjurihiones singulx norantur.
<J 2 . Quod in epistola ad Boscium Trithemius scribir.verba elfe
plana, lucida, sine omniliterarum aut vocabulorum transpositione,
ita ut omnes legant & intclligant : secretum tamen illius qualecun-
queerit,manereignotum:hactenusveraloquutus sit. Naaiintota
hujusraodi Steganographia pafim sanctisimas ac piistmas orarioncs
inserit, quxad amicum epistolarum loco mittantut : rc autemvera
laCbrymx sunt crocodili. Id enim mihi facere videtut , quod D.
Dionysius in epistola ad Sosipatrum de Apollophane sentit. Divi-
nis adverses Deura nefarie utitur, ac pet mundanam inaneraque sa-
pientiam, divinamsapientiara evacuare molitur. Quod autem sine
adjutotio spirituum omnia pollicetur se facturum, recte ( ut ait ifa-
Daniti. ij. nsel )incaputsuummendaciaconfingit: manetque puto angelus
Dei bonus , ut secet eum mdium , diflolvatque fcedus-iniquum,
quod cum nocentibus angelis iniisse ac sanxisle , palam ex ipso
opre declatatur.
or> ste. <J 3 . Porro , si rite memini , hune ipsom in Steganographia illa
**"*r*~. orcinem servat. In ptimis spirituum ipsorum nomina digetit : hinc
eorum adjurationes disponit, ac singulorum characteres sobscribit :
poitremo figuras distinguit , quibus pro adjurationibus singulis
tpta spirituum nomina , quoties ncessitas ingruerit, depromere at-
que elicere liceat. Partitur autem in hujusraodi fguris , spiritus
ipsos in quatuor Iraperatores, Duces , Comites & Servos. lmpera-
torcs vero totius otbis este tantum duodecim , quotquot c venu
philosophis elle tradunmr. Exhis quoque quatuor designt pracci-
puos,
II I 8 f A V I B r I. IIJ
puos, Orientis, Meridiei, & Occidentis & Septentrionis : quos, u
magnos, Imperatotesappellat.Subquolibetlmperatore statuit Du
ces , puto trigcnos aut quadrigenos. Sub Ducibus singulisturlus
Comites, majore numcro: ficSeivossub Comitibusinnnmeros.
$ 4. Hoc igitur pacto.ad aitis suae effectum convertitur. Cum
vult dissito amico sua aperire confilia , ( harc eniui vocat scrta)
sc'ribit epistolae loco orationem quaudam mira: sanctitatis & devo-
tionis fuco affectatam , eamque charactere cujuspiam duodccira
Imperatorum imprimit, & ad amicum , qui (ut ait) noverit artem,
mittit. Exceptam igitur chartam aperit is amicus : 6c in cake epi-
stolati characterem inprimis cujusnam sit Imperatoris, attendir. Si
est Orientis princeps , versus ad Oricntem , literas in eam cli
plagam patentes expandit, requiiitque confestim ex fuis libris, qui
tus adjutationibus princeps ille cogatur , ut suorum queropiam
ubditomm ad se mittat. licit autem adjurationes duas , ac pri-
mam quidem super patentes adhuc literas : spectansque in auroram
proferr. Qua rite ptolata, mittit ilico Imperatorille quendam suo
rum aut Ducum aut Comitum aut Servoium , qui protinus advo-
lans, fit viro eminus visibilis , velut nebula aut caligo in are pen-
dula. Ubideindefecundaeconjurationis verba explevit, spiritus
ille propius accedit, cominusque ad ejusaures expetita amici scr
ta propak. 6c nunciat,
5. Sunt autem (quodsentiam) adjurationes ipfae baud con
tinua oratio, fed aggtegatio qusdam nominum ipsorum spirituum
ad varium quendam magicac artis raodutu ordinatorum, funtque
hujusmodinornina ( utdixi ) omnia ferme ignota, velue Arabi
ca, Sec. M emini item me in ipsius opre ira lgiste: Hi autem spi
ritus perniciosissimisunt, cnequam. Odio quam maxime habent
lucem, tenebras diligunt. Forti adjuratione opus est , ut ad neces-
saiianostra cogantur. Qupdsi in his adjuraudis territus, pauxil-
lum ttepidaveris, aut in explenda adjurarione ( five vocabuli omis-
none, sive seriei immutatione ) aberraveris , te ilico necabunt.
6. Hos igirur tam in vindictam paratos , quis adeo erit men
te captus, ut bonos clementesque piritus eflVprobet ? Vidiin eo
Opre adjurationes nonnullas , quas vocatpotentcs , quibus possit
unusqnifque , qui assidue cupit spirituum uti ministerio , alligare a-
pud se ipiritum, ac cogre, ut in ejus domo maneat scmper.eique in
cunctis famuletur. Cstetum in femotissimo, ut ait, turba loco is
P spiritus
-.- M a g i s :
fpiritus locations eft, ne temer ad fe ingredientes necet, &c. Satis
fuperque me fecifle videor, fi tibi baec cxpofui, quibus liquidius Se
viri, & artis, quampollicetur ,fuci .nedicammendacia , tibipatef-
cant. Haenus Bovillus.
$ 7. Quem tamen mendacii & impietatis accafat Trithemius,
fepurgans in Prarfatione libri Polygraphia: ad Mximiliatmm Im-
peratorem. LibrorumSreganogtaphiaepArtem ctiptam enm figuris
&fpirituumnominibus apud Henr. Cora. Agrippam felicis memo
ria, ego ipfe olim legi, arque eo inicio exfcripfi.
$ 8- Studio in argumentis famoforum quorundain fibrorara
deicribendis longiorfui , ut scognitis prompusde reliquis ejus
farina* blafphemiis cenfeatur.
9. Htcdifciplinar&artisfons, origo & firmamenta > aefa-
crilegi negocii methodus: cujus tamen vi obedire manes, coginu-
mina, turbari ftdera, elementa fervire, ejufquiinexpunabili pote-
ftate& carca numinum coaborum vrorentia , ltupendafupra natu-
ram fe opera perficere, fibi psrfuadent, jaclranrqiae infmu ridemcs>
bis cerr mifeti hominis, quod vaniteftantur exitus , & poft im-
menfalaboriofaque (ludia fruftrati eventus. Prrftigtas otemant,
non miradla : qua: non Dei afiftentia , fedpirmifltone oh boini-
num incredulitatem, & damonui*j p.ictione forriunrat effectum.
IO. Hujus fcholse artes jaantur, ars Almadel , ars Notoria,
ars Bulaphiae, ars Artephii, ars Paulina, ars Revclationum . & imi-
lia impietatis monftra plnra , neuriquatn toleranda ; qui boc ipfo
faut tnagis exitialia, quo indodtis apparent diviniora.
IncAntationum varii med.

CAPUT. VII.
IfcCANTATiotauM v^re diverfradm odum omnibus feculis
extiteruat modi.quoramiimw alio crcbrioT.hoc vel ill o tempore
fuit.atque hifee vel aliis locis celebri or. Hile refer univerfnm Hlud
pritigiaTu gcnus&iHufionum.qoibmm Uefici hi, quifehonefttori
MagorS nomine appellati matowt,pharrtafm ata phafm Ataque bine,
multa miracula fraud alenter oftetant;s , plsru iqi: Goericis in-
cantamentis , conjurationibas ineptis , illicitis g mcilitiis fa crificiis,
imprecationibus, mcntione drvmorum nominum, recitarione ver-
borum facrorum aut barbarorum ,ive adbibko quocunque mur
mure;
11 lstiun ns 115
mure : nonnnnquam planris, animalibus , eoramque partibus , pra>
rcr rem vel superstitiose vel dolose admotis : interdum etiam
certis suffumigiis , luminibus , colliriis , neuvlut feu alligationi-
bus & luspensionibus : insuper metallis , aut arte fabrefctis corpo-
ribus , simulachris , hnagunculis , annulis , figillis : characteribus
hcvelillo modo usurpatis, quibus admirandas rbus imprimi vi
res commentanrur : item speculis , fie similibus hujus magicat artis
monstris organisque.
$ 2. Quibus licet interdum aUquid virtutis naruralis inesse po~
test., tamenutplurimumad eorum constructionem aut usum ad-
hibentur nefa nde vel sacra Deioracula,vocesfivesententie, vel
blasphma vocum diabolicarum deblateratio. A quibus vim o-
mnem manarepropagarique in harc mdia, ac ab iisdem pendere
confdunt , dsemonio interea colludente cooperanteque, imo rem jjj
omnem Deipermissu, obmagimpietarem&sastantium increduli- %'HmZl'
âtem expediente, quam elusus incantator alio qui frustra machina-
-tetur. Hoc equidem ad omnes horum hominum mirificas , natura- rTr^T
lisque potentix cursumfic modum exuperantes actiones , semel hic v-
dictum tesponsumque volo. rfnmif.ll
3 . Enimvero eousque horum hominum animos satanics hu- ^ <-
jus profefionis strum pervafit , ut creditum fit , id genus impostu-
ris daeraoniacis omnino perfici quae requiruntur , aut naturis rcrum imrtduu.
vel novas indui vires, vel priores adimi , infirmari aut vegetari.sive u,m'
natutac curfum mutari, fulmina cieri, tonitrua , ventos, pluvias
inopinato concitaiivelsedari,scrpentesferitate violentiaquecxui,
bestias indomitas coerceri , ferrum rumpi , morbos infligi & curari,
mans ac timbras evocati , fie [ ut Apulejus ait ] animas agiles re-
verti, pigrumque mare colligari , fie nova corpora creari. Nec poi>
tentosas eas res enuracrare hic lubet, quas cum Coracesia,Callicia,
Menaide, Conrinthade, Aproxi , Pythagora celebratis herbarum
nominibus , ad hoc certe aptis , si non excogitatis , ut sono ter-
teant: fie cum Democriti Chirocineta, Agloaphotide , Marmariti-
de , Achemenide [ qua in hostium aciem conjecta , trepidare
agmen, fie terga dare , scribit Plinius ] Hippophanade, Adamanti- A.*u.
de, Cynocepbabea Appionis , similibusque terrificis plantarum \\ I -ti
monstris , apud magos usurpatis , fie jam singulati Dei bonitate in
hominum utilitatem memoriac exeussis, penitusque abolitis , quan-
doqueprorsus sublatas volet Deus.
P $4. Im-
1 16 DbMagis II"
$ 4. Immensus siquidem est harum fallacum actionnai &re-
rura numerus , quas latcrc prarstat . Saltem incautos nitnisque ctc-
dulos prannonuisse utile est, ne impie hue quoque attractis divi-
nis nominibus , vel sacrae Scriptural vetbis inique contortis fallan-
tur , seducanturque , quemadmodum bactenus factura animadver-
tiraus : ut hoc noraine , quo gravifime delinquitur , se purgent ex-
cusentque, quod nimirum nomina sacrosancta invocent, verbum-
queDeicoramisceantinhoc opificiodiabolico, ubiscelerehorri-
bili sanctisfimum Dei nomen profanatur, atque abusu abominando
Scriptura conspurcaturdivina.
$ 5. Etquanquaminiquisirapisque his tationibus dacraoncs
se accersere , aut iis itnperate poste , maleferiati hi homines glorio-
fius jactent, & ad horum illicita murmura nutumque illi obedire vi-
deantur , quasi obstricti compulsique : intrim tamensuos hos do
minos &imperatores .sibimagis devinctos servilesque habent , ut
quibuscunque dacmonum spectris, larvis auipropositis imaginuur
dolis seuludificantibus formis, fidem adbibere cogantut: undc
tamen ipsis nunquam usqeadeo multum commodi sperandum,
nisi quod sibi hac ratione magis placeant, aliosque in admirato-
nem pertrahant, tanquam rerumnon vulgarium aut curiosarum pc-
riti. Intrim ab his cogi se simulant daemones : quanquam venite
optent, teste Porphyrio, ut fuis deinde alios praestigiis irtetianr.
ut.t.di 9 Sic quendain se vidisse Joannes Fernelius scribit, vi ver-
Miturt- borumspectra vatia in spculum derivare, que Ulic , quxcunque
riuncius. iinpCrareC) mox autscripto aut vtis imaginibus ,ut ille ait , itadi-
lucide exprimrent , ut prompte c facile ab afidentibus omoia
intetnofcerentur : Audiebantur quidera verba sacra , sed obscnis
nominibus spurce contaminata. cujusmodi sunt elementorum po-
testas , horrenda qusdam & inaudita principum nomina , qui
Orienris, Occidentis, Austri , Aquilonifqueregionibus imperent.
Hxc ille.
, 7. Etsi veto hujusmodi forma; & literx appareant , pradti-
giatore mendaciique parente nostris oculis objecta?: non tameti
non debent esse pra;stigiose,tnendacesque vel mendaciis involutx,
ut mercedemrequisitam dignamque curioso hominum studio repo-
nat liberaliter, natura; sua? immemor nunquam.
8. Incantamentorum etiam peculiares modos apud Septen
trionales observatos , his verbis decsibic Qlaus Magnus : Inter Bo-
thnicosv
H I N F A M I B. US 117
thnicos hominesSeptcatrionis passim reperiebatitur malefici ac ma- Mji. Ji
gi, taaquam in proprio loco,qui pet summam ludificandoruui ocu- Q' s'^t
lorum pcritiamsuosalienosquevultus variis rerura imagnibus ad- 19. /-
umbrare noveranc , fallacibusque formis veros obscurare conspe- '^"*"<M
ctus. Necsolum pugiles , verum criam fminz & cenera: virgines stpuntn*-
pro voto suo larvas livido squaloreterribiles, faciesque adulterino
pallore distinctas , ab acris tenerirudine mutuari consueverunt : &
rursus ablegato nubile inurnbrationis vapore.pttentas oti tenebras
sudis perspicuitate discutere.Tanramque vim canninibus eorum ad-
fuisse constat) ut rem remotissime positam , de quantalibet nodorum H,jir.
consertioneperplexam, Ionginquo soli fibi conspicuam ad conta-
ctum e vocare posse viderentur. Talibusque praestigiis id ipsum hoc
modo demonstrant.
$ 9. Scirecupientesstatum amicorum autinimicorum, Iongin
quo terrar spacio , quingentorum vel mille miliariam inde distan-
tium, Lapponemseu Finnonem hujus reiperitum, dato munere, l-
neac scilicet vestis aut arcus, rogant ut experiatur , ubinam fuerint c
quid agant amici vel inimici. Qucirca conclave ingreditur, uno
comite uxoreque contenois, tanamxneara aut serpentem malleo
super incudem praescriptis ictibus concurit , carminumque murmu
re hinc inde revolvir: continuoque cadens in eestasin rapitur.jacet-
que brevi tempore ut mortuus. Intetea diligenrissime praedicto
comite , ne quodvis vivens culex autmusca , velaliud animal eum
contingat , custoditur. Carminum namque potentia spiritus ejus
roalo dxtnone ductore longinqurs signa (annulumvelcultellum)
in restimonium expeditae legationis scucommissionis reportt, lli-
coque resargens.eadein signa cum catteris circumstantiis condncto-
ti suo dclart.
I o. Idem de Ventis venalibus ,1.111.18. illud miracu-
luwtradir:SoIebantaIiquandoFinniinter altos gentilitatis errores,
negotiatribis in eorum littoribus, contraria ventomm tempestate
ifnpeditis.ventum venalem exhibere : mercedeque oblata rres no-
dos magicos, non Cassioricos loro constrictos, eisdem reddere: eo
setvato moderamine ,utubi primum dissol vissent, ventos habere
placidos :ubialteruui, vehementiores : at nbitertium taxassent ,ita
sevas tempestates fe passuros, t nec oculo extra proram in evicah- '
dis scopulis, nec pede in navi ad vela deprimenda, aut in puppi pro
clavo dirigendo, integris viribus potirentur. His addic Olaus : hir
P 3 fana.
n$ -'De M -a n H
fana certe sunt documenta, quaenostra cxcogitavitcredulitas , ut
acrius torqueremur. Utinam facesseret mentibus horainum talc
fgmcntum : quod este falfuni.c nullius momenti , etiam majori-
bus est ostensum.
I . Sed haec gens Aquilonaris , arte hac post susceptam Criri-
stianar religionis confesionera.legis inbibitione, nunqnam visa est
uti palam : nec alios eam, nisi cum vicx discrimine , docuit. Multa
alia ejusmodi maleficotum opra enarrat Olaus impudenter saris, in
ejusdem libri capitibus diversis , qu profecto non semper fi de m
merentur : proinde in iis recensendis brevior esse volui. Ventos
tamen ita magis sedari , testatur Herodotus quoque lib. 7. de prac-
fectis Xerxisrquod ii triduana tempestate quadringentas naves ami-
fere.donecquarto die magi incifionesfaciendo,& veneficiisincao-
tando , ventum Thetidi c Nereidibus sacricando , tempestatem
compescuemnt : sive eadem tempestas aliter cessarit. Sic&Ephe-
notulis quibusdam & vocibus magicis utentes , in omninegotio
victores evadere piitabantur.
12. lnterjiciatur bic Apuleji commentum , cujus hxc sunt
U. i.dt
^yi" verba : Athenis , proxime fie ante Pcilem porticum , isto gemino
obtutu circulatorem aspexi equestrem, spatham praeacutam mucro-
neinfesto dvorasse : ac mox eundem invitamento exiguae stipis
venatoriam lanceam, qua parte minatur exitium, in iraa viseera con-
didisse, & ecceponelancea: ferrum.qua bacillum inversi teli ad oc-
cipitium per inguen subit, puer in mollitiemiecorus insurgit, inque
flexibus torruosis, enervam fie exossam saltationem explicat.cum
omnium, qui aderamas admiratione: diceres Dei medici baculo,
quod ramulis semi amputatis nodosum gerit, serpentem generosura
lubricis amplexibus inbarrere.
Hittuin- $ 13- His adde.varios incantationum ritus cuiroris nagicar
csnmu- flultitiz maximi Artephii. Catdano enarratos : uthincjion soluui
pIZd?'" dolosos, sed fie mente captos esse ejusmodi magos.^quis jure cen-
v*rituu seat. Adharc, Graecoruin plerisque,literis proditum est,fuissePa
plfitt'L- fetemquendam, intermagica: vanitatis consectatores prima notas,
jcafr qui carminum potentia refercissimum repente convivium bospitibus
"^' "nu îfeubituris prcmonstrare consueverit: idque,cum libuit.mox eva-
m* Pmpi- nuisse rursus, utnibil omnino apparatum vid;retur, discumbencibus
hm.ttji, omnibus fam & liti elusis. Si quid precio comparasset , id agebat.
Guident j. * , r r .... f** .
otur uterogatinummiin vencutorum Ioculis apptrent, illis intrim
ludifi
I N A M I B U S- ff<f
la j i icAtis. Unde provcrbiuin , Pafetis femiobulus.
( 14. Simile quid paflum eflc Menippum Lycium machrnatio-
ne 1 pona?, literarum monumentis traditum invenitur,in nuptiis: ubi /" fM
auteafupellex & imaginariumargcntum, vclutfuraus eflfluxercad- Cpnf_
miniftii & coqui ac reliqua familia increpata evanuit. Accium Na- fi y>u-
viuin Tarquinio Prico rege & multis aliis pracentibus cotera no- iavi-
vaculaper incantamenta divififlc , fertur. &f!Ti!
$ 15. Tucciam virgmem Veftalem incefti criminis reara Ro-*01'-
mz, cum precatione certa aquam cribro haufiTe.anno, utbis 609, J^Jj.jî.
commmort Plinius. Hujusc Tertullianus meminit in ha?c ver- .
: Qmd ego de caneris ingnus, veleriam viribus fallada? fpin- vJ*',"r'f\
talis cdilTeram ? phanrainata Caftorum ( quifcilicet toties Romas 11 1 1. s.
victorias nunciarum )Sc aquam cribro geftatara , & navera ciugulo ff^y*
pro mocam( Claudia Veftali ) & barbam tata irrufmra ? ut c Lih.it.
oaffl'uu lapides credetentur, & Deus veras non crederetur.
1 6. L. Domitio rare quondam tevertenti , juvenes gemini . t.in
augu/riore forma ex occurfu imperarte traduntur, nunciaret Sena- "$3'
mi ac populo victoriara , de qua incertum adhuc erat , atque in fi- gentei
dem vcritacis adeo permulfifl malas, ut nigro radium , arrique fi- **
milem capillum reddetent : unde iEaobarborum cognomen. Sue
tonius. Habet etiam hoc bominum genus fuos modos , quibus vi- -
velbutyrum & id genus alia , numerata prins pecunia , ex lo- b","~
eis diflitis, Satanz opera adferrijubet. Tales aliquot infignes no-
ft: o xvo novit Getmania.
$ 17, Magos adhzc ipfos , quibufcum dxmon colludit ,
eft mirum quandoque vel transferri fubico, vel ita apptrere: quum dtmmiui
plerofque dzraonumvexationibus obnoxios, vel eorum ludibriis
dcdiros.rranlvehinoiinunquaai alio fciamus. Sic Pythagoram uno dum.
momemto Sc in Thuriis & in Metapontiis fuiiTe, Apollouium ad
hzc Smyrna celetrime verbo diclo translatum eiTe, fe-
runt hiloriar. Tamautem verum eft, eodera momento illud efTe-
umfaifle, quam certa ea hiftor, qua ttadimr, Ambrofium eadem
hora Mcdiolani fuifle cTuronis in Martini exequiis. Ejufdem fi-
dd crir.quod literarum monumentis comrailTum legiturde Joanne
Teutnico Halberftadii facerdote Metropolitano , mago infigni,
h artis fus magicxpotentia, ipla note Nativitatis Do
mini rribus locis celebraiTe miilam, Halberftadii unam,alteram Mo-
gun ciar, terriam Colonix, anno i z 7 1 .
$ 1 8. Prat-
120 PbMagis II
l8- Prxstigiator quidam magicus Magdabargi equulum in
theatro frequenti per circulum tianulientem ostentabatcerta stipc :
infabulxexttupaucaraseapudmortales collegiste pecuniam que-
stus, sein cluraconscendetevelle ait. Hinc insublimi ejectofu-
rnpyt- ne, consequitur in altum equulus : praestigiator quasi eum cauda re-
''hZ** "* tenturus,quoque ascendit : cujus uxor maritum apprehendens alc-
' ''' ctatur, itidem ancilla, ut viderentur ascensii contiguo velut conca-
wsr?'" tcta, simul acra petere. Hxc dum populus ad stuporem spectaret,
ciiidam civi eo forte declinanti, quxrentique quidnara rerum ibi a-
gereturPresponsum est.circulatorem cum equuloinacra conscende-
re. Hic le statim vidilTe eum in vico ad diversorium abeuntem aste-
veravit. lllusos itaquese ubi animadverterent spectatores, disceflc-
runt. Poiro univetsam ejusmffdi quavis arte comparatam da-rnonuin
necesttudinem , cunctamque earum delusionum rationem , pestife-
ram fraudemefle, in extremum hominum exitium introductam, ne-
minem insiciati decet.
zMagorum Vbaraonis afonetpr*fligiofi.

CAPUT. V. I I I.
' * t b r u m ut omnium obtutni bac magorum fabula & pote-
'stas, velpotiusludibria magis pateant , penitiusque cognos-
cantur, agite oculis non delusis contemplemut , solertiqueindagi-
ne investigemus magorum vel maleficoium Pharaonis conatus,
opra & potentiam : sic & illis satisfiet ,qui, cum deceptarum men-
teque la?sarum quarundam muliercularum fit mento, confestim ad
voluntarios Pharaonis magos confugiunt.quasi eadem uttorumquc
sit profesio : quam longe lateque difFetre lentio.
ytrftJ Zm InmanuMosis , electi oranipotentis Dei ad Pharaonem
legati, virga reveta in vivum, Dei verbo, transformants draconem.
*"'m Q? argumento se , Deo cli&terrae , & omnium, qux in eis
sunt , conditore unico ( cujus quippe solius est crearc , & res vcrc
transmutare ) milsum elsetestatur. Quod autemidipsum Pharao-
m'^flm n'S Magis, carminibusfactum dicit Scriptuta, rem altius introspi-
vurunu. ciens , non eandem qux Mose vere ostensa est , metamorphouin
intelliget : sed saltem draconis praestigiosam formam , obtutibus
regiis ossusam apparuifse. Quare etiam mendax draconis magicae
vanitatis facis , in pixstigii revelationem , vero Mosis dracone
devorabatur : ut mendacium vericate absorbetur vinciturque.
3. Propte-
Il Infamibtts. Iii
$ 3. Propterea, Jfepho teile, Mofes inquit: Jam dechrabo Kti<.jn-
TDMi'fefle , non eile hace przeftigias veritatis fpecie parura cauris im-
ponentes : fed ipiiilimam Dei virtutem, argumentum omnipoten-
tis illius voluntatis apud incrdulos futuram. & cum dio virgam
in terram mittit , jubens ut fiat draco. Quae mox dio parens,
^gvptiorum virgas , quae draconum fpecie reptabant , unam poil
aliam aggrefla, omnes ad unam devoravit. Enimvero fi verus ex-
riritmagotum draco , daemonis ope ex virga ita transformatum efle
oportuit. Ineptam autem prorfus efle , utin vivam beiliam tranf-
mutari queat , virgae materiem , cuivis liquido confit. Quemad-
rnodum creare etiam ex nihilo,vel rem in multo diflmillimara, aut
etiam contrariara pro iuo arbitrio ver transfndete eflentiam, pe
nes dibo lum eft minime.
$ 4. Corpoream materiam non fubjici potential daemonis,
quantum ad rranfmutationem ipfiusad forraam, confirmt Auguli- -
nus : Noa eftputandum ,inquiens , iftis trangteflbribus angelis ad """*
nurumfervirehanc rerum vifibilium materiem,fedfoliDeo. Faten-
dum tamen, daemones etiam celeritate incredibili,quibufdam tebus
cmotis,ferpentes , dtacones , vel quid aliud earum loco fubjicere
pofle. Magi iigna videbantur potius facere,quam faciebant,ait Cle
mens. & Berno: Saepe ipfe darmonludificathominum mentes,ut vi- Li 3.^.
dere videantur, qua? non funt , tanquam ea, quae funt. Recte item "^-
Jamblichus de Myfteriis : Quae fafcinati iraaginamur, praeter imagi- nt. d4mw
naxnenta , nullamhabent a&ionis & eflentiae vetitatem. Ejufmodi
namque finis eft magicx arris, non facete fimpliciter, fedufque ad
apparentiam imag'mamenta potrigete, quorum moxnec vola(quod
dicitur) nec veftigium apparet.
0 5. Eodein cenfenclum modo de reliquis (ignis : quod nimi-
mm Mofes el evans manum, virga ferierit fluminis aquam coram
Pbaraone Sc ieivis ejus, qua tota mutata eft in fanguinem : mortuif- 4
quepifcibustantus extititfeetor fluminis, utjEgyptii de ejus aqua' fai'"""*
bibeienon poflentjtotaqucÊgyptusfanguineredundaret. Idem
fuisincantationibus>Egypriorum magi effecerunt , quibus pleri-
q ue omnes vEgyptii , idololatrae & idnea Satanae organa pende-
: quorum oculis cujufcunque coloris aut imaginisfpecbum.
fraudulenta offene , Dei peimiflu , daemonio facile erat , ut cot il-
luci Pnaraonis ( quod Deus prxviderat foie , ut indutatetur ) jufto
Dei jadicio, majori occallefceret duritie , meritamque tandem ille
luret pnam. Q_ $ 6. Ma-
121 D B M A O I s II
$ 6. M agonira autein fuisse prarstigias facinus illud, vel hiac
palam est.quod unicus ille yEgypti fluvius Nilus insanguinem con-
versus erat , ejusque pisces computruerant opra M o fis servi D ei.
Neculla pra^crea eratreliquauniversx yEgyptiaquanon tincti:ur
vEgyptii omnes undique circura flumen aqairn essjdere cogeren-
tur, quara biberent. Unde proculdubio colligendum , magos tan-
turamodo paucul aqua: antea in vase conservai, vel ess>ssa;,rubi-
cundampra;stigiosiefaciera ostendisse suis carminibus velfascino,
utScriptura testatur: hoc est.ludificantedaemonuin operacione.
7. Hi etenim agitatis ad hanc delusiouem cominodis humo-
ribus, spiritum opticum vel visualera quibuscunque imaginibus im-
buerequeunt: quemidraodum plsrisquemeliticbalicis usu venirc
observamus. Sic in hypochyraatis vel suffusionis oculoram initio
ex hmnoris aflaxu ad visus organa velati pufillos cuices obversari
intelligiinus, interdum quasi lucentia quxdara corpuscula, plerun-
2ue veluti caliginosa se oculis offerre , noanullis tanquam lanarnm
lamenta flc aranearam telas appirere , quibufd im circa lucernas
eirculos videri. plerisque item regio raorbo laboranribus , propter
suffusambilemomnialutea&flavescentia sese ostendere apparet:
atque haec fiunt magis vel minus, hac vel illa forma , secundum ha-
morum & spirituum visoriorum constitutionem , quemadmodura
naturac peritis cognitum & perspectum est.
\*n* <s&. (J 8- Qîd aliud dicendum deranis exyEgyptifluminibusedu-
pfH. ctis,quibus terra cooperta est, Aarone ex Dei mandato manu vir-
gam in flavios & lacus protendente ? Magorutn ranas solummodo
Efd. t. fuisse eadem ratione mere imaginarias , hinc 1 uce meridiana clarius
evadit, quod tantam ranatum colluviem eos creare oportuissst.mn-
Gtnts. 1. nus Deo omnino peculiare , nec ulli unquam crcatura:, multo mi-
mus Satan ejusveclienteliconcessum. Singularis haec Deiabini-
fZ'oa'ifi tl ^ ansicpT3etogjtra , quaneminem digaatus est.
9. Prxcerea si veras in terrain ex aqua magi produxissent ra
nas, ncique & reducere univerfum hoc ranarun genus eadem arte
poruissent. Prodivius etenim multo fuit , visas in nativum natura-
lemque suum locum , fl avium nunirum & lacus repellere , quara in
domos, penetralia, cubicula, cubilia, furno, cellas, locahisee ami-
malibus alina, immo ad/ersifi na.primum eas non apparentes ex
cire, ubi illis moriendum est : quaci in aquis , ut designato his viva-
rio, libre victitent : aux saltem vicam illis adimere, quibus donassc
vide-
II I N F A M I B U S. 12}
videbantnr.faciUimum fuisset. Vel quam sortito credemus magos
nocendiaut perficiendi potentiam, si netanas quidem Isdere , aur
carminibus, quibus educta? putabantur , tantum abigere valuerunt ?
Hocusqueadeonequiverunt,utPharao rexposito ptiore superci-
lio,coactusfuerit suos advcrsarios Aaronetn & Mosera hortati , ut
D eum pro depellehdis se suoque populo ranis deprecarentut-
Quod etiam itafactum est, definitoque die ranx sunt exterminatar
doraibus : iisque mortuis in cumulum coacervatis .ftebat regio.
$ o. Sic Phataonern etiam invitum Domino Deo incompa-
rabilihonorem dferre opottuit: quemadmodum 6c ipsosmagos,
pnes quos ea potestas minime fuit. Nam quum Deo non amplius
prarstigias permittente , cyniphes vel pediculos , tum bomines tum
bestias infestantes producere , Aatonem 6c Moscm imitati , nequic-
quam tentassent: coram Phataone confesil sunt, Digitus Dei est hic.
quasi dicerent : Digitus vel potentia Dei est , qua vereprogignitflc
condit ex pulvete,vel etiam nihilo.quicquid pro suo arbitratu vult,
6c quando illi placitum est- Id vero , quod nobis effictum vidisli,
Satanx digitus est, qui nihilunquam rvera procreare, sed phanta-
sticam solum rerura imaginem dolose ostentare potest. Quare nos
cjus clientes, ministrorum ipsius omnipotentisDei veritatem imitati
suinus,pr<estigiis quibus te ac tuum populum hactenus illusiaius,Deo
veto ob tuara incredulitatem & cordis duritiem connivente. At
cessat jam illa permilonis bota.ut non amplius Satan* ludibriis su-
persit locus,fedDei viventis veritati testimonul perhibere cogamur.
$ II. lta Dei manumjamagnoscunt, qui eiantea suis impostu-
ris cerogarunt . Dei glotiam przdicant, qui eam fuis fucis prius ob-
scurarant. Nec postea vivum usque adeo glorificassent Deum, nisi
antea impediti , frustra suam tentassent artem. Nec Deo tamjusta
puniendi contumaces occasio fuisset reliqua, nisi prius ad pta:stigias
connivisset : deinde impediisset, quo se suaraquepotentiam notam
faceret,ostenderetque illam longe esse aliam,ac veluti ex diametro
pugnantem cum ea, quam iEgyptii idololatrx & magi ih veri Dei
comemptum hactenus adeo venerati essent. Justinus Martyr in ex-
plicationibus quxstionum Christianis propositarum qua:st. 2 6. assc-
rit, magotum Pharaonis miracula non fuisse vera , sed spectantium
facinatione oculorum opra dacmonum. Hos jEgyptios incanta-
tores Jannem & Jambrem fuisse , Pharaonem vero hune Cen- 1
chreem vCgyprium regem, scribit Fulgosus viuc. 1 1 .
$ 12. Sed
124 DeMagsi II
<J i Z . Sed quid plutibus opus ? cum ex eo quod ThessalotiL-
. ne/, i. censibus scribit D. Paulus de Antichristo , permukos ab eo signis &
prodigiis mendacibus seductum iri , haud obscure colligatur , ea,
quac magk ostententur, esse ficta. Uri tamen eorum haud impro-
bo interpretationem , qui mendacia dici contendunt , quod ho
mmes ad mendacia pelliciant, utcausaex suo effectu aut nomen
auc ti'8i7of sortiri solet : ita quoque concdant oportet , ui
4u>oT< explicemus saisis, adraittantque utranque explication em,
quaia his vetbis affirmat'D . Augustinus : Mendacia dicuntur signa
&prodigia, vel quia videbuntur& non erunt, vel quia homines
ad mendacia deducenc. Quin & Avitus Alcimus episcopus Vien-
nensis , qui claruit sub Zenone & Anastasio Impp. anno 49 o. ele-
ganti carmine exptiinit, quam tueraur sententiam , lib. 2 . de Pec-
cato origin.
Legifer ut quondam vates fub rege fuperbo,
Ditm nova ntonjlraretjujj miraculafigni,
Commovit livore magos, ut talia tentent,
lAccmnitlentque f;tas clo fervente ruinai*
llii fuppeteretforfanfi relia potefias,
Demere, non estantfejlinent addere monjira,
Aemula fcdfignu tantttm, non viribus tiqua.
yEmula, inquit, signis, non xqua viribus.
13. Nonabs re hicetiam Decretorum testimonium accive-
im.ptrtt. ro , in quibus hxc leguntut : Nec mirum de' magorum praestigiis,
ttuf ii. qUOrum m tantum prodire maleficiorum artes , ut etiam Mosiia
tfisff. illis signis reiisterent , vertentes virgas in dracones ,& aquamin
"imt%ri fonguiaera. I" gentilium etiam libris legitur, quod quaedam tnaga
CircelbciosVlyssismutaveritinbcstias : item de sacrificio , quod
Arcades de suo Lyca:o immolabanc , ex quo quicunque fumrent,
in bestiarum formas converterentur. Sedha:comnia raagicis prs-
stigiis potius fiugebantur , quam rerum veritate complerentur. Ut
ergo ipsi errores ignorantibus manifesti fiant, de eorum proprietate
atqueinventoribus juxta traditionem majorum patrum dicere con-
gruum arbitramur. Magisunt, quivulgo malefici ob fascinoruin
magnicudiueai nuncupantur. Hi sunt , qui permissu Dei elementa
concuciunr, turbant mentes hoininum minus considentiura. in
Deo,&c. Hucusque dcrta.
Tpbia,
l'I Infamibus. 125
Tythiamuierin Endor^non Samuelem,sed bujm imagine
diabolifpeirum excitavit.
CAP. IX.
H 1 n c ut ad mulierem in Endor raaleficam , vel Pythonis fpiti-
tuimptaegnatam , ineo proposito objiciendam , confagiatur,
permelicct: quum nullumhic aeque atque sacrae Scriptura: tssti-
moniurn admittatn. Ea Samuelem excitasse legitur , c terra ascen- i,sm.xt.
dentem, solito corpotis habitu & vestitu.ac sutura in Dei manu ad-
huc poita praedicentem. Ecclesiastici quoque author tradit , ipsius t li^
Samuelis haec acta& vaticinia fuisse , quura ait: eum dormivisse,
xegi notumfecisse finera vitxsux , & exaltavie vocem suam ter
ra, & vaticinatum este, delendam este impietatem gentium.
6 2. Etsi veto historia: circumstantix , & Jeus Syrach assetere ^ Tythu
videantut, ipsum appatuisse Samuelem: penitius tamenrem intuen-/*mW'
ri ostendam , non ipsum Samuelem , sed illius imagine diaboli spe- f^'^f
ctrum, Pythix fmin libenter obsequutum , ut ludificaret , visum iin-ftc-
fmflT-- ' arnmdia.
3 . Primo disette sevetoque cdicto mottuis quaeri veritatem mort
vetuit divina vox. ,mulcta
... mords constituta: nec pet eos doceti rendave-
vint vivos , nec ab iis ahquas expectare paceractiones. Non inve- rit*.
niatutinte consulens mortuos: qui hoc facit, est SAwytJut Deo L" Ltvit. 19.
DetU.
suo : hoc est,res talis, quam odit Deus, abominatur, <3c in xternam lt\'
abjicitdamnationem. Proinde nos suo verbo , in quo sese & vo- ZJlxvy-
luntatcm suam expresse declaravit, inniti firmissime voluit Chrjstus, ,
inquiens : Mosenhabent, oc propbetas-
<j 4. Adhxc , piorum animas inaleficarum carminibus c dcsi-
gnata Deo lede evocari,&in corpora inhmnata compelli, vel
falissimum est : veine in sinu quidem Abrahx, loco beatis assigna- M^Hm
to, tutas existunt eorum animae , in Domini manu conservatu?. At aumiMm
Satanam nihil unquam abhacmorteinsanctorum animas potuisse, ""***
L r -l 1 j- r r t ' d""" *****
nec bonos ipintus magicis artibus ooedire : nie iecretas iemel a r*wi-
cotporibus & collocatas in definitis sedibus animas , si revocentut,
redite, ut Ethnicis persuasum tat , confessum est hactenus : sed ad-
sciticia se illarum imagine ostentant daemones. Qiocirca non
mortuis ipsis , verum dxmonibus illorum habita vestitis , tmgou-t-
th responia accip:ebant : quai, fi illiintegtis &expressi> mottuo- ,
uun corponbus cemerentur, mv<tV/s.:.' : lin vero tenues , nebulo-
Q^3 sas&
iz6 deMagis h
rwiit&i- fis & evandas sibi ckcumfunderentumbras , rtuttiirlmi nuncupa-
ruai- bantur. Vere D. Chrysostomus ah : Non anima defuncti est, quar
dicit, Anima talis ego ura : sed daeraon, qui haec, ut homines deci-
piac , fie confingit. Ibidem : Animx sunt in loco certo , & expe-
ctantjudicium, neque se inde possunt commovere.
v> 5. Antea quoqueSamuel plus minus biennio morttms fue-
rat: 8c ejus corpus sinon omnino computruerat , taraen itadefor-
raatum fuisse certum est; ut eximia illa lpecie viva , qua antea inno-
tuerat, cquascnunc denuo fictus hic sistit Samuel , apparerc ne-
quiverit. Neque etiam deorum magnificentiam teferre potuisse
cadavetosum corpus, quilibet novit: quura tamen deos terta
ascendere , se contueri affirmaret divinatrix. multo minus quivit
loqui & vaticinari iste Samuel.
<J 6. Quorsum etiam Samuelis piissimi vatis tamdiu sepuln cor
pus , pallium consuetum eodem momento , ex impiae fascinatricis
mulierculae imperio incormptum alumpsistet , quod in fepulchrum
secum non assumpsit, nec eo amiciebatur mortuus ? Hoc autem
sanctissimi viri spectrum ostentare, facile fuisse illi, inficias ire nolo,
t.Ar.u. qui se in lucisangelum transformat, cumprimis apud impium re-
gem, rum perdiramSaranaeservulam.
7. Deinde cura ipsa historia paulo ante testetur , Deum con-
tumaci cabjecto rgi ipsum consulenti, responsa date noluile,
vel per viventes ptophetas aut sacerdotes , vel per somnia : mulco
minus per divinum vatem ex morte susciratura, quem nec vivum
audire voluitSaul, velperangelum clis missum, respondit rgi,
quem in furoresuo omnino repudiarar. Quo etiam nomine morus
Saul, Pythiam divinatricem professionis ergo , publico edicto jux-
ta Deivoluntatem ex lsraele exulantem , futtive vero latentem,
iniquarationeconsulerestatuit: quasi indignabuudi animi institu-
tumfuifiet,
Flccre ftnequeo superas, tAckeronta movebo.
Ideo non potuit non odisse & execraii hoc factum Deus , & justo
judicio deploratam illusione daemoniaca Saulis impietatem contra
sunm& ipsiuspeacceptum , contra etiam conscientia; testimonium
designatam punire , ut in pra:fracti Saulis mentem Satanae sascinum
meriro permiserit. Nec novum aut inauditum hoc est, ubi quos
; pertinacis impietatis homines esse praevidet , praescirque , magis so-
let excarcare, indurare , spirirui mendacii relinquere , & in repro-
h. bain
U I N F A M I B U S. 127
bam tradere mcntem. Exemplo sic Pharaonis invicta pertinacta, 7. r;
fides mendacibus spiritibus data, & extremainde punitio. 9u\\
8. Quod porro historia commmort, Samuelem scnem pal-
lium indutum indigne tulifle , quod sua qaiete excitus eflet , at-
que eum Sauli rgi loquutum vaticinatumque fuuTe." hinc norr
convincitur , verum extiriflc Samuelem hoc' sp'ectrum. Qionrara
diabolo, spiritui mille artifici , non sit difficile quamcutnque for-
mam mentiri, quidvis fingere, simulare , & defuturisjam antea va-
ticinio patefactis ptaedicere: mixime vero , de quibus manifesta
pr sludia , & eventus minime dubii tndicia inforibus fere videban-
tur. Nue ignoravir Satan, certifima este, quae Sauli vaticinarus
fuerat vir Dci Samuel, ldeo Samuele antea praedicta repetit , po-
tuitquenon teuiere conjecturam facere ex apparatu hostium ma-
gninco & instructis copiis, item ex dictis, factis & circumstanciis re-
liquis belli praesentis, quam sortem ineo conflictu aflequeretur
Saul: potilnum cum ipsum Deo abjectum , nec resipiscentem,
& adversus Dei raandatum postremo Pythiam vatem diaboli raan-
cipium consulenrcm, in sua haberet potestate.atque pro suo impel-
lcrenutu, & praesentis praelii objieere posset exitio. Ideoque Sau-
lera mortuumtcstaturScripturain transgrestlone sua , qua przvari- T'P4r t*-
catus erat contra Dominum : nempe contra Domini verbum,quod
non custodivit,& quod Pythonem consuluit interrogando , neque
requiswit Dominum : obhoc interfecit eum , tranlaco regno ad
D avidem filium Isai. Sym
$ 9. Porro si Jesu Syrach testimonium urgeatur, quanquara rach
( Hicronymo teste ) illi ab Ecclesia non concedatur authoritas
dogmara confirmandi Ecclesiastica , nec rerum earundem contro-
versias dirimendi: haec tamen quoque addere libet, ne pia hujus
libri doctrina elevariputemr, JesuinSyrach solummodo ex primo
Samuelis libro histotiam proponere : quod factum est simplici
enarrare oratione , queinadmodum legicur , ut ad avitae virtutis
atniulationem posteros invitaret , provocaretque : Samu.lis item
laudes succincte receusere : minime disterere voluil, verane an fl-
ctafueritSamuelis apparitio. iu*sin
$10. lutet Hebraeorum autem. Rabbinos quanquam pauci f>ff' s&-
aliter sentiant, tamen Pythonum opus este, fere omues censent : & J"^"^,,
nihii aliudpraetexpraestigias , vanitatem, mendacium & deceptio-
nein. Sainuelera intelligunt spiritual Pytbonicum , qui induerat H,tr"'
Satnue-
123 : D B M A G I S Tl
Samuelis speciem : item Samuelem visum esse dicere Saul. Ma-
liervidebat Samuelem, ncque tamen audiebat eum alloquentecn
Saulem : sicuti nec Saul videbat Samuelem, hoc est , illusionem il-
lam diabolicam, qux videbatur il li Samuel. Sunc inter eos.qui hxc
oinnia tnulieris putant arteconficta , qux ex certis conjecturis sic
deluserit Saulem. Kimchi contra advetarios sic arguit : Si Deus
uscitavit Samuelem, ut futuram eventum indicatet Sauli: cur
eventum illum nonmagis revelavit per somma aut per prophetas,
aut per sac^rdotuin oracula , quam petmaleficam mulierem ? Saa-
diavero , & Ajas , quod ipsarnulier, cum prarter solitum morern
miranda videret, siupefacta, cperit magna clamare voce.banc ve-
ram fuisse visionem, non quidem mulieris arte>scdDei virtute appa
rentera, falso existimarunt.
De vero Samuee non evocato divinatrice, Patrum

quorundamfentent'u.
CAP. X.
C*TERUM,uthuicnostr3e sentntiacroboris aliquid accresar,
audi argutissimi sanctions Theologix censorera Augustinumf
"tMs"i!" ^ Quaestionum veteris & novi Tastament : Indignum cixius
qudft. j. sstimo, inquit, si secundum verba historia: commendetut asiensus.
Kcc mirum Quomo^0 enjm fieri poterat ,ut atte magica attraheretur vir & na-
tivitate sanctus , & vitac operibus justus ? aut, si non atrractus est,
consentt : quod utrumque de viro justo credete absurdum est. Si
eniin invitus adductusest,nullum suffragiumbabetjustitia:si autem
voluntarius , amisit meritum spirituale , quod positus in carne qua>
siverat : quod valde absurdum st, quia hinc qui justus recedit, pet-
manet justus. Potro autem hoc est ptxstigium Satanx , quoutplu-
rimos fallat, etiam in poteslate se habere justos confingit.
. or. ii. 5 2- Qiiod Apostolus inter caetera ait: IpseSatanas transfigu
rt se in angelum lucis. Ut enim etrotem faceret,in quo & ipsc glo-
riaretur, in babitu viri justi& nominc sesubornavit:utnihil prosice-.
respem.quam ptaedicabant Dei cultoribus,mentiretur,quando hinc
exeuntes justos finxit in suaesse potestate. Sed hoc quosdam fallit,
quod de morte Saul & filiorum ejus non sit mentitus : quasi ma
gnum fit diabolo , antediem , occasum corporis jjjarvidere, quuta
signa soleant quxdam apparere morituris, quippe quibus Dei pro
tectio
tectio amota videtur. quanto magis diabotus,quem aftgelicamaje-
state sublimem prophetica oracala fuisse testantun de cujus magni-
tudine Apostolus ait : An ignoratis altitudinem Satanae ? Quid mi-
rum ergo, fi immincntem ptope mortem potuit praevidere , cum hoc
fit, unde fallit, Sc se in Dei potestatevultad orari?
0 3 . Nam tanta hebetudine dmens effectus est Saul, ut ad Py-
thoniisatn confugeret. Deptavatus enim causa peccati , ad haec se
conrulit.quae damnavetat. Sed si quis ptopter histotiam,ut ea, quae
vcrbis expressa sunt .putetnon prartermittenda , ne ratio historia: i-
nanisfit : rectefacietquidem ,u tamen minime istud ad verirapiat
rationem.sed ad visum & intelUctum. Saul namque teprobusfa-
ctus, poterat bonum intellectum habere. Historicus enim mentem
Saulis Sc habitum Samuelis descripsit, ea, quae dicta Sc visa sunt, ex- Vx-**'
primens:praetermittens,sivera,anfalsa sint. Quid enim ait?Au-
diens in quo habitu ellt exciratus , intellexit (inquit) hune este Sa-
muelem. Quid intcllexerit , retulit : & quia non bene intellexit,
contra Scripturam alium adoravit quam Deum : & purans Samue- JJ?2
lem,adoravit diabolum ,utfructumfallaciae fus haberet Satanas. rMadSt-
Hoc enim nititur, ut adoretur quasi Deus. *.dl*mkz
P. . ..... , . . . . ttu.tneptlt.
4. bi enim v re lUSamuel apparuiflet, non unque virjustus,
permisiffet seadorari, qui praedicaveratDeum solum esse adoran-
dum. Et quomodo homo Dei,<jui cum Abraham inrefrigerio erat,
dicebat ad virum pcstilentiae, dignum ardore gehennae.Cras mecum
eris ? His duobus titulis subtilitatem fallaciae suae prodit improvi-
dusSatanas: quia & adorari se permisit sub habitu & nomine Sa
muelis, contra legem : Sc vitum peccatis pressura, quum magna di-
stantia peccatoium ejustotum fit, cum Samuele justissimo futu-
tum mentitus est. Verum potest videri , si de Samuelis nomine ta-
ceatur, quia Saul cum diabolo suturas erat. Ad eumenim trans--
migrayir, quem adoravit.
5 . Idem ad Simplicianum, ubi ultro eittoque quaesiionera de u. t.
excitato Samuele agitasset , tandem ait: Quanquarn in hoc facto ,
potest esse aliusfaciliorintellectus , Sc expeditior exitus, non ot r,uamt-
verespiritum Samuelis excitatum requie sua credaraus,sed ali- "'">
quod phantasma Sc imaginariam illusionem, diaboli machination!- Saw*
busfactain: quam proptereaScriptura nomine Samuelis appellat, c%r*fr*
quia soient imagines retum earum nominibus , quatum imagines TJJJJ,
.sunt, appellari. Quis enim , qui hominem pictum dubitet vocate
R. homi-
I 30 DbMaois II
bominem ? quandoquidem fie singulorutn quoramcunque pictu-
rara cum aspicimus , propria quacque nomina incunctantcr adhi.
bemus : veluti cum intuentes tabulam aut parietem , dicimus , 111e
Cicetoest.illeSalustius, &c. quum aliud nihil sint, quam pictx
imagines.
<J 6. Etpaulopost: Si veto liquido constat, nominibus ea-
tumrerum, quarum imagines sunt, easdem imagines appellari: non
- mirum est, quod Scriptura dicit Samuelem visum, etiamsi forte ima-
t.Cr. u. goSamuelis visa apparat, machinamento ejus , qui trans figurt
velut in angelumlucis , flcministros fuos velut ministros justitiar.
Jamvero, si illud movet, quomodo raalignospirituSauli veta
ptsdicta sint : potestflc illud mirum vidcri, quomodo dxmones
Math. t. agnoverint Chtistum, quem Judaci non agnoscebant.
$ 7- Cum enimvultDeus etiam perinfimos & infetnos spiri-
. tus aliquem vera agnoseere , temporalia duntaxat , atque ad istam
mortalitatem pertinentia : facile est, de non incongruum , ut omni-
potens & justus , ad eoram peenam , quibus ista prasdicantur, ut ma-
lum, quod eis impendet, antequam veniat pranoscendo patiantnr,
occulto appatam mystetiorum fuorum , etiam spititibus talibus ali-
quid dvinationisimpertiat: utquodaudiuntabangelis , prznun-
cient horainibus. Tantum autem audunt , quantum omnium Do-
-<4.i. minus atque raoderator vel jubet, vel finit. Unde etiam piricus
Pythonicus in Actibus Apostolorum attestatur Paulo apostolo , fie
euangelista este conatur. Miscent tamen isti fallacias suas : & ve-
ram, quod nofle potuerint , non docendi magts , quam decipien-
di fine prarnunciant. Et forte hoc est , quod quuar illa imago Sa-
muelis, Saulem prdiceret moritutum , chxit etiam secutn futuram:
quod uciquefalsumest, cc. Idemlib. 2. de Doctrina Christiana,
capite 2 6. ait , Samuelem hune fui imaginera sacrilegio excita-
tam. Et autor libri de mirabilibus sacra: Scripture , si is sit Augusti-
ni, negat verum fuiflse Samuelem, cap: I I.
$ 8. Inrecitandis his Augustini sententiis copiosior fui studio,
quod haud ita pridem monachum audierim , qui in publica con-
cione ipsius Samuelis spiritum vere evocatum fuifle , ex Augustino
defendete conatus sit. Nostro huic sensui calculurn addit Tertul-
lianus,in librode Anima dicens , Diabolum illusisse Sc mulierie
Sauli, fie illius oculis, hujus vero auribus imposurste. Justinus Mar
tyr in explicquaest. 52. djcmoneiu Samuelis habita Sc figura ap
\\ I N F A. M I B U S. VJt
paraisse affirmt. Origenes in historia de Bileamo ait, Bonos fpi-
ritus non obtemperare carminibus magicis.
De necromantia , qudfit, r quiea ufifuerint.

C A P U T. XI.
NitLffuif1*Ur veto, de tnvQ!**tln'*f> eam vocant , quae sacrificiis

solcnni rtu institutis & peractis, atque diris execrationibus ab
Orco mans educit , accitosque de futuris sciscitatur: ha S amae-
Icm mulier excitasse putatur in Endor. _
z . Hanc jfineam quoque exercuisse tradicur , quum in Ita-
liam venislet , occiso Miseno tubicine. Apud Lucanum quoque ^te*;ht
Erichthonem maleficam Tbessalatn , fascinatricemque evocasse
mottuum narratur , qui belli Pharsalici eventum Sexto Pompejo nl9rli
cknuncur. Dicitur c Apollonius Romae verbis occulte pronun- 4.'ijf\C
ciatiSi paellam nuptiarum die resuscitasse, cujus illum nobilem "M-
seriprorem Philostratum testem esse mirot. Idem glotiamt se Achil-
Iis animam ab inscris evocasse , ut corporis fui molem ostentaret,
te ad interrogata de gestis in bello Trojano ipsi responderet: Non,
inquit , sicucVlysses terram effodiens , agnorum sanguine mans s*t!i.
Acoillis eduxi : sed omnes adhibuipreces , quas placandis heroum
animabus sacerdotes Indorum dici jubent. Appion quoque Gram-
maticus mcmoriarprodiditfeumbram Homeri evocasse, ut ab eo
petcunctaretur, cujas esset, & quibus parentibus editus.
$ 3. Scdeadem estrario, & mera dzmonii ludibria, si ea vide-
banrur ira acta esse : iis enhu mire erat exposita antiquitas.Dei igna-
ra. quemadmodur ea & ad berbarum facultates usqueadeo fuit x'x?.'%.
arto nita ut ad vitam revocari mortuos herba quapiara crediderir.
Sic Xantbus historicus in primo lib. Historiarum lcripsit .occisum
draconis catulum herba quapiam resusciratum , quam magi Baliin 3lil%
vocant. Eadem Thilonem.quem draco interfecerat.vitae restitutum:
& Juba rex Mauritanis, herba itidem in Arabia hominem vitasred-
ditum esse tradit. Hoc autem quum fieri nequeat , illos in lipothy-
miam vel animi deliquium illapsos.vel alioqui morbo prope victos,
adm o ta illa herba vires vel excitante , vel etiam naturas respirautis
virtute quasi revixisse fuisse visos , mea est sententia.
$ 4. Nec vero ex Ifraelis ctu hic solus deliquit Saul,nec etiam
soli Etbnici dxmones mottuorum umbris involutos confuluerunt
R 2 Quo,
132 D B M A O I I l
Qups , qnum nescirent Deum , minus mirum est varias- exquirendae
voluntaris divinx , placandorum numinum , & explorandornm fu-
turorara rationes effinxhTe. Sed & in reliquum Dei populum per-
vat furor ille, qui etiam usque ad hoc nostrain seculum in quibus-
dam maie sanis perduravit ingeniis. Usitatimam etenim superio-
ribusannis fuisse consuetudinem acciendorum & interrogando-
rummanium, norant majores: &hac de repeculiaria 6c magna
volumina fuisse consateinata , eademque in quibusdam scholis
palam proposita, sunt qui meminerunt. Nobis aurem cura manda-
ra incumbir , ut omnetn consociarionera cum dxinoniis c eorum
rainistris execremur, ne eorum uu polluamur , & ositantia velse -
curitate eorum retibus implicemur incauti.
De dvin&tionbus SMagkis.
c a p v T. XII.
PORRoritus, quibus coramoveri ex imo animas, producique
illi arbitrabantur , item variarum divin ationum magicarum
monstiosas species , prodigiososque modos , Satanx artificio in
auemam hominum perniciem dolose confictos, in historiis annota-
tos , & ab Ethnicis usurpatos, rudite in doctisfimissuis Commen-
rariis , de Prxcipuis divinationum generibus describit multijugx
lectionis vir C a s p a r Peucbrus. Ubi licet plurirua ecta
dignisfima, atque hue facientia, comperies : nos taraen & alia non
pauca nec obscrvatione indigna sequentibus capitibus propo-
nemus.
$ 2. Et Incantatores quidem , atiolos , aruspices, augures
pythonissas, genesunos,saltores,sortilegos discernit divus Augu-
stinus libro deNaturadxmonum : id quod in Decretis annotatmn
etiam est 2 6. q. 3. &4- c. igitur. Divini autem omnes dicuntur,
dvui. quum vel initacum dxmonibus manifesta societate vaticinantur,
vel superstitions quibusdam artibus, q'ii ex occulto cum dxmoni-
bus pactoscaturiunt,mancipatiidem efficiunt.Vcl fit Divinatio.ali-
cujus rei affirraario , qux neque ex causis , neque ex verisimilibus
signis est collecta. Ad species veniamus.
mmn- v 3 As noivtfxcLvI^ctp describit Psellus , & eam fuisse in n sa apud
t**tl*> AiTytiosait: sed &Chaldxis& jEgyptiisfamiliaris fuit. Eactiam-
nuia bodie utunwr Turcx, licet non nihil diverse- ln pel vim aqu#*
replc-
II I N F A M I U S 33
repletara imponebantur Sc argnteas lamina? , lapidefque
pretiofi charaeribus certis fignati:& poftquam confueta efent
prolata verba , quibus daemon exciebatur , proponebatut quxftio.
Tum primo quidem fonitus tenuis abfque voce audiebatur> qui fi-
gnumeratingredientis dxmonis: poftaquainundante,voces exiles
exeacmergebant, quibus ad quastionem refpondebatur : aut ope
ra data exiles admodum , ne mendacii coargui poflet dxmonium
in bis quae non noverat.
$ 4. r*f a hoc priore diferepabat, quod non voce.fed ytr*-
piuris refponfa expediebat. Collocabantur vafa vitrea, rotun- ***
da, aquis confera limpidifimis , & circum collocabantur accenfi
cerei : cumque evocado daemonis fecreto murmure finita , & quae-
ilio relata euer, adhibebatut puer impollutus, autmulierpraegnans,
qux vitiaftudiofe accurateque intueretur ,ac circumfpiceret, roga-
tetque.imperaret&flagiraret refponfa. Ea tandem imaginibus a-
guacimpre/Hs ,&per vitra pellucida renitentibus , diabolus often-
debat.
$ J . 7/!<* ex nitidis tetfifque divinat fpeculis,in qui-
bus propolitaium reium imagines effidar, redditxve diabolo fui-
gent. Ea ufus eft Didius Julianus imperator : & pleraque Satan
inoniru prxvidiie, qux acciderunt, feribirar.
6. KfiKtuktperrti* , ex cryitallis fabrefactis atque expolitis, """**
coludente inhisdiabolo(inplerifque enim minuta fpecie alias ma-
terix alterius conditus delitefeit) depidas notas atque figuras e-
ventuum acierum quacfitarum,quafi vaticinans fuis Magis renun
cia t.
$ 7. - appellatur , quando ex annulis ad certos jx70>(.
cli po/rus fabrefadis, vel diablico ritu confecratis d ivinant ma* ^cg,T*Wt
lefici. Ar.quivetitishisdivinationum dxmoniacArummodis utun-
tur, nimis impune inter Chiiftiani nominis homines degunt quam-
pluriini. Ex lundi oficina nuper quidam annulum eadem religio-
ne facramm heroiobtulit viginti coronatis venum, ejusfcilicet vit-
totis, ut felicem confequeretur eventum in quocunque lufus gene
re, quamdiu hune comportaret. Cujus rei ut faceret periculum, af-
iumpto annulo lufit, &c quidem fortuna anmente, benignaque.
Qo fucceTu illeus colonatos numerat, reditque ad confuetx
negociarionis exercitium & lufum , ac petdidit duplo plus , quam
' antea Iucrieeerat. Expeitus itaque fe delufum , annulum infring
jubet- R- 3 $8. Vif-
134 DbMagis l
jf.,^. $ 8. Mf/Kam* varie usurpabatur. Aqua implebatur cyatbus,
**. annulusque silo suspensus ex digito librabatur in aquam : atque fie
conceptis verbis postuabatur rei quaesitse declaratio, vel confirnia-
tio. Si quod proponebatur, verum erat, annulus suo nutu , non im
pulsas, cyatbum feriebat constitutis ictibus. Hanc exercuiste Na-
acn Pompilium,& excitos in aquam deos consiiluiste tradunt. Ex
tant & alii ejus modi.
, $9. oV^*TH*petficiebaoiroleo&fuligineinunguenipue-
fmrrtn 11 alicujus impolluti illitis, solique obversis. Confici cniin ex mix-
tioneolei, ruliginis & radiorum solarium siraulachra rerum experi-
tarum, opinio erat : quac tamea formabat mille artifex diabolus, at
exhacmixturainungue reddi ac refulgere viderentur.
<ri- IO> KtffKmmurea , & J^mfimftm ad perstringendos atque
ftutTu*. detegendos occultos scelerum authores,& res alias obscuras mans*
?iwîi festandas, Magi utuntur. Hanc securi perficiunt rotundo palo infi-
VH*' xa , aptataque ad normam , &c cum pra:fatione , ordine enumerati
suspectorum nominibus. Ad cujus veto mentionem securis vel le-
vi impulu se circumagit aut nutat , cum cu Ipa; reurn peragunt. Sic
apud HomerumprodunturprociPcnelopes,sedadhibitlapideGa-
gate, & prunis imposito.
11. lllam administrant cribro forcipi imposito, & forcipe bi-
nis tautum apprehenso atque elevato digitis : itidemqueadjaratio-
ne facta per sex verba,nec fibiipsiis nec aliis intellecta,dies , nues,je-
schet, benedfet, donuina, enitemaus : deinde suspectorum nomi
nibus recitatis, quoeunque norainato cibrum vel tremit , vel nutat,
vel volutatur.eum reum statuunt. atquam vere, testatur oranis dar-
monum veritas. Potuit & ille , qui cribrum in forcipe sustinebatdi-
- gitis.illud pro suo arbitrio commovere.
luuf- j2. KMAatm/MfTH*, afini capite super prunas alto, nescio
f**net*. perficiturritibus, olim Gertnanis familiatis-
ctnnuntu 13. K*(>j uavTH* , cum cera: liquefactae , 8c in aquam distillants
figurae oblervabantur, Turcis etiamnum in usu.
**&npfl- $14. nfOfMtTttt ex acris partibus ac motusurapta.velebratur
ab Aristophane in Nubibus.
w% 15- wiTOfMPTt* descrbitur Theocrito in Pharmacentria:
nfw & iK.^tyMiH* quoque,qu in frumento farina: commisto conside-
I *' rabatur. Ti/fjuT<* per caseum fiebat : ^vouatrea veto pet pisces,
w>^* * Tyresia * Polydalnante celebrata & usurpata.
$ 16.
II Infamibtts. r 3 y"
(516. nnTituatract exrumo capiebatur iticensi seminis papave- n^rye^l
ris, aut sesami prunis injecti.
$ 17. 7>o/uai>Tfi'4 per herbas instituebatur, velutipsr salviae 0'8|'4"
folia : WMfMfr/ , p il folia fici : tocttoftctTTftt, per thus.
$ 18- A*r/<*rT* per laurum. Nara ex ejus cremata: strepkn JW<f>-
sutura colligebant : ex fragroso quidem secunda , testibus Porphy-
iio .Eustathio in Homerum,Tibullo. At laurus bona figua ddit: a.i.l*t
ex Tacito autem advetsa. Unde Propertius: LH.x.EUf
Et tacet extinfto laurus (idnjafoco.
Antiphon, Philochorus, Artemon , Serapion Ascalonites ,& ex re-
eentioribns Fulgentius Planciades affirmant, qui lauri frondes sub TirrUsin
pulvinaricapitisuppositashabuerit , veta hune somnia noctu visu- e"/I' 1
ram. Hinc Claudianusinquit, -: Ventnri prxscia aurut. Tn/erp.
Quapropter & ApoUini deo fatidico sacra fuit , & hinc Laurus A- ^fj^b^f.
pollinea, Dclphica, Fatidica dicta.
0 19. Ita fructus arboris cujusdam apud Canibales invenicur,
cucurbita? minori non absimilis , oblonga sive ovali forma , quem
maraka & tamaraka nuncupant. Hune illi , pulpa exem- M*rak*.
pta, granis railii, lapiltisve.am re simili implent.variisque plumarum Twtk*.
genetibus superne exornant : deinde inferiori patte pertusum bacil
le adaptant , quem terra: infigunt. Hujusmodi fructus binos auc
ternos in singulis tuguriis servare magna cum reverentia apud eos
moris est. Existimant enim , quum hune fructum manibus pertra-
ctant, crepitantemqucobmiliigrana injecta audiunt, cum suo se
Toupan,idest,deosermonesconferre,atqae ab eo quaedamre-
sponfa accipere , sic suis persuasi Paygi. Divinatorum genus hoc
est, qui suffitu hetbx petun de quibusdam obmurmurationibus, illo-
rum tamaraka divinam facultatem tribuere perhibent.
0 20. Tt*yirT,cum c'meti digitobacilloveres.dequadi-
vinandum est, inseribitur: isque sub dio exponitur. quae eniinrema- -nVef
nont literat, non difllpataf ventis aut confufae cinete, ordine fiio do- w'1'
cere dere qussfita putantqr.
De sortilegi
CAP. XIII.
Apffmnmm , Sottilegium. Quod genus duabusde caufishic
explicatielibet. Primo, quod non exoleveritadhuc, utsupe-
riora.
136 DbMagis II
riora plcraquc divinarionum gnera, sed & vnlgo 8c prucenrio-
ribus etiamnum quandoque observetur , heu t nimis impie. Secun
do, quod vidcatn nullo sortilcgiorura species diligcnrer investiga-
tas , ac distincte traditas.
Strtiitfi. $ 2 . ldorus autern Sortilegos este saibic.qui sub nomine fict
&\tliZr teligionis per quasdam , quas Sanctoruin feu Apostolorum vocant
26. <j i.c. sortes, divinationisscientiam profitentur , autquarumcunquescri-
pturarum inspectione sutura proraittunt. Supcrstitionis genus, cui
damon occulte sicpe colludit. Hinc sortes varia:, puncta figurt ja-
ctata, taxillorum jactus, plumbea: figura; in aqua projectac, in aper-
tum librum repentinus oculorum intuitus, occursus alicujus senten-
Strtti. ti* ex iinproviso , & alia vaesana indicia , qua: uno sortitnn nomine
comprehenduntur.
T(*v*- q j t DiverfaS autem specicsÂup,rTf/<i< faciunt:ut oU&ytKfM-
kepiuT. rt>tt quf pr taiorum jactus fit, & ex numero oblaro sumitur, cum
de re nurnerata , veluti de numero maritorum, uxorum, liberorum,
villarum, 8c aliarum rerum quacritur : aut cum numerus jactus com-
paratur elogio. Libri enim ejusmodi elogiorum sunt omnibus de
rbus & negotiis : ex quibuscuilibet astgnatus est luus & finis ta
xillorum, & numerus quomodocunque cadentium : qui.cui elogio
respondere deprehenduntur, idvariciniacresponsumadquastio-
nem propofitam esse demonstrant.Tales libros etiamnum cum figu-
ris&numeris ale arum excusos,Galli plerunque animi causa habenr.
$ 4. Orta prorsusfuit haec divinationis superstirio Pythagoreis,
ut &c afuôfAurje'ct. dmentis illi literarura cerros tribuebant nume'-
ros.numeris vim occulti uturique pracsagam. Vide Archid. inc.
accusarus. <J. fane, dehacret. lib. 6. & in somma confess. in rit. de
lortil. 2 - 8c 3. quacstionibusHoslicn. & Ray. in fumma.eoderatit.
Et S. Thom. fecunda 2 . qua:st. 9 5 . in tic. de superflu, vers, ad quar-
tptir. tnm dicendum.
$ 5. fofimi sumitur ex cujuscunque quaeretiris nomine, pet
eleraenta scilicet ejus, eorumque figuras-
" $ 6. Huic quidem persimilis est <ATf*Tw*,sed ridiculo mi
Ti"ft' rabilique modo &invento exercetur. Locus enim circumfcriptus
in circulum, distribuitur per partes vigintiquatuor aequales : in qua-
rum unaquaque , lirera Alphabet! feribirur , c unicuique litera; gra-
numfrumentiimponitur. Inde gallus ad hoc enutritus dimitticur.
& obfervantur eae literse , quarumille grana depascit. Valcns im-
perator
tl Infamibfs. 37
perator cnm mire perplexus ac anxiuset de SucceTotis fui no-
mine, gallus vatidicus 8c Alectriomanticus depavic grana impofita
bis literis . E. O. A. quibus Theodosius significabatur. Vide quo-
rnodo.tfblludat huic impiz persuafioni darmon, j((r
6. iftiTtitt fimilem Histrionum Memphiticorutn recense u. i.i*.
Joannes Lo , qui exiguas aviculas capsula: in abaci formam con- tyj*'
flructac annexas ostentant, quae rostro lortium chartulas tam dextri
quavn finistri ominis extrahunt. Qui fortem suam scire cupit, obu-
lum aviculac objieie : quem. rostro excipiens , in capsulam dsert:
deinde progrediens.responsi chartulam eodem rostro profert. Quo-
modo his quoque nugis dxmon colludat , ac utatur ad fuperstitio-
nem animis inculcandam , facile colligitur ex dicto Leone , qui pe-
jus quam in chartula forte accepta conferiptum erat , accidiie 'fibi
poste x conquetitur.
$ 7. Jam ad ûynt^xtrfiat , qux repentino in librum apertum UXM.
culorum intuitu, ex fententiar verfufque ad quaestionem facientis fr.
occurfu fumitur , modo ad numerum jactarum alearum , modo fine
eo. Et quoniam poemata pro vaticiniis , ut poeta: pro vatibus ha-
bebantur, iniis pocifimum exercebatur. Hinc & in publicis causis
Svbillina carmina itaobfervabantur ,& interprivatos Graccos Ho-
rnerica, Latinos vero Virgiliana.
(j 8- Socrates audiens incarcre recitari Achilleumilludapud
Homerum. j.MvUt.
prardicebat itfchini se post triduum moriturum. Alexandro Severo

o b v enit hic Vir gilii versus,
77 regere imperio populos Tjmane mmento. *
Post annos aliquot Impetium adeptusfuit Romanum Brunis : ex- ' j4*
quirens is succeisum priliiPharalici.inhunc Patrocli versum in-
cidit,
&>yt mtn\\ Aait tj Amt tvnnt v/fc.
Claudio Imperatoriobvenit,
Ter/M dum Latio regnantem viderit *ftas: îtntii.
Nec ultra biennium imperavir. Eideminquirentide fratreoccurtitw',<i'
versus, qui & Goidiano juniori post, ex sexto ./Eneidos,
Offcndunt terris hune tantumfata.
Decem & septem diebus suscepto Imperio interfectus fuit-
$ 9. Opilius Macrinus,num ad lmperium perventuius cTet,
S scirc
13 8 D e M a g r $' tl
scirc desidetans, inhos ncidit Homeri versus,
flUi. t. S yipar , r, (a*kk w rw T'p*u' l**3p^ o ,
Sane scnex ad iuiperium petvenit, nec diutius quatuotdedui men-

sibus id retinuit , occisos ab Heliogabalo. Adriano imperatori du-
bitanti de animo ac amote Trajatii erga se.sottesha: Virgilianae ob--
venre ex sexto ./Eneidos,
Qjtis procul ille autem ramis infignk olive ,
Sacra firent ? tioseo crincs , incanaque menta
Rjgis Fjtmani. ,
Post adoptarus Trajano , fuccesfit ei in imperio Romano. Clau-
dius secundus Aureliani imperatoris prsedecessor, inquirens depo-
steritate sua> hicidit in illud primi vEneidos libri :
His ego nec metas rerutn, nec tetnpora pono.
Genus ejus per longain postericatem stetit.
SiriUiiU. (J i o. Et haec fere sunt & sortium & sortilegiorum gnera. Qax
nonsolum , isprtibusexurnacapiendis , aut aliunde legendisita
dicta mihi videntur, sed etiamlectione. Nam & versus forte obla-
ti legebantur, ut supra demonstravimus : & sottes etiam fuille ac
ceptas pto syngtaphis , autscriptura Oraculornm , responsorumve,
LibA. >*f. constat ex Delphicis sortibus. Valerius Maximus scribit , Iegatos
- ad Delphicum oraculum mistos ob exundationem lacus Albani, re-
tulifle sortibus praecipi , ut aquam ejus lacus emistatn per agros dif-
StrtUtgL sondrent. Ethinc sortiUgos dictos existimarem, qui sortes istas ex
charta vel ineinbrana vel cortice lcgissent. Horatius in aite Po-
tica :
Avina fitturi
Sortilegis non diferepuit fententia Debhis.
jf i i . In his autem omnibus fpeciebus da:moneui suas arresr
soafque praestigias non omittere : sed fere semper adhibere, vel inde
constare potest, quod & impiis litibus fiant , & non nifi ad creduli-
tatem impiam hominibus inculcandam.idolomaniam stabiliendam,
& crudelitatem exeteendam :
Tj* 1 5 Durxquejubent *Agamemnona fortes
, mfr{i>. mmeritamfve natam tna&are Diane.-

De
II 1 H F A M I B U S. I39
Ds TythonicU r ytet(*<ult*f.
CAP- XIV.
QUanquam supra de Pythonicis nonnihil attgimus, quia-ra-
mcn ibi nibil explicare voluimus aliud.quam nomina tantum,
quibus Sacraeliterae magos appellant infmes : hic Pythii voxac-
curatius nonnihil explicanda prius , ob frequentem ejus usum, erit,
cjuam longius progrediar.
2. Apollinem vero Pythium quidam dicunr obnocentissi-
um draconem wv8ar , in infantia ejus jaculis interemptum. Unde
fpiritus ille , quo afflati sutura pracdicebant , Pycho vocari cprus
est- Aliis Pythium oraculum sroSdrtdg , id est , sciscitando P>th *-
sortitum nomen putatur, quod de futuris occulrisq; & ignotis con-
sulebatur. Ab oraculo autem oppidum , cui alioquin Delphorum cW#.
nomen erat, wvht : & Apollo, quem hominis specie ex solido auro
conflatum , in templo venerabantar, ac praesidere loco fingebant,
Pythii nomen adeptus est.
$ 3. Muliercmqua: cumhabitu dxmonem excipiebat , atque
ipfius incitationc Graece vaticinabatur, Pythiam ob eandem eau-
m , Sc a&fxculn vocabant, 8c m^fuuln. Chrysostomus de Pythia "sirl"'*'
vel Apollinis oraculo ita perhibet : Dicitur ha:c Pythia fuisse feemi- ''*
na , qua: super tripodedivaricatis cruribns malignum spiritum infe-
tius immissum, partesque gnitales quibus loqueretur subeuntem e'^-
excipiens, furore repleretur, & crinibus sparsis pumansque ore de- ** (
b. ccharetur , funderetque insana oracula. "WS**.
4. Methodius Hieronymi testimonio , adversus Origenem
ltbrum condidit afe miutlvnt , ut aitSophronius. Nam tertio efeJ
f/^t Origenes daemonem Pythonicum quosdam tenella xtate
possidere seribit - Divinando ctiara magnum prsestabat quxstum
fuis dominis puella illa in Actis Apostolorara , Pythonis spiritum u*. t.
habens. Videntur quoque hat vates se prius aqua Cephifi fluvii
practerlabentis Delphos proluisse. Quo fit, ut Lucanus dicat , Fa-
tidica Cephisus aqua. Vel potius ex ea potasse , ut qui ex Gallo
Phrygia: flamine bibebant , statim furebant. Unde Galli sacerdo*
tes Cybelcs dicebantur, de quibus idem Pota sic :
Crincntque rotantes ,
SatigHinci popttl ulnlarnnt tristia Galli.
Si Semec-
star erant. mAmiui & mvlmnt dicuntur Plutarcho , fatidico spiritiz
cottcpri.
yrer vocatur, considerabimus. Licctautem divinatio lit spiritus in hu-

<w* mano corpore conclufi , ratione tamen loci partisque , ex qua pro-
igif fertur, diversa est. In t*fn(utnti enim spiritus inclusi pectori, cujus
os rifw nominatur, vel suggerebant vel vinctis compresfisque
S,fbtd. ijgQS obseTorum , ipfi per os efferebant requifita prasscitaque va-
ticinia. At preyuv>7W*> vclyarctuult* vaticinia profeit ex ventre
ftvr. spiritibus tuigido.
$ 6. Quare , qui hoe divinationis gnre obsidentur , Ventri-
li>- %, loquos ab Augustine, ab Aristophane i#*i|t/Tirf appellari dixi-
cap' mus : nec aliter prolata fuisse vaticinia tutn Pythonicoruui, quorum
**. 111 Sacris literis fit mentio, tura Pytbiarum apud Delphes: licet alio-
w<a. 16. qUin ratione sexus diierimen aliquod sit,id,quod nondum aniuiad-
>sra'- versum video. In raulietibus enim sonus horum vaticiniorum ex
miieres gemtabbus partibus edebatur & audiebatur. Nec enim aliaviaex
fw^ PythiisDelphicis dmon pronunciare solitus fuit , quam diductis
v*;bb- (ewinibiu per inguen-
$ 7- Qmn& Tertullianus, auctorgravismus, affirmt even-
triloquas vidiste fminas, quarum pudendis vocula quxdam,
ffrj ûm êêDanr ' excitabatut , respondebatque sciscitantibus. Deni-
io. ' que Cxlius Ludovicus , pattum nostrorum memoria fminam se
ventriloquam crebro vidisse Rhodii, ltalia: urbe& patria sua , scri-
bit: ex cujus pudendis vocem immundi spiritus pertenuem qui-
dem, sed tamen prorsus intelligibilem, ssepe audierit de rbus prx-
teritis aut prarsentibus mirificam : at de futuris plerunque incertain,
siepe etiam vanam & mendacem.
h*v&i- f 8- At in viris hi spiritus impuri tanta turpitudme vaticinio-
fiy1)! rum suorumvoces& sonum edere non possunt : sed pet honestio-
Z"itv*ii- rem corP0"S partem, os scilicet, eloqui coguntur , ut supta dictam
est de Euricle ab Aristophane celebrato : cujusVespas cum anno
ChristiM. D. LX- Parisiis Hadrianus.Turnebus ( tuin Graecarum
litetarum , post Philosophie & Eloquentia: regius profeilbr ) inter-
pretatetur,audientibus meis filiis Theodorojam jurisconsulte , &
Henrico medico , palam testabatur olim se Lutetiae vidisse petsi-
milem illi Aristopbanis Euticli homineru astutuui,Petrurflraban
tliun ;
H Infamibus. 14 r
tium: quiquoties volebat, tories ex iina parte corporis , ote qui- T'trm
dcm aperto , sed labiis immotis loquebatur , & hac five arte , five
exercitacione, five daemonis impostura raultis pastim imponebar. r^*.
9. Nani cum Luteria virginem quand am formosam , sed
ptre orbatam, deperiret , nec uiatrem supetstitem inducere postet,
ur eam sibi desponderet : tandem cumultro citroque bac de re col- cfif*
loquuntur, vocein edit corpore , qua demortuus muliercul ma-
ritus de pnarum gravitate conqueri videbatur, quas ob uxoris <jr</<.
diffidentiara in purgatorio perpeteretur, quod ea filiam Braban-
tio toties expetitam , optimo viro denegaret. Quibus illaquestu-
bus exteirita , virique miserta , petitioni nebulonis astensit .
Quem tamennon tain filiam, quam dotem ei ptre in testamento
constitutamambiiTe , satis appatuit. Sex enim mensibus post , ubi
puellx bona decoxislet , uxore socruque relicta y Lugdununi aii-
fugit.
$ 10. Ibi mercatorem quendam ac trapezitam praedivitem îiMtjf-
obiifle intellexerat. Qui cum haberetur injustilmus , eo quod den"ll'a-
omnia per sas ac nefas in vita corrasistet , filium Cornutum , ejns
unicum haredem , in porticu pone cmiterium obambulantem,
adit : & eo se mistum innuit , ut , quid opus facto eset , doceret.
Caeterum dum ei de patris anima potius , ac fama , quam morte co-
gitandum elfe dicit , vox inopinato inter loquendum , patrem re-
fcrens, exauditur. Quam cum Btabantius ex ventre daret , se W-
menexpavefceremiruminmodum simulabat. Monebatur autem
hac voce filius , quem in statum pater injustitia sua decidistet : &.
quantis purgatotii cruciaribus tum fui , tum ipsius causa exagitare-
tur, eo quod iniquorum eum bonorum harredem reliquiTet: quam-
que nullo modo libcrari poflet , nisi jusla nato expiatione facta>
& debitis, in eos eleemosynis collacis , quimaxime tumtempo-
iisegcbant: eos autem este Christianos Turcis capros. proinde
viro , quicum loquererur, crederet : hune ad reiiimendos eos
Conltantinopolim piis hominibus ablegarum , ejusque reiergo
divinitus ad eum mistum. Cornutus, homo minime malus , etsi bit
auditis dolum haud animadverteret : quia tamen durum videbatur
iud de pecunia verbum, se deliberaturum respondir , & Bra-
bantium eoloci postridie redire jubet. Inteiea anxius, de loco
bdubitabat , in quo vocein exaudierat , quod umbrosus ester, ac -
opacus, &hominum insidiis Echoque aptus. Quaie postero die
S 3 eum.
142 D "E M A GIS
eum in alium apertum , plannm , nullisquevepribus autumbrisim-
peditum locmti deducit. Ubi nihilominus eadetn inter loquen-
dum repetcbatur cantilcna: hoc etiamaddito,utBrabantio statiro.
scx Francorum millibus numeratis , ttes in fingulos dies Misls re-
dimeretpto salure patris%: alioquin nullam apud iuferos fore rc-
demptionera. Unde filius conscientia acreligione obstrictus , licet
argre , tocidem tamen Brabantli fideicommifit , omni legitimo ac-
cepti solutique testimonio neglecto. Pater iguibus ac Vulcani icti-
bus liberatus , in posterurn quievit , necfilium amplius interpella
it. Verum miser Cornucus dimisto Brabantio , cum solito Ixoc
-esset, idquereliqui mensarii satis admirari non postent, mox at
.sciscitantibus caulara aperuit, adeo starim irrisus fuit cunctis, quod
& nummis & cerebro emunctus 6c expurgatus esset, ut prae mrore
post aliquot dies mortuus , & patrem ad inquirendam ex eo rei
veritatem insecutus fuerit.
$ il. Libro de Divinatione daemonum contemnenda , pro-
fessorum ejusmodi divinationum opiniones confutat erroresq; con-
vincit Bcrno, quemadmodum testatar epistola ad Meginfredum.
Df rrpoMANTE'iA, Circultorbus, & Tkcrapbim.

CAP. XV.
Rbphx.it v r, Fessae in Africa circulatorum magoramque gc-
nus , quod Muhazzitnin vocant. Hi omnium ptomptTime
tm'n- dacmonia dicuntur ejieere. Et quia illorum vaticinio nonnun-
quara succedit eventus, dici non potest , quam ea res eorum existi-
mationem augeat : quem ejieere nequeunt, spiritum areum esse,
asserunt. Modus autem adjurandi daemonis hic fere est. Primo
characterescirculosquenonnullosinfoculoaut alio quovis loco
depingunt: deindesignaquxdamindarinoniacimanibus aefron-
te decribunt , illumque miris modis fumigant: postea carmen
componunt, ex daemone sciscitantur , qua&quomodo hue intra-
verit, quis fit, quod il L nomen : tandem, ut exeat, prjecipiunt.
$ z. Sunt & alterius genetis, qui rgula quadant Cabalistica
ZAir^m. ( Zairagia appellant ) operantur. Haec autem multis continerar
scriptis. Naturalis siquidem scientia putatur : neque alios Fessas
reperias, qui majori cum fide magisque indubitanter ad interro-
gata repondeant. Verum hsc ats difficillima est. Qui eniai huic
operarn
N F A. M I U S i I
operamdare vult, non minorem Aftrologiae, quam Cabaliftica:
cognitionem habeat neceflc eft. Joannes Leo Africanus teftarur -
in defcriptione Africa: , fe vidifle quendam ejus artis peritum in
unius figura: defcriptione integmmconfumple diem , 6c figuras
in bunc fere componi modum.
3. Primo circuios multos in majori circulo ducunt : in pri- w&w
mo crucem formant ,in cujus extremitatibus quatuor mundi piagas
appingunt, Orientem Occidentem, Auftrum & Aquilonern : in
centro ubi lineae concurmnt , utrumque notant polum : extra pri-
mum circulum , quatuor depingunt elementa : deinde circulum in
quaraot fecant partes, & fequentem circulum in totidem : poft baec
quamlibet partem in alias feptem fecant quarum quamlibec chara-
teribus majufculis Arabicis infigniunt , adeo ur quodlibetelemen-
tnm vig'mtioo- babeat charaderes. In fequenti circulo feptem
Planetas notant, ta alio duodecim zodiaci figna, in fequenti duo-
decim Latina nomina, in alio vigintiocto luna? domicilia,
in alio rrecentos fexaginta quinqu anni dies depingunt; extra
bunc vero quatuor ventos cardinales annotante Deinde una
tanram rei propofitae Uteram fumunt, atque per omnia ante enum
rala multiplicant , produ&umque chatacreris numerum quodam-
modo dividunt, atque pro characteris ratione loco aliquo collo-
cant , utque elementum illud exgete videtur, in quo reperitur cha
racter five figura.
4. His omnibus ita peradis, figuram animadvercunt, qux
cum numero jam producto convenire videtur:cum quo eodem mo-
do proccdunt , veluri cum priore progreflum , donee vigintiodo
charaderes habeant, ex quibus unam didionem colligunt : ex di-
ione vero oratio conflatur, quae ad rem ipfam in quxftionera vo-
catam repondet. a porro oratio femper in carmen priofis fp -ciei .
cadit , quod Arabes Ethauil appellant , componiturque ex octo
ftipitibus , & chord'rs duodecim juxta Arabica: lingux metricam.
Carmen igitur ex s cbaTaderibus compofitum, verum atque irtdu-
bitaiumreipropofitxpraebet refponfum ( ut credunt ) primo quid
quxrarat, dcinde rei quxfita: fententiam.
5- Hiautemraro errare dicuntur . quod Cabalifticam ad-
mirandam reddit. Er quanquam naturalis habeatur , nihil tainen
fe vidiile affirmt Joan. Leo , quod non praeter naturam potins fit:
<k ira cribir pjno. Memini me quondam in loco aperto collegii
regis
144 DbMagis II
rgis Abulunam ( quod Fessa: visitur ) in atealevigato marroore
stratainsignem vidilse figura: descriptionein. Ares quodlibet la-
tus quinquaginca erat ulnarurn : hujus dux tertia: partes iis occupa-
b.mtur, qua; ad figurara pertinebant : tres veto delcriptionem fa-
ciebant, quorum quilibet suum tantum curabat locum , duravitquc
ca descriptio per integmm diem.
$ 6. Hujusmodi quoquealiam Tuneti quodam artis peritissi-
ubri it itio descriptain vidi : cajus pater duo^ volumina coramentationuui
iu$*,t*M. \n ejus artjs Canones conscripserat, quos qui exacte sciunt , summo
habencur ab omnibus pretio. Ego solura tres , Tuneti unum , Fes
sas veroduos viderepotui : duasquoquein ejus artis rgulas , Ex-
plicationes, c Commentarium Margiani cujusdam , ejusparentis
quem olim Tuneti vidi, &aliud ab lBn Chaldim historiographo
conscriptum. Artis rgula: cuui Commentariis pount quinqua-
ginta aureis haberi Tuneti.
Fis* tri* 7. Breviter , Fessa: tria in universum suntfatidicorum & divi-
Staer*. ootum gnera : pnmi, utdiximas, Creomanticis vel Cryromanti-
cis utuntur figuris. Alii aquamcatino vitreo infusam olei gurtula
admixta, lucidam & rransparentein reddunt , in qua tanquamin
speculo dacmones confertim se videre affirmant , qui exercitam
numerosum reprxsentant : quorum nonnulli in itiuere sunt, alii
rivum transmicrunt > alii terrestre prxlium grant: quos quieros
interrogant, dacmonibus nutu manum vel oculorum indicio re-
spondentibus. temeraria credulitas t Vitreum vas pueris inter
dura vix octavum egrefis annum in rnanuum dant, quibus , num
hune vel illum darmonem viderint , interrogant. Petmulti eo d
mentis rediguntur , ut in his nugis magnain pecunia: vim profun-
dant.
$ 8. Tertiumgenus est mulierum veneficarura, qua: se cura
daemonibus babere farailiaritatem affirmant : datmones autem aut
rubros, autalbos.autnigros appellant.
Trc*nm 9- Hodie adhuc in cmiterio vel foro publico Censtanti-
magnadi- nopoi divinandi artem proficentur, victumhinc quartantes. Tux-
viiuu . 2 viri & mulieres cura prUnis yEgyptix, abinitio idololattae. Hi
s*pr*cain arena no taris figuris , vel ejectis colligatisaleis, & norarumnu-
t"'n. niero collecto > in libronetio quid legeutes submurmurantesque
vaticinantur : vel ceram cum oleo confundentes , donec refrixe-
rit expectant, ex apparentibus deindc characteribus divinanr. Non-
nunquam
II Infam laus 145
nunquam ex "aqua , fpeculo , vitro , & id genus fimilibus erganis
przfagiunc r baud dubie ab impietatis & ^W/ magiftro ita in-
flrui , ut cos longa antromm lerie , quafi ab uberibus maternis, vi-
lulentum jufmodi lac exuxifle, minime hsfitem.
( 10. Sic de quodam divino, Diophanes nomine, refert Apu-
ltjus : Coiinthi nunc apud nos paifim Chaldarus quidam hofpes, "jZ
mis totam civitatem Teiponfis turbulentat , & arcana fatorum fli-
pibus emeiendis edicit in vulgum , qui dies copulam nuptialem af-
firmet , qui fundamenta mnium perpemet, qui negotiatori com-
modus , qui viatoii Celebris , qui navigiis opportunus. Mihi deni-
que proventum bujus peregrinationis inquirenti , multa refpondit,
c oppido mira, Se fatis varia. Sed baee omnia faifa eile , teftatur j*^""'M
Sibylla Erythraea , srr7 reA' SJJj, mf eporu *t<tyu trr"i.\v.
$ II. Tbeaphim imagines futura annunciantes , adbuncfie-

banemodum, tee Elia Levita: Maclabant hominem primogeni-
tum , cujus caput torquendo pra;fcilum , portea fale & atomati-
bus condiebatur; inde capiti fubdebatur lamina urea, cuinomen
fpititus inferiptum etat : cotamque eo in pariete locaro candela:
incendebantur, & adorabatut-

dMagicorum vatumorAculUnon eff credendum, ees
, eff adeundos,
A P U T. XV I.
* ' omneshipraediionum modi nu1n\i>%tdii, quinullas
ilin natura caufas habent, feverifllme in Lege divina prohiben-
tur, ubi div ers appellamur vocibus: utfemper apud omnes gen
tes divinationum impofturac fuetunt varia?. Sic Deuteron, cap. I 8.
Non inveniatut in te divinus , qui divinando futura prardicit , neve
arafpex, bariolus, augur, prar ftigiator, aftrologus, Pythii confultor,
magus aut necromantis.
< z . L7bi per DDp quidam intelligunr J5T3 expetimentato-
rem, qui fortilegio aut ftipulatione inveigat , num urile fit irineri
fe committere , aut opus aliquod inchoate. Plerique fentiunt elTe
generale vocabulum ad omnium divinationum fpecie. Per ptyD
vero inrclIigituT is qui-ex D"D3J? > id eft , nubibus aut ex aftris re-
{pon. cfat, Si dielt hune aut ilium diem cavenduminbis vel illis
T electio-
1.6 D M a o i s II
eledionibus , quae tarnen aftrorum influcnts non ita fubjiciun-
tat: puta, fi uxorem duxeris, aut dorms fundamenta jeceris fub
ejufinodi afpeu , erit inaufpicatiifiuiuna . Pet tWUD intelligitur
"IJD faD Sui av*um volatutn intuetur , & gatritum obfer-
vat , ut augutetur : ex crocitante corvo mortem acujus
praedicit.
$ 3 . Mirandutn igitut magnopete , eoufque prudentiam homi-
albus etipi, ut audire, dicto parre, compelli , ligarique fpiritum na-
tuta nobiliffiirmm , malitia autem ob rebellionem nequiffimum,
propria virtute hominis , natura eo infrions , & malignirate pene
non imparis quandoqae, arbitrentur : quafi fe homini praeter natu
ra m dedete volueritis, qui Deo creatori , natura invitante , fubjici
recufark. Qi etgo natura; fdus violatit-.bicne in afmn
fervabit paftionem ?
$ 4. Adde, mendacem mendaciique parentem, quatcunque
vera ad falfitatem. & quaecuaquebona ad malitiam intorquer.
Quis nifi luxatx mentis huic fidat, utde futura veritate percuncte-
tur, quam vel nullo modo fciat , quia ejus naturae eft minime nota,
vel defuper nonrevelae: aut, fi iciat, malitiofo aftu mendaciis
involvat. quod fi pure earn quandoque profrt , vel coactus id -
facit; vel, fi fppnte atque libenter, malo tarnen animo, peffimoque
fin propofito. uteilicetpemiciofius ofFendat in pofletum, Sc ve
ritate qualicunque, quae in rebus agendis parum emolumenti alla-
tura fit, prolata, demum fub alia .( quae nifi integre pernofeatur, fit
grave incommodum vel exitium paritura ) attocius lacdat, & men-
dacium ipfum, ceu venenatam eicam & exitialem hamum, cautius '
tegat Tartareus illc pifeator. Stultus itaque ille , qui hunc conful-
tum abit : at ftultior multo , qui inde redit, nifi refipifeat.
<J 5. Interim honinficior, cum ille rerum naturas cognofeat,
multa ex cautis naturalibus eum prius feire, quam ab humano in-
tellehi pereipiantur : & ranto exadius , quanto ejus ingenmm
eft fubli mius : ea autem ignaris velut fur praenunciat , prarfertirn
quorum in aebividerit initia: ut vaticinan & occulta rerum prae-
novifle credatur. Copiofe> doe, & pie in hanc rem , contra m
gicas praenotiones, difputat libris novem de Praenoc maxime veto
libro 7. Joannes Francifcus Picus , philofophus infignis. . Chryfo-
ftomus in Euangeliumjoannis , Homil. 18. Praedidio , inqnir,
futurorum immortalis Dei duntaxat opus eft. Quod fi aliquando
dasmoa
T* lus amiic si 147
dafmonesaliqnidpraedixerunt , stultnm & incattum vulgus dece-
p.tnnt. eorum namquc vaticinia passim falsa deprehenduntut. Non*
nihil in hanc rem quoque dictum est libro i . capite decimo.
$ 6. Certa itaque permanet Origenis sententia : Qui ad vana ut. %, n
contendunt augatia atque veneficia, divinationes ac philacteria at- M-
queincantationes, horum grestus conturbantur > horum opra im-
pcdiuntur, ab ipsis Dei visitatio tecedit,ipsos sancti angeli derelin-
quunt, &cum ipsis diabolus permanet, infatuans mentes eorum,
obtundens corda iUorum , abstrahens vero sensu eorum , &c.
Addam & Petti Blesensis verba epist. 49. Mendacii pater verita-
temexhibetumbratilem frquenter, donec infidelitatis filios se-
cum prxcipitet in gehennam. Sic ergo scientia Christiani nil d
bet de futuris inquirere , sedillius dispositioni humiliter obedire,
quidispooit omnia suavitet, cujus consiliatius nemo fuit,&c. Non
labores noscere tempora vel momenta, qu* posuit pater in sua po-
restate. Futurorum enim explorare notitiam auguriis autaliis illici-
tis modis , diabolica tentatio est , & aecetna: damnationis occa-
sio, &c. Frquenter evenit rerum prodigia certos exitus obtinere,
eis taraen nulla fides adhibeatur: licet enim vera sacpe pronun-
cient, satpius tamen & periculosius mentiuntut. Nec te taraen
rooveat, quod quandoque exdispeniatione divina talia persons
cotnmendabiles acceptasse leguntur.
7 . Adde 8c D. Antonii prsclaram sententiam : Ut concda*
mus paulisper , si dasmones vera nunciarent, respondetemihi, quis
fiuctus est nosse venientia ? Nunquid aut sciens ha:c , aliquando
laudatus, aut punitus est nesciens ? In hoc unusquisque sibi pratpa-
rat feu tormenta feu gloriam , si vel negligat scripturarum manda
ta, vel faciat. Nullus ob id nostrum hanc arripuit vitam, ut habeat
prxfcientiam futurorum : sd ut prxceptis Domini obediens , arni
cas incipiat esse de scrvo. Curandum est , non prxscire , qux ve-
niunt, sedimplere, quaejussa sont.
$ 8- Quare Phavorinus apud Gelliam deterrere volens Sc de- lit. 1-..
pcUcre adolescentes genethliacis istis cquibufdam aliisid ge- 'f1' >
nuj,qui prodigiosis arribus sutura omnia dicturos se pollicentur, &
persuadere eos nullo pacto adeundos esse confulendofve , hujus-
modi argumentis concludbat: Aut adverse, inquit, eventura
dicunt, aut prospra. Si dicunt prospra , & fallunt, miser fies , seu-
1 expectando : si ad versa dicunt , & mentiuntur, miser fies , fru-
T 2 ctra
148 D M a - r Pf
ftrathnendo. Siverarefpondent, eaquefuntftott propera ,-jaai
inde ex animo mifer fies,antequam fato fias : fi felicia promittun-3\
eaqueeventura funt , turn plane duo emnt incommoda : & expe-
itatio tefpeifufpenfum fatigabit, & futurum gand fm&um fpes
tibi jam defloraverit. Nullo igitur pado utendum ell iftiufmodi
bominibus res fututas ptiefagientibus.
Utrtx/- (j 9. Subjungam hie novum inaudita: crudelitatis exemplum,
n'q'JuT. 0 Joannes Galeaceus divinationes Aftrologicamque vanitatem
tentn- putavit ( refellendam. Aftrologus, qui de evenru graviifirna-
rum rerum felici prdidione judicare confueviiet,cuin JoannisGa-
leacei vultum intends oculis , ut ajunt , acerrime contemplar etur:
Cogica, inquit, derebus ruis quam matutrime : nam diu inter ho-
inesagete, &c hujusfeculi lucisufura frui non potes. . Cui com
ille : Quid ita ? Propterea , inquit , quod aftra , quorum ego re
giones Sc fitus ipfo natali tuo die notavi , mortem tibi nondum ju-
ventutis limites egteflo , non obfeure denunciare videantur. Car-
tetum Galeaceo captiofiffimo interrogatiouis genere fcilcitanti:
Age vero tu , qui hac natalitia praedida , tanquam deum fequeris,
quam diu vldurus es ? Refpondit Aftrologus, Curriculum vivendi
fatorum benignitate contigifle fibi fatis diuturnum. Verum, inquic
ille , ne unquam pofthac bonitatec dementia fatorum ftulrc con
finas, majorem forte quam par eft, de longinquitate vitje fpem ca
pias, morieris eveftigio , contraque opinionem tuam , nec te pote
rie conjurantium aftrorum toto coelo visulla, tam caeco judicio cla-
riifimorum hominum fatis contumeliofe illudentem, ab exitio vin
dicate, fimulque cum dido hominem in vincula abripi & ftrangu-
lari juiTic.
<J to. Porro exqnifitiotem artium harum diabolicarum enu-
merationem perraitto illis, qui eas didicerant , ac magiftti dodorif-
que fui confiUo , dudu & opera , exercere perpetuo fuo aliorum-
que exitio audent , quos innefariorum fuorumfcelerum commu-
nionem perditiffime adducunt. Dolendum autem hanc pcftem
immaniterin totum Chriftianum orbem proferpere , gtaiTarique ni-
mis : maxime ubi vox Euangeliiobfcuriusfonat, & nefcio quibus
gentilitiis , & demoniaco aftu non dubie in hominum deceptio-
nem exogitatis fuperftitionum ritibus divini culms Veritas con-
fpurcati vid tur.
Dt
71 I N h A M I B U S, I49
De quorundam Sacrijscorum r monachorum magiea

divnatione , medicationeque falstjjma.
CAP. XVII.
S u d m adhaeclocum in familiaturgidorum Pythio spiritu, hic
inveniunt Magorum albo inscribendi merico , nec ulla rations
praetermittendi, plerique sacrificL & monachi, ut indoctissimi, ita c
incomparabilis impudentije , perditilmaeque impictatis homines
{ vins piis,quos unie c veneror,nihil detractum hic volo)qui medici-
nac saccx, quam nc primis quidem labris eos gustaTe constat, cogni-
tionem mentienres, facile cuivis vulgari ( Consulates, velalicujus
doctrina?, judicii , existimarionisve viros nomitiare pudet ) de mor-
bo sciscitanti, consiliumque quirenti , maleficio velincaatatio-
ne essemorbumprogcnicuin , ore mendaci respondere persuadere-
quenon verentur.
2. Pythii insuper hi vates saepenumero incantatricem vel sa- Jrf
gamnororiasuaarteperindicia, si diis place t , indigicare nefarie f^^
audent : bonestae alicui , inculpatae ac piae matronse boc cauteriura UJhUjmf
crebroinurenres, quo illanunquain, vel eiussoboles , ne in mul- *""""-
tam quidem postentatem, lanari poterie, bnimvcro non rerura lua- r*
rum siteeisse se arbirrantur , quod morbum mendaciter comraen-^"""
tentur : nisi euam insontes calumnns opprimant , odiaque plus
quam Vatiniana apud hoc credulum nirais hominum genus conci-
tent, litibus intgras vicinias personare facianr, amicitias divel-
lant.fanguinisnecessitudine constrictumunionis vinculum dissol
vant, ad pugnas promoveant , carceres procurent , cardes tandem
varie architectenturauteorum qui insontemdenotatam hujus ma-
lcficii ficti cffctricem vel vindicare, vel illi patrocinari student;
autetiam hujus fminat ab aliis casa: , sive magistratu maie insti-
tuto punitar. Horum vivum si me testem dixero > mentiar mini'
me , etiamsi indignatioue rumpantur ilia Codro , aut ejus sectae as
schs-
$ 3. ta hos ecclcsiasticos scilicet .' viros , eximia suiinslituti
mancipia , religionis potissimum pallio , strenuam sibi navare ope-
tara &.experitur & gloriatur hros illorumBeelzzbub : qui ob pe-
cuniar aucupium , aur saisir existimationis cupidine prurientes , hoc
modo suas aliorumque animas datmonibus prostituunt & devo-
T 3 vent :
150 I) M a g i s TT
vent : medicinan! artinm ut vemftiimam, ita Sc utiliffimam, maxi-
Z'jZZ'~ ! ncceflariara,ejufmodi incantationum opinione in naturatibus
morbis ad vir* & falutis perniciem defdantes. Extatfalfiulmura
cujufdaui dodiiimi viti in hujuinodi impoftoribu* memiff!
}*Tfo(ira%r epigrarama Graecum :
toy if(*m fftiet ftUt (urayjt t *7f 71

<r*iQftt i'tyrbiu , < tnffnpvlt \mt.
Sed & Latinum ejufdem aliud baud iminerito \ô%^v^tyy*t 2f-
pell.it :
Vixifli mobachus monachorum dedecus Hermes ,
Nunc medicorum idem dedecus es medicm.
Pallor ? an , ttt fueras monachus <\.@' olim.
Idem Hermes medicm nunc ^vîynyit eris ?
Cerumen- 4. Ex hotum numero quidam nugaci Dialogo nupet Germa-
'dZ.â' n*ce ( Latme etenim ob infcitiam non petuit ) typis eflFufo fcribit,
ru. mulierl cuidam ventrem in earn extumuifle molem , ut uterum ga
rete cenferetut : & quum ante Bacchanalia fe partum edituram fpe-
rarer, eoquefraftraretur, hanc ad ipfms opem confugiflc : quipro-
pinato pharmaco fe expulifle daos nucleorum ceraforum jam par
tim germinare inehoantium, partim ad digiti altitudinem natorura
tambaros ( quartas vulgus diditat , fex libris menfura propemo-
dura quivalentes ) addito juramento aTerit. Mendacii veroiro-
pudentia nine cognofcitur, quod nufquam in alia cavitate huic ex-
cretioni idonea.quam inteftinorum finu contineri potuerint nuclei.
Si autem novem circiter menfes , ceraforum poftremo natorum
tempore in illis impacli , minorem tantum excitarint jam egerini-
nantes : quae via quaefo interea tempotis per inteftina arctiflme nu
cleorum moleinfar&a, diftentaque naturalibus patuit excreraentis?
Mimm, quod eidem commento non auerit, fecminam hanc medi-
camenti oblati operatione , eadem opera nucleorum germen emit-
tenrium acervo agrum confeviiTe: velnifi eos expuluTet , potuiiTe
aclis loco bene ftercorato ( cum venia id mihi dicere ob rei infulfi-
tatem liceat ) radicibus, port paucos menfes latta gignere protra-
derequein apcrtumacrem cerafa. .
' 0 5 . Idem ille in celebri apud Geldros oppido , ubi olim mc-
dicinam publico feci ft ipendio,in virginum arclius occluiarum ce
nobio,
IT T N F A M I B U s. rfr
nobio, uni valctudinis nonnihil afflictae, maleficium esse , quo ex- MtUfi-
erceretur , peruasit : nec id nisi missae sacrificio supet puellae ven-
rrem celebrato, tolli posse, addit. Quo permisso, peractoque, eam Um s*m-
primum maleficio cpiflsc exagitat, quum leviter antea naturali af- 'W"*"
ficeretur malo , posteasopcnumero monastetii gubematrix (quam
Matrem appellant ) nobilicate , artate & probitate veneranda ex-
postulavit. Suos intrim , qui ipsum ob religionis forte noinen ad-
mircntur , habet ridculus hic' actor & ineptiarum scriptor , etiarn
officio pastor : cujus , quamquarn mihi intus & in eute noti, nomi-
ni parcit calamus, ob conscientiara, qua* modesliam imperat , alio-
tuinque vitiategi vulr. Quare & alios similium maleficioruni reos,
ejusdem ordinis domines penitius mibi cognitos , prudens praeter-
co. Qui ni/J resipiscant, quod ex animo illis optarim,tirnendum,
ne de iis dixerir leaias : Percussmus fdus cum morte , & cuin //Wt'
inferno fecimus pactum.
0 6. Hucreferendussaeerillemagus.quidarmoniisedoctus,
& extenebrarum officina proserpens, tragicae comediae actum nu-
per exhibuitad hune modum. Qui Hambachiin ducatu Juliacen-
i suam prsstat operam in cuniculis infidiandis Petrus, ubihaudita
pridem anno i 5 6 3 , in ptincipio Augusti , equum suspenso cervici
cymbalo,pascuismandassetunde exilurat: illetatus equum furto
abductum, adiitsacrificum PythiumGerardum nomine , vicarium
in Blatsum , dicesis Coloniensis : qui consulto prius uo veritatis
rnagistro , furem cum equo Rhenum Bonnae trajecisse , acin diver-
sorio proximo venditutum aleruit. Ipse responsioni fide apposita,.
incunctantei insequitur , rogatque in Rheni trajecta , hum tali
equusibi essettranfvectus : quodfactum esse intelligit, common-
sttarurque equi ductus ab uno loco in alium. Tandem post dies
aliquot continuo itinere pervenit Hacckenberguui in comitatu Se
nensi, ubi virum offenditarmatum , quiipsius videbatur insidere
equo. Huncadortus, deequofibi restituendo , quem uum esse
aflverabat, strenue agit , consideratque qua parte non satis muni-
tahunc confodereposset , si forte ad pugnam veniretur : in quem
soluin finem fabulam banc machinatusfuerat mendaxille& son-
guinarius homicida ab initio. Post multam altercationem actor
hic contrectat equitesticulos, quos suo equo exemptos sciebat>
color alioquic forma oranino respondebant. Itahic culpam de-
prccatus, rem omnem oidine recenfet, domumque redit. In itinere
autem
;r 152 DbMagi II
autem intellexit , mox poil ejus abitionem equum inventura fuisse
mortuum , alteto pede posteriore casa ttajecto pei funem collo al-
ligatum.undesolvinequivetat: quae mortis causa extirit. Sic in-
notuit hujus execrandi varis & sacrifia veritas , drgno cette flagel-
Jopunienda. Altet autem sumptus & jactutam citeiter dalerorum
decem in eo itinete fecerat : hinc gtavitet adhuc malefico sacer-
doti corain me uiinitabatur.
lamalesicium , & divor, inscitamsuam dr erroret
referunt indotti medici r cbirurgi.
C A P. X V 1 I I.
Ne c intrim aliorum quoque ineptotum hominum , medicinar
cognitionera impudentes dolosequejactantium , unicum esse
asylum inficias eo, ut, quum morbi essentiam, multoque magis ejus
curationem, ignorent , cogantutque x imperitia velut carci deco-
loribus judicare , maleficium mox esse affirment. Hoc velamine
suam dolose tegunt in artis sacrae operibusinscitiam, elabunturque
nonsecus quam indocta illa chirurgorum turba , confestim ad di-
vos, velut Qiiirinum, Antonium, vel qualemcunquealium , refert
gangraenam vel sphacelum vel phagedaenam , aut ulcra alia irrali-
gna five curatucontumacia : quac tamen ab initio nonusque adeo
fuerunt prava , quam paulatim illorum , solum ex quibusdam un-
,guentorumfotmulis incerta peticulosaque t/urê/p, medicantium
ignorantia , in ejusmodi maliciam degenerarunt. At calumnam,
aut potius juste in cos instituendam actionera , hoc maleficii nomi-
nis pttextu caute declinare studenthi vete malefici.
<J 2. Cujusmodi etiam existunt plerique bomines , qui nupet
ignis chymici fumo insolescentes , ex Theophrasti Paracel/i schola
7i<.pfcr- fe ortos gloriantur : peculiaria arrogantiae , pa*u7/W, & inanis glo-
%cs*r*~ riae maucipia ; qui voce Stentorea , pollicitationibus esesquipe-
dalibus verbis nihil non pssunt, in hoc pulchre suum imitati magi-
slrtim: ut memoriae cornai endarint voces non sani hominis sput-
cisfiiuas, quibus medicara artera veterem & sacrosanctam insectan-
tur, calumuiantur.rejiciunt, pedibusque conterere satagunt , nova
ementici ptincipia cum vocibus novis: quae nec ipfi quidem in-
telligunr, nec rationibus dfendent, contenti verborum inutilium,
quibus sua Paracelsus opplevitscripta , congerie c acervo. Hic se
rnedi-
II N f A M I B U S. 15 3
medicinat monarcham , versque artis invenrorem jactat : talcm
illurn qnoquc habent, colunr & venerantur ejus secta tores.
$ 3. Hactenus itaque larait illa artium utilisirna , &cumpri-
inis in conservando generehumano ,si quid aliud, necestria. Ni-
hil hic est quod singulorum Deo creatorarn vires rerum priroor-
diis cognoverit Adamus , nihilitem quod medicis corpus patris q. c.
aromatibus condiri volucrit Josephus , nrhil quoque quod pro me- **
dicis leges promulgarit cx Dei juflu Moses. Vanum similiter elo- gi.zi.
gium Jesu Syrach, quo medicos propter neceflitarem ab Alttfimo
conditos, honore debito affici vomit : Ineptum adhsc, quod simi-
litudinemab eo , quod in rerum natura non existebat , supserit
Christus, docens.medico non opus este benchabenti, sed argroto. wifc.
Lucam quo que me dieu m , c quidem dilectum appellaste D. Pau-
lum, testatur vetitas liber.
$ 4. Hi certe vetercm<oluerc medicinam rationi innixara, cn>s.+
Huque confirmatam.quam etiamnum nos usurpamus. Nihil hic de
venturo in extremis diebus medicinae Monarcba 6c inventore,
Paracelso Theophrasto. Nequehic ohymiam haud levem medici
nae partem elevo , quam magnifacio , uti & omnes mecum veteris
medicinae cultores : eamque nunc mire exomari , est quod arti no-
strse gratuler ejus quoque potentia contra quoscunque morbos
extrahiipiritus, & olea , pulveres & sales confici ex ulphure, vi-
ttiolo , antimonto , & id genus mineralibas reliquis , uti & metalli-
cis , libenter agnosco , ut qui illa pnes me habeam , nec infelici-
terutar.
5. Ut vetoinstiratumprosequar, hujus scholae , ntviderifle
dici voluit, antesignanus, & nctx nobilitatis oberro ( cujus nomen
interitu quam propalationc digniui ) intta menses rres ad nobilem
accitus,in terra Juliacenstischiadealiquandiu crudeliter excrucia-
tum, oui cx praepostera curatione in tumorem attolli cperat fmur
sinistrum , intta menscmhuicbonae valetudinis restitutionem ad-
dixit : graviter in eum invectus medicum , qui sub juncturis caute-
lium antea impressuTet.quod tamen ab hoc Paracelsista denuo con
tra omnem rationem tempore dr loco inconvenienlmo inustura
est. Hic primum cxhibko aliquot diebus pulvere sudorifero , im-
beci Hi tatem cotporis totius zgroto accivit.
$ 6. Elapfis diebus circiter tredecira,quum in deterius cuncta ver-
gere aniinadvciteret ger,inquit: quid si jam prim numetate men-
V sis dies
i 54 D E M a o i I]
fis dies anlpiceimu: i lefpondit alter: Non : quandoquidera Co
lonias oleum ia igtte adfauc foveo , quo femori ilUto , pro dibit,
etiamfi in eo lateat daemonium. Hincolenm applicat, Sc aitemis
fere diebus cochlear propinar vini fublimati in palvercm putgan
tem aliquandiu infuii ; cui fuam quoque raifcuerat calcinatuin , ut
illevocat. Itafacbmeft.utquattanam febrem fimplicem , dupli-
ccm & triplicem sgroto concitaverit brevi. En hujus artis poten .
tiam : Probatura eft.
$ 7. Interim in borrendum tumorem exctefcebat femur illud,
nulla imminntione faa ex ardenti vino toties purgante : dextrurn
interca femur contabefcebat ex diurini ulceris naxione,qod -
te proruperat. Cmciatus prxterea intoletabiles lenibat qu.indo-
qae, vigiliafque perpetuas borie paaculis infringebat exhibition;
pilnlarum ad formam ftercoris muris apparatatum , unde 6c Stet cus
mris Paracelfinuncupatur. Has cam vino Malvatico propinabat
etiam in ipfa febre, quas malta cordis anguftia confequebatur.
<$ 8. Hoc opiatuiti ftercue ex Ducatorum veterum auro put if-
fimo vi chymica exrracbim praedic abat: 6c quum hac ratione atgro-
tus ei ducatos Htfpanicos & Rofeos nobile , quos vocant , am-
pliorem ejus ftercoris confeftionem numeraiFet : teverfuj ex di-
ahofpitiifuiurbe, aurum illud non fatis purum faille afcrit . ut
aliud adfauc accederet, ab hoc artifice natutalis altetius loris
quam chymici potencia decoquendum : id tarnen , quod imprmus
wdicabacur , ad nobilem non redibat. Hypetici adhsec , Fuga da-
monis nuncupati.floribusfacculoinfutis, capitique fubditis: item
corallo cervici appenfo , circumligatoquc 'ftipra uttumque carpam,
maleficia arccre cbm conabarur.
9. UlffamerrtcsdaosincQtatione kit P*raceluftka perfe-
vcratum eft. Simulatque igitut extrema imminere videret, hic non
medicas, fed monarch* Paracet fi featot primarius , domara re
vertitar, allarurus ex fumo chymico poeentiora: rediturum antem
fepoft bhUMUj ttiduumve ,poHicetnr. Proinde qui bus rcvehorc-
tur equis, mittgr: moi bum prtetexit curator ,3c paucis diebus
poft, ad argrotum hanc nobilem , nuweium ablegat cum litetis fid
le ejus lodalitium , quibus Paracelfthe morbum depmgit: quod
nimirum voratis tribus vel qaatuorgtanis pnlvetis", ab utto vomica
cum malta anguftia poftea evomaillet corium > Carbones varios,
arenam lapideam , fetas porcinas in crucium -figurara compofitAs,
ft id
II I w F i s. 15 5
& id genus moriftra piara : ic quod aliud nullum ipfe pbarmacum
admitteret , quam quod inciftulaapudnobilemrelicbconfervare-
tur , eamque fe defiderare.nec Paracelfiftam fecus credere fubjun-
gebatur, quam Lamiam, quae ipfum hoc infecilTet maleficio , ipfius
qooque probata fxpe medicamenta impediifle , ne fnum fortiren-
tur eredum : calamitofo adhaec morbo per incantamcnta nobilem
hunc mutilafle. Eas penes me babeo literas.
(J i . Nam in extrema illa defperatione , ne noftram segroto
afmi/timo dcnegatemus opcram , togabar una cum illuftriffimi
noftri Principis chirurgo. Temer autera haie nihil polliceri volui-
mus : fo\um vero jam decern diebus admolitimanum,<ataplafma-
tibus anodynis fuppurantibufque craciaruum intolerabiliura leni-
xnen induximus , ac pus promovimus eo Audio , ut ex fem ore ante
dies quinqu feo , pus album perfeiimum palatim effluere fi-
-retimus : Sc poftea ultra libras ejus decern ferme In olla refervatas
cffloxic non mentiar. Accefit etiam non nihil mutationis in quar-
tanarum triade : non enim ea malorum hydra omnino fuperari po-
tuit, eo potiffimum anni tempore hyberno in corpore ufque adeo
corrapto, labefaatis vifeeribus, Sc proftratis ex dolorum immen-
fitate viribus , qui menfes aliquot continuo eum deeubitu fupino
affixere leo. Quare licet agrotum hunc iri confumptum nos ju-
dicaremus , Deo tarnen alii fperabant gratiam Sc auxilium.
<S 1 1 . En infeitiz pallium, carmina, incantamentum & malefi-
cinrn. Naturales enim morbos pari nobilem zgtotum, experieba-
mur nimis. Nec pharmaca Paracelfifta alio fuifle befa maleficie;,
quam malfico igne chymico, &rci ignorantia, teftabatur ipfe ef-
fcas. Pulveris enim fudorifici uncia media quotidie bis fumpta,
fudorem extorfir copiofum : vinifublimati cum cathartico pulvere
prius confufi cochlear, alvum turbavit , movitque: ftercus mutis
narcotic um ex opio nimirum apparatum, ftuporemfomnumque in
duxit : cauterii aualis ulceratum ftigma, cum efchara , adhuc ap-
Emit : quorfum itaque bsee fuo opete carminibus przpedita
tc? *
$ 12. Si infupervera eft epiftolac miflx narratio , Patacelfifta-
ram oculos fuligine chymico obduftos, facile fuis quifquiliis per-
frringerc valuit mdefeflus ille ab initio impoftor. Figmcntum vero
fuifTc in eum finem adornatum , ne palm fieret fucus & infeitia ,
cenenc cordatiores. Quinetiam intelligunt , ex puriflimo auro de
V 2 ' lapidi
i $6 > E M A G I $ Il
Upidibus precios vi ignis diTobitis.eorum medicamentanonfeni-
per coi fie i , id quod tarnen impudentet fatis jatant , ut millium
exaione liberiori aegtotorum ciftas exonrent. Interim nihil mi
nus quam aurum vel geramx , medicamentis ineft.
$ 13. Et quidem re<e , quura nihil ad rem noftram faepe fa-
ciant: fed venena, aut venenata utplutimum aegrotis ingerunt: &
fi quae falutatia per fe nofeuntur, Hs talc empyteuma ab ignis vehe-
mentiafaepenumero imprimitur, ut pto benignis reddantur vene-
nofa, urentia & cauftica. Quanquam ignis chymici potentia liquo-
res, olea & pulveres appatari, quibus fumma ineft tenuitas & virtus
admirabilis, non fura nefeius. His nihil derogati, quinimo debitara
attribut laudem volo. Mihi folura controverfia eft cum iis, qui fub
bujus artis praetextufie ignorantia maleficiura. comra.entantur,fIfo-
que argrotis ejus rei fldem imprimunt.
1 4. Memoriae ferme exciderat , eundem noftrum PataccI-
fiftam magnifico Legum Doori, venerando feni.m maligna tibia*
exuleeratione confuluuTe.uthydropipcr aquae Rheni, in fluminis
advetfi medio exhauftx imraerfum, parti affedtae applicaret, & pau
lo poft aliud fimiliter imponeret, atque dies aliquot in ea curandi
methodo perfifteret, ablatafque herbas inter tegul as lapidcas Oli
vas feponeret, vigilanti infpedione obfervans , nuraesc putrefee-
tent, contabefeereutve : quemadmodum enim ficcarentur, ea-
dem modo & tibiae ulcus ficcitatem confequuxuxum addicebat..
Quatuordecimdiebus mutationemuleeris fore, argroto .-
tur, menfem integrum perfevetanti fruftra. Mgica certe medica-
to, hoc medicomin genae digna.
C4divcti morfui canis rabidi curationem3 r epilepsm,

xeferunt inepti medici*
CAP. X FX .
biva tu TT item albo dignabor eos, qui canis rabidi morfus curatio*
'knimr- "-^ nem apud D. Hubeitum Ardennatem , ex prarfeript* emendi-
* candam impie eenfent: & qui epilepfam D. Ioanni, Cornelio,
Mi. Valentino, antEgidio confecrant. Na: hos eorura, qui ad divinos
aut Pythiam familiam confugiunt , pcenam non immetito fubituros
timendumeft. Non inconvenienter hicadducara obiter , fenten-
tiam exfenioiisHippocradSjVelaheriUiSmemjQrabilisviri (utvulc
Gala-
Il I F A M I TT S. I J7
Galenas ) libello de Morbo aut Comkuli , quem Epilepfian
Gr ci dieu ne : in quo, quum prias, divini nihil amplias buicinefl
malo quam aliis morbis, demonftraflet, fie inquit : Qui primi hune
rnorbum factura eile pronunciarant, tales homines mihi faille vir
dentur, quales etiam nunc funt raagi & expiatores & circulatorcs,
& quidam arrogantes, qui fe vehementer pios eiTc fimulant, & am-
plius quid fcire. Hi itaque conilii mentisinopia: obvelantes ac
prztexentes divinitatem, quam nihil ruberem, quod exhibitum
prodeftet, ut nemanifefta neret ipfomm ignorantia , facram hanc
efle aftc&ionem pronunciarunt : & rationibus idoneis collcdtis,
curationem conflimerunt fibiipfis fecutam, expiamenta offerentes,
& 'racanttmenta,&balneiiabftineiejubentes7& cibis mulcis ac
inepeis ad hominum acgtotorum efum, 8ec.
$ 2- Dcmde pallmm nigrum non efl habendum pra:cepre:^','î
n'iger enim color inortalis eft. eque pedem fupra pedem haben- c, &/.
dura e/I, neque mauum fupra manum : haxenira omnia curationis "*'X"
impedimenta efl. Omnia autem divirtatis gratia apponunt, t*mL'
velut amplius quid fcientes, & alios ptaetextas preferentes, quo, fi ^
us xger vadt , ipfis gloria & dexteritas aflcribatur : fin rao- "u""ta'
riatur , in tuto pofiuc lint ipforum excufationes : habeantque prae-
tcxrum, quod ipfi non fmt in caufa, fed dii. Neque enim medica-
mentum aliquod edendum aut bibendum exhibuerunt, utipfi in
caufa efle videri poiTInt.
3. Et paulo poll: Talia itaque dicentes & excogitantes- ,
amplius quidfe fcire fimulant, & homines decipiunt, proponentes '
his luftrationes ac purificantes, quum verba ipforum magna ex par
te fc ad Deum fic dimonium extendant^ Atqui mihi fane non de
pierate verba facer videnrur , velut ipfi puranr , fed potins de im-
pietate : c quod Dei non funt, pietafque divinitas ipforum im
pa eft ac fcelefta, velut ego docebo. Si enim & lunam abolere,
c folemobfcurare.tempeftatemque&ferenkatem facer, pluvias
item ficcitates, & mare fterile , itemque terrain , & alia hujnfce- f^J'J*~
modi omnia,, fe fcire proficenmr ,. five ex facrorum myfteriis , fi- i<" -
ve ex alia quadam profefllone aut meditatione hanc potcntiam %jjj
jactent : qui talia ftudio habent, impii fane mihi elle videntur, &
reos non efle putare : eque fi fint, aliquid pofle, neque ullum ali
quod extremum etiam malum prohibere. Quod quum facianr,
qaomodo non ipfis intcfti fmt i Si enim homo incantamentis ac
V acri-
158 . DbMacis II
facrificiis utefis, Sc lutiamabolebit, Sc folem obfcurabit , Sc tempe-
Itatem ac fereniratcm faciet, non utique ego horum aliquid divi
num cfleputaverim, fed humanum ,fi divinitatis potentiaab huma
na volntate fuperatur, & in ferviratem redaa eft.
$ 4. Fortaftis autemhafc non hoc fe modo habent: fed homi
nes viclus indigi , multa & omngena moliimtur Sc evariant , ram
in alia omnia, tum inhunc morbum.in fingulis affedionis fpeciebui
rctr, - caufam Deo aflcribentes. Non enim femel , fed farpius corandcm
mu relui: menrionem faciunt. Siquidem enim captas imitentur, & fi balatum
J^T" edant, cfrendant, &fidextris partibus convellantur , Matrcm
deoinm caufam ajunt. Si veto acutiotem Se concitatiorem fo-
dltu'cm- numemittant, equoalTimilant , Sc Neptunumauthorem eil di-
. ?unt. Sed , fi aliquid fteteoris etiam emittant , quod farpe quibuf-
r'kmtiiM*~ âm contingit, Prse morbo coadis, Hecates Enodiac appeUacio
tftirffi* additur. Si autem tenuiotem Se denfiorem vocem edant , velut
av'cu'* Apollo Nomius , id eft paftot : fi vero fpumam ex ore
nnt> remittant, ac pedibus calcittent , Mars caufam habet. Quicunque
porro pavores nodu ingruunt, timorefque ac deliria , 6c exultatio-
nesMedo, terrorefque ac fugs foras , Hecates infidias cftedi-
cunt , & heroum infultus , expiamenrifque utuntur ac incantamen-
tis , & fceleftifimum ac impiilmum ( meo fane judicio ) faciunc
numen.
$ 5 . Expiant enim morbo correptos fanguine > itcmque als
fceleribus inquinaros aut in julios , aut ab hominibus intoxicaros,
aut qui fceleftum aliquod facinus perpetrarunt : quos contraria his
facer oportebat, facrificare nimirum ac precari , & ad templa pro-
greflos diis fupplicare. Nunc vero horum quidem nihil racirmt :
verum expiant, & alia expiamenta terra occultant , alia in mare
projiciunt ) alia ad montes dfrant , ubi nemo attingat , eque
conculcet. Oportebat autem ea ad templa dferre , Deo con
tribuai, (lonidem Deus eft author. Non tarnen ego puto homi
nis corpus Deo inquinan, fordidifimum fcilicetpuriifimo. Ve
rum, etiamfi contingatabaliquo inquinan , aut quid perpeti , cu-
pierit utique Deo purgari purificari magis quam inquinan.
tiff* $ 6. Dens i taque eft, qui maxima fccleratifllma peccata pur-
. gat & puri ficar,& liberatio noftra exiftit: ipfique trminos templo-
rum ac delubrorumdiis defignamus , utnullus, qui non puras fit,
eostranfeendat: & ingreffi refpergimur , non velut, qui in quin e-
mur,
Il I N F A M I U S -159
mar, fed, fi quod etiamprius celas ha b emus, purificeinur. Et de
e xp : i 1 o nib as quidem fie fe res habere mihi videtur. Hic vero mor
bus aalla re divinior reliquis mihi apparet : fed naturam haber,
quam ctiatn al , Sc caufam unde finguli gignuntur. Natu-
. Sc caufam ab eodem Deo fieri , quo eriam alia omnia-
Haenus Hippocrates, cujus argumenta , ut noftro inftituto non
inutilia , ufius com memorare vim m fuit.
Mgica* artes ejft vano comprit Hero , eaue & fa-

rum clatores damnavit Mofes.
caput, xx.
At cum Plinio 5c Mods edio , telara enarrandis breviter fallu. jo.
Uciuramagomraoperibns contextam abfolvo. Tradit ille, "**
aetate fu principara Neronera vanas falfiimafque comperil artes Mtlctu
mgicas. Qjjppe, inquit, non cubaras tragiciquecantus libido illi *>
majorfuir,formnaretumhumanarmnfumma getieutein profundis
animivits: primuinqu.: imperare diis concupivit, nec quicquatn
gencrofius voluit. Nemo unquamnili artium valtdius favit. Ad-
harc, non opes Uli defuere, non vires, nondifeendiingenium , alia-
que non paente mundo. Iaitnenfum & indubitatum exeinplura
cftfalfz artis, quam dereliquit Noro.
2 . M Agas ad eum Tiridates venerat , magos fecum adduxe-
tat, magicis etia m eeenis cam * iniriaverat : non tamen , quum re- . tliu h
gnu .ti ci daret , banc ab eo artem accipere valuit. Proinde parfua- .
ib m fuit, intcftabilem, irritara, iuanem eue , habentem tarnen quaf-
dam veritaris umbras : fed io iis veucficas pollere artes , non mgi
cas. Nero in exquireadis magicis attibus paulo curiofior , quod
nullum certa; veritaris iguuia argumentum ve perpexilct , eas fu-
ftulit- ;.
y j. Eo etenim rum vanitas profer pferat , ut fapientibus
ctiam ethnicis odio elait, & execrabiles. Interdicunmr quoque
& damnantUT earum aiedatores feveriffimo Dei mandato in Le- '
vitico , tum etiam DeutewjsaOMo: Nonn*eniatarintc dacens fi- L,vi!xt*
lium aut filiam in ignem , dwkuns diweattonem , obfervans dies, '*"
non divinans ex fotribus , non iucantans asi exercens prariigias
diablicas: non couiilens Pythonein , non interrogans momios:
quia abominado eft Domino omnisfaciens baec Quod vro hi
tole-
i D L A M i i s. III
toletarenrur, audirenturque , Eias vaticinatnr cafum & interitom
Babylonis , cui & inprimis exitio faithnjustcterrima? artisftudium,
E/4U4- 4uum a<^ "ti11111 Cyro rege fub Periarum imperium redigere-
. Itaclamatdivinus vates : Venient tibi duo b*c fubito in die
uno, fterilitas & viduiras, propter multiradinem malefic rum tuo-
rum , Sc propter duriciem incantatorum tuorum vehementem. Et
fubjicit : Sta cum incantatotibus tuis , & cum multitudine malefi-
corum tuorum ,cuibufcum negocium tibi fuit ab adolefcentia tua,
fi forte juvaripoms ab eis. Mrito taque apud prifeos femper in
qua?ftionefuit,incantamenta valerenme aliqid , quum mers lint
prae (ligia?.
L A ME I I S,
LIBER TERTIVS.
D E
J$uid Lomia fit.
cap I.
N ad Lamia? hifto'riam me Gonfero , vulgo Strigar
Strige ave nocturna Sc infaofta, quam pulchre dep'in-
gitOvidius: .
Sunt avid* volucres , non que Thintia menfis
Gutturafraudbante fedgenus indc trahunt.
Grande caput , fiantes tili, rofira apta rapine ,
Caniciespennis, unguibm hamut inefi.
Hotie volant, puerofque petunt nutricis ementes ,
t vitiant emit corpora raptafuis.
hoc tji, arpcrt dicuntur laffenti* vifeera roffris ,
fitfiit Tli- Et plenum potofanguine guttur
mmlib.il.
Strix. Eft iIiis Strigibus nomen : fed nominis bujm
Caufa, quod horrenda lridere nofc foient.
Sive igitur nafcuntur aves,feu carminefiunt ,
rniaquc in volueresfaifafigurt .
2 . Plura ille de ftrigibus Sc virga urea, qua fugantur , quam
albam
Til D H L A M I i s. 6r
albam eile dicit : & poil, ex alba fpina fumi , acjccrt :
Virgaqne Janalis de Jpinafumttur alba ,
Qua lumen thalamisparvafinera dahit, : . .
To iud aves cunas vio laffefermtur ,
6t redtitpuero, auifuit ante , colos.
Sro!;, re!yot , Hefychio. JLegunrur& hiverfus apud Feftum cor-
tupti, hoc p*to :
Sftn afeltvfur <c elxuvifut iv) rn{. id e :

Syrnia noivaga ableges, volucremque nifiram ,
FcraUmrigavelivolistmmittc carinis. u<f
lnfauftam ftrigem , purpns maxime infeftam , Hcbtati f^v
tiicunt.Efaiac 34. a7v> quod nox eft.quianoe volat: undc 8c
in ouatuot cubiculi parietibus, in quo decumbit purpera, fcribunt
JTv'vlftl > flulte putantes, rale dacmonis terriculamentura & inju-
riam ea rarione arceripoflTe. De bac lilirmulri muir infulfe nugan-
tur. Nabam Armenis dicitur Lamia. Volatica antiquitus nuneu- f
pabarur, tefte Fefto,
3 . Sagain adhatc vocant fatagendo plerique : noinulli s*s*-
fagiendo : Aliam vero etymi occafionem longius petitam in Saxo-
cica doiffimi viri Joannis Becani comperies: fed aliis placet,
igan voce Hebrara derivan, facerdotem feu vatem denorante.
Alrumnam veteres Gotbi dicebant, vel Hellerum, hoc eft , fecreto *trmn'-
cum infers & daemonibus colloqnentem : unde & herb* mandra
gora hellerurana dia eft, quam & Germani Alrun appellant. N0-
frratibus Hex & Zauberfche vel Zauberin nuncupatur ejufmodi
cicmcntata rnulier. Gallis Sorcire: Italis Jannara, incanratrice, s"""*'
ftrea, /iriga , maga, fattureja : Hifpanis Bmxa.
4. Hanc aatem dico, quae ob fcedus ptaefiigiofum aut imagi-
nariurn cutndarmoneinimm qualiacunquemala vel cogitarione
vel imprecatione vel intuitu vel re ludiera atque ad inftitutum
opus inepta defignarepuratur : velutarem inoliris ignire fulmi-
nibus , tonittu rertifico concutere , damnofagrandinis infuctimul-
titudineferire , tempeftates excitare > fegerem in agrolartam alio
tramferre aut depopulati , morbos praeter naturam horoinibus be*
/iifque ciete& rredeii, paucis hotis longiflime evagari , choreas
cum darmonibus ducere,epulari, fuccubum agere, vel cum da?mc-
nibus coire, feipfam & alios in beflias commutare , & mille mon-
X "ftrofa
2 D L a m i i s III
ftrofarcrura ludibr oftentatc. ut hinc facile conflit, quam loago
intecvallo inagis infaraibus noftra diftct Lamia.
$ $ Ad cujas longiorem defcriptionera facient quorundara
poecarum (licet peculiare illud noftrarum Lamiarum genus, quod
ob opinionem maleficiihominibus & bratisin exitium eo.quo au-
dieturmodo, illati,na(tro eculo combaricur, eos non novtfle cxi-
timem) fabulofi vcrfus, ex perverfae opinionis officiai deprompti..
ut Virgilii libro <f.. vEneidos, ubi Dido ad Annam fororem ait:
Hinc mihi Mailtgentk monftrata facerdos,
Hfcft carm'mibus promitthfolvere titentes ,
Quas velit,aft alia duras immittere curai,
Siflere aqu tm fluviis , &"flumina verter retro,
Nofttsrnafque ciet manes : mugir videbis
Sub p-dibits terrain, &" descender montibut ornos.
f 6. Ec in damone.fauPharmaceutria >
Eclog. 8.
Carminibus Qrce focht mutavit Vlyis. Item:
7inns equum domitor, quem capta cupidine conjunx,
tAurta pereuum virga, vtrfamque venenis
Fecit avem (ftrcc , jparfitquc coloribm alas.
'mi- Ojan'P0tentiam quoque Circes malficas praxcat Horneras. Item:
yrfi. Frigidia in pratii cantando rumpitur angnit.
7- Qjiibus non apud Ovidium gloriatur malfica?)
C*m volui, ripk ipfis mirantibta, amnes> .
Infontes redire (nos ; concuffaque fiffo,
Stantia concutio cantu frta : nubila pello,
Nubi/aque inJuco : ventos abigoque, vocoque:
Vipreas rumpo verbis & carmine fauces:
Vfvaqu; f.txa,fta convuifaque robora terra,
tfylvas moveo : jubeoque tremifcere montes,
St mstgire folnm, mvtefqne exire fepulchris:
Te quoque Luna trabo. Item de Medea legkurj
;rbaque ter dixit placidosfacientiafomnos ,
Qut mare turbatum, qutflumina conchafiftunt.
Et paulo port:
Terfe convertit, terfumptisflumine erinem
Irroravit aquis, ternis (f hiatibusora
Soltit. Et de eadem:
tmfe
11 De L a m i r s 163
Et miferum tenues injecur urget acut. Item: . 4
Carmine Itfa (eresflerilem vdnefeit in herbam, -* *''X-
D eficiunt tfi carminefontis aqut.
Wicibut glandes , cantataque vitibut ttva
Decidir, ( nuo poma moventeflmnt.
Atius: Qu*fidera excantata vece Theffaia, Efl4 ,t
Lunamque ctlo deripit.
$ 8- EtTibullusdefacmatrice:
Hanc ego de calo ducentem fidera vidi, /x.
Fluminis rapidi carmine vertit iter.
caninfunditquefolum, mane/quefepulchris
Elicit, " tepido devorar effa rogo* - -
Cum Inbct, ht* triffi depeUit Ittmina celo: \
Cum lubet, tflivo convocatorbe nives*
Item deincantationis vi copiofe fetibit Lucatius; M (^
Mens baui nullafame poUua veneni, ttitavM.
Incantata perit. Paulo poft:
Cefiavere vices rerum, dilataqut long*
Ht(it node dies, legi nonparuit tther,
&* prtceps audito carmine mnndm.
Er paulo ante:
Carmine Tbefialidum durain prteordiafluxit.
Nefatis amor,flammifquefevtri
ltticith arfere ignes. Item :
Gens invifa dijs,maculandi caUia cali,
Quosgcnuit natura mali: quifidera mundi,
Juraquefixarumpojfuntpervertere rerum.
Nam nunc are polos, &fiumina mittere norunt,
Aihera fub terras adigunt, montefqne reveUunt.
j 9. C. Manilius Aftronomices fuae lib. i .
Unguis dixere volucrum,
Qonfultare fibras, & rumpero vocibm anguet,
SoBichare umbras,imnmquc Acheronta movere,
In nodemque diet, in lueem verter ffoiks,
Omnia (Mando docilufolertia vinc\t.
Apad Maronemradbarc facta inferis Mgica fe facbtam imulans
Dido,
Vnum exutapedem vinclis in vee recinita
X 2 Teffa.
164 De La mi * s fl
i Teffaturm&rHura dos :
videlicet ritu & confuetudine rfournorum facromm cmalefir
ciorum : ut & apud Ovidium,
tu. Egreditur teis vefles induta rccintfas,
Nuda pedem, nudos humeri! infitfa capios.
i.Aim. IO" Apud Horatmmtamen malfica uccincb eft,.
<u. j.j. Vidi cremet nigrafuccinam vadere palia
Qanidiam. -
Sine calcis tarnen &xapillo paflo,
Pedibus, inquit, nudis paffoque capilla:
Quod autem Horatius addit,
rw,, Scaipere terrant-
Vnguibus,(^ pullam divsllere mordicus a? nam
Ctperunt : eo facit, quod maleficac folebant in fctobc:
îcra âcere ûs "iferts : ut apud Ovidium,
vu. Haudproculegcfla fcrobibus tellure duabus
Sacrafacit.
Quod quidein & ab Homero in OdyTea cantamr.
$ II. Nec eft de nihil'o Marone di&um,
jm.\4 Fa/cibus&' meffead lunamquerunturahenis
Pubentes herbe.
Quandoquidem Sc x vim medicatam- ineTe credebatmyutahcnis.
poriusfalcibus malfica fecarentur herbar , quam ferreis. Et ad'
lunar lume'lectas herbas efficaciores majeficiis cenfebanu, quod
lunam maleficiis exiftimaretur , & herbas fu quadamfpu-
ma & faliva inficere. Lucans:
Doncc fuppofitatprophr deftumet in herk.ts
12. Ubi vero Lucanusagit de maga illa Theflala manes e~
***** vocante, maleficii materiera affinait:
Hue, quicquidfautgsnuit naturafniflro,
^lifcetur : non fpurna canum, qttibus unda timori e:
Vft'era non lynett, non dure nodus hyrnr
Dfait, & cervi pafti'rpente medulla:
Nonpuppim rstinw Euro tendente rudentes- "
Inmcdii; icbtti aquif-, oculque draconum: ' '
& reliqua. Hue fciunt Gtugne Srryacis Caroil Mcaronicotum
libri 5. Carmen mire feftivum eft, ridiculumque Italicis diclionibus
fingulaci Iepore ^.artificio ubique imiuixtib
$. 13- Qs
Dr Lam r is 165
$ i Quanquam poerarum aflertio , vel ctiam contradicho,
ponderis bic apud me obcinet: tamen ut uriofioribus fatis- 0vm
fiit,libet paucis tela obiter eodem rtorquera area. Si quid ni.
Medea, hac arte cumprimis Celebris , hie potuiitet , minime ptxter- M"4m'rth
miflura erat, Jafone vinda, cum clamarer:
Si poffewfnior effean
Sed trahit invit am nova vis.
MaTeficiis Mdexprarponderabac Jafonis forma. SicLucianus in
u'f T < >f AuuJaileu /uzy4?cu Tov < , Vra f 7i%yn{ .
$14- Adhax Cicrce Solis & Perf<e nymphs filia, non prociit
Cajeta Carapaniar urbe rubitans , maga formofifTma , qux quic-
uid vell-t, pofle repeliere, allicere, ligare, impedir, evocare cre-
. nequivit remoran Vlyiera : magifque fine arte Vlyi
d evinfta eft, quam VlyTem cum omnibus fuis artibus vel vinxerit,
v.el deluferit. Siede Vlyfle cecinit Ovidiu^: Je ,"'*
Nutt recantatas deponent peftora curas-,
Necfugiet vivofulphure villus amor.
Quid te Thafiactjuverunt ramina terre,
um cupe res patria Colchi manere domo ?
Quid tibi profiterint Circe Terfeidos herb*,
Cum tibi Neritias abulit aura rates ? v
Omnia feeifti , ne caidui hbfres abiret :
dedit certx Untea plena fug*~.
Omnia feeifli, ne te feria ureret ignis :
Longui in- invito pethre [edit amor.
Verter out peteras homines in mille figsiras r
Nonpoteras animi verter jura tut.
Die:ris hisetiauj, cum jam difcedere vellet,
Dulyckium verbis detinuijfe dueem :
Now rgo, quod primum ( memini ) perare folebam-,*
jfamprccor, ut conjunx tu meus effe velis :
Et tamen, uteonjavx effem tua, digna videbar :
Quoddea, quod ma?ni filia Solis eram.
Nr properes, or,Jj>aciumpro muere pofeo :
Quid minus optari per mea vota potei ?
Etfrta mota vides, f debesia t'tmere
Vtiliorvelis- pofimodo ventas erit.
Q*tibi caujafugt ? non, bic nova Troja refiirgit r.
X i, No
ibS D L a. m r j * 111
Non aliquisfoctos rurfus ad arma vott.
Hic amor & fax eft, in qua male vulneror una ,
Totaque fub regno terrafutura tuo efl.
Illa loquebatur , navem folvebat Vlyffes ,
Irrita cum velis vera tulere noti.
Ârdet, & affuetas Qrce decurrit ad arter ,
Ncc tarnen efl Mis attnutut amor.
Ergo qnifquii uotra tibipofc ab arte ,
Derne veneficia carmhtibufque fidem.
$ I y. Porto quod Vitgihns in Damonedicat,
Qarmina vel ccclo poffunt deducere Lunam :
Atqueapud Horatiura glorictur Canidia ,
To/o deripere Lunam vocibus poffum mets :
Meltm,. Et faga apud Ovidiuoi jaflet ,
V i I. Te quoque Lunatraho. Hoc feite ab Hippoctate dilui-
Littl. it tur. Si enim, inquit , homo carminbus Lunam deducere carlo pof-
/>iirpa.
fet, tum certe Deus 5c mens divina, aftrorum conditot Sc retor,ho-
minum poteftati ,magorumque incatamenris (quod dicete nefas
eft) elTetobnoxius. Sed hancfovet ejufmodi opinio cankm.
1 6. AganiceutPlutarcbustefcrt, Hegetcrh Thcflli filia,
enicf fiderum in pleniluniis defeclus petita , temporis gnara quo luna
Til fr*-
cept. cn- objedhi tertac umbra obnubilaretnr > quum hare mulietculis credu-
. LH- lis prarfaga fumriptardiceret, prxcantationelunara fubducere coelo
ttA unde di. credebatur. Tamen Pitithoum ptiaiuin clo detraxiffe lunam,
taMr edit
deduct. fingi poetis,non ignore. Hace Propertius ita ridct :
Lit. I. Sa nos, deductt quibus eflfaUacia lunt ,
Et labor in magich facra piarefocit :
En agedum doming mentem convertite nofir* ,
Etfacite ilia meopatteat ore magis.
Tunc ego crediderim vobis, Offidera & amnes
Tojfe Cyrensis ducere carmimbut.
Quorundam poematum hujus argumenti explicatiooem, etiam cir
C*f. J 9- ca Libri hujus finem comperies.
4o.
$ 17. Arapud hare poetatum commenra locum merentur infi
nita; hiftoriar, fabulis fabuHofiores, xi libris Meraraorph. five lulus
afini conferipta; L Apulejo Madavrenfi , pbilofbpho Platnico.
Ex iis accipe duas , ur cum his cooferantur , fidemque paremfot-
tiancur ilia , qua; frequenter adhuc noftto hoc arvo male crdulo
de
HI D t A M I *
dementato vulgo tanquam vera natrantut , Ucee lint mendacia
mcra.quibusetiam facile ab aliisdatur fides.
$ i 8 Cauponam reginaai boc modo defcribit : Saga eft , &
divinipotens, clum deponere , terrain fufpendere, fontes durate,
montes diluere. manes fablimare , dos infirmare, fidera extingue- *^',Xl
re , tattaraoa ipfum illuminate. Amatorem fuum, quod in aliam te- .
meraflet, anico rerbo mutavitin feram caftorim.: quod ea beftia
captivuvati metuens.fe ab infequentibus teptjecifione genitalium li
brt : ut tili quoque fimile-,quod Venetem babuit in aliam , pro-
vcuiret. Cauponemquoquevicinum, atq.ie ob id acmulum , de-
formavit in r an am : Sc nunc fsnex ille dolium innatans vini fui, ad-
v encores ptiftinos in fece fubmiflus, officiofis ronchis raucus appel-
Lat. Aliam deforo quidem , quod adverfus earn loquums efTet, in
arietem dciotmavit : Sc nunc aries ille caufas agit. Eadem amato-
ris fui uxorcm , quod in earn dicacule probrum dixerat , jam in far-
cinam imprzgnationii obfepto utero ,& repigrato ftu .perpetua
prargnarione uamnavit. Et , ut cunli numetant , oc"to annorum o-
nere mifcllailla, velut elephantem patituta, diftenditut.
$ i 9 . Et lib. 2 . dc Pampbile, Miloni nuptui tradita , hac fcti-
bit : Magaprirninominis , 8c omnis carminis fepulchralis magiftra
credicur , qme fuiculis 8c lapillis , Sc id genus frivolis inhalatis , o-
ranemiftam lucem mundi fideralis, imis tattari Sc in vetuftutn chaos
iubraergere novit. Nam fimul quenquam confp:xitfpeciofa for
mat juv enera, vennftate ejus fumitut , Sc ilico in eum & oculnm &
aniraam detetquet. Minus morigeros & viles faftidiens , in faxa
& in pecua, 8c quodvis animal pundo reformat. Alios vero pror-
fus exringuit-
4 z Longioris iniis recenfendismepudet : quare fi-
graenrorujn enarrationem obilgnabo cum his Apnleji verbis lib- I .
Nat iftud rnendacium um verum eft, quam fi quis vclitdicere , m
gico fuunaraine amnes agiles teverti, m.irepigrnra colligari, ven
tos inanimes expirare , Soleuj exhiben , Lutum defpumati , bas
evclli, dicen tolli , noctem teneri.
Lamiarum rrofeion modiu inept us, cob<trens. /,/
CAP. IX LsmisrmM
media ine-
QJJ i> ut omnia Satans inftituta minime cohsrent, variaque V ""
Ai' mendacia comperiuntut : ita 8c profeionis modus ine-
ptus
i6g Db L a m i i s ni
puis mancnfque eft, acdivetfe quolibet ejus factlonls reo , -
Triyft- flionibufque fubjecto narratur. Exempla funt obvia in malleo ma-
Se.4*. leficarum , libro ficfcripto, ubi legitur: Modus profltendi du-
"f- j. plex eft. Unus folennis, per fimik , ad votum folennc : alius pri-
varus, qui feorfum daemoniquacunque bora fieri poteft. Solcnnis
inrer eos fit , ubi Lamia? in certam concioncm ftatuto die veniunt,
daemonem in aiuropta effigie hominis vident: qui quura de ferv an
da ibi fide admonuerit.fucceflumque in rebus mundanis profperum
Sc vitae longitudinem promiferit, qua; praefentes funt,novitiam fuf-
eipiendam ipfi comraendant. Et daemon, fi in abneganda fide, cul
ta Chtitianimi, Sc extenfa muliere ( fie enim beatiflmam virgi-
nemMariam nuneupant ) & in facramentis nunquam venerandis
- in venerit , novitiam, feu difeipulum
. . j proelivem,
tunc
- idaemon
unm.fid exxendit: viceverfa difcipulus leu novitia ftipulata manu, illa
tjm fr- fet vaturum fe pollicetur. Hinc daemon fubiungit, ca non fufficete:
- r , . r-
undi, cum omagium deinde petit , conuuens , at anima & corpore fe in
er- aeternumilli dedat, Sc pro viribus alios quofcunqueutriufquefexus
ImuZtlJ. dli adjungere velit. Addit denique , ut certa ungenta ex offibus
/11 - & membris puerorum , & praeripue renatorara fonte baptifmatis,
pajj, i'tc fibi conficiat, per quae omnia fu inftituta ipfius adminiculo explere
. potetit. Hunc modura nosinquifitores ( fcribunt Mallei rnalefi-
"' caium authores ) cognovimus in oppido Brifiaco Bafilienfis dicece-
fios , plene faga juvencula informad.
Z. Deinde port legitur: Praefato inquifitore mihi refctentc
intellexi, inducatu Laufanenfi quofdam magos coxiTe Sc come-
diffe proprios infantes. Modus autem difcendi talem artera fuit,
uc dixit: quod magi in certam veniant concionem , Se opere eo-
rum vcrifunilitcr daemonem in afcititia hominis fpecie confpiciant,
cui difcipulusneceliario dat fidem de abnegando Chriftianifmo, de
euchariftia nunquam adoranda , & de calcando fiiper crucera,
quando latenter pofiet. Fuit infup et fama communis , Petto judi-
ccin Boitingen narrante, quod in terra Bernenfium tredeeim infan
tes Lamiis eflent devorad : quamobrem etiamin tales parricidas
fads duritet exarierat publica juitia.
$ 3. Alius poftea juven's , tarnen uxotatus , bunc refertordi-
nem : Oportet primo Dominico die,anteqnam aquabenedicla con-
fecratur, diieipulum futurum cum magifttis templum ingtedi , &
ibidem abnegare,&c. Deude omagiuaj praeftatmagifterulo,id eft,
parvo
Ill Di La -169
amo m agiftro : ita etiim darmonem , nec aliter , vocant. Sequitut
.poftremo : De utre bibit , ut aadies : quo fao , ftatim inttinfecus
fentit fe imagines nofttx arris coneipere, & principalibus ritibus
bujus fe&ae imbui , confirmariquc. -Qnum aut modum , quo infan-
res comederent. faga capta inquirerct Petras: hace refpondit,illum
. eile. Infanribus nondum baptizatis infidiamur , vel etiatn
baptizatis , praefertim-quando ctucis figno & orationibusnon mu-
niunrur. Hos in cunabulis , vel ad parentum latera jacentes , cere-
mons noftris occidimus : quos , poquam putantur oppreffi efle,
vel aliunde mortui, exfepulchro clara fuffuramur , & in olla deco-
a aim us, donee cvulfis offibus, vclutcera ferc potabilis effickur. De V*t**~i
folidiore materia unguentum faeimus, noftris voluntatibus , artibus u*.
4c cranfveionibus commoduni: de liquidiore vero huraore,utrem
implemus : ex quo quicunque biberit, addis cetemoniis paucis,
eveftigio noflrarartisconfciiisreddituT, & magifter. Haccillc.
TrofeJJo LamiArum diluitur, oftenditurquefiedus ejje

pr<t&igiofim, ftultum , & nullius ponder.
a t. 111
Qt- a m baec non coharreant , fine abfona , indignaque quibus
fide vel leviter adjungatur, quilibet,dummodo non omnino
mentis velit-efle inops & prarfrade concepta opinione praroecu-
patus , facile judicabk. Fsdusautem efle pracftigiofum , phanta-
imate aut imaginatione , vcl phantaftico praeftringentis fpiritus cor
pore fallaciter apparente : vel nervis opticis leu viforiis indita fun
dle , quam Satan vult, fpecie , cora motis hue humoribus & piric-
bus idon eis : vcl ibilo, fafurro aut murmure in organis auditus , vi-
riatas formis magini refpondente , fpiritus maligni atte excito con-
flatum tabili tumque , ac inde nullius eile ponderis , hand obfeure
cognofeitur : potilmum fi diverfa contrahentium eflentia, contra-
us forma , modus , & circumftantiae , perfpicaci mentis acie infpi-
ciantur , arque rationis fdeique nolrx equilibrio exaius penfi-
Culcntur.
f 2. Sic pleraque omnes aiones Lamias hatenus attributes,
quas fuas ee,malefaa quoque fatetut,ex corrupta praeftigiatore
virrure imaginativa, non Lamix , fed ipfms Satans exiliere , palam
fit. Huiccrenim minime opus eft alterius adminiculo in fu po-
tentia
17< D L i s Ht
tentia oftendend , aut actionibus declarandis , quinec'ulus vo
lntate authnperio cogitar quam Dei,& hujus rniniftrorum bono-
ram : malis noncoaus , fedfponte& quidem libenter obfequi-
tur, Dco petraittentc, maliciofus illc vcterator, fecus licet fingat,
fimuletqne ,tefte Porphyrio, utfuis pracftigiis nos magis rrretiat.
Non autem fttift colligari pakum imaginaria m , doloqae malo
mendaeiter ab altera parte initam neceiT: eft , quam i prrftringen-
tefpitituapudftupentera, mentis compotcm fans bominem,
lrter fieri nequeat.
$ Siquidem quod daemon extenl manu finnaque ftpnla-
tione lamiain reeiput , fal'fifimum cfTe neminem dubitarc oportet,
quum carnein Sc oiTa , quibus manus confit , non habear fpirttus,
ipfa Veritate tefte. Tatianus adbaec contra <5tjccos feribir, darmo-
nes omnes non carnea, fed fpirituali concretione confiare , qualh
eft acris & ignis : quae corpOram conftitorrio folrsillis peffpieipo-
teft, qui fpirrm DdmuruBtur , non item extecis homiuibus quos
anima regit.
$ 4. Praererea deportbase ftiprilato, maxime in perniciofum
finemconfi&a, fine teftibus aut vadibuspntra Dei voluntatem , fi
tantum habebit momenti, ut nulla queat refeindi ratione, & necef-
fario ejus virtute alter alterius volurttatem fequi , ttliusqje prece
pto morem gerere compellatot : quur paara iltod wius in b.ipr! f-
expecuriari Dei volntate & mandato , folennibas vefbis ver
fanertmn, &qnidemrriterpDfitisfidejuiroTibus , tanquara preroga
tive non prxponflerabft ? Alia prof-ft contracte eft tmitas in
ter Deum veracem Sc-fanar mentis homines. <]ricqaid -ill e -
iatnr e infuo verbo addictt, 'hoc fidiliter & mdubftate prftat,
data manu praftigiofa deludit , nonftat,nec<:onvivatK,ve
'fimrlfbus rebus ludicris quibafcum pacifcitur, nequiter 6illit de-
mentarve , qaeraadmod.um bic commentirio carnali corpore ama-
fius. Difparitatem'hic qui ncgaverit , nefcio quid veritatis idem fit
Him 'admifturus.
Chr-nu- J. Atqni fidem Chriftianam hic abnegaffe anum rfliferam
Ahnt- objicies. Et nos , quotqupt aliam falatis viam quaerimus, fjuam
s"'"' Oiriftum Jefutn , jas observantes, veftigafque ififten-
tes, viva in Ipfum fide pr dHe&ionem operante , fidem sbjicknus,
reipfateftari mente fana , quod illa velartateftapida , wdlfexnin-
"conftans , vel impotentiajnentis lubrica , vcl animi morbo defpe-
rans>
in Br L a m r i $
tans, ant itnaginarieautmaligni arte delufafecilfeputAtu*. Aure
Pauli verbis, quibus fidem Chriftianam vete abnegantes, &dotri-
nis darmoniomoi adhtercntes, non modo feite depingit, fed & d
gito fiirml eommonftrat, paulifpeu accommoda;: Spiritus' cetro lo- 1,7*. 4.
qnkur, qnod in pofteriotibus tamporibus defcifenr quidam fide,
attcrKlenres fpitieibus impoftotibus, & dotrinis da?moniorum , per Dt[frillk
fimulationem faifiloqurnm , cauterio notatam habentium con- *,-
feienriam, prohibentitrm contrafaetematrimonium ,. jubentium ab- rnm *h*'
ftincreacibis , quos Deus creavir advefeendum cum gtatiarum
actione fid eUbus&scpicognoveruntveritatem.
6. Item: Hlud feito , inquc, quod in extremis diebus infla- -*-*-
tmpora periculofa. Brunt enim homines fui amantes, avari,
faruofi, upetbi, malefici, parennbus immotiger'i , igrati, impii,
carentes aftectu , nefeii foederis , calumniatores , intemperarires,
im mites, negligente* bonorum, ptoditores, precipites, inflati , vo-
luprarum amantes porius quam amantes Dei : habenres formam
pictatis , fed qui vim ejus abnegaiint Et iftos averfare: ex bis"*,
cnim funt qui fbbeunt in familias , & captivas ducuntmulierculas
oneratas peccatis , quae ducuntur concupfeentiis variis, femper nm.drtu
difeentes , nec unquam ad Cognitionen! veritatis venire valentes. ^"Z"
Qucmadmodura autem Jaiies & Mambres refiftebanr Mofi,ita & w. j.
hi tefiftunt verirati : homines mente corrupti, reptob circa fidem.
Sed non proficient arnplius. Siqtiidem amentia eorum evidens
erit omnibus, quemadmodum & itlorumfuit. Hace Paulus.
7. Ad ebrifma in foederis contractu fronte exemptum,
quemadmodum pletifque aliisperfuafum , fi confugias , licet vel
nico verbo hiefatisfaecrepofiem : id tarnen ne plus faceTat nego-
cii , rutins erit repondere : Si qua vis fit ebrifmatis', cam non in ex- ,,
tema llmitione magis conliftere , quam in externa aqiia: fuperfu- .
fione in icramcnto Baptifmi, qui fide intercedente faniflcatur,
atque ita confirmatur, ut fi portea cenries aqua corpoti infafa ab
lactar, imototacnth abradatut , nihilominus ex charactere fide
impreffo permanet baptifmi eflcnta: ctiamfi ejus virruremhomo
quandoque lapfn abneget , tamenfi tefurgat, peccath ad yitx
emendationempnitudicconverius, eadem Irabit baptifmi femel
admxniftrati energia-
8. Ratio enrimatis erafi ait eadem apudrfipifcentm.fiita
voles; alio gui vel vulnere fyneipiti inflio , aut ptrido ulcere ea
Y 2 in parte
tji D e a m H*
inparce exortoAllud quogue interire fequerecur : quinquam eden.
non ver fynciputin fcfere collidi crediderim , fed imaginarte :
queuudmodum reliqua hic contingere animadvertium s,
quo credulum hoc malefanorum bominum genus perfuafione la
Lnducatur,ut fe diaboli retibus jam inde implicitum ufque adeo,fer-
vumquecredat.quafiomnisrepifcentix via deinceps fitpraeclufa,
quo hac ratione tandem extrema cogicet moliaturque : quamvis
non magis hicAmo multo minus,ut vitiata phantafu dclufo.quam
quibufvis aliis graviter peccantibus , converfionis locus eritprcei-
M*rt.'*v. âs' Pfitms fiquidem, antea brevi Chrifto prxmonitus, contra con?
<. . feientiae teftimonium ter Chriftum , addito etiam juramento, negat:
** atqui agnito errore , lachrymifque fufis , in gratiam reeipitur. De
hoc , uti & impreflo chara&ere , vide lib. 6. cap. 2 z . ubi plu ra de
foederis vanicate-
Vcedervxnidemonratio reliqua.
e . IV. ,
0- t D , quod ullis ceremoniis pueros occidcre qois poit,
nnî JLA-ralfiiTimum eft , meraque Satanae fuggeftio , ac inanis creduli?
"di tas. Iton quod illos ex fepulchris clam efrodiant.niheflcni/ dia-
//7 bolicam perfuafionemex imaginativa vi corrupta , aut alto /
tx vitiata, palam conftabit , fi monumenta infpiciantui > unde eos ex-
1$ tra&os efle narrant : ibi etenim reconditi adhuc invenienrar. Nec
ftrinm tfi. hfitare volo , eodem modo in mentem .il Lis induam efteinfantis
T ,-| deco&fonem inolla,confetam , donee exemptis offibus caro red-
ir^ dertur potabilis..
&. i' 2' "^SUa en*m exiftitinhtimamKu.tetricum, cradele, & crer
1. dieu difficile f ut fi vol meis intuerer hoc oculis , citiushujus horri-
bilisfpeclacuUrafcino eos mihi prxftriftos crediderim , quam ne-
fandum hoc Se plufquam tragicum , omnemque exuperan& fidem
condimentum vere apparatum efle fatear. Sedefto, quod ex Sty-
gia palude proferpant ejus unguenti artifices horrfica? irriges , ejus
omnera humant fenfus iraagincm prorfus exuer'mt : cedo tarnen,
unde illi ungento ea virtus.ut fiquis,eo inungatur , fut fcelerata-
tum voluntatum, execrabilium artium , & rranfvedionumincrcdi-
bilium particeps ? vcl fi eo fedile aut lignum illinatur, mox alter
huic innixus , per acra feratut ; quemadmodum fagae perfuafum ba.-
: .. bent,
t\\ i i y *73
bent, & Malleus maleficaruniteftatur ? Non libet hic anxie de
mortux, puridxque & virulentz hujus carnis dcoda: tempera1-
mento & viribus difceptate, fiquidem in return natura earn ita -
tam non in veniri , firmitar credo : idem de liquidions materia; in
arte , ut didum eb confervatxpraeparatione , potatione & virtute
dictum volo.
3. Interim negandumnon el, miferas has mulierculas ita fot
mis vir cuti phantafticx impreis, dxmonio demntalas , non ali
ter hxc itaArere firent , feite : mi fere omnes illarum prxtet
aiones , imaginarias faltem.videntur : & proptetea quz-
ionibus adaetz , nammifque ptopinqux , fu aperte conftentut
flagitta pet fomnura vel fimulacbrum illis folummodo cognita; Id Jn pend
jpfum confiiaiAtur in Decretis, ad bunc mod um : Quxdam mulier-
cube inetvientes fatanzrdzmonum illufionibus feductx , crednt y
fe alia nefanda quoque agere , puta parvulos lade marris avelle-
re , alare Se comedere : domi per caminos feu fenestras iatrare , Se 2f35S*
habitantes variismodis inquietare : quae omnia & confimilia fo- & mma
lum phantaftice accidunt eis. Cum ea vero , quae foTula fada,
lotioinfufo, vel aqua, digitoque moto fe terapeftatem ciete arbi- tap. 9. hu.
tratur, colludrt dzmon arem turbans , ut illam , Obi addiram in
officio con tineat.
4. Hujus ergo ex utre potionis tartrea: , fed imaginaria; in
fdere ufus, ipfum quoque ptzfiigiofum eile , praeter multam ejus
diveitatem apertius demonrat : lubetque hic cum Horario di-
cere.
Ne auodeunant volet, fofeatfibifabul credi , t-.
"Neu pranft lamt vivumpuernm extrahat alvo. '
Pacirem vanitatem id quoque docet , quod eo inito ceremonias
qaafdam contra Ecclcfix (bruta cogantur obfervare: quemadrao-
dum diebus Dominicis jejunare , aut fextis feriis ( ut ajunt ) cami-
bus vefei , aut crimina in confelone celare , veltempore elevatio-
nis in terum fpuere , vel fub Miflae actione vetba proferre inu tilia,
tel aliquid fi mil e defgnare : ita Mallei referunt fabrica tores.
$ 5 . Hzc qualia & quanta fuit delicia , quilibet pius tenuiter
moda Sactarum literatura cognione tinclus , intelligit. Etenim
quum dies Dominicus fit audiendo .Dei verbo , orationibus & di- D'" ^
vino culmicura primis confecratus , his nemo fruftuofius vacarit, 1.
quam qui cibincbulisierenam confervarU. ( inquit
Y- i j Ghiir-
174 D L i i s lit
jtaith. 17. Chriflus ) aliquod da?moniorum genus , quod non nifi oratiotiibus
Scjejuniis ejicimt. Sobrios hinc nos eflejubet Pettus ,& vigilan-
I Ja 4. . re$ oran{{um j ^^ ad verfarius nofter diabolus tanquam leo ru-
giens obambulat, quxrens quem dvorer. Itera Paulus docet fuos
1.07. Corinthios : Ne fraudem vos invicem,nri fi quid ex confenfu pro
tempore , ut vacetis jejunio & precationi. Ita jejunium Sc orario
fere conjunguntur, & quidem ordine ptimo : ut quod apudTer-
rullianum legitur,jejunare die Dominiconefas exiftimari , nonirn-
merito mirer: mamiqneMelchiadis Papacedium videatur com
mendandum, quo ne die Dominico jejunaretur,cavit.
(J 6. Quod vero carnibus vefci , urgente neceffitate ( fi modo
vtfuduitu abfic oFendiculum , contemptus & gula) liceatdiebus Ponrifice
Hfm.viti- Romano vetitis , alii defendunt ex his Chrirti verbis : Audite Sc in-
tu <M>idt telligite : non quod ingreditur in os, impurat hominem : fed quod
Motth.is. egrediturex ore, hoc impurumreddit hominera. Irem ex Paulo ad
Cololt 2. Nequis vos judicet in cibo autpotu , autin parte diei
feili , aut novilunii , autfabhathorum . quae funt umbra rerum fu-
turarum, corpus autem Chriiti. Etpoft : Si mortui eftis cum Chri-
flo ab dmentis mundi , quid quafiviventes in mundo , decrctis
renemini? Ne tetigetis ,ne guftatis , neque contrearis : qua: o-
mniaipfopereunt abufu.juxta praecepta & doctrinas hominum,
quae verbotenus quidem fpecicmhabent fapientiae per fupcrfritio-
ncm ac huroilitatem animi, Sc laefionem corporis , non perhonorem
aliquem ad expletionem carnis.
iTimtth*. 9 7f Ad Timotheum hic quoque fcribit : Spiritus certo loqui-
rur, quod in pofterioribus temporibus defcifcent quidam fide,
attend entes fpiritibus impoftoribus, docbinis dannonioram , pet
fimulationem falfiloquorum , caurerio notatam habendum con-
fcientiam , prohibentium contrahere matrimonium , jubentium ab-
ftinere cibis , quosDeus creavitdfnmendum cum grariarum a-
tione fidelibus, 8c iis qui cognoverunt veritatem : quod quicquid
creavit Deus, bonumfit, Sc nihil rejiciendum , ft cumgratiarnm
actione fumatur- Sanificatur enim per fermonem Dei , ac preca-
tionem. De his fi commonefeceris fratres, bonus etis miniftcr
Jesu Cbrifli , enutritus in fermonibus fidei , bonarque doctrinar,
i.ftrm 1 4uam afque fecutus es. Caeterum prophanas & ailes fabulas rep-
*' ce. Hace Paulus. Item: Omne quod in macello venditur, edite,
//. . nihil interrogantes propter confeientiam. Domini fiquidem eirter--
ta, & plenitudo ejus. $ 8. Ad-
Ill . D L i r s 7
8- Adnaec.quod ex pao certa celare crimina in confeiTione ceUn -
coganturLamix : quis amabo fiagula diftincle enarrabit peccata, ^22^
quum pleranque omnes noftri cogitatus, verba c adiones fint pec-
catorum labe confpurcata" aut quonam divins voluntatis teftimo-
nio , exada iLla notrorum federara enatrarione opus eTe convin- [9
cecor ? Quooidineeatecenfuit public anus illein templo, aut lauro &.
inCIUCe? lnmrtm
$ . Tum quoque grave eft delidum, in tertam tempore eleva-
tionis fpuere, quam fputum in ore continere:& aequalem puam "'"
merentur verba immha tara line Milla, quam fub ejus actione pro- ,,^
lata. Hue adducatur.commiJum in calcandafecreto cruce flagi- -
im. : item, quod die Dominico ante luftralis aqu confecrationem ^Z'ceu*
remplum ingredunrur: & miWc alia anicularuiu deliramenta , eo flam.
kucaddudadxraone ,ut fub religionis pretextu fuperftitionem *Le
iuipiccitcmqBciiveberer c ftabiliiet.
io. Htcpocftigiofi fcLeris nervum palam cernit quilibet
pius. Rediffime ergo Auguuinusaiii Omnes artes bujufmodi vel a dit -
nugatoriar, vel noxiae fuperftitionis, ex quadam peftifera focietate K\
bommum & daemonum , quaGoada Lnfidelis Sc dolofae amicitiae dcto>rift.
penims funttepudiandat. Et Oiigenes: Iucantationes diaboli funt f"s''s"*re
fedudiones, daemonum irriuones ,idalolatrix fex , animarum inta- Uud <ntd
nuci , arque cordinm feaadalum. De illiufraodi padi nullitate 3*
nonnihil pofteain Aaacephal. libro. 6. cap. X$.
$ 1 1. Snpexioribus nugamentis ex Pfello accenfete libet de
buchst 8c Gnofticis, qui nefanda factificia petpetrare dicunrur.ut &
djemonia totoconeipiant pedore. Conveniunt die quo pafluseft yttUEp-
Salvator, venere ftamiumin locum, una cum puellis fibi notis : Sc ^"'^J*
poft qu^damlcraexadis luminibus , miftira congrediuntut five
MM0C i live cum tilia , fi ve cum qualibet. Nono rutius m en le
tevcrciucuc.puellafqueaccerfunt, & infantes jam n icos ab bis evel-
lum, perquj totum corpas pueros circumcidunt,& circumfufo fan-
gaine piaUii mplent, corpora cremant, cieren cum fanguine mi-
Icen:.
(12. Hoc condimento epulas& pocula condiunt , tum fu
inter le, tarn al uni n clam quorumcunque polant. Exiftimant e-
ni.n hoc facnficiic limenti genere ,tanquam maxime profano,
abflt&OM divinum nobis imprellum ,acdaemonia procul arcen-
I aboleii,itaque dxmonia iibarius ingtedi. Gnofticis
( ut Irenx-
176 Di liiif . v ill
(utlrcnaeus atteftatur , vir 8c ChrifHanus & eradiras ) vocabulo *
fcientiafi&o ,prabuit incunabula Carpoctatcs. Hiscnim prsefti-
fati.jttm gias Simonis magi, non ut ille clam, fed publice palam tradebar.
t*"* **9l velue pro fummis optimis Audits laudem confeflam & publi
cara de nefariis acribus , deeeptis auditoribus requirebat, & mgi
cas tenebras in luce publica perorabat, de amatoriis duntaxat fo-
mniifque immiffis, ac daemoniis paredris.aiiq; fimilibus fraudibus.
$13. Hue fpeat horrenda hiftoria,quam de Fratricellis Nea-
politanis Joannes Genadius feribit: Tempore LudoviciBavari lm-
Sctttrttif- peraroris, in contemptum religionis Chriftianac fratres Neapolitan!,
fr k. diifidentibus Papis, flagitiofam quandam, fiuml 8c turpiifimam ex-
put, /, cogirabant fe&am. Enimvero convenientibus in antris locifque
abditis, quos in earn mrpitudinem allexerant,viris&fminis,/-
<:erdotesquiinteripfoshabebantur,ut crimen boneftate prsetexe-
rent, divinas laudes Chrihano more prarcinebant. Quibusuitem-
pefta node perais, facerdos pro concione quadam prarfatus ad
confirmandos in nefario errrore animos,in eo maxime erat -
tus, colendam efl'e ante omnia chatitatem , quam eTe omnium vir-
tutum caput ,facras litera: teftarentur, & hanc potilmum inter bo-
mines autbore Deo conciliari poffe, fi Spiritu fnde biui maiculus
& facmina venreo complexu jungerentur.
$ 14. Cum igitur , quam quifque oculis pramotarat , extindh's
luminibus viciafiet, tunc demum peraafacra cenfebantur. li enira
in publica profeffione docebant.nonhoc efle Cbrifti tcitamenmm,
Pacem meam<io vobis, pacem meam relinquo vobis : fed7,Cre-
fcite & multiplicamini , & replete terram. Quo comprciTu fi qua:
concepiiTet, deportan ad fe partum facerdotes jubebant, qui folen-
ni mere in loco facrfics dicato convenientes,inantulum fobje&o
. igne ad cieres uque comburebant , quos urna exceptos ceu rem
facram reponebant : cumque erat aliquisineollegio facerdotura
cooptandus.illiscineribusinvino epotis initiabatur. Quodfipon-
tificera eorum maximum mori contigiiTet, ut omnis abcTet invidia.
8c res non humano , fed divino confilio agi videretur , hic erat in
demortui locum , alterius fubrogandi ftatutus modus. Infamem
illo flagitio conceptum ad locum feeleribus deftinatum juila matee
haud invita deportabat , 8c ubi vulgo aftante , facerdotes coofede-
rant, tarn diu per complimentes manus in.orbemtradebant , donec
miferrimus infans pernecaretur. Haec gefta font fob yEgydio epi-
feopo Romano, apud Neapolim. m
III D i 1 1 177
ûi homines (Umonum iufionibut artihujque magu
fitnt expoti,
A p. v.
Hi porrojd hominum genus potiflmum impetirut, quod tali Ufi*fa*~.
cft temperamento.velcaufis externis autinternismoveidr.ut *"1-
daemonis fpero appetiram , vel illius fuggeftione tcntatum ,fc
uti organum illius voluntati non ineprum, ex fucata induione fa
cile praeftct. Hujufmodifunt melancbolici,& ob jauraui vel qua-
lemcunque aliam caufam trifles, telle Chryfoflomo, cujus hace ver- i
funt : Omni diablica actione potentior ad nocendum eft m- vibu*
roris m agnirodo : quia dxmon quofcunque fuperat, per mrorem J'*"fc"*
fuperat. Sunt item Deodiffidentes ,impii, illicite curiofi , perverfe obmar-
in religione Chtiftiana mftituti, invidi.impotentis odii , maliciofi, """""'^
vetuYx vix mentis compotes , fimilefque lubrica; fidei (qui'enira fa- ""
eile credit, facile crecedit) vel infignis malicia: muliercuhe. .
0 2. His ut inftrumentis congruis infidiatut quibucunque po- t^""fi'it.
teft modis diabolus, fu o tempote & loco: fingulos.ut cujufque ani- -
mi ftudia& affedus ex cettis indiciis cognoverit , peculiari aliqua
rsmonc adorimr , infeatut , illicit , vel aflumpta plaufibili forma,
vel cogiratione imaginationeque varie agitata & corrupta , donee
tandem iptras propofito confentiant, fe ipfius perfuafioni dedant,
qui quid in meinem Ule ingerat credant, tanquam fcedete obligati,
ab illius nura pendentes , ipfi obtemperantes , veta omnia eile quae
fuggeiii rati, formas in imaginativa virtute vel phantaftica ab eo in-
gerasteverafubftantaliter (utfcdicam) exiftcre confidentes fon-
$ 3. N ce aliter fane queunt , quum illorum mentem ex primo

aflenfu imaginibus inanibus vitiarit, confopitis vel concitatis in hoc
opus corporis bumotibus & fpiritibus, uthac ratione ad orgaua ac-
com modara fpecies aliquas inducat , perinde acfi extrinlecus eac
occartcrentvere,nonfolum dormientibus, verum & vigilantibus:
atque hoc modo aliqua foris vel exiftere vel fieri putentur, qua: ta
rn en tcvera ncc funt, nec fiunt , nec faepe in rerum natura exiftunt.
a eft horum immundoram fpirituom fubtilitas incomprehenfibilis
prope, &frausinfatigabilis , fenfus hominum eludens. Sic&vetc- "
rum Acvp v.omm fenfus obfedifle dacraonem,docet apud Clemen-
tcmD . Petras.
!78 D . L i i s III
Defixusfieminei Credulitate acfragilitate.
CAP vi..
Sexmfa- T5 L u & 1 veto hue fexum fa:mineum, nimirum temperamen*
*mm X tiracione lubricum , eredulum , maliciofum , impotencis animi,
'"' & ob ejus aflfcftus.quibus difficulter iinperat, mel.mcholicum:cum-
primis autem effrtas , (lapidas , meoteque titubantes vetulas indu-
citfubdolusilleveterator. Quo nomine Evam conveuientius fux
iJum. pirfuafioni Organum , non Adam . ia primordiis , quum duj
folum exifterent homines, aggteflus eft : quam levi eciam difpuca-
tionis velitacione vicit. H'mc D. Petrus non injuria mulierem vo-
,- cat infirmis vafculura. EtChryfoftomus (ft is eft) in z. parte -
Hmii 13. miliarum in Matthacum: Sexus,ait, raulieruin incautus & mollis eft:
incautus, quia non omnia qua; videt aut audit, cum fapientia & ra-
tione confiderat : mollis aurem , quia facile fleditur, vel de malo
ad bonum, vel de bono ad malum.
Z Ideminepiftolam ad Corinth. 2. Homil. 23. dicit, rau
lierum proprium eile decipi. D. Hieronymus, aut (ut videtur) alius,
in regula monacharum ad Euftochium,cap. 16. Dcbilis eftnimium
fexus quem geritis , ac fragilis , & raobilis , G fuo relinquatur arbi
trio. Scitifflme item : Mulierumgenus, inquit Elcazarus apud Ari-
fteain ,fuorum affectuum equax.atquein lapfum proclive , propter
imprudenciara, & ejus naturamiinbecillem. Qnintilianus imbcil-
^'*'' 1* rem eue ait feeninam. Mentis quoque imbecillitatem illis tri-
buit Valerius Max. libro 9. Rer. mem. cap. I . Cajus item pro Lu
cilla, apud Stob-eum ferm. I 7. iiy*yv $ . war . ^ f.* Pv
n wxf quibus fignifieatur , mulierem ad credendurataci-
lem elle, prsefertim in calamicatibus. Scribit autem Fulgencius, cte-
dulitatom deceptionum cfle matrem. Mulieres facile decipi,& de
sperare citrus quam viros , tradit Ariftot. in prin. lib. 9. de Hiftoi-
anitnaliura , c Albertus in inicio lib. 8< de Animal, cujus bonam
partem ex nono Ariftotelis mutuatus eft.
<5 3. Hinc non inepte mulier( ut Vatro interpretatur, & repetit
iple Latantius , &D. Auguftinus, fiiseft, fermone de tempore
243. ) mollicie dia eile videtut , immutata c detraita liters
.. quafi mollier. Qood c feribit Gratianus in $. Sed illud. 3 2 . q.7.
i/W. Ab Homero item mulietes peculiari epitheto fahmHfm vocaorar ,
tanquam molles. Ad aniiuum luolliciem banc trahit Gratianus: u
ctiam
IH "D E L i i s 179
ctiam fach Glof. in cap. i. de claud. defpon. Fragiles adhacceflc
mulicrcs, imbecilles, infirmas, Se proinde deceptu faciles , teftimo-
nio funt leges, qua earatione taruerunt multa : ut fcribitur in 1. ii
mulier. ad Vclleianum. &in 1. fi pater. C. de fponfal. &. inl.
prima- $ penult C. de rei uxor. act. Sc in 1. ult. C. de donar, ante
nuptias. Sc in 1. ficut. ibi : fexus fragilitas. C. de ptfcript. 3 .
vcl 40. annor. & in 1. afliduis , pdft prin. C. qui potior, in pign.
babean. Sc in 1. quifquis." $. ad filias. . ad legem Jul. majelt. & in
- I . ad fin. Inftit. qui alien, licet, St intapitul. ex parte abbatifls.
extra, de Privileg. Sc in capitul.
$ 4. Adam.33.q- 4. Sc 24. quatft. 5. Item 1. 2. . verba, in
fin. in i Iiis verbis, Infirmitas mulierum, &1. regula, ftatim port prin.
D. de Jur. Sc fa. lgno. & 1. cujus bonis. D. de cu. fur. Sc 1. dfer
re, in pirn. D. de jure fifei. Sc 1. 1. aceufationem , ibi: propter
fexus infirmitatem. D. ad S. C. Turpil. 8c 1. 1 . ibi.fmineaeinfir-
coicads. C.qnan. mulicr. rat. offi. fung.pot.& 1. quifquis,nuper al
legata. Sc 1. millas. . de jur. fif. 1. I o. Sc 1. nullus folius. C. de
dccui ead. I. $. cbisconfequens. verfic. undevoluraus. in Auth.
deacqual. dot. ctex. ind. verba, ibi, propterfexusimbecillita-
tem. Se in l. lmpeiialis,inptin. C. denupt.&in i.poftmedium,
in Auth. ut immobi. ante nupt. dona, in illis vetbis, Mulier quippe
mariti feduionibus facile decepta , &c.& annotavit Lucas Penna
in V. ult. col. 3. C. deprivil. fcbol. lib. 1 2. Hinc fecundum ve-
temm Graccorum inftituta , provide admodum exlegc ratotes Se
cuiatotes mulieribus dari folitos legimus,fine quotum arbitrio &
autboritate nihil eis agere licebat, ut tctulit Hatpocrat. Martianus
aurem feribit, Minervam natam efle fine matre , quoniam in fmt-
nis prudentia non eft. lllius leguntur verfus in bymno Palladis:
Hanc deptre fernntfine matrisfiedere natam ,
Trovtda confilia quod nefeit enra mat rum.
Quare Plato fatis inciviliter dubitare videtur, utro in genere pa-
T.at muli.erem,rationalium animalium, an brutomm.
De MeUncholicorum dpravta imxginaone.

CAP. VII.
Po R R o ne imaginativ vittutis inftrumenta in bis muliercnlis
boc modo vitiari , & oculorum aciem perftringi, ut ante often-
Z -3L di.uF
t8o Db Lam it Hi
di, ufqucadeo abfutdum videamr: animadvette melancholico-
rum cogitatus , voces, vifa & acciones : quam omnes fenfiis ex
humore melancholico cerebrum occupante , mentemque immu
tante, in bis faepedepraventut,intelliges. Horum fiquidcm aliifc
eTebruta animalia credunt.ipforumque voces c geftus.imitantur-
Nonnullife vafa fic\ilia felos efle putant: ob id oecurrentibus,
necollidantur , cedunt. alii mortem timent, quam fibi tarnen con-
feifeunt interdum. Plerique fe criminis reos imaginantur , ut pavi-
di quemcunque videtint.adfe ingredientem exborrefcant , veriri
ne manibus ipfis injeis captivi abducantur , & ad tiibunalia fup-
plicio afficiendi pertrahantur.
$ 2. Quidam fenex nobilis, quandqque fede exiliens fubi-
to, ab hoftibus feimpeci credebat : quos arteptos , retro fe in fur-
num confertim,fuaquidem opinione ,intrudcbat. Alius memebat,
ne Atlas , univerfum terrarum orbem fuftinens fuis huraetis , defad-
garetut, & onus excuteret laflTus, cujus intolerabili ruina omnes
opprimerenrur. Item tres in Frifia non procul Groninga eo cor-
reptos enthufiafmo intellexi, ut fe Deum patrem, filium & fpiritum
fanum crederent , horreumquein quofubfiftebant, eTeNoar-
cam, ad quametiam multi fimiliter fere affeci, falutis ergo conflue-
bant. Qui fe totius mundi monarcham & impecatorem eile , ad
fe folum id fpe&ar; nomen crederet, novi melancholicum Itaum:
alioqui beneh.ibitum , eloquentem , alio morbo laefum : mire
interim in fuis Itallcis rythmis de ftatu Chriftianimi , d religionis
difldiis, de bellis in Gallia exottis & Belgio componendis , tan-
quam divinis erTatis,fibiplacentcm: partim vero fuum titulumhifce
Iittetis evulgabat , R.. r.d.d. m. m. id eil, Rex regum , Dominus
dominantium , Monarcha mundi.
<$ 3 . Athenacus lib. 1 2 . refert de quodam Athsnienfi, qui per-
fuafum habebat , omnes naves in Pireacum appellentes eile fuas,
eafquerecenfebat, dimittebatac.deducebat: tanto autem appel-
lentes gaudio excipiebat, ac fi omnium return advectarum eilet do-
minus : at fi quid perilet , non quxrebat amplius : fi perveniflent
inclumes, gaudebat: multa interim cum voluptate vitam agens,
doneefrater ejus Crito Sicilia advefeus , illuin medico commiit,
cujus opera morbo liberatus fuit. Cactcrum ad fe reverfus, fe
nunquam vixifie jucundius , dicere folet. Hue facit illud Hotatii:
1 1 Fuit haudignobilu lArgis ,
III Di L a m i i I81
Quife credebat miros audire Tragados ,
In vacuo letusfejfor plauforque theatro :
Qetera qui vitefervaret mustia , reHo
More, bonusfane vieinus, amabilis hojhes ,
Comis in mxorem,poffet quiignofccrefervis ,
Etfigno lefo non infanire \agent :
Tojfet quirupem t <putcum vitare patentem.
Hic ubi collatorum ofibus curifque refem
Expulit eilt boro mor bum bilemque meraco ,
ff redit ad [efe : Toi me occidi amici ,
tion fervjfl , ait, eutfie extorta voluptas ,
Et demptusper vim mentis gratitmut error,
4. Scribit Paulus Grillandus, quendam Hifpanum clericum
ic Dectetorum doore anno aetatis fax quadragefimo quinto ^
Roma: quarundara juvenum monialium araore captura, quas &
forma venufta farpius in monafterio vifitans , verbifque Sc muneri-
bus abblandiens, ufque adeo deperiit, ut noe dieque , tarn fom-
nians , quam vigil > nil aliud , nifi earundem araplexus coneubi-
tufquemeditaremr corde, verbo, gefts& fignis : paulatim Sc eo'
venit amentias , quum clcticus effet , ut fe Ecclefiac fponfum , Sc
moniales ejufdem fponfas effepalam affereret:hoc ufus argumento,
quod dicerentur fponfa? Chrifti , qui reprarfentatur per Ecclefiam:
hinc concludebar, fponfum & fponfas fpirituales, hoc eft, facer do
tes Sc moniales , poffe fimul carnaliter congredi finepeccato , Se
Dcum ita prxordinaffe , ac fe putare fummum bonura inejufmodi
congreffu effe pofuum. Eadem infuperjuvenculis farpius praedica-
bar. Tandem quoqueorationes & preces nefarias componebar,
qaibusapud Deum & alios inftabat fanos , ut mximas vires in
renibus poller confequi , in lumbis vero talem cabrera, ut abun-
danter & farpemimero fuara poffet expete libidinem : deinde ut
D. Cecilia , Urfula, Magdalena Sc Clara ex dono fpecialh gratiar
mentibus monialium iifdem nominibus nuncupatarum infunde-
renr, nullum fieri poffe opus magis Deo meritorium , quam cama-
licer cornmifeeri , crefcere&c multiplicare , citra ullam perfonamm
diftirionem, & voti caftitaris lacionem , idque Deo placer ma
gis quam holecautum five facrificium : utitem llarum corda in-
flaramarent amore ardenti ergafacerdotem ecclefiac fponfum , ne
ejus vota cainalia maxima cum humilitate adimplere,mandatifque
Z 3 utveii
I?2 D L i i s tlX
utvcii pattis parre gravarenrur , &c. Hujufcemodi orationibus
confcriptam fchedulam quotidie ad roendicantiura monachorum
Ecclefiain deferebat , ubi ipfms quoque Miilac folennitati inter-
erat , datoque Julio pro eleeinofyna fchedulam facerdoti porrige-
bat , ut in Miffae celebratione , fcilicet in Memento , preces illas
Deo & fanflis virginibus pracdiis offrret, cum devotione oran
do Deum & fantas virgines, ut piavotaipfius orantisexaudirent.
lta unum aut alterum monachum rudiorem fimplicioremque dece-
.pit. Accufatus inde 6c carceribus traditus , errote tevocato & ab-
jutato , veniam confequutus eft , & ut alias cautior effet , er man
dato pontificis ex urbe ad tempus tclegatur.
(J 5. Vidi, qui cibum&potum pertinaciterav etfaretur, con-
demnationem imaginatus. Sunt, quos taiti mifere exercer plena
fcrupulis confcientia, qui nodos in laevifcirpo qua:ritantes,cu\pam
imaginantur, ubi nulla eft : & divin mifericordia? diffidentcs , fc
oteo deftinatos , lamentatione fedulo noe diuque dplorant
Novi, qui fefratiem multis indemiliatibus degentem videre dice-
ret. Item, qui fuis auribus femper obftrepere (raafculorum concu-
bitor) quemcunque obvium.etiam conjuniflmum quereretur : at-
quehoc nomine ad me is fcribebat diferte,num quid coniiliimc
adhiberi valeret : quum in auditus rgano vitium effe alii cxi/Hma-
tent. Mens autem buic faciifico erat larfa : quemadmodum & illi,
qui pollicebatur feGabrielem autMichaelem coaurum ,ut ad
fe venitentv&illosdetebusmagnis interrogates refponfum datu-
ros. Sed cum illeiogaretut Cardinale Tournonc,ut id efficeret:
refpondebat, Se non poffe,nifi przparato prius cotpore multisjeju-
niis & orationibusuiec nifi pro rebus reipublica: Cbriftianas. Edidit
hie librnm de Phiala fummi pontificis,& ejus pattibus.
<5 6. Scio quoque , ubifulphur& picem redoler matitum oc-
clamaret melancholia vitium patiens conjunx, & eibum eblatura
piper refipere judicaret : quae quam alieniifima effe rei veritate,
cognofeebantut. Pattes item pudibundas inflammatione putoreque
ita vitiatas affetebat , ut gangraenam fuborituram pertimefeeret ,bis
interim locis ab o/nni vitio immunibus.
1$ 7. Infinita alia hue coacetvaripoffent excmpla.ubi (enfus o-
mnes multitariam vitiatoscetnas, exunico illo humore, velfuligi-
nofo atra? bilis vapore , mentis fedem inficiente, unde phantaftica
illaprocrearimonftra confit. Imaginatticem quoque interdum to-
tam
1 D e L- a m iis 183
tarn ex allis bumotibus corrumpi , exolviqae.docet Glenusde
Sympt. dirTerentiis.quemadinodumincatalepfi: plerumque aurem
viriari.ut in delirio: eft, cum deficit atque debilitatur, quod inle^
tnargo contingit.
8- Qoare idem non licebit diabolo jtanquam artificilo fpi-
ritui, ut Deo connivcnte.in fenu Organa fefe infinuet, & humores
fibi commodos vel vapores commovcat , vel acrem idone conf
rt ad organa: maxime delectu habito ex temperamento, tate.fexu
vel alia caufa externa aut interna apta: unde novae fpecies in imagi
nativa vi concepta, plerupque etiam fpiritui viforio per nervam o-
pticum communicentur, quo fe vidifle vel defignafle, mortis etiam
periculoaffirmareaudeantdelufaeha: fceminac, qua: nunquam vel
vifa vel in rerum natura extiterunr PLevia ejus rei argumenta in hy-
pocbymate oculoram vitip apparent. Mrito igitur Thomas fre
quenter allegat illud Auguftini in lib. 8 3 . q. Serpit hoc malum dar-
monis peroinnes adituslenfuales,dat fe figuris, accommodatfe co-
Ioribus, adbarretfonis, odoribus fe fubjicit, infundic fe faporibus.
De pbantafia}fr quomodc vitiatur.

CAP. VIII.
DePhaacaGaficfcribitJamblichus : Phantafia omqibus anima: .
viribus eft adnata, onefque figurar atque effingit funilitudi -
nes fpecierum , tfi. apparitipn.es , vifaque feu impreflones virium
aViaram tranfmittit in alias : qua: quidem fenfu micant, in opi-
nionem excitt qua: vero a.bintelle&u, fecundo loco ofTett opi-
mom , fed in feipfa ab omnibus imagines fufcipit. Hasc utiquc
omnes a<frioes aoim* fingitfic exprimit, arque externas accom
modt in T Ulli.
4 2 . Hic Marfilius Ficinus Platonicus, in explicatione Prifcra
ni Philofophi L.ydi , interprtants librum Theophrafti de phanrafu
& intelletu , cap- 2. ait : Imaginario actiones rarionis effingit fub
rcramfenfibiliam conditiope, poteft ultra fenfuum a&us latius
phantafmata promete. uperatfenfum : quia enim nullo raovente,
imagmeseditjmagmarip eft tanquam Proteus velfchamaeleon.
3- Idem lib- 13. cap. 1. deTheologia Platnica: Phanta-
6am, jnquit, quatuor fequuntut eftetus : appetitus , voluptas, me
ras, dolor. Hi omnes , quando vehcmentiiTnui funt , fubito corpus
proprium
*
1 84 D L i i s lit
." proprium omnino , nunquam alienum afficutir. Quid non ftui
*"' adhuc matri unito , fubita fpirituum vibrarione per ervos , quibus
matrix cerebro conjana eft, imprimit impraegnata; imaginario ? ut
fi imaginetut malum granatum, illius fecum noras profrt foetus: fi
leporem , infans editur lab ello upremo bifido ac diftcclo. Vehe-
.mens fiquidem cogitatio , dum reram fpecies vehementer mover,
atque identiden verfat,fotmam,quam continua imaginatione revol
vit , ftui imprimit. Spiritus enim interni atque humorum affluen-
tia, rei firmiter cogirata: inducit figuram. Quam amarara potio-
nem alicui offerri conmeantur pleriquc,inore mox amarorem fen-
riunt, quern baud dubie vehementem movere imaginationem cre-
dendum eft. Quibufdam ejufmodi cogiranone alvus cietur : non-
jiullis, quod mirabile eft , ex alicujusrei afpeu, velfragofareriam
auditu ( quod mihi quandoque ufuvenit ) ftupefcere vcl hortete
videntur dents.
Spar* . Theodorus Byzanrinus in ea eft fententia, viros fortes -
nanvtdtnt 7 i _ / . . if r I n
firm. to vel nunquam fpectra videre : quod lpli ob innatam conirantura
imtpnet hace minime imaginentut. Nam folettimor, prae omnibus aliisaf-
1 rechbus , nrmas m nobis gignere imagines : polt amor. Scytnac,
-. apudquos homines occiderefacrificium eft, cum fortes natura frat
ac inftitutis , eque morruos eque lmures vident : fie Jarro
nes. Ejufmodi autem fimulachra frequentius obvia funt pueris,
mulieribus, vascordibus, mollibus, atque segrotis , qui propter im-
becillitatcm animi fie corporis>a(Tidua fbrmidine vanifque infom-
niis quariuntur.
$ 5. Atiftoteles libro de Motibus animalmm fecundura cora-
munem commentationem, cap. 6. Alterant , ait , phantafiae & fen-
fus , meditationes. Phantafia vero & intelligentia habent return
virrutem : aliquo enim modo fpecies intellecla calidi & frigidi,
aut deleabilis aut triftis , talis exiftit, qualis quidem & rerum una-
3uaeque. Proptet quod tremunt & riment intelligentes folum.Ad-
eitem, quod abfentibusfenfibilibus , phantafmata remanent , 8c
imaginationes, tefte Ariftot. 2. Anim. ficindeexmotu localifor-
fenfibilium remanentium in virtute phantaftica, cum bumo-
ribus, in quibus rnVit ut in fubjecto, apparent aliqua , quae non funt.
Sic in libro de Somno& vigilia idem inquit: Defcendente pluri-
ino fanguine ad principium fenfuivum, fimul defeendunt formae in
imaginatione concepta:. Eft enim imaginario tbefautus quidam
forma
HI D E L A M I I * lH $
ta ru m per fcnfum acceptanjm. Qua ratione pofnt daemones
humores 6c fpiritus movere interiorum exteriorumque fenfuum,
arque ira ad Organa fpecies aliquas inducere , quafi extrinfecus
dormientibus nobis, & vigilanribus vere occurrerent res ipfae.
6. Tradir praeterea Ariftoteles de S omnio, imagines, quae
apparent in fomniis , ferri ad caput , & fenfium organa , ficutnu
bium elcvantur imagines, & diverf animalium facis repraefentan-
in vapore aqueovel terreo, qui Ferra perfoliscaloremad acris
medium effertur : fie & fomniorum imagines figuras capiunt di-
verfas, halitus elevatos confequentes : unde vapor cholericus ca-
lidus 6c ficcusflammam movere videtur : qui autem furgit hatitus
pblegmatkus, ex dulcedine, quando ad guftus Organum fluit , co-
gnofeitar, fomniaque aquam fpeantia gignit: fed ex vapore
melanchoVico nigtoapparetquiddam horribile,& quafi daemonum
imago : proindebuic velut materia: fuis ludibriis convenientiffi-
, diabolos k non illibenterinfinuat. Quod autem ex cholera
adu Cu , quar melancholia eft accidental , afeendit , fentitur ut
mordax,vulnerans,acre , felleaamarirudineimbatum. Sic etiam
quod ex fanguine puro vaport, pulchrum apparet, 6c deleabi-
le: cujufmodieftrofarumautflorumafpeus, chrese, mufica, 6c
quarcunque voluptaria cum vanirare conjuna. Et ad hunc mo-
anm'fitillu'fio , utpro qualitate imaginum , perfomnum exhumo-
fum balita firmius invearum , res ira vife credantur eile verar.
Phaniaftica autem illufio, inquit Algerus , magicis congraitfic dia- O'f-
bolicis fraudtbus : veriratis vero aflertio divinis fanftionibus. Hinc
6c AnsbcliDUsaJTerit , lncanratores fafcinarec deludere homines, ov.
nterecant verum efle , quod ralfum eft.
j. IXarmoncsvcro, nadi Dcopoteftatem, fpecies ejufmo-
di formandi , & easin animales fpirims imprimendi , talibusformrs
ofiendunt perfonas modo lacras, edendo, bibendo , faltando , ca-
nendo, Venerem exercendo: modo trilles , quaenihilnon mali
fabricentvel patiantur : modo humanas, modo beftiales , modo
opprimentes, modo volanres, & animae fenfas iis infigitur tanquam
rebus ipfis. Hinc fit, quod homini aliquando videatm: , fe eiie afi-
nuin faeco coopertum, plerunque aquilam volantem, nonnun-
qnam cum Diana Sc ejus nymphis vel etiam alio muliercularumcce-
tu de loco ad locum transferri , ducere choreas, longius peregri
nan , Sc guibufeuuque aliis intereiTe deliiiis. Ideoque talia iis fre-
Aa quentet
1 86 De L a m i i tit
quenter in fomtiiis & nod: contingunt, interdia non item, nifi me-
bncholicis quibufdam & infanis : qai idem vigiles patiuntur,
4UOfl alii in fournis. Soranotinas ejufmodi imagines appellat Var-
mqiwss . to, teftc Nonio.
$ 8. Nee rairmnvideri debet, dsmonem potentiafua natural!
id valere, cum etiam homo infomnis &fanatoicntis pro (a o arbi
trio , quas velit in fuis organis proponere producereque formas,
atqu in iis imaginatione conquiefecre , poit facile : quemadmo-
dura iiomnes qui return expetitatum & abfenriura defiderio lan-
guentj experiuntur. Poteft autemdiabolus id facilius rnxonfenta-
neisipfusfuco inftrumentis , puta fceminis , aut animi morbo fau-
ciis : quos ejufmodi fimulacbris, quibus dele&ari videntar, Iludir,
effafcinatque. Etficutinebriis, pbreneticis & melancholia's ufus
rationis vitiatur , humorum & vaporu n caufa : non minus diabo-
lus, qui fpirims e(r,eos concitare, fuifque itlauoaibus accommoda-
re , & rationem corrurapere Deo connivente p oteft , ut formar -
rumnon exidentiam , tanquamresipfx apprehend antut, cogiea-
f.f.q,T. tusvinciant, obveifentur derendanturquc. Hinc Thomas etiam
.%. docet diabolum efficerepofle, quod imagination! forms aliquar
prarfententur imaginaria:.
0 9. A-dhaec,intelleumhumanum poffe juvati ab angelica in-
telligentiabona,ut aliquid cognofcatur cujufdam illuminarionis
rationc.ieftarar Dionyfius. Quumenimintelligerecenfeatur quid-
dam pati , paced ilia fpeciem quandam in intellecbim imprimere,
ande intelligendi aus elicitur. Diabolum autem idipfum pofle
virtute fua naturali, quat non eft imminuta, perfuadendo, non illa -
minando, quemlibet fateri oportet : quo vero quis illutrarur ma-
gis, coin veri cognitione accrcfcit uberius, magifque providefibi
ab impofturis prarcavet , quas folas fuis perfuafionibus meditator
dxmonium.
guomodo pbantaam bominum corrumpat, & "vaticinari

videatur diabolmjententix Auguflini.
it. Divintt.
_. . . p V T. IX.
&s.*km T Tt antemfupiaditis pondus accdt , Auguftinum latius hk
t2jjJ V-' diflerentem adducere placuit : qui dxraones ejufmodi multa
*, poffe docet, duabus rebus veluti quadam prerrogativa, fenfus nimi-
roa.
Ill L i i s 1 87
acrimonia, & motus celctitate : ficque bominum fenfibus vel
ingerere, vel prenunciare, qua? ipfi dxmones iacbri funt, necita ab
bominibus prae terreni fenfus tardicate dignofcantur difcernanturve.
Accipiunt enim, aitille, poteftatem, & morbos immittcre, & ipfum
viciando morbidum reddere , & perverfis atque amatoribus
tenenotumcommodorum malefaa fuadere,de quotum moribus
ccrri funcquod fmt eis talia fuadentibus confenfuri- Suadent autem
mitisic mvifibilibusmodis perillam fabtititatemfuorumCorporum, ;
corpora hominum non fentientraia penetrando, feque cogirationi-
bos coram per quaedam imaginaria vifa mtcendo , five vigilantium
five dormienrium. Aliquando vero non qua ipfi facient, fed quai
nararalibus figms futura praenofcunt, quae ligna in hominum fenfus
venire non poffunt, ante praedicunt, &c-
2- Et poft : Quid autem mirum,fi qoemadmodum* medicus
in corporis faumani vel turbata vel modificara temperie, feu bonas
feu malas praevidet valetudines : fie daemon, in actis affe&ione ar
que ordinatione fibi notas, nobis ignotas previdet teropeftates ? A-
liquando Sc hominum difpofiriones, non forum voce ptolatas, ve
rum ctiam cogitatione conceptas, cum figna qusrdam ex animo ex
primunmr in corpore, tota facilitate perdifamt, atque hinc etiam
malta fotuta praenunciant, aliis videlicet mira, qui fta difpofitanon
noverant. Sicut enim apparet concitador ankni morusin vultu, ut
abhominibus quoque aliquid forinfecus agnofcatur, quod interim
feens agitar ~ ita non debet efle incredibile,fi etiam leviores cogita-
dones ctaat aliqa figna per corpus, quae obtufo fenfu hominum co-
gnoici non pofiunt,acuto autem daemonum poflunr.
3. Adbarclib. deTrinitacem. 2. docet.facileeflfefpiritibus
ncquilmis, per ara corpora facer multa, quae mirentur animae ter-
tcnis corporibus aggravatae etiam melioris affedus. Si enim corpora
ipa terrena nonnullis arribas & exercitarionibus modificata,in fpe-
acalis theatricis rama miraciilahominibus exhibent, uthi,quinun-
quam videront, talia narra ta vix credant : quid magnum eft diabolo
c angelis ejus, de corpoiis elemcntis pet acta corpora fcete, quae
caro mitetur : aut etiam occultis inpirationibus ad illudendos bu-
manos fenfas, phantafmata imaginum machinan, quibus vigilantes
dorniientcfvedecipiatj vd furentes exagitet?
4. Quatead Sirnpltcianuin feribk: Farlacia fatanas, atque i- J**-!"*"
maginum /Imalandarum caJda opewrio , decipiendis humanis fen- *'
Aa 2 fibus
1 88 De L a m i j. lH
m. it . fibus multiformis invigilat. Fallit autera ftudio fallendi , Sc iavida
. . vlafttatcyquahominumctrorcla:tatur.
'^ Sedneapudfuisfignorum-
cultores fuos
p0J1(|us aut|10rjtatis amittat , id agit , ut interptetibus
que fuorum conjeftoribus culpa tribuatur , quaudo vel decepms
fuctit, vel mentitus.
C*.u. ? 4" Vitiatam quoque phantafiam pulcbfe depmgit libro de
Cura pro mortuis agenda , his verbis : Similia funt fomniis non.
nulla vifa vigilantium , qui turbaros habent fenfus : ficutphrcneti-
ci, vel quocunque furentes modo. Nam & ipfi loquuntnr ecum
quafi ver praefentibus loquantur , & tarn abfentibus quam praifcn-
tibus quorum imagines cernunt five vivorum five mortuorum. Sed,
quemadmodum bi, qui vivunt , ab eis fe videti , & cum eis fe loqui
nefeiunt ( eque enim revera ipfi adfunt, aut ipfi fermocinanrur,
fed turbati fenfibus homines talia vifa imaginan patiuntur ) eodem
modo Se hi, qui ex hac vita migrarunt , ficaffctis hominibus viden-
tur quafi praefentes , cum fint abfentes : Se utruin eos aliquis ima
ginarle videat, oranino nsfeientes. Huic rei fimile eft ctiam illud,
^ com homines altius quam fi dormirent , fubtrahuntur corporis en-
fibus & occupantur talibus vifis. Ex bis enim apparent imagines
vivorum atque mortuorum : fed cumfuetint fenfibus reddiri, quof-
cunque mortuos vidiflefedixerint , verecum eis faille creduntur:
nec atrendunt , quibaec audiunt, fi.niliterab eis abfeatium arqac
nefcientium quorundametiam imagines vifas eile viroroaw
$ ' Hucfacit, quod lib. de Spiritu Sc. anima tradit Augufti-
fitx nnci- nus, & Decreta docent : Quaedam futura pwedicunt dacmones , &
T^Z
rum nojira- quadam
* mira faciunt,' quibus
i homines alliciunt& feducunt. Un-
riv</. cle quxdam mulierculx port Satanam converfx , dzmonum illufio-
fhZ7ai. n^bus& phintafaiatibusfedu<a,creduntfe&profitenturno.urni*
tmti** horis cum Diana Paganorum dea, vel cum Herodiade , vel Miner-
"ifr'' ** va' ve^ ninutD<ra mulierum multitudine equitate , vel earainjuifio-
mftM. nibus obtemperare. Quapiopterfacerdotes Deipraedicare debent
populo, ut noverit hace falla omnuio:& non divino.fed maligno
*' c"' piritu talia phantafmata mentibus fidelium irrogari. Ipfe namque
la tanas , qui transfigurt fe in angelum lacis , quum mentem cujuf-
que mulierculie ceperit > S hanc fibiperinfidelitatem fubjugarit,
iico rransfotimt fe in angelum lucis , in diverfaruunque formaruru
fpecies Se fmilitudines : & mentem, quam captivam) tenet, in fom-
nis deldeos, pe dvia quaeque deducic. Et, quoniam fobs hoc
pati-
111 D L i s 189
pirimrfpiritusinfidelis , oec in animo, fed in corpore evcnire opi"
natur. Qois enim in fomnis c nocbrnis vifionibusnon extra fei"
plum deducitur , 6c multa videtdormiendo , qux nunquam vigi
lando viderai ? Idcirconimis ftultus & bebes eft , qui hxc omnia>
qux i'i fpiriru fiant, eriam in corpore accidere arbitrator: cum Eze- ffpdM.i<
ebiel &c alii prophetx , Joannes etiam euangclifta 6c Paulus in fpi- *: c*r
uta, non corpore viiiones viderait.
Ve hxntaua tramformatione hominu m in heftia*.

A P V T; X.
E phanrafticx porro mutationis hominurn in beftias opinione, W*i-4-
> recentior eft memoria noftrocum fere temporam, quam ut in- \\ ".*t.
ter obliteiata poflit nefciri. Refert enim Guilielmus Malmcsbe- -
tienfis monacbus, in fua hiftoria, tempore Petri Daraianifuifle duas "J^
verulas in via publica qua Romam itur, quales Auguftinus appellat spt.
ftabalarias , id eft, tranfeuntes ad hofpitia pro mercedefufcipientcs
( nam ftabulum proprie bofpitium vnale &c publicum dicitut ) eig<>f.'
qux in nno commorautes tueurio.una quoquearte malfica imba- ?
tx bolpitern quandoque lolum advementemi mequumvelluem
vel annum mutabant , & certo precio mercatoribus divendebant.
Qupdam die juvenem hirtrionicis gefticulationibus vi&um exi-
gencem, hofpitio excepemnt,& in afinum verterunt, multum eo lu- v fig-
ctifacientes , quigeftuum miraculo diftineret tranfeuntes : nam ad menmm-
anus mandamm nutumque quocunque modo movebatur. Non
cnimilliintelleus perierac, fed loquela. Ingentem inde quxftum
fecerant vetulx. Quo cognito , vicinus care afinum redimir. Cau-
tio ta m en hxc mulierculis adhibita cft.ut cuftodiretur.ne in aquam
dcfccnderec Servatusdiu ab aqua , & tandem incautiorem na-
us cuftodiara, inlacum proximumfe conjecit: &ibife aliquan-
diuvolutans , propria reftirukur formx. Cumqueab eodemob-
viusfcifcitarecur ejus curtos, num afinum vidiTet ? ille fe elTere-
fpondit. famulus ad herum retulic : berus ad Aportolicum Leonem,
virum eo fecalo fan&iifimum. Convix anus idem fatentur: dubi-
tantem Papain confirmavit Petrus Damianus,viretuditifimus,pro-
1 exemplo de Simone mago , qui fuam Fauftiniano imaginem
impreilerat. Atbx & fimiles nugx eandem fortiantur (idem, quam
Apuleji & Luciani metamorpbofis meretur. Ex Vincentio hic.
Aa 3 adde;.
190 D L A M I I 8 111
. it. adde : Pudicam fceminam , in quam amte veino exarferat Mgy-
t' ptius quidam, malfico in equam verfam,& D. Machario -/Egy-
ptio heremita feftitutam.
$ 2. Si qui vero obaagari in Livonia 8c locisfinitimis vidcantut
lupi noxii , quos Lamias putant , Garmanis WetwolfF dii, ii certc
" vel verifunt lupi, in ejufmodi tragdiam exagitati daetnone , qui
interim horum vagis erroribus 8e ationibus, delirorum Mtuvtfrv
phantafia: organa imbuit, vitiatque , utiife efle excurfionum erro-
nearam 8c aionum authores corrupta imaginatione arbitrenmt
fateanturque. Nec hoc quidem diabolo eTe difficile , ex dferl
ai pto M/iuw6fAe< morbo cuilbet conftat, dumbumores & fpiritus Ur
. |1JCC iUm,ria idneos commovet , potiiTimum quibus arra: bilis ne
bula? cetebrum vitiate folent , cujufmodi exiftit fatuum monftro-
fumque id genus hominum. Vel certc duiones cenfendi fane
cjufcemodl lupi , qui earn aftumpfere fotmam , ut male ctedulum
hoc hominumgenns magis rrtetirentfuis vafrainentis, infontes gra-
varent, 8c fanguinis innocentis reumteddetent magiftratum.
($ 3. Intcreaiiquifeinlupos credunt ttansfwmatos , altoim-
merfi fomno,diaboli ftudio,alicubijacere comperiuntur , quorum-
ibmnia iis confunditimaginibus , quas hominum oculisprar/tigiofc
in pueris vel infectandis vel votandis , five armento lardendo , aut
longe lateque hinc inde vagando objicit veterator ille. Ut cette
non 1 viter mitari opotteat , invenid viros cordatos , qui delufo-
rum horum hominum confeffioni tanquam veraci innixi, moms
fententiam contra eos pronunciare non graventur. Sed uno ab Ulis
verbo mihi rcfponderivelim,utrum verein lupos tranfmutati homi
nes credant, necne. Necconcedere , nec vete tranfmutare crea-
turas diabolum pofe , fatis fuperque demonitratum eft libto 1 .
cap. 24. 8c lib. 2. . 8. 8c lib. 4. . 20. ubiexprofeiTopenitiflme
excutitur hoc argumentum. Jamvaleant hznugae.
SAtUtm 0 4- Nullum hic locum habet, qbod de feeminis in mares ver-
dtofintk fis abftrufo naturae miraculo, Plinius, Sabellicus, Pontanus , & plc-
('1 tique alii feriptotes non obfcuti,qui libro fequenti adducuntut, tra-
dunt : quum hic folum de phantafticis daeraonum illufionibus
agatur.
Ul Di L i i * 91
(jhtomodo Square demonio demententur Lamiût credant
fteAtiturquefefecijj, qitsprora non pofuere .
cap. XI.
mi R V vetulzilhe, de quibus hic inilituta eft oratio, non
abfinde \ "ailmilari portent : qui velutrapti extra fefe, \1931,
fenfuque omni Sc motu privati, jacentexanimis fimiles,& poftceu
ex profundifliuoo expergefacb fommo , auti morte ad vicam revo
cad, tedant ad fei , Sc miras fabulas , miraque commenta narrant,
tn hujumodi vero cogitationes fe ingerens<ra:mon , earnm feriem
texit, haticque varit mira arte Sc leite , repetitis praeteritis , annexis
przfcntibus , cafperfis eriam quibufdam admonionibus de futu-
ris, ne in fu/picionem anil i um fabulamra, aut temer cogitataram
ineptiarum veniant : indua etiam perfuafione.ut coram fpecbfle,
qnae diabolus offudir, imaginentur,ita dementar eos, quos ad talia
nfurpar minjftcria, ntfuiprorfus non fint compotes : fed velutiwT*-
, agirent mente.in eaqueintueanrur,qus daemon obji-
c ir: ex fefe nihil faciant, nifi.quant aliquando permittitur,& id qui-
dem non eftnatma alienum.fed urpluriinum appatet tediculum.
2. At hommes, Auguftino teile , malarum ienim cupidi , oc- JJJJSJ1
culto^quodam judicio divino tradntur illudendi Se decipiendi pro qmogk
meriris voluntaran) fuaruin., illudentibus atque decipientibus eos '"f'fi"'
praevaricatoribus angelis , quibus ifta pars mundi infima fee un dum
pulcberrimum ordinem rem m, divina: providentix legefubjecta eft.
ldipfum docent Decreta his verbis : His porrentis per diabolo: am
fallac'um ludirar curiofiras humana , quando id impudenter - ^r/"c*/?
petunt feite, quod nulla ratione competir eis inveftigare. Hate po- **? s-
teftas immun dis fpiriribus ideo datur, ut perniciofos fibi aprenr, hoc Ef'^'
eft, pravos homines feducant * illos fcilicer,qui fpernunt veritatem,
c credunt endacio , juxta Pauli fentendam : Sanam dotrinaiu
nonferent, fedadfuadefideria coacervabunt fibi magiftros , pm- l,T""'**
rientes aoribus : & vetitate quidem auditum avertent , ad fabulas
auccm convertentur onerati peccatis : ducentur variis defideriis,
femper difcentes, nunquam ad fcienriae veritatem pervenientes.
3. Hos Paulus vocat filios contumaces , in quibus agit fpiti-
cus ille, cui poteftas eft aris, eludens fubtilitate Se dolo inimitabili ?>"f-
bxctuA. inftrumenta , in ipfius inducciones propendentia : nimiium
bas mentis acie laefas , eftafcinatas , maleque teriacas mulierculas :
quas
)z D L i i s 31?
quas ira dementat , ut quicquid llarum pbantafiae fuggetit , aut
quodcunque etiam malum ab ipfo , vel etiam hominibus , Dci ab-
ftrafa perm iflloneperpetratum eft , autquaecnnqueludibria prsfti-
gs confpicienda illis oftendit, ejus malefuadi fuggeftione, fe de-
fignata ( licet phantafmate vel infomniis folummodo nota ) perpe-
ram credant bis inifers, quaeftionibus fubjeclae confiteantur , pro
pria confeflione mortis fententiam audiatit, dirifque tandem flam-
mis devoveantur. Sic in ipfius verba juratis, animi & corporis ocu-
lorum aciem perftringit cacodacmon , fic fibi addiftos demerctur,
hoc devotac illi mentis autoraraenturo. Hinc pulcbre Auguftinus :
S^'.io. Maligni, inquit, fpiritus , quos ifti deos putant , etiam flagitia , que
non admiferinr, defedici volunt: dum tarnen humanas mentes
his opinionibus velut retibus inducant , & ad praedeftinatum/up-
plicium fecum trahant.
4. Delufionum ejufmdi modus ,& quid in ris datraonva-
leat , & quid item nequeat , non infcite defcribitur in eo libro, cui
Fortalitium fidei inferiptio eft , ubi ita legitur : Decima differentia
js'iuldt. dsmonum eft eorum, qui decipiunt quafdain vetulas , quarXurgu-
mium. rainae five Bruxaenuncupautur. Sciendum ergo , eiTequofdam ho
mines apoftatas in fide , harreticos & falfos , qui feipfos voluntarle
fferunt diabolo : qui 8c eos recipit , traditque artes inanes, quibas
videntur ducenta evagati miliaria(& quatuor aut quinqu borarum
fpacio redire : item deftruere creaturas ,fugentes~eorum fanguinem,
atque alia perficere maleficia pro fuo nutu ex demoras volntate.
At Satana mifere decipiuntur, illudunturque nonfolnm ha:,fed&
qui eis fidem accommodant.
fiamju- $ 5- Veritas autem rei fic habet. Quando peifima hax figmen-
mitrum ta ufurpare ftatuejint mala; nyilieres, fe verbis & unionibus confe-
'",1 crant dsemoni, qui eis ad opus funm utitur,& cujuilibet earum phan-
. tafiam regit, ducitque per loca ab ipfis defiderata : corpora vero ea-
lum fuje lenfu permanent.quac umbra cooperic diabolus,ut nulli fmt
frimuT-' confpicua. Et cum in earum phantafiis impleta eile, quae voluerunr,
obfervarit, umbra fublata, proptiis motibus illas permittit. A loco
^hnir'.i. autem fion fuerunt araotae, fed phantafiar idolntn extirit, quale ca-
f*rt ttuf. codannon effbrmavit.
vium\'o ^' Ad ilium enimerrrorem tollendum.qnod corporetransfe-
muwr.emanavitilludc. epifcopi, quod ex diftinctione ac recita-
4. tione ejus ita probat Joan. Francifc. Ponzibius 1. V. doctor: quia
poft-
Ill D i L i i s 19
poftquam fecit menrionem,quod ilia: mulieres tcftarcnturfe inequi-
tare beftiis , mulraque terratum fpacia peragrare : dicatque
plariraos hac opinione deceptos , exhumantes aliqnid numinisac
divinitatis effe extra unum Deum:mandat , ut patet in verf. quapro-
ptcr, ea omnia reputari faifa, & non divino fpiritu, fed maligno
talia phantarnata mentibus hominuru irrogari. Er reddens rationem
inverf. liquidem: quia ipfeSatan transfigurt fe inangelum lucis. iCormlh.
1 1.
cummcntem cujufque mulieris ceperit, & earn per infidelitatem fibi
fabjugavcritjilico fe transformat in diverfarum fpecies perfonarum,
atquc fimilitudines : & mentem quam captivara tenet, infomniis
deludcmMDodo lacta, modo triftia, modo cogniras, modo incogni
tas pcifonas oftendens.per quacque devia deducit.
7. Subjungitpoftea, quod hoc folus fpiritus patitur:&quod^*r'*,*.",
infidelis hoc non in animo, fed in corpore evenire opinatur. Et ad- *.
ducit excmplum de Ezechiele prophera,qui vifiones Domini in fpi- *i"r. 11 .
rira, non in corpore vidit : & quod Paulus non audet dicere.fe rap-
tum in corpore. Ergo confit, quod venlt ad deterrainandum, non
folum talia fieri fpiritu maligno, non divino : fed etiam ea & illis
.fun ilia fieri in fpiritu, non in corpore. Et propterea fequitur, quod
etiam in cafu noftro, licet videanturha: perfonae dicere,fe portarla
da-moni bus fub bircorum form a,& fimiliter dicanrfe credere domi
nara in cathedra fedentem, eflc dacmonem ttansfiguratum: quod ta
rnen debet dici, hare & alia, qua: fe facer confitentur.phantaftice & dt
in fiiitu fibi obvenire. Hace Ponzibii conclufio: qualis etiam eft
Grillandi, earn exemplo probands, quod in agro Sabino accidifle
commemorabimus infra.
An r quomodo r quando corfora êr em dferre

diabolui pot.
CAP. XII.
TW miram efthocdarmonisftudium,quo miferas animas ludi-
IN ficari.deridere ac torquere conatur. Ita etenim vulr imitari at- ^
que aculari.vclut fimia, quaccunque Dei opera, per angelos bonos
cxplcta: queraadmodum Abacuc prophetam coma capitis ex Juda > 14
in abyloncm revera brevi momento tranflatum legitnus, 6c poft- ^,,^
quam fuisDanielm placenris refeeiflet, in eundem locum reftitu- tmfjfm
mm- Nec veto pbantaftice tantum in hominum mentibus cum hace *'!nl
Bb efficc-
194 D ' t mt fr - Ilf
cfficcTC,(icut dictum acprobatum eft : fcd ctiam vetc cotporafur-
ripere, ac per araferee, mm ipfius fcangclorura naturalis facultas
.tumufus expetentia teftatttnr.
unb. 4. $ 2. Ac primo qu'idem , quod Dominum noftrum Jbsum
Christum in pinna rempli coflftituirTe Icgitur. Omnia enim
V)mu h tenrationis illius opera corporaliter ac fenfibus corpore fnTz per-
4 ctf. acta, & diabolum ei tum in humana fpecie app.uuhTe.eft maltorum
verf. Theologotum unanimis fententia. Verum in hoc difetepant, an
1:. Chriftus demone fueritdelatus,& raptusran vero deducas faltcm,
D,xhotM ut ipfe pedibus confeeuderit. Sedquoniam diabolicis hoc per-
t',"f*r2ier fuafionibus fieri oportuit.ut Chriftus eum fcqueretur : fecunda opi-
trtnfvixit. nione rejecb, ptimara major Doftorumpars ampleitar. Dicit c-
J..iihii n'm Euangelifta, Statuit : non, atlduxit, qaeinad.noduui paulo in-
MtgniM. te, quodadduxTet eum in fantam civiratem. Ptoinde affcitrar,
.. quoad Cnriftum , eum corpore fuille tranlatum Satana-
..<- <$ 3. Re<e autem arguraentatur Thomas , quod data -
TtMmmi. tatc m aao' P2* confequens daturin omnibus aliis, qui fuejufdern
htmintiper ponderis& magnitudinis. Chriftus ergo cum per omnia nobis fac-
"! "tC0B^rin's> excepto peccato .-hominibas idem evenire pofte dat-
Tra. - monis infultu, quid obftat ? Projnde drmoncs nihil agerc, nihil effi-
s'nw. dt cct>niquod &-mTwtnavrSr, natura: proprieratcm fir,
pofle, jam ante Libro primo demonftrarum fuit.
* ^ ^ Quicqnid igitnr agunt, non nifi volente quidemacptmit-
, to. i* rente DeofAciunt,fedfeatamenquadaranaturrfacuhate:ntroha-
%m's i ^ta ^ PtCflt'a **Pe majora poFint, quamipfo atu, quem nos pie*
Cdf. + runque fpeamus : nee ex eo reliquas eomm artes naturales expen-
dimus, quas praeftare non aliam ob caufam nequeunt, quam quod
olHjnJ non permittantur. Etenim augelic* natursc fpiriribus non eft
tUTrimi. contrarium.ut corpora quo Deus permittit dfrant. Satan autem
fpiritus adhuc eft : ex lapfu piritualeui ejus elTentiam interiilTe,
d^. 14. j^J1 i principio oftendimus. Atqui ngelus per aerem detulit Aba-
~t&. %, cue : ngelus Philippum exitinere rapuit ,ut inventus fit in Azoto:
cur idem ergo daptnonem prxftare non poflTe dicemus, fi Deus per-
SlgwJf mittat ? ut omnes fentiunt D<Jtores S Canoniftae.
ttmnctr- je Qaritur tarnen baud temer, corporenea(Tumpto,aa fine
f'v*" corpore per fe, corpus loco aaturali furfutn (qiod eft contra motus
Ta. id*- corporei natutam) svehere pofint d amones ? Et Thomas quidetn
/'.14* cos orpotaputAt afluraere, utnaturaliter ac vere, ficut noftxurn ali
quis.
Ill DhLamij* 19J
quis bominem tranfportent : idque duplici rarionc moruum often- prim*^*
dcre nititur. Ego vero refpondco, primum hoc ipfos eodem facerc Tr<*- if
modo quo angcli : & cura D. Auguftino, An veto, fihoc angelifa- uk.dtd-
ciunt.uc quaclibet animalia terreftria rapiancundeubet,conitituant- ** u.
3ucabi bbet: ureos fine labore non poft, ant onerafentire.cre-
endumeft? Quomodo omnia primognita /Egypti, tantamque
hominum multitudinem unica nocte potuic ngelus occidere , ut
con prac laffitudine deftitetit ?
(5 6. Secundo rcfpondeo ac qnaer , qn corpus illud aiTura- 2"
pram , quodbornincm bajulatac portt, fine alio item corpore per mn c"f-
actcmfcratur ? Naturalcenim fitoportet. At ficin infinitum qua;- T*f"m-
xcmus. Quare non eft, quod dicatur aut angelis aur dsemonibus
corpora aflumenda ad delationem alicujus circnmicripti. Tertio,
quoridianaexpericntiateftatnr , eos corpotibus ad banc rem nec .
egerc, nec uti : quod ego vidi , & imped ivi Dei auxilio , ficut Li
bro primo nîravi. Sunt alia multa exempta , qaibus& homines
dae monibus loco in locum, perjufta tarnen fpacia , defcrri often-
dirur, c id nc aflumpta quidem humana forma. Nnflnf*
$ 7. eque hinc abfordi quid confequitur, dxmonem fcilicet
faac rarione multa contra magiftratum ac principes.adeoquererum
omnium ordincm effurum : velirri captivos carceribus eripere, pfi-
deliberaciones ac arcana principum per homines ipfos manifeftare,
6c os , qui in aliorum font poteftate ac dkionc , quocunque jure,
fan reftiraere : quemad m odum dicimr, quo tempore Francifci pri-
mitcgis-GaUiz alii detinebanmr obfides m Hilpania , magum in
Gai bam evocatum Germania fuifle, qui tanta credebaturprardi- jff^
tus poteftate, ut poTet regios puetos per ara reducere , theiaurof- 1 hmina
que inveftigare & rranferre. **
$ 8. Boccatius etiam refer fabellam de nobili Lombardo,qui 0,
in univcrfali expedirione Hierofolymitana, fe meritum ingens exi-
ftimans obcenturum, militia; nomen dederat , ad occupandam ter
rain Sanam: difcedenfque conjugiiuae partem annuli fignatorii
reUqaetat, cum hoc pao, ut fi intra rriennium ab ea die non redi-
ret, uxoii liberum foret arrha hac & fymbolo negledo, alterimari-
ro nubcre. Atille, cum in Judaea militarer, caprus, acinjEgy-
pruut abduus, Sultano , ( quern jam olim in Europa peregrinan
te:;) , atramen ignotum , hofpirio reo perat pater ejus ) propter pa
rentis noipitalitatem, virique prudsntiam ac dignitatem, mox adeo
Bb 2 placuit,
ig D E L A M I I $ III
placuit.ut, probatis diutinafamiliaritate ejus moribus, tandem eum
post se secundum omnibus rbus fuis prxfec-erit. Interea cedentc
die, ac vertentc triennio.postremum in extremam incidit tristitiam.
Cujusubi causamSultanu^ expiscatus foerat , tnagum advocavir,
quiilluminlectulopreciosoconsopitum , 8c magna auri gerama-
rumque vi onustura,postreuia triura annorum noctc Papiam in sum
mum templum deferendum curavit. Ubi ardituus eum raane con-
spiciens, refugit: ac interea, dum aliis de spectro narraret ./Egyptio>
obviam eum habuit ad des uxoris properantem : ao , nisi tum re-
dissetdomum, ab alio sponfo vespsriductafuistetconjunx.
9. AtilluddeGaUixDelpbinibusnonsucceslsse, quatstorcs
actatii tam Caroli V. Iraperatoris , quam Francisci primi Gallix r
gis norunt , 8c Helionorx Caroli sororis & Francisci conjugis nu-
ptixsatis docuere. Hoc autem Boccatii figmentum est: ut & illud,
frsfu, quod ita referam, ut tradunt Galli, de S. Niclao de Varenguille,
GdUis o- quod duobus leucis distat Nanceo : siraile il 1 quod in Lcgenda
+}lm S. Antonii de Hermogene legitut. In ergastulo detentus Lotha-
a*m*. ringus quidam Constantinopoli.tam robustus erat, ut Turcx veriti,
ijt<iM- necatcnas ac vincula,disiumpetet,torquem ejus collo ferreumap-
plicarent , quinquedigitorum crafitudine latum , ac trcs cralum,
fetreis catenis innexura. Huic cum in memoam rediret nctus
patria: suae Nicolaus , eum comptecatus ; ut intercederer prosea-
pudDeum, ita consopitur. Postero manecumpagi xdituus tem
plum reseraret , captivum hune in vinculis dormientem ad fores
offendit : ille vero somno excitatus , in fano S. Nicolai , queni
invocaratpridie, se esse agnovit. Re pervulgata , populus acenr-
rit: & postaliquot Alleluja decantata sacrifias , quatuor accersi-
rijubetf.ibros fararios, qui vinculis eu:n exonetarent. Quae cura
nulla viderenturhumana vi posse dissolvi, ecce in conspectu o-
mnium torques difllliit,& veluti Cetbero ,
Tumjridorferri, traHtque catent.
Sandi IO. Sedhxcc ejusmodi confictasunt: &utaccidant, mi-
fiH'i?' n"ne verencÛin ess Neque enim justissiinus optimusque Deus o-
28"*. â mniapetmittitSatanx , qux vel is vellet, vel suxnaturx subtiiitate
ivm*rHm poset : sedeademum, qux decrevit ipse non ad superstitioncm
spr\. stabiliendam, sed tum saltem, cum aut nosadfrugem revocare
vult, aut impios punire. Videbimus hoc in cauponc , qui propter
**' furtum ac perjurium evestigio sublacus d*moae, nunquam postea
visu*
J
111 D E L A M I I S 19-7
visiis fuit. Quare nec inlaraias nostras , quibus tas decrepita,
phantasu corrupta ,& mens laefa, pnae loco sunt, daemonibus haec
violenta ludibria exercete Deus patitur: non eniin daemoni col-
ludit.
ll. Cxterum quoraodo fine corporibus spititus hi corpora $ms,nt
per acrem eestent, etsi nos tara exacte nequeatuus intelligere, "*("' *s'
quam poilumus nostn motus tarditatem ac racionem : tamen haud cfM per
admodum mirabimur , si consideremus , quam facile anima nostra ttmfm*
carceremuum& corpus hoc moveat, ut currar, saltet, ascendat. FSn.
Spiritus enim & liberior & levior est substantia , ducens originem ***<
uam ex ipso lumine , quod aut supra omnia est elementa , aut ex^"r*'
sumrao certe elementorum : tumvera, si qus ventorum sxpe vi
continguntrecolaraus : vcluti, vaccas exlberia cis Pyrenxos de- *cthi"'
latas. Ecnephias enim & Typho non nsirepentini sunt status, quo- 4uniM
rum hic effert, ille dsert, Scillifuipso repercustus correpta secum
iu clumrefert, sorbetque in excelsum. Ideo lapidibus pluit sxpe, ' 5*
quod vento fint rapti, & coctis laceribus. In ejusmodi taraen attri-
tu & collisione nubium, dxmones tempestatibus sc ingerere.fulmi-
na Sc tonitrua exacuere , & illis adnitentibus culmina convellere,
prosternere sata , ttucidare armenta , evertere arbores , similiaque
inulta efficere , non diffiteor.
12. Romx in Aventino, in templo S. Sabinx, quod olim fuit
Diana: fanum , saxum nigrum rotuudum pendet ab uno arx latere,
quo monachi dicunt diabolum petiiste S. Dominicum, Deo sup-
flicantem: non ipsura tamen lxsiste, adeo tremuisse ei manus &
rachia. Ejusmodi saxea mles etiam Colonix in templo metro-
politano visitur,qua per ejus fastigium injecta, trium regum ( ut fer-
tur ) corpora ibl insummo honore conservata atterere perdereque
scilicet voluitdiabolus: atne ea lxderentur, rejtrorsumsaliiiTe per-
hibctur eadem fide , qua prius illud asteritur.
$13. Quemadmodum & illud Chronici Saxonia , trium scili
cet tcgum ost , expugnato Mediolano , Reihholdum episcopum
camelo impositamisisleColoniam : ac camelo cum tanto thesauro
initinere perdito custodibus , bos orarionibus 8c jejuniis tantum
obtinuise apud Deumsuum , ut per acra iterum caraelus ille rever-
sus reliquo ctuise adjungeret. o' crassum nimis c inauditum mi-
taculum. At non levioris authoritatis inysterium in eodem traditur
de colloquio Bruuonis Hildesiani episcopi c D. Virginis Marix in
Bb 3 templo,
198 D L i i i III
templo , Hum illc otavam Nativitatis B. Matiz aliquando folen-
ncm agerct. Caetetum fupradictus ille mihi videtut effe modus,
quo darmonem tes quafque corpreas furfum deorfum gete poTe
exiftimo, non tamen fine Dei arbitrio ac num.
Qerjiut non nifiperjuflajpaciafirri, eodem tempore

diverfis in loe exierefoteft-
CAP. XIII.
/?,? \ T 1 mutarc eTentiam creaturae, aut efficere , nt nnam cor-
rari dtht. .XVpus per aliud fine alterius vel uttiufque injuria tranfeat, aut
majus cotpus penettet per fpacium improportionatum , ur ira di-
cam,loco; videlicet quod per foramina domorum exigua ingre-
JVtttkit. diantur tales fminac : darmones non magis fie poflunt,
quam ut camelus tranfeat per foramen acus. Habetur hoc
Grfmm Christo ipfo pro *'. Corpus enim, Sc quicquid loco cir-
(uttratu. cumfcribitur.hoc eft, utita loquar, omnewmxir aclocatum, debet
efle fuo loco proportionatum. Alioquin corporum penetrario ad-
ZAritt. i. mittenda effet: quod contta naturam & omne phyficum priuci-
Vhjfic. pium eft-
$ 2. NamquodipfeCHRiSTUS claufis januis addi/cipulos
inttavit , id nihil aliud fonat, quam quod indicant prxcedentia:
Jun. o. Cum claufae eflent janua? prae metu difcipulorum, Chriftus venit ad
eos. Non autem, quod non teferarae vel apertae fucrinr. Cut enim
non cdrent praefenti corporis Chriti,& ejus aperirenrar claudc-
tenturque virtutc ? Ita veteres omnes fenfere. Nam ingreffus, cor-
potis fui veritatem oftendir & Tbotnae , cui manus fuas & latus : &
*"4, .teliquis, quibus pedes porrigens ait , Palpate 6c vidcte, quia fpiti-
tus camera & offa non habet.
$ 3. Vel, fi hoc magis placet, licet in refurreione Chrifti ve-
ritas corporis manet , tamen proprietatibus etiara fpirirus mirabi-
Hter ornatur : quae funt, effe invifibilem, non moveri de loc in lo-
cum,juxca hujus feculi rationem,pertranfire per lolida corpora aul
lo impedimento , nullave corporum folidorum laefione , 6c inn
mera id genus alia. Proindc quum Chriftus poft refurrectionem
habebat corpus fpitimale , non neceffe habuit januas apcrire , &
acrem incedendo dividers : fed , qui erat invifibiliter praefens,
quumdifcipuli de ipfo colloquerencur , exhibuitfejuxta majeitacis
l'uae
1 De L a m i i s 199
fuar potendara ex improvifo vifibilem , & in medio difcipulornra
feefibilrter ftantcm. Ut & bujus admirandx revelationis modus
fieiirevidens argumentum ,-quod mortaisrefurrexerit,& cle-
ftifacritgloiiaonatus.
$ 4. Nihil igirar iftorum qua? diximus , cfficere poterie dxrnon:
multo rainas, ut corpus uno momento diverls in locis exi- *-
ftat. Cum enira omnia in raenfura, numero Sc pondeie difpofuerit ^"wV
Deus, fingida fuumhabentc pondus, Sc menfuram , & numerara, nmft.
Qupd amor, uttf & *%. fine tempore & loco movetur, ^^%\^
infinitum eft : id vero non nifi unnin eft. R-eliqua ergo , veluci fpi- mUqmt.
ritus & corpas, Se tempore moventur, Se loco. Spiritus etiamfub- ~
ftantizfunt quia loco circumfcnbuntur : ficut & anima noftrain ^s.
loco eft, quia alicubi prxfens eft : Sc localis, quia quod alieubi prae- 'fiL'g**
fens eft totum, alibi non eft. 4>.
$ 5. Dicunt Jfurcconfulti : Qai ubique eft, nullo in loco eile "^j^'
ceofemr. Arnon in eft aniraz linea , fupetficies , punctum , ficut i# fi,
corpori: finita tarnen eft. Ubique vero infinimm eft. FLnitiautem "*'*
ad infinitum nulla eft proportio. Qapd fi anion tain eft circum- fort n
iciipta, ut cum alicubi efttota, non poffirdTealtbh qaantomagis *tfc-
terrena corpora ? Divus Auguftinus etiam de Ch:ift<> poftrefurre-
fcionemita ienfn, urdicat: Qjomodo difcipalorum , cumefletin
terra, contredamseftmanibus : ficeorum, afcendensin ccelum, * */*-
deductus afpeibns : c ita venturas eft , hoc eft , in eadem carnis ^4 '4-
( Sc fubft mtia , cui profe&o immortalitatcm dedit, naruram
non abftnlit: fecundam hanc formam non eft putandas ubique 1.'*
dirlu. Corpus enim non eft, nifi quod per loci fpatiura aiiqua ong.ani-
longitudme,latimdine,altitudine,ita fiftitur,vel movemr,ut majore
fui parte majorem locum occupet,& breviore breviorem,minufque *.
fit in parte quam in toto.
<$ 6. His procnldubio de caufis beams Germanus exiftimavit /B V1M s.
fieri non pofle , nt mulleres node fimul in canpona eflent, & mariti
lateribus accubarent. Legirur enitu in ejus Vita , quod cum nofte Mdmlfr
quadam in diverforio menfaiterum cna fterneretur, admirans-in- nnitr
quifierit ab hofpitibus,cuicoena patarecur? eique refponfum fit , bo- d> '
nis Ulis viris ac fccminis , quae node vaganmr. Itaqae fandas vigi
lare ftatait, & ecce multitudinem ad menfam, virorum ac mnlierum
venientem : quibus i 1 le mandans , ne abirent , tota familia excitara
quxfivit , quem ex s cognofeetet ? His omnes vicinos vi-
cinas
200 D L A M I I $ 11
cinas efle dicentibus, fingulotum aedibus perfcratatis, omncs in fuis
letulis decumbentes invenit. Itaque ftatim omnes adjuravit*. qui
rut Ftt,i ê ânnones eê confeffi funt. Sic 6c Simon magus eadem bora in
conclavi cum Nerone,& foris cum populo loqui ctedebatur. Hue
eriam pertinet, quod fupra Capitefeptimo fecundi Libri, de -
giatore mgico , Magdeburg! cum equulo in aia confeendere vi-
, lecenfuimus.
Lamias non invehere eos morbos , quorumfifatentur effe~

Trices ejje: locum mereri in hiorijed interfd-
^ qut bac de re leguntur, exemplis oftenditur.
P. XIV.
**i it. A d i R 1 1, hujus arguraenti hiftoriam ex Bo-
mjl s<>- jT\thio hiftoriographo proponam, ab Hieronyrao Catdano ta-
o. t! raen refutatam: ut hinc dereliquis ejufmodi enarrationibus eodem
v*rt. t cenfeatut modo, ea ira habet: Duffus rex incidir in morbura, non
riTrnfrfic tam gravera, quam cunis vel eiuditis medicis ( Scotorum tune vi-
"i vendi modi , corporea:que conftitutionis , quos nondum peregrmi
7fvtr* iovaferantmotbi,habita ratione)cognitudifficilem. Siquidem fine
rjit. ullo figno bilis, pituita:,alteriufve peccanris humotis tertundanriar,
vel ab humano temperamento lapliis, DuFum fenfim afflixit. No-
tu enim fub perpetua vigilia decembens , in fudorem immenfurn
folvebatur : interdiu vix dolore , qao noe laboraverat , levatus,
quieti fe dabat. Corpus lenta conficiebatur tabe , effeto fimilli-
mum. Haerebat cutis rigida, venas, ervos, cquaformaac fini
conftituta eTentofla humana , fpe&antibus oftendens. Suavis
uniformis fpirituum corde motus : quod tau cordialis venar,
arterix deprehendere vitale humidum nihil temperie excefliTc, de-
monftravit. Vividus il Ii color , aurium oculorumque vigor inte
ger aderat , Sc temperatus : frequentior eibi potufque appetims..
Ha;c fanitaris figna in languente , multoque dolore afflito , cum
medici admirarentur, &, quae fuarura erant partium, egiflent, nihil-
que inveniTeut, quofupetfluus noxiufque fudor coeiceremr , aut
quod fomnum provocaret.fed rex in horas magis magifque fudore
& continua vigilia angeretur : verfi ad patiens confolationem
(nam eorum fentena i huic foli locus fupererat ) precau funt , ut
bencdefalutefperaret.nec fibi deeflet : fore >utexternomm me-
dicami
[Ii DeLamzz* 201
dlcaminnm mcdrcorumque, quos ipi ocias accitec , ope , quod pe-
xegrinus c parum eis cognitus eflet morbus, ad ventante vere, fole- "l,cr
<jue ( vitje in animantibus aiTertore ) ad nos redeunte , fanimtem /">"'*
cofequcretur. Obortus efl fubid teropus incetto authore rumof /*
populaiibus fufurris , regem veneficarum mulierum artedamonia-
ca,& non natutali morbo tabefcentcm.pet tarn longa tmpora cor- "J^c"'",f
poic & viribus confici: eafdernque apud Forres Moravia? oppi- atmdt-
dum , znagicam & fottilegam artem in regis perniciem exercere.^'-f",^'
Herum fama ilicout ad tegis aures pervenu , neauus tumor, re mm adfi-
prop alata, fafcinatiices, ut fupplicium vadrent , in fugam ageret:
mittuntuzmMoraviam , qui, an vera eiTent, qusefetebantut,per-^ -
quire cm. Mi/17 nuncii > itineris caufam diffimulabant, & veluti 'J'f"~
ineuiidarpacis gratia inter Duffum regeui & conjurtes Moravos, Sfarfod*-
Forrcs adiete: * nofiucue in arcem admiflj ( fteteratea adbuc iu m,9U "!"*
, T - , , rumort,
regis fide) ob quam vnrant caulam , Donewaldo arcis praefecto, jcdu
ut impcrarum eis erat, exponunt, ejufque fidem & auxilium ad ne- val'^"
focium conficiewfum implorant. Milites, qui in arcis erantpra- rit vitiatM
dio , tenuitnonnihil faujufmodi rei fufpicio. Nam ex ptoftituta 'J^"û
quadam ( erat huic mater fortilega & incantatrix ) dum blandiuf- i,mtnutM
eule cam traaret amator , de regia valcmdinis tempore , modo, '""n
perpetuitate , quibus Sortibus , quibus magicis carminibus uteten- XaZu'rum
tut Lamia, pofteaquam nonnibil audiverat, fodalibusindicavit, & *w*rat*m
II Ii Donewaldo , Donewaldus autem regiis legatis: meretticem-'*"'"/'*"
que temptitivamtantiracinorisnunciam ( erat ea tum forte in at- -d*/" -
ce ) Dontwaldus ad fe accitam , quaftionibus , quo ordine cuna }"
gerebantur, & in quibus sdibus, ubi fateri coegerat , mittit intern- nnfr-
pcfta no<e milites ad tern omnem explorandam. Hi in fortilega-
rum ades /oribus vfreclufis,munipentes, garumunam*cereum ^-
fmulachtum ad regis Duffiimaginem damoniacaarte( ut credere"^;."" '
par erat ) cor.feum , ligneo affixum vetu ante ignem tortentem:
alteram , carminibus recitatis liquorem quendam fundentem fea-Jj^J**"
fimfupra itatuam invenerunt. Prehenfaitaqueociusfaga?, conje- tmitrtt:
, taque in vincula, Sc trafta fimul cum fimulachro in arcem , roca- Um
^ porU,quai
t>c Utquemuw
H-rmi: immlathrum liqiuftUtitmpMmit tul rrgii imeginem cmftSum effe dignofei fVnde i
f'f*c: i imtrvmU: vm n/itm liq ix/a .fimnUihri & rteatttrnm, in Dujfurn refutare
V faut iltm rix in frndtrtmfttvi qttivit, tr mttie cmfiri fffM/i tritt . rjrm adtnttnf-
'.vufrlrt-vt* tmprt dtmtt. rtftm tultmUng tempert mirbt Lee centabnijji narrtturt Quemede etmmtx <en-
> - J men J*ifrqni>Ob prttfrtierti, tn emeatum h*( ennete Dtlufut tlidemfHtmaifttrJ Lf
'idtr.r 5j:'.!>;4<; , ytift matftm l4Hf**irt MW^fWj yHfft ttmftlu ejl,lnltl$i Pklliffiim StAtLhdt
tt.
V
D L i i J. Ill
*- raque ad quid fob noctein carmina recitantes effigiera regis igni
foSmt cxPnerent ? refponderunc , dum fimulacbrum igni adhibitum tor-
v, i n- retenir , Duffum regem in fudorem folvi : carmintbus vero recita-
'' ' vigilia, 8c ad liquefcentem ceram macie confia:
Monvu contain pram autem ceram,regis mortem continuo fubfequuturam:
"""tur- 'taê m^0, dxmones do cuide ;ad facinufqne exequendum , ' asr-
qt'im^Hod cede Moravorumpriraoribus conductas fufle. Perciriira aftatt-
tcs at* anas vcrâ> contracto fimulacbro, ut fagas fcelus gravi laen-
vHTiitb tes fupplicio, ft confameret, extemplo curarunt. Ferunt, fob
Warner- tempus, quohicin Forreftenfi arce funt acta regem langnorc le-
i/ce'rWtmr: vatum , & nocte abfque fudote quievifl : poftridicque redconti-
vnumefi bus viribus, quae erant bumanx facultatis, prompte egifl , perinde
.* ac nulla adverb valctudine antea fuiflet detentus: verum, * atut
bifitritp*- resfehabuit, Duftus recrefcentibus viribus fankati btcvi rcftitu*
h,f- tus eft.
4 VIMS.
*nf*s*rM 3. Poftbujusbiftorix, atqnecjus argumenti aliaran enana -
1!'.' "onem, in nunc fcribit modum' Cardanus : Doceamus, afl inter tot
cemyufl- miraculorum commenta auicquamveri fubfit. nam maximam eo-
orfm'. mca Partem fabulofam eftc, atque confictam, vel ipi, qui bate con-
vmiiurii. ftantiflme aftruunt , negate non audent- Q^x igimr oerhras rc-
ri'rw fert'Condends hiftorix baud jucudx non ignavus author , -
in. is. ciendi lectores caufa confcripfit : utquos Scytbica facia morefqac,
'su'triins 01(0 reS'oms defcriprio non dlectaient, fabula: fairem tediara mi-
Xr" nuereiit. eque id vitiofum biftorico : fed ubi biftoria pet fc ftcri-
VH*"f- lis eft , licet earn jocis ac fabulis exornare. de jureab
his T. Livius abftirmit: Herodotus jufte dainnatur, & Saxo
Gratnraaticus laudatut. Tum veto maxime accedit,quod hare Boc-
rtius feripta invenir, & factum ipfum extra hiftoriam eft. In ipfa au
tem biftoria enarranda.utpote moribus genris, bellis , prxliis , nu
mero carforum, autnominbas eorara, qui prxliis interfucrnnr, qui-
ve ftrenue fe geflemnt,fairiiliarum iniriis , caufc bellorum, tempo-
toratatione, geftis ac ferie prine'rpum, quibus tanquam membtis bi
ftoria conftat, fait diligentiffimus. Qaineciaro in his, qua: ad bifto-
ampettinent, nihil tarn exiguum fuit (talia autem func, regionis&
rbbm fitas, magnitude, oppida, mftrtx, nemora , montes, plan re
turn nova genera,animalia quadrupeda, aves, fer peaces, pifecs, fob
ieectmditas, ventorum vie ifficadines, exit dementia, ftagrra, p alu
des, rMaatix, cxteraque omnia, qua tata func, kuelligejndac bit to-
tiaec
l\l D L A M I X t 2o)
tix accommodara) qaod ncglexerit omiferitve, aut fccus.quam ef
fet, enarraverit- In talibus veto exiftimavit omandam hiftoriam,
feu quod vera efle crederet, alioquin facris philofophia: haud ini-
tiatus.
4. Quae autern Berna & Pinnetus (quoratn poft , ubi de Incu
bo agirur,metninimus) Sc nofter ille rufticus, vitram, capillos cla-
V ofque evomene.&fonumconfradi vitriin ventre ,& horarumi- JS^/T"
du s in ord e fentiens, aut videte, aut audiie fibi peradebant,pat- c*t-_ i- fJ
tim vera, partim faifa effereot. nam vere aliquid videte, diuque in
vifionc peifeverare,ni aliquid fir, quod videatur, abfutdum eft. Vi
dent tarnen quardam, tum audiunt : arque caufam horum in atrara
bil em rejicere oportet, quae partim cibis & potibus , & acre Se m-
tore, timoreque paupertads, partim cceli conftirationibus , partira
ex confuctudine aliorum delirantium contingit. Habebam ego
o\im amicum , cui contigit , utin unaharum vallium oodecim
menfes commoiari cogererar. Ubirediflctad me, multa de bis in-
ctedibilia , quamvis pbilofopbiac baud ignatus , enarrabat. admo-
nui hom inem, ne amplius talia proferrer, ni pro fatuo baberi vcllet,
te. v'itac periculum fubirc. Immifcuit itaquefc negociis atduis: com-
mu tata que vius ratione , dum aliorum confuetudine fruitur , ad
fe rediit. Seminis quoque ac menflrui fanguinis retentio , plutibus
caufa eft bujus morbi, aut ortus, aut incremen ti.
$ 5. In univerfum, rribus maxime faaredeceptio conftat: arras
bilis imaginibus , conilantia ipforum , quibac labe cortepti font,
ac fraude judieum. Nam olim permiflum erat, ut iidem aceufarent
condemnarentque , ad quos damnator um bona redibant. Unde
ne bos miferos adeo injufte damnare viderentur , multa fabulae ad-
debant. Cacrerum in illorum examine confcffionibufque nihil non
inane aut falfum, aut in conflan s, aut nullius momentireperiebatur,
Cartwcontemptam religionem. Qusdam enim Cbriflum abnega-
ant , aliar facrificium ipfum inter veftes confiiebant, confpuebant
aliz imagines divotum ,atque alia funilia perpetraban t.
$ 6. Sublata primaminbos miferos acinfanos poteflas fuir
f. ipier.tiTimo fenatuVcneto: cum animadverterct eo progreflam il- f'",*7
lorumlupotamrapacitatem, ut omnino infontes damnarent fpe /<>
pra-dar ; eque contetr.ptor divini cuiras qurcbatur , fed divitia- 2EJ
lumpofleflor. Inter bzc exotta cft Lutheranoram fecla: cumque Mf>*
inhac, quod per urbes propagaretur, non jam miferi , fed opulenti '"
2 depre-
204 D E L A M I I $ III
deprehenderentur, oraifla priernm cura, ad hos converfi tant. Sed
nunc cum illis raitius agitur , uc omnia vcl ftultitise vel avaritiae ple
na ene competas. Hicrgo ( utad propofitum tedam ) quandoque
fibi videre quaedara perfuadebant, atqueaudire: poftmodum rem
ipfam ex propria levitate augebant mcndaciis , tum vero mutuis
colloquiis( utdici folet) culice elephas exoriebatur. Nam &
plerifque hominibus quandoquealiqua infolita videntur audiun-
turque : fed ea contemnentes , fanoque judicio abigentes ne-
gligunt.
<$ 6. Hucufque Cardanus : qui interdum contigiiTe qupque
perhibet, ut aliquis, quem maleficio affedum voluerint ha* mulicr-
cuhe, naturali caufa eodem tempore in morbum maleficio con-
gruum inciderit : quo cognito , maleficio prognatum efle crede-
batur,quoniam morbi natura 3c tempus conveniebant. Sic anui dc-
menratat faifa fuggeftione phantafiam vitiat naturalis morbi , illiui-
que cxitus confcius dmon:& reliquos obincreduliratem eo modo
illudi permirtit Deus. Quum vero cenfores rerum naturalium co-
guitione eTent alieni , minufque in Uteris Sacrii exercitati , inhifto-
rias( quicquid id eft) ex fua opinions retulerunt : quod paularim
au&ura exornatumque,materiera uberem huic ftultitiar pracbuit.
$ 7. Qêmadmodum vero hujufcemodi narraoneseomplu-
ribns in hiftorias relata* funt, qui tum ob imperitiam rerum , tum per
nimiam credulitatem quicquid aut vulgo dicitut veljaitatut,autab
aliis traditur,nonfolum fieri pofle , fed ctiam rever contigiiTe fi*
bi perfuadent ex fuperiorum tcmporum exemplis : qua* cum fabn-
larum finr involucro tecla , fidem hiftoriae apud illos fibi vendicanr-
ficillade Duffb mendacia , videntur & originem & au&oritatem
iurapfie poetarum narrationibus de Meleagri Oenei regis yEto-
lia: filii yueritu , ftipire fatali combufto. Cum enim grandis apet
jEtoliam devaftaret, Meleager ad eum occidendum convocavit
6wW./t.t.'Procctes" Ex quibus Atalanta virgo cum aprum prima vulneraflr,
-4- Meleager ejus amore captus , poftquam aprum occidiflet , ei caput
apri dono dedit. Quod a*greferentes duo Meleagri avunculi, caput
virgini volebant auferre ; fed Meleager illos occidit. Tum Althara
fororocciforum,& mater Meleagri, ut frattum vindicarct,
iil'J*' f^lem lipitemigni imponens, Meleagrum pariter exuTIt. Nam
Meleagro recehs nato, Altha*a mater vidic Parcas igni ftipitem im-
ponere, dicentcs ; puer tarn diu vives , quam diu hic ftipes- Al
tbxa
Ill D r L'i t rt 20 5
tbara ergo Parcis abeuntibus mox ftipitem igni fubtraxit, & diligen-
rer cuftodivit. Jam vero ergafratres pia, fed erga filium impia, il
ium ftipitem rurlu s igni irapofuir: quo combufto, Meleager etiam
exufiuseft.
8. InAnnalium Flandiicorum lib. I 6. fcribit Jacobus Me-
yerusu. Legi aliquid horrendumconrigiTe Atrebati anno quinqua-
gefimo nono fupra mlefimum quadringentefimum-Coraplures fci-
licetfuifle inhumaniterignecremaros, qui node occultas coitiones
habuere cum diabolo, undelmagnam accepere peenniam, Viri
prim Alii mulierefquecompluresindiriis crematorum deprehenfi.
quidam capa & farviilmis tormentis admori : +alii pecunia vi fc-
dempri : s nonnnulli folum vetterunt : 6 quidam vero in pceuis a-
deo confiantes ucre , ut nihil confiterentur. 7-Fuirte referunt qui
dam exjudicibus adeo dctefiabiles, ut quofdam fibiinimicos indi-
cari curaverint ranquam confeios, reis in tormentis ad hoc coadis.
1 Addrrntin nodurnis illis conventibus ex omni ordine ftatuque
mortaliom viros mulierefque interfniflfe , & eos ibi diabolum in hu
manara effigiem transformatum adorarte, cujus ramen nunquam vi-
debant faciera, in illius verba mandataqne jurarte : convivio ab
illoparatolargiterepulatos,Ieindeextindo omni lumine quem-
que cum fibi ptoxime oblata promifeue coneubuifle : fine ope dia
blica m fnaundcexierant.loca teflitutos.
I. leda &fcripta, ut in hoc negotio diablico mu ta alia,
ex ertorc vel confefionis vel judicum vel vulgi.
2. Pccuniam diabolus polliceri vel faifa ingerta opinione.vel
apparenter folet, eaque pollicitatione fuos ditare : fed non exolve-
rc, imo ejufmodiludibriis ludificari.
3 . Videsjudicum imperitiam, iniquitatem, faevitiam & tonnen .
ta non ferenda. ' :.
4. Quod judicum avaritiam pecunia fariare maluermt , quam
in innocentia excarnificari, & ad confefllonem enormibus torturis-
compelli.
J. Ut evitarentfanguinarias truculemilTimoTum judicum car-
bificumquemanus, licet feeminae innocentes revera exifteicnt.
6. Diflradi licet crueiatibus, divina tarnen ope in innocentia.
confiantes manfere.
7. Inde liquet, quae flagitia in carceribus faepe extotqueantur
poriflnum in hoc negotio obfeuro & daemoniaco , atque judici-
Cc 3 bus
2o6 De Lamiij 1
bus privat ultionis .rerumque alienarum nimis cupidis , quinimo
infatiabilibus harpyis.
8. Quod ex omni ordine (tatuque mortalium, Sec. fctibat, me
ras fuiTe prifiigias, nil nifi ludibtia , vitiatam pbantafiam, mentem
larfam, imo fomnia mera quilibec alicujusjudicii, baud obfeure in-
relliget.
9 . Somnorinum convivium , id quod bora matutina quum for
grent, 6c more folito port eiiirirent, facile fenferunt.
i o. Ubi nullum erat lumen, extingu minime pocuit : proinde
fomnium eft merum.uti & congreiTus ille promifcuus , quum fuo
ledo nonfuhTent moti : quare& fine negocio, cdzmonis ope re
ver fuis tationibus, quas non reliquerant, reftituebantur,nibilque
vrins in tota ea narratione exiftit. Hoc modo fi reliquat ejuraoci
biloriz excuriantur, concidet mendaciorum pallium.
Stttlta lamiarum phantafia, & bioriarum ejm srgumen

falfiteu y exjoann Grammaticihioria Dnica
demonftratur.Subjungitur & aliud kpidum
phantaicA mulieris exempltm.
CAPUT. XV.
St V L T i T i a bzc phantaftica ut omnium oculis evktentilme
patear, ex Joanne Grammatico afleribam bona 'fide biftoriam,
ab eo, ut veram, inter reliqua intexram : quam tarnen mere menda-
cem, autmendaeiis egregie exculram (quod equidem cum doi
alioqui viri venia dium cupio ) facile is judicable , qui ad radonis
trutinam revocarit , num grato , imo virulento epuli guflu , radonis
atque eloquendz fummum munus , acmanuum fliciter conferen-
darum donum confequi quis poffit. Ita fcribit lib. 5 . Hiftoriz D
nica? : Erant Ericus c Rollerus Regneri pugilis filii , patre eodem
fad , diverfaque editi matre. Matrem quippe Rolled , eandemque
Erici novercam , Cracam vocabant. Mittitur Rollerus patrc, co-
gnofcendi caufa , quz domi, interim dum abfuiiTent, eflent act . Is
ut maternum fumare tugurium vidit , foris accedens , parvulumquc
foramen furtiva luminis application e crajiciens , inttolpea xdc, a-
nimadvertit matrem in furni cacabo codilia pulmenta verfantem.
Sufpexitprzcerea tres colubrasfuperne tenui reitedepcnfas.ex qua-
ram ore proflua tabes gutratim bumorem epulo miniftrabar : duar
quippe
111 D L m i i s 207
quippe colore pices erant, tercia fquamis albida videbatur> teli-
quis mdico eminentius penfa. Hc nex in cauda geftabat.quuia
cxterar immiflo ventci funculo teneienrar.
$ 2 . lile, rem maleficio confentaneam ratus.filenrio, quod vi-
derat, prcific,ne mattem veneficii team aftruere putaretur. lgnora-
bat cnim innocuam anguium extithTe naturam , nefcius quantum
vigoris illo epulo pataretur. Supervenientes deinde Regnerus &
Eticus , utfumidara afpexre cafam , ingreifi difcubitum petivere.
Qoibui ad menfam fitis, Cracaprivigno filioque una cibum capta-
ris , catillum difcoloris dapis admovit. Pars quippe picea , fed cro-
ccis guttis interlita , pars albida videbatur : quippe pro variaferp en
tuna fpecie , geminus pultem color infecerat. Cujus quum folatn
uterque particulam delibaiTet , Ericus non ex colorum habitu , fed
interni vigoris effectu epulas aeftimans, nigrantem dapis partem, fed
fucco potiore confeam , catino quam celerrirae verfo ad fe ttan-
ftulit: albidamque fibiadmotam prius Rollero applicans , ccenam
felicius ge/fic. Et ne mutationis induftria norarecur, Taliter, inquit,
situante rreto puppim in proram referri folitam. Nec tenue viri in-
genium fuit,induftrii opetis diifimulationem navigti confuetudine
mutuanti s.
3 . Ericus itaqae fauftajam dap: rcfeas , interna ipfius opera
ad fumtnum humanas fapientiz. pondus evafit. Quippe cpuli vigot
fupra quam credi poterat , omnium Uli fcientiarum copiam ingene-
tavit.itaut eriam ferinarum pecudaliumque vocum intetptetatio-
nem calleret. Nequeenim folum bumanaruin return peritifimus
etat,verum etiam fenfuales brutorum fonos ad certatum afFe&ionum
intelligentiam referebat. Praeterea tarn comis atque ornati eloquii
erar, ut, quicquid dilerere cuperet, continuo proverbiotum lepore
polirec.
4. At ubi fupetveniens Craca coiicham tranfpofitam, pattern*
que pultis potiorem ab Erico comefam cognovit, fortanam filio
prxp.uatam,privigno ceififte condoluit. Cui mox gemebunda fup-
plicare cpit , ne unquarn fu trattem ope deficeret , quem ipfius
matet tot novar felicitatis opibus cumulanet : quippe fapido unius
epuliguftu ,rationis atque eloquentix fummam ,necnongerendo-
rum ptofpere conHiuum gratiam alequutns videbatut. Adjecit
qtioque, Rollern m propemodum confilii capacem , futururaque ut
d bi obonii prorfus expers non effet. Monuit quo que, fi fu.
ptcma
2o8 D s L a m i 1 1 : 111
prema eceTitatis violentia postulatet , nominis fui nuticupatione
temedium celerius esse quxrendum : affirmans.sedivina partim vit-
tutesubnixam.Sc quasi consottem cliram.msitamnummis gestarc
porentiam. Ericus se ad astatidum fratri, narura perctabi dixit: pro-
brosumreferens alitem, qni propriurn pollut nidum. At Cracam
magis propria molestabat in curia.quarn fortuna filium gravarer ad-
verfa. Arcificem enim ingenio suo deludi, magnum olim ruboris
inckamenturafuit. HxcSaxo.
(J - Qupd nullacreatura, multo minus virulcnta angoinm ta
bs extillatitia, gignat rationis & eloquentix summum donum, aut
prosperitatem in bellis donet ,sed peculiatia illa Dei elfe mariera,
tam est manifestum, ut bonatum horarum maie impensaium merito
insimulatidebeam, si huic convellendx historix diuuus immorcr.
Prxterea, siconfectum hoc venenosum epulum ab Erico voratum
illis pollebatviribHs, quare in Rollerifilii usam non denuo ador-
nabatur cautius, maxime cuminsitain illam numinis porentiam le-
cumgestaret Craca ? nisi mendaces bujus condiraenti virtutes se-
melalicuiedend consecratas.cum benedictione qua Isaac filium
suum Jacobum confertitn extremo beatit , conferendas , ridicule
quis urgeat. Mirandum intrim summopere.tam manifesta rnenda-
cia prxclaris illis ingeniis inter resveregestas describi , citraprx-
tnonitionem commenti alicubi lecti vel auditi : sic turiot earam fo
ret lcctio.
6. Porro ex Chronicis Anglix hanc Rogeri bistoriam umitis
fidei, uti & supcriores nonpaucxfuerunr , hicannectere volui in
gratiam cujusdara Galli , qui se ficto nomine Leonem Suavium
nuncupat, &inCompendioParacelsicxdoctrinxoccasionem me
reprehendendi emendicans,forte qued nonnihil vere nimis dePara-
celsi aTeclis narrarim, inter alia admodum frivola objicit, quod hi-
storiarum authoritati fidem derogem. Cui hoc nomine justa apo-
logiaita satisfactum iri arbitror , ut non temere post hac prurientem
calamum in me immeritosit stricturus : quemadmodum & Gerar-
dum D orn Paracelsi discipulum irritavit , quo digna defcnsione,
ut debuit, exceptus est.
$ 7. Historia hoc modo describitur : In insula quadam Deysa
fuit quxdam puella, cujus nomine insula dicta est.quam licet mi
les quidam depeiiret , inejustamen complexum non admitteba-
tmyquamdiu viveret. Defunctara veroiniit, iis verbis subjunctis,
Qupd
fil D e L a m i r s 209
Quod cum vivamibi denegatum fuit, cum mortua perpetravi:
moxque ingrestus in cadavcr Satan ,inquit, Enexcitasti in me fi-
lium , eumque prognatqin tibi dcferam. Post novem inde menses
filium abortiit, eumque ad militem pertulit hoc mandato: En quem
excitatum te filium, cujus abscisium caput tibi rserva. Quando-
cunque enim hostem vincere , velfubslantiam ejus coirumpere vo
les , capitis abscifi vultus disco tegatur , respiciens hostem tuum
velilliusbona, & evestigio interitum sentient. Quum veto desi-
nerc voluetis , vultus d etegatur, & ceslbit calamitas. atque ita
contigit. *
$ 8. Multo posttempore miles illeuxorem duxit, quaesepius
ex eo sciscitari solet.qua arte aut ingenio sine armis & auxilio fiiurn
vinceret hostem ? hic rem apeiire noluit , imperato uxori silentio:
quae tandem eo absente arcam teseravit , in a se aliquid inventu-
ram, quod hue faceret, sperans : attonita autem ad abominandi
hujus capitis aspectum , confeslim illud in Gulfo Satalia; abjecic.
Ejusmodihisloriarum patrocinium suscipiatnosterSuavhis-, earun-
dem fide prius inquisita , & pondre exactius pensiculato, ac pnes
arquum Lectorem stet justa censura.
$ 9. At fabularum pertesus , factum verura subnectam , non
illepidum, necnostro inslituto plane alienum , efFtae cujusdam
mulieris phantasticae. Phantasticos enim quandoque communi F,>*"**fiici
sensu devios appellat vulgus : & phantasiam , intellectus vcl ratio- n<mtf.
ius,velcogitationisdepravationem. Ea misera in Waldsasta con-
ficicbatpharmaca,& vaticinabatur circaannum I 5 5 5. Quamob-t"r*"
rem ab earum ditionum adminislro ad quatstionem vocata , vo-
lens inteirogata deludere, amentiam aliorum exprobrabat, qui eam
sectarentur. Cum veto totmentorum minis gravius ptemeretut , se
inquit ex eorum este numero , qui vagabundi Germanis dicuntut
spititus, & quotannis quater corpus quasi exanime rclinqui , spiritu
interealongiusevagantcadsolennesctus, convivia &choreas,
quibus quoqueinteresletCaesar: atque sibi codicillorum Caesa-
reamajestatedonatorum authoritate , licere medicari , sutura prae-
dicere, nec non spiritu evolante eos celebrare conventus. Justa
eos osiendere,protulit literas Latinas sacra? iniriationis N. sacella-
ni Ca?sarea: majestatis , nunc episcopi, in expeditione versus Saxo-
niam Egera peiditas : item Agyrta: cujusdam schedas addidit, qui
bus ille iua unguenta, & execrandi calculi artem, idquc gcnus reli-
qua prxdicab.it. D d $10. His
2T0 De L a m i i s III
to. His teftimoniisfubnixa male feriara , ac daemon-pro-
culdubio delufa (fi ex animo hace dixetit) anus, nihil non libi liceic
in propinandis pharmacis fie divinationibus confidebat. Scd,nt de
filieret refipifceretque ad mnita > exilio poniebamr. Interim ta
rnen fibi reftitui codicillos maximoperc cupivic, fine quifcras nullum
felicem fucceum ex ane confueta fperari pofle, perfuafum fottaflis
habuit. Corpus autem ejus tanquam exanime vilum efe quum alii
alTerercnt, illiignem admoveri , fi denuo ita fpecbretur , prudentcr
antea admonueratWaldfaffiaeoUmadminiftrator Dominus Hes-
mcus Wbsius.ll. Do&or confultiiiinus , nunc
Cliviardignifllmus, qui hare mihi otdine reiulit. Legerat feforcais
ft/, in libro Conformitatum.de fratre Rodicofano apud focum dorori
ente, cujus manui daemon ignimm carbonem admoverac: quera
alte mox expettelus, exdiaboli m.mu eripuic , ut eoillum feraet,
nifi evanuiflfet.
(Âerem millo modo Lamiis tnrbari poffe , r quomoda a
hanc potentiftsperfkxfionem diabolo indueamar:
itemjruges non excantari.
CAP. XVI.
itnJiandt C*iNGtfLAR.i infuper ratione in acre concitando illndunrur hae
i3aniculas diabolo, qui firaulatque ex elem:ntomm motu, 6c na-
" tnr ciufu, citius faciliufque quain bomines , mutationcrat actis 8c
umu. tempeftates fore ptatvidct : vel alicni infligendam ex abftrufa Dei
volntate plagain , cujns ipfauJ fpeftat exequutio , intelligit : tunc
harum raulietculamm mentes agitt, variifque imbuit imagmibus,
Se fuggeftrone mutiptici , quafi ob invidiam in proxtmum , vel ob
vindilam adverfus inimicumfint crem turbaturje,te:npeftates ex-
citatura, 8c provocatutae grandfnes.
$ 2. Itaqe eas inftruit, ut qaandoqae filices poft tcrgun,oc-
cidentem verfus projiciant : aliquando, ut arenam aqu torrentis
in acremconjiciant : plemnque fcopara in aqua intingant, clam-
que verfus fpargant.- velfoflulafa&a , 8c lotio infufo vel aqua di-
. gitummoveant: fobindc in olla porcorum pilos bulliant, nonnun-
quam trabes vel ligna in ripa tranfverfe collocent , 8c alia id genus
detiraraentaefficiant : atque ut aniuseas Satan illaqucet, diera
fie boram, fibi difcis racionibus notas praefigit. Quum vero fuccef
fiua
111 D E L A M I I S 211
fum hat vident , tiimrutn quasamque desiderata! in acre rurbatio-
ns, magis confirmantur : quasi eventus hic subsequatut ipsaram J,
operationem , quaneaquaequidemstillam elicere postent.
$ 3. Neesanc mentis bominem opinaridecet.rutilivesanamtn
muliercularum actioni obedixe elementa, & ad barum nutum insli-
tutamDeonaturaliumrerumseriem impediri vel inverti: quod
haud dubie contingeret, si harum atbitrio tempestates, pluvia,
grandines & fulmina inservirent, utquandocunque & quoinodo
bz jubeant , ea insequantur : sic quoque divina potentia ab huma-
fta voluntate superaretur , tanquain in servituteni redacta , ut pul-
ebre docet Hippocrates. de
4. Recta itaque erit sententia hacc Senec* : Rudis ad haec
antiquitas credebat , & attrahi imbres cantibus , & repelli: quorum
nihil poste feri tam est palam , ut hujus rei causa nullius philosophi
scbola fit adeunda. Si autem maligna imprecatione , aut certa ver-
borum obmurmuratione , se aliquid non vulgareiperpetrare poste, tau***
in animum introduxerint , cum Socrate dixerim, incantationes este JJjjJJ v^h*
verba animas decipientia bumanas aut secundum interpretationem,
autsecundum timoris incustonem , aut secundum desperationem :
qux fane ne pili quidem facienda sentio, quum nullum efTectum r
vera naturaliser producere queant, necob idetiam sanitatemin
morbum commutarequanquam iis se poste falso arbitrentur vetul.
Atejuscemodi morbi diabolo, connivente Deo, ob horumhomi-
tium incredulitatem, maleque conceptam de sagarum potentia opi-
nionem , sarpenumero accersenturinfligunrurque.
5. Idem dictum volo defrugibus , quar nullo modo incan- 4
tationum verbis aut imptecationibus lxdi postnt, sed dasmone Umutx-
quidem, Deo concedente, vel veneficiis : multo minus ex queunt
alio traduci, aliam licet opinionem ex poetatum uberibus suxerint **mmtvti
veteres, ad nos quoque derivatam. Hinc celebratut illa duodecm v""'t"'-
Tabularum lex : Sntiit.it
QJJI FR.UGES EXCANTASSET, POENAS D A T O : '")rik. -
NEVEALIENAM SEGETEM PELLEXER1S EXGANTAMDO:
NB 1NCANTANTO, N E A G B. U M D E F B. U G A N T O. al.til.l.
6. Vcraaurem carmina & veneficia quibus scgetes pelli- ""/T'i..
ciuntur, atque in agrum transferuntur , docet C. Furius Cresinus: c F*
qui servitute liberatus , cumin parvo admodum agello largiores
multofructusperciperet, quam ex amplissimis vicinitas , ininvidia
Dd 2 erat
1
i. v 212 Db lam r i III

erat magna, cea fruges alienas pelliceret maleficiis. Qjiamobrem
Sp. Albino curuli dte dia , metuens damnationein , cumin fuf-
fragiam tribus porteretire, inftrumentum rufticum omne in forum
atmlit, Sc adduxit filiam validam, atque ( ut ait Pifo) bene curatam
aeveftitam, ferramenta egregie faa , graves ligones, vomeres
pond erofos , boves fatutos, portea dixit: Maleficia mea Qairites
hacfunt: poflura vobis oftendere, aut in forum adducere lu-
eubrationes, vigiliafque & fudores. omnium fntentiis abfolutus
itaque eft.
rc"dtmf-' 7' Aliam, at non tarn laudabilem fruges opefque pellicien1-
du, nm di, baud tarnen mgico catmine rationem , ob fati raritatem hic
Mfiti. obitet intetfetameujufdam civis oppidinonignobilisapud Ultrai-
fulanos , qui viro do&rina & virtute celebrrimo earn ipfe expli-
cuit, ac fe ipfa re fucceTu mire profp;ro expercam- adjunxit. Hic
in clibatu perftitit levibus primum divitiis dbtatus , propria domi
quadra vi&itans. Quolibet autera die fabbathi , Iactis ebutyrati,
quantum in feptimanamintegram pro alimento fufficeret, vili re-
dimebatftipe, idqueintrito pane fecalino totuui oftiduura prius
finebat acefeere , quam eo frueretur , ne recentioris delichs aflre-
ebs nimis , ejufdem quoque nimium abfumeret. Illo oxygalais
condimento non modo famem, fed & fitim fedabat , fcque recrea-
bat, qmim& cibi & poms locum fuppleret. Ubitamenvelfcftiva
temporis celebritate autlaeto fpiritu incitatus, liberalioribus epulis
genium exhilarare, Sc perbelle cuticulara curare vellet, accedebat
priori menfac fecunda ex ovo uno aut altero : in quem ufum & gal-
linam fplendido pulmento, nimirum fui ftercoris alebat. Caeteram
adverfusfrigoris qualefcunque injurias fe quoque fingulari dexte-
XXX te muniebat, geftando fcilicet in fupremum tabulatum , deinde
rurfus deportando, donee incalefceret , quos paucos ligneos fafces
femel cocmerat. arte perpetuo
Algebdt nudo clanfa culitidfoco :
Necullo opus illi erat lumine, prauerquam clefti , folisquippe &
lunae : tempori fiquidem infervire , eique fe conformare novit non
minus quam hiiundo, ciconia, aut ulla fie latitans beftia. Enimve-
ro toto anni decurfu fole decumbente , fimul & ipfe decumbebac
-. eo item exoriente, ipfe quoque apparebat: at lunae ufura erat rarior.
Adha?cfualinteanonminorifrugalirate eluebat fubinde , fappnis
loco gallina: fuse ftercore illico. Ejufmodi providencia: lucro fine
ullis
III D-bLamiis 213
ullis sumptibus domum aluitsustinuirque , & affectui ita satisfecit,
ut quicquid ex fuis facultatibus quotannis reditet, in redituum usu-
tam deponeretur : sic tandem in divitem cvasii vium hic Euclio,
si dives fit dicendus, quem bonapoTrdent.
$ 8. Etsi hanc attem liberali detexerira atritno , ne tamen iini-
taiistudeatullus, protestatione minime opus fore sperare volo. Ve-
ram quid accidit? quod non minus pulchre quam vere Comicus
cecinit,- Tenax requirt prodigum.
Vix enim halitum reddiderat extremum, quum circa funus , mutata
tei domestics forma , vario potus gnre ita defunctum lugerent
haeredes , ut etiam in eundem calumniis ob avariria incomparabi-
lis dedecus non abstinerent, seque alio modo inituros jactabant ra-
tioncs : nec defuit eventus. Quicquid enim hoc tenacitatis studio
multis congestum fuit annis, id breviori tempore non tam laboriose
dissipabatur prodigalius. Sed ad institutum.
(J 9. Porro ex rationibus upradictis non immerito admirari
siimmopere, graviterque ex animo dolere cogor.annis superioribus
apud ea Imperii, eique contigua loca , ubi clarius sonare Euangelii
vox creditur, vitiatam terupestatevineam >& disjectam, quaeadbuc
nherba erat messem , non ad Dei vel probantis vel punientis ma-
num , mentis oculos convertisse magistratus : sed ea neglecta , ad
dlitas lubriexque mentis mulierculas numeto plures relpexisse,
casque in squalidos carceres, dxmonum hospitia & diram carnifici-
nampertraxisse.ubiin excitatac rempestatis & invecta jacturx con-
fessionem adactx, Vulcano solenniter consecratac sunt.
0 10. Mente autem delusas fuisse diabolo, qui earum phan-
tasiam ludibriis praestigiisque corrupit, utsefecisse, qua: non potue-
te, confessa: sint(quemadmodum soient obsessi,raelanchoBci,incu-
bo pressi,Lycaones,cynanthropi, dementati,fatui & pueri ) dubium
est minime. Non enim mulicris malitiosae , aut alterius maligni ho-
minis volunrati & potentia; aremvel elementa,utpro illorum man-
datonoceant, subjecisse justum & multae miscrationis Deum, satis
demonstratum est. Si diabolo potestas est aeris, hic Dei soliusper- Etb,s-
missionem desiderat expectatque, nocendi semper cupidissimus : uc
hoc nomineabsurdum errorem esse, ingnue dicam, si quis mulieris
vetulic, ainentis & malesicae imperio ubjici diaboluin credat.
6 L. HaEcquideraitaillisabjacet,utcogitatione,sermone3c
aau, illius saepe voluntati moretn gerat : verum ipse piofecto hujus
D d 3 nutui
214 DbLa-miis III
nutuipro sualibidineobsequi potest minime, ctiamfi uterque idem
expetat, cum Deisoliussemper,& quandoquc fideliumejus mini-
strorum edictoobedire compcllatur. In rbus corrumpendis aris
conturbati violentia, vel quocunque modo , unius Dei nutum &
consensum praestolatur spititus procellarum, ubi suos vel exploratc
vel castigaie instituit Deus.cujus ministrivcri,in Christi nominc,da>
monium subinde pellere poterunt. Proinde hos, qui veritatis lucc
acradiissibi oculos configi arbitrantur, in aliam decuit traducere
sententiam& magistratum & plebejos : & quum ledulo gravique
sermone ab idololatriaeflagitio audirores revocare conentur , banc
quoque ejus nefandiffimam speciem explicare oportuit.qua Lamiis
attribuitur id, quod solummodo sd Majestatem divinam pertiner,
rerapestates nimirum pro suo arbitrio cierc, & grandinem pollicere:
item quando in rbus afflictis eousque dejicitur animus, ut supersti-
tcm adhuc esse Deum, qui opem fette queat.vix ctedatur.
12. Si quae fatentur dementatac anus , prarstarc valetent , vix
in generis humanisustentationem frumenta superessent : immo nihil
in rerum natura incorruptura permaneret, nec quidem ipse homo
consteret: proinde etiam non tanto opus esset apparatu inbellis,
ubi nihil non instrumentorum 6c materierum pestilentifimarum cum
gravissimissumptibus effingitur, quo hostis in perniciem cogi, ager
tunditus corrumpi, segetes prorlus diipari, vites radicitus evelli,
aquaepenitusvitiariqucant :solumhic ejusinodi vetula.quamLa-
miam dicunt, voto & opinione celerius, unico nutu non modo hacc
efficiet, verum etiam copias ita affliger, urbesque & regiones con-
quassabir, ut se felices fore sint speraturi adverlarii, si in deditionem
permittantur.
1 3. Quid hic opus sumptuosis tormentis ?quid pulvcris illius
diabolici mole ? quid globoturn & spharrularum acervis? quid
mixto in funestiorem perniciem la'rdo , velquacunque alia peste?
quid igne in exurendis oppidis , arcibus & pagis ? quid numerosa
illamanipulorum , cpotius mancipiorum Satanae caterva ? quid
equitum cataphractorum turba ? Unica hac noslra Empusa , sola
Lamia, omnipotentiam hic suarn ostendetrqua: etiam in Turcam
erit ableganda, ut .subsidii in perpetuum Christianismi bostem col-
ligendionereGermaniasemel sublevetur libcrerurque. In mdia
profecto luce caecutiisse videmur.quiamplam hanc occasionem tajra
stupide neglexerimus. Sed damionis ope sublimia b<ec operari
nostras
Ill D E L i i s 15
nofiras fagas.nec illius auxilium Chriftjanis adraittenduin ele.ref-
pondsbirar.
14. Hie viciifim mihi explican velim, cujus ope diflldia fe-
rnincnrur propagenturque inter Cbriftianos : cujus inftindu & ad
miniculo hos, & curaprioiis principes, adeo temer , frequenter ob
rem nihili, fafta vel infolentia trgidos bella mover, urbes pacifi
cas evertere, regiones vaftare florentiTraas,fanguinem innocentera
quam poTunt affluentifirae cum multa tyrannide effitndere contin-
gat : ubi violentioe, ftupti, adulterii, rapia:, proditionis, latrocinii,
& nefandiiTimomm quorumcunque fcelerum tarn in amicos, quam
in cos, quos boles vocant, quinimo daeraoniacae colluviei & flagi-
tiorum fatanicorura frequentifima fchola & afylnm fecurilTmmn ?
QnishicarchicecV.is , quis Imp-rator , quis dux & redtor ? Norme
cacodaeraon? Si itaqueexitiofis id geuus monftris quibufeunque
& diaboli organis in bellis locus eft, quare ille denegabitur noftris
Lamiis: qaaenon vulgariratione, fecundum borum hominumopi-
nionem , omnia perder , coelum terrae mifeere , & hoftem in ordi-
nem redigere poterunt, etiam abfque fanguinis efFufione , fi ita vo
les: vel cum graviffimis ejus cruciatibus, pro fuo arbirrio & libdi
ne, citra ullamhacfitarionem , & fine umpribus? Eam deLamia-
rumpotenria perfuafionem ad nos mendacibus poetis derivaram,
in multorum etiam piorum anirais tara tenaces adhuc egile radi
ces, animo frequenter lugeo. ad durum illud fiagellum peccata
noftra mereri cettum eft.
$15. Qiianquam vero , da; monis inftinu dilafacinora per
petrare homines, objicietur : & vice verfa diabolum ex pravorum
hominum fuggeftione & volntate quoque operant hic refpon-
deo , eanonconfequineceTario : & oportere diftitigui rerum fub-
ftantias, undeadiones producuntur. Alia enim eft proprietas das-
monis, Dei piritus miniftratorii : alia terreftris hominis, lile qui-
demutfpiriras , in hominemfe infinitare , euraque agitare poteft,
ande daemoniacus , vel daemone obfeTus dicitur homo: nequit
tamenin dxmonem fpiritum fe viciflm ingerere homo terreftris,
utinde fimiliternomen mumetur, opereturque.
16. GraTante cradeli bello inter reges Dania: & Sueciae an
no r 563. excaftris Danicis feriptum eft, Sueciae regem inter fuas
copias circumducere quatuor vetulas Lamias, quae carmine oranem
Dao praepedirenc vi&oriara, ut nullum poflet hofti facer dam
num;
2l6 D E L A M I I S 111
num:& si qui Sueciae rcge cingcrentut obsidione,teddercntar im
belles, atque in deditioncm proni. Aclicetfama: huic prius nulla
fuissetdata fides.posteatamen unamex his Lamiis captam fuilc
milite generosi comitis Schwartzenbutch Gunthardi,ducis exerci-
rus.qua? ea confitetetur,sctipto addebatut: quemadmodum Sc cicca
vias ia puteis 6c locis aquosis limosisque inventa fuisse extracta lon
ge fila,quibus ligneat ctuces multa: aliiq; chaiactetes appendebant.
$ 17. Si vera est historia, graviter utrinque delictum est contra
manifestum Dei mandatum : Suecis, quod vetitam opem accie-
rint : Danis vero, quod sibi magicis illis prxstigiis & dzmonum
ludibriis timuerint. Enimvero amentes illac anus rvera nihil hic
potuere, quanquam secus fortassis erant peruasae mendaciorum
architecto. Caetetum petmittit sacpenumeto Deus justo uojudicio,
eos, quixliTidia volunt, inreprobam tiadi mentem, & adfoliomm
arborum agitationem peitimescere exhorrescereque.
18. Ne autem inaudita talis in bellicarum desperationum
conatibus videatur machinatio, assaibete non gravabort cujumo-
di flagitium ad extorquendos dannoniacis fraudibus imbres clau-
sis caelis non minus docte quarn pie enarret ] oannes Jo vianus Pon-
tanuslib. 5. belli.quod Fetdinandus Seniot Rex Neapolitanus
cum Joanne Andegavensium duce gcssit. Hacc doctimi viri simt
verba : Et jam prima rubescebataurora, quum hostes conspicati as-
cendentemmilitem.superantemque matis ardua.relictocastello,
totmentisque, nonexpectato primorum ascensu,cum captivis pet
montes citato gradu Suessam sc recipiunt. Rex terrirabundus.quan-
quam oppidanis excidium , direptionem csdemque minitabatur,
irrito tamen incepto paucis post diebus inde abiit.
$ 1.9. Verum enim irritam obsidionem , utque incassum cd
rent conatus tanti , fusus repente clo nimbus efficit , laborantibus
ac pene enectis siti popularibus. Nam quod menses aliquot nullos
ar imbres dederat.&quodincistetnis eratcollectumaquarum.id
omne exbaustum cum esset, languentibus maxime agrestibus , cun-
ctis denique ob aquarum inopiam extrema metuentibus, nefariura
ad sacrum magicaque ad maleficia concursum est: quod in sum-
mis miseriis ultimaque aquatum penuria perditimis sacerdotibus
commentum eflet , dum impie agendo , Dei simul iras & atis tur-
bationem ac tempestates exciunt.
$ 20. Inventi enim ex oppidanis atque obsesilssunt, qui no-
cturnis
H .DbLamiis 217
cturnis in rcnebris , deceptis castrorum vigiliis, per alperrmas rupes
fur tim profecti ad littas,trafaentes secum imaginera affixi ad crue cm
Cbtistirinaledirisillam prius ac diro persecuti carmine, post in ma
re execrabundi imerscrinr, ccelo, mari, tetrisque tempestatem im-
precati. Quo etiam tempore sacerdotes quidam mortalium o-
mnium scelestissrrii , dum satisfacere profanis militura artibusslu-
dent, rirum nefarium secuti, quo , ut dictum est , in hujusmodi ne-
cetatibus elici irnbresputantur,asino pro aedis foribus constituto,
tanquam agenti animam cecinere funestum carmen. Post divina
eucharisti a in illius os palatumque injecta, conclaatum asinum
funercis cantibus , vivum tandem ibidem pro templi foribus bu-
mavere.
21. Hic veto-vixdum perfecto sacro obnubesecre ar > ac
mare agirari ventis cum ccepisiet , diesqne mdius offndi tenebris,
acnunc ccelum micaretignibus , nunc lux omnino eriperetur, to-
tiitru clum rerrzquehorrefcerenr, volitarent evulae ventis arbo
res, desciflaquefulminibussaxacomplerent auras fragoribus , pro-
rupittanta nimbispluvia,imbtesquetamvalidi , utnon cisternae
modo colligetidis aquissatis non estent , sed arentia saxa rupesque
cxustxsolibustoirentesundequaque prolapsos diffunderent. lta-
querex ,quisolainsiti potiundioppidispem cllocaverat, frustra
abeababitus,ad Savonem veterain castra rediit. Czterum existi-
mareDeurairatum, beneficium pro scelere referre, neque pii est
bominis.neque rerumnatuiz callentis , atque -pervestigantis cau
sas. Quo enim majores invaluere byeme si ve sestate zstus, ccelique
ac terrx siccitates, eo tempestates consuevere post sequi fdiores,
mmbiquemagis procelloti. Adhzc, si quando naturales tempesta-
tum turbines przvidet diabolus , tune ad praedictarum blaspbemia-
rum fludia excitt, quos ejusmodi impietatis cultores noverit.
$ 22. Bellicis porro motibus digressus nonnihil , ad tempesta
tem Germanicam.cujus paulo ante memini, reverto- Hicnecil-
ludsilcntio erat sepeliendum , quod quum ea in illis grassaretur
ris, eodem tempore varium ptocellosarum eatum nubium exor-
trumdefixis oculis se vidisse, & attentius observasse in diverfis,
etiam longe dissuis provinciis , nimitiyn ducatu Wir tembergensi,
Franconia, Bayaria , Salrzburgo,Vienna,mihiasserueritvir nobi-
litate, prudentia, multijuga lectione & vario retum uu eximius.qui
ciratis cquis die noctuque cicra ullam cunctationem Udem diebus
Ec pereas
ZI D 'B L A M X I $ 11
peras sestinantiffime pcrvolabat ditiones ad Csesarem, tractnm
rempestatis fie damni illati ubiqae singulariconsiderans studio: nec
aniinadvertisse quicquam , quod ad Lamiarbm opus potueiitcon-
torqueri , ait.
Z). Cum stupenda se adbicc admiratione excepisle affirma-
vie, quod rediens cx hospitis relatu initinere cogno verit, quasdam
fminasapprehensas, car ceribusquetraditts esse, obaccitam tem-
pestatem damnosam, maxime apud eos, quos alia mentis oculi acic
dediabolipotentia, cd elusaru-n> sagarum ludibriis censerc de-
cuit, quam facerevulgussolet , propret peculiate 8c indefessam
Theologixpurioris studium, cui se hi mancipasse creduntur: unde
non obscure licuit elicere dilucidos ejusmodi plagarum aurfaores
fie causas.
<J 2.4. xemplumin Jobo minime dubium proponitut. Puni-
tionis quoque similis mina; evidentisonae in Pfopbetis legunrur,
adverses eos, quibus ad divinx vocis raonitionem aures obda-
riierc. ut Aggxi 2 : Percufi vos vento utente 8c aurigine , que
omnium manuum vestratam opra, fie non fuit , qui ad me conver-
teretut. Et cap. I, Ponice corda vestra soper vias vestras, dicit
Dominus. Seminastis raultum, 8c collegistis parm,8ec. Etinfra:
Respexistis ad ampjius, 8c factum est minus: Scintulistis incomum,
8c ego exufflavi illud. Propter hoc , inquit , super vos prohibiti
sontcli, ne darentrorera: 8c terrx piohibtuin est, nedaretger-
menseum , 8cc. Item Joelis I . Dissipata sont horrea,disjeta: apo-
(jtfitsi item tbecx, consofom est triticum, ingemuit animal, Sec. LCvit. 2 6. Si
Dnur.it. non feccris mandata mea, dabo clnm vobis desoper ferreum, fie
\ terram xneam, 8c consometur incaslum labor vester, ficc. Si autem
in prxceptis meisambalaveritis , dabo vobis pluvias temporibus
suiSictcrragignetgermensuum. His 8c Joelis 2. rerum ubettas
promitritur : Zelatus est Dominus terram soam , 8c pepercit populo
suo. 8c dicit :*Ecce ego mittara vobis frumentum, vinuin fie xileuco,
& replebiminiineis , 8cc. Ecclesiast. 39.' Bona bonis creata sont
ab initio, sic nequissitnis bona 8c mala. Initium necessarix rei vin
homsnum, aqua, ignis fie ferrum, sal , lac fie panis similagineas , &
mel 8e botrus uvx , & oleum fie vestimentum. Hxc otnnia son:",
in bona, sic 8c impiis fie peccatoribusin mala convettentur. Snnt
spsritus, qui ad vindictamereatisont, ficinfuroresoo conficmave-
ranttormentasua. Et in cemporc consommationis eiFundenc vir-
totem,
Ill D i L i 14
- , & furorem ejas, qui fecit illos, confondent. Ignis, grande,
fames & mots , omnia hate ad vindiam creatafunt.
25. Ex animo itaquepraemonitosvolo eos, qui in prsedio
errore etiamnum conquiefcunt, nec in acre turbando Dei manum
citrahomirram Cooperationen} agnofcere volunt, inveaqneinde
damna hominum arbitrio imputant , ut tefipifeant aeibue, ad quam
V oc em fi eofom ut pixfraftoram occalluerit animus , in tarn inex-
tricabilem diabolilabyrinthum eos provolutum iri ptatfagio , unde
nullum edcete potetit Tbefei filum , fed folius miferentis Dei H-
lius : tarn frquentes carnificinas architeabitur acCumulabitque
Dei & bominumho/risut juratiflmus , ira&fanguinis innoxii ca>
- diurnque impiarum fitientillmus Beelzebub. Nec dubito , quin .
oculis palam hzc proponet evemus : quodDeuspro infTabilifua
bonitate clementer dignetur avertere. Falfus enim malo audiri
vates : fed me Tcftigia terrent. Exempla novi complura : quid
jam alii cum magno fuo malo & reipubbest detrimento experian-
tqr, ipfi certiores etunt telles.
26. Telam contexcre longam & inexplicabilem in homi
num ruin am exitiumque, mille ardfici non erit difficile, potiffi-
mum apud quos ex voto fuccedete inditutum videt , ubi nimirum
ob peculiare fuum ex Dei aiTenfu faum , in vitam infontem porro
farviri animadvertit : ram ncrvum confequutus, alia fimilia , vel
ctiam tetriora molitut, quibus in fua nafl atius conlringit, atque
ex Chatybdi in Scyll am propellit , quos fuis flrophis pronas offerre
aures comperit Hie fane fxpius connivet Deus mrito, ob invi-
eorum incredulitatem,qui , licet aliter Sactatum literatura lc-
ione, maxime ex Jobo, inllitnti, non tamDeijufti manum vel
probanrem vel cftigantem agnofcunt in fegetum , vinearum e
pecorum perdirione , quam ingulatem ejus mifericordis benedi
ction em c grajm in annonae muentia amplecrantur-
$ 27. NFtfcnic prattermittete oportuit, circker id tempus , quo
G cr manias fuperioris provincias illa tempetas calamitofa afflixif-
fet, me quoque pro terum mearam fortebaud levem paflum jatu-
ram cxgrandinis.-vel potius glacici procella , in ditione Raveftei-
uea, non procul Gravia. Ea fegetes fliciter nJefls,& in agio
per fafecs quaternos conjunim ad excitandum,ut pud nos motis
c, difpofms, ita disjecit ac exeuflt, utomninotrkurataseas, Se
agrura tcnuo fatum dixifles : unde nec cum confexere in proxi-
Ee 2 mum
L
220 D B L A M I I S 111
mum annum , sed tcrram aratto solum cvcrtere volait villicas , ut
qux abunde nimis fiutnento saturata,& fnorircddendofacta ido-
nea fuerit. Rainos quoqae simul ex arboribus qaasi securi sectos,
pcr arva spatsin disjectos fuisse ex ejus glaciei violentia vid i. Re
cto autera ductu, necsparso , hic flavit spiritus , ut ferenihil aut pa-
rum infotunii utrinque sensetiat ptoximi agti.
$28. AtquiVirgilioethslco, circamessemnon tam miracula-
sa fuit visa ejuscaodi turbatio aris, Georg. I .
Stpe cgo,cumJavis mfforem induccret.arv
ygricola, ( fragilijamstringeret hordea culmo,
Omnia ventorum concurrersprtlia vdi,
Qut gravidam Litesegetem ab radicibus imk
Sublime cxpulfam estrent\jta turbine nigro
Ferret hyems culmumque levem,Jhpulasque volantes.
Stpe etiam immenfum etlo venit agmen aquarum,
Etfadamglomcrant tempejlatem imbribus atris .
Collet ex altonubes, ruit ardum <ether, '
Stpluvia ingenti fata Itt.t boumque abores'
Diluit , implenturfofft , & eava flumina crefcunt
Cumfonitu^fcrvetquefretisfpirantibm tquor.
pfe pater mdia nimborum in noBe corufcx
fulmina molitur dextra, quo maxima motu
Te rra trcmit,fitg referr, Os mortalia corda
fergentes bumilisJiravitpavor. lleflagranti
lAtittAtho, aut Rhodopen , aut alta Cerauaia telo
Dficityingeminant iAustri& denfiffmus imber,
Nunc ncmora ingenti vento,nunc li ttora plangunt.
<S 29. Ha:c profecto syncete & fingulari animi studio sibi pto-
posita meminerint,qui ad se admonitionem pertinere candidam at-
bitrabuntur. Si vero pletisque indolis motosae hqminibus cecalci-
trare , ac in me petulantcr vel setio insolescere lunfeit , iis quidem
per uielicet , dummodo adversus conl'cientiae & veritatis testimo-
uium non labotent , &Deigloria ac teipublica: Christianae quics
utilitasque tequiratur.
30. Anfamverob.ujus incredulitatis pronam aduiodum ob-
tulerunt tustici, fiducia in Deum viva minus confirmati : qui mul-
tisuriain hoc etiam temp oresecundura eorutn incredulitatem ve-
xantur Sauna, utalias lac aderoptum,alias ftum, alias segetes,
alias
r
lll D B L A M I I S 221 1
alias armentum etiam intetemptum Laraiis putent : & univer-
sora agticulturae rationem non ad benedictionem Dei invera fide,
sed ad meras anicularura voluntates rfrant. Adjiciam doctisil-^. .
mi viri Julii S c a l 10 e r. i verba ad Cardanum : Ais, ad
maleficiiefficaciam conferre maleficii constantiam. Putasti cujus- ,4*>
piam affectum agere in aliutn.quara in eatn cujus affectus est?Nequc
verum est, ab homine homini noceri poste verbis- Nam quis illa
cuinverbadocuit? Non hotno alias. Nam quis illura ? Non cade-
stis intelligentia. Qujsenim eamfacete audeat authorem fascini? .
Ergo malus dxmon : non ut hominem faceret potentiorem , sed
ut ipsum deciperct credulitate, atque socium haberet tum impieta-
tis, tum xtcmiexitii. Ipse igitut agit daemon : stultus ille ac vecors,
putat fuis scsc vocibus agere.
$ 31. Porro contrario quis forte objiciet.pluviam cieri poste
catminibus in pemiciem maleficis : quum exjute scripto constet,
aliquas insalutem pluviam provocare.nam lex 4. C. de mathemat.
6c mal. Constantini est, qua admittit eos, qui precibus, carminibus
aut medicamentis pluviam impetrare valent , aut aliqdid , quod ad
hominum salutcm spectat, &c Bartolus ibi : Sumroa & mens legis
est, mea opinione, ut fi quis istis artibus ad utilitatem bominum u ta-
tur, permistae sint, ut scribit Josephus de Solomone libro 8. cap. 2 .
quacalioqui vetitae perse sunt, de maxime fiinalicujus perniciem
convertantur.
$ 32. Hicpaucis,cumbonavenia,respondeo:ChnstiatmmIm-
peratorem aedidisse aliquam in his esse vim, haud secus atque mul-
ti alii , & quidem plerique <&io/ ac pota:. Ex quo consequitur, ma-
gnam hune ea in re injuriam Deo fecisse , qui non piis votis & cul-
pse deprecationibus supplicandum , sed contestationibns impiis ac
adjurationibus cogi Deum posse, ut hoc autillud nobis donaret,
arbitrabatur : quin & amplam diabolo aperuisse fenestram , quum
vero Dearelicto, pet Satanae aut ministros aut ministeria quidfe
consequuturum confideret. Cacterum, utsemel hoccaputfiniam,
* quid potest in hac re & causa dici dilucidius eo , quod apud Hierc-
jxam capite 1 4. legitur? Nunquid sum.inquit, in vanitatibus Gen-
rim , qui pluere faciunt? & num cli dabunt imbres? Annon tu es
Jhova Deus noster? Te igitur expectamus. tuenim fecistiomnia.
harc.
Ee 3 DctjA-
222 D L a m i i $ TU
J)e naturaUbu pbamac fomniferts , quibiu interdum iu-
duntttr LamU^de earum item unguentu, fr quibufdam
plant/porfir, mentemque impense turbantibm.
c A p u T. XVII.
T-nt-hhd u m Empusx exornandae adhibentur eriam naturalia
fTtnLck X qudam pharmaca,quibus ubi se inunxermt,confricuerintque,ita
fraudulemo maeislro inUmtae Lamiar , percaininummoxse cvo-
Mudumur , .-II j j. 1 i
latutas, acper acrem longe lateque evagaturas ad tnpudia , dul-
cifllma fymposia,concubitus & gratiflmarerura spectacula , confi-
dunt : quar tamen pet insomnia ipsis ingetit ille mille arrifex, obi ab
ihuiictione somniferi omnino unguenti , in protundtfimum Ietbar-
' gicumque somnum dilabuntur inscix. Hxcnesomnia videantur, li-
buit adducere , quid solertilmus occultarum causarum indagatot
Cq. . Jobannes BaptifaPortaNeapolitanus lib. z . Magix namrabs.sivc
de miraculis retum naturalium , cribit : Adeo dira inquicns, cnpi-
do honiinum mentes invasit.ut.qus natura morcalium coinmoditari
elatgita est , abutantur , ut multis horum simul oacervatis compo
sant Lamiarum unguenta :quae quanquam ipsat superstitionis plu-
rimumadmiscent,naturli tamen vievenirepatetinmcnti. quarque
kjb<m. a c,s acceperimrereram-
2. Puetorum pinguedinem aheneo vasedecoquendoexaqua
capiunt , inspissando quod ex elixatione ultimum novuTunumquc
subsides, inde condunt, continuoque inserviunt usui : cumbac im
miscent eleoselinum, aconitum ftondes populneas & uliginem.
Vel alitet fie : Sium, acotum vulgare , pentaphyllon , vespertilionis
sanguinem , solarium somniferum , & oleum( etsi divetsa coinrni-
scent, ab iis parum difldebunt ) simul conficiunt,pattes omnes p-
ungunt, eas antea perfricando , utrubescant , & revocecur calor,
tarumque fiat, quod eratfrigore concretum. Ut relaxctor caro,
. aperianturque pori , adipem adjungunt , vel oleum ipsius vicem su-
biens , ut succorum vis intro descendat , & fiat potior vegetiorque,
id esse in causa non dubium reor. Sic non illuni nocte peraxa de-
feni videntur ad convivia,soaos,ttipudia, & formosorum juvenum
concubitus, quos maxime exoptant: tantaestimaginationis vis,
imprefionum habitus. utferecerebripars ea, qx meraorativa dici-
tui,bujusmodi sic plena : cumque valde sint ipx ad ctedendura na-
turxpronitate faciles , sic impreGoncs capesiunt , ut spiritus imma-
tentut.
UI D r L a m i t'r 3r2 3
tcntur, nit noctu diuque aliud cogitantes : Sc ad hoc adjuvantuti
cum non vescantur nisi bcris , radicrbus , cast'aneis & leguminibs.
(J 3. Dumhxcpensiculatiusperquirendo operamnavarem(an*
cipiti enitn imtnorabar judicio)incidit mihi in manns vetula qudam Hif)rit
( quas strigis,avrs noctnrnsfimiltudine Striges vocant, quatquc mmtrst--
pneralorutn sanguinem cunts absorbent ) sponte pollcita bretfs l*-Str'i"*
mihi teinporis spacio allaturatn responsa. Jnbet omnes foras egredi,
qui mecum acciti erant testes : spoliisque nudata , tota se uflgaento
quodam valde p^rfricuit , nobis portt rimulis conspicua : sic sopo-
rifcrorutu v't succorum cecidit , prosundoque occubuit somno. Fo
rts ipsi patefacimus , multum vapulat : tantaque vis soporis fait , ue
sensum eriperet. Ad locum foras redimus , jam tnedelat vires faci-
scuntflaccefcuntque. Aomnosevocata, multa incipit sari deliria,
sc maria montetque transincaTe , falsa depromens responsa. Nga- -
mus, instat : livorem ostendimus , psrtinaciter resistit magis. Hacte-
nus Joannes Baptista.
$ 4. Lamiarum quoque unguentum propemodumfimil tradit
Hieronymus Cardanus , post cujus inunctionem mirabilia videri
apparet. Nm & de his , quat non sont , & tamen videntut , ibi fer- o, sukft.
mo est. Constat pinguedine puerorara , ut dicunt , soccisque apii, *
aconiti,pantaphyHi,solani,acfaligine. Sed tamen dormire credun- i^J* "
tar , dum hatc vident. Spectare autem videntur theatra , viridaria,
ccenas, ornatus , vestes > formosos juvenes, teges .magistratus, imo
res omnes quibus delectancur , quibus etiam se fruirbitrantur. cer-
nuntitem datmones,corvos, carceres, solitudinem> tormenta.Haec ,
igitur sont violentorum msomniorum caust. Hihc etiam illas apio
victitareait, castaneis, fabis , cepis , caulibus , phaselisque, somnos
turbulentos cientibus : sic magis pjr somnuoi ferri videntur in di-
versas r.giones , arque ibimultifariam affici, proutuniuscujusque
fuerit temperies, unguento adjuvante. Sm^m
$ 5. Cuinon absirnile ad inducendum profundum longum- 'Z'itnm.
quesomnum, adjungam hic oleum. Rec. semin. lolii , hyoscyami,
cicutae , papavetis rubei & nigri , lactucat, portulacae , ana part. iv.
baccarum solani somnifici part. I . exhis omnibus fiat oleum se-
cundura artis legem , & pto quatibec uncia istius olei misceatut
scrup. I . opi Thebaici. Hinc sumatur scrup. I . vel. 1. r. & duo-
rum dierumsobsequetur somnus. Liquorem conciliantem mirisice
soinnuiD, ad guttamunamaut alteram exbibitum, lubens hic adde-
tem:
224 D E L A M I I S III
rem : sed praestat non publicari. Suam quoquehic landem mcrctut
fuccus singulati ratione uoque tempote ex hyoseyami radicibus ex-
tractus.
6. Ejusraodi quidam simplicia, putalolium , foba inversa,
SimpHcU opium , hyoscyarous , cicuta , papaveris species , solanum furiosum
7(7 *" fomnificun)> mandragora , nympha, atqueid genus reliqua, natu-
itM/tremu. ralium reium peiitis non cmniro ignota inveniuntur, quibus intel-
lectus vel aufeitur vel turbatur. ut.qui iis utatur,loquendo,audien-
do crespondcndo amens videatur , vel in somnum altilmum ad
dies etiam aliquot pta-cipitetur. At eorum usum , & aqaas, vina,
pulveres,trocbicos,olea, aliasque formas hinc onficiendi modum,
silentio involvere malui , ne iis abutendi ansam alicui submini-
ftrasse videar. Perpetuo juVandi, & non lxdendi, animum mibido-
navit omnis boni authoi benignilinus.
7. Adjiciam hic tamen ob cautionem historias duas non inu
tiles , de horum soporiferorum viiibus. Mulier quacdam ad rem
attentior, optimeque nota, sed qua? suum jam obiit dicm , tritura-
tores in multos conduxerat dies, curaratque ex lolio diligentac
excreto ( dourtnos vocamus)molitopinsitoque, admista ecalis
farina , panem apparari & coqui , ut eos minoribus sumptibus aleret.
Quo quum estent pasti, in quandam levem inciderunt amenriam:
'iTfimmu cum eêtt aliquandiu rotati verrigine, lafi ad unum omnes in pro-
rrav tx fundum longumque inciderunt somnum, ut pto labore , quem ve-
mu us*. tu\x pI2{}are portuistet , ipsi continuo stetterent : donec ca
tandem post alterum aut tertium diem eirore animadverso , vius
rationem mutaret.
$ 8. Adhxc clarislnms eruditione, multijugaquercrumobser-
vatione & usu medicus, D. Reinetus Solenander.collega in eodem
apud illuslristirmin nostrum Principem ministerio conjunctiffimus,
quumLovaniianno quadragefimonono sub Hieremia Brachclio
aA*m*Zr Peratn medicinx daret , viditpuerum ServatiiSasleni bibliopolx
k* btii mirandis symptomatibus corteptum , ex du forte unhis baccae sola-
dnn*. nimajoris ( herbamBella donna Italivocant ) qu'am casu impru-
dens propter a:tatem,ignarusqueretum, ex horto D. Gemma: Phrv-
Ci vicini fui (qui tum eam plantam przgnantem alebat cum aliquot
aliis exoticis herbis) legerat devoraratque , cerasuui vel uvam for-
sitan existere arbitratus. Puer primum cpit furiose agere, nec ul-
lum parcntem interstinguere , auimo & corpoie languere : vocatus
D. Bra-
irr d b l a m i i s 225
D. Bradielius ad consilium&curationem.tam subta symptomata
^ra via miratur : statiraque conceptasuspicione aflumpd alicujus ve-
neni maniaci,scifciratur,ubinam puer fuetit,quid egerit? eum in D.
Gemmxborto lusifle narrant, vifumque versari circa dictam plan
tain, ejusque decerpere baccas. Sed priufquam hoc innotuiflet, in-
cidit puer in somnum profiuidum,ut excitari nequiret, is duratad
horas vigintiquatuor. Tum puer sponte evigilar, agnoscens primum
patrem, deindealios,sed slupidior : at paucis tum ex atte adbibitis
remediis, probe restitutus est.
$ 9- Quod autemGallo cuidam nobili, x Narbonensipro- thmimH
vincia oriundo accidit , mirum magis est, eo quod & risu simul & 7'.
deploratione dignum videatur. ls ex itinere captusTurcis, &in
Thraciam abductus, dynasla: cuidam donabatur.c (ut opinor) Bel- _ _ .
lerbeco, qui cisBolphorurnThracium per Macedoniam prareccus
n:i lit um dicitur. Ab hoc ille non aspere cpit tractari more Barba-
ro, sedperhumaniter.eo quod gynaeceo destinatus efletobformam
ac xtatem. Itaque tandem die quodam cibi ac potionis tum varie-
tate, mm copia fuit efTectum , ut in somnum. triduanum incideret.
Quo finito , quum experrectus mingere vellet, exectossibi testes
animadvertit: tum demum attonitus cognovit , quam diu dormis-
set, 8c curtam laute semper ac affluenter tractaretur,atque ex quo
cibi gnre tam alto correptus fuerat fomno. Rediit tandem ad
suos, & hanc atiulit caufaui, cur miptiis facile carere polTet.
1 o. Albertus Magnus in jEgypto ctiatn nasci lapidera tra- J^"*
dit, & Dioscorides, qui Memphitesnuncupatnr, Mercpbi, agni- mm.
tudinc cakuli , pinguis& veicolor: quo contrito,& cum aqua j^2ft*"
vinoque eporo , slupor omnium sensuuminducatur, utnullura o- v. m.
mnino dolorem sentias. Unde refertur Turisconsultis , ubi de rbnim-
quithorubus agunr, ac tormentis. ru*M.f.
M.I1, ptf.
*T>eop io, herau luc, gelotofhjllde,solanofurioso3 thean- Zj*jJJ
gelide3 <$r piu dmentante latcum afud Berntes. *
e a p. xvn r. '
Hi c obiter, ob raritatem,& rei quafi miraculum ,11011 eratpra*-

termittendum , opii esum Turcis, & mulro magis Ptrsis, tam optfl*-
esse familiarera ut nihil propc familiarius : quod eo vorato se vali- f-
dioics cle , minusque belli peticula timete , peisualum babeant: p<rjM usm.
Ff quead
rz6 D b i k m- i i rt'
quemadraodum in his regionibus , ebrios quoque ihtrepidius se
quibuscunque naufragiorum &discriminumfluctibus objicere, ob-
vi'rs""" fervamus. Quocirca.ubi exercitum colligic Turca , opio universa
iy.o. spoliatur terra , licet quotannis id incredibili colligatur copia ex
papavercalbo leviter vulnerato ,postquara capita protruserir , un-
de lactis aliquot gutta: manant, paulatim concrescentes. Ejus se-
mine apud Turcas non minus terra conscritur , quam in his ditioni-
bustririco, pracscrtim Achara:, Caracharae, Spartada: , Emeterindar,
& inaliis vicinis oppidis Papblagonia?, Cappadocise, Ciliciae.
l. Vix Turcam invcnias , qui opium non rediraat: etiamsi
unius aspri numismatis valorem tantum poTdeat, ejus dimidium
opio impendet, secum id tam toga quam bello collaturus. Quidam
ejus esui assuetus , semel drachmam medim innoxie vorabat : po-
stridie vero drachmam integram idem ille deglutiit, citta ullum a-
li..e.u. liudincommmodum , quam quod velut ebrius appareret. Bello-
umtm*' ni^s, qui huic nunquam astueverat , eo fumpto , nihil incommodi
senfit , quam in ventriculi orificio calefactionem , levem cerebri
turbationem , & somnum nquietiorem. Tritum Turcis in obji-
cienda calumniaproverbium est , Opium comedisti: ac si alterius
provinciat homini exprobrares ebrietatem- Optimum habetur,
araarura valdc, gustu calidum.ut os inflammet , ad modumpilorum
leoninotum colore fulvum, odore molestum & grave- In extremo
refiigerandi gradu id designari, cum insignitet amaricct , inftam-
jittffth. mctque, mirum est. Masichlach vulgares Turcas nuncupant, opbion
U(h. peritiores,
a*r*iiMt. j.. In nsu quoque habentpulverem illis dictum Hiran luc:
cnjuscircitercoclearquicunqiiesamplerit, nihil loquiwr , atcm-
timioridet, admirandasc videre ratus : atque hinc suos instituit
gestus , ut ingentem omnibus spectatoribus risum movcat: quiubi
ad mentem redierit, se his vel illis fuiste locis, & mira vidiTe rerum
spectcula, astcrir. Rogati illi, pulverem cannabinum este plerique
^JL# tesponderunt: qui, quamquam exGleni doctrina , largius paulo
qtiut- sumptuscaputferiat, vaporera- ursutn ob multara calefactionem
mittens, citius tamenex gelotophyllide parari suspicarer, si Tur
cis fuerit cognita ea planta , in Bactris & circa Borysthenem pro ve-
niens: qux,si cum vino&-myrrha bibatur, varias dicunt obv erso-
rispccies: ridendiquefinem non fieri , nisi potis ex palraco vino
pineae nucis nucleis, pipere & melle additis; vel eum ex sol ano ma
nieo
111 D L A M I 1 S 2"l
nicovel furoso confici, quis opinetur non absurde, cujus radicem Sti*m /w.
ad drachmz unius pondus ex vino potam , excitare species vanas,
imagincsque non injucundas, docet Dioscorides : scd duplica-
tum cum modurn , ad ttes usque dies mentis alienationem affcrre,
addlt. tap. 69,
$ 4. Cacterumquum ad cannabim vires pulveris Heiran luc re-
tulerintTurcae, forte sic ex planta conficitur , quae lndis Banguc u?'
dicitur, cannabi haud absimilis ( teste Garcia ab Horto Proregis "/> *s-
In dix mcdico ) nisi quod hujus seraen cannabino minus est , nec ^"/'iZ'.'
ita candicans , utillud: deinde hujus stolones lignosi nullo fere
cortice vesliuntur , secus quam in cannabe. Ex foliis contusis , in-
terdum c exsemine succus cogitur, mixtaquevelnucemochata,
vel caryopbyllis, autambaro& muscoexhibetur: undeinexrafin
juodammodorapiuntur, qui bauserustt , atque oronisollicitudine
liberantur, nonnihil ridenres. Hinc magnus Sultanus Badurjactare
solet, se, quandoinsomnis adir Lusitaniam vellet, Brasilium,
Asiam minorem, Arabiam & Persiam, pauxillum Bangue solum
sumere
$ 5 . Hue pertinet etiam Datura Indorum planta , quae in Mala-
var nascitur, flore in extremis ramis rorismarini colore, qui velut & 4
semen injieitur furibus in cibos eorum , quos depraedaristudent:
mente enim videntur alienari, qui sumpserunt, & in risum solvi,ma-
gna cum libertate sinentes auferri , quae sures volunt : duratque illa
mentis alienatio horis viginriquatuor. Nec hic alienum , quod Taaen.
de Indorum Tabaco , Lusitanis Peto nuncupato , Gallis Nicotiana,
Herba reginae & Herba sancta , scribitNicolaus Monardes , Hispa- jfJs/Z
1 ensis medicus. Non quoque omitrendum, quod de Theangelide,
in Libano Syriae nasci solita, tradirur, ea videlicet devorata pracsa:
gire homioes. At mea quidem opinione, ea vorata dementariho - t,u-
mines potuerunt : ut ipse diabolusseinillos ,ut iam apparataorga-
na.innnuans, tutura vel ambigu vel mendacitersuomoreprxdixe- m,ntUbnk
rit. Potamantim itidera ad Indum fluvium inveniri narratur , caque
pota lymphari homines obversantibus miraculis. jm.
6 6. Similis cujusdam potionis veneficio.laicum dementabant, smmfff.
velutque stupiduin reddebant quatuot ordinis praedicatorum mo- " w'
nacbi Berntes , anno nono supra sesquimillesirr.um , ut aquam eau- qtrm Stt.
sticam sive ardentem absque sensu tolerarit. Ea Chrifli quatuor vul- lT*îtm
era pedibus , manibus c corpori se imprimere simulaiat latvata,
Ff 2 Maria,
228 D e L a m i r s Ml
-stfrist- Maria, adornatus scilcet in hanc tragdiam monachus ,qai antea
riwUi
n vidt ciavum quoque per alteram ' laici
... manum tranfegerat, nihiqus non
memiuit
p^nim vc- in D. Virginis spccie perfuaserat.utillius simplicitate &amentia ab-
Vi' uterctur , cum tribus fuis fratribus religions figmenti conscijs.ad
""' ' ' fuiinstituti confirmationcm. Quo notnine potionatus ille, altari
quoque in D. Virginis sacello imponebatur , ubi velut catalepsi
correptus, in tnrbae constucnris confpectu,itnmobilis- ad stuporetn
usque gcnibus flexis perduravit : duminterea temporis Doct. Ste-
pbanus, fubulae hujus actor, per canalem in Chrili & D. Virginis si-
mulachrisproxitnis-mutuum colloquiutn mentitur. Fraude tandem
dtecta, artificiura confest sunt monachi quxstionibus subjecti, ex-
ustique ejusdem anni die posfreuio Maji. Historia fane lectudi-
gnimna.uthinc in reliquarum ejuscemodi imposturarum , ad ani-
raarum exitium,olim ab id gentis hominibus constructarum, cogni-
tionem promptius perveniatur. Similibusfortafis in fuis corpori-
bus quandoque utuntut nostrs Lamix.
De incubi ckmoniaci UuJtone3 & incubo morb'o naturalh.

G A P, X IX.
H n c jam incuborum fuccuborumquc larvas aggrediamur,

quid in his veritatis foveatut , studiofe & latius investigantes:
ut non modo vulgarium.fed & prudetuium aiiimis.feaielhoc sai
sie psrfu asionis simulachrum excutiatur. Qouin itaque hujus haese-
<ji*"" us uialeficio & pracstigiis delufae deraentatacque anus, daemonc fe
ctmmu- comprimi, incubofque pati arbitrentur , hanc commixtiônem , ot
n,mgir reliqiu prop.:moduin omnia,mere este exlxsa mente imaginariam,
vel soldai qualicunque affiictu titillationem cieri , aecedentc rei
itnaginationemec vere congtessum fieri, tationibus dcmonstrabitur
evidentiflmis : ubiprius commonueto , nostris medicis morbutn
ihH. qu<ridm dici Incubum , ab ineubando, quod pondus quoddatn
nobk doraiientibus incuinbere, & super nos coniistee putamus.re-
fpitationem opprimeus, c.ob id vocem impidiens:ita ut, fi velirnus
clamare.non poloius, cum foinniis horrendis & imagistationibas
pluritnis nos ab aliis invadi existiraantes. Fit fere noctu, & fourni
initio : & quaccunque epileptici interdis vigilesque patiuncur , hxt
noctu & in somno ephialtici.
!.. Plus modo fuppr astiones, modo noctis. ludibr i a , m o r :
Fauao
1 ! De L a m i i 9 2-29
Faunorum in quietc ludibria nominavit. Arabes, inquit Avicenna
albedilon c alcratum, Averroes elgadura.Azaravius alcaibum;no-
strivulgo gravedinem dicunt, quafi pondus equitando(sic loquun-
tur) nos opprimeret: fie nostrates quoque dicunt sua lingua, Die
mat rydet uns. Epilepsiam est quidam scntiunt diminutam,qua: fit
in somniis, de qua Aristoteles intellexitUb. de Somno & vigilia : f
U<a*wGraccisnuncupatur,id est,insultor,quasialiquis insiliat, vim ^*^**]H"
inferens, & alterum conprimenst ut non postt moveri, donec libe- ^
retur ab invasore. **ri)*nv suffocando Themisoni dicitur. /w
3. Quac signa'ab imminuto calore proveniunt : & quum spi- ^JJJJ^
titus animales existentes in cerebro, ob vapores ascendentes, pi- putaimuT.
tuita& melancboliaobtenebrantur.itaut virtus opprimait, c vi- r4'"1"''"
deaturanquid grave iibi inferri, quod tamen rvera non fit. Con- ,x pfU*
tingitautem potislraum resupino corporejacente : plerunqueore *"
ventriculi autpiraira crastalentaque, auteiborum concoctu diffi* Unt Gcr-
eilium copia opprestb. Quum veto saga sint ob sexum & xtatem JJJJ** '
ntplurimum pituitosa: , c ob animi aflfectus melancholica, curnon dtn.qnaf
fopine cubantes , hnjusmodi morbo erunt obnoxia:; atque acce - j*'*-^'"
dente illo sensu communi ,abimmundispiritus asiiduasuggestione pnd*ts*-
vitiato.patabunt fatebunturque vere se pastas este, quod blum vel Ttr*Vm
per somnum vej iraaginarione intensa innotuit.
4. Convenienrem hic ex Jasone Pratensihistoriamdeotioso Dt attir
uodam sacrifico asicribendam duxi : ita narrar. Nuperriine sacri-
,cus quidam me convenit , Domine, inquit , nisi suecurras misero p*js* U-
&afflicto, actum est, 3c prorsus perii : tatres me babet. Viden m^'
quamsimemaciatas , quam exanguis ? vix tenui pelle contegor:
ucculentus este soleo, speciosulus , & bene habitus : nunc fdum
spectrum videor, hominisque inanis imago. Qmd, inquara, te cru -
ciat, & quara affectus tui causam opinaris ? Dicam,ait, intrpide,
& valdeadmiraberis. Sub quamlibet ferme noctem ad me com-
ineatmuliercula mihi non ignora , Sc pectori meo illabitur, ipsa
violenter comprimit, arque coarctat anima; meae vias, ut argre respi-
rare queam:ûin clamitre cupienti , vocis iter prscludit , ut ,
quanquam prae pavore nitor attollere , minime queam : nec ma
nus ad propulsandam injuriam , nec pedes ad capestendam fugam
expedire valeo : vinctummeSc affixuratenet. Heus,inquamiub-
rdens , nihil admirandum praedicas ( ex narratione incubum in-
relHgcbaai ) merum est phantasina , merum ludibrium. Nec plur
F f 3. mou-
1
ZiO D E L A M I 1 S 11\
raoratus : Phantasina ( inquit) ludibrium ( inquit ) profecto non
est : ita me Deus amet , quae hisce oculis conspicatus sum , 6c quae
hisce manibus exercui, enarro. Equidem vigilans, mcntisque com-
pos, eam video coram, & invadentem accipio, conorque oblucta-
ri : sed prx languore , metu , angustia & impacta, vi nihil efficio.
Hac de re horsura vorfum amens curitavi , unumquemlibet per-
cunctans , postetne succurrere miserabiliter pereunti. Minoritaro
consului, quem callidum veteratorem dicant, ab hoc przsenta-
neam opem sperabam : sed spemeafrustratus sum plane, nollamis
salutem attulit: rantum monebat, Deum otmummaximum.qucm
jam prid em prarcibus fatigaram, strenue orandum , ut dignaretur in-
festam vcxationeui avertere. Adii vetulam quandam , pro fama
populari , sagam atque. verfutam haec ajebat , qui sub crepuseu-
lum dieistatim ab excreto lotio niatulam obturarem dextra cali-
gula, & fore , ut co ipso die malefica me inviserer. Id etsi vanum
videbatur, necparummeab experimento absterreret religio, vi-
ctus tamen impotentia & diuturni laboris tardio , tentavi. Et , pcr
Jovem , accidit vaticinium. Veniens in domum meam , vcficat
cruciatum qucrebatur : nec potui ab illa aut preculis supplex,
aut contentione minaximpetrare , ne sub noctcm ad me terrifica
commearet: sed implacabilis veterem morem aflctvat, semel-
que constituit me fdo angore conficere. Hominem hune vix
quivi ulla ratione ab insania revocare : sed secundo tertiove con-
greu hilarionfactus, morbum agnoscere cpit , & sanationis spem
fiduciamque concipere. Jam ad congrelTumimaginarium.
Hjimenis membran*, quaomnesmuniunturvirgines, ratione
commonstrari certifitme , cUmonum cum mulieribui concu-
bitum efe vanum, mereque imaginariim.
cap. xx.
Onculitut Y} R. i m u m hujus congreTus vanitas,fucusque, apertiimis atque
H adeo oculatis testimoniis, ac argumento irrefutabli convincen-
rirp nu- tur , si virgo hoc depravatae imaginationis fascino agitata , ludi-
gJsu *d*A D"aSue ejusinodi perpeTa.qu damionis initu corrupta crditt
twc'Jum (qualemapudHollandos religiosam, expropria peractx cum. x-
ptfu rnone hujus spurcitiei confeslone flammis adjudicatam scio)ab ob-
*' flecrice perita, vel alia non indocta, femina inspiciatur , contrtcte-
turque :
M Vf L it * JrjT
turque : cam enim adhuc virginitatis zona, bymene nimirum muni-
tarn efls (fi alioqui viri concubitu fuerit libera) comperietur. Ea JJJJTa*
fiquideuj oumes virgines ab initio dotata'S.obviucbfque condito - > vir-
rc Deo faille , contra mulcorura fecus contendentiura fententiam *,"-
ofteudere volui.
$ Z. Primuraque generale Mofis ex Dei volntate confilium,
de indiciis virginitatis indubitate cognofcendis, fi de virgine ma
trimonio tradica, in laefx antea pudicicia: fufpicionera maritusvene- DeHUlij
rit, proponam explicaboque. Id tale eft : Si duxeritviruxorem,ac-
ceueritqueadcam, & odifle earn ccepericquxlleritque divortii oc-
cafiones, nomcn peifimum ei objiciens,& dixerit : Uxorem banc
duxi, fic ingreflus ad earn, non invent virginera , vel virginitatis li
gna : foHcat earn pater & mater ejus, & profrent figna virginitatis
puellae ad feniores civitatis,quifunt in porta, dicetque pater :FiIiam
meam dedi huic uxorem, quam quia odit , imponit ei nomen peifi-
rnum, ut dicat, Non inveni tuam filiam virginem : c ecce funt
figna virginitatis filia meat. Expindent veftimentum coram fenio-
iibus civitatis, apprehsndentque fenes urbis illius virum,&c. Quod
fi vetum eft verbum illud, & figna virginitatis in puella non fuerint
inventa, ducent puellam ad oftium domus partis ui , obmentque
earn cives illius civitatis lapidibus, ut moriatur. Ad hujus loci ex-
plicationem, &, ut medicisin omnibus puellis hymena nonagno-
centibus fatisfiat, ac meum interim profequar infticutum , breviter
de eo quaedarn hie dicam.
$ 3. lnvirgineis locellis, vel *$ >uu*V inbaeret latetque
tunicarcaftitatis confervatrix , qua primo infultu difrupta, ve-
narum uteri orificia hie intexta, definentiaque,fanguinem fundunt,
mea/rmum vulgo, licet iraptoprie, appellatum. Unde nupris virgir
nibus, prima concubitus ncte, ex hujus membrana: violenter ruptae *
venulis fanguis promanat: cujus liraris, ut virginitatis vel virgina- jfej****'
lium nods, teftibnfque, tinfta, quibus teguntur vel incumbunt lin- ^"-
teamina, coram magiftratu, fufpicacibus , conjugefque violatac an- &",*
tea puderis zona: falio infimulantibus maiitis expand; oftendique
jubet Mofes.
4- Apud Hifpanos quoque admodum vulgare eft fponGs,eas
iblurac virginitatis lituras fanguineas in linteo primo concubitu
obfervare. Apud hos etiam filias pro virginibus aliquoties diven-
dete folent quacdain lucri cupidae nimis mattes , hymena inviola-
tum,
2}2 DbLamiis III
tum, cjufque tupti manantem fanguinem alia matetie fia imitatae.
$ 5. Adha:c, prarterquam quod in wgine quadam cerriflime
etiam tegumentum illud folidiffimum depthenderim,idipfum quo-
que pudiciffimis, mihique familiaribus matronis.quaein feipfis hoc
pudicitiaemunimentunj prima admiffiofle obfervatunt, pdica col-
latione cognovi : qua: 8c omnes virgines donatas efle, ex f-
minis itidfm aliis , quibufcumfamiliatiter& occulte hacdete con-
tulifl'ent, fe intcllexilTe, uno quoque afleruerunt ore-
Hjmta 6. Membrana interim alias crafliore firmioreque , quafdam
tenuiore fragilioreque hie obfeptas eiTe , minime dubium eft. Ple-
f.aiut rifque etiam lafcivo quopiam attritu earn divelli, lacerarive, aut
ftakn!^-"' putiefcere quoque ex humorum afluxu,& ex morbo pertumpi con-
pui fii,tiuu ftat. Exemplo id teftatum facile fecerim. Verum non eft noftri in-
frqiiwt. flituti, inutilem hujus argumenti contexere telam. Saris fit indi-
cafle, imo apertas oftendifle rationes, quibus foccuborum incu-
borumque falfitas detegitur : item Mofis locum nonnifail expli-
cuiffe: & medicisnegantibusmembranamhancin omnibus vhgi-
nibus, anfam fubminiflrafle, earn oculatius obfervandi : cujus qui-
detn vitiatae prius nomine , uxoreru fecreto arguilTe olim matitum
non immetito memini.
7. Siquisjam exiguo illo hymenis foramine illufs, diabo-
lum ut multiform em , V enereac rei ludibria pofle cum virgine exer-
cere urgeat : huic refponfum volo.ut me doceat.quomodo eo vir-
giaitatis munimento inviolato , poffet ex e)ufmodi congreflus pac-
iu progignercuterus jnaterierum uque adeo grandium , duraram,
inarqualium , afperarum acutarumque monftra , qualia Magdele-
nam quandam Conftanfiac captam ex tali concubitu peperiile,
*M. paulo poftoftendetur- Enimverofiportentofarumharam remm
procreatione puella , partium uteri peritisintropiceretur contre-
areturque, ut artis eft, fraudem illufione primum phanrafia? in Ve
neris opere ingefta iaam : deindeut imaginarius ille congrefts
judicaretur verus , dolores partus fpiritu cieri, atque return ab-
iiirdarum infenfilium mortuarumque congeriem velut illius coirio-
nisfectum oftentari milleartifice, evidenter conftatet
SoJ
jl D E L A M I I S
ûodjli Dei ad filia* hominum ingrejjifint} Iqciu hic Mofit
explicatur: quo magis congrejsiu diabolici vanta elucescit.
CAP. XXI.
Siquis jam prsefractior , ad illam Mfis senterttiam mihi obtm- 9m. .
dendam confugiat , Quod filii Dci ad filias hominum ingress
font y atque hae genuerint potcntes & clbres viros : & bine cum
multis alioquidoctisviris inferre stdeat, daemones poTe mulie-
rum concubira fiui, arque generare: huic AugustiniSteuchiEugu-
bini, Epifcopi Kisami.verba baec, quibus errorem hune solide refel- ^'pe'll'.
lit, opponam. Illud>inquit, rejieiendum ,scparandumquenatura p/ypfc. *
darmonum veta , & pene inter fabulosos daemones censcndur,
quod non modo nostris quidam ,sed etiam prophanae philosopbia:
professores pletique sibi persuaserunr , de filiis illis Dei, qui dicun-
tur apud Mosem filias hominum vidisse, accensosque in earum
cnpiditate, ex eis filios genuisse : qui quum dicantur Hebraice Ne- ^""^ 6'
pbilim, ab Hebrarisnescio quibus , & nostris , quinetiam externe 2ty>*i7<.
pbilosophis, darmones creditisunt, quipartem divinamaque hu-
Tnaflam mistam habuerint. Fueruntque multi , filios illos Dei an-
gclos fuspicati : quibus, cum multis Hebrans, Josephus in sua de
Anriquit. Judaic. historia: quem tamen Zonaras historieras excu- n.i.c*t %,
fat, quasi argelosille appellarit filios Seth , utDeo placentes , &
angeiorum vitam aemulantes. Fuerunt & alii in ea opinione, ut
Xactantius.
2. Videturque antiquifimus error c librisMosis nonrecte^"1^
intellects baustus. Siquidem perhibet Plutarchus , Pythagoram, m '
Xenocraten,Platonem,brysippum,superiores Theologossequen-
tes credidisse , darmones fuisse hominibus quidem lobufliores, vi-
ribsque longe prarcell entes , divinitatem ( inquit) habentes ne-
qne synceram neque puram.sed cum animae natura & sensu corpo-
reo conjnnctam, voluptatis& laboris capacem. Hoc etiam credidit
Athenagoras philosophus Chrislianus , Justinus item idem philoso-
phus,& TertuUianus,omnes ambiguitare vocabuli ducti : arbitra- .
tiqu e, filios Dei, angelos ,purosqueDeos,genitos ex eis : alii dsc- ftnimie]
mones.aliiheroas vocantes,rfwT*f7,amore illo.quo illi-'filii
Dei in feeminas exat fissent, fi liosque exiiiiia: virtutis & audacix ge-
nuiflent^quodin Cratylo etiam tetulit Plato.& Athenagorasmlc-
gatione scribit-
Gg $ 3. Simi-
23 4 D> L. amiis HI,
<J 3. Similis quoque conditio fuit angelorum. Etenim cum
omnes eTent liberae.voluntatis, alii in ea, qua creati Deo fuiiTeot,
condicione perraanferunt ; alii naturara fuam & conditionem vio-
lavetunt. Isergodamonmatetise, cfotraarura, qua: funt inea,
imperator extitit , occaeteti, qui ex his circa primum aethera vet-
fantut. Scitis autem nihil abfque teftimonio nos predicate, cam
nitaraur diftis Prophetarum. llliigiturcarne victi, & in concu-
pifcentiam prolapfi : is autem neglecYor , & pravus circa return fibi
cteditatum curara eft inventus. Ex his vero , qui in virgines cxarr
ferunt, nati funt hi, qui Gigantes funt appellati. Itaque angeli Iap
de cxlo, citca acrem & terram , prohibit! deinceps coelum repetete,
verfantur : aniini quoque Giganmra circuin mundura : harc Ule,
Tertullianus quoque eademfenfit.
$ 4. Quae quidam.doctiores meliorefqueThsologi,quibtw fiUo-
ruraDei notior fuitappellatio,nunquam dixiTent:nonHieronymu$,
non Auguftinus, non Gregorius Nazianzenus, non pmdentiffimus
Chryfoftomus. Nec difficile eft errorisfontem agnofcere:nec durara
niUDci Ptobare,folitasSacras literas filiosDei nuncupate dilectos iIIi,ilVura-
que colentes. Ut de Ifracle : Ex Aifiypto vocavi filiurameum,. Et
jJ^. Exodo : Eilius meus lfrael. In Pialrao quoque clara exiftit dif-
/. ferenda, cum homines funt rlii Dc\ & cum. non funt: Ego dixi.D'
Tfei.ti. elis.&.filii Excelfi.omnes : vos autera ficut homines raoriemiiiL
Ecceeofdem filios Dei & homines appelht:fed filios Dei, quia
creati ab illo, faettque velut Dii.futurique, fi Deura coluetint : ho
mines antera, quia in tetrenam fragilitatem dilapfi,Regiscce\eftbi-
fUf "' raagine denigrar,*- Tales. crantilli eluvionis tempote fil Dei,bona
ptogeniesex Seth-, qua: corainifta cum filiabas hom'mum, fcxlicct
cpmiptiftuiii freminis , qua; ficut uxor Adam , deincepque ferme
omnes, fie maritos fuos corruperunt : unde corruptiores fil nari,
origo malt, fangumis pii cam impio commiftio : propterea naribel-
Ucofi.fuperbi, atura :liofi. Hjec funt vetiora. natura nonab-
horrentia : cum illa non abfint fabulis Poerarum.
LiiriUmM $ 5- Nec natura fieri poteft* nec aentiturphilofopba, fpiritus
,,,r4Bt4rt corpore nudatos, a:n ore fcctninarum capi.aut ex eis generare po-
tullir. Habentenim fontem fuum,& inferiores ortus.cupiditates: ii
*r''w - dfit caui, dfit effectue. Ubi non funt membra genitalia, non eft
. a.nor cocundi. Ubi non eft cibus & .poras, non eft fpetma. Ubi
non ujt qUaErcncla fuccc(fio & ptopagatio,non adhibuit natuta cu--
pidica
J
Ht D E L a i i s i 5
piditatem generandi. Sicut piritus nudi fitire aut efutire con pof"
lunt:fic Veneris libdine neqneunt inflammari. Abfurdum quoque
duo effe genera dzmonum : tum ipfos angelos lapfos in coneupii-
cenriam, tum animas Gigantuni. Fucruntenim Gigantes bomines,
nec ex hominibus faciendi funt dzmones : nec cafus eorum fuit,
quod exarferint in araorein. Erunt igitur fabulofi darnones.tam
<juos libido rapuiflet , quam generad ex eis. Tales erunt , qualcs
Hedor, Achilles, ./Eneas, Hercules, ex horainibus & Dris nati.apud
Poetas. Hace AuguftinusSteuchus.
6. A cujus fententia rationibus ac verirate omptobata,
quamvis Laantius U fa*6?M diferepe t,in univeifali tarnen de gen-
tilium diis, Urn non difeedir. Sic enim argumentatur : Quid eft infkA-
autem tam remorara Deo, quam id opus, quod ipfe ad propagan- n) *t'^
dam fobolem mortalibus tribuir, & quod fine fubftantia corporali mm, Hm
outturn poteft effe I Dii ergo il funt im mm or ta 1 es & acterni, quid o-
pus eft altero fexu ? nimirum ut genetentur. Ipfa progenie quid o-
pus eft ? cum iucceflione non egeant, qui futuri funt feruper. Pore-
rathic argumentum Lucretii addere, quod ego validiflimura exi-b*-
tirao: V
Si ntmina nafci
redima ,hand quenquamfas eft ccepiffe Deomm,
Sequitur apud Laclan dum : Ut babear vel miniftros.vel in quos ip
fe poffit dominari. Quid igitur opus eft fexu fcemineo.quum Deus,
quicft omnipotens, ut vocatur, fine ufu-& opera fceminac poffit fi
lies procreare r Nam fi quibufdam minutis animalibus id practirit,
ut ibi foViis natos, fuavibus berbis ore legant : cur exiftimet ali-
quis, ipfum Deum, nifi ex permiftione fexus altrius, non polTe ge
nerare .; Illos igitur qnos impetiti & infipientes tanquam Deos&
nuncupant 6c adorant, nemo eft tam inconfideratus, qui nonintel-
ligat iuiile mortales.
$ 7. AtKimchihicdicit:Omnirei,quamScripturavnltmagnifj-
car^fubjicitur Domen icut& in Propbera legimus *Vy DwN?
i- PTU civitas magna Deo , id eft , civitas roagnificentiffima.
Aben Ezra intelligit per filios Dei, homines Deum agnofeentes.
Cbryfoftomusbunc locura explicans, docere videtur, quod non m .
Solum abfurdum eft, fed ctiam impoffibile, ut imptobi angeli cun 1,,'
roe is coitum exerceant , ficinquiens : Dementia plenum eft
dkere angelos dejeos <lo , ut cum mulieribus reta
Gg 2 babeant,
23 DbLaMi rtl. til
habeant,& quod incorprea iUanatttracorporibuscopuletur. Ne-
que enim poilbile eft, iacorpoream namram illam habere unquam
concupifeentiam. Etpaulopoft: Valde infanus eftec, qui cora-
{trobaret talia verba demencia: plena , quod incorprea & fpimua-
is natura, corporis complexuuiferat. ; .-
8. Cornelius Agrippa in eo libro , quem adverfus Lamiarum
inquifirores inferiptum emifit,hanc Ghryfoftomifententiam detor-
quecin illos, qui malficas rnulieres , quod ferem Veneream cum
dsmonibus peregifle, falTae fint, infe&antur & puniuac Quam qui-
dem rem ipf< , & certe mrito,' irridet ceu fabulofam , efomaiis
imagiuationibus delirantium anicularum enatam : quae qtium
faepe dormientes per fomnia decipiancur , & interdum quoque vi
gilantes ex vebeuientis libidinis imaginacione illudaarur,
arbitrancur ea vere fibi ontigille , quae Tola im tginatioue func per-
ala- Sunt inter veteresSe alii Chryfoftomo afttpulati, intet quoi
praecipuus Joannes Caulanus Chryfoftomi difcipulus, in cujus
lib. 2 . Collar, cap. 8 . haec leguntur : Nullo modo credendum eft,
fpirituales naturas coire cum fceminis naturalirer poflfe : quoniam G
hoc aliquando fecutidum literam fieri potuiiTec, quomodo- nunc
quoque vel frequenter, vel raro idipfam evenire non continge-
tet , & abfque femine vel coitu viri aliquos naici ? fi niliccr de *
lieribus conceptum da:monum cetneremus.
9. Confimilem habet vim id-, quod Philoftrius Brixienfis E-
piicopuscap. 108. fui Catalogi adverfus hjerefes-inhiincmodura
refere. Ali i eft hirefis , quae de gigantibus aflerir , quod angel fe
milcuerint cum fceminis ante diluvium, & inde natos ene gigantes.
Sed fi quis putaverit angelos ita peccatle transformaros in carne, &
in ea rem.mfiiTe, autita faftos carnales crediderit, is violenta ao
ne decernithiftoriam: ficuti & paganorum & porarain mendacii
all-rimr,Deos Deafque transformatas nef ind 1 conjugia commihi-
fe. Qipd fifadtumeftaliquando , & nunc fieri , non errt ambi-
guum: quod autem nonfaftam eft aliquindo.nec modofieri ma-
&><\ ^kftuin Nequc ab his abhorrent , qux Cyrillus Alexan
dria; Epifcopus in eandera fere fententiam diOTeruit lib. 2. Al-
<*,.}. j. legoriamm in Pentateuchum. His accedit authoritas Conci-
lii Ancyrani , deteftantis infanam opinionem quamndam vene-
ficarum mulierum, aflerentiumfenodru per longa terrarum fpa-
cia ab improbis fpiritibus deduci., ubi cum dsmonibus indulgent
variis
jIL t'AKff .* -*J7
.vaij volapudbus , epulis c Ubidinibus, &c. v *
i ' i .
Semideos , ut cVtos mortales^fuijji natos : hominetn, \ 1
ferfeum Animal abfque coi/u rfimine. ma-
' ,. ..rUacfamitt*>nafctautconcipi* > m '
.,. ! . 'I '. fcl '.'i. - .
A "f U T. XXII.
Ex fupetioribus appatet, quam abfurda fie ac protfus ihdgna
Cbriliano , Fulgeutii fententia, qui, quos Scriptura Nephilim>
c Hebrxommtbeologia ITnn appellat , % & Heroas , & Semi- Nl?hiim.
deos,& Dos Senonesdios ait, aucquiaob mtriti paupertatcm ifm< S'-
clo digni uon cenfeantur , terteni tarnen patentar propter ,'"rS
grarixv'cnetationera.ciijufmodiolimPtiapns, Hippo, Verturanus: .n*,
autquiadivinis virtmibus , & inhumanum genus beneficiis inbac
ykaptxceUentes, poft exutum bunc mottalem bomlnem in Deo-
rum beatoruoi choros tranllati mm. iifdem, quibus dlim inbac vita
beneficiisac virrutibus, mortalibus perpetuo providentes : aut quia
arcano fuperum femine ptocreatifuntquos exDeotum five daemo-
num commixtione cum bominibus genitos putant, ideoqe me-
dlauiquaiidain naturamfortitos.ut qui angeli homines fit ; '
Z. Etenim aon apud Chriftianos, fed apud Ethnicos n imina
quxdamtantum funt terreftria, quxdam cleftia tantum , quxdam
media, qux Apulejus animalia ingenio rationabilia, & animo paf-
Gva, corpore area, tempore xrernadicit. Antiqnitas autem Me- MtAi>x*
dioxumos appellavk, quod vclntinrerceflTores Deo s minores, - m
rninum autem natura majores (, & divin i qaxdam muneranobis
caoquaru uulm conferre viderentur : at Ailculapias, Pollux , Ca-
ftor, Liber, Quitinas , Atlas, & alii, quos Auguftinus Steirchus no-'
minavir- HerculeinServius communem Deum utriufque natura; Hm.
dicit , medium intet divinitatem & humanitrem. Ex Jove enim
c Alcrnena natus fingitur, qa* uxor erat Ampbirrvonis. Hihc cum ^7*"'
per Herculem juratur , Mediusfidius jurari folet-, quafi inedius
filius. . f'M"''
3- L'tautem exhomine Deum nafci, divinitatis hu- verb. Med.
manitatis patitur ratio, five ex foemina & viro fimul, five ex virgine J?***1
tantumi quemadmodumSibyllaEfytbrxa ddT
' tu* aifu ' : I
(tfS , (rtat , tii * '/cu:
Gg j fiectiam
2j8 D I L A M I i III
Nuaum 4- fie eriam eque homo neque perfectura animal, oifi ex maris ac fie*
('^ congrcffu, vel concipi vel nafci poteft. Repugnarct cnira
fim. hoc non foluni ipfi vcricati, ac facrofancbe religioni noftrac , verum
etiam univerfsc rcrum naturae. Nam profeo in hominibns caeterif.
que animantibus diverfitas fexus & coitio & generatio nullam ha-
bent aliam rationem, nifi ut omnia genera viventium, quando funt
conditione mortalitatis obirura, mutua poTincucceTione fervari.
<$ 4. Quod fi abfque coitu fexus utriufque, vel quo alio modo
cu/Mu- fi*1' poflt, miquiffimas atque ridiculas tuliflet Plato legesyqui cce-
(b.io. libatum fu repub. non folum exterminavit: fed iis etiam, qui
. rr, non nuberent, muidas pcenafque conftituit. Atque hace eft nica
muirju- naturalis nuptiaram oc ratio caula, Juteconlulti prudenter inlpi-
flinjnsn. cmnt- Ariftotelesquidem&Theopbrarusatiimaliabifariamgefle-
dtrmeu _ .. .. . ... . .1. o f
ran recte dixerc, alia fcilicet x coitu, alia ex terra & putredme. At
h illa perfea funt, autem imperfea, de quibus hic nonloqui-
mur* Etemm Dcusin principio perfecta omnia condidit,& bomi-
ntf.t. nem quidetn Sc reliqua in fpeciem fuam -, hoc eft, mafeulum &fcr>
^\?stJu mellam.nullo genere excepto, aquatili.nec volatili, ter
nir, reftri. Naminuniverfali mundi, licet ipfe poftea fua
^7- virtute denuo quaclibet creare potuiffet , Noac tamen ita mandan
Ex omnijumento mundo tolles feptem & eptem,mafcu4um& f-
mellam ejus : de jumento vero immundo duo, mafeulum Sc fmel-
lam ejus. De volucre quoque cli feptem & feptem , mafeulum &
fmellain , ad vivificandum fernen fuper faciem univerfs terrae.
$ 5 . Quare .Eneas Sylvius fabulofum eile putat.anferes in Sco
tia vicina ex arboris fructibus in aquam decidentibus nafci , ut tra-
du**/ dit Saxo Giammaticus ; licet Guilielmus Turncrus Anglus feribat,
neiftre hoc anferum genus Berniclam dictum (cujus vel nidum vel ovum
_ . , nemo vidit ) fuie parentum opera gigni fponte , quum fcilicet ad
M/>r>< certum rerapus malus navis in mari computruit aut tabula; aut an-
tennae abiegna:, inde in principio velut rungos erumperc, in quibus
temporis progrefiu manifeftae avium figura: cernerentur deinde
pluma veflitae, poftremo vivac Sc volantes : atque id afferi , praeter
commune omnium gentium littoralium , Angliae , Hybernia: , Se
Scotiae teftimonium, Gytaldo, qui ficius , quam pro fuo
tempore Hybernia: concripferit. At idem ille non fatis
iutum elTe vulgo fid em aftrui, & Gyraldo ob rei raritatem non cre-
dendum fubjingir, Quate is ipfe, qui Anglus natione ,Sc medicu$
pro-
D - L . i; ?
profcfione erat , Thcologum Anglum coofuluit , qaj verum cfle,
quod dehujas avjs prodigioiagencrarione dicicur, affirmarir. Vc-
caminrctam naturalium cogn|r;onepotius doo medico4pfi Tot-,
ncie^quara Theologo fidera prarftandam cxiftimarem.
$ 6. Hue pertinet quod de volucre Ephemero cradit At'iotes EphttMm
lib. 5. de Hift- anim. Hyppanis fluviusxpud CimmetiumBofphorum-*""*
fab folftitio.deferrvelurifolliculos acinis majores. quibus quadra
pides valucres erumpunt. Quod genus auimalis in poftraeridia-
numufque dieitempus vivit&volat : mox deicendente foie ma- ^
crefeir & languet :deiadeoccidenre, morirur , vira non ultra unum
diemptottafta : unde Ephemerum, id eft diarium appellatum eft. flmMt
(S 7. Ar ptodigiofx hx narrationes non Temper fidem meten- J
tur. Quemadmodum id >. quod Ovidius tradit, Channempi-
fcem ex icipfa concipere : Sc quod Archslaus de leporibus , utram-:
q\je vim fuigulis inefle , ac fine uurea;que gignere : quodque Ari--
ftoreles Sc. Alexandri milites lunt commenri, generationem murium
Iambcndo confiare, non coitu. quoque parre fine -
re, vulgus credir , Ariftoteles negat. Idem de vulturum fcemellis ^/wi
traditumeft. Oves ex terra nafc fctibitSigifirrandus Bato, Sec. in fr^m.
Mofcboviae,& Scythiae hiftoria. Superarbitern omnia hace manda- **$*m
cia quod dicir Blinius, in Lufitania circa Ulyfiponem oppidum, & pin M.si
Taguaramnem.equas Favonio fiante obverfas, animalem conc'ipe* "
re tpwitum indeque parrum freri , & gigni pernicilmum ,itaed
tenniumvitx non exceder: , , ''' li'JJ'' "'{.^,!'' 1
Ortomnes verft in Zephyrumant rpbus a!t:'.<, ' ' -"y r}r.i.
txcsftdtttqttc leves auras, CT jtpejmeHUis
fonjugtis vtnto gravide.
tqne ha?c deaniinatibus btutis.' . ,
4 8- Qax Ci ratio'ipfa refpuif, facta Sctiprtira retelUt, qtfan-
to minus in nomine concedenda? Cohciderct enim fummiim no^' *]>*
fttac fideifundamentunv , abfttufiftlmumque incarnattonis Chrifti ^SUT
rnyfterium : & , quod Supra naruram operante Spiriru Dei fuit ef-' tutmfin
fecrum, id natura fibi vendcaret. Solaenim Natia virgo Sc anteTa^"*
partum & poftp.urum, Chriftum hominem &Dsum'fiu virpf'
coneepit tpeperit, ut fupra dmonftrarum eft:nec ulli unqum hoc
aut tributum rurt aut tnbuerur inulien:ne forte, potentia &, voluntas f. 9.
divina pra-tendatuT , cum ha*c mendacia paifim tradi videmus : ve-
ioxi Platonem ex virgine , Apollinis phantafmte opptef-
+o D'il liti 1
Uinns. f* natitm : 8c Gotbicas , quas Alranas vocant , & fpecie & ingenia
{pt&abtttttaM, oim FilunififlveldantbrefiGotborum Regis
caftrk-egîTas, aCpt Afiafie 'Scyfhar folitudines bberrantes,
. Faunis & dacmonbus compreias.ac inde ptocreatos Hunnos fiiifTe.
Se amore captos ( mentiuntur datmones, ut amentes viciffim fes-
mlrasin officio ar&ius confiringant , ardenter animarum perdirio-
nem depercunres.'- -
4 9- Quod'autm non ex mate,(d xfemetipfis concipiunt mo-
letes , e eft cato informis , naninia , quam molam nos vocanms.
Ideo non animatur,quianon eft ex duobus : licet quoque neminem
- vidifleunquaui mulierem fineviro vel molam vel ejufmodi quip-
TViT/i* Piam concepifle, aflerat Galenuslib. i4.de ufa part. Fali/imc
ep!i i. - igttur Simon magus ex virgirte' fe nattfm jaabat , ut Deum fe men
t*. 10. tlretur. Falfifllme Merlinuj,dcmons & virginis fijius habit. s,utin-
4' fra dicemus. Falfifllme SetviusTullusLaris familiaris filius credi-
tus,3creliquiomhes femidei, de quibus diximus. Nam cipfi -
TUn. t*, tales fuetunt, & patres eoram viii , & matres fminx.
aU x-.' 1,1,1 .. t ,.t. -.: : i
i < r .' Commentum de Lutheri ortu demoniaca.
, , .,,..,. i >
:" C i U T. XXII1!.
IN aftateannirexagefimiquintifuprafefquimilleimnm , Epifco-
pus in celebrrimo faraofi oppidi collegio , ad elevandam Mat-,
tini Lutheri dorinam',in condone publica baric de ejus oitu enai-
. ravit hiftoriam , quam certe lepidam atque hoc loco dignamnegU-
gi minime opottuit, ut videntes videant , & intelligentes intelli-
gant. Diabolus in forma metcatoris& arrificis gemmarWittember-
garo venit.ubi apud civem hofpitip excpi cupit , quod mercesfuas
greciofascommunibus hofpitiis credere, minus Auqeret, pro benefi-
- , . ., cipi iritetim juftam pollicitu$^remunetationem. xterum ubiho-
... fpitis filiam in am plexus muneribus , blahditiis , aliifque voluptatis
irritamentis pellexiflet , ejus tandem concubina fretus, brevieva-
riuit , nec poftea apparuic ufquam.. Puellx indies magis ac magis u-
"' tjerus intumuit. Qa: enixura tam horrenda raraque edebat indicia,
,V . , ut fcetmn non legitime conceptual efle, rgumentis minime obfeu-
tis prxfumeretur.
$.2. Puer adolefeens tantum pauco tempore in fcholis promo-
. i vit, ut fuos coetneos & commilitoiies facile vinceret , vita:
tarnen racione fimulata. Inde ex patris iuflinu fa&us -
chus,
Iii D L a m~i i s 241
chus, vim religiofae virgini ( quemadmodum ab eruditis viris, iif-
cicir.cue non psucisfcitur ) imulit abjea cuculla. Romain vero
profcus , ut conditionem fortirctur feliciotem, ex animo res
cd ci et, incidifetque in faniiT patiis Sc Cardinaliuraincle-
metiam, confilioinito cum fuo patte, ut ob denegaras pteces fe
ulcifcetetur,ab confulitur ( quod impetitam plebem ednflu fa-
cilcm intclligctct ) ut commentarioloerationem explicaret Domi
nicana , quam cunos mul Cbriftianos no vifle opottec , ut ea ta-
tionc fui inftitu voto potiretut.
3. Explicationem autem banc tanto artificio Sc faftu conte-
xuit, ut non modo vulgaribus", fed & eruditis plerifque, donec
fucum animadverterent, commendaretut. Tragicus hic Urfus
plebejorum bominum erga fe fludia videns , longius indies gralTari
ccepit, tamote , quam clamo contra Romans fedis indulgentias,
& quidam ejufdem inflitutaalia, donec redargueretur, pudefieret
& convmceretur: nimifque longum foret enatrare fingula: fa-
pienrifar didura, A dois omnibus hic Urfus nuneupatur. Nomen
ejus, quem dgito coromonflramus , plusfatis intelligitur. lndi-
gnumetenim, ut ille in verbi Domini cathedra nuncuperat. rn
iumma, for eft & origo univerfae haerefeos , in cujus extirpafionem
Concilium hoc fanum tarn diu incptum , fie agitatum: nunc
tandem cum utilitate non exigua abfolutum effe, mrito acceptum
Deo ferimus.
4. Hiftoria catholica de ftatu religionis noftri temporis Gal-
licc coniciipta , authore S. Fontaino Theologiac Doctore , tradic
quoque piobabikm efte opinionem,literarummonumentis propa-
gatam : Margaritam videlicet Lutheri matrem ex diaboli coitu
concepic , qui aliquoties ante cum ea fuilTet congtelTus , quam
Joanni-uder martimonii feederejungeretut.
$ 5. Lutheri proko Dorinam aliis veritatis machinis im
pugnare fie conveliere oporteret , non ejufmodi figmcntis, alioqui
vulgus intelliger. Siquidem craiTum nimis hoc commcntum eft
de tali darmonis concubitu, quum ex defcripta ejus vita omni
bus confiet , natum fuilTe anno 1483. die 10. Novembtis,
nocle poft horam undecimam , lflcbiae fub imperio Comirum
Mansfeldenfium , <x ptre minime obfeuro Joanne Luthero,
viro Patricio , fie huius pdica conjuge Margarita matre : at-
qae Martini nomen ei in.pofiram , quod dies proximus , quo pet
Hh baptifr
*4*^ 0 l+ku tir Its
baptifmum Eccleiiae initit etut iafaas , Mattiao fite er effet.
Qtr 4x Dits virginim homines nafii cenfi&umy>,

r qua rAtienefpiritta ac Dri cum mn!ierihus
cotant, hiorib aliquot docetr,.
CAP. 1 XIV.
ctrfinivi- on ficta auicm & excogita tacroat."illa ab horoiniba
t . X^jSc anriquitus, & noftro feculo , vel pee adulationem, ad Prin -
fa". cipuQ potentum familias illoitrandaj ac evehendas : vel pet
pudorem, ad obfeuritatem generis aut natalium turpkadinem t-
gendara : vel pe timorem, ad ftupra malictam aa t edulreria celan-
da : ficut & felicibus ex veteri proverbio, font trimeftres parat , Se
in vit* ntSuetoaii verbis uur, pattern Claudii Czfatis Drumm, olim
*- Droimum, mox Neronein praenomine, Livia , quam Angaffogra*
vida nupflet , menfem tertioat peperit , fuitqne falpkio ex
vitcico p jr adaltetii coniuetaduietn procreanun. Statin cette val-
gam seit verfus , 9< 7f>'p<rt miSU- Vel etiam confia
fuetunthaecperartcm, adubidmexnqnorundam explendam, qui
plerunque font aut lafcivijuvenei, aut ocioli facerdores ,
. & vaiietate mulierum templa frequcntaurium cap. Jo v
tmttr**- Danaa: mifilTeajunt quondam ia gremium imbtetn aureum.
Tnlnri Et Cbreaconumilem jam olim lufie fe hiLum ait, Deum feie
Ht.jrt. iQ hominem uva title , atque pet alienas tegalas veniffe dafl-
culum per impluvium, finca faum mulieti. At quem Deum r
qui templa ccelifumma fouitu cou cutir. Ego ho muncio id non fa-
cerem }.
'nt!jd 9 2' P-tebithoc optime ex bac eleg-anciflina Jofepbi hiftoria.
mu. 4. Circa Cbrifti tmpora etiam Rorax, in facris llidis, fomma rurpiru-
'*'?,!" ddeprebeuiaeit. Etat Roms Paulina, mutier non minus pro-
bicate inorum, quamnataliumclatitateiUafttis , adhjec opulenta
& fotmofa, ut qua; eilet in ipfo xtatis flore, fed inprimis ornate pu
l Munit dicicia. Nnpta autem erat Saturnino , vito tali con juge digniil-
immo. Hujus amore captus eft Decius Mandas , juvenis non obfca-
*! tus eqaeui1 odine : & quia major eratf.nina , quam cot-
v*cfTi- rumpi poet mooeribus , magis accendebatur amantis man; .
ira ut offene* pro docenta dracbmarum iniHia- Ac
ne Ce
III D L i i s 24 j
ne Ce quidem Valens eamflectere, non ferens atnoris rmpotenriam,
dec te vit morbum fimul & vitam finite inedia. Hoc ejus propofi-
tum non fcfellitlden, libertam Mundi paternam , variis infti &ara,
fed non probats : -qu* indigne ferens obftinationem ju-
venis, blanda oratione comentara animare eonata eft , fpem ei fa
cie ns, eficturam fe , utporiatur Paulin complexibus. Cumquc
illc preces ejus libenter acciperet , air fibi opas quinquaginta tan
tum drachmaram millibus ad expugnandam mulietis pudiciriam.
Ita refocillato juvene, & accepta, quantam peticrat , pecunia , ao
vara doliviam ingrefla eft, videns Paulinam non capi pecunis. j,^^.
S ciens pono, cam vehementer addi&am 1 fid is cultui, talc quiddara lt,J,
< o mminifcitut. Conventis aliquot ex ejus facerdotibus , accepta *******
fide iJcntii, ic quod crficacrffimnm eft , oftentato prsemio , injpue- "
Cen*xxvmtUibas,ecalteristotidempoftnavatam operam, indi-
c at eis araoremjuvenis.togans, ut omnibus modis adnitetentut
eem redderevoti compotera. Uli ami cupidine taiti , benigne funt
pollkki: quorum naiumaxinius propetefe ad Paulinam contulir.
6c admifius rarpcrratoquc abfque arbitris colloquio , venire fe ait
milium ab Armbidc, capto ipfius forma, ficjubente , utad feve-
niar. Illa Gbenti animo accepit nuncium : moxque jadabat fe
apudfamiliaritet notas molieres , quod dignata fitamorc Anubi-
tus: marito quoquc indicat, condiam ccenam & cubile
Auubidis. Id facilius conceffumeft , quod cognita & probata j^^^
-cftctvnoconjugis pudicicia, ltaque in templum proficifcirar, & Ann,
fo cornam inftante fomni tempore inclua per facerdotem , te-
nebris onctliantibus in latentem ibi Mundum incidit , totam-
tfac earn noercm obfecuta eft juveni , Deo fe gratifican exifti-
mansx Bo deinde abeunte , priufquam facerdotcs doli confeii
furgerent, Paulina mane ad maritum revera, congreflum
cam Aoabide prardicat , & idem apud arnicas quoque magni
fiers verbis exaggcrat- lilis nec credere libebat.reinaturam confi-
dcrantibus : nec mirari tarnen non potcrant, ob irifignem mulierrs
pudicitiam. Die deindepoft rem patratam tertia, Mundus ad
mate forte fortuna obvius : factum bene Paulina , in quit,
quod & doccnta ilia millia mihi fervfli, qu* potuifti tais
acultatibus addere, Sc ftiorem nihilominus voluntad
geftl. Nihil enim mea refer, quod Mundum conterapfift,
" ' :J -- pretexta Anubidis oprata volntate expletus
Hh z *m:
2 44 D L i i
fum: arque his dictis ab iit. At inulier cum primo deptehenfo flagi-
tio , veftcm fibi lacetat : & re tota ad maritum delata , obiecrat ne
taminfigne ludibriumimpunitum finat. Maritus porro lmperaco-
ri to nun figiiific.u. Tiberius , poftquam accuratiflnna inquifirione
didicit omnia , facrificos illos impoftores in cracem egit : nnaque
Iden , inventricemhujus fceleris, cujus praecipua opera fort in cor-
rumpenda mulieris pudiciria: dirutoque templo , ftatuam lfidis
juflit mergi in Tiberim. Mundum autem minore poena exilii ca-
ftigafte contentus eft , crimen ejus in Cupidinis impoterulara re
ferens.
EtciMfi. 3, Eufebius non minus notabile tefert Saturni adulteriam.
>. Sacerdos Saturni , Tyrannus nomine , quad ex refponfo numinis,
ptr adorantibus in templo nobilibus quibufque & primariis viris, guo-
^^H
rum fibi matrons ' ad libidinem placuiilenr,
\ t dicebat, Saturnum
praxepifle , ut uxor fua pernofltaret in templo. Tumis, quiaudie-
rat, gaudens qud uxor fuadignatione numinis vocaretur, exor-
natam comptius, infupet & donariis onuftam, ne vacua crtcet
repudiaretur , conjugera mittebat ad templum. In confpe&u o-
mnium conclua intrinfecus matrona. Tyrannus daufis januis , Sc
rraditis clavibus , difcedebat. Deindcfao filenrio per occultos
meatus & fubterraneos aditus > intra ipfum Saturni imulacbrum
patulis irrepebatcavernis. Erat autem fimulaTchrumilbd cargo
exefum, & parieti diligenter annexum. Ardentibufque intfa je
dem luminibus, intenta: fupplicantiquc mulieri vocemfubito per
fimulachrum aeris concaviproferebat , itautpavore & gaudioin-
fclix inulier trepidaret, quod dignara fe tanti numinis pucaretal-
rmuif*- loquio. Pofteaquara vero , qua: libitum fuerat, vd ad conftet-
* ntionem majorem , vel ad libidinis incitamentum dTeraiffct nu-
'* men irupurum, arte quadam linteolis obdutis , repente lumina
extingaebantur univerfa. Tum defcendeas, obftupefatae &
confternata: mulierculae adultera fucum prophanis commen-
tationibus inferebat. cum per omnes milerorum ma
tronas mulro jam tempore gererentur , accidit quandam pdi
ca: mentis fceminam horruifle facinus , & attentius defignantem
cognovifle vocem Tyrann!, domum regreflam viro de frau
de fceleris indr^fte. lile de injuria conjugis , immo potius fua,
ardentius inflammatus , inferiptum Tyraqnum ad tormenta de
ducir. Quo convicto atque confeflo , caccifque frandibus reve
latis,
III Di LAtriii* 45
lads, pudor ononis & dedecus Paganomm pervaferat' domos , a-
dalteris matribus , inceftis patribus , liberis fpuriis deprebenfis.
$ 4. Hinc exiitimarepoiumus.ac dignofcere , quomodo ma
trona Romana faerit Marte comprefla. Cujufmodi multa Vale- s*ctrdu,
this Max. & alii hiftorici refrrunt. Fuit haec ftaus feraper ufitata (?"J"t_
facrihcis , ut bac de caufa fimulachra deorum , ipfofque dcos & mednnt &
comedere, c bibere , & coire fingerent. Nota eft hiftoria apud
iv-i jrj-Lr.i/-& ' *.
Damelem , de iacerdotibus Bel fcptuaginta , qui , cum ea , quae
Belo ptoponetentut , tain conftancer eum ipfutn confumcre affir-
marcnt , ut fan&um Dei Prophetam in difcrimen vita; adducetent,
oftiura fani Regem obfignare patientes : eos tarnen fub menfa oc-
cultumaditumhabuifle , acper eum cumuxoribus & liberis ad
Dei pateras exhauriendas patinafque evacuandas veniiTe, ex ve-
ftigtis ille fummaprudentiadeprebendit, Regiqae demonftravit.
Quae fagacitas quam noftris etiam temporibus utilis , atque adeo
necefiam effet , AureianaNscromantiadocet, & Chr'ifti divas- ^'s'."'
que virginis apud Berntes colloquium monachorum arte cofaE- /'*
um, de quo fupra dium eft. . , t.
be mutua malefic at um commixtione:
caput, x x v.
Quia fuperiori Capite fatis deteximus illosDeos, qui -for--
moiimas quafque matronas fub religionis fpecie in com-
plexus fuos fibi depofcebant olim : videamus jam , quinam fmt
daemoncs, aquibus malfica; fubagitari fe vulgo ja&ant. Quod
ctfi poffem cxemplis noftri temporis , noftratumque partium,
etiam in virginibus fandiimae , noftra opinione, pudicitiae de-
mo'nftrare : tarnen quod odiofa fint, iis ptaetermiffis . unum ab ex-
tctis fumemus , quo nihil eTe poteft ad vanitatem falfitatemque
djtmoniaci coitus prob.mdam accommodatius, nihil illuftrius.
$ z. Joannes Leo Africanus teftatur, in Africa FeTae malficas j 1
cue, quz vidgri volunt habere fummam cum dxmonibus familiari- Jf.
tatem : dacmones auteru vel rubros vel albos vel nigros appellant:
atque ubi alicujus fatum eloqui volunt , certis odoribus feinetipfas
fuffiuntc affirmant eum tum fe recipore daemonem , quern accet-
ierunt: inde mutata voce daemonem in fe loquifingunt. Turn,
qui rei alicujus explorandae gratia venerunt , jam magna cum
reverencia fcifcitanmr ex illis , & tandem numetato daemon 1 precio -
Hh 3 difcc*
Di Lhiii TU
difcedunt. Vcmm , qui fanioris fontjudicii, taulires has Sahacat,
quod Latinis Fricattices fonat.recte appellant, quod darmraido
mote foleantr Venerem inter fe exetcere : dkerera boneftius, fi pot
fem. Si quaudo formofae mulietes eas adeant , maleficie earum
am ote non fecus atque adolefcentes puellatum accenduntur, & in
demoois fpecie rogant, utconcubitampro mercede patiantnt. ha
fit, ut dum fe dscmoniorum didis paruiffe putant, rem com m ale
is babuerint.
j 3. Noque defunt, qua: ejus rei roluptate , malfica-
rum confortium ambiant, & m orbum fmgentes , e arum ad f:
vocent,*el mifetamo mittantmarrtum : qua: te intellea, mue-
rem^d*moneoôdamvexatam affirmt, eamquc ob caufamnul-
lo modo liberad pofle, hifi illarum adjunxerit numero. His ver
bis mifer ille tandem vHStustion modo permrttit id, fed 8c maleca-
jutn ordrni fumptnofum parat convivium : quo abfoluto, ad tympa-
ftrepiram miram in modum fltate forent , deinde nxorem
Diis ventifqae committere. Rcperiuntur tarnen , qui vd minim*
negocio futobushunc darmonem ejiciunt. Alii darraonio fe obfef-
fos fingentes, non alio modo malficas illas decipiunt, quam quo
illotum uxotes funt deceptx. Sic ais eluditur arte. Atvide quan
ta interim mifero diabolo fiat injuria tarn facto quam ditto, dum
id ffli etirmnis imponunt, quod non corrmjittit : flc eamvolnptitcm
ipf* fentiunt fols, cujus ilium patticipem effe predicant.
De vanitate Sentinil perfuccubtm r tnenbumtravfi&i.

P. XXI.
Pec i une vero daemonis prius cum-viro, deinde
re congteflus figmentum commentanrur nimis imprudenter, ac
tmumt argumentantur abfurde admodum plerique Theologi (et Mallei
frcHtto& maleficarum architect!, Henricus lnftitoris c Jacobus Sprenger or-
intuit ~
" dinis Praedicatorum , facta? paginar doctores & heratica" peftis iii-
qun<t*m quifitotes, ejufdem item otdinis Petrus de Palude , atque Klarrinus
Imm'fryt. ê ArlesTbeologia?JProfeflbr^c fcujus farina; alii) cunde m feilicet
, darmonem viri fcelerati prkis fuccubum.effici mulieri deinde incu-
J^lff"*10' ' femenque viro antea ademptum, mulieris inde finoi in ipfo
finu't. actu inflillari, atque bine fcetum concipi,progignique.
1*4?. ^ 2> C^m tafflenGrftlandBsait non-djcendam fflium demo-
D is, fed
IF a L it *47
nis fed ejns.cujus erat fperma: itaqne affirraarecomrounkcrTbeo-
logos.S. Thoiiumin tract qq. f. parte > tit. de miraculis. q, 8.
verlad primum- (In Augutino vero.qucm ckatmihil ejufmod repe
t. )Proinde,dum ad choreas tranflata: fanruxores.Satanam aliam
diiQonein in forma, fuceubi marito fabfternere, qui adeo bene
fe accommoder coke volenti, ut etiam callidiiimumquemque
fall er et: ut ait Thomas d. tkul q. 5. Ns idridiculum nimts vide-
tur , quam quod multis debeat confatati argumemis.
$ 3. Hoc foluminodo dicam: ill am femiuts ex fangn'me Sc
fpiiitu humano temperiem generation! tarn in ordrnatis Deo
locelUs, extra propria concepacola, qxilicunquc praecipue tranf-
latione corr j npi &c intente : prop titea quod fpiritus ac calor
illc cordis tociufque corporis nee adln , quantatc & qualira-
te juftafitineo temperaras. Qaamviseam temperiem daemone
confetvaii poiTe nugetur Thomas , tum propter motu celerira-
rein, tum fomenta adhibendo, quibus ilia defenduur . Si enim hoc
fieri poiTct, quam fcunda montorum matet tarn longo tempore
exaaflTethumanum genus, femine ex feris vel beftiis permurato,
trautlatoque ab incubo dxmone, & mulieris finui infufo ? Enhor-
iibilem confequentiaiu.
4. Hinc vides , quam omnino non fit credendum Albcrti
^holiaitx , quiquafi per fomnum fic fetibit : Si fernen emiflum ad j^**""
terram , poneretut ad matricem , po (Tibile eilet , quod coneiperet: M. i.*'
Sc fzpius contingere , quod in babeo, ubi vir fperma emkrit, rnu-
Ucte przfente . ipfa tanquam in coku coneipiat , quia matrix eft m
maxima attractiva , &fejaenadbacvigens , exhalado ne im-
porens i arque ideo ftu n product polie , idque experientia
comprobatum eile. Nam fernen fuper falviam erXinderet felis,
atqucilviambancaliquiscomedecet, tain ex illo femme gene-
taientur in vki ventre fles, pervomimm expellendi. Abiurdio-
hrc funt, & mendaciora, quam ut longio lefutatione in-
digeant.
$ 5. Ideniftrefpoufumfminxhabkantiin vicinia Avexrois,
qui fciibit cam jurej urand o confir malle, quod infantem conceperic Lit. oft
fe mine profufo lafeiviente mailupratore , & in balneo attrao:
<j.'iemad.noduin c Hebrasi nugantur eodem modo natum Benay-
r.trn virumdoctiiImum&fapienriiTimumex filia Hieremia; prophe-
-X. Ejufdem erit fidei & il lud ancillae Regina? Tanaquilis Ocrifix,
qua:
48 D L i i i 111
livim .i. qua: Tarquinio Prifco rgnante-, jactabat ibi repente in foco cour
TJf"t7i6' " genitale ciere mafculinifexus,fcquc infidentem ibi con-
Strnm iurrexifle gravidam , Se ita Servium Tullum natum , qui regno
r?ju &* fuccelt. Bjufdem profecto vanitatis illud Plinii de perdicibus,
{ , cerab Ariftotele videatur trancripfe, ex lib. 5. de bift. anim.
nim . it. cap. 5. eque in aniroali alio par opus libidinis. Si contra ma
pnSbfm. res fleteiint feemina: , aura ab his- fiante prgnantes fiunt. Hiantes
autem exea lingua per id tempus affluant , concipiuntque fuper-
yolantium afflatu, fepe voce tantum audita mafculi.
Drivants, /aunts , & Safjr.

A P. XXVII.
N'ec dubium eft, alios mihi Auguflinum hic de incubis dxmo-
nibus objecbros , ita fcribentem : Quoniam crebenima fa-
''.*- maelt, multique fe expertos, vel ab eis, qui expertieflenr (de
imumf. quorum fide dubitandum non eft ) audifle confirmant, Sylvanos
x'l ^'"'"j & Faunos , quos vulgo Incubos vocant , mprobos fa?pe extitifl
Jim.
mulieribus , & eatum appetifle ac peregifle concubitum : & quof-
damdaemones, quos Galli Dufios nuncupant, banc afiidue im-
mundiriam & fentire & eflcere , plures talefque afleverant, uthoc
negare impudentiae videatur : non hic temer aliquid audeo defi
nir , utrum aliquifpirims , elemento areo corporati ( nam ho#
elementum etiam cum agitaturflabello, fenfu corporis taebique
fentirar) poflntetiampati harx libidinem , ut quo modopoffunt,
fcntientibus feeminis mifeeantut.
$ 2. Hsec parum aut nihil facer contra nos , intelliget is , qui
cum noflris rationibus fupra adduis, exaius fingula difeufieric
expenderitque- Quas iniupet rumore aeeeperit ille, duntaxat re-
cenfet, nec certi aliquid ftatuere auder. Etfidemus, fpiritus ali-
quos elemento aereo corporatos eile: minime tarnen binc feque-
tur , ab ae'reo corpore , cum eo , quod contemperata quatuor ele-
mentorum permixtione conilftit, naturalem, vel fimilemei, qui
inter paria, terrena magiscontemperatione imbuta contingir cor
pora , exerceii congreflum. Arem tales fpirirus adferunt , arem
agitant , arem verberant. In ejufmodi au praeter alia comraoda
Organa, requiritur caro & fanguis , quibus fpiritus carent. Reliqua
itaque erunt ludibria darmone objeda.ccnfinnataque vitiofamu-
licris dementara: phanrafu- Qu.ue pra-pondeiet hie ratio , & yeri-
tatisrobur. 3. De
3T1 *D E X i i s 249
3. Dc5atyisniisfalacibus,quietiamobtrudntur, &ean-
dem cum Sylvanis & Faunis rationem habent , an quoque vetifue-
tint darmones.quid in Atticis fcripferit Paufanias.brcvitcr adjiciam.
Equidem , ait, de Satyris quinam fmt , ut aliquid certius , quam ab
aliis traditum fit,cognofcerem,ingula ex multis furo percunftacus.
Enphercus Caitandem , vir non ignobilis , hxcmihirecenfuit: fe,
cum in Italiam navigaret, ventorum impetu in extremas Occani
oras delatum : ibi multas efle nfulas deferas , qua; ab hominibus
agrcflibus incoluntur : ad illas nfulas appellere nautas noluilTc,
qnoniam antea in eas appulfi , quibus tenerentur incolis , non i-
gnoiaient : fed tunc criam praetet eorum voluntatem tempeftate
adaos. Infulas nautis Satyrides appellari. Incolas ruffos elTe.c
candas non multo equinis minores, infra clunes habere. Hos, ubi 22j
primumhofpitcs feniflent, eveftigio nulla edita voce ad navim cu-
curriTc : mulieribus, qua: in navi erant, manus injeciTe. Nautas
vero pavefaos,mulierem baibaram ih infulam expofuifle:in quam
fatyri irruentes, non tantum earn, qua; natura viris expofita eft par
tem, fed aliam qnamlibetpetulantifllmeappetivifle.
$ 4 . De fatyro quoque animali hxc fcribit Ant. Sabellicus: Ex
Atbenis Sylla per TbelTaliam 6c Macedonian! ad mare defcendit, n4..
mille Sc ducentis navibus ex Dytrachio Bmndulium tranfmiiTurus.
Prxima eft Dytracbio Apollonia, & circa banc Nympheum. Sacer
ibi locus virenti colle pratis,qua; fontes multifariam irrigant.
Hie fub id tempus, quo Sylla eo cum exercitu venetat, Satyrum, a-
nimal humano ore atqueea forma, qua pingitur , fomno preflum,
atqtie ita captum , locotum accola? ad Syllam vintum petduxe-
runt. Jbi baud una voce interrogatus, quis eflet , multifque varia-
ruin licguarumperitisad hoc iplum adhibitis , tantum -vociferatus
dicitui : voxqueaiperaex eo profea, inter balatum & hinnitum
media. Sylla religione taus, datis comitibus, qui eum in folitu-
dinem deducerem, milium fieri impera vit.
5- Animaba tiam fui le, qui Satyri dicerentut , fetibit Hie
ronymus invita Pauli primiberemitae : eofque locutoseie, & ratio-
riis officia peregile- Refert quoque, Satytum quempiam Anto- , > <
nium quondam allocutm fuiTe, & gentHium erroremrrifecolen- U.J
dis axiimalibus damnafle : affirmatque unum vivum-cHinf' produ-
f'aim in publicum, &mox ad Ctftantinum principem deftinatum.
Hitacidu tarnen, diabolo facillimum efle Satyri imaginem & m>
Vt men
Z$0' D L s i s TI t
men .. Apud Straboneminde legimus de Satyr , Silenis,
Bacchis Sc Tityris , quos ,. iuquic , dsmonas quofdatn deorumquc-
uniros Cycretas ,
Incuki illufionem infeare cjuandoque proba* etiam matro

na*) cum ridiculo exemple adulterini cangrejjui
damoniaci
CAP. XXVIII.
NEC folum, inquit Martinus de Atles Theologus,apn<d malcfi-
,r r... cas.fed & circa alias probas mulieres accidicbxc incubiillu
da(Uinah fio. ex aceidotis cujudara relata accepi, hoc tempore ip
bqu"2u. in confefonerevelamm faille iquadain proba umlierc nupea, coi
nimpnt fiepe in fomnis videbacur.fe revera fu per jumenta equiuic per cam*
*"** pOS cum aliis: atque ita evagando uper aquam , coire hominen
cum ea, & intentara in au fe petfentire vplupta>em : & hoc epe
ei accidifle phantatice , illuilone dimonis, manifeflum eft.
$ . Unde Aiiguftinus uper Genef. Illa enhn, quae acciduTe,
ut quidam recordarentur, m quotunda corporibus aut
faifa fa&anarrarentur, autilluionibus dacmonum.hocin eorum a-
nirais ta eft. Si enim contigit, ut quis in fournis fallaci memo
ria recordareturj fe ajiquid faiits, quod non fuit, aut fecie, quod
non egit : quid eil , Ti quodara juflp Dei. occultoque judtcio
finantur daeraons in cordibus bominum tale ali quid poffe? Hxc
illc.
jUtltaM * i; Pebfotii excmplum adulterii his acce.dat,apprime ridi-
nn^tffm culum.' Mercatoriscujuidam uxor circicerfex vel iepteui milariaa
bS^f1*" ^jcîaberga>Sileiam. vertus abfeute, negotiationis caufa m.uito,
p e ul i a r em lo le d mitte . Cootigit.itaque marito
pregre agente, amafuiuxnocbt redire : & poll curara cuticular
venereamque peraam velitatione.ua, ut videbatiu , hora matutina
fpeciepicâflumpu momento , concubinmn indere promptua-
rio, ac concubina; his verbis valed icere . Hic tuas fuit amafias, di-
Imwi ÎRP citiu5evanuiire,necrdii.unquam. Qoanquara Wittern*
*. berg ab ccleafte id ace eperit infignis dorina: Tir Joan ns
. ,. u,s, medicus excellenifitnus , collega mihi fiogu-
lari necefitudine conjunus : mihi tarnen nugac funt.
im ^ ^ Nulloergo moda rite credendum efle > dixit Cafianus,
pirU
HI D E L A M I I s 2$i
fpiriraales natutas cum fceminis carnalitcr coirepofl. Nam fi hoe
aliqnando poflet fieri, quomodo nunc vel nunquam vel raro vide-
temus, aliquos exeomm concubirn de inulieribus abfquc virilifc-
mine nafci : cum praefertim conftet, eas libidinum fordibus dele&a-
ri admodam, quas proculdubio in femetipfas potius, quam cum ho
miniens exetcete mallent, fi illad ullo modo effici poflet ? Nec i- u ^
tcm immerito do&iifiraa philofopho & medico Julio Scaligero li- .
bet cam ftomacho excipere, qua de daemonum coitu Pfellus efiu- .<.
ait. Qnate cum Jamblicbo concludamus : Quae fafcinati imagi- jijjhrih.
mur, praeter imaginara enta nullam habent aionis Se eflenria: ve-
ritatem.
Qemmixtiotm diablica figmentum compro banter
'' omnes jjfabulofas.
CAPUT. XXIX.
Hi e confat cunas quorumeunque hiftoricorurn enana- /fa
tiones , Commixtionis ejufmodi phantaftica; 8c diablica; jjjTTT
fi gmentum comprobantes , utfabulofas, ab omni veritatc exc- inm
duTe , optimoque jutc peffum Ire : Sc vel ab aliis primum fuifle
cbartis illitas , vel ex aliorum telatu facile credulis deinde ralfo
tranferiptas , & ad poftetitatem traduas : quaram aliquas , ne fi
len tio eas fcpeKifle iludi videar, hoc loco dignabor.
$ 2 . Hanc deferibit fabulam Bocthius hiftoricus. In Martea ,r\ s'm.~
tegione, u ti ex iis , qui fdifllmara rem confpexerant , aeeepimus,
puellanatalibus altis, forma confpicua, complurium nobilium a-
ver/ata connubium , in infandam cum cacodaemone incidit con-
iuetuefinem. Quae, cum uterum ferret, parentum rigorc coaa
cd er e upratorem ; adolefeentem mita pulchritudine frequentius
Cecum nocTu , inrerdiu nonnunquam convenifle: undc veniflet,
quove indc abiiflet , nefeite fc refpondit Patentes , etfi filiaepa-
Tum etederent , accutatius rem advertentes , confilio , quis effet,
qui puellz cxpugnaflet pudicitiam , explorandi , cognito tertio
poft die , indice ancilla , ftupratoiem ad eile .teferatis fotibus , ac-
cenfoque txdarum ingenti numeto , eubiculum ingreffi , horten
dum monftrum , figura fupra bumanam fidem terribili , in filisc am
plexibus fnnt confpicati. Cucurrre ocius compltes adfeedum
acciti ipeaculum. Intet eos facerdos probatae vitae, nec factx
difeiplin ignarus , caeteris aut tiepide abeuntibus , aat pavote
Ii 2 iUifis
2$ De Lam is III?
Ulitis terne., quum Johannis Euangelii initium recitare orfus , ad
earn locum , Verbumcato factum eft, perduxiet, malus dimon
horrendo fublaro clamore , cubiculi tectum fecum afportans ,
omni fupellecti incenfa abt. Fmina periculo fervata , poft tri -
duum enixa eft monftrum undequaque fdum afpectu , quale nuf-
quamanrea, urferunt, inter noftrates vifum : quod obftetrices,
nein familiae dedscus fcrvaretur , excructa iagenti , citifime
iuAtift- $ 3. Huicfimile admodum eft , quod de Venerea Pfychesve-

atdiiu* litac'one, cum formlo deo Cupidine,quialiis venenatus ferpens,
Li.sMî- & farviili ua beftia dicebatur , fcribU Apulejus. Quare etiamcao-
fin . ^ verjtats opinionem jure meretur.
$. 4. . Ejufdcm fidei hiftoriam quoque aliam rcitt idem Boc-
l t. bi. thius. Anno Cbriftiansefalutis fexto fupra octogeiiinum, miiiefi-
Sf"- mum Sc quadringenrefimum > navigantibus Porthea cftaatto ne--
gotiationis caufa in Flndriam, tanta ventorum obotca eft vis, ut
velis, malo, armamentifque ruptis, & navi fcede inter tumentes n-
das ja&ata, certilTnnam mortem cuni expe&atent. Navicularius
tantam tamque infolitam acris inclementiara eo tempore demiia-
tus ( fuberat enira folftitium arftivum ) quum id , non fidri , fed
malorum dsmonum , quihominibus femper funt infefti , ind's
imgnis , tribueret clamoribus : reddita eft vox exima navi malic-.
hiefu . f. tls fe mifcre incufanris, quod incubo humana fub effigie , qui cum
'* ?er muôs ante ac^0S annos habuiflet confuetudinera , \xa\. tam
fimm'f fiffetcommixta , & ab eo fubacta : mari ergo celerius fe traen-
,*?- dam, utipfa pereunte , qua: tanri mali imminentis caufam prarfti-
ca:ceri Dei benignitate permanerent inclumes. Accccfens
" '" ad-l,ichiymantem fminam * jubenretiaviculario , facerdos, ejus
tynnfii arque cacterorum faluti confulendi caufa, crimen jam palam faten-
tnum tern , horrentem fcelus vehementer alto pectorefufpiriis indicibus,
pnitcnremque facti , pie efthorratus , ne fibidceftet , cai cerro
bieUm. cognofceretnuminisfavoremadefle , crimina lachrymis acanimi"
^n^ pnitudine deleii: tantam miferentis Dei clemenciain. eff erga
w<3 mortales, ut altiusvel in malorum profundum lapfos, refipifceu--
tes n01inun4u'llT1 a<^ majorem longe , quam unquam antea babuit
/Ur.Mil lenrgtatiam, recipiat. Media piifacerdotis adhortatione, quam
"""'" multis iiifpiriis afflia mulier admiftiim facinus deploraret , cunctis
fitem*" e^ atra nubes navis fentina profilfl, ingentique fono , flam-
majfu
HL D E L A M I I S' 2JJ
roa fumo atqueftote fefedejccifle in . Sedatura" eft inde
clum, pacatuinque , & negotiatotes cum navi cunis fuis
rebus fal vis in optatum portum abire.
Jfe Merli>io,cygno nxviculam a trahente cafena}
cygnea tttrri QUvenfi^ phantailica conjuge,
rdiqu fatanici oncubitm ex emplis,
CAP XXX.
Idem Boerhms,confrantem fnifls faraam inquit , M'erlinum ex
incubi 8c nobilis Britannicifanguinis fminx concubitu genitum
eflc. Hinc quilibetpalam vid et, quantum hifce miraculis apud ht*
otiogtaphos fideidebeatur. Ut autem rerum mendacium colla-
tione clarius eluceat vetitas, ridicula Uius fuperftitiofa: statis
commenta de Merlino, velut de cygno quoqus .illinere ex Vin-
ccntio non pigebit.
2. Ab eonarratat.Vortigernum regem confiio capto, quid -
ad (ai tuitionem facer deberet , jurTifle acciti attifices, qui tunim xxl' 3o'
fottifllmam extruetent. Sed cum eorum opera tellus abfotbcret>
fuafum eft regi, ut hoaiinem fine patre inquireret , cujus fanguinc
lapides flecementum confpergerentut, quafi eo modo ftabile red-
dereturcementum. Inventus igitut adolefccns Merlinus nomine, MerliHi
qui cum matte adducitur cotam rege, qua; ilium ex fpiritu in homi- v7
nis fpecie conceptum efle fatetur. Merlinus hie multa obfeura ic--1*'"'1*''
ve\avit, & fututapraedixit. Aperukenim.fub fundamento efle la
cuna : fub lacu duos latere dtacones,quorum unus rubeus populum
Britonum.altet veto abbus Saxonmn- defignaret: & utet eorum in
confli&u alterum iuperaret , vaticinatus eft : atqae Aurelium Am-
brolum,devilo Hengifto, & combufto Vortigerno, tegnatutum. ciem.i*.\.
Ex Racbele item matte adhuc vitginefe natura fuiflejaciabatraen-
daciret Simon magusrut Deum fe mentitetut.
$ 3. Ex Helinando infupet Vincentius bxc tefert : In Colo- u\>. j.
nienfidicefifamofum&iminanepaatium Rheni numinis fupe- *r;
temtnet, Juvamen nuncupatura : ubi pluribus olim congregatis juvimtn.
principibus , inopinato advenit navcula, quam eolio alligatam
cygnus argntea trahebat catena, fnde miles novus & incogni-
rus omnmus cximt , cygnulque navem teduxit. Portea uxo- mgmtm
rem duxit miles, libetofque ptocceavit. Tandem in adeta-"** **.
palatio , redeas , & cygnum infpiciens adventaatem cumeadem
li 3. navcula
2 54 DstMii* Hl
navcula & catena, ftatim innavem fe teccpit, nee vifus eft amplios?
progenies aatcm ejus in hunc ofque diem pernftir.
$ 4. Hoc exemple , fpirituum quoque fieri cum fminis con-
greflum , defenditur : & ex eo figmento in arce Clivenfi ) ubi &
cjpn* altiflma turris vetuftaconfpicitur, Cygnea nuncup.ita , ia cujus f-
S#2. ftigio cygnimulachtum volvitur ) antiquiflimis tapetis intexto,
riginis illuftrifmorum DucumClivenfium vetuftatem deducunn
d^rj*/* 4Tiemadmodnmpotenfimorumrcgnorain& clariffimarum fami-
mirium liaruminiria cjufmodi adornari lenociaiis folent , ut divini aliquid
iisineTe, citius perfuadetemr. At commentom ipfum arguit vera
omis hujus illuftriffimac domus biftoria.
$ 5. Ex Gaufrido Antifiodoto ejufdem fidei mtraculam,
C*f- ts. lib. 3 . idem ille Vincentius fcribit, narrans decanum qnendam fa-
cerdotum , cum forore Ducis Bnrgundiat , Regi Siciliae Rogerio
defponfata, aliquandiu in eo regno inhabitaTc, qui fe tern ibi
comperiiTe admirabilem certiifime affirmaret : Juvencm videlicet
quendamftrenuum, Scnatandiperirnm , circa nodis crepufculum
lucente luna in mari balncaffe, & mulierem poft fe natantem cri-
nibus apprebendifle, tanquamex fociis aliquem , qui eura mer-
gere vcllet. Quam alloquens, ne verbuin quidem extorquerepo-
tuit: quare opertam pallio, domum duxic, & tandem in uxorera
folenniter accepit. Increpatus aliquando focio , quod phanta-
fma amplexus fuiflet , expavefcens , gladio extrao conjagi mini-
tabatnr , fefilium , quern ex eafufceperatinterfeurum , nifi ipfo.
loqueretur, fuamque fatcretur originem. Qu, Vat, inquit, mifere
tibi, utilem perdis-uxorem , dummeeftari cogis. Tecum vawGf-
fem: in rem raam effet , fi injun&um mihi file:nium permifls.
Nunc autemmepoflhacnonvidebis: & eveHgio evanuit. Puet
autem adolevit , & matinum ccepit frequentare balneum. Tan
dem die quodam coram multispucrum in eifdem fluibus occur-
r entern rapuit phantaftica ilia muliet.
^6. Ulricus Molitot LL. Door , puerumhunc dacmonem
rpb'n^m. fuifle in pueri forma apparcntem, 8c matrem fuccubam, dxmo-
nium fcilicet , arbitratur: militem item incubum , & Merlinum
ex matre delufa darmonis artificio fuppofititium. At mihi fabula:
erunt, quibus bonas horas male nimisfeculo illo careo impen de-
runt plrique, chartuliique phantafmata pro rebus geftis ad pofte-
ritatem tranftuler e.
$ 7- De
JH D L a i i i 15 5
$ 7. De dzmone itera fuccuba, gratifllms omnium formz ado-
Icfccutcin infartante , metnorabilem quoque ex Bochio hiftoriara
portea comperies. Hieronymus adhzc in Vitis patrum narrt, mo-
nacbum queadam dzuione in aralieris vcrmftiffiraz forma.ad ob-
fcqenos invitatum fuuTe amplexus : qui fua inclinans membra, effe- ,
tus eft ficut equus & inulus, quibus non eft imellecbs. Arque,ubi
jam carrulcm conaretur inire a.nplexum, ilia reterrimx vocisnlula-
tum euiittens, umbra, tu erat > tenuis & phantafma inter inarms am-
plcdcndselabitur,iprumq;miferum cumfdiimairrifionc deferit.
6 8. M-agdaleaara civis cujufdam famulam, fcribit Jacobus ^
ELurTiu, noftta memoria Conftanriz fuiile compreftam dxmonio,
cique tandem per pceiiitentiam-valedixiiTe ex inftitutione miniftro-
rum Ecdefix : ac portea tantos in utero' fenfirte cruciatus, ut in fin-
gulas fere horas infamem fe crederet enixuTamtinde clavos ferreos,
ligna, vitra confra&a, crines , rtuppam, lapides, ofla, ferrum, Schu-
joi'modi innmera, ex matrice excreviTe.
0 9. Mea aure.n eft fententia , Magdalena phantafiam fuiTe
Ycnexez. commixtionis opinione diabolo il lufa m : deinde ab eo-
dem excitatos illos dolores , ut cettius illum cura ea congreflum
fuuTc crederctur , quod tarnen falfum erat. Ut deinde conceptavn
augerct opinionem, fubjecit fub dol res illas prodigiofas , qas in
matrice non fuiTe ( quemadmodum ea etiam , quae ore rejiciuntur,
in imo corpore non fuere ) non eft , quod hic pluribus comprobem;
mmcadeui fit rario. Nam quum omne fernen fuum umile pro*
cicct, quomodo exiemine in ea coitione fufo, tales potuerunt
generali materies ? Sed abfurdiorafunthzc , quamutfufiorem re-
cillfll confutationcm : fequenti quoque Libro abunde id doce-
bitur. Enimvero.fi in utero hzfilfcnt, proculdubio hic non modo
Lrlusjed inljg liter dilaceratus tuiiet, quum eflenr materies durae,
alpetz , uequales, acutz, Se quidem copiofz. Illa quoque infpc-
modo vuura non admifidct , hymen certiifime apparaiflet in-
violams.
tdufionk venere* dtaboli biflorit , r f** longio-
r traefation hujtu argumenti,
cap. XXXI.
"^ el 1 on il hujus & fallaciz diaboliez do adhttc exerti-
JL>^pl'i adjiciam , ex iUuftri Pbilofopbo Francifco Mirandula.
Agnovi
256 -Di !i
Agnovi , inquit , virum nominc Benedictum Bernam , xratis anno-
rumscpcuagintaquinque;eundemquesaccrdorem ex his.quos ptef-
dZZH.'*- byteros vocant, qui annis plus quam quadraginta-cum damone fa-
fi*s*- miliarisub forma fmin illiasociato concumbcbac,in forum dedu-
urdni,. cebat,alloquebatur,adeoutastantes,quinihil videbant.eurn profip
tuo haberent. Vocabat autem illam Hermelinain,quasi mulier cfler-
0 2. Alium quoque Pinneruin.air, nomine novi, qui ad octo-
ginta& amplius annos pervenerar, cum dxmone alio, qui muHcbti
pimntti*. forma ci videbatur, vocabatque eum Florins nomine, plus quadra-
msfia^BU- ginta annis venereas voluptates exercuisse- Sed is, dum bxcscri-
m"*m berem, vivebat : alter pcenasjam dederat, confefusarcanaseinsa-
ctificio non protulile, consecratum vero munus mulierculis adve-
ncficia prbuifle, pueris sanguinem exuxisse , atque alia ejunodi
gravia fcelera : tormentorura tamen vi, ne jocum fuiflc credas.
Devn- }. Atque ha:c aliaque plura ( il lis recitatis ait Cardanus) fi
umj.is. vellem adjicere, absurda, viroque tam gravi profecto indigna sunt;
ac.vana, & ab omni ratione alina. Primumque ex ipsius exempta
illum confutare licet- Nam juvenculae illac vel vera videbantur
corpora, cum non estent, quod non solum sensibus & naturaliratio-
ni rpugnt, sed etiam Servatoris aurhoritati. Si enim non solum
visus, sed etiam tactus hoc modo decipi potest, C hrisH dictum nibrl
-concludit adversus Thomam. Sin autem corpus fictumillis vide
batur : quod atrocius poteratesse tormentum, quam velutdamna-
tum Mezentio, cum mortuo concumbere ? Horret animus.mens
slupet, ubitalia cogitt,
4. Sed viralioqui non imprudens , & nimium quorundam
Platonicorum figmentis addictus , monachorum mendacta , vulgi
famara, muUcrcularum namias fabellasque aureo asinodignas, fan-
ctis philosophie sermonibus immiscuit. Eo igitur factum est, ut de-
lectare potius Lectores atque allicere, quam setio tractare quic-
quam visus fit. Sed & beatus Augustinus tam abfordis narrationi-
bus si abstinuistet, licet forsan pauciores habiturus lectores , gravio
ns tamen viri opinionem astequutus fuiflet apud eruditos. Si ea fuit
seculilabcs , utplurimi, velutnunc de regno, sic grandioribus
mendaciis decertarent : qua: ille vir sanctus pro veris accipiens,
ac quasi ajiEulatione gentilium figmentorum , libris fuis inleruit.
Itaqueilli tantum fideihabeo.quantum se-oculis vidiste testatus est:
in aliis, minime. Jam enim constat unicuique, majorem t alia m nar
ratio-
III - De Lamizs 257
rationnrn partcm fabulosam este. Sed undetanta nctementa tara
absutdh deliramcntis , jam pene dictum est- Avaricia ipsotuin , qui-
bus inquisitio calium > jusque cas punienc permistum est : vanitas
ac stultitia delinquentium, novitatis desiderium, & ignorantia cau
sarum eventuumque natutalium. Hxc Cardanus.
$ 5. Meo tamenjudicioBenedictusiacerdos&Pinnetus dia
bolo illusifucrunt , qui mentem utriusqueiraviriarit, in illorura
phantasiam illapsus, quara imagine chars mulieris imbuit perptua:
qua illi valde delectati, facilius in errorem induci potuete. Natn
Sc D. Augustinusscribit, quendam tacita animi intentions .cujes-
dain fcrmins imagincui expendiik , uttera sibi cum ea vigilans ha-
bere videtetur.
$ 6. Risu fane excipiendum , quod in hatic rem quidam , me
ptzsente , coram potctmTimo , eodemqueprudentimo Principe
natrabat , famulum cilicet diluculo nuper rus concesfifle , ut
equos mature domum campis reduceret : atque in agro quandm
ejusdem pagi feeminam maleficiiinsimulatam inveniife, supino de
cubitu prostratam , cuiincubuiiset dxmcn. Ad hsc, dsmonii for-
mam ro gante Principe , respondit alter : Canis nigri. Hic ludi-
bria ejusinodi , prssligias 6c vulgi opinionem ialse irridens Prin-
ceps : ]gnorabamdiabolumcaninigroimilemeTe,ait: alio pro-
fecto mentis acumine , quam vulgates censere soient. Nec du-
bito, mulietem illam tune temporis ctiamnum in lecto decubuiiTe,
6c idolum hoc tustico Satana fuisse objectum ad finistrs de ea
concepts opinionts confirmationem.
7. Ubcrior equidem fui studio dissimo ludibrioss hujas
coramixtionis negotio.ut eum omnisilla sagarum tutba se eavitiari "'
confitcatur , & unaqusque suum cetto indigitet nomine amasium, J^Sf"
fi huic congrellui nihil inefle vetitatis obtinuero , ptomptius uni-
versa illa pnantasmatum dxmoniacorum machina collabatur, ve-
ritas clucelcat clarius, diaboli regnum eat pessum altius, & unio in
populo Chtistiano citius renascatur, invioladusque conserverai.
De mulier dxmottiac* parti* LamUitnputato ,
bistoriaadmirdils.
C A P. XXXII.
Ob argumenti communionem , historiam, certe ut raram .itac
admirandam de commentitio partu dsmone adornato , hic
Kk sub-
2$% D B L A. M I I $ tll
subjuagam, ut indesimilia diaboli lodibria peiritius innotcscant,
fidemque sortiatur ipsa veritas.
iAnu*Hi <j 2. Antonius Sucqustus, eques aur.iuis , pet totam Flast-
driatnnotiflmu , & in aula Brabantica celebris Concilii ibi prU
vatiConsiliarius.prartertres filios lgitimas sup^rstitcs , unuin rcli-
quitnothum, qui Brugis duxerat uxorem. Hic paulo post nu
ptiales faces , raalo getiio cpit vexari misete , ita ut, ubicunque-
locorumeFet, etiam cotona honestatum matronatum cincta,
ctu eripetetut, prque cubicula aut cnacula, ubi erat , protrahe-
retur, ac sacpenumero conjieeretur modo in hune angulum , modo
in altetum , etiam teluctantibus, omnique vi illam retinere conan-
tibus , qui huic adetant. Id tamsn accidit sine magna admodum
lxsione corpotis. Persuasum omnibus erat , hoc malcsica arte fieri
pelliceilli invidente maritum , cujus araore devincta tenebatur:
erat enim juvenis , forma non ineleganti. Verum dum vatiis mal-
risque raodis ita maligno agitatut spiritu , cpit gestare uterum:
atnihilo minus autlevius vexabatur. Tandem advenit tempus,
quo illi partus angustiae obreperent , & una tantum adelet: Qua
ablegata , ut obstetricem acciret , & alias , quae in hoc officii gn
re opsram praestare postent , visa huic intrate pellex illa , de qua
modo facta est mentio, quat ei obstetricis officium pracbuit. Verum
patturiens przangustia in mentis conciditdeliquiua. Ubi veroad
se rediit, liberatam se sensit ab onere. At puer nusquam apparebat,
mirantibus id omnibus supra modum. Acciditautem prosttidie.ur,
dum sorano puerpera expergisceretur, reperiret infantem juxta sc
inlecto, fasciis involutum: cui& ubetasemel atque iterum prx-
buit. Atqui non ita inulto post , rursus illa dotmiente , latere io-
fans abripitur , nec postea inventus est. Ajcbant neseio quas sche-
das cum magic^notis in ostii sera tepertas. Hic uiihi retulir soro-
rius, vir profecto utnobilitate, doctrina & pietate clatil nus, sic &
side diguifimus, qui Antonio affiaitatc jundus , eapuerperae ma-
ritoillius fratre, ac conjugefratris aliisque , quinonraro adfuj-
rant, audivit.
6 3 . Cactetum, neinboc actu tara artificiosenstructo velut at-
tonirus, Kvtv vgifu w agerc videar , succincte, quid hic senciaoi,
adjieere volui. Qxod matronahaec dasmonio obscisa, tnalefi-
cium se pellice insonte pati crederet , acetevit vexatio primum ex
abstruse D ei voluntate petmifla , machinatusque fuit diabolus gra
viora
211 D e L a M i i s 2 59
viota impracgnationis ludibria , utetum illius spiritu expandens,
urinfalsamaleficucredulitatepsamaliosqueafctius postca, opi-
nione ftus pellice obstetricante surrcpti devincirct , & quasi
ream pelliccm carniflci offerret , impietatis, scntentiae injustsc, fan-
guinisque innocentis sitientiflrans. Ptopterca eos tandem partus
dolores movctc cpit eo tempore opportuno , quo una solum
adessetfmina : utea ablcgata , liberius apertiusque in forma pel-
licis , cujuS tanquam maleficac conspectu matrona hxc exbr-
ruit, obstctricismuniaobirevideretut. Post lypothymiam itaquej
vcl animi defectum Satana ( ut dolus non animadverteretur,
ignotatetutque non procreatum fuisse infantem ) fraudulenter cx-
citatum, suo opre , quoantea ventrerainflavit, dxmon destitit,
cenciditque tumor. Quum veto puer natus esse , fed pellice
ablatus credcietut , poftridiein altofomno, velinfantis reportati
fasciis involuti, &raatrelactatisiulachrurasuave exhibuit inil-
leartifexille: aut vigilinonnihilquecx assidua da:monis illusione
acagitatione adhuc stupenti, imaginariutn sive surreptum alicubi
tanthlo tempore puerum obtulit, qui 6c ejusdem opra momen-
to evanuit , vel verae matri restitutus fuit. Fabula in eum finera
diabolo fuit inslituta, ut incredulitatis impiseque opinionis flu-
ctibus objieeret matronam , ejufdemque ancipitis ndei confor
tes: & ut de pelliciscorio luderetur, & caute in fententiam san-
guinatiam, eamque iniquam inducerctur magistratus. Tanta
atte vatiam pestilentemque novit contexere telam subdolusille
textor.
Lamieusolum doEtorem babere vitiatam pbantajtam, &
ridicucu ejse res quibtu Udere creduntw.
cap. xxx v r.
e*T e r. u M , ut tandem hune fabula: actum fiaire occipiam>
quemadmodum hse Lamiae nec longiori peregrinatione, la-
bote aut studio , corruptar mentis doctrinam cum Magis cele-
ratis conquirunt : itanecullos habent libros, quorum adminicu-
lo in sua ptofessione instituuntur promeventurve : nullas etam
praescriptasconjurationum formulas, quas sequuntur: nullum
adhxc annulo incarceratum , aut crystalli soliditate obsc-
ptum daemonem, in suum ministeiiura , velut petiquc
Kk 2 Magi,
- D i Lam i i t
Magi , circumferunt : corraptam vatiis innginibus ab immnndo
nptl'pbam- fpim ingefti$,phant4fiam folummodo doftorein venerantur & co-
tjfia. lant: cui utplurimum propenfmsconfifar.mifere dectpiuntur, in
perniciem ruunt. N quidem prarter vulgarem morem quicqnara
peculiars ob indolis crafliticm & fpiricuum inh.ibilitatetn valent:
fecus autem diabolus poteft ob tenaitatem, fubtilitatcm,& longuin
return ufum. Et, fi fuftinucro, nufqaam diftarum nobis Lamiaram
mentionem in univcrfis fieri Bibliis facris, non fortaffis facile con*
vincar. Neque etiam deluforom horum monftrotum fanationcm
reftitutionemque prartcrmifiilet D"ei filins in tcrris,fi eo tempore di
ra hare farviiflfet pftis.
$ 2- Q^d vero bxmaleficium, aut, fi mavis, venefirium mam
TtJ, jHiifAi fine contactu inferte poiTc credantir, cum aliqîo ejus excremento ,
nocerc debet maleficium, cujufmodi eft urina, ftcrcus, fanguis,
rcpffitxi- capilloruraic unguium prarfegmina, atque harcgeneraliterincludi
jl7*femi- mcm^s canis, fitnilibus aliquo modo bis, quorum in homincfunt
m, partes aut excrementa, claudique ode mortui hominis, hi il Ii as
nomine fepeliri, alia quidem in vciUbulo.aliain viis cruris formam
hibentibus, aliain torrentibus : cum bona venia mei olim beri&
grippa prarecptoris venerandiAgrippar,ha:c mere inania e(Te,adeoque ridt-
herm & | j cum Catdano libere aflero , atque S araar infriadti in nfam
vht'i!" vocaii : qnafi aliquid faic poflent res prorfs inefficaces frivola*-
tib.it. i4 qUC.
(j 3. Hoc autem fit, quo fedefignatomid> quod appatet ma
lum, dxraone conftmtum, vel alias Dei occulta volntate, aut
natiirar vitio natum, credant non fanae fecminar : potiilimum, quurn
cas nova imbui virtute, exineptavel blafphema aliqua admurmu-
ratione,aut imprecarione maligna, faifa opinentur perfuafione. Sic
nuper Hammonar judex quidam Heus , narrabat f quxfiviflcc
quadam celebri& famofa faga (quam tum in vinculis coctcebat,
poftea autem Vulcano confecratam) qua rations quis Lamiaram
maleficia evitare poTet ? Quifque refpondit illa ferio , detrita Sc
vetuftate multoque ufu confumpta calciamenta cuftodiat : quafi
/ vero eorum opera infetti vel etiam atceri maleficia valeant. Cui
atphar- men jt ftupet ut has non fentiat nugas ?
tmftmum $4. Qiipd etiam res viles, aut noxia pharmaca alicubi recon
nu <m \t!) ex inrcrvan0 tranfeenfa aut prxtetita, noxam indcete vcl ex
disjunftifiimo etiam fpacio, ceu nerv excuibque violentcr-
... . fcxri
f Vf - L * i f s 6 1
fcrri ineos, quos pecurrr, nonnulli atbitrentar, etiam infignes & do-
ai viri, non mihi fie verifimtlc. Si enim congenita veneni virtute e-
jufmodi inferrurvirulentia, earn qaofeunque veltrafceiidentes.vel
prxtereuntes ferire necefle eft,quum deleftus fit expers materia ve
nenla. Seeus autem experiential res ipfadocet. Proinde fio-
luramodo quibas male volunt illas vetulae , ledunrur : non veneni
balita continget noxa.fed maleficii ratione. Id potro nihil eatenus
poiTe , jam demonftravi. Si tamen nocumentum hinc fubfeqai vi-
deatur , certum eft ab ipfo Satana , ex Dei aflenfu , ob hominis lac-
deudiiftcreduV.tatem.vel etiam, ut hic probeturcura Jobo,idipfum
excicati. Ule eft. quiexcaccat, mutilatque. Interim delira: huica-
nui,qu mareriam venenofam vel qualemcunqoe aliam fepeliit, id,
urdixi.quod ab ipfo perpetratum eft,vel alias contingit,ita in men-
tem firmiter uggerir, perfuadetque daemon , ut -fe factum efle illa
credat afferatque.
$ J . Carterum ea diaboli ludibria utplurimum vimXuara fottiri.ut
dixi.obimpiarahominum credulitatem.quainejufmodi potentiara
dzmonis confentiunccertuin eft. Enimvero.fi Terpens fab oftii limi- Trim* .
ne repofitus foecunditatein amoliri potuit , ut in Maleficarum mal- f1''1,
\eo legitur : cur in illis regionibus, ubi ferpentum numerus domos IO'.i'i.i*.
pervagatur,non omnes fterilefcimtfmin3;?Si quoque olla in fun- ii.i4.if.
do putei atcis recndita , ad congrellum reddere potuit impoten- in hcrem
tern qaendara Comicem , ut ibidem narratur : cur non om-ies , ex H*nw '"
communi puteo aquainufurpantes , elanguere? At organa geneta- ^!,*,'fm
tioni deftiuata prpediit daemon(id quod varie ratione naturali po- [*
teft) donee ollamex inftitutione mulieris darmonucae concrem.if- ,*3^r-
fet male credulus Comes.tumquc deftitit ill darmon libenter,quo ft .
in faliam dc vetula opinionem Comitem reli quoique perrraheret. j^**'/
$ 6. Sic quoque in felium ( fi veta fit hiftoria ) fpecie in opera- ^.w-
lium infilire potuit dasmon.atque eodem tempore in opetarii forma ""'****'
verberare matronas.ut infontes tanquam maleficii rechine tandem
cumjudicam periculo ficanimarum pernicie , ad fuppliciumrape- t/'
tentar. N ce fcopa aquas intina muliere, & in acre fparfa , plu- "'xnJ"rf
viam accit : fed darraon , ut fupra dixi , ex praccognita acris confti- um.
rations colladens , at illam bis ludibriis dementatam , in officio at
edias detineat Eadem ratione funt relique ejus artes, dolofseque
a<aiones,& inituta inMalleo atque alibi fparfim enarrata,exactius
diicutienda.
*
i6z d e i k m 1 1 $ m
g>u*, comatasunt 3tton debent ad potestaient Lamia-
rum referri.
C P U T. XXXIV.
^4 /-
1t quibus Si quxdam forte in Africa sunt voce & lingua efrascinantium
dam ttn- familise ( ut traduntlsigonus,Mcmphodorus & Solinus ) qua si
"*" /""' irrpensiuspulcbras casulaudaverintarbores , seeetes lattiores , in-
*i fttjia. rances ameeniores , egregios equos , pecudespaslu cultuque opi-
u- mos , einoriantur repente : Hs ingenitam hanc esse proprieratem
Mtdnh. oporreti cujus causam postea addit Plinius. Hinc apuct Italo,
ittmrt. Hetruscos potisfimuin , inultis seculis inolitura , adhuc perdurt
bodie proverbium , uc, si quandohominem impensius laudanrem
aliquem audiant, ftatim objiciant>Digratianon gli diate mal d'o-
chio : hoc est, precor , ne oculi malurn ei concilies, veine visu lae-
% das. Inde 8c apud nos inolevit conuetudo ( quod Aristote\es
probl. xx. 34. testatur ) ut aliquid Lrudaturi prarferaur , ne veiba
nostranobis obnt , ut Deus id conserves.
2. Si item ejusdemgeneris forte exislunt in Triballis & Uv-
tiis , ut Isigonus adjieit, Macedoniac vicinis, interimantque, quos
diutius intueantur, iratis poriTiniumoculis , in quibus singulis pu-
pillas ( autbore etiam Cicrone )habeant binas , &boc malamscn-
tiant pubres : aut, si quoque invenianturfortassis eju/dem sortis
q.tiu, feemina? in Scythia , qua: vocantur Bythix , teste Apollonide : vel
x-4. in Ponto genus Tbibiorum , sicut & multi alii ejusdem naturx,
authore Philarcho , qui eorum notas etiam prodit, in oculo scili-
cet altero gerninam pupillam, in altero equi effigiem : nec eosdern
possemergi, ne veste quidera degravatos : sive quoque haude/is-
sirnile iis genus Pbarmacum in yEthiopia comperiatur , ut refert
Damon , quorum sudor tabem contactis corporibusafferat. Ho-
rum causam privatimredditPlinius , naturam in quoxundam toto
v 1 1. i. Corpore,in aliorum oculis venena genuisse , ne quid ulquam mali
existerct, quod in homine non ester.
3. Atqui ba?c rara ,& quasi miraculo privatis quibusdam ir-
rogara ingeniraque ( quemadmodum & quibusdam contigir ani-
mlibus ) nullum hic habent locum ? Quippe non pro delectu &
arbitrio ex fderis cum darmone initi vircuteacquisita,quathic agi-
tatur quastio.ldem de Pyllis Africcpopulis Na'araonibus conta-
ninis, & Marsis ltalis populis ( quos Circes filio Marso ortosfe-
ruut) c
MI D E L A M I I S 263
runt ) vulgi opinione.gratia sancti Pauli celebribus , dicturu volo.
Siliuslib. 8.
ae ^MarstcA pttbes,
Et cellare mauM, chelydr cautare foporent,
Vipcreutnqtte herbu hebetare & carmine dentem, &c.
5 4. Hucaccenseantureffiscinatrices gentes Paletbeoborum, *A/*"
Pontnm incblentes , quas Plutarchus & Pilarchus narrant , non pu- tuuJxkm
sionibus modo, quorum babitus rimbccillis, sed adultis etiam.qui Sjt-}-
solido concretiorique constant corpore , pestilentes esse, & intuita c^ 4' ' p"
soloquehalitu in tabemreblvere , morbosque p;rimentes accire,
non iblumbis, quicontlnuo adsunt , vetum fle hospitibus, & qui ab
earura commercioalienisfimiunt. Adjiciantur cTelchines Rho-
dipopuli.qui omnia aspectu suo in pejus commutasse leguntur. Pe-
regrina hic quoque erit.naturalis rubentium & lipporum oculorum
contagio. Nec enim ullum reperiri in humani corporis fabrica or-
ganuin.quod tanta spirituum copia scac;at,& ex quo eorum fulgor,
unde spectantis oculus contagioneinficitur, usqueadeo emicet.ut
de oculi pupilla,notum est. Quin Augustus Cassar tam lucidos tra-
ditut habuisse oculos.utinquos paulo attentius eos defixisset.hos
velut ad Colis fulgorem oculis connnivere cogeret. Aurbor quo
que Suetonius est, Tiberium Cacsarem expergcfactum.etiam inte-
nebris.utfelcm, vidisse. Scribit adhaec Gellius, inultinia terra, cui ,J1,41
Albania: nomen est, incolas-in pueritia cauescere, & noctu acutius
quam intetdiu cernete, fulgore sciliect teneram visus aciem obtun-
dente.
6 5 . Nec est.quod hic confugiatur ad Plutarcbi artl!, id est, ...
vaporum denuxu*, coruraque potentiam, qua grns instar proxima wtm.
quaeque depascant,disp;rgmtque. Nec ingenita mphtae vis, va* 'f**"*
porem & chitilLs alliciendi: aut nativa proptietas occulta Chara- *tSSf.
drii avicula:, galguli Latinis dicti , regio morbo laborantibus pri- **
mum conspectar, croceos bilis vapores attrahendi,huc adducenda. 'srmrf. j,
Connatacnim casunt. At, dequibus hicreiversaturcardo, eade- '*-.cV: f>
lcctuc voluntatehaberc creduntur. Intrim putido suo quando- t^j^t
que halitu vetulas tenellam iuficereaecatem inter contrectandum,
noninficior. Quodtamen&quilibetaliushauddifficulterfecerit, ifr"**-
cui exfaucibus tanto fcorc exhalt putrilaginis virus , tenuesque fl"'
/ubit&islficitspuitus. ttp.u.
SU*
D B L A M I I S 111
jûfroprie dicendi venefici 5 if memorabila vene~
ficiorum exempls.
caput. xxxv.
AT ou i jam ad Vcneficos, vel, si licerct, Vencnisicos progte-
diamur, quos Graeci pp/uetw, <yoiiwf , laftutMt , item af-
^c-'Toij.&eyiJHHt/VartffniinaSjpctniciosinmaartis ( quam Ma-
giam vcneficatn, si voles , appellare licitu in est ) conscias , dicunt.
Hos pharmacis vel venenis, ex quacunque matetie, sive exmetal-
lotum, sive ex stirpium , sive ex animantium vel excrememornm
gnre, vel ex corpoiibus mixtis,propinatis , illicitis , aut alicubi
reconditis ut balitu sriant ,periculosos cieremorbos cuva atrocis-
simis symptomatibus constat. Undeseilicet alii in corporfs cxre-
nuationeraviriumque imbecillitateminducuntut , quibusdamjun-
ctmarum compages distolvuntur , cacteri vatie cruciatibus excarni-
ficantur. Nonnullasvcrodiuturnatorqucrizgritudine: plerisquc
prcipitantes, quasi vitz silo mox tupto , interdum & cum inrolc-
rabilibusdolonbus viram , przscindi videas. Quandoque tamen
veneficorumnomineflcaliosmaleficoscomprcbcndi vulgo, non
ignoro.
Entddi 2' Horrendasunt ,quarde Veneficisscribit Anronius Sabel-
it. t. licus inbzc vetba. lnfamis inde annus sequutus, M. Claudio
Marcello & T. Valerio Flacco ( sive Potito , ut alii scripserant )
rwrfrfi Consulibus , quum multi ex primoribus patrum simili motbo fie
kmiHiU. eventu mottui estent : ancilla quzdam ad Fabium Maximum
yEdilem Curulem venit , causamque ejus cladis prodituram se
professa est, si fides sibi daretur , quod id indicium apud dominos
haudfuturum elset sibi noxz. Fabius re ad Consoles delata,
Consolibus ad Senatum, fide, consenso ordinis, indici data , pafe-
factum est muliebri fraude eam cladem accidere : multas este, qui
in virorum perniciem coquerent venena : ac, si secum eant , fore ut
multz veneficio occupatz deprhenderentur . Mifi > qui ancillam
sequerentur. Hi quasdam medicamenta coquentes , apud alias
recondita inveniunt. Quibus inforum delatis , vigintique numero
matronis, apud quasid pharmacigenus soeratdeprenensom, pubti-
ceaccersitis, ficin bis Corneliafie Servilia patriciz genris. Qur
quumsalubria essecontenderent ,confutante indice bibetejuflc,
spacio ad colloquendumsumpto, intersa Ioquutz , id bauxite sta
tu un r.
III D B L A M I I S 26S
statuunt : medicamcnto in conspectu populi epoto, ad unam intc- vd.M**.
licre. Inde ad centum septuaginta ejusdem scclcris convicta? , ca- 1 '* *6-
pitali sunt sapplicio affecta. Attocitas rei , quia ad eam diem in
nullamde veneficiounquamfueratinquisicum , prodigii est loco nmttm
habita: velutalicnatisfurote mentibus, id flagitium petpettaricon- JJJJ^Jj
tigisset. m "
j 3. Vcnefica fuit Crcscentii illius seditiofi Romani, eoque
nomine ab Ottonc tertio vilijumento facie inversa impositi , & per
urbem circumvecti , tandemque ad portam suspensi uxor. Quam
qunm sapientia & virtutc prarstanrissimus alioqui Imperator depe-
riissct.illa, quod Ottone teditum in (jermaniam apptante, se con-
jugiispevideretexcidisse , chirothecis veneno infectis , eumneca-
vit, anno millefimo primo, 5. Calend. Februarii.
<$ 4. Veneno item lento fublatus est JoannesCimisces Orien-
tis Imperator Basilio qaedam eunuchp, cui se potentiam deroga-
curum fueratinterminatus. Veneno adbacc ab uxore Zoe procacis-
siinx &intcmperantimlibidinisfmina , quum Paphlagonem -
qoendam Michaclem deperiret , extinctus Romanus Argyrus Im
perator Otientis, qui priorem antea relquerat conjugem.
$ 5. Vcncficium quoque fuit, quod Casali, in urbe Salastlae re-
gionis Italix contigit circiter annum Domini millefimum quingen-
tesimum trigesimum sextum. Conjuravctunt viri ac fminac, qua-
draginta ferc numero , inter quos & cainifex erat ut , quum pestis
antea satviistet, 6c jam cpisset mitescere , unguentum conficerent,
quo illitis pottarum vectibus , inficerentur , qui vectes tractarent:
Appararant& pulverem.quemvestibus clam inspergentes ,noxatn
inferebant. Latuit aliquandiudolus, sublatique multi conjunctis
sanguine vel affinitate: data etiam veneficis, ut ferebatut , pecunia
hacieditatis ergo. Sed quum cujusdam Neci nomine ftattem atque
unicum filium enecassent, vixque alii , quam domini ipsi domuum>
Mit filii prirent: simulque animadvertrssent Androgynam se in do-
mosinsinuare, atque eos maxime interire, quorum atdes ingre-
deretur: deprebensa conjuratione , omnes exquisitisfimistormen-
tis interempti sunt. Fal edam, quod in celebri cujusdam Divi
pompa subscllus perunctis , univerlos trucidare cives decrevissent:
p.ararasque in hune usum fuisse supra viginti ollas.
$ 6 ld postea Gencvae tentarunt nonnulli, qui & pnas dede-
cunt. Alios etiMediolani vectes inunxisse constat:sed quUonibus
Ll subje-
z66 D L i s III
fubje&i , quam nihil confiterentur , ncc quifquam obiiiTcrt , dimiffi
flint. Baffianus Landusfcribit , Patavii monachum qjendam
aliis plcrifquc identidem confpiraue, qui peftis tempore infeca
lintcamina in domos occulte conjiciebant, ut in rtmltos derivare
tur contagio : fumptum quoque ab his eft fupplicium.
<5 7. In nobili familia de Petrinis Bononiae , duo crant fratres,
quorum alter maritus cum numerofa prole in eifdem ardibus com-
morabarur matri vidua; : alter vero junior , fpe confeqaendae hae-
reditatis univerfat , totamfamiliam. medio tollere ftatuit , conje-
ko in vini dolium arfenico. Ex cujus ufu cum gravibus torqac-
renturfymptomatibus, convtfeabantur medici celebertimi , Mat-
thaeus Curtius , Joannes Maria Bettus , & Hifpanus Philippaldos.
Qui in veneni fufpicionem mox venerunt, quod iifdem cruciaribus
vicinos quoque exagitari , qui forte domum ingrefii , vinuni illud
hauferant, intellexiflent, Eorumitaque conlilio vas inft'mgimr,
vinoque effufo invenitur arfenicura. Hinc curationem aggteiS
raedici , omnes teftituerunt , excepta matte vetula debili , & puc-
ro infirmo. Fuga fibi confuluit veneficus , atque ita veneficii au-
thotinuotuit. Facinus hoc contigit anno raellefiuio qumgentefi
mo tricefimo oftavo , in Auguflo. .
$ 8. Socruiadhaecgener quidam veneficus camhandes , ex
tracta: caffiae mixras > obtulit bononiae. Quam veficz crttciamen-
tis ram atrociter afflictam , ut ettam fanguinem largara ex vlica
Miltm excreverit, felici fucceii curavit D. Hclidacus Paduanus Fotoli-
Tmvt. v'cn^s> clariifimus & in artis opiribus exerciratifTmius medicos:
Jbmutum. quemadmodum recenfuit D. Joannes Echtios, medicos
Colonienfis oinatiffimus ,illius olim difcipulus,qui tunc teojporis
ipfum fe&abatur, i fuperioti quoque cuiationi interfuit.
9. Huic quoque narrarat D. Gisberms Hrftiu, medicos
cxperientiffimus, Rjomae quendam hydropicum diu decubaiife, cu
jus uxor tandem fumptuum pereca, veneno ilium tollere decre-
verar. Quare bufonis in olla uftipulverem aegroto propinar, undc
ille copiofum reddit lotiutn. Hinc denuo eundem pulve rem cxhi-
bet , ut cirios illi atrumnofanifiimpcuofamque vitam cum praecipite
commutaret morte. Qui multo uberiore exonerata per veikcam
i*fifitfm faburraaquea , convaluit prater conjugis expe&arionein. Nam
bufo etiam difciiTus , & renibus impofitus , hydropicorum aquas
per meatum urinarium expelUt. Eandem ipfe Gisbertus alias fen
fitca-
4 l D L a M i i s 267
fit calamitatem ab Ks , qaibus minime decuic
10. Extat Aufoniifuperbacrc quaralepidum epigtamma
Toxica \elotyfo ddit uxor macha manto,
tie fatk ad mortem credidh efe datum:
Mifcuit argenti letaltttfondera vivi,
0>eret ** tekrem vis gcminat .
Drvidat htc quis , factum dfcreta venenum ,
Antidotumfumet, quifociata b'tbct.
Srgo interfefe dum noxiapocula certant ,
effit letalis noxafalutiftrt.
frotmm iy vacuos alvifettere reeeffm, '
Lubrica deje qua via nota cibis.
Quamfia cura dem , frodeff crudetior uxor,
Et quumfata volant, bina venenajuvant.
II. Quam fabe hic locum quoquefuum metetut lad Na-
fonis l. Metamorph.
Son hoftes ab hoff'tte tum,
Noufocer genero,fratrum quoque gratia rara efi.
humnet cxxtio vir conjuga, illa mar'tti;
"Lucida terribiles mifeent acanita noveree
Fihut ante diemfatrios inquirit in annos.
i 12. Venfica item etat Joanna puella , qui anno millefi- v'f"^
mo-quingenteiimo quinquagefimo quarto , inNovcmbri, nobili {2*
c piatmatton*AnnxVirmont> domina; in Veil , oprime de'ea**"**^
met , bis eland eft ine arfenicum propinavit- Ego ad motbi , ex^,,
prioris veneni aflumptione, emationem accetfitus , poll alia flici
ter adminHhata , jus caponis Simplex ab xgrotaforberivoluL Cui
denuo , ut medio ( vellem nollem ) tolletcmt domina, atfenicum
1 argiu s feorfum inruderat Joanna, quse lli cubkulis etat. Eo au-
tem non fatis juti imruixto, guftu & vifu maxime , ob ejus copiara,
ab egrota flc deprebenfum eft venenum. Necdum enhn in anfc.
mos antcairrepfcratoblati atfenici fufpicio.fed venenatum aliquid
pifis ab ea comcflis adhatfuTe opinabamur. Inde , num deflinatum
gliiibus perimendis pu Ivcrem alicubi occlufiflet atgtota, fcifcita-
bar: qui cum altero collatus, certiores nos red dcret. Necdefuit
fu cceflus. Hoc ctenim modo irmotuirvenenum domint denuo ex*
:fcd prius me & puero.veneficii adornatirum adhuc igna--
ris, guftatam in jfculo. Concitato autemutrinquemox vomira, fit
LI 2 iie.quae
268 D Lak m HI
iis, qu* vcnenl vim infringement oblatis, additoque antidoto , nullac
veneni manferunt reliquiae. Veneficiumconfeuapuella , mord ad-
judicabacur : aliorum tarnen intercefione ob actatem juvenilem,
qua vix decimum quincum attigerat annum , vicar beneficio rnras
donata, carceri perpetuo mancipabatut. Unde.poft menfes paacos
efFrais cancellis , earn liberarunt milites. Ut quilibet hoc do-
us exemplo , provide magis fuis confuleret rebus , flagitium hoc
quam breviffime coramemorare libuit.
cj 13. Vidi & vetulam , quae ob zelotypiamarfenium manto
infonticumolufculopropinarat, undehic cum acerbillmis inre-
riit craciainenrisllaautemundis publico immergebatur fupplicio.
14. Nuperimprobamuxorem marico aliquot viribus argen-
tum vivum dediiTe devorandum , eumqueid fine ullonoctui roto
' i* t dt Pcr a'vum egeflffe narrt Georgius Agricola : muliercm vero in
"Hftr* maleficio manifefto deprehenfain,pnas legibus dedTe. . -
fifit. i j. Exa&is item his annis , quum mufier venfica Tremoniar
alias exhibuilet marico argenrum vivum , ut eum perderet, ex
voto negotium uccefllifet: tandem die quodam fefto, curacampa-
nis daretur folennic r fignum abfoluci MilHe facriricii, illa ptarcurrit
ad ardes Dorpiorum.mercatorum ibi celebeium, ubi ab emente ma
jorem folito argenti vivi quantitatem, quaefivit meteacons famulus,
in quem finemid compacaret? refpondet, fein medicamento quo
dam ad enecandos rattos & mures eo uci. Cum primundomum vc-
nit, omneilldargentum tnfudicolufeulo coneifo cotoque,qaod
marito apponebat : is animadvercens nondum diiTolutum nec iacii
per.nixmm Mercurium , afumpco olere in forum excurrit ad Con-
fules, qui tum ( ut apad eos moris eft ) port celebratam ante
curiam moras trahebant, forte, ut fit, de repblica conferences: ve
neficii accufu uxorem, oftendens pharmacum edulio mixtum. Quo
autem mortis genere comprehenfa ilia perierit, non fatis novi.
Memoranda hifioria de Venficofmulo camific^ ejufdemq: ma
lfica conjuge 5 qua trium virorum capita palamferire volnit.
CAP. XXXVI.
/* TT. catalogo dignabor rauherem famofam Mechtelcm no*
triam vin- I 1 . .. " . . . r ,
vi A Amine, malicia non inferiorem quacunque venen ca, ob tanta-
itiruncw teminauditamfacinotis , in Septembri annifexagefimi fecund! fu
pramillefimum quingentefimuin, recenterinftituti-adhunc rao dum
in oppi
Hl DbLamzis 269
in oppido circa Mofam ad Brabantiarlimices fito, Gravu nuncupa
te), loco mihi natalicio. Ut ex quinq;captivis tres eodem die fuppli-
cioob fuaflagitia efficerentur, accitur ex prxima civitate Geldro-
rum Neomagio carnifex,qui fperans eos ex magiftratos decreto fut
pendendos , fubfequitur: mutata autem fententia, lioiulatqae capi
ta eue ferienda intclligeret , de irabecillitate fua apud fatrapam
Stcinhufium conqueftus eft , ante annum contracta ex veneno ipfi7<l
clam propinato fuo fmulo, ut inheti fui minifterium pofet furto- /*/
gari.qasfoletcTeindignitatibus& praeclaris officiis invidia. Ne f^'"*"'
veto diutiusprocratinateturfupplicium.feratimmiiTurumad con- ,
jagem pollicctur, qui fuura collegam Arnhemia vocaret,in fenten-
tiaelatz exequutionem , cum eo enim fe contraxiTc de opera mu
tua, Sc cominuni lucro, afleverabat : quemadmodum plemnque fit,
ut inter fidles artifices squale redeat ex pacto emolumentum. '
Confenfit pracfrctus , mittiturque Meomagium ad trtoris uxorem,
ut eveftigioaccefferemr Arnhemia publicus ejufdem officii ad mi- . *
oifter. Ilia Iucri cupida, aliud ftatuit animo , mariti fcilicet
defectum fuis fupplere viribus. Quare gladium ejufmodi poftre-
moactui trgico deftinatum , pro marito confule impetrat, cul-
troromque fabro dextrorfum exacuendum mox defert: ipfa ete-
nim finiftra erat. Inde hora vefpertina fibi capillitium clam fecati
jabet, & fummo mane veftes viri induta, prater thoracem Au
dio relium , ut in laxiore indufio minus obfervarentur mam
mae - deinde impofito capiti pilo plumis ornato, latoque illo
gladio accincta , incunctanter Graviam properar. Quam fatrap
vid ens imbetbem , Arnhemienfemque ratus effe lictorem, ro-
gabat, num in eajuvenili state trium fiinul truncare capita au*
derer ? Hoc fibi committi deber , jam primum in illud fe
prodituram rbeatrum , quum eandem fxpius experta eflet aleam ,
tefpondit , arreptis fimul reftibus quibus capcivos vinciret. Ita ,
Us tandem producis , ut mox gladio feriendas fubmitterenc -
cervices , feorfuun conjnge & fratre Steinhufius praefcus
admonetur , liciorem videri fceminam. Hic cm uni-
verfo comitatu ad ftuporem ufque confternatus , re mox ,
cognita ex carnificis fmulo , quem exacto juramento ad
veritatis confetlonem adegerat , reos cuftodiae reddi ju
ber: &, nifi clam hoc fminei fexus mou ilium opera fatrapz
fc iubduxiilct , ne vel ab hominu.u turba in 'aquas proximal
LI 3 detru-
270 ! O E L A M I 1 I l\\
detrudererur.vel alioqui ab aliisoppidimaliriofisftministtucida-
rctut colis, verendum ctar. Revcrf autcm Ncomagium, tifa apud
multos cclcbratur, velnt tanto facinorc nobibtata: maritoquc mor-
tuo.'eam duxituxorem carnifex Arnbemienfis, defuni apud Neo-
magos fucceflor- Sic utplurimum, obfunctionum comrauncra ufum
inter collegas matrimonia conttabi celebtaricj; folent.nc in alienas,
familias transfettot nobilia cjnfmodiofficia.nec degcneret foboles.
De pbiltri Bippomanes^ & reltquis qui/quiUk.
CAP. XXXVII.
quoque pertinet amatoriutn poculum aut pbarmacnm,
H<Gracis $ATfor runcupatum , fenfs vidans, iifque variasipe-
cies & amores concitans furiofos. Ejus meminit Juvena/is:
fhi!lrum.
Hie mgicos affert cantus, hic Theffala vendit
Thiltra, quibus vakant mentent vexare mariti.
? Eod refctantui c-Laelii verfus in Apologia 1. ab Apulejo addui:
Phi Itra omnia undique ernunt, Radiculet herbe,fitr/?,
/Intifhates illud queritur, Âuree iliees, bichordite,
Throchifculi,ungues,tcnie, Hinnientium dulcedinci.
2 . *ln hoc item veneficii genetelocnmbabet.Hippomancs,ca-
*- rancula hand parum famofa.caicaf magnrtudine.fpecie orbicu/ata,
latmfcula, colore nigro, qua: in frente nafecntis pulli equini eppa-
tet, quam edito ftatim parta mater lambendo abftergendque d
vort : &, fi prarripiatur, animum ftu penitus avetfum babet,ncc
eum ad uberaadmittit. Ob hoc maximam efle vim ejus ad amorem
concitandum feront, quando in pulverem verfa, cura ara antis /an
guine propinatur in poculis. Hinc equis innafei amotis venefi-
ciam,ait Plinius. Ejus mentionem fecere Arifloteles, Solinus, Co
lumella, Sc caeteri. Item Virgilius:
. rinctcjfufafacerdot,
a.Tt.ii. 1er centum tonat ore deos, Herelumque, Chaofque,
.Ttfb?1' Tergeminamque Hccaten , tria virgin ora Diane:
riufevi. Sparferat laticesfimulatosfont tAverni,
mtfar Falctbiu & mejfe ad" Lttnam qutruntur ahenis
Tubentes hcrle, ni>ri cum Line veneni.
Queritur & nafeentis equi defronte revulf,
Et matriprtreptm amor.
. 3 . Dicunt & eodem nomine virus illud lentum,quod ex equa-
ram,
II D L i, r cl -pt
mni.libidinis flro imulatamin,pudendis defluit. Id Virgilio-ita.
defcribkur :
Hinc -demumhippomanes vero quod nomine dicunt i.fr
TaoretyUntumdiilLit ab inguine virus:. ... . ,
Hippomanes, quod fxpe mai* legen n<rvercf,
Mifcentes heras, ^ no innoxia verba. ,
Et apud Tibellun :
t qmd,ul>i indomitis gregibus venia aat amores* 64.11+
Hippomanes cupideJhat ab inguine eque.
Propcrtius Ub. 4. in lesaui quand a m :
Confuluitriges noffro de fanguine, & in nie
Hippomanesfiete fcminalegit eque.
Et Ovicbus Eleg. I . & adverfus aliam lenam :
Sen bene quid grame,quid torto concita rhombo
Licia, quid valeat virus amanta eque..
Novit Juvenalis quoque:-
fitppomanes, carmenque loquor, co&umqae venenum
Trivigno datum.
4- Nomen veneno inditum.iir*, quod effreni equina cu-
pidini umiles homiuibus araoris accendat faces. Hinc, Paufania Sc
AL ' i . no aathoribus,tantam in eo novit vim OlympiPhormh Arcas ,
quod lio cti mixto & efFufo , equam pofuerit , abfciTa cauda : huic
Hippomanes inclafcrat,fabrica non tam acciHaa,ut ea falfitare tan-
topere ad hujus confpcdum furiis excitan opotmerie equos : quos
tarnen ita alliciebat, tantaque agicabat infania, ut difruptis frenis in
ipfam violentius.quam in vivain,infilirent equam. eque quod *xx-
guiar inherentes aneae ftatuae, lubrico eliderentnr lapfu, ideirco cef-
labat apperitio, imoardentius multo in bisante oreadhinniebant:
eque prius ab atneo potnere depelli fimutachro , quam flagris &
equifonum violentiaabftraberentur. & Hippomancs , ut docet
Theocritus , tvrr xrer, id cft, planta five herba , qua guftata equi
in furias aguntur: unde & nomen.
$ 5 - Intct amatoria adhatc venena connumerantut , in ex- ^*ttria
trema lupi cauda pilus , ejufque viiga , remora pifeieulus , felis ce- 552.
rebrum, c lacerta:, ftellio cui ffincus nomen. Item os de rana viri- viu.m.
i,in forraicarum acervo exefa. Siniftri etenim ofis contatu amo-
fera, ciextri vero difidium excitan tradunt. Vel, ut alii refemnt ,
formicis obela ranat ofli conjice in aquara, quorum aliqua aquae in-
natant,
272 D L A M I $ III
natant, quxdam subsident : hase ligata in albo sindone, & suspensa,
amorem conciliant, illis contactohomiriiodiumparitur. Aliud ex-
perimentum simile ex hirundinum pullis. Accipiuntur'ii uniusf-
turaiautnidi, qui in olla conditi , in terra sepeliuntur , ut sufTocati
famepereant. Post ex erTos , qui hiante rostro mortui invenian-
tur, amori: qui occluso , concitando seiviunt odio. Utero hyxnx
sinistro lacerto quoque religato, si quis mulierem insplciat, usuihic
efle etiam perhibetut. Componunrur ea quoque interdum ex cx-
crementis , aut animalibus pucredine genitis , aut ex connata no-
bis materie, qusetamen, utillicitamcrito mentempodus turbant,
mutantque , quam ad amandum cogant. Sic menstrui mulierum,
prasertim biliosarum & rixosarum, potus, adeo bibentes effscinate
insiceteque, ut lunaticos & amentes efficiat, creditur. Habcntur 8c
alia philtta, mortuorum vcstibus,candelis,acubus,& iis universirn,
qux funerum gratia parantur, sumpta.
$ 6. Qax eo libentius, quod nugarum plus, quam veritatisha-
beant, nomino. Quemadmodum nativa illa venena,ntmisque cS-
cacia silentio hic sepelire malui, doctiotibus medicls ex sexto Dios-
coridis de materia raedica , & teliquis item Grarcorurn Sc Arabum,
rum etiam quorundam recentiorum libris, atque usu quotidiano ni.
mis cognita
gupdamatoria Tocula, Hippomanes3r quacunque idgenut

alia, citimfurorem inducant, quam amorem concilient.
C A P U. T. XXXVIII.
Po r r o philtra , Hippomanes , & quaxunque id genus alia , in
amore vere conciliando parum aut nihil valere , sed fuEorem ci-
tius concitare , raultorum non ignobilium virorum est sentena-
Ovidiusin lib. de Medicamine facici : "
Siepotim nos tangetamor, quamforlibus herbu,
Quas maga terribilisubficat arte mmut.
iec vos graminibm , necmijlo crdite fiteco,
Nec tentate tioeens virus amantis eqn*.
Nef mdis tMarftsfinduntur cantibus angftes,
Nec redit infontes nndasupinafuos.
Item in i i . de Arte amandi :
FnMitftr, /Emoniasfi quis dcturrit ad artes,
Datque,
1 II D b liifii'i 7 j
Pat que, qnod tenerifronte reveUit equi.
Nfacient, ut vivat amor CMededes herbu,
Mistaque tum mttgicis merfa venenafonts.
ldpostea exemplis Medea: & Circcs comprobat:
Phajias fonidem, Circe tenniffet Vlyffcm,
Si modo fervari carminepojset amor.
Nef datAfrof*er'mtfaUentintihiltraf>fKUis:
Thiltra nocentanimis, vimquefitroris kabent.
j 2. Hinc Eusebius Czsarienfis scribic.Lucretium pocta ama-
torio pocnlo in tantura furorcm versum.ut se tandem proptia manu
intetemetir. Sunt qui arbitrantur,uxoretn illius hujusmodi obtulile
poculum, & eam Lucillam vocatam, ex Hieronymi tstimonio in
Rafinnm, cujus hacesunt verba : Livia virum suuin interfecit.quem
nimis odit : Lucilla suum quemnimis amavir. 111a ponte miscuit
aconitum: Lucilla d ecepta, furorem propinavit pro amoris poculo. imcuu**
De illo quoque extat illud Politiani in Nuttice : *'
Hit, quiphi/tra bibit, nimioqtte infanus amore,
Moxjrro occnnit,fic mentcm amiferat omnem.
f 3 . Quid Stephano equiti Neapolitano accidetit , est profecto ***L
: achnirabile. Hic, quum poculo amatorio insanisset, tenetetque op- 'J^tunp.
pida c nonnulla tegia officia ab Alphonse Anagonum Regetiadi-
ta.faeiunt, qui ab Alphonse illa bona postulaient, absurdum esse
cficentes. dmente hnjusinodi bona poIdedQuibus Rcx respon-
-dir: 3ibi inhumanisfimum videri,iisse etiam substantiam auferre,
juibus fors mentem & cerebtum abstulisset. Innuere autem videtur,
calamitatem non esse calamitati adjungendam.
' 4. Tradidetuntitcmlitctatummonumentis Cornlius Nepos
ic Plutarchus, Lucium Lucullum Impetatorem amatorio quoque
poculo Calliflhenepropinato, ptimum mente faefiun fuisse.dcinde ctMfl>tn
interemprurn. Mcminit & Plinius xxv. 3 . citca finem. Nattt quo- Y'iMc'Ziim
que Josephus Sc Suetonius, C. Caligulam Cacsohia uxore potio- imftr^n
flatum, amatorio quidemmedicamento.edquod in furorem ver- ^Smm
terit. Quod commemorans Satyricus pota , id poculum ex Hip- t*m-
pomanesappatatum fuisse ait. ^toS
Si no fiitium
Et ftirere inci[>ias,fit avuc$ilm illelierons, "
Cui totam tremnlifroment CtfoniaptUi <tpu te
InjnJit. ' 1
Mm $ 5- Sed
274 D L i i i Ml
<$ y. Sd de hippomanes quod creditor, aflerit quoque Arifto-
teles de Narur. animal, vuj I. 24. figuienra elle mulurculanua
& profeflbrum carminis incantatorii. Scribiradh.ec 2. Magn. mo
ral. Mlierem qaandara.vito , cuipiam poculum porrexilTe -
rium, ex quo is ftibito decidit mottuus. Mortem etiam fafpeacce-
lerare ejufmodi philtra , traditHippol. Matfilias in d. L ejufdem. $.
adjedio. D. de fica, ubi eft & tex, loquens de amatorio veneno,
ficuti & de amatorio pculo, in 1. fi quis aliquid. qui abortionis.
D. de pnis. Extindus & philtro Fridericus Auftriacus Imperator
anno tricefmo fupta millefimurn, ttecentcfimuin , decimataa Ja-
nuar-
6. Etquanquam Conftantinus Imperatorum Cbritianoram
primus, arte mgica conciliar! amorem fenfile videatur.ini. aben
edita, C. de.malefi. 1. eorum. in illis verbis , Aut pdicos arnicas
rnagicii artibus ad libidinem deflexhTe deteguntur : & Acoiru* in
authent.quo.opor.epi. &.chri. <J. hocautem.in verb, propter qu
dam. & Albericus in rubr. dehacret. colum. 3. tarnen D. Epipha
nias PalftinusEleutheropolites b. 1 . ad verfushxrefes, torno 2,
1\+- in 3-- fed. tradit , vauiTimas eile ejufmodi amatorias incantatio-
no vemili- nes.quibusfcilicerfccminarum caftiras imperirur, ubi nomen Chi
& fignaculum emeis .contra opponirur: quodnon remienda
biftoria confirmt..
$ 7- Quin &. illa Sicilia: conftirutio, cujus initiutneft,
amatoria, ftivolum reputar & fabulofum poie hujufmodi pocula
amorem extorquere. Hiftoriam de virgine Deo dicata, arque m
gica arte juvene ad amoremfollicitata, D- Hieronymo conferi-
ptam invita D. Hilarionis , lege libro 5 . capire 13.. Ubi paucis
meam videbis adjedam fententiain. Hinc manifeftum eft, quas "her
, usus feribir mulieres ex Marci h*refi reveras ad Ecclcfiam.fuie
confeflas, fe Mateo, ita circum ventas , ut in eum vehementer exar*
ferint, non potu amatorio amadas. fuiie : fed ejus dodrina, pnefti-
jUai. gsScillufionibuspotius, aut forte ipfms formai ut fieri foletillc-
!. das.
Cffi*7. $ 8. Novimus, inquit Henricas Inftitoris & Jacobus Sprenget
3V.rA Theologian Dodores , vetulam tics ordine Abbates, ut publica o-
ninium fratrum in eo monafterio etiam inbodiernu dieuv eft opinio,
nu 1. non foluin philtris incantaiTe : fed &; intetemifle, & quartutn jam fi-
"^ mili modo dementafle. Neceam pudet fateripalam,fc fcciiTcfic
jcere:
Kl D L i i $ 275
/acete, eofquefuoamofedefifterenequiviiTe,quod tantnm deip-
fius frercoribus comediflent:imulque quantitatem extetifo bracbio
cjmmonftrat. Fatemur autem, quia nobis non erat in eaminqui-
icndi ulcicendique foda poteftas , adhac fupettitcm eTe.
Hace Uli
9. Stercoravero fuiTe fpurciriem veneream , quam, velut
ceno immerfi, toties erant experri in exercirata Iafcivienteque ve-
rala meretricula monachi, ut ab ejus illeccbris inefeati, quafif.i-
feino vcl certius maleficio detenti , defiftere Se *ad mentem re
dire ncqaiverint , meaprofeclo cft fentenria:hoc amatorium pocu-
bm,bxc brachii inflar vorara vetuli feortiftercora. Judiciumque
cfto penes ejufdem conditionis vitos , quietiainnum quotidie fi-
mili maleficio illcli , in eadem palaeftra lrenuos exantlate labores
fatagant
10. Virgilius quoque citca finem Phaxmaceutria: , tetatur
mgica carmina nihil buc facete, cum feribit:
ego Daphnim
Âggrediar, nihil ille Dos, nil :armina curat.
Ubi Scrvhis id etiam annotavit. Ptopertius item libro 2 . Elcg. \ .
bujus eft fenrentia?, cum inquit :
Sem mihifint tangendanoverctpculo, Vhtdrt,
TPocula privigno non noeitnrafuo.
Nam loquitur de poculis amatoriis , quibus Phardra Hippolytum
ptivignum in amorem illicere tentavit : ac nihil ea profure. Redte
i taque admonetOvidius fecundo de Arte amandi.hoc artis magicar
genos cavendum efle :
Sitfrecul omne nefas : ut amerk, eflo.
Et lib. I de Remed. amoris :
Viderit Anonitftquit mala pabula terre ,
Et mgicas artes poffejnvanputat.
$ il. Non inconvenientem buic loco biftoriam fubjungere cf-*4
plaait ex Plu tar cho- Amabat Philippus Macedonum Rex puellam
qtsandam plebejam : facileque utriufque fortuna longe diilmilis,
ram Rcgiobfcquentem feccrat.Quodcum refciiTetOlympias ejus
xor, d atgie admedum rulit, prxfertim quod fetebaturea puella
tmaroriispbiltrisfibi Pbilippum conciliaire. Ideoque itata, juflc
:lam domo cxtraam ad fe puellam duci , eo quidem animo , ut
^reexe a liquo claufam , aut in longinquas tegiones trans mare re
Mm Z legatam
276 DbLamii* 111
lcgatam.malehaberet. Produ&am vero ante fe cam fpeciofam,
venutara, ingeniofam, elegantem, Sc omnibus modis ac nuraeris
amabilem vidilet, ^nfmem, Jw Avpnw , al *6 riyii 0M7f
$*f' 4te^#. Valeant,inquit Olympias, calumnia? : eu cno in
teipfa veneficiorum vim habes, nec jam puelUe amplius , aut marjro
fuo irata fuit. Hue facit illud Menandri apud Stobacum Florilegam
cap. 6 5 . Vtf' MiSf 9\7fw itftmym ?fTBf,7*7f &ixf*]eat<fyiim-
Tbiitrt % ymni. lneft verum pbiltrum , benigni mores , quo vincerc viram
folctmulier.
12. Et profe&o hare funt vera amoris veneficia. Nam fi crua
n juges philtris. aliis & amatoriis poculis utuntur , cas abomina-
mur ac faftidimus. Quemadmodura & PlutarchuS afferic in eo li-
bello , quem de Tuenda valetudinc fcripft : uc non difltniti ratio
ns, confequens fit, uxores cnrra viros, qui hafee res ufutpant dc-
teitari. Et, ut idem Plutarchus feribit in Admonionibus connu-
bialibus, ficut pifeatio, quae fit medicaraentis , cito quid cm rfci-
lepifcem capit.fed eum labefa&u, Se menfz minime idoncum red-
dit: fie , qui amatoriis artibus carminibufquc conjuges voluptatis
caufa fubigere conantut, cum attonitis demenribufquc c labefa-
ftatis vitam agunt. Neque enim Circem, ut fubdit , ab ea potionuti
quicquam juverunt , nec ipfa ulla in rc Ulis abutebatut , cum
fuum afinoramque forman acceptent : Vlyflem vero mente pra;-
ditum, Sc prudentet cum ipfa vetfantem , incrcdibiliamoteprcrfc-
quutaeft, HaeciUe-
i j . Explofis itaque philtris Se magicis vanitatibus , amonan
uxorum mutuo in easamore, in alias vero fminascafttraonde
quibufeunque aliis boneftis piifqne ftudiis comprate niwraur. Sic
s>usHm êx connubialis decimaquartadoiiThui clarifiimiqucjurifcoofultt
, Andrea: Tiraqnclli manebit inviolata: Carminibus, poculis , aliif-
' que id genus philtris magicis , quibus cteditut amot conciliari , vir
&uxorpenitus abftinento. Sed mutuo inter fe affeu, aliifqae
huiijftis rationibns provocanto, conavanto, arjgen-
to. Qupd multa fit philtri de mag'tci furoris comntunio , sec argn-
mciitmn ingeatum , bic me paulo fuifle prolixiorem , agnofeoli-
benter.
jXI D4 L a m i i r aY7
' quomodo Udant venefici.
A P. X XX IX.
Vtnefiiit,
An i m a m T i a adharc , pharmacis pbulo injeis , alicubi ,
fparfisut deguftentur, vcl halitu atcrahantur , hedunt peri-
rountque venefici. Idem vel affriclu vel applicatione priftati
fioiTe, ut minime neg : ita merainifle oportet, quofdam ftdio
upi ftercus clam in prasfepibus condere, quod olfatu animadver-
tentia pcora , votacemque hoftem verita > ob quandam antipa-
thiara , mito exagitantut furore : ur maleficio ea torqueri , firmifi-
me credantignar't , apud vcneficiihujus attifices confitium inqui-
rentes. Eadem ratione dicunt, caudam lupi in boum vel equorum
prxfepi fufpenfam , eos ab efu exterrere. Metu etenim ob odorem
perculfi, oblivifeuntut cibi ebirientes : quemadraodum hominibus
quoque in magnistiinoribus uuvenire experimur.
$ 2. la ducatrrWirtenbergico non procul Tubinga, camifex
veneficii non ignams , anno millefimo quingentefimo fexagefi-
mo quarto in pecoribus fuas artis fpeeimen edidit. Enimvero quum
expao huic cdrent morticinorum animalium coria , atque alia,
quae hinc ufui efle poftent , hic bo ves , oves 8c porcos in pafeua ex
more deducios , veneno clam perimit, utinde frequenti nimis pel-
Ihirn numero , fevi item Sc pinguedinis infinitis fere ralentis Augu-
ftaeVindelicorum Sc Argentina: vetinm expofitis diftraftifque , di
ves btevi cvaferit. Proinde & fufpicione oborta , veneficii accufa-
tui , quzftionibufqae ipfi familiafibus fubditus , rem univerfam
confiretur- Dat & pnas forcipibus ignitis diftraus in principio
Augufti.
$ }. ii quoque pertinent , qnipugiunculisjumentamcer-
locis confodiont, retracta prius feotfum cute : ut , ubi eatelapfa
V ulnas impreTum tegitor, lateret dolus > atque ea ratione raorruum
periiffemaleficio, judicatetur. Variuul itaque eft Veneficii genus,
quo pecus interic : eftque divetfitati induftri attendendum, ne re
loco pendat fupplicium infons.
$ 4. Fufius natnralia profequi venena, non eft nori inftituti:
cam hucfolum fpe&et orationis fil am , ut detegantut adliones Sc
XBorbi legem percdlentes.
M ra 3 DE IIS
278 D E
IIS,QUI LAMIARUM
MALEFICIO AFFECTI
PUTANTUR,
LIBER QJJ ARTUS.
guotquot vulgo Lamiarum maleficio cruetart exitmarttur^

jT quorum itaUfirumfacra meminire Biblia 3 omnct
diabolo velexerceri , vel obfejjos ejf*
CAP. 1.
A L E F i i o affe&i dicurrrar , qui varih &
infolicis plerunque modis , praeter naturam,
Dei aTenfione , darmone in fuis corporibus
exercentur , five homines funt, five jumenta:
quurn ille ea alias vel fubit-, vel eriam non
intio fubit , fed utiles corporis humores exa-
gitat& inficit , aut noxios in partes ttaducit
principes , vel hifee venas ducufquc natura
les obftruit, vel infirumentorum ftruebram luxt , vel fpirirus cere
bri mrbat.multifariifquc imbuit fotmis, quosinterdum quoque ex
citt, utiniishominbus virtus animalis le exerat potentius , quam
in fanis : five venenata materia , five halitu intus aut foris confpur-
cat , defcedatque, ac id genus rcliqua, quibus ex caufis morbt pr-
gignunrot innumeri, graves c admirandi.
$ 2- Necintcrim hominum fubftantia & facltate! ab hujus
fubtilis artificiofique hoftis maleficio immunes liber.rque petma-
y.t. i.jk nent. Excmplum luce meridiana clarius in Jobo cerniinus , cujus,
' iaboli ftudio ,primum quinquaginraboumjuga&quingenta; afi-
' abripiuntur, pueriqucîduntur : fecundo, ovium feptem millia
cum puetisigne ccelitus demiTo confumuntur : tertio , camelorum
tria abducunrur millia, & famuli occumbunt : quarto, domus ,ob
proccHas impetuofiffimas Satana excitatas , ab imis fedibus con-
vulfae ruina opptimitur omnis foboles. Ubi harum calamita-
jtt.x. tum acervo Jobnrn Dei culta tranfveifum agere poiTet.quin ad-
huc nomen Domini ille conftantius glorificaret : demum, conlcn
tieme
IfV De- A F F E $. 279
tiente Deo , cum ulcere peffirao planta pedis ufque adverticem
percatit, deformatque turafcede direque Satanas , ut Ule infter-
qoibnio fedens miferabiliter , faniera tefta abraderer , adeo atroci
excruciatus dolore> quo etiam mortem illi prccareturconjunx.nec
ab amicis eum vifitantibus agnofeeretur. Quid aliud de eo , quam y
ipfum maleficio affectum fuilTe, cincantatum in cunis ad ilium ' '
pertinentibus , quis dicet ? Qua: bic interceffit dxmonis coopera
ra malfica, qux perverfa Lamia: malevolentia , quod execrabile
venfica: pharraacum ? Quibufcunque malis rebus perficiendis fa
ns pet fepotens eft, & volntate ptomptiffimas diabolus , fi divi-
majeftatistanturamodo accdt permifio : cujus nutui morera
gercre, velit, nolit, cogitur.
0 }. Nabucbodonezarcm Regem Babyloniorum furore perci- M<Utfi
tuin,&in deferta ab borainum conuetudine puHum,fceno vefeen- JjjSJj?"
tern moic.bov.is, figura vitiata, capillis ejus in aquilarum fimilitudi- '**<
era crccenribus.&unguibus ejusquafi avium , mente adhxc tur- 'D9
bar.;, acerbiltmeexagitat totum feptennium diabolus.
$ 4. Satana: maleficio multis cruciabatur temporibns da:mo- 2>*et"*
niacusinrcgioneGadarenorum: monumentis, fuo quippe domi-^^*,,,,,
cilio egreTus , nudus , ac fupra modum facvus , adeo ut per illam *1
viamtranirepoflet nemo : eque enim catenisûm ligare poterat JJKT'i
qaifquam, proptetea, quod cum faepe compedibus conftringere- *. s.
tur, &.catenis vincirctur, iis- ab illo difeerptis, comminutifque ~
in deferto agebatur. Vociferabarut aurem: Quid tei
nobis tecum eft J es , filiDei? Veniftihuc ad crucandumnos
ante tempus. Datmones vero rogabant, neimperatet, ut in
abyium abhent,.fcd eos in porcoram proculin monte palcenrium
gregeni demigrare permitteret. Chtifto hic. anmente, egreffi in
potcoramgregcm abierunt, eumqueprzeipitem mpetu egerunt in
, utfuffocams intetierir. Hic Se porci ferme bis mille da:ino-
num maleficio agitati, in uam ruunt pernicieui.
5. Nonne & ille, quem fpiritusimmundus difeerpens , proji- t,
aeofque in medium, qui& Chriftijuffu exiit,.nibilqueuocuit, inter <*4-
maleficio correptos fuum fortietur locum ? tUnt. tj.
6. Hue referatut lunaticus , qui puero fpiritum habebat
xnatum, quo ubi agitatetur , lacerabamr fpumans, ac dentibus ftrt- JfJ'ti,
dens arque arefcens:quem frequenter etiam in ignem conjecit fpiti- UfmUn.
tiii , Scjn aqius , uteum perderet: eque Chiifti difcipulis , ob"""'

2&0 Di IT
.eorum incredulitatem.expelli potuitrpuerum vero tandem ad Cbri-
flum accedentem, continuo difcerpcbat,ut in terram prolapfus vol-
veretur fpumans : ufque adeo fpiritu exeunte Chriftijuilu.iterum
dilaniatus , ut m ortuus multis haberetur : donec manu illius arre-
pta, Jefu etigeretur.
Imcu. ~l- Nonne paria cura noftris, qui maleficium pati creduntur,
fenfic mulier qua infitmitatis fpiiitum babuit, Satana alligata oe
& decern annis , atque ira contracta , ut omnino caput erigere non
poflet<vinculo ifto Chriftofabbatidiefoluta? Habeatcishiclo-
cum, cui lingua eratligata dasmone, ut loqui nequiret, Matth. 9.
item , qui cacus & mutus diabolo faus fuerat, Matth. 12.
$ 8. Quis nifi animi plane prfrai, iuficias ire audebit, fi hi,
quos recenfui , nunc ternporis fpearentur, uno fane ore 1-
turos plerofque omnes , hos perverfa: alicujus vetulas artificio ita
prater natutam varie exagitatos efle , mifere dementaros, contra
ctos, lancinaros, diflraofque ? Atqui cujus arte, dira hac calami-
tate illos opprimi teftatur Sciiptura ? Daemonis. Cujus coopera-
rione, aut imperio ? Nullius , fed tantummodo propria: dsmo-
num voluntatis roalitia , & Dei permiffione ex arcano ipfius confi-
lio, ut illi vel probarentur, vel caftigarentur,emendarenturve.Nec
ufquaminvaftoveteris&novi Tcftamenti volumine exemplam,
ubi in affligendis corporibus alicujus Lamia? operamufurparit, aut
eti am re quillet it Satan , coir, pedes: nihil illic tarnen ptstermiiTum
efle, quod hujus potentiam, aicmesfraudefqueoftendere queax,
fatendum eft.
(J 9. Neque etiam alicujus opera indiget veterator ille , abun
de fuo matte potens nidificare homines, eorum mentis 6c oculo-
rum aciem perftringere , morbis prater naturam cruciare, ulceribus
ferire,acrem multifariam turbare.Per fe maleficia operari diabolum,
Siiund* in Malleo legitur , nec in his indigere mulieris malitiofa; confenio.
'j/f ^cc^ * ^ petditionem quacrit ; unde 6c ipfam cooperari aliquo
ttf. 7. modo cogit. Permiflu tantum illi opus eft, tefte Gregorio , cui vo
luntas femper mala. Interim tamen fe defignari ejufmodi flagitia,
aliofque fevere torqueri,& in rebus externis fcelicem impedir i fuc-
ccflum, & qua*cunque alia diaboli miracula perfici, habent pctfua-
fifimum, confitentutque delufe quaedara anicular.
$ IO. Easjamdixi, diverfis de caufis, darmone ita obiidionc
vallataS] earum mentem tarn graviter fafcino befam , cerebrum co-
giratuum
IV A F F T I s. 28t
gitatuum imaginationumque Organum tarn taris fraudulentifque
pbantafmatibus & formis ob incredulitatem implicicum, confirrua-
tumque ( quemadmodum in gravibus fournis , atque etiarn melan
cholias ufa venire quotidie , oftendi)ut aliud nefciant , totcurif-
qucfubjearfateantur fua eflefacinora, qua: ipfarum faltem funt
phantafia, revera autem Satanae, Deohuc connivente. Sicaliquem
crcbrofe lacforum recenfentnumerum, quorum alios occarcatos,
alios mutilatos , nonnulloshoc velillo modo fe excarnificatos,
rali opinione dicunt. Quo nomine nontam malfica? , quam ma- <-
leficio affex effafcinatasque appellari merentur.
11. Quotquot vero tarn crudeliter & multifariam, quibufcun-
que etiam convulfionura generibuj, morbis prodigiofis, vomitu &
dejeione, prarter naturam torqueri, hune vel alium irai cari fonum,
vocem ederc,ccrtosmendaciternotare,denominare atque accufare
bomlnes,uti atrocs fpeaculi architetos,obfervamus:cuntos d-
maligno mendacique citra alterius cooperationem agi.vexa-
riqae (niquandoq; venenum vel propinatura vel applicatum ac-
ccflifle intelligatur ) ingenue fateor, atque adeo fantifime aftruo.
De rehu mottflrofis ore rejef > quas nonfuie in corpore
multii oenditur argument.
a p T II.
ris mcditullio educras eile, dubitare nollent. Sunt autem panni/#i

lanei rudioris lacinia utplurimum , item clavi ferrei juftarinterdum ("t,rt-
naagnimdinis, eorumque fragmenta , fibulae ferreae c aereac , acus,
acicular , earque complures numero, quandoquc colligatas , vel
panno infertac, fili involucra. Hase me vifa funt. Nonnunquam
de ofiaevomunrur , fubligacula, atque rcliqua id genus longe ab-
fuidiora monilra : faepius magnitudine refophagi etiam , quoad
fieii poifit, in homine vivo tenu , diftractique naturalem diduio-
nem exoperantia , quibus alius ab ore introrfum laxior patet
meatus. Quo vel unico irrefutabili argumento facile convicero,
ea darmonis fubtilirate velocitateque imperceptibili, ori ingefta,
no (Iris adbaccoculis vel eeleritate ejus viis, vel fafcino dclufis,
vel interjeko corpore areo aut aliter raotis intus vel foris vel
BCtiaqac bumoribus aut fpiiitu caligantibus. Sic nos fallacifuo
Nn mach'.-
282 DeMalefici<t IV
machinamento multiforraitci exercet illc milleattifox.
0" 2. Qoum Neomagi quidam arroganrcr in Pafchs feriis de-
glutiretovum gallinaceura integrum , quod naturalem fophagi
expanfionem fuperatet, illud in coattatnm.teGdcre nequirir,
unde quoquc compreffa arteria mox fuffocabatur.
Si porro inftes urgeafquc, ca, non ex ore folum . fed peni-
tius corpore reje&a elle : die quarfo , quo loco antea in corpore
bzferintaut delituerint ; cum nul lus fit corpori reliquo cum ore
meatus communis , excepto ccfophago , ptarter arteriam afperam,
cujus caput larynx ex tribus componitur cartilagiuibus. Ejus orifi-
Ibanx. cium, duin refpiramus, dilatatut : cum devoraraus, conprimitar ut-
plurimum, nonnunquam , ob quod ligamentis membranous
nervofique coaratur. Ea arteria folummodo fpirirorn purum c
iinpurum, recremenritiurave efflatu infpiratuquc tranfmittit: aut bu-
miduin quiddam, puta fanguinem.pituitam.faniem, aut pus tuffi ex-
pe&oratum : nihilque gtavius hanc, nifi cum vitx naufragio, eriamfi
exigua admodum materies dura hc cafu aberret, tolerate, inanifc-
(turn efh
$ 4 Enimvero quam graves lacerara dolores , cum fitca cia-
tfirtfi- âm Wficula triennio cum mortis periculo prius excirarit, quam ex
am. petore tufl propelleretur avellana: magnitudine lapillus , narrt
aux* Antonius Benivenius. Rcitt quoque Alexander TralUamu 0
IV. 1. xemplum de quodam.qui longo tempore tufi vexams,nonp>otuit
ne valde ruffker, liberari, quoufque calculum expuiffedeveta, du
rum & renitentem: & nificonilio ufus fuiffr, illum fimilitet lis, qui
t ibe laborarent, moriturum cenfebat. Idipfum cuidam civi Di-
burgenilaccidiffe rnenni. Habet adhuc meus coll egalapillum ra
ba: magnitudine, anno 1 5 j 3 fe exemptum in bofpitali. Pfano,
ex finiftris pulmonibus cujufdamadoJefcentis phthifi demortuu qui'
jam diu tuffi vexacus, prope annosties incperat tabe marcefcere,
qua tandem interiit. Lapillus eft inxqualis, afper, non admodum
gravis, palleicens , atque ovalis. itaque ratione ftriius hoc
vas, durum cartilaginofuinque ab illamnlta.ampla.folida, varicque
conformara fubftantia liberum effc oportere conftat.
9>fifhdm. j. Hincperfcrt0).i,cibo potuiq; deftinatam viam,atq;alte-
rum oris interior meat,c ventrculo illarcrum miracula vomirari,
fi imis corporis partibus antea inharferint, neceffario fequctur. Earn
autcm ffridiorem. deinde & omuiao nervofoua exiexe , cuajprimis
vero
TV A T H G T I . zZ$
vero ejus extremicatetr^nlrnirurn ventricnli onficium,ideoqtie exa- On/W*
iflmo taus fcnfu pr*ditum efle, ac lcviflatu aut halitu ptrido Z"j?
facile affici, humorc ctiam acti vcl acido graviter pungi ,fxviiima- '
que cieri mala, norunrmedici. Plerofque errim exflatibus in ven-^"*'*-
triclo generaos, ex pituitofis-, aut alioqui vitiofis burooribus,aut
ex cibisin vapores abrfhibecilli calore refolutis, graviiTmisvideas
torqueri doloribus .-alios ex coacetvatis. ctuciis fuccis,vel etiam
vitiolis aat acribus in vcntriculi ore,in fyncopem aut prxceps animi mII"'"1*
dcliquium concidere. 9
<} 6. Quofdam etiam ex alimentorum pravitate, aut maligno-
rum humotum qualicunque copia , ut bile admodum corru
pta , aut pituita falla acri , excruciat choiera morbus. In quo
vomiribus & dejecionibus tanto plerumjue impem biliofa ex- CWnn.
cernuntur , ut cum humoribus , multis quoque "exhauftis fpiriti- *~"
bus , 'vires affatim proernantur , fitiant agiotantes, ac fudent,
tremor cordis yncopeque fuccedant , interdum & mors acerbil-
fima-
<5 7. His exactiore lance penficularis,collataquegraviflmorum
roorborum, fyrrpromatumque exitialium caufamareriali, cum in-
gentis, duriflimx arque adeo acntrffimx materiei velut frrea*, x-
, lignex, oflat practigiofa vomirione, tum etiam expulione rei
lignex 1 nexq; ventrculo & ejus fenfili apprime orificio ira noxix,
utfftocationem plerunque quis vereatur.i in fauchim pattes ex
cjuUiti admodum fenfus vel pilus impegerit , nedum acicula aut a
cus(cjuas etiam cum perieulofa vita* lucta veldifpendro ignoranter
fu binde deglutiri cernimus: ) uno profecto confenfu, adeoque ore
uno, ob rati onis vetitatifq; robur ,hic aflrendum atque proclaman
dum cric , dctam rernm ore egeftarum congeriera , pixligiatore
ubnli celcrique dxmonio in os folum & fauces imas, nec ulterius
impelli, penitiufq; impingi,quaf ftrangulationem minirantem: acie
oculommnoflrorum interim elufa , vel fpititu ptico turbato, vel
ejus radiis obfeuratis, ne prodantur prxftigix. Sic fimpliciores exi-
guxque fidei homines expedius in fuam illicit naam veterator.
S iqui vero affedi ira, ab aliis infontibus, & fe magis forte piis, ip-
fkjue Chtifto fidelioribus.ejufmodi fibi irrogatam injuriam.malum
que i Hi 1 um, mendaci Satanx fuggeitione, im mo ipftus facticia vo-
ce efc ein ant : id quod meis coram accepi autibus.
8- Adde, quod fxpenumero nihil doloris in ftomacho, ante
Nn 2 acuta*!
284 D Malefic 10 IV
acut*, pungentis.radentifque bujus fubftantiae rndiotis expuitio-
nem violentam ienfcrint. Quum fieri nequeat.quin m hajufuao-
di rerum copia, una tranfverfe acta, facile alicubi inrneteat.qirar faos
D,MHk pariat continuos poftea cruciatus. Qu_eraadmodum de mulierc
m,rb. <*- quadam, quae acumameam deglatierat , tradit Benivenius. tLTnde
mxThV- priiaum nihil fenfit incoramodi. Inde coepit cam circa ventriculum
urgere dolor fans acutus. Quo dum indies tnagis magifqus affli-
geretur, plurcs confuluit medicos, nihil de acu vorata, qua; memo
ria; penirus e^ciderat, referens. Varia: faerunthinc inde fenreorir.
Aliieniraab acriore humte, alii a vent inter ftomaehi mnicarre-
clufo.caeterivero ex malo habitu excitan hoc malum putabant.
Sicque atmisjam decern ex una acu,urgente dolore acerbo, rniferri-
illatrahebat vitam: donee acus perforate ventrculo ieprodi-
dit, prodiitque. 'Se acum & vidiilc, & mulierem Ciifa(T;,4iddic Be
nivenius.
9. Quid ego in hujufmodicafuhaudita ptidem viderim, ob-
fervaverim , fecerimque , paucis fubjungara in illormn grariam,
qui meoperarprecium prseftitiffejudicabunt. Muliet qinedambo-
nefta, nomine Helwichanfantera curatura Daffeldorpii in Marrio
annifexagefimiquartifupra fefquimillefimum .aciculas ore reten
tas duas, unam magnam, alteram minorem, forte quum paeri cafm
vcreretur , deglutiit: harrebantqueeae aliquot borispalmam latam
fublarynge cum dolore pungente & multis anguftiis. Ad quam
tandem acccifitus, ut ninil cibi aut potus prius offerretut mandans,
quamincurvo forcipe fnbtili, qaem fine mora adfetri jnbebam,
num retrahi poffent tentafTem. . Vix dum me digreiTo,forbitiunca-
la propiuatur , qua uigulac partes inferiores paululum fupta ventri-
culiorificiu n iUadeprimuutur. Qbi novo crociatu exorto , dolo-
reque pungitivo , revocatus , jufficerevifiam cum bntyro c pane
fecalino, nofttatibus confueto , craifiufque incifo , exhiberi faris
copiofe, atque earn decubitu credo dormir : nox etenim erar. Sic
aciculas ad ventticuli finum impelli potuiffe arbittatus fum:
enimita infixas vomitu has partes contrahentc, altiufque eonifu
iuipingente , reddi tuto per fauces potuiffe fciebam. Hoc modo
hora tetfia matutina pais illius pondere ad ventriculum depreffic
funt. Inde earn fecundo die alvijufculis pinguibus , cereviliaqne
butyrata. Decubitus tum imperabatar in dexttam , ventte libero,
pul viiiatibusiuppo fuis fecoiori c biacbio, ut minus imp edits ex
IV ~ A F F E i s. 8'5
ventrculo pet pilorum ad inteftinadefeenderefit acus. Ante vefpe-
ram quum futgeret, eam corpus velut in aequilibrio coefervare, nec
bine inde innerere , ne marquai! motu alicubi in inteftinorum an-
frau figercritur acicular , fed ur erecb citra ullam corporis infle
xionen] moderate inambularerv-lul , 'quo cum excrement con-
venientius in inteftina magna fiderent acus. Deinde faces , quas
primarn exoneraret , ftudiofein ,vafe confervati jltfla , eas poftero
mane reddidit, iifdemquem aqua diflolutis, apparurant acicular:
altera vero longa nonnihil erat mcurvata. Ac licet ab his jam fe-
enra effet , ramen graviter adhue paueos dies agiotare videbtur,
vel ex concepto metu, vel alia de cania: brevi tarnen reftituta.
Jam adinftitutum. * '.
$ l. Ad cujus afiertionem quoquefacit, qud , rametfimox
vel paulo longius eibo fubfequatur vmitos hic ludibriofus , nihil
tarnen eibi vel chyli appareat mixtum : quod m digentiinfpe-
ioncobiervatum eft. Adhxc eveftrgio ab ejufmodi dura , acuta,
JDultiformiquere expulfa, qua omnino venrriculum&'cefophagurn
Lancinan, radique , fi profundius , quam ex oris cavo rejicetemr,
oportuit, innoxiequafiin iis locis illarfi comedunt. Hoc me
non ferael circher annum quadragefimum oavum upra rriillen-
4i>am qaingentefimum, apud Geldroram Arnhemiam , ubi tum fti-
pendio publico medicabat , vifumeft: quohominuta hifcemodis
dacmonio exercitorum adducebantur plauftra , quorum ventricu-
lam ( in quo eas res portentofas fupradias rfedifle necefle eft , fi
eximi corporis partibus ,quod omnium prope eratjudicium , -
pcllcbantur ) quum ante & poft yomition.em fumma diligencia vi
gilantes lYadio in multorum onfpeclucontrecrarem, valideqc
u r fu m deorfum pugno , palma & digiris vario torqnerem mo
do, ut, il quidgrandioris , afperse , acutaeque raateriae in itio conti-
neretur finu , non amplius poFet latere , fed renifu indriorem ul-
eocitroqueimpellentem manusmeac, hinc etiamfuam ljcfionern
enfmx, contre&ationem fe detegeret : vel naufea, ob non levem
cette ejufmodi palpitationem , violenter concita rejiccrCtur: nihil
ptorfus tarnen animadverfum eft unquam eo momento evomi,nec
tillara a contends putatisinjuriamfenficventriculus. Qftod omni-
fieri nequiviflet, fi altias , quam ex finuofo oris hiatuprofiliiflet,
objete oculis noftris ex ore materia.
Nn J, Jiiflom
286 D e M a i F i e i IV
Bioria mmorahilk defuella demoniaca , qui La-
miis crucian dicebatur , ubi de cruc figue
nonnihil airitur,
* CAPUT. III.
'*'"' T)UELLA vero, fedcciin plus minus annos nata, ea tationc *
hfSl" Jl rae habita conttedtataque. pftalicujus mora intercapedincm
dt/. fade obervabatur patre , Se altero , qui his ejus moribus aiTueve-
rant, vomirurirc. Cujus os cum mox vigilanter & defixis ocnlis
intueri ftuderem , eodem infpeionis momento inftratam lingue
pannilaneirudiorisnigrilacin'tam video: in quam digit incan-
tantet injectis , appendices prodigiofarumrerum dictatura ex oris
parte altiori , quo cas in ventrculo antea non latitafle orenderem
( id quod paulo ante ibidem latins peiuadere conatus fueram}
emulgere volui. Frequenter enim fie propulfam antea fhiTe varie
congeftam fimul materiem, narrabat parens : oftenfis quoque veri-
tatis documentis.etpotc panno rudi nigro , cui aliquot acus c aci-
culse infix*, filoqueconvolutxadharrcbant, item clavorum fer-
reorum vctuftorum fragmentis. At quod meis objehiru dixi ocu-
lis , attritipanni nigti lacinioum rudimentum , vix puro irriâ-
tum erat hora etiam tertia pomeridiana , poft folitum queque
praudium : quo tempore illud crudo cibo vel chylo oblitum elTc
oportuit, fi reddidiflet ventriculus. Ut autem aliquam opinioncm,
qua ex ftomacho id projetum efle induceremur , relinquetet Sata
ns, Quam amarum hoc eft, inquit mox poftablationem puclla,
voce natura prorfus aliena , puerili & fiiblallante , dzmone
i* *4' baud dubie elifa, tcfte Augufiino : qui ejus lingua diabolum uti af-
q,ift. it. firmat, cujus corpus intraveiit.
$ 2. Atrox vero paulo antefpecbculum , mercque tragicnm,
aliquandiu durans in hac puella ediderat tortor ille , quo pucl-
he os , ut prorfus obmutiret , arihflime confiringi , manus atro-
citer convelli, oculos torve intorqueri, corpus deniquc to-
tura horrendo certe cruciaru exagitari contucbamur: ncc ci-
tra cracis confignationem , manus aut os aperiri poiTe , aflcre-
bat pater cura fuo comit : me autem, qualicunque in Dcum
fiducia contra dolofam diabolihypocrifin , abfqueilliusgm im-
preflione tandem diducebantur , reftituebanturque.
. $ 3> Noa
IV A F F s. &7
0 3. Non quod cruci quicquaui derogatum velm : nno t. or. 1.
enira cmcis potentia Dei eft iis, qui falutera confeuuunrur. s,rm,cr-
autem non m ligno, led in Christi crucihxi imita- d.
tionc confiftit , at nimimm ipfius veftigiis infiftentes , nos i- Jn *
- , p . .. . ..
pos abnegemus , crucem noftram tolramus quotirfie, & le- <*. .
quamur ilium. Judaei fignum quxmnt: fed Paulus practicar 4**J
Chiiftuin ciuci affixum. Per hunenos corroborantem omnia pof- ,(,.
fumus. In hujus nomine xpulerunt daemonia poftoli. Non
crucis fignum timet diabolus , fed ipfam cracem , vel ertreia- gn^}ti,
tum aut punitionem. Proinde Chrifto oblatraf: Venifti ad au- 'f/" '
ciandam nos ante cempus? Et fi quid piduris aut ftatuarih cre-
d-endum eft, nufquam cruci Cbriftilatronum cruces affingi vide- *. |.
mus, quarumfmiftrxnonterribilis ihfideatdacmon.
S 4. Nec intetim ignoro , Arabes philofophos crucem c-
leftium forritudinem dicere , quod eorum fortitudo per rcci-
rudinem angulorum Se radiorum refultaret : Se ftelbe maxi
me fortes eflent, quando in figura cli quatuor obtinerent
cardines. Rirffinus qnoqae m Sacra hiftoria narrt, crucem ab
yCgypts facerdotibus inter Sacras literas rclatam , cujus vis
portendebat falutis fpcm hominibus , credentibus s
Salvatori noftro. Hieronymus Demetriadem hortatur, ut cre-
bro fignaculo crucis frontem muniat, ne locum in ea exter
minator yEgypti invemat. Et ad Euftochium , de Cuftodia
vuginitatis: Ad omnem, inqut, actum, ad omnem inceifirai,
mannt pingat cruccm. Idem Tertuflianus dixerat: Ad omnem *
progreflum atque promotum , ad omnem achrani Sc exitura,
aef veftitum & calccatum * ad lavaa-a , ad menfas , ad timmz
& cnbi.'ia, adfedilia, qua-cunque nos converfatio exercer,
frontem fignaculo rciimus. Harum Sc aliarum hujnfmodi dif-
pUnarum, fi legem expftulas Scripturaram , nulla legis tradi
tio tibi prxtendhur : aucWx confoetudo , confit matrix , Scfider
obfervatrix. d, 1
* 5. Crucis etiam figno dolos* dsmonum propelli, do- ""' w
cec Athanailus. Factum quoque per Marcellum Epifcopum
Apameix , cmcis fignaculum in aqua cum fide afpergen- w 9.
Ia t ad dzmonis ex Jovis templo comburendo expulfio-Jjf^1
2 * aqua? vhrotem non tulit , commmort hifto- .
a Ecclefiaftica Ttipatc Signum jure fuggillct nemo ; fed ejus-
abufui
288 De Maleficio IV
abusus omnino accusandus est, maxime si , qui crucifixo 8c viva; in
eum fideideberurbonor , ad crucem referatar. Sed ad incptam
historiamredeamus.
6. Ubideinde curationem roalipnella dicta: jpromirterem,
illius puenlis vocis sono, sibi nihil rei velle mecum este, & me astu-
ram este, arque, En quam callidos habet oculos , respondit. Per-
' cunctante praeterea me, num hujus calamitatis authorem cognosee-
ret ? eadeui lascivience pueiilitet voce respondens , honestam ( meo
quidemjudicio ) matronam eodemteinporeincustodia decenta/n
ob incantationis peractae suspicionem insimulat. Quae tamen postea
manumista, domura avehebatur libre , una cum marre & duabus
aliis mulierculis , proprer maleficii crimen illis falso inrenratum,
jam integrum mensem capris.
$ 7. lllad quoq-, hic silenrio minime prxrereundem censui,uel-
lam hanc.illas panni Iacinias,fila,aciculas,acus vel clavos ore nun-
quam rejeciste, quam quum dolore qnalicunque , ob incredulira-
rem ( quod causa narurali ex abstrusa Dei volunrare dolor orrai,
minus agnoscererur.sed imputarerur inaleficx.ac ad illicira confu-
geretur consijia ) prius Amersforrum , proximum illius habirarioni
oppid,ad sacrificum vel rempli custodem (ni fallor memoria) irum
ester, qui aquam (consecraram opinabanrur ) numismaris Saapphax
precio divdebar, qua propinara prodigiosus hic ciebarur vomirus-
Vndtdu- $ 8. Adhaxsiquidemludibria maxime Deus connivere solet
toi, ,u. frquenter, ubi ab ipso & naruralibus mediis, in hominum nsum di-
itnw vinitus ordinatis, conrra manifestum Dei mandarum, fide Christia-
siit. na postposira.ad Saranam currirur, vel ejus angelos : quales hi cen-
scnrur , qui hujusmodi aquam vel ex baptisterio sublatam , vel ali
ns n ter 'mP'e sostraram, aur cereae paschalis rhus , aurejusdem religio-
Ln. nis nominesacratasres alias , ausu veriro nefarioque , in concepts
1J. 10. de maleficio opiuionis iniqua?, diaboliinstinctu , confirmationetn,
lubricae fidei hominibus offerunt.
Ob historUsuperior connexum} obtet hujmpueUd , & reli-
quorumfecutasanatio poil benediclioniformulam reci-
tatam fntinis eo nomne captt conjungitur.
Ci!.. IV.
o R R o fminis , quarum paulo ante memini , incarceratis ,
P acin concilium productis, cum Senatu Caefareo imperaretur,
ut ho-
1"V A F F E C T I S. ifc)
ut hominibus plutifariam excrucatis , ob roaleficii uspicioncm
formula benedicerent prxscripta, nimirum, Benedico ri bi in nomi- f"*u
ne Patris & Filii & Spiritus sancti, in tuis bonis, sanguine fie armen- ^T*
to: exque imperatafacerent, cvesiigio fanabantur xgroti. Bcne- >/Ao
dicebatur autem quilibet ab ea, quam fui tormenti genitricem, vel
dxmonis aut ejus minislu accufatoris Pythii, cuslodia quoque
corcitifuggcstione purarcr. Ne Lectorem interrupta historiai f
ries remoretur turbetque , ea hicpstucisprosequar, quxalioquiad
sequentis Libri argumentum perrinenr.
$ 2. Hic fanciebatur ille omnium ore tritus canon: Qux U-
gavit, eandcm quoque solvere necefle est. Qux vero hujus feu-ffa"'^^
tentiae fit absurdiras, hoc colliges modo. Si Lamia est, suam habe- fiiw
* rc cum cacodxmone communionem fie fodus , ejufque ope alios
varie ctudelibus colligare totturis ( quae vulgi est opinio ) eofdem
quoque pro fuo arbitiio > ab eo fuo & Satanx opre, ctuciaribus
scilicet, solvere, ipusdxraonis ope, qua anrea ligaverat , existi-
matur. Scrva autem est fie mancipiumillius, cui fe pacto fie slipu-
latione obslrinxisse creditur : ut banc fane nibil divinis poste verbis
peculiariter efficere , cenius fidas. Quibusrecitatis si aliquidvi-
tium erit donandum , per fidles Ecclefix ministros , pixque mo-
ietx hommes eaprominciara , citiui fuumexDeinutufortientur
effctum, quam per eas , quae Deifocierari exprofeffo renunciasle,
bellumquevelurhostesindixistejudicantur. Quinimo , quicquid
diabolus ligat, id Christus , ejus Apostoli ac mnistri folvcrunt, imo
ipsum su o opre deturbarunt- Peculiare boc Christi fuit ministe-
rium, cujus nomine apparuit. Nec eriam ob qualemcunqueincrc-
dulitatem, Satanx vexationem inbibere , ipfumque fugare potuc-
iunt difeipuli : quod graviter illis Christo exprobratur. Quid
ergoin ejufmodi da?monum vexatione fie obsidio valebunt La-
mix, Beelzebub ( uc creditur ) obstrictx?
$ 3. Noslri Canones, rario fie ufus docenr, Contratiotum M*ttb-
esse medicinauj. Christus cum dxmonio vexatum excum fie iZ"il'Jn
mutum fanasses , arque scribis fie pharisxis , Beelzebub principis **;
dxmoniorum pixsidio dxmones expellere diceretur, eos con-","^f*w'
futansait: Quomodo potest Sataoas fatanam ejieere? Et, si rc-
gnum adverfus fefe divhum fuerit , non potest stare regnum il-
lud: fie, si domus contra seipfam divisa fuerit, non potest sta
re dorous illa : -fie , si Satanas infurrexerit adverfus femetipfum,
Oo ac divi-
z 90 De M' ale ce 10 ~V
cvifus eft , non poteft ftare , fed fincm habet. Qui non eft mc-
eum, contra me eft : & qui non congregat mecum, fpargit.
UHmfi Nec etiam ab impio fuam gloriam , quae in fananciis in
nh-Dm ipfius nomine bominibus elucef, vellepraedicari Deum , his divi-
frtdieri nus vates docet verbis. Impio autem dicitDeus , Quare tu enar-
'/J.Ts. ras juftitias meas > & aflumis teftamentum meum per os tuum ?
Qnum odio habeas difciplinam , & verba mea poft te abjicias.
Os tuum addixifti malo, & lingua tua dolum concinnat. Hinc
palam eft, ejufmodi curatione , eas incantationis ant maleficii reas,,
elle non pole convinci, & fuperiorem canonem enervem exifterc.
$ 5. Eleganter hic dixit Orgenes : Magi nefciunt benedce-
re , quia daraones nefciunt bencfacere. Quod autem fanenturv
non alia profeto fitratione , quam , quum hxc corpora Dei per
mita, ob increduliratem exercuerit diabolus, inhac ut afcU&os
& aftantes , & quibus inufitatum id malum innotuit , tum demum
magilratum, confirmaret, non coacte, fed ul tro fu apre /pon
te cedit: licet fe compelli fimulet, quo magis fallat, illaqueet-
que: atqueindubitatius eo modo credarur , illas mulierculas be-
nediionli verba recitantes , quanquam innocentes , effe tarnen
fagas : & alios fide vacillantes , foiranrefque vindiam fais te-
elinis irretiat : ac fententix inconfideratar team magifttamm , in
-carnifkinam infontium fceminarnm , V punirionem, voracelque
flammes invitct. Ita enim fuarum rerum pro viribus fatagit , ut ab
inirio in veriratenon ftetit : quicquid loquitur & agit, mencVa.c"ram
tft , vcl falltatis fermento confp^rfum : quum optima agerc 8c lo-
quividetur , homicidiaftruit, & mendacia archite&atur, at animas
illaqueet & perdat, homicida -rerum piimordik. Deftitit itaque in
his argrotis lsfione, quamipfe inmlit.
De materie varia durt jauUqriandifeKtentuu
- " qnum faciat ingulare D. Pauli Grillandi , jurifconfuTti

mv./- Jl Jl clariffimi , judicium , id afteribendam duxi. Alias vidi , ait,
T", ]o i' farpenumer, quod maleficio infecVi, ubi liberationis remediua
ufufparaut,frequenterexoreevomerenC', vel perieceihirh exone-
rarent acus, capillos; ferramenta, clavos, plumas, iulphr, lapides,
& res demain tales, quas maleficio labfum vorare potuilTe , ratim-
polTibile :nonfolumintegras,fednecffaas, nec minute in fruftA
concis.
IV F F E C T I S. ^9*
condsss. Undequidmirandum videtur. Sed die, ut quidam cen-
uerunt, Saranara ad majorem hominum deceptionem facere di
ctas apparere species extraneas in resolutione factura , ut res rai-
randamagis videatur : quandoquidem inspiciuntur-c consideran-
fur ea este ralis naturae,formae& qualitatis,utimpoiTibilefuerit,ta-
lia potuuTe ingredi in corpus maleficio laesi per aliquam partem na-
turaliter: sed inreiveriratanon sunt species naturales. Et quod
verumsit, hinc apparet, qoiailla ejiciuntur per vomitum velse-
ceslum : atqueita intet materias illas liquidas apparenta principio,
cum.primum corpore emittuntur. At fi scrvaveris illas materies 7>Kr
L-i T -j i- J J V* ''"tsvt-
biduum auttnduum, autdies quinque , quemacimadum ego alias m tjts*
studiose servarifeci, videbisoraniaealiquefactapenitus, & ipsa- ''W"'-
tum formas periisse totas. Quod fi naturalia estent, profecto in sua
priori siveprimseva forma reuaancrent, nec postent per aliquos li-
quores aut humiditates corrumpi, maxime fertum & lapides , pro-
ptereorum naturalem duritiem : ut manifestura est omnibus-
$ 2. Quidam alii dixerunt, darmones, ut res mirandavideatut,
tune temporis , quando maleficio affectus irritatur ad vomitum,
velad ventris opus-, vclacisimeflc invisibiliter afferre ibi species
illas five materias, de quibus supra , veras & naturales, quas aliun-
c acceptas eo attulerant.
$ 3. Sed nota, licet dacmon potentia suanaturali hoc qui-
dem poster , & tam dextro modo illas inserere in vomitu &
stercorc maleficio agitati , ut nullus hominum adverteret = prior
tamen opinio magis mibi placct , este scilicet apparentes spe
cies siab illis formis non naturales. Et, quod hoc verum fit, ap-
iarer exrationcprsdicta : quia communiter non durant sub illa
orma, sed brevi rempote in illos resolvuntur liquores, cum quibus
mixtxprodierant: uri ego frquenter vidi, & manibus propriis
contrectavi, quse principio, ut dixi, appatebant vera: & naturales,
& retinebantiusenescioquidduri: tamen brevi tempore , ut di-
ctum est.resolvebantur & peribant. Haec Giillandus. Acuum que
que , aflum , capillorum , & id genus reliquoruoi rejectionem
per os, technas este, sentit Cardanus. tUVrlu.
4. AltcramGrillandi sentenriam magis probabilem sentio:
nec enim quilibet humor in tantam -concrescere potest duritiem,
quale estferruraautars : neeficcam constituere materiem, cujas-
modipannumlaneumautlineumexperimur: nec viceversa in li-
Oo 2 quorera
D E M k L B F I C I O IV
quorem resolvi qiicunt substantiae taies durae Sc lcci. Quod post
dics paucos humorcm solum dicat conspectam , aliam'm rcrum for-
mis perditis, id equidem admitto : sed huraor is est; qui antea simul
cutn reliqui duris aridisque qusquiliis fuit rejectus. Has autem
interea temporisa daemone , qui in hoc Ludibtium illas advexit,
orique inservit, rursus fuisse sublatas , non est , quod ullus -dubitet.
tUs*. Nececiampannirudiorislaciniamexpuella: ore me extractam,
in humorem postea solutam memini.
J
Uijlorix dmoniacorum , qui L^miis affligi (redibmur.
Cap. vi.
Ac c 1 d 1 s s e suis temporibus novum & admirauduni aiorbi
..,,. .,., genus .tradit Antonius Benivenius. Mulier cxmm dccimum
ttf.x. agens annum , ab ima ventris parte dolore exorto convsUebacur
uj^m!er manibus. Cumque in horrendum clamorem erumperet , intuines-
Uvn& cebatilico totus venter, adeo ut utetura crederes gestai octo
.f v imit menses: & voceexbausta , ubiper totum cubile hinc inde reje-
ctatts sese , & plantas interdum cervici conncctcns resiliebat in pe-
des , irerum procidens ac exiliens , isthuc ipfiim identidenifastua-
bat , quoad paulatim ad se reversa, quoquo modo recrearesar. la-
terrogata quid egisset, penitus ignorabat. Nos vcro ejusinodi
morbi causas inquirentes, arbitrari sumus hoc maluua ex matticis
suffocacione , & vaporibus malis sursum elatis , ac mb'uide cor c
cerebrum ferientibus , provcnire. Sed quum medicamentis nilii!
promoveretur , eaferociorfacta , ac torvis oculis circumspieus,
tandem prorupit in vomitum, quo longiores & recurvos clavos,
xneasque acus , una cum cera & eapillis conglomrats rej:cit: fie
novislme ex jentaculo frustum tantac magnitudinis , quale inte-
grura nullius deglutiissent sauces, Gumque idipsum sxpius etiam
vidente mefactitasset, teaerieamarbitratussumspirituaialo: qui
dum hxc ageret, spectantium oculos perstringeret. Qoare ecclefia-
sticis medicis commendata , manifestioribus deinde signis & argu-
mentis rem comptobavit. Nam&nos eara vaticinantetn aadivi-
mus, & ea pra:terea agentem vidimus , qus omnem morbi vim su-
pergressa,huraanum etiam captum excedercnt.Hucusq;Benivenias-
2. Ha:comnia certe incorpore non fure, sed diaboli oculos
spectatoturu effascinantis ,ehujusmateriaein oiimpuUaanimad
verte-
IV* " A f f e c t r si . 2>y
verteretur, prsestigis & celeritate inossolum illatasunt, & tan-
qiuravomitumox jecta. Id sophagi buic materiei iinparis an-
gustia , illaesus post vomimm ventticulus , & ante vomitum, utsu-
pra dictum est ventriculi robur testantur : qux profecto minime
etant expectanda ex acie , & durisfimae substantii inaequaltate. Si
eaeructavitventricalus, quando usque adeoinsensibiliteringesta
surit, autundc tam innoxic revomuntur, potiTimum ore ventticuU
ita sensili, ut vel pauco humore acri exrreme affligarur?
3. Meinero Clatsio.nobiliinarce Bontebroeck, sicaindu-
cam Juliacensi, famulus erat Guilielmus nomine. Hic ante annos
quatuordecim daemonio exagitarus, piimum habebaturaegtotus,
sibiquc ex diaboli instnctu confessonariumexpetivit pastorem in
Gerad Bartholomarum Panen , quisuamin curando maleficio lo-
care soletoperam : quare etiam in daemoniacae fabulae scenam re-
quisitus, non omnino xpir (fpvtr agere potuir. Huic dxmonia-
co cum ad faciei etiam livorem intumesceret guttuf, eumque suffo-
catum iri tiraererat, ad orationemconfugit Judith Clatsiiconjunx,
piamatrona, cumreliquafamilia. Inde prater reliquas quisquilias
ex Guilielmi ore extrahitur anrerius opilionis subligaculum , sili
ces , eorumque fragmenta , filorum spharrular , puellarum capilli-
tium, acus, lacinia pannisubditicii ex pueri veste, pavonis penna,
qamante octduura ex pavonis cauda Guilielmus adhuc sanus Hicftrtt
cvulserat. Rogatus mali hajus causain,respondit , circa Camphu- >/rx-
sium obviam se habuisse ignotam mulierem , quae in faciem illi in- JjjjW.
spirasset: atque hinc, quicquid id esetcalamitatis , invectum eTe. s(t,a*,
Restitutus veto, negavit hoc ira accidisse: sed dxmone inductum
se fuisse, uc haecdiceret, confessus est: addens ,eas prodigiosas ma- ,(,,,
teries non in suo fuisse cotpore : sed cum una spectaretur , alceram "<"' .
continuo diabolo faucrbus fuisse ingestam. Alias nummosos sibi "4,^,/ "
loculos dxraone donatos lactabatur , eosqe in lecti stramine re- *
positosesse. Quisiti vero , inanes'sunrinvcuri. T*j*sTuu
(J 4 tfon absimile est , quod in Francisci vita legitur , cum is adspt>i>-
ejusquc socius turgidos invenirent loculos, Franciscus vera dx-
monisprxstigias , tentationesqueanimadverteret , eosquepropter FW.*4
ea aversaretur , pecuniam exemptam pauperibus dari voluit ejui
cornes: coque loculos onsensu Francisci arripiente , in manibus
serpens apparut , mpx evanescens. Pbstea visum est musculus
aniinalculum ex ore dicti Guilielmi excurrere. Quare evestigio
Oo 3 sub
294 Db MitEficio IV
fub lectum se dejecit, quxstus musculum fuga sibi excidisse : lecturn
veto repetens, se reperisle narravir. Sipius inde vim sibi inferre
uJ^'Zntst vc^c videbatur , fugamque quoties adornare: quapropcer,
j/kMaftr- quum seuiel inporcino sterquilinio inventus , extractufque arctio-
coerxeretur cuftodia , tara firmiter ejus occludebancur oculi , ut
nulla vihorumcilia postent diduci distrabive.
.5 Accedens tandem maxima natufilia Clatsii Gertrudis,jam
annum agens undecimum, bortatur eum, ut apud Deum visus resti-
tutionem exoraret. Ut auteui pro ipso puella oraret , eandemille
ex *rt togat. Qua? Deum iraplorans , illius oculos inde cum magna o-
{*a"Tm mn*uin admiratione aperir. Saepius adha:c illum diabolus aimo-
pirstasti nuit, ne heram multa de Deo effutientera, vel alios audiret: quo
W'* semei mortuo , quernadmodum frquenter in publicis audivi/It
FsM-*- coticionibus , nequiret juvari. Cnm etiam hic alias ancillam culi-
nariam impudentius attrectaret , atque suo hinc nomine nuncupa-
tus redargueretur : horrendaraucaque vpcerespondit, se non Gni-
"lielmum , sed Beelzebub nominari. Putasne ergo nos te verituras?
ait hera : cui enim nos fidimus, re infinitis superat modis.
6. Quaproptet Clatsius zelo impulsus , undecimum Luc*
caput ( ubi ejecti virtute Christidannonis muti , & Beelzebub prin-
cipis daemoniqrum fit mentio ) pracsente familia , attente legit, zc
inChristi nomine Sutanam cedete justt. Tandem encrgumenns
hic velut in animi deliquinm lapsus, tedate tota noctejacuit ad ho-
rarausque matutinam : quarecreatusjusculo, ad parentes avebc-
batursanus prius, actis hero herxque gratiis , imprecatus quoque
illis Deiremunerationem ob pastm jacturam. In itinere autem lo-
co piano evertebamur bigx , nihilque postea daemoniacae vexario-
nis sensit unquam. Duxit intrim uxorem, prolemque sustuit, c
adfaac superest, ac vescitur aura anherea.
Ejufdem argumenti hrJlori&.
CAS. VII.
/"\ uffiSTOMS filius Morsa: adversa nonnihil afflictus valetu-
V^dine, eam credidi: inductam muliercula , cui herbarum pl
num corbera in porcorum paslurara attuliflset: quod gratiis actis
ipsius preststet bumerum. Undeterritus eo tempore puer, cccpit
paulatim , etiam animo dejecto , pejus habere. Hinc trica fcc-
mineicapillitiinigti & cinerei sicca , citra atterius mareriac aduiix-
ionem, excerni visa est. Tandem admiranda magis , pura fctas
porco
IV K F T E C T r S. 2 9 5'
porcornm, pclli etiamnura inbacrentes , ha siccas alvo deponebat,
urpapyro consetvarentur: interdum fimiliacuin exctementis dej-
cicbat. Hisludibriis circitermedium fatigabarurannum: quac dein
pedetentim, at cperunt, cvanure. Nec dubhim est, eaob paren.
tum & adolescentis inctedulitarem fuisse permissa : quod quum hic
fecunduni naturaeordinera nonnihil uiorbo gravari confpiceretur,
eumnoninnatutx vitium , aut Dei voluncatem ,sed In mulierculx
impressionem retulerunr. Eamitaque delusionem diabolo, quibus
explicatum est modis, permifit Deus , donec fortals resipure.
6 2. Noviitemcujusdam viri consularis conjugem , cujusal-
vus saepenumero arenam reddere videbatur , diabolo colludenre, ^vmm
<ronniventequeDeo : quod xgrora ad illicita maleficorura divi- imund-
norumque auxilia confugisser , contra divinx Majestatis edictum, ^*ut lt
impins hommhominum actionescomprobans.Cui cernm polliceri Uut.
opem cum Dei gratia, si imperata faceret,audebariK Morbum siqui^1'- lo"
dera, quo afficiebatur , ex naturali causa ortum esse judicabam r at
arne dejectioncquod incredula ad vetirura declinasset consilium,
eam Satana ludisixari, dictabat animus. Frquenter etenim hoc u-
suvenire videmus.ut quum naturali quis infirmetur causa, Deique
( qui naturalium rcrum usum docuit,atq; eum nos affectare & inqui-
rere voluit ) potenrix diffisus.volunratiqne immorigetus.ad dxmo-
hii clientelam consulrurus cura Saule accutrat voluntarie.in repre-
bum tradatur sensiim, Iudicrisque malgni objiciatur illudendus.
$ 3. Dordraci ad insigne D. Ewaldi,duas haud itapridem habe-
bat filias Joanncs Theodori , quarum altra in quibuscunque fuis
domesticis actionibus atramentum evomere videbatar,sine ullo in-
valetudinis sensu, altra vero canum latratus invita imirabacur. Ad
ri prodigiofx confpectum aliquories clam accirus exiinixpietatis
vir ex ipfras pctitione .femper ad ejusdein adventum , quicquid id
eratludibni dxmoniaci, desiit , ur nec unquam ille videretvel au-
diret. Novit illas optime conjunxmea altra, HenricaHltia,
mire diabolicis prxstigiis ex viva fide inimiqi-
4-. Commmort Cardanus, probuur querrdam rnsticum Sc f'r^""'
amicum.qui facilius decipi potert, qam decipere, sic ipsi narrasse, m. 16.
qnod rnorbo incognito plures laborarir annos:quo tempore excan- f^jl ',*'
tationibus sipius vitrum, clavos, & capillos evomuisser : &quan
qnam dcmum restirurus ruisset, tamen in eum diera, quo hxc rertr-
rer, fentire e in ventre asseverabat umimam vitri confractteonge-
tiem,.
296 "De 'MaLEFICIO I"V
riem.somnumque non levem,quasi quis saccum vitri fragmentis ple-
"Xstiu num concutetec. quo non parum vexarctut. Tum vero singolis o-
om^cir- ctodedm noctibus septirnahora,ctiamsi horarum nuraerum non ob-
dtstntunt. servaret, totidem ictus annis octodecira, quibus jam sanatus fuerar,
in corde maxima cum molestiaperferre- Quis inco organo.diabo-
li ludibriis ob simplicitatera apto, non videt da:monis actus, prarst-
gias c.vexationes piiorcs & postetiores ?
De puer dtmoniacis
CAP. XIII.
Amsterdam o, quod Hollandia: emporium est maritimum,
ejusmodihistoria sctipta est ampliflrao viro D. Hadriano Ni-
colai, apud Geldros Cancellario,decimo octavo Martiannisexa-
gesimisexti supra sesquimillesimura. Elapsis octo autdecemsepti-
manis cperunt in hac civitate horrendo modo torqueri puericir-
citer triginta , veluti mania aut furore subito correpti , & in terrain
prostrati, cum intermilTione tamcn,durabatque hic cruciatus horam
integram vel dimidiam. Indesurgentes .nullius prorfus memincrc
tormenci aut reram tum actarum , verum se solummodo doimiiffc
putabant. Consulti ibimedici ob morbumcreditum naruralem, ni-
hil effecre. Postea, ob maleficii suspicionem , ad ejusdem curato-
resitum est , qui fuis deprecationibus variisquc aliis ejus amoliendi
rationibus tandundem promovre. Tandem quod dimonio oV>-
sideri credcrentur, ab exorcistis non paucis rogatum est consiYmm,
quod ignorantes inulta ingenii captum &c xtatem superana efvi-
rentur pueri. lili primum suo more legerunt , conjurarunt , & reli-
quam suam armaturam ad versus dxmonum infultum usurparunt;
verum nullo succeiTu. Dum lectiones adbiberentur , acusplurmas
vomitu rejecre pueri, aciculas quoque , digitalia , panni Iacinias,
ollarum frustra , vitra, crines & id genusalia: nulla aurem hnc
subsequuta est intgra curatio. Recurrit eterim hoc malum ali-
quoties , exhorrescentibus intrim iis , quiastant , ob rci incredi-
bile spectaculum. Aliorum relatu vera hax este scio.
.2. Hic paucis meam subjicere sententiam placuit, nirni-
tumquodad lgitima non confugeretur consilia, Deum pcrmi-
sisie diabolo perstringere astanrium oculos hujuscemodi matcrie-
bus ore projectis , quae in corporeneutiquam fure, nec perarctas
puerorum
IV Affhct r"*. 2157
pueromm sauces , nec angustum sophagimeatumautintroferri
aut foris propelli darmone potute. Qui tamen horrendum hoc
spectaculum oculis omnium objecitin tam celebri loco, ut malefi-
cii 8c incantationis non modo suspicionem inveheret Sc augeret,
sed magis insontes mulieres ejusdem tcas statueret , propterea ignis
holocausto postea absumendas : ne innoxii sanguinis fusio negli-
getetur , atque ut maleficii credulitas impia altiores in animis mor-
talum radies agetet, &ramorhicexlocicelebritatelongius la-
tiusque dileminaretur. Sic non teraete, sedcummultofcenorefibi
hujulceraodi tragdix finera aliqucm decernit veterator ille.
$ 3. Permittitvero Deus frquenter taie cruds exercitiura , ut
probetur fideinostrfirmitas. Intrim, ne insontibus pueris nocu-
mentum aliquod daemone accedetet , sedulo cavit. Sic c anno
<juinquagesimo quinto supra sesquimillefimum , Roma: in orph- 4,
tiotrophio puellae circiter septuaginta , fimul una nocte factae sunt v*r*t. m.
dzmoniacz : unde ne quidem una post biennium fuit restituta.
Carterum genuinam mali ejuscemodi fugandi rationem circiter
Quinti libri finem comperies.
De quodam, cui vivo exe&m cavm, & pqstmortem cultri,
lignum, ferramenta.
c A p u T IX.
Cm. t fi . u m illud , quod Christi nativitate , anno mtllesimo
quingentefmo tricefimonono , in quodam Eichstetenfis epis-
-copatus pago Fugenstal , accidisse perhibetmultijuga: lectionis vir
Joakne L a n g 1 u s , illustriflmorum Principum Palatinorum Un 1.
Rheni medicusdoctifimus, omnem superaret fidem, nisi oculati t^-
seectatse fidei retes adhuc supereflent. In hoc pago Ulticus Neu- citVMtftr.
lester agricola , cum crudelibus dolorum tormentis circa alterum w/*
hypochondrium conficeretnr,subito clavum ferreum sub illassa cute
manu apprchendit, quem cbirurgus, illic balneator , novacula ex- 'xcism.
ciderat. Nec tamen cefltunt dolores , sed indiesmagis incrudes-
cebant. Quapropter, cum nec aliud doloris remedium fore miser,
quam mortem , suspicaretur, arrepto cultello , sibi guttur abscidit.
Itaquedumterriodieadsepulchrum mortuus efferretur, aderant
tam Eucbarius Rosenbader ex Weislenburg, Noricorum oppido,ac
Joannes ab Ettcnstet balneator , quiastante magna hominum fre-
xjuentia, demoxtui agricola: ventriculum inciderunt.in quo lignum
pp ' teres
298 Di Mlificio IV
Zip*- tercs fieoblongum quatuor exchalybc cultros, partira acutos, par-
c'm mâr ^cnx êntatos' ac ûo fetraraenta aspcra repererunt.quo*
invtui. rum fingula spithama: longitudinem cxcedebant.aderat fie capillo-
rum instar globi involucrum. Sed quid potiflimuin hic adiniraberis?
an, quoraodo tot fie tantafertamenta in ventriculi cavitatc conti-
neri potuerint an , qua arte sint ingesta? Certe non alia , quam
darmonis astuc dolo. Ha?c Langius.
6 Z. Ulrico etiarnnutn supetstitc non eain ventriculo hisillf,
ur nec clavum sub illafsa cute in carne ante section vere impactum
fuifc , ausim diccre. Enimvero illis locis ex rnala intemprie , aut
humorum acrium affluxu.vel flatuura copia,hujusmodi poterat pto-
veniTe dolor , qnalem iniliacoc colico affjctu experimar. Con-
stanti airtem opiirione sinistra de maleficio jara fortassis xgtotas, vel
astantv's, vel u trique ducebantur, dxmonis.vel illius clientelx,ma-
gis verici voluntarem malignam , peFraiTasque vires, quam Dei pa*
trocinio Se incoraparabili potentia: fifi. Diabolo itaque traditisunt
illudendi, ut in carnis , antea nonnihil dura fie tensie vel matetia,
vel fl.itu,vcl darmonis astu ita apparentis, sectione clavum.fie inape-
riendo stomacho reliqua ha:c rerum monstra ingessetit, perstrictissc-
cantium oculis ; quo id , in cujus finem hanc institueras tragdiam
nempeincredulitatem.stabiliret. Ubiscilicet in rbus adver/s,Deo
relicto.ejusq; mediis ex gratiadonatis ab eo.quilanguoribusnostris
vere mederi potest, perfidi-.Satanam nimium in corpus hominis.Dci
scilicer creatura* ,ad ipsius fimilitudinem formane, poste concedi-
mus, extra ejus potestatem in mutanda rerum natura.autmatciiaa-
liqua duriori fie acuta, certam meatuum, per quos inferri oporrerer,
proportionem exuperanre.illsec insensibiliser penitius ingerenda,
imp^lendave Oelophagum enim 8c sauces vel quameunque aliam
partem la'.ius diducere fie extendere nequit demon.quocunquc suo
artificio, quam ex prima creationc ferant: quemadmodum alisru-
sius ostendi. Si veto clavum ferreum ante sectionera in parte lataf-
se affecta urgeas, quando tam insensibiliter cedo impreisus fuit, ci-
tra cutis vel carnis lssionein ? quur etiara execto clavo cruciatum,
ut put.ibatur, excitante ,non desiit in altero hypochondrio dolor?
Sublata enim cau&tollitureffectus. Qui canon physicis est cclebra-
tisiinus. Et, qua: post mortem sectione in ventriculo inventa sucre,
ea inter secandum , citra controversiam , dzmone erant invecta-
At dissiuii seminatium hoc modo diabolo spargitur, ubi eo nomi-
nc alios
IV A n i e t i i. 299
ne alios malesicii rrogatireos confestim incusamus : quos admini-
culodzmoniiillud machinatos esse, quanquam insontes teveta
existant, credete malumus.
Keligiefe virgines dxmonac* } qut Lamiarum maleficio
exagitari credelantur.
c A p. x.
Ad m 1 r a b 1 l 1 s c hotrifica fuit vexatio quamndam
lium , occlusarum Wertctiincomitatu Horncnsi, exetcita- ET"f '
rumquedarmoniis. Initia autem ejusmodi ddisse pauperculam ,tsma
fminam narrant , queinquadragesima salis librastres ( quartam Won*
vulgus nostras vocat ) mutuo a virginibus acceperat , rereque du-
plum circa Pacbx solennitatem restituit. Hinc in dortnitorio inve-
niebantur spbxrulae candidae velut incmstara saccharo semina , ac
gustusalsar. Qgstamennon edebantut: nec, quomodo perve-
nissent eo, sciebatur. Postea eodem in loco observabatur inceiTus
rei ingemiscenris, velut hominisasgroti. Audiebacutitem quando-
que vox, plcrasquc virgines ut urgerent, & ad ignem secumacce-
aetent, seatgtotameIe,commonefaciens. Ubi porro surrexissenr,
motbidam sororem invisurae , nihil inveniebant. Si quando etiam
bar in arrcptam matularn mejerc tentatenr, ea violenter erepta,l*tio
conspurcabant lcctum. Aliquotics pedibus lecto ad passusali-
quotsubtrahebantur , plantis pedumusque adeo subinde titillatis,
utprx niraio risu inoriturassetitnerent. Tortura erat multiformis,
aliarum carnis particulis evulfis : quamndam in adversam partem
prorsus intortis tibiis , bracbiis & facie : aliquibus supra hominis ca
pot evectis, & vicissim dejectis.
2. Quardam sic cxcarnificatae , licet ad dies quinquaginta 1
duos nihil praeterraparumjusckrapanem sorpsissent: attamenatri
liquotis, velut atramenti sciiptoriimultavomiturejiciebatur copia:
qua: tam ferebaruramara & acris, ut etiam pelliculam ex ore abra-
dcrct: nec ullum effingi conditum, quo afficerentur, potetat. Cmn
argrotas tune sedatas laetasque, recreatjiri circiter tredecim numero
anrici simul monaterium alias ingrederentur, illae mensa deorsum
citra voceui & intellectum dilabebantur : nonnulhe inversis tibiis
cV brachiis tanquam mormae jacebant. Una in altum sustollebatur,
c, quanquam manibus injectis obluctarentur assistentes , tamen su
pra eorurn caput abripiebatur: eoque denuo prascipitabaturmodo,
Pp 2 utbabe-
JOO- D B A L E F I C I O IV
uthaberetut mortua. Posteaadse tanquam somna rediehs , no-
fodochio in monasterium ptogrcdiebatar illarsa.Nonnulle itccdc-
banttibiarum extremitatibus innixa: , v dut Jtvtit , cttra pedumn-
sum , qui videbantut trahi tanquam ligamentis nimium laxatis , in
facculo penduli. Arbores quoque confcendebant ut r'eles, ab iif-
qae prolerpebant, nulla corporis imrautatione.
$ 3. Contigititem, ut cnbii pratfcctse ( quam matrem vo-
u*rg*rtit caot) inejufdemambimcolloquenticumgenersa&insignis pie-
""/ tatis domina Margarera comitissa Bitrensi'( cujtls in justorutu rcfr-
m. rectione merainerit misericordiarum pater ) ex fetnote erueremr ca-
ro: illaque prae dolore exclamante, & in lectum deposita , vulno*
partim livebat, partim nlgricabat: sed curabatur.
<J. 4. Accidit quoque, cum duae exhoc numero virgines Rma\
considrent ridentes & exbilaratx, muruoque colloquerentut de
file nigra in dormitorio corbiinclusa marrona, quam in oppido
commorantemnominabant: collacioneclamobservata terriavir-
gine fana , corbis ab hac & praefecta cum duabus aut tribus nrgirii-
bus inquirerctur aperireturque, undefelis exiliens aufugit Eahiric
nocata mulier, tanquam maleficii rea in carceres conjiciebatut cum
feprem deinde alis , inter quas senior numerabatur matrona. Cu
vicni & paupetes testimoniutn.eam fuisse ufque adeo misericorc/ern
& in egenos profufam, ut ipfa etiam indignerit, perhtbebant. Hf
eadem quarstionibus tortore fubjcta,nulls unquam tormentUact
fceleris confelonem adigipotuit. Tandem ubi ex more vi&um
osserret Burchgravius, se infirratorem esse, quam urcibum adrnitte-
ret,ait: atse poturasolummododesiderare:quoBurchgravio mox
subministrato.ipsius vestem illa apprehendem,ejnfque innixa femo*
riexpirabat. Alia quoque rerum mirculahic visa sont: duravitcâc
ea carnificina ad annos tres manifesta, quampostea celarunr.
$ 5. Eas vero virgines Saranam obfedisse , dubitandum mini
me : qui ludificandi occasionem sibi commode porrectam ratus cx
le raulierculareddito , credulis virginibus maleficii opinionem
injicere.&insonti famine infanabile inurere cauteri studuitv Qua-
propter formam sparsit granorum quasi saccharo obductornm,ut ad
*- eorum gustationem pellicerentur virgines : salfedinem autem ndi-
dit, ut suspicionem de ea, que salem restitucrat.cttius ingrer ct. Ncc
defuit eventus. Concestt porro Deuseara divexandi potestatem,
ut vel tentarentur virgines,vel castigarentur.vel ob earum incredn-
litatcm.
ut ex alta illa evectione & praecipiti dejectione , tarnsi una vnor-
tuavidereturs nmil tamen xsionis senserit : sed velurcsomno ex-
inauguraris.incnobio non procul Xanctis diffito, olini-usuve-^*^"

nrt.Qua: mirisciuoque modis divexabantut, plerique xilientbus, mmm.
aohnunquam balatum vocesque elidentibtis horrendas ûrgeban-
tur&interdumexdesignatisinteraplo scdibus, capitis velinine
^jctandoqueabtepto: sauces his etiams necibum admitternt, nn-
nuflquam prxcludebantur. Perstitit varia & dira ea calamitas in pie-
risque ad decennium.Tragdie causa imputabatut vitgini, juvenis
amore aliquando sauciat , quem ea affinitate non dgnarenttir hijus
pucllaf parentes. Idcircohuic in extremo mroreposita, dacfnon,
accita juvenis illius effigie, se objicit , eam in votum illud monasti-
cumcogens: quac dcto aitdiens, secancellis constringi patitur. In
clus , velutfurore percita , omnibus horrendum plurifariain eiibr-
buitspectaculum : quod quidem malum velut contagoirurreltas
proserpsit virgines:quae ob propriam illius confeTonem.ipsm uni- SxWf*
verset ejulmodt mtleris gehimcem tuisle, certo crediderunt. Ex ea îm!fie
deinde capta, alioque evecta, prolem bis sustulit carceris custos: ac
tandem manumissam , malefieiiopinioneinculpatam vixissearbi- 253*^
or. Delusiofuitraerediabolica, qua illadecepca, se ea feisse r.
confitetetur, quae peculiariaipsius Satanae erantopcra. At, in quem
fineui eafuerunt Deo permissa, sequentiintelligetur libro : ubi
omnibus imitandaharum virginum proponetut caratio.
$ 7. Moniales in Hefimonte Neomagt, dxmonium aliquot m*1" ,
annos infestasse audio, quod dorinitorium noctu velut cnm turbine 2S3Tr
ingressum, testudine citharaque tam videbatur ludere suaviter,ut ad /vjUm.
cboreas teraereinducipotuiilent virgines. Inde canis instar inunius
N. lectum insiliebat, in quara muti peccati, quod vocant, cadebat
Pp )
3o2 Di ' IV
fufpicio.Similia multa & longe gtaviora in eodem accidetecno-
bio, vvente patrc Paulo : quae, ut ab Ulis celantur , ita meaperiri
minime decuit. <
0 8. NovialiuditemnonignobilecollcgiuminColonicnfispro-
vinci limitib.ubi anteannosodo demon canis formainterdiu pto-
currens,confcendenfq;ubinteriori religioarum virgin indumen-
to,fpurc velitationis indicia extetiore verti mota ortendere vide-
bamt. ldemHetisbergi accidit in ducatu Juliacenfi.fub fcli pecie.
Vexatio diablica in monaerio Keittorpio, relata ad Lamia*:
de lacle g'utinq , & lac ijuneis non emulgeri.
cap. XI.
Hue pettincnt nobiliura aliarumque vitgiaum in cnobio
Kentorpio ptope veterem Matcam,in Marchiaccomitatu jux-
ta Hammonem inclufatum , monftrofac omntfariarque convulfio-
nes,daEmonibusexcitatac, defcriptque Lib. I. Cap. l.2.Fdifl-
mum veto iliac halitum ore fpirabant in ipfo, & paulo poft ipfom pa>
roxyfmum : qui alias femel interdiu , aliquandofaepiusinvadebat,
aliquoties in horas aliquot multas protrahebatut. lp accelTionc ma-
1/ quardam convulfae, intelligentes erant, audiebant, airantes etiam
intetnofcete fe pleraeq; portea affirm abant. Nam in acce/one pro
btet fpiritualium partium & lingua: convulfiones.loquiminus pore-
rant. Ift non arque ferociter totquebantut:neq; uno modo.fed alias
aliis mitius.Sed boc commune prope omnibus erat,ut cum ex us una
agitatetur,cterquoq; infejunctis etiam cubiculis corrcpta,folum
tumultuantis iepit audientes,funili miferrimo modo vexarentur.
2. Ut porro calamitatishujusorigo& incrementum.ddiinc
tragicus fabula; actus exttemus , quem folum in duriffiuio boc fpc-
daculo affidavit vetetatorius ille homicida, innotefcant , cauriuf-
que alias maliciofis diaboli conatibus.in raris illis horrendifque ve-
xationibus .obviam eatur, quae ex ore unius fenioris & cordatat vii-
ginis , huic ccetui conlecrata; & omnium primum tam duriter affli-
&x , exceperim diligentiinquifitione , paucis bona fide narrabo.
$ 3 . Ha?c,Anna Lemgou dieta.quura primum ex finiftro dolc-
rethypochondrio, epilepfiaquecorreptaputaretur,ad monafterium
Nonhertich, inptimis religionis ergo ablegabatur.ubiex D.Come-
lii calvatia bibit : unde earn melius habuiffe, falfo dicebatur mo-
nialibus. Portea ubi gtavius cpillet exagitati , alisquc item
puellar,
IV Apfbctis. 305
pueU, ad ariolum itum est. Isopinionemingesfit , omnes abElsa
Kainensi cocttice tnaleficio lacls esse. Hinc nervum sortitus diabo-
lus, nonsolum eas multifariis convulfionum genetibus torquere
incipit, sed incitare quoque., ut se rautuo & alios morderent ca:de-
rentque : subvehete itein & dejicere citra noxam , ut sicut pluma;
sibi viderentur ; unde etiam non sux potestatis se esse sentitent. Si
autem percusfione vel quacunque alia violentia inhiberentur.cor
afficiebatur graviter. Atsuae libcrtarirelicta;,eriamsiseipsas lacdcre,
concucereautmordereputarent, nihil indesentiebantmali : atin
proprium saevire corpus, necessariuin esse imaginabanrur.
$ 4. Si quando Anna in paroxysino loqueretur, fiebat idquafi
altcro inspirante & expirante: ipsa intrim seipsam.dumloqueretur,
intelligebat ; sed finito fcrmone penitus menti exciderant prolata
verba: verum si ab alis illi repeterentur, tum quidein se dixisse me-
mineras, sed pudoie suffusa tacuisse maluisset.Quandocunq; etiam
oratiouise dederet, eam cura attentione prosequi , auc inoverehuc
linguam minime valuit, maligno turbata- At si preculas fuis hora-
rias, quas vocaht, sine mente obmurmuraret , tantum abest, ut tum
prxpeditetur , quo etiam inde leviushabere recrearique vidererur.
Nequivitiufuperullirei velbonx vel mal* serio artendere, tn-
quam mente stupida.sine sensu, discretionec judicio.Si etiam pius
aliquis suoque Deo exanimo devotus.am alloquetetur, tum quasi
diabolo puniri videbatur.Sin vcro huic alia; loquerenmr fcemins
de rbus fuis ludicris, mire iis afficiebatur, levabatrque.
$ 5 . Hic deinde quum exorcilaretur , incredibilem sanguinis
copiam videbatur fundereper os.unde uihil mali tune remporis sen-
sit. Omnibus veto illis virginibus ka daemonio aft-ctis, is erat cum
dolore inarqualiter serpente sensus sub pedum ptantis.quasi aqua il-
las calida combussser.Quanquam etiam varie torquerentur , cun-
ctis tamen zque vigebat appstitus & nntritio.Ex junioribus mentis
impotibus frquenter & mult loquebatur dxmon:quibusse etiam
forma nigra objieiebatin speciefelis nigrx, vel Elsx rCamensis , auc
ejus marris vel fratris, ut ab iis omnes tam crudelitet exeteeri, cre-
detetur perperam. Ubi postrerao Anna firmiter animo constituisset,
non redire in raonasterium,quo parenr ductu cesserat.sed suo Deo
extra illud saniori judicio pie inservire, desiit calamitas : si veto so-
lummodo collegii prxfecta ad eam epistola mitteretur , toto hor-
rebat coTporc, quasi relapsura. Postea autem vironu psit citra ullum
cjusmodinoxsensum. $ 6. Affir
304 D Maleficio IV
$ 6. Affirmabatadbaec.Elfam Kamcnfem eodem motbo,velue
epilptico, quo alia:, excruciatam fuifle ,loquutamque fimiliter fi
ne fenfu. Quaproptcr eam fibi ipfi hoc malum confciviile, ne alis
maleficium invexiite putaretur, dicebanr moniales. Hinc orones
dsemonibus afflita: , fu tormenta nec Dei voluntad fubjiciebant,
nec diabolo imputabant: fed ad Elfae Kamenfis, in cnobio cori-
cis.maleficas attes uno ore & confenfu ex arioli indicio referebant
Qax quidem capta, tragicumhoc fpeaculum fe edit um fuifle f-
tebatur primum venenata mixtione: montura autem, nihil unaQam
rdtiib. 6. vimienti fe alicui propinatum fuifle : fed quicquid eflet mali , c
' ' ,0 mente & mala imprecatione efFeciTe confela eft. "Num vero hoc
ita fieri potuerit, paulo poft explicabitur.
id $ Ab ejus & marris exuftionetanquam fuxpote/atfsyam ner-
T/w
tivti vum adeptus Satans, oppidi proximi civibus non paucis vatio cra-
*"/* ciamentomm genere infultat. E quorum numero quinqu, ubi ec-
clefiaftes in fuura accivilet cubiculum , ex Sacris Uteris eos adver-
fus Sarana? ludibriainftructurus muniturufque : atque hi Decern
praccepta.Symbolum Apoftolorum, & orationem Dominicain reci-
taflent, hinc alter alterius nomen inquirir , mutuoque ludicrum tri-
C*t- i m's indicat,primo Libro intet fictitia darmonum nomina expreflum:
atque unus ecclefiaften irridens.in ha?c erumpit verba : Quidnunc
facturi fumus? expeliere nos conatur paftor? Refpondit alter: Se vel-
le in hirco nigro equitare ad quandam rauherem, non ita fcjune
habitantem , quam etiam nominabat, fe gratum illi fote hofpitcm
jactans: u t malfica: artis nomine redderet illam fufpetiorem. lden-
tidem fe fautum alter quoque narrabat , eodem vectore pro-
feclurum ad aliam fceminam,nomine defignatam in eundem fincrn.
Ac uterque fedi infidens tanquam fatuus,continuo vocis indiciis ad
dictas equitando videbaturfeni mulierculas.quum interim ne alo
co quidem dimovererar.Tertiusadhec quafi inglobum convolutus
contraclufque, ad claufum cubiculi abripiebatur oftium , per quod,
inopinato apertum , gradibus decidit illxfus.In pago Howel ap
pellate circa Hammonem, multi quoque inde videbantur energu-
r meni. Nec procul hinc in alia civitate fimiliter diris torqucri modis
daemone interea cccperunt oppidani. Quare aliqux fuerunt vin-
culis tradita: mulieres, at plures accufats.quemadmodum in ueeo-
Ucsfai. c' ejufaodi diablico fieri affoler.
^!"" 8. Circa idem tempus lac tenacibusfilamentis ductile, diflb-
- lud
\Y Atfbctis. 30$
luc glutini more,ex Comiratu Marcensi,ad Cancellarium Cliven-
sem, cxaccusatione cujusdan ineptz mulieris allacum est.qua: lacti
cam fuisse ledditam fotraam incantamentis vicinia sua assevcravit:
quum ignitum titionem olla? , in qua lac coquebatur, subditum hac
ab stulilset, quo domi ignem foveret. Naturae autcra vitium, hic sa-
gis trbuitur. R.ei enira veritas fie clucesect-ln lacte tres sunt substan-
ris commixta:, nimirum butytum, caseus & scrum. Si jam lac vetu-
ftatc nonnihil subaccsccre incipiat, quod aestate citius., hyeraetat-
dios evenite (blet , & tum coquatur ; mox caseus cutn btyro coit
concrcscitqae , ut ad ductlis collz modum etiatn longissimc de-
duci extendique polt : & , si circumdistensa circumvolvatur ex-
pandaturve ligna, at tantam perveuit siccicatem , ut fragile redda-
tur, atque in pulvcrem redigi queat.
$ 9. Quod insuper Lamias juncis lac emulgere feratur ( ut
hoc obiter in bac lactis mentione addam ) borum lubstantia levis, Sm.
taxa, fereque exueca, id fane non admittit, advetsatur tatio & ipsis-
sima veritas. Qui ergofitPSiullumjuncostrahenti lac appareat,hoc
profecto daemone eo transfertnr , ptaestigiarum fuco lamiae oculis
obducto, ut sua emulctionelac juncis extractum credat, quod ta-
men deluferium est, necrei verae historia. Idemdictum volo , si ex
alia inepta mareria lac provocari asserarur. Si lacte destitui praeter
naturam, comperiantur vaccae, eisdem lactis receptaculafic canales
impedire potest darmon non aliter aut minus , quam dixi congres-
sum in hoininibus pofle inhiberi naturalem.
De virginibus in Monajlerio Nazareth Coloni* cUmone
exagitat, fr alibi.
CAP. XII.
Ha u d diflmilia Coloniar passa: sunt virgines rcligiefe in Na
zareth monasterio occlufa. Quibushoctamenaccelr,quod
licet annis aliquot antea varie & multifariam diabolo vexarentur,
torquercntur.convellerenturque : tamen annosexagesirao quarto ,
supra sesquiraillesimum , praeter aliud spectaculurn horribili modo CJfc
frquenter editum, prosternebantur sarpenumero deorsum , infima ctUns.
corporis parte succussata ad eum modum , qui veneri solet asscribi, **"
oculis intrim cl au sis. Qui postea cum pudof e aperiebantur, quum <UaM v
velut multo labote respirarent. "***'
2. AnsamautemhuicmalodederatquacdamGcrtiudis.anno
Qq actatis
} D E M A L 'F I O' W
aetatis uae decimoquatto monaftcrio inclua, qus ludibria hcc&c*
pius dToluto cachinno patiebatut in lo, licet amafi fingulis rro-
tibus ferc congtedientera ftola confecrata abigere conaretur: qui
velitationem qcum altera virgo in fecundo decumbens leo( hoc
nomine adjuna focix,ut tattot effet ab amafii infultu)audirc vide-
retut,tota exhorruit,ac tandem quoque diaboli hofpiti facb,rairis
convulfiongeneribus diftrahebatur.in patoxyfmo quandoquec-
cutiens : ac licet mente appareret conftare, vatia tarnen inconitanter
nimis, & quae defperationem fpearent, proferebat. Itidein& aiia:
multa?. Ita peftis hxc velut contagio proferpfit , maxime quam pn-
mum ad legitima non confugetetur confilia. Di&am vero arrafiam
fuo proco horrendas fcripfiTe literas, portea inventas, io inquifio-
ne me in eodemcollegio facta, Anno 1565.25. Ifiljr'jfnriw>
mmc ^llS no^^lcatc * ptudentia clatifimo viro.D. Constantinos
kfrkfM. Lyskerken.confule dignifimo,D. Joanne Altena, decano oU
Clivenfi. D. J O A N N E Echtio, medicina: doore ornatifimo,&
filio meo H e N R i G o philofophiz & medicina;, doore , cogno-
vi: easautera ab illa ut energnmena , nec mentis compote uifle
exaratas, noneft, quod ullus dubitcti
3. Dumhanccarnificinam4dhncexerceretdiabolus,haura
virginura quaedam perte cotrepta?, intetea dum ea laborarenr, nihil
diablica: vexationis fenfere , ex Deifolius benignitate fingulari,
qui torquendi in hpc,fe.culo limites praefigit fatanae, ultra quos fera
enquit.
4. Porro calamitatis initia fubminiitrafle videntut juvenes
lafeivi , qui per conjunum fphaerifterium contracta amichu ra
unaaucalteta, clam inmnafteriura confeendetunt, libidinemque
explemnt.Qnibus portea exclfis, quum te ipfa amplius fruieat nc-
quirent , jufdem imaginementem vitiavit , taliumque motionam
ignoramioura fpectaculura , aftantium oculis objecit Millearcifex.
At quo convenient Chriftianoque confilio huic trageedia; obviam
, , iri pofit, peculiatibus Uteris eo iniflls fufe explicuv-
($ 5. Huic albo accenfcatut virgo facta Judith: nomine, qnara
*** haudita pridem Bufciducis in collegio juxta aedem D. Joanni Bap-
, tiftdicatam,vidicrudelifTimrsintorqueri Satana convalfiouibus:
ejufqae fauces, ne cibum admittetent, comptitni : linguam itera in
hiben quandoque, ne proloqui paffet : voces interim reddi & ridi
culas & horrendas audi vi. .
i . f 6. Accc-
J
$ 6. Accdt & cognita mihi puella, virgini nobili in ccenobio
famulans, cui fidem dederatrufticus, qui deinde ad aliatn animum
adjecit. Quarc cognita, mrore turbariilla cpit: ablegataque
medium circiter milliarc monafterio, in exirniijuvenis forma ob-
vium habet da:monem, qui fefamiliari colloquio in ejus infinuans
amicitianbomni a ruftici amati fecretahuic detegit.cunofque cum
altetapuellahabitos fermones enartat,utad iefiim illam illiceret
I coger-etque : &, cum ad anguftum pcrvcniflent ponticulum, ille af-
fumpco oleo, quod eamanibus gerebat,ut minus impedir ttanfi-
ret, earn juvk: invitavitque tandem, ut ad notum comitaretut lo
cum- Quonam eo fequerer (tefponditilla) ubi paludofae tantum-
modofunraquz ? Hinc ipfe evanuit, illaque pertertitain animiin-
crdit deliquium : quarc juiTu domina: , mihi familiaris, bigis in cce-
nobium rcduccbatur. Ubi velut mente turbata, multifariam fenfu
diftrahebarw, querebatutque fe eriamnam mifereab illo darmone
vexari,ipfu Tjquealiquando pet feneftram velalio velle abripere-
Nulla certc aliahujus maleficii extitit caufa, quam meditabundus
animi mccror, ob amoris impotentiam : quam illudendi perdendi-
quc allouera pracpropere arripuit Satans. At puella mtico eo-
dcm poRua matito treta, belle valuit. ^ '
AdmiraMis bifloria dej>uei/a,cujw I latere culter exeShafuit,
CAPUT. XIII.
IT 1 minime prxtetmiTum oportuit id, quod acciditin pago Le-
-venlteet fub Duce Brunfvicenfi ubi forori commotabatut
paella nomine Margarita, Henningi Achils flia , annum agens vb
ce/mum. Que anno millefimo quingentefimo fexagefimofecundo,
altero die Julîimirum diva: Virginis vifitationi facro.fororis cal
ceos ab/rerfura., ejus culttum (duo autem tant in vagina conjunct
cjcfdem format, capulis aeris incifis ornati) extrahit, feque in hu-
miliorem fcdem demittit propterea , quod viribus diututna febti
confumptis imbecillior adhuc eilet.
$ 2. Prstet opinioncm domum ingteditut vetula, num puel-
lamfcbrisetiamnurnfatigaret,rogans, & quomodo fefeexmorbo
baberet ? Refpoufuuiilliut fuit puella, rurfum extra ardes nullo
V^rbofao egreditut. Calcis round atis cultrumin finudeponit:
qui nun; poftea fludiofeab ilia quarrererur, nec repertus eflet, me
to percolia, dum fingula veftigando diligenter & follicite perlu-
Q_q 2 ftrat,
jo8 De Mi tu itio IV
ftrat.borribili fpecie cancm nigrum fub mcnfa ventri incubantem al
niraadvertir: aba&o fpcrabat fore, at amidas culter dete&us, ad
priftinum dominum rediret. Unde indignabundus ille.cum fremitu
lentes oilentavit.fimulq; fccam falta trans oftiii in fugam conceit.
0' 3 . Mox puellae videbatar capite verfus dorfuni deflucre
quiddam tanquam humoris frigidi, cui etiam accedit animi dcli-
quium, perduratque ea velut mottaa fmefenfu ad diem tertiuavquo
tandem refici cpit. Summo autem (ludio rogara, quinam hoc ma*
lnminvafiuet frefpondet , fe certo certius fcire , cultrum ilium,
fororis vagina fe extracbm, in fui cotpotis latere fmiftro defixum
hxrere : eo enira in loco fe dolorem perfentifcere.
$ 4. Cui licet coutradicerent parentes & alii , quod earn me
lancholia agitari.vel diututni morbi, jejunii ,aut alterius rd molcftx
fortuito cafu obvia: ratione nonnihil delibre arbitrarentut : petfti*
titt3inen ufqueadeo in fuis querelis, l.ichryuiis aifiduis Sc infomniis,
ut mente caperetur.nec cibum diebus duobus fxpenumero admitre-
rct.quanquam blande invitaretur,vel ferio minifque urgeretur. Sua
tarnen faabuit plerraqueinrervalla & intermilllones ,ut etiam quie
te decumberet, licet non tara diu , ob dolorem continuum quo ita
exercebarur , ut toto corpore ineurvatam bculo inniti oporfaerit.
$ 5. Auxit 8c hoc ejus anirai dolorem, folatiumqae ininm'r,
quod quum illa in corpore cultrum defigi cettilTme crederet, al
tarn conftanter contravenirent,proponerentque phan-
tafiam corruptam efle judicarent,prarfertim quum nullum quidem '
veftigium indiciumve appareret,praeter quoridianos ejus luus, qrt
jam circiter rres perduraranr menfes. Hinc prominereoeeipitin//-
niflro latere fupra lienem intra nfimas duas coftas fpurias vomica,
oviferegallinaceimagnitudineJ& lunae inftar: cujus incremento
aut deceflu, vel intumuit, vel refedit.
6. Tum inquit illa: Hadenus fidem mihi denegaftis, quod
in meo corpore bareat cultellus : at ubi vifitationis Maria; folen-
niras denuo apparuerit, eum in corpore figi.raanifeftiTrae intcllige-
tis videbirifque. Sic tricefimo Junii erupit ex ulcere tanta copia pa-
tbi.uttumor nonnihil feferemiferit, &inde cufpis velut caltriappa-
tuent:qu puella arripere cupiens, pra*peditur parentibus, qui chi-
rurgum ducis Henrici ex arce Wolffenbuttel eo nomine accetfunr.
nuauc . j Hie quarto Juliiaccedcns,parochumrogat, utpriuspuel -
UmaUoquetetutifolaretur, Dei verbo inftitueret, acqae ipfms re-
fpoofo
lV A p F a t i * . 3<
fponfa vigilanter attenderet.quod earn cberaonio quandoque ex-.
agitad plerifque omnibus videretur : Sc Got cum refpono illa
fubjungit, fe libenter curationis bujus modum adiniiluram, eriamfi ,, u
( bi moriendum eile. Tum eodem die, Dominico fcitice, c4- Qut
tellicupideui fub coftis prominere videns cbirargus, eum cum fuis .
inftrumcntis acttahit, qui alteri conformb erat, ver circa ferri acuti
medietat nonnihil abfumptus erat. Chirurgi opera hinc ulcus -
luit. S:c habet hiftoria germanice deboc prodigioo opere evulgata.
^yidmirdndihujusfpefaculi explicatio. 5."/' '
cap. X i i i i. . ..... ..' i .j
Q m admirabile hoc fpectaculum citra ullas diaboli prltr "
gias ver edirum fuifle, ullavadmittere gloflas aut cxpli-
cationem, clamet una voce quilibec, meam hie fimplici ihterpreta-
onc fententiam inrerponere non gravabor : cultrumque nn fuiflc
in corpore, fed darraonis praeftigias & ludibria omnium oculis fuuTe
offiifa, paellamque dasmonio obfeflam , quoad fieri poteff, brevi-
ter oitendere cum Dei beneficio.ad ejus gloriam,ac drrrionis-ejuf-
que fequacis rarbc delufarcontempcum, adnitar : quaritjadrrt. vde
Steotorea multos occlamaturos minime ignorem.
2. Primam obfetvari debuit, fimplicem puellam longa exet- >Dtliml
cira ai fuiTe febre, quam ex ejus diuturflitate , quartanam ruiFe col- fe*
ligio, naram ex gravilimi aterrimique humoris melancholici.qu th ^^"^J^-.
corpore pntruit, copia. Qm fapenumero efiam lienem obftri'r, in gi,fi.
coquetamorera, duritiem & apoftema gignit, eaque occafione ta*
leca fobolcm quartana febris eriam non raro poft le relinquit. Hoc .
ja<ffo fundamento, nimirum fexu fcemineo , aetate juvenili, Sc diu- ^,Mr
turni rnorbi tardo, teliquum fuura opus vigilanti indefeToqire ftu- ^,
dio faperftrait & fabticatur daemon.
i 3 . In fminis facilius multo, quam in viris , a?tate matura &
bona valctudine fidemconfequitur. Hic in opificiifubfidium , hn- "um'r,m"
morem (uis actiombus convementilhmum, quippe melancholicum, dii /.-
quo paella: cerebrum & corpus tantum abeft ut expurgata forenc, """"/
quo ctiam eo fumme adhuc gravarentut , afiumpfit. Eniravero,
quanto aflfl'u in bunc ut fuccum r&Koytiuf fbi fuiique atonibus
peculiarem fe immergere folet, ejnfque adminiculo admirabilia in
du cere phanrafma ta & imaginationes raras, fuperiori libro eade-c^ 7 Ji
monrtrationeoftendi,ut repetitione minime opus elTe judicem.
Qq 3 $4-
1O D E M A L t I I IV
Stint<u. <J: f; Uc porro inftiutura tragdiat aum profequeretur eise
rnen, foltuciinis anftn arripuirexorfas mane ferootis aliis , quifor-
y^ .îtaCsdc.ytvacjbsconams irapediiflent. Primurque vetulat fa-
fa*t -, - ieavindurt , quae de paeHae valetudinefcifcitaretucc, quam earn
pftea cultri in corpore fetralti opinionedementaflet , in fufpicio-
nem prodivius ipfa indaceretur de lamia , quar carmine id effecif-
fet. bkc eteniminprimisfanguinario vereratori ftudio eft.ut lites
moveat, acdefqueftruat, maxime infontium ; c falfam-periuafio-
nemadverius verum Dei eultuminducatimprimaeque. Utqaoque
altius animo portea infigeretur , cultrum ex firm in latus vetula la-
nimia (cui cum diabolo eommunio eft ) tranlatum efle, in canis r-
trnimifr. gertiml forma apparuit,<juem menti nonnibil reftiruta -daemonem
. fuifle fentiret. Hinc in obfeffionis initio earn aggreflus xmoa,fea-
.iura velut catarrhi,vel humerisfrigidicapitcad tergum diftillantis
ndneit, utpoft redditammentem, eo momento cultrum hoc frigo-
ris.fenfiijn corpus fibi infeum efle crederet
5, Inde m ox ingreflus, fenfuum organa ira turbavit,nrad ter
tuliad Lern yelut morrua habrtur, Intetea tam valida peruaione
de cultro in latere dehxo,imbutam pbantailm confirmt , ut fecus
in ahimum indcete illa nequiverit, quamita ver rem geftam efle.
. Antea enim norat veteratorkis ille medicus, ex diuturna febre reli
quias maligui ucci ea in parte collectas eile , quae putredini erant
obnoxia:, & ulcus excitatura: : vel quas ille, ut fpiritus, ad puttefa-
; . lionero prpraovere,eoq;protrudcre: velqood caminimotemfri-
\gid ad hujumodicollcdionem aptu , capite accerferc quiverie.
$ 6. TalemabfceiTum, inter abdominis muiculos finiftros, ex
; ' deillatione port longara febrera genimm, vidi in EleoreCoIo-
mrttitap nicniarchiepjfcopo , D. Antonio, felicis memoriae , cujusinjafto-
ff rum refurreione ex gratia meminerit miiricordiarum pater unicus.
7- Cscterum,ulcusin eum finemfabricatus eft in loco&hu-
more converenti, ut cultricufpidem coaperto oftenderet, & exe-
ionis occafionem fubminiftraret. Sic objea cuipidis forma , vcl
vera cultri allati cufpide.interim reliqua ejus parte craiTo acre tea,
1 puelbe , parentum aftantium & chirurgi oculos petftrinxic. Quod
entmin facile, vel acris vel infei fpitus viforii adminiculo , poceft.
/'""" *"0"^11^!!11111 ex,fterquiliniis alicubi , ubi lubiginem contraxic,
educlum, l'upra ulcus depofuit Satan- ibique cufpidem oftendir.re-
' liquam cultelli portionem pra:fligiis velat. Huncnonuihil diabo-
.'} ... lore
lo rctcntum, ut trahi videretur, chirurgus inftmrnentisatttahit : fed
corpore, ubi hifitneutiquam , verum ex ejus fuperficie. lbi
enim adumbratus delimit, tantillo tempore dum cufpis confpici-
tur, & chirurgus trahit, antea miuimer.K . .* . ,
$ 8. Necmirumidvideriopottuit, quqm circulatoribus : a>
gyrrh quotidie talia fieri cernas, cum vel per maxillas , vel per bra-
cbia , citia fanguinis effufionem & pugiones cgraphia frajiciunt:
vel cum feram ori labiifque affigunt , vel globulum in os injiciunr,
cftercus educunt: fie mille alia rerum rairacula oculis. objiciunt,
quibus tarnen nihil ineft praeterfucum & dolum.
$ 9. Sinondumtibifatisfaiumhacinterpretacioneputabis,c
cultiura corpore educbm efle concendas, cedo , quc perquos
meatus injecbis hic fuit ? lmmifluni enim prius oportuit , quodali-
cundc extrabitur. capite dorfum verfus , & adiatus inleri dae-
mone citia manifeftam lasfionem,quemadmodum humorim flillarc
per poros obervamus ,.neququam potuit. Peros.non.alio , quam
ad guIam,omachum,iteftina& anum apta materia deferripotet,
minime vero culter. Quem licet quoque per os invecum ee con?-
ccderem,nontamenadeam Uteris partem piferripomit , nifi.dif-
feo prias latere ventrculo, peritonaeoque , curagravifllmo vitae
naufragio. Ab ano vieiffim non alius patee meatus , quamad inte-
/rinorum involucra., omachum.gulam, fauces & os- Hie denua
via huicculcello circumquaque preludian. \
f LO-. Si percarnem exterioreminfermm efle, $, dolor,
eSFuiusfanguis, vulnus, veLlcviflTmum.ejus veftigium, aut cicatrix?^
Hic autem verfutifimo fpirim.idnegledum fuit, quod cufpidem
Suiam invulnerisoteoftenderit , quum potius capuliformam cer-
tiori cautela exhibereoporruerit, fi cufprde deorfura infertus fuilt
culter: quadn corpore non nificum lethalimulramm partium incir
fione inverti potuit: Nifi primo ab nfima veneris parte furfum inno-
xie ptotenfum efle, ulte dixeris>quum eo loco nihil unquara; do*
lori fenerit:eas vero interiores parres omnino fuilTe illaefas,docet
brevis curado abfceflus , quam impedir noluit : prorfufque
opere, obfeiTione,afnicuone , divexatione&cmciatudeftititdia-
bolus, quia mtimta: fu tragdifinem jam fe confequutum vide-
jcr.Qnum nimirum in earn fententiam omnes petduxiiTet,ur ultr
ex latere excifum efle cerro exederent. Sic diabolo major tribuebar
tur potencia, quam debuit: gerverfa.de lamiarum virtute opinio ac-
cicvity,
3* 2 D I F 1 I IV
crevit ; in Dei patrocinio , Chtiftiquepoteftate minas fidacia;
collocarem eft: maxime in Ulis ditionibus, ubi ex prarftigiarum dia-
bolicar indiciis per fas & nefas carnificina exerceri non dcmunt.
$ II. Si forte ob jiciatur, ferrom ita in carne fuile exefum : re
Tpondeo.daunonem cultrum puellae finu exeraptum, in tertam vel
in liquorem falfnm inferuifle , aut alibi ea dexteritate repofuifle, ut
in medio ferrum e.xedereturtoto anno, quo abfoluto fabula cata-
! ftrophn addere ftatuerat. Confideretur quoque locnsferri excfus,
quidigitosfere duos latos cnfpide diftar, & tanta quoque exe/o-
nis deorfum eft magnitude Quum vero cufpide in carn, ac ulceris
i maligna putredine haeferir.qu fit.quod cafpis ab acri pure iUacfa,&
I teliquapars ferri, quae in ventris vacuo haferit,fueriteroa?
<J 12. Vel fi vol es,ferrum cum parfeabfumpra in carne dexum
fuifle: refpondeo , id fieri nequivifle , nifi fecundum longitudinem
deorfum cultellus in mufeulis hajfiflet. Quod fi fa&um defendas, e-
go vicrffim hac ratione nego , quod manu finis ille poruiflet extrin-
fecus contreari.quinimo vifu dijudicari. Adha?c,ferrum totum car-
ni inferrum fimul& fere acqualitet ab acti humore .arrodi debuit.
Quum vero in medio faltem acies exefa fuerit,alibi quam in corpo
re exefienem fuifle facbmfequitur : & diaboli illufione operatio-
hequetranflatum cultrum, &infterquilinium , aut alium liquorem
falfum.aut acrem,aut putrem immiflu eoufq; ut materia rodens adei
medietatem fo|ummodo attigerit. Haud dubie cautius hune fucum
inftituiflet, fi has ejus aiones ea folcrtia exeuflum iti pnvidiilet.
$13. Quod infuper in rei' vera: geftar aflertionein obtrudatur,
ara bculo inrixam perquam curva inclinatione ingtedi oporrui
fe: hinc quilibet return naturalium peritus luculenter intelligiccul-
trum in corpore non hjcfifle, qui ex qualicunque inclinatione vel
deorfum vel antorfum, vel verfus utrumque latus graves cruciatus
excitaflet,vulneraffetque:nec alia corporis conftitutione,quam ere-
da, habuiffet mitiuspuella. ,.i '
$14. Siadhuc urgeas hiftoriar veritatera,quacfo,ubmam toco
anno illa cultri longitudo delitefeere, aut firraitdr ha:rere valuit? Si
in finiftri lareris mufeulis : hoc tactui & oculis ,ut dixi, apparuiflet.
Nec (nlicne recondi tanto tempore, tatuque innoxia potuit, multo
minus extra mufeulos introrfum in ventris cavitate:fc enim in imas
partes concidiflet, cum multo vita; diferimine. Hace fiquidem fuit
cultri longitudo & forma: * * *
$ I 5 - Carte-
IV Apfkctis. 313
l 5. Cxterum pnellam dxmoni obsessam fuisse,non est,quod
ullus ambigat:qucmadmodumplerique,etiam peritiores,corani atte
stations. Arguiqento esse debent multa cjus vetba & actiones. Quod
sepius mente caperetur.cibum & pot ad dies aliquot rejieeret : ami-
ci cum ea blande,sctio,& minis agerent.nec tam promovert. Quod
ipsaitidem vaticinaretur, prxdiceretque tribus mensibus, palani fore
in visitationis Marix festo.cultellura in corpore figi. Quis cert hune
diemnorat, indicaratve? Naturali profecto ratione ab ea imperita
uella flupidaque praesciri poterat minime. Has ergo voces haud du-
iecxca edidit diabolus, quiciicaillism diemabfcessum penuptum
iri jucUcarat, & commodara eam amplexns ansam , suas simul praesti-
gias objiceie statuerat. Erupit autem sanies tticefimo Junii , quo cu- /
spidem prius oslendit prxsligiator : inde visitationis ferix agebantur
secundo Julii,& quatto cultrum extraxit cbit urgus. Sic in exacta sua tmt ti*>
ratiocinatione fallitur quoque mendax sxpe vates.
FJdiculus modus res duras in corpus itigcrcndi. t
CAP. XV.
Po b. r o modum quendam ineptum futilemque.quo ejusmodi ma-
teiies durx in corpus ope diaboli Lamiis ingeruntur , describic
D octot quidam in libello Germanico,qui Jacobi domini in Lichten-
berg nomine,prxdicatur circumferturque. Ejusdem insuper fuisse sen-
tentix, me non nisi lucidilmis rationibus explosa? , Theophrastum
Paracelsum , non est, quod greferantpleriquereligiosinimis ejus
admiratorcs. Hanc item rationem fuisse amplexum Ludovicum Mil-
lichium, virum alioqui pium & eruditum ,in lib.Germanico,Magicus
dam on inscripto,miror. Ab bis asseritur, corporis poros diabolo ex-
tendi, per eosque inseii stramen, setas porcinas, ailulas, corium, prx-
sxgmina, fila,piscium&fiuticumspinas, & quascunque materies
acutas; deinde poros occludi.ut , quandocunque volet architectus,
recondirx res tursus ex trahi queant. Subjungit doctor illehassimili-
ludines: Quemadmodum, ubiquissubaqualapidemrecondit, nec
eo ibi relicto manuque retracta, quomodo eo devencrit lapis, scitur:
scquoq-.naturali ratione vaginporsabsq;lesionepeetrac,fcrrum-
qu c liquefacit fulminis radius. Non diflmili modo in bifce delusioni-
bus fit,qu magis noxia stigmata vulneraq; inferunt. Hxc ejus verba.
2. Rationes has admodum essejejunas, quilibetretumnatura-
lium cognitionelevitertinctus.intelligethauddifficultcr. Siquidem . .
poros illos natura ex prima creatione strictissimos , dxmoneeousq;
Rr distrahi
}4 D Maleficio XV
diftrahi innoxicpotTcutfttamiHa.cori velcultrosttfinitcerent:de-
inde conciderent.emittetentqj fuo tempore ad Satan arbitri libidi-
ncrnq;confetvat tot diebus vel menfibus fubftanti.prorfus ?7
eue, ullo modo fieri poflfe, quilibet fanus mecum fateri deber.
i . Poti enim corporis couditore tarn aagufte ab inicio con-
ftrii fuht, ut ptater tenuifirnum liquorem, velut udore vel vapo
ren!, craffins aut olidius nihil ttaflfmittant: queraadmoduai ctlaa ift
duriscrafifque lapidibus, maxime cotiibus, lignis obfenrirnus:
Suorum pori quidem liquorem rranfinittunt , at nihil durum foli
um fine inciione frationeve. Talia qtiidera phantafia facile imagi-
natat -r at in aum flon item dducuntur.
Similitud $ 41 Similitude,d lapid ih aquara manu demiflb, profit* rae!-
tum ablbna exiftit:ridiculmrique eft,conferre hominis corpus fotkam
compaumque.cum hamida,tenui& Abitante aqua.omniam cap.ici,
qui naves.c quodcanqa voles, natura admtttrt.Sic gneos itte
ubtiliflimus radius vagin,* poros pervadeh*, quiequa habet iimilicu-
dinis cum crafl & dura re,qufla in corpus humanum per porosilteie
mtmdicontenduntadvetfarii.Niiidemonftrationis vankateâ qoili-
bet palam cerneret, in confutando protixorem me oftender:proba-
Hones vero non diiTimiles fparfimin illo Dolotis libelle iiurtbbvHt.
In corporibuf-reperirntUtr quidam riatwra/rtcf , qiit ad
lefitA qitdndoqtK ^.
A F t XVI.
vuu * Tr f*naturaUetiam ratione in ieatomatvrm 8c atrretomatam,
. * aliorumqiie apobjmatuei finbus.carne cxdfa, ex vifeofis 8c putri-
dis humoribusac fibrs calore coqtienteeXiccatis , matee tas lapfdi-
ITsUm<. toPhis> areris, rceoloram refti, fignis, carbonibus , *t
& i4- amures fimiles nafci incanrationibs ab imptritis alTcripras, icimus
fl't. ! cx ^> Comelto Celio , 8c obfervatioiie quocidiana. In fteato-
mate lpis avellartemagaitadioe nupergerrftus,angulolus,rotundus,
fpadiceus. Curavit alias ntettolleg in Lcenfram Burgo marro-
nam pro vei Otis atark,uxoremeronyrai Luchefrhi patricii Lucen-
fis, ab abfeeflu, quem diufUnueratfpr claviculara fmfttam ? Ex
eo aliquotdies aperto esetraxit , prett ciafiotis puris raultam co
pian^ quiddam tenax ac lentum; qud, cum non facile poTetdivel-
1 , eluebacur diligemet: elotum tm fimite erat hapfo Uni madeatis,
ut vixperfuaderetur egrotcaftantibus,exirernentu ee toto genere
prter nAturam.exvifcidmateria,caIoie c macarumicate concre
tara?
IV Affect i s. 31}
tum. Omncs liquidem maleficium efle , arbitran penitas maluhTenr.
$ 2 . Nonne in vnorbo articnlari plerrfquea pituita cruda , ree- T<*t' '*
cata,craflo terteftrique bumore iediiTolubiliter impado.refekwis pat- ,""
-nous tenuioribus, topos , Gtaech , velut calcem , njunturis
enafei viderons? Quam ctiam exemptam materiera , paulatira excipit
alia? In cerebro teperms lapis magnitudine & tonna mori? In tonfil- jtim_
laram faucium abiccflu, calculus gypfeus fimillirous topbis, qui intra
digitorum artculos chyragra afeftis incrcfcctc folcnt: Sub lhjgua ^j.^tt
lapillas arefar & excorticate laori baccae fimiliradinem habens, *w.n*i*.
lore fpadiceus 8c jaftac gravitaeis.
$ j. In Imperatoris Maximiliani fecundi corde fecto inventi funt
tres lapilli quantitate piforum ; uous interim major altero, colore ru-
bigineo frequenter vero cordis palpitatione gravi afficiebatur , dura
viveter. In pulmone calculi plures afperi tribulorurn modo ad fiii-
qu rara magnira dinem latnere, aliquando & faba majufcula non mi -
uores, lari, raberofi, cinerei, fubduri. Quipoft longam frequentem- ~*r.Mi
que tuiTmex tborace violenter calenlum expetorarunt,fupra recen- 3*.
fnimas.In panniculo item epar cingente.lapilli aliquo numero inven- />. s. is.
ti fimt lethal es, & gtandes, ex ipfo epate excifi. Injecoris fubftantia jJ2>,
coneteti lapides, etiam ad magnitudinem dimidiati fereovi colura- n.
bini , unus totus anguloft , colore lvido , ex phlegmate & humore 2^
rnel anebolico coagula tus: alius in eodem amygdala; nucis magnitu- >
dine vifus. In venis partis cavae bepatis, priufquam in communem il- ^"f^''
ium caudicem porta; defmunt, inventi lapilli eas obftruentes diften- , &
cfcfltefquc,forisnigri,inrasflav,ln hydropico: cujus & meatus, ex fel-
lis folliculo in inteftinum definens, lapide ejufmodiinfartus erat.
4. In vefica fellis fimal confpei , in uno viginti duo, quafi fu>
blutei, magnitudinedidlmili, quorum minimi pifis minutis , maximi
fabis exiguis refponderunt, omnes quiiiqas,ieptem,oo,aut plurium
erant angulorum. Hinc & alius porraceo colore, quantitate unius
articuli digiti fuit excifus. Alius durus haematiti lapidi non difimilis,
in cyfti fellis Georgii Bobemi regis vifus. Minoris form fuperioris ap-
paruernnt plures in eodem folliculo Chriftiani regis Dania;. Major in
ca veficularcpertusfuit in Friderico tertio , duce 'Saxonias, cogno-
mine Prudente, forma quadranguiari, articuli magnitudin colore
fete prafTmo. In hoc bilis receptculo nifi in alio centum & viginti
tres , quorum unus inftar medii ovi gallinacei grandiufculus , latior
qaamrocundior , digitura crailus, multifque tuberculis alper , utto-
Rr 2 phu*
3 16 De Maleficio IV
phus levis & lutcus. Quinimo sencx quidam decreptus ad iram mir
proclivis , post obitum fine selle & folliculo inventus est : in hujus
autem loco ingens apparuitcalculus.Fuerunt &, qui, post diuturnum
ictsrum obotto alvi ptofluvio, innumetos calculos instar pisi author-
dei granorum, per auum emiserunt. Conspiciuntur etiam sacpeinbu-
bulo selle lapides.raagnajuglandis quantitatc.rufo colore. Exinte-
ftinis vatii quandoqueexccrnuntur; repertus & oviquaatitate. Ex
uteri acetabulis duos memini excisos.
5. ObservavitMontespessulianno I 5 72.filiusmeusGaIenus
Medicin Doctor.in cadavere puell cujusdam hydropic.qaam sc-
cuit, duos spithamae longitudinis vermes,quorum unus meatum vest-
cula: bilis duodeno insertum occupabat.altet in ipsutnmer hepat (ex
defectu credo alimenti ) progrestus, gibbum jecoris obsidebar.capitc
ainbientem viscus illud membranam attingente.ldemmetviduPata-
viinobilem Germanam , qui ab exercitio pltes tufiendo tejicicbat
calculos instat pisi, molles adhuc&friabilcs.
4 6. Aperta mulierin scholis raedicorum Lutetiae , lapidem ha-
bens in utero, in cranio anteriore , & quae sine liene inventa est. De
topbaceis calculis in uteto natis, vide Atium lib. 1 6. cap. 1 00- At
ab eadem causa in hispartibus , quainrenibus velvesica, generari
potuerunt, cacoctionis specie,quam wlwn dicunt, nimirum abhu-
norecralb, viscido terreo.&calore igneo: quandoque vero 6c na-
turali.sed nonanalogo matetia:, buraotemhunc adastante ,cogeote,
& in lapidem indurante, qui intetdum varia; & admirabilis rnveoitur
forraae, potisfimum quum & vasotuin accdt aptitudo.
st'a'v Q 7' Galenus se pilos mejendo exerctos vidiste narrat,& cumex
FM& 4m- clore.tum ex mole credidiste dicentibus eos ex crafla lentaqae mi-
, tetia,quam calor calefecitexsiccavitque.invenis consistere,cse\on-
Mcru*. gitudinis ipsomm cauTam ignorare. In lotiis quoque eorum, qui lus
venerea infecti sunt, multoties innatare videntur minuta animalcuU
formicis affinia,aut iis praesertim, qui aestivis mensibus in aqua clesti
î*Attm. volutari conspiciuntur. .
n.*, 8. TraditAlexanderBenedictus.mulieres calculis minus affici
muiinm, m vesica.prterquam calculis setarum.veluti quibusdam capillamen-
tis, qui non sine diro cruciatu innascuntut ex raucosa materia. Addit-
que, aliqnibus quatdarn in vesica concrescere.quac nibilo conchiliis
specie diftvmnt. Simile quiddajn se vidiflse in nobili quadam domina
adhuc supeistite , indicavit excellentissunus medicus Joannes Ewi
cbius,
\V Affectis. 317
chius , qax cum lngo terapore rcnum calculo afflicta fuisses ( nulla
enim quantumvis eruditorum medicorum ope juvari potuit: ) post
aliquot annos, primum quidera aliquandiu lanam tenuem , nonnun-
quaoi involutam.interdum fila longa, alba, duplicata , instar eorum,
quibus utuntur vestiarii, c quod fidem supcratsaeps cum nodo, ac si
ad usuui consucndi aptata fuissent, pet utinain excrevit.
9. Deinde vero.quaeres etiam aliquantulura temporis dutavit,
arctiuscompactam > velutochracommixtam non tara lanam , quam
membranam lanosani, qualiinteguntseseilli veriniculi, quiexSeri-
bus inulis.ad nos adferuntut ,cudq lotio reddidit. Postremo nonraro,
praeterreliqua, pilos longicudine unius digiti, partira uttinquealbos,
in medio nigro.s:partim contra ptincipio nigros, caetera albos: praete-
rea acutos in una parte tanqu extremitate, obtusiores in altra quasi
ptofunditate ac radicc ( etsi radice carere oportuit ) fortusculos , du-
rabiles. Atque ejusinodi materia: tantum non miraculosae ipsasecura
plenam portavit arculam , & pluribus videndam exhibuit , ejusque
pattem Ewichio donavit. Sed measententia , sires has monsttosas in
tenibus vel vesica non genuerit natura, mejenti acgrotae dubio procul
eas subjecisse dacmonem, ob incredulitatem, cettum est ; maxime , fi
illisuspicio fueritingesta de maleficio,
$ 1 o. Cum Pisis experientissimum medicum & chirurgum D.
Gabrielem Fallopium praeceptorcra sectaretur collega noster, simul-
que accessisent quendam mercatotum internuncium natione Lu-
censc.cujus uxor valetudmatia,calicis subinde doloribus laborabat,
tura vero iisdemtotquebatut gtavissun:post altetumaut tettium cu-
rationis diem, multis remdiis ex arte adhibitis , tandem prxtet o-
mnium expectationcm dejecitpilam, vel tophum potius nonadmo-
dum gravem, magnitudine majotem paulo columbae ovo. cujus re-
jectione paulatim deit dolot , pristinaquerediit valetudo. Ha:c re-
liquis demirantibus affirmabat Fallopius, idem al ias nobilisimo me-
dico Frisimelicae doloribus colicis vexato,& cuidaui tertio accidisse.
Hanc veto pilam,qua: pepererit materia, eadem apetta vel fracta cet-
tius dijadicari potuisset. lllud autem natura: genimen haud difficulter
prodet praccedentis sequenrisq; narrationis qualiscunque explicatio.
$ 1 1 . Pilas item magnas nigras.instar pugni,aequ.ilitet orbiculatas,
sine sutura, pilis parvis mollibus arctissime infartas.ex boum juniorum
sanorum lanienx destinatorum.ventriculo Sc intestinis exemptas, ali-
quot annis pnes me habui. lncantatione ingestas h^s , exclamarent
Rr 3 multi:
3 19 H MALEFICIO IV
multi.gemtatu tarnen batum pilarn caufam inveftigare naturale bet.
rit JmU- i2, Vituli adbuclae viventes matetno, fi quaado alimonia
tmitd* deftituti, vel alioqui petulca actatc infolefcentes, ad parentem vel a-
liam accutruut vaccam, ejus furas vel queracunqne contigerint ore
locum hirtum, maxime pofterionrm , tarn exugunt avide, ut
etiam depilem reddant. pilique valido crebroque fuu in venrricu-
lum attracti, & frequenti motu faltuque lafeivo paulatim conglome
rad, plerunque lact vel chylo obvolvuntur, aut piruitofo fu cco len
to : Quitemporis fucceflu teaaeior tedditus , membranas induit fa
ciera : quemadmodumfubftantialimofaalbida ftatim feione vifa
eft primum obdua bxc pilarum pellicula. Quae deirfde exiccata pe-
detcntim.corio rincto eti nigricie aifimilabarar,qua una in parte cul-
tro nonnihil excifa,ejufmodi uniformes pili molles(qualesin Ulis di-
is pecorain locij invenid cernimus)admod compacli apparueratrt.
$ I j. Citius huic fententix aftipulabuntur fidemque habebunt,
quicunque veterinaria: rei afluevre,& jumentoram educationem at
tendus obfervarunt. Ita nihil omninorationt derogatu volo, fi quan-
do ea in rerum mlraculis vel manifefto adefle, aut occulcc foveti vi-
deatut. Verum qua: ptxtet natura: ordinem & talionis cognitzmo-
dummille artifice Satana, dolo & prasftigiis , ut non credences in
fuam illiciat naflam,nemine vere.licer quidem phantaftice cooperan
te, cffraguntur,& incatuamenta putantor(quorum nomine frequenter
incufanrur puniunrurque innocentes) propono, quo Veritas -
dacio fecreta cognofcatur, Sc darmonis ludibria penitius nota negU-
gantur, atque fanguini innoxio pofthac patcatur: xquiorique fenten-
tiaaccufatores,peculiariadiabolimancipia(divinos alii vocant, mi
hi vero etunt malefici ) converfa male inolitae confuetudinis fori for
ma exibilentur.
$ 1 4. Setvat quoq; alius apud fe ejufmodi pilam levem admod,
ovi magni quantitate, fed orbiculatem, Pifis extractara ex colointc-
ftinojuvencee bubular. Hare pomo citrio vel aurantio tarn erat fimilis,
ut , fi eo fuiftet colore ( erat amera nigro ) vifu folo difcerni non po-
tuiflet. Arbitraban tur quidam tura.ex integto aurantio deglutito earn
ita in ventre induruifle. Sed atbitrariunj hoc & ridiculura.'Culrro au-
tem vix aegre cortice una in parte incifo 6c detrako , inventa fuit co-
menti nigrioris congeries, & fuffkreinata, vel potius tota concreta ex
pill's. Hujus pilae meminifle videtur Plinius in bate verba.Et in juven-
carum fecundo ventte pile rotunditace nigricans tophus reperitut,nul-
lo pon
IV A F i s. 39
Iopondete: ngulare(ut putant) reraedium aegfeparientibus, fi tel- ~y ;
lure non attigeric. Inepte autcm topb appcllat,fi de noftra loquatur
pi!.. Ule fiquidem inter lapides numetatut foraminulentos:hxc reto
pila ex pilis compaa,nrbil habet vellapideum.vel arenofum.velfo-
aminulentuiii: fed eft circumquaque fpiiHma Sc oltdiffima.
i 15. Nec minus admiribile Ariftomenis Meinhcor, tjaod *^'J^?'
Aineaienfes, ob eximiam calliditatem exeum, pilis tefertum inve-
netuntjcum cumaliquotics captam, Sc aftutia elapfutn cepTent.
; 16. lnMajoanoimilleumiquingentefimiiexagefimifecnndi,
jBulict juvenis N- Colonijt ptop aedem D. Antonio facram.pvrellum
ad lex cum menfem Utan,enixa eft animal fibrofum ad eruc magn
loagitudmem.dum reptando fefe extenderet duc"tarerque,imguiculis
promioentibus.dorfo glabro, venae albicatite, capke corneo nigto-
que.oculis gagataelapidi fimilibus,ore hiulco lampetraemodo arem
inipiraate. Submitium ceroids tres vifebantm aculei, aucverius unci
vainque zfya'h quibus qusecunque vellet,amplec"tebatur,fefeque at-
tollebat. Prodiit vero abfque humore, autbuinidi alicujus miftura ex "
locis muliebribus. ante feptimam matutinam,dum forte calceum pro-
na indueret. Vixit autemboc animal in tertiuin diem lae nurritttm.
M oc mum chirutgo irtciditur.praefente D. Bernhardo Cronenburgio
medico excellentiilimo, qui adbujus miraculi infpe&ionem vocarat
D. Joannem Echcium &Huberthm Fabtum medicos , mibique po-
ftea ab afos raritatem communicavit.
$ 1 7 - Anno I 5 f9. commemoraruut in Ungaria circa Thayfae ffn
umenmveHtibomines, in quorum corporibus abfolutae lurraeSc la- /?nW
certa effcat invente. Naca veiifimile videatur, aliomm eft* judicium
licet non ignorem , vermes prodigiofos ex caufa n urali quandoque
in honjinumfimbus ingigni. D-e qua etiampuellafupicio fpargcretur
Li! fa ierpentem Hornacho inhacrere, cruciamenta excitare, & iubin.de
ad fauxes confcendere,haec fub mea fuit cura, belleque jambabet.
$ i S. Contigit 5c ante annosquinqucut reta lecunt fide digni,in
in ful propeMafecum,rufticum quendam poft continuum venrris do
lorem , Sc fumptam aliquando adverfus id mali tberiacam , vermein v'^*^""
cxcrevilTeodo pedum longirudine , Sc digiri unius, quaficornuto *af*rm.
ore, non admoduin dilTlmili anatis roftro. Spius item vifuntur varia:
for.u lumbrii ore rejicu
6 1 9. Return adhaec miracula alia hue facienda Alexander de-
tcribit L b. j. Anatom, inruec verba: Acies fcalpelli fracta , dum ve- /

320 De MaieticiT) IV
nam iroprudens chirurgus cuidam incaute fecatet , meatus penetravit
per ver.* diverfos, poftqueaurera confiitit , ubicontinuis fete punionibus
tar tucjM
mfcndijff . fentiebamr: qua moleftia fape nobis levari voluit.
mihi jit 2 . Supra fidem eft, quod ipfi cum in Creta eflemus, vidimus.
V triftnti .
** fr Ruflicusinquodamtumultufeditiofo,fagitta circa- dorum impata
rea in lia*'
vulneratus fuit : evulfa fagitta , ferrumin iborace relinquebatur, at
ACt rtli-
8* i ft vulnus, perquifita ftufiracuipidefenea , cbirurgusfanavir. At poft
i xta ai'biennium per inferna ea excidit : quae miraculi gratia, barbarse figuras
vmm p
bitnmum duorumdigitorum latitudinis oftenrabatur. Secundum enim dispbra-
gma prius mucronepenetravit,ubipars carnofioreft: deindefecundu
inteftina delapfa,juxta alvfenfim podicem fecuit,viamcj; fibi adexi-
tum fecit femexefa: qua de re magna medicorum fuit concertado.
2 i . Idem Anat. . Qui venarummefentericarum ori/cia in
ter inteftina ampliora putant in vivente.quae in cadavere delitefcant,
longe decipiuntur:aibitrantur enim, ciborum fruftaper eafdem fibras
\Atut df tenuiffimas attrabi pofle: putantque, virginem aetate noflra Vcnetiis,
gl
cum /#/ I* dum heccondetemus, que crinaem acum quatuor digitorum longi-
excreta. tudine, quam inter dents dormitura continebat, incauteq; infomno
deglutierat, per urinam poft menfes decern maxi mis eraififfe craciari-
busrquoniam in vefic colletis vifeofis humoribus, lapis circum acum
coaluerat, gallinaceiovimagnitudine: &venis mefentericis acam
prius hauftam fuifle contendunt.
$ 22. Obiter hic adjiciam, acusillius per urinam tedditae exem-
plum,plurimos diffeionis ignaros commovifle , qui earn pet venas
tnefaraicas ftomacho adjecur.ac pet venam majorera ad renuman-
guftias, inde ad veficam penetrafle, fallo arbitrantur , ora fibrarum in
viventibus patentiora elle ad acum fufeipiendam putantes.Acus enim
fua acie paulatim,ii!ultoque tempore, per inteffina penetravit (fiqui-
dem viam fibi facit, quod natura propellitut ) hinc per veficam,qna
parte carnofa eft,inde peturinarium meatum excerni potuit. Ad eun-
dem cenfeatut modum, defagittae frrea cufpide, quas biennium na
turae duu commodas fecuit partes : quod & aliis mirabilibus facile
comprobavero exemplis.
* dtmontacu epe fall medicos doflrmof.
'. Caput, xvii.
Hv j s o D i porro dmonis aionibus ipir.s vel peririffmos,
dm & in artis operibus exercitatiiTimos circumveniri medicos dc-
prehendimus. Exempluru eric memorabile , quod haud ita pridem,
cum
V Affbctis. 321
cum melancholia puellam vigintiannotum affici,judicaret clariTmus
medicus ,noefque ea infomnes circiter undecim tranfegiffet, hic ex
artepilulas de cynogloffa fomnum conciliaturas ofcrret: qnarum rrj'/t"
una devorata, digiro alrerum aegrota occludens oculum: Vide, in- 4**
<juir, quam nunc dormiam. , daemone earn obfidione fubjuga-
ram, nee perperam .afferit medicus: quo fe irrideri animadvettit.
Cum vero bine bominnm cogiratus daemonium perfpicere arbitrare- t*pt*t*-
tur, quodnulli
I e ,fe casad11fomnum
i i exhibitururapilulas
/r 1 .apetuiffet fid
i "Km 4n*~
quod tamenSatanaj puellam obfidenti innomifle,docuit irnica illa, ru*mn.
de fomno ex pilula exigua deglutita genito , objeio ) inquam ego:
Medicum ad obfeffa: curationem accitum mifle no verat dmon-.qua-
rc omniejus inftituto,curandihanc modo,&medicamentomm prpa-
rarione vigilanter obfervata ,ut fpiritus eft , eas fomno provocando
deftinatas fuiffe pilululas.ex ratione naturali prompte intellexit:quo
nomme captata occafione, medicum illudere ridereque , ill i non fuit
difficile. Nec hominum cogitationes noviffe dacmonem, tradit quo-
qae Auguftinus.
$ z. In eaetiam puella,hotrendaconvulfionum attrocium facis, f/Jff"'
crepitantibus quoque junurarura compagibus,aliquando confpicie- mat.
batur. Ad aquae luftralis afperfionem mire etiam videbatur exhorref-
cere. Huncfucum quum alias detegere conaretur Melanchthon.dac-
moniacum accefllt, quem luftralis aquae afperfione mirandum in mo-
dumexcrceriexagitariqueintellexerat, aquam vero fimplicemfub
pattio clam contu lit. Injecta itaque quodam luftrali aqua, fuos cru-
c i rus confeftim mire oftendit dmonium. Hinc ex fu pura aqua eun-
< afperfitMelanchtbon,cujusinjeHone non minus affici videbatur
energumenus-Proinde is fe diabolum fefelliffe aliquando narrare fo-
let , qui antea ipfius acliones, Sc cujus effet animi, minus obfervarat.
$ 3 Reccnfct Langius biftoriam de quadam mulierc.quae, cum J
Bononiaereimedicac operam ille navaret, circa pudenda ulcere fa-
niofo, mcliceridefcilicet,laborabat:fnnulatq; vero fpem confolida-
tionis maxirae laeto chirurgo oftentaret, tum repente novusiêp, hu
mor melli fimillimus bertim erumpebat.domec darmon.quo obfidc-
batur, deprecationibus divinis expelletetur: tum eadem node, nullo
relicto cicatricis veftigio, ulcus fua fponteconfolidabatur.
4. In bac muliete,quam obfidione conftrinxerat da?mon,fua i-
pium oirenrails ludibria,& ulceris illius fpeciem,certum eibatqueal-
I ato iliitoque humoie melli fimillimo , chirurgi oculos fafcino delu-
Ss fiffc.
jfzz De Mal -Eft co IV
filTe , uthic ex ulcere i/j>f* promanafTe crediderit : quern darmone
in vectum faifle in ulceris coniolidati veftigium , vel in ulcus'phanca-
iUcum.ipfa momento perac~ra,daemonii fecelTu,tetatur ciiiatio.
Dt 0Ubk $ f- Narrt prarterea infignis pbilofophusc niedicus Joannes
"iiT"*' Ferneu,rs, quod, non lCi dudum quidam per zitus.noe vehe-
^muiiijk menter fitiret, fomno furgens , potu non invento , obvium malum
Vî/m ^rte Prencn^'t:i^ mandens,fauces fibi quad manu praecludi ftrangu-
MMM. brique fenfit: fimulque fubeunte dxmonejam obfciTus , vifus eftin
tenebris videre,fe pratgrandi nigerrimoque cane vorarhq-u po/ea,
reftitutus integra: ment.ordine recenfuir Hune non pauci,ex puliu,
ex calore & feabritie lingua: febricitare , ex vigilii* & mentis pertut-
batione,fimpliciter delirare judicabant. Alios ejufdcnv ordinis vitos
docliffimos novi, quieas fyuiptomatum larvas conipicari , '
que relatui fidentes , venenummorbt caufim eiTeeenfueruic.truftra-
que propinarent antidota, & cauteria impiimerenr,
$ 6- Tractit adhacc Fernelius , juvenemalium equeftris familiar;
^ paucis ante annis.corporis corcufione,& quad convulioue.ex rcm-
ardnis 1 , .f - 4,.
4ui<Um porum intervallis laboralle, qua nunc foiu.n ii ufirum brachtum,nunc
dextrum.interdtimctiam diniturarmicuin, alias cms alteram, alias n-
trumque, alias corporis tmncum tama edentate exagitarct , ut vix a
mini(trisquatuor,decumbens comberetur. Caput auteminconcaffiim
jacebat, lingua & locutio libera.mens fana.omnefqucfenfasintegri,
velinconvulfionis fcrocLi. Decies ur minimum quoridie cottipieba-
tut: in intervallis fanus , fed labore confraus. Vera epilepfu judi-
cari poterat, fi mentis fenfuumquc larfioaccejMet.
7. Peritiifiini quique adhibiti medrci , convulfionem epilrpiiar
finitimam. maligno venenatoque vapore, fpinae dori irapao.ccn-
fuerunt. quo vapor in eos ervos eraanaret.qui fpina in arras quo-
quoverum, non autera in cerebrum difleminantur. Hare crdita caa-
fa ut fumino veretu*,cly(teres imperantut frquentes, purgationes ge
neris omnis 6c valide, cucurbitula: infiguntur nervorum inirris.fotus,
micciones, emplalra primuuijquadifcaterent.dcin.qux roborarent,
venenatamq;raalignitat obtererent.His par prorrcieiitibus.fudores
proliciuntut balnds,ftuariis,&Guajacine ebeni decoo. Qu nihilo
magis profuerunt,quoniamomneslonge aberamusacognitionc veri.
t 8. Nam menfe tertio ptimum deprehenfus dmon quidam.ro
tius raali author.voceiafuetifq; verbis fententiis,tum Latinis,mm
Graecis ( quanquam ignaus lingu Grc laborans eTec ) fe prodens.
1s mal
IV Affbctis. 2i
1 medicorumfecrcra detegebat, ridens , quod cos magno pe-
riculo circumvcniflet, quodqueirriris pharmacis corpus hoc pene ju-
galaifcnt. Quoties laborantem pater invifebat, is procul confpeflu
inclamabat, Appellentem hunc rcete, & ab ingrefione propulfate,
aut torquem ccervice detrahite:cx hoc enim,ut Gallorum torquatis
cqnitibus in more eft, divi Michaelis imago ptopendebat. B
$ 9. Ad banc Fetnelii narrationcm , velut parenthefi interjeta, '^','t'm
refpondeo: hunc darmonem fe Michaelis imaginem ufqueadeo vete- ftf*mi-
umulafle , ut altantes fallerct evidentius. Quail vero hic ulllus ex- "Jj??
honcfcat'mulachrum,quinequideinipfumChtiitum,expieirAm Dei *.
imaginem timuit , quern aggtedi , aflumere atque tentare aufus eft: î1'
Paulum, vas cleionis, colaphis caedere: Jobum juftum affligere : - cur. .
am in innocentia conftitutam, vafto affatu fallere. l |; >
$ I . Interrogates hie ( profequitut ita Fernelius ) quis eflet.aut
quo modo , Sc qua base poteftate moliretur ? dixit , multa intus eile
domicilia, in quibus fe recondir, & in quiete ad alios comraigtare:fe
in hoc corpus injeum quodam cujus nomen no efferret: pedibus
ingreiTu inR.egia,& pedibus egreiuru.c prftitutus dies adventarit.
Confutatio iUiut, quodfe in corpus quodam injeffum proxime
dixerit diabolut, idqueprorfut neminefieripoc : in-
cJficAcct item effe imprecationes malitiofas : "
deparentnm imprecationibus
cap. XVIII.
Sein corpus injeum quodam (ruea quidem fencentia) mendacii
parens Hn git, -li ben terque fatetur, non ale : licet ceremoniis Sc
execrationibus le compel Ii fimulet, ut alios ludat, Deoavocet, fi-
de innocente opinionem injiciat, atque authotem iujecti dar-
monis,moxhnnc,de quo illis volitetfufpicio.pervcrfeopinentur: ita
rerum fuarnm fategifle arbitratur, fihac quoqueratione hominum di-
ellat nimos, caedefque ftruat, federaras generis humani hoftis.
1 . Enim V er ut ne dzmoni quidem licitum eft , corpora aut s
hominum aut b ciliar um ingredi,pro fu libdine aut arbitrio: fe nu H i ,$
vetulac, nulli obftetrici (quscoimpta multorum eft opinio) nec ulU
homini.quantumvis maligno.autfcclerato diaboli mancipio.concef- t^ttm,
am eft, corpoiibus dzmonas imprecando immittere. Alias Satans
potencia uxuperarethominis virtus maligna, fi homo pro corrupta iua
voluntare hc poet,quod dmoni denegatum fcimus:quum hunc ni
hil amino aut intus aut extra pofle,citra pcculiarem Dei aflcnfum,ex
Ss 2 Sacia-
34 De Maleficio IV
S- literarum traditionemanifeft fit:quo fuffragante, in procinu flat
fpirirus ilh nequ,opinione celerius;corpus ingredicns;vel collidens.
3 . nica eft ejus voluntas, fpes & expeatio. Dei nutum
obfervat, &calculum expetit, non vero maliciofam ullius hominis
ioiptecationem. Qua: fi tantillum haberet momenti, vix homo in re.-
*! ram fap ereffet.qui non vel dmonum myriadibus inrarciretur,
mu*n. velabiis auferretut,velpeftetolleretur,vel lue Gallica,auc Jobisul-
cetibus fdiiTunis confpurcatus lugeret:Ita domos, compita,vicos &
urbes, his diris & imprecationibus perfonare ubilibet audias , utncc
parentes liberis.nec liberi prentibus parcant.imo feipfos levi de cau
la pleriq; devoveanr hotribiliter, fitq; ejufmodi execrabilis falutatio
conjugi amanto plerunq; etihora raaturina expetanda,& ediverfo.
y 4. Sxpenumero ira perciti nonnulli, ufque adeo bis a/Ie/cunt
votis, ut in hibitura ea dgnrent : & pro decoro tandem habeatur,
atque orationis lenocinio, fi in familiari eolio-? uio.vel rnica faluta-
tione, vel rifu jucundo, horrenda? ejufmodi concrepenr voces: quas
tarnen nulluni fortiri effe&uin in alium, palam cernimus. Tantum illx
maledici hominis, olimrationemreddituri.nifi pnitudine convet-
tatar, dira? laedunt animam.
$ 5 . Atqui potius.fi quid raprecationes valere quis urgeat,omni-
bus eritindubitate eterna falus expecT:anda:cum nemo fit,cuinon ali-
quis faluteui preccturp^rpetu.un: qua? precatio ex Dei volntate fir,
quemadmodum ex Satana? impulfu illa maligna. Si quandoque ex
malitiofaparentumin filios imprecatione, finifter aliquis ventas fit
vifus , nihil contra nos facit, ob'peculiarem ingenitamque parentum
cum filiisfympathiam, cujus nomine,exemplum quandoque horren-
dum,proponcre iolet Deus.
(J 6. Sic baud icapridem circa initium anni 1575. quidam non
obfciui nominis, Rgi Hifpaniarum apud Geldros militans, quum
familia nobili honeftara duxiffet conjugem [quam & durius ttaa-
. bat] intellieeretque tandem ipfam uterum ferre,indinnanrer,velut fi-
fATcmum mitre precatus,ait iue: Tu infernalem getas da?monera,quem gladio
cxemft*m confodiam. Non longe poftfiliolum genuit dimidiacorporis inferio-
ris parte bene formata, verum fuperior pars luuns rubns & nigris feedi
apparuit.oculis in fronte locatis,ore rotundo,nigro,tetro, ut fatyrus,
auribus longis velut cams venatorius.in vrtice duo cornua rlonnihil
Ai intorra, qua; manibus conrreata reddebantur fanguinea. Non iffi-
it- metito icaquePlato,nihil parentis imprecatione filiis cenfet periculo
fias.
IV Affectis. 325
fias. Courra vero accidit ps : quemadmodum in Jacobo, Ifaaco, . 17.
cjufquc libcris, item Tobia& ejus filio apparuir. '
Dcmoniacarum imprccationumpunitarum extmpla.
CAP. XIX.
Spectacula inrerim rfon vulgaria fubinde oculis nofiris Deo
proponuntur, ut iis terriri.inveteratam maie imprecandi.vel eriam
temer jurandi, & fepe falfo, confuetudinera declinaremus. Sic fer-
tur.militem pedeftremante paucos anuos icer perMarchiam feciflbac
nummofos lculos cuidara iuae ho fpiese, apud quam decubuit gro-
tus.cuftodiendos tradidiiTe. Poil dies paucos reilitutus ,pecuniam
rcpofcitabhofpita.qujtjamcum marito earn eTe retinendam latue-
rat. Se itaque earn habere negat, injuriaruin alterum aceufans. Iratus
pedes, hofpiram viciTun infidelitatis infimulat. Quo audito, conju-
gem purgar hofpes , peditemque ex ardibus deturbat. Hic reiindi-
gnitAtepermorus, extraum enfeminoliuminfligit inconfidente.
Vim fuacdomui fieri ab hoc homine, proclamt hopes. Quare ma-
giflraru incarcerem coujicitur : agitaturque fententia.obillatam vim,,
ilium gladio tenendum. 'Jara extremus dies judicialis foribuse-
rat.ipfique captivo moriendum eiTe, in carcere nunci.it dannon: ac.fi
fe ipfi dedere vellet, ut nihil fit periculi, iefaflurum pollicetur. inin-
nocentia fe mori malle, refpondet captivus, quam ea ratione liberari.
Propofita denuo periculi iuimenfitate, ubife acrem verberare, Sc ni
hil ptoficere animadvertit dxmon.gratis fuam il Ii defertoperatmqua
apud adverfarios vindicaretui: confulieque, Quando judicio fideris,
tuam in negocio forenfi pretendes infcitiam.praefertim in dicendo:ea
propter tibi patronum, quem advocatum dicuiif, concediotabis :at-
que rae non proeul fiante pileo cyaneo plumis infignito , polulabis.
caufir defenorem- Annuit captivus, proltidie in judicium produ
ces, cognira magiftratus aceuiatione & inftituto.iogac fibi in extrema
illanecefitare permit pacronum:qui conceditur.Multa difputac bic
dooi Juris verfutiifimus,& argute dfendit, falfo aceufatum ele&
condemnari pcditem:hofpitem enim il Ii pecunia fpoliuo vim intulif-
fe, ofieadit: rem omnem ordine, quo geila eil, & ubi fepoita confer-
varetur pecunia.apctiens. Hofpite veto audacius inficiante,8c fe dia
bolo devovente, imprecantequealiquoties, utab eo fuftolkrerur, fi tmfmmf
pecuniam haberet: deilitit tandem defenfione caufx LL. doftor pi-
leolo cyaneo ornatus.ac hofpitein abreptum per forum in acrem ave-
hit ur ubi manferit, nemo cognoverir un quam. u>[*m.
Ss j 0 2. Anuo
26 De Maleficio IV
2- Annomllefimo quingentefimo quinquageficno primo,inMe-
. . galopolicis finibus.non procul aWildftadia.in Penrecoles feriis.ple-
bem cerevifiae poculis indulfilTe fcribitur: cui mulier intcrerat, qax
farpenumerodiabolurafuis immicebat juramentis , qui fpe&andbus
omnibus, cam per oftium in acrem altius Tuftulic : reliqui perterriti
infequuntur vium, quo veherctur foemina, cernuntque cam extra pa-
gum in acre aliquandiu pendulam, inderedditam in agro prcipitera
coujpererunt mortuam.
Heftet carmine non adimi , O"" conenhitm imvotctttiam etiam
dtmone modo naturali invent.
CAP. XX.
Il L o R m infuper fenfus darmone obrundi , Sc oculorum acierr*
perftringi cenfeo.qui carmine fibi refticulas totave pudenda auferri
T* w. exiftinjant : quibus quurn aliquandiu orbari videantur.in integrara
nine Hon portea reftituuntur. Hic Satanar potentia& arte,nervi tedium puden-
" dorumque adfuam convelli originem queunt. Sic & plerunque in
deploratis morbis videmus fieri.malacque norx argumentum dic/r eile
Prx. Hippocrates. Tefticuli pudendaque retracta , vehementes dolore.*
,0' arque letbale periculum fignificant. Intermoritur eniai facultas vita-
lis, & nervi verfus originem rerrahunrur.
2 . In darmonis vero operibus minime illud vit* naufragium hic
pertimefeendum : nec naturalis ea perpetuo fubeft cauta : He etenim
ad rempus fafeino objeo deludit, vel dolofa nervorum retta&ione
fallit. Ita fit, quod poftea, ubi ad vetita conllia fie airelos adegerit,
impietatifquc reos effcerit,libenter ab opere defiftat,coactus minime:
licet fe compelli fimulet, ut fuperftitionis ftudia confirme, aliofqae
iifdem ardiusirretiat.Sienimhac membra ver adempta fuere, guan
do hoc fadum eil, & quibus mediis ? num cirra fanguinis erTfioncra,
partium lacfioncm & vulnerationera, omniademptofenfu id fieri po-
tuit, & vel momento fanari ?
3. Et fihocquoque,licct<û'7r , demus: unde quaelo con-
tigit, reftitutio, fi protfus ea corpore avulfa, & proinde alimento &
vitali fomite delituta, tanto tempore mortua, puttedinique obnoxia
fure? Num Satanar eft, & angelorum ejus, nova creare : aut, ablatis
omnino partibus vitali virtute deftitatis, redintegrare pro fu arbitrio
vitara, veluti colla eas agglutinare, aut fu potentia genuino ar-
*. gre locorquemadraod Chrifto aurem Malchi, Petro abiciflara,
indubitanter ctedimus reftimtam? Minime gentium. Antea auditum
eft, nihil
IV A F F i . 327
eft, nibil plane darmonem poecondere : explicaruraqae , quid Uli
gfffrff; vfl immbabila.
0 4. Cactcrum vcre.non ptofedo imaginarle auferebantur tefles, B1(J
anno inillefimo quingentefirao quinquageiimo tertio in Junio,cuida ^,
monacbo Hermanno Wolfratgen Everfeldcnfi.cuftodi rempli in mo- ***
naftetio Cruciferorum DuTeldorpii. Hic, ubi focietatis acironifque
Venerea cun muliere nupta inimularetur monacbis , qui ea quo-
quefruidicebantur, &bincfententiam exadioneadve'rfus fe infti-
tneuda coram Gcnerali.velut carnificinam graviter rimeret.morbum
fingir , nimirara rupturam in umbilico. Quocirca accitur M. Engel-
bertus Holter Everfcldenfis , illuftriflimi noftri Principis chirurgus,
malumhoccuraturus. Huic , deteto figmento, animimorbum ini-
nuat Hcrmannus.meditatutque quibus rationibus coltegarum manus
pcenamque evtate poit. Hie convenkur, ut Priori chirurgo per-
fuaderecur, rupturam illam non pofle reftitui, ni aegrotus apud fe E-
verfeldi aiiquamdiudecumbetet. lnrerea vero temporis utetqueilli
teflis clam execaretur: atquehac cautela fe in juv,entute fuilTe caftra-
tuuii & propterea impotentem, falfoque aecuiari, quandocunque eo
nomlne.judicio coram Generali frfteretur, convmcere poiTet -
chus, lnducitut Prior ab Engelbetto , utfecum ille tranfigatdemer-
cede duodecim modiorum vulgatium fecalis, poft umbilici tupti( ut
Priori perfuafum fuerat ) curationem folvenda. IndeHermanno bene
valenti ucrainque teirenj illsfum clam domi eximitEngelbertus, fol-
viraiqueex padtofecale. Facinusbocnonfemelcumjactantianarra-
ri chimigo audivi, fed flagello cette dignum.Excula tandem quo-
q ut cuculla poft annos aliquot , duxit adbuc uxorembic monacbus,
cui ilia aliquamdiu poll renuueiavit valedixitque.
0 J- Sic quidam, nomine Joannes ab ElTen , ab illuftriffimo Cli-
venfi duce, numerata cetta pecunia, caftrandi jumenta & pcora in
Maicbicomitatupoteftatem pro fe folo impetraran Hic ubi quend
tainiliarius conjuniufque fuafrui filia animadverteret , ira incitatirs,
cam mann injecta eveftigio in cubiculumabripit , violenterque ute-
eidem, quemaduiodum pecoti folet, execat, conceptionique
porro inidoneam fanac Hujus facinoris ergo centenorum aliquot
daleroium multa Principe punirur, nec quidemimmerito.
$ 6. Alia profeo ratione ufas eft Methodius, fi-Zonaras fidem
mererur tomo tertio Annalium. Qui de ftupto aecufatus , purgatfefe
/lratis viribus exiccaris. Interrogaras autem de caufa, narrt fe,
quam
328 De Malemcio IV
quura Roma? fnilTet , nimio Veneris aeftu concitatum , oralTePetram
& Paulum, ut (ibi,nede caftitatepericlitaretui,fucciurerent:acno-
ueos comparuiiTe , & attreatis pudendis , omnem libidinis appe-
tentiam fuitulifle.
7. Adhxc , quod incantamentis quidam vinciri putemut,nt
concubitus omnino impotentes, quafi evitati.teddantur: hocnaturali
ifaptt. occafione variis de caufis ufuvenire potcft , vitiats impedttifve vel
natura , vel ex accidente congreflus organis , qua etiam propinato
Decrittd. pharmacolabefactariqueunt. Unde legem de frigidis & maleficia-
9"t- 9. tis , & ad libidinis ufum ineptis , toleruntTheologi. Piopterw non
*' ls' femper erit incantationi imputandum illud vitium , nec ftatim fnfpi-
cione aggravandus infons. A daemone tamen , ut quidem genirar*
inftrumenta pofTe concubituiinidona reddi, fatcor:itaqnoquclj>nr-
ciifimx anus maligna volntate & infulfa imprecatione id cfficipof-
fe, conftanternego : quanquam illa, iniqua dacmone perfuafionc
indua, fecus aliquando credat.
<S 8. Eodem authote, alias cum certa fminacongrefliis, fzpe
eidem homini permitci, reliis ejus organis liberis, poteft : alias
altera vicifim, prxpediris venerea: actionis inftrumeinis,inbibeti,ubi
millo alterius adminiculo illi opus eft. Sic in Italia, & comprims
Roma?, viros fe quoque impotentes redderearbitranturnobiliima
ac eadem puridifiraalcorta , fi anterius fubligaculiligamen ftrciv:
alicui fubtractum colligent: eo etiam reddieo, ab ea irapotentia fe
rurfus eundem liberare autumant. Idem delupi virgainilicapsoo-
mine ligara vel foluta creditur. Si quis item malvolas, cabiculiin
quo fponfus cum fu fponfa decumbit.olium folum pulfet.inclamer-
que infigens janua: cultrum ,ac fponfus refpondet, deiode abrapta,
cultri cufpide, atque in ligno relida, is qui adornat maleficium, dif-
cedat tacitus,fponfum eanocte nihil 1 in re venerea , ferrar. At
nugx funt.
0 9- Quidam narrt, quendam conterraneu m fuura.vimmnobi'
lem.juraiTe ligacumfefuiile , ns cum mulieribus congredererar: c
reftitutum dexteritate quadam, qua hie alterius perfuafionem conb-
mabat , adducens ei librum Cleopatra: , quem de fminariitu
manda fpeciofirate fecetat : legenfque locum , ubi eo modo ligat
corpus totuminungijubet corvino feile , mixto cum fefamelaco, S
irajuvari? Hoc audito, confiiusille Libri verbis, id fecit, citoquean-
gmentato libidinis xftureftitutus eft. Quemadmodum impa creduli-
tatc
IV Afp i s. ' 329
tte qublacdirar:fic & levari eadm,credibile eft.ufuque obfervatur.
10. De ldicro incuborum&fuccuborum cum hominibuscon-
greffu , prolixe fuperiori Libro , ubi fagarum difeutiuntur ponderan-
turque adus, cgiue mihi videor. .
De ligaturk vnriis.
CAPUT XXI.
Hi leviter velut in Caralogum reducantur,multiplicis ligationis
deliria : quemadmodum ligatio inamorem vel in odium , in x-
gritudines Sc fanitates, & fimilia: item ligatio furum & latronum, ne
in aliquo loco furari poflmt : ligatio mercatorum, ut in defignato lo
co emere vel vender nequeant: ligatio exercirus, qui limites aliquos
tranfgredi probibearur: ligatio navium,ne ulla vi ventorum.etiam infi-
niris velis vento obverfis,portum egredivaleanttem ligatio molen-
dini, ne ullo mpetu volvi queat:ligatio eifternac vel fontis,qua aqua:
extratio inhibetur: ligatio agri, ne progerminet.-ligatioalicujus loci,
ne quid in eo poit extrui : ligatio ignis, ut in certo loco accendi ne-
queat,nec aliquid combuftibile.admoto etiamigne vehement irtlmo
ardeat : item ligatio mlgurum & tempeftatum, ne noceant: ligatio ca-
num,qua vetatut latratus:ligatio avium & ferarum, qua volatus & fu
ga prsepediuntur: atque id genus reliqua,fidem profeo experan-
tia, qusc partim fia funt : partim, fi even;us ejufmodi fpeentur,non
impiis imputandi hi erunt ligationibus.fed ad caufas naturales, impiam
credulitatem, dxmonis collufionem, velad oceultam Dei volunta
ren! ieferendi. Quomodo autem inguis, ne fluat, ligetur, & morbi,
modo non diirnili, coerceantut,vide libro fequenti cap. 8.
$ 2 Cum'alias in Gallicano Lucenfium,fub Apennino verfaretut
cum ami o nofler collega, de via audiebantur acclamationes ruftici,
vulpem voce perfequentis : ubi fufpicerent, ecce, ad montis latus
afcenditociflmevulpes,galbnaptacpingui onetata. lbicollegae no
ir: i comes, Quid, in quit, auferam Uli przdam ? Ac mox verfo non ad
ra o d u ra przgrandi lapide , forte in via ob vio, vulpem firmar, qua? de-
pofiro onerefubftitit.Accurrit ille,fugientcque vulpe,przdam aufert.
Dcinde fola lapidis verfione fe id efrecilTc narrt, quem ablata prxda
feraper ponderoftorem cfle oportetet : videbatur tarnen in ipfa lapi
dis ever fionc aliquot imtnurmutarc verba. Cum redirent in Gallica-
nuro, ruicus.cui erepta erat gallina, earn repetit : alter reddererecu-
fat. Vocatur inde in jus, & abiatz gallina: aceufatur: qui id quidetn
ion inficiatur , fed fe earn ptimo fortitum efejore , quippe e vulpis
Tt faucibus
D Maleficio IV
faucibuietcptam,defendit.Tandem ventilataaliquandiucaufa, fen-
tentiam pronunciat judex, uc gall in fimul coquerent , eaque una
nimes cum aliquot bonis amicis fruerentut.
}. JoannesSohetiusEburolepidiingeniimedicus, quam alias
difputaretur de ligationibus , natrabat fealiquocies obfervaiTe mi
tre , quaudo fub intempeftara noftem non redirent ad przfepia bo-
ves.nec errabundajumenta invenirentur, matrem tum arreptamfe-
curim obviam vel quodvis aliud ferramentum, projecifle per fenc-
ftras, addendo, Eccepignus pro his autillis : nam hac ratione ,
stfi Chf ûPls aut genus fc* illatfalupereiTe credebat. Quibus annumetetut
in confcriptaabOlaohiftoria magi Gilbert! nomine, apud Oftrogo-
*~ mos' ut imtnbilis maueret, ligati in fpecu praeceptore Carillo, cru
ille infultare folet.
4. Habent& Turca; fuum modum, quo invitosretrafoint.No-
men fervi in fchedula fcriptum fufpenditur in tabernculo vcl domi
cilio fervi : deinde diris verbis & imprecationibus illius capot impe-
tunt: hinc vi dacmoniaca, putat fbgitivus fibi in itinete vel leones vcl
dracones occurrere , vel mare vel flumina contra fe exundare, vel
cum tenebris nigrefcere,iifque terriculamentis repulfus, ad -
dit. Sic Baal Zephon idoluoi, obfetvabat retincbatquo fervas ex iE*
gypto profugas.
<J $. Porro variarum ejufmodi ligationum opinio, perficitur per
maleficia, collyria, ungenta, potiones feu philtra , cettas de(igtiatas
materies: per alligationes, fufpenfiones : perfbrtes kern itnagmatio-
nes, Sc anitniexceTus : per imagines, cbatafteres , annulos , lamina,
fonos, nmeros: per imprecationes, irivocatiohes, conjurarione$, /k-
ciificia, confecrationes, vota, nomina, verba , perqu vatia obfetva-
tionum de fuprtitionum deliramentrt.
6. His autem nugis commifeere folent , fi qur ex Sacris ltetis
i. inftituto accommodari poflht; quemadmodum in ferpentum adjuta-
tione, malediionem ferpentis in pardifo terreftri commmorant:
' infuperverfumilum, Superafpidem &bafilifcum ambulabis , Scz.
laut dafmones: at cette hh aliis v'ificulis, quam qui ipfi traenderant,

mendaeiis feilicet, facrilegiie , adeoque vanis atque obfecenis rebus
uceas referre pudor fit At Hildegrdis fencentia hoc finiam caput:
AV Affectis. 331
In efficacia ligatura alligata eft perveriltas nequitiat diaboli ,.ut ze- ..?
lo fu r o is Dei non mereaturfolvi,quianunquam ilium rea cogitan- f"ne
vidit.fic eque eum afpiciunt, qui Deum fideliter timens.
Homines uim reipotctttia in beflias transforman acquire. Explicatio
fabularum de Vlyis Diomedfociis,atq; Arcadibus tranfmutatis.
CAPUT. XXII.
PLB r. s Qjj etiam fagatum maleficio in beflias converti, voluit
crdula fuperftitiofaque vetufta. Sic quoque Demarchum Corn- '"~
memorat Plinius , deguflatis pueti immolatiin lacrificio extis , in lu- ,,,
pum fe onvertilTe (mrito vorax dieatur lupus, qui hominis exta vo*
tat) & Circe pculo focios Vlyfis inillo errore diuturno fertur mu-
talle in feras, ut eft apud Virgilium :
Quos hominum exfacie deaffvapotentibm herbis t.U'mU.
Indue rat Circe in vu/tin & tergaferarum. Item Ecloga 8
Has berbas, atque ht Ponto mihi \ venena ,
Ipfa dedit Maris: nafeuntur plurima Tonto.
His ergof*pe lupum fieri, CT*Je condere fylvk-
Meerim,jipe animas imis excire fepulchris ,
lAtqnefotos alio vidi ttaduccre mejfes.
$ 2. Hue facitBoctii carmen: ******
VcLi Naricii duck , - Humen Arcadis alitis,
Et vagut pe lago ratet, Obfitum miferans decern
Eur us appnlit infitlt : Teflcfolverh hofpitit :
Tmlcbro ana refidens dea, Jam tomen mala remiges
Solls edita femine , Orepoctslatraxerant.
Mifcet bojpitibm nova Jam files Qcrealio
Tea carmine pculo. Glandepbulo verterant ,
Quos ut in varios modos Et nihil martet integrum
Vmit herbipotens mannt , Voce Cr" corpore perditis.
Hone aprifteies tegit, Sola mensabilit,fisper
le Marmaricuf leo Monflro, qutpatitur,gmit.
Dente erefeit & unguibm: 0' levem nimium matium,
Hic lufis nuper additm , Neepotentia gr amina,
flere dumparat, ulult : Membra qu* valeant, licet
le tigra ut Indica, Corda verter non valent.
Teajaitis obambulot. lutm efl hominum vigor
Sid licet variif malts %Arte onditus abdita.
Tt 2 H**
332 DhMlificio IV
Htc venen/i potent'm Sec nocentia eorpori,
Detmhunt kominemfibi , Mentis vulnereftvinat.
Dira qn penitm mentit ,.
in di4iot. $ 3 Hisce figmentis, 6c Apuleji irt Asinum versi fabula , ascriba-
d,^fiH.. turLucianiraetamorphosis: quiin Thestaliamprofectus , ut magicas
artes disceret, in hospitium forte divertit, ubi inulier se unguento il-
linens , in corvum rnutabatar. Lucianus eodera linimenro se volens
inungere, in aliud erroreincidit, quounctus vertiturin afinum. lnda-
ctus autem in theatrum variis conlpersum herbis > ex ancillarirrfritu-
ttone per rsarum esum testituitur.
v 4- Herbis&venenis nonsuntviies attribuendar , quse nec ad
manifestas qualitates, nec ad totam illarum substantiam ref rantnr.
His veto rationibus,homines ab illis non transformai in beftias, oo-
tum est: carminibus itaque eam iroprimi illis efficaciam, seqaitur. Au-
"Dttv.Dti gustini hic audiatur sententia: Si dixerimus, ca non este credcnda.in-
m iV. C\U1Z' non dfunt etiam nuncquiejusmodi quaedam vel certistrrrjaau-
diste, vel etiam expertos se este asteverent. Nam & nos cuoj e/znus
inltalia, audiebamus talia de quadam regione illarum partium, ubi
rnulieres slabularias bis raalis attibus imbutas, in caseo darefolete di-
cebant, quibus vellent feu postent viatoribus, unde injumentailico
verterentut.c necestaria quaeque portarent,postque perfuncta opra,
iterum ad se redirent mectamen in eis mentem fieri bestialemô' ra-
mtisi tionalem humanamque servari : sicut Apulejus in libris, quos Aurci
FrnJtm*- asini titulo inscripsit , fibi ipsi accidiste, ut venenoaccepto , humano
Imvfr- animo permanente, fiou fieret , aut indicavit , autfinxit. Hsecvcl
fim.& falfa sunt: vel taminusitata.utmerito non credantur.
?iri'*Z- $ S- Et libro despiritu& anima:Dicithumana opinio.quodqaa-
siritu. ui dainartemulierum 8c potestate dsmonum,bomines converti postnt
ng ut" in lupos & jumenta, & quasque necestaria portare, & post peractao-
utm.nHs pera iterum ad se redire, nec fieri in eis mentem bcstialem, sed ratio-
.''r- naêm humanamque servari. Hoc sic intelligendum est, quoniam dac-
turtibr. mones naturas non creant: sed taie aliquid facere posunt, ut videau-
ftf. i6. tur e(fC) qUOCJ non funt.
Libr> ii. $6. Deinde.proximo etiam capite de Civitate Dei citato,subjun-
*f. tt. & git: Non itaque lolum animum, sed nec corpus quidem, ulla rations
AMw & crediderim,daemonumartevelpotestate4n mcmbra vel lineamenu
u, bestialia.veraciter poste convatti: sed phantasticum hominis (quod e-
riam cogitando,sive etiam soraniando per reruai innumerabilium g
nera
IV Affectis. 333 ^
nera variatur, & quum corpus non sit, corporum tamen fimiles mira
celerirare formas capit, sopitis aut opprefis corporeis hominis scisi-
bus) ad aliorum sensum,nescio.quoineffabili modo, figura corporea
posse perduci, icaut corpora ipsa hominum alicubi jaceant , viventia-
quidem,sed multo gravius atque vchemenrius,quam somno.suis sen-
fibus obscratis. Phant'asticum Rutera illud veluti corporatum, in ali-
cujus animalis eflgie.appareatsensibus alienis, talisque ctiam fibi bo-
mo este videatut,sicuttalis sibi videri polTecin somnis,& portare one-
ra: quz onera, si vera sunt corpora.portantur daemonibus, ut illuda-
tur hominibus.pattim vera onerum corpora, partim jumentorum falsa
cernentibus.
$ 7. Nam quidam, nomine Praestantius, patri suo contigiTe indi- Trsf}*ntii
cabat.ur venenum illud per cascum in domo suasumeret,& jaceret in {JJJ^"^
lecto suo quasi dorruiens.qui tamen nullo modo poterat cxcitari.Post f,mM,
aliquot autem dies eum velue evigilasse dicebat, & quasi somma nar- Ay"
rasle, qua* passus est: caballum se scilicet factura, annonam nter alia'"^'.
jumenra bajulasse militibus ,quae dicitur Retica, quoniamad Retia
tkportabatur: quod ita, ut nairavir, factum fuisle compertum est, qus
tamen eisomnia sua videbantur.
8. Indicavitflc alius.se dorai suac,pernoctem,antequamrequies-
ceret > vidifle venientem ad se quendam philosoph sibi notifllmum,
si bique exposuisse nonnulla Plaronica, quae antea rogatus exponere
noluisset. Et quum ab eodem philosopho qussitum fuisset.cur in do
mo ejus fecerit, quod in domo sua petenti negaverat ? Nonfeci, in-
quit , sed me fecisse somniavi. Ac per hoc alteri,per imaginem phan-
tastica.mexhibitum estvigilanri , quodalterviditinsoronis. Harcad
nos non quibucunquc , qualibuscredereputaremus indignum , sed
eis referentibus pervenerunt, quos nobis non existimareraus fuic
mentitos.
$ 9. Proinde quod homines dicuntur, mandaturaque est literis.
diis, velpotius daemonibus, Arcades in lupossolere converti, &
quod carminibus Circesocios mutavit Vlysls, secundumistum mo-
dura raihi videtur fieri potuisse, quera dixi, si tamen factura est. Dio-
medeas autem volucres, quandoquidem genus earum.per succefio- .
neui propaginis durare perhibetur, non mutatis bominibus factas,sed
subtractis credo fuisle suppositas : sicut cervapro lphigenia rgis A-
gamemnonis filia. Neque enim daemonibus, judicio Dei pcrmifis,
bujusinodi prxstigiae difficiles esse possunr. Sed quia illa virgo postea
Tt 3 viva
, 334 De Mueficio IV
viva repcrra est , suppositam pro illa cetvam fuisse , facile cognirum
est. Socii vero Diomedis, quia nusquatn subiio comparuerunr,&po-
flea nullo loco apparucrunt , perdentibus eos ultoribus angclis ma-
lis:& pro eis.aves occulte ex aliis locis,ubi elt hoc genus avium.ad ea
loca perduct sunt.ac repente supposit.ideo credunturesse converti.
io. QujadautemDiomedUintemplumaquararostrisafferunt
& aspergunt , & quod blandiuntur Gra:cigenis , atque alienigenas
persequuntur , mirandum non est fieri dxmonuui instinctu , quorum
intetest, id est , ad quos peisuadere pertinet , deum factura esse Dio-
medem, ad decpiendos homines, ut falsos deos, cum veri Dei inju
ria ,multos colant: & hominibus mortuis.qui nec,quumvivercnt,verc
vixerunt, templis , altaribus , sacrificiis , sacerdotibus ( quae omnia
quum recta sunt, non nisi uni Deo vivo & vero debenturj inser-
viant. Hactenus Augustinus.
^ n. Nifi vero altiusdorrnientem Praestantii patrem observas
sent , ipse omnino ratus fuisset & narrasset ca rvera se gesta fuiUe,
qu tantummodo per somnura cognoverat, atque ita veriratis op-
nionem apud multos sortitus fuissec rumor falsus. Sed mera sunt som-
i. Tarit nia & phantaiiata: cui opinioni sussragaturD. Thomas , in quistio-
*<M- - nc deMiraculis.Pagano quoque & infideli deteriorem esse,indicant
Dcrta, qui crdit posse fieri, aliquam creaturam , aut in ntclij de-
teriusve transmutari.aut in aliam speciem vel similitudinera transfor-
mari, quatn ab ipso omnium Creatore.
12. Socios porro Vlyssis in bestias versos, & Diomedis comi-
tec in aves , atque Arcades stagnum quoddam transgressas in lupos
commutatos , fabulosa esse , & potaium commenta ,'multi credont
v i : .*. cum Plinio: qui scribit.homines in lupos verti.rursumque sibi restirui,
fabulosum esse , confidenterexistimaridebere , aut cred re omnia,
x. 44 Di qua: fabulosa tot seculis credimus. Inde subjungit : Mirumest, quo
&Tfypt ProcelatGracacreduUtas. Nulluin tam impudens est raendacium,
stau.tt- uttestecareat-Hincilludde Diomedissociisideo confictum potis
mJ"*' trac^'t' quoniaro aves Diomedea;, Juba catatactx dicta:, in solo to-
*ves&ft. tius orbis loco videntur ininsula, ilbi tumulus flcdelubrum Diome-
rg"sT7~ extant> contra Apuliae oram , fulicarum siuiiles. Et quoniamad-
rm ixftr- venas barbaros clangore infestant, Gtzcis rantum adulantur , raiio
* discrimine , velut generi Diomedis hoc tribuentes : aedemque am
quotidieplenogutture aiadentibus pennis perluunt , atque puti-
cant: unde origo fabulx Diomedis socios in earum effigies mutacos.
Sunt
IV A F F B C T I . 3 j5
Sunt,qui ca ad mores rfrant : nimirnm quod Arcades luporum mo
re vivebant, ut homines voraces & imraanes , crudis vescentes carni-
bus, 6c forte bumanis. Idem demutationesociorum Vlyffis.jumen-
tis afTimilatorum,ob pravitatem morum, intelligi potest: quemadmo-
dum quoquede Nabucbodonezare Babylonis rege conveiso legi- ^>*"- ^.
rar. Sic &quomDiomedes expatria pulsus in ltaliam venit, atque
ejus socii in aves converfi dicantur , eos piratas factos , & paulatim
interfectos esse, fignificatum fuit. ,
$13. Caeterum de Circes potentia & ejufmodi transformatione
ita obiter Xenophon, de factis & dictis Socratis : Socrates tam parce
cibo utebatur,urjucundecomederet,atque adillumitaparatus ibat,
utprocpulisessetipsicupiditascomedendi. Potus vero omnis erat
illi gratus,propterea quod nunquam bibebat.nisi sitiret.Si quando au-
tem inconvivium convocatus voluissetire. quodifficillimum pluri-
mis cavere est, praterquam deceatsaturari , facillime ipse ab illo ca-
vebat. Qui vero hoc facerenequibant., his confulebat abstinere ab
illis, quae persuadent, non fameteendo comedere, neque fitiendo bi-
bere: haec enim esse ajebat,quae vencribus capitibus atque aniuiis no-
ceant- Arbifrari autem,jocando dicebat, ideirce sues homines effici
Circe, quoniam multis talibus illos nutriebat: Vlyssem veto pattim
Mercurii conflio, p-artim abstinent ia sua.suem factum non fuisse. Hu-
juscemodide his, erio simul aejoco dicebat.
De ATKANePstniA Morbo^quofein Inpos converti credttnthomines.
Cap. xxiii.
Litekarum monumentis trahit Guilielmus Brabantinus insua vitum. 3.
historia,virum prudentem diaboli arte eo perductum fuisse.ut ali-
quibus anni temporibus non sceus sciverit , quam se rapacem esse lu- [i.k}*'
pum , quiper!ocasylvestria&sp;cusoberraret, ac maxime pueros'/"-
perequerctur, & eum siepe velut araentem per nemora vagari inven-
tum fuisse: qui tandem Dei gratia ad mentem rediit.
2 . Adhac patavii lupus fibi videbatur agricola,anno millesimo l'**'"'
quingenresimo quadragemo primo:multosq;in agtisiiisiliir,trucida-^,'r*c/V
vtque.Tandem non fine multa difficultate captus, confdenter assc-
veravit se verum esse lupum , disetimen solum existere in pelle cum
pilis inversa. Quapropter quidam omnein exutihumauitatem , vere-
que lupitruces voracesque, tibias 6c ejusbrachia gladio feriuntam-
putantque, veritatem rei exploraturi:cognitavero hominisinnocen-
tia,eum chirurgis tradunt curand,sed post dies non multos expiravk-
3- Hos
336 DeMaleficio IV
3. Hos eamclancholiaespecie exagitatos fuisse, dubiam est mi-
0>*tr*t. nimequse Arabibus charrab dicitur, deiivato nomine bestiola,qua:
. 1. . irrequieto motu super aquas.modo hue , modo illuc, absque ordine
fi, t. vagatur. Latini , ut quidam volunt,tipularn id insectum vocant, in
ji. iw palusttibusiocis frequcns:Ai/)u9pwei'., id est, hominis in lupurn con-
x*mtpw versionem vocant Gracci : quidam melancholiam quoque lupinain
jkj ^ appellant ex" Marcello, item insaniam lupinara: plerique A.wwwt.ali
tim.t*. Kwutu6{iT<u. Eo malo correpti, exatrabilisfuligineleinlupos, vcl
itt.ic. etiam canes credunt mutatos. Quapropter domo egrediuntur , po-
v ,7. tissimum noctu, in cunctis lupos imitati, aut canes.
MtUneh: 4. Hi pallent, oculique iis sent concavi & sicci: crasse imbecl-
rrjmthr- lterque vident, linguam habent siccissiraam, valde fitiunt , os liva
fin*. caret. Tibia? his sunt ita ulcrt , utcurari nequeant , propres tc-
*V,*V' quentcS offensiones, & canum morsiones. Curantar hi sanguinis mis-
**" ione usque ad anirai deliquium, victu boni suci , balneis dulcibus,
sero lactis, hiera ex colocynthide , Ruffi , aut Archigenis , aut JuRi,
theriaca, 6c reliquis melancholiatutilibus. Caput his ante acce/Eo-
nemirrigatut soporiferis,nares opio inunguntur: quandoque&sorn-
niferum medicamentum propinari oporter. ,
Lik.i.Mt- 5' Hoc nature vitium & humana: mentis alienationem,fabuls
i*mrfh. apud Ovidium subministrasse occasionem- verisirnile est, de Lycaone
Arcadix rege,quem Jove in lupum ob sua scelera mutat finxir. in
trim atr bilis morbijycanthropi dicti.adjungit notas,quemadmo-
dumridiculapoctat commenta naturales,spe soient habere ciutav.
Territm ipsefugit, natttfque ftlentia rurk ,
Exttln/at, fruflraque loqu conatun, &c.
Plerosque etiam atra bile vitiatos.se leones esse , vel dxmones , vel
Zavc.u.. aves,imaginari, atlnotavit Avicenna. Neuri adhxc Scythia: pornili
Trg\. ejus erant persuasionis, quod se in lupos verterent , ut vult Hetodo-
etf.it. tus: fic&Bajanus filius Simeonis , qui Bulgaribus imperabat, arte
manu? magica efficere credebatur, ut, quoties vellet, lupus vel qiuelibecfe-
' * ravideretur fieri.
0 6. Plinius & Edovardus scribunt, cerebrum ursi devoratum in-
gignereimaginationes, quasi in ursum quis transinutatus fit. Id nostro
hoc seculo cuidam Hispano nobili oblatum fuisse edendum traditur,
qui per dserta & montes vagabatur, sein ursum este conversera
7*7 *; phantasia vitiata ratus. Atqui dsmonem aut ullam creaturam , nihil
i- s. tfisi. posse condere, vel rvera immutare, rationibus, Sc ex Decrecis abun-
de de
IV A F F B C T I s. 8 37
de demonstnitum est: & evidentissime constat ex eotura, qui hase su
rent passi ludibria.confeslone , quamlib. 6. cap. II. descriptara,
qualicunquc explicatione sum interpretatus.
D: natura/isexut humaai mnUtionc.
cap. x x j v.
C^T e r V M,qu mihifortassis hic obtrudete conabuntur alii na- HHTMH4 NAin r*
tura: niitacula.ipse referam. Plinius: Ex fminis.inquir.mittari in i[*xm
mares ,non est fabulosuua. Invenimus in Annalibus.Licinio Crasso.C.
Cassio LonginoColT.Casini puerum fact ex virgine.sub parentibus, u y.
jussuque haruspicum deportatum in insulam desertam. Licinius Mu- jft.*' fit
tianuspcodidit, vitumse ArgijArescontem , cuinomen Arescusa: 9.c*f.*.
fuister, nupsisseetiam, moxbarbam virilltatemqucptovenisse uxo-
remque duxisse. Ejusdcm sortis Sc Smyrnaepuerura se visura: subdit-
que, Ipse in Africa vidi mutatum matera nuptiarum die L. CoT-
tiura ctvera Tisdritanam. Livius lib. 4. secund. bell. Punie, tradit,
Q. Fabio Maximo& M. Claudio Matcello Coff virum exmuliete
Spoleti factum. Hippoctates autemscribit.Phaethuse cuipiara Pythei \'m.
uxori corpus virile , & inuniversum hirsutum & pilosum fuisse reddi- v"1-
tum , barbamqueeam emisisse, vocera item aspetam fuisse effectara:
quod ips eti Namysiac Gotgyppi uxori in Tbaso evenisse,subjungit.
z. Utauthuicnaturarmiraculofirmior detur fides, quid ztate
nostra contigerit Neapoli.regnante Ferdinando prirao,audi,Ludovi- '
cus Guatna Salernitanus civis quinque habuit filias, quarutn natu ma-
jotibus duabus, alteri Francises, alteti Carolas nomen erat: quibus,
postea quam ad quintum-decim pervenerunt annurn.in mariura mo-
rem virilia erup cre membra , mu tatoq; habitu pro maribus habiti sunt,
Franciscus & Carolus nuncupati. Item Ebuli rab eodem rcge,puells,
quxjam quatuor annos viro promissa sponfae nomen habuerat, qua
nocte primum viro tradita cum eo concubuit, genitalia membra pro-
dierunr, domumque reversa , in judicio dotem reposcit > in virotum
Qumero postea habita.
6 3 . Practerea amatus Lusitanus conscribit historiam eiusdem at- c"""; *
gumenn, his verbis : in oppido Esguerra , novera leucis a Conymbri- turtt. 39.
ca, nobili apud Lusitanos civitate, puella quidam genete nobilis e-
rat, cui nomen (si rectememini) Maria Pacheca : qua: cum ad aetatem
pervenisset, in qua muliercs prim menstrua emittere soient, vice men-
fum.pripumusqueadidtempusintus latitantem extra ejecit. Et sic
cx fmuw factus est mascului : & virili toga indutus , ac sacra aqua
V v respersus,
338 DbMalef. icio IV"
respersus, Manuel fuit vocatus. Qui ad Indos perveniens, fledivesac
clarus factus, postca ad suos rediit , & uxorem duxit. Scd an liberos
genuerit, non satis compertum habeo. Conseil tamen sumus , imber-
bem, hune sempet mansisse. Hactenus illc.
4. Quaeeo me adducuntur studio, ut ptobem,non folumhatic
sexus permutationem & veristmam esse, 8c naturalium rationuinbasi
inniti: scd etiam frainasfolumtransire in masculos, saltem adversus
inanem Ausonii astertionem, quiduorurn exemplorum auctoritate,
etiam tueri conatus est converfionis hujus oppofitionem. Verum ubi
causla incredibilis istius estectus fuerit cognita & perfpecta , illico
consequutionis necesttas alterius falsitatera deteget.
6 5. Quae ut investigatione acquiratur , dno ponenda suntfasi-
damenta, demonstrationinaturaeprorsus convenientia. Prirnam est,
post aniinantis productionem , virtutein confonnatricem non esse o-
tiosamralterum.particulaealicujus prrogativo jure dotatas mulierev,
hujus prarscntia lubminislrabit generationi materiam , illias cotikio
efficientis actionem. Qui si vera sunt, ut profecto sunt, oporrebir cit
ez pudendum muliebre latitare aliquod membrum.priapi figura: per-
simile: quia ex Physica: speculationis certitudine constat , opetatio-
nem naturar non exerceri infubjecto quoliber,sed idoneo & praedis-
posito: quemadmodurn etiam vis conformatrix , animante jam edito
in lucem.non procrt de no vo partes ob materiae con venientis 6c re
liquats occcasionS defectum,sed imperfectas adimplere facile ptest.
$ 6. Proinde his ita constirutis, feiendum est.ejusinodi patticuVara
repaiti in nfairp >uox4i, quae cunctis mentuhe virilis condirionibns
prorsus responder,adeo ut praedita sit ligamentis,nervis,venis,arteriff,
mufculis.praeputio, glande, ne quid omninodesideretur. Ejusertjoi-
sica observatio hactenus ferefuitneglecta, b pinguedinis velamen,
recentioribus: at ab Avicenna deferibirurfub nomine Albarhara ,ve\
Tr*a. 4, Alb"andar:& Ruffo Ephesio^M? vocatur, unde obscnum ver-
'SitMh*- ûm *a7&'(,hf, veljyi7eYf",c'er'vatut:nec non Nympha,Myrtcni,
r*.**tb*n- vjwAfjais. Atque exigua haec caruncula, paulatimmolis augmentatio-
n'.Kjm" ne exurgit tandem in priapum, omnibus fuis numeris abfolutum.
tba.Mj- 7. Quod contingitpraecipue aut menstrua; expurgationis initie.
"" aut connubii tempore:qnoniam in eo.Natarae imperus incrmental
molitur: in hoc vero, propter primi coitus vehemenriam , effringan-
tur particulat istius carceres , quibus exonerata virtus formativa dein
labort, in promptiori expulsione. Ita etiam fit, quod tune corpus
l'V A F F B C T s. 33$
& birsutius vadt pfopter mensium supptessiotiem , & robustius ob
sexus virilissuccestonem. Hoc autem membro quumsaltem muliet
dotetur (unde omnesfceminac licet actu taies nt , potentia tamen
masculosnominarim ) necessario elicitur, bunc mutationis ordinem
ptogtedi tantum sexu fmineo ad masculum, non conversa: quia
naturaemperaddit, nunquam dmit: sempet expellit, nunquam re-
ptimit : sempcr movetur versus dignius, nunquam indignius. Itaque
Ausonio vanitatis crimen adhtngo, quod Beneventi pueium quem-
piam repente virginemfactum resert:
Nesatii antiqunm, quod Campano in Benevento.
Vnut cfheborum virgo repentefuit.
8. Poctas ejufcemodi fabulas excogitasse,vel inde liquet.quod
fngunt Tircsiam vatem Tbebanuro, cujus supra meminimus, cum co-
euntes angues baculo percufisset, mutatum in fminam fuisse , post-
que annos undecim,iterum carfis se anguibus, viritem naturam rece-
pisse. Horumitem miraculorum meminre Sabellicus & Pontanus. SaitU
Sed quod abstrusa natur operatione contigit,atq;in ea metamorpho- tu . c*/>.
, & quidem solius sexus, continuo perdurt, nullum hic meretut lo- * * ^r*"
cum , ubitantummodo de fictis momentaneisque daemonum formis
& prxstigiis, quoad fieri potest, explicandis agitur.
Qnodpleriq; putantur demonia,quimeUnchoHa agtantur-^S" diverfoi
cap. xxv.
Dh mclancholicorura imaginatione depravata, & subscquentibus
eorum interdum delitis ridiculisque actionibus : nonnunquam
eriam gravibus, seriis, horrendisque operibus , supra lib. 3. cap. 7.
satis multa dixi , ut repetitione minus opus sir. Hinc taies vel fatui
veldasmonibusobsessi sacpe judicantur, quemadmodum quoque
energumeni vicilm melancholici interdum dicuntur. Exquisitum
itaque desideraturhic judicium, ut interutrosq;discernarur affectus:
qui pleranqne eriam complicantur. Humori etenim melancholico,
uti materis fuis ludibriis consentaneac, diabolus se , ut antea memini,
insinut libentissime: propterea& perquam appofire, melancholiam
essediaboli balneum, dixitD. Hieronymus. Nontamendaunoniis
cuncti exercentur melancholici:at contra ferefit,ut omnes dmonia- juh,n.mt-
ci obacerbs ctuciarus affectusque graves, reddantur melancholici. Unthtiu.
z. Mulier quaedm Budericiae, singulis annis ejusinodi raelan-
cholia, vel potius mania agitabatur.utseptimanas aliquotmultas no
ctu circa sepulchra in cmitetiis degeret : excutreret etiam subinde
Vv z inpla-
340 Di 11 ahm e i.o IV
in plateas, effringens bu]us janua, & illius fenefttas p-rruinpens , in-
terdiu aufugeret ad loca fecretiora & fylveftria. Et quia is -
xyfraus maxime incideret circa diem feftum Pafcbar, hoc eft, tempos
vetnum, haie morbo ex humorum mota aptum: credebatur tum tcu>-
vulgo illam fpiritu exagitari maligno. Vide item hiftor'ura
-demoniaca:, qui melancholia infeftari putabatur, fupra cap. r 7.
FiCfi obfidii diabolici hiftorir memorables dut : altcrum
attiem ad incantamema relatum
GAP. XXVI.
obfibid*. yN haceoruiu.quidxmonum maleficio cxaeitanrur.biftorici ferie-,
mtmiifr- I .? -
!iuim. Xnon extra mmrutum tuent, reccnluilu naturale, rara nq tarnen,
diablica: obfidionis figmentum, me oliin Neora igi ap.id CHdros
M , vifum.inquodam mendico.nomtneTufto. Hicut juftaoccaione pc-
jnm fin cuniam emendicatet largiorem, ante ternpli tores decubuit, dxmomi
d*mt*u- j, dominium fimulans. Nam perpetua inquietudine exiliebat cou-
cidebatquejacenti venter: interdum & fuga n minacem,infu!rum vio-
lencum, & torvara faciei inverfion fingebar. Cuftodes larus ucrinque
claudebant, ejus conjunxc feortum: qua: profilienti rciixa?, ferra-
mentis appoficis eum corcendum mentiebantur: interea otatioae
mendicorum rhetoricaoppidinftrucbe.ftrenuam navabant operara,
at eleemofynam populo die,Dominico mane hune aoVuntc locum,
elicerentuberiorem.
2. Tandem in dolofi machinamentiopinionem v^nit magi ftta-
tus. Adhibiti lictores , qui cmiterio difeedenti , fub prancYio , auo
tempore ab hominum frequentia hic tutus eft locus, manus injicerenr-
Nim hic ejufmodi apprehendiflehominem, erat religio.nefafque da-
cebatur, ob profanarionem loci feil, facti. Poftreraotamen.cognito
latrocinio quater perpetrato.abreptus.in vinculis artem confelas eft,
qua ventrem.utpro fuo nutu exundatetfubito,telabereturqtie conti
nuo vortice,coeguTer. Piius bice altius podiciindiro,& multo bury-
ro funul devorato.quo antea obliniebantur praemuniebanturqac ven-
triculus & inteftina adverius vim hydrargyri delereriam, atgentum vi-
vum deglutiebat.quod fuo pondere ex ventrculo per pylot in inte
ftina ferebatiu.ubi ob pelulum oftio obdirum,praecifa erat exitus via.
mnvS* $ 3- Quare, quura vehementer id humidum fit,& tenuiuoa valtk
immUmtn partium, cognata raobilitate inquietiffimum, quanquam calor;
tf. naturaliexciratum, non tarnen ob intcftinorum butyro inunorum
um. anfraus evaporare (etiami eafuiiet caloris veheraentia)potulc. Hinc
clebatut
lV Affectis- 34Z
ciebatur valida illa ventris perturbatio, cjactus inaqualls.qnam au-
gebatvehemens& voluntaria ventris succussatio, illaesis intrim ob
prarsumptum batyriantidocum partibus interioribus- Stipe autem col
lectas arbittis seojotis, inquietum dxraonem.captivum quippe Met-
cutiuin, extracto pessulo liberabat Hune tragdum decimo post e-
dicum hoc ipectaculum die, propter latrocinium, Gerraanica punitio-
ne imponi rotae vidi : ex qua horis duabus post descendit, eodetn ta -
menrepositusdie, slrangulatusque.
$ 4. Ad hune numerura referaturimpostura , vere commenticiis ?
ligaturis alcribeuda, cujusdam Joannis Patris nomine, Germanis ((WJL;.
Hans Vatter, nati in pago Mellinge, mediam miliate diJTlto Dnrin-
gorum Wymaria. Hic professjone bubulcas , triennium per clbres *
aliquot Gerraaniac civitates vagatus est, fimulans se ipsis D. Joannis
feriis,hora matutina, qaam boum curam gereret, Nicolao Gottel,
posteaob suaflagttia Wymaria: exusto , incantatum , pane aflumpto
cyaneo ex sextaplici sanguine confecto, nimirum infantis nondum
baprismo initiati,& ab eo occisi, serpentis, bufonis, eebini, vulpis ac
lupi, uc duodecim annis atrociter diabolo divexaretur. Hoc Nico-
laum in carceribus confessum fuisse asseverabaf.
$ 5. Hincdarmonem excruciasse ipsum mulrifariam ait , ac tani
stricte momento colligare manus sacpe in tergo,vinculis ex pilis equi-
nis & sericeis laciniisintortis, utnil mox eorumincisionelaxarentut,
sanguinissubsequeretur eruptio.Coarctabatur enira fingulariartificio
ligature nodus inexplicabilis. Ac antea prac angore sanguine sinistra
aure atque ore frquenter efluere querebatur. Etinter reliqua, serael
Mansfeldia in acre evectum se , & valido vento Halam ultra muro
tranflatura, ibiqu; catenis argenteis colligatum fuisse narrabat. Item
Borna: , ubi in turre inclusus fuerat , ut nonnihil diaboli torturis le-
niretur, arque ab ejus laqueis tutus conservaretur,per foramen angu-
stumcralfornicis diabolo psrtupti, se industo solummodo tectum,
darinone extractum fuisse , atque in vastaro traductum solicudinets:
sed quomodo, senescire : atque ibi tres noctes sineulla cibariotte
buraana peregisse.
$ 6. Addidit quoque, se catenis ferreis ctebro daemone eonstri-
ctura fuisse circum corpus, pedes, & colluin : ac semel ita in patibulo
ad hoc spectaculnm Satana ex ingentibus lignis constructo , in quo-
dam horreo alligatura fuisse. Admiranda quoque phanrasmata, appa-
liciones & fpectraannexuit , nec omnia enarrare btevibus se poste in.
Vv 3 quit:
342 DeMalbficio ' IV
quit: sed"cuncta ordine, velut setiem bistoricam, conscripra est, tan-
deraq;per typographiamlucera visura, ut mundo innotescerer.quan-
ta crudelitate plurifariatn dacmonio excrucictur dilanieturque. Nec
prxtermisic suura in orando , concionibus sacris audiendis , & com
munication eacramenti corporis 5c sauguinis Domini singulis qua
tuor septiraanis, studium zelumque. Ad resipiscentiam quoque ar po-
pulum hortaretur, se impelli affinnabat.
7. Postdiutinam hujus tragdis ostentationem.Norimbergam
tandem venit,ubi iisdem usus technis. prudenti&circumspecto Scna-
tuobservaricum vigilanti sagacitateindustriaque , semotis eastodi-
bussolitis,jubebatur:& licet primra abitionemurgeret, desperao-
nem deinde simularet , & nescio quae non comminisceretur adarris
ax fucura: eo tamen ad extremum redactus est, ut se nunquam dia
bolo ligarum fuisse, sed sibi ipsi laqueos se paratos , celeriter semo
tis arbitris injecisse, ubi item eorummateriem suffuratus fuisset , fate-
retur. Vinciendi etiam spcimen ostendebat libre: & suctu sangui-
nem ex gingivis extractum fuisse narrabat, quem qooque manu qum
ocissime in aurem seorsum instillabat.
$ %. Reliqua item enarrata miracula, mera fuisse mendaciafassus
est.universamquehucspectassefabulam , ut inde rem faccret. Qna-
pr opter ob facilem , nec extortam confession em , sentenriam migz-
vit , reumque publico palo in spectaculum & irrisionem, ad horar di-
Mtgifirx. midiumalligatum, exilio punivit amplissimus eximixpradenriar.ju-
tm Nrim- dicii, virtutis atque authotitatisordo Senatorius, 9. Maii, anno mil-
f'rudtnt'ia ksimo quingentesimo sexagesimo secundo. Id vero diaboliez vexa-
siommt. tionis pet incantamenta figmentum, tanquam rem veram , alius aurea
epistola typis excusa prarinature evulgavit , tecto dolo falsus.
y 9. Ejusmodi certe dexteritate varia sxpenumero nimis impot-
tur hominibus. Sic Eunus Syrus fanaticofuroresimulato servos.quafi
Numinum imperio ,ad bellum concitavit, idque ut divinicus h en pro-
baret.in ore abditanuce, quam sulphure & igne stipaverat.lcviter in-
spirans, flamtnam inter verba fundebat, quo miraculo sexaginta am-
plius millium hominum cogit exercicum, oppida vastavit, & Roma-
norum prxtorum castra vicit.
TiB* EjufdcmftmttUtx obsejjon juvantibus facrificis kijlorif.
,til<,c*, C A P U T. XXVII.
fmutwri- T70DEM anno, nimirum sexagesimo-secundo.inMartio.Dusscldor-
""""" X^pium venit puella quxdam Werlensis , circiter annos viginti nata,
benc
IV Affectis. i4
benehabica,scdvulrutorva.Haec,utmendicandisolenm^r esset occa-
sio, literis munita testantibus,eam daemonio obsellkm, ad D. Huber-
tum Ardennatem profection instituerat.ut ibi Satanaejugo blvere-
tur. Cum patruo & conductitio bomine comit etiam babebat mona-
chuin, annum prope trigesimum agentem. In collo,tanquara amulet
concra diaboliscilicetimpecum, dependebat stola ecclcsiastica. Ab
exiax pietatis & docttinae vitis ornatisilmis, ecclesiastesuo, & inedi-
cis collegis meis conjunctissimis (quibona fide rem omnera mihi ex-
poiuerunt, tum enim abetam) quicquid id esset negocii, soleitifimc
inquiti voluit Ptinceps noster ilustrifimus, quibuvis impostutis non
tam faciles, ob non vulgares ingenii dotes, offetens aures. Quantum
itaque ex xgcotx& aliomm relatu conjicere illi poterant, epileptica
putabatur. At monachum comitati, quod ob ecclefiastici viti praisen-
tiam, minus daemonio impeteretur, dicebat : tandemque co adacta
est,utillumineodemsecum decuinbere noctu lecto fateretut.non
autem fuis exuviis prorsus nudatum , sed qui indusio adbuc tectus
esset. Qjium verobora quadam matutinasomno excita, patruum at-
que altcrum custodem vestitos in lecto secum conquievisse obsetva-
rct(fottassts vespete praecedenti.potu adeo consopita.ut minotem bo-
fum concubitotum habueritrationem)sealiaieos pedibus e lecto ex-
pulluram minitabatut, si redirent: atnullam patiebatur tepullam mo-
nacbus. Rogora etiam, quomodo aliac monachi lupz aut concubins
(quas duas illum Werl reliquisse non negabat) iplus peregrinatio-
nernfetteot? jEgetrime, tespondit. Monacho quoquejactanti, se tri
bus verbis honibile in ea posse spectaculum excitare,quum collegis
meis permittetetur.ut quicquid ad hanc rem valetet,ostenderenon
gravaretur, nihil omnino potuit.
z. Maubusic in H.mnoniac finibus hujusmodi contig^t facinus, <Mjj
mibi natratun> viro.cui fidere quis possit,& qui modo mihi affinitate c,mmtn.
iunctus est, doctus & pius, totiusque actus sp;ctator. Nain tu:n force
diveriabatur apud urbis lhus praepoutum>iuum confangumeum^que
falutandi gratia convenetat. lbiubsistens prxforibus, viditundique
populum confluete, c velut agmine facto ad templum concurrere.
Rogabat, quid rei essetsTum illi quidarn,Obscssum dsemone quen-
dam ajebatibiexorcisari. Quodutvideret, accessit, lngtessustem-
plum,viditsacrificum quendam peragentein sacrum,& darmoniacum
altati proximum , quiafpectuhorridulo& turbato sedebat tacitu .
Hune sacrificus illc pcr finitimas undique regioncs ciicumduxeras,
iubindte
344 DhMaleficio IV
subinde exorcisons tentans dacmonium ejicere. Is dam pronunciatu-
y. rus Euangelium, se m illud latus, ubi erat daemoniacus , contulisset,
& ad Euangeliilocurapetvenisset, Daemonia ejicicnt, linguis lo-
quentur novis: tum daemoniacus , quasi horum serinonum impatiens,
sese concutere, agitate, & altum clamare incpit. Perlecto Euange-
lio subticuit , donec finira miffa, sacrificusillura fuis aggredererur
exorcismis , qui quidero& ridiculi fuerunt , & stolidi ac inepri.
Subinde inculcabat illud,Maledicte diabole.dicraaledictediabolc
At dasmoniacus ad pauca respondebat.Tandem exorcista: Dic,inqoi,
maledicte diabole, quidnam est omnium tibi inimiciflmum.maxime-
que contrarium? Subticuit aliquandiu.ac tergivcrsabatur daemonia-
cus. Exorcista veto acriter urgebat arque instabat: tandem dacmonia
cus velutivictus.clamat.Aqualustralis. Tum e aqu crateram argen-
team implevit exorcista, ac ori darmoniaci admotam coegit illum ex-
haurire : qui torquere se, & sic grunnire plane rpit, ut porci soient,
dum cultrum jugulo infigitlanio : aepaulo post,totusintumuit,gur-
ture potilmum , ita ut supra haturara id contingere quivis dhiTec
Hiuc exorcista veluti pracscntiTmum alexiterium ad expellcndum
daemonem, illiusgutturiapplicuitD. Gundularreliquias, theca ar-
gentea reconditas. Tum ille agitare ese , & intorquere , cque cla
mare ccepit , ut Stentora illum dixisscs vincere , vel quantum Gradi-
vus Homerus: ut inquit ille. Deinde quasi victus , ad interrogata re-
spondebatomnia: verum, quae sciscitabatur exorcista , taliaciant.ut
vel ad aliquorum conturacliam , vel vindictam producta videtentur:
ccite stolida erant, indigna , miniraequeferenda. Altero die denuo
silbjectus est exorcismis daemoniacus: sed, utaccefllthic meus affina,
ilico destitit exorcista. Audierat(ni fallor)hunc cum praefecto,<Srne-
scio quo alio prudente, sene habuifle sermonem dehoc darmoniaco
& in banc incidiseillos suspicionem , utomnia ista ficte agifiefrau-
dulenter crederent. Unde huic obviam veniensait , idquc Latine,
quo videlicet perspecta effet illius etuditio, & Latini sermonis lepor:
ait inqu.lpse est extra:homin dxnione liberat innuens. Posiridie
urbem reliquit. Non ita multo post dtecta re.palam foifle imposturas,
patuit:quare tandem uterque meriras ob tant flagitium ddit pnas.
Ejuflem argumentielcgaw historia.
%!afig. CAPUT XXVIII.
mrifm- A L i u d diabolica: obselonis 8c exorcismi figmentum legiturin
mtriJ!. jXlibello Gallico ante triennium Paiiiis edito,inscriptoque Na-
ratio-
I
IV F F E i . 345
radones mutidi fortuitar,narrationc 3 2 . In pago cuidam arci proximo
inter Delphinatus & Sabaudia: montes, qui rudiori plebe incolitur,
Sacrificas magisbigisagendis quam parochia adminifiranâ: aptas,
in paftorem eligitur , quod leionis feientia tantummodo reliquos
praccellere mticos videretu. Et quum ex recepto more nihil fere in
pagis illis citra paftoris cognitionemperficiatur, hic pedetentim a-
pud omnes illins pagifminas facjtaseft compater. Quibusquumea
occafione uteretur familiarirer, una tarnen Liletta nomine, curato-
re m agis habebaturin d elicits.
$ 2 . Hujus maritus , qui in bello Gallico vium fodiendo alis
qeactitaffet, & jam ad eafdem decreviiTet redire operas, ccepit non-
nihil angi ob nimiam paro.chi cum uxore familiaritatem , eique o-
ranium facrificorura confuetudine interdixir. Mrore itaque offufus
paftot bonus , aliud captt ex tempore confilium : mittitque fecreto
anum maleficam, cam fua commatre, quamvocant, confulturam,
qui bus modis ad confuetam amoris velitationem revert tuto poflent.
In ejufraodi comdiacaucxercitataapprime vetula , Lifettac aures
hoc blando demulcet affktu: Mea filia, teanimi admodm eile an-
xiam comperio: eifdemque-dolribusconficitur mus compater.pro-
pterea quod legitimum fuum amotem prsepediri videat. Compatiot
c ego quidem, quod juvencula eandera oliro fim experta aleam , &
efuram perpclTa fortem: nihilominus rebus afflidis remedium iaventu
facile , Ci prudentiam quis provide adhibeat. Auderefnc fingere te
dxmonio obfelam? Helas.' mea mater, refpondet juvencula, perfo-
nam banc non infeite induetem, fi ea ratione profici pofle fpes afful-
geret: quandoquidem in mentem redit, vicinam noftram , me puero,
fimili vulnere fauciam , quotiefeunque cum aliis puellisilli obviam
cram, belle & artificiofe cruciamentum hoc imulafle-
$ 3. A'l'ortilegahacdeindeaccuratiusinruaLifetta^ntetem-
plum audita milla intorquerc oculos,contrahere manus,fpuma defee-
dare os,& lupi ejulatum edere incipit. Accurrens raox vulgus ftoli-
dum, prarcipiri &c novo hoc malo attonitum, earn demonio agitari
cenfuit.Mifer matitus non ita proculobzelotypiamfedulo earn ob-
crvans,haud levitet turbatus, illam domum reducit, ubi confolatum
vicini confluunt. Sicilleob graVem torraram,quaoppreTaminopina-
ro arbitrabaturconjugem,fufpicionis non mmerito concepta: obti
ens reda ad parochi acdes.velut mentis impos,propert oratum.ut fuis
cxotcinis um maliciofum ex uxore fpiritum exturbare dignaretur.
Xx 4- Doiai-
346 DbMaieficio IV
$ 4. Dominas Maaricius, quanta poterat dexttitatesese conti-
. nens, mire exclamt, lugetque insperatum hujus rgtac infortun'mai,
iiKj-.i!Ciis:H 1 h.i li.i.mi compit^r, rnorositasin uxotemnimia.Sc suspi-
cio ob causam non satis just.un.probum matitum certe decet miniais:
siquidem eo nomme, in sensus comraunis errorem, quandoque etiam
dilabuntur matrone inculpatifime. Inde arrepta stola atque organis
conjurationiidoneis.aegrotam libre adit, atque post suFragia infini-
ta occulto murmure deblaterata, interrogat spiritum , quisnam esset?
Lisetta probe institua vetula , voce rauca submhTaque responder:
Ego partis hujusjuvenculae spirirus sum, ut h.mc pniteatfcun decem
annis, exuno corpore in aliud transgrestus, agerem, condemaatus.
"Maritus praesens ubi intellexic soceri eflse spiritum, non fine lacbrymis
in has eveftigio erumpit pteces: Mi parer, per Deum teoro, utexcas,
nec amplius torqneas raisellam filiam. R.espondet spiritus:Hioc equi-
dem egrediar, sed in te commutato hospitio rursus commigrabo.ubi
designatumpnitentiatempus absolvam. Sabaudus bic boriibiliea
sententiaterritus.usqueadeo exhorruit, utincunctanter stola puQchi
arrepta cinxerit collun,exclamans:Micompater, mi amice>aUqaem-
nemodum nosti.quagravis illa sentencia mutari queat, per preces.je-
juni.i, eleemosynas, vel alia pietatis officia?
J. Tum Lisetta videns ex voto succedere institutum c fucans
voce ak fictitia: Ainice pauperior es, quam ut,qualia conveniunt evi-
tandhtiic peeaittntiac bonaconferre valeas : sed horuaa loco qua-
draginca istviscre tmpla, & in quolibet orationes fundre attentas e-
portet, quibusapud Deum offiinlarum remifionem impetres: alioqui
ordinations ceelestem evasurus neutiquara. Hatc pnitentia raaw-
roxa rations imperabatur Lisetta, ut propter templorum dtttnao
in ea peregrinationc, temporis satis furori spiritus extingaendo dona
retur. Liante m voti compos minus impedite redderetur, spiritus vo
ce fictitia sermonem proseqaitut, cum homine expostulans, quod iai-
qaa suspicioae suum aggravtit Compatrem , virum scilicet fanctoai*
cujus procs qaoque D eo apprime forent grata: : eo nomme uxoris
euiain buic cotupatri este commendandam , interea dum rcligioois
ergo psregrc illum agere oporteret , studiose borratus est. Miser bic
Joannes, piirgatodi pnis se facile absolutum ratas , m geaua ante
parochum ptovolvitur, utignoscat, obsecrans. B.emiifione faaud g-
v..vtim exorata, tfedeterius quid illi contingeret,religios*m ilko axe-
quxtur peregrinationetn. Intrim commisse sibi Lisette , qua poeaic
vig-
IV A F F i s. 347
vigilan tia.fidelem noc dicque prftirit operara D. Mauricius.ut pro
flgalo hocfpiriru , alrerejus locofucceiTerit, cujus paulatim in vivi
informs imaginera adolefcentis, parrem fe efle poft abfolutum pni-
tenriae tempus, credebat maritus vere euculus.
$ 6. Ridicula bc capita finiam experimento hic non inidoneo,
infulfotamen, epileptici, lunatici & daemoniaci, ex Joanne Anglico
defumpto: Dicararin aure hominis affecli: Recede darmon , vel exi,
quia Effimoleitibi praxipiunt. Si fit daeinoniacus, redditur raox fiini-
lis mortuo ad horam fere: eumque ubi furrexerit, de quacunque re in-
terrogavetis.tibirefpondcbir. Sin vero, hoc audito nomine , non ce-
cideticipfum epilepticum efle feito. In multis etenim non diflimiles
funt cpilepticus, & lunaticus, Se dacmoniacus.
De i, qui venefiemm patun >tir.
caput, xxix.
Cater m, fi qui veneno oblato, velillito , vel ejus vapore at- 1*
rracto. veneficis infecti funtjudicium efto penes medicos. Qui ,,/>*.
hic inter venena ( quorum vis cca & delirefeens vario fymptoraatum
cruciatu fatigat ) & inter morbos ex illis natos ( que non tantum ma-
nifeftis qualitatibus, fed totius etiam fubftantiae diifidio , vitae noftra:
primordia demoliii confit ) arque inter morbos alios vulgares , ra
ros, oceultos, naturales tamen.lecundum peculiares quorumcunque
oras, difeernent. Siquidem venenati, pro pharmaci haufti vel appli- ^.-^
cati , qualitatibus apertis , vel occulra rotius fubftantia: ptoprietate, . *.
rcultifaiiam afficiuntur: ut ftomacbi, alvi , inreftinorum.jecoris , re- ***'
& veficac cruciatibus graviter exerceantur , ut fingultiant , ero-
daotur, contremifeant, rerrigerencur , obmutefeant, convellantur,
pnlus dificilis fiat , veternuspremat , vertigo obverfetur , caligent
enfus, nguis erampat:utitemftrangulentur, fitiautfebre confli-
entur, argre lorium reddanr, torminibus vexentur , naufea preman-
tur, crebro vomant,frequens animideliquium ex nimia cordis angu-
ftia fentiant, dyfenreria flacccfcant, rubefeant, tabe putreant , livore ^
fuggillentur, pallefcanr, defipiant, ftertant , viribus deficiant. lino
ex taranrula: raorfu alii perpetuo rident, alii plorant , alii clamitant, /1,*'
alii dormiunr,alii vigiliisafficiuntur.plcrofc]-, vomitationestorquent,
nonnuUifaltanr, funt qui fudanr, alii tremebundifiunt, quidam pa-
voribasinfeftantur: al:ialia pariuntur injcommoda, & phrenticis,
lympbaricis ac maniacis aflimilantur : & mirum , quod auditis conti
nuo muficisinftrumentis tripudiantes, doee venenivisinfcnfibili-
Xx 2 ter
348 D e Maleficio IV
ter per cutis raeatus & persudorem discutiarut , liberenrar.
2. Venenaautera.eorumquetamgeneraliaquamprivatainci-
cia, pritet rejiquos, non minus diligenter & exacte quam etiamdo.
u. t. i ctedescripsit Dioscorides: nec scgnem in eo opre explicando exor-
Mttm* nandoque prxstitit operam , solertiTunus simplicium investigatot
' jnm Matthiolus. Inter ea vero, quae intro aTumuntur . mulco pra*sentius
trttjsHm. ac atrpcius, quatn qusforisadbibentut, offendunt.Namquaecunque
rc*ni*a conta<û laedunt, hebetiora, minusque efficacia sunt : neque in solo
udenn. spititu vel in acre, verum in humore quodam promovente, vires soi*
tiuntur.
Btkms$ $ 3" Porto qnodhalituferit venenum, omnium pwsentissiasura
ruxtu. & efficaciiTimum est, nec bumoris nec craoris materia: tanquam ve-
hiculiindigum.utin nos agateommigretque. Enimvero cenui/Tinum
quum fit, spiritu attractum, ocisfime per pulmones in cot, viscus vitar
primarium,& inarterias propagatur.in universum denique corpus
prorepens: primumque spiritus.deinde humores, postremo ipsam par-
tium substantiam vitiat. Morbi.tesle Hippocrate,qui corporemem-
btotum validissrao proficiscuntut, gravisfimi sunt:arqiie si, ubi cpc-
rant,.permanserint,necesse est validissimo membrorum laborante>to-
tum corpus affici. Intrim lueminifle oportet, ex putredine loogius
grassara, velalia abditioreex causa.vitus etiam in nobisprovenireg'v-
DtUc. gnique poste, Hanc quaestionem veteres disputasse, docet Galenus:
tationibusque apertisfimis collegisse.eosdem affectus fieii & lethatis
veneni haustu,& corruprione.quae corpore scatutirc poteft.
4. Hue pertinent eotum nota.quos mp/mkh* \zfiv. ubi ciVicet
philtraad amor ciendu porriguntut,eiuhaurienda,velpotu.SicinW-
ta Marci Antonii Plutarchus de eod refett, quod magicis carmi/uba*
& amatoriis poculis devincta oiens, amista libertate propria, in Cleo-
patrac vultuhrebat infixa, longe redeundi quam vincendicupidor-
Tecttdes Quanoqne vtntnis tolli,sed utfluritimpeffc.
CAP. XXX.
tmUmm TTeneno adhatc propinato,vel ita collocato.ut halitu latdatjn-
tuh**- * menta perniciose affligi quandoque, inficiatur nemo:sed canu-
merosa, sarpius adintetnecionem,giavisfima prosterni peste hispecu-
liari, homines non infestante , item ptarcipitibus aliis uiorbh in soo
quarque genere,partim hominibus quoque ramiliaribus.partirn plcrii-
que pecoribus proptiis, subito tolli, ab optimis agricuUura- c veteri*
nar'ur aitis vel mulomedicinx sctiptoribus tam veteribus qaam recen-
tioiibos
lV Affecti. 349
tioribus memotiae proditumest : qn tamenmorbi vulgaris ingenii
hominibus, ne alios nominein, maleficia frquenter cteduntur.
z . Saepenuraero id contuemur, Sc superioribus annis contigTe
meminimusi uc solos jugularit boves pestilentia quxdam. Irrepite-
tiam, quac sues,& quas oves, alia qua: gallinas interimat. Pecudes fe-
rasque tollentem pulchre describit Virgilius:
Hic quondam morbo ealimiseranda coorra est
Tempestas , totoqne tmtumni incndmt tst,
Etgenns omne necipecudum dedt, omneferArum,
Corrupitque Liens , infecit pabula tabo.
Discriraen ver paulo ant expresterat :
Qum multtpecorum festes, n;cfnguln morbt
orpora corripiunt.
$ 3. Anno millesimo quingentesimo quinquagesirao secundo,
medicinam facienre inLucensium balneis collega meo.narrabatFran-
ciscus de Pergula, ejus loci Lucensium nomine vicarius, ibi circa pa
gum Menabiam , supra balnea, in fine Maji, raorbum quendarn inva-
sisle pecora tam pestilentem , ut slatira correpta , tumescentia conci-
derent mortua: rusticos vero,cumid animadvertiflent.quaedam subi
to afficta, c vestigio mactasse : in quibus id erat obscrvaturn, ut,si ho"-
mm infectorum sanguis nudum contingeret hominis corpus , anthra-
ces procrtes, qui (quod rnirum videbatur ) non patefacti, erant in-
noxii: aperti autem,& confestim cauterio nonnotatijatiitne serpe-
bant, & aliquibus mortis erant causa. Caro pecorum recens lxsorum
& mactatorumeocta comestaque,nihilinferebat incommodi : at jus
carnis, lethale potanti deprehensum est.
4. Therionarca in Cappdocia& Myfia nascente.omnesferas
torpescere.quibus fuerit admota.nec nisibvenae urina: aspsrsu recrea-
ti, tradidere vetercs.
$ 5 . Pestera etiavn pecorum, quemadmodum & frugum sterilha- ttpi
tem,interdum divina voluntate ob populi flagicia provenire.obser- r*m&
vatu necesle est. Sic ob Pharaonis duritiem pestis grastatur in pecus, yj"rf/
ulcra in bomines & jumenta, grando irem in universa yEgypto. Et f*-
lolis I : Dilp.ita sunt horrea, disjecta: apotbecae, confusum est tri- C^JJ;
ticura , ingemuit animal, mugiemntgreges armenti, quia non sunt i-
pascua cis,sed & gteges pecorum disperierunt Et Aggxi 1 : Ponite
corda vestra super vias vestras.dicit Dominus- Seminastis multum, 5c
collegistis parum : comedistis, & non estis saturati: bibistis , & non
Xx 3 estis
" 350 Db Maleficio
eftis inebriad. Et infra : Refpexiftis ad amplius, ecce factum eft mi
nus : & intuliftis in domum, & ego exufflavi illud. Propter hoc , in-
quit, fuper vos probibiti iunt cli, ne datent torem : & terrae prohibi
tum eft, ne daret germen fuum : & vocavificcitatem fuper terram, Sc
tm-it, fuper montes, ttiticum, vinum, oleum, & quzcunque progignit hu-
mus,& fuper homines, jumenta, & omnem matmum veftramm Iabo-
rem. Et cap. 2 : Percuffi vos vento urente, & autigine, atque omnia
manuum vefttarum opera, & nonfuit.qui ad me converteretur.ltem
Levit.26: Sinonfeceritis mandata mea, dabo ccelum vobis defuper
ferreura, & terram arneam , & confumetur incaflum labor vefter , im-
mittamque in vos beftiam agri, qua; otbos vos faciet, atque extermi-
nabit pcora veftra, & imminuet vos. Si autem in prarceptis meis am-
bulaveritis , dabo vobis pluvias temporibus fuis , Sc terra gigner ger
men fuum. Potro refipifcentibus viciffim hscubertatisfitpromiffio,
lolis 2 : Zelatus eft Dominus terram fuam , & pepercit populo fuo,
6c dicit : Ecce ego mittam vobis ftumentuin , vinum & oleum, & re-
plebimini in eis : & non dabo vos ultra opprobrium in gentibus.
6. Earn veto rerum fuarum jacturam impatiente! quidam tole
rantes, non cum lobo earn Deo acceptum ferunt : verum ad divinos
& ariolos,facrificos,diabolicarum aionum patronos, quafi Lamia,
Satana: adminiculo, ad earn devenerint ftragem jumenta, confluent.
Qui inde ementitis votis , &c quacunque polunt fallaci perfuafione,
hos damno & incred.ulitate bis miferos homines, in malitiofat opinio-
nis femel conceptas prejudicio obfirmant : adhibita etiam non fo\utn
fuperftitiofa, fed& impia curarione.quam Libro fequenti explicabo.
Ubi quoque oftendetur, quod ftercore lupi in ptaefepibus pofito ,jn-
mentorum maleficium aliquando fingirur. At quo modo in anitna-
C't- > lium ventriculis ex pilis, juftas quantitatis pils increverint, paulo ante
. dictum eft.
Matth, g. 7- Gadarenorum porci, Satans maleficio adacti, in mare prat-
M*re's- cipites latiperierunt: iitSctipmra docet. Docuiife quoque fenem
i vit , Hilationcm , tradit Hieronymus , diabolum houiinum cauil etiam
/4 jumenta cotripere : c tanto eorum arder odio, ut non folum ipfos,
fed & ea quae ipforum eifent, cuperet inteiire : atque hujus rei pro-
pofuifle exemplum, quod antequam beatum lobum tentare
psrmittetetur, omnem ejus ubftantiam interfecetit.
i. CURA-
. tu
V R T I EORUM,
QUI LAMIARUM MALEFICIO AFFICI,
VeL DMONlS OBSIDIONB SVB1GI CR.BDVNTVR.
LIBER QJJ I N 7 U S.
Fi/ <*</rw ob argumnti communioHm 3 curations fnale-
ficio diablico non aliena inierruntitr: r ligaturarum, chara-
fcrum, annulerumi feriaptorum r effigierum tarn in
Jhnando, quam in ladendo,fiveclaur aperiendj
fivefuribus inveigand rfimilibusy
vanitat oenditur.
De enratione prfirvante ab hoc malt genere.
Caput. 1.
V r i on i $ ratio hie partim erit ^, exop-
tatiffima medicationispars, ut fafcino & incancfttiorm
ludibriis quis prsfrvetur: partim etiam fwto/W ,uf ii,
quos jam maleficio collifos credimas, rite legitimoque
reftituantut ordine. Atqne erit ilia aliqoomodo com-
munis, ex Saerarum literarum fontibus deprompta: non autem mgi
ca vel fupeiit'ttiofa, tantopere multis deftderata excultaqu.
cj 2 . Quum vero,quicqnid ha&enus rerum monftrofarumin harte
re\amm eft hiftoriam, diaboli finr artes, opera,ludificationes,lrvss & ,/, .
ipecba: contra hnne nos circuraquaque validis aggeribtis, praefidiifq; Pr*fir-
iafllibilibus cmuniri eft operarprecium. Atqui fpiritus quum fic fpi-
rituali accingamuratmatura . quam ex divina Pauli exhortations co-
gnofcercarq; univerfis compledi nervis decet,qui ita hortatut:Quod ephtf.b
ijipereft,fratre mei.frtis fortes per Dominum.perq; potentiam roboris
iUtus.l tid inte totam Dci armaturam,ut adverfus diaboli aTultus con-
fiftere poffitis. Quoniam non eft nobis luda adverfus fanguin & car-
n.fed adverfus principatus, adverfus pot*eftates,adverfus mundi do-
aiinos,rcores tenebrarum feculihujus.adverfus fpirituales aftntias in i Jbtfsi.s.
oceleftibus. Qgapropter aiTuroite univerfamDei armaturam.ut poffitis ^
T>n.
refifterein die malo,& omnibus pera&is ftare. State igitnr,lumbis cir-
cufflcinis bal theo per verrcarem.dc induti thorace juftiriae,e calceati
pctiibus.ucpara ti fuis adEuangeliumpacis:fuper omnia aflTumptofcuto
6dci,qao poffitis omnia jacula mal illius gnita extinguere:galeamq;.
falutis
a
3$ D Curat. L s . V
qua* falutis accipite,& gladium fpiritus,qui eft vcrbum Dci, in omni depre-
fmm. cationc & obfecratione,orantes in omni tempore, in fpiiim,& ad hoc
ipfum vigilantes cum omnifedulitase. Petrus item fideliter admonet:
i.T* Sobrii eftote, vigilate, quoniam adverfarlus veftcr diabolus tanquam
leo rugiens obambulat, quxrens quem dcvoret. Cuirefiftitefolidiin
Zt*f-i- fidea fcientes cafdem afflidiones veftrx, quae in mundo eft, traterni-
tati confummari. Hic enim agit in incredulis.
3. Hic & faluberrimaTertulliani exhortado fuum babebit lo
cum, quinos velut Jobum.fortilmura Dei atbletam, advetfusten-
tationum infultus pugnare voluit: item fetico veftiri probitarisgpurpu-
ra pudicitiae , chlamyde patientix. In animum quoque inducendum
uadet cunda , qux daemon ad noftrz integticatis everionem ma-
chinatur, in gloriam conftantis cafura: & ejus rsaebinamenta in banc
finem Deo permifl elTe, ut , qua conftantia perferre advera veli-
mus, experiatur : quemadmodurrrapud Hieremiam prophetam quo
que legimus: Dominus cxercituumjuftiprobator eft.
0 4. D. Maximus in lib. de Charitate , dxrnones nos infnngere
intetfcerequejubet: atque illud baud dubie perfici , quand cum
prxceptorum Dei oblervatione affeus in nobis efferveicentes v'm-
cimus: hoc vero, quum prorfas affedibus carences,illis univerfam ca-
lumniandioccafionem praffeindimus^cum propheta dicenres : Vade
homicida, Dominus mecum eft, bellator fortis: tu cades , dc delebe-
tis apud me in xternum.
5. Olympiodorus cap. I O. in Ecclcfiafticx hiftorix interpte-
; tatione, omnes fenfuura aditus occludendos cenfet fie, ut neque per
oculorumillecebras, nequeperaurium pruriginem , neque per no-
centis lingux petulantiam dzmon admittatur : hoc enim iignacu/om
contra daemones abfolutiifimum habeatur. Quidam duobus in pu
gnara progtediendum armis monent : precatione quidem pura , qus
in ccelura fubvebat affedus: & fcientia vera, qua? falutaribus opinio-
nibuscommuniatintelledum , & fuggerat quid fit orandum , utar-
denter oremus non haefitantes.
... ( 6. D. Antomus itafuos confratcs adverfus dxmonum infulras
munit: Magna, inquiens, diledifTimi adverfum dxrnones arma fun t,
vita fincera, & intemerata ad Deum fides. Crdite mihi experto, per-
timefeit Satanas rede viventium vigilias,orationes, jejunia, maniue-
tudinem, voluntariam paupertatem, vanas gloria; contemptum , hu-
X mititatcm , mifericotdiara , irx dominatum , & prxcipue purum erga
Chriftam
Vi ... Maleficio. 353
Chrfrnm amorem. Novit teterrimus Coluber ex Domini
fob juftorum fejacere veftigiis , qui ait: Ecce dedivobis poteftatem
calcare fuperferpentes 8c fcorpiones , cfuper omnem virtutemini-
mici. Hrc porro praclara long aque oratione contra quafcunque dx~
monum pnftigias vexationefque fuos inftruit.
6 7 . Rede Hermes Trifmegiftus rradit, unam & folair. cuflodiam ^' **
hominum a darmonum aftu, elle pietatem. Pium enim nommera nec i.i.n.it.
daemon malus, nec fatnm tenet. Et quemadmodum vera fides mira-
biij adverfus diabolum ejufque potentiara in credentibus operatur:
fie Se faifa credalitas, Deo permittente, eventus cooperante diabolo
inaufpicatos intetdum gignit , vel potius demeretur. Cura Davide Tfai.uj.
ergo confidenter dicamus: Dominus mihi adjutot , non cimebo quid
faciarmibibomo.
$ S. Omnium itaque primum, tanquam tei caput, defideratur,ut
in vera dohina& genuino Dei cuira inftituti, nostotos refignemus,
tradamufque ipfius voluntati, fide viva & fpe indubitata , nos il li cu-
, fab ipfius patrocinio & tutela fecuros degere , ipfius primum
gratia progenitos 1, fingulatique nos <:onfectante raifericordia fer- ,*; .
vari, vete confifos, Cbriftum in hoc nobis natura, & filium nobis da- \''^'
tum , qui peccata noftra fuper huraeros.fuos in ligno pertulit : & per
potentiara Patris, morte fufcitatus.mortem vicit & Satans iraperium
dmoliras eft nt hk jam inde irrito conatu fuas nobis machinctur in-
fidias, fi fepulti ana cum Chrifto per baptifmum in mortem , & pecca- ^m 6
tis mortui, in novitatc vita: ambulemus, jufticixque vivamus. Si ete- 1. P..
nim Chrifto infiti , in illum atque Patrem ejus credimus , illius man
dara obfervamus, veftigiis infiftimus , abnegato da:mone , omnibuf-
queejus confiliis, univerfa deniqut>iuipietatc , opera fpiiitus feftan- .$*
tes, fructufqae fidei edentes.in charitate non ficta erga Deum & pro-
ximam, id manfiietudine, benignitate, lenitate, temperantia , conti
nencia, caftirate,fenfuura cohibitione , conftanti cujufcunque adver-
fcatis, jaursc & injuiia: toleran da , vitademum innocentia, puris
manibus extends orarioni aiTidua: intend, peccatiinquinamentura ut
veneui perniciofirai peiditiffimique halitura, internecionis periculo
repente nos objicientem, declinantes : maleficorum profeo minas
baud diificulrer cavebimus, vel ucgligeuius, vel tolerabimus.
f 9. St vero quis pcccaverit.inquit Joannes , ad vocatum habe- i. ?"*
mus apud Patrem, Jesum Christum juftura. Et ipfe eft propi- (
tuxio pro peccatis noftris : non pro noftiis autem tantum , fed etiam
y pro
jj4 0 Curat. Les. V
pro cotias mundi. Et per hoc fcitnus , quoniam cognovimus cum ,
juila iius obfeivamus. Qui dicit , Novi cira : & praecepta ejus non
fervat, mendax eft , & Veritas in eo non eft. Qui vero fervat fetmo-
nem ejus, verein hoc cbatitas Dei perfecta eft. Per hoc fciraus, quod
in ipfo fimus. Qui dicit fe in eo m ancre , debet ficut ille atnbulavit, 6c
i. 7*4.). ipfe ambulate. Qui committitpeccatura.ex diabolo eft: quoniam ab
initio diabolus peccat. Ad hoc appatuit filias Dei,ut diiTolvat opera
diaboli. In hoc manifeftati funt filii D ei, & filii diaboll s , qui
non facit jufticiara, non eft ex Deo: & qui non diligitfrattera fiium.
Hinc Paulus, in Chtifto J s eque circuujeifionem , eque -
putium valere afletit: fed fidem, quas pet dilectionem operar ar. Ca-
SUt.s . jus fidei loco novam cteatutam, fequenti capits ad Galatas, locat: &
iXnmk.j obfervationem roandatorum Dei, ad Cotinthios, fupponir.
i o. Unde fatis liquet , de qua hie fideloquar: quaraample-
cri, cuique firmiterinfiftereoporteat. Non fimplicem formulae fedei
prsfcriptsenatrationempropono, quamc facile ptonuociaret dia
bolus: non etiam ote ja&atam ab iis,quorum cot Chrifto procul eft,
quae confopita, roottua , fterilifque delitefcit , nufquam fe prodens,
velutinfcunda arbor exfcindcnda.ignique m and and a: ud banc ur-
Mdtth.t. geo, qux totura innovt hominem, vittute viva fe in Cbriftt membs
Vn* fdu. cxetenSj fiadificans , efficax potentia Dei ad folutembabcnri , facca
falvationisnoftrae anchota , prora & puppis , petra contra quamcun-
. i6. que Satanac tempeftaem impetumque immobil is- In qua quicquid
fuperftruicur, inviolatumperdurat. Imo adverftis quam n quetn
infer portar privaient.
civ. ( lit Augulin hic audiatur confilium: De ifta. tota dscoonum
mu i*, bdificatione, ait, nos quid dkamus , qui ha: legent, fortalfis exp
diant: quid Chriftiani agete debeant, quando inter id ola gentium rai-
H/#r. ft. rcula fieri aflerunrur. Et quid die emus, nifi de medio Babylon efle
fugiendum? Quod praecepturo Prophetium ita fpiiitualiter intelligi-
tur, utdehujgsfeculicivitate, quatprofeo & angelotura & bomi-
num foietas impiorum eft, fidei palTibus, quae pet dileiionem ope-
raruti in Deuua vivnm proficiendo fugiamns. Quanto quippe in hare
irna poteftatcm dajmonum majorera videmus , tanto renacas media-
tori eftinbaerendum.per quem deimisadfummaconfcendkaus.ltem
. de militate ctedendi cap. 2. Veta pietate hommes Dei, aereara po-
teateminimicam contrariamquepietati.exorcizando ejiciunt, non
"placando : Quines tentatione adverfitatefqtie ejus vineunc orando,
non
V Maleficio 355
non ipfam , fed fuum Deum adverfus ipfam. Non enim aliquem vin-
citautfubjugat,nififocietatepeccati. In ejus etgo nomine vincitur,
qui bominem aflumpfit, egitque finepeccato, utinipfofacerdoteac
facrificio fietet remiifio peccatotum.id eft , per mediator Dei & ho-
minum, bominem Cbriftum Jefum,per quem facla peccatorum pur- :
gatione reconciliamur Deo.
12. Cyprianus ad Fottunatum, de exhortatione marryrii : Ad-
verfarius, inquit, vetus eft, cboftis antiquus , cum quo praslium geri-
nms. Sex millia annorura plene complentur.ex quo bominem diabo
los impugnat: omnia jam genera tentandi,& artes atque infidias de-
jiciendijufu ipfo vetuftatis edidicit. Siimparatum Chrifti militemin-
veneiit,fi rdem, fi non ollicit toto corde vigilanr,circumvenit
nefcium, fallitincautum.decipit impetit. Si quis veto Dominica pr-
cepta cuftodiens , & fortitet Cbrifto adhserens , contta eum ftetetit,
v'mcatur neceiTe eft: quia Chriflus, quem confitetut, invius eft.
1 3. Docet& Ansbettus pie admodum, quomodo fit advetfus . .
diabolom pugnandum: Si quarrimus, qua; funtarma Ecclefiae , quod *J ":
prarlium tontra beftiam, invenimus fidcm & innocentiam. Gladio e-
nira bisacuro, id eft,duobus teftamentis,& duobus charitatis -
ptis,contralupos agniutuntut:dunaquefalfaaudiunt,vera pracdicant:
dura tormenta excipiunt,fidem proferunt. Hinc proinde viores exi-
faat, tiamcummotiuntut. Item Betnhatdus : Vis non terreti tam Smum.
terrfico monftro , visfecurus poft mortem ambulate upet afpidem 1?:'"
. _ _ .. 1 ,, JE Tw*k
illam? Cave, ne ntetim poft earn ambules , cave nc mitetis , & non sfebAU
crit , qu o d paveas in fu tur o. ml^LT
14. Huicrandamento firmiterinfiftentes,tantumabeft,utullar<nrf4. '
unquam rarionc, Satana? artibus five aftutiis veta in Deum viventem
tducia dimoveripofint ,utetiam vatiisac multiplicibusillius cona-
tibas & infulcibusimpetiti, exercrtati.ac velutautum in fotnace exa
minan, indies feipfisfanHoresjufliorefque vadant- Quare dsemo-
nibus imbecillitatem in eos , quos divina non deftiruhTet gratia , ex-
probrare folet D. Antonius, in aftduis fuis advetfus illos lutis : & ^
eos expavefeere vete credentes.afletit Petrus apud dementem- Item ,Xf*vtf-
juftifltmo Dei judicio, m hujufmodi cogitattonum vanitate languen- '""J^*
ribus, labores & affliiones pro remedio confeni.idem Clemens tra- *.
dit, poftea fubjiciens: Datmorrem,nifi quis voluntatibusejus fe fpon- "-
teiabdiderit, poteftatem adverfus bominem non babere, ucvincat
: ; l Ii et. Vita igitut emendatione , attenta affiduaque otatione ad
Y,y Chriftum
3 5.6 De r a- i. I )e s "*
. ij. briftum confugiendum eft, exemplo Chananea: mulierh. Hxc
Chrvfoilomo authoremonivit ad divinos,non qufivitligatuiasmon
defe&ionis reas mulieres : fed omnia reliquit tentamenta diablica,
& venir ad Jefum. Si eniin volumus Djuid fenrentianvmiuarefuam,
noftram in meliorem mutemus vitam. Rate hic hortatur Jefas Sitacb:
<*/"'17' Convertere ad Dominum, Sc relinque peccata tua : precareanrefa-
clem Domini, & minu offendicula- Reverter ad Dominara, c
avertrre abinjufticia tua , & nimisodito execrationem , & cogoofee
jufticias &judicia Dei,& lia in forte propofitionis & orationisalri/-
miDei.Nonderaoretisinerroreimpioruui.Nec minus pie quam pru
dentes , in tribulatione inimicorum confulit Josaphat rex Juda:
Parti. Cam ignoramus, quid agere debeamus , hoc loi urn babemus refidai,
ut oculos noilros dirigamus ad te Deus.
<J 15. Hie fuum habeat locum 1'falmusDavidis go- Qui habitat
in adjutorio Altiflimi, in proteione Dei cceli comraorabitur. Dicst
Domino, Sufceptor meus es m, & refugiummeum , Deus meus, /pe-
rabo in eum. Quoniam ipfe meliberabit de laqueo venantimn,
verbo afpero. Scapulis fuis obumbrabit ribi , & fub pennis ejus fpera-
bis. Scuto circtmdabit te Veritas ejus, non timebis timor nourno,
fagitta volante iu die., negotio perambulante, in tenebiis ab m-
curfu & daemonio meridiano, &c-
lb. Saluberrimuminfuperadverftisdacmonummachinamenta
confilium.in conlcripta hac prarfervationis lege, fubjungvn ex Cbry*
foftomo his verbis: Hecnolrafaluseft,ha: fpirhuales divitir,bacie-
<jecf. cnicas, il fie nofipfosquotidie munimus, & per lelionem & per au-
ditum & perfpirituale verbum. Porerimus enim fic etiam ipfi invidi
fieri, & maligui d jsmouis technas eludere, cleftiaque rgna a/Jqui
thmU.it. gratia & mifericordia Domininoirri J s Cbriti.ltem:Sicutliac cal-
ceamentis vel veflimentis veftr.n nemo in forum defcenderc vcWct,
ita une Di verbo nunquam in forum prodeas. Sed quum esjanuar
veftibula traufgrelTutus, hocprius loquere v-erbum: Abtenuncio tibi
Satana,& conjungor tibi Chrilre.Ne unquam abfque hac voce exeas:
hrc erit tibi bacalus, armatura, haec turris inexpugnabibs. Cum
hoc verbo & crucera in fronte imprime : fie enim non tantam homo
obvius, verum nee ipfcdiabolus te quicquam laedete poterit, cum his
te cernens armis ubique appatentem. Et hare reipfum jam hinc doce,
ut cum fignura ceperis, fis miles pararus,& contra diabolum ttophxum
etigens, julUcia: coronam capias, quam nos aflequi contingat gratia
Sc beni-
V Maleficio. 3 57^
te benignicatp Domini noftri JesuChristi, per quem fie cum
quo Patri gloria, fimulfic Spirituifano potftas &c honor, nunc c
femper, fie in fcula feculorum. Amen.
Qnomodo ab ecelejiarum paoribw in maleficia curando
fsducatur populuf-
cap. 11.
AD hujus fundamenti jadi psrpendiculum,(reto filo fupertrue-
renr ecclefiarum palores , obftrulis quibufeunque adultrins
docbinac impieratifque fcheftris , faluberrima praecautione fubditis
profpe&um confulmmque forer contra daemonis arres , prarligias 3c
ludibr'u : quibus non ufqueadeo cerner illaquearentur incauri.qu-
admodum quotidie cumanimarum jauraufuvnireccrnimus, non <
modo parorirm (quorum inrererat, munufquepoft'ulabat praecavete) t^'m
t- r i n- - <. m r il dtfinm
negligentu-.lcd eorum mftmcru.comiuo.perveria doctrina, f.illacique
?eperatione,qu.i knperirum vulgus in rebus afflicYrs , morbis fubitis,
longis, cOgniris,incognitis,ex canfa namiali vel pranet nituram,mox
ad jnquiirionem illtcita: opis ille&ant . lmo earn fxpenuraero ii-
detn promiTa certa falure oftentare.v^nalemque proftitucre non eru-
befeunt: homines plane inepti, rudes 5c indoi , facrae medicina;
( quam ne limine quidem falutarunt ) cognicionem nefande menti -
entes ( de iis fairem hicloquor, non de viris bonis, pietatifque nomi
ne fpectatts ) ut vel hac fufpenfa heder, veluti fpeciofo pallio,atio-
nes fuas reganr fraudulentas : potifTmum quum profeflTion fiat viri
fcUicet eccleluftici , facerdot vel monaciii, deqiribus, ut greg's
exemplaribus dooribufque, in finiitram ranmiuinodo impsgile
fafpicionem nefas ducitur.
2. SedfortalTii hanc artis quafr per manus tradirar prarogati-
vam ,jure fibi vendicaît hauedirario hi magi : quod jEgypriorum fa-
eerdoces ( quibus Pythagoras, Emp;docles, Dtmocritus fie Plato
maeiam didiccrunr ) quo quifque remedio fanicati reititurus efTet, \,
id lunul coiifcriptum,' Memphis in Hephaeftio.Vulcani Sc Ifidisfacra- 5' rf^
rio, deponebanc : quemadmodum &c Grarcorum facerdotes. magix geT&
antiftitcs , fuas obfervationes in adytis templorum Apolinis Sc M- ' 6P"
eulapin Pergamo etiam repofiras cuftodiebant,quas velur yEfcula- 2 '
pii orculo edo&i facerdotes,aegrotis communicabanr. quibus furn-
cam fiducia eat accepratifolent.
3 , San6taext.it/ in horum impudsntiaur, eximii Hippocratis,
qtranquam religione cchuici, fcatentia: qua non argute tantum , fed
Yy 3, ficpie
358 DhCurat. L je s. V
De jfrt&piehosredarguit,& impietatis in simult: Qui,inquiens,lustratio-
jkcr: vidt nibu$ Sc magicis incantamentis morbotum affections depellete se
t^fiff*. jactant,hi victus indigi,vctba eotum ad daemoniura resctunt,ut quid-
dam sc amplius scire vulgo ostentent, & homines decipiant. Expiant,
enim motbo correptos, sanguine & sceletibus inquinatos, injustose
intoxicatos, ac expiamenta alia sub terram defodiunt , aliainmare
pto'iiciunt: alia ad montes descitos, ne quis ea contrectet, asportanr.
At Deus, ait , qui maxima & sceleratilma peccata purgat, nostra est
libetatio.
4. Neceoimpudentianllosarbitrordilapsuros in librions in-
Tutifct, cantationum usus defensionem ,ut mibi obtrudere audeant.plerofqac
ptmqe Romanos pontifices magiam infamem edoctos , eam quzstuose vo-
iastnet luptuarieque exercuifle: cujusinodi eratSylvester sccundus , qui ( te
ste Platina &Nauclero ) eo attificio pontificatum adeptus esl:quem-
admodum & anno 1032, Benedictus nonus , ante Theophy\adu
dictus, postea ob maleficia Maledictus nuncupatustem Joannes vi-
cesimus & Joannes vicesimus-primus (authore Bennone cardinale )
qui Laurentio, Joanne Gratianoc Hildebrando .cardinalibus, in-
cantamentorum consciis , ut & Malsitano & Gerardo Brazuto fami
liariser usi traduntut. Nam Sylvestro secundo ad Grcgoriura septi-
mum, magum eximium ( qui, ut Benno refert , quando velcbar, ma-
nicas discutiebat suas , unde ignis in scintillarum modum diTlik, us
nairaculis velut sanctitatis signo simplicium oculos ludificans) omnes
pontifices fuisse incantatotes, sctibitur in eorum Vitis. Ubi ejus fari
na; cxempla execrabilia.quibus raulieres in amorem pellicerent, das-
monum sacrifiais in sylvis & montibus dedit, leguntur. Quac filcn-
tio scpelire malui.ne hominum,in eo dignitatis fastigio coll-oca-torum
flagitia veneficiaque commmorasse , in reprehensionem rapiattw-
Licet ctiam pauci taies fortassis extitere, quemadmodutn & intet
episcopos AlbertusBtemensis, Guilelraus Roschildensis , Vulstavus
Vigorniensis : majorera tamen nuuietuni raalis artibus faille libe-
rum nulliindubium venit.
5 . Non est itaque quod hoc pallio sc tegant, aut aliud pr:ctexant
hinostti recentiores malefici. Hoc tamen deplorandsi , quod nusqu
ullum genus hominum comperies tam iniquum iinpunitumqucatqae
horum plerosque, qui ubi in aliquacalamkate corporis vel anim, r
bus perditis,vel quacunquealiaad\(exficate,in onfiUutnfiplicio-
1. ^.4. ribus vocantur, neutiquaxn eos aduioenthafc Deo vtelimmitti.vcl
permitti,
V Malbpicio 5J9
permicri , ut tanquam in igne probenmr : fifc proprerea ad Deutn uni-
cum afflictorum pitronum confugiendam, ac divina & Deo in no-
strum usum justo otdine institata auxilia rite inquirenda : verum im-
pieratisincredulitatisquc viam sternunt, oreimpudentissimo ac men-
dacimo.ad maleficium vel incantationem, vicinae alicujus matron
quicquid id est roali referentes, fictasque quasdam notas, quibus mati
genicrix dignoscator, insinuantes , m sacrilegi petditionis authores.
Odii certe plusquaro Yariniani setninarium hoc,frequenter inter pro-
ximos quosqueutipestilentiflmum , ita & durantiamm , ut non
modo intgrt viciniae admodum antea pacatac , bac arte gravibus
corttutbentur distdiis, cacdibusque divexentur, sed & pagorum atq;
urbiumavitasocietateunitarum compages disrumpantur , ac insta
faoniliis calumniarum stigmata.inlongarn propagentur posteritatem.
Ejus sectxnovi sacrificum, qui ( designatum nurneruai exprimere
propeuiodum pudet) ttecentas sagas in oppido minui anplo aut po-
ptiloio, ubijam dego, quod force ingrediebaturlte , alias ipsiinco-
gnitum, commorari, mendacirer fingere non erubuit.
$ 6. Qênadinodumearatione Satan regnum accrefcit confir-
maturque: ita Cbristo somma fit contumelia injuriaqucac ejus Eccle-
six immedicabilia infliguntur vulnera ab illis, quorum studio ex pro-
ftTo sanari eam sauciam luxatainque magis dcote De ejus familiae
hominibus manifesto Paulus, veluri digito comoionsttans.soo vatici-
naturThnotheo inhaec verba: Spiritos cetto loquitur, quod in poste- l_xm. 4.
lioribustemporibus descissent quidam fide , attendentes fpiritibus
impostoribus , ac doctrinis djrmoniorum , per simulationem falsilo-
quorum, cauteiio notaram habentium consetentiam , prohibenrium
contxahere matrimonium > jubentium abstinere cibis,-quos Deus
creavitad sumendum cum grariarura actione fidelibus,&c. Rectifi-
mc igitur Basilio scriljitur: Quiincantatorera audit, illumque obser
vt, quarunque preuS est necessitate, tametsi verbo dicat in Duai
sc fidete, re tamen ipsa ex futilibus vanisque rbus auxilium sibi afci~
scit. Nam justo veruin auxilium Deus est. AugustinusiQui sine Salva-
tore salutem vult baberc, 6c sine vera'sapientia a:stimat se piudentem
fieri pofle,non sanus, sed arger; non prudens.sed stultus, in atgritudine
laborabit,& in carcitate noxia stultus &demens permanebit. Ac proin
de omnis inquisitio,& omnis curatio, quac magicis expetitur arribus,
mors potius est dicenda, quam vita- Paulus per Dei spiritum ita lo
quitur: Digni sunt motte, non solam,qui mala faciunt , verum etiam
qui
}6o D e C v k a t. L s s. Y
qui malafacientibus conscntiunt. Ejuscetii igitur impiecatis tens est,
fie cisdem poenis obnoxius apudDeum, fie qui arte*m exctcet magi-
cara, & qui cx ea rcmcdiura petit.
v 7. juscemodi hominum genus profecto irapuraa impiumque
videtur notariin epistola.qua: legiturBeelzebub prxlatis & rccto-
tibus Ecclesiar tansmhTa, in authore veterc libelli de tribulauonibus
fic.signis ruina: Ecclefia;, ubi duos prarfixit tractatus.in quorum parte
Efifiti* secunda cap. I I . circa finera haec invenitur epistola: Beelzeb ub prin-
2"/l'*"- ceps darmoniorum fie dux tenebratnm cum sateliitibus fuis, omne-
queTattarez potestates.archiepiscopis, episcopis.abbatibus, prrposi-
tis.presbyteris, exterisque Ecclesiarum ectoribus, fuis charimis a-
raicis.nunc 8c in aevum Tattareas salutes, 8c inviolatat societatisf-
dera qua: diflblvi non poflnt inarteroum. Magna fiducia nobis el
in auiicicia vestra , amici charifllmi , inulcum de vobis gratulamur,
quia sentitis optirne nobiseum, fie qua? noftra sunt, diligenter quacti-
tis 8c procuratis , ubiquetuendo atque fovendo. quicquidad jusno-
strum pertinere cognoseitis.Sciatis ergo.Universitad nostrae vosmu/-
tum ese acceptos , multaque gratiarum actione studia vestra prose-
quimur, eo quod infinitz multitudines animatum per ministeriutu ve-
strum, vitac exeraplum , atque negligentiam faciendiin populis opus
Dei, via veriratis abductz fie relictae, quotidie nobis caprivar adcu-
cuntut: unde 5c regni nostri potentia magnifice roboratur. Perseve-
rateergo tanquam fidles 8c intimi nostri in amicitiinostraper opus,
quod cpislis ac tenetis : quia ptofecto parati sumus pro bis omnibus
tependere vobis retributionem condignam c roercedem congtuam
in inferioribus inferni. Valete,ficsalus nostra fit vobiscum in sternum.
Quibits rbus t dtmoniacimiili curaronc Aecpant Magi eccleJafSci
C a p. 111.
"/-*!/' "PR *T E R mcnctacem Mam persuasionem, qjja vulgo nimis credu-
" JL lo bi.malefici imponunt,ut le aliquid scire pxterdoctorifstj homi
num cognitionem in hoc inscitia? theatro illi Km\fdCgnt, imperiri fie
impii venditent.suis hinc inde emendicatis blaspheuiis exorcismis, sc
mendaciorutn unicum authorem" in speculo vel urnx aqua , incanta-
tionis concii itnaginem prise ferentem cogre, qui rei veritatem tan
quara irrefutabilis testis detegat , proficentur- Ncc minus blasphe-
miarum, multifariis crucibus sepenumero scelerata manu consignant
ornatarum, inter miserorum hominum curationetn effundere aude&t,
mente reprobi , cum Janne Jambre olim pnas daturi , ni marurc
rcsipiscant. - 2. Hic
"V "M A t E F 1 C 1 O. 36I
2 . Hic sean sortitut vitn aqua, cxtra primam Dei consecratio"
tiem benedicta, velsxpiusinspersa, vcl propinata:sal item exorcisrao
cxpiatus, cerex Paschalis eadem viconsccratx particula.vel ejusdcm
thus, candelarum in die Purificationis contra pavidum (sidiispla-
cet ) dxmoncm lustratarumincensos : ramorura & Ftonduinindi-
Palmaruuisacratorum, item hctbatuin in feriis D. Joannis Baptistx
-ante aides sespcnsarura , vel in solennitate aflumptionis D. Virginis
in templo aspetgine lustralis aqua: , olenni ex more , virtute ex alto
ad verses Satanx potenti majore, quam in prima Dei cteatione indu-
tarum sufFamigia, cncscio, quxnon ejusdem religionis ostenra.qui-
bus in admirationem imprudentes illiciant, stuporemque incutiant.
3. Scribitinhancfcntentiam Martinus de Ailes, Theologix jf.a tf
rofelTor: Multi ejus sent scntcutix, ut quando campanx ipso die D. sfrin-
oannis.vel pridie D. Agathx pulsantur.nonsolum profligare Lemu- JT."
tes,sed Sc Laraias.nchinc inde vehi queant, aut etiaranoccre , cre-
dant. Idem in eodem tractatu : Qupd prxstigiosi Sc pythones & ne-
cromantici sent isti , ad quos quotidie populus stultus & infipiens
concurrit, ut sutura cognoscat, vel perdita restituantur: quibus hunt,
ut vulgo fertur, dxmonum apparitiones in vitris vel annulis , ubi ve-
niunt invocati ad vocata prxdicenda, vel ablata inanifestanda:&, ut
dicitur, isti arioli semper miscere conantur sacra inter suas seperstitio-
nes: ut, qui ad eos concurrunt, simpIicesTii attestantur. Nam Sc infe-
lices ip eodem die , quo similia nefanda perpecrare non verentur,
sacrificium euchatistix celebrare infeliciter audent.
4. Quod Magister Joannes Nidcr in soo prxceptorio ostert
dit, diccns: Malefici instrumenta sexmalitix perEcclesixsacramen-
ta/vl peralia divina contingi volunt : ut filum trahendo per chrisma
sanctum.imaginem terream seb pala altaris ad tempus ponendo.&si-
milia faciendo.Nam eucharistix sacramento(utfertur)utunturinsois
male(ciis> Sc plurima talia committunt, immiscentes res sanctas fuis
superstitionibus. Sed ex instinctu dxmonis ista fiunt triplici de causa,
ut rcitt idem doctor. Primo, ut non solum hommes taliumocca-
lone pcifidi fiant, sed etiam sacrilegi, divina quantum in eis estcon-
caminando,ut magis creatorem seum offendant , Scintimius animas
proprias contaminent, & pluresin peccataruere faciant. Secundo.ut
E> eus graviter ab hominibus offensos,secundum beati Augustini sen-
tcntiam,dxmoni majorera potestatem in hominibus malis rribuat: cui
Ocus conccditiratus , quod denegaret propitius. Tertio , ut sic seb
Zz spccic
362 De Cura t. L b s; V
speci boniappatentis , plures simplices facilius decipiant , quitacta
civinis rbus & orationibus Deo putant aliquid nurairtis obtinuiTe,
ubi soluai graviora erant commiTa peccata. Ha*c ille. In aliis autera
superstitionibus , quae fiunt ab istis ruralibus , etsi datmones non ex
presse invocentur , interserunt tamen se actibns & superstitionibus,
ut hominum decipiantur mentes. Hactenus theologus ille.
<J J. Et2. q. 8: Episeopi diabolo'captivi tenentur, quitelido
Creatore, diabolo uxilium quacrunt. Et post: Attcnde,ubiraalefi-
ciura occulto Deijudicio perraittitur , non ad magos & necromant-
cos &sortilegosestrecurrendum,pro solutione & remedio , ut suc
nostra tempestate.ad quosdam nefandos sacerdotcs.pafim isti vdfci-
res concutrere nonverentur: sed ad Deum , perhumilern confessio-
nem & devotam orationem: ut habetur 3 3 . q. i.'cap. u!t. JVecfa-
ciendamala, ut eveniant bona. Plura ibidem. Iderapostea*. Quate
autem ad pra:dictos nccromanticos sacrilcgos & divinos nullus dc-
debetconcurrere. Ultra hac en'un quo d peccant mortalits, Sc
participes efficiuntur culpx&dmnationis psorum , ratio est: quia
ipfi, etsi Deo permittente, aliquando veradicunt: eorum tamen te-
ftimonio non est utendum, quia sopius fallunt & raentiuntut. Patet,
quoniam in pititu veritatis,falsitas non est:in piritu autem mendacii,
plurimac quoque unt veritates.ut unica latente falsitate decipiac, ut
dicit Gerson de Probatione spirituum: Hac ratione, inquiens, prohi-
buerunt testiraonio veritatis.quam fatebantur, Cbristus dxmonia-
cos, & Paulus Pythonissam.
ustmu* $ ^" Hic Augustinus : Fratres, ait, nostis me supplicasse frequeo-
tu*Hturm. tius,ut consuetudines paganorum & maleficorum minime servarcrfe-
beretis, &c ergo apud Deum me absolvo, dum iterum atqueiteram
admoneo & coatestor, utnullus ex vobis divinatores autsorcilegos
rcquirat.neceosdequalibet re, aut causa, aut infirmitate intetioget.
Nara qui ad hosconsulcuin accedunt , eosfidem abnegare,ptoban:
Theologi ex Augustine 27. q. 7. nen observabitis. Ubi enumera-
tis multis superstitionibus sic concludit: Qui hanc & quascunque ob-
setvatones,autfacta,autauguria observt, aut attendit , aut consen
tit obseivantibus, aut talibus crdit, aut ad domum eorum vadit,aa:
in domum suam introducit.aut interrogat,sciat se fidem Christianaffl
aut baptismutn praevaricasse: & ut paganum 8c apostatam & Deiifli*
micum, itamDeiin sternum graviter incurrerc; nisi Ecclcsiastica
peenitentia emendatus, Deo reconcilietur.
Sacre
V M a i F re i o 363
Sacrtfcriptur* & nominum Dei abufia execrabilis, in curationibus
morborHtnmdgicif, & qttibufdam nliis aBibus.
Caput. 1111.
Ho c, ut \( fuis fucata coloribus, raultorunS demereatur ni
mos, arque in fui amorem emendicato lenocinio, alios caute il-
liciat, verba Scriprurae'facrar pura, vel inftituto immixta,itera Dei no
mina, velint nolinr, conrorquenrur. Verum quam convenientes ju-
dicenrilli.quipenitiusmyfticum Dei verbum , ejus eflentiam ac vi
vara vim intelligunt. Sed hunc verbi Dei abufum proifus deteftabi-
Iem, & banc factatiffimi Dei nominis profanarionem, celos horribile
dicendam efle meriro, fateamur necefle eft.
<S 2. Necprofeo mendacium audirur impudenrius , arque in
Deum contumeliofius, quam ex prolara Sctiptura? fenrenria , aur no
mine Dei,ptonunciaro conrra defignatum Deo Scripturac ordinem,
be facrariflimi nominis ul'um , & rebus quibulcunque vel ludicris vel
feriis,aut contra morbos, novam exilire vim effericem, qua id ob-
tineamus,quod propofuimus. Cujufmodihacc facrofan6ta.de Chrifti
oiTtbus Judacisnonconfringendis,exiftirprephetia.Os non commi- y^',"'
miens exeo. Si qais haec verba proferens, dentes contingar, dum *
Miffa peragimr , dentium dolorem fedari credunt. Alius anre febris
acce/nonem manus cuma:groto lavat , fecreto ad febris fanationem ^tivtrfm
Pflmum ilium enarrans, Exaltabote Deus meus rex. Eft, quilabo-^J"!^
tantis prehenfa manudicat: yEque facilis tibi febris hace fit, atque
Matiz vitgini , Chrifti partus. Contta eandem : Recipe tres panes
Miflales: in uno fcribe, Qualis eft Parer, talis eft vita: in altero, Qua-
lis eft Filius, talis eft fanus: in terrio, Qualis eft Spiritus, tale eft re-
medium. ties hoftiat fe inferiptar, dandac funt febricitanti , ut eas
fingulis trium continuorum dierum vefperis devoret : fed ea condi-
tione, ne iis devoraris quicquara cibi autpotus eodem die fumat. Ju-
betur quoque fingulis vefperis quindecies recirare orationem Domi
nicain, & tories falurationem Angelicam, ad gloriam & laudemfan-
Qtx & individuas Trinitatis . Aliud adverfus eandem : Duc aegrotum,
fetia fexta,antefolisortum verfusOrientem, qui expanfs ad folem
manibus ftabit, deinde haec verba dicito: Hodie dies ilia cft.qua Do-
minus Deus ad crucem accefllt : fed ficut ciuxnunquam amplius ad
cum venict, ita nunquam amplius veniat ad tetam aeftus quam fri-
gus: In nomine Pa t rris,& Fi t l, & Spiritus tfani. Deinde teci-
caro novies ternas orationes Dominicas , & temas falutationes An-
Zz 2 gelicas.
3^4 DbCurat. Les. y
gclicas. Hatc ut cfficacia sint, non uno dii, sed tribus contirmis dis-
bui perficicnda lune.
j'st!" " 3' SulK SLli ac^ ngoiocm restringendam accipiunt,aquat frigi-
m. ii ^ ) cy^chum, cui instillant profluentts sanguinis guttas ttes , c inrer
^fifnimm ua<llUiu*lBque legunt orationem Domioicam , & Angeicain sala
ri- tarioneai. Hinc patienti propinant, rogando Quistijuvabit? Re-
uf. t. fr,, spondetur: Sancta Maria. Tumsubditur:Sancti Maria hune flusnte iO
languinemfinna. lul'cribunt alii laborantis fronti sanguine cffao,
Consumunatumest. Sunt,<juiin sanguine sistendo hxc recitant: San
guis rnane in te , sicut fecit Christus in se : Sanguis mane in tua vena,
icut Cbristus in sua pna: Sanguis mane fi xus, sicut Christus quanda
fuit crucifixus. Ter repete. Item: t In sanguine Ada: orra est mors : t
in sanguine. Christi redempra est mors ; f ia eodem sanguine Crisli
pra:cipiotibit sanguis, ut fluxum tuum cohiheas. Aliud : DeJaterc
J*n. 19 eJus exivit sanguis & aqua. Item, ex quacunque corporis parre pro.
fluentem sanguinem cohibere nitunturhis verbis : Cbtistus uatus est
in Bethlhem , & pasius in Hierusale.n, sanguis illi tutbarus est. dco
tibi per Dei virtutera , & omnium sanctorum auxiliu jj , ut consistas,
quemadmodum Jordanus , in quo sanctus Joannes Dominmnno-
ftrum J e s u m Christam baptizabat.in nomine Patris,& Filii, & Spi-
titusncti. Tene innominatum digitum in vulnere , & sac cum eo
tres cruces snpervulnus, die quinquies Pater noster & Ave Maria, 6c
semel Symbolain, in sanctorum quinque vulnerumhonorem.
'Dt Subtil. q 4. Hic insignisphilosophus Julius Scaligerad Cardanumscri-
nif.Mii. bit:Declarasti,prxcanrantis fidem magnopere conferread efficaciam
pra:cantationis, in mis Antilogiis: exire fascinatricis animo taculta-
tem, arque acrem iminutarc., cujus corruptione.venefics speisislcra
illa consequatur. Qupdsi.verbatuasanguinem.sistu:uexincil*avcna
ptofluente n, nulla cum eorum robore magnetis poteutia compaxari
mereatur. Haud minor,propedixerim,impietasinaIiaratione.
5. Ut.quibuscunque malis& pste.couservatentur Hipani
atque Itali, dum in Belgis bellum faciunt, anno supra millesimum sc-
xagesi no octavo, hac forma & verbis, ex authoritate Pontificis Ro
mani, se tntos fore, eorum quidam gloriabautur: t Crucem pro nobis
subiit: t 5c stansinilla sitiit J es u s,sacratisraanibus,clavis ferrcis&
p.-'dibus perfofis , JesusJesus Jsus: Domine libra nosab
hoc malo & ab hac peste. Inde ter recitatut Pater noster, & ter Av
Mafia, lisdern vexilla & arma nescio quibus ceran oniis &c e xorc i !"m s
codem
Malbficxo 365
eodem anno palamin templo ad versus hostes confectabantut: fed
cujus fuccestns prarrogativa, quandoque historiarurn hujus belli veri-
cat.m testaturam, non dnbiro. Vexilluin primarium Margaritx.quat
diabolum vicists fertar, nomeuifortitum este audio. Eq:io item Vi-
ce-regU in sacello suum fuisse locum, ubi celebraretur Mista. Conti- #
uebat& dux exercitus vexilluin in raanu, quatndiu follennibus riti-
bus idipfum,uti campaua: folent.baptizaretur. Ornabat & hune actum
effigies D. Virginis Mariaecum filiolo in eodem volans,& duae com-
plicatac manus ad stipulantium rhotenji
$ 6. Narr.it Benivenius, ariolum duobus digitis vulneri militis
superpositis, & carrainibus nescio quibus infufurratis, telum index-
tram partem immiflsum, oque sinistr scapulae infixura,redite ex oste
julse. Unde, fcribit.etsiabfque argroti noxa.non ratnen sineutrius-
que aniinf dispendio miles curatus est'. Facile fuit darraoni, acf magt
rnnrmur colludenti, telum extrabere, ut magis alios fuis fraudulentis
perniciosifque actionibus sibi devinciret. Gratis autem hujus mysterii
donum meaccipe. En, dlcito tribus vicibus,flexis genibus:Oremus J^''^'**
prateeptis falutaribus moniti, & cum Pater noster & Ave Marra, cum
signof miles r-fcbrus impietate motus pcrcnstt Dominum Jesum
Christum-t Domine Jesu Christe.precor te t pet illud ferrumf per il-
lam hastam f per illum sanguinem f & perill aquam, ut foras extra-
has illud ferr t in nomine Patrisf & Filiif & Spiritus fancti,Amenf.
$ 7. Vidi haud ita pridem apud magna: authoritatis virum nobi-
IctBi librum conscriptum execrabHem.flainmis dlgnistnnm, plnum
exorcifmis frequenti emeis consignatione,& ex fancta Scriptura for-
ulis in nomine Parris& Filii & Spiritus fancti finitis, contra equo
rum non modo morbos quostibet , fed & quarcunque eorum impe
dimenta : ur, si vel calceus equo ferreus in itinere excidistet , statim
precatione ejusmodirecitata , illacsus ungula, ad stabulum progredt
crederetur, etiam longisfime disfituni;
$ 8. Contra vermes equum infestantes , tribus diebus ante sols an**-
ortuin,qu sequuntur,dicito & facito,fupcr eqao:ln nomine Paf tris , IfU]Km
&c Fit 1">& Spiritusf fancti, exorcifo te vermemperDeum Pat trem, *
Sc Fi t-lium, & Spiritum t fanctum , ut nec carnem , nec sanguinem,
nec ostahnjus equi edas aut bibas, fl'ut fias tanta patientia, quantus
fiiitfanctus Job,ac tanta bonitate,quantusfuitfanctus Joannes,quum 1
baptiaret Dominum nostrum in Jordane, in nomine Pat tris, 3e
Bit- l"> & Spiritus t fancti, Rcita deinde ter orationem Dominicain
Zz 3. &fa-
366 De Cura t. L m s. V
c salutationera Angelicam, in dextram cquiaurcm, ad gloriamsan-
cta: Ttinitatis : Doms inus, Fil t ius, Spi f ritus , Ma f ria.
O curas hominum , quantum est in rbus inanc !
Htm***. $ 9- Ut vinum eo anno non pervertatur , vasi mscribit Aphrica-
iMvrtMHr. nus: Gustate & videte, quod bonus est Dominus.
si* $ IO- Hac impietatis formula serpentes quoque conjurantur. f
cnjr*it. Adjuro te serpens hachora , per quinque sacra vulnera , uthocloco
consistas, nec movearis, tam certo , quam Deum ex virgine purana-
tum este constat, f Exorcizo te serpens in noinine Patris, Filu* Spi
ritus sancti. f lmpero tibi serpens per dotninam nostram Divam Ma
riant, ut mihi obsequaris, quemadmodum cera,igni, Sc ignis aqux, ut
oec mihi.nec ulli Christiano noceas , tam certo , quam Deus exim-
maculata virgine natus est. t Proinde te elevo f in notnine Patris &
Filii & Spiritus sancti. BU lasseiter eli lasteittereli lasseitter. Te vet-
mem ad me accedere opottet, quemadmodum ad Judzos Deus no
uer accefit: te vcrmera me discedereopottet.velut Judatis disces-
sitDeusnoster.
$ II. Intrim scelera haec,& blasphemiae exterininandae,suos ha-
bent & admiratores , & cultores: & quibus impunc exetcenmt,
novi. Atquivix hacc merentur, ut Cabalistatura commentis affi-
milentur, quidecemDeiveri nominibus , &angelorum, quorum
in sacris Bibliis fit mentio,ea qua: magnifie pollicen (quemadmo
dum & illi nefand impietatis patroni,diabolo oprante, & Deo ob
praefractam eorum incredulitateni connivente.plerunque confiriunt)
peragere se asteverant. Horum Cabala ligaturis & nefariis magiae nu-
gis scatet ftetque :de quibus etiam librum conscripsit Costa ben
Lucaapud,Hebracos.
$ 12. Verebic Clemens ait: Uque adhocresdeniqueaccefllt,
, ut,cum verbo Deirugenmr daemones , pet quod este providendam
Httriiu *declaratur,invenetitars magica ad infidelitatconfitmandam ,quo-
Miintri modo etiam hoc ex contrariis imitetur. Sic seipentum vencna mitiga-
Ujfm c- te carminibus inventum, &c verbo ac potestati Dei contrarias induce-
dtmustm re sanirates. Angelis quoque Dei contraria reperit magica an ministc-
iiaanimarura suscitariones,contraha;c & figmenta datmou ponens.
mu. xi. $ 13. Chtysostomus ad seductos ligaturis & incantaments ob
r**^!'"r" immixmm Deinomen: Non ligaturas (inquit ) tantum , sed etiam
excantamentatibiconducis, vetulas ebtias & titubantes doir:um du-
cens. Nec confunderis, nec erubescis , post tantam ad hjec rrepidaris
dascipli-
V M A U F I t 1 O i6j
difciplinam: S, quod gravius eft errore, qithdo adrnonemus Sc
diiTuaderaus, parantes fe excufari, dicunt: Chriftianam eile banc ma-
licrem excantantem, nihilque aliud loqui quam Dei nomen. Propte-
rca enim magis earn odi & averiare, quod Dei nomine ad contume-
liamutirar, dumfedicenseiFe Chriftianam, gentilium opera facit:
eteniradc daemones Dei nomen fatebantur , fed ramen erant daemo- Lue* 4'
ns, Chriftoque ira loquebanrar: Noviraus te , quoniam es fanftus
Dcb& tamen ipfos increpavit,& ejecit. Propterea obnixe oto, ut vos *"*
ab hac tallada puros confervetis ; Se tanquam baculum, Dei verbum
habeatis. Condemnat itera eos, qui in argritudinibus fuotuminfanti,
rclio Chtifti auxilio, & medica? artis reraediis, confugiunt ad fafci-
ni curatrices mulierculas futiles, adverfus quas fie docet: Chriftus eji-
cirar, & inducitat temulenta 6c nugatrix anus, myfterium crucis c'on-
culcatur, &feduc"tio diaboli tripudiat. Quid vero & alia ridicula
commemorem? cinerem, falem, ruliginem , & rurfus vetutam in rae-
diura produam ? revera ridiculura & dedecus. Etoculus quifque,
inquit, puerum fafeinavit. Quoufque Sathanica ifta ? quomodo non
ridebunt nos Gratci, quando illis dicimus , magnam ee crucis virtu-
tem, quuin videant nos iftis egere , quae rpfi drident ? Nonne Deus
medicos ddit, & pharraaca ?
Magici modifuris invsftgaiidi, Ifiende f.tê, ST maleficii amo-
licttdt cum blafphcmo divint Hominis facrx Scripturr abufu.
* p V Invtigan-
"^ alienara ab hoc^rgumento raodum inveigandi runs lntcr-
-LN feram , quem fic experiendum quidam prxfctibunt Converfus
ad Orientera, in cryftallo crucem facito cum oleo olivar: & fub cruce
icribatur,Sana Helena. Inde puer caftus, exlegirimo thoro natus,
annorura decern vel circiter, capiat manu dextra cryftallum. A cujus
tergo mgenibusflexisprovolutus.ter fumma cum v.nerationehanc
recitabis orationem : Deprecor te domina fancb Helena, mater regis
Cenftanrini, quae crucem Domini noftri Jes iiChristi invenifti,
perillam faniilmam devotionein & inventionem crucis, & per il-
lara faniiumam crucem, per illud gaudiam, quod habuifti, quando
illamfandtifllmam crucem invenifti, & per illam dilectionem, quam
erga filium mum regem Conftanrinum habuifti, & per illa umma bo
na, quibus fruetis perpetuo, utcommonftresin hoc cryftallo quicquid
peto Sc feire cupio, Amen. Et cura angelura in cryftallo videbit puer,
rogabis quxcunqae volueris, & refpondebit ngelus. Hoc autem fa
cis
268 DbCvrat. L x s.
Btjtr. cics in solis ottu.cum jatn euierserit,& ar sercnus clarasqae extiterit-
ri.i. 2 Juidete ejumodi commenta ( inquit Cardanus ) semper
consuevetam, quanquam hoc ipsum expetimencum multis probarc-
tur.babereturquesecretiloco. Verum contigit.utpuet quidam conru-
beinalis ac sciolus affirtnatet, se vidiie in phialae collo furem.de quo
interrogabatur, qui in imum descendisses, nec amplius apparuue,i-
deraque aliosduos spectasse : inadventu item ipsius.quasi fulgurillu-
xisse, ac m .mu m capiti imagine n adaioviile, capitiunique antererra-
xiss. Etat autem phiala virrea.nitidaque, aqua sacrata plcna.iain-
teo expiato collocata. Linteum veto erat instratum scamno, trescan-
delae cereae accensa; & lustrarae:super os phialae. duo olivfoliatrans-
vetse in crucis formam impofita. Perbrevis accedebat conjuratio:
Angele sancte , angele candide, pet tuam sanctitatem, ineamque vir-
ginitatem, ostende mihifutem. Ethaec laper os phialae obmurmurant:
irius veto precationem Dminicam , & salutationem Angelicanii
inguli genibus flexis ptosetunt ter , ac fngulis vicibus ungue pollici*
emeem supet phiala lignant. Soliastantin obscuto. Videbant inte-
gtum hominem, pallium habentem, capite prono.calvum, acencieu-
tem descendentemque in phialae collo, non alitet quara soient atomi
in sole. Visus est autem ferme ad octavam hor* partem. Totum hoc
spectaculum ad ttes horas perdura vit : nihilominus , utauthotreiait,
fur non est deprehensus, neque inventi calices duo argentei , qui pe-
rierant. Refetunt, eum quisustulit, fi rite hic peragantur, aliquid pa-
ti, dum peraguntut. Haec dumillc narrtes experiundi taliainceflh
cupido, adfuitque occafio. .
3 . Mulieiquaedam contubernalis, defiderio videndi qaxdam
capta, advocataliam mulietem admodum ejuscemodi reram peri-
tam; adornantsacrificium , tres puellae( utteferebantipsae )videranx
multa: ego tune temporis abetam. Denuo mulierem advoco, pantut
sacrificium: folia oliva: non intererant,nulla precatio Dominica,oul-
lasalutatio Angelica, sed tentoiiolum solum undique conc\utum
aditur. Adest & ipsa fmina, quae non solum videbat , sed & puellac:
non in phiala: collo, sed in cono illo , qui supet ejus fundo consistit;
non in aqua, d vitro : non perfects imagines , sed quasi partem so
lum superiorem : non magnas effigies, sed non minores miniuii dgiri
ungue: non descendentessupeiiore paite,sed eximo quasi coni va-
cuoascendentes , videre se referebant puellae, puerque illedequo
jam antea dictum est , qui & frattem tune in Hispaniis deg entem cou-
spicere
Y M A t B ! I C I 0. 369
spiceresealTerebat.puellxalios sibi cognatos : mirares, feu fabula.
Cuui ab initio filium magx cernrent ( is erat puer & monachus ) il-
liuque aspectu delcctarentur, rogabant eam , ut dimitteret : negavic
se fcturam, quod intrim ipsius filius torqueretur.
$ 4. Referebac aliquando Josephus Niger.hatumrerum maxime
peritus, dxmonem pucris sesub forma Christi ostendisse , petiisseque,
utadoraretur : quod cum polliceretur quidam se facturum, ca condi-
tionei sidxmon ejus cogitationes aperiret: inde iratushic evanuit.
Spectabant prxterea in phialx collo quid rubens , quod quasi in ex-
treina erat aqux superficie (nam phialx aqua.tantutn ad collum usq;,
aut paulo altius consurgebat ) hoc saga anglum, cum navicula tex-
toriainmanu, essedicebat: pucllxilliu* faciem in vacuo se videre
ajebant, tanquam paeruli: puer, solum brachiura cum navicula. Hic,
utreferebant.perpetuo circumfertur aevidetur : nam reKqux imagi
nes statim abeunt. Unde anus illaimperate videbatur , utpueris ludi
magistri.unamque imaginera slatim post aliam evocare.Cumque ipsa
aliis commonslraret, scifeitatus sum, quo modoipsa , qux jam filios
juinque pepererat , spectaret , qux ego non videremf1 se facturam re
spondit, ut conspicerem: verura opus esse festo D. Joannis Baptistar,
aut Natalis Domini, ait.
5. Jara in foribus erat id festum, accedo mdia nocte, docet
arcana : ea erantsex verba , qux multiplici sensu explicari poterant,
sed [ mcojudicio ] in Christi contemptum potius maximum , quam
glotiam. Vlut, Jsus transit, significare potest, quod moriatur, quod
rranseat perviam , &quodfincm habeat- Quisensus videtur verior
este, cum subjieiat, Ego sum: deinde, Angele sancte, & reliqua. De-
prebendi ineras esse fabulas, nec quicquam illam scire prxtet nugas.
Cum enim bullas in aqux margine excitasset, nescio qua arte; ut mar-
garitx mihi videtentur, volebat. Fotsitan constanti illa sua intrepida-
qne opinione puerulos, alioqui faciles , in suam trahit sententiam: at-
que ita se videre fatentui , qux minime vident. Etenira puellas , de
qui bus dixi, tandem eo adegi, ut nihil se vidisse faterentur: cum mul-
xx, ne videantur corruptx, le videre simulent. Hucusque Cardanus.
<j 6. UtinhocactublafphemusnominisDei&Sacrarum litcra-
rum abusus evidentius innotescat , exempla prodendifuris velsagx,
ex sacrifici libro clam me subtracta, annectam. Accde fluentem a- vtsr
quam.- inde collectostot numro lapillos, quotsunt de quibus fur-
um commhTutn suspicaris, domum confer, &c ignescant. Hinc fub li-
Aaa niine
yj<y De Curat, L s; V
miae fepelanmr , pet quod ingredi confuevetuat homines, & tii-
duumrelinquantor: Poftea ante folis ort eximantut: deindefcutel-
la cum aqua imponatur circulo , ttanfvctfa obliquique inixtim cruce
infignito, cui inferiprum eft, Chriftus vincit, Cfariftus regnat , Chriftus
imperat. Scutellaadhacc cruce fignata , & formula conjutarionisper
Chriftipaffionem, mortem & refurrectionem adhibita ( quam proprer
impie curiofos celo ) in aquam finguli lapilli in cujuique fufpecli no
mine conjiciantur: & ubi ad rei lapillumfuerit ventura, mm calculus
tanquamignitum ferrum , fervorem concitat. Ut infontem graver,
fraudetque, ejufmodi fingere ebulirionem, diabolo non eftdircile.
Siumud <$ 7- Ex oculo excuflo ficfutcognofcetur. Primum legunrar fep-
frn tem Pfalmi, cum Letana: deinde formidabilis fubfequitur oratio ad
nauuinr. )e(jm patrcm > Cbriftum, item exorcifmus in furem : hin in medio
ad oculifimilitudinem veftigio figurar circulars nominibus batbaris
notatae, figitur clavusameus triangularis, condirionibus certis conio
Tfai in cratus> incutitutqueraalleo cypteifino, dicitur: Juftus es Domine,
' Scjuftajadiciatua. Tumfurexclamoreprodetur.
impimmo- 8. si furem, fagam.inimicu n fecus lasdere voles,& malum toi -
fyru.r*s* & ante folis exorcum, die fabbathi, ramam avellana? aunicuUra ab-
& iaimci. feindes, fie dicens: Ego te ramum hujus ftatis refeco, in ilUus nomi
ne, quem casdere aut mutilare inftitui. Indeinmenfa fternatur tegu-
mentum, additis his verbis: t In nomine Pais t & Filii t & Sptticas
fan&i t. Ter hxc & fequentia recitentur.& in cute,droch,myrroch
cfenaroth t betutbatoch t afl t maaroth. poftea die: Sancra trinitas
puni huuc, qui id mali defignarit, atque hoc aufer per magnam jufti-
c-iam tuam , t cfon elion t eusaris alesege : in tegumentuin incutc.
Blalphemiam vides.
Vt resfurto fftblata reituatnr, anathema .
a p. V i.
N a t h E m a hoc S. Adalbetti raagicura potius ob divini nomi-
Al k.nis & facrx Scriptur abufum, quam Chnftianum,hic ca adjicio
ratione, at occulta ejufmodi adtonura plerifque religiofis hominibas
ufitatarum impietas oculis omnium magis eluceat. Caucionera tarnen
lucti inde fraudulenter eliciendi nomine adhibent , ut nemo fcilicet
prxfuuiat anathematizare anathema hujus fancti fine licentia -
totuta fani AdalberticDicefani loci.fub pnaanath;raatis -
tnit^. di&i , &c. ut ipfi loquuntur. lllud autem tale eft :
ma. 2.. Ex auchoritate Deiomnipotentis Pacris Sc Filii & Spiriraa
Candi,
v "M a t e f i C Y o. yyt
sancti, de sancta; Maria: virginismatris Domininostri Jes v Christi, 6c
sanctorum angelorum & archangelorum, & sancti Micbalis , 8c san
cti Joannis Baptistar, & ex vice beati Ptri apostoli & aliorum apo-
stolorum, & sancti Stepbani & omnium martyium, sancti Sylveflri &
sancti Adalberti 8c omnium ConfetTorum.Sc sancta: Alegundis & san-
ctarum virginum & omnium sanctorum, qui sunt in clo & in terra,
quibus data est potestas ligandi atque solvendi: excommunicarnus,
damnamus.malcdicimusvinculo anatbematis, & liminibus sancta:
matrb Ecclesiae segregamus illos fores, sacrilegos , feu raptores, ope-
rarios,consiliarios,coadjutores,coadjutrices, qui hoc fortum five ma-
lum perpetraverunt, five sibi inde aliquid usorpaveruncsit pars eorum
cum Dathan 8c Abiran ,quos terra -propter eorum peccatac soper-
biam deglutivit: fit etiam pars illorum cum Juda traditore,qui Domi-
minum pretio vendidit, Amen: & cumj'ontio Pilato, & cum eis, qui
dixerunt Domino Deo, recde nobis, viarum tuarum feientiam vo-
1 umus: fiant filii eorum orphanx: sint maledicti in civitate , maledicti
inagro, incampo , maledicti in sylva: fintmaledictiin domibus , in
horreis, in lectulis, in cubiculis: maledicti in curia, in via, villa: male
dicti in curia, in via, villa: maledicti in Castro, mal. in ftumine, mal. in
ecclesia , in cmiterio.in tribunalibus judicii: mal. in foro, in bello,
morando, loquendo:mal. tacendo, maled. manducando.vigilando,
dormiendo.bibendo: mal. palpando, mal. fedendojacendo: maled.
iando, mal. in orio, in omni tempore : mal. in toto corpore.in tota
anima, 8c in quinque senfibus corporis : mal. in omni loco : mal. fru-
t us ventris eorum ; mal. ftuctus terra: eorum ; mal. sint omnia , quas
eorum sont: maledictum caput eorum, ora, nares.nafos, labia eorum, fnj)l>u
sauces eorum , dents eorum, ocuH, pupillae eotum, cerebrum, pala- i-mni.
tu, lingux eorum, guttura, pectora, corda, venter, jecur, vifecra o-
mnia, slomachus: mal. splen, umbilicus.vesica: mal. crura, tibia.-mal.
pedes, pedicat eorum: mal. colla, mal. scapula:, maled. dorsa eorum,
mal. brachia.mal. cubitus, mal. manus eorum, digitus : mal. ungues
in manibus&in pedibus: mal. costa, genitura, genua: mal. caro eo
rum ; mal. ossa eorum, mal. sanguis eorum*, mal. pelles corporis eo*-
m m ; mal. sir medulla in ofibus eorum ; maled. sit soperior parsca-
7ftensque ad plantas eorum: quicquid interest, totum maledicatur,
clicct quinque sensos soi, visus, auditus, gustus, odoratus 8c tactus.
~ e rnaledicatut in sancta cruce, 8c in Christi pafione, & cum quinque
'iilneribus Christi , & cum eFusione sanguinis Christi, 8c cum lact
Aa a 2 virgi-
}-j2 D . R.i-. L.ri; V
virginis Mariar. Adjuro te Lucifer cu ra -omnibus fatellibm mis, a
cum Patre Se Filio Se Spiriru fanto, & cum humanitre & oativiutc
Chrifti, & cum virtute omnium fanclorum , utnullam habeas re-
quicm.dicbus eque noflibus, donee perducas eos adincerituui, five
mergantur in fluminibus, five fufpendantur ,vel devorentur abeftiis,
five coraburantur, five interficianrur ab inimicis, & odio h.ibcautur
ab omnibus viventibus. Ecficuc Dominus beato Perro apoolo & e-
vtriinii- jus fucceflaiibus.f quorum vices tenemus,& nobis, quamvis 'ndigms,
X-""- poteftatem contut, ut, quodeunque ligaremusin tenis, ligarerurfic
in caslis : & quodeunque folveremus in terris , folveretur & in ccelis;
fie illis, fi emendare noluetint, ccelum claudimus, Sc. terram adfepe-
liendum negamus.fed fepeliantur in pafeuis afinorum. Infuper, fitter-
ra maledicb, in qua fitfepultura eor, pereant in futurojudicio, con-
verfarionem cum Chriftianii non habeant , eque corpus Domini,
quum in mortis articulo funt,?ufcipiant: fiant tanquam pulvis ante fa
dem venti: & ficut Lucifer abjeus eft de ccelo,& ficut Adam ScEva
de Paradifo expulfi funt, fic expellanrur de qutidiana luce. Item
.. confociati fuit cum illis, quibus Dominus dick in diejudicii : Itema-
ledidi in ignem aeternum, qui paratus eft diabolo & augelis ejus: ubi
vermis noamorietur, ignis extinguetur. Er ficut candela de ma-
mbusmeis ejea extinguitur, fic opera eorum & animreorum in fee-
tore bararhri extinguentur, nifi reddantj quod furati funt.inrra
terminuiD. Amen dicant omnes. Poftea eancabitur, Media vita a
. morte fumus.&c. .
Prter univerfambujusirapietaris farraginem, en quam conve-
nienter hic conjungarur, Lucifer cjufque fatellitium cum Parrc.Filio
zor. 6. & SpiricafaiidtOj&c. Quam profedro hic exclamare lubet,Quarcom<
munio Cbrifto cum .Belial?
t Hinc conftat (fi quid valent imprecariones) rheologicutn ana
thema, mortalibus qucunque infortunia, morbos & inquietem eiere,
non Lamias, qua; utplnrimuin legere , ejufmodi conjurario-
tmm poitenta ob exrremam fere xtatem, feemineum fexum-, & niicis
.grave.n ingeniiftuporem fingere, mulro minus ufurpare notant-
Tarn impium hoc eile anathema fentio , ur publici edii anathe-
. i6. mate, ejus etiam nomen exulare deceret. Dabo tibi claves regnico-
lorum, Petro prdixit Chriftus,dotrinam feilicet cceleftem,cujus po-
tentia,quicquid ligaret, ligatum foret, &c. Non blafphemorum cjuf-
modi aiuthematum.fulmina cpncefir, multo minus mandavit.
$.3. Alii
"? M a -i e f i c r o ffs
j 3. Alii quidam viriEcclesiasticiseoderaferemodo.boc est,tan-
quam magico incantamcnto usi sunt Psalmo 1 o8.secunduni vulga-
rem distributionem, certa persuasionc ducti, contra quemcnnque ar-
dua hic Sc dura pronunciastent solum .verba , illuru protinus vel in-
teriturum, vcl, ut longisfime, annum supcrvivere non poste. Verum
alio prorsus spectathic Psalmus,querelis, lacbrymis, & suspiriis potis-
sunuin adversus ejusmodi scribas & pharisxos plenus, cujus & genui-
namsntentiam sine negocio capies, si eum pctsona: Chusti applicue-
ris,gravicer expostulantis de Judaproditore,& Judatorumsanguinera
innocentis sicientiuin crudelitare. Ipsa Davidis verba astcribo , ut
quautam vim sepe patiatur sacratilmus ille scrmo , nemo non intel-
ligat.
f 4. Deuslaudem meamne tacueris , quia os peccaroris, & os
dolosi super me apertum est. Loquuti sunt adversus me lingua dolo-
sa, & scrnionibus odii circumdederunt me,& expugnaverunt me gra
tis. Pro eo oc diligerent, detrahebant mihi.ego autem orabam. Et po-
suerunt advetsum me mala; pro bonisic-odium, pro dilectione meai
Constituesupet eum peccatorem,& diabolus stet dextris.ejus. Cum
judicatur, exeat condemnatus, c oratio ejus fiat in peccatum- Fiant /. 17
dies ejuspauci, & episcopatum ejus accipiatalter. Fiant filii ejus or- 'Aa'
phani, c uxor ejus vidua. Nurantes-transferantur filii ejus, & mendi-
cent,& ejiciantur dehabitationibus suis.Scrutetur fneratoromneH
substantiam ejus, & ditipiantalieni laboresejus. Non sitilliadjutor,
nec sit, qui misereatur pupillis ejus. Fiant nati ejusin interitum, in ge-
nerationeuna deleatur nomen ejus. In memoriam redeat iniquitas
parrum ejusin conspectuDomini.&peccatum matrisejusnon delea
tur. Fiant contra Dominunisemper , c dispereatde terra memoria
eorum.pro eo.quod non est recordatus/acere miscricordiam.Et per*
seqautusesthomineminopem&c mendicum, c-compunctum corde
mortificare. Et dilexic maledictioneoi, & veniet ei: Sc noluit benedi*
ctionem, & elougabitur ab eo. Et induit maledictionem, sicut vestN
incntum,c intravit, sicut aqua in interiora ejus^c sicut oleum in osi-
bas ejus. Fiat ei sicut vestim . ntu m , quo operitur, c sicut zona > qu
semper praecingitur. Hoc opus eoruui , qui detrahunt mihi apud
Dominum , c qui loquuntur mala adversus -animara meam. Et tu
Donne Domine, sac mecum propter nomen tuum , quia suavis
est misericordia tua. Libra me, quia egenus c pauper ego sum,
& .cor meuiu contuibatuia est intra me.
Aaa 3. Sicut
374 Db Curat. L s. V
Sicut umbra, quam dclint, ablatus fum, & excuffus fum ficut Iocu-
ftar. Genua mea infirmata func jejunio , & caro mea immntata eft
propter oleum. Et ego facms fum opprobrium illis: videront me, &
moverunt capita fua. Adjuva me"Dornine Deus meus, falvum merac
fecundum mifericordiam mam. Et fciant , quia manus tua bac , & tu
Domine fecifti earn. Maledicerrtilli, & tubenedices : qniinfurgimt
in me, confundantur, fervus autem tuus lxtabitur. Induantur, qui de-
trahunt mihi, pdote: & operiantuificut diploide confufionefua.
Confitebor Domino rrimis in ote meo,& in medio multorum Iauda-
boeum. Qui aftitit dextris paupetis.utfalvamfaceretaperfequen-
tibus animam meam.
J. Adverfus unUrerfamnimifqueinolitara pluribns in locis a-
pud teligiofos , anatbematis confueti impietatem , hoc factum div'mi
Cbiyfoftomi confilium exferraone de Anathemate, cunis ample-
dendum propono : Ea propter vos oro, inquit , ne vobis verba hate
mente excidant. Dogmata itnpiaj & qua? ab bacterids profea.argne-
re& anathematizare oportet : hominibus autem parcendum,&:pro
falute i pi rum otandum.
Defncrtlego,itemq;gctiMWO verbi Deinfu & impio fanaftdimaUficnmoio.
CAP. VII.
Porro, quodnam facrilcgium gtavius exiftimavetis , quam ornai
proprix falutis memoria pertinaciter excuiTa, tam fcelcrate vene-
rabili Dei nomine abuti, & facrofanto ejus verbo vim infene , & ra-
pere intotqueteque ad dfcruoniipraeftigias in Dei contameliam te-
gennintu gendas,quod ex arcano Patris xtetni finu huruani generis amore,uni-
". cus Dei Filius Christus Jesus deprompfit , promulgavitque
miferorum & perditorum hominum caufa: uthi, cum efTem lapfu pri-
motum patentum Deo feparati, omnique gratia excidiflent , ex hoc
fe in gratiam repofitos difeetent, habetentque cetta & exprefl divi
nar etga fe voluntatis teftimonia , quibus fe in vetis aniraoram con-
fternationibus , & aneipitibus diftractorura fenfuum fludibus erige-
rent & erudirentfutprolixius docet Peucerus iufuodc Divinationi-
bus commentario.
$ 2. De genuino facrae Scripturae ufu fic Timotheo fetibit Pau-
2Tim.i. lUS:OmnisScripturadivinitiusinfpitata, eft utilis ad do&rinam , ad
redarguuonem, ad corre&ionem , ad inftitutionem , quae eft in mili
cia, ut integet fit Dei homo , ad omne opus bonum appararus. Item
1>m. t. Romanis : Euangeliuin eft potentia Dei , ad falutem omni creden-
ri. Ad
V MALEFICIO!
ti. Ad Hcbrasos4. VivuseftfermoDei, &efficax, & penetrando!
qnovis gladio utrinque incidente , ac pertingens ufque ad divifio*
nem aniinac & fpiticus , compaguraque & mcdullaium , & difcretor
cogicationum & intentionum cordis. Ad hos ufus, nimirum ad reno-
vandam hominum corruptara naturam.tradirurr. eftDei verbum. Hoc
at fide apprebenfum in cordibus credenrium, cooperante Spiritu
o, qui per verbum efficax eft: Non,ut mentitur diabolus, fee-
letatis & impiis ipfms miniftris ore folutn prolatum , alias exerit vi
res, quam quo deftinatum ab initio fuit.
j 3. Cumque pronunciet Dei lex: Non aTumes nomen Domini * s-
Dei raiinvanum; non eniminfontem habebit Deus eura , qui aiTum-
pfer'u nomen Domini Dei fui in vanura; certiffimum eft , & irrefraga-
bi tcr verum, eos omnes, qui ejufmodi incantationum Scripturae fan-
aifuco velatatuoi ritibus & modisutuntur, atrociffimas manere pce-
nae. Quare. fi quis effeflus fub horum verborura pallio, vel vere vel
fafcino videarurconfequi, darmonis efle opus ne dubites. Nihil aut
accedir, aut decedit virtud verborum ,nb Impiis his horainibuspro-
nunciatorum. Confirmt hare Auguftinus, dicens : Verum eft, fratres Strmn.
chariifirai, quia permitrit hoc Deus diabolo, ad probandum Chriftia-^,^.
oum: ut cum interdum perilla facnlegia, aliqua remedia, in ilia infir-
tpttate percipere, &aliqhid verum potuerintagnofcere.facilius dia
bolo credant. Sed quitotam tcligionem Chriftianam defideratcu-
ftodire, oportetut hare omnia tota animi virtute conremnat.
4. Memorandum fallacis curationis maleficii dimoniaci, cum
certa beneditionis formula exemplura, ob hiftoriae continuatum te-
norera, fupcriori Libro conferiptum invenies. Cui obiter adjiciatur c*e- +
alter modus fupeiftirione priorem vincens, atque ex facrifici libro
excriptus , ut bine de reliquis ejufmodi fanitionibus praejudiciutn
concipiatur. Accipe tres olei violacei menfuras : Se conllftens contra
em, ante ejus ortum, exprime nomen hominis lach, & matris ejus, ufidfm
Sc angelos gloriar, qui ftant in gradu fexto, feptem diebus, ter in die. w*"-
Sptimo autem collocetur ille nudus fub fole , Sc oleo univerfa
iaungatur . Hinc coram fole fide fufFumigetur myrrha , oliba-
no,& przcipuis aromatibus. Deinde iftos honoris angelos inferibe
in argenti lamina , qua? cum aromatum incenfo fuffita , in collo fu-
ipendemr. Vicefima die menfis hoc fiet cum fuccefth , ut maleficio
aicus cuxetur.
376 D R a . L s. V
M<tu & fuperflitioft morborttm curationes , adhibitis quandoquc
carminibus ,plerunque verbis ignotis : & quod tota vcrborum
virtus ab harmonui ctzlci non pendent.
CAP. VII I.
U pertinent uperftitionum & vetborum ignotoram , quib
:htrura bene auc male preceris ignoras, monftra: haud dubie
malis inventa hoininibus , &pro libdine excogitara , qus cam Dei
contumelia, in facrofancbe notra medicina: confpurcationem cala-
, mniamque rurtun itrepfere. Cujumodihi ufurpanturrhvthmi contra
magic* fu- 1 _fi__.
& imfU. Caf"tr firt myrrham, ihm Melchior, Ba/iha/ar aurum :
Htc tria, qui fecum poriabit nomina regum,
Solvitur morbo Chriflipietate caduco.
2. Item , arrepra ajgroti manu, in auribus immurmuretui"- Ad
juro te per Solera & Lunam,& hodi;rnum Euangelium Deo traai-
tum D. Huberto,Egidio,Cornelio 6c Joanni, utfurgas , necin ter
rain relabaris, in noraine Patris, Filii Sc Spiritus fancli, Amen.
~Adflr- 3 . Ita antiquitas credebat , verbafcum cum fua radice tufum,
mm' vino afperfum , folioque involutum , & in ciere calefa&um , ftra-
mifque impofitum, eas abigere, fi hoc feciTet virgo jejunajejuno , &
manu tangens fupino dixiflet : Negat Apollo peftem poife crefcere,
. quam nuda virgo reftinguat. Atqueterbic defpuendumputabat.
guiiTfi- $ 4- Adhscutfanguinis fluxus inhibeatur, in ufu cft:lnnominc
xum. vidt Parris & Filii & Spiritus fanci, Chunrat cara farite confirma confana
"t**""- imabolite. Item:Sepatfepagat fepagogat ftafanguis,Confummatii,
innomme Patrisf podendif &Filt panderat & Spiritus fani f
pandorica t tecum, Amen. Addam , quod carmine apud Homc-
V%"Uclf.'z. rum> kcato Vlyfll fiftcre fanguinem potuit Autolyci filius. Scrpen-
ontrafrr- tina perviam portatafugere ferpentes, bufones, lacerras, & quicquid
venenofiinviafueiit, creditut. Quod hac ratione quoqueexperiun-
tur : fit in terra circulus trina circuitione, iis verbis , In nomine Patris
an f & Filii elion f & Spiritus fandi tedion f Pater nofter. Hinc tct
dicitur: Super afpidem & bafilifcum ambulabfs , 6c conculcabis leo-
& draconera , trina circuirione- Tunc in circulo, quicquid id
i.cmm 6- fu't>alligatfl apparet. Qu hic non immetit exclamare luber: Qpst
communio luci cum tenebris,aut qua: concordia Cbrifto cum Belial?
5. Theophrato ifchiadicos fanat carmen : Catoniluxata mem
bra cantio hxc, Danata, daiies, dardaries, aibraries , & reliqua. Eft.
qui
V M A L I I , Hl '
qui contra artbritidem, manu fua arbufculam juniorem inferir, precu-
lis fimul fufis eodem in loco: tamque diu morbum exulare credit,
quam illa vivs radicibiis germinet: ubi yero interierit , recurrere ma
lum: fed cum ad hujus amuleti repetitionem redeundum. Siduo ma
leficio lsefi, mutuo fe graviter profequantur odio, in pane miiTali hace
infetibantur verba : Abrac amon filon. & ofFeratur utrique edendus
panis: hinc perpetuus uttiufquefubfequetur amot. . ,.
$ o. Contra cams rabidi morium, intcnbitur: mom kbinoti <u mr*
eflera khuder fete.inde voratur. Vel hoc fcriptum in papiro, aut pane, m*ve*-
homiui five caniin os inferitur: rex gloriae Jefu Chrifte , veni cum
pace in nomine Patris f max in nomine Filii f max in nomine Spiri
tus fani f prax Cafparprax Melchior Baltbafarf prax t maxf Deus
f. Non infimae fortis nobilem cognovi.fimili curationis ratione
eclebrem, qui pomi partcula; inferibit, HaxpaxmaxDeus adimax,
atque edendam illam venenato cane tbido porrigir. Voces autem
corrupta: funt ex ignoratione linguae Latinae 6c literatura, ubi forteis
nobilis in fchedulaGermanica competit ad ejufmodi curationem has
valere voces , hoc t po t rao t Deus adjuvet t > cum ctucibus inter-
itincbs, uti fere in fiulibusfuperHtionurn myfteriis fit,cruces ex affi-
nitate, X Uteram efle ratus, hax pax max Deus adimax, legit, & in po
mo exaiavit. A fingulis autera medium ilufcmm Brabanticum poftu-
lare eum audio. Qua pecunia cougefta, facellum prope arcem fuam
cxtruxit, miifis aliquot ea impietatis mercede rcdemptis cohoncfta-
tum.utifcrtur. Ut vero hiicmyterio pond cris aliquid accederet , ad
maximum nam ex fobolc.velut jure hereditario,propagari earn cura
tionis efficaciam, nec ad alios poTe derivari, temer credulis perfua-
detur. Similibus diabolicarum vocum portentis contta dentium do
lorem utunrur,Galbes galbt galdes galdat-R-idiculfl quoq; hoc fcri-
pt appcndirur:Srrigiles falcefq;dentate,dentium dolorem perfanate.
7. Advcrfus febrera quotidian'am, pomi tribus patticulis feot-
fura inferibitur, uoi, Increatus pater: alteri , lmmenfus pater : tertir,
yEccrnus pater: eafdemjejunus ttibus diebus edat. Si minus fuccefle-
ric, in paue milla li fctibitut: O febrem omni laudeôlendam: in alte
ro languorem fanitati & gaudiis afciibendum : in tettio , Pax t
maxtfoxt- cundera argrotus voratjejunus. Si nec hie modus juve-
rir, denuo in pane dido toties pingatur : Pater pax f adonay t filias
vita t baoth f Spiritus fancbis f tetragramruaton t-quem tribus die-
bus, at iupra, mane abfumat. Quidam ad febrem omnis generis inter-
Bbb mitten-
378 D . L s. V
raittentem , virgas duas parallelas verborum vi mcdiis partibus com-
mittit, ipfoque contau vincic crucis effigie, quam eolio fubnc&it.
Sic quidem muiros levt, fqd quiferegravius recidant. Contra fe-
bres , thoraci lignum rotundum applicant Turca , deinde illud alio
fimili ligno percutiunt , nefcio quid fubmutmurantes. In collo fche-
dulam contra eafdem fufpeudebant quidam fupetflitiofi raonachi,
jubentes fingulis acceffionibus quafdam effiindere preces, & poft rer-
tiam acceffionem bene fperare. Quis non animadvertit fucum ?
8. lnprimis pluriraum valet confidentia , nec in principio con-
filium quaeritur: deinde inacutis.jam morbo adulto, vix fieri poteft,
quin poft tot paroxyfraosmuteturmotbus. Si Deiaut d* monis vir-
tute ob fcriptum evenitfanitas, cur non eveftigio eafequirur? Exara-
tas item has voces, Gibel got gbet , toftro pulli imponunt :<nde fti-
lo praracuto huic caput rea in medio pertundunt.pullufque exilicac
vivit, maxime in acftate. Ea autem delitefcit caufa , quod pulli caput
cerebrumque oftc utrinque dividiturrintet quod in medio diftinum,
ftilus , qua facile poteft, pntrt: nec quicquam, illarfo cerebro, vi
ta; decedit. Verbis porro earn inefie vim exiftimat valgus , earum re-
rum imperitum. Atqui ab Ulis i fi virrus ea promanat, curttansfixo
bdi five hominis aut canis capite, non idem contingit? His adde il
lud Conftantini.in pifcium : Jao Sabaoth. Carminibus adhec.
in 4tr<- equos apud Nigritas ftrenuior 6c in bello tutiores reddi , docet A-
fi' ' 6 boyfius Cadamuftus. Jure itaque ptimo Galenus,quanquam ethni-
Stmfi. cus,Chaiiachirumc Bamachiam derifu: ipftfque Diofcotidem ptac-
tulit , qui non imprecationibus & verbis fuperftitiofis, velut illi.tradi-
derit raedicinam.
$ g. Necprofe&o hie in noftratium muliercularuoi grariamprar-
termittiopottuit.erucarum brafficis abigendarumamuletumnDu-
catu Monteufi thytmis Getmanicis ufurpatum in banc fententiam:
Vobis dileftis erucis,ram conveniat hie autumnalis euis.qnam Matiz
placuerir, ubi bibebatur edebaturque, nc Chrifti mcntio erat, in Dei
nomine, Amen. Ibidem obfervatum, Si virga ex vicinia domus adul-
teri vel fcabini probi colleta,in horto incutiantut btaffic, erucis op-
plcca, evanefcunt, potiffimum fi tecla vel tranfverfe ingtcdiamt per-
7{ V- cuflor : fi veto circumeat, in brafficis permanent emcar.
$ IO- I4ud porro omnem fuperatftultitiam, quod quafdam vo-
tmhci. ces cum imaginibus quibufdam cli convenire , plerique autumenr
. verija quaepiam cum folennitate prolata , mutate fenfus '
& bru
V M A 1 E F I I . 379
& btutoram:binc in fpeculo confectato videri imagines, bine mo veri
frninas in amorem, bine mutari elementa, tertam vade affici, ignerh
abuftione , morbos corari. " delirium incomparabile/ Quae-
nam vis haec quzfo, unde derivara, ubi recepta ? Si etenim pender ab f"^.f'^.
harmona clefti rora vetborum virtus, ut Aichindus contendit : cur MUhm
non ipfa per fefe operari id poteft, cum fit caufa fuperior? Dicet for- i'^'"'
tafle, ccelum media & prxima caufa, hoc eft, verbis agere. f*"c. -
$ Ii. Ar hoc doceat, in fonone, aut in voce, an in verbis exte- T'
rioribus operandi vis reeipiatur. Prior enim natura fonus quam vox, ?'/.
4c vox quam verba: hace enim ex illa , illa vero ex alio conficiuntur, rt"aitit-
cum verba vocera & fonum includant, & in definition? vocis contaj î*.
neatur fonus. Sine voce fonus eile poteft , quia natura prior : pari ra-
tione fine verbis vox : fine voce autem &fono verba non font Si
igicur vis in fono recipitur, flc qua fonus mover elementa, omni fono
ctiaminanimatorumcorporumpoteritea virtus communicati: quare
nec voce i verbis opus erir. Si autem in voce , cum ea plerifque
etiam animantibus, przterquam bomini, competat,idipfum p.otetit
bruris etiam fieri. Si vero in humanis verbis rantum reeipi dixeris, ro
go, unde aeeipiatur vis, in ptimane fyllaba, aut mediis, an ultima ? Si
in fyllaba , jam non in verbis , ea vero mox prir. Eadem in aliis erit
ratio- Quarc colligitur, nullo modo verbis ineflehanc pofle virra-
tem clitus operantem.
$ 12. Uthie mihi proelivius deferantur calculi' piis collei,
facratiffima Chryfoftomi authoritate monfttofa hare capita truncabo
finiamque. Verba, air, facerdotis ore proferuntur, Dei autem virtute
confecrantut & gratia : & magici fufurri fi quid habent efficacia: , id
occulta; virturis habent certa fiducia in diabolum. Nulla vero ineft
i is verbis efficacia:fed qui iis fidunt, hos ob impiam confidenti faepe
illudi Satana finitjuftiffimus Deus. Hie & infequentibusproxime
capinfcus .ad Leonis Suavii cbaraeriftica fatis refponf effe arbitror.
D* magicdfamtione perf>eriapta,charaeres, effigies , annulosvelgia.
A P U T, I X.
Hi periapta tum mgica, tum ex Sacris maxime Uteris furtim tra-
cu, tu um habent locum, quibus contra daemonum ftudia.incan-
cationes & maleficia,homines quoq;dementantur.Quemadmodum,
cum primum Euangelii Joannis caput, minutilTimislitetis iu fchedula
picium, &Miflzrecitatione confecratuin , eolio alligatur , mirum
conrraincantamentafic diaboli machinationes creditur effe, amule- j
Bbb 2 tum-
3o Di Cit.ut,'L'i V
tum. AtficbarrnlahacaUeujushabebitur efficaciae, prartogativam
certefingularern adverfus Satanas moliraina obtincbuntilli , quifa
cramSctipturam ex profeio in manibus vel manicis continao circum-
Vtrhm feront. Scd eanifi animis fitirtadicatanoftris.ubi velutfomite vita-
Dnntm \[ in aum excitetur, mortua permanet liteta , etiamfi milliss fafpen-
btn*?fid datur, alligetur,portecur, afFricetur, obmurmurctur, infciibatur, figil-
imm& Us auc annulis imprimatur, bibatur, edatur, vel etiam voretur.
jum.6. $ 2- Confirmt hace Chryfoftomus : .Quidam, inquiens ,iaccr-
Hmii. 4- dotes aliquam Euangelii partem feriptam circum collum porcancSed
''.. die facerdos infipiens , nonne quotidie Euangeliumin Ecclcia legi
st & auditur ab omnibus ? cuiergoinauribus pofita Euangelia nihil
profunt , quomodo poflunt circa collum fufpenfa fervate ? Deinde
ubi eft virtus Euangelii?in figuris literarum,an in intelleu Ccafuam?
Si in figuris, bene circa collum fufpendis: fi in intelle&u.ergo melius
in corde pofita profunt, quam circa collum fufpenfa.
0 3. Ejufdem eft fententia : Quando in gravern lapfo morbnro,
aliqui incantamentis fuccurrendum eile conllunt, alii rebus eolio
alligandis.alii aliter: & tu conftanri animo, quicquid id eft , ob Dei
timorem fuftines, patique fortiter malis, quam eorum aliquid fetari.
vanu' 'Hocte martyri facit proximum. ratione docet Athanafms. quo-
que, daemones plurimum formidare verba Pfal. 6 8,fi quis ea attente
ex animo oret. ExurgatDeus,& diffipenturinimici ejus.&fugianr
facieejus, qui odiunteum. Sicut propelliturfumus, tu propelles eos:
& ficut liquefcit cera facie ignis, fie pereantimpii fcie Dei, c re-
T"*m*"D' ''- *"*ac ctiacn oratione Satanam abegifle D. Antonium in acer-
biftmo illocertamine adverfus dacmonum turbas, teftatur idem. A-
lias Sc illud Pfalraiibe occinebat : Si confiftant adverfum mc caftra,
non timebit cor meum.
<$ 4. Periapta , Agnus Dei , nuncupata confecrat Romanas Pon-
tifex adverfus noxios da:mones, quafcunque eorundem machinatio-
nes: quod palara eft ex I . de Ceremoniis Romans Ecclefiar, i~e&. 7.
cap. 3 .de confecrat. AgnusDei.Ubi poft ejufmodi confecration bec
fubduntur.Legimus Urbanum quintum Pontificem maximum mifillc
ad luiperatotemGrxcorum,tresAgnus Dei,cum verfibus infrafcriptis;
Balfamus & munda cera cum brifmatis undo.
Confidant tsignam, quod mwins do tibi magnum, *
Fonte velut natum per myicafanfhficatum-,
Fulgura defurfum depeUit, & omite maiignum
Teccatum
V .< M fi i .
7ce frangt, ut (briflifanguis & angit, .'
7r*gnansfeYvatHr,fimul-& partus liberatur,
Dona refert digis, virtutem deiruet ignis,
Tortatiu mund deuihbus eripitundt* . . : .
v 5. Minus infupermomenti habebunt manu efficti cbatacleres, Wj*-
cffigies, annuli velfigilla, hac illave figura delineata , feurptave, vel
imaginibus ad cercos cli pofims boc momento, & illo loco infigni- /
ta- Arquiut nulla atrorum visinea.qumanibus conficiuntur.ope- &fa'a~
1 . . r t -i e """ ""S4-
ra impnmitur : ita, enamii infinita: divmis nous, nomimbus, aut Scn-
ptntar fanx verbis ^nentur>fubitantiis nihil ex figuris quibufeun-
que, verat virmtis vel accedic vel decedit : quibus fmgulis mirandas
peculiarefqne vires certarum ahonuin efectrices ab initio Deus indi*
dit Nec enim jam nova ibi inftituirur qualitatum mixtura:non mate
ria*, ex prima ordinatione, convenienti qualitatura reraperamento in-
dutar, nova & cflenrialis forma infunditur: fed corpori antea confor
mato, fu materia c forma, quibus-exitit.confervanrur.fuaque ador-
nato temperie.arte duntaxat nova afrmgirur fpecies:ad quam nihil fi-
dera, nihil eo tempore exiftentes 11 acre qualitates conferunt. . .
$ 6. Immo, utfemel dicam quodreseft, univeifam hanc com-
mentiaram fpecietum congeriem, vanam eue , & inefficacem , non
pudet libere profiteri:etiamC hic mihi ofFundent Thebit philofophum,
Se magix antiftitem , annulos conficiendi modum docentem , qui
bus animum exhilarari, hoftes, cacodaemones & morbos arceri, mira- f(<()fc
calaque edi mentiuncur. Cujufmodi annuloruin commenta Eude- <*.*.
mum philofophum quoque fabricatura efT_- tradunt. Objicient & Al-
bertum fui femper firailera, & horum amiulomra figillorumquc ve- cp.i.&
rtate faepenumero divaricantem fabrum. Accedet quoque Marfilius ~^*r^n
Ficinus.dotiilrmus aoquiphilofophus,&pleriquealii. NecGygis ,te |
Lydorum regis annulus menti excidat.ut mgica annulorum cathena "'"^'^
ornatius prodeat Lamia, Menippi Lycii fporifa. Cujus digito, -
mitiali morbo correpta cadat. philofopho redarguta^ annulus - .
plicetur argenteus, hoc modo intus notatus: t habif haber hebrf-
atquehinc breviola, quae vocant,contra febres quodatu nebulone
quxftore fida, orTerantur : ""'r*
Il -. f,ir"'
AnamjaptaJertt mortem, que ledere quertt.
Eflmala mors capta, dttmdicitttr ananijhpt*.
s'manifi[ta Dei,jam miferere mei.
7. Pernupalem vero annulum fponfus miogat, ut abimpo-
Bbb 3 tentia
% D E R. . L m s. V
potentia veneris & fafcino folvatur, authore Nicolao & Guilielrao
Varignana mediis, & Petro Argelat chirutgo. Siamoremquis dif-
folvi velit, in amantis calceo ftercus amata: collocetur, odorque per-
ceptus amotem infringet. au lam ejus virratis , profeo nimis mani-
teftara, non eil quod ad occultam proprietatem terqueas.
Mgica ratio mslefidi.
P. X.
Va N i s s i curandi maleficii myfterium , ex ineptorutn de-
luforumque hornin archivis erutum , plis cordafque ea racio
ne hic aperio, uc videant intelligantque, quantum ft in rebus inane,
ubifgilia, charaeres , numros , voces & conjurationem penitius
confderaverint, fed ad populum phaleras. Ejufmodi commends de
mentare & rllete ha&enus volure malefetiati homines. Hora c die
Jovis, Jove potente & dominante, accipitur lamina Jovialis , & in
fculpitur fequens tabula,
Luna crefcente, dicendo : O tu Jupiter planetarum major , fortuna

dulcs
V - M A l F I I . 58
dulcs & mitis, damaTes .mahadis, Camas, Jadas, Dichidos,Orn-
didos, Canores , conjuro te per eum qui te creavit , ordinavit & po-
fu ir , ubi fuse placuit voluntati , ut fis mihi in hoc opere adjutor , quo
vixtutc iftius laminai omnia maleficia folvantur, geftanti confrt lu- .
ctum,graam& amorem , pacem&concordiamhominum, Oorui-
tetoto ZedelayTroppinesZozin Agare Bitelbault.Vitel vault Yton,
pet eum, qui venturus eft judicare vivos & mortuos , &feculumpet
ignera.Araen. His tetdidis, fuffiimigatur lamina maftiche, olbano
6c ligno aloes, & cuftoditurin panno ferico citrini colons, vel porta-
tur. Cum per banc quis operari volet & maleficiafolvere.laminabc
in igoc ponitui, dicendo: O vosfpiritus Jovis,amoris& dile&ionis,
me facite amabilem & complacabilem ad placendum omnibus , ye-
fcraye date poreftatem, ut ficut hare lamina calefit igne.ita etiam,&c.
inde extrabitur Lamina , & in vmo extinguitur, dicendo : Sicut hxc
lamina extinguitur in vino,ita extinguatur omne maleficiurai&c. ubi
hoc guftavcrit& biberit,Joth,he,vau,hst,fiatfiat fiat amen. Apertius
mgula explicare nolui,ob curiofos ejufmodi impietatum imitatores,
quibus omnem erromm viam prxcludere malui. Galeno noftrohc Dtfimfi.
fidcra dcmus.dicenti : Subftanria eft,qu2e fufpenditur, non voces bar-'*'- *
bar* , ut quidam prasftigiatorum facer aflolent.
De charaderibtay imagimbiu, figuris , exorcijmis, rebufaste illicitis, qui-
bm thefaurui inqniritMr,clauflra aperiutttHr,capilIitio fujjictt-
dttntur maleficie, obficiuMurque reliqua diaboli ludibria.
A P. XI.
Thesauri; m porro ficinquirunt hi magi. Virga avellanas tri- titpau
bus fignara crucibus conjuratur , non modo fuperftitiofe , fed & ffiffi?
impie blafpbeme. Adduntur chara&eres cumbarbaris nominibus.i
tc in fodiendo leguntur Pfalrai.de Profundis: mifla.Mifereatur noftri:
Requiem, Patet nofter, Ave Maria, & Ne nos inducas in tentatio-
nem, fed libranos malo, Amen. ' porta infer, Credo videre,&c.
Expeate Dominum, Requiem aeternam, cum oratione certa. Et, fi
fodiendi tempns neglexeris, diabolo tollitur thefaurus. T)MC4
V 2. Utcauftraaperiantur,in partcula cereaebaptifmodefignatje
flores volubilis imprimuntur , liganturque in anteriore indufii parte: J*^""'
ac ubi referare voles, terinflabis, dicefqueha:c verba: Arato hoc par
ti ko hoc raaracar ikin , tuo nomine aperio clauftrum , quod infrin-
gcrecogor, quemadmodnm inferna coufringis, in nomine Patrisc <
Filii Sc Spiritus fani, Amen.
3. iEthio-
384 De i t. L J. V
./it. $ 3, - thiopidis etiam herbae tato claufa omnia apetri, quibuf-
!4 '^4' dam fimnl admurmuratis cantilenis , rraditot. Eodem referendum,
quod cuidam ad laquenm damnato Venetiis, omnes patcfaaEfue-
rinc fores, disjeis feris , una tantum admota herba , fignaulis qui-
bufdam decantata. At, fi vis ea ineft herbis, quorfum admurmurantut
cantilena:, autadhibentur fignacula? Vel, fi virtutem banc obtineant
cantilenaeSc fignacula, cur advocantur herba; ? Si fimul conjun&a
hanc efficaciam fortiri dicas, meram efle fuperftirionera , contra obji-
cio. Rerum alioqui naturalium miracuhs ut nihil derogarum vol,
ita ejufmodi cantiunculis & fignaulis nil penitus retribuendnm eil,
ingenue affirme Quum autem herba: illa: non operenmr,niG canto-
nibus & fignaulis applicatis, confequens eft , iis etiam nihil ejufdem
virtutisadefle. Sieffetumfubfequirefpondes: contingit is profeso
daemonis opera hic colludentis,ratione cantilena: vel fignacnli, ut e-
jufmodi ludibriis incautos alliget ftritius, cautiufque fallar , nec ul-
14- lo modo ju vet. Dicam hic cum Plinio, non fatius fuiflet yEmilianum
ScipionemCarthaginis portas herba patefacere, quam macbin c/aii-
ftraper tot annos qua:rere> Quid & tam gravibus fe onerant fump-
bus.noftriChriftiani principes,in effringendis oppidorum portis.tanto
ponderoforum globorum ifernalis pulveris potentia excuflorum nu-
raeroPquum etiam apud Acheronrem ihveftigare erubefcercntneuti-
quam. fiquid hic in ralem ufum pode acquiri judicarent ?
(j 4. Pro defenfione, figura cura creta in terra rioratur, & mirt
affinguntur nugae,recitanturque Pfalmi,& Orationes.necnon MuTae
... , aus adhtbetur,& in arbore davus figiturferreus.
$ 5. Ut mille hominibus vel equis cinusquis appareat, anni-
culus falicis ramus, nico infliu abfcifliis ufurpatur cum exorci/rao,
barbarotum nominura reciratione, & charaeribus abfurdis.
imdgines 6. Damnum acui inferre fe credunt hi male fani , fi imagincm
dmnef*. conficiant in ejus nomine, quem Isefum cpiunt, ex ceta virgnea no-
va.fub cujus axilla dextra hirundiniscorlocetur,& hepar fubllniftra. '
Irem, eolio appenditut filo novo effigies , quae acu nova in membro
lacdendo figitur, recitatine verborum , qua: ob curiofos ftudi prat-
termittenda cenfui. a ex arre quandoque apparatur , cujus membra
ad diriorem deforraationeminvertuntur.utpesmanus locofermetur,
& pedis viciilra locum fubeat manus, f.tciefqueinvertatur. Ad atro-
cius malum fimilis imago adornatur in hominis forma, in cujus capite
certum fcribitur,& in coilisea nomina, Alifcafeil zaza hit mel
m elta
V Maleficio. 385
meltatleviaranleutatace: ca in fepulchro defoditur. Ineundemu-
futn, utipi vocanr, in Martis dominio, paran tur dux imagines, una
cerca, altera ex hominis mortui terra : & ferrum , q uo homo nccatus
fuit,tradituralreriimagini,utaltetiusnecandfimulachricapur trans- , .. -
figat. In utraqne duo infcribunrur nomina, & charaflcres feorfum
peculiares: & certo alrerareconditur loeo.
7. In raulierisamore concillando, conficitur in hora Veneris
imago, ex cera virgnea in amara: nomine : cui character imprim tur,
& circa ignem calefit: & inter agendum , cujufdam angel memoria
inmentemrepat. Nonabfimile monhum fingitur , ut qui s tibi in o-
mnibus obfequatur.
$ 8. Ut tandem capillitio fufpendatut noftra haec malfica , & inup. m
hujus nugarotii actus fcena tragicum fortiatur exirum , apparatur effi-
gies ex terra capitis mortui hominis, inalterius nomine baptifanda, wf.
cui cum charatereinferibitur: hinc oiTeputidofuffitur, &
inverfo ordioe leguntur Pfalmi, Domine Dominus noter, Dominus ,
Iluminado mea, Domine exaud orationem meam, Deus laudem
mea m ne tacueris, &c. Deinde duobus divetfe locis ea fepelitur.
9. Ut periaptorum, charaerum, figuratum , annulorum, ima-
ginum , teliquorumque id genus prodigiorum vantas ubique explo-
denda, omnium obtutuilucidifime pateat, formulas has facrifico
furreptas fupprimere nolui, quo de exteris ejufmodi hominum ludi-
briis racilius pronunciaoetur fententia: quibus fi vel veritatis momen
tum incite le vi folum cogitatu fupicatus fuiTem, eas hauddubie eve-
ftigio, cui debentur, confecratasexcepiiTet Vulcanus.
Quikut verbis ffupor tacitumitas in tormenta & qntftto-
nibus induct &folvi crcditur.
Cap. XII.
INVINIUHTUR, qui.cum feelus aliquod capitale admiferint.'vel j~J
antequam fubjiciantut quzftioni,vel inrerea dum torquenrur,quo- 4uuUm
rundam aut fcriptura , aut ptolatione verborum confequi fibi viden- T*"
tur, ut & tacere pofint, & nihil omnino fendre. Id quod tarn firmiter
tibi perfuafum habent, ut fuerint , qui bac fiducia ultto fe turn carce-
ri , rum quxftioni obtuletint. A diabolo enim , cujus intereft fceleta
non puniti, led indies accumulari, confirmantur in malo, folum .
organisvocis oblrudtis impediuntur.ne loqui poTint, verum gravi p>rtm&-
ta m fomno opptimuntur, ut audiant interrogata, tormenra JJ
fenrianr. Interim tarnen his ill! penduli verbis ac verfibus, faneperqu
'5 L! tun tur : CC Il/if -
3 86 D V . L s: V
Imparibiu mertis tria pendet ,
Di[mas " Geflas in media efl divina poteflas :
Difmas damnatur, GeSias ad aflra levator.
//</. 44. Sunt, qui verba Prophetae eruent: Eruftavit cor meuin verbum bo-
num , vetitatem nunquamdicamregi. Al autera bac precefemu-
niunt: Quemadmodum lac beatas gloriofa; Maria: virginis, fair dulce
& fuave Domino noftro Jesu Chrifto , ita bac tortura ive chorda
fit dulcis & fuavis brachiis & membris rais. Alii vero faltem hace pro-
ferunt : Jesus autem tranfiens, per medium illorum ibat. Os autem
5tT*V non comminuetis ex eo.
$ 2. Et tarnen contrarium videraus eventum. Licet enia &n-
rneur ita daemon occupet, ut nihil fentiant : oTa tamen illis coinmi-
nuuntur & confringuntur. Qua etiam ratione probari poTer , coram
verbomra nullam eTe vim: quin ridicula potius eTe.quam credibilia,
uubrm qua: jara propofuimus. Enirnveronec diabolo quidemTepermilTur,
fiLplriin- "tefficiataliquidejumodi.intereadum its ut fuperftitioie oruntur
t*m & flagitioft, propter duas mihi caufas videtur. Primo, quod, enm omnis
fflut.""' Pteftas Deo fir, diabolus ipfi, legitimis ipfins aionibus
\m. t j. pofitreftere.ut nocentes publicar eripiat juftitiac: ficut docet D. Au-
BHUblo. g"ftinus > & Tnom:ls 5, Secundo, quod impunitas fccVerum
Thom.,. Deo non placcat, t malefaciendi licentia minime perrairtatur : alio-
tuTrla"' inflitutus ordo cjuftitia Deifibi invicem rpugnaient.
f.w. $ 3. Sed tarnen hommum impietate fie merente.faepiushxc acci-
/. v îffg fAteor. Teftatur enim clariifimus Jurifconfultus Paulus GriHan-
<"c'mm c. dus, fe bis id & vidiffe, & in fao comperiflTe, his verbis , Primo Pifis >
v'^tw* ' ûm eêm afleflor magnifici Domini Capitanei illius civitatisrdeiade
rat 9.7). Romir, dum eflem auditor criminalium caufarum reverendi/ domi-
%ft*\ ni Auditoris Camera;, ubi quidam fur fagacifimus , & duplicis mili-
jut* t> n'teus, contra quem erant examinan quindecim teftes/uperdivcris
"'M'* indicas tnagnifuttii 3 7 ducatomrh aureotum,habensnoriciacn,quod
'71 cu" prarfati Domini Andirofis pro cedebat contra ipfum , anteqnam
perfotuliter cmparetet,accep.it nonnulta fdrtilegia contra torturara:
quibus expertis icerum atque iteriim videns, quod fffieiebant ad --
rangonem, quadam die, dum ego elTcm inxdibusturrisnovae,ad -
minandum quofdam alios reos, Ule fponte veniens acceffit ad mc,4
fe conftituit in carceribus ipfis,diccrts,quod ultro venerat ad purgan-
dum indicia, & uotam infamia: fibi illata:. Contra quem tamen ne-
celFe fuit devenire ad torturam.tot indiciis contra ipfum laborandbus.
In qui
V Maleficio. 387
In qua dum erat elevatus.dotmiebatcapitechvo.ac si jaceretinlecto, awjtoJ
absque ulla penitus lamentatione, aucclamore: 6c ad tractus chordat
erat tanquam statua roarraora. Qai, dum clevabatur principio, di
cebat quacdam verba submifl voce, deinde silebat ut dormiens.Sra-
tim ego uspicatus fui , ne gestaret aliquod sortilegiura sive facturatn
maleficam pnes se, autexillis verbis captaret aliquod suffragium.
Perquisivi igitut quam diligenter per omnes partes corporis fui , de-
mumque tepetiin capice , fub feuffia scilicet inter aines , quandam
parvam fchedulam baec verba continentem, videlicet j f J e s u s au-
tem transiens t pet mdium illorum ibaffos non counminuetis ex
co t cum crucibus ita fignatis. Quam illico abstuli ab eo. Qui licet
illasic ablata fatis conqueretetur , nibilominus iteturu pofitus ad
torturam, & ele vatus itetura, illud idem sicut ante faciebat, & in prin
cipio ipsius elevationis nonnulla verba fubmifla voce dicebat, quat
percipete nunquam potui, nec quicquaru confeflus est. Demuin mu
rt tormentis, fub tormento taxillifubjectus fuit, & similitersper-
nendo dolores, nihil unquam confeflus est : fed in sua negativa sem-
per audacius convaluit,adeo quod necefle mihi fuit eo instante.ab in- xfffdjiM
quisitione eundem abfolvcte. Similis cafus occurrit Hippolyto de x*rsii. i
Marsiliis.duro erat officialis ducis Mediolani.
4. 1 terum ait Grillandus: Necdum est annus elapsus, quod au- ?-/*
divi alium Roms? positum ad totturam , 6c tepetitis vicibus graviter^**'""
cruciatum, qui verba de lact Maria; virginis fubmifla voce profere-
bat, & nullum dolorem pati, fed cuncta fpetnere videbatur : & dor-
miebat sicut alius in tottnra. ac quanquam tribusjudicibus, prsente
procuratore ffcali.examinatus eflet, nulla tamen unquam ab eo con-
efioextorqueripotuit, licet correus & criminis focius id fatetetur
expresse, 6c illum in socium nominaret: cujus proceflum vidi , illum-
quecognoyi ....... ^.
$ 5. Aliud cxemplum , quod iimiutetin facto acciditmihiRo- mdmk.
mae, cujufdam raaleficae mulietis > qux antequam elevaretur in tor
tura, verba qua:dam fubmifla voce dicebat: deinde elevata silebat
penitus velut mortua,& nigrior apparebatin vultu carbone extincto,
oculos extta caput valde tremendos.mote illorum qui strangulantur,
emittens, cnibil penitus loquebatur neque boni neque mali. Ulti-
ma aut hc hstoriola minime nostro obstatinstituto. Nam si ex lamiis
nostris illafuitmalefca,quid mirum,sidiaboluslinguam eifaucefque
prclueritr'ne fcilicetilla luaminnocenti probaret>& dmonis ludi-
bria ditegeret. Ccc z 6. Su*
* 3 88 Di'CuiiT. Lu. V
cmifitit 6. Superioribus vero exemplis fimile nuperhabuiraus Anrwer-
. }> jn catnificc ejus urbis Gelcnio, natione Gallo: quem cum innu-
mera.caque notiora flagitia commififlenemo non fcirer, adigi tamen
nullo tormcntorura genere, quamvis immani.pQtuit , ut ca confire-
recur , in tantam ftatim tuertar fenfuum pene omnium alienatio-
nem incidebat. De qua cum prudentiifimus Senatus Medicos ordi
narios conmluiuet.ejufmodiftuporem non nil! pharmacis quibufdam
fomniferis inducipofle dcprebendit : cujufraodifupra, Libro tcrrio
capite decimo-feptimo.defcripfimus. Vel etiam alia rations earn ror-
turae toletantiam.utimmenfos nimirumille cruciatus perferrcr,Dois
permittere potuit, vel quo iifdem ad refipifcentiam tandem cogere-
tur, vel utreprobus acerbiores dignafque extrem pnas Iueret. Si-
quidem gladio tandem casfus eft, citra ullum pcenitentis animi indi
cium ebrius,qui multis retro annis, fehominum utriufque fexus innu-
merorum fanguine inebriarat , quos mulrifario fupplicii genere ob h-
dei confefionem, vita fpoliarat. .
^,"&' 7* Nonnulli tamen.ait Grillandus.dixerunt.quodadver/us iras
rr.?.4. conjurationes & maleficia tacitutniratis reperiunrur remedia qux-
'n* âm' diverfis prccibus conficiuntur. Ex quibus dicunt, quod o-
diffUvMmr mnes ligatura: & maleficia hujufmodi dillolvuntur, Se reos gravifli-
mcmibiui ma tormenta & cruciatus patitur in corpore: Sc inter alia folent dice-
& jt*por. I II f n II I
sfit. 44. re verba ilia prophetx: Eructavit cor meum verbum bonum , dicam
*'**< cunda opera mea rgi : &, Dominus labia mea aperiat, &osracum
wy' annunciabit veritatem: &, Confundatur nequitia peccatoris , perdes
Tfti.a. omnes, qui loquuntur mendacium; &, Contere bracbia iniquirei, Sc
lingua maligna fubvertetur. Ex quibus verbis , precibusSc exorciA
mis, dicunt maleficia ipfarefolvi, &reum mirabiliter cruciari. Vide
Paridem de Puteo, inTraatu de Syndicatu, - tortura, lo. 3.
fol. i i 3. & Sylveftr. Prior in Tract, de Strig. demonft. mirand.
lib. 4. cap. 5. Super quibus tamen cogita, ait ille , quia de virture
ipforum remediorum poflem quicquam certi atteftari , ex quo ilia
nunquam experms fui.nec per aliura experiri ha&enus vidi.
8- Ego vero, licet & D. Grillandus, Se mille alii oculis id vi-
diflent fuis,tamen virtuteverborum, five prolatorum , five pictorum,
Gveiculptorum, fieri pofie nunqugm credam. Enimvero fur ille etiam
ichedula fpoliatus , nihil adbuc, crudeljus licet diftractus , confitcba-
tur : nec mbmurmurata verba ifenfilem habitum indcete , faris fu-
perque me oftenfum eft. Qu are velfomnificare affumpta, aut dia
bolo,
V Maleficio. 389
bolo , quicum antea pepigisse animo taies ,eiq; se devovisse.Sc etiam
tradiros esse necesse est, insensibilirateillata id fieri sentio, quuui dx- ^
moracos complures Libro quarto me enarratos, variisque crucia- jt.n.
tibus diabolo exercitos, nihil eorum sensile , sed postea velute"
somno surrexisse, commonstraverim. Statuendum itaque, si quid taie
eveniat.id dxmonis arti potius tribuendum esse, qui utspiritus, cere-
bri humores turbat, soporemmovet, nervorum otiginem obstruit,
sensum tollit& stuporeminducit , chartulis vel vetbis ineumfinem
admissis, ut eorum apparatuiquippiam inesse virium consideretur,
atque intereareliquus Satana: dolus lateret.
$ 9. Idem dictum volo ad torcuram vetulac Brugensis.quaetum
habitu, tum victu, tura incessu, tum moribus , tum fucata sanctimonia:
specie ab omnibus obsetvabatur.habebatur in precio & plurimi fiebat,
veluti vera Christi apostola.quod multarum matronamm liberos quasi
miraculose curaret, gibbos liberaret, cruraribiasqueilico restitueret,
idque non arte.au t cxterno medicamine adhibito : verum qualiscun-
que pieratis aliquo exercitio adjuncto , nempeut uno , duobus , aut
tribus diebusjejunarent, panis solius & aquae usu : vel ter legerent o-
rationem Dominicain, aut inviserent Mariam Ardenburgenscm, aut
S. Arnoldum Audenburgensem, aut S. Jacobum, aut S. Hubertum
Ardennatem: vel ut missam unara aut alteram religiose audirent,aut
aliquot preculas persolverent atgri. Hisce rbus ex praescripto rite ex-
pletis, ab incommodis postea liberabanrur argri, propter confidentia:
insignis de niuliercularpotentia conceptae pracrogativam. Exigebat
etenim ptius, ut, se posie, firmiter crederetur. Atqui extorta tandem
.doli confessione, licetaliquandiu tortura; & quacstiones frustra fuis
sent adhibitac, exilio ptudenti Senatu puniebatur. Historiam inte-
gram leges in Rerura criminalium praxi cap. 37. dequaestione sive
tortura , Jodoci DamhoudetiiBrugensis.
10. Quidam Jacobus nomine, mihi non ignotns &familiaris,
torturzex magistratus decreto subjiciendus anno mdlxxiix, se
adinsensibilitatem premunire volens , prius opium vorat, sed justx
quantitatis ignarus, cum multa praccordiorum angustia , soporetan-
.( dem oppressus gravi.expirat. Schedulamapud ipsum mortuum inven-
tam , & propria illias manu scriptam , qua opii dra chinas tres sibi
, phatmacopolio adferri jusserat , vidi , legi , & characterem agnovi:
. juod certe dolenter rcfcro.
J n. lnsensibiluatem doloris & ctuciatuum quoque inducere,
tCcc 3 teste
390 De Cura t. L m s. V
teste Aarone c Hermete, lapidein Memphitcm civitare Memphis
dictum, si ttitus & aquae mixtus propineturei .qui quaesiionibus erit
subjiciendus.assererc Albertum Magnum eadem fide, qua plura alia,
hic praet^rmitti non oportuit. Vide & circa finem capitis I 6. lib. j.
& cap- 7. lib. 6. sequentis.
Figttrato nntiam ineffe vim rationefigure.
CAP. XIII.
Hi n c liquet,quantum fidei sit adbibendum fiico da?moniaco,ab
Hieronymo in vita D. Hilarionis eremita: descripto. Eiusneni,
inquit llle, Ga2ensis empotii oppido , virginetn Dei vicinus juvenis
deperibat: qui, cum frquenter tactu.jocis, nutibus, sibilis, & ca-teris
hujusmodi, qux soient moritura: virginitatis este principia, nihil pro-
fecisset, perrexit Memphim, ut confesso vulneresuo , magicisartibos
rediret arraatus ad virginem. Igicur post annum doctus ab yEseuIapii
vatibus, non reraediantis animas , sed perdemis, venit prarfumptum
animo stuprum gestiens: csubterlimendomus puell, tormenta qui
dam verborum, & portentosis figuras sculptas in aeris Cyprii lamina,
defodit. Illico insanit virgo,& amictu capitis abjecto,rorarecrinem,
strideredentibuSjinclamarenomen adolescentis. Magnitudo qoip-
Ddaun pe amotis eam in furorem vertetat. Petducta ergo patentibus ad
TJa"utU- monasterium, seni ttaditur.ululante statira & cfitente dmone-.Vim
lis amfqm- sustinui, invitus um abductus: quam bene Mempbis somniis homines
tmfl dni- dcludcbam? O cruces. tormenta, quae patior. Exireme cogis, & l-
'Znitw gatus subtetlimen teneoi. Non exeo ,nisi me adolescens, qui tenet,
dimiserit. Tune senex: Grandis, ait, fortitudo tua, qui licio & lamina
slrictus tenetis. Die, quareaususesingtedipuellara Dei? Ut sera-
rem, inquit, eam virginem. Tu servares, proditor castitatis ? Caroon
potius in eum, qui te mittebat, es ingressus ? Ut quid, respondit, in-
ttarem in eum, qui habebat collegam meum.amoris darmonem? No-
luit autem sanctns , antequam purgaret virginem vel adoleseentem,
signajubereperquiri, ne autsolitisincantationibus reccfTie cission
videtetur, aut rpse sermoni ejus accommodasse fidem : asserens falla-
ces esse dacmones, 6c ad simulandum essecallidos.Magisautem,red-
dita sanitate, increpuit virginem; Cur fecisset talia , per quae dsmoD
intrare potuisset? Hucusque Hieronymus.
2. Sed pucllammagis obsedisse atnotem mentiens darmonlu
quamamorera, mea estlententia. Ncc verborum aut figuranwii in la
mina inrif aram potenua id contigit : sed quod diabolo occafioncm
iubmini
V M t l b r i e i o, 39I
subministrasset.queraadaiodum exprobrat Hilatio, eaai exercendifa*
cta illi fuit potestas. Qui ad ejusinodi magicas curationes in morbis
-confugiunt, scvere rcdaiguuntut Bafilio in explicat. PsaL 4 5 . Par-
vus, inquit, films inciditin morbum , tu uiox incantatorera requiris>
vcl upervacaneos vatiosque characteres vel figuras aut literas pue
rorum innocentiutn collo suspendis, &c. . .
$ 3 , D. Thomas quoque crdit, annulos, vel quicquid est figu- 0etii'
rarum ex arte, nibil operari ratione illius figura:: neque exilla figura
majorcin vim recipere corporibus clestibus , quam non sic figura- f^^,
tunr-quoniam, quje ex atte fiuntmon sequuntur materiam.neque for- >/*
mam. Jdcntidem & de verbis prolaris sentit: quoniam verba nibil iin- ums.
mutant, nisi auditum. VeriTiuie ergo, imagines ex are, plumbo > au-
ro> cera alba, rubra, vel alia materia baptisatas vel adjuratas , consc-
cratas, imo potius execratas, per magorum arres & sub certis diebus,
virtntes obtinere mirabiles, in ejusinodi artium libris recitatas , erro-
rem este scribit Marrinus de Arles theologus. Lih.dtS*-
$ 4. EtPorphyriiopinionem de talibus constûendisimaginibus/"'st"
fuisse falsam,coraptobat D. Thomas Augustinitestimonio, libro 1 0- n**
de Civitate Dei. Vetum quidem est, res naturales, formas suas & vir- ^1 *
ttes conlequi ex corporibus clestibus : scd imagines aruhcialesml, i,
nullam ab arte virtutcm imbibere, autaliam essequi vim queunt , nisi 'J-
quam ratione materiac obtinent. Figura autera, non est alterandi vel
actionis ptincipium. Ideo nec alus virtutis Causam habet autum ejus &pr*p*i
imaginis, quam aliud altcrius figura; aurum. Atqui sialium consequi
effectnm apparcat , fit is dacmonum operatione , homines ludifican- iimitptM,
tium, secundura Augustinum. Taies itaque imagines astronomie*
vim adipiscunturperdacinonem. Cujus signum est, quodillisimagi-
nibus quosdam imprimi characteres opotret , cum naturali virtute ea:
operentur nibil. In hoc tamen magicis simulachris discrepant astro-
logica , quod in magicorum compoltione fiunt expressae quardam
daemonum invocationc , unde ejusinodi effigies ad expressa perti-
-nent pacta cum dmonibus inita. At in astronomicarum factura , ta-
-cirum existir cum daemonibusfdus, per quosdam characteres & fi
guras abipsis daemonibus inventas, ad quorum charactsrum impres-
sionem, facientibus suffragantur daeinones- Hactenus illc.
(J 5. ScitcigiturCardano,philosopho& medico, scribitut: l-Ut.it.d
cet sigill vim non levem ttibuant,ut$olis,ad magistratus honores^ ShuI'
gratiain cumprincipibus,Jovis,ad divitias& arnicas,Venins, ad vo-
lupta-
39* D i C o n * t. L it s. V
luptates,Martis,ad audaciam.Metcurii.ad solertiam,Saturni,ad labo-
tum patientiam , Luna?, ad populi favorem : non ignoro lapides pro-
Lii.i6.es. desse, figuram autemnihil. Idem, ubi raagicz stultiua* maximi in ea
9ty*~ atte Artephiiplacita enarravit.acnon solum dolosos,sed etiam men-
simiiu * tecaptos fuisse magos monstraritrprodigiosos inde planetarum chata-
piffmJt cteres, item annulos terrificis planetarum notisinsignitos , & sigilla
Ocmi. pu- monstrosis eornm formis munira delineat, mox subjungens : Hi sunc
? **" characteres dolosa mente excogitati , quorum virtutem nullam esse
Z9. jo jr. certumest. Nainquidhis charactetibus cum planetis ipfis rotundis
commune est? Athenomina putes aut Arabica aut Cbalda*a,autHe-
brxaaut Grarca. Quod si etiam essent, quid plus eis inesset virtatis
quam Latinis ? Igitur figmenta mera esse oportet, nulliusque virtutis :
quam si contendasobtinere, non nisida*monumpacto fieri pote/K
Quis etenim talia invenire valuit, nisi daemonum persuasionibus ? At
jarn dmones nibil docere constat. Dicent, autem , formas esse in
Nonasphira, qua: in India videntur. Itasiquidem malus ille Apo-
nensis finxit. Sed concedatur: quis vero postmodum docuit, hanc
ebaracterem Solis esse, illum Saturni? Hnc clare liquet , deliranritun
hominum bec pura fuisse commenta- Pluta inde magorum dlita-
menta ordineex Artephio ibidem recitantar.
$ 6. Si contendant magi, se rbus natiualibus uti,diaracterii>u$,
figutis, herbis & vetbis , publica alioqui daemonum commercia abo-
ninati: hinc refellentur, quum sitapud Aristotelem & omnes nacra-
les philosopbos compertissimum , activas vittutes non poste figutis
inesse, uti nec liteiis vel quibuscunque chatactetibus, cum nib.il aliud
sint,quam compositio& otdo, excogitatus abattificeseu pingenre
feu fingente : pra:terea & materiales imagines ultra fuaru fpedem
& formam opetari non posse, testatissunum est , m'ulo minus admira-
biles supra naturxlegem producere effectus. Signa vero si dicantur,
eaquum divinitus instituta non sint, quin potius rejecta , &narura
abhorrentia, restat, ut plus quam supetstitiosa sint, & dxmone in
venta , vel palam fabricante , vel clam in malc credulorum phanta-
fiam sjiggerente.Somnia item sunt, quod figuras fie characteres in cle-
mentali materia impressos parere radios fingat Alchindus Arabs, qui-
bus motion es in rbus aliis excitentut , quum illi quatenus ex arte
fiunt, nullo modo causarum supetiorum influxus commoveanr.
7. His adde Porphyrii deliramenta , quibus figuras diis ma-
ximopere amari , eosque in sacrata imagine contiueri iaiaginatun
contra
V Malepicio. 393
contra Aristotelem, atquc etiatn Theologos, qui characterum, herba- .
rum,, autetiam vcrborum vi,separatas mentes supra horainem in ali-
quamateria coerceri posse negabunt. Si quem characterum juvabic
varietas, si quiddignitati vel vetustati eotum rribuendum quis con-
tendat, in ^.fotf** bominis linearaenta, notas & inultiformem cha-
racterem colliuiet, adeoque ipsum coelum , terrain, & orrnia qux in
eissunc, vigilanti inspectione considrer, inveniet profecto , quod
contemplatu & admiratiotie sitdignilmura. Quapropter otiosa, pa
tronnante veritate, prodigiosorum hujusmodi figmentorum perma-
nebicfabrica.
8. Porro sacra veiba eapollere virtutc , ftdenuoeo confugia-
tur.ut notatis solis literarum figutis tam mirabiles progignantut effi;,
ctus, comminisci, certe impium est. Euangelii efficacia , non in exa-
ratis charactetibus, huic figura? vel illi annulo, sigillo aut imagini ap- t
plicatis, verumin virtute mystica, ad salutem credenti, consistit. Ver- 1. cor. 4.
bum Euangelii in corde juxta viam saturn, auditum, & non intelle- ^*"ch ti'
ctutn, rapitmalus ille:auditum autcm, ptotinusque cum gaudio exce- u,e. 4. .
ptum, radicem,utin petra fatum , nonhabens, continuo evanescit:
auditum item, & curahujusseculisufbcatum , utsemen interspinas
iujectum , infcecundum maner, inefficaxque: sed auditum & intelle-
ctum, irmaque fideapprehensura,eflkaxest,horninemqueinnovairi
commutt creaturam , & mentes consolatur afflictas , advetsus dx-
monisinsultus communiens,ardentique invocatione in Christi nomi-
ne inflammans, exorante quxcunque petuntur: non autem boc prx-
stat cbartis illitum verbum, aut cuicunque materix impreflum incul-
ptumve, vel collo alligatum , sive fuperliminariiiupositum , autsub- 3
tus limen in terra sepultum. Tantum enim abeft , ut intuitu pictarum
autincisarum insculptarumveSciipturx sacrx vocum aut sententia-
rum, quacunque sint expreflx forma , terreatur, fugetus aut vinciatur
diabolos , ut etiam ipse eandem probe calleat necallegareerube-
fcat , quofallat cautius: quemadmodum cum Cbristum tentatione
impetetet, feciile legitur. Bona autem confcientia, viva fide, ex vera m*, i.
DeiagnitioneeSpititus sancti insoiratione ptognata, atque vcrbi^4^
Dei porentia prosternitutille,pronigarurque. Hinc ligaturas omnes
c remdia, qux medicorum conderanat fchola , jureoptimo quo-^4
jue Augustinusrejicit.
Dd d Formula
394 D . . L s. V
Formul ettrnndi malcficii [uperftitiofa. Item alter modut fit-
ttlis pellendi dtmonis.
CAP. XIV.
N inconvenientein curandi maleficiimodum merefoperih'rio-
I fum, quanquam myftetii loco habitum, hie aflcribam.utevidcn-
j: EM* tms quorundain hominum elaceat impia credulitas. Hanc infignis
mtiinu. doftrinac, integritatis atque ufus vir D. Joannes Echtius > Utfit -
*7'|/. *>1, pro fuo candore, communicavit: quod eum non
approbaret, fed rifui una mecum exponendum arbitraretur : matre
autem argrotae na&us erat, quas ftudiofe religiofeque omnibus obfer-
vat'sfiâtn carataro, fidiis placet, affirm abat. Hiftoria , cui annei-
* tur curado, fie habet: ClarilTunijurifconfultiN. filia, annos nata cir-
vtijM citer tredecim, raouialis ( quam vocant) monafterii non procul Su-
fato fici , maleficio laborare credebarur. Nam venter ramidior erat,
uthydropicam quisjudicafet:& cum lodo clculos ex cerner vide-
batur, qui vera erant fragmenta laterida inaequalia , magniradinis
avellanan nucis,& minora , precedente fumino dolore. Adhxc, a/te-
rum crus habebat luxamm. Qnocirca, quum extrema meruerent mo
niales, & pucllac parentes, ea Coloniam deferebamr ,accetfebanmr-
que duo celeberrimi ejus urbis medici, D. Joannes Echrius , c Hu
bertus Faber. Qui, re ad exatam artis trutinam vocata penficnlata-
que, daemenis opusfoverijudicarunt.
$ 2. Ad pudla: itaque curadonem adhibebatur quidam ariolus
vetulus, nomine Abrahainus, quihanc fansndi formulam paremibus
praefcripfit. Omnium primo faaa admimftretur fynaxis. De'mdepo-
donis fcquenris cyathus parvus plenus.vel vitreus, matutina hora &
Hhb*rid- vefpertina puella: maleficio affetae propinabitur. Recipe Rbabarbari
J* 4"em elei drach. i . radices enula?, artemifiam rubram vulgo diebm, cen-
v*cuAi.fei taurium minuS, mentam aquadeam. Hace fimul, praeter artemifiam, in
9r/*w 0 nova iudentur, & in honore fanctorum trium nomirram ebullient
ii^HpUu. m vino albo: artemuu autem in aquae pinta , quam hic vocamus, un-
* c'3rum duodecim pondere arquivaleme decoquetur. Item pauped
tnfrtmi aliad homini pi commendabirur recitado orarionis Dominiez &
falutadonis Angelica, quinquies fepatatm tepetenda : prima, in no
mine puellae maleficio laefe, quod Chriftus in horram duceretur : fe
cunda, quodChriftusaquam & fanguinemfudarit:terda,quod Chri
st us Jh s s condemnabatur,quarta, quod Jesus citraculpamin
crucem conjiciebatut: quinta,ob Chrili pafionem,quod in cruce ex-
pirarct,
V Malepicio. 395
pu-aret,utlagamconvertere, ficillaram malum amoliri dignetur Je
su $. Praefcripto modo hominem fimplicem in genua provolutum,
attntiouefumma orare oporcet : deindeoo diebus continuisMif-
fam audire argroram, & confiftere, ubi recitatur Euangelium: atquein
cibo & poeu aquam mitralem, falemque expiatum mifcere.
3 . Alia quaedam puella exagitata aliquandiu daemonio, ejus %ffjt
infpiratione ica liberabatur, ut itinere fatis longo & reo fingulis fere
paffibusin genua procumberet Marcodumm ufque, nufquam via
communi trica defleens.eriamfi fovea, aquae, lutum vel excrementa
client obvia, in s quoque genibus devolv oportuit. At in ara facra-
D- Annx(ad quam frequentifimus ibi religionis ergo concurfus )raifla
celebrara , liberations indicium iri oftenfum pollicebatur daemon.
Proinde circa puellam fub miTae atione fe confpexiile umbram can-
didam, aitfacrificus: quam quoque puella fe obfervafl, tan quam
cettiiTimam liberations notam, aiTeruir. En daemonis fucum , quo
#,*#,
v" 4. Dornum lemuribus turbatam,Theophrafti Paracelfi afle- yf^l-
clx vindicant liberantque, fufpenils in quatuor domus angulis mem- /-
b ranis virgineis, quas vocant , quibus inferiptum eft : Omnis fpiritus f7. .
laudet Dominum : vel, Mofen babent & prophetas : vel, Exurgat *\.
Deus, cdiipenrur inimiciejus. Si eodemmodo fuae artis ftatuunt T-/i/' 64"
principia, quo hanc commentati funt curationem,daemonefque fuga
re conantur, non eft, quod veterem medicinam , everfum iri metua-
mus. Abfurdeenim prima facti Vatis fententiain chartulis fuf-
peni, ad darmones exrurbandos ufurpatur. Nam omnis fpiritus,hoc
eft, quicquid fpiritu & vita fruitur, lauder Dominum : non autem ab
impo, multo minus diabolo, laudem fuam celebrari vult Deus.
Qu 01:10 do etiam inftituto tefpondeant ilia verba Abrahae, diviri epu-
lonireddita, Mofen babent & prophetas, ipfi iudicent. Si tertiara ur-
geant fententiam , ad Caput nonum hujus Libri, de Periaptorum vir-
, eos relego.
Malfice curationcs chirurgi.
Cap. XV.
Ad infignis maliriaechirurgura, qui muiros annos toleratut apud tmxm
Geldros.qnandoqueeriam Colonia:, anno fupra fefquimillefi-
fexagefimo feptimo in aeftare.apud iinpeditioris linguae nobilem
In ducaru Montenli , quem quoque fefellit, promotum , quum forte
poculis ibidem indulgeret.acccffit ejufdem nobilis minifter, proximac
Ddd atcis
39 D R A T. L JE s. V
arcis pracfeftus, noraine Elbertus , calantica sgrotorum more tedas
ut medica ejus opera, fie pcrfuafus, uteretur. Hc fflox vittarn linteam
excapiteabjicijubet medicaftet ,atque ut fecum cyatbos exhauriat
bortatur aegrum. Quod quam hic averfaretur, fibtque mediis, vino
ut patee uteretur, imperatum aflereret: refponditifte, fibi alias oc-
cultiotes elTe curandi rationes, qaas nefeirent reliqui medicL Id ideo
tentatum, ut bene poto, fatis ob id prudente, liberaliorem cu-
rationis meteedem pacifceretur.ejufque dimidium.quod ei moris
eft, ante auferret. Hinc feorfum cum argroto fecedit , morbi raagni-
tudinem proponit, caufamque efle maleficium , in univerfam deinde
ejus familiam atque pcora proferpturum faeviflimc, nifi obviam ire-
tur, perfri&iffima fronte mendaciter imperito homini perfuadet.T an
dern ubi de ampia curationis mercede tranfactum eTer.diligenrer por
ro induftrieque inquirit , num quem domi inter familiam aleret , cui
fidiqueat? refpondit aegrotus , fe famulum & filia m habere. Impo-
ftor, quot annorum eflet filia, rogat: ait pater , Viginti: inquit impo-
ftor: Satis eft , hace etit noftro inftiruto & aionibus non inidonea.
Indejubct utrunque patentem ad filia: pedes procidere Ihpplicirer, de
obnixe orare, ut in etmetis medico obfequeretur , dictoque audien-
tem fe exhiberet, alioqui non rite confuli poiTe patris valeradini : cu
jus uterque cupienriifimus ad filia: genua provolvitur, fupplexqueex
nebulonis iftiuspra:fcriproobfecrat& obteftatur. Tum maudar, ut
pilum tamfuum quamuxoris, item filis neenon omnium, quos do
mi alerer, hominum, ut & btutorum, abfeiflum, filia: traderet, Gb in
arcem, ubi argrorus degeret, certa atque conftituta hora deferendum.
fabula: epithefi induftrie ad hunc moduminftiruta, ad relgaos
a&us progredirur. Nam quum illa ad przferiptam horam, dicto obe~
diens, ut patris fanitati confuleret , adveniflet , in conclave lcorfom
ducitur: ubi longa fimulantet habita occulta oratione, librura, qui in
menfa erat, aperit , duofque cultros deeuflatim tranfverfosin eo po-
nit.multo cum murmure, diris item conjutationibus, fi&is his ilfqu
charaeribus: tandem &.circulum in terra ducit , in quem & akerum
cultrum fe adjurationibus execratum , puella configi jubet : mm
interpofitis aliquot non intellects fufurroque prolatis verbis,alreranj
culttum, ut ante fa6tum etat, defigendum tradit: deinde pucllae me-
tuconfternatxofTulamquandamoftettedendam, illique refxagmti
earn perfrigidam ( fie enim illa narravit poftea ) in os inferir : qua ac
cepta, ita perturban vifa eft, five feu alia , ut bi non
faris
V Malbfici'o. 397
ftis conftaret Hinc pe&us nudarijuffit, icque raammillis diupo-
pifmofeu palpo tra&aris , fupinam inclinari detecto ventre voluir.
Qua in re ubi puella pdica fe difcilem prberet , atque hic Tragi-
cuscomduspacrisexiciumcerriifimefubfequucuruin, ipfamque in
idem&gravius malum lapfuram , nill morem gereret, minitaretur,
neceflarioquehic mutuam carnis conrre&acionem requiri perfuade-
tet, in fmum prolapfus, padoris raoxzonam folvit, caftitatifque
munimentum perrupit. Altero die eodem curationis modo obferva-
to, fecundum fibulx actum fnnilcumjuvenculaabfolvit. Tentavit
idem Sc tettio, fed folum bis ipfum iuam fatiafle libidinem, illafaffa
eft poftea. luterea&mcdicamentaxgroro exhibuit fingulis diebus
tam ctudelia , uc prxfence.n hie prx nimio cruciatu timeret mortem,
obidque ledro affigeretur continuo , quum ante inceptam curatio-
nem, quafi nihil incommodi pateretur , obambularer. Nec quidem
immetito, quod mercurium prxcipitaruin buic futiTe p:opinarum ,
pradentioribas & forte adionum medicaftri confeiis judicaretur. In
iis fuis lormentis Se carnificina hunc quatidoque fuppliciter, licet
venire detredantem, advocar, lenimenquetorturxquxrir: tandem
& dilediffimain filiam rogat, quid ipfa auimadverteret confrlii, &
quem fperaret fucceflum ex curationis modo. Quam ubi pudore
fuffulam, in lachryraas pronam, vix quicquara responder ob-
fervaret, doloris cauiain extorquer. Illa rem omiiem ordinepatti
cxplicat , & caraftrophe dolum detegit , fe eriam menftruam fluxio-
ncm cx eo congreflupaiTam failTe queritur , hymenis venamm ejuf-
modi infulm ruptarum imperita. Ex lamenrabili patris relatu hxc
ad me petvencre. verum maleficium ? facinus horrendum,
H igirium Sc fcelus morre cttam crudeliffima expiandum .' Nec
alio me tetercimun hoc factum promulgari quts arbirretur,
quam uc in fimilibus cafibus , alieno damno quilibet caucior,
non tam faciles aures & obvias raanus. prxbeat cuicunque , fani-
tatem tanca impudenria arroganriaque pollicitanti, & merce-
de iniqua ilipulanri. Interim ador hie fuos habet, qui ipfum mi-
reatur, prxdiceat, promove.incque , etfi quoque lip-pis & ton-
foribas innotuerit , eum licet ptovedioris xracis , alteram dnxilTc
uxorera , fuperftite etiamnuiU priore. Sed in earn mentis caligi
dilabi, proh dolor, hos, qui alio iniquius commifll
gljdii poceftatem torqueat , eft quod geuiitibus alduis,
D dd 3 quam
398 De Curat. L * V
quumpeccarorum noftroruuiamplirado fie mereatur.coftqueramar.
$ 2. Cuidam nobili extreme decumbenti, contra febrera adbi-
buifleeundem chirargutn fequentem curationem, mihi referebator,
quum ad eundem deploratum poftea accerferer. Tres ille radicular
partes huic obtuleat,fingulas femel mordendas,ad primam inquiens,
Utinam Chriftus non eilet natus : ad alteram , Utinam mortem non
obiiflet : ad tertiam, Utinam non furrexiflet. Deinde illis collo ap-
penfis, jubet eum bono eTe animo, fi iliac prirent : qui enim cas tol-
leret.hunc fimul febrem ablamrum pollicebarar. Sic non multo poft,
empyemate, meo quidemjudicio, interiit.
3 . Ufurpatus & is modus, Jefus Chriftus f qui natus cft.libe-
ret te N. ab hac infirmitate \: Jefus Chriftus, qui mortuus eft f Iiberet
te N. ab infirmitate t Jefus Chriftus, qui refurrexit f Iiberet re N.
ab hac infirmitate. Inde quinquies oratio Dominica & Salutatio An
gelica recirentur quotidie.
0 4. Ejufdemordinisfuitis medicafter.quiapudXantosCIiviar,
cuidamjuveni ex tympanice tumefcenti, nuper perfuafit/fenior vipe-
ram cum duobus rubiis colli circulis, & duasjuniores in ventre exun-
dante foveri ex maleficio : & quum exatius obfervaretur, dumbunc
curat, ne vehemenrbus purgationibus , fimul excrementas vperas
mortuas micere fraudulenter poflet,tandem aigtotum partus dolores
paflurum fingir, ac proinde fe oporrere partibus pudibundis occulre .
manus admoliri: cuirefpondet mater aegroti, admonita prius,fais ma-
nibus fe efffluram, quicquid in earn rem defideraretur. Sic defiitim-
poftor, & poft dies quatuordecim moritur a?ger, qui quodam chirur-
go earn ob caufam fecabatur, ut cunis hujus nebulonis innotefcerer
dolus, quemadmodum & contigit .- hinc incunanter alioavolavt
funefta & infaufta ftrix.
Dentones non aliterfanare morbos,quam \sfionc ab illis invea afin Jo.
. XVI.
fmtii- O jara bjiciaturfelixcurationumharum magicatum fucccTus: re-
"^* ^fpondeo, In vita fanfti Bartholomaci legi, darmonem curaflemor-
XHiid*. bos : atque hoc fecifle non fanando , fed laefione, quam ipfc inve-
xit, cenando, ut rradit Abdias epifeopus Babylonia?, libro octavo
Certamin. apoftol. in haec verba: In idolo Aftarothapud Indos dae
mon erat, qui fe curare lnguidos, & caicos, quos ipfe lardebat , illa-
minare fateretur. Eraut enim fine Deo vero nomines illi: & necefle
erat.ut Deofalfo ludificarentur , qui ejufmodi arte illudit, verum
Deam
V Maleficio. J99
Deum non agnofcentes. His concitat dolores, morbos, damna, peri-
cala, datque refponfa, ut ipil facrificenr: & quum feinvefta remo
ver, tanquam ab ipfo fanentur , exiftimant omnes , nimirumftolidi:
ille autern non laando fubvenit, fedlasfione ceTando.Icaquecam
laedere dfinit, cnraffe putatut. Et pofb lpfe diabolusarte reddit ho
mines argrotos, iifque uadet venerari idola : & utfibi eorum animas
devinciat, ab eorum vexatione defiftit , ubi lapidi aut mtallo dixe-
rint, Tu es Deus meus.
2. Etpoftex Bartholomsei mandato fatetut daemon, primo
carne m hominum fe laedi, verum in animas nullam fibi conceflam '
eflepoteftatem.nififacrificaverint. Deindefubdir: At ubi pro corpo
ris fui falute nobis facta fccerint, ab affli&ione definiraus, quod tum
in illorum animabus dominari inchoamus. Cum itaque laefione
quiefcimus, eos curare videmur, & velur dii colimar, daemones inte
rim exiftentes. Pulchteid Tertulliano etiam docemr his verbis: Ha- In^P'l,S-
bent de incolatu actis, & de vicinia fiderum,&de commercio na-"*'"'
bium,cleftesfapere pararuras,ut & pluvias,quas jam fentiunt,repto-
mittant daemones, benefici plane Sc citca curas valetudinum: laedunt
enim ptimo, dehinc remedia ptaecipiunt ad miraculum nova,five con
traria, poftquam defmunt laedere, Sc cntafTe cteduntur.
}. AdjungamquodinhancfenrentiamTatiannsAiTyrius,luftini
difcipulus , qui damit circiter annum centefimum feptuagefimum,
contra Giaecos diffrt: Nullus affcdus, inquiens, per occultam alte-
rius tci diiienfionem tollitur, nec aegtotus aliquis cutatut amuletis, ut
pcllicnlis appenfis. Dzmonam iftae aggreillones funt: & qui aegrotat,
velamat, velodit, vel apptit ulrionem, iftos fibi auxiliarores afcif-
cunr. Uruntutautemdaemoneshoc attificii modo. Qnemadmodum
figura? literarum, Sc verfus, qui inde confcribuntur, non per fe pofTunt
indicare, quod fcribitur : fed hare fibi cogirationnm fuarum figna ho
mines conftituetunt, ex certa ipforum conjunetione , itautordo lite-
um definitus eft, tern intelligentes: fie etiam vatiae radices , Sc ner
vorum & oEum adhibio, non fu natuta aliquid efficiunt, fed tan-
2aam ele mentalis inftitutio funtimprobitatis daemonum,qui ad qnid
ngnla valere debeant, praeferipferunt. Ubi vero abhominibusuur-
pariTiderint minifteriam velcurationem ipforum, fupeiverriunt, te
cos ad fetvitutem redigunt. Et port; Non fanant daemones, fed dolo
capinnt homines.
$ 4. Ettee Juftinusillcmaximadignusadmiranone.daemones
latro-
4oo De Curat. L s. V
lattonibusfimileseTe docuit. Siquidem ut illi vitos alqaoi cpete
folent, deinde pa\a mercede familiaribus eos reftituere :' fie etiara,
qui vobis exiftimantur du , quotundam bominum membris fc infi-
nuantes, deindeper fomnumfuara in Ulis gloriam fabricantes , in pu
blicum prodite jubent: &c in confpeu omnium, poftquara defidera-
tis ex mundo tebus fe expleveiunt, ab argtis avolant, & motbum fuo
dolo produum obliterantes, priftinac valetudini homines reddnnt.
Teftatutc D. Hietonymus , licet vitture mgica poiunt aliqua fieri
miracula, ut ilia, qua: pertinent ad curiofitatem tantum, & vanitatern
( Sicut Simon magus fingebat ftaraas ambulate, loqui, tidete, & fimi-
lia ) ea tarnen, quaefunt falubria, ut exiftunt cutatio languid ora m,il-
luminatio caecorum , & hujufmodi , non poTe artibus magicis fivt
dsmonibns effici.
5 . Elegantei bteviterque hoc dxmonis ftudium ac medelam
expreffit Cyprianus De idolorum vanitate , ubi poft longam de Au-
gutiis & Arufpiciis difputationem fubjungit: Hi fpiritus maligni affla-
tu fuo vatum pectora infpitant, extorum fibras animant, avium vola
ras gubernant, fortes tegunt, otacula efficiunt: faifa veris feroperin-
volvunt. Nam & fallunt 6c falluntur, vitam turbant, fomnos inqui
tant , itrepentes etiam corporibus occulta mentis terrent, membta di-
ftotquent, valetudinem frangunt, morbos laceflunt, ut ad eu 1 run; fui
cogant. Et mox : Hace eft de illis medela cum ipforum ceffat injuria.
Nec aliud his ftudium eft, quam Deo homines avocare,& adfuper-
ftitionem fui ab intelleu vera; teligionis averete : Sc quum ipfi fint
pcenales, quxrere fibi ad peenarn comits, quos ad crimen fuum fecc-
tunt ettote participes.
6. Hinc Auguftinus , Sclegitut 26. q. ultima , admoueanr:
Admoneant fidles facetdotes populos fuos, ut novetint, magical
attes incantationefque,quibuslibet infirmiratibus hominum nihil te-
medii pofle confetrc , non animalibus languentibus claudicantibuf-
ve, vel etiam motibundisquicquammederi: fed hare funt laqueus &
infidiasantiquihoftis , quibus ille petfidus genus humanum decipere
ni t cur , & fi quis hace exetcuetit clericus , d egrad erar , laicus anath e -
matizetut. Idem fere in libro de Civitate Dei legitur : & 2 6. q. 2 .
qui fine, ubi mortem potius elle dicendam ejufmodi curationem,
quam vitam, docetur. Idem: Valent darmones afligere, quofcunquc
Deus propter peccatum, eoram tyrannidi fubjecit. lfychius lib. 6.
comment, in cap. 1 9. Levit. Pehrjuin eftmagis adbacrete, quia dar-
monum
V M A t E F I I . 401
monum initnicorum nobis & peftilentium nomina dicunt. Qui etil ad
breve tempus, ut in errorcra mittant, videntut operan aliquid quod
ad corporalem fanitatem vile & patvum , quale etiam imperiti medi-
cioperaripollunc : veruntamcn nec hoc ut boni, eque ut bene vo
lonts hominibus operantur , fed in fervitutem illos redigite , &
Deo feparare capientcs.
7. Ad curationum harum daemoniacarum cognitionem facit,
quod Sabellicus fcribit : Talis , inquiens , Circenfmm ludorum fuit
pompa, quos tum inftaurari contigit, quod quidam plebe homo T. *'
Latinus, live Tybeus Atinius, ut al fcribunt , Jove erat monitus,
nt confulibos nunciaret , non placuifle fibi proximorum Circenfmm
ptxui\torem:inftateuibi periculum ingens, nifi darent operam, ut fibi
lud ex integro firent. Id ille impetiumquum forte detreaTet, ve-
ritas ne, fi fdem non feciTet, pro ludibrio abiret in ora hominum: ita.
accidit, utpaucisdiebas, quibus fpecies illa fuerathomininou ob
lara, fi lium nulla evidentiore morbi caufa amiferit. At tum iterum f-
miti orculo interrogaras , an fads magnam haberet fpreti nuuiinis
mercedem? Czternm , quum rem adhuc in oceulto haberet , fubita
eft corporis debilitate afflius. Tum demum propinquotum conflio
*u(us,\eica primo in forum ad confules > mox pet illos in curiam de-
larus , ubi, quae per quietem fuerat juffus dicete, ordine expofuit. Mi-
raculo accidiffe ajunt, utin pedes eteus, domum incolumis abierit.
Sed malorum.dzmonum aliqais Atinio in fournis afFuit, qui futurum
inteUigens, utpûcis diebus ille fil iura amitteret , ipfequealiquanto
brevms gravi effet morbo defuncturus.ubi fcilicet fe affligi de Giftet,
h fallendianfam naus , ut Romanum pop. in majores adhuc ce.
nebras conjiceret>tidiculumillud ludorum fchema oculis cateas mul-
dtudicis orTdir.
Fiam cjfe tmomm Sanationtm, ?* cam quandoque
Dco fermini ob imprndentium eredulitatcm , admo-
dnmftpt effieacem.
Cap. xvir.
It a ou 1 liquet i fictam (altem fimulatamque curationem quando-
qae exhbete datmoncm , ctuciamento, cujas ipfe author extitit,
deiiftendo libenter , cujus rei admiratione faciles hominum men-
res illaqucet, fibique infidelitatefubjugetfpiritusin diffidentiar filiis **
effica x:hoc unum cum primis annitens,ut hi,quos defraudatit,eum di
vino cultu Sc bono re dlgnentur. Vel D e, ob contu mac em hominum
Ee incrc-
4<2 D . L Ai V
incredttUtatem.plctunque aliqua permitiere crediraus, at videntes
non vi*deant,& aadientes non audiant, nec intelligant. Vel quo
modo ex confidentia in raedicum, medicamentis plus accrefeere in-
tetdum vitium confpicimus : fie ex fidefuperftitiofe adhibita ejufmo-
diincantationum verbis, quaiiquam ex Sctipturafrequenter furto fa-
tifque inconcinne fubtratis,aliquid Angularis energiac acccdere.non
Infl-i." temer quiscredat. Qaod necGalenura latuit, illum piares curare
ta. <fc in- affirmantsm, in quem plures confidant. Tantum habet ponderis, in-
. ' tenfafanationis imaginario. QuarePomponatiusdicercnon veretut,
maginttie n fanatione acquifita ex veneratione oiTum Divis aferiptoram, fi ef-
MfiM f-nc canis, & tanta & talis de eis haberetut imaginario , non mi-
JtoM. nus fubfequeretur finitas. Multa fiquidem corpora veneratione di-
, gnamur fa- in terris , quorum anima? patiuntur in inferno, auriioie
Auguftino.
<J 2. Ex majorum biftoriisrecentiquepatrum noftrorum memo
ria, repetunt pletique exempta, atTeruntque non paucos ad fola vota
fanftis.nefcio qua credulitate Se religione fata, aut excanraa con-
tuituve oifium (non dicamthecarum) qua: de'quorundam cadaveri-
bus colleda ac refervata frebantur, recuperan^ amiiam vitium inte-
gritatera, fanitatis reftitutione (1 ftabiliente , univerfi cultus
impiiauthore unico diabolo, lmoinde natam pervafiffe in nimos
hominum opinionem , auftamque aetare & roboratam invetera/le a-
junt : ut plus valere, longeque validius obortas corpori argrieadmes
evellere atqueextirpare.fola vota fiarais delata, quam remedia cen-
ferentur. Earn inolevifle confaerudinem addunt.at, fi quid adverfi
accideter, non divina defiderarentur auxilia, fed in fubfidiamillim-
vocarentnr fani, quostalibusprarfideteac dominari malis periua-
fum erat: negle&um earatione fuiTe Deum , contemptuiqucfic pro
nihilo habitam medicorum operam.preces quoque Deo ad cceleftiura
mandatotum prarfcriptum deferendas, direclas fuifle. ad fanos,aut
ad ftatuas : vim item medicatricem, divinitus remediis in natura or-
dinatis inditam, voris fuiTe tributam.
$ 3- Ql?ntnm autem valcat conftans credulitas apud vulgus,
crMitatii propehmotuit. Credulitaterarequirit fuperftirio, quemadmodamfi-
futntm, dem vera religio. Tantum poteftobfirmata credulitas, ut etiavamira-
cla operari credatut inopinionibus& a&ionibus falfis. Qtlibcre-
iinin fua religione, etiam falla, modo firmifime ctedat vetam, fpi-
fu um a ipfa credulitatis ratione levt, donec affialecur fp i
tibes
V Maleficio. 403
tibus illis.qui ejufdem religionis duces funt & principes.-eaque dea.
tur operari, qua: natura & ratio non difcernunt. Hxfitatio vero dif-
fidentia, intiturara opus non modo in fuperftitione, fed etiam in ve
ra religione infirmant : & effeum quantum, licet multo ufu confir
maran!, nervant. Quomodo autem fuperftitio imitetur religionem,
exempla oftendunt.inquit Agrippa : videlicet , quando excommu-
nicantur vermes & loculac, ne rugibus noceant : quando baptizan, '^.
mt campanae & imagines , & ejunodiplura. Sed quia prifci Uli ma- b*
gi , 6c qui ejus artis authores apud veteres extiterunt , fuerunt CbaL "? *'
dati, Agyptii, Affytii, Perfa; 6c Arabes, quorum religio omnis perverfa
crat,& idolorum cultuinquinata: cavendum nobis furamopere eft.ne
pcrmittamus illorum errores fupra noftra: religionis Chriftianae purara
veritatem dominari. Blafpbemum enim boc elTet, & fcJ\t>.v)uet-
Hi&oriis non iUcfiik oenditur, quantum in magicis curationibus
valeat temeraria credulitas.
CAP XVIII.
C. r E R V m quid temeraria illa valeat credulitas , exemplis often-
dam ridiculis : & prius non illepidum, viro Ecclefiaftico , non
infirai nominis Tbeologo,accepi. Narrabat is, ad mulierculam quan- ,/^
dam oculoram lippitudine aliquandiu laborantem, cafunebulonem uv,Hr <
diverrifle, qui fanationem oculorum certiffimam pollicitus, fufpenfa ûoZ'
in ipius coli fcbedula, tarn cavitftti&e, ne eaauferretur aut apetite- w<f &
cur aut legetetur , ut nihil bine ptorfus expectandura juvamenti afte-{^l7
merit, fi aliquo bc modo delinqueretur. Mulier in multam eream
fpem confidens, lachrymis fe quoque continuit, quibus antea ocu
lorum accrefeebat vitium : atque hac tatione paulatim convaluit.
Demmnobadeptamfanitaterafcbedula negligenter habita decidit:
cjufque cui haenus unice fidebat, animad verfa deinjaura, redeunt
lachrymae, malumque recrudefeie Schedula; interim ab alio inventa;,
referatac 6c lec~ta,infctipta Germnico idiomate hxc ajebatfuiiTe ver
ba : Der Teuffcl craf\e dir die ugen auf, vnd fcheie dir in die lcher, stiui*
Quod fi verbum verbo reddatur, fonat : Diabolus etuat tibi oculos, rU^*
ac eorum foramina fuo ftercore impleat. Si horum aliqua fuiiTet virtus/iT
verbotum, evulfi periiflent oculi , cavitatibus dacraonis exeremenris
rurfus intartis. Non omnitio abfimile, Plinio referenre , videtur illud
MarciServiliiNoviani prineipis civitatis, qui in metu lippitudinis,
priu/quam earn ipfam nominatet, aliufve ei prsdicetet, chartain dua-
bas Gixcis Ieris P Sc A inferiptam, circumligatam Uno, fubne&ebat
collo. Eee 2 2. Sic
404 Db Curat. L s. V
*"* Sic cuidam puellaetetrificio furore intetdum darinouio a-
JMrnT ' g'tatac> chartulam corio tectam , antea qu'tdem in altari Miliar rccita-
tione facratam fcilicet.fnfpendtt ecclcfiaiticae profeifionis vir.fanacio-
nem pollicitus: ea tarnen caatione adbibita,at in officio & ret fiducia
rctineretar puella : fi fchcdula negle&ui habita periret , earn adpti-
fiinum relapfuram. Idcirco de cuftodienda vigilanter cbartula , uq-
gularis omnibus incumbebat cura &c ftndium. Tandem conjunxraea
Judith ad villicum noftrura divertit, quo ubi miferabilem pocllc
cafum cognovhTet, illam continuo voluit accerfiri. Atque hic illa
hadiofe pieque ad mnita ab uxore, acreius inUtuta , utmmiruin
fiducia in Deum afflitorum patronum concepta , darmonis negligat
ludibria.facrileguraqnefacrificiconfili conremnat.eammenfaappa
rata eibo quoquerefici jubet.fimulqae eolio periapton aufert Qna
re perculfi territique proeul fugiunt fpeatores, relia cum paella in
domo conjuge fola, una cum Sophia filia, veriti , ne ob fuac anchors
facrae jaebram, cui hueufque nixa puella minus angebatur, tan quam
in portu fubfiftens, mox exiliret furore percita , infulreque violento
aififtentes fuo impeteret more. Interea admonitioni aequiefeens, ap-
pofito ftuitat victu j citta ullam animi turbad notam 1 hilam : ac,ne
unquam ampliusttanfverfam vivain Deum fiducia fe avocari finc-
ret, erudita, optime inde, noftra quidem fententia, habuit. Corio au-
tem coneifo, implicata aliquoties chattulaineratiublutea, plana, fine
characteribus: quam confeftimVul cano confecravit, pritentc pael
la, uxor.
3. accdt & aliud de obfeFo qnodam exempliira. Is,
dum per facrificum mire /*7 , plerifque conjurationibusc exor-
eifmorum fulminibus impeteretur adeo , utjamjam prorfus videretur
abigendus dxmon: eoque cunante.fupra verticem energumeni tan
dem adhibitafuTet partcula S. Crucis, in theca five lculo conte-
, ut vulgus opinabatur : fic demum infudantem vehementer exot-
eiftam affatnr daemon : Tametfi non nefetam vanam atque impiam
* ' eTe vefiram de vero crucis ligno , in quo pependit Chriftus , confi-
dentiam,quum revera fragmenrum fit patbulo fedum.nihilominus
pertinax ifta opinio vetta ac confirmata omnium fides facit , ut aflfc-
ibusverWsobfequens, nunc bine cedam,deferamq; hoc hofpitmm.
4. Fallacem , captiofamc periculofam hujuftuodi eflfc na-
tionem , nemo non videt. Ludit fepenumero fub return hatum ludi-
crarum fpeci diabolos : c hoc cxequitur , quod macbinatores illi
malcfici
V Maleficio. 4.0$
malefic! perfeqnuntur , at videlicet omnis vis ab ejufcemocU figmen-
to proficifcicredatur. Recle raque Rabi Mofes ille yEgyptius, men- &,,-
daces & ftultos elle affirmac , qui foli figurx , folifcripmtx , folis li-
iieamentis, folis denique vocibus acre frao natis, tantam mitaculo-
rura vim & poreftatem tribuant. Nec tmete Antoninum Catacallam
imperatorem eos condemnare ftatuifle, ttadit yElius Spattianus , qui
contra tertianas & quattanas febres periapta geftarent: qua: quoque
Luciano lepide irridentur.
$ 5. Similes qaoque curationum modos, ut fupetftitiofos , teji- jf^tsMH.
cit Auguftinus his verbis: Superftitiofum eft , quicquid inftitutum eft CMfi. tt.
ab bominibus ad facienda & colenda idola , pertinens vel ad colen- *" u
dam, fient Deum, creaturam , pattemve ullam creaturae : vel ad con- t.HM.
fultationes, vel pacb quaedam fignificationum cumdacmonibuspla-
cita atquc fcederata : qu alia funt molimina mgica tum attium, quae
quidem commemorare poius , quam docere folent poeta?. Ex quo
genere funt , fed quafi licentiore vanitate , arufpicum & augutum li-
bri- Ad hoc genus pertinent omnes etiam ligatura: , atque remedia,
qua: medicorum quoque difciplina condemnat , five in prxcanratio-
nibus.five in quibufdam notis, quas charaeres vocant , five inqui-
bufdamrebujfufpendendisautligandis : in quibus omnibus ars da>
monumeft, exquadam peftifeta focietate hominum& angelorum
maloTum exorta. Unde ha:c cuna vitanda funt Chriftiano, & omni
penitus execratione repudianda atque damnanda. Item Serm. de -
-Temp. 215. Etfiadhucvideritis al iquos aut ad fontes, aut ad arbo
res vota reddere , fortilegos etiam & divinos vel pra:canratores in-
qukere, phyla&ctia etiam diablica & cbaracteres , aut berbas vel
/uccos fibi aut fuis appendete , duriffime tanta eorum peccata incre
pantes dicite : quia , quicunque fecerit hoc malum , petdit Baptifmi
icramentum. ldentidem Serm. 24. dc Tempore. *-&tfm
6. Hic negligi minime oportuit indufium illud,nece(fitatis nun- *<**;
cupatum, Germanis Nothembd, tantopete proavis celebramm , quo
induebantur,ut in bellis quocunque telorum vel fphaerularum bom-
bardicatumitu& armormn injilriis liberi perdurarent, & quodvis
aliud corporis incommodum dclinaient fecuri. Eo quoque ufae funt
parturientes, nt citius tutiufque fcetum deponcrent. Hinc nomen for-
ritutn eft, quod in neceifitatenfurpatetur,& fuum przftaret auxilium.
Hoc autemfolenni modo adornabatur. In una eadcraque noefe-
xiarum Nacalis Cbrifti, filum ex liuo in nomine diaboli junioribus
* Eee 3 norx
406 D E A T. L .= 5. V
nott caftitatis puellis neri texique, Se indufium confu debuit. In pe
gote vero duo afluebantur capita, in quorum dextro longa propen-
dcbat barba, & velut galea erat impoiica : finiftram autcm horridum
Sc corona ornatum, regis illius magni Beelzebub mifle dceres; latus
utriufque muniebatur cruce. Longitudine collo medium botnineni
contegit indufmm cum manicis. Id apud eximiae nobilicatis virum vi
di, cui patruo milite ftrenuo eefletat, qui eo muniri folec, plurimum
huic fifus: quemadmodum pletiquc etiam Carfares, aliique principes
3e magnifici confuevre. Haec autem plus quam fuperftitiofa, Satfia-
nae dorinam craTe nimis redolent.
Quod eximir . did alligatiotiibia, charafferibat , carimnilmfqtK ufi
fmt: de Homrica medicatione, Vrfpaaai miracido.
CAP. XIX.
stemm excellentifiinos quofdam medicos, qui non pamm fi-
I:dei his appofure nugis, hic graviter impegiflenon ignoro. Exbo-
LH.to. rum numero eft, docliiTimus alioqui, Alexander Trallianus, qui Her-
ActTj* culis erei leonera fuffocantis, & in lapide medico infeufpeiimagi-
+.&.. nemannulo ureo inclufam & geftatam, colicis mederi affirmt: fie
II]"/"' Sc calculofis, podagricis & febricitancibus confuluitnon folura alli-
c*f.9.H*c gationum, fed & charaderum & carminisufum. Gaknum quoquc
m"" ab iis, qua: evidenter apparent, perfuafum temporis proceflu , addu-
jtannn cic, vimiisinelle fentientem ( in traflatu de Homrica dedicado
?4m!*tt ne ) 4uam tamen ancea negaverat- Infcriptionis autem ea extitir cau-
rumî- fa, quod HomerusfuppreiTum verbis i'anguinem, &rnvftersianatos
'' moi',os tradiderir. Ngc Arium , banentes in gula Sc confillis fpinas
mm, if Se oficula carmine iuperftitiofo excantare , puduit. Teluro carmine
carminnm ex thorace rettatum, fupra ex Benivenio commemoravi. Marcellus
"*,. etiam palTun inculcat carmina: his quoque uius eft Oclavianus in Eu-
Homtric poriftis, Item Q^Serenus, qui veibum , Abracadabra, chartae figura
t. 4." ê ttadita infcripremi, appenfumque ex collo, fabribus , rnaxirneque
ab hemitritao liberare docec. Gordonius itidem, & plerique al fa-
perftitionibus addicores medicirecentiores , licet primar, carmina
habure familiaria, ut etiam ad fangtnis profluvia , ad comiciales ac-
cefllones, ad partus difficultatcm,sd tebres intennittentes Se errati-
-cas, ad lumbricos, vulnera, fiftulas, luxationes , hernias, Se nefeio ad
LUn . i j
uthtd. quae non, baud paucainvenennt. .
'/'^ $ z ' Qsomm experientiam ( inquit Augerius Ferrerius ) cum ob
. " oculos poficam , Sc tot illuftrium virotum authotitate confirmacam
*idc-
V Malbficio. 407"
vidcris, quid facis? Nain iis, quae sensibus exposita siint, conttave-
nife, sani hominis non est:doctot veto exprimenta infirmare, teine-
lariura. Tu veto, dices, quihaec inculcas, quid sentis ? Dicam libre.
Neque enim superstitiosus homosum , nequefabularum amans , sed
vetitatis studious : in quam cum toto animo ac studio omni incum-
berem, prodigiolasquoquehascurationesattingerevolui, ne qua
parte in artis opetibus deficerem. Deprchendiitaque, curationis bu-
jus eventum non characteribus, non ex carmine promanare: sed
tantaestvisaniminostri,ut, siquidhonestisibi petsuaserit, atquein
ea persuafione firmicer persvrant, idipsum, quod concepit, agat, c
potenter operetur: modo altcrius, in quem agit , animum non habeat
rcpugnantem, neque diffidentem. Nan), si etiam fidentem 3c coad-
juvancem hubuerit, citius, quod intenditur , perficietur : si neque fi-
dmem neque diffidentem, nihilominus vis animi agentis operabitur.
Id in dentiurn doloribus, in quibus frequentissima haec est medicatio,
aperte videre licet. Nam praecantator ita movet non reluctantis x-
groti animum , ut dolorillo submurmurante , vel cum characteribus
agente, sensim extinguatnr. Quod miraculo non caret. At , si forte
a:ger diffidat , aut plane ridiculum existimet remedium , autcircun-
ftantes habeat , qui (idem lvent , & remedium coram illo contem-
nant, prxcantanri nulla vis erit, quia persuasioni sua; repugnantera
iiabet alterus animum.
$ 3. Hic Hlud inrerscratn , quod cuidam puellse nobili dolorem
-dentis nobili viro catmine lenitum meminerim- Sed illam redar-
gutam ob impitim curationis modum admistum.facti pnituit: quare
recurrit dolor, quitamen postea evanuitsponte. Qi vero citra fi-
dem ac persuasioneraad incantandum acceslerit, operam suam lu-
det: nisi forte tamstupidum al terius nanciscatur animum, qui simu-
lationefe de/ipinon sentiar. Non sunt ergo carmina, non suntchara-
cteres , qui talia poflunt : sed vis animi confidentis , & cum patiente
concords : ut doctissime Pota dictum sit:
Nos habitat, non tartara,fed nec fidera cti :
Spiritus, in nobis qui viget, ila facit.
4. Vemruconfidentiaillaac firma persuasio comparatur in-
doctis anims per opinionem , quam de characteribus &c sacris verbis
conceperunt. Doctis & rcrum intelligentiam habentibus , nihil opus
est externis : sed cognitavi animi, pet eam miracula edere poflunt,
ûalia de Apollonio refert Philostratus , cum ab exieinis mundanis-
que
4o8 Db Curat. L . ^
quenegociisiuaniini feceflfum fe recepiflfet. Indotus ergo animus,
hoc eft, fuae poteftatis & naturae infeius, per externa illa confirmaros,
morbos curare poterir. Dous vero,& fibi conftans,folo verbo fana-
bit : aut, ut fimul indoura aniraum afficiat, externa* quoque aflu-
met.non folum, quas vulgo prolara dicuntur , verum etiam alia quo
que fe inventa, vel quzcunque illi ad manum aut in men tern prora-
pre venerint. Hafcenus ille.
$ 5 . Hanc autem Ferrerii fenrentiam, ejnfmodi nimiram effe&us
ex conftanti & firma operands perfuafione confequi, modo parientis
animus non reluftetur, erudite confurat ornatiffi mus vir D. Tbomas
Eraftus in parte prima difputat. nova Paracelfi medicina.
$ 6. Ur porro intelligaturmanifeftius, in Ulis, qua; praeter natura;
ordinemadhibentur.curationibus.darmonium faepe operari decolla-
, dere in hominum exitium, verba Antonii Sabellici hie adferam. Mi-
tf*. *, rum, inquir, quantum praeftigiorum,ipfius principis & alioram oculis
ofFudcrunt mali da:ruones,per id tempus.quoVefpafianusAlexandriar
merit. Nam & Bafilides libertus, qui abetar, vifus eft Uli fzcricand
miniftrare, ut regum nomen futuro imperio omen feccririfc mox pau
lo ilium pro tribunali fedentem, duo plebe viri adieront, opem fibi
orantes Serapidc demonftratam : hic oculis captus, ille dcbili crate,
per quietem fe monitos dicere.fore utcaeco dicsillucefceret, fiipfius
oculos fputo Vefpafianus inunxiiTer : alterque firmior fieret, fi calce
contingeretur. Quum vix fides rei elTer, nec res ullo modo mecedura
/ crederetur, ne experiri quidem principio Vefpafianus aufus eft. - Cz
" terum amicishottantibus.utrunquepro concione tentavit : nec dc-
fuit eventus. Verebarur fcilicer daemon ille, quem fub Serapidis no
mine colebat yEgyptus, errorum mater, ne piorum ecclefia recens ibi
conftituta, ex verufto illo ipfum exturbaret domicilio : ptscviditque
futurum, ut duo argri, utetque fua deiunurus eilet clade,.-impulitque
proinde ambos, ur Vefpafiano opem implorarent,ut,quum eventus
fecutus eilet, ejus ravore, qui erat rerum potiturus , oraculi majeftas
augeretur , nec ex ipfo Imperii f (ligio ad vera; lueis fulgorem animum
intenderet.
Ctf.it i.s- 7- Finiam h*& capita fententia hac memorabili, quae 2. De-
fifitfi. cret. legitut ; Seraper diabolus fub velaminibus latens, prod ir fe, dum
ea confingit, quae harrentperfonis, per quas fllete niticur. Siaarem
quilibet opponit& dicit:Quomodo eveniunt ilia, quae illi divini prar-
dicunt futura : autquomodo poflunt aegtis pracbere medelam , aut
fanis
V Maleficio. 409
ans immittere argrirudinem, il aliquid proprix vrtmis aut poteftatis
non babean t? hoc nobis accipiatrefponfum. Quod ideo quifquam
non debet eis credere, quia aliquando eveniunt, qua; prxdicunt, aut
fanaxe videntur lnguidos, aut lxdere fanos : quia hoc permiflu Dei
fit,ut ipfi.qui bate audiunt vel vident, probentur, & appateat , qua fi
de fint vel devotione crga Deum, ficur in Deuteronomio legitut 7>'*fc I}'
Mofes ex divino verbo Dei populo prxcepifle: non eflercredendum
propbetac aut fomniatoti , etiamfi evnerit fignum atque portentuin,
quod loquutus eft, fi vero Dei cultu is abducat.
De ligntf$rk>periapti},'amitletitphyfcis. Item dtmones mUkflant
aut terrena materia allici antfitgari.
Cap. XX.
Nu L L a m tarnen hic fidem ligaturis, periaptis & amuletis phyficis **|*
fubtractam volo. Pletxque enim fubftantix in earum genera-
tioncfpecifcx aut individualist fie dicam) conftitutionis tatione,
clitusaliquaimbauntur virtute, qua: ingnita & occulta antipathia
aliarum qaarundarn adiones inhibeat & liget: unde phyficx ligatura:
origo Sc nomen. lta adamantis & allii prxfentia, magnetis operatio-
nes, ne ferrum trahat, impedit: oleum, palearum attrau vimfuc-
cinoadimitligatquc. Oenothora(authore Crateva)collo alligata vel
jugo fufpenfa.prius vino afperfa, omnium animalium feritates domat.
$ 2. Periapta adhxc & amuletaverephyfica.rationequoqueful- Dpt*f-
cirinatutali, &ab eorum fubftantia vapores quofdam velute'/e;* de- *^jj?
fluerc, quidam contendunt raedici : qui fpiratione occulte attra&i, Cu,vdt
morbi caufam virtute fu alcetare, corpufque reficerc poflunt. ra- jJ5**
tione radican pxonix maris recentem , & anagallidem rubro flore mt*
contra epilepfix minas fufpendiraus : ftercusitem lupi & inteftinum, c*m*d
doloris tlici cruciatibus afflido alligaraus.non (uc opinacur.Pam- jirt-
philus medicus) ob incantationis virtutem, fed caufam naturalem(ut m.
dixi) oceultam, velfpiritusfcilicetharmoniacos, ut feato- .".V
reslcntiunt. QupcircaGalenus eoruin experiencia dous , periap- smpi.
tis ficconfldere oportere admonet, utfubftantia illorura.c non in- Jj2*'
cantationis magorum verba, auxiliitur.
S 3. Eandemfuftinuitfentendam Theophtaftus:Potius,inquiens, jft^*
abfurdailla putentur, quae alligata & veneficiorum adverfan ia vo- ^"'
cantur, & tum corporibus tum domibus unice'opiculari creduntur.
Qux commenta hominum plane efle videntur, qui fuas artes magnifi
care cclcbrarequc cuperent. Unde nullam -contra malignos fpiritus
Fff antipa-
410 De Curat. Ls. V
. antipathiam incffb molv velhvpericonifenrio , eriamfi Fugadarmo-
lg'td- num * fupcrftitiofe credulis auncupecur: ncc alia facltate quam eoc-
imi). lcftium gratiarum, noxios malorura daemonura vapores nobis arce-
iSZ* putetur. Luporum item capitibus, januis in eundem finem affixis,
tribuo nihil. Vixcnimfcio, anufquamlaxiorhisfpiriribus iaoftra
aperiatur , quam ubi portarum cuftodiarn his capitibus demandatam
. .., confpicimus. Oitas veroherbasinaedibus fufpenfa* , ab bominibus
**r.ima , oc pecore maleficia rcete & rugare, quemadmodum cnebilii cardai
Sji m ( 4uem Cuus appellant yEgyptii ) viribus dzraouem in colloquium
3.c*;. J7. allici, graviffimi pronunciant autbores: quibus tamen extra verita-
iict' tls metam non eft affetu danda fides , quura iis multo citius imponi
to. D/f. fimulatis darmonum artibus potuit, quam illis , qui Chriftum inda-
l. i . ti.penitius Satana: ludibria cognorunt.
4c ja*v* 4 Quare etiam rerum & vaticiniorum diabohcorum labvrra-
&f*mf. this,prxclari(Tma illa veterum ingenia implcita magis.irretitaque ru-
bktffu- pcrhibent hiftorise : qua? Chrifti adventu , multorum tcft'tmonio,
,7- prorfus defii e & obmuture- Sphitus funt daemones, qui , uc nuHis
lub.j'. alliciuntur plantis vel terrena fubftana , ita ncc fuganrur: etiamfi
c. s- <t' plefunque apudfuos cultores , fe auquarura rerumpotcua invitan,
JelftT- a-llici, trahi, cogi, vel etiam abigi, ut impia credulitate eos fibi inagis
vt'/- obftringant,fraudulenterfimulent. HicD. Thomas docet (allegans
Auguftinura 2 I . de Civitate Dei ) daemones allici pet varia genera
vu*:. lapidum,hetbatum, ligtiorum, animaliuiu.carminum, rituam,non ut
ffu^tl animaUa cibis, fed ut fpiritus fignis , fi modo hxc eis exhibeatur in fi-
t. & itt.%. gnum divini honoris, cujus ipfi funt cupidi. His ergo rebus utitur ma-
'f. leficus inftinu d<cmonis, padtum invocationis exprefle vel uci-
f.i.Tta-te, vel adintaraandum creatutas Dei, quae de le bonac funt: vel ad
*~* ,najorem credulitatem cdeceptionem ndeianimarum hominum per-
tart. 7. ditorum , qui his & aliis utuntur ad invocationem. Non igitut utitur
m. . s. maleficus, immo vetius da:mon,hujufmodi,tanquam rebus ef&cacio-
ribus ad tale maleficiara , fed tanquain fignis pacti illius inter fc &
ipfura maleficiara, quern jara ut fuumcultorem poifidettanquam bac-
reticum , & fide alienum. ille. Pofle tarnen quadam corpora,
velut melancbolica vel cholenca, non tam graviter dscrnonio exa-
gitata, quibufdam adhibicis rebus vel hariaoniis nonnihil immurari,
i.^tf. ie.& ab afBi&ione levari , inficias ire nolo : quo modo Saulem rauci
per auditum demulcente quietiotem redditum legimus.
j
V Maibficio. 41 !
Qtbm materia dentones & maleficia areeri crefcbat
antiquitatrCr" etelefia .
P XXI.
Is ejumodi religione ftram habere locum credebarur fulphur , act jw/.dnr.
expiandamfuffitumalosdaemoDcs: quoinpurificationibus facer-
dotes uti folitos, vclut & afphalto auc ablutione aqua matinat, fcribit ^m
Proclus : quoniam purificar fulphtu ob odoris acumen, aqua vero
marina propter ignearn porrionem. HincOvidius de Medea: Txpmu.
Terqne fenemflamma, teraqm, terlphure luitrat.
2. Expiare & penrapbyllon herba putabatur , proinde ^ J/^'ou^.
remufurpant earn facerdotes antiqui : quemdmodum & oliva: ra
mos, qua: tantareflfcputitatis dicirar , ut ferant olivara merettice
plantatam, velin-fruuofarft perpetuo manere, vel omnino exatefce- ^/
rc Simili modo expiarioni conferee a^ttanturthus.myrrbam.verbe- *&
nam, valerianam, pha Arabibus dictam>palraam Chrifti portatam.an- ^^f*
tirrbinon, velradicem bryonia: ficcam , acradicis ariftolochias ficca? '.
fuffirura, irem benedictam, & caryophyllatam, fcillam quoque in li
mine domus mfpenfam. rnmU*
3. Tanrum gloria: tradiderunt quidam herba: vetonicae, nt do- H,ftifc
mus, in qua lata fit, exiftimetuttuta piaculis omnibus. Holithaher- .
ba in Moravia nafci fertut rata, qua: fpiritus malignos pellat.
. 4. Similiter fel canis nigti fuffitum, vel ejufdem fanguis linitus
per omnes patietes , maxime pracftate dicitur tam adexpiandum da>
mones malos, quam maleficia , abicunque fuerint. Sunt & alia anti-
cpais-contra fafcinationes commendata , velutpalmarum lignum in
pomo olTcura dente limatum , radix fatvrii Orchis cognominati>
tcerainarfcilicet , quae diftinguitut internodiis & ramofiore frtice.
Rutam fafcuii arauletum efle, tradit Ariftoteles. Alyflum in domo
fufpenfum , falutare amuletum exiftcre contra homfnum quadrupe-
dumque fafcinationes. Item rhamni tertii ramum valvis feneihilve
impofitum , veneficiaomniadepellere , tradit Diofcorides. Contra JJ""
hace quoque valere cynocephaliam , docet Appion Gtammaticus.
aeebaremherbam beneolentem , Virgilii teftimonio fteti, contra
fafcinumfmgulari pollete vittute putant: in BucoL
Bacehare frotitem.
Ciagite, ne vati noceat mata lingua firturo.
Reiiftere c fafcino, frontis hyaena? corium dicitut. *
f. ctiammnlti lapides, tum ex aliis , tum ex Alberto , ut
F ff 2 menda-
4i2 DiChat. Let: V
mendacibus diaboli nundinis accdt authotitatis pondus, confetti
queunt. Jafpidera empufis & alis idolis adverfati , tefett D ionyfius.
Satdium venefics raaleficiifquegeftantemaiiercte.iiti & chryfoli-
thuin & carcbedonim daemoncs pellet fertut. Adamanteni qno-
que advetfus incantamenta valere ctedicut. Corallum tubrum collo
infantium appenfutn aut atmillis infettum , in brachioque geftatum,
yel etiam in domo retentum , pracrogativam habete ajunt contra faf-
cinum. Lyncurius lapis pnftigias ab oculis auferre crcditur : quo-
raodo hdiotropius lapis vifum perftringere , geftantem inviibiicm
reddere: lipparis fuffitus omnes beftias evocare, fynochitides umbras
inferorum edcete , anachitides divorum imagines apparere facer;
enedtis fomniantibus fuppofitus oraculareddereputatur.
ouim tx g Olenm adhaec ex gagate factatum , dsmoniacis confcrre,
lu^'\ <u fuperftitiofe docer Mefue. Dicuntut & pennas upupa fuffit, phan-
om*.'"' ta^matafllgarc- Ovumquoqu'e in luftrationibus accirifolet: bine ova
ftrat!*. luftralia A\Gt\ funt. Unde Ovidius :
tAdveniat, qu lurct anta ktiiimqne ocumque ,
Dfrt & trmula fulphur { ova .
LigMtvc. ! Ligatumadhsec fanare cteditut picus avis comefla : fuffii-
. migium ex dente hominis mortui : iitein corpus totnm inungatui ex
Lib fe4e corvino & oleo fefamino , ex Cleopatta : vel fi argentum vi-
tumttint, vum,in clamo vel avellana: ncleo vacuo cum ceta oceluum , fab
",*? PuIv"iari maleficio laefi collocetur , autub limine oftii , per quod is
in domum vel cubiculum ingteditut.
8. Narrar & Eufebius Serapin, qui Gneis Pluto dicitur, apud
./Egyptios fymboIadediTe, quibus daemones expellerentut: docuTe
etiam fupplices, quomodo aflumptis btutotum fgurisinfidienrurbo-
minibus daemones : quibus maxime obnoxii fiant, qui cibisfabinde
diftendanturlautiotibus.
$ 9. In finuin defpuete , advetfus fafeinationes , veteribus quo-
que in ufufuilTe legirur. Sic apud Theocritum :
Ovidius :
Dtfpmt in molles tarn fibi quiqttefiaw.
Li.i.c*f. IO. Vehementiote adha;c fttepitu,& malcolentium graminum
Mem- fumo diiTolvic fedari acreorum daeinoniorum infulmm , creditum
tr t!mp. ldcirco, ait Gaudentius Merula,tanquam ex Academicorum o-
fiw. ficina fiuxetint , etiam nunc ltalac mulleres tempetatibus immmenri-
bu,
V Minncia 41 1 ....
bas , diri odotis pabula fub dio comburunt : facerdores autOmuotc
Tbracam (qui tempeftatc imminente , arma ti cum ftriftis enfibai Se
ctotalis, horribilique clamte in nubes fremebant ) ad obftrepera
cymbala, qua: campanx dicuntut, convolant : magis confidentes in
boatibusillisapud Deuminanibus, quam oratiouibus & jejuniis. De
fuis contcrtaneis fere quid fimile fcribit Olaus Gothus, qui concitato . .
in nubibus fragore, fagittas ex atcubus in aera excutientes , oftende- stpt.
bantfe opem ferte diisfuis velle , quos tunc ab aliis oppugnaripijta-
bant. Nec ea temeratiafupetftitione contenti/inufitati ponderis mal-
leos.quos Joviales vocabant.ingenti are complexos.magnaque reli- * j~
gione cultos , ad eurn nfum habebanr, ut per eos tanquampet Clau-
diana tonitrua,& per ufitatam rerfi firailitudinem,cceli fragores, quos
malleis cicri credebant, exprimrent : tantique fonitus vim fabrilium
fpecie imitantes, deorum fuorum bellis fic adefle, admodum religio^
fum exiftimarent. Durabatis Jovialium malleorum ufus ufque ad
annumChrifto nato 1130. Eofdera malleos Joviales pagana fu-
perftitione Sueonescolere,traditGothicahiftoria lib. 18. cap. 16.
II. Apud neftros quoqueproavos , on fana parochorum do-
hinainolevit longa annorum ferie perfuafio , artcmifiam in friis D.
Joaruii Baptiftacfacris ante domos fnfpenfam , item alios frtices &
flantas , atque etiam candelas facefque , defignatis quibufdam die-
as celebriotibus aqua luftrali rigatas , vel nefcio quo modo expia-
tas> & quando ufus pofiulat incenfas , contra tempert ates , fulmina,
ton'mua , c adverfus diaboli poteftatem , opera, & quaecunque ma- .
lcftcia, velutptacrogativaquadam valere. Hocipfum traditc Mar- intntt.b
tinusde Arles Quinimo adverfus illa etiam,agmiuatiin eveftigio ad %^'-
omnium campanatum violentum continuumque traum atque pul-
fum, utpracfentiiTimumanxilium& anchoram facram, concurritut.
12. Hic noftri in primis confugient ad fuffimentum prunae,cui
cor pi is & jcur impofituin etat Tobia: ex cujus odote.infuperio- r>H s.
ta ^gypti fugillTe dasmoium legitut , ubi anglus illud ligavit. At
Jiontamfuffumigiofugatumhoc tefpondeo , quam Tobiae junioris 7#*'<fc
caftiute, & attenta ipuus , ejufque conjugis ad Deum mifericordem
Oiadone>ex angeli inftitutione.
0 i 3 . At veritati minime oportet ptaefcribete vetuftatis obfervan-
tiam. Fides eft, fpiritualis exiftens , quaedsmonem extermint: vet-
bum i ten Dei , ipiritu efficax. Vetuftabujus rei teftimonia & exem- ^*"r* "*
pla, in veritatis Ubris iacrof.mis quam plurima atque ittefutabilia le- Uc*i. '
guatur. Fff 3 G 1 4. Sua
D I/ ' L s. V
) 14. Suaadhaec religtonis obfervatione,in Apennino talaem-
tra Bonoaiam & Pifas , exorta terrpcftate mulieres foias proeurrunt,
earn elevatis anibus confignantes cafeo indie afcenfionis Domini
pteFo, decuTatimque ftgnato, cruris figuraimpreflo rune , atqucita
feforeilkefasarbittantur. Eodemin Apennino ovum in Afcenfionis
feito exclufum adfervant, fummoque illiganttecto, atquehoc modo
ias aedes tempetatis injuria tutas fore exiftimant. Alii tratamena
in medio cubiculi , imponuntintet duas creas ardentes ecrauniam
Lipid cm [ ein donnereitei ] is tumfudat , qnod ipfis videtur miracn-
lum : cum tarnen non minus natura id fiat, quam vittearara feneffra-
rum fudatio.aut tum tempotis, aut in hypocaufto calente.
$ 15. In banc infupet rem varie quibufcunque fubirantiis appli-
cantur exotcifmi.quibusflchetbaeitaconfectantur, ut fint utenribnf
is fanitas anima: corporis: fitque precatio,ut ex omnibus bomini-
bus pecoribufque, qua: inde guftaverunt, puttedo & cuna diaboli
phantafinata expellantur,&c. Ex agendis & obfequialibus bare nota.
^Jif'n^ Hue pettinct, aquain ufum innuinerum ab omniporenre
creatore condita, quat novas fcilicet vires induerit iis vetbis , Exorci-
'" lu * tc crcatura aquac 'n nomine Dei Patris omnipotentis, 9c. in nomine
%Mh. * Jesu Christi filii ejus Domini noftri , & in virtute Spiritus fan-
i, ut fias aqua exorcifata ad effugandam omnem potcftatem inhni-
ci, & i plum inimicum eradicate & explantare valeas cum angslis ibis
apofraticis. Alexander 1. Romanus pontifex author fuit , ut rrajnf-
modiluftralisaqua confecraretur ad dafmones pcllendos , Sc utin
templo doraique confervaretur. Regino item lib. I . de difcipl. Ec-
clef. cap. 210. ideo benedici aquar aflerir , ut ea afperfi fanctificen-
tur. Eaquoque domos, agros, vineas, pecera eorumquepabnla, ci-
bos item & poms , quibus homines vefcuntur, afpergenda ciTe, ex
cap. 5 . Nannetenfis concilii probat : fed in Grarcorum ecclefia:,
Siextrti- condemnatur ut fuperftitiofa.
fttm. 17. Habet item virrutem fu'ara peculiatem fal. Eo cjuoque Eli-
zarus ex Dei'mandato infalubrem aquam Hlerichrmtis reddidit fa-
lubrem. Jam autem abfqueeo exorcifmis tedditur fandtiorprafftan-
tiorque contra Satanam,hoc modo : Exorcifo te cteatura ialis per
Deum f vivum, pet Deumf vetum.per Deum t fanctum.pcr Deum,
quite perEliza-um prophetamin aquain mittijuifit.Btfanareturfteri-
litas aquae, ut eflfciaris fal exorrifatus falntem credentium , ut fis
omnibus te fumentibus fanitas mentis & corporis : & effugiat atque
difcedac
V Maleficio. 41 4
difccdatab eoloco, qui ce afperfus faetit , omnis phantafia & nequi-
tia vel verlutia diablica: fraudis, omnifque fpirims imraundus adju-
ratus, Sec. Alexand- 1 . in epift. Decretal. 1 . Idem textu , ext. in c. '
aquam ialc confperfam, de Confccr. diftin. 3 . -
$ I 8. referatur& nobile illud balfamum virtutis variae.prx- *
ter infignera ejus o dorera : quo ut reges &facerdotesLevitici inun-
gerentnr , in vas eleionis confirmationem conftituit infua politia
Mofes, donee hominemindueretxtetnus Rex & facerdos Jes TT S In vettri
Cnriftu*. In eccleiia, autem Romana gravibus exoreifmis & trina ex- -At,n,u-
piatione,ad crucis modum facb,luftratur,noviefque cum multo mur
mure genu ter flexo falutatur , Ave fa'ncbim oleum, ter Ave lanctum
cbrina, ter Ave fanctum balfamum : atquehujus ope& prxftnria
non folum crediturexturbari dxmonium , fed ejus locofubitituiSpi-
citumfandm. Nihil autem hic minus adhiberi , quam verum balfa
mum, pium leorem voluiadmonitum.
Nulla radice dtvtoncm extrahi , contra Jofephnm, de
radie Baaras nancHpata.
Cap. XXII.
CiET E R. m , quod Jofephus gloriatur , fe prxfente Vefpafiano ^""i-
lmperatore, vidiTe quendam de gente Hebraiea Eleaaarum,
naribus cujufdam dxmeue obfeiTi.annulum, cujus fignaculo radix * s-
Salomone reperta, eratfubdita, appicuifle , & dxmonem naribus ^* r*-
odorantis extraxifle: qui cum in terram repente concidiiTet, Eleaza- du A*rm-
rom conjurationis Saloraonis cntico dxmonium profcripfiiTe : hic"#""e
certefateudum eft, Jofephum Judxuin.ut & Vcfpafunum ethnicum, /fon*,
atque Eleazamm Hebrxum , dboli praeftigiis illufos fuiTe, qui fe
radicis Salomoni aflcriptx potentia attrahi fimulabat : cum non coa
cte , fed fponte , Dei allenfu , celeiit [ fimulat enirn fe cogi , ut alios
cautius dementet ] quo plus fidci annulo, vel figmento radicis , ma- Smifrs
teiix dxmoni exturbando inepta: , adhiberetur, necadDeum, uni-'*'' i<H
camSatanx ptopulforera, legitimo confugereturordine.
2. Proinde ut fabula: exitus,confimili initiis commento abfol-
êretur. nimirum decoro tegeretur pallio actus hic per fe impius :
in doli quxftionein vocaretur, pondufque acquireret , Salomoni ars
ail cribi tur, cujus exiftiraatione quafcunquefuas ftabiliretfanciretquc
iraudes diabolus. At hunc divinu n vera: fapientix Antiftitem , atque
fuperftitiofa dxmonu.n magia alienam fuiTe conftat : & fecundum
facas Hebrarorum hiftorias, difputare folitura de arboribus & herbis,
cedro
41 6 D r. . Las. V
cedro Libani ufquc ad hyfopum: item de jumentis, volucribus , te-
ptilibus Se pifeibus. Quae omnia return folum natnralium Cognitio
nen], vel, fi mavis, natutalem magiam prasfeferant : nifi forte idolo-
latriz portea in uxorum gtatiam, eum curiofas annexuifle artes , quis
obftinatius fufpicar-i velit.
0 3- Fottafis tadix illa fuetit, quam idem Jofephus alio deferi-
Mp.is. bit loco, cujus hiftoiiam , utdafmonis figmenta & iinpoftarae magis
elucefeant, non pigebit adjungete. Vallis, inqnit, qua Macheras Ju-
dxx civitas patte Sepreutrionali cingitut , quidam locos Baaras ap-
- pellatut: ubi radix eodem nomine gignitur.qus flammz quidem aflt-
milis eft colore , circa vefperam vero velutijubare fulgurans acce-
dentibus , eamque evellerecupientibus facilis non eft : fed tarn dio
refugit, nee prius manet, quainfiquis urinam muliebrem velmen-
ftruum fanguinem fuper earn fuderit: quin eriam tunc , fi quis earn te-
tigerit, mors certa eft, nifi forte illam ipfamtadicem ferat de manu
pendentem. Capiturautem alio tj.uoque modo finepericulo , qui ra
lis eft. Totam earn circumfodiunt, ira ut minimum ex radice rerra fit
conditum : deindeab ea canem religant : illoque fequi cum aquo
religatus eft cupiente, tadix quidem facile evellitur, cards veto can-
tinuotmoritur, tauquam ejus vice, quo hetba tollenda erat , ttadi-
ras: nullus earn poftea aecipientibus raetus eft. Tantis auremperi-
culis ptoptet unam vim capi eam,operxpretium eft. Nam qui vocan-
turdacmonia, peflmorumhominumfpiritus , vivis iramerfa, eofque
necantia quibus fubventumnon fuerit, hace cito , etiamfi tantummo-
do admoveatur argtotantibus, abigit. Hucufque Joiephus At minus
fidei dabitut tadici, fi ejus colligends modus feteniore mentis ocu-
lo petfpiciatut. Spiritum quoque terreftris matetia? potentia pro-
pelli, invitari, fupra oftenium eft.
>BDjf*. jj 4. Eadem prope feribit yblianus xxiv. 27. de Cynoipafto
Ûtfbk. netba mgica , qua: alio nomine Aglaophotis dicitur, & eadem cum
Baaras putatur. Hare per diem inter cteras herbas [ quibus ne mi
nimum quidem differt ] delitefcit, ullo modo agnofcitur,noe
vero ftellae inflar lucens, & igneo fplendore corufcans,facile in con-
fpeflum venit. ltaque figno ad radices ejus defixo difcedunr, abfqu
eo.neque colotem ejusinterdiu.nequefpeciem cognituri. Noclejam
exa&a adventant, Sc herbam ex figno agnoicunt: evellere vero, aut
circumfodere tantum cavent. Primum enim , qui ejus natura: imperi
als , eamattigit, periiile ferunt. Canem igitur juvenem adducunt,
diei
V Maleficio.
dieifpatiofamelicum, & funiculum validum ardifimc ad inferio
rem herbas ftipitem vin&um cani etiam alligant, & carnes aias mul
tas ei objiciunt , quam longifime interim poffunt recedentes. Canis
nidorc motus , mpetu ad carnes fertur , & herbam radicitus eruit:
Cujus radices fi fol vident , canis mox expirt , & fecretis quibuf- .
dam ceremoniis, utpote in ipforum gratiam extintus , fepelitur. Pii-
nius I.4.C.1 7.inter mgicas herbas a Democrko proditas Aglaopho-
tin commmort ( quae ex admiratione dominum propter eximium
colorem acceperit nomen)in marmoribus Arabise nafeentem Perfico
latere : qua de caufa & Marmaritin vocari : magos utique ca uri, -
cum velint dos evocare , ait.
J. At mirum videri non debet, ejufmodi nugas & ineptiffimas
fuperftitiones, impiiflimafque ceremonias in antiquiffimorum aufto-
rum libris fubinde refperias reperiri.Fuerunt fiquidem non pauca,il-
lorum feculis,multa vanitatead oftentationcm,utiPlinius verc teita-
tur,ab jEgyptiis & aliis praeftigiatoribus effida, quorum fecatorem
olim quendam Andream medicum , praeftigiaturas ac mendacia in
mareriam medicaminvexiffe,aireritGalenus,prxcipitq; abhujus le-
tione.ea de caufa, &aliorum itidem mendacium.prorlus cavendum.
S 6. Tale fere commentum quoque narratur de homnculo illo
fa&itio j ex mandragora , arnndinum , bryoniae , aliarumque plan- _
tarumradicibusconcinnato. Sculpunt enim impoftores in bis adhuc i"xr*.
virentibus , tarn virorum quam mulierum formas , infixis hordei Se
milii granis, iis inlocis,ubi pilos enafei volunt. Deinde fa&a ferobe,
tamdiutenui arena obruunt,quoufque grana illa radices emitcant. Id
quod viginti dierum ipacio ad fummum fieri dicunt Dcmnm cas cru-
unr,& adnatas granis radices acutiffimo cultello fcindunt , aprant-
que,ita ut capillos,barbam, & cancros corporis pilos rfrant . Vulgo
autem ignaro & fimplicibus perfuadetur, has radices humanam effi-
giem repraefentantes,effodi baud quaquam pofle,nifi cum magno vi-
tae periodo : cane qui effodiat.radicibus alligato,& auribus pice ob-
turatis , nc radicis clarrlorem audiant effodientes : quod audita voce
periditcntur , pereantque foflbrcs: idque certum cit. Mirum quan
tum virium huic facticio homuncioni , quafi ex urina furis fufpenfi
cnato lub patibulo , ex vulgi perfuafione tribuatur contra tempefta-
tes, & nefcio quas non calamitatcs. autcm iunt nugs.
Gravijftmusexorciflarum vulgariumfacficiilorum nbufus.
Cap. XXIII.
Ad h m , ad eorurajqui maleficio afFcti credunmr , vcl Satana
obfidionc preffi , curationem inepti , temerarii & audaculi ho-
Ggg mines,
4i8 Dn Curat. L je s. V
raines,profelfionc Ecdefiaitici,fed vita; fpurcitianimis mdani(qua-
Ics in hoc miniftcrium & fccnam poftulat fabuls aor ) accurriit fuis
prxfcriptis cxorcifmis & formula ccrtarum ceremoniarum obferva-
ta,ut morbum l'olvant, pellantque da:monium:quod interdum horum
diris & dcjcrationibus cedit volens & colludcns , ut impietatcm cor
robrete Nx incantatoribus jure ptimo hi accenfendi erunt exorci-
ftae. Hicutquafdam eorum obicrvationes brevibus enarrcm , undc
,jf"" ( veluti ex unguc leonem ) reliqua metiaris: poft confcffionem illius,
Smftfi. qui cjurationibus cxpiabitur,per fingulos domus ngulos, in Iedi-
!,*/- erniis & culcitrisjvel fob limine oftji, diligenti indagatione quxri-
fluii ch. tur,num aliqua maleficii materies pollit inveniri,mox exurcnda.
exmif 2. Ab Apoltolis fane vcl primitiva Eccleia, id promanavitmi-
Z*/m mme< Si cnim diaboli malfico a&u , exorcifmis integre quis cure-
tur : quorfum quilquilise in angulis reconditx , vel terra obrutx,
corpus nullo modo contingentes, aut halitu ferientes oberunt ? Inde
eandclam benedicbm continet manu genibus flexis maleficio lefus,
qui aqua ctiam al'pergitur luftrali, & Collum ftola cingitur : ac pr
ter oraciones recitantur Litaniae vulgares, addendo ad lnorum in-
vocationem , Ora pro eo , vel Orate , & Propitius efto , Libera eum
Domine. Et orationum loco adhibentur exorcifmi. Qui quoqueut
minimum ter in icptimana continuantur : ut multiplicatis intercef-
fionibus, gratia obtincatur fanitatis.
i.Setun- 3. Hanc formam praefcribunt Mallei maleficarum autbores
!vm.6. Tbeologi ,contra evidentem Chritti dodrinam:Venite ad me omnes,
Matth, . qU[ laboratis & onerati eftis , & eeo reficiam vos. Ego fum via veri-
lM.14.1f. * _ . ., . .... . . to ... . .
Mttth.6. ras Sc vita. Quicquid peticntis Putrem in nomine meo , dabit vobis,
item: Orantes ne fitis multiloqui,icut etbnici : putant enira fore, ut
ob multiloquium fuum exaudiantur. Ne igitur efliciamini iftis fimi-
les. Novit enim pater vefter, quibus vobis opus lit , priufquamora-
ceretmnit tis ab illo. De ceremoniarum lenociniis nihil aliud dicam , quamea
'rum'fimt- fluidem pietatis praeberc fpeciem:fedquoniam inania rerum exiftunt
techy. limulaclna,non arccnt impiorum fpirituum aifultum: at majoris im-
r/. 1 1!. pietatis quandoque funtoccaiioncs. Lucerna pedibus meis,inquit re
gis Vates, vcrbum tuum, 8c lumen femitis meis. Ea lux in tenebra-
rarum poteftatibus abigendis efricax mire: illam hae longe averfan-
tur & odiunt.Nec aquae luftralis afperginem formidat,qui Chriltum
, ipfum tentare veritus non fucrit. Ab illis autem maximopere fibi ca-
vet, qui itolas in agni ianguine ablutas induti apparent.
rmh* 4- Prseterca extra ordinem exorcifta proceder potel peror
is r4- tiones : 8c fi legere novit Scriptura- ( fie illi Theologi loquuuturi
undc
V M A l i ! I I , 4tj>
undc exorciftam quandoque non novifle legere, multo minus incelli- tu de
gre, quae legit, manifeftum eft) legatEvangclia quatuor prima Ev- ",r"
angeliftarum : item Evangelium , Miffus eft ngelus : & pr.ffionem nttijeu
Domini : quae omnia magnain habent virtutem ad expulfioncm ope-
rum diaboli. Item, Evangelium fancti Joannis, In principio erat ver-
bum, feribatur, & ad Collum fufpendatur , & fie gratia fanitatis ex- u'pl."*
pectetur. corum funt verba. Hic plura Scripturce teftimoniis
convclli poflent : quemadruodum , fi exorcifta quandoque non intel-
gat quae legit,folumque lingua loquatur,quomodo ver pronuncia-
bitur Amen?vide Paulum i. Corinth.14. led brevis efle laboro.
5. Officium adhaec uper encrgumenis, item conjurado mali-
gnorum fpirituum in hominum corporibus exiftentium, proutfitin
lando Petro Rom. ( fie feribitur ) priusRom excufaunt, portea
Avcnjoni anno d x v. ubi inter orationes varias , & cxorcifmos
etiam infulfos , ejumodi interferitur oratio , quae anatomen corpo
ris humani Chrifto proponit,qui alioqui neciret , quam ejus partem
effet inarurus. Ea ita habet : Obleero te Domine Jesu Chrifte , uc
extra has omnes languores ab omnibus membris hujus hominis,a ca-
pite, capillis, cerebro, lronte,aboculis , ab auribus , naribus,
ab ore , lingua , dentibtis, faucibus , gutture , collo , Dor- ^t"*me
lo, pecore,ab uberibus , corde , ftomacho , lateribus , car
ne , fanguine , ab offibus , tibiis , pedibus , digitis, planta, a
medulla, nervis, cutc,& ab omni compagine mbiorum ejus,&c.
6. Joannes Anglicusepileptici, lunatici, five daemoniaci cura-
tionemex Conftantino,Gualterio,Bernhardo, Gilberto, collcgiTefe
arTerit : ut feilicet grotus cum parentibus polt trium dierumjeju-
nium , accdt ad ecclcfiam die Veneris , in jejunio quatuor tempo-
rum,audiatquemiiTamdedic , & fimiliterdie fabbathi & Domini
co fequentibus. Ubi facerdos bonus religiofus lgat uper caputpa-
tientis Evangelium, quod legiturin Septembre & tempore vinde-
miarum poft feftum Sancbc crucis in diebus quatuor temporum, fei
licet, Hoc genus daemonii non ejicitur, nifi jejunio & oratione: de-
inde feribat illud idem devote , & portet in collo , & curatur.
7. Commode hic Auguftinum in Joannis Evangelium me ad- *..
duurum vidcor, qui ita habet : Fingunt fpiritus mali umbras quaf-
dam honoris fibimetipfis, ut fie decipiant eos , qui fequuntur Chri-
flum:ufq; adeo,fratres mci,utilli qui fducunt per ligaturas,pcr pre
caciones, per machinamciita inimici, fuis praecantationibus mifceant
nomen Chrjfti: quia non pollunt feducere Chriftianos , ut dent venc-
num, addunt mellis aliquantum; ut per id, quod dulce eft , lateat id,
G gg <]uod
De CoxAt. Lis. V
quod amarum est, & bibatur ad perniciem, usque adeo, ut ego nove-
C"sf'r'' rimaliquo temporc illius Palleati sacerdotem loleredicere: Et ipse
?"S,'tu Pallcatus Chriitianus est. Ut quid hoc , fratres , nisi quia aliter non
sZ7,~m- pciimt seduci Christiani ? Ne quxratis erg alibi Chnstum , quam
mstmt ubi le voluitpraedicari Christus. Et quomodo voluit prjedicari , sic
>. *" illum tenete , c in cordibus vestris scribite.Murus ett adversus om-
ncs impetus, & adversus omnes insidias inimici. Nolite tiraere: nec
tentt lle, nisi permissus fuerit, aut miflus. Mittitur tanquarn malus,
potestate dominante. Pcrmittitur , quando aliquid petit : & hoc,
fratres , non sit , nisi ut probentur justi, puniantur injusti.Quid ergo
times? Ambula in Domino Deo tuo: certus esto,quod te non vulrpa-
ti, non pateris: quod tepermiserit pati,flagellum corrigentis cst,non
peena damnantis. Ad hsereditatem lupernam crudimur , & flagellari
dedignamur? Haec Augustinus.
S.Audiatur & vera aureajoannis Salisberiensis fententia Lib.il.
Policrat.c. 27. Haec est fraudulentia malignorum spirituum, ut quod
ultro faciunt & dictant hominibus faciendum , opcrole diBruuienr,
ut hoc facere videantur inviti Simulant le coactos,& quali exorcis-
morum virtute extractos fingunt : & quo minus caveantur , exorcis-
mos quasi in nomine Domini aut in si.de Trinitatis, autincarnationvs
& palsionis virtute conceptos compununt, eosdemque hominibus
tradunt, exercentibus eos obtemprant, donec eos secumerimine /-
crilegii & pna damnationis involvant. Transfigurant enim se in-
terdum in angelos lucis , honesta lola prxcipiunt, llicita prohibent,
munditiam consectantur, utilitatibus "provident , ut quasi boni &
propitii samiliarius admittantur , audiantur benignius, amenturar-
ctius ,facilius exaudiantur : habitum quoque induunt venerabil/wn
personarum, ut eis major & promptiorreverentia impendatur.
vnhit in. k Quomodo autem ad exturbandum dsmonem, vel opra eius
fimitpm evertenda, valcbit nia iupenor bvangcliorum recitauo,cum non iint
'mnu'i' inftituto huic,intellectu consona? & ubi dsemonia ejieerent Christus
s*un*. ejuique discipuli,& viri postca iancti, verbis huic negotio aptis con-
signatisq; loquebantur,& respondebant(ut sertur) ad sormam. Siet-
cniin in verborum inconvenientium pronunciatione simplici vir
ais consistit desiderata, non minus, imo majus prxstitcrunt quidam
circumcuiuibusjudxis exorcistis,quitcntavcruntliiper eos, qui ha-
bebant piritus malos, invocare nomen Domini Jtsu,dicentes: Adju-
ramus vos per Jcsiim, quem Paulus prdicat. Erant vero quidam hlii
Scevae Juda2i,principissacerdotum,septem,qui hoc faciebant. A r rei-
pondens spiritus malusdixit: Icsum novi, & Paulum scio, vos aurem
V / ^ "'
V Maleficio. 422
Celebrs exorcifm [piritus Aurelianenfis historia.
Cap. xxvi.
FI c t 1 cxorcismi historiarn aliam fane lectu dignisfimam hic
lubjungcre placuitjUt aliae cjusgencris actiones ex VA></*peni-
tius dijudicentur. Estautem ca , ut mihi notifima,ita & certil-
sima. Nam eo sere tcmporc Lutecia Aureliam vcni, ubi cognomine Wum.
mco Latino , nimirum Pilcinario , notior ,Natalis Ramardi raedici
rcgis Francilci & rgi n as Navarre , filios duos , Natalem apud fan- Vg*J*
ctum Lazarum in fuburbiis Priorem , & Joannem , item Joanncm JjT'*
Vcrnetum nepotem , instituendos fufeepi : quos etiam polt paucos
mcnes Parisios reduxi. Hic tum familiariter utebar multis non ob-
feuri nominis viris,potiImum medicis, Gcrardo Fabro Cadurcano,
Vitale Bclumbaeojjoachimo quodam ex Provinciaoriundo,Micha-
lc Villanovano , & rcliquis. Ibi tune temporis quoque cum Jeanne
Sturmio multijugae cruditionis viro , fimul degebat doctifimus ille
Joannes Sleidanus , qui institutam tragdis narrationcm candc &
ordine explicat, ut a me nihil debeat immutari.
* 2. Anno mdxxxiv.
_ Pranoris uxor Aureliae testamento caverat,
4 "^f^"'.
rtlmftetij
ut sine pompa fepeliretur,atque strepi tu. Quum enim vita quis ex- btrimbi-
ccisic in Galliis.praecones funbres ad hoc conducti per urbi loca fre-
quemiora circumcunt,& cymbalis excitato no multitudinem con-
vocant,deinde nomen cjus , qui diccfln, atque titulos edunt: & hor-
tati populum.ut pro mortuoDeum precentur, quando sit & ubi fepe-
licndus,pronunciant.Cum autem funus dcfcrtur,adhiberi lolcnt plc-
rumque monachi mendicantes,& multa prasseruntur luminaria.Cer-
tatimistasiunt, & xmulatione quadam : & quo magnisicentior est
apparatus, eo major est populi concurfus & admiratio. Sed ca,quam
dixi feemina nihil eorum fibi fieri voluit Maritus ergo , qui conjugis
memoriam diligeret , morcm ei gclsit: & Franciscains , quorum in-
templo fepulta fuit juxta patrem Sc avum , muncris loco dabat fex
tantum aureos.quum illi fperassent multo majorcm praedam. Et cum
dcindefylvam caederet atq; divcndcrct,petcntibus illis ligna dari sibi
gratis , dcncgabat.Tulerunt hoc valde graviter: & cum anta minus
illum probarentjulcifcendi rationcm hanc excogitabant,ut dicerent,
ipsiusuxorem infempiternum efe damnatam.Architectierant hujus
trageediae Colimannus& Stcphanus Atrebatensis , ambo Theologi
doctores : & ille quidem crat exorcista , totumque fuum apparatum
in ejufmodi rebus adhiberi folitum , habebat in promptu.Rem vero
sic administrant.
Ggg 3- Novi-
De Curat. Las. V
4 3- Novitium qucndam adolcfcentcm fupra teftudinem templi
collocant : is intcmpefta node, cum ad demurmurandas preces illi
more confueto venirent, magnum excitt ftrepitum. Adhibentur ad
juraciones & exoreifmi : led nihil ille proloquitur. Julius edere li
gnum, quo declararcc, num fit inutus fpiritus , denuo tumuliuatur &
perftrepit: id erat loco figni. Eo jado fund*a"mento, cives aliquot, &
celebres qiiidcm , iplbium ftudiofos adeunt : narrant ibi trifte
quiddam accidiffc domi , neejue Tarnen , quid rei fit , exponunt : led
rogant, ne graventur adeie nodurnis preeibus. Cum bi veniflenr,&
precationum effet factum initium , ille de fuperiori loco turbam ex
citt. Rogatus, quid vcllct, & quis effet, fignificat non fibi licere k>-
qui : jubetur ergo per figna relponderc ad interrogata Foramen au-
tem erat fadtum per quod admotis auribus exorciltx vocem haurire
poterat, & intelhgcrc: deinde tabulam habebat ad manura, quamin-
terrogatus feriebat, fic ut infra poifet exaudid,
/- ^. Primum itaque rogatus , num ex eorum fit numero, quiibi
'J,/, ,. fint fepulti : poftca multis ordine recitatis nominatim, quorum ibi e-
"''" CrPora condita , venitur tandem ad uxorem Praetoris : ibi dato
rx<ii figno, le fpiritum ejus elfe demonftrat. An fit damnatus, & quotum
ûo merito 1 delido? num propter avaritiam,aut libidinem,aut fu-
ucthit perbiam , aut non prxftitam charitatcm , an vero propter nuper na-
dmiCbtr- tam haerefim & Lutheranifmum ? Deinde , quid fibi velit illo ftrepi-
4- s- tu & inquietudine? num ut corpus loco facro cpultum efFodiatur, a-
Tlctteri* >. * , , . ii
pnfif: hoque tramportetur? Ad nxc omnia lie, utjullus erat , per ligna rel-
. pondet , quibus aliquid vcl affirmabat vel negabat , prout bis aut tcr
tabulam feriret. Cum autcm it damnationis lux cauiam efle Lurhe-
ranam haerclim , & effodiendum effe corpus fignificaret : monachi
petuntacivibus,quosadhibuerant, utiis quoe coram vidiflent,dent
tcftimonium : &*adis , quxjamerant confeda fuperioribus dicbus,
fubfcribcrc:it.
y. Hi, re dclibcrata , ne Prxtorcm ofFenderent , aut molcftiam
fibi crearcnt , id facer reculant. Illi nihilominus pancm azymum,
quem vocant hoftiam & corpus Domini , cum rcliquiis omnibus di-
vorum alio transferunt, &c Mifias ibi fuas pcragunt : quod lege pon
tificia fieri loler , quum locus aliquis propter infamiam & profana-
tioncm eft expiandus . Nam certa quxdam ejus rci capita hint , ipfo-
rum comprchcnla libris. Epifcopi autem vicarius judex , Officiakm
vocaut, ca rccognira,ut propiusomnia coguofcerct ,venit eo,coroi-
tatus honcftis aliquod viri<3 8c exorcifmos fieri fc prxfente jubet ; ac
deh'gi
V Maleficio. 42}
deligi nonnullos petit , qui supra testudinem ascendant , & videant
numspectrum aliquod sppareat. IbiStephanus Aebatcnsis admo-
dum rcpugnat,& valdc dehortatus, ne neret, ajebat non cfic turban-
dum ipiritum: & quanquam is quem dixi , vicarius multum instabat
ut adjurationcs firent , tamen impetrare nihil potuit. Interea Prx-
tor,ubi reliquos judices urbanos , quid fieri vcller, docuisset: ad Re-
gem profectus, rem omnem commmort. Et quia luis privilegiis ac
immunitatibus freri , judicium monachi declinabant , Rex lenatu
Pariino deligit , qui de causa cognolcant: iisque plcnam potestatem
attribuit. Facit idem Canccllarius Antonius Pratens,Cardinalis &
legatus per Galliam pontificius. *
6. Itaque quum millam haberent exceptionem rci,traducti Lu-
tetiam , coacti lunt respondere : ed nulla potuit ab cis exprimi con-
fco. Positas singulis crant custodis separatim, & novitius quidem
tenebatur in a:dibus Fumaei lenatoris,& laipe sollicitatus nihil voluit
fateri , metuens ne post interficeretur ab illis , ob inustam ordini ma-
culam, & factam ignominiam. Sed quum judices & impunitatem ei
promitterent, & fore dicerent , ut in ipsorum potestatem minime re-
diret,totam actionem ordine rccenlct: & adductus ad illos,idem ad-
frmat. Illi, quanquam erant convicti .- & in ipso prope maleficio de-
prehensi, recusabant tamen judices, ac privilgia sua jactabant : Ve-
rumid frustra fuit , &dc communi consilio lata sententia damnati
sunt , ut Aurcliam reducti , & in carcercm conditi , publice deinde
producerentus ad primarium tcmplum , & ad eum urbisocum ubi
lupplicia lumuntur de malesicis , atque ibi fuum scelus pl pro-
fiterentur. Postea in proverbium abiilse memini , ubi figmentum
aliquod narrarctur, C'est l'esprit dOrlans. Id sonat, Spiritus est Au- Spirm,
relianensisjdici solitum.
Galliesfuperorifimles historia) Helvetica, ItaItca,Scotica} Belga:
Item diabolum esse exorcijam.
Cap. xx v 1 1.
Quum autem Georgius Buchananus ,noster certe Maro , non
modo hoc ipsum, sed etiam alia similia fat nota, quas Berna: &
Senis contigere in fuo Franciscano attingat & vero fingula-
rem de tentata infeliciter Purgatorii restauratione fratre Langio
in Scotia sua,ita erudite,utomniasua,contexat,eam descriptionem
hic minime prastereundam esse puto. Queritur ergo apudeum fra-
ter Eubulus ordinis Minorum;
nu
D R A T. L AE . Y
lila tarnen patribusfeges olim uberrima nor,
Fingere nocturnos lmures , Arianefque vagantes
Lurali compfcere aqua, magicifquefufurris,
Frigida nunc tota e : poquam nafuta Juventus
crajforum male crdula rtdet avorum-
{ credit nifi quafcripmra tefle probarU:
Conjurata licet magnu Sorbonafigillis
Fiqmenta afrmet. Verum melioribus annis
thalami laufasfrangebat machinaportt.
teamenti tabulas mutabat, & ibat
Virperegre Romam, aut Solymam , dum tadia mcbum
lamfibipermifft caperent leili: a ubi dives
Umbra oblitafui paucas infuera nJHiJfas
Legarat, pottufquefuis bona linquere natis
Duceret excedens , quam noros ungere caules ,
Tôn impune nefasfoliti id perferre Priores .
Is dolor arma dedit generos fratribus undam
Ad Ligeris, qu dives agri , qua dives Iacchi
Oentat longeformofa Aurelia turres.
Et ni cauta parum pietas infraude paranda,
Inter tot vigiles Argos deprenfa fuiffet ,
Tartus honor noraforet er dignatiofetid.
Sape quidem nobisfacimus mala multa : velut cam
Alter in alterins damnumfefe ordims armat:
"Berna novumbi Francifcumjamfinxerat , & jam
Stigmata clara pedum & manuum confixera patebant :
vicina dolens augefcere commoda livor ,
Fia renudaffet magno ludibria rifu,
l^jec damno leviore. Italafapientia major
Illa ora, qua Senens tacite Qatharina
Vulnera dijfimulans penfat mendacia quau,
"Barbaricumque adfefe his artibus attrahit auritm.
Sed tarnen hoc avo temer miraculafingi
TSôluerim, mfi montcolas inter erffofque
Faores: paores jamfpernere tutum c,
guando etiam infolas migrtfapientiafylvas.
3uis ri ridos Scotos aelidi Cub vrtice cli
Aut aiumttm, ant aures, oculofve habuijfeputaffet ?
Et ta
L x s. M A l i f x e.
Et tamcn Me car us vetularum Langius attceps
Cum teter locut crrori, dr nox CAca faverct ,
2ô potuit celare pin ludibria fiaudii.
Campus erat lait incultus , nonfloribus hortt
t/rrident , non mejsc agri, nonfrondibus arbos ,
Vix JierilisJccis vejitur ar'ena myricts :
Et pecorum rara insolis vefligia terris :.
Vicini dserta, vocant. ibifaxeafubter
tsfntra tegunt nigras Vulcaniafemina cames:
Sulphureis paffim concepta incendia venis
Fumiferam volvunt ncbulum , piceoque vapore
Scmper anhclat humus , Ccifque inclusa cavernis
Flammafurcns , dumluftandopenetrarefub aurat
Conatur , totispajfimfpiraculacampis
Findu, & ingenti teHurempandit biatu.
Teter odor, triflifque babitus ,facieft]ue locorum:
Jllicftpe animt torqueri Langius , i/lic
Sape queri , & longat infletum ducere voces
i/iudiit, aut voluit credi audivijfefrquenter,
Stvitulabundos Cacodamonat , &perarenat
Caudarum longosJinuatim ducere traElus.
Stpe etiam inferna ( quottes jejunus adibat
%/ntra ) fibi vifus nidorem haurire culint.
tis ubi jamvulgiftolidas rumoribus aures
Imbucrat , part cxorcifmum : circulus ingent
Ducitur , hune intrafpacio breviore minores :
In medioflabat palus,juxraque catinus
Plenus aqutyfed cui cineremquesalemquefactrdot
lAddidirat mnlto cum murmure, necjint anhelis
Flatibus. Hocpoflquamf:ena eft instruit"a paratu ,
Langius ipfe paterfacro venerandus amitu,
Circum omnem irroratsetojiasperginesceptri,
Verbaque pracipiti contoriuphc.ua rotatu
Convolvens, ccelum ac terras adjurt, & undas.
Et tremefatla imis Aclierontia reqna cavernis.
Et jam nox aderat frcreti conjiafacrit
lamqste e viciais populus convenerat arris,
%5\tatres atque viri, pueri innuptaque puclli ,
Hbb
De a t i
Scire Avidi quo tanta cadantpromiffa, nifiie
Confitafecrttiformidans lumina &
Effeprocul magnajuffiffet voceprofanos :
J)uivefacerdoti non ilia luce diferte
Qtnba fufurrajfet tAcituram crimina in ourem.
Laica ne trepidi fugiant commercia manes,
T^ve inbians veljejunus Cacodamon
Jnvolet , & laceretfceleratorum unguibts artus.
Ducitur adpalum velut hofiia Ruicus ipfe,
Ficla cpdtmgnarus cunta, atformidtne tama
zAttonitus, quamfi St)gia egreffurus ab alvo
AJpiciat nudas mandentem Cerberon umbras:
Sive animo timor a puero conctptus, ailes
Fabella haudmodicus pueris ploravtibus horrar-.
Sive locusfumo, efr caligin opacus,
Et velut inferna terrebat imago cultna.
Caterafubmoto clam cunbla peralla popello :
Sed tarnen audirigemitus, vocefque minams
Damonibus, mixtaque preces, nu/loque rogante
Interdum refponfa dari: nunc tollete vultus
In coelum, nuncfigere humi, nunc plangere peus
Langins, &facra templum confpergere Ijmpha,
Donee avis lucis prAnuncia fpera moneret
Ceder, & in veteremfe denuo condere nidum.
Turn templo egreffi , dicenda tacenda referre
Langius, umbrarum pnas, flamm* raptdam vim
Lufiralis, quot carnices CacocLtmones ollas
Admoveant, verubus quotfigant,fiutlibus umbras
Jshtot merfent gelidis, quot tMiffis cuique levetur
Tana , velut civis Styqio vixijfet Averno,
Ordine cunta recenfehat , eque crdula deerat
Turba homini: purgatricis rediviva favili*
Gloria erefccbat multum indignante Luther:
St crevijfct adhuc , nifi velformidine captus,
Feipretio villus, vel vino rufiieus tile
Anormis comes, xorcifmi proditor cheu,
Cunfta revelajfet taciti mendacia facri.
Sx liofluere, & retrofublapfa referri
y Le s. Malefic. 427
Spes prtcU, & nimium vivacis gloria veri
Crefcere. Ghutpropter moneo dehmcfingite parch
Somnia,nolurnos lmures, miracnla, nifors
Am apud extremosfieri dicantttr Iberos,
Americofve , am tAthiopas , calidvcfub axe,
St caput ignotis ubi Tîius condit arenis,
Vnde aderit nemo, qui tefiis dita refmet.
Forfitan externos folertia fugerit boftes
Callida, fedpeftem natam intra vifcera, & ips
Htrentem venis hominum vix ulla cavebit
Cura : mfiuoflros visprovida numinis olim
Refpexijfet avos, jam dudum Funiger ordo
Froditus a propriis mifereperiijfet alumnis.
2. Non omnino abiimile eft , quod ab Erafmo narratur. f*.n.f
Convivcbatcuidamparocboneptismulier bene nummata. In hu-
jus cubiculum profunda nofte folet irrepere lineo involucro um-
bram mentiens. EmitteBat voces ambiguas, fperans fore ut mu-
licr accerferet exorciftam , aut ipfa loqueretur. Verum illa nimis
mafculo animo clm rogavit cognatum quendam , ut unam no-
"ctcm fecum effet in cubiculo. Ille verb fufte arraatus pro exorcif-
mis , & prob potus , qub minus expavefceret , occulitur in lc-
td. Ad eft fpe&rum folito more, nefcio quid trifte mugiens.Ex-
citatur exorcifta , profilitnondum fobrius , aggrcditur. Ibi fpe-
rum voce gcftuque deterrere parat. At ebrius ille, Si tit es dia-
bolus, egolum mater illius : & eorreptum impottorcm fufte do
lar, occiurus , ni mutata voce clamaffet : Parce , non fura anima,
fed dominus Joannes. Ad vocem agnitam mulier exilit ledo,
pugnamque dirimit, &c.
3. Hue referenda eft & alia hiftoria , noftrum hoc argumen
tum fpecbins , noftratibus latis cognita. Chirurgus illuftriiEmi
ducis Clivice, &c. Joannis patris Guiljelmi , nomine Everhardus,
quum vetulam in oppido Clivia haberet conjugem , & ancillam
venufta forma juvencm , hujus in amplcxus pervenit : ut autem
majori cautela in atu hujus comcedia; perfeverari poffit, a fpc-
Iro exagitari fe mifer , qucritur fmula , quod aliquando ab E-
verbardo erat abigcndum. Hoc lufu tempore longo varie agita
to, ccepit vulgus iiniftri nonnihil fufpicari dc hoc ipero : Qua-
proprer ad Ecclcfiaften abit Everhardus expoftulatum de injuria
Hhh X perverfr
48 DeCttrAtio V
perverfae opinionis fibifada , cupitque apud populum in publica
concione purgan, & fpedrum defend : quod &c fadum eft. Tan
dem ex amicorum confilio ancilla rogat fpiritum , quonam pacto
ab hujufiriodi tormentis liberari point. Reipondifi ai: illa, fin-
gulis leptimanis biduijejunium cum folo pane & aqua obfervan-
dum elle, quod & fe rligios fieri ,apud heram fuam fimulabat:
dcinde & hoc fubjunxiflc lpiritum , religionis ergo cum duobus
comitibus Aquigranumclieperegrinandum. Haec dido parens,
in toto hoc itinere fpiritum ubique laeta facie aperuifl craticia
qusecunque oftia obvia , arrififle quoque ipfi in ledo : atque pere-
grinatione abfbluta , incurvatione & temo nutu indicium gratitu-
dinis oftendiffe, afleruit , myftic tarnen. Enimver Everhardus
erat fpiritus ille, quiorane minifterium praeftitit : ex quo eriam te-
nellum fminini generis fpiritum , filiolam nimirum , dum pere-
grinationcm mentitur, peperit, pallidifimam femper facie , ui fpi
ritus apparcret , quo nomine & ab omnibus appellabatur. Quum
autem eodem tempore in Gallias duceretur exercitus , Everhardus
compofitis hue fuis negociis, relida uxorc,cum illa fu amafia co-
piis fis fe adjungit , mnulquein Gallias contendit, ubi uterqu
pcriife creditur, quodnunquamadfuosredicrir.
4. De aliis facerdotibus , fimulatum daeraonem exorcifmis
fallaciter expcllentibus , item de fimili dxmoniaca muh'ere iana-
ta , vide capita 27. &: 28. Libri quarti. At hoc homiriurn enus
141.17. prrogativam hreditariam hauddubi hic praetendet: Adjura-
bat cnim Chriftum quoque per Deum viventem princeps faccrdo-
tum.
J\ Exorcifmi modum fiovt quoque d i abo! us , eoque adori-
M*rc. y. ri Chriftum ipfum audet: Adjuro te, dicens, per Deum, ne meter
n*.1. queas. Sed fua potentia daemoni uni vel pluribus impcravit Chri-
Luc* 8. ftus: Exi, Abite : & eveftigi adobedientam funt redadi.
6. Ut red Eufebius ille Cxfarienfis in Panegyrico dixerit:
Communis quidem omnium Servator rebelles poteftates ,quae cir-
cum hune qui terris imminct arem pervolantes , humanis anirnis
inlnuabantfefe,invifibili ac divina potcftate,velut feras agreftes,
ua. 16. fuarum ovium ceu paior bonus , procul fugavir. In ipfius nomine
egredi djemoncs juiTerunt paucHfimis verbis Apoftoli , & illius
dilcipuli , totius naturae dominium , & imperium omnis abftrufae
virtutis in cedo & in terra,, & fpiritum omnipotentiae ore fuo ge
rentes. 7. Ex-
V L IB. S. M A L E F I C. 42J
7. Explosis itaque exterminatisque nostris divinis , ariolis,
magnorum occultis antistitibus,8c quibuscunquc aliis supcrstitio-
num collcgis vulgaribusque exorcittis : Abjiciamus jEgyptiacas
disciplinas , seralia carminum arcana, vanos furores , execrandas
artes , & pbiltra vim factura diis , & Colcbicos succos , &c daemo-
niacas factiones:Plutoaica denique volumina,& umbrarum libros,
Stygiasque conjurationes , atquc chcrontcos rims membrana
chartave contentos , Pyriphlegethonti , hoc est >igni focoque (ut
Capnion inquit ) tradamus , & fidamus Deo : ac in C h k 1 s t o
Dei filio , per quem vivimus , movemur & sumus , sinccritcr sim-
pliciterque spcm omnem txam habcamus. Quare & genuivam
naaleficii curationem jam proponamus.
Curandi Maleficii methocius certijfma.
Cap. xxviii.
NObis hic long alia , qum inolitajam dudum consuetudine
acceperimus , in profligando satana, cjusque sanandis maler-
ciis, ratio ineunda videtur , doctrinae Chrilti & Apostolorum con-
formior. Omnium veroprimum3 ubi malum aliquod praererna-
tnrae ordinem in aliquo eprodit , ad eum ex Dei ordinatione con-
fugiendum est , quiprofcmone , doctrina atque artis usu celcbris,
morbos, eorum diffrentias, signa & causas penitius dignoscat : ni- /. 3s.
mirum addoctum exercitatumque bonae conscientia: medicum. E-
fiimvero tam rara saepenumero & gravia in morbis suboriuntur
ymptomata , quae licet natura: impetu exoriantur, tamen ad male-
ficium mox referunt rerum imperiti atque exiguas fidei homines:
quemadmodum in diversis convulsionum speciebus , melancholia,
cpilepsia,uteri suffocatione, putrescente semine, & multisariis vc-
ncnorum efFectibus frquenter apparet.
2. At inter hos affectus & accidcntia discernens prudens & s";*
circumspectus medicus, ubi ea pensicularit exacta trutina , adhibi-
to etiam ad diligentem causarum naturalium indagationem justo,
quoad fieri potest, pcrpendiculo, ubi naturae limites malum exupe-
rare egrediquc , ac Satanas, qui spiritus est) motus actionequc ani-
rnadvertit , in spiritualcm medicum , Ecclesiastem nempe,aut Ec- **>.}.
clesiae ministrum inculpatum, sanae doctrine, tenentem mysterium
ri dei cum pura conscientia, vitee innocentia notum, non turpiter lu-
Hhh 3 cri
DeCuratio V
cri cupidum , non vinolcntum , coi etiani bonum piis perhibeatur
tclHmonium , curationis onus transferer. Interim meminiffe ope
ra; precium cft , multa non ex maleficio evenientia , fed ex occulta
natura: occalione, medicos quandoque latere. Ut enim rebus in
eft lccreta juvandi proprietas , ita Sc nocendi : quam tarnen non
perpetuo agnofeit medicus.
^ 3 . Tantum tarnen opers medico hc acceder , forte aeger
natura , vel ex morbo , aut aliunde humore melancholico ( cui , uti
aptx luis operationibus materia; non illibenter fe infirmare lolet
dxmonium ) aut alio fueco maligno gravari videatur , ut hic prius
blande expurgetur medicamento.
4. Tradit enim Pomponatius , prifcos exoreiftas , quosprx-
cautarores vocant, ante conjurationem , obfelTorum corpora ab a-
tra bile expiirgalTe. Morbis liquidem geminis utplurimm hi inf-
ftantiir corporis nempe , ex melancholico fueco geniti : & animi,
ut amentia, meerore, timore , vita; odio , & defperatione , quibus
noiitc diuque ejufmodi homines maecrat juratus humani generis
hoftis , & vcluti lugubribus tentationibus ita velh'cat , ur quafi a-
quila apud inferos Titii jeeur arroderc videatur. ObfelTos expid
i eo humore, non amplius mirabilia facer, experimento fe vi-
diie , in expofitione iliius problematis dicit Conciliator. Uxo-
rcm quoque cujufdam futoris daemonio agitatam , variaque fo~
Uantera idiomata, eo modo perfe& curavit Galgarandus medicus,
Mantua; celeberrimus.
Puella quxdamin Burgo melancholica , fc Virgilii fpi-
ritu obicflam elfe fatebatur , diu conjurara : quod creditum eft
facili us , quia puella fimplex , admodum pa , & qux femper do-
mi latuerat , Hetrufca , affe&aret exprimeretque Mantuanum,
hoc cft , Longobardicum idioma, ut fubinde Latinum aliquid fo-
naret. Cum nihil proficcrent conjuratorcs , medicus ex arte ad-
hibiiismelanogogis primm, & deinde aliis roborantibus , illam
optim per Dei gratiam reftituit. Exonerato itaque corpore ,prom-
ptius in reliquam fanationis obfervantiam,vclut naturali jam im
pedimento levatus ', ab Ecclefix miniftro inducetur /wywftn
6. Ille tum de obfeffi vel maleficio lacfi vita & moribus, itera
de ejus in religione Chrifthma jinftitutione, 6v in prxcipuis fidei
noftrx capitibus , & qua fucxit , vel etiamnum fit in Dcum confi
dendi,
V L je s. M A l e f '-c. 431
dontia , vigilanter inquirct. Qua de reubi penitius fcrit instru
ctif , procbvior , & propemodum strata erit restitutionis via. Et-
enim iatan n corruptorum morum , spurca: vitae , itemque diffi-
dcncias filiis efficaciam & illulonis potentiam permittit Deus, Efhsi
quorum Icnsus excaecavit Deushujus seculi, ncillucecatillislu-
men Euangclii glorix Christi , qui est imago Dci. Affectuum
quatdam rcquiritur a>A>, ut sit , quod dici solet , mali corvi
rnalum ovum.
7. Ubi ergo vigilanti inquisitionc & artificiosa conjectura,
affectus causam aliquatenus cognoveritEcclesiae minister , convc-
niens huic medicamentum applicet : ut i aeger fuerit antea disso-
lutior , ex sacrs Scripturae hbris admoneatur , corripiatur , em
plis avocetur, & ad emendationem invitetur , tandem reipicentia
inordinemredigatur. Apud prasfractae indolis bominem instan-
dum, urgendumque tempestiv fle intempestiv : item redarguen-
dus hic, &justo Deijudicio in contumaces, ubindcterrendus.Pu-
llanimis, & diffidentia dcjectus,in spem certam & fduciam indu-
bitatam de ineffabili Dci bonitatc & miscricordia incomprehen-
bili crigendus, & undequaque confirmandus erit : in quam sen-
tentiam plena consolationis testimonia extant quamplurima , quas
fio loco & tempore adducentur. Si quoque perverla doctrina aut
fanaticis opinionibus, rcl superstitionum ludibriis quosdam tran-
'yers raptos cle, velut ansaeo modo dmonisubministrata , com-
periatur : Zizania ha;c crunt eruncanda , atque salubriora doctri
na: purioris ubstituta semina cum omni vigilantia sedul inseren-
da. Nec cognitione recitationis Dominic Orationis & Symboli
Apostolici lecundum literam , contentum esse oportet ( tantum e-
tiam possetquivismaliciosus) vcrm illud vivum Dei verbumita
in anirrris implantetur , ut apprehensum efficaciter , sentiaturpo-
tentia esse Dei ad ralutem omni credenti, contra quoscunquedae- "^m- 1
jnonum conatus: ut item vivifica fide invocare Dcum verum, aeter-
um , omnipotentem , & multae miserationis parentem,in nomine
Filii pro nostris peccatis mortui, & ad nostram justificationcm per
gloriam Patris , abbrpta morte, victosatana, dcbcllato inferno, n,m.6
potenter exuscitati, iildem valeant.
^Homodo
43* De a t i V
jûomodo T)monis Maleficio ajfeii, de ejus pnigt ?

imbeciitAte deinde eruntinituendi.
* . XXI X.
oiMi Y*\ diaboli item operibus & prsftigiis crudiantur , & quam -
mfirmi- 1^/nervatus imbcciliifque fit , ut nihil etiam poffit , nifi Dei per-
mhu miflu: nec Deum quarcunque permittere , led in re concefla lili Ii-
'ftmff. mites, ultra quos erri nequit , praefigi : quinimb Chriftum prof-
fl*' him in clum, federe ad dexteram Dei, fubjc&is fibi angelis, po-
' teftatibus & virtutibus: Cui fi tanta fuit fubjugandi potentia, mul
to magis fatanam fubegit corcuitejue , ut nihil omnino valeat,ni-
i pceuliariter illi concedatur. Quoditaque clementer in nobis per-
mittit Dens, non poteft elfe malum.Illi enim cura eft de nobis: Qui
i.Tet.f . cum omnis gratis fit Deus, nos ad aeternam fuam gloriam per J e-
s m Christum vocatos , jam parum per afflios inftaura-
i.Pif.j. bit, hilciet, roborabit atque ftabiliet. Quis eft qui nobis nocear,
fi boni xmulatores fucrimus ? Quicquid enim fidcli irrogatur , id
,. s. illi bono commodoquc cedit , juxta illud Pauli : Diligentibus
Mtith.6. Dcum omnia cooperantur in bonum.Precationem ergo perpemam
eflc decet , qu fiat voluntas cleftis Patris in nobis. Quidquid
patimur, telle Hieronymo, noftris peccatis meremur. Nonoabent
lu. . daemones, inquit D. Joan. Damafc. virtutes adveris aliquem, nii
fi Deo difpenfat concedatur : ficuti in Jobo , & in porcis. Per-
umh. %. miflione vero Dei facia, be fortitudinem habent , & tranfmutantur
& transfigurancur in quamcunquc volunt figuram fecundum ima-
hvuuii. ginem, ideftphantafiam. Item Gregorius : Abfquc omniporen-
J tis Dei conccffionc nullam habet potcftatcm contra hominem ma-
lignus fpiritus : qui ctiam in porcos tranfire non potuit , jfi pcr-
s*ptr mifftis. Rc quoque Chryfoftomus : Homines non quantum
jM.i*. vujtj tentat diabolus: quoniam quantum ad fe, nunquam celTarct
rentationc. Neque enim habet alium adtum : non enim manducat>
nec dormit, nec aliud operatur, nili ut tcntet, fallat & fubvertat.
2. Non magis itaque timendam diaboli potcftatem , quam
Deum impedientcm , docct Ambrofius fiiper Lucam. Spiritus e-
nim mali, ctiam Dei vocantur fpiritus , quod ejus captivi fint : nec
attingcrc, ortigare, tentare quicquam aul, nifi Deo concedatur.
Jobo ne pilum quidem Ixdcre potuit fatanas , nifi impetrata per-
,
Y s. Malefic. 43 3
mifione, caque limitara. Quocirca non eft formidandus diabolus:
led Dcus , qui urfum hunccatcnis alligavit captum , ut nihil o-
mnino abfqucjus fingulari nutu valeat. Hinc Chriftianus qua-
cunque advcrfiffima Dei digito excipiec , qui omnia in fua
continet manu.
3. Ncc Chriftiani nomen racrentur , qui maligna? alicui mu-
lieri aut diabolo imputant malum invetum,ad Dei voluntatcm id
minus referentes. Jobus affligitura dxmonc, at Dei manu ac-
cipitdicens : Dominus dedit, Dominus abftulit : kut i11 placuit, --
i ta factum eft: fit nomen Domini beneditum perpetuo. Non cx-
dentis virgae rationem ille habet , fed volentis patris. Virga punit
fi lium : at non earn fecifle hie dicit, nifi mcntc nondum conftet: led
patrcm, qui virgam in manu habet eaqueutitur. Sine ejus volun- .
tte, ne pilus quidem capiti cxcidit,quin omnes pili numerati funt:
ipte virgam ufurpat , qum graviter, & qum multum, & ubi ve-
lit.
GHiomcdo ad tolersntiam inviBam erunt excitandi dtmonum
maleficio hfi.
Cap. XXX.
PRopterea :equo paticntique fcrendum nobis erit animo , quic- *d;p
quid afflictionum accident carni, five id lege naturx,ive upra
naturam contingar. Idemquoquc faciundum , fi animum immen-
fus invailat dolor, angor , mror ,trifticia, tentado. OboculosJ'ir""'d'
vcJut fpcculum femper revocctur cxemplum fanebffirni illius ]obi,
qui tot excrcitatus modis , & tcntarum calamitatum ac mife-
riarum mole prcTus , Deum laudibus extulit ( quamquam ma-
lorum interim ponderi impar, in verba animi parum paticntis
erupiffc videatur ) ac licet nullius malae occafionis iibi confeius
olet, non d.tmoncm accufat tarnen , nee ab illo aut ullo horr.inc
tantas fibi inflictas xrumnas qucritur: fed ex Dei cequiflimi volun-.
rate fibiifta accidiflc aguofcit : ut cum uxor ei exprobraret , Ubi
nunc tuus eft Deus , cui confifus es? non animum abjecit , fed rcf-
poniiit- Ut fatua loqueris. Si bona Deo accepcrimus, quare mala , ,.
non tolerabimus patienter? Sic nos quoque in affli&ionc noftra, ad
j2>crtim oculo> mentemque dirigere decet , 3c juftiifima: ejus volun
tar! nos noftraquc placide lummitterc : quandoquidem ille nihil
Iii wilt
434 DbCurAtio V
vult, nifi quod optimum , quanquam nobis interdum fecus videa-
.. tur.Quos diligit, caftigat: nec peccatoris vult mortem: led ut con-
a^b.ii vcrtatur & vivat.
dut- 2. Suorum famulorum, ut diaboli vcl cujufvis alterius , mini-
turum fteiio utitur , qu nos ob noftra {celera aut incredulitatem puniat,
cjm mmt- ^. j moc]0 rc&ain converfionis viam reducat : vel etiam lie
ftmc uta- _
ter Dt, tentt nos Dominus Deus nofter , quemadmodum Deuter.13.le-
w. 4. gitur, ut palm fiat , utrum diligamus eum, an non, in totocorde &
dcTtmp. intota anima noftra.
laniii. 3. Pro fummogaudioitaque ducke fratres ( inquitD. Jaco
bus) quoties in tentationcs incideritis varias : illud feientes,
quod cxploratio fidei parit patientiam. Caeterm patientia 0-
pus perfectum habeat, ut litis perfe&i & integri, nullaque in parte
imminuti. Bcatum item prdicat virum , qui fuffert tentationem:
quoniam cum probatus iieit , accipiet coronam vitae , quam pro-
mifit Dominus his, quibus fuerit dilcctus. Hinc admoner D.
1 .peir. 4. Petrus : Chariffimi , ne miremini , dum per ignem expJo-
ramini , qua: res ad experimCntum veftri fit : perinde quai no
vum aliquid vobis obtingat : im in hoc qud confortes eftis affli-
lionum Chrifti , gaudete , utin revelationc quoque gloriae ejuf-
-.. dem gaudeatis exultantes. Timotheum quoque hortatur Paulus,
ut afrlitiones ferat tanquam bonus miles Jesu Chrifti. Non c-
nim quis coronatur , nili legitim certaverit. Excmplum aeeipite,
&. fratres mei ( monet Iacobus ) affli&ionis & patientiae, proyectas,
quiloquuti funt in nomine Domini : Ecce beatos dieimus cos qui
uftinent. Tolcrantiam audiftis Iobi , efinem Domini vidiftis,
quod valde mifericors fit Dominus, ac commiferans , quipios
..' tentatione novit eripere, Petro tefte. Iobum totum ( excepta illiu>
.. anima, quam illoelam pennanere voluit Dominus ) etiam in fub
fubitantiis & lobolc duriflim , Deo annuente , afflixit latan ; Ve
rum poft inviolatam illius patientiam , cum multa ejus ulura, cun-
;. tailliuberrime repoluit Deus : Cujus jam non eft decurtata mi
nus, id ipliim poteft, & infinitis partibus majora.
4. Quorim ergo alicujus hominis , aut etiam ipfius daemo-
nis , nos tcrrebit violcntia aut malignitas ? cur ab horum jaculb
uiqueadc expavefcimus? qua; fi in nos vibrentur figanturquc,non
tamen ad intcrnecionem transfigent , fi conftanti tide revcrberc-
mus , retoiqueamufiiue. Rcfiftendum diabolo , & fugiet a nobis:
^ " .
V s. Malefic. 43 j
ill! locus eft dandus : fed Chrifti verbo pellendus , Abi fatana.
Fidelis eft Dcus , qui non finit nos tentari ultra id quod poitlmus; ..\1
im> faciei un cum tentatione exitum , quo fuftcrrc qucamus. No- Mallh_ 4.
vitille,quibus nobis opus fit, priulquara pctamus. Ne exhorreca-
mus, hortatur David, timor nocturno, tentatione fciiicet occul- 1'''-
ta: fagitta volante in die , tentatione quippe manifefta :
a negocio perambulante in tenebri , nempe ipc&ris in tenebris
veran tibus : ab incurfu &dxmonio meridiano , quod Pau- ucr.n;
lo nuncupatur ngelus lucis , in quem le transfigurt diabolus.
. Ad tolerantiam praeterea invictam contra daunonum in- r/--
fultus , & conftantemin Dcum fiduciam,ita affli&i fedul exci- '"'
tandi lunt patrum quoque exemplis : velut An'tonii iEgyptiaci, **!
quem in tmulo latitantem tarn graviter laccrarunt danuoncs, ut
tanquam mortuum ad hofpitium reportarit illum minifter: ubi *mnii-
nonnihil refpirans & quafi revivifeens , clam aliis ad tumulum i
referrijubet : ibiqueex priorum vulnerum dolore proftratus, cum
ex animi fortitudinc ad conflictutn daemones provocaflet , Uli
cunciarentur , aflumptifque variarum beftiarum & ferpentum for-
mis , Antonium dentibus , cornibus , unguibulquc impeterent, &
denu lancinarent , fubito lucis quidam radius daemones & tene-
bras fugavit. ftatimquc fanatus Antonius, Chriftum praefentemef-
fe inteliexit , dicens : Ubi eras Icfu bone , ubi eras > quare prin
cipio non adfuifti , ut vulnera curares mea ? Et vox ad cum racla:
Antoni , inquit , hic eram : fed diftuli ob tuum certamen , quod
prius obfervare libuit : jam autem , quoniam ftrenum te pugilem
praeflritcris , in totoorbe celebre tuum erit nomen. Haec in vita S.
Antom'i ab Athanafio defcripta,& Graecopcr Evagrium Presby-
teram tranlata : ubi lufta cum diabolo varia mireque acerba , &
inignis divini viri patientia conftantiaque legitur.
6. Nullus cert , quod feiam , animofior fuit Hilarione ( qui .
Antonio fuit contemporancus, fed junior) fortiuique neglexitdx-
raonum fraudes, quippe qui in folitudinc faepc infantium voces exmpi.
incemptfta nocte leaudireexiftimavit, nunc balatus ovium, nunc
mugitus boum , plan&us mulierum , leonum rugitus , ftrepitum
armorum , variarumque portenta vocum. Ctcrm auius aliquao-
do totum phalma explorare , Dominica crucis figno ad luna: lu
men ruguno egrcditur , &follicit circumlpiciens ,eccccurrum
directs in fe equis euntera confpicatus eil : hic Chrifti Nazarcni
Iii 2 nomine
4 De-Coi Ano V
nomine invocato, in veftigio manfit, expeans reieventum. tum
vero terri tica illa bigarum ipeciesfubito terra: hiatu in confpeclu
abforpta cft. Atqui licet doemone excruciare tur mire , oratio-
ne tamen vincebat : i qua ubi alias paululum quieviflct , latan fe-
rianti infidiatus , repente ejus dorio infiliit cJcibus latera qua-
tiens , cervicem flagro : Eia , inquit , dormitas ? mox cachinno de-
fuper increpitans : Hordeum jmne , ait , an paleas feflb tuo afino
fteres ? Nam fuam carnem nonnihil obftrepram , aliquando fie
affatus fueran: Ego te afine non bordeo , fed palea paleara , faxim-
que nc pofthac recalcitres.
Mit. 7. Hic vides Francifcum non fatis novifle hominis pri vires
L'if- F jn toleranda quavis afthetione d xmonis. Legitur cnim in ejus vita,
fratrem Egidium interrogafle Francifcum his verbis : An diafcolns
lie lit terribilis , qud homo per unum Pater nofter non poffct iii-
ftinere ? ipiiim refpondifl'e, Quod nullus poffit luftinerediabolum
per medium Pater nofter, quin ftatim moretur. Hue rclerarur Cy-
priani lermo dc Bono paticntiae , ubi & impatientis exempla pro-
ponuntur : item fermo quartus Chryfoftomn
Communium precum in maleficio eficacu.
. XXXI.
ommuna "" T T infupcr maleficio beforum fidem adaugeat , vulncrique,

I tortore dmone ejus jufTurogato, fanaredignetur rnile-
^*^ ricordiarum pater, commumbus adeumex aniroi -
tralibus fufis confidenter prccibus erunt juvandi. Id ab aurnore e-
Htbr. 13. pilllas ad Hebrseos difert mandatur: Memores eftote vin^toruro,
tanquam una cum illis vincti:corum qui affliguntur,velutipl quo-
que verfantes in corpore. Orate pro vobis inviccm, at faniktis:pi
buen % nionct D. Iacobus. Multum enim valet deprecatio jufti cfficax.He-
lias homo erat fimiliter obnoxius affliuonibus ut nos: Sc -
tus eft ne plueret , & non pluit iuper terram annoS tres , Sc menfts
lex: & rurfum oravit, Sc ccelum dedit pluviam , & terra produxit
"fruum fuum. Item: Inhrmatur quis inter vos? accerfat feniores
Ecclet'ix , &c orent fuper cum , imgenres cum oleo in nomine Do-
mini: & obfecratio ftdei falvum reddet laborantem , & eriget
Dominus: & Ii in peccatis fuerit,remiucntur ei.
2. Hinc
V ' L , M A I E ! i . 437
2. Hinc orationum fideipublk & feorfim Chrifti fideli-
bus ad rem prasfentem accommodatarum refpondentiumque ener
ga , liquido conftat. Ne Petri fides defkeret ltanos infultu jCJUl ex- Luc* .
pretivcrat ut cum velut titricum cribraret, Chrifti oratione interce
dente irapetratum eft.Contra diaboli aftutias ut vigilent cum omni
dulitate & deprccatione pro omnibus faniis , Ephefios ftudios Epbtf.6.
exhortatur Paulus. Admonet item Timotheum, ut ante omnia fiant .,..
deprecationes , obfecrationes , interpellationes , gratiarum a-
iones pro omnibus hominibus. Fidcm quoquc Chrifti opera fi-
bi augcri orant Apoftoli. Per Moiis orationem ad Dominum , fo- , \.
ilHus Maria liberatur lepra. Sic patris oratione , Cbrifto
genua fle&entis, dicentilquc, Domine mifcrere filii mci , quoniam .
lunaticus eft, Scmifer af'flligitur, Sec. Incrcpatur daemomum f^"'/
puerque inatur. Se autcm credere tcftabatur hie vir in luis preci-
bus , & orabat Chriftum , ut ipfuis incrcdulitati uecuncret.
Wulicr quoqtic Grarca, Sy rophceniTa gcncre,ad pedes Chrifti pro- Jl<t"
voluta, rogabateum , utdmonium quo filia milcr cruciabatur, " *"'7'
exturbarct : Sc obejib interpellationcm, exonerabantr filia. Mul-
tum confidebat Iudith in oratione fratrum , quando dixit : Ora-
tc ut firmum faciat propolitum meum Dens , &c. Nihil aliud
fiat , nifi oratio pro me ad Dominum Deum noftrum. Petrus Sc Offers.
Joannes orant pro Samaritanis, ut acciperent Spiritum fanchini.Si-
quis inter nos affligitur, orare jubct D. Jacobus. i
3. Chryfoftomus dc incomprehcnlibili Dei natura, homi
la 3. tcftatur, obfcfTos in templum addutos dicono tempore
publici congreus , quum ccena Dominica peragi folcret , julol-
que caput inclinare, & fie pro ipfis orafle populum. Homines , in-
quit, da:mone agitati , tanquam vinculis quLbufdam retenti ad-
ducebantur, ut populo uni verfaque civitatc prartcntc , communes
pro his firent fnpplicationes , ut omnes jugi concordia Dominum
communem orarent pro his , & qud railcretur , magno clamore
contendcrcnt.
4. Rcitt infuper Profper Aquitaniens , in locum publici
congrcflus ad altare , dum ccenx Dominica; inftituta actio cclcbra-
retur , adduftam puelbm , Sc plebem pro ca ad Dominum oraiTe,>
tie partieipem faiftam quoque , Sc lie liberatam. Idem li
bro 6. de Prxditionibus & promifionibus tradit, uo tempore
Carthagini pucllam quandam Chriftianam,quum in balncis quod-
Iii 3 dam
43* DeCuratio* V
dam Veneris imulachrum minus pudic intuita effet , fquc eidem
alfimilaflct , mox diabolo obclam fuiffe , qui guttuns meatus
occupant, utcirciter dies icptuaginta no&iquc totidem ferme,
nec Ci bum potum trajiccre potucrit. Parentes quum nullam Ic-
vationem animadvertcrent , puellam ad Ecclefiae miniftrum addu-
cunt , eique rem ut acta erat, bona fideexponunt. Unum hocpueJla
confcffam addidit , Noctis medio videri tibi avem quandam adef-
ie,& nefcio quid ori ingercre.Tandem in templum deducitur,fiunt
preces: & cum ei ccena Domini porrigcretur , quam aigr accepir,
eacodaemone nimiram reluctante, liberata eft.
4. Narrt Theodoras Lector lib. 2. Epifcopum Chriftiano-
rum in Perfia julfum elle, rege daemones profligare : qui collcciis
piis preces fecit , & adjurationc eos abegit. Ioannem monacbum
quendam in jEgypto dmoncs fola expulifle precatione , tradit
Sozom. lib. 6. cap. 28. Ccetus monachorum , inter quos Macarius
* c-21- & Ifidorus, Lucii fcelere fub Valente,in infulam exiguam,ubinuJ-
li erant Cbriftiani , relegati , filiam ibi lacerdotis darmone corre-
ptam & humi pracipitatam, conjunctis precibus liberant,patrique
nd,rct. lanam reftituunt. Marcellus Apameenfi s Epifcopus , deft.ructu.rus
* fub Thcodofii imperio fanum lovis Apameas, atrum dsmonis i pe
ctrum , vim ignis fuppofiti corcens , fie repulit. Iubtaquam ad-
ferri in vafeulo : qua fuppofita facro altari , ipfc in faciem humi
proftratus, Domino fupplicavit, nc ulterius progredi deemonis ty-
rannidem fineret. Finita oratione, figura crucis aquam conf\gna-
vit, atque flammx diaconum jufitiupcrgere : quo facto, dxmon
aufugit.
c'-i-ia/' Auguftinus etiam commmort , virum quendam rribun-
Dit*.i. tium Heperium , in Fufalcnfi territorio Africje fundum habuifie,
qui fuit infeftatus malignis fpiritibus , ita ut animalia & ervos
graviter afflixerint. Domeftica igitur hac caiamitate coactus , ac-
celc Dominus fundi ad Eccleias miniftros, rogavitque utaliquis
ibi preces facer dignarctur. Abiit igitur quidam , oravitejue ar-
denter & feri, imo etiam ibi ccenam Domini diftribuit : & proti-
nus ilia dxmonum vexatio cefiavit. Ambrofius : Bonum icutum eft
oratio , ut quo omnia gnita ipicul adverfarii repelluntur.
V Las. M a t E F i c.
lejunii in operibus diaboli vncencU energa.
Cap. XXXII.
INdicantur etiam jejunia , fi forte caro , nimia fui indulgcntia

proterviens , locum daemoni dedcrit : ut hoc reftri&a freno , in
ordinem rcdeat. QuarePorphyriustradit,jcjunium& caftitatcm
maxim laudari, non quia iis placatior inprimiserficiatiirDeus:
fed ut retroagantur qui languine & immundicia gaudentes , quo,
perfrui polunt his , utentium corpora invadunt. Eft enim ali-
quod daemoniorum genus , quod non nifi orationibus & iejuniis
ejicitur, Chrifto authore, incredulitatis, propter quam illud expel
iere nequiverunt, dilcipulos redargucnte. Eleachim quoque facer- M
dos Domini magnus , lie omnem lirae'lcm alloquitur; Scitote quo-
niam exaudiet Dominus preces veftras , fi manentes permanferitis
in jejuniis & orationibus inconpetu Domini. Et Raphael To- r*.n.
docet, bonam elfe orationcm cumjejunio.
. 2. Hiftoriam in hanc rem mir commodam narrt Hector lu. S%
Boethius j in Gareothas fcilicet regionis vico quodam , quatuorde-
cim vix palfuum milibus ab Abcrdonia diffito, eximia? formas ado-
lecentem coram Aberdohenfi antiftitc qucftum cife palm , fefe
daemone fuccuba ( ut dicunt ) gratiilima omnium quas vidiflet for-
iri^multosjam menfes infeftari, eandemque occlufis foribusno-
Q ad fe ingredi, & blanditiis in fuos compellere amplexus : du
bia luce cam pen fine ftrcpitu abire , ncc ullo fe modo , cum plu-
rifariaro tenta{fet, tanta tamque turpi vefania liberari. Iubet con
tinuo circumfpcctus & pius Epifcopus , adolefcentem alii) fe con-
ferre : & ut fecundum Chriftianam religionem magis laudatis je
juniis & orationibus folito attendus accommodaret animam : hinc
fore arbitrabatur, utpiis opcribus intento vi&us cacodxmon tan
dem terga daret. Nec felix defuit fucccifus falubri confilio : quod
adolefccns religios exequutus , paucos poft dies omnino ab illis
vindicatur ludibriis. Sic jncubum doemonem non amplius infeftai-
ie Navetis mulierem,poft confeffionem & facram communionem,
quaejejunia & preces comitari folcnt, legitur in vita . Bernhardi.
3. Hie jejunii,uti thcriacajprsfentilfimsejvires & encomium,
oculis omnium fempcropponendumhocfeculo difolutlmo cx-
ulceratiffimque, animi & corporis morbis dxmonumquc in-
fultui
440 D Cura to V
virm 6 ultui apprim obnoxio, ex Athanafio & Cypriano adducam: Ieju-
twrmi. nium morbos fanat , ditillationes cxiccat, dreraones fugat , malaf-
que cogitationcs cxpellit,& mcntcm nitidiorcm reddit>& cor pur-
gatius, & corpus lalubrius, & ad thronum Dei hominem fiftit. Et
pft : Quifquis igkur ab immundo Ipintu vexatur, ccrtum habere
deber, hoc pharmaco, jejunio inquam,ftatimlpiritus malos affli-
Ctos ablcederc, vim jejunii metuentes. Valdc enkn dsemones oblc-
ftantur crpula ,& ocio corporis. Cyprianusdc Icjunio & tenra-
y, tionibus Chriiti; Iejunium , inquit , Ii diferetione regatur, oranem
carnis rcbcllioncmedomat , & tyrannidem gula: Ipoliat &exar-
mat. Iejunium extra ordinarios motus in eippo claudit &arcbt,
& appetitus vagos diltringit & ligat. Iejunium ii humilitarc orne-
tur, iervos Dci contemptores mundi efricit. Iejunium carnes a'zy-
mas mundat & iolidat , & putrcdines qux ex adipe prodeunt, con-
fumit & ficcat. Iejunium Smpturarum deliciis palcitur , contem-
plationc rericitur, gratia itabilitur , eceleiti pane nutritnr. DanieJi
interpretatio lomniorum revelatur jejunio, & trespueri de -
lonio illacii egrediuntur incendio. Mofes in monte cjuadraginta
diebusjejunus cum Domino perfeverans, & Dei familiaritatem ,
colloquium ,& legis miniitcrium promeretur. Helias quoque eo-
dem dierum numero abtinens, in eremo converfatur. Et poll : Ef-
ticax eft oratio prcdente jejunio, & iacris ftudiis amecedenribus
non patitur poftulatio devota repulfam. Orgenes in cap. 7. Mat
thau, ubi Cbriftus dicit, Aportlos propter incredulitatem nequi-
vilie cjicere demonium: Si aliquando nos oportuerit circa curatio-
liem tale quid patientium permanerc, non adjuremus neque inter-
rogemus, neque taiia loquamur, quaii audienti fpiritui immundo:
fed permanetes in orationibus & jejuniis, impetremus patieiui &-
lutein a Dco , &abigemus jejuniis & orationibus fpi riras mali
gnos. De jejunii potentia ingnes duo jermoncs Bafilii Magnijitem
unus Cliry folomi 1 8 .
Elemofyiiarum virtus.
Cap. XXXIII.
. ft Cccdat adh.EC, pro facultatum rationc , arum communica-
/\ tio , & in pauperes crogatio , oblatioque : quem odorem
bona; fragrantiae , hotiam ceeptam gratamque Deo , ap
pellor
V L je s. Malefic. 44
Paulus ad Philipp, qui Romanos etiam impcns adhortatur ad to- /.^.
leranriam in afmdione , & precationi ut inftarent , ncceifuatibuf- 's" 1 *
que fanfcorum communicarent,
2. Cornelius item centurio ex cohorte Itlica , religiofus <%
tirnens Deum, praeftans elemoiynas plebi multas , deprecanfque
Dcum fem per , quam audivit ab angelo vocem? Cornell, orationes
mat & eleemofyna tux afcenderunt in memriam coram Deo. Et
Raphael anglus ad Tobiam : Bona eft, ait, elemofyna magis
quam thefauros auri reconderc : quoniam elemofyna morte li
brt, & ipf eft quae purgat peccata , & facit invenire mifericor-
diam & vitam aerernam . Item Tobias pater ad filium , ante mor- 4.
tern: Ex fubftantia tua fac elemofynam , & noli avertere faciem
mam ab ullo pauperc: ita enim fict,ut nec te avertatur facies Do
mini. Quomodopotucris,itaeftomifericors. Simultumtibi me
rit, abundantcr tribue: i exiguura penes te fuerit , etiam cxiguum
libenter impertid ilude. Premium enim bonum tibi thefaurizas in
die necefltatis : quoniam elemofyna ab omni peccato & morte
liberar, & non patictur animam ire in tenebras. Fiducia magna
crit coram fummo Deo elemofyna, omnibus facientibus cam.A-
pud Lucam ipfa Veritas loquitur: Date elemofynam,& cece mun- L*ct 1 1
da funt vobis omnia. Nabuchodonozori Babylonis rgi fua fit
Daniel, ut elemofynis redimeret animam. Apud Eccleiiafticum -
legitur : Ut aqua ignem ardentem extinguir , ita peccatum expit
elemofyna: cujus Dominus gratiam redditurus , memor erit in
pofterum, ut author tempore cafus lui adminiculum inveniat.Nam eûf\y
elemofyna viri, quafi facculus cum ipo, & gratiam hominis qua- & 9'
il pupil Jam confervabit, & poftea relurget &rctribuet illis retri-
butionem , uncuique in caput ipforum. Ergo conclude clcmo-
ynam in corde paupcris,& pro te exorabit ab omni malo. Hic
locum habebir Cypriam i'crmo de Eicmofyna, item Chry ioftomi
bomil.32.33.34.3y. 36.37.
Kkk Ci.m
44* D R i o Y
Cum muttlfariam affliSlis quam vari agi debet, & imitanda

diverja fanationis exempU.
Cap. XXXIV.
Pud aegrum lucida fuarum exacerbationum habentcm inter-
valla, horum plurima , cum judicio prudente Ecclea? mi-
A!niftro proponipoffunt. Apudhiinc ver qui continu tor-
quetur, mente laefus, orationes ( ut dixi ) communes , & fidelium
interceffiones neceffitati praelenti conlono lenfu applicatae , jejunia
& cgenorum lublevatio, luum habebunt pondus.
vnpi- . Caeterm fi uno in loco malefkiis collidantur numero plu-
Tfil,?ufi res ( qcmadmodum inmonafteriis, potiffimum virginum , velnt
mmi organorum latanx ludibriis magis acommodatorum , frequenter
fiuMrid ufuvenire cernimus ) ante omnia hue cura propendeat , ut leparen-
tur' ^ una SU3e^ketad Parentes vel fanguine aut aHnirare prxi
mos avehatur, quo fingulae feorfim commodiusfideJiuique infti-
tui& fanari queant. Reftitutionis autem habeaturpro cujufque
neceffitate dcle&us , ne uno (quod ajunt ) calopodio^quorundam
ineptorum, mendacium, impoftorum, luperftitionis impietaquc
antiftitum more ) quis calceare conetur omnes , & diflolutis prae-
fcriptorum verborum minus convenientium formuhs , commenri-
ciilque quibufdam ritibus & fubftantiis ad rem minim facienti-
bus, profligare pergat daemonem,iniis ridentem illudentemque,
& fugam plcrumquc iimulantem egregi, quafi compulium , licet
ultr cedentcm, ut nos incredulitatislabyrintbo altius involvar,fi
vetitis eum mediis fugaturn credamus:hac ratione corporibus ce
dit ipcnumer, & quidem libenter , ut animas minus impedit
poffidcat , eifque dominetur. Qua: veir virgines ardius ocdulac
cohibentur, nec egredi permittuntur , quod cquidemin ejufmodi
calu comprobare nequeo: vel quae in defignato loco dementem
Dei manum, patrifque virgam , cum vera fui abnegatione fortiter
tolerare cum lobo in animum induxerint , mutuam hie prxftent in
fuorum cruciatuum intervallis operam, fe muru confolantes, mo-
dumque praefcriptum , quoad fieri poteft , obfervantes:
Id"','/" 3 Nec ad hujufmodi fpeaculum admittantur juniores , nc
fprtfacM- tcrrita; tormentorum raritate & vehementia , quid mali contra-
''dm'n- nant> cum e" avide admodum infidictur diabolus.
4. Cum
V L s. M a L F i c. 443
4. Cum alias ad piara puellam in ccenobio obferatam literas
dediflem , quibus virgnum eo in loco olim incredibili cruciamen-
torum genere daemonio exercicarum ( quarum fuperiori memini
Libro, . io.J hiftorias mihi cupiebam delcribi,ea in hancfer fen-
tentiam rel pondit : Duas adhuc ex illis fuperefl octogenarias pro- Mm,-
pe modum , quibus faepius audiviflet , ne magno quidem fe velle
gravi illa caruiflc calamitate , ex Dei volntate nata , qud inde r*""wo
peculiare gratiae divin jdonum & illuminationem fe confcquutas "*
ienfiflent : nec l'ecus earum teftari vitam. Quid Antonio nocut, fd
r r i -t ^~ 1 ritarbe-
leverosmiuiscervicibustuliHemagiltros ? cuieosad Dei nutum nm,n,Pe
pcrpeflo inmajus lucrum & gloriam. Scribebat quoquc, x**a"-
minos eo tempore fuifle undecunque viros dodos , qui terrinco-
rum eorum fymptomatum larvas contuid , eas penitiflm fcruta-
rentur, amlirenturque : fed quo in ejufmodi confiliis confident! us
perftitre , eo malum recruduit gravius , ut tandem Dei opus efle
iingulare faterentur: cujus manu cum id excipercnt , & fetoto
corde iib potenti ejus brachio fubmitterent , femet integr abne
gantes , humilitatemque ufque ade amplexae , quo etiam cundis
iuis affedibus reftiterint , eofque vicerint : & breviter , ad divini
verbi normam toto animo vitam conformarint, tunc paulatim cva-
nuerunt univerfae illae dira.Piam epiftolae illius virginis partem ju-
ftis de caufis inferere volui , quod id confilium meo inftituto pror-
fus refponderet : & ne ejufmodi virgines ufqueadeb piorum nu
mero alienas efle , quis temer in animum inducat , etiamfi adhuc
multa in iis defiderari nondiffitear> quae infeia & non fanainfor-
mationc praetcrmittuntur.
j- . Porro monafterium id ingreflus , coram cum altera con-
tuli vetula, quae id mali decern fuftiriuerat annos,eo nomine gratias
Deo agens qum mximas: fi setas admitteret, fe libencer denuo
ildem velle calamitatum fludibus objici afserebat. Hortata au-
tem me eft maximopere, ut fi in confilium ad ita afflidas accerfe-
rcr , ne exorcifmos admicterem unquam. Quaedam in tormen
to ram theatro conftituta , fratre virgis ex quorundam confilio
excarnificabatur : quemadmodum ab incptis ctiamnum hodie con-
fulitur, quafi daemonem profligent virgae , 8c non potius eo modo
Ule carnificinam procuret. Ea rei indignatione & pudore ilia per-
culia , contabuit pedetentim, & moritura cecinit. Rogatavcr
cancionis caufam,rclpondit : qud de falute fua xterna minim
Kkk 2 haefita-
444 DeCurati V
verni*,, hxfitaret. Altera quoque jamdiudxmonioexcruciata,&mor-
fT* * ProxuTia *e totam attenta oratione Deo offerebat , ut fecura
fnm. pro fuo arbitrio quicquid vellet , in tempore & in aeternum age-
ret , dummodo ipiiusglorificaremr nomen, obfecrans : rogabat-
que rcliquas virgines" , ut poft ejus mortem non ex more, Misere
re meiDeus , canerent : fed , Gloria patri. Memorabile abnega-
tionis veras exemplum.
6. Singularem infuper, & fuo loco imitandam aliquando cn-
rationis eorumquos vexat diabolus ,rationem , ex fequenti colli-
2Zm',ci gcshiftoria. Philippus Weifelich Colonienfis , monachus abba-
Knechtenftein , integer & implex , fpiritu referente abba-
x"*' tern maeilenrum, ante multos annos mortuum, exagitabatur mife-
rc & multifariam , circa annum quinquagefimum fupra miJIefi-
mum quingentefimum : interdum avehebatur fub tectum , alias
per ligna tranfverfa cnjundiora fupra campanam intrudebatur,
plerunque per murum transferebatur inopinat , inventos quan-
doquc eft corpore fuper pifcinam projedo, capite autcm in rer-
ram reclinante. Tandem fe prodit fpiritus,diurinat & multipli
as vcxationis caulam explicans : fe nimirum efle ilium abbatem
Matthiam Durenfem, tot annis fepultum : ac eo totqueri , quod
lufpcnfam D. Virginis eifigiem exquifu depingi curarit : nec
fatis fuiffe fadum pidoris Noveliani laboribus & impenfis, qui
indc jaduram fenicrit , ac fibi ipfi vim fecerit. Verum id iuit.Sub-
ncdebat hinc folutionis modum , cujus nomine hanc exorfus e-
rat fabulam diabolus : expiari fcilicct hoc delidum non pofl,
aut ulla fe libcrari ratione , nifi religionis crgb Treveris & Aquif-
grani peregrinarctur hie Philippus (quem ob fnnplicitarem ac-
commodatum fuis ludibriis Organum ratus eft diabolus ) & tres
MiTae, de trinitte feilicet , de domina , de tempore, in c;us alTcr-
tionem recitarentur. Ut hc piritus voto fatisrieret, coniulueTunt
Thcologi Colonicnfcs : & capitularitcr (ut illomm moreloquar)
id reliqui poftulabant quoque monacbi a iuo iuperftite etiamnum
abbate D. Gerardo Strailgen Morfenfi.
7- At hic laniori inftitutione atque acri.increpatione in aliam
potius fententiam Philippum exiftimavit traducendum , ut videli
cet fidevivaomnis miferationis Deo patri, & Chrifto aifertori no-
ftro unico confilu , dxmonis impofturas animo negligcret for-
ti :. rcdeunticjuc fpiritui obiieeret , 1c non cfe fui juris , verra
' fob
fubaliorum degere imperio, propterea nec pofe ob rerum penu-
riam fe obediri ejus votis. Quo fado, fpiritus refpondit: Die
Suppriori. De eo cnim confirmandi fui inftituti fpem conceperat.
Quare Abbas, ubi daemoncm pereverare , necmonachumiilius
illuionibus fatis confidenter rcfiftere animadvertit, ipfum denuo
redius inftituit , ftudios hortatus ut reipifceret , nec tam pro
nas offerret fatanae technis aures : fi vero manes , uti hadenus, au-
dire pergeret , fe ilium flagris, &quidem capitulariter caefurum,
feveriffimc minitatus eft. Hinc rritos fuos Ipiritus videns cona-
rus ob abbatis conftanciam , & animum Phihppi magis eredum
fiducia in Deum adverfus fraudulenta exitialiaque daemonii ftu-
dia , nunquam rediit, alioque migravit. Hanc curandi metho-
dum , in eo fraudum diabolicarum genere, quandoque in ufum re-
vocandam arbitrrer.
Fi<e obfejjlonis curattanes certes probataque.
Cap. X X X t.
MUliercula Bartholomaea nomine , quum in pago Well,
praeter morcm Tub Miifas adione hymnus illc qui incipit,
Gloria in excellis Deo , Germanica lingua eancretur,
mox velut daemonio correpta , in extafin conjici videbatur , cum
maxima hominum pcrtuibatione , in eo tormento pcrdurans, do
nee abfolveretur cantio. Quum ad hunc adum aliquandiu con-
nivcremr , nec tarnen defineret fcemclla , tandem pagi domina,
Anna Virmont , in arcem vocatur : quae humaniccr & amice
cauiam rogat, cur fubea cantilena fe ita vinci fineret, quum -
dem eflenr verba Germanica quae Latina , abfque mutatione?
eiq*ue hymnum Germanicum pradegit , & verba intcrpretatur,
quibus nihil ablonum , nihil impium ," autquod ullam offenfio-
nis daret caufam , ineTet. Jubct itaque earn forti eTe animo,
fc jam eundem hymnum Germanic cantaturam in cubculo,
praemonens : & fi ilia dejici fe pateretur , adhibituram e rc-
medium , quod pellendo ejuicemodi daemonio eTe cum primis
ufui didiciflct, minitabatur. Ita mox in cantionis initio , mu-
liercula loco prius obfervato, quo fe profterncrc vellet , in terram
provoJvitur. Cui incundanter , veftitu prius levato, domina pru-
dens & cordata matrona,fimul cum filia, virgas imprimit acres,
Kkk 3 quo
44<* DeCurAtio V
quodecuit ftudio: illa interim retra&a manibus vefte, earum co-
nabatur arcere titillationem.
Afh*r 6. Zi Extremis enim morbis,tefte Hippocrate, extrema exquiit
remedia optima funt.Hoc propinatum pharmacum,contrahujufino-
di dxmonis infultum exiliere antidotum incomparabile, atquc fe
doftis viris didicifse , mulierculas dermo pcrfuadct domina , bor-
taturque cam confidentiori else animo , nervum daemonii boc me
dicamento jam efse baud dubic infra&um : eamque limul concine-
re jubet.Sic dulci modulaminc'fimul repetitur cantilena, finirurque
line ullo commotionis indicio. Hoc comcediae atu faraulis an
te oftium obfervato , fminam illi egreflam arripiunt , unaque
hymnum alta voce canunt : & conlilium hoc fuifle exturbando
huic atans ut certiflimum , ita & ialuberrimum compertum eft.
Oportet autem habere delcclum in uurpanda hac theriaca. Non
cnim omnium oculis uno medendum eft collyrio : folum ejus ge
neris daemonio profligando praefentiflimum citraullam moram aut
hxfitationem erit alexipharmacum , quod hominem invadir exer-
cetque pro ipfius energumeni volntate, arbitrio & libdine.
3 . Se ea ratione fuifle fanatam, domina in arcem \Ve\ revo-
cata Barthalomsea, coram me confefla eft. Hic qualemcunque for-
titus fuit effedum Canon 60. de his qui fe limulant dxmoniacos,
qui ita habet : Eos qui fe daemone correptos effe limulant, & mo-
rum improbitate coram figuram & habitum fimulat prx fe fe-
runt , vilum eft omnimodo puniri, & ejufmodi afflictionibus 6c \a-
boribus eos fubjici oportere, quibus hi qui dxmone ver -
pti fiant, ut dxmonis operatione liberentur, ver ibbjiciuntur.
4. Scvidiflc Romx quendam nomine julium , narrt Ron-
dcletius, qui catalepfi putabatur corripi, quoties illa Palionis ver-
iun. 19. ba audiret,Confumraatum eft.Voluitautem probare, num ver cor-
ripcretur,an fingeret. Quu'm itaque iimul cflnt apud Alexandxum
lingua: Hebraica; profeflorem , & hujus uxor forte in alterius gra-
tiam recitaret duo ilia verba , ftatim facrificus hic extafi videbatur
affligi : eoque vifo, alter baculum adferri juffit , quo morbum pro-
fligaret : proinde fine mora ad le rediit. Auxit fulpicionem , quod
quumeo malo arficeretur, prius undiquaque Ipetaret , ubi iuum
tutb rcponerccCdput. Auditum pofteaeft , illum ob hanc fimula-
tionem mifl'um fiufle a Venetis in exilium cum quadam meretrice,
qux iimili morbo fe prehendi fimulabat.
f. Porro
V L s. Malefic. 447
. Porr figmentum non erat, fed catalepfis , fanguine me- ^Jjf'
lancholico cerebri lubftantiam occupante , quam patiebatur puella "
in quodara pago non procul Nemaufo in Simeneis montibus. mimn*-
erat annorum vigintiquinque , nupta cuidamjuveni quem
parum amabat : vixitque tantm dies o<o cum eo , ubi hoc morbo
ob animi aegritudinem corriperetur. Quam ob caufam in paren-
tum sedes rediit , in quibus tamdiu malo illaefa permanebat,qum
mariti oblivio duraret: recrudeicebat ver, quum de marito cogi-
taret, vel illius mentionem audiret : aut etiam quando ad illam in-
laam marims forte veniret, priufquam eum vel videret vel audi
ret. Quod fi in via aquae hydriam geftaret , earn quandoque depo-
nebat,aliquot horas in eodem loco fedens veldecumbens,oculis &
ore apertis , fine fenfu & motu, nifi quod ventiis & coftarum infer-
narum mufculi multum moverentur.
In concbitos maleficio quidfaciundunu
Cap. XXXVI.
DE naturalis congreflus , fatanae opera praepediti, curatione
itafcribitlgmarus Remenfis archiepilcopus: Si perfortia- T
rias atquc malficas artes occulto, led nunquam Dei injufto
judicio permitiente, & diabolo prparante , concubitus non equi-
tur : hortandi funt quibus ifta eveniunr, ut corde contrito & fpiritu
humilitatis , Deo & facerdoti pure confiteantur,&c.
a. In controverfia, ubi maritus ad congreiTum ineptus elTe eX Decrtlum
maleficio aecuaretur, in foro Conftantienli decretum fuifeferi-
bit UJricus Molitor , ut primm medicis ille , quem leges dicunt
maleficiatum vel frigidum , inlpiceretur , num alia illius impoten- d"mi
tiae naturalis
. . foveretur. caufa
r . : deinde ut triennium
. adhuc
. uxor cum Vmutit,
74
marito conviveret, qui las interea tempons expenretur vires : ur
que eleemfynas liberalius erogarent , & jejuniis vacarent , quo
matrimonii inftitutor Deus ejufmodi malum amoliri dignaretur.
Decretum fan ad imitationem revocandum. Hue acceriantur e-
riam , qux in legitima malcficii curatione ha&enus propofui.
3- Novi & characteres in charta virginea fcriptos, &
adveru id mali , velut arcanum fummum celebraros , fu-
per quos fepaes legitur Pfalmus , Eripe me de inimicis mois : liga- ?/. >4-
turque
448 D E C U R A T I o V
turque charta ad viri coxam. At mysteriurn hoc apud Achetonta se-
pultum malo.
4. Caeterm ridiculam admodum, nimisûereligiosamcura-
tionem plerisque bona fidc ne prodant, in aurcm exemplo insinua-
rc volui. Mulier KatharinaLoe nomine ,cujus mihi nota ioboles,
viro nupta , hune in initio comperit impotentem. Quare vario
temerc quaelito coniilio, hxc in ara D. Antonio sacra Everseldi in
ducatu Montensi ubi degebat, ceream membri virilis effigiem re-
lioionis erg, utsuomalo levaretur maritus > suspendit offert-
que. Sacriricus reiignarus canone ad altare dcmis oculisreciu-
to, ut fieri soler, sulpicit , priapumque illum cereum inopinato in-
tuitus,Tollatur dccmoniumillud , acerb inquit.
Exercijmi quando, quomodo fij h quibtis adlnhenii.
C A p. xxxvii.
2*nd, yr\ Orro si dictis rationibus nondum cedit inflicta calamMS,opuf-
7t"nc,}m'i, _L que satance perdurt , eumincrepare licet ex Christi do&ritva.
*yyM- Marci l.quodcrcdcntcs perejus nomen daemonia nt eje-
Sbtaitm cturi. Ea propter Apolostorum & primitivse purioris Ecclesi ex-
'/"ll'r-^ cmplj per Christi nomen expellat minister, vero ductus zeJo,con-
djm. scientix bon testimonio fretus , habens peculiare illud Spiritus
liuLiiu sancti donum , ejieiendi rjimirum dxmonia : gladio spiritus,quip-
cvtbagi. pC j3Ci verbo accinctus , atque divina panoplia circumquaque mu-
li ij'.t, nitus, aumptoupcr omnia sidei scuto , quo onma jacula mali d-
elf^'de ÛS igmta queat cxtingucre(qualcm armaturam in hujus Libri mi-
lnscc<t-fl. tio ex Paulo proposui ) ne cum discipulis Christi daernonium fu-
ut 2"* garc ncqueuntibus Christo audiat: XD natio incredula & distorta,
vb, dt t- quousque tandem cro vobiscum?quousque patiat vos?rirmuet bine
7/, infallibili nitatur promiloni: Amen dico vobis,qui crdit inme,o-
'^'treVi Pcra tluae e8 âc^' & faciet,& majora horum facier, quia ego
tm mixi ad Patrem vado,Et:Quodcunque petieritis Patrcm in nomine mco,
'ZrnjT. hoc faciam , ut gloriricetur pater perfilium. Siquid pericritis per
iiuaat.79 nomen meum, ego faciam. Scribititem Lucas,septuaginra reverit*
^"'u'i- adChristum cum gaudio discipulos,diccntes: Domine, etiam xmo-
i" fl>t nia subiichmtur nobis per nomen tuum. Ait autem illis : Videbam
p, ne- iatanam
tut m Ecclrfa, ntûtin demias liceltt iii txtrcitrt.aui ntn trait ai Ep:ftfp>rdin*ti. il-n: 1 y Ai j- . 0.
l*,n. 14. Mtttb. II. Mira W.Luc* 10.
V Ljes. Malhfic. 445)
satanam sicut sulgur de clo cadentem. Ecce do vobis potestatcm
calcandi super serpentes & scorpiones , & super omnera virtutem
inimici, &nihilvobis nocebit. Itain Christi nomine flectuntur vinfy.i.
gen'uaccelestium , terrestrium , & infernorum. Necaliud nomen ^clcr .
iub clo datum est hominibus , in quo oportcat nos salvos fieri.
S0J0 hoc Patris terni verbo creata lunt ccelum & terra, & quic- iZ'.'i!'
qui in eis consistit. Ejus nutu in praecipitium ruit illaimmensa
angelorum caterva. Ad Christi adventum imperiumque horrue- ^-itrci
runt & profugcrunt , quotquot arctifimo vinculoin luacustodia
miseros mortales conftrinxerant diboli. In hoc nomine creden- *-s>-i.
tes discipuli , daemonia exturbarunt. Pythonis spiritum inMacc-
donia , ex puella daemoniacacjecitPaulus his verbis : Pracipioti-
bi in nomine Je s u Christi, exire abea. Et exiitcadem hora. uun.\.
Sic Petro jufli sunt dasmones egredi , quivel unicum diem sibi jf*^,
indulgeri , ut in subjugatis perrnanerent corporibus, rogabant: te- 4-
ste Clmente. '
2. Apud Hieronymum presbyterum invita Hilarionis Pa-
laestini eremitae , legitur de quodam Constantii Imperatoris candi-
dato , ex Francia Germanise orto , quem a teneris unguiculis dx-
mon obsederat malignus. Ductus igitur ille Gazam ad Hilario-
nem , cxponenlque tam Syra qum Grsca lingua (quas tamen nus-
quam didiceratda;moniacus ) multiplicem oosidionis'causam > ei
respondit vir sanctus : Non euro quomodo intraveris, sed ut ex-
casin nomine Domini nostri Je su Christi impero. In hoc no
mine Simon Apostolus simulachrum Solis comminuit:Et judas Lu- ~*MUt
nx > da;monibus inde visibiliter jEthiopum forma expulsis. Dx:
monem ex Solis idolo fugavit D. Thomas: draconem sub mords l'g"
statua in Scythia exeuntem profligavit Philippus Apostolus : se-
ptem damiones similitudine canum inter monumenta commoran- ""',^9-
ces secus viam , prtereuntesque graviter lsdentes, abegit D. An
dras. Sic in Capitolio draconem clausisse Sylvestrem, & Philip-
pum Lcviathan fugaTe, traditur.
3. Joannes Evangelista superato veneno, daemohem in Dian /*
rcmplo ducentos & quadragintanoncm annos commoratum , his ju"f%~.
verbis loco expulit: nterdico tibi in noniine ] e s u Christi Na- S",i,d*-
zareni , ne ultra hic habites. Et conscstim decessit Ephcso. trTiJli.
Quocirca iussu Domitiani in Pathmon inllilam exul deportaba-
tur vir anctiihmus. Hic cura Cynops magorum princeps in Phara
L11 oppido
4p De Cu. At i V
oppido contra Joannis dodrinam,& edita in Chrifti nomine mira-
cuia , ex faifa iacerdotum Apollinis in Joannem criminatione,ma-
leijciis populum dementaret avocarerque , mortuos etiam le exci-
rejadabat : quorum facie aifumpta etiam daemones apparuerunr,
mariemerii. Tandem Joanni ait Cynops : Veni fodes ad porram,
ut afpicias potentiam meam, & amplius admiraberis. Igitur Ioart-
ncs cum univerfa multitudine rediit, praecipiens illis tribus daemo-
nibus, qui lub imagine hominum nuper refurgentium comitaban-
tur,ncdilccderent. Concuffis itaque manibus , & terribiii maris
fonitu pcrafc , Cynops fe , ut antea , demifit in mare, atque fic ex
oxulis hominum evanuit : qui clamare non cefabant, laudando di-
centes: Magnus es Cyncps, te. nemo praeter te.
2. Ioanncs interim orabat Dominum, ut inter vivos ultra ne-
cjiu/i quaquam connumeraretur magus ille. Turn repent vehemeus eft
pclagi murmur auditum : & procellis ingruentibus ei loco , ubi fe
tmrm- praecipitavit, nulquam apparuit.Et daemones qui lub humana iigu-
"o'um- ra ftabant , quafi jampridem refufcitati mortuis, adjurabanrur ab
" ApoftoloDei, dicente: In nomine crucinxi Iesu Cbrifti ex hacin-
fula exitc,nunquam redituri,& ftatim ab univerforum. oculis dif-
paruerunt^ruftra expe&antium Cynopem , fi fortex fretoreur-
geret.
&jmn. j. Arftius infignis confeTor fub Licinio, vidit aliquando da-
'. moniacum quendam gladio ftrido per forum difcurrere , & ob-
vium quenque terrere ac fugare. Huic itaque obviam lefe offerens
Arfatius, Chriftum nominavit, ac verbo daemonium expulit,obf<r/-
umqueliberavit. Verbo adhasc daemones fugavit Paphnutius,cefte
Rurfino lib. I. cap. 4. Sic apparet , quantum ver Chriftianis magi-
itrinomcn profucrit, & imitatiojuverit.
4. Anno i 29. in turrem terriculamentis multis annis
iuquietiffimam Colonia; Gallinaceam portam nuncupatam, rcYvgio-
nis caula deductus eft pius & dodus vir Adolphus Clarebach , ut
< die noduque acerbius torqucretur. At lemuribus prima node ad
ci'i's ' ingemum conlueto more redeuntibus, turbafque & teiTorcs citan-
** tibus, ad ardentes ille converfus orationes, eoidem ita vicit extur-
bavitque, ut talium umbrarum poftea eo in loco fuerit obfervatuin
nihil, quum ille etiam inde edudus conftanti Chriftianae rkki
confefiione vitam riniiifet, corpore flammis abfumpto. Tantarum
eft virium contra diaboli macbinamenta fervens pii hominis Ji
D* um
V L s. Malefic. 4^
medulla; cervinas, cedrei, picis liquida;, an. tfe.iii. ofla iepix
num. 7. auri . s, ballucx iliquam Haec univerfa commifcean-
tur, & fuccendantur. Scd fi memoratos lapides auc invenire nequi-
veris, autenormitatepreciiabemptionecefiaveris, reliqua effica-
citer profunt.
4. Interea tarnen ftudios inquirendum, num aliquid monftri
alatur, aut tucus alicubi foveatur : quemadmodum a quodam lato- 1","
rao apud Batavos factum memini,qui llabula ingreflus,lupi ftercus l'fc"
clm in praefepibus abfcondebat : cujus odore, ut voracis lui hoftis
prxfentia.obantipathiam, veluti malfico adu , territae pccudes,
ultro citroque exultare , & infolito concitan furore videbantur,
unde turbati ruftici incantamentum efle conjicerent. Quocirca ad
fabula; adorem , velut fpecula hxc obfervantem , atquefanandi
raakhcii nomine celcbrem concurrebatur : qui teda facini mate
ria, lupi nimirum excremento,occult ablata , ocyus malum amo-
liebatur. Sublata enim caula, tollitur eiFcdus. Sic rem qualem-
cunquc ex hac profellione faciebat : viris tamen bonis admone-
batur, utmatur ejuimodi falfitati renunciaret , ne mrita falla-
rium confcqueretur punitio.
j . Porro contra quxcunquc venena , oblata philtra aut cupi- c""r"
dinis pocula,mcdicorum imploranda erit opera: ut poftquam per- ''
picaci indagine ex relatu , circumftantiis & fymptomatibus ob- *'
ortis, Ii non in veneni eflentix abiblutam cognitionem, faltem ad
ejus qualemcunque conjeduram illi pervenerint qum ocyfsim
in mora enim hie fxpe periculum exiît) tum pro ejus qualitatc
deleteria & vebementia , quam poterunt artificila Sc exada me-
thodo admoliti eveitigi raanum , alexiteria , & qua: ars didabit,
ordinc adminiftrent. Venena, corumque aflumptorum vcl alias in-
Hcientium indicia , limul Sc propria antidota , medicorum novit
1 chola: nec ea hie explicare , noltri eft inftituti.Si vero ita affedos,
ad temerarios alterius fcholx homines aberrare contingat, mortis
aleara profedo haud rarb, etiamii peftifera veneni vis fit lenta,
virulentia pedetcntim accrefcente , tandemquc cordia vitalem fo-
rnitcm feriente , experiuntur infelices.
M m in 2 DE
4f2 DeCu*Atio V
per quem adjurantur : nec juftis , quorum voce torquentur > men-
tiri poflunt. Itaquc raaximis fapc ululatibus editis verberan fe ac
arder, &jam jamqueexire proclamant. In hoc ordine curationis,
Scripturae facrae fundamento innixx , nullam erroris fulpicionem,
nihil idololatriae , nullam blafphemiae opinionem foveri , luce me
ridiana clarius contuemur.
D tmonia ejiciendi modus Ecclefue veterit.
Cap. XXXVIII.
Cyfcterm ne quis hoc noftrum confilium velut ab uitara no-

ftrorum hominum Ecclefiafticorum ratione alicnum caium-
nietur, &explodendum dcernt , bona fide hie beati de
mentis verba fubjungam, quibus pel lendi 1 ataas formaminEc-
leiia veteri & puriore familirem , noftroque praelcripro conibr-
mem , pulchr defcribit lib. 8. capite 32. de Conftir. 5. Apoft.
Iacobus Alphaei : Exorcifta non ordinatur : fponraneae cnim bene-
volcntias eft hoc certamen , & gratiae Dei per Cbriftum fuperven-
tione Spiritus fancli. Nam qui accipit charifma curationum , per
revclationem Deo declaratur, quum pateat omnibus gratia , quae
cftinipio. Et libro eodem , capite 7. Poftquam exiverunt Cate-
nirgH- chumcni , dicat diaconus : Orate encrgureeni , hoc eft , vexati ab
immundisfpiritibus:intentomnesproipfis orate , ut benignus
Deus per Chriftum increpet immundos &c nequam fpiritus, & eri-
piat lervos fuos ab imperio inimici , qui increpavit legionem
daemonum, & principcm malorum diabolum , ipfe nunc incre
pet pictatis rebelles, &liberet figmenta fiia vexatione ipfius,
6c purget ea quae ingenti fapicntia condidit. Etiam attente ore-
mus , Salva & excita illos Deus in virtute tu.a. Inclnate vosE.net-
gumeni , ut benedictionem accipiatis. EtEpifcopus oretdicens:
Cf, %. Qui fortem armatum ligafti , & omnia vafaejus diripuifthqui de-
difti nobis poteftatcm ambulandi fuper erpentes & feorpiones,
&fuperomnem vircutem inimici : qui homicidam ferpentem h-
gatum tradidifti nobis , tanquam pafercm puerulis , quem cuncb
pavent & horrent facie virtutis tu : qui eum dejecifti, iicut ful-
gur clo in terram , non lapfu locali , fed ab honore in ignomi-
niam , ob voluntariam nequitjam : cujus apecbis ficcat abyffos,
V L M S. M A L E F I c. 453
&minx liquesaciunt montes, & veritas Domini manet in aner-
num : quemlaudant infantes, & lactentes benedicunt : quemcc- M l.
lebrant & adorant angeli: qui aspicit super terram ,& facit cam Pftoi-
tremere : qui tangit montes , & fumigant : qui rainatur mari , &
siccat illud , & omnia flumina dserta tacit : cujus nubes pulvis pe-
dum ejus : qui ambulat super mare sicut pavimentum : unigcnite 9.
Dus magni patris fili , increpa spiritus nequam , & libra opcra
manuum tuarum ab alieni spiritus vexatione : quoniam tibi glo-
ria, honor & adoratio , & per te tuo patri in sancto Spititu in secu-
la, Amen.
2. Consentit his Augustinus , de utilitatc credendi , cap. 22.
Vera pietate homines Dei acream potestatem inimicam contra-
riamque pietati, exorcizando ejiciunt,non placando : omnes tenta-
tiones adversitatesque vincunt orando, non ipsam, sed suum Deum
adversus ipsam. Non enim aliquem vincit aut subjugat, nisi socie-
tatepeccati. In ejus ergo nomine vincitur , qui hominem aum-
psit , egitquc sine peccato , ut in ipso sacerdote atque sacrificio fie-
ret remimo peccatorum, id est, per mediatorem Dei & hominum,
hominem Chriltum 1 1 s u m , per quem facta peccatorum purga-
tione reconciliamur Deo.
Judcium Thlpfi melanthons de dttmoniacis , ex

Epijiolarum lbris.
Cap. xxxix.
ETsi funt interdum physicx causae furorum feu wemP(run( feu
ftmilntl tamen certifimum est , diabolos in aliquorum homi
num corda ingredi, & efficere furores Sc cruciatus in cis, vel
cum physicis causis vel fine eis: quia manifestum est, taies homines
interdum etiam lne physicis remediis liberari. Et saepe haec diabo-
lica spcctacula funt prodigia & significationes rerum futurarum.
2. Ante annos duodecim mulicreratin Saxonia , qunullas
literas didicerat : tamen quum agitaretur diabolo , port crucia
tus loquebatur Graec & Larin de simiro bcllo Saxonico : Erit
magna angustia in terra, & ira in populo , *- ''** -f j* . >
3. Ante annos fedecim crat in Marchia puclla , cai rapienti

pilos vcltibus, vertebantur illi piliin nummos Marchicos, quos
Lll 3 devorabat
DeCurAtio V
dcvorabat puclla longo fragoredentium. Et figurae ilia* nummo-
rum interdum ex manibus ejus fubito cxcortse , crant veri nummi,
quiadhucnonnulUsfervantur:acfubindc magnos cruciatus len-
tiebat puell : fed totoillo morbo liberata elt poll aliquot men-
fes,& adhuc vivit fana.Sunt autcm crebrae piorum precationes pro
ca fadas, & confult omiHae lunt alise ceremonias.
4. In Italia audio iuiiTe mulicrem , qua: eriam null didice-
rat literas: quae quum agitaretur diabolo, interrogara , quis ver
fus Virgilii lit optimus? refpondit:
Difctte jukiam , &non ttmnere 'Divos.
y. Deillismiiris virginibus, quas Romae craciari audio,eas
diabolis rorqucrijudico, & fignificantur. pcnae Itabas & alia-
rum gencium. Ncc vero dubito vera piorum precationc rolli
id malum, & expelli diabolos poife. Rc& etiam facient,fiqui ho
mines non Epicurei, led ver invocantes filium Dei Dominum -
ltrurn J E s Chriftum , feri praeeipiant diabolis, urab illis
miferis dilcedant : & de venturo judiciohlii De. , in quo milicia
diabolorum oftendetur, palam univerfae ecclefiae dicent,& de p-
nis diabolorum. Sed haec fieri oportet leri,& omittendx liant ce
remonia; f ';<<7$ & luftialis aquae & aliarum invocationum
Cornclii & fimilium. Sexo plura exempia, in quibus profuifle pio
rum precationcm certumeft.
Ineptus maleficii befiiarum curandi modus vulgaris, tempefittis

item fdatio impa.
Cap. xl.
CUjus veri) Scripturae teftimonio , aut quo excmplo fukiarur
vulgaris ilia & aliquandiu male inoiita malericii perquem-
cunquc incptum, & quandoque bis caecum , curandi, & dx-
moniscliminandi ratio, me profeclo latct. Nam praeter inutiiern
ceremoniarum congeriem ,exorcifmos ii homines adhibent diros,
ne di cam blafphemos: Stentorea adhasc vociferationc,profuforuro-
que vcrborum turbinc,violenter abigere daemoncm vellc videntur,
Euangelia apropofitodiiTona,Symbolum Apoftolorum, Oratio-
ncm Dominicain, alutationem Angelicam, & nefcio quae alia,ite-
rum atque iterum repetentes. Qgorfum haec ad faunae cxpulfto-
nem
V Ljes. Malefic. 4jj
nem conserentjubi mandatant ubi ezemplum , apud Christum, A-
postolos, vel ejus discipulos , sive ctiam primitivx Ecclesix mini-
uros? Rei propositx non respondet verborum intellectus. Christus,
ejusque imicatores in fugando diabolo convcnicntibns sunt usi ver-
bis. lllam autcm verborum recitationem cum instituta actione mi-
nim cohxrere , nemo non vider.
2. At abominabile suum lacrilegium ponderenr illi , qui
eum modum nedum usurpar audenr, verm etiam bestiis & inani- Btjin, &
matis rbus, prxtcr lubnakentis Ecclesix sinccriorisexcmplum, r,l"u""'-
* t i * ntrnaiit
execrandas conjuranones & irequentern tremendi nominis Dei ry*"-
nuncupationem ilenniter applicare , item fignum crucis cum ora- 'flrstiutf*
tione Dominica & laluiatione Angelica ter vellxpius repetita (sic *ff1"**-
Mallci rercrunt authorcs ) vaccx consecrare non verentur. Hos i /w-
ut minimum in secundi Prxcepri transgreisione haud leviter delin- ^J"'
quere , ne quid gravius addain, ientiunt alii. p. 7.
3. Descrimt prxterea Jacobus de Chusa Chartusianus , quo-
modo sal, panis & aqua exorcismis consecrantur, & quomodo pa-
nem cum aqua gustari_oporteat novem diebus continu , quibus
ctiam recitabuntur tria Pater noster & Ave Maria in honore san-
ctx Trinitatis, & sancti Huberti, &c. adversus quemeunque mor-
bum tam hominum quam pecudum , item insultum satanx , &
morsum canis rabidi, At bonas horas hune nimis mal collocassc
sentio. Alibi ejusmodi sale asperguntur , & thure conjurato suf-
untur homines & bestix , & recitantur Letanix.
4. Consiiium item contra maleficas, ne animalia , &c. ab eis-
dem inriciantur , sic describitur: Recipe tempore Paschali de can-
dela Paschali benedicta videlicet , stillas vel particulas superiori
parte collectas , ubi ardebat , & sac de illa cera candelam parvam:
6c tune in die Dominica surge manc , & accende ceram , & accipe
lumen illud, utstiilxaut particulx cadant super cornua&aures
illius animalis, In nomincP. & F. & duplex S.S. & combureillud
animal modicum cum lumineillo benedicto infra cornua aut au-
res,&c. & quicquid residuum fucrit de cera aut candela , afige
ad modum crucis circa stabulum siiprajanuam autsubjanua,ubi a-
nimalia soient intrare & exire : tuncillo anno animalia tua non
inricientur malcsicis.
y. Beneditioncminsuper hanc pecorum , quibus abstrahitur
per incubos lac, &c, ut hic icribitur, ita docet libellus. Recipe ra-
mos
4j6 DeCuratio V
mos palmarum, &fac crucem, deindc fcribantur baec nomina,
Tetragramaton Adonai, Ocheos, Jefus,Maria, Joannes: & ponan-
tur in modum crucis fuper crucem prsfatam , & tegantur haec de
cera confccrata in vigilia Pafchae : aut fcribantur praedida nomina
in cera benedida ad modum crucis pofita fuper lignum crucis de
ramis palmarum proftcrnatis ante crucem in die Palmarum , &
tunc fuper hoc ponatur in modum crucis parum de corporali &
ftola benedicta: & illud fui aut involvi debet panno lineo, impo-
nendo modicum de abrtano & foliis palmarum , & iftud ponatur
in vafculo, trans quod colari debet lac extradum belliis: & de
bet bcftia fumere novem vicibus de aqua conicrata feu benedi
da: Sc debent in quibus lac funditur, afperg i cum aqua benedi
da, utfupr , &c. Item , Iftud etiam valet contra omnia malefi
cia, five lint in braxatura& cultura, tindoribus 8c hominibus,be-
ftiis: & fiedealiis, utinfra. Item, Praefcripta nomina contra ma
leficia feribi debent in cera benedida , ut praedidum eft , & pona
tur in cervifia recenti antequam afeendat , 5c ineipit laborare ad
caput, &c.
6. 1 1 E s u s Nazarenus t rex Iudaeorum" t Non percudes
cos qui fignati funt hoc figno thau . Iftud praeferiptum valet pro
hominibus & pecoribus, qui funt per Pythonicam infdi, & debet
dari in ferculis aut potibus eorum , videlicet in chartula feripta , ut
fupr. Hadenusille.
7. Idem adhaec hominum genus in foramen cornu vaccini
terebra imprefium , contra incantamentum quandoque intruderc
folet mixturamex cerePafchalis,&ejuidemthurisacftokraJO-
mento.
8. Hue accdt ladis vaccini reftitutio per confecrationis
modum in frequenti ufu habitum apud ancillam Theodori Lopers ,
vicarii in nolodochio Kreveldicnfi , tres alentis vaccas : qua: ubi
domum reverfx, non fatis ldis pro more redderent, ancilla Chri-
/ri* fti"a nomine , vaccas in mille diabolorum nomine egredi , atque
fuum repetere lac jubebat : inde ad cujufdam mulierculae ob male-
ficium fufpedas aedes progredi , confiftereque aliquamdiu cum va
lido & frequenti boatu illas videbantut : deinde ad ftabulum re-
greife , lac refndete folitum dicebantur. Nugac funt , & mera
ludibria.
fru*!1. 9' Contra grandincs ver & tempeftates , ultra crucis li
gnum,
V L s. M A i i i i c. 4j7
gnum, lapilli tres ex grandine in ignem fub invocationc fan&iil- %%
mae Trinitatis conjiciuntur, oratio Dominica cum Angelica falu- /-
tatione bis aut ter recitatur : Adjungitur Evangelium Ioannis. In î</<
principio erat vcrbum : atquefignum crucis undiquc contra tern- ^">^-
pcftatem ant & rctr,& ex omni parte terrae fubinfertur.Demum fr"-
quum in fine ter repeticrit exorcitta , Vcrbum caro factum eft: &
toties annexuerit,Per Euangelica di&a fugiat tempeftas ifta:fubiti> i*'.y.
tempeftas, fi earn maleficium excitarit , ceflabit. Haec veriifima ,. "
experimenta, nee fufpeta judicanda , dicunt Theologi illi.Qui fa
n illud pfum Vitium committere videntur , quod in aliis emenda
re cupiunt: &,ut illecanit pota Satyricus.
Dumjtnlti vitant vitta, in contraria .
io. Quantum enim decft ejufmodi conjuratoribus, ut non ve
r exprimant rationem praeftigiatorum & incantatorum? Et tarnen
illa & iimilia non in ievibus folum experiuntur rebus , fedetiam in
benedictis Dei creaturis, imo in myfteriis & inftitutis Chrifti per
fide aburantur. Sed ablurdiora haec funt , quam ut longiori confu-
tationC'indigeant. In fecundum Decalogi praeeeptum hic quoque
haud dubi impingitur , quanquam fecus ab illis doceatur.
IX. Atqui fi in nomine Dei & Chrifti pronunciato preces <5
exoreifmos faniri , & exoptatum finem interdum confcqui obji-
cianr, Chrifti veracis quaelo vieiffim verba audiant: Multidicent w**.7>
mihi in illo die , Domine Domine, nonne in nomine tuo propheta-
vimus,8c tuo nomine dxmonia ejecimus,& tuo nomine multas vir
ones praeftitimus ? Ac tum confitebor illis : Nunquam novi vos.
Diiccdite me qui operamini iniquitatem. Impiorum itacjuecx-
orciroi vinutc non cedit diabolus,fcd fponte : ut impictatem con
firmer, Se erroribus alios immergat alrius.
12. Rcc itaque D. Thomas de potentia Dei , qusft. 6. art.
io. in iolutionc 3. argument! , ait: Si Salomon fecit exoreifmos
x> tempore, quando erat in ftatu falutis, potuit efTe in illis exorcif-
riis vis cogendi daemones ex virtute divina. Si autem tempore il-
o fecit , qui idola adoravit , ut intelligatur eum per mgicas fecii-
artes, non fuit in illis cxorcifmis vis daemones compcllcndi.
Mmm Si
45 De C u r A t r o V
Si jumenta prater natttram quid pati videanttir, item cot'

tra venent , quid saciunium .
Cap. x l i.
SI vero prsetcr naturam quid pati jumenta credautur ( quodta-
men cognitu dilncilimnm,cum Isepc in paicuis venena vclde-
pascantur, vel spiritus attractu illiciant ) primm omnium his
pharmacum contra venena vel similia vitia oterri potelt , &reli-
qua administrari , qux ex naturali conjectura & arte ( quam doct
copiocquc tradit Vcgctius de arte vetennaria vel mulomedicina
CtiuKtii. libris quatuor, item Columella , Csar Constantinus , & pleriquc
*u*&7 vetercs & recentiores ) uui fore arbitrabimur, ucceuni to-
ctsT lcrantercxpcctantcs . Quae minus juverint, led morte armentum
"''> i* abripiatur : velut ipeculum, mentis oculis opponenda crit lobi pa-
'9- tientia : & qmequid id est calamitatis ac damni , Deo lie volenti
( qui dedit & abstulit, idquc sicut 11 1 placitum est, ita sacir) cren-
dum crit acceptum : nec ad ariolos aut divinos, aut Pjrffwnis ipiri-
tu turgidos, contra evidens Dei mandatum, impie confugiendum.
Dtrtruji Hi namque imitationc sacrilcga comprobare videutut M. Catonis
cf. 141. idololatriam , qui in agro lustrando certis utitur ceremoniis , so-
lcnnibus sacrifiais, verbis atque votis Telluri dicatis , ut insuetas
alat arbores : ipsis etiam arboribus exoratis ut transmigrent , &
in alieno solo accrcscant : rapis quoque oblecratis duin ictuntur,
ut Cbi & familioc vicinilcjue bnigne confcrant:prccibus Marti fo-
sis, ut ager pecoraque serventur.
2. Suffimentum autem animantium morbis prohibeixf ctti-
Dt .Mrie le, legitur apud Vegetium, qui licetid quoque , luitrare animalia,
cp.io.'* ftcinum tollcre , dasmones ugarer & grandincs inhibere,ab aliis
malc perluasus scribit : tamen odorc lo , causa quippe naturali,
taxa hominum quam animalium morbis resisterc , &arcmdefc-
care addit. Ita habet:
3. Recip. sulphuris vivife. ii. bitumiuis Iudaici fe. i. opp-
panacis, achanti, galbani,castorei, irios crudi , an. vi. salis A-
moniaci 3 ii. salis Cappadoces, cornu cervinidapidis gagatis rftt-
culi, lapidis gagatis feminas , an. ? iii. lapidis haematitis , lapids
rideritis, lapidis argends, an. jj i. equulcas, id est, caballioncs nu-
rinos,caudas marinas,unguesmarinos,aii.num.7.uvannarin3e$iii-
mcdul-
I
V L J& S. MALEFIC.
medullse cervinae , cedrei, icis liquide, an. b.iii. ossa cpiae
num. 7. auri . s, ballucse liliquam, Haec universa commiscean-
tur j & succendantur. Sed si memoratos lapides auc invenire nequi-
veris, aut enormitate precii ab emptione ccssaveris, reliqua effica-
citer prosunt.
4. Interea tamen studio inquirendum, num aliquid monstri
alatur, aut fucus alicubi foveatur : quemadmodum quodam lato- i!us,*m+
mo apud Batavos factum memini.qui stabula ingressus,lupi stercus l'J'
clm in praescpibus abscondebat : cujus odore, ut voracis lui hostis
prsentia,obantipathiam, veluti malefico actu , territae pecudes,
ultr citroque exultare , 8c insolico concitari furorc videbantur,
unde turbati rustici incantamentum esse conjicerent. Quocirca ad
fabuke actorem , velut spcula haec observantem , atquesanandi
maleficii nomine celcbrem concurrebatur : qui tecta facini mate-
ria, lupi nimirum excremento,occult ablata , ocyus malum amo-
liebatur. Sublata enim causa , tollitur essectus. Sic rem qualem-
cunquc ex hac profelsionc faciebat : viris tamen bonis admone-
batur , ut matur ejulmodi falsitati renunciaret , ne mrita fala-
rium conequerctur punitio.
5. Porr contra qucunque venena ,oblata philtra aut cupi- C,K""
dinis pocula,mcdicorum imploranda erit opra: ut postquam per- >
Ipicaci indagine ex relatu , circumstantiis Sc symptomatibus ob- J"'^^"
ortis, si non in vencni essentix absolutam cognitionem, saltem ad
cjus qualemcunque conjecturam illi pervenerint qum ocyssim
( in mora cnim hic siepe periculum cxiît) tum pro ejus qualitate
Jcletcria & vchementia , quam poterunt artitciola & cxacta me-
thodo admoliti evestigi manum , alexiteria , & qux ars dictabit,
ordinc administrent. Venena, corumque assumptorum vel alias in-
iicientium iiulicia , imul & propria antidota , mcdicorum novit
schola: ncc ea hic explicare , noltri est instituti.Si ver ita asscctos,
ad tcmcrarios alterius schol homines aberrare contingat, mortis
alcam profcct haud rar, etiamsi pcstifera vencni vis si tlenta,
virulcntia pedetcntim accrescente , tandemque cordia vitalcm so-
nsitcm fcriente , experiuntur inselices.
Mmm 2 DE
46o de" 41
M A G O R V M
INFAMIUM, LAMIARUM
E T
.VENEFICORUM POENIS.
LIBER SEXTUS.
Jgiwd magis infantibus variis diverja fit irrogand* ptu.
. I.
. U o D meam hic fententiam vulgari, & jam mnJris -
nis inveterata opinione diflonam , velut appendicem,
quinqu fuperioribus Libris annetam : non mihi pro-
fcffione medico,verti debet vitio,quafi vocatkmis me
fepestraniiliam. Veritatem enim in profundo abftrufam invefti-
gare licet cuilibet , nec Iii vetuftatis authoritatem preponderare
oportet ullam. Negotium verb illud dxmoniacum tarn inextri-
cabilibus cum fit involutum labyrinthis , ut non facile qui* hinc fc
explieet , etiamfi ducem habcat emunetarum narium Thefeum:in-
de fi aliquis proingenii njodulo veritatem elicere ftudeat , non is
reprchenlone coercendus : at potius juvandus , fuamque merebi-
tur laudem , fi vel bona: operae momentum prseftiterit.
2. Quare autem non concedetur medico , rerum abfcondita-
rum ex profeflb indagateri , qui huic fchola: aliquamdiu navarit
operam ( quam ver felicem, erit penes alios judicium ) in forum
prodire > & fuam proponere opinionem , citra eorum quorum in-
terefle agnofco, praejudicium ? Iurifperito vieiffim , aut cuivis
alii, nedum non invidebimus medici, fed eum cum feenore hono
rem libenter etiam deferemus , fi in re apud nos magis placitis aut
longi ufus obfervantix, qum rationum rirmitati nixa , vel alioqui
controverfa , ingenu fuam interponere volet fententiam : nobis
cerr obviis amplcdtcndam ulnis, fi inveri Cognitionen! aliquo du
cat modo: rejiciendam autem, fi rationc comperiatur aliena.
3. Cum
VI I N F A M I U M P OE N I S. 4<I
3. Cum bona itaque Jurifconfultorum venkdicam , magos
infmes varios quum lupr muko discrimine sagis & venehcis
merit distinxerim , non eadem dbet hissimul confuse & indif- ^SL
ferenter statui pcena. Quotquot enini magorum nominedignatus -
sum,ii non ignoranter, aut coact , sed itudi sedulaque vigilan-
tia , factis etiam gravibus impensis , intcrdum &: peregrinationi-
bus hue instituas, curioiashas inquirunt artes & blafpuemiarum
plaustra , libros videlicet execrabiles magno frquenter are rc-
dimunt, quibus satanicae scientis mysteria , si diis placet , exu-
gant diaboli mancipia & nutricii. Taies post non vulgarem , fed
eximiam fuo doctori primario prsstitam operam , mrita donan-
tur ut strenui dilcipuli laurea , qua is fuos cohonestare solet , quos
sibi & animo Sccorporc mancipatos , in prcipitium rapit:ni-
si ex Dei gratia , conlcienti aculeo pungente adacti , atanas
nuncium remittant , ac mature resipifeant.
4. Ejumodi magos olim capitali upplicio mulctavit Mo-
s. Fuisse item postea punitos , ex Ptri verbis apud Clementem Uvit.10
liquet. Iste, fratres , ( inquit ) quem ostendo vobis , paulo ant
venitadmc,dcSimonismihirnalis artibus nuncians , quomodo "Kic,s-
ipfam fceleris fui officinam projecerit in profundum, non quasi ^mu.t.
peenitentia ductus , ied metuens ne dcprehenlus publicis legibus *
ubjaceret. Propterea ctiam in Judxx Antiochiam fugit territus1, ut. 10.
putans se Caeiare cjuxri ad pnam. S**'.
5. Tradit quoque Calliodorus , Athalarici rgis Gotthorum <?'>
efc sententiam : Malesicos , vcl eos qi* ab eorum nefariis artibus
aliquid crediderint expetendum , leguin severitate puniri opor-
tere. Quia impium est circa eos esse remissos , quos ccelestis pie-
tas non patitur impunitos. Hue refera tur Augustinus , qui ex Ci- m. t.
ceronis sententia dicit , in xn. Tabulis , antiquisimis Rpmano- JJôw
rum legibus conscriptum esse: Ei qui has artes exercuerit , suppli- -Da.
cium it. Magus & veneficus hic intelligitur , nonillusa vetula,
cunctarum expers artium. Illorum artem extermint relpublicje
omnesbeneconstitutae. v
6. Sunt intrim plerique magi non ita extrem cum aliorum
jactura , flagitio scelereque exorbitantes , qui pro fuo nutu ex oc
culta quadam, quam ex voluntatis & studiorum consensu cum dee-
monibus contraxerunt , socictate, recitata superstitiofae vel impiae
conjurationis formula, vel iubmurmuratis fecret insulsis vocibus,
M mm 3 cujuf-
462, DeMagorum \I
cujufcunque form requifitaeimaginem autpectrum , praeftri&o
oculoruin acuminc, in urna vel lpeculo vel are aut alibi oftentant.
Nihil autem ver in rei eiTcntia , non phantafticum vel imagina-
&7.3 rium, hac ratione prxftarc hi queunt : qucmadmodum omnes Pha-
raonis magi, cjufdcm cum his hominibus profeffionis 6c potentix,
MMgmmm
4,1,,, mn nihil prxter
r rerum prxftiiofam
' . B ... cxhiburc
. faciem.
. Hocj mago-
vaut terum genus non perindc alus noxium , utrepudiata dxrnonum
mtmrn communione ad mentem rcdeat pnitens , & admonendum &
compellcndum eft. Idem in repblica rite compoiita circumfo-
raneis illis prxftigiatoribus & joculatoriis wyijlmu merit acci-
dat , ne ea impunitate , curiofarum rerum Iludila; plebis loculis
cautc in poftcrum iniidientur.
7- Quicunquc verdiris execrationibus , cxorcifmis , pre-
cationibusjblafphemo nominisdivini contra iccundum Prxceptum
abufu , barbaris vocibus authorem prodentibus , quemcunque el-
fc&um praeter naturae ordincm , adverlus verbi divini initutam
Deo rationem extorquerc , in rebus feriis vel ludicris fatagunt : i i
ut curiofarum artium ad propriam perniciem cultores , laniori do-
. ctrina primm inltituti, ltricta lege coe'reendi funt , Scad reiipif-
ccntiam cogendi. Quod i prxfrati pcrfeverent , arbitraria efto
mulct i, qua conftringantur , ne tandem in legem contra blaiphe-
Lnit.n. mos Mofelatam deliquiTejudiccntur.
Mtmrma 8. Caeterm magorumplurimiprofeiIioncfuntreHgiofi,quos
rei,t. vocant. Oui oceultam mentiti artem , malehcii disnotionem -
thhU . / . -- r i ,P
a*. rationcmque jactare non vcrentur.Nam li morbo aliquo contuma-
c , imperitx plebi ignoto, nec vulgari quis conflitetur, atqueco-
rum rktx conrius feientix , confilium quaeratj malcficium eie vel
incantationem periuadent morbum ex naturali caula ortum,raedi-
ciq; doctioribus non obfcurum:additis etiamindiciisjquibus velut
dgito commonftratur innocens fxpe femina. Morbum bac ratio
ne comminifcuntur,& invincibilem calumniaminfontiimpingunt,
illuores utroque nomine non modo inter pernicioliffimas iniqui
quxtus fo-'iu, adulterinas nionetx ( quod pietatis prxtexru alios
inefeent , & dxmonio devoveant , offerantque ) architectes &
fallarios reputandi , verum etiam illis qui libelles Ipargunt fi
nilos annumerandi, & velut civilis , ne dicam public tranquil-
litatis tUrbatorcs cenlendi, (i hoc conrroverliarum & atrociinow-
rum odiorum j quibus miferri confliantnx intonantquevici-
nix.
VI I N F A M I M P OE N I S. 463
mat, pagi Sc urbes , fcraciffimum feminarium , adjuftam trutine-
tur bilancem. Suos tarnen bi invcniunt patronos , ob religionis zuh.x.
fort titulum. Hos cnim qui tangir Chriftos, Dei configerc pupil-
lam clamatur. Hoc grande nefas, & morre piandum. Interim ta
rnen, minimum,ab hoc inftituto corcendi font, bonorum rui-
tione lufpendendi, vcl ctiam exilio puniendi : ar pro fceleris enor-
mitate, ils quorum intcreft , nelutor (quoddici lblet) ultra cre-
pidam , peenam dcccrncndi , augendi vel immutandi poteftatem
rclinquo.
9. In herum magorum albo cenfendi fuo quodamjure, quot- .
quot contra divini verbi majeltatcm & geniiinum uium, in medi- ?tm
cinae, omnium artium & lacranffima: & utililima: , non toleran-
dum dcpedum, contra quoicunque tum hominum tum beftiarum
morbos, lalem conjurationibus verbilque faris hue contorris exc-
cratum, Sc aejuam cadem potentia expiatam propinant. Hue acce-
dunt qui exorcilmis ver virtutis exortibus, autinconditis incon-
grurique verbis, facro aliquo nomine , vel divinas Scriptura: voci-
bus, fcu fucatis ut dolus latear, telle Augiiftino : vcl lacris aut a-
lioqui horrifonis fine intellecku di&ionibus recitatis auticriptis,
& collo fulpcnfis , autalicubialligatis urantur. Supcrftitionis li
mites hos tranfiliiTe fatendum eft, & propterca redarguendi acri-
rcr refrenandique , nein immaneidololatnae fcelus Sc lacrilcgium
utrique, & a&ores , & qui admittunt, ineurrentes, illius olim diras
fubirc fe pcenas,fero querantur.
jguam peenam arioli , G? qui in annufo vel vitro captivum cir-

cumrunt , mereantur, 2 quod magict libri
fiwt exurendi.
. il,
PLcriquc infuper magi Pythonis Ipiritu inflati, artem divinan- x>iW-

di proritentur: Sc res perditas quis iufTuratus fiierit,aut ubi ^jj
recondite fint, 8c aba abdita, vcl ctiain ancipicia, fc maniie- " <-
ftarcpoflcjaant. Quam autem hi vc4 | iumo inducti , ut fiujkrii
aliquo habcantur laltcm numero,bi ar im vendicantoccultam,&
icientiara cjuam ignorant : vei propria compulli malicia , ut frau
dent ; five avarms illcCti ftudio , ut qua.-lt.um fraudulcntcr fa-
ciant,
464 DbMacorum VI
ciant, ctiamfi interdum per fatanae cooperationem nihil aut parum
noverint , glorientur nihilominus de divinandi cognitionc , five
eriamaliquibusexorcifmis ,execrationibus , voris &ceremoniis,
quod polliccnrur , pcragant : urrique mendaciis & mendaciorum
authori, velur refti ccrrifimo innixi confifique , non iraimpun
rolcrari debenr. Furri enim aut alterius fcelcris noram inurunt
iis qui hc ur innoccntifimi agnofcunrur , ira & iltaefi nominis
inrer vicinos anrea femper vixerunr pacific : ar hoc norari cau-
rerio prxter merirum , calumniam in pofterirarem mulram fufti-
nenr , uthac rarione gravi hmulrare & odio divellanrur conrur-
benturque numerofa; familia; , & celebres vicinia; anrea conti
nu pacatifum : difeordiae itaque hujus exirialis & calumnia-
rum execrandarum aurhores , non alio habendos effc loco , qum
lediriofos Reipublicae rurbarores & falfarios , equidem fentio.
Quibus , ur minimum , cum primis ilcnrium magiftratu im-
poni decer : deinde arbitrariam pro delii qualirate, pecu
nia; irrogari multam : ac nfi maleficio defiftanr , exilio pu
ni: quemadmodum in quodam ariolo Joachimo, abornariffi-
mo Scnarus Caefarei ordinc apud Geldros , olirn prudenter fa
ctum memini.
Lnit.10. . 2. Enimverb pnam Mofe , ex Dei volunrare fub lege
vererijcjus farina; hominibus conftiruram , lilis non imprecor.
vmf.mi â lVi Ibnar : Vir & mulier, in quibus Pyrho vel divinarionis
gts&vt- fiicrir piritus , morre moriantur , lapidibus obruent eos , an-
"l^cm- guis eorum fit fuper eos , vel capitali pcena digni font. Item :
itm: Anima qua declinaverit ad magos & ariolos , & fornicata fuerir
cum eis, ponam faciem mcam contra illam , & excindam earn de
medio populi mci. Et Deut. 18. Non inveniatur divinus qui divi
nando furura praedicit, nec matliematicus, nec veneficus , nec ma-
lcficus , nec incanraror , nec conulcns Pythonem, nec magus,nec
amorruis feifeirans. Abominatur enim Dominus quicunque ifta
facir , & ob iftas abominationes excindit eos Dcus tuus ante
.%. te< Sic interiir Ochoias rex Ilracl , quia infirmus fprero Deo
vero, & legirimis mediis , mifit ad confulendum Beelzebub
Dcum Accaron. Qua propter a populo Ifralirico illos publico
i.^f.l edicto defignata pcena exulare voluit rcxSaul , qui magos & ario-
Ios abftulit de rerra , arque inrerfecir cos qui Pyrboncs habebanr
in venrre. Nec pcenas idemillc evait debitas , qud hujus fami
lia: mu
VI nfAmiumPoenis. 4<Jy
lias mulicrculam in Endor consuluerir. Contra Manasscm quo-
que , & Isralitas , Deus mir cxcanduit : gravitcrquc puniri
furc, qud divinos fustinucrint , a. Rcgum 17. & 21. norum
ctiam mcminic Esaias cap. 19. & 44.
3. Suus hic locus cjuoque debetur iis , qui , ut ipfts ipsorum-
que voluntati obediat , Sc ad nutum respondeat , milcrum cirenn- "
icrunt daemoncm , in dedinonem extrme lurhubus & ccremo- "
niis adactum , & jamannulo ab aurifabro fan sebtili artificio- Z"':
foejuc incarecratum : item qui cundem ostentant in duro , nec ""**?'
fragih scilicctcrystallo, aut vitro ( mirum est , id diaboli , ex *!
tartaris continu ardentibus cvolantis, calore non colliqucscerej
tam stricte & irremiss concatenatum , ut fuis selm nunc do-
minis a velut fervus captivus & mancipium , fuam divinando,
aut rcs abstrufas detegendo , strenu prasstaret operam. Sic jpfc
naturalis postulat ordo reciprocus, utidominus servi dominus,
ita&servus dominiservus. Hi quum animxseaconselanr maie,
& ahis imponant , impietatifque inquinamentum afFri cent , mi
nime tolerandi funt.
4. Praeclarum justa; peenae , imitationeque dignifimum ex-
cmplum ante paucos annos in hujus profcflonis hominem , Jaco-
bum Jodoci de Roi a nomine , Cortricensem, Arnhcmix apud Gel-
dros propofucrunt , promulgaruntquc Caefaris authoritatc exi-
mii viri Senatorii: ejus ordinis clavum vigilanter gubernante
amplistmo doctrina ,cxistimatione & prudentia viro D. Adria- *ArU-
no Mario Nicolai , cancellario mihi multis nominibus obser- "*',
vando. Annulum illc circungestabat , in quo exorcifmis colliga- "'>&-
tum putabat dimonem , quem eriam singulis quinque diebus, ut uiumm\
minimum , alloqui , & de rebus novis aliisque confulere , ut
ipseait, oportuit: libros quoque maleficas artes conjurationcs-
que impias continentes habuit.qua occafionc non mod homi-
num & beitiarum morbos ex malencio ortos ab ab'is difeerne-
rc , fed &c curare voluit. Quaproptcrpostseos carccrcs, hros illc- '.
publico loco ante aides Scnatorias circa forum folcnnitcr spectat-
rum corona cinctus, mallco imulatum oaptivi daemonis carecrem,
annulum videlicer , posti impositum , fenrentia rit lata aperirc,
atque omnino perfringere cogebatur,eoque modo captum libcrta-
tc donare : nisi fort violento mallei impulse contritum dotmoncm
credatis , qui annuli folido munimento illum constringi poste
Nnn ratus
4<?5 DeMagorum VI
ratus fucrit. Accessit quoqu, ut libros in ignem idem illc conji-
ceret : astaretque tantisper, donec flammae eos absumpfissent.Exi-
lio insuper puniebatur , post exolutas hujus actioni:, causa factas
.mH(m impensas. Actum Arnhemiae, 14. Julii, Anno IJ48. Eademratio-
crjfltiiM, ne crunt crystallus, vitra , & reliqua nefario usui consecrata orga-
na, sententia lolenni condemnanda, & palm infringenda. Horum
ntsri, artificibus & patronis pro delicti magnitudine , ex aequioris magi-
erta, st. stratus arbitro irrogabitur pna.
l^fr!"tn- %' Porr de curiosarum harum artium , vel potius praestigio-
** rum libris quid decerni debeat , ne quidem in quaeitioneni vocan-
MrfTTT dum : quum non mod Romanorum exemplo, qui licet Ethnicies-
Tcn/**' ênt' tamen Mathematicos & incantatores Senatulconulto ex Ita-
lia pelli, & eorum libros concremari voluerunt , aboleri illos o-
portet. Verm etiam qud raemorabile & posteris omnibus sine
controversia imitandum hic exemplum legamus in Apostolorum
^ta. 19. Actis, ubi Pauli Apostoli praedicatione Ephesi comburunrur cun-
cti e comportati execrationum libri , pecuniae quinquagfnta mil-
T^Zi ûm Prcc^ *stimati. Hermogenes item magus librorum magico-
lifp. ' rum copiam magnam offert Jacobo Apostolojqui exurebantur .Eos
qui magiam admirati fuerant, volumina combuffifle, tradit Atha-
nasius de Humanitate verbi. Imperatores item Honorius &
Theodosius constituerunt, ejusmodi libros sub episcoporum ocuJis
consumi flammis debere. Similes quoque congestos tenebrarum
libros uti damnabilcs, improbatae lectionis vocavit_,prorsusque
corrumpi voluit Ulpianus Jurisconsultus , 1. casrerae. . i.ff. h-
miliae hercisc.
6. Hue universum illud divinatoram daemoniacorum thea-
rum , secundo Libro inter infmes magos relatum , accenseatur.
w**-* Ob necromantiam accusatus est L. Apulejus Sycionio Amilia-
UUal. no coram Claudio Maximo Africae proconsule : & , ut quidam
^ volunt, damnatus : licet plerique secus arbitrentur. Carolus Vil.
s./j. Galliae rexEgidium regni Marischalcum suspendit ob magiam.
Depnamalefkorum apud Persas , & Gyge , Plutarchus in Ar-
taxerxe. '
VI InfAmim Poenis 467
jhtid leges & dcrta de mags r ariolis, eofdemque confu-

lentibus statuant.
Cap. iii.
QUid deinde leges & dcrta de tota illa magorum colluvie

proposita statuant, subjicicndum duxi : potiffimm ver,
quod ab 11s quoque objicitur , qui Lamias in tempestate
cienda & grandine provocando aliquid possc contendunt , illud
est L. multi. C. de malercis & mathematicis : Multi magicis arti-
bus usi elcmenta turbare , vitam insontium labefactare , non du-
bitant , & * manibus accitis audent ventilare , ut quifque suos *
conficiat malis artibus inimicos : hos (quoniam naturae percgrini
funt) feralis pestis absumat. Data Non. Deccmb. Constantino
Aug. ix. & Juliano IX. consulibus : quorum illc Constantinus -
cundusdictus , hic non multo pst Caefarfactus, & tandem Apo-
stata cognominatus. Lamias autcm nostras , ut indoctas , vetulas
& dliras , artes exercerc nullas , nec ulla ratione elementa movc-
re aut vitiare , quemadmodum nec ullum hominem, nec daemones v,i> l-
cgcre ut aliis noceant , posse, satis superque demonstratum est. '
Quocirca eas decretum hoc minim conccrnit. Si qux funt , quas
vita hominum insidiantur, eique vim faciunt,veneno id feri opor-
tet: proinde etiam vencfkae taies dicuntur, & funt : cx ex hoc edi-
cto puniantur.
2. Itemlib. 9. Codicis , Imperator Constant. A. ad Maxi- c>ntr*di.
mum : Nullus arufpcx, nullus facerdos ( id est , vetitae magie do-
ctor ) nullus eorum qui huic ritui assolent ministrare , ad limen al-
terius accdt, nec ob alteram caufam : fed hujufmodi hominum a- JJJjJj
micitia, quamvis vtus, rcpellatur, concremando illo arufpice qui f*mm
ad domum alienam acccssent : & illo in infulam dtportando post
ademptioncm bonorum, qui cum advocaverit fuafionibus velpr-
miis. Idem Imp. ad populum : Nemo arufpicem consulat , aut
mathematicum, nenio ariolum: augurum & vatum prava confesto
conticefcat , Chaldaei ac magi, & caeceri quos maleficos ob facino- sttmt.
rum magnitudinem vulgus appellat , nec ad banc partem aliquid
moliantur : sileat omnibus perpetu divinandi curiositas. Idem
Imper. Constant. A. &c. adThaurum prxfectum prauorio : Etsi
Nnn 2 excepta
468 DeMagorum VI
excepta tormcntis funt corpora honoribus przditorum , prter illa
videlicet crimina qu legibus demonftrantur : etil homines magi,
in quacunqe fint parte terrarum , humani generis inimici creden-
di lunt : quoniam tarnen qui in comitatu noftro funt , ipiam prope-
modum pulfantmajeftatem,fi quis magus, vel magicis certamini-
bus affuetus , qui maleficus vulgi coniuetudine nuneupatur , aut
arufpex , aut ariolus , auteert augur vel mathematicus , aut nar-
randis fomniis occukans artem aliquam divinandi , auteert ali-
quid horum firmle exercens in comitatu meo vel Claris fuerit de-
prehenfus: priidio dignitatis exutus , cruciatus & tormenta
riigiat. Si vero convi&us fuerit , Sc ad proprium facinus detegen-
tibus repugnaverit pernegando,fit eculco traditus , ungulifqueiul-
cantibus latera perterat pnas proprio dignas facinore.
3 . Nullus debet conlulere divinatorem, & quihbet divinan
do debet ceflare: Sc contr faciens punitur,h. d. icundum Salicer.
4. Nullus debet conlulere incantatorcra de his qux futura
funt , nec Chaldos , nec malficos : Sc qui contr fecert-, uirore
gladiocapkali pcen fubjacebit. Vivianus.
j . Qui dmones invocant , vel imagines cercas incarnant,
puniuntur/h. d. Salicer.
6. Pacientes incantationes ad finem mali , funt puniendi : de
Jure vero Cannico , etiamfi faciant ad finem boni. . quxft. 2.
cap. illos.tfc c.Ex trurum extra de foralegis.&c.fin.d.tt.ubiGlof-
fa. Bart. Salicct.
7. lpianus in 1. item apud Labeonem. . fi quis. fF. de Injur,
dicit teneri conftimtionibus principum eos ,qui aliquam ilbduin
divinationem pollicentur, iuxtal.nemo habet.C.dc Matheuut.
8. Divinatio divinorumque confulta in Tolctano fynodo , ?c
1- inepiftolis Decretalibus condemnantur. Gregor. 3 cap. iz.luorum
"a* fêcrttorum.26.q. j.c.fiquis Si quis ariolos,arufpices,vel incantato
ire res obfervavcrit- , aut phylaiberiis uihs fuerit, anathema fit. GlolT.
c*rlh'- Phylateria dicuntur hic ebart , in quibus continenrur incanta.
fit Efifn: tiones.ldem Se hab.2.6. q.j.contra : Contra idolorum cultores vel
ui.'jedi. arufpices atquelortilcgos fraternitatem tuam paftorali vehemen-
Im'&'m' r*us nortamur invigilan cuftodio : quad fi emendare fe talibus
'* nolle repereris, fi lervi funt, verberibus volumus caftigari: fi veri)
Mutt. Hbcri>inclufione dignijdiftrictamquefunt in pnam dirigendi.
Jb-*- p. Auguftinus, 8c legitur z6. q. ultima, admoncant; Admo-
neant
VI Inamium Pobnis. 469
nant fidles faccrdotes populos fuos ut noverint , mgicas artes
incantationefque quibuhbet infirmitatibus hominum nihil reme-
dii pofle conferre, Sec. Etfiquis haec cxercuerit clericus , degra-
detur, laicus anathematizetur.
10. Item ex concilio Ancyritano* can. 34. Qui divinationcs 6.f.jr.
expetunt , & morem gentilium ubequuntur, vel in domos fuas "#-
bujumodi homines introducunt , exquirendi aliquid arte mgica ""
aut expiandi caula , fub regula quinqucnnii jaceant ecundum
gradas pcenitentise diffinitos. GloiT. Secundum legem ifti con-
cremantur : led illc in cujus domo haec fiunt , poil publicatio-
nem bonorum in exilium mittitur: utC de malefic, lib. nullus.
In hac Synodo etiam generali decreto damnatur incantandi ars
&brtilegium , ut a diabolo inventum & pcrniciofumj&jubentur
Ecclefiarum adminiftri , id genus mali ex Ecclefiis eradicare pe
rmis. Damnari adhsec praecipiturilla maleficarum opinio , qua
mulleres dsemonura illulionibus leductae, putarent lcfe nocbi cum
Diana equitare in beftiis quibufdam;& multa terrarum fpacia per-
volitare : quum tarnen nihil earum rcrum ver fiat,& tantm pr-
ftigiU diabolorum decipiantur.
1 1. Item ex Concilio Martini papx: Si quis paganorum con-
uctudinem fcquens , divinos aut iorulegos in domum fuam in- *
troduxerit , quail ut malum foras mutant, aut maleficia inveniant,
vel luftrationes paganorum faciant , quinqu annis peenitentiam
agant.
12. Item ex Concilio Laodicenfi, can.30. Non oportet lacris cmr*
offieiis deditos vcl clerico' , magos aut incantatores exdtere,aut fa- %jj'
cere phylacleria,qu animarum uarum vincula probantur: hos au- etciti
tem qai talibus rebus utuntur , projici ab Eccleiia jufimus- ^'"'cJf.'
13. Itera ex Concilio Toletano 4. cap. 30. Si quis Epifcopus,
aut presbyter , vel diaconus vel quilibet deordinibus clericorum, af.r.
harufpiecs , aut incantatores, aut hariolos , aut cen augures vel s^''
ortilegos, vel qui profitentur artem raagicam , aut aliquos corum ' '
fimilia exercentcs,confuIuifle fuerit deprehcnfus,ab honore digni
tatis fu fufpenfus , monafterii curam excipiat: ibique pcenitcntic
perptue- deditus, fcelus admiflum iaerilegii folvat.
14. Gregorius Madriano notario: Pervenit ad nos,quod
cjuoldam incantatores atque fortilegos fucris inlequutus: &o-
mnino nobis folicitudinem zelumque tuum gratum imflccjgno- t
Nnn 3 Teas.
470 D . M A G R U M V
feas. Studii enim tui fit, folicit quaerere : & quofeunque hujufmo
Chrifti inimicos inveneris , diftri&a ultione corrigerc.
ij. Item ex concilio Aurelianenfi : Si quis dericus , mona,
chus , vcl lecularis , divinationes vel auguria ccediderit obfervan-
da , vel fortes quas mentiunmr elfe ian&orum , quibuicunque pu-
taveriiit intiraandas , cum his qui cum eis crediderint , ab Eccless
communione pellantur.
16. Item ex concilio Carthagin. cap. 89. Auguriis & incan-
tationibus fervientem , fimiliter Judaicis fuperftitionibus vel fe-
rs inhasrentem , conventu Ecclefiae lcparandum praeeipimus.
17. Ex concilio Acquirenfi,p.z. cauf.26. q.y.epifcopi: Epif-
copi eorumque miniftri omnibus modis elaborare ftudeant, utper-
niciolam & Zabulo inventam , iortilegam & magicam artemex
parochiis luis penitus eradicent : & fi aliquem viium aut mulie-
rem hujufccmodi fceleris fc<atorcm inveniunt , turpiter dehooe-
ftatum de parochiis fuis dejiciant. Ait enim AôftoJus : Hxreti~
cum hominem poft primamc fecundam correcu'onem devita,
feiens quod fubverfus eft , & is etiam qui cjufmodi elt. Subverfi
funt, & a diabolo captivi tenentur, qui relito Creatore fuo, diabo-
Ii luftragia quaerunt : & ideo tali peltc debet mundari fanfcaEc-
clefia.
18. Canon 61. de fortilegis damnandis : Qui fe vatibus tra-
diderunt, vel iis qui Centuriones dicuntur , aut iis fimilibus , ut ab
Ulis difeant , fi quid fibi revelari velint, fecundum ea quaprius
patribus funt lancita , Canoni qui eft de fexennio fubjiaantur. Ei-
dem peenx fubjicere oportet cos , qui urlas aut fimiles beftiasad
lufum & perniciem fimpliciorum circumferunt : & eos quifbrtu-
nam, tatum, gencalogiam , aut fimilium verborum turbam ad nu-
gas deeeptorias obloquuntur : eofquc qui nubes fugare dicuntur,
& imprecatores & amuletarios & vates. In his aurem perfeverau-
tes, nec mutantes fententiam, nec fugientes hxc perniciofa & etb-
rtica inftituta , omnino dejiciendos ab Ecclefia definimus , fieud
facri Caones dicunt. Nam quae luci cum tenebris commimio?aut
quae concordia Chrifti & Belial ?
19. Ex Concilio Agathenfi, cap. 3. Perquirendum eft, Cali-
qua fmina fit, quae per quaedam maleficia & incantationes men
tes hominum immutare fe poifc dicat: item, ut de odio in amorcm,
veldc amore in odium convertat, utbona hminum aut daninct
aut
VI I N F 4. I U !,: OB N I S. .7
aut furrpiat : & fi aliqua eft , quae dicat cum daemonum turba in
fimilitudinem mulieris transformatam , ccrtis no&ibus equitare
iuper quafdam beftias , & in eorura confortio annuraeratara eile,
talis omnmodo fcopis corre&a, ex parochia ejiciatur. ,\
20. Hic nulla in legibus aut decretis , Lamiarum nobis de-
fcriptarum, aut attributorum iifdem fcelerum fit mentio : quare
nec eorundem pnis fubjici illas oportet,
21. Quamcumque item divinatoriam artem condemnatlex
Mahumetica, ailcritque Deum lblum arcana & futura nolle : qua
re Mahumetanis lnquifitoribus nonnunquam apprehenduntur,
conjiciunturque m vincula illius difciplinas iequaces.
22. Subjungam hic Ifychii fententiam lib. 2. comment.in 7.
cap. Levit. Quicunque omina & divinationes & purgationes , vel
dies &, tmpora cuftodiunt , multo autemmagis magi Sc yenefici,
abominabiles lunt apud Deum. Et Hb. 6, comm.; in 20. cap., Levit,
Non qualecunquc peccatum eile , declinare ad magos vel venfi
cos, prardiximus , in utroque enim Deo receditqr, five fenfibiles
Pythonicos Se venficos, five intelligibiles dis,id eft,eos qui no
mine Chrifti faifa prophetant deceptores S atlulatores,qui venefi-
cis fermonibus auditus multorum corrumpunt, ut a veritate qui-
dem audi tus avertant , ad fabulas & crrorcm convertuntur. Item: *
Py thonicum efle vel divinum five incantatorem, nimiae iniquitatis
eft. Qui enim talis eft, & ipfe corruptus eft, & alios in fua iniqui-
tate corrumpit. Cyprianus lib. dcDuplici mrtyrio: Qui magicis
artibus untuntur, tacit Chriftum abnegant,dum cum daemonibus
babentfeedus.
pe magorum injamium & div'morum pcenis cduh Imperialia

germanica.
a?. IV.
DEcreta adhaec contra magos infames & divinos promulga-
ta inter ftatuta Imperii Germanica de A&ionibus crimi-
nalibus & torturis, noc loco adjungam , paucis meam fub-
jecturus explicationem.
2. Artie. 17. Ex indiciis magi infamis vel cujufcunque alius
divinatoriae artis , nullus carceri tradetur , aut quaeftionibus fub-
iicietur ; magus autem ille & accufator pcenas propterea dabit. Si
quoque
47Z De Ma -connu Vt
quoque judex exejufmodi accufatone magi proceflrit,ispuni-
ti hominis impenfas cruciatus , injuriam& jauram przftare
rcpcRderequc tenebitur.
3. Artic. 3f.Si quis aliquem docere artem magicam volue-
rit, liveeadem alicui ruerit minitatus , & incommodum iequatur:
Tel idem incantatoribus aut incantatricibus familiarit* ufus fuerit:
vel fulpc&as ejufcemodi res , modas aut verba incantationes ipe-
litantia ufurpavefit : atque idem ille talis magi nomen fuftinucrit,
indicia hecvidentur rationi lats confentanea fuificientiaquc, ut
quitionibus lubdatur.
4. Via autem qua jam proceditur, multcft alia , dum folffl
ex maliciofa acculationc , vel faifa aut imperita fufpicione inept
rudifquc plebis , vetul diabolo deluf & obfcflc , quinim ma
leficio a dmonio lxfx in terribiles latronum fpeluncas , & caco-
deemonum antra prfc&is conjiciuntur, & mox crudelibus torro-
ribus excarnificd traduntur,excogitatis multifariis meibiiium
tormentorum modis tyramiidcnontoleranda.Namveh'nrnoiinr,
fint 6c innocentiffim , non tarnen cruenta hac carnificina privis
defiftitur , qum delictum ill confiteantur. Sic fit, ut temporis
momento femel inter fanguinarios cjufmodi hommes in inno-
centia femel Deo fuam ofFerrc malint animam inter flammas,gubm
tragicorum truciumejue tyrannorum phalarides & equleos con
tinuo fuftinere. Si vero torturarum acerbitate vifte inter catnifi-
cum manus expirent , vel fpiritu vitali viribufqueeoufquefuennt
tormentis inter umbras exhauftx , utinlucem produ&s , mox
exoluantur , animamque reddant , eho cum jubilo exclaraarur,
cas nimirum libi vim fecife ( quod & ex cruciatuum vebemen-
tia & carcerum fquallorc fieri pofet ) aut dmoncm lis colium in-
fregifie.
NitMtur y. Sed ubi tandem is apparuerit , quem nihil latet, feruta-
*"' tor cordium& rcnum,iplius abftrufiffim ctiam veritatis cogni-
imdt tor & judex, veftri a<us palm fient , vos prxfrati tyranni ,
fijhliHi. judices fanguinarii , hominem exuti , & caecitate ab omni miferi-
cordia procul remoti : ad ipfius extremi judicis tribunal jufti-
mum vos provoco , qui inter Vos & me dcerner , ubi fcpulta &
conculcata veritas reliirgct , vobifque in facicm refiftet , latrori-
niorum ultioncm exacbira. Tum palam fict veftra Evangelice ve
ritatis cognitio , quam tantopere quidam vcftrm ructant : rum
expe-
Vi InfamiumPoenis 473
experiemini quanti apud vos verum Dei verbum fucrit: tum remc-
tietur vobis eadem menfura , qua emcnfi eltis. Excmplis manifc-
Ulfimis mihi paffira in Imperio Romano-, ubi hoc promulgatuni
edicium , obviis , hxc demonftravero haud difficulter : fed nico
jam definam , reliqua prxter ea quae fparfim in toto hoc Opere lc-
guntur, mundo tempore fuo bltenfurus , nifi ab ea incrcdibili &
plufquam Turcica tyrannide cclTetur.
6. Cornes quidam mihi non ignotus, intra biennium 9b ma-
leficii fufpicionem mulierculas duas torturis diftra&as cx,uffit,
quarum altera cruciatuum acerbitate , priufquam in lucem pro
duca effet, expiravit. Ex unius confeifionc, quae nobile virum luo
maleficio ad infaniam adadum fuiffe fubfidio cujuldam puellx
nobili matronxfamulantis, prx tormentorum magnitudine fate*
batur, hxc eadem puclla in carcerem quoque incunianter abrip
tur cum viro quodam , atque ea crudelitate excarnificatur utcr-
que tortore , ut iple quxftor Comit ad me miflus , quod
priorum fceminarum exuftarum confefEonem petiillem , fuo ore
mihi faffus fit, fe nihil aeque mirari,quam qud incredibilem
cruciatuum fxviriam fuftinere quiverit. Experimento adhxc
in puella hac tentatum fucrat , num aqux injecla fupcrnataret:
quod Sc accidit , ut etiam hac nota pronunciaretur Lamia. Falfi-
tatcm hoc nico argumento oftendi , quod nobilis nullo malefi
cio Ixfus deprehencleretur , fed dxmone obfeifus : quapropter
quum iacriheus quidam & monachus in abigende fruftra labo-
raifent , noftrum fuit rcquifitum confilium. Oraviinfupcr Comi-
tCffl per ejus quxftorcm & literas ca caufa fcriptas , utindomus
minifterium ob innocentix ejus ccrtitudincm deftinaretur
pncLla dirmfla. Poft mcnlcs vero multos ea cum viro tanta car
nificina oluta eft. Antea tarnen etiam in Comitis familiam, &
( nifi memoria fallar ) in fratrem ejus nothum grallatus fuerat luis
ludibriis prxftiglque cacodxmon. Affigitur & jam ledto ipfe
Comes menfes plures mutilus in xtate nondum decrefeentc.
7- Nunc ad articulum 42. Conftitut. Imperial. Si quis male-
ficii fe reum ftatuat, inquiretur caufa & circumftantix (utprx-
ditum eft ) quibus videlicet organis , quomodo & quando , qui-
bus verbis & quali operatione id perpetratum fit.Si conteffioni ad-
dat , Ce aliquid fepultum effe vel confervatum , incantationi per-
ciendx idoneum , hoc ut inveniatur , curandum erit : Ii au-
O tern
474 DbMagokum Vi
tcm verbis am alio opere defignatum id intelligatur, fimiliterat-
tcndendum erit , nurn malfica fint , aut eo fpe&ent : quarendum
adbaec , a quo incantamenta edoftus fit , & quomodo hue devene-
rit:an in alus quoque cjumodi maleficio ufiis ferit, & in quo , Sc
quod confequutum inde fuerit incommodum.
8. Cumprimishicjubetur , ut prius inveftigarione prudenti
inquiratur, qua materia , quibus modis , quo loco & tempore raa-
leficium fit commiiium : an veneficium fit vel ars & lu-
dibrium diabolicum : an ctiam in rerum natura exiftat , & perfici
queat : an quoque talibus organis aut mcdiis: an haec etiam reipro-
pofitae convcniant:quapropter ab iis rogandum confilium, quilub-
ftamias earundemque vires penitius intelligunt : quid adhaec detri-
menti harum ope invexre , vel inferre potuerunt , quum eae urpJu-
rimum res nihili & inefficaces , im quilquiliae comperiantur , ut
poftea Capitc ieptimo & odavo fufius docebitur.
9. Artie. 9 8.Siquis per incantamenta alicui damnum feccrit,
punitor hie mortis fupplicio , & quidem flammis.
10. Qui vero incantamentis citraalicujusjaduramufus fue
rit, pcenas luct pro delidi raagnitudine: atqueeainteconVmm
inquirer judexquemadmodum de eo quaerendo fupr fcriptum eft.
Ii. Hie in dubium venire omnino non debet , quin incanta-
mentorum vi hrc aliquis jaduram fenferit: quod fi factum fit, vene
ficium fuifle neceffe eft, alioqui non : quum intuitu, verbis, impre-
catione , aut inepta quavis materia fub oftii veftibulo aut a\ibi ab-
ftrufa, nulla induci poffit lxfio, quemadmodum in his LibrU muld
fariam demonftratur.
Magis reftpij7 entibas proponitur Sylveris fecundi^tp*

hiflori*.
Cap. v.
Sjivif.x. Efipifcentibus autem , pontificis Romani 81. Sylveftrisic-
'r^l- |\ cundi famoium exemplura ex Platina,Nauelero, Petro Prst-
'"p'p monftratenfi, Bennone cardinale, Chronico fratris Martini
ordinis Pra:dicatorum , & aliis , proponere volui. Hie Gilbcrtus
antea vocatus, natione Gallus, malis artibus (ut ajunt } Pontifica-
tura adeptus eft, Adokfceas enim, inFloriaoen.fi coenobio <2/<r
ccfis
VI IkfamiumPoenis. 477
cefis Aurelians inauguratus fuit monachus : rclidoque monafte-
rio, diabolum fecutus, cui fe totum mancipavcrat , Hipalim civi-
tatem Hipanix bonarum artium caufa profc&us eft , ubi fe philo-
bpbo Saraceno magia; perito infinuat. Apud magum vero ho-
pitem viderai librum necromanticum ,-quem ille clm furreptum
cupiit. Cam autem religiofius cautiufque culodiretur, per hofpi-
tis filiam, cum qua illi domeftica intercclfcrat familiaritas,tandem
fecreto ademptum ut perlegeret , impetravit Gilbertus: qui eo bo
na fdeaccepto , meditatur abitionem , periculum tarnen ex furto
Cbi metuens. Gilbertus gitur ambitionc & diablica dominandi
cupiditate impulfus , largitione primo quidem archiepifeopatum
H.emcnfem,inde Ravennatem natus : pontificatum poftremo,an-
110 1000. ( uttradit Petrus Prsmonftratcnfis : ut aii vero , an-
no 997 ) majore conatu , adjuvante diabolo confecutus eft : ca ta
rnen lege, ut poft mortem totus illius eilet, cujus fraudibus ad il-
lud dignitatis faftigium confccndiflet. Quanquam interim artes
mgicas in Papatu dillimularet,caput tarnen xneum in abdito con-
fervabatJoco , quo relponfa accepit, fi quando lpiritu maligno
quicquam poftularet. Demum cum Gilbertus regnandi cupidus,
diabolum lcilcitaretur , quamdiu in pontificatu vicurns eilet? re-
pondit humani generis hoftis ambigu , ut folet : Si non attige-
ns Hieru alcm, diu vives. Dum itaque Pontificados fui anno quar
to, menfe uno , die dcimo in bafilica fanebe crucis in Hierualcm
Romx facrificaret , gravi ftatim correptus febre , fato fe moritu-
rura cognovit ex dmonum ftrepitu (tcfte'Pctro Prxmonftran-
tenfi ) qui penlum fibi folvendum exiftimarunt.
2. At peCoitentia duftus Pontifex , & fcelus magici erroris
fui coram populo faillis dplort: omnelque primo pomabita am
bitionc 6c diabolicis fraudibus , ad bene ianetcque vivendum ad-
hortatus eft: deinde unumquemque rogavit , ut poft mortem trun-
cum corporis fui laceri & dsjcti, quemadroodum merebatur , bi-
gx fuperimponerent , eoque loci epelirent , quo fponte ab equis
vechun foret. Inter ipfas vero mortis anguftias fupplicat ( inquit
Benno ) fibimanus & linguam ablcindi , per quas Dcum blafphc-
mafet,dxmonibus iaerincans.Ferunt igiturDei nutu & providen-
tia (ut ait Platina ) equos iplos fponte ad Latcrancnem pervcnilfe
balicam, coque in loco fepultum ejus fiiilfe corpus : ut fcclcrati
J Liant , apud Deum venix locum fibireli&um elfe, invitaali-
Ooo 2 quando
476 DeMagorum Vi
quando pnituerint . Caeterum ab hujus funeris tempore circa
annum i 00 i. fepulchrum hoc collifione offiurn & fudore
cmiffo, fcmper Pontificum mortem praedixiffe fertur : tefte Mario
Marco Fryichio Latibano in Catalogo prodigiorura.
J{eftpifcentis & JêmiJJionem confequuta malfica Magdalena

Cruda, vel Cruce , Hijpan, hioria admirabtlis.
Cap. vi.
ACcidit circa annum Domini 1 J4f. in urbe Corduba Bethi-
cae Hifpaniae provincia?, res non minus ftupore qum admi-
ratione digna . Puella obicuris orta parcntitjus , quum
vixquintum ageret annum, a parentibus aut illis qui ejuiaem cii-
MtgUtt- ram gerebant , monacharum contubernio adjungebatur , pieta-
w/." tis ne , an paupertatis caufa , inccrtum . In tantula xratc & pec-
cati adhuc neicia ( quae abftrufa lunt Dei judicia ) pueJiam
aggreTum efc daemoncm lpecie humana tetcrnmi Mtbiopis
traditur . Quae licet primo intuitu non nihil abhorrclceret ,
tarnen blanditiis & pollicitationibus carum , quibus illamaeta-
tem affici noverat veterator ille , eam tandem in familire col
loquium pellcxit induxitque , cautione lemper ftrit injun-
cta , ne hujufnsodi locietatem proderet mcticulofa adbuc.
Apparuit autem toto hoc tempore praecox in puella ingenium
ac Indoles rara , quaj caeteris virginibus arque etiam provenio
ns avtatis monialibus mir commendaretur. Hoc ctenim cum-
primis malo genio fuise ftudio videtur , ut juveneulam , qiu
univerfx Hifpania; illudere voluit , fuo inftituto idoneam con-
fequeretur , quam ad religionis & fandimoniae fpeciem ita
conformaret , ut ea rationc qua? ad fallendos mortales nica
femper eft habita , voti demum compos redderetur . Hinc ad
annum aetatis duodecimum fere progrefsa , de conjugio fol-
licitatur deemonio , fe facbirum prominente , ut per trigin
ta vel nelcio quod annos amplius , ea fanftitatisexiftimatione per
univcriam frueretur Hifpaniam , quaomnesfacil velfuperaret ,
vel cert quarer , qui eo laudis genere unquam fuere celeberrim.
Ab illiufmodi contractus opinionc, quandoquc Magdalena volu-
ptariis ludibriis in cellula indulgcret , alter dsmon hujus fponfi fa
mulus , interea temporis in vera: Magdalena forma ejuldem vi
ces
VI In F a m i u m P ob n i s. 477
ces gefisse in choro , claustro , templo , in omnibus demum
conventualibus (quosvocant) congrellbus magno pietatis stu
dio , lcribitur : Magdalen item dcnunciasse , ubi ab Ecclesia-
stico servitio liber effet, quicquid rerum in orbe tcrrarumtra-
ctaretur: quod quum ipia iis apud quos in iummoerat precio,
gnifcaret , cximiae lanctitatis de le existimationem mir au-
gebat, vatilque sibi nomen comparabat. Qua ratione praeter
tatis morem in Abbatissam tandem communi fraterculorum
& monachorum luffragio clecta est . Vulgatissimum hoc est ,
quotics moniales conluetis luis diebus communicabant , sacri-
ficium ex numeratis panis orbiculis , unum semper deside-
rasse > qui talium scilicet angelorum ministerio ad Magdale-
nam in ter moniales in choro consistentem , clm perfereba-
tur , & quem ore acceptum circumstantibus in miraculi testi-
monium illa ostendebat . Fertur ad hase , qud quum inter
missae celebrationem Magdalena non procul abesset interpo-
to tamen pariete , hic ad hostia; misalis elevationem dehilcc-
ret , conpcctaque eadem sacrata cibarctur. Haud minus no-
tum habetur , quoties in alfqua lolenni feria sacra , hase abbatissa
monialibus elset ducenda , ipam insigni atque prodigiolo
quopiam miraculo , edito in omnium astantium conlpectu ,
nunc solo elatam ad tres aut amplius cubitos in altum , nunc fc-
rentem parvuli J e s u recens nati idolum nudum , ad lachrymo-
sas suas preces ( lachrymis etenim valebat multum ) crescente ad
ims ulque talos capillitio , quod mox ad juftam pristinamque
fbrmam rurus contraheretur , cum nudo idolo coopertam :
atque id genus aliis praestigiis diem festum actionemque ipsam
reddidisse sanctiorem. Quanquara, ver cam summa pietatis
famam ad tot annos duraturam , in contractus initio Magda-
lenas promisisset milleartifex , id tamen inutilibus sactum mi-
racuhs . Neque enim ulli mortalium xgrotanti contulisse sa-
nitatem, auditum unquam.
2. Intrim pontificibus , Caesarc & Hispaniarum proceri- */"-
bus accipiebat literas , qui se quoque & sua ngocia ardua sancti- 9>?H<
ssimis ipsius precibus commendabant , quinim de rebus etiam ffiffi*
graviGmis eam velut divam aut fatidicam quandam Oldam con- Maih-
lulebant : quemadmodum & postea detectoiniquitatis mysterio , ""/iru
docuerunt liter* lummorum Christiani orbis magnatum , in vitrtt.
Ooo 3 ipsius
^78 DeMa6o*um VI
ipfius repertae crinio. Erantad haecfminx non ignobiles ,qu&
prolcm recens natam non aliis involvebant faiciis , quam prius
icris Magdalenas Gruciae manibus contre&atis confecratitquc.
Neque levi hie fibi applaufu placcbat univerfus le monialium or
do , quicquid illud lan&itaus erat , fan&iffima; fuae Regola; acce-
ptum ferens. Interea in tanto infignium dotorumque hominum
ctu , qui cas dxmonum impofturas agnofceret , fuit nemo : um
denx fuerunt tcnebrae,tanta hominum caligo & caecitas. Tandem
tarnen pro incffabili iua bonitate fceleratam hanc hypocrifin &
fatanicara fraudem mamfeftatam voluitipfe unicus veritatis Pa
rens. Annisitaque ad minus tringinta in dxmoniaca ilia familia-
ritate exacbs ( duodecim vero monialibus prasfuerat ) Magdale-
nam anteact.Te vita: coepitpcenitere. Quocirca diablicas detcbta
artes & nefandam focictatem, Vifitatoribus Ordinis quos vocant,
qui circa id tempus forte aderant, praeter omnium opinioncm, lce-
lus illud iniigiie ultr fatetur. Sunt autem Hifpani non mala; fidci
& infigniter dodfci , qui mihi narrarunt , Magdalcnara animadver-
tiffe conventuales fuas fraudem fufpicari , & ea caula fe accufan-
dam, proptcrca feelus fpont faflam" fuiffe : cumprimis quoda-
pud Hilpanos moris fit, fi quis crimen ultr confiteatur ,ejufdem
remiifionem confequi reum.
3. Mirari ac ftupefcere turn omnes rei novitatc , viiumque
ncgociumexatiilimainquifitione dignum. Ea ut commodiusSc
legitimo adminiltraretur ordine, in codem monaftcrio incatce-
rem includi jubetur Magdalena. Inquiritur demum : ilia fatetur
lngula: interim fuis ambus non defiitit Êthiopicus ille daemon.
Enimvero quum ipia detinerctur captiva , carceres foris oblervan-
tibus vigilanter miniftris ,dumatailliuscxaminantur jjnooiali-
bus hora notis duodcima ad matutinas preces , qus vocant, cho-
rum ex more ingreffis,en Magdalena; ipectruin , quo illa ao\et
loco, in primaria quippe chori iede , conlpicitur flexis enibaio-
ranti fimile , aliafquc moniales ad conluetas preces & condones
expe&ans , quarum nulla fuit quin ipfam elle Magdalcnam crc.de-
rec. Putabatur ver ca bertte communes obcrvandi preces &
conventus , Vifitatoribus donata effe ob infignem quam pratte
ferebat refipileentiam. Sic noturnis his orationibus fohrra prx-
fuit fpedtrum : quibus finitis , adluam quaelibet monaebarediit
ccllulam , aufa minime Magdalenam alloqui ob priftinje exb-
mationis
VI I M F A N I U M P Ot K I S. 479
matlons honorem. Inquenti autem die, quum ipsam adhuc car-
cere corceri intellexissent moniales , proxima nocte in choro
conpectam, Vifitatoribus indicant : quiinquitionc penitius fa-
cta , ipsam carcere non fuisse egressam compererunt. Actio in
illam ihstituta , acjuris processus tandem missus Romam , & ob
spontaneam maleficii confeslonem , veniam & plenariam absolu-
tionem consequuta fuit Magdalena malesica.De quatetriora quas-
dam habet historia , me studio omissa , qud solm insigni ma-
gistratus tanti exemplo , veniam resipicentibus deberi , nec diris
flammis tam atrociter absumendos , ostendere voluerim.
Figmentum miserabilis finis cuju/dam malefica mulieris.
Cap. vil
TRistiorem malesicae Anglicanae finem describit ex Guillcri-
no Vineentius , licet figmentum esse credam : tamen ut mis- '"^"^6
ceantur sria jocis. Letorcm juvabit fabula, vel historia fa- xg.'
bulaenon absimilis. Mulier, inquit , eodem temporc apudBerhc- ^ .
liam Angliae villam, malefica & divinatrix, cum quodam die con- & dm.
vivaretur, cornicula quam in deliciis habebat, vocalius solito ne-
scio quid cornicata est. Quoaudito, dominae cultcllus de manu *j?"-t **'
excidit, simul & vultus expalluit : eaque diutillim ingemiscens, "
in hsec prorumpit tandem verba: Hodie ad ultimum sulcum perve-
nitaratrummeum, hodie incommodum grande & audiam & pa-
tiac Adhuc ea loquente , advenit nuncius , eodem die ejus filium
3c totam familiam subita interiife morte narrans. Ea re intellecta,
:ontinufauciadoloredecubuit : jufitque acciri superstites libe-
Deros, monachum & monacham, quibus cum gemitu ait: Ego mi-
erabili meo quodam fato daemoniacis artibus hactenus operam
avavi, vitiorum omnium sentina , & illecebrarum magistra , spe
antm vestrae religioni innixa, quum me ipsa desperarem.Nunc
taque , quandoquidem me daemones habituram exactores pnae
cio, quos habui scelerum siwlores, per materna vos rogo vilcera,
it mea tentetis levare tormenta : erit enim de animae perditione
ententia irrevocabilis. Corpus ergo meum, in corio cervino in-
Jtum includite in theca lapidea, operculum deindc serro plumbo-
ue constringite, & lapidem iplum tribus magnis circundate ca-
:nis. Si tribus noctibus ita lecur jacuero, quarto die me scpclie-
tis,quan-
480 DeMagorum VI
tis , quanquam tcrram corpus non admiffrara ob mea maleficia
verear. Cantentur pro me Pfalmi quinquaginta notibus, & Mif-
x celebrenrur totidem diebus. Matris voluntatem exequuntur
liberi, at nihil promovcrunt. Primis enimduabus nofcibus > cum
clericorum chori Pfalmos canerent circa corpus , da*mnes o-
tium rempli immenfo bice claulum , levi negotio confringen-
tes,duas extremas theese funcralis diruperunt catenas , media au-
tem operofior permanfit . Tertia nofte circa gallicinium,
llrcpitu eorum qui oftio appropinquabant , totius monafterii fun
damenta videbantur fuecuti. Unus autem caeteris vultu terribi-
lior, & ftatura cclfior, januas majori virtute collifas in fruftade-
jecit, arrogantiulque fuus petit : inclamatoque mortuae nomine,
utfurgeretimperavit. Eamoxrefpondcntc. Nequeo ob vincula:
Solvris, inquit , & malo tuo. Statimque catenam , qua: reliquo-
rum ferociam cluferat, millo conaminc veluti ftupam infregir,the-
caeque funcralis operculum pede detrufit, & apprehenfa manu pa-
lm omnibus earn ad templi fores protraxit, ubi in procin&u ita
bat equus niger fupcrb hinniens , undiquaque prominentibus un-
cis ferris : quibus impohta mifera, ab inruentium oculis cum uni-
verfo comitatu evanuit. Suppetias tarnen orantis clamores mifera-
biles per quatuor fer audiebantur miliaria.
Lamias hceretieis non ejje andas : item de euodiee C

carcerif dirimine.
Cap. VIII.
QUoniam ver Lamias, quas ita nuncupant, funt fexu mu-
lierculae, utplurimum veralar, natura melancholic*, men
tis impotes , animum temer defpondentes , csiguae in
&u<>m,de Deum hduciae , iisvelutidoneisorcanis libentius fe diabolus a-
ui*d- jungas promptms iniinuat , utearum mentes varus conturbct
JJuMMrt fonnis: quarum ludibriis effafcinata , fe feciffe exiftimant , fa-
/. tenturque id quod ab ipis fuit alienilimum. Enimverb i perfpi-
caciori mentis acie rem omnem ad normam exigas eorum qux
dmone & agi pofsunt, & aguntur , quae ab hominibus , -
lius opera ac inflrumentis propoiitis perhci crcduntur : a damo-
Htrtticm ro, quicquid id eft, deiignatum efse comperies. Vix itaquein-
*""' ducor, ut eas in hxreticorum numero collocare audcam : quum
hoc
VI I N I A M I V M F O! N I S, 481
hoc nomen nemo, nisi semel atque iterum admonitus, & tamen fa- 77,. 3.
naticis imbutus opinionibus , constanter & prfract perduret,
mcreatur. Error in mente non facit haercticum., sed voluntatis per-
tinacia. Quare hx mente prorsus atana corruptae, & saisis ma-
ginationibus distract , linihil aliud ipso actuin alium comrai- Tc"<*
icrint, erunt examinandae , & rectius in prcipuis nostrfdei '
Christian capitibus instituend , ut quod in luae hujus reiigionis
inchoatae pnmordiis Ipoponderint , diabolo renunciantes , atque
ejus tamen clandestine raudulentoque inductu ( quod prim pa-
renti Ev quoque contigisse icimus ) posteadeclinarint incautse,
idjam reiipilcentes , ex salubriori institutione prastare per Dei
gratiam , omnibus luis viribus latagant. Quid hic dxmonio mi
nus poterit , uasione contraria fidelis Jesu Christi mimster?
qui ovem satan suggestione perditam requiret , atque ad ovile
Christi reducet. Facile ver, facto attente periculo inipsoarti-
culorum Fidei examine, sifort alicubi abrrarit mal peduala,
elucclcct : & num saniori doctrinae pertinacius rcluctetur melius
docta , mereaturque haereseos notam : an conversa , & seductio-
nis vitiatxque mentis veterno excitata , in Ecclei membrum
denu recipi, & pro se orari ex toto pectore cupiat > obsecret-
que.
5. Propterca non tam proclives esse decet Christianos , ut fi-
de & mente propter iexum ac xtatem imbecilles vetulas , ex sini-
ra alicujus malevoli opinione, fugillationequc , intetros illos,
lqualidos , hominum custodi non designandos carceres, horrida
cacodxmonum captos torquentium domicilia , prcipites agant,
atque crudchflmo cuivis tortori immanitr excruciandas quovis
ctiam atrocifli.no tormencorum gnre, velut in Phalaridis tauro
conclulas, in carnicinam, humanitatis prosecto affectum oranem
exuti tradant : qucmadiiiodum multis inlocis non tam prudemer
quam sever ficri constat.
; 4. Prxtcr exorbitantium cruciatuum dolorcs inique infli- ^'i-
ctos , animadvertendum ctiam , inter carcerem & custodiam mul- JM* &
tuin diseriminis constitui Juiispcritorum schola : quae , corum
qui pollea plectentur vita, custodiam neutiquam vultcsic peenam: ^/'i9-
quam carcere horrido diram irrogari eciam insoncibus sens- Jlrm-
runt,quipra:termeritumquandoqueinillum furedetrusi. Vcrm
ut qutatis comraiserationique ratio labefactata ncgligiuir ,
Ppp contem-
482 DbMagorum VI
contemniturque : fie Si euftodias nomen cum ufu ! plerofque
propemoduin evanuit. Ita fit , ut folitudine diutina , carcerum
lqualore, calgine tetra, variifque daunonum fpe&ris exhorrecen-
tes mifellae Dei creaturs , antea nonnihil diaboli afldua fuggeftio-
nc, fafeino & delufione, mentis fenfu luxatae , & jam denu tortu-
ris. Variis excarnificatae , dum quaeftionibus atrociter iubjiciun-
tur, cum morte femel momento acerbiffimam ejufmodi vitam
commutare malint, quscunque propofita flagitia libenter conff-
i'x , qum ferocius in eafdem putidillimorum carcerum ipeluncas
& equuleos prcipites retrudi.
4 . Hoc modo fa&um eft , qud baud ita pridem aniculam
tormentis eh adegerint , utjm Vulcano litanda , fateretur fe hye-
mis proximae anni fexagefimiquinti fupra fefquimillefimum, ajpe-
ritatem incredibilem, frigus extremum, & durantiffimam glaciem
genuifle. Nec defure viri graves , qui veris veriora hase crede-
rent, quum in uniyerFa rcrum natura nihil extet infuJius, quemad-
modum ad me fcripfit D. Antonius Hovanis, vir doctrina, pietaie,
atque exiftimatione ampliifimus , abbas Echternaccnfis.
6. Ad truculent hujus tragdiae actus egregi perfitiendos,
ne quid interim defideretur , utplurimm accerfuntur fanguinarii
fpiculatores j qui flagitiorum inauditorum , & faepe in rerum natu
ra non exiftentium confcffionem potionibus eliciant : qua; proi-
c\o non ex aliis poflunt apparari lubftantiis , qum quae vel ine-
brient, vcl dmentent. Ab Lis itaque,quibus mens ejuicemodi po-
tionum vi laefa eft , quomodo veritatem , cui in re criminal! fiden-
dum, inquifieris ?
Experimento in dignofcenis Lamiis falLciJfima.
A P I X.
AT eheu tanquam.ad facram aneboram in Lamiis citra hsefi-
tationem cognofeendis, & velut digito commonftrandis,ad
aquas confugitur, ubi manibus pedibufiûe colligatis , vd
pollice manus dextras, magno digito finiftri pedis, & viciffim pol-
Ece finiftrae,digito magno dextri pedis tranfvers vinculo aftricts,
lamias maleficii reas , aqua; inje&as nunquam fubmergi , at uper-
natare, velut certum experimentum, nec fallax indicium efl,apud
magitratum&carnificesinplerifqueditionibus obfervatur. X*
LUud
VI I N F A M I M P OE m S. 4&J
illud ni mis-est ridiculum , mirumque , huic insuisse persuaioni ul-
lum hominem , vel leviter rationis sensu praeditum , tidei tantillum
apponere . Quandoquidem maleficium quod est , cumprimis
ncnte emergit , dum cura diabolo confderatas Lamias , Deo re-
umciassc, creditur.
2. Quid hic causa comminisceris , quo minus in aquis subsi-
lere, qum aliae, debeant ? Natationis fiquidem causas, uti levita- Us'*"-
:em , raritatem , piritus sustinentis conclusionem , corporis vivi "* *'
labilitatem, id que genus reliquas naturales occasiones, non magis
nesse his corporibus , etiam sontibus1 , ut quidem fateor : itaafe-
ere audeo , si quid ejusmodi praeter naturae ordinem vidiatur ,
d fieri lusfulciente feminas, de quibus etiam falsa est suspicio, dia
bolo , ne submergantur (connivente Deo ob incrcdulitatem magi-
iratus , fallax hoc experimentum admittentis) quo in sententiam
niquam judicem tandem inducat hac fraude impostor ille , ab ini-
io sanguinarius. Corpus nullo pacto immutat , ut rarius leviusve
k natationi convenientius reddatur , fidei abnegatio , voluntas
nala, vel corrupta phantasia. Hic profect credi magis oportct
laturali rationi , qum ementitas cxpcrientiae , stultas & ineptx ,
mlli etiam nixae rationis basi , & observatae saspenumer falsse ,
>ropterea quoque diabolo inventa? , & ab homine Christiano
Tofligandae. Mulierem Quoque rariore carne praeditam , & tene-
iorem esse, qum virum, docet Hippocrates.
3. Tradit ver Philarchus , in Ponto genus Thibiorum esse ,
'<c multos alios, quorum notas in altero oculo duplicem pupillam , n, mn*.
1 altero equi effigiem assignat : nec eosdem posse mergi , ne qui- JjT- '* ""
em veste degravatos. Id si verum est, connatum esse oportet. t;;*
4. Similis temeritatis & fuperstitiosae daemoniacasque saisi- **
itis experimentum est , quod in malleo legitur : DicDominico
>tulria juvenum axungia feu pinguedine porci, utmorisestpro nljFT?
rstauratione fieri, perungunt : & sicubi ecclesiam intrant, tamdiu
aleficas ecclesiam egredi nequibunt , donec exploratores aut
xeant, aut illis exeundi licentiam expresse concdant. Nec absi-
iile erit , quod in hanc dignotionem plerisque in locis obfervatur
imodum impi , ubi ex terra quam ter spata primm in sepultura
ijiciunt pastorcs , portiuncula Missae sacrificio scilicet sanctifica-
, calcando templi limini supponitur : nec sagam, si in templo sit,
m posse egredi putatur. Item assulas fume hgni quercini, in quo
Ppp 2 ali
484 DeMagorum VI
aliquis fit fufpenfus , vclfe ftrangularit : infpergantur illas aqua
luftrali,colloccnturque in tcmpli ingrcflu : nec egredi ea poterit,
nifi afluas fummo veris.
f. In libcllo Conjurationum Roms & Avenjoni irrpecflo fic
legitur: Ad corrigendum & notifkandum maleficam, accipemul-
fcram novam, & Formulare cafealem novam, & itaneam noyam;&
mulge de omnibus vaccis , quas habes , tantum lacis, qud poflis
formare vel lacere unum caleum in nomine illius maleficie, & for
ma per prd:ca vala unum caleum: & cum factus eft caleus , per
fora cum armilla acuta totum caleum: & per hoc denudabiturjpia
malfica in facie , &c. Confidera item maleficam in ronteiius,
quia diabolus abradit earn cum ngula poll conienlum ad delen-
damfacram unftionem baptifmatis , itautftigmain fronte gerat:
id quod tarnen iempcr,quanmm poteft,cum peplo velare nititur.An
hoc ver ita conringat , vide ... 3.
6. Praetcrea regulusapum Lamiisdevorams, credirurhas,
ne delictum intormcntis fateantur , confirmare. At eadem bic eft
ratio, quae in aliis , fupcrftitiola nimirum credulitas. Contri , A-
chemenidon plantam colore eleftri fine folio nafci in Tardily lis
Indiae, mcminit Democritus , cujus radice in paftillos digefta , in
diemque ex vino pota , noxii per cruciatus note conriteanrar
omnia per vanas nuroinum imaginationes. Expcrimentis iliiuf-
modi haud abfimile , quod olim in Norvegia & aliis mukis in lo
is, cum quxftio ageretur de homicidio aut adulterio,candens fer-
rum iufpedo in manum dabatur: quas fi illaefa manerer, abfolvcba-
tur lulpcdus : at fi laedebatur , uti reus condemnabatur. Hue per-
tinet exploratio , qux alicubi fiebat per ferventem & buUientem
aquam. Innoccns fine ulla noxa manum in aquam immittere cre-
debatur , nocens ver laefioncm fentire. De utraque exploratione,
nimirum , per candens fcrrum & ferventem aquam , cenfendum
profe&o neu tram effe approbandam.
Duo etcnim non levia hic concurrunt peccata , temeraria
fcilicet Dei tentatio, & ordinis divini perverfio. Hinc re< in De
creto dicitur c. 2. quaeft. 4. cap. Conluluifti : Nam ferri canden-
tis vel aquae ferventis examinationc confefionem extorquen a
quolibet,lcri non cenfent caones. Et quod fan&orum patrum do
cumento iancitum non eft , fupcrftitiola adinventione proefumen-
dum non eft. Spontanea enira conielfione, vel teftium approbaao-
nepu
I
VI InfamimPoemis. 485:
ne, publicata delida funt punienda : occulta ver & incognita,iili
funt rclinquenda, qui iolus novit corda filiorum hominum.
8. Finiam hoc argumentum- pulvereSufati loco arcani
habito, & tanquam infallibili experientia comprobato,communi-
catoquc cuidam, qui ffidue torcuris ex officio prcrat , qui & me
priusconfuluitinexplorandaejus virtute, ne in exhibendo laede-
ret, qum alicui propinaret. Conficitur autem ex feminis hyperi-
ci ( fugam daemonum vocant ) olibani , & eminis cardibenedifti,
uniulcujulque drachma una, quae eft unciae pars otava. Simul cum
aliquo liquore ante torturam offertur. Ad cujufvis flagitii confef-
lionem hoc alumpto incitari impelliquc reum,putatur,qud nimi-
rumdxmoncm confelionem criminis impedientem, hyperici, ut
arbitror , uu iugari credatur. Vide & Caput 1 1 . libri hujus noftri
Quinti.
jûa in maleficii perpetrati inquifitione funt facienda,

(onjejfiomfoli noneffeftandern.
A P. X.
REgulam autem hanc minim fallacem quaeftionibus obfer-

varedecuit, utde fingulis illis flagitiis jam confeffis , accu
rate cum judicio inquiratur , quas alios palios dicunt , fa-
tenturque aerumnas & calamitates le illatas lamia;, num ita fe ha-
beant , vel in rerum fint natura : & fi comperiatur quofdam ita ta
fos , vel morbos aut damnum perpeflos eiTe , ut jam ab aliis haec
confcflb, defignata hujufmodi mala putentur: inde quibus mediis,
materiebus aut organis perpetrara fint , penitius inveftigetur : &
rum ilia media, matches aut inftrumenta iftiufmodi effe&ibus
producendis fint apta, confonaque. Ubi naturalium rerum & vir
tutum cognirione celcbrium mcdicorumjudicia in confilium ac-
cerfantur , quemadmodum in aliis quoquc cafibus eos fpectanti-
bus fieri volunt leges.
2. Ut enim non eft alicujus melancholici , aut mente vitiati c'*f'f"*i
ftandum confefioni: itaetiam ex illarum confeilione non eft infli- Zn 'e
genda temer punitio , nifiex ccrtis circumftantiis , & demon-
ftrationibus cvidentibus , indubitatum conftet veneficium
vel venenado , pharmaco videlicet propinato aut illito : aut eo
Ppp 3 loci,
4$6 DeMAGorum VI
loci , unde halitu cert ferire potuit \ dcpofito.
In 3. Oportet fiquidem probationes luce meridiana eTe da-
trsmituUi
frttt riores , maxim in actione quam vocant criminali , quae Jurifcon-
"*'' lultorum laudabilis eft fententia. Nam in hoc malericii negotio,
mtnu. multa turbulente, vel ex finiftra opinione aut fufpicione , vei
litios ex maligno affectu, vel ob morborum difficultatem, aut re-
rum ja&uram, ex incredulitate, quod non fatis Dei juftae voluntad
ex animo fe totos quidem tradant, fubjtciantûe, dicuntur . Mulu
infuper confus de aliis fparguntur > confeffione item illufarum
daemone vetularum fanciuntur , diabolo frigidam hic fuffunden-
te , & machinationis clavum fideliter dirigente : ut fi quis aureni
applieet facil , aceufationem Sc confeffionem ratas exiftimans,
ita fe tandem delufum fentiet , quo tanquam in labyrintbo inex-
plicabili involutus, nunquam fit exitum inventurus , fi ad legum
normam & juris rigorem cuneta ex auditis exequi ftatuat.
4. Ea fatanae ars eft , res ufqueadeo tricis fubtililfimis im
plicare , confundereque , ut nec ulla Thefei fagacitate exakui,
nec Oedipi prudentia explicari queant. Sic vel in prineipiis om-
nino fubftitilfe , & intra metas fe continuifle , aut matur retro-
grcfliim eff praeftare , ne diabolo ab initio homicidae , ob aperta
mendacia aut veritatem dolo falfitateque vitiatam, aperiatnr fne-
ftra , per quam fe in acciones noftras infinuet , ipa re & ufus ob-
fervatione comperi. Nec omnem longius graflndi occafionem
fatanae praicidendi, compendiofior unquam erit via: alioqui men-
daciorum, calumniarum falfarum, veritatis momento i nterdum
mixto ut dolus lateat , criminationum atque aceufationum nuas
videbitur modus aut finis.
$ . Proinde hic fuum habere nervum fententiam ver aurearn
Juris pontificiioptarim,30. quseft.j. cap. Nec illud: & fiint verba
Victoris adTheophilum: Incerta nullatenus judicemus, quoufque
veniat Dominus , qui latentia producet in lucem , & illuminabit
abfcondita tenebrarum , & manifeftabit confilia cordium.Quam-
vis enim vera fint , non tarnen credenda funt , nifi quae rnaniteftis
indieiis comprobantur , nifi quae manifefto judicio convineunrur,
nifi quxjudiciario ordine publicantur, &c.
Dt va. 6. Hue Cardani fententiam adduxiflejuvabit. Conftat has
7t.*j'a ^ mer" plei, inquit, qud fint malefica:,aut etiam ob impie-
tatem : caeterm pleranque ftulta folm funt , nec confeffio in
tegra,
VI I M F A M I U M P OE I S. 4<7
tcgra , judicium , velut de latronibus acfuribus,reliquiique
fceleratis hominibus , ad mortis pnam trahi pofset. Sed omnia
plena vanitatibus, mendaciis,repugnantia, inconftantiaque. Nam
illud quod dicitur , convenire & conteftari abfentes , oroninofal-
fum eft : nifi de die congregations conveniunt , ciim vulgata
lit quaenam fir.
7. Id ver argumentum fi red & diligenter cxaminetur, o-
ftendit banc artem efse prorfus falfam , & illas non ver in unum
coire : nam una centum aut etiam plures detegere pofset , cum
illarummuliercularumopinionetot interfint. Verum non nifi fa-
ma agnitas, aut vilu , acculant , quas non ex ludo ( fie enim vifio-
nem illam vocant ) fed cx auditu & colloquiis agnofcunt : utrum
ver vigilantes , an durmientes , certum eft quod in utroque tem
pore. Ladern autem vident atque audiunt , ob fixam contempla-
tionem , fidemqueilliusrei: velut Rafisenarrat deillo quifegal-
lum ob ftultitiam exiftimabat , ftatis horis gallorum more ad ca-
nehdum furgens annis pluribus. Haec autem opinio ac vifio mu-
tuis inter fe colloquiis multura confirmatur.Neque ade frequen
ter ad hunc abeunt ludum. Quaukm enim vix ter in anno acce
der fibi videntur, quidem volentes : quamvis & hoc perfpe
contingere putetur, maxim unguentorum auxilio. Haec ille.
Trium muliercularum oh mdeficii opinionem exuarum '

ejjiones proponuntur , penitiufque excutiuntur.
Cap. xi.
POrrb nt exemplis lucidior evadat res per fe obfeurajtenebrif-

que involuta , duarum muliercularum in civitate Imperiali
paucis abbinc annis captarum ', exuftarumque confciliones,
i me requifitasjConfulifque alfenfu ex codicillis judicialibus com-
municatas, hie proponere volui , quibus fubjunxi tertiana.
2. Primm una quidem fatetur , fe Deo omnipotente de- iw**
femfle , & diabolo maleficio adh3efife,ae amafium uum appel- ""',7'
lili Bernardum : deindc effecifle fingulis vicibus pomo,ut matro- La":'*.
fia quasdam N. fexies partum ediderit mortuum. Confitetur item,
fe cujufdam viri N Jiliam, cerevise hauftu per malericium enecaf-
fe: iden-
488 DeMagorum VI
fe : idcnridcm Sc N. uxorem ita jam ledo tanquam ex morbo affi-
xam , maleficio lsiifle. Propter hanc confeilionem , tradendara
ignimicllamdecrcvitmagitratus : & quidem non immerit ,
ver compcrtum fuil'et, illa lcelera ab ea fuifle dcfignata.
r.//. 3. Amabo autem tribus ex cutiatur confeflo verbis. Qudk
nf. Dq0 deciviTc le fateatur , & datmonio adhaefiflc , id in foro civili
non erit crimnale. Quotufquique etenim noftrmeft, qui id-
*.%. iplum non facit?Siquidcm omnis qui facit peccatum,fervus eft(do-
x'I'il- ccnte Chrifto ) peccati. Qui committit peccatum, ex diabolo cft,
ityi.iui quoniam ab initio diabolus peccat. In hoc manifefti funt rilii
';!* Dei, Sc filii diaboli. Omnis qui non facit jufticiam , non eft ex
"' Deo: & qui nondiligit fratrem luum. Qui non eft mecum , ah
LMcii. Cliriftas, contra me eft: & qui non colligit mecum , dilpergir. Sed
admoniti reipifcere polumus , & pcenitentise locus eft. Quid er
go vetat , quo minus & illa rcdarguta , rectiuiqueinftituta , ad lui
Cognitionen) valuilt reduci ? Sortiatur hic locum apud bri
Conforinitatum patronos, ubi legitur, uxorem ambiioucnJan
monachum , ut earn adduceret , diabolum oralfe , le illius fore
pollicicum , tradito chirographo propria manu , Scfanguine coq-
lignato. Poftea pcenitudine ductus, animi morbum fratribus b-
dis explicuit, quiMilTarum plurium turba daemonio fcliedulam
exeuflerunt.
Comcuhi- 4, Quod fe concubitum daemonis Bcrnardi pafTam dixerit>
A,mmi phantafticum Se imaginarium prorfus fuilfe , ex perioribus li-
MMtM- quet: ubi ex profefso diluitur iud phantafma , ut minus rdei Tel
L.i'.c.ifi hoc faltem nomine confellloni ejus lucrit adhibendum , quzex
- mente hallucinante , errnea quoque cenfenda eft. Quis aliusrogo
huic proco Bernardi nomen indidit, qum ipfus lbi: id corrupto
auditus fenfui vel vi imaginativa; ingerens , ut edito nomine inter
Chriftianos uiurpato , in majorem confidentiam , mente timban-
tem mulierculam illicerct , libique devinciret ? nec ob hanc ata-
na: illufionem , mentifcjue mulierculx taelionem , mortis pcena ir
rogan debuit.
y. Nec porno interimi potuit ftus , nifi accefserit venc-
num , quod folertins indagandum erat : quemadmodum quoque,
num ea fliifset illius veneni efficacia ftui enecando peculiaris , ur
matri hinc nihil aliud inferri potucrit incommodi:& unicum illud
venerium femel ttummodo exhibitum toties diverts armis factum
excu-
/ I N F A M I U M P OE M I S. 48?
xcuteret : nec solm invalida; ejus confeffioni standum erat.Quod
^tenimex-Dei voluntatc & arcano consilio contingit, veldiabo-
o divinits permitritur , id vitiato femina; cerebro daemon fapc
ngerit , quasi ab illa designatum sit : cujus tamen scelcris illam
plan insontem esse comperiet is, qui singula ad rationis perpendi-
:ulum non somnolenter expenderit. Idipsum de filia N. cerevi-
six haustu sublata per malesicium , dicendum est. Quid enim
cerevisiae immissum fuerat, quod interimendi vim dclcteriam
obtineret } adhibitis in consilium medicis, in earum rerum co-
gnitione insignibus , vigilantius erat investigandum. Nec mi-
nori studio inquirendum , quibus organis aut mediis conjugi
N. morbum conscivisset. Nec vulgatae & odiosa; carminis aut
maleficii voci pronas adeo osserre decuit aures. Enimvero ubi
Cola incantatione infortunium quodeunque se procreatum nar
rant amentes &c inconstantes hae vetulae, perverso dsmonis in-
ftinctu id fieri , easque falsum contra semet dicere testimonium,
6c a vera morbi cjuscemodi invectione tam esse libras , qum
quemvis alium , dejerare non vererer. Unde cujus sc criminis reos
faciant , qui tam inconsiderat immaturas cftundunt interdum
sententias, ipsi viderint .
6. Jam alterius quoque eodem inloco igni adjudicata: con- M*"
fesionem editam audiamus , levique inveftigatione excutiamus. ,/</.
Consitetur haec, quum antesexennium fer , hora quadam matuti-
na , pra: animideiperatione,de vi sibi inferenda cogitaret,ad se ac-
ceffisse virum quendam procerae statura;, & forma; non invenustae,
pallio nigro , & rcliquo ejusdem coloris vestitu ornatum. Hic
ejus dolorem solatus , inter alia jufic eam non abjecto, cd confi-
denti esse animo, simm pollicitus patrocinium , seque semper
illi 'res necessarias & pecuniam abund prospecturum, modo vi-
cisim ipsius consilio Pc voluntati se devoveret : inde & magnum
auri cumulum illi ostentabat hic vir. Ea vero in ipsius alsensit
consilium ,abnegans Deum omnipotentem, Mariam matremjEsu
Christi, & omries sanctos.Hinc chrismaeicxfronteexemit,atque
se perpctuum fore concubinum spopondit , nomen sibi esse Ale-
xander , inquiens. Fatetur adhaec , concubinum quater domi
luae in lecto opus venereum lecum perfecisc : jtem, se cuidam
cerevisiae coctori N. felicem rerum fortunam carmine subtraxis-
sc, rsina: vulgaris pauxillo , vasi mancipato huic coctioni , subdi-
Qcj q to : item
>0 D M A G R U M VI
to: item, feveofis N. conjugem valetudine bona per incanta-
menta privafle, quod alicujus rei donationem ipfi denegafset : &
puerum N. maleficio morbidum reddidilse ac mutilafse.
*tmu[ ^ 7' ^limenâ cert^ flagitia, fi vera funt. Atqui vides earn
Jn" ' non fanas mentis mulierculam ad reftim propemodum venifse , at-
quc contraitum iniifsc vcl imaginarium, vel nullius cert momen
ta , ut tertio Libro ampbflm oftendi, cum amafio phantaftico,
qui ca imaginaria vctitus forma apparuit , quum lolura fpiritus
eiset vcftium & coloris expers : lpcciem auri pradligiosc hic
protulit , qua illam deluit, non aurum : quemadmodum quoque
concubitu earn exercuit ludibriofo. Chrifma praeterca eximere fi-
mulabatjCiijus virtus qualis qualis fit,fi in exierna duntaxat appli-
.catione confiftit, vel confimili cxemptione pcrit,jam dudum aqua,
qua irons & reliqua totics mundatur facies , earn omnino abiicr-
fifset. Baptifrrri autem vis fecus nos docet , earn minime in carnis
t.Ttt.y ablutionc conitere, ut Jordes abluantur : led utbona apud Denm
confcientia bene relpondeat. Fuliorem omnium refurarionem Li
bro 3. cap.3. 4. & reliquis invenies.
8. Non plus habebitpondcris ,hujus rnuhercube in fraudu
lento contra&u abnegatio: quin fi admonita, fidcliuique inftituta,
eas diaboli cognovifTet artes, refipifcens, erroremque confeisa,in
(f.ii. Ecclcfisefinumrurfusdebueritadmitti. Petrus Chrifto prxmo-
lm.h. nitus , plumter ,lana mente & corpore , contra animi temmo-
nium , abnegavit, etiam praeftito juramento : quem tarnen de
mentias fuse oculis Chriftus ufque non eft dedignatus , ut iplum
etiam Ecclcfias caput conftituerit. Quid frequentius impuniriul-
que ( apud Italos maxim,fi quid illis ex voto minus cedat,pJer-
tim in illicito aleas lulii ) quam blaphemis horrendilquerocibus,
pollice etiam inter indicem & digitum medium tenio,ac facie cae
lum verfusereda,Deum & Chriftum,in corum dcfpcCtuabnegare?
p. Num infuper refinas modicum, vafifiippofitum , habeat
cam poteftatem vitiandi cerevifiam, inquxftionem exatiorcm
vocari oportuit. Aliam ctenim corruptas cercvifix caufam necel-
fario fuifle aifcrent , qui rcrum naturalium fontes vera ratioae
ferutantur & incclligunt. Nec lanitate fraudari potuit vector
uxor, nec puer mutibri per carmen , nifi accefserit venenado, cu
jus hic nulla fit mcntio.
io. Tertia ita habet Apud HoUandosmoppiJis mariti mis,
Rotew.
YI InfamiumPoenis. 491
Roterodamo $c Scheidamo , ex pifcium captura maxime vivitur.
Horum incolx quum haleccs pilcaturi ehavigaTent , & pifeium
copia onuftas reducerent naves Roterodami , retia lapdibus one-
rata Scheidami retraxerunr. Quod infperatum infortunium male
ficio confetim imputabatur. Quocirca mulieri injicittir manus,
quae incunt anter fatetur maleficis fuis artibus id accidirfc , & fe Tirtu
per vitri foramen ( quod oftendebat ejus magnkudinis , xgr ut "u!fu.
digitum tranlmitteret ) dum pifeibus illi infidiarentur , tranfvo-
lafe, & in mytuli tefta ( moflclfcolp noftraribus dicitur ) fe m:tr
commififfe, ludque trajecifle ulque ad halccum ftationcm , be ibi
incantamentis haleces fugafe , & earum loco fubjecifsc lapides.
Lata bine potiffimiimfententia, flammis illa devoranda traditur.
. In hac confcionc expendendum erat , num in rerum na-
tura it, operante diabolo quomodocunque pro luo arbitrio & vi- " " '
ribos per arcb/Emam vitririmam, ne digitiquidcm capacem,
adultum transferri pofsc hominem , non ex folo fpirituflabilem,
aut exfubftamiaductili liquabilive concretum : fed ex folidis offi-
busjtenacibus cartilaginibus , ficcis tendonibus, ligamentis, ner
vis, membranifquc prxtcr mufeulofam carncm , compaum: qui
fi etiam in flatus refolvi potuifset , eorum tarnen fimul perrumpeu-
te vi illud vitrum infringi debuit. Ad rationis item normam opor-
tuit vocari , quomodo in mytuli teftula prove&ae auatis fcemina
cum tanto lapidum acervo , fretum potuerit fulcare varium tur-
bulcntumque. Sed nec trajedu hoc in teftula opus fuit ei , qux
moxpervitri anguftiifimum foramen perniciffim volarit. Tarn
ver omnis hxc confeifio eft infulla , futilis , diisona, abfurda &
rnendax, ut mulierculam hanc vcl delirafse, vel mclancliolia fuif-
fc agitatam, vcl alioqui depravata phantafia duam,vcl dsmone
obiefsam, qui vcl hu|us linguam rexerit , vcl ex ea vocem edidc-
rit, quiiibet.non omnino mentis impos dijudicafse valucrit.
12. Glofsas coniminifeantur quafeunque volent cjufcemodi
judiecs , lententiam ita languinariam rit pronuncian poise in re
vel incognita, five extra rationem & rcrum naturam pofita, nullis
unquam convinccnt rationibus. Quare autem non citius prjniui-
cjuc crcdam .ex Dei permifsu propter hominum incrcdulitatem,
ut ii punirencur , aut ctiaiu probarcntur, fi adfint , fidles , diabo-
lum qui potuit, cos invexiisc lapides utdecipcret, quod illi pecu-
liarc eft : quam adraittam , muherculatn, qux oranino non potuit,
Qcjq z caper-
491 DeMagorum VI
ca pcrpetrafc? Si cum daemonis fubfidio , illam fecifle occlama-
, & id quidem conftanter nego : fi etenim diabolus vel mil lies
hoc vellet & conarerar , per exiguam rimam poflet neutiquam
transfcrre mulierem : quod tamen accidifle , ilia confeifa eft. Si
hoc mcrum efle delirium , nugas & mendacium obtinuero , mi
patres confcripti , quae reliquis ejus farinx namiis debebitur fi
des?
13. Eodem modo infinit poTent recenferi confeEonnm
formulas ex publicis magiftratuum diplomatibus, quas fi penitius
expenderis , dmmmmfi vel impoffibilitatcm (fiitaloqui 11, )
inconftantiam, vanitatem, mendacia vcritate fucata teciaque, va-
rictatem, labyrinthum , imo fabulas comperies.
Aliaconfefsio expltcata verbis auf. imprecar}one neminem

poffe ladt : item Lamias ejft ementes.
Cap. XII.
Aud ita pridem qusedam invinculis detenta,fep\urimas vir-

gines religiofas in ccenobio variis tetani cruciamentis
'exercuifle, indita oleribus mixtura ex alpidc, bufone &
Mtgrtm fanguine menftruo firaul confufis, fatebatur. Hie omnium primum
*<g///4. diligenter inquirendum erat , num ex horum venenorum commix-
tione jcjufmodireiultenteffecbis , vel morbi , vel fymptomaxa.
Tandem ilia publico judicio flammis tradcnda,in hoc extreme per-
ititit conftanter , illam calamitatem fe atque matre aegrotis ilUs
virginibus irrogatam quidem , mortemque perpeti velle : boc
autem fe palm cqnfiteri , ne tantillum unquam fe illis per os
illatum fiuifc. Quo igitur modo diram banc induxiflet lortem,
im'V& rogata: & mente & imprecatione earn invcxife faifa eft. Quibus
um m vero mediis tolli polfit illatum malum,deinde interroga ta,rclpon-
f*mTt*m dit: Matre & me prius medio fiiblatis.
nmm*i- 2. Unicum hoc daemonis ab initio homicidae ftudium eft &
f*f*hm- machinado, utqum plurimus fundatur fanguis. Utraque enim
tri*!!!? cxuâ nondum defiit horrendum fpeftaculum : fed priore fa-
iLtt ^. crifico fecundus demum exorcifta acceifit caecus, qui ex omnium
"V- . ferm aegrotarum corporibus daemonia fugam fimulantia abe-
gifle putabatur , quibus tara atrociter antea fuerant quibufris
convulfio
VI IsAJtlUM Poenis 493
convulsionurn spcciebus excruciatx: necdum propterea remisit
haec pestis , at longius hinc in proxima proserpsit oppida. Hic
post muliercularumexustionem , sc produnt morborum authores;
num ver illae visginum corporibus daemones cogitatu impreca-
tionve iramitterc valuerint Libro quarto decisum est. Ejusmodi
hominum impotentiam penitius noverat Iraperator Fridcricus pri-
raus , Barbarossa nuncupatus , in cujus excrcitum contra Medio-
lanen'es ductum, hi mercatorem Arabem ablcgarunt , qui Fride-
ricum veneno tollerA : qua re cognita, Arabem cepitlmperator,
puniitque. clicet Arabs magus graviter Friderico minitaretur,
l illum verbis enecare , nisi dimitteretur, velle: nullo tamcn mo
do commovebatur Imperator , verbis tantam non inelse vim
sciens, propterea & accrbas alter ddit pcenas. Ver itaque vi-
detur dicere Aristotelcs , incantamenta esse muliercularum W. t.
hgmenta. *mm
3. Cardani verbis & historia suus hic eritlocus , qui de f'Jjr
Lamiis sic lcribit : Sunt dformes, pallidae & sub obscura , arram i*ui. 16.
bilem ipso intuitu prae se rerentes. Sunt taciturna: , amcntesque: ac
parum ab bis qux dacmonio teneri crcduntur, difrerunt: fixae in fuis
epinionibus, atque ade sirmae , ut si solm ad illarum vcrba respi- Ttwwj
cias , qum intrcpid , qua constantia ca referunt , quse neque un- %'J*m
quam fucrunt , neque ese possunt, tamen vera illa esse existimes. tu.tfmit-
Unde nil mirum ab bis moribus, iis qui philosophie expertes sunt, "
cgregi imponi. Laborare autemeas atrae bilis morbo , tum vi-
ctus ratio, tum aris qualitas , tum forma atque effigies ipsa vul-
tus & corporis , tum verba ipsa stulticiae , & ( ut ita dicere liceat)
impofEbilitatis plena, ipseque torvus in dicendo aspectus, tum ca-
fus quidam qui Philippi vicecomitis Mediolani principis aetate
contigit, dclarant.
S 4. Res vero ita gesta est, ut pater meus retulit.Damnatus crat
profanae hujus artis villicus quidam nomine Bernardus: alioqui vir
mplex &frugi, ob idque domino percharus. Sed quia nec mi-
nis nec persuasionibus adduci poterat , ut pnitere vellet , ad ?>2ri.
ignis pnm poscebatur judicibus. Dominus , cujus pige- ^f"j
bat, quique principi gratus erat , obtihuit , ut fidejussione data, w,/s-
3uanquam illis reluctantibus , liceret hominem apud seviginti-
iebus habere. Ccepit ergo illum alere non ut medicus , led ut '
rusticum nobilisamicus. Quatuor ova recentia manc , totidem XlaZ'
Q.q 3 vesperi,
494 DeMagorum VI
vefperi , tura vinum dulce atque jucundiurifuppetebat,carne$ quo-
que &c jura pinguia. Poftmodum ubi vidit bominem ex longo
vetcrno refipifcere , hortatus eft , at omiffis falfis atque abfurdis
pcrlculofifque pcrfuafionibus , Ecdefix adhaerere vellet.Sed pau-
cis opus fuit , rcfipuit : optimulque Chriftianus i a tus , ufque ad
mortem ablque aliorum querela perfeveravit : quem atrochas ju-
dicum immcrito crudeli iuppUcio affeciflet.
Confeio corum quife in luposfuilfe tranfmutatos crediderunt.
Cap. XIII.
HOc loco fubjungam eorum confeffionem , qui fe in lupos a*
liquoties fuilfe converfos, arbitrati iunt : quam in hoc meo
inftitutp fpius objecre viri alioqui cordati & magna:
cxiftiinationis , camqne velut cx Tripode prolatam cum lumma
relifjionc &c fingulari riducia , tanquam veracem obiervanr , qui-
bus rort coram me non elfe factum fatis videbitur. Ur itaque
illis, s; quibufcunque aliis, mentis oculi nitidius conrra ejufmodi
pra:ftigias abftergantur, nec ufqucadeo temer iliudi le, oculifque
nebulas ofFundi nnant , ncque velut caecae talpa , in fordibus d-
mone obtrufis perdurent, led b oculorum pupilla nubeculas,quin-
imo & ungues permittant fanari medico, qui prfens hoc catty*
rium gratis offert cuicunquc lucidos & prftringente fpiritn li-
beros oculos cupienti : hiltoriam hanc raram vagamque, nec mi
nus admirabilem , exSabaudia finitimilque ditionibus in Flan-
driam, Brabantiam, Geldriam & regiones alias tranflatam , arque
me in qualemcunque ordinem breviter ca fide ex Gallico i'ciipta
contractam, ut jure nihil quod alicujus eft momcnti,defiderari de-
beat: deinde excufam , c velut veritaris lapide Ly dio explora-
tam , proponcre volui.
2. Ad quftiones M Joannis Bom,doctoris Theologi,Prioris
Praedicatorum in Poligni , & generalis inquifitoris ridei, ordinati
in dicecci Befanconenfi , confefio Petri Bourgoti,nuncupati Ma-
gni Petri, & Michaelis Verdung, captprum ob malericii hrcftn,
variis diebus in Dcembre extorta , Anno 1521. fed maxim co
ram multis & fpe&abilibus teftibus repetita poftremo ejufdcm
menfis die.
3. Confefsus eft Petrus, ante annos circiter novendecira, ipfo
die
VI InfamiumPoenis. 495
die nundinarum Polignenfuira tarn validam procellofamqne deflu-
xile plu viaro, ut non lblm nundinse diiturbarentur,fed Se armen-
ta qmbus ille euftodiendis tune prxerat , ita disjicerent , ut ubi re-
quiri, poflent, plan ignoraretur. Quum igitur cum reliquis agri-
colis pecudes vari quaciitum colleclumque abiret , Se folus alicu-
bi al erraret, tres quits nigros, atrumque indutos veftitum ha-
buit obvios, quorum poftrcmusrogabat: Amice, quo abis? videris
efsc uirbatior. Verum eft , rclpondit Petrus. Idautein cvenit ob
pcora ex iaevo tempeftuoloquc nymbo diflipata, & perdita. &
cum nullam ca recuperandi rationcm videam , animum equidem
prorlus dclpondeo. Bono hune animo eise juffit eques ille,pollici-
tus , modo tidem ipfi daret, magiftrum le donaturnm , quo in-
ititiieretur, ne in polterum ipfius armentum lupo vel quavis alia
beftia impeteretur , autu 11 um l'en tiret damnum, aut etiamullum
perirct pecus : ut item ipfum redderet confidentiorem , perditas
reperturum pecudes addicebat, nec defideratum iri ullas:pccuniam
adhzc fe daturum ipopondit. Condi tionem hic acceptt, le in'eun-
dem locum poft quatuor aut quinqu dies reveriurum promittens.
Hinc cum villicorum comitatu indagatum pergit , armentumque
quaerendum inveftigat, Se poft quatriduum eodem ad equitem
agnitum redit. Quaerit ille, num operam fuam ipi locare de-
crevilset Petrus? quo vicifim interrogante, quifnam efset?repon-
dit: Servus lum magniinferorum diaboli: fed ne metuas. Tum ea
lege fuam daemoni operam addixit Petrus , Ii promils ille in con
servando pecore Sc benenciis conferendis ftarct. Inde Dco:D.Vir-
gini Ma ri, omnibus lais Sc paradii incolis, baptifmo Sc chril-
mari renunciare jubetur: quo facto, illi exofeulandam manum por- spirim
rieitiiniftram, nieram, velut mortuam, frigidamque. Hinc in -
fiua provolutus alter, apcrtocapitc honorem latan dclert, cum ,t;.
appellans dominum. Nequoquefideifymbolumrecitaret , inhi-
bebatur. Pcrftitit itaque in diaboli miniftcrio circitcr biennium,
Don prius tcmplum ingred;ens, qum in Hue Mifs,vcl faltem poft
aqu luftralis e.tnlecrationem , qua ilium noluitalpergi : ficquo-
quemandarat ipfius prccptor , cujus etiam nomen tum adliuc la-
tuir, fed pollea le Moylet appellari ignitcavit.
4. X. Interim non erudiebatur Petrus , quomodojumentum
tiitari pobct: fed hoc officium conlcrvandi pecoris folm prima
re videbatur diabolus , li quando confpicerentur lupi, qui tum ni
hil in
.96 DeMagorum VI
hil injurie inferebant. . Pft ver pafcendi pecoris cura exone-
rata,facil diabolum neglexit, frequentans templa, fideique con-
feffionem recitans,annos circiter oo vel novem:donec Micha-
le Verdung denuo in fui magiftri obedientiam icio in loco excita-
rus, ea afsenferit conditioned pecuniam ex promifso fuppediuret
preceptor.
j. 3. Ita fimul in partibus Chattel charlon vefpere quodam
convenitur in nemore , ubi ab aliis ignotis choreas duci concurri-
que vifum cft.Cernebat autem Petras in cujulibet manu candelam
viridem, flammam cyancam fubobfcuram evomentem.
6. Alis illi Michale proponebatur , fi modo fidem adhi-
bcret, effedurum fe, ut quantacunque vellet levitate procurreret.
Confenfit Petrus,mod lervarentur promifa , pecuniaque donare-
tur:alioqui fe fraudem vereri ait. Pecuniam fe curaturum abund,
pollicetur Michael. 4. Qui exutum Petrum nudum linimento
inungit, quod fecum ferebat , unde hic fe mox in lu pu m ver xnu-
tatutti autumabat, & quatuor fuos pedes lupinos pilos intuais
exhorruit : fed um celeriter , quam vend flatus provoJat , i con-
curriTe aferuit : id fieri potuile , nifi vehcntis ipfum magiftri
opera , qui continuo in ejufmodi excurfionum volatu aderat :
quamvis eum non prius videret, qum humanae reftimrus torn: x.
Michael itideminun&us, un tam pernici ferebatur curfu , qum
optaret, celeritate etiam vifum prxvcrtens. y. Ubi cam fuif-
fent metamorphofin horam unam aut alteram , rurfum i Ai-
chale illiti, opinione citius in priftinam redire figuram. 6. Un-
guentum utriquc do.nabatur magiftris , Guillemin fcilicet Mi
chaelis magiftro, & Moyfet Petri.
7. 12, Ubi de fua laffitudine pott cjulmodi curfum,utfedif-
ficulter quandoque erigeret apud magiftrum quererecur Perres.ni-
hil id efse , refpondit flic, & mox curatum iri.
8. Contigit quoque Petrum ex Michaelis inftitutione inun-
gi , & converfum in lupum , fex vel feptem annorum puerum
mafculum dentibus comprehenfum occidcre : quem tarnen
ob clamorcm & ejulatum relinquere coadus , ad fuas veftes
confugit , ubi fe herbis ex Michaelis dodrina fricans , in -
nam revertebatur faciem. Simile quiddam Michalem cumipfo
alias tcntafse fatebatur, &>quodamdie inluporum imagine ene-
cafsc fceminam pila colligentem : fupervenifse autem dominum
de Chuhee,
VI IkfamiumPoenis. 497
de Chusnee, cui ctiam nocere volentes , aliquoties insultabant
frustra. '
9. 7. Confessus item est uterquc , se in ca lycanthropia tru
cidasse puellam circiter annos quatuor natarn , camque totam d
vorasse , excepta brachio : ac Michalis palato placuissecarncm,
liect parum comedisset : non tamen ad Ptri identidem vorantis
stomachum ita fecisse. Quandam item puellam se jugulasse , ejus-
demque exuxisse sanguincm , & collum vorasse , fam sunt : simi-
liter tertiam perdidilse , cjulque orifcium ventriculi commedis-
se ob famelicas Ptri sauces. Alis etiamsc ait in horto puellam
interemilsc octo vel novem annorum,cui dentibus collum infrege-
ratPctrus. 8. Qui>d rogatse ibi elcmosynae repullm aliquando
suisset passus : & hoc perpetrato facinore , evestigio eleemolynam
inDei honorem ibidem orasse. 9. Hic insuper confessus est, le
capram jugulasse prope agrum magistri Ptri Bongrc:cam scilicec
momordissc, & guttur secuisse cultro.
10. 10. Michal in lupum transfigurabatur vestitus , Petrus
vero exutus. 13. Qui etiam se ignorare quo pili devenirent,
juandodesineretesse lupus , retulit.
11. 11. Lupas etiam se iniisse ,& cura tanta voluptatc quasi
cum uxoribus congresi essent , confesioni addidre.
il. 6. Aliquando tranmutationis tmpus designatUm,opi-
nione & voto brevius eat.
13. 14. Confessions tandem subjunxcrunt , pulverem quo-
que coloris velut cincre sibi traditum fuisse , quo confricatum bra-
chium fnistrum, & manus, quodeunque animal contingerent, in-
teriret.
14. iy. I los autem intcrrogatos,di vers in eodem facto , &
controvers nonnunqu rclpondilse, operaeprecium est meminissc.
Consejsio /gillatim explicata , & confutat.
Cap. xiv.
IAm convcllcndx hujus confessionis usque adeo hactenus ce-
lebrat , periculum pro virium nostrarum imbccillitate facerc
aggrediamur.
z. In hoc rci cardo vertitur,num tota illa confessio sit vcra.Spe-
roautem me,fuffragante opedivina,ostcnsurum manifest , eam in
Rrr prxci-
498 DeMagorm VI
praecipuis capiribus vcritati clara advcrfari : & proinde non modo
cnftfl* erroneam , led & fallam prorfus exiftcre , imaginefquercrum per
infomnia tantum cognitarum , vel praeftigiole oculis objebrum ,
pro iplis rebus proponi : fic ei nullum deberi locum in concilio
lano , fed exibilari potius oportere , ut veternoli vd cataleptici
fabulam, libere fatebor.
3 . Primum de faca mutua manu ftipulationis vanitate , ni-
bil dicam : nec anxie contendam de promifla toties pecunia , &
nunquam foluta : & nec de cuftodiendi illaef pecoris arte ex pao
non tradita : cum tarnen fcedus fueritinkium illis legibus , urpe-
cuniam fubminiftrarct , Sc armenti beftiis defendendi artem do-
cerct daemon. Illam ut non habet niii imaginariam , fic nec banc
tradere ita potuit aut voluit , quum luporum fimulachris, quz
pro fuo arbitratu offendere quivit. Petrum folummodo terrirura
circumvcnire , & in officio continere , iagacius conaretur : qui-
bus tarnen, licet rebus nibili , evanidis , nec ullam relinquenti-
bus noxam , ille daeuoonii ftudio & induftria pecudes /arvaras
cfle conbderct.
4. Quanquam etiam de fidei abnegatione & fdere ficul-
e^.tu. neo, in tertio hujus Operis libro , ubi fagarum hiftoriam defcribo,
copiofius diflerucrim : id tarnen adhuc leviter hoc loco alpergere
placuit, 2. foederis compedes tarn oranino fuifle invlidos Sc exi-
gui momenti , ut quum Petrus fua paf<*endi pecoris functione
deiifteret, contraumque daemoniacum negligeret , octoautno-
vem continuis fere annis in vcteri religione pie vixerit , unde ci-
tius delufi phantafticiquc hominis ftultam fuifle perluafionem
dixerim. Dum enim paftorcm ageret, & in campis lolitudinibus-
3ue feorfim vcrfaretur , ubi diabolo promptior erat praeftigiis illu-
endi occafio , ejuimodi cxercebatur idolis , non adco renuncia-
tionis rationc, quam folitudinis. Proinde & luporum Ipccies
quandoque cvocabat dxmon , qua: nihil damni faciebant , quod
nec poterant , ut nudas rerum formae : vel fi veros dcmus extitifl
.lupos , illos eo & egife & abcgife fatanam credibile cft , fabuli
in cum finem ab eo inftituta , ut deliris fuis indutionibus bi Pe
trum artius devinciret. Quod poftea cum hic non amplius ea fre-
qucntaret loca, relicto paftoris muere , non ita potuit commode.
*'/F"" $ S' Sic anno 1742. apparuit Conftantinopoli luporum ingens
'm,,u. ' turba, incolis ufqueadeoinfeftanoxiaque, ut inviti domos cgre-
dcren
VI InfAmimPoenis. 499
derentur. Turca itaque prius muros civitatis praefidio munitis ,
poltridie cum magno comitatu equeftri pedeltnque urbem cir-
cuivit, tandemque lupos circiter centum quinquaginta ad muri
ejus angulum orendit : qui incun&anter impctki , per murum
cveftigio fimul tranlire videbantur , nec ullus poltea in urbe aut
vicinia apparuit.
6. 3. Chorearum item & candelarum ludieras effigies dx-
fabneatas fuifle , & folum fide oculis apparuilfe , vel in
iomno tanrum fuiie cognitas , ex Auguftino , Decretis , atque ip-
fis rationum foncions, Libro tertio, & alibi fatis iuperque demon- </* 4.
travi : ubi quoque univeifamillam Aovt;s-f fabulam, mera ex- < -lt-
Lit ill fomnia oftenditur. e
7. Caetcrum admirari fatis nequeo , ullum mortalium faltem
leviter mentis fenfu tin&um inveniri, qui eo dementis fit dilap- Htmt,
fus , ut bominem ad Dci imaginem & lmilitudinem creatum , ^'^'j
conformatumque ex corpore, anima & piritu , Dei & Spiritus 1 rw.jt
anti templum , rationis hofpitium , cupidum feientiarum orga- f^*"'
num, fublimem , eretum, k ad cceli quafi cognationis domici- tnp.d,.
liique priftini confpcctum, excitatum , imo /tf(> < , cuiDeus %,ll
omnia fubjecit , oves, boves , campi pcora , volucres cceli , &
pitees maris , eaque propter folum hominem condidit : hunc
quam, in lupum, beftiam irrationabilem , pcitilcntifimum anima- " ** ^
lium gurgitem voraginemque , fiveinullamaliamcreaturam , rei LuMnm
ullius potentia vel virtute manifeita , occulta aut lpecifica , ver 'otVe
rranirnutari credat. Ordinisenim divini providencia non admit- t*"1,
tic , occlamanc Sacrx litera: , contradicunt decreta , ipfa rerum bArttt. i
natura atque ratio minime paûntirr. 4t""!*'-
$ 8. Si itaque obtmucro , iiiam metamorphofin non revera TMfc
fuifle fact im , quod/ctiam nemo mentis lana?, inriciari poterit , & ^ryfii.
pTopterca imaginariam cife confelfioncm , atque hac in parte fal- faHk
lam : quam fidem quxio mercbuntur rcliqua , quae conkilifunr,
flagitia & homicidia ? quae in ea transformatione & larva lupina
folum fuiTe delignata , nec aliter eo modo fieri potuiTe , jam in
confeflum venit. At mera profecio funt deliria , & plulquam
nugae , immo infama. Do- lendum fane, prudentium virorum
ocuios hactcnus tam denfa calgine ruiTe obdutos , ut fibi vel
fidei momentum in his ludibriis extorqueri permiferint . Sed ca
fuit iuperiofis potiffimum feculi labes & carcitas , quo prolibi-
R rr 2 ciinc
roo De Magorum Vi
dine cum hominibus crafs nimis , ridicul & nocentiflim coi : -
fit veteratorille.'
8. Utinam animo cujuflibet hoc obftricli fafcino,
Mu7. cximmenfaDei mifericordiainonctdulcilfima illa voxEphpiia-
ta, ut quemadmodum ea ex ChriiVi ore potenter prolata , urdo
aures aperiebat, veritati inde convertendas : & lingua; vinculum
folvcbatur, qua porro veritatcm praedicarct : ita & ex hac gratia
luminis divini radius efriilgeat , quo oftufis tarn impotenter a dia
bolo tcncbris, lemcl tandem cceicfti lucedifcuifis , profligatiiejuc,
in clariffim veritatis confpectum &z cognitionem citra prxi-
giarum impedimentum recta perveniri polfit. Ne vero quis a me
eludi objeftiones criminetur , paucis reliquum hujus fbulas com-
mentum excutiam.
p. 4. Linimcntum quo ungebantur lupura indurari, baud
dubi loinniferum erat : quale etiam Libro in. capite xvn.
decripfi : quod fuam fortiebatur vim , cum nudis parribm
corporis illmirctur, illicercturque nativo calore in aum : inde
fomno opprcflis alto , fimulachra converfionis eorum in lupos
vagabundos , aliis inilientes , puellas jugulantes voranteque,
cum lupis item coeuntes , & quxcunquc id genus alia idola in
gerebat millcartifex : hinc & pemixea fubfequebatur velocitas,
qualis imginatione , cogitatu vel fomno haud diiBculterpcrfi-
citur. Ubi deinde poft boram , vel longius , unguenti loporiferi
vircus clanguclceret , periretque , tune velut ex gravi veterno
expergctaci > fe homines eise videbant , qui antea fucrant. Si
mile quid leges apud Auguftinum de Prxtant patre , libro Au-
jus Operis quarto , capite vicefimofecundo & viceiimo tertio: ubi
ex profclfo argumentum id fufius agitatur ,explicaturque, -
t(uv!a etiam morbus decribitur.
10. y Aliud autem linimcntum , quo in hominem redituti
e inungebant , vel phantafticum fait, & in fomno ufurpari vifum
vel contra unguenti fomniferi nocumenta facer potuit,vel etian
nihil efficcre ,. ut tantim fuos clientes illulrit daemon , quaui-t
peculiare quippiam in ea metamorphoi valerer.
II. Qiiod etiam citius quandoque in hominum forroamrc-
dirent, quam tempus erat conftitutum,id evenit, qud minus lioi-
menti loporiferi illitum fuifset , vel id ipfum eon lats penetrafset:
ac propteica eclerius vis fatifccret,fonmiuinq; redderctur brevius
iz. 7. Qo-
"VI I N F A M I U M P o N I ji foi
12. 7. Quomodo infupcrhscc coherent, qubd i horam u-
1 aut alterara, vel arrplius in hipos converfos,in fine puelbm
cum cffibus devoraise faih -lunt , & mox hominum conditioni
relticutos f mise ? in quo finu amabo, aut ventre, ipfis tami'ubi-
to in homines rcverfis deliturc ilia puehas caro & olsa ? Adhasc,
fi integram puellam dempto brachio deglutierint, quomodo le pa-
rum comedilse, cidem conkflonis articulo adjungunt? Supervi-
xiise praetcrea eas adhuc , quas fe jugulatas fatcbanuir, comper-
tum forlitan iuilset , i Vigilanter hlset inquifitum : vel 11 qux
mortem oppetiisent, cam citra controveriam quacunque alia oc-
caione naturaii accidilse , uilsetdcpiehenlum. 8. Deinde quo
modo in Dei honorem ele'molynam orare potuit diaboli manci-
piuro, luo hcr, Deijuratiflimohoftiexfcedercobligatum.Si tem
verinlupum converius erat. $>. Petrus, quarum rogo manuum
ope in rclecanda caprae gula ulus luit ?
13. 10. Licet quoque Michael veftitus loca veneno fomni-
fcro in adiones perduceudo commoda , ut temporum & manuum
arterias, illinire valuerit,non minus quam Petrus nudus: quomo
do in luis veftibus oberrare , homines mordicus apprehendere,
moruquc trucidare potuit ut verus lupus?
14. I i. Porro de venerei congrefsus cum lupa voluptatc,
hoc tantiim lubjiciam,eam imagines iomnorinas illa in bmni pro-
fundioris ex linimento omnifico illuiione admodum temer ciere:
cjuemadmodum etiam quotidie ufuvenire in fanis obieivamus,
quibus ex ejufmodi idolis voluptas tanta pro objcta in (omno lpe-
cie delccbbili gignitur , ut cum multa titillatione ieminis lube-
quatur quandoque efuio. Infinitis partibus citius faciliufque
in his homiiiibus id evenire poteft , quorum phantaiam procli- .
vcm lervilemque, quibulcunque vultimagimbus , imbuir ioporis
fpiritus.
i j. 12. Adfatigationem a metamorphofi reliflam , qux
memoriae propemodum excidcrat , relpondeo , ab facile ntel-
ligi, quuiu 1. lluudinem pariat gravis & inquictus lbmnus , maxi-
0i pharmaco violenter cum tcterrimis iniomniis imprelsub , qui
incubuminloloinvadentcm lomno novit. Eo deroncos ditficiiis
comitatur motus,torpidus in lomno fenlus, fuffocationis imagina
do, & velutingruenris alicujus detentio : vox etiam i'upprimi-
tur , aut inccrta iuddcrctaque cditur : plerique tam inanibus
Krr 3 amciuii- V
yo2 DeMagorum VI
afficiuntur imaginibus , ut fe opprimentcs audire crcdant . Laf-
fus certe reddit tanta facultatis animalis exagitatio.
16. 13. Lavarum rurfus fomnorinarum vanitatcm amplios
oftendit , quod ubi pili poft humana; form reftituuonem man e-
rint, fe dixcrit ignorare Petrus.
17. 14. Num quoque pulvcrcm ilium daemon vere exhibuerir,
vcl acccptus ille tantae etiam fuerit virtutis , dubium eft : quum
illos iuilc ufos i non poflet convinci. In ca ctenim lycanthro-
pia nullum animal praeter caprarh le morfu & cultro jugulalse con-
teisus fuit Petrus , alius intcrempti meminit. Deinde tanta;
erat venenofitatis pulvis , ut fi vel manus confricla , quando-
cunque animal ctiam pelle crafsa dcnlaque , & pilis longis com-
paiiquc communitum folo tacfcu cnecaret, quomodo ram efFera
pharmaci praefcntiifimi malicia tuti else potuerunt hi dementati
viri , affri&ioncm pulveris inbrachio iniftro , arteria 8c manu ,
undc d cor proxime celerrimequc penetrare valait , tara innoxie
tolerantes ?
18. j. His ad extremum adde, auditam in confeflone Gallic*
fuifse inconftantiam controverlumque , ut quod aliquando hic af-
firmabat, negaret alter.
19. Si ejulmodi aequilibrio expenderentur fingu'.a: confef-
fiones , tormentis crudeliffimis frequenter extortx, vel etiam,
voles, fponte captivis editae , graviorcm profecto indies ivran-
nidis fua; jacbiram lcntiret tuncftiffi nus ille homicida : Chnfti au-
tem , qui Veritas & vita eft , gloria plurimum accrelceret : luam
item fundkionem ex Dei volntate providentius obirct raagiftra-
tus : in meliorem quoque ufum converterentur ligneorum f^cium
acervi , quibus infontes crebro exuruntur , & parcerctur fupti-
bus in carniricum mercede iolrcnda inique faciendis.
Sxempla innocenter oh maleficn opinionem punitarxm.
Cap. XV.
A Dde his , celebre apud noftrates exiliere, praetorem quero-
dam ex arioli indicio, dclufas id genus muherculas compre-
hendifle quam plurimas,calque incendio punivifle : tandem
Trani, ' vc^ Pytbiur hunc vatem, cui hactenus ille hdem appofuc-
wnrftip. rat , praecon lcorl'um pollicitum, adhuc unam malelicii ream fe in-
dicaturum,nifi iniq; f crret.Prxtore haud dirncultcr annuente, e,u;
uxo-
VI In F i u P on a i s. o
uxorem quoquc infimulat index : ac ne quid hac in re ha;fitaret,pa-
lm leid dcmonftraturumaddicit: horamquepraefigit,qua eamre-
liquarum lagarum conventui& choris interefle,luis ipfe marinos
teltaretur oculis. Confentit praetor , qui ftatuta hora quofdam a-
micos & confanguineos in eadem fecum 5c cum conjuge
cnare voluir, luppreiTa interim convocata; focietatis caufa. Hinc
dcfignataab ariolo hora, mcniafurgit,jubetqueomnes fimul
cum uxore permancre: nec prius loco dimovtri, qumipferedi-
ret. Dcducius porro ab ariolo quo is voluit, lamiarum ccetum,
choreas, & nclcio quas alias voluptatum illeccbras, quibus ipfius
intererat conjunx, reliquarum delicias fectata, non obfcur vide-
batur fpecbre. Mox domum reverfus , amicos vocatos quo re-
liqueratordine, una cum fu uxore, lxtosmenfa aifidere compe-
rit. Et cum ftudios , num ftationcm deferifset conjunx, percun-
taretur : eam iidem affixam fuiise loco in ipfius ablentia , uno ab
omnibus affirma batur ore. Itaquerem aperuit praetor, ob
jnfltam innocentibus peenam ler peenitudine ductus: & fi reft
memini, Pythium aceultorem morte muldabat.
S 2. Sic in arce Mindenfis ditionis Raed nuncupata,de quibu-
dam fcemini ob maleficium , paucis abhinc annis extiemum fuit
fumptum fupplicium , ex acculatione mulieris Margarita: Min-
deniis nomine, quaealis incarcerata fucrat in caftro Huisberch,
circa Vifurgim fito. Eadem poftea in oram Sc civitatem Verden-
fern vocata, quandam denu aceufavit ea lege, ut nifiilla vineu-
lis tradita maleficium confiteretur, fc ream lore voverit: cert
felix defuit fuccelsus. Nam altera conftantcr in carcerc flagitium
negante, & ex graviffimis fon tormentis eodem in loco expiran
te, attrahi in vincula jubetur accula trix , quae furibunda tanquam
yenenum & ignem evomens, tortorem & quofeunque alios exter-
ruit ,abegitque : donce quidam rationum praefeftus , cui penicius
innotueranteju tcchnae, manus injiceret, aliofquead eam appre-
bendendam exitaret. Sic illa tandem quxftionibus fubje&a , cri- juidk
men quod altcri conhdenter inficianti impegerat , ipfa luit. Hanc
etenim faifa criminatione dctulifsc alteram in carccrc defun&am, ("
arque alias antea flammis abfumptas , conftanti fpargebatur ru
more.
3. Noftra memoria Marcoduri, ubi hortorum olera ex gran-
diue diffipata forent , illxfis proximibor cujudam vetulae plan
us , qui
yo4 . .DeMagorum VI
tis , qui fxpius eTe folet tempeftatum tradus , vetula maleficii ac-
cufatain carcerem pertrahitur : dcinde maxima tyrannide diriffi-
mis fubjecta torcuris, ad nullius criminis confeifioncm impelli po-
tuit : fed penes fc non ec, tempeftatem ciere vcl arem conturba
re, Dcique folius id opus clfeyvalde dixit prudentcr. Quapropter
per trabem lpcnfam , & onerofis ponderibus utrinque pcnfilibus
diftractam, jamquc animam agcntem,relidurus in illis cruciaraen-
tis prxfes, crniri(m ut fecum fimul abirct potatum hortatur : vc-
tulam , ubi redirent , alia falluram inquiens. Turn ilia miferabili-
terexcarnificata, ut prius accerfereturconfeflionarius , quamille
pocula icquerctur , prxhdcm lupplicitcr orat : qui irridens diflef-
lit. Poftea autem reverfus, Cam ita adhuc fuipenlam offendit mor-
tuam , mentitus cam fibi manus interca dum abeflet intulilfe.
Nec multo poft tempore tyrannus hie in cjufmodi incidit ma-
imieUi niam> ut ipfe lacerandis vcftibus, & excremcntis faciei fuae illinen-
pana. dis, vim iibi faccret.
4. Nccitaprocul hinc in alio oppidulo , ubiulla carnificina
ad icclcris alicujus confeifioncm adigi nequiret capta ob maleficii
opinioncm muliercula , hanc blandis adoritur verbis fatrificulus ,
ut fe non amplius torturis itadiftrahi fineret hortatus : atlevker
lolummodo confiteretur delictum , indc fe earn aqua luftrali ma-
leficiis expiatam , &c velutlartam tetam Deo reftitucre vellepro-
mittebat. Haec ita facerdote induda , circumvcntaqueblaridi-
tiis , fe forte qudam hujufmodi mala defignalfe faifa eft, eara-
tionc qucmadmodum perfuaferat facrificus , fe fperans evaiuram.
cvifejN Ob cjufmodi confeifionem fallaciter & dolofe eblanditam , ur
WmaZ. Vulcanoca litarctur, lata fuit fententia. Qua praster expecbtio-
nem audita , Videte quomodo me interficiatis , prmonuit iurdos
mifcra fcemina. .
y. Propc Elten pagum, miliare medium ab Embrica, in du-
catu Clivenli diifitum , circa viam regiam loco cricco ante annos
circiter quadraginta duos , dxmonium viatores miris variilque
exercebat modis, cdens, ab equis dejiciens , vhicula fubver-
E<keri<m. vertens : nec aliud unquam videbatur , quam manus effigies . Ec-
kerken huic nomen indebatur. Vicini incrcduli , nec fatis hoc dx-
monii ludibrium excreitiumque dignofcentes , ad Lamia; malcti-
sitj!'* cium referuntid facinus : quare manus mulicri Sibyllx Duifcops
i>u,ji,f,. nomine f lei vitutis jure Comiti Montenfi mancipatx injicitur:
caque
VI I N F A U I V U F OE M i s, yoy
caque tandem exusta , desiit vexatio. Non aut id evenit ea causa,
quod illa prxstigioi actus fuerit rea : licet quoque ob crudelem
carnificinam,vel etiam incrcdulitatera dxmonio illusione in facti
confeffionem induci potuerit : verum ab ejumodi divexatione
diabolo loluui invecta , hic destitit ultro , & quidem libenter , ut
homines altius incredulitatis barathro immergeret , & reos an-
guinarix scntentix redderet , quam cum primis in insontibus avide
apptit j ut ab initio homicida. Si etenim industrie observatum ,
inquitumque lerter fuisset eisdem horis , quibus manus ima
gine hoc cerneretur ludibrium, Sibylla domidormiens utpluri-
mum , vel aliud agens fuisset proculdubiodeprehcnsa. Siconfes-
stonem urgeas : eam suisse lictore extortam , vel vitiatz phan-
tasix muliercula editam , respondeo. Quo autem modo illa dia
bolo corrumpatur , toties dictum est , ut crebrx repetitionis ix-
deat.
6. Septem viri judices cujusdam civitatis ad Moellam eo-
dem tempore , quo mulierem glutinosi ductilisque lactis nomine 'JJjfy
captam , me examinatam inontemque pronunciatam , & postea
Reverendisimo dimissam , ubjicere examini vellent , comtnuni f",/*'
decreto aliam jubent etiam adduci civem malefkii luspectam
multisannis , nulla habita ratione hydropis , qua tantum non ago-
nizaret tantopcre , ut paucos ante dies animam, quam Deo reddere
cu piebat, conuetis in Ecclcsia Romana sacris& ceremoniis ex-
piarit. Quidt/ Asportatur in sedili , & ad aream arcis, en ma-
gnitudine morbi evestigio oppressa, expirt. Nihilominus pers
vrt plebejorum judicum tyrannis : denegatur sepultura in com-
niuni ccemiterio , qux tandem adhuc ex gratia conceditur. Hinc
fie, utjustus Deus etiam quandoque magiftratus lnistras sententias
& inanem plebejorum credulitatem , plerunque & tyrannidem ul-
cisci velit : quemadmodum circiter idem tempus , nimirum $> Se-
ptemb. annii5'74. non longe ab hoc oppido prope Linsan acci-
dit, ubi ex iis qui holocausti Lamiarum inspectione afficiebantur ,
inox circiter quadraginta navigio inRheno submersisunt inre-
ditu.
Sss In
jo6 DbMagorum V
In accufatione oh maleficium , fingularis quorundam

principum prudentia.
Cap. XVI.
Orrout ejufcemodi Syrtcs & perpetua animarum naufragia

providentius dedinentur , memoria &c imitatione digmifi-
P
mam icntentiam , quam haud ita pridem circa quadragcfi-
mam anni 1^63. pronunciavit iUuftriflimus Princeps nofter D.
Mc''lm Guiljelmus dux Clivise^ Julia: , &c. cun&orum oculis velut fpe-
ci'vit, culum proponerc volui. Agrcola quidam ex ,
'dnu*.' amiento numerlo locuples , cuj'is vacca folitc minus lacs ali-
quantipcr reddidiflbnt , ad ariolum confugit , capturus conC-
lium : qui protinus fe Lamiam ejus jactune genitnccm ofreniu-
rum pcdlicetnr. Hinc ad villici hujiis sdes comitatus, Blhm ex
priori ejus conjugc adhuc virgincm appreb.cndit , haiclat /-
fic.oimminuti crimen impingens. Hxc mox darmonc illufa ,
mle perfuafa & induca, verum eflefatetur : fed le non fatis
cTe malefcii peritam fubjungit, fimul fminas fedecim aceufans,
quas ca in arte abfolute doebs efse affirmavit. Iliuftnfimo prin-
cipi hxc ilico fignificantur fatrapa , qui cas omnes carccrbus
incun&anter mancipan oportere coniuluit. Ne tarnen alicui hic
himfi- manus injiccrtt , graviter inhibuit Princeps : itride etiam man-
Tjii dt" âns ' ut md sut infuiiis in vincula pertrahererur
ffi'm. ariolusille. Puellam vero ab ccclcix miniftro acciri volu/rejus
irtmtnal
.1. Celf. Et in prxcipuis fidci Chriftiana: articulis examinari, deindc
ab hac dxmonis illufione dorina faniori ad mentem reduci :
camque cautiorem ea ratione fatana: ftrophis redditam , fidejui-
foribus conftitutis , i modo eos confequi poflet (ut mais in offi
cio contineretur ) fin minus, tum propria fide interpofira, cum
bona gratia dimitti. Alias autem matronas , hoc faifas crimma-
tionis cauterio X corrupta: mentis virgine inultas , ullaomninore
gravari minime permifsumeft. Ac prudentiifimo hoc coniilio
defiit hic fabul aftus , & lac vaccarum qua iblet copia fluxit.
Utinam hoc ialubri cxcmplo moniti alii , principiis harum tragoe-
diarum quibufcunque legitimis piifquc rationibus irent obvbun
deliberations : non profecto in re , ubi parum ccrti poflet ftatui ,
velut
VI IkpAmiumPoenis. J07
vclut in extricabili labyrintho implicari , ex fimplici crrorc in
mille ita prolaberentur cauti minus , unde tandem nullus videtur
evadendi aut finiendi modus. Ejusinodi telaa genus iblerter con-
texere novit, consuevitque veteratorius ille textor.
2. Scd maximopere dolendum est , in iis qui principibus sunt
consiliis , vel magistratum gerunt , aut rempublicam guber-
nant , detderari quandoque maturam deliberationem , dilcretio-
nem , & abiolutam rerum intelligentiam : unde fit , ut prcipi
tes nimis plerunque ferantur ad ianguinis eflufionem tum in hoc
negocio daemoniaco , tum in cauis quibusdam aliis non ita diffni-
tis. Quanta autem consiliorum maturicate ac providentia contra
has dmoniorum artes , fine innocentium carnificina , cuncta ad-
ministientur in ampliflmo regno electoris Palatini D.Friderici p*ut,m
principis (quod citra palpum dictum volo) sapientiae insignis, me- 'rfd'^'ct
moranda: pietaris, & modestioe incomparabilis , praeterquam quod frdia-
res ipla non oblcure docet, & testantur infgnia edicta jam pro-"4-
mulgata : accedit id quoque in primis , quod D. Christophorus christ*'
Probus, Ll. Doctor coniukistimus, & cancelarius vigilantilfimus, p"*,
nuper in proximo Bingatdegnato conventu principum electorum "'p*~
Rhcni, ubi hujus mei operis torte incideret mentio , palam diserte uum.
ac prudenter liiam de harum oftuciarum & djemoniacae trageedi
controversia iententiam explicuerit.
- 3 Optimo jure in hune referendus erit catalogum generosus
& illustris Cornes Niuwenar D.Hermannus, vir profecto lingua- %lvt-
rum perit.simus, doctrinx multijugac , memori fideliffim, & *"*>
ingenii rari : qui haud ita pridem industrie admodum Lamiam , ^
quarcunque flagitia fatuo huic hominum generi aflueta , sed ima-
ginarie llum nota consefsam , exilio puniit , quod hujus mulier-
cul vicinos hoc incredulitatis sascino adhuc detentos , eam mini
me tolcraturos videret. Confestonem mihi ab ejus clementia com-
municatam ipse legi.
4. Suam quoque hic laudem meretur generosus cornes Mon-
tensis Guiljelmus , qui quum haud ita pridem in vinculis detineret Cmijti-
vetulam octogenariam ob in cantamentorum lupicionem , ad il- mi'iMm-
lam ingressus , studio singula perquiro , licet mendaciis eam
onerari, naribus minime obstructis odorarem. Quum vero obje-
ctum eTet, filium matri captae , curruique ut aveheretur , infidenti
globum terreum , cujus poteotia se vinculis liberaret, porrexise:
S ss 2 cundem
jo8 DeMagorum V
eundem quoquematrempromiffiadmonuifle : quod finiftr etam
torquebant accufatorcs , quafi effe&uram fe , ne ea r atiene fincm
vitas facerct , pollicita fuifet matct. Hos artculos tam actiter
epudComitcm urgebant alii , ut nifi validiore rarionis nervo , at-
qucadeoipfa rci veritate ferio reftitiflm , earn Mammae poft dies
non muks devoraflent. Inter colloquendum in animi dcli-
quium quandoque incidere videbatur : Qnare me ejus os ape-
riebatur , contrefcabantur & manus , & arteria: motus penfcua-
batur: infpiciebam item linguam : donabam poftremo pecunio-
lam, quod vulgo feratur, Lamias virus fuum ejaculari poil in
cum, quo beneficium fuerint confequutx.
y. Caeterum hujufmodi refponfo objeionem priorem fcitii-
fimediluit, filio icilicet non globum terreum, fed in earn for-
maminvolutalintea matrifuuTc iuppeditata , quibus exulceraras
graviter tibias curaret , cafque mihi oftendit tantopere defoeda-
tas crudelitatc tormentorum alias ob eandem fufpicionem in car-
niricina toleratorum , quum oleum quippe fervidum in tibias , ut
extorquercrur faifa coniefio , infunderetur. En aceufationis im-
pudentiam, qua calamitatis hujus extrematfacies deformatur. Hu-
jus cciam mater ea ratione inter tortoris manus antea internffe per-
hibebatur.
6. Alteram partem , quod nimirum pollicitationis recorda
reir mater, itaexplieuit , quod filiis fuis in affidua illa vulgi fu-
gillationc ob malehcii famam , addixiflet , ii forte ad iupp\icium
capropter abriperetur , fe mortis fuae authorem ad aequilmum
Chriiti judicisjufti tribunal provocaturam , uttricefimo die ifuo
interim fe ibidem fifteret, fententiae latx rationem redditnrus. Si
itaque erTetus confequeretur , argumentum fore non obfeurum in-
nocentiae , filiofque matrem extra culpam eife intellecluros , quum
infontium preces exaudiat Deus juititiae vindex unicus, quiad
ficbs alioqui orationes obfurdefcit. Proinde Comes me admoni-
tus , & rcctius in eodelufionumdiabolicarum genere inftituttf,
pauperculam cauia prius vigilanter difcufla dimilit. Nec prter
ai. <- rnittendus hie ejus levir iniignis , Dominus Adolphus , corne>
Nafau , qui ftudii multum impendit apud Danos in bello courra
Sueciim anno i 4, ab his prftigiis heroum oculos vindicates
7. Pia & laudabilis omnibus leculis lententia, fuum apud bes
t'"""" principes & ampliffimos viros pondus & locum habet : Coniul
tins
YL I K F A m r U M p. OE. K I s. jop '
tius nimrum esse decem nocentes dimittere, quam insontem unum
punire.
De fedulu errore, & haret/c non interficiendis 3 sen-

ttntict ,Patrum.
Gap. x v i t.
CUm vero horum plurimos mente corruptos esse , errore-

que satana seductos,jam satis demonstratum fit, citius hae-
reticorum pnam, quam voraces merentur flanimas:qui re-
ctius instituti , si convertantur , corporali punitione minim affi-
ciendi sunt: quod summorum patrum sententiis probare conabor,
2. Augustinus ad Donatum , pro consulem Africae : Ex oc- fys ^7
cafone, inquit,terribiliumjudicurnaclegurn, neaeterni judicii e/mt.
peenas incidant, corrici inimicos cupimus , non necari : nec disci- re-& **
phnam circa eos neghgi volumus , nec lupphcus quibus digni
lunt excrecri. Sic ergo eorum peccata compeke , ut sint quos pee- ft'['"pa.
nitcat peccavisse. Quxumus igitur , ut cum Ecclesiae causas au- >.
dis, quamibct nesariis injuriis appetitam vcl afflictam esse cogno-
veris, potestatem occidcnditchabere obliviscaris,& petitionem
rostram non oblivisearis. Non tibi vile fit , neque contemptile,
fili honorabiliter dilcctiflme, qud vos rogamus , ne occidantur,
pro quibus Dominum togamus, ut corrigantur.
3. Idem ad Marcelhnum : Pcena illorum , quamvis de tantis fys &
seeleribus confessorum,rogo te,utpraetersupplicium mortis fit, &
propter conscientiam nostram,& propter catholicam mansuctudi-
nem commendandam.Ad eundem Epist.i jp.Implejudex Christia-
nc,pii patris ofHcium:fic uccenfe iniquitat , ut coniulere humani-
tati memincris.Nec in peccatorum atrocitatibus exerceas ulciscen-
di hbidinem , sed peccatorum v ulneribus curandi adhibeas volun-
tatem. Noli perderepaternam diligentiam , quam in ipfa inquisi-
tione servasti:quandotantorumscclerum confefionem non cxte/l-
dente,eculeo,nonsulcan[ibus ungulis,non urentibus flmis,cd vir-
garum verberibuseruisti. Et contra epistolam Fundamcnti cap.i.
Dominus per servos suos rgna lubvcrtit errons: ipsos vero homi-
nes, in quantum homincs sunt, emendandos esse potius qum per-
dendos jubet. Nec est quod de conversione fratris in hajrcsim pro
S ss 3 lapt
co D e M A g r u m VI
lapfi defperemus. Nifi enim qui ejufmodi eft , per gratiam Do
mini polfct converti , prorfus inanis eifet Jacobi admonitio. Scie-
bat hoc Auguftinus,ideoque fe totum convercendis haereticis ra*n-
cipabat , atque id juxta Apoftoli mnita cum magna lenitaie ac
manfuctudinc ipiritus , nec abfque pii laboris fruciu.
4. Siccnim inEpift.48. ad Vincentium fcribit : Demulto-
rumjam corre&ionc gaudemus, qui tarn veraciter unitatem ca-
tholicam tenent atque defendunt , de priftino errorc le libralos
effe laecantur, ut cos cum magna gratulatione miremur. Cum pro
mis autcm Chriftianum magiftratum decet moderatio, ur a
ixvitia& crudclitatc abftineat. Onwiino citri diffimulationern
me inter cos eile fateor, quibus admodum difpilicet , quod ubi
intcrriciendi unt errores , interrkiuntur homines. Nuliis bonis,
inquit idem noftcr Auguftinus , in catholica bcclefia hoc placet , fi
ulquc ad mortem in quenquam , licet hsereticum, faeviatur.
y. Et libro prirnocontra literas Pctiliani ,cap. 29. Diligite
homines , intcrhcite errores , line fae vitia pro venate cerrare, /re-
rum contra epiftolam Fundament! : lili in vos faeviant,qui nelciunt
cum quo labore verum iiweniatur , &c quam difficile caveantur
errores. Uli in vos faeviant , qui nefciunt quam r-arum & arduum
lit carnalia phantafmata piae mentis ferenitate fuperare. lili in vos
laeviant , qui nelciunt cum quanta difiicultate fanetur oculus ince-
rioris hominis , ut poffit intueri folem fuum : non iftum quem
colitis ccelefti corpore oculis carneis & hominum & pecorem
fulgentcm atque radiantem: led ilium de quo Icriptum eft per pro-
phetam, Ortus eft mihi jufticiee loi : & de quo dictum eft in Evan
gelio , Erat lumen verum quod illumint omnem hominem re-
nientem in hunc mundum. Uli in vos faeviant , qui nelciunt qui
bus futpiriis & gemitibus fiat , ut ex qualicunque parte polfit
intelligi Deus. Poftremo in vos illi faeviant, qui nullo tali er-
rore decepti funt , quali vos deceptos vident : & caetera. Ergo
fzvire in haereticos , etiam admodum detcftabilcs , quales erant
Manichi , quibus Auguftinus ita fcribit , non viderur elTe
piorum hominum , qui iciunt quanto cum labore verum in-
veniatur , & quam errores difticulter caveantur , qmbufque fufpi-
riis & gemitibus fiat ut ex qualicunque parte poffit intelligi
Deus.
6. Ex libro Quaeftionum Evangelii fecundum Matth. cap.ij.
Hinc
VI I N F A M I U M P OE M I S. fit
eft quod fervi dicunt : Vis imus , & colligimus ca ? Quibus .4.
Veritas ipfa refpondet : Non ira hominem constitutum cflc in hac Lnt ti-
vita , ut ccrtus efle poifit , qualis quiiquc futurus fit poftca , cujus
in prasfentia ccrnit errorem : vel ctiam quid error ejus confrt ad
profecbim bonorum : non eflet tales auferendos de hac vita , ne
cum malos conatur interficere, bonos interficiat, quod forte futuri
funt : aut bonis obt } quibus & inviti forte utiles funt : fed tunc
opportune fieri > cum jam in fine non reibt vel tempus compu
tando vitce , vel proficiendi ad vcritatem , ex occafione atque
paratione alicni crroris. Ibidem qucft. 11. Ncc tarnen conle-
quens , ut omnis haereticus vel fchifmaticus corporaliter ab Eccle-
fia fcparetur. Multos enim tale* portt Ecclcfia , quia non ita de-
fendunt falfitatcm fentcntias fuse , ut intcntam multitudinem fa-
ciant : quod li fecerint , tunc.pellantur. Idem de Verareligione ,
cap. 8. Utamur igitur etiam hatreticis , non ut eorum approbemus
errores , fed ut catholicam difciplinam adverfus eorum infidias
aTcrcntes, vigiUntiore->& cautiorcs fimus, etiamfi cos ad larutern
revocare non pofi.nus. Idem, Si habetur 24. q.3. dixit : Dixit
Apoftolus , Haeicticum hominem poftprimam Sc fecuudam cor-
rctioncir. deyita , quia fubverliis eft hujuimodi , & peccat in fe-
metiplo damnatus. Scd qui fenicntiam iuam , quamvis falfam at
que pcrvcrfam , nulla pcrtinaci animofitate defendunt , praefertim
quam non audacia fu: prasfumptionis pepererint , fed fedutis
atque in errorem lapfis parentibus acceperunt : qurunt autem
cauta follicitudine veritatem , corrigi parati cum invencrint , ne
ququam funt inter herticos deputandi.
7. Chryfoftomus homilia quadragefima feptima , in caput
Matthxi 13. Vis igitur ab cuntes colligimus ea ? Dominus autem
prohibet , nc forte fimul cum zizaniis herbam ctiam tritici evel-
lant : quod dicebat , ut bella & effuioncm fanguinis prohiberct.
"Nam u trucidarentur haeretici , ablquc feedere pacis atque indu-
ciis bellum orbi inferretur. Duabus igitur rationibus prohibuit :
altera , quia frumentis parum noceret : altera , quia nifi fanaren-
tur, extrema fupplicia non vadrent. Quarci puniri eos vultis ,
Se frumentis neququam officcre , opportunitas temporis con
grua expecbmda vobis eft. Quid aurcm eft , quod cradicabitis fi
mul cum ipfis etiam frumenta? Certe aut, quia fi arma capietis, in-
quit , necefle eft cum herticos trucidatis , multos fan&orum fi
yra D E M A G R M VI
mul interimere: aut quia ab ips zizaniis multa commutata.in frii-
menti conditionem le ipfa converterent. Si ergo prevenientes e-
vellatis , ea frumenta deperibunt, qua; commutatis zizaniis pro-
Htntttt- venirent.Non prohibet autem conciliabula haereticorum diffipare,
hJu ora obftruetejibettatem loquendi concidere : verum interficere &
*,,t*ri trucidare.
^ g Ex Homila oftava, in caput Genebos 2. Haeretici fimili
modo adfedifunt,icut hi qui morbo laboranr, & corporalibus o-
culis caecutiunt. lili ob oculorum uorum infirmitatem blis luc
adverfantur , Se ob adverfam corporis valetudinem etiam ptimos
faluberrimofque cibos afpernantunita 5c hi anima aegtotantes , &
ments oculis capti , ad lumen veritatis refpicere non poffuot. Id-
circo noftro fungentes muere, manus eis porrigamus , magna eis
i r, z. manfuetudine loquamur. Nam & beams Paulus ita nos admonuit,
dicens : Ut in manfuetudine erudiantur adverfarii , fi fort det eis
Deus pnitentiam in agnitionem veritatis , 5c emergant laqaco
diaboli, capti ab ipfo in illius voluntatem.
p. Vides quomodo verbis declaravit, quod quai ebrietate
obruti fint? Et iterum:Capti,inquit, diabolo ,quafi laqueis. irrcti-
ti funt. Unde Se nobis gemina opus eft manfuetudine & longani-
mitate , ut polfimus eos etipere & educere ex laqueis diaboli. Di-
camus igitur eis: Emergite & refipifcite paulifper , afpicite lumen
juftitia;, 5cc. Idem in fermone de anathemate : Dogmata impia, &
qua; ab haireticis profeda, arguerc 8c anathematixare oporter.bo-
minibus autem parcendum , Sc pro flute ipforum oran dum.
io. Athanafius ad Antiochenfes tomo DI. Omnes qui vobif-
cum pacific agere volunt, in primis autem illos qui in veteris ec-
clefiae comraunione fuerunt , deinde qui ab Arrianis redierunt, eli-
cite ad vos,eofq; ut patres afTumite , & ut magiftri 8c tutores rect-
pite3coaptantcs vos interim diledo noftro Paulino , ejulque fociis:
nihilcj; amplius ab illis cxigatis , quam ut execrentur Arrianorum
haerefimjconfiteanturque fandorum patrum in Nicxa fldem.
il. Severus Sulpitius quoque D. Martinum noluifie bacreti-
cospunirijferibit in ejus vita, Libro in. his verbis: Maximus Im
perator pridie ex epilcoporum fentcntia decreverat,tribunos iiim-
ma poteftate armatos ad Hifpanias mittete , qui hsreticos inqui-
rercnt , deprehenfis vitam & bona adimcrcnt. Nec dubium erat,
quin fandorum etiam maximam turbam tempeftas ifta depo-
pulatura
Vi I M F M I V M P OE M I S. 5-13
pulatura effet. Sed Marcino illa praecipua erat cura,ne tribuni cum
jure gladiorum ad Hifpanias mitterenrur. Piaenim erat follicitu-
do ipii, ut non folm Chriftianos , qui fub illa occafionc erant ve-
xandi , fcdipfos etiam haereticos liberarct.
Jguomodo cum heereticis agendumyfeiUentiaErafmi'.
Cap. .
IN Apologia adverfus artculos aliquot per monachos quodam

in Hifpaniis,exhibitos, haec fcribit Eraimus ad Alfonfum Mau-
ricum archiepifcopum Hifpalenfem, titulo quarto fic mona-
chis diftinCto, contra ianam Hrccicorum inquiitionem. In Pa-
raphrafi Matth. 13: Servi qui volunt ante tcmpus colligcre ziza-
niam, iunt qui Pfeudapoftolos & hrefiarchas gladiis ac mortibus
ex i Ihm ant medio toJlendos , cum paterfamilias nolit eos extin
gu , fed tolerari, fi forte- refipifcant,& zizaniis vcrtanturin tri-
ticum. Quod fi non refipilcant, ferventur luo judici, cui pcenas da-
bunt aliquando. Hcillc.
z. Ad hunc articulum abund refponfum arbitror infuppu-
tationibus ad Bed propofuionem 3 z. refpondi & Latomo , qui
nonnullis vifus eft oblique me fuggillare , ut fupcrvacaneum lit
hie eadem repeterc. Quoties mecum reputo, qum execranda res
it hrefis & fchifma , non poflum damnare legis licet durum
cauterium : rurfus ubi confidcro qua manfuetudine Chriftus plan-
rarit, alucrit , provexcrit , ftabilicritque fuam Ecclefiam multis
feculis , vix repcrio quomodo tucar excmplum quod hodie vi-
demus in nonnullis , qui opiniones fcholafticas ihco pertrahunt
ad carccres &incendium: veluti nunc exuri videmus lacerdotes,
qui puellam qui cum habent confuetudinem , malunt appcllare
uxorem , quam concubinam. Equidcm talibus mederi foleo, non
patrocinari : ncc in hoc haec mihi dicuntur , quod talcs velim efle
impunitos : tantm illud admiror , quomodo unta le Veritas con-
veniatcum eccleaftica manfuetudine.
3. Non eft mcum probare aut improbare principum munda-
norum lege: habent fuum jus , habent liia conidia, habent fuum ju-
dicem , cui reddituri funt rationem. Mea paraphrafis Evangclicae
parabola; fenfum explanat : qui fi verus eft, fv Chrifto dignus,
T11 fi proba
j!^ DeMagrum VI
fi probatis orthodoxis interpretibus placuit , fi mulris calis ufa
tcckx comprobatus eft,cur rcprebcndimr?aut fi reprehendcndus
eft, cur non pariter in jus voccntur & illi ? Ufque ad auatcm Augu-
ftini , boc plus qum quadringentis poft Cbriftum narum an-
nis, nufquam legimus orthodoxos irr.plorafie Ca;faris praeidium
adverfus herticos , quum id frcqucntiiEm fa&um eflet ab
ips haereticis. Nunquam tarnen hoc cxemplum imirar vium
eft orthodoxisjdonec Donatiftarum & Circumcellionum hucpcr-
pelleret pervicax & infanabilis iniania , nimium diu tolerara.
Nam pras:erfchifma , quo non aliud exitiabilms fi pro<effifsct,a-
gitabant , vulnerbante injeda in oculos calce aceto temperata ex-
oculabantortbodoxos,alios occidentes,alios ad homicidium roctu
mortis adigentes.Nec mitioreserant in fe ipfos qum inaliosîl-
tro ibi vel gladio : vel fi gladiorum non cfet copia , praecipi-
tio accerfentes. Quid multis ? tanta erat rabies' , ut
ab ethnicis principibus tolerari debuerint : eca Cbribanis,
etiamli nulla fuifiet hxtes , aut fchifmatis crimen. Per hos
quum nulli liccret efle quietum , ulluy efl'et inaniendi mo
dus aut ffnis , tandem inter epifcopos agitatum de implorando
Caefaris praefidio adverfus Donatiftarum intolerabilem impro-
bitatem.
4. Manfuetioribus , inter quos fuit D. Auguftinus , pla
cuit implorado prophanae poteftatis ad negotium Eccleafticum,
exiftimantibus non deccrc epifcopos aliis armis uti , quam -
bo Dei, precibus : & fi malum roret infanabile , anathemate, hoc
eft , feparatione communione. Hoc erat tum extrcmum eccJe-
fiae iupplicium : & ficutapud Jurisconfultos , civilis mors 1 ci
tar exilium : ita apud Apolllos & horum fucccfsores , poena ca
pitis erat, ab ecciefiae confortio fubmovifse. Ad banc lernen-
tiam non folm invitabant exempla Chrifti , apoftolorum &
martyrum : verum etiam metus propellebat , confiderantes fore
periculum , ut fi ageretur terroribus , pro haereticis fictos b-
berent Chriftianos , majore Chriftiani gregis pernicie. Vernm
ubivicifset aliorum fententia,refque bene ccfsilset multis hacl-
veritate correis, qui vel inviti manferant in ea fa&ione , vel -
bigui , vel errore modo feducti , fortiter probavit Auguftums,
quod prius improbaverat.
S 5, Sed tarnen adverfus tara furiofos latrnes ficarios
Xlty
VI I F H A M I U P OE N I S. Jlf
rius quam haereticos , lex meo judicio nimium mitis lata eft , quae
primm corpus cujufquam attingerec.nec quenquam facultati-
bus excuteret : ied tantm ecclefiarum hareticarum facultares ad
orthodoxorum ecclcfias transferrct:ad quas qui tranfire vellet , &
iis quas prius habuerat,& iis quas inveniebat, uti fruipoiet, tanta
maniuetudinc.ut clericis & cpilcopis reiipifcentibus fuus bo
nos adimeretur , tandem & muleta caeteris indi&a non admodum
gravi:qui quum client pauci,nollent refipifeere. Et adeo nihil ten-
tatum eft de occidendis tam immanibus belluis,ut quum prius edi-
Aam Maccdonii(ni fallor) praefidis ficambiguis verbis eilet pro-
potum,ut haereticis videretut minari , ni refipifeerent, Au-
guftinus illum diligenter admonuerit , ne quenquam interficerec,
quum hoc jus ex conftitutionibus Caefarcis haberet , laudetq; quod
edicto pofteriore verborum ambiguiratem explicuiiTet. Idem ad-
monet praeter alios Dulcicium tribunum , ne quem capite ple<at.
6. Ex his fatis liquet > quantum illorum animus abhorruerit
ab hac confifeationum, carcerum, fuppliciorum , incendiorum fae-
vita, quae nunc quibufdam & nimium & fola placet, praefertim ex
coram numero, qui perfectionem Chriftiati piettis profitentur,
quorum omne ftudinm effe decebat mederi potius qrm interime-
re, & legum fincertatem fu interceffione mitigare. Nunc etiam
ultra principum edictum fxvitur ab iftis clementiae magiftris. -
faris cdihim habet, Legitim convicis : qum hoc interdum fiat
legitim, mea nihil refect: tarnen multis incognitum non eft.Nam
hoc hominum genus fer nullis legibus paret,nec ecclefiafticis nec
prophanis : fcdquicquidvolunr, Tanum eft.
7 Mihi nulla placuit unquam hsereiis , nec ulli unquam favr,
faveo , fauturufve lum hauetico , nifi ipe raedicandi , ne quis me
ufpicetur haec ma caufa dicerc. Nullum abftra&um abecclefiat
caulis adjunxi mihi : led ipfe conftanuffim perfiftens in ccclefi
confortio, nonnullos ad illius focietatera revoeavi. Tantm lo-
quor de quorundam faevitia,quos oportebat eiTe mitiifimos,etiam-
fi principes terrrent gladio, fi qui epifeopi pro fu automate po-
tclt tem ad improborum terrorem exererent. Nunc contra fit , ut
illorum farvitiae monarcharum ac praeulum autoritas cogatur fre-
nurn imponerc. Eoquc hujus negotii principatus fummis ecclcfi
proccribus delegan lolet, ne iftis liceat, quicquid libet. Quid au-
teua quorundam lcditiofis apud populum vociferationibus , faevi-
Ttt a tiaque
jitf DeMagorum VI
tiaque profe&um fit,res ipfa loquitur. Fortaffis longnqua regio-
ne nonnunquam fcribunt principi quod volunt; ille refcribit,Si fio
habet res, iumatur fupplicium.
8. Hocrefcripto non liberantur, fed onerantur illorum con-
fcientia;. Praeterea cum judex laicus pronunciat ex illorum rela
tione, non ex cognitione caufa , totumjudicii pondus in iplosre-
cidit. Jam mihi confer epifcopos ecclefia proceres cum mo-
nachis , confer ficarios Donariftas cum bis qui forr dixe-
runt monachorum ordines non efTc neccflarios ecclcfiar, aut
in concionibus Chrifti fpiritum invocari deccntius , quam
irginem matrcm , aut i dubitare , an horum tcmporum
confeifio fit infticuta ab ipfo Chrifto , & an facerdotum cb-
batus lit juris divini : confer lenitatcm Caefarcx conftirutioius xix
imptrate Thcodofio, & confer atrocitatem luppliciorum , qui-
bus nunc agitur cum idiotis , etiam in qualcmcunquc induiser-
rorcm , delidcrabis plan in nonnullis excmplum eidcafticx
manluetudinis. Sed poftea, inquiunt , lex non line aufa bta c/r fc-
verior. Non damno cauterium , tantm doleo tam alpcrum reme-
dium Chriftianorum peccata meruiile : & parricidarum iuppUciis
indolefco j tamcn hunc dolorem publics tranquilliratis reipedu
cofolor.
p. Eodetn modo fum afre&us erga illos , qui quooiam Cutan
non poTunt, neceifari) tolluntur,ne plures trahant in luern. Quic-
quid agit legum fortais ncceTacia le Veritas , cert lacerotum &
monactiorum eft ftudere fanandis potius,quamextinguendis.Prin-
cipum conftitutiones nunqnam improbavi , quanquam & ipfos o-
portet legum rigorem ad Chriftianae modcrationis lenitatem, qua-
tenus licet, defledere
io. Multum cnim interefe debet inter principcm ethnicum
& Chriftianum : rurfum plurimum intcreft inter prophanum prirt-
eipem Sc ccclefiafticum. Poftremo nonnihil interelt inter prxiu-
lcm autoritate publica praeditum , & monachum aut theologuro,
quorum eft cum omni manfuetudine docere. Quale eft autem,oIis
tnhiiii nullis thcologix fcholis inftitutis , folo Dei verbo fliciter pugra-
tmlf"'i. tum ^ " haereticis : nunc cum orbis celebribns Academiis lit
utrcmre, plenus, arti culis & fafciculis rem tantm geri? Quid autem repre-
hendi potcft in Paraphrafi, nifi quod non meminerit de Conftitu-
mlwb'h * *nonarcnarum pofterioribus aunis inventa ? id non licuir ,eo
quod
XI I N F A M I U M P OE I S. yiT"
quodillicEvangcliftamfacio loquentem , qui conftiturionem il-
lam non noverat: mfi debui lie ilium inducere loquentem: Ufque
ad annos odingentos Chriftus neminem haercticum vultoccidi,
fed poll illud tempus exorietur alia lex , utexurantur. Incpt ni-
mirum imaginantur , lermonem hune me dici his tcmporibus;
cum dicatur ab Evangelifta priicis ecclefias temporibus. Neque
Chriftus illic agit de gladio prmeipum , cum ecclelia tot Chriito
paflb fecnlis egerit fub principibus ethnicis: led de iludi loquiiuc
poftolico cum maniuetudine pertrahendi omnes ad lalutem , ex-
emplo fummi paftoris , qui venerat non ad perdendas animas , led
ad lervandas.
il. lta fit, uthaecmea interpretatio non officit principum
conltitutiorvi. Nam illa docet manluetudinem evangelicam , non
adimic principi jus gladii ; ilia prfcribit quid iffi congmeret
terrpori , non quid in fine feculorum exadura eilet hominum im-
probitas. Nonnul'as principum leges adterrorem eduntur verius
qum ad exemplum. Atque ut profani judicis eft eximcre gla-
dium interdum , quo unius interim lrvet multos : itaquoties er
ror, autcafus, aut setas excufat crimen , &c fpes eft corredionis,
debet meminile Chriftiar.a; dementias. Quin & illud inlpi-
ciendum, an monarchal jus habeant, ob quodvis delictum -, capitis
peenam indicere. Tum illud etiam videndum, an principes vo-
luerint ob quem vis errorem , qui videri poteft haereticus, homi-
nem tradi flammis. Etenim fi certus eft error , nihil hie opus.eft
theologis , cum tantm fit cognitio fadi : fi dubius eft , non eft
cujui ris theologi, fed Romana? ldis potilfimm , de Arciculis fi-
dei dubiisjudicare. Multo durius eft ob articulos non folum du
bios & ontroverfos , verum etiam leviculos horrrtnem flammis
traderc. Sed multo durifiimum ob titulos , quos ipfi fuo arbitrio
confingunt fubinde novos , hoc eft contra dodores icholafti-
cos , hoc eft lufpcdum , hoc icandalodes , boc contra laudabi-
lcm confuetudinem , boc mal lbnans ut jacet , hoc imperti
nenter didum , & hujulmodi innmeros , ut nihil lit , quod
non aliqua pateat calumnian , fi malevolus acceflerit animus :
Be interim tarnen difputant , an ecclefia poffit conderc novum
articulum fidei , quum ifti quoties commodum eft , gignant
eos in ipfa cognitione , nonnunquam &c poft editam lenten-
tiam.
Ttt j u. Res
DsMago?um V?
trutfm $ . Res agitar per relatores, deputatos, judiccs mom-*
. cnos nec f,ncerc nec legitima juris forma , pronunciant in car-
cere tres priores , monachis duobus teftibus , & apparator rogus.
Hasc nefcit princeps , cujus lex praetexitur , privato quorancaxn
odio crviens , cum in publicam utilitatem iit edita. Hase quo-
niam fieri compertum eft , admonendi erant principes : quae tames
admonitio nec haereticos veros & infanabiles fublevare , nec fin-
ceros inquitores gravare debet. Conftitutio quae in Cod. libro
primo, tit. de Haereticis Manichaeis & Samaritanis, fertur ociava,
lblos libros & Chartas jubet exuri : doctores tantum capite plecb,
difcipulis decern librarum auri muida dicitur : eos vero qui noa
iolum audiunt illos , verum etiam contemptis principum legi
bus , libros illorum apud feiervant, manifeftum baereleo favo-
Si rem praefeferentes , in exilium deportari juber. Nec hare tan-
tum conftitutio ferit quoslibet haereticos , fed nomination Mani-
imfrat. chxos , Apollinariftas , & Samaritanos , qui manifeftam doce-
bant blaiphemiam.
13. Hujufmodi fere funt quae praecedunt eodem utulo , quae
jubent inquiiitionem etiam ufque ad capitis pcenam extendi : led
cxprimunt certas haerefes. Similiter eodem libro , titulo de lum
L-trlm. tno Trinitate , &c. Arianos exprimir. Atbi fpoliabantDei fi-
lium , & multo magis Spiritum Sandtum veritate divinae turutx.
*Apiu. Quemadmodum Apollinariftae verum hominem negebant , de-
tltrlt. ^-i .... f. r . - I
tranentes meliorem hominis portionem, mmirum animam hu-
- manam : Donatiani furiofi latrones erant , non blum peftilentil-
fimi fchifmatici. Non hic agebatur , an haec confeifio lit inftirora
Chrifto, an conftitutio hominis pura obliget ad crimen, an
lymbolum iifTruftulatim editum ab Apoftolis , an Apoftob" cailue-
rint linguam Graecam : ied de Majeftate Chrifti , deque iumroa
Chriftianitatis.
14. Jam per Pontificum conftitutiones > quae funt inDecte-
talibus libro y. titulo deHsereticis , & in fexto eodem nnmero
ac titulo , convifti , & in errore perfiftentes 5 aat in hasrefim ab-
juratam relapfi , tantum jubentur tradi curiae eculari : quanquam
hic Gloematographi de fuo adjecerunt , Aut comburantur :
quando Pclagianus aut Jovinianus ex Caefarum ediis ditfcj efi
muleta. Nunc ad ignem pertrahitur , quidubitet, an Romanus
pontifexjus habeat in purgatorium. Et olim in ly nodo cpilcopo-

VI I M F i P ob N i s. y re
turn hceretici citati reddebant fax doctrine, rationerrr : convidis
libera erat optio , utrum roallent ipii in fuum dogma pronunciare
anathema , an fimul cum dograate feriri anathemate : hoc eft ,
communione feparari. Nam hxc tum erat pna ecclefi gra-
vifima. Bercngario , qui non de confe&onis origine , eque
de purgatorio poftulatus erat., fed de veiitatc corporis Chriiti ,
ne tum quidem vis eft adhibita , cum feniel dimiifus in eun-
dem errorem eilet relapfus. Nunc interdum monachi vanum
fpargunt rumorem , mox veluti fufpc&um pertrabunt in carce-
rem : ibidifputant fuo more, notantur articuli , &parantur fa-
fciculi.
^ ij. Linum fumigans non extinxit Chriftus , nec arundinem *f**4*
quaflatum confregit. Oviculumab initio pcrfcquutus eft lupus,
illa autem Temper toleran tia vicie.
Cenfuva infignium Iurifconfultorum de Lamiis, qua pieniten-

tes,faenas vitant corporales : nec in ermina!bus
Joliflandum ejfe confejfioni.
Cap. XIX.
AT in fagarum patrocinium annectam cenfuram eximiiju-

rifconfulti pauliGrillandideSortileg. lo. volumine Tra-
tatuum ,quft. 7. fol.44. pag.23y. Nota, ait, unum val-
de Gngulare , quod iftorum apoftatarom du funt fpecies. Una
eft , qu fimplLeiter rctrocedit fide -, Sc fequitur cultura & obc-
dientiara dmonis : altera eft, qu poftquamChriftiridem abne
gando reliquit, &dcjecit ex corde fuo, iterum fe baptizat ex-
prcfe in nomine diaboli , & aliud nomen fibi fuperimponit. Licet
uc raque fpecies fit damnata : prior tamen , fi peccatum fuum re- L*mu
Tocat , admimtur ad pcenitentiam , & vitt pcenas corporales : , ,w.
ficut hretici. ut 1. Manicheos. C. de heredis. Indentidem "'/>
theologi authores Mallei , in terti parus initio , qultione 3 f. his raa.
verbis docent : Ex corde vero apolat fi nolunc refilire , ut hre
tici impeenitentes , tradentur curi iculari. Si autem velint , re-
cipiuntur prout hretici pnitentes. Juxta c. ad abolendam.
. pnitcnti. de hreticis lib. 6. Concordat Raymun. tit. de apo-
oiica. crevertentes. Ubi dicic; Quod revenantes ab apoftafias
per-
yio DeMAgorum Vi
perfidia , fuerint hsretici , tanquam revertentes ab hasrefi
funt recipiendi : & bic fumitur unum pro alio.
2. Et in 2. parte Decretorum , cauf. 26. quxft. 5". epifcopit
Ex praemiilis authoritatibus colligitur , qubd arioli , arufpices, in-
cantatores & fortilcgi , atquc caeteri hujufmodi fe&atores ab E.c-
clefiafuntcliminandi: & nifi refipuerint , perpetu excornmuni-
candi. Sed quod in ultimo Acquirenfi<a.Ea quae fiunt per incan->
tatores , non in corpore, fed in ipiritu fieri dicuntur , Auguftinus
f'yut'i. libro de Civitate Dei idem videtur aflercrc,ita diccns:Quae raa-
&jm.x6. gorum praeftigiis fiunt, non vera, fed phantaftica efle probanrar.
.' Quarc criminali a&ioni hic nullus crit locus.
**" 3. Si urgeatur hie denu propria earum confefllo : corn.
Joanne Francilco Ponzivibio Placcntino , Tracbt. volum. x. de
Lamiis, rci'pondcre audeo : Cum talcs perfonae fint illuiae, ut di
ctum eft, ergo deber dici , earum confeifionem etiam cfleerro-
ncam , nec admittendam.l.error. & l.cum poft.C.de Juris & fit.
ignor. No. in 1. de tte. . fin. ff. de Interroga, action. Contedlo
cnim debet continere verum & pofibile:ut per gl. Bald.fc alio*, in
Li. . de confeT. per gloT. in . fi. de confeT. in 6. ff. ad leg. A-
quil. 1. inde Ncratius. . fin. Sed ifta refpuunt jus & naturam er
go non fequitur : Iftaemuliercsficconfitentur , ergo fic eft. Nam
confefli long diftatab a&u ( vcl a&us posibiltate ) & quieguid
eft contra naturam, deficit in fuis principiis , ergo naturaiiter eft
impoifibile.
in crimi- 4. Praeterea in criminalibus regulariter non ftarur foH con-
*/ fefioni rei , ut per Bald. & Ang. in 1. 1. C. de confeT. 4 dicam in-
%u'm fr1*"2, no- Nec obftat, quod dicit Bald, in d. 1. fi quis non dicam
fi'funi. rapcre : quia ejus di&um proccdit in , in quantum pernci-
Exf,u tur â mente & cogitatione : quo cafu bene , ut inquit i pe : quia
cnftf. cogitado mentis , quam folus Deus novit , non poteft aliter ptoba-
jtatamr, Ti > quam per confeifionem : ideo ftatur foli confelioni. Sed Con
ny*, feffio , de qua in cafu noftro , continet adum ab extra , & minus
poifibilem de jure & natura , etiam minus verifimilem : & ideo
potcft dici, quod licet, quoad ca quae credunt , fit ftandum confef^
fioni earum, quoad punitioncm: quia talis credulitas pendet ab a-
nimo & volntate : non tarnen quo ad hoc , ne quia fic fit,
vel fic fiat, ficut aflcrunt. Haftenus ille. Nec eft quod hie lex
Cornelia de ficariis & veneficis mihi obtrudatur , quae fuum
paulo
VI I H F i M P Ob N S. CXI
paulo p6ft fortietur locum , ubi de vcneficorum pnis agetur.
Pritclara eximiijurifconfulti AlcUtifententU, & ex riHando

hijtorta de Lamurum innocentu.
Cap. X X.
NArrat item D. And. Alciarus , hxreticae pravitatis ( ut vo- -. .
cant ) inquifitorem in fub alpinis vallibus , adverfus haere- jp!2
ticas mulieres, quas veteres Lamias, nos Striges vocamus,
inquifivifle , & fupra centum flammis confumpfife : quotidicque
ceu nova holocaulta, alias fuper alias Vulcano obtulifle , ir quibus ,
non paucae helleboro potius quam igne purgandae videbantur:
donee ruftici arreptis armis vim illam inhibrent , Sc negotium
ad epifeopi judicium dferrent. Et poft: Et quam vis aliqui ex ma-
ritis, magnae fidei homines , afleverarent eo potiflmum tempore,
quo in ludo Sc choreis fub Teilina arbore fuife dicebantur, fe
exploraram habere , in ledo potius fecum fuife: tarnen refponde-
batur, non illas, fed cacodaemonem potius, uxoris forma ailumpta
marito illufiife.
2. Atqui ego replicabam : Cur non potius cacodaemonem
cum fuis daemonibus, illam vero cum marito fuife,praefumis? Cur
verum corpus in fidolufu,phantafticum in verole&o comminif-
ceris? Quidhic opus eft ulqueadeo augeremiracula, & non tarn
Theologum quam nfx-nxw/* agere, aevioremcjue partera in pee-
nis eligere? Conftabat ex illis ais , femel in eo ldicro per quan-
dam mulierculam nomine Jisu appellato , omnem illum appara-
tum,omncs faltatrices cum amafiis fuis repent evanuilse : qui fie
ri id potuit, fi vera ruiiscnt corpora , & non phantafmata,& Tan-
tali horti ? quod apud Philoftratum libro quarto , etiam Apollo
nius Tyancus ceniuit : & apud Pmcarchum in Bruti vita C.
Caifius.
3. Nam & medici mximos effc&us corruptae menti , imagi-
n J r jerque ludificarioni tribuunt : unde Ephialtici, afflari , fuperlti-
tioi> incubitati , amore furentes , imaginofi , Lycaones , Cynan-
tbropi,quitamenmcdicamentiscurantur: videntufque haec efse
quae Plinius & alii veteres Faunorum ludibria appellant, pceo-
niaque herba emendari cenfuerunt : ut etiam harum plerafque cu-
Vuu rari
D E M A G O R U M VI
rari poflc fit verifimile,nifi quod pauperes & foemellae omnes funt ,
quibus talis facultas non fuppetit.
4. Ego cert magisjuri Pontificio, communique noftratrarrt
dodorum interpretation! hac in quaeftione, quam Theologis iftis
tribuerim , maxim in re lynodo decifa in concilio Anquirenf,
cap. i.ubitalia phantafmata mentibus . maligno fpiritu irroga-
ri ait. Et rurfus: Infdelisjinquit, non in animo,fed in corpore eve-
nirc opinatur : quis enim in lomniis & nodurnis imaginibus
extra ieipfum deducitur ? Qua? etiam videtur fuiffe Auguftini fen-
tentia libro 1 8.de Civitate Dci,cap.i8. ubi: Verum, inquit,corpus
nulla arte daemonum convert potcft , fed phantafticum : quod e-
tiam cogitando five fomniando per rerum innumerabilia genera,
variatur : & cum corpus non fit , corporum tarnen forman: capit,
fopitis aut oppreifis corporeis lenfibus , ita ut vera corpora alibi
jaceant, fenlibus obferatis. Nec refert quod ibi Herodiadi aut
Dianas honor exhibetur. Hadenus Alciatus.
y. Paulus Grillandus de Sortil. 10. volum. Tract. Qu/dam
madras ex oppido agri Sabinenfis habebat uxorem raaleficam fi
ve ftrigam, ut vulgo dicunt. De crimine autem folm etat fufpi-
cio , non certa notitia. Nam cum aliquoties marito rogaretur,
num ejus cTet profeffionis , negabat conftanter. Crecente porro
rumore, & viris fide dignis apud maritum ejus flagitii uxorem in-
fimulantibus , quod ea farniliariter utcretur aliis mulieribus hu-
jus criminis ratione cognitis , cum quibus ctiam fe turpibustni-
fcere fcelcribus , & nocturnos agcre ccetus videbatur : decrevic
maritus ipfam in ejumodi operibus obfervareSc apprhenderez
& cpit pluribus nodibus diligenter & attent invigilare: no-
defque circiter duodecim egerat inomues , attendens ftudios,
num illa aliquo ad daemonum lufum vel aliud maleficium nodu
evagaretur , num & penes fe in ledo permaneret node tota,quan-
do ledum confcendiflet ^ nihilque unquam fraudis compe-
rit , fed manibus illam femper in ledo contredavit. - Cum ve
ro poft dies paucos una cum quibufdam aliis de eodem crimine
accufatisin carcerem conjiccretur , fubdereturque quaeftionibus,
confcfa eldemum, fe tali interfuife lufui una cum aliis muliercu-
lis incarccratis , flagitiiquehujus reis , tali die, undcimo menis,
&c. tali node , hora tali , &c. Idem fatebantur & aliae. Maritui
yeto in conjugis patrocinium afcrebat praeftito juramento gravif
fimo
Ml InFamiumPoekis. 723
mo, eatn illa nocte designata , & maxim illa hora , cum decu-
buisse in eodem lecto : & se eam tum studios non serael tantm
tetigisse, sed pluries, ac cum ea locutum fuisse.
Psena , $)ua Lamtas afficere [oient Bononenses.
Cap. xxr.
SOlent Bononiae maleficos utriusque sexus , quorum damnatae
incantationes generi humano , vel vitae bestiarum minus no-
cuissent ( quos muliebri in exu liogua vulgari le strige Itali
appellant ) nudos ad umbilicum usque vcteri ex palatio educere,
amoimpositos inverso corporejita ut ligatis manibus caudam a-
sini, quem lento ductu praeibat lictoris rninister , retinerent. Capiti
imponebatur mitra chartacea , in qua terrifici cacodaemones , qui
forcipibus fuis igns infernales moverent , depicti erant. Interea
dum blenni hoc progressu circumducuntur , lictore comitante
rirgis egregi in pectore & dodo ceduntur. Cum ver foro pu-
?lico jjerventum esset in ccemiterium aedis Dominicanae celebris
epultur gentis Germanicae,deponebantur ex asino, & carnifice
n conclave quoddam superum deducebantur, cujus pergula frma-
a cancellis terreis, iisque raris, ccemiterium versus fpectarct: qua:
lestinata peenae haereticorum monachis monasterii ilhs,inquin-
oribus haercticx pravitatis , perhibetur. Hinc capite galeato sedi
uruli, quae rtis quatuor ferebatur, impofiti,tcr in pergulam pro-
ninentera detrudebantur , ubi & per horx quadrantem conhstc-
>ant. Intrim pectante foris turba , ridente , clamanteque lapi-
ibus impetebantur: frustra tamen fer ,ob interpositos cancellos
areos. Tandem vinculis foluti, & pro delicti qualitate puniti,ab-
.gabantur in exilium.
a. Infinitis cert modis praeferri decet hanc moderationem
agistratus Bononiensis , quae nonnihil adhuc vetustatis Italie
rudentiam apere videtur , prae aliorum quorundam tyrannide,
ui ad igneum illud holocaustum praecipites nimis feruntur : eo-
ue non minus affici , quam innocentis anguinis efrusi fumo dae-
ones, videntur :
O etcas hominum mentes , 0 pettora caca.
Vuu 2 CHuhe
De M a g ? v VI
Matires minus TtmieruUs ee vir.
Cap. XXII.
DIci blet , mulieres in codera delicti genere minos peccare,
minufque puniendas efse viris , exieris tamen per omnia
paribus : nempe ob imbecillitatem animi , mentis & inge-
nii.l.facrilegii pnara,in prin.D.ad legem Jul. pecul. & 1. i adul-
terium.$. ftuprum, & . fratres, & . incetam .D. ad legem Jul. de
adul.&c.ficut dignum,in prin.cxrra de bomicid. &c. indignanrar.
32.q.6. ubi feribitur: tanto gravius viros puniri oportere , quanto
magis ad eos pertinet & virtute vincere , & exemplo regere fmi-
nas. Etfacittext. inl. quifquis.. ad filias. C. ad leg. Jul. maje-ibi:
Mitior enim circa eas debet efse fententia , quas pro infirmiratee-
xus,&c. Et quod voluit Bald.inl.quicunque.col.3.verfic. Sed pone
ftatuto. Et verfic. & in fumma. C.de . fug.In quam enrentiam a-
pud Saxoncm hiftoriae Danic libro 6. Ericus vir quidsm mult
prden tie. conten dit, muliebribus erratis fpius ignoicendum eise,
nec pcenam infligendam , nifi correftio culpam corogete non po-
tuifset. Et illud Jneae apud Virgil, lib. 2. iEneidos:
. (1 mtmorabile nomen
Famine in poena eft.
2. Plinius libro 8^Natur.hift.fcribit4eonem,ubifTit, in vi
ros plus quam in fceminas fremere : velutl natura eum docuerit,
mulieres mitius qum viros,efse tra&andas. Ariftotel. b. Proble-
mat. 2. p . cap. 1 1 .Cur, ait, mulierem interficere iniquius fit,gulm
virum, quanquam naturae ratione mas fcemina praeftantioreir ? an
quia mulier imbecillior eft, minufque proinde injuriam facer po-
teft? etenim eniti adverfus id quod long infirmius eft, nihil virile,
im ftolidum atque iniquiimum eft.Hxc ille,qu, tara adanimum
quam ad corpus referri poiTunt.
3. Tradit Vopifcus, Aurelianum Imperatorem,cm Zenobii
ad pcenam vocaretur militibus , quod fibi imperium ufurpais,
illam vita donafse : quod indignum exiftimaret , mulierem interi-
mere. In quam fententiam Euripides in Hecuba , Jt '^,,.,,..
>&* >(: Quam in vidiol um interficere fceminas ? Quandoqui-
dem, ut idem in Hercule furente feribif , mulieres quodaxumodo
funtmafculis miferabiliores;
VI InFAMIWmPoBNIS J2J
Cui astipulatur Bald. consil. 9. factum taie est: Carolus lib.2.

Quod mulier milrabilior est viro. Nunc porro filium orationis eo
ducatur , ut quo punitionis modo in hoc hominum gnre casti-
gandoutendum censeam, intelligatur.
ûomodo lamia mentis errore k diabolo affeUa , ntc ulli noxia,

Jntreducenda, & qua eisJlatuenda pana : ntc omntm
voluntatemeffepuniendam.
Cap. xxi 1 1.
U* ergo Larciae errore & pbantasia deluss , & satanae

perverla institutione seducta; cognoscantur : nec alicui ab
Q iis malum rvera , a solum imaginatione illatum esse ,
,
certo lciatur ; saniori doctrina informandae erunt , ut repudiatis
dsemonii ludibriis , Christo sacramentum rursus prsstent , atque
ut luxata ex corporis compage membra, dbita ligatura restituan-
tur pcenitentes. Quantoperc hic rdelem mysteriorum Dei dispen-
satorem enhi dexeret , ut ad Christi ovile reducerctur ovis perdi-
ta, nemo non novit.
2. Suumquoque hichabebuntlocum publicae& communes
preces ex animo fusas. Admodum pie hicD.Iacobus admonet:
Fratres , si quisinter voserraverit a veritate, & converteritquis
cum, scit qu qui converti feccrit peccatorem ab errore viae suas ,
i al vara saciet animam morte , & opcriet multitudincm peccato-
rum. Nec bxresis solum in errore , quod quis daemoniorum do-
ctrinae adhaeret , figitur : sed in fui confidcntia quoqur, concepto
sait u & przsracta pertinacia,ubi nulla admittitur admonitio : er-
rorem ctenim seductionemque mentis consessus haercticus , sem-
per remissionem vcniamque ex Patrum conscnsu & Christiana
mansuetudine meretur. Nam , teste Scneca , quem pcenitet pec- * rhTJ*m
casse , pene est innocens. Et apud Ecclesiasticum legitur : Pceni-
tcntibus ddit viam justiciae.
3. Ejusmodiitaque maie dasmonio pcrsuasae, &resipiscenti
sceminx , rcctiusque jam in Christian sidei sanctissima basi con-
sirmatae , pecuniarum quoque ^si ejus rcs ferant) mulcta in paupe-
rumsubsidium imponipotest, & quxcunque alia arbitraria, non
Vuu 3 tameu
26 De Mago -um VI
tarnen viix poena , pro dilidi ratione & magnitodine. Vel fi in-
jungere voles muletara ejufmodi foeminae irrogaran Romanis
Eontificibus in taxa facrae peenitentiarias , "utip vocant , per me
cet. Ibi legitur : Muliercra incautatricem , poftquam fuper-
ftitiones abjuravit , in quolibet fupradi&orum caluum taxari , Tu-
ron.6. duc. 2 . Si etiam ex ufu ob reipublicae tranquilbtatem con-
fervandam videbitur , ut exilio ad certum tempus puniatur , donec
vitae innocentia vere leconverlam efle , & fidelem , perfiftereque
comprobet, ac deinde librtate hoJpitiipriftina rurlus donetur,
non contrajerim. Ejufmodi efto poena teraeritatis , quod demo
niacas iuggeftioni & ludibriis non latis conftanter reftiterer, imo
etiam confenferit fatua.
X" 4. Quod fi quis contentiofe voluntatem feverius puniendam
, v* defendat, is primuni diftinguat inter voluntatem hominis um per-
pummd*. fectam, qua; in actum vere dirigi coeperit : & inter vitiatae mentis
fifi m fenfum , vel ( fi voles ) corruptam amentis voluntatem : cui fuo
Pere > quafi alterius eet , colludit diabolus , nec alius inlalc -
. lentem lubfequitur effectus. Tale voluntatis vitium impingi
etiam pofit melancholias , fatuis & pueris , qui facile inducun-
tur, ut vel hax vel alia fe dcfignaTe mala fallo imaginentur fatean-
i tur4ue : 4U' tamen Deo renes & corda fcrutante,non asqux pleti
" permittuntur , ac alii mentis compotes : multo certe minus ab -
minibus id fieri oportuit. De fis quid fentiam , qui elementa com-
movfic , arem turbafe , grandinem accivife calamitofum in fra-
menti & vincarum perniciem , & rerum aliarum ftragem , cre-
duntur, Lib. 3 c. 1 6. explicui : ubi argumentum ea de re profequi,
ut continuum filium , ad certiorm intelfigentiam mal i , quam eo
divulfo Leftorcm fufpendere.
Adverfui caputprcedens quarundam

confutAtio.
Cap. XX i v.
zxu.xi. T T le Mofisediftum graviter contra meurgetur , Exod.22.
I 1 At fdfftiut'Jubnitimt, alias vt&cjWriTt, legis hujus vo-
hmtatem explicuerunt feptuaginta feniores, Venficos non
Eatieris vivere , aut.fi mavis , venficas (genere foeminino) ut vo-
int Hebrsorum interpretes , quae nimiruro pharmacis malis , hoc
eft,
VT InpamiuhPoenis. 727
est , venenis interimunt. Nec aliae profecto hic intelligi debent ,
quam quas Moses & ea novit aetas. Lamias autem vulgo dictas, &
me descriptas, ne quidem Christi teinporibus apparuifle , multo
minus Mosis, inde colligi potest, quod nulla earum vel ab ipsis lae-
sorum mcntio fiat in Sacns litcris , quum tamen Christus eo in
mundum venerit, ut diaboli conatus & opra manifestaret ac per-
deret. Quorum vero incantatorum meminit Scriptura, magi inf
mes sunt, suis notis antea nobis depicti. Quapropter illud Mosis 7-
decrctum ad hujus Libri cap.sequens 23.de veneficarum pnis re- l9..
ferendum putavi. Cum vero inveniantur , quibus ejusmodi cxpli- '^"'j'8'
catione legis nondum satisfactuin sit , qui & omnibus contcndunt 19- 47.
nervis, ut iib ea nostras constringcre queant Lamias , illis sic quo-
queresponsum volo,decretum nullum promulgari contra id, quod 33-
rerum natura, ut dixi, nondum agnovit. r 11
2. Adhaec nondecet, uttranslationis scptuaginta interpre- 70_ ,S/fr;
tum fidcm temere mihi sinam cripi elevarique , qui sine dubio pe- t"'-
ritifsinn fuere vcrnaculi patriique fui idiomatis Hebraici , tum &
linguae Grxcx: quos senos ex singulis tribubus singulari religione
delectos , Spiritus Sancti proculdubio inspiratione & ductu , Elea-
zarus Pontifex Alexandriam Ptolemaso Philadelpho misit , ut
Mosis legem extremo studio & indubitata fide in Graecam com- s"**
mutarent linguam. Quod opus pium fanctumque divini numinis
auxilio fliciter absolutum , & patribus tam longo tempore Jjj'j-
rcligiose habitum , non oportet inlolenter in dubium vocare , va* Mq-
errorisque nota conspurcare , cumprimis ob interpretum numc-
rsam multitudinem & unanimcm consensum : Qujbus pro- TtrtnU.
fecto csanctior debeturfides, quaw Eli Livitae, aut quibus-
dam reccntioribus. Hic si in concepts: femcl opinionisdefenlo- *eli-
nemdevocc i^s< contendcre quis pergat , nomen ^^r, ^ ' ^
quando in malam accipitur partem , fere apud Diofcoridem, Gale-
num & totam Grxcorum antiquitatem fumi pro veneno , aut me-
dicamento venenob : & qui ejusmodi medicamentis nocere stu-
dent , <p ki Wx' vel xfu,x.f vocari memirterit. At hic paren-
thefin admittat benevolus Lector brcvcm , qua leviter adversario
. respondeam, quo mox Diolcorides , velit noliccap. de Zhamno
obtruditur : Fertur , ramos ejus , si pro foribus aut fenestris pona-
tur , a'wxfKHfi Ts iif, <pafntKUf> lx*?ytlcit. Quod adversarius ver-
tit, Maleficia pharmacorum leu incantamentorum pellere.
3. Cur
DeMagorum VI
3 . Cur huic verfioni citius credam , non video , & non po-
tius , Malitiara venenorum aur reram venenatarura , halitu (ali
cer, malignos expirantium , quemadmodum ar quoque in pefte
infedus agnofcitur. Alioqui quorfum opus fuit conjungerc
ruuvfytUr , quumperfolam vocem dpt&w potuifiet exprim, fi
incantamenta fnet ? Veneficia interpretantur alii. Vim ficcan-
tem & refrigerantem ( qu aris putredini & infe&ioni refiftit )
,*.g. Iii Galenus tribuit. Nec contra nos facit , quod ex fexto lib. Ga-
imfU*. jeni e simpl. pharmac. facult. adducitur de voce Pharmaco:
quemadraodum nec omnino liquet ex Galeni verbis , quod
candide objicitur , ubi lib. 2. **-* deArchigenis amuleds
loquitur , ad capitis dolorem ea fe reli&urum , ut nullam medicam
rationem habentia, ait : Verum qua: ab ipfojuxta medicam ratio-
nem funt tradita , fele&a tantum relaturum juxta ipfius diftio-
nem , quomodo hatenus de pharmacis facer confuevit. Hxc
Galeni verba , ubi prorfus fejungit Pharmaca , hoc eft medica-
menta naturalia , ab aliis medicam rarionem non habenribus , qus
Galeno Pharmaca illis locis appellari non compcrio: fed medi
cinas naturales prope femper & fere citra numerum in UsUbris
ipfe Pharmaca nuncupat.
4. Nec profc&o fatis intelligo , quorfum Galeni fententia
ex initio libri i o. de Simplic. adverfus me torqueatur , ubi i ba-
filifcorum am elcphantorum & cquorum Nileorum , nequealte-
rius cujufquam , cujus ipfe perieulum non feccrit , mentionem fc
facer nolle afferit : nec etiam velle meminiffe poculorum amato-
riorum , ayuyifiuti, t&*>pr*fr & fimfmp , ctiamfi abunde illa cx-
pertus eTet , icuti nec lethajium mcdicamcntorum , aut , ut ipt
vocant, naUnuSft. Nam ilia fane ridicula funt, conftringrre ac
vincire alios , ut in judicio nihil eloqui poflnt , aut gravidiabor-
tum affcrre , aut ut ne unquam concipiat efficerc , & qusecunque
ejus funt generis. Sane horum pleraque , vel antequam facias pe-
riculum,fcire licet effe impoffibilia : qudam vero poffibilia, cte-
fum vitae hominum noxia. Itaque ego per deos admiror , qua co-
gitatione, quove confilio ad ea fcribenda quidam accefferinr. Ha-
fcenus Galenus.
f. Hie vox QJinpw ab interprctibus & medicis affcu minus
prae occupatis non lcus ntelligitur , quam pro medicamento.
Quod item Hippocrates libro de Morbo facro in auxilium accer-
faturj
VI I N F A II IO M P OE K I S. J2p
"atur, fitpotius calumnia&exaggerandae causa , qum vcritatis de-
cndendae, vclut & aliis locis. Siquidem Mff&}f>'*( V fty**//
eocare videtur incantaros feu incantatione telos , cum ibi de cura-
ionibus magicis agat: ita cribit advcrlarius. Vcrius autem
3ornario verti intoxicatos apparet, hoc est , veneno ab hominibus
xsos. Nec ibi de curationibus magicis secus agitur , qum quod
n naturalibus morbi, cujumodi eu epilepsia , magicas adhiberi
:urationcs graviter inculcr. Scd adnostrum institutum. <pJ(/VjV
elabelis veneficia vertit D. Hicroiyrruis > ii &cg- 9-
6. Quod in hanc lntcntiam libentius inclinem.facit quoq; Fia- I,f,thm-
ius Jolephus , ex regio & sacerdotali sanguine ortus, Mathathia;
acerdoti;. ftlius , narione Hcbraeus, patria Hierosolymitanus , ge-
icre acerdosiqui deciraumquartum agensannum,eam consecutus t* v**
st laudem ob intpllectus Sc eruditionis samara , ut de penitiori
egum insu Pontificibus & Ecclcsis Hicrosolymicana: pri-
uoribus coniuleretur. Nec modo patriarum linguarum nemini
u gentis cundus , sed & extcrnaE literatura: , nimirum Gras
se studio vel cum philone conserendus. Proinde' & D. Hiero-
ymo Grxcus Livius appcllatur , recentioribus vero Judaeis
Deph Bercngarion. Eundcm Hieronymus in Catalogo Ecdc-
iisticorum iriptorum digna cum lauac recensuit. Hic cum a-
imadvertiet iolos quinque libros Moysiapud Graecos extarc
peraPtolomxi regis yfigypti tranflatos,utdixi , decrevit Epa-
hroditi viri doctfimi adhortationibus incitatus , uuiverlam
cteris Testamenti historiam Graecis auribus tradere : quod &
eit, conscriptis primum Hebraica lingua ,deinde& Grca,
)e antiquitatibus libris viginti , in quibus servatis limul & lan-
:armn Scripturarum veritate, & historiai legibus , quandam vcl-
ti paraphraiim in omnes ferme veteris, Testamenti Ubros accom-
odavk.
7. Hic cum septuaginta senioribus quoque convenir, nud &
mpliciter Mofismentem ,#& presbyterorum Q*jfig.'L*i his expli-
ms , Antiquit. Judaic. lib. 4. cap. 8. iiin (rf*vV" '" e
est , venenurn neque ltale, neque in alios noxios ulus prpara-

m, Iralitarum aiquis habeat : quod fi habere deprehensus fit,
orte mulcetur , & patiatur id , quod facturus eratillis, adverses ^^Jj
Xxx quos 4i"
f3 DeMagouwm VI
ux en. quos vcnenum paraverat. Idem fere sonat lexCornelia de sicarii
%.t'.i'. & vencficis : Qui vencnum malum nccandihomuus causa fecerit,
vel vendidcrit velhabuerit, plcctitur. Nccullamlegemdevmeno
prohibito , aut vencficis puniendis inrcr reliqua Molisedidacom-
pcrics, quam eo loco apud Josephum , qui cum aliis decres Mois
Exodi 21. & 22. promulgatis conforrais cit. Adhaec voce> illas
magos infmes , ariolos & divinos spectantes , cjus Exodi *
8. 9. Levit. 19. Deuter. 18. atque a-liis locis leguntur , dihn-
ctxque nobis lint cap. 1. lib. 2. ab iis qui crudclius cirraulira
commilerationis notam,Lamias excarniticari volunt,roinim-
fundi oporterct.
8. Urgeturprjctereasubhomicidiilege comptchenndit!-
e veneficia ,ut 8c alias occisionis species. Hc affectus seponi opE;
rim,inspicique Exodi caput,2i.Ubi Moses primura defericndoqw
hominem occiderit,sentcntiam pronunciat gencralem: inde ad ip
cics progreditur,uc qui scrvum interemerit virga,mortis lupplicio
mulctetur , sic & qui mulierem uterum gerentem ima'tmta-
necioni dederit: & post capite sequenti , qui vencnovfl^ro
vel artibus maleficis , aut quomodocunque apparato occiditsive
occiderc statuit,aut alicer nocumentum dare vel motbum uweMK
conatus fuit,puniatur. Proinde etiam hos qui venena usurpants
femper homicida; nomen mereri constat. Sunt&alil^1
species explicatae Deuter. ip.Ncc locum hic habet,<pddetalio-
nis lege opponitur. Prolixius tamen ad hoc argumentunutip'
deair 111 libello nostro pcculiari de Lamiis.
9. Si insuper vtus Tcstamentuiu adnovum applicartrtt;
mus, comperiemus in Apocalypseos Joannis cap. pubiHf^1'
dia tanquam generalis vox caedis prius ponitur , moi H***'
ubjungi , hoc est, maleficia quae per venena siunt: iderainde voC^
bulum usurpatur & cap. 1 8. 21. 22. Item D. Paulus Teneficus
caedes spart cap. y. ad Galatas , ubi inter carras opra tecenles-
fyttt' tur (pafKpx* & <f,n. Hic 9M(f(p*tm traduxerunt nostrates gtifa
in quoab italis vincuntur, qui auvelenamento converteruni f
ctius. Si Paulus aiud maleficii genus intellexislet,alia voJ\
**- tuisset uti , aut repetere verbum Ji****',,^ & fimma-t <p^
m/>' cinari & fascirure designt : quo signiticato Theocritus, Diofc*
des & veteres utuntur,quinim & ipse Paulus in eadem epist- %
3.O aroentes Galata; , ikigi* Kdnm* quis vosfwm'x>o:f
. I N V i P OE N i s. 531
obediaris vcrirati ? ubi Germani re tranftulerunt , tWr )AU<\\d)
io. Non interim ignoro, mcchaflepha , & mechaflephim,

nci & p*ftKf> & fmff^Kmff quandoquc liberius ufurpari , & ad ma- uîmf.
gicas extendi artes , quemadmodum ex cap. x. libri hujus noftri Itthm-
lecundi liquet: at non ad alias , quam eo novrc fcula. Lamiarum
autem me defcriptarura conatus ab acribus illorum magorum,
quorum Mofes & facrofancb mcminit Scriptura , penitus funt
diverfi. Nihil hc firmi ex hiftoriis veris illo aevo confcriptis,
ad rem atralcris. Quae poftea de illis potse fcripierunt, vanifima
utplurimum funt commenta , & niera: fabulse , vel potius menda-
CSL
Tiftoribus atque Voids Hret, dt
ûidltbet andendt femfer fuit Aqua potefias. 7'F"
Xcftimonio funt Virgihus 4. iEneid. Se in Pharmaceutria , O-
vid.7. Metamorph. Horat. Epod. y. Tibull. libro 1. Eleg. 2. item
&alii, quos viacre licet fupra lib. .. 1. quemadmodum Sc
legem duodceim tabularum deincantatis frugibus confutatam
cap. 16. Per mechaftephim Exodi 7. v. 13. delignari prxftigia-
tores , ipfa res docet,quse carminibus velnefariis ambus, apud Pidti.n.
jEgyptios familiaribus , quaedam incredulorum oculis apparen- 8'
ter objiciebant, qua: revera non crant. Id vero neququam noftrac
poffent Lamia: , cum ctiam maxime velint : ad experimentum
provoco. Reliquis locis ( legitur enimcaverbi pofitioin facris
Bibliis tredceim omnino locis ) nimirumin Exod. cap.22.verf.l7.
in Deuter, . 1 8. v. 10. in 1. Reg. c. p. v. 22. in Paalipom. . 3 3.
v. 6. in Ifaiac. 47. v. 9. & v. 12. in Jercmiac. 27. v. 8. in Danie
le . 2. v. 2. inMicheac. y. v. 12. in Nahum. c. 3. v. 4. bis ,deni-
quein Malachia c. 3. v. c. D. Hieronymo converfa ca vox Ma-
lefici vel Maleficia, pro verbi inflexione fcilicct : magos infa
mes eorumque a<us incelligo. De- loco Exodi cap. 22. contro- %.n,s.9.
vctfia eft. Veneficia Jefabclis reddidit ille fecundo Rcgum, Male- f^f"*
fcia alii : cum tamen mgicas artes nufquam legtur illa exer-
cuifljfed caedibus in prophctas famiffe , Nabothum infontem
ob denegatam fui agri venditionem obrui lapidibus juififlc , A- l%f"'Xi
chabum marirum llralitarum regem ad idolorum , cultum per-
duxifle, qua; fimulachris immolabantur comcduTe, artibulquc
fuiie ufam fornicariis.
Xxx 2 H. Hinc
y2 DeM Vi
$ ir. Hinc dilucide vides , mechafeprum ad diverfa in Bibliis
ufurpari flagida. Adhaec caeteris locis fupra cuatis atpluximum
cum conjectoribus & oraniorum interpretibus atqoe auguribus,
& hoc genus bominibus anrmmerari , onde quandam adionum
communionem licet eolligere , deprehendes. Omnes veto tales
divinationum vetitarutn modos ignoran: noftrae Lamiz. Quo
circa fi vocem illam fpectarc nuiles venficos, ad magos cjuos dixi
inaufpicatos , & quidem fecundum leges puniendos , fi boc maiis,
referre per me licet. Similiter in diftinctius licentiufque Germanis
nomen 3u-br torquetur , ad qu od exborrefcit, fafcefque ap
parat fere quilibet , citra cxaam circumftandarum totius caulas
inquifitioncm, multo minus notionem.
12. Atqui eo adbuc confugitur , quod feilicet Mgica; artes
*f,l'Ju* fmt capitales : & quia fub illarura complexu contineantur Lamia-
rum conatus, cas pari fupplicio afHciendas. Antecedens me non
negatur, quinimo in libns meis conftantiflim defendirur: verum
applicatam confequutionem neququam admitto: magnum ll<jui-
Difcrimi dem diferimen eft inter Magos & Lamias, ud fupo expiicui.Ad-
gu&U- naec Magiafeipfis inidum difeendi artem vetitam habent ,con-
. quifnis praeceptoribus & libris , ac ad earn impellunmt proprise
naturae curiofa inclinatione : Lamias vero extrinfecns : fiquidem
non potunt inftrui, nec przeeptorem habent aut quzrunt: led quo-
modo i Iiis diaboius fe infinuet, uti organis fuz delufioni aptis , u-
pra fatis monftratumeft.
13. Tandem, quodadverfarii adferunt,fcelera ad mores per-
tincntia,quaf.cunqueMofescapitalia fecit , ultimo quoque uppli-
cio hodic magiftratu puniri deber : quanquam ifthzc azuio
non verfetur circa punctum noftrae controverfiae , tamen non tam
facil mihi , utcredam,perfuaderipoteft. Nam apud Mofen fal-
Mmd.*t. ûm teftirnonium mortis vindicta cluitur : fponfa , noncompe-
riatur virgo , lapidatur : isqifurem interdiu in sedes irrumpen-
tem occiderir, morte punitur: & multa inveniuntur ejufdem ieve-
i*m.8. ritatis cxempla , quae tamen nunc temporis mitigantur. te-
rc etiam cum feribae & pharifaei mulierem in adulterio depre-
henfam juxta Mofis cdi&um, lapidibus obruere vellent , quod-
nam ex Chrifti fervatoris noftri ore decretum audiebatur?
Qui ine peccato eft veftrm , primus in illam jaciat lapidcm-
Iu cam non lblum in foro Mofaico dfendit , fed iua etiam
v beavii
VI Infamium Poenis. J33
beavit misericordia , commiscrationis documentum relinquens.
Alias de his fusius.
14. Alterum adversas partis argumentum , cui cumprimis
nititur, est, quod fdus Lamia; cum latana ineant , verumque.
Deura abjurent. Hoc licetiupra lib,3.cap.3.&4. atissitcon- ru)
"futatum : ut tamen nonnihil praeterea addam , quaero unde hoc , </*"'-
quodpactum cum dxmoneconflarint , tibiconstet? Profecto hoc "stZ'Jp-
mihidonabis, quod necvideris, nec fdedignis qui viderint ,
habeas. Ergo ex propria stupidarum delusarumque anicularum
consesfione. At qu tatentur , vel faciunt coacts , vel lponte : si
coactae , confclsio est mutila & nullius ponderis , quia cruciatibus
torturas intolerabilibus txpressa. Quid autem periculous, quam
in diabolicis negotiis sine maleficii patrati tetibus , pendereTal- flJ'f
tem ex consessione anus dementatae, per vim extorta ? Sileres haud r*f
dubie , si vidisses oleum illarum tibiis infundi fervens , candelis *
ardcntibus torrcri axillas , & infinita summae barbariei & imma-
nitatis tormenta in dcrpiras exerceri vetulas , sicuti nos in in-
bntibus , partim etiam dimiisis ob innocentiam ex nostro patro-
cinio, spcctavimus.
iy. Si sponte , aut impoffibilia sunt, qux fatentur , utigran-
dines provocasse , per arem volasse , in bestias se fuisse trans-
mutatas , cum dmonibus venereos explevisse actus , & id genus
imilia : aut fatentur qua; factu sunt polsibilia , ut venenum exhi-
buisse alicui, sed tamen non estfactum: aut fatentur qu facta
sunt , & vere acciderunt , icuti eo in loco aliquem morbo cor-
reptum , infantem interiisse , segetes aut vineas tempestatibus
damnum perpessas.
S 16. Confelsio primi generisnon potest puniri, quiaversa-
tur circa W<JWt, & propterea omnino est erronea : lgitima f'/'V'6
enim dbet continere verum & posibile. Secunda multo minus : 7-
quia caret efFectu , tertia manca est : quoniam diabolus ex eventu
lei statim inculcat miscrarum mulicrcularum phantasiae , ipsas fe-
cisse , quod naturaliser factum , aut iplmet ecit. Et hc est ru-
>es , ad quam sua offendunt capita plerique nimis prcipites &
anguinarii judices, ut animadrertere nequcanr daemonis Dialecti-
cum sophisma , non causa? pro causa , ut cum barbaris baLbutiam.
Profecto hoc satis evincit illarum phantasiam vana persuastone
inabutam , quod sponte & voluntarie agnoscant saepe fcedus 8c
%xx 3 mira-
534 DeMagorum VI
mirabilia quae faciunt: sietcnim saprent, non tam prompte ali-
quando faterentur,quum de carum vita agatur.Neque etiam veram
est quod objieitur , Lamias summo studio scelera sua tegere sem-
pcr,tantaque constantia negarc facta , ut ne quaestionibus quidem
lubditx confitcantur, quantiiper tormenta ferre poffunt.
17. Contrariumego saepiusdeprehendi, quumcitraqusstio-
nurn rigorem ultro fateanturdsc fada , quxnec facta fuere , imo
ne quidem natura rcrum passa fuisset , propterea & irapoffibilia.
Vndemihi noninanis ulpicio movetur , adverfarios vcl res igno
ras proponere , vel quorum admodum tenuem habent experien-
tiam . Si nanque ipsarum sensus non forent effacinati , certe talis
nonconfequereturconfeflo: At multo magis ipsum supprimerai:
facinus , nec de illo gloriarentur. Quod autem tam atrocia siepius
sustinent sortiter rormenra , fit quod ejusmodi flagitiorum con-
felo cxpostulctur , quae in illarum phantasiam ruinquam perr-
ncre. Scdantequam hincabeamus , proprio adversarium gladio
conoderc conabor , utagnoscat fdusclse imaginariam^Ff"
stigiofum. Fatentur le per arem volare , in brutatransonniri.
tempestates excirarc , morbos immisile imprecatiotie. tthec
quidem omnia affirmare videntur tantaeum jiruûumintegiM11
ut vix possis de iis dubitare.
18. Attamen & ego demonstravi , & tu mecurofoens,
omnia illa esse vana & commentitia , diabolicifquc tincta figmen-
tis. Si illa vana, cur reliqua quae fatentur, debent este vcfa.nemt*
apostasia Deo , fdus cum diabolo , homicidia , & idgenus.sce
lera , tum & deliria? Posteriori enim si fatentur sensibus inte-
gris , cur in fatendis prioribus sensus erunt corrupti ? aut si inpn'<>-
ribus confitendis vitiata erravit phantasia , quid est quodmin"in
posterioribus etiam aberraverit ? Cuncta siquidem hsc dicunt
agnoscuntque in una hora conjunctim , separatim eadem confus
tia , iifdem moribus. Quid hic philosophum decipiat , non ign*
ro. Illa omnia videt fieri non posse , & propterea raecum fm *
mania pronunciat : haec autem quia fieri pount , & ipf* Strig"
fatentur fieri , putat hic etiam facta : annonanimadvertitnovao
diaboli fallaciam , quod ex possibili concludere velitimpolsibilc?
Astnon opusstmultis adrefellenduin , nosti posse ad esse non
procedereargumentum : decebatin defensionibus posteriora co-
haererecurnantcccdcntibus.
j9. M
VI IkfamiumPoenis jf
19. Ad aliud procedamus argumentum. Cum ad iupplicium
pcrtrahantur Lamiae, autin fcedere diablico perfeverant, non
implorata Dei milericordia : tunc diferte dico, non effe mox occi-
dendas , alioquin non iblum corporis, fed etiam animae interfecto- -*
res erunt judices. Aut Deo veniam pofcunt , nec alicujus vit
nocuerunt : tum multo magis dignse comraileratione & arbitra
ria poena. OmnesautemfereStriges, antecjuam exuruntur , invo-
cant sternum Deum , ipfiofquc implorant mifericordiam , & fae-
pe numero etiam teftem fuse innocentiae appellant , fanguinariis
prxfidibus ad coelefte tribunal citatis.
ao. Jam rogo, cumie juxta veftram decretum fatanae manci
parint , unde villa retlpifcentia : non diabolo : aftutior enim eft ,
quam ut fccum pugnet. ergo Deo. Si itaque Deus agnofcit & r-
cipit animam , cur tu Praetor ufque adeo inclementer agis , cum
nulli injuriam fecerint , ut corpus repudies , maxime cum in tuo
non deliquerit foro , & tibi nullum in divino judicio relinquatur
tribunal ? quin ex me audi fapientiffimum Theologi recentioris
confiiium, cujus nomen ob quorundam morofitatem, praetereo. Is-
udiolum quendam , qui variis defperationis ex paupertate infi-
diis adaftus , animam luam fcienter tradidiffet fatanae ad praefcri-
ptum diem ab eo poifidendam , deduxit in templum , & cum piis
aliquot viris pro ipfo Deum oravit , lanavitque affli&i bominis
animam. Ita etiam, fi noftrae vctulae vera fide defeciffent , non
oportuit eas in illa defeccione enecari , fed fanis admonitionibus ,
ut dixi , in viam rcduci : at in carceribus Deum ateunum profiten-
rur & invocant, & multo magis in agone- Non diu eft,quod quae-
dam animam fuam Deo comraendabat jufto judici & mifericordi,.
quia i putabat fubmerfum iri , cum in Rhenum prscipitaretur
juxta plebejum falfumque experimentum , num Lamia effet. Si
enim iupernatet , nec fubfidat,illamcriminis ream , -^^ cre-
ditureife. Verum lupra cap. p. experientiae vanitatem demon-
ftravi.
xi. Praeterea , nec eft ad hoc cotmivendum , ut quis diffici-
Kora loca praetergrediatuT , & circa faciliora nonnihil velitare
conetur. Quare te velim fi itere , donee paulo limatius expenda- |*
mus D. Petri exemplum , non folum abnegantis , fed etiam licet *;,
mox prarmoniti , Chriftum Dominum fuum ptxfentem abjurantis. S^'iL
Non etenim Petrum infimiitate lapfum dicerc ufficit. Ecquae ilia 4/., 1
eft
3<$ DeMagorum VI
eft infrraitas ? non carnis (ut le opinari liceat) itno ex ejus nimia
vaftitatc & potentia peccamus : ergo fpiritus. Sic & Lamias no-
ftras exculabo. At ut Petri transgreflonem non prorfus fuifse k-
viorem intelligas , elargieris mihi peccata efse inaequalia , unum
altero majus. Suppofita jam unaeademque fpecie , primum rogo,
1
annon illud gravius , quod homo excelfus Sc illuminatus comrait-
tit, quam quod vulgaris &infimus peccator? Enimvero quo al-
tius quis akendit, eo-decliviorem & periculoiiorem paritur ex
cafuruinam, quam is pafsurus fit , qui pauciores abiolvitgradus.
Secundo qusero , annon ille magis fuum abneget principem , quo
ipfi vicinior eft , c ornatus ab eo tum lpedtabiliori digni-
tate, tum pluribus beneficiis? Annon abominabilius , fi lega-
tus deficiat fuo Imperatore , quam fi in defeonis crimen
impegerit gregarius aliquis miles ? Tertio feifeitor , an reliquis
paribus paltor non delinquat inexcufabilius tum ob repraelenta-
tionem iublimioris perfonae , tum ob feandalum , quam aliquis ex
grege ? Quarto , annon peccatum eo cenfebitur indign/us , quo
plures & vehementiores conlpirant illecebrae , quam ubi mino
res? Quinto, annon turpior fit nota peccati in oui haud ira
dudum antea praemonitus, nontamen flbi delinquenocavet
Poftremo , annon ad iimplicem ancillarum ac miniftrorum in-
terrogationcm ter negare cum juramento herum, fit peccatum
majus , quam fi quis flexuofis fatanae perfuafionibus exexcatus ,
fimile committat ? Ejufmodi propofitionibus te fubicriptiirum
arbitror: concludas ergoipfus. At nemo ifta me adducb exi-
ftimet ad D. Petri Apoftoli exaggerandam abnegationcm , fed
ad caftigandum eos qui propriis viribus tantum aficribunt , enon
divinas loli grati , quo minus in fingulas horas , itno momenta
nomen Chrifti abjuremus : deinde ctiam , quod fi cuti Petrus fa
pnkentiat interventu confequutus eft gravjfimi lapfus foi , a\>-
negationifque veniam & milericordiam , ita & Laraiae & nos
omnes mortales Deo remiffionem delietprum impetrare quea-
mus, quamvis femel atque iterum defecerimus .
- 22. Character , de quo non parum clamitatur , diific ola :
oftendetur a dxmone impreflus. Qyod fi fagae fareantur, ad
mendaciorum delula mente ortorum cumulum erit referendum ,
vel oftendant : nunquam enim in examine confeflas fcio , quibus
equidem adfui. At cedo^juid niali extremo fuppliciodigni ex dha-
racierii
VI InfamiumPoenis. j37
rateris impreffione convincere potes ? Id quod citra aHorum in-
juriam impreflumcft,abrqueahorumlaefionrurfus eximi poteft.
At abnegationcm ndci conhrmatam dicis. Quaefo unde fidci
renunciaras pcruafio ? Ex diabolinae inftincTu ? Preclirc corrfi-
lium adelt : laniori rurlus , & Chriftiana inftitutione adduca-
tur laga , ur repudii libelJo latan miflb , vcram & orthodo-
xam amplecbtur rchgionem , ac in matris Ecclefiae gremium
fupplicem le infinuet demittatque : hinc Sc exempto charade-
ris dxrooniaci , li appareat , vettigio , ejulquc loco cruels re
Tau ligne, aut crucitormi cauterio firmim infixo , fi ita vide-
bitur , pubiicim agere Sc oftendere jubearur peenitentiam , in-
junka & arbitraria pro deliii quabtate , at dixi , mal&a. Haec
modo lanitati integra; reftitura arTumarar , & pro ea conti
nuo oretur , nec ulque adeo temer flammis crudelrter obji-
ciatur devoranda , fi nullo infigni flagitio , aut damuo dato a-
lios lalrrt , unde iilitifmodi exitum fit mrita. Nec Temper
contractus inter Den m Sc homines fancitus , & poftea vioia-
tus , fi in alterius detrimentum non tranfierit , mox in foro civil!
errtcrimfnalh. Omnis etenim qui peccacum committit , ex dia
bolo eft, tri D. Joannes ait, & propterea pacto cum divina1 ma-
jercate mito ddtiicit.
2$. Caeterum phantafiam in illiscorruptameffe, tarn multis
ergunwntis , item ex Auguitino & Decretis atquea]iis,ad naulcam
ufcjuedemorrftratnmeftlib. ni.cap. 8.9 10.11.14.iy.r6. 22.26.
27. jo. J4- Et paflim per reliquos libros , ut in media lucecxcutire
maJrt, quam nudam amplccti veritar/em, qui coirrradicir.
24 Nc quid hinc ad Lamiatum carnifieinam requiratur,
cafdem St idbloiatrarum pccux lbjicrcndas elTc , conquifitk hinc
inde nefeio quibus dbeumentis , objicitur. Tales autem clTe , am
nemo mihi facile pcrftrafcrit. Nullum liquidem idololati'am a-
gnolco, quam qui aliud ubi m ammo prxlumat certa nouera,
unde ruam iperec conridaeque llutcm , quam Deo : quemad- UtltU- .
rnodum infinita idola tum apud Ethnrcos , tum Chnftianos paf-
m funt obvia , quibus relicto Deo vero tditur. Item , fi
quis pecunia; , aut alicui crcaturx tam firmiter animo aggluci-
netur , ut Dei omnipotenris patrocinio ncglectim habito , aut
contempro, inde idolum vel numen uum cfficiat. Lamix ve
ro ex diabolo nihil ams qnxmnr , aur crcdimt : folum ab il-
Yyy lo,phan-
j3& DeMagorum
lo , phantaftici fpiritus organis vitiatis deluduntnr , ut admiranda
vel mala , vel ludiera efficere ejus oper fe opinentur ^quarvclre-
rura natura non patitur , five ad quae perficienda ipfae crian ini-
doneae funt, quamvis conftanter fateantur illa fe fecifl, ita
diabolo infatuatae. Si idololatria fit dicenda ejufmodi delufio,
non fatis equidem intelligo. Sin vero inftes,fagas efle. idololatras,
& talcs mortis pcena afficiendos : quonodo eos cedo , qui mente
fana ad aurum , argentum , faxa , ligna , & ad nefcio quae fimula-
chra , refque vetitas & abominandas , neceffitatis tempore con-
fliiunt, falutem & ternporalem & aeternam qaxritantes ,credenrei-
que, tara acerbo vindicaveris fupplicio ?
*t>fita. 2J. Ut infuper criminali adioni hc pondus accdt, apofta-
fias crimen in fubfidium accitur. Ea autem nemini mrito impin-
gimr , quam qui ab agnitx veritatis myfterio cnfu integro de-
lcivit, mordicufque aflumptam impietatem pro ipfa veritate non
modo tutatur, fed Sc banc praefracte oppugnat. Noftras autem in-
fipientes nulliquc noxiae Lamix. , quas mitius clemennu/gue tra-
ctandas ratus fura > tantum abeft ut impietatem defender conen-
tur,quo etiam rcfipifcerc , & publicam agere pnitentiamvelint,
"nVx'. a^momtaE rcdius inftituix, & ab errore revocare. Nec talibus fi-
tmfium num prxcludit Ecclefia , quam potilimum etiam fpedat defen&o-
r,TjS' nis ceniura.
tcpropo-
ium. 26. Homicidii prxterea infimulantur noftrae Lamix. Fa--
teor , fi homicidii convincuntur , intcrficiendasjuxta legem Mo-
LtmU faicam & jus commune. Atqui agnofcis eas cxhibcre res inno-
Jml* x*as ' cr8 cum ^ ne prorfus noceant , multo minus
priment: nonigitur criminis rex funt. Proinde nec bac rario-
nc de iis capitis fupplicium fumi debet. Si dixcris , in eis ne-
candi efle animum & voluntatem , quamvis non respondeat fuc-
ceflus : etfi hie refponfum abunde putarim in fine proximi capi
tis , tamen hoc tibi adhuc objiciam , voluntatis delidum Deo
puniri , non, nifi in adiim cceperit dirigi , magiftratu , cui exte
riora faltem commifla funt: alioquin quotidie eorum qui -
liorum defiderarunt & voluerunt , ad carnificinam traherentur ali
quot myriades.
27. Inde etiam defenditur , dxmoncs cum Lamiis reven
camalera explerc libidinem , & inter fcedos amplexus in fami-
liaricolloquio eas interrogare daemones qux volunt, & reiponia
quxrere.
\
VI InfAmiumFoenis. jjp
quaerere. Hoc etil fatis fuperque fit confutatum fupra , ut non ram
vanam illarum confeilionem , quam ftukam adverlariorum credu-
litatem mirer : denuo tarnen tribus bc repondeo verbis ,dia-
bolum lpiritum , neccarnem , ncc offa habere, qua? ad hoc opus ..
perriciendum defiderantur: organa dfunt , nimirum penis telti- f ,
mlique : & materia , fernen fcilicet , ex fanguine & idneo fpi- rm <<-
ritugenitum. Scit hoc ipfum D- Auguftinus comprobat, daemo- ?l"'
tiem nihil polfe , quod per inftrumenta naturalia efHci nequeat.
Hune a&um ludibrioium efl'e demonftravi , qui tamen quibuf-
iam ver -c realiter peracfus efe contenditur , quemadmodum
Sc choreas , comeffationes cum daemonibus , & nefcio quae re-
rum ludibria , copios multis documentis tertio libro confu-
ata : quapropter & ea repetere , quae in rerum natura non funt,
ongioremque difputationis telam contexere , profe&o pigct.
Nihilominus illius quod imaginatione vel in fomno contingit,
it fcelus exaggeretur , & fupplicii crudelitas aggravetur , col-
atio rit cum enormi flagitio ver perpetrato : nimirum , quod
i is qui cum jumento concubuerit , morte fit pleendus ex
Vlofis decreto, quanto acerbiori poena erit tollendus, qui opus
Jlud carnalc cum diabolo exercuerit ? minori fcilicet ad ma
ns producto argumento. Ego autem illud invercerim juftius,
'idelicet crimine imaginario , vel per fomnum ex daemonis
rtibcio fubdol impreifo , ad fdiffimam fpurcitiem indubi-
it peratam , cequiffimo judicio feveriter puniendam. Nec
ninus abCurdum eft , quod inteV foedos amplexus ( qui reveca
uIJi lunt) in familiari colloquio daemones rogent quae volunt,
repona quadrant lamias , id quod adverfarius inter caetera
rget. At merae funt imaginationcs , quibus veri nihil ineft.
û6d ctiam lepenumero daemon in fpecie canis , hirci , aliul-
e bruti animalis , five Ipeciem corum aiTumpferit tantm , five
evera invafeiit & obfederit, ad Lamias acceder, plerilque
, inter veras Luciani narrationes reccnieatur. Ablurdis
elationibus acciones criminales exaggerarc , decet minim pru-
en.es , fed potius demonftrationihus fole meridiano clariori-
us uci.
zb. Cum adbaec in lupos linimenti virtute, vel fi voles, dia-
olica arce momento fe revera mutatas , & alia inunlione dc-
uo in homines transformatas conftantiifim fateantur edentu-
Yyy 2 1 anus,
4 DeMacorum VI
las anus, qua fronte autimpudentiaquis realem metamorphoiii
dfendent? Si docucro, prorundum iomnum unguenti potenria in-
ductum , & diabolo fomnorina ejulmodi fimulachra interim
imprefla, quomodo phantafiam hc illaefam efle quis pertinaciter
rclamt? Similiamc confutata paifim in his lib ris obvia , fi
hoc fit infanire , quid apere fit non fa ris capio. Quorium ea qo
natura non patitur, nunquam fure, vel efle poflunt , temer ad-
mittam ?
2p. Nec cert praetermittenda filcntio illa oppoitio , quod
alios leducant Lamia?. Cum phantafia fint delulx , quomodo a-
lios fed u cere qucunt ? nifi phantafmata fibi falfo daemone im
prefla pro vens actionibus ,tanquam res geftas narrare, appelles
leducere : quod ctiamii fit , efle quam ranfimum , nemo dubitet:
fecus licet fateantur, qucmadmodum & multa alia , quar per iom-
nia folum iplis apparure , & tarnen pro veris defendunt. Quor-
quot vero hocfalcino lunt divexatae , nullum univerfst hu/us de-
lufionis agnolcunt alium magiftrum quam daeraonem, ibis illis
technis deluden tern. Quantum adhaec virium in leducendo il-
lis fit tribuendum , atteftantur & iners fexus 8c (tupida setas.
Si etiam apud illas quae feduceie & feduci dicuntur , digenti
attendatur animadverfione corum qux in banc rem faicotur,
tara infulfa intclliges , varia ncc cohasrentia , ut utrafijue in ea
inllitutionc fuifle deliras , ncc mentis compotes, & daemone
agitatas obfeflafque , imb ipm fatanam in eiidem locutom , fa-
cil agnofcas , fi vejitatis aequilibrium fpeftes folum , fepofiris
afteibus , perverfas opinionis jamdudum imbibitx prae/udicio
obfirmatis. At lamias, in foederis contractu pollicitas effe, quod
in hanc focictatcm alios quoque traducere latagent , dices. Ni-
mis profeCtb multis diverfilque fupra docui teuimoniis, patfcio-
nem illam efle phantafticam , & varia fimul in ea aîtari turn
de vetularum volatu, tum de coitione daemoniaca , rum derxanl-
formatione mox difta,tum de reliquis ad naueara non repetend
qua; ipfc velis nolis., faifa & imaginaria efle fateberis.
30. Minim eft quoque hie ad actus criminales agglutinar,
quod vetitas monftroafque edifeant artes Lamiae:cum nulla* cert
norint. Sunt etenim indot, vetulas,, delirx , ment'Jque nieiii
quam ftupidae : unde & fatana citius- delufae > quibufdam sppa-
ritionibus , umbris , prxftigiis Sc inanibus imaginationibus ftf*
velu:
VI I N f A M I V M P OE N I S. y4l
velut bis pueri senes , qncunque ludibria pro veris amplectuntur.
Eoautem pertinacius hocur'getut argumentum,utcautiusnostra2
Scrigcs pussent illaqueari damnarique decreto promulgato , L.
malti. C. de malcsicis & matbematics. Verum hocillas non con- spr*
cernere,oitenditumalibitum'inepistola priori dBrentium. Qui ;sv/,5'
vero artes curio'as magicalque exercuere , magi fuerunt propha- ~*fit-
ni , qui & libros habebant , flammis postea traditos jure , ex Pauli f"e".i.
doctrina , Actor.19. Quolcunquc hujus factionis homincs con-
demnut Mules, & lex Iniperatoria. " .
31. Hue item pertinet , aliquem occidi posse diris impreca-
tionibus, infandis carmimbus,da;monum invocationibus, & exor-
cilinis , non citra rationes multas me fortiter pernegare : quemad-
modum & stupidas nostras Lamias nunquam iis frivole inutiliter-
queuti, ld magos quos descripsi infmes, ipsosque divinatores
iifdem esse clbres famososque citra magistratus castigationem ,
etiamsi alios in perversas ducant opiniones , lites accumulent , &
caedes Itruant, vicifim asseveranter concedo.
32. Prarter haec , qui Lamiarum phalarides diriter construere
satagunt , spiritus immundos quoque ab illis in alia corpora im-
mitti contendunt : quod ficri omnino non posse -, lib.i Y. cap. 1 8. sa-
tis convitum arbitror. [ 1
33. De rbus incantatis , quod ctiam objieitur , libre dictum Hs> <-
volo, eas nulkim daredamnum , nifi rtaturali virtute venetia sint ,
nec quicquam operari extra vim in rcrum primordiis Deo in-
ditam.
34. Utcrimine adhaec magis onercnmr sagae , subnectituf ,
dasmones aspenon cogitaturos , qux incitati & exorati Lrriis
tentant, & Deo permittente perficiunt. Quasi vero illi non pn>-
priamalitia ineffabili continuo advigilent , nocte diuque nos cir-
cumeuntes , velut mgientes leones, quaerenresque quibus noceant,
& quos dvorent. Sed & non modo quae infatuataz anus defiderant
forte, nequeunt illi: Verum etiam multa qux jpsi velint, natu-
rali impotenria , vel inbabilitate , nonpossunt, veluti res novas
creare, vel creatas vere immutarc", aut cum horhinibus eoncum- p.is-
bete, & id genus reliqua : & quse quidein possunt , nonemper
perrnittuhtur. j Quinimo ipse iubtiliEmus spiritus ftnpidarum
rncliercularum phantasiaeingerit, ab ipsisnon feexcit.uum talia
effecisse , sed illas ipsas perptrasse , qu vel ipse praestitit , vel
Yyy 3 aliurtd*
42, DeMagorum VI
aliunde accidcrunt : unde pati eas , & non agere >diccndumesser.
Nec fane credendum , juihfimum & miserirdiinium Dcum
00/1 tfg : aliquid ex maleianx anus phantasia , aut voluntate (siitavoltt)
concellurum ,& non justo luojudicio ,& decrcto in stem conii-
lio trinitatis pronunciato. Quocirca calairiitatum satanicarumau-
thorcs efle striges nolras , vel instrumenta , nondum est comi-
ctum. Nequehiclocumhabet: Non innocens est , quijubente
alio interneit hominem.
3 y . Hic ad objectiones quafdam , ut obvi suemnt , obiter
nonninil didum : quid desiderabitur> suis locis passira per hosli-
bros dilutum comperies , veluti & quod in redarguendis hojis
argumenti vanis Paracclsi & Joannis Campani opinionibus K-
qunctur.
36. Si quos adhuc immodestius adversus me suas traxt
caluranias lubeat, ad cequi Ledoris cenuram provoco.
37. Quod maleficas mulieres non niagis pna dignase
existimare dicatur , quara exmclancbolico , vel alio qaoiuaios-
bo desipientes , fit rmhi injuria , & calumnia me xrit p-
cedentis capitis initium , ubi de illis loquor , quse mensetiorta
diabolo affedae, nec ulli fucrunr noxia; , quomodo nt reducend
& qux eis statuenda pna. De his quas aliis danwum dcoiiie
comperiuntur , ut pro criminis qualitate & magnitudint:**
gum deercto lupplicium sumeretur , perpetuo mea AutlcnKn-
tia. Si quis intrim fanguinis insontis litientior ornnes tieiv
viresque in hoc extendat , quibuscunque conquisitis rationibus j
uteitra ullum commiscrationis momentum nostras Lamiasad*-
moneilluas, phantasia vitiatas , nec ulli noxias , xqic aM^
& Inipcratons edidis non modo puniri debere , ied & diricerto-
queri perdique , contentioius urgerc pergat , & magistrats
hoc negotio nimis fpe inhumano falcei, flammaque Jubnum-
strare mordicus velit , s ut in luo abundet lcnu, sitimqueexplt11'
iper me fane licet : quorfum multa contentione opus est ?
38. Suficitmihi ingnue fententiam propoiuiuerneam,*]'13
a confueta punitionis atrocitate , quaecitra jultam veritatis inq"1'
fitionem , & exadam circumltantiarum trutinam , hacteus &
scriminatim exercita nimis , aliquam commonstrare vum cona5
fui: testisille quem mhil latet. Si opcraepreuum fuerit pr"'
tum > cumjudicio admittant prudentiores & pii ; Sm minus> ^BC
VI I M F A M I U M P OB N I S. j
volenti ignoscant. Medicum me esse agnosco , non causarum fo-
rensium judicem . Proinde nequc hic , quin me plerique dissen-
tiant , recusare aut possum, aut volo. Verum i disceptationibus &
cuntinuis litigiis naturx ductu abfaorreo , qux illis qui iisdem arfi-
ciuntur , relinquo libra. Si qui itaque ejusinodi altercationibus
delectati , advcriis me quicquam adhuc olim molientur, relponi
nihil se posthac me expcctaturos scianc , ne ex meo silcntio victo
ria; trophxa sibi polliceantur.
Diluitursmtentia Georgii PicJorii , qua Lamiasille crudeli

mortepuniendas ejse , dfendit*
Cap. xxv..
V
ARgumcnta , quibus Georgius Pictorius medicus , in libello
de Sublunaribus dxmonibus , dfendit , Lamias inclcmen-
ter vel igne vel alio quovis tormento esse tollendas , spar-
m in his nostrls libris tam solide confutata esse arbitror , ut su-
pervacaneum certe judicem , illi vel paucis respondere , vel plura
his adjieere. Enimvero earum phantasiam dxmonc vitiatam
esse , ut neminem nisi opinione lxscrint , satis superque demon-
stratum est. Quemadmodum etiam manifeste ostendi , dxmo- %*vi
nem , uti spiritum , ofsibus , carne & halituoso humore , qUX m ntreinki
actum venereum requiruntur , carentem , cum foemina congredi y;X-
ncutiquam posse. w f-
2. Quod tamen Pictorius hic negat , & se Augustini & Con- a
Cliators ententix prxferre ait cujusdam Marci testimonium ,.qui
insignis satanx cultor , in Chersonnso vitam egit solitariamMi-
chali Psello samiliaris : atque daemoies genitalia habere , & f-
cundosesse lemine, docuerit: Quod hi salaces istisdeformosis-
mis pecoribus (sic Lamias appellat) gencrandi studio in locellos
infundunt , & proies excitant , sed nostris diffimiles , & nanos
ferme si mias reerentes. Unde hxc Marcus novisse potuit , nisi
quod, dum familiariter dxmonuin consortio uteretur , in ca forma
ab ipso descripta , oculos illius deluserint , & prxstigiis umbram
pro rc objecerint, aut ejus phantasianijUt, & Lamiarum, hujusmod*
iuggestione vitiarint ? Debuit adhxc,ut philosophus,considerasse,
QmneseracngenerarciuuHi similc. Quorsuraergo nanicxdxmo-
num,
^4 . D E M A G O R U M VI
mm , qui fpiritus unt , semine gignentur ? quae eorum similiru -
do ? in quibus convcniunt ? in quantitate nc , aut in ubftanm ?
simiasne iridem refcnmt in gcnerando damones , in forraam no-
runt mentiri quamcunque , etiam angelorum lucis ? Si procreandi
his potentiam mftxtttfB votes , malos gignent genios vel piritus.
Analogiam etenim rerumhk ftatuere oporter. Accedit quoque
immortalisas , qua rarione creatkmis pnmordiis in tara raimcro-
sam excreverint sobolemad hoc usque feculum , m nihil prxrer
has larvas nostris scdulo obversarioculis , nec usquam homincm
ab harttm infinitis myr bdibus secutui tore, non minira set. kc:
sententiam qui coavcllere volet, raoncs adducat, quibus,ut
nugishis, imoapcrtiflmis mendaciis credam compellar. Demi-
ror fane , doctum virum bk sibi iliudi , senutque perstriegi
sincre.
3. Aliatn nfupcr pnnitrorris occasionem nrmis friolamad-
jungtt , qitod barum Eryrmaruu numros m tatn rmmcnftm ex-
creiceret pdagus , ut abearnm incantationibus tutu* degeretne-
mo , ni-si comburerentur. Imo mrfquam abharum Ijchonc fcca-
rnts "vivituf , quamubi hxcvictima locurn habet rralnnu nec oc
igni mandantur : nimirum ubi diaboli dblus, artes & praftgis ,
quibns nocte diuque in suam istieere nafsam homrnes incredulos ,
vel' modkse ftdeiatagit , innotucre: ubi meunctis artrrdiotribo
Deus omnipotens , juftus & mHcricors cognoscitur implorarnr-
que : ubi adChristum unicum diabol fupplanrarorerrr, eVuSkuir
que regni strcnuum everlorum consugitur : ubi ordinata Deo
medianon negtiguntur : ubi quodfolms divmarirtajefVaiiseft,ia-
tande aut mal'evola: animi non attribuitur.
4. Ad Ludovki Milichii cenfurnm- dfe E<amiarum pnis, v
quoque ad Jacobi domini in Lichtenburcli judkium , abundetoto
hoc Libro rclponrum else existimavi, ut rrequeutiori rcpetrrjonc
minime opus esseentiam.
Veneficarum panne.
Cap xxv s.
N On alio rorquemk eric lex Cornela , qaam in wnette*.
Quarctinque enim fmine morbos , si ve mortem , auxi*-
cturara, alicuju-s veneni potentia cliquant induxenirK,
Vcoc-
VI InfAmiumPoenis. j4j
Veneficarum nomen & punitionem mcrentur : atque his pro cri-
minis qualitate pnam vel aggravant , vel moderantur leges.
Quemadmodum l qux philtro vel amatorio poculo apud prcos,
amasios , aut alios , amorem extorquere contendunt , eolquc int
rim vel dmentant, vel morbis excruciant , non tamen vita orbant:
iis noxx magnitudinem & voluntatis studium , pna: gravita-
tcm vel moderationem prsescribcre justum est. Quod de quo-
cunque illato rerum dispendio dictum semel volo.
2. Lcx Cornelia de sicariis & veneficis fichabet: Qui vene- JJ'J^T
num malum necandi hominis cauia fecerit , vel vendiderit , vel itt.^L
habuerit , plectitur. Ejusdem lcgis pna afficitur, qui in publicum '"' *'
mala medicamenta vendiderit , vel hominis necandi causa ha
buerit. Et ex Scnatusconuko relegariea estjussa , quae non qui-
dcm malo animo, led malo exemplo , medicamentum ad concc-
ptioncm dcdit , exquo ea quae conceperat deceflk. AlioSenatus-
consulto effcctum est , ut pigmentarii temer cicutam , salaman-
dram , aconitum , pityoampas, mandragorara, cantharidas , aut
quid lustramenti caula dantes , pna teneantur ejusdem legis.
Ante Q^ Fabium Maximum sedilem Curulem in nullam de vene-
ficio fuisse nquisitum, supra ostendi libro. m. cap. m. ubi & ve-
nericarum pna; cxcmplum.
3. Porro fminas ab initio ad veneficium fuisse procliviores 2^"*
viris, gravilmi testantur authores. Refert Diodorus libro quin-
to de Antiquorum gestis , Hecatem fminam omnium pri-
mm aconitum invcnisse , & ad venena mortifera confcienda .
summum studium operamque impendisse. Quin apud Romanos
fbemina; vencriciis primm usse sunt, ut testantur Livius libro 8.
8c Valerius lib. 2.tit. delnstitutis antiquis : & nonnihilD. Augu- vtUr.t.i.
llinus librtde Civinate Dei 3.cap.i7.Plinius autemlib. 2 cap. 2.. "P- !0-
leribit , lcicntiam sminarum in venefciis prsevalcre. Quid cnim
( ut subdit ) non replevcre fabulis Colchis Medea,alioeque? in pri-
misque Italica Circc , diis etiam asscripta , quemadmodum &
Xhracia apud Thraces, quorum regioni & nomen ddit?
4- Sed & prter istas , apud Horatium nunquam non vide-
bis magas & veneficas muliercs mcmoratas: Gratidiam , quam &
Canidiam appcllat , Saganamque & Vejam Neapolitanas , Fo-
iam Ariminenscm, & alias : viros autcm neutiquam. Quin &
apud alios lcriptores , pluresctiam alias reperics : Mycalen scili-
Zzz cet,
54** DeMagorujt M
::yt cet , Erichthonen , Dypsadcm , Eriphiam , Guthrunem , Grgfn il-
tfifl. lam Parysatis matris Cy ri famulam , Martinara quandam Corne-
**tehm- lio Tacito mcmoratam lib. 2. Annalium , & Locustamapudeun-
dcm , ad fincm propcmodum lib. 12. & alias fcrinhnitas.Vctus
est proverbium de muliemra veneficiis, t,erMvi ymi ,idest,Thef-
sala mulier, Suidae memoratum ,quo scilicet utimur in venehea
muliercs : quoniam cagens , & prsertim feerninx, prs Citais
hoc nomine fiant noratae. Quintilianus libro 5. Orator. instit.tir.c;
Argumentis : Latrocinium, inquir, facilius in viro , venefidama
feemina credam.
y. In Perfide veneficos plccti , Ut in amplo lapide capui im-
pingerent, rurl'uquc alio 'uperinducto lapide illud effringerco,
fertur. Qiiid autem hic statui debeat de iis , qui venena in homi-
num vcl pecorum perniciem appararint , sive mares ivcsoraiw
sint , prudentis Magiitratus aequitati & judiciorelinquendumcen-
fui : ne sibi extra profcflonis meae limites quicquara prxjudicarj
qutratur illc , cujus ordinationcm Deo este testantur literas-
crx. Scntcntiam tamen incomparabilis prudentia: Athenienlium
Areopagitarum raram , conlioque cert maturo pronuna'jrJffl
adverliis vencfkm , tanquam judicii deliberati dicrctiqiK Q"
emplum, colophonis loco ex Aulo Gelio ubiunocre volui-.W)^
cr. -. heee tunt verba.
ws"' j 6- Ad Cn. Dolabellam , pro consulari imperiop'<ncja
Alam obtinentem, deducta mulier Smyrnaea cit. Eadem roulier
virum & hlium, codem tempore, venenis clamdatiiiû1"'
terfecerat. Atque id fecisse conftebatur : dicebatqucsebjbni*
faciendi causam , quoniam ille idemraaritus&rlius,alKnw
lium mulieris ex viro priore genitum , adolecentcm
innocenLifimum , insidiis exceptum occidissent. Idqucittk*113
este, controversia non erat. Dolabella retulit ad conllium.^0
quiquam ex consilio sententiam ferre in causa tam ancipid J*"
bat, quod & conscsum vencficium,quo maritus & filiusncca^
rent , non admittendum impunitum videbatur: &dignltC^
peena in homines scelcratos vindicatum fuisset.Dolabcllaeani^
Athcnas ad A reopagitas, ut ad judiecs graviores exercitatiordf*
rejecit. Arcopagitas cognita causa , acculatorem mulieris
samqua: accuabatur, centesimo anno adesscjusserunt.SicllCllC
absolutum mulieris veneficiuro est, quod per leges non Iicwt;^
>
VI IkFAmiumPoenis. y47
que nocens damnata punitaque est , qux digna veiiia fuit. Ex Va"
ler. Max.libro vi 1 1 . cap. 23 . seripta haecTiistoria.
Iurdica an&cephahgojs de Lamis.

Cap. xxvii.
IAm tandem Laniias earum rerum omnium quae illis aTcri- L<am*
buntur passim , nec naturali ratione , nec in facto causas es- "nP,f-
lc , comprobatum latisarbitror. Nam i quidejuimodi nxem- todumur
ciunt, utique possunt etiam. Actus enim pradiipponit potentiam.
Sivcro polie concludcrc volumus, defniendum omnino prius est
quo modo , quaque ratione pofint. At neque perle, neque perin-
cantationes , neque per dxmonem , neque daemoncs per ipias ea
prxstare queunt.
2. Per se quidem ipsas non posse , triplici ratione demonstra- FZ-j^
vimus. Qux enim ad omnem actioncm , lve simplex illa fit , five
certo fine fiat , requiruntur , agentis nimirum acultas , aptitudo
patientis & subjecti, conveniens & poffibilis applicatio, tribus bis
plan carent. Nam quod ad iplas lpectat , monales lunt : quorum
omnis facilitas cutn ex analogia consonantiaque corporis & a- f"*'""-
nimi pcndcatjhoc quidem nihd nisi intelligerc & vcllc : illo ver
tantum polfunt, quantum terrenorum seni'uum termini patiuntur.
Itaqucnecad superiora sua potentia percingunt , necquicquam
omnino poliunt operari, quod sensibus non respondeat.
3. Sicut enim diximus, ad efficiendum aliquid , vcladeffc-
ctum producendum in aliquid, ncccssiria prorsus est virtus ac po-
tenua caulxcfficicntis , haud secus atque wft*. Quantum etiam s-ihai
attinctadidinquod agerc creduntur , hac ipl'a ratione teri non "f"*
potest ur terrain concutiant, nubes diiTolvant, grandines pro- Lsi*<tr
vocent, ventos citant, imbres inducant , fulmina cvocenr,toni-
trua cliciant. Nullus enim vcl noster csie potest actus vel alte- i-M>lfr~
rius ageutis , nifi in patiente apto , beneque dispoto. Non
est autem ca aut univcriratis ratio, aut clementorum condi- "J1/"'^
tio , ut homincs in ca vcl agerc pofint, vcl ca ratione polsint uu.i.f.
qua lamix creduntur , ut superioribus libris latius explicuimus.
Per incantationcs igitur multo minus hxc conscquentur, Nec &'*r.
Zzz 2 vero
vl.. l.m mmii 2. D.JtUHi. t.*(f. l.l.C.i* *4r. insiit.l. i tff 1 O. si cm. ftu: c. i.. Ij,c*ntm
jhi stud. itrt fjs.
DeLAmiarum V
verocausato, utloquimur, plus virtutis i nfle potest, quam ab
influxu beneficioque fuse caulae proficiscitur.
4. Incantationum carminumque caus sunt lami*, & u qui
iis utuntur , quemadmodum verborum omnium, quorum quissit
effectus , Aristoteles in secundo de Anima subtiliflim docet.
Lamias autem baec augendi nullam habcre vim , nullam facul-
tatem,jam ostendimus. Ergo nec incantationes talium effectuum
iunt causa , ncc Lamiarum potentiae fuffragatur illa rgula : Quic-
quidest causa causa;, ctiam estej us causa quod caulatum dicirur.
l. eis,A. Etenimlicet priora duo qua2 in omni actione requiruntur , non
"d!1i. deeflent, tertium tamen hic deficere videmus. Incantationes e-
i de ad- njra non esse mdium aptum inter homines & corpora clestia , a-
%n.r><,a. ....... rT 1 1 r -
lnsinlocis docuimus. Itaque vcl hoc piototum negonumnon
.sin d. lni impediretur , sednec institui poster. Mdium enim inha-
dtfiu.i. bile & inconveniens,impeditutextrcmavelconjunganrur, velin
fjjt.o, agendo quid conlentiant.Nsi forte cum Platonicis constituamis,
T'Jp'- mundum hune esse quoddam animal quod etiam lcntiat , &aure>
rlulrt. oculosque habeat ; cumque Pytbagora, cantibus eum delectari &
'*Jm- moveri.
~ y. Sed nec per diabolum eas hxc prasstare ostendimus. am
ut concedam etiam , quod aut diabolum incantationibus fuis
possint- cogre , autdiabolus hase sponte faciat , cum invocaturab
illis : tamen nec ad idagendum compellere , nec illud periplum
possunt cficere , quod in ejus potestate non est. Licet enim'vse
$c omnia qu commemoravimus , & multa alia poffit , qus no-
bis miracula modo sunt , modo videntur esse : non tamen es.
praestare potest , qu vel ipfe , vel homo vellet : nec eo momen-
to, quo vel ipfe cuperet , vel clientes optarent & juberent : sed
ea qua; vult summus Dtus , & tu m demum cuin illi placnerit.
Itaque, fi quando post incantationes id quodvolunt confequa-
tur, quia non ex libito, imperioque daemonis aut illarumpro-
cedit , sed ex voluntate jubentis aut permittentis Dei , quae nul-
lius aut spiritus aut hominls non folum in potestate , sed erks
in sciencia est : fortui tum ( si ita voles ) id & hominibus & dx-
mnibus esseoportet. Quarc nec magis eorum causa lunt,qi2iiD
omnium rerum quae non nobis fiunt , sed fortuito nobis lice
optanribus accidunt. Nec denique diabolicae naturae vis ojjf-
dtionem illam nobis subministrat , idem esse sive per se , te
per
VI I M P O T N T I A. J-49
perdenionem ea quaeipsis attribuuntur ,faciant Lamiae : necdif-
ferre, utrum effectum producant,aut causam immdiate prabeant. \ng.
6. Postremum est , quod dici posset , daemonem per anus
hasce quaecunque supra diximus operari , ut miscrae Lamiae caue D.tv
nt instrumentales. Quasi vero milleartisex earum egeat opera ?
Scd ut hoc non sit , quis non videt inepta prorsus ad clum , ac-
rem , nubes ac vcntos commovcndos edentulas anus esse organa ? Td't.cr'.
Ne igitur illos ncquam spiritus tantx putemus & inipientie Sc Vjj1^
incrtiae esse , ut has adcant : & naturam co rccidilc , uc per eas
movcatur. Ad agendum enim aliquid, instrumenta convenientia iftr.
requiritur, & habilitas. Quanquam etiam , si Lamia: daemonum ^""J"
adea quae Deus Opt. L Max. iis permittit
1 efficienda , neceflaria
/ es- tirum.lt.
> -;
nt, aptaque organa, quam inde pcenam merercntur miicrae ? itl^ry.
Primum enim hoc cas pati vidercmus : Ei go minime facere. Si- f*/- .
mul enim hxc non concurrunt. Tum etiam certum est , ex causa d de p- '
instrumentali actiones non cenferi , nec finem eorum qua: fiunt, ab fjjj^L
organodependere. Argumento 1. qui mihidonatum. D. de do- C-daest.
nat. Finis autem in maleficiis tantummodo punitur. 1. divus.D. ad tUt ' 7'
1. Cornel. de sicar. Atque his propemodum rationibus fnus ex-
plicatis, sirmiffimisque argumentis stabilitis , per naturam rerum,
testem veritatis optimam , fieri non poste declaravimus , ut quic-
quam eorum quae dicta sunt , Lamias vere possmt. Quod primum
est argumentum, eas quoque nihil ejusmodi facere.
7. Secundum erat ex facto petitum , quod optimum veritatis
fundamentum est : quia veritas est certae rei notitia , habita maxi- eX(;mm
me per vifum. Usu autem ipso deprehendimus , hos effectus fal- "*
siffime Lamiis tribui. Non iolum enim illae calamitates , quarum ,dmnfa-
caulx dicuntur esse , durant , atquo adeo redeunt , postquam iam ""i<ui
1.1-11 1 J, r r \ I * J ""('-
medio iublatae , m cineres redactae iunt : led bi quoque tam cre- nttnr.gi.
brae tamque vhmentes quandoque sunt , ubi lamiarum nec po- Jj ^'r*'
tentia nec nomencognita sunt. Effectus autem non debet ascribi "
causa; , qua remota , idem nihilominus contingit. 1. conditionibus iMi^m.
pupillusjin pr. D.de condict.S dem. argumento l.antcp.D.ex qui-
bus causis major. Cessante enim causa , necessario quoque cessat ;Mr'.pa-
effectus. Cum ergo ex facto habcamus , lamias ncque per se ne-
que per alium haicefficcre: sed alium absque illisdiocest vel Deum sautt.
fttrZf ,_vel diabolum, ummi & omnipotentis Dei permissu : pro- Jl'^fJ^
fecto nec aequum est , ut aut ex facto alieno onerentur , aut ibi A-'E.rfe
Zzz 3 pna r
jyo DeLamiarum VI
' crimen poena fit, ubi noxa non eft. 1. fancimus. de peen. Satis eft ut
falir unufquifque ex fuo admilfo forti fubjiciatur. Cum vero natura it
7e%n impoflibile , ut non modo lamia; , fed & reliqui homines ejufmodi
rerum caula; fint efficientes : noftrum fane non eft , in prcjudicium
' '- altcrius id elTe pofibile defendere.Neq; vero de jure quid eft pofli-
'CJu- bilcquod natura fit impoflibile. Li. gl. I. filius D.de condit. inftit.
tivtH. t nihil cft ccrtius, quain defectum porentiae non folum
'Xjtn.f, a&um , fed etiam adus prammptionem impedir. Quam ctiam
fKmiur. ^ rem non qua; quis aut voluille dicitur , ant potuifle probatur ,
attendunt judices : fed caqua; quis commifilTe & feciile demon-
ftratur, quxque per naturam rerum tarn in poteftatem qua; volun-
tatcm hominis cadunt. Quod adeo verum eft, ut etfi quis vel f pome
vel aliter confiteretur delictum , quod aut fimplicitercommittere
non potuit, aut certis de caulis naturaliter commitile non videtur:
tatnen ex eo puniri nequcat. Confcilionem enim & verum poffibiic
continere deber, lupra docuimns. I inde Ncratius. D. ad LAquii.
c.fin. de confeiT. in6.& ibigl.l.i. C.deconfefl, ibiBal. EtAnge-
lus con!. 1 1 6. vol.4 refert , muliercm quandam confeflam , le ma-
rito venenum propinalTe , ex eoquc ilium interiiffe , ex tali confei-
fione condemnari non deber: quia judicio medicorum non crant
lethalia pharmaca, qua; ic dcdilfe confitebatur.
9. Anno quoque 1 y 63 , vidcruntfilii mei Patavii puerum ra-
pientem in foro poma ab invita midiere, leviter virga in dorio per-
cuflum,ftatim concidife mortuum. Non tarnen vcrilimilecrat, ex
eo mortuum. Difficillimum namque mediis videbatur. Impofibi-
lium autem & valdedifficilium idem propemodum eft in jure judi
cium, l.apud Julianum. conftat.D. de leg.i. Quod ctiam adlamia-
rum Ipectat patrocinium. lit enim fieri poife per cas conccdamus,
quce poiTe creduntur : quid tamen iis iplis homini eflfe potTct diffi-
cilius ? Vix igitur etiam vero lunt furnlia. At quod verilimile non
eft ,attendi non debet, c. quia verifimilc. De Praelumpt. 1. fin. in
omftfi- Prm- D. quod metus caufa.
Minea. 10. Adlixccum de caufi calamitatum ears m , quas lamiis
t*m<iu impingimus, certo non conltet , hoc unum mileras ctiam cxculi-
ret' 4uo^ niultipliccs ac varia; earum polint ciTe occafiones &
xmr.c.ct. caufa; Effeftus enim qui multiplici ex caula colligi poteft, juftiori
'amit'd. temper alfcribitur. c. eftotc , de reg. Jar. in antiq. Nec in dubi->
*' & ^c^ûm umnino pratfumitur. 1. 1 . C. ad 1. Cornel, dc hear. ]am
vero
VI Impotent! A. jyi
vero cum & de rcraota constet , & de propinqua , quae propri
causa: appcllationc continctur, non solum innocentes af fligerentur
respectu nocentis , quo nihil est periculosius (1. fin. infr. C. de his
qui latr. 1. prxgnantis. D. de pcen.) l'ed ipli quoque Deo siimmam
injuriant infcrremus, fi manum cjus non agnoccrcmus : hoc est, si JH^/,''
quas nobis vel ad pcenam , vcl ad probationem , vcl admonitionem
jmmittit , ea vel ab alio quam iplo , vel ob alias causas quae lgiti
mas, vel per alia mdia quam quibus mundi primordiis ulus 1 jjit,
proficici, & nobis imponi crederemus.
II. Non obstat igiturl. eorum, nec 1. multi. C. de malcficis
& mathematicis. Ncc earum auctoribus Divo Constantino Con-
stantioquc fit injuria, licer alioquin lcgum emendationcm summ
vitandam este non ncgcmus , 1. praecipimus. infr. C. de appellat.
Nain cessante ratione lcgis, fiat lex.l. cjliod dictum. D. de pact. 1. **
adigerc. . quam vis. D.dcjur. patron. Ratio cnim est anima legis.
1. cum ratio. D. de bon. damn. c. ratio nulla. infr. cxt. de praebend. *'"'*"'-
Exrationclexomnisuucrprctationemaccipit.l.cumpatcr. . dul-
cifimis. D. deleg.2. Doctorcs ibi. Inl. multi, dicitur, multos ar-
tibus magicis clementa turbarc , vitam insontium labefactare ,
mans accirc poste. In 1. eorum, dicitur , malcrkos, morbos, im-
bres , grandincs , ventos & removere posie , & avertere : nec eos
esse puniendos, qui incantationibus utuntur adfinem boni, scd eos
qui ad finem mali. Bart. & Salyc. in sum. Atqui jam & ratione,
c experientia, & auctoritatc probatum est, nibil istorum verc per
homines ficri. Corrccta ergo ratione lcgis, correcta mihi videtur <jrf.
lcx.gl.ord. in 1. 1. in verb. Providcntia. D. de legit. tut. & in 1. qua
ratione. .literae. verb. Directam. D.deacq. rcr. dom. Rationes *
autem non levs, quod tempestates & arem commoverc non pos-
nt Lamiae, Libro 3. cap. 1 6. adduximus.
12. Expcrientiam supra attigimus , ncc certiorem haberc
possumus , quam Libro quarto , quem ex meris prope compoui-
mus exemplis eorum qui cum vel daemoniacis , vel naturalibus
roorbis ac vitiis laborarent , malcficio tamen Lamiarum afFecti
credebantur. Sed & illa clariilma est,quod quae posle videntur in-
ducerc & accirc, nulla vi removere pont, atque abigerc : quem-
admodum ctiam nec magi infmes quidem valucre , id quod lupra j^j-"9'
in Pharaonis magis notavimus , qui ncc ranas nec cyniphes pel- ** '9'
jjerc, ncc cavere sibipotucrunt , quin ulccribus aftecti , suarum
artium
yja DeLAmiarum VI
artium vairatem detegerent. Ut enim facer videtur , qui cum
polfit , non prohiber , . adigere , in prin. D. de Jur. patr. ubi gl.
ira non facer , qui cum velit , non poteft. Per fpirirum Dei non
i.phx* poreranr. Quod fi per ipfos ftetilfet quo minus abigerent , po-
tmi' tuifl non inficiaremur. Idem hoc eft, aliquem pofle, vel ftare per
iplum quo minus polfit.
13. Reftat autoritas , quam habemus maximam ex concilio
Aqcyrcnfi, 26. q. 2. c. Epifcopi. Nec minorem fan&is Patribus
eorumque canonibus.26. quaeft.2. c. illos. c. ex tuarum. c. fin.ext.
de Sort, ubi GloflsE , & Doftores : qui omnes expreife teftantur,
haereticum efle, qui credat hujumodi per magos fortilegos fieri
pofire.2 6.quft.4.c. igitur.&c. accufamr..plane. de haeritic.in,6.
quia tribuit creaturae, quodunifoliqueDeoconvenit.26. quaeft.z.
c. qui fine Salvatorc. Joarf. And. in rub. ext. de Sort. & ci. cod.
Uguh Panor.Andr. Sic. in conf.j y. Oldr.in conf.210. Quae cum ita fint,
Il vniii legum illarum verba non eo funt torquenda , quafi ChriiVianus Im-
ferifu. perator t ve[ ipfe crediderit , vel alios credere voluerit , ejufmodi
live miracula five calamitafcs ab hominibus per malas magical ve
artes edi ac pertci : led ita potius accipienda , qua deumpta &
feripta ex opinione vulgi , & fecundum communcm loquenaifor-
mam : quam quidem obfervant & retinent plerumque legum lato-
res. Id quodex l.nullus. eod.tit. aliifquell. optime patet. Erenim
leges legibus conciliare modis omnibus debemus. L. uni. de in
off. dot. Quanquam fi authoritatem fpe&emus , quis eftquiambi-
gat , in hoc negotiojuri divino fummam tribuendam &ndemc
revcrentiam ? In caufis enim definiendis , iis praeferrira quae fpe-
tant ad animum , ejufmodi noftra eft , dida Patrum & Canomim,
legibus funt praeferenda. Panor. in. c. fuper illa, de fecundis nu-
ptiis. ncque leges ipfae dedignantur facros Caones imitari. Auth.
ut cleric, apud proprium cpiic. in fine,
ValuntAI 14. Caeterura adverfusea quxdiximus pro defenfione dua-
L*mU-
rum. rum iftarum 11. inftabunt fortaifis & Molitor & alii , licet Lamias
nihil eorum quae dictas 11. exprimunt , aut pofle aut crficere conce-
datur , cupere tarnen & velle afficere : Eadem autem ieveritate
voluntatem fceleris , qua exitum , efepuriiendum. 1. quifquis . in
prin.D.adl.Jul.majeft.l.fi quis non dicam.C de epilc.& cleric-Illud
vero primum execptione clarilfima poffem elidere , quod nullasi
aliam ob caufam miferas & infontes anus vel capi vel ple&i ratean-
tilt
VI I M P T E N T 1 A. Jy5
tur oportet , quam quod ejufmodi quid vel fecifle vel procurafle
credantur : alioquin proprio fe jugularent gladio. Nec enim a-
tcr legitim non modo condemnari , fed etiam torqucri poi-
fent. Secundo repondeo, illam juris regulam , In malehciis
voluntatem fpe&ari , qon eventum , 1. divus. D. ad 1. Corn, de
Hear, praeterquam quod varias habeat limitationes , hic quoque
non adduci pofle. Eft enim voluntas illa , potentia facto prxi
ma : & maleficium nihil aliud, quam malum hominis factum.
At facit , qui facer poteft : & id facit demum , quod fieri per
ipfum poteft. Unde nihil aliud illa definitio dnott , qum pa
ria efe , delinquere, vel delictum attentarc. Di&is 11. 1. is qui cum
telo. . de ficariis.
ij. Lamias vero noftras non pofle, fxpe multumque
demonftravimus. Itaque nec facer quid ejufcemodi ( defcus - - maz
nim potentia impedir adum) nec vclle cenlendum eft. eque *,'*.
vero quis id velle videtur, quod non poteft. 1. Lucius. . Impp. D. !*-
ad muncip. 1. fi tibi. . unius. D. de opt. leg. . cum nobis, de
entent. excom. Quae igitur horum facinorum voluntas in Lamias
dit , fi modo voluntas judicanda fit , non nifi vana efe poteft &
debet. Inanis enim eft voluntas , nifi facultas adfit , & potentia. 1.
nolle adir, in prin. D. de Acq. haar. & ibi nott. Alex. 1. pater
Severinam , in prin. D. de cond. & demonft. Nibilque eft My"J
aliud quam vel puerilis animi pcrfuafio, vel fallax opinio , vel fim- '
plex deftipatio , quae in viventium attionibus fola nihil efficit. t fi wuUfat'
nondura. C. de furt. Vel cogitatio tantum , qua cum nihil fit li-
berius , ejus nemo peenam patitur. 1. cogitationis , D. de peenis.
c. cogitationis. diftin. i. de peenit. L fi fugitivus. I. laepc , in fin.
de verb, fig-d. 1. innciando , in prin. de turt. Propofimm enim
in mente retentum , nihil operatur autin publicum, aut in pri
vatum alieujus detrimentum. Ideo cogitatio flagitiorum quo-
rumlibet impunita manet , quae quis & aggredi & perficere po
teft. Bald, in I. non ideo minus. . de aceufat. cum fuis terminis
contenta eft. c. cogitatio non meretur, diftin. i. de peenit. Quan-
tomagis earum rerum quae & naturaliter impoifibiles funt,&in
nullius hominis poteftatem cadere poflunt?
$ 16. Emmvero hujufmodi cogitationes ac defideria non ho
minis lani , fed amentis revera funt. Sanas mentis voluntas , rei
pofibilis eft voluntas. In ea paria funt,nolle, & non pofie. lib. ill.
de
DeLAmArom VI
. tic hier. inftitJ.i. . uus.D.de procur. Amens autcm & ration
caret , & volntate. Itaque dolus in eo praefumi , culpa
quidem ei qui fuse mentis non eft , imputari poteft. 1. fed etfi. i.
Limu 13, ad 1. Aqu. Lamiis autcm noftris tum aetatem decrepitara , tum
ex miferia delperationem , tum phantafiae vitium , tum pharma-
,mfwm- Ci furorcm inducentia , tum daemonem ita penitus omnem eri-
uifuu. ' pere mentem doeuimus , ut quae fecre , poture , fecifle
tarnen fe confiteantur, feque iplas in apertam prcipitent
-Un fponte mortem. Quod nemo ianus , quantumvis fortis , nn-
c!fJr'. quam fecerit : quia voluntas ejus talis eft, qualis effe debet. Eft
K<uh autem omnium terribilium maxim terribile mors.l. ultimum,
mf/'/if. D. de pnis. Furioforum illud eft , amentium , ac infant!
His nullum omnino delictum imputatur. 1. infans. D. ad 1. Corn,
de fie. Non fi committant quod perduellionis & majeftatis rei.
1. famofi. D. ad 1. Jul. majeftatis. Cur ita? quia judicio carent:
hoc eft , ea volntate quae in malcriis lpetatur & punitur.
1. qui injuriae. 1. fin. 1. verum eft. D. de frt. Quam crian? ob
caulam ut maxim Lamiae noftrae pofint quae facer credunrur,
& faciant quae poffe dicuntur : nihilo tamen magis puniri poi-
fent i quam illi : quia non minus illa volntate carent malefa-
ciendi , quaepcenam mereturin maleficiis tantm , dictis U.V. fi
fervus, . etfi puerum. D.adl. Aquil. 1. fi quis teftamentum, in
tin. D- de fiirt. Hie enim locum haberet ilia regulr
17. Vcruntamen , quoniam initium cujulque rei fpeftandum
eft, 1. Pomponius. D- de neg. geft. & caula : nodus hie alter inji-
cietur , originem fcilicet & cautam hujus five vitiatae volunu-
tis > five amentix attendi. Nam etfi neccflitatis effe videarur,
tamen ab initio voluntatis fuit. Deo etcnim relicto , cum diabolo
contraxere cumque fecutae fnnt lamiae , dviantes tramite Ca-
tholicx religionis : quod non folm haeretic'um eft ,1. a.innn. C.
dc haeret. & Manich. fed apoftaticum etiam, LjJn princ. C. de a-
poftat. Denique delidis temper obligatio naturalis ineft ex tcito
contenfu delinquentis : quia dclinquendo , iplo facto fequcnti poc-
nae confentire , ad eamque fe obligare videtur. gl. in J. r. , 6n.
D. de poftul. & in 1. fi fervus. D. qui not. inf. 1. Impp. D . dejare
fif. veri" Tu huic te fubdidifti. Et fan nulla poteft mellis
alia imputari culpa , nullaque juftior earum puniendarum cjiz
vel a brillando vel Molitore vel ab aliis Jureconlultis atfi-
gnatur. j.8. At-
VI Impotemtia. jcy
$ 1 8. Atqui rationibus innumeris oftenderc poffcm , contra- ^
ctum fcedus hoc nullum effe : itaque nihil in alterutram par- n* &
tem operari poffe , nihilque hue facer regulam , uniulcujulcjue l^\"m,
contractus initium fpectandum effe, & caufam. 1. fiprocurato-
rem i in prin. if. mandati. 1. i. . nonfolum. depo. 1. fi tamen. ad
Maced. Ac primo cjuidem ratione perfonarum : quia inter quos
nulla eft communio, inter eos quoque nullum poteft effe jus , nullus
naturaliter contractus. Ratione rerum : quia quae dari fierive nec t /"-
de jure nec naturaliter poffunt , eorum nulla penitus cil obliga- l*^'J'tl,
tio. Ratione conditionis adjedas ftipulationi , pactove : quia nec '4-
in ftipulantium eft poteftate , nec ita in cafu pofita ut natura
it poflbilis. Ratione forma; : quia non ca fit qua; dat effe rei, L,<Hmh.
cujuique omiflio vitiat actum. Ratione diffenfus: quia femper & $ fitr*-
de elio & aliter fentit daemon , quam homo. Poftremo non nifi im/.
imaginarium eft univerfum negotium. Qua; autem in (piritu
tantum Hunt , eorum per teftes veros certos , hoc eft ocu-
laros, non poteft haberi Veritas. Itaque foederis hujufmodi no-
titiam per cxperientiam , & ex facto confequi nequimus. Eorum
enim quae non apparent , quasve non funt , nulla qualitas eft. 1. e- 1,
jus qui in provincia , j. D. fi cert. pet. 1. fin. D. pro foe. Caeterum ^fJLft.
quoniam non id folum Libro tertio fatis dcclaratum eft : fed e- jjj" ^
tiam ipfas aniculas , quae plerunque lamias diculitur , dolo cir-
cumventas , vi coaftas , metu compullas , errore inducas , igno-
rantia deceptas in hanc credulitatis temeritatem incidiffe : pro
ferto nec hoc objici miferis poterit , quod in contractibus at-
renditur , qux ab initio funt voluntatis , ex poft facto fiunt neccf- l ncm.
itatis. 1. ficut. C. dead. &oblig. necillud quod in haerefi ,dcli- T^^'
um hoc lola volntate , & in mente committi. excommunica- <mWi
mus. . credentes. de haeret. Bald, in 1. fi quis nondicam. C. dee- 'lj\*.
pifeop. & cler. & alii doctores. Nam ubi nullus eft contractus, ***
ibi nec contractus initium : ubi vero dolus , vis , mems , error, m/"
ignorantia , ibi eque voluntas , utdixi fupra, eque confenfus
ele-poteft : quare nec haerefeos , nec alterius delicti , quod fo-
lo animo pendet , fufpicio , aut poena.
ip. Sunt enim ea omnia voluntati conenfuique contraria: in umi
primis dolus vis.l.& eleganter.D.de dolo.l.in caufse. . i. de mi-
nor.l^ dcj-cg.Iur. 1.1, quod metus caufa.ibi: Propter necefitatcm *
contrariara voluntati, Labco cnimdolumefle dfinit, cllidita- ^^&
Aaaa 2 tcm, /'.
U< DeLamiArum VI
tem, fallaciam , machinationcm ad circumvcniendum , fallendam,
^ril11' decipiendum alterum. 1. 1. . i. U.de dolo. Quidautemad haec
c'trjfc. 'tria gravius efficaciufque lamiis fimpUcibus accidere poteft , quam
*. dxmonis tcntario ? cui Hb. Primo docuimus nec voluntatem deef-
Ij*. i. fc j ut totum orbem terrarum fcducat : neque diligentiam , quia a-
lium atum non habet : neque technas artefque quibus circumve-
nire , fallere , decipere non modo fceminam , fed confbantiffimum
Gr/, j. prudentiffimumqucquemquehominum poteft. 3. Sent, diftin. ip.
quxft. 3. num. 22. 23. verba S. Bonaventura:. His no/iris
16. f. j. mulierculis imponere , mcntemque earum capere , tum Caones
T'iams docent , tum Uber tertius : partim intriniccus , cum mala pro bo
nis, bona pro malib proponit , fuadetque miris & invifibilibus ( nt
Ladt a- D. Auguftinus ait") modis , per illam fubftantiam fuorum corpo-
vmim. 4,- . ' v r . , , r 1
j & y. rum,milcrrimarum corpora non ientientium penetrando,leque co-
-'mm gitationibus earum milcendo : partim vero extrinfecus , cum per
C.28 3'i. imaginiim fimulandarum callidam operationem , ut idem inquir,fe
mm." coram illis in angelum lucis transformat, & Deum roentjrur.Qua-
yid Sim. re quomodo fxpe homo hominem dolo inducit ad aJiqiud iniri-
f tuendum , quod alioquin ne cogitaret quidem : ita minim non eft,
Taft, i " Grillandus , ut mulier ex l pdica , dxmonum tentaoni-
-. it bus ad earn quam alioquin odit , delabatur impudicitiam. lllece-
+?s'i'.t. ^ras cnim omnCs & incus fuggerunt , & foris orientant , ur in li
bro primo demonftravimus .
2C. Veniamus ad vim, qua: majoris rei impetus eft, qui teelli
non potet lib. il. D. quod metus cauia. Quid autem dxmonis
mpetu violentius? quo cum repentinos & extraordinarios animar
infligat exceTus , ut inquit Tertullianus , primum -
rum muliercularum ita fubjugat , captivamque ducit , tee conci
lie, lio Ancyrano, & D. Auguftino, utcredantei quodneceft, nec
v!i,Z''\ eêPote^ Deinde corpus univerfum ita obfidet , ut contra cor-
ff. \q. poris naturam moveatur : denique linguam earum fie occupt,
ut non nifi quando vult ipfe , nec aliud quam quod ipfi placet , elo-
qui poflint. Suppetit illis, ait Tertullianus , ad uttamque fubftan
tiam hominis lxdendam lubtilitas & tenuitas fua mu lpiri-
tualibus viribus , quas vel eo magis attendere debemus in aac
quxftione, quod & invifibiles & infenfibilcs in effetu potius
quam in actu appareant, eodem tefte in Apologet, cone gent-
cap. 22. Proinde oeque culpa fua , neque volentibus hxc acci-
dunt,
VI Impothtia. 7J7
<lunt , quas vel in mente , vel ope corporis, vel in lingua commit-
tunrur. Primum enim , cui volenti fit vis ac injuria ? deinde cjuis u. $.
vi resistcre potest ? 1. ex conducto. . i. V. Servius. D. lati. Dni- ^-f'
nique qua culodia consequi possct hommum quisquam , ne dam- t. '
num injuria dari possit ? 1. l'ed de damno.d. tit.l.t ea de act. empti. '""'dt
21. Tertiumerat metus : qui quid aliudest, quam instantis '"s-<f.
vel futuri periculi causa , mentis trepidatio ? 1. 1. D.quodmetus. M"m'
At supra docuimus , ea omnia quorum metus merito & in homine
constantissimo cadat, 1.6. d. tit. pericula, cruciatum corporis^mor-
tem & violentam & naturalem , 1. interpotam. de transact. Par
tira rvera miseris aniculis daemonem intentare ac minari , partim
ipsis etiam captis ac circumscriptis earum mcntibus , ut ait Ter-
tullianus , tanto errore objiccre ac inferre , ut cum eorum omnium
ibi potestatem esse fingat , eas facile quidvis videri facere ac pati
cogat. Nam & praeientia mala quibus premuntur ac exercen-
tur , paupertatem , odea hominum , calamitates , vel ie menti-
- turimmilisse, vel etiam Deo permittente immittit, velitadelu-
sis earum sensibus imprimit , ut licet nihil eorum patiantur, tamen
- quasi perpetiantur doleant , ut aut amolitionem eorum ostcnttans ,
1 aut iucccssuum meliorum Ipem injiciens , fidem ac obsequium
misellis extorqueat. Hic est certe illatus timor. 1. mctum au-
tem. d.tt. Enimvcroquoscunqueuperatdaemon , permcerorem
superat , teste Chrysostomo lib. 3. de Provident. Timor autem, 7. mu.
& tristitia quaedam est. Omnes enim ex malo aeque timemus , si
immincat, utaffuturum: & dolemus , si praesensjam t, & I33-
dat. Nam quod laedit, naturx contrarium , ac voluntati est. Quic*
quid autem sitoccasione alicujus involuntarii , involuntariumj&
est de dicitur 1. qui levanda. D. ad. 1. Rhod. Hoc est, propter quod
credulitatis femeritatem in lamiis perfectx voluntati nequimus
imputare.
S 2.2. Restaterror & ignorantia. Clarum autem est , errantis rT,r-
nulla m esse voluntatem , & ignorantis nullum consenum. 1. si per
errorem. dejurisd. omnium jud. 1. ledhoc. D.dcpubl. &rect.
Quin & hune invito siroilcm esse, 1. qui potest. . 1 . de reg. jur. &
suxios , 1. si surioo. D. si cert. pet. cui parcitur in omnibus , ut
dictum est supra. In lamiis autem nostris , error mentis ac excitas
voluntatis primum morbo pendet natur , cujus factum aequo
-uiiino ferendum est, 1. in sumnia. . apud. de aqua plu. arc. Melan-
A.a-aa 3 cholw
DeLAmiArom VI
cholicis enim morbis tarn graviter omnes plerunque vexari , nos
* 6. Libro tertio, & Alciatus lupra fingulari capite, docuimus , ut
c*e.ii. nec apprehendere , nec dijudicarc qujcquam rede poffint , muko
minus eligere , quodque eleftionem confequitur velle , quod om-
nino liberum dnott arbitrium. 1. fideicommiffa. . quanquam.
de leg.3. Tanto majus mentis vitium eft quod patiuntur , quam
amoris furor: quotamen nihil cfie vehementius, dicitur in Auc.
quibus mod. eft. leg. . illudquoque : minufque puniendum.
tptrmt- 2j. Secundo, in tantam mentis alienationem incidunt diabo/i
"f'prt ludibriis, quibus diximus & mentem earum capi , ut nefcianr quid
r- umm. agant,& oculos perftringi,ut fcilicet videant credamque quod non
eft. Adeofa&iquoque non alieni modo, verum etiam fui , quod
mirum eft , probabili certaque laborantignorantia , quo magis di-
vini juris ignorantiam in iis praefumendam excufandam .
Nam (i corruptum lenfum omnibus animantibus communem ha-
bent, fi depravatam phantafiam & appreheniionem, fi diaboJi ram
internis tum exteris tit ludificationibus, ut idipfum quod 8eagunt,
Sc velle videntur, nelciant : qui vel intelligent , quale fit id ipiiim,
in quo confentiunt : vel dijudicare potcrunt , faciendum fit , an
fecus ? Adhaec ut nec morbus vitiatae rationis , nectantae fraudes
3uantas adhibet daemon interveniant: fit quandoque per neglecbm
ivini juris ac fermonis turn promulgationcm , turn interprctario-
nem , eorumque culpam ad quos ex pertinent , ut in hanccreduli-
tatis tcmeritatem incidant : nonnunquam aetatis infirmitate ; tem
per autem fcxus tum imprudentia, turn imbecillitate : cui propter
c*f.< 6. eas caufas quas Libro tertio retuli , Ipccialiter indulgeri 8c faven,
p.'i. fupra fingulari capite docuimus , praeterquam quod generai/rer
deceptis iubveniatur, 1. & primo. verba, ad Veil. & imponmrib.
1. non enim. D. ex quib. cauf. major.
24. Nunc igiturfatis arbitror confiare , in animumnarum
muliercularum delictum omnino , quod in fola mente conftit ,
volntate , nulla ratione cadere pofc : Nec eandem earum in fide
rationem efe , quam aut haereticorum , aut apoftatarum. Haere-
ticum enim fchifma facer, & pertinaciam voluntatisjupra docui
mus: apoftatam vero fpontaneaac voluntaria animi malina reddit,
2j. Q32cunque vero jam fummatim diximus , corecidunt
omnia, ut quod Grillandus & Molitor Lamias animo commir-
tere, & volntate facer volunt, potius in mente pati,quam facer,
* videa
VI Impotentia. y.f5
vidcamus. Nihil enim agit in feipfiim.l.ille quo. . tempeftivum.
D. ad Trebell. Nihil autcm magis difFert inter fe, quam agcns &
patiens. L Uranius. D. defidejuT. argumento 1. praetor, de tut. &
cur. Quart- commiiration potius quam poena enormi dignae
funt , omniquc potius auxilio , quod dolum , vim , metum pafis , 'r"Z{"
furiofis,deccptis,ignorantibus, impotentibus aut iplo jure compe-
tit, aut ratione fuadente tribuitur. eque vero poena pcenae poteft
effe , nec afflidionem afflido addere debemus. 1. navis onufta;.
. cum autem. D. ad 1. Rhodiam.c. ex parte, de clcr. segrotan.
\. quod fi vis fluminis. lnftit. de rer. divif. & 7. q. 1. c. cum per- /.
cuio.
16. Atque haec fane naturalis eft ratio, cur neque fiiriofi, e
que phrenetici puniendi fint ex aliquo delido , quod fatis fuo fu
rore torqucantur , & fu calamitate puniantur. 1. divus. D.de offic.
praef. L poena. . fane. D. ad L Pomp, de parric. Itaque fati util-
los , fic & noftras , infcelicitas exculat. Animo enim illi ac ratio-
nis vi deftiruti funt , nec fcre ullum habent aut fanae mentis aut
perfcdx voluntatis conlcnfum , ut fatis eft fuperque didum. 1.2.
C- de contrah. empt. Atqui neque delidum fine confenfu poteft
committi, ac propofito. Li. ff. fi quadrupcs paup. fee. die. ncquc
injuria inferri fine animo injuriandi. L illud. . lane. D. de njur.
Ergo nullo modo ex delicio vel Caones eos irregularitate pu-
niunt. Clem. un. de homicid. neque leges fuis peenis. 1. infans. ff.
ad 1. Corn.de ficar. Nullo modo ob parricidium commiifum culeo
infuuntur. d. 1. poena. . fin. Nullo modo inferuntinjuriam, fed
etiam patiuntur. d. . Jane. Nullo modo tenentur Aquilia , ob
damnum datum. 1. fedetfi quemeunque. . igitur injuriam. ff. ad L
Aquil. Nullo modo eorumfadis leges vel prasmium velpcenam
proponunt : led pro talibus habent, ac fi fortuita fint , in quibus
nullius fpedari poifit hominis vel deliberatio , vel adio , vel
confeientia, 1. fin. in fin. ff. de adminift. tutor. At & noftras , de
quibus agimus , animo (fine quo delinqu, ufucapi , pofideri ne-
quit ) item mente , volntate , ratione.', confenfu , deliberatione, .
/3*' , confilio carere, jam ad naufeam oftendimus.
2.7. Quid igitur gravius delinquunt, quam furiofi , quam
phrenetici , quam dormientes, qui illis acquiparantur ? c. majores.
. fi.cxt. debap. Neque profedo abfimiles funtnoftrarum mu-
liercularum adiones, feu potius pafliones, illis dormientium, quas
Bart,
<6o DbLamiarum W
Bart, in L ut vira. ff. de juft. & jur. recenfet , & Cardia Zibar. in
d. Clctn. an. de iis qui de node furg. hom. comraif. EtumtnilJe
legum Corypbxus , talia commifla redeexcuat , tanquameaho-
minis perada operatione , -quae fenfu , quae volntate careat. Dd.
1. poena, ff. ad 1. Pomp, de parr. non lecus atque a furiofis acinfi-
pidis patrata. 1. fluminum. . vitium. ff. de dam, infect 1. qui occi-
dit. ff. nd 1. Aquil. Cur ergo noftrae , quarum firailis eft ratio ,
magispeccent Iiis quidicuntur non pcccare ? gl. in c. teftaracn-
tum. 6. dift. Quid magis illarum urgetur confeflio , quam kno-
forum , quibus calamitatc non pares , fed fuperiores unt ? cam
tarnen 'illorum confeflio nulla fit: uti probavimus ex 1. innego-
tiis. D. de reg. jur. 1.2. .rurioius. D. de jur. codicil. c.fin.ea.
de fucccflionibus ab inteftato.
28. Nifi forte replicent , eas pro meritis voluntatum divino
jiidiciotradi illudendas acdecipiendas , illudentibus acdecipicn-
tibus eas praivaricatoribus angelis , ut ait D. Auguftiouslib.il
Jh&fide Doct. Chrift. c.23. Atqui fateor, divinam jultidam^cDcrali-
T.1 terhominis meritum praefupponere ,diverfo tarnen ca:Q>i*
. & Tandis afflidiones, poft peccatorum remiffionem, ceitiffiinifunt>
"f & exercirationes , ut probentur : reprobis , fine %-
W* cia, pnaeque iniquitatis. Itaque non folum improbi & in cor
pore & in anima affliguntur , led etiara boni , quosDeusdi%,f:
nc ex virga Dei flagellantis aliquem , prfumendum ibtim eft
facinus aliquod ejus , quod ctiam ab hominibus puniri debeat.
41- 29. Nam ca ratione daemoniacos quofque majori pnaellt
aggravandos magiftratu diceremus. Sed illa fibl relinquewii
- eile, vel uno hoc innuit Deus , quod ipfe puniat , exerce^-
Quod enim magiftratu puniri vult , id iple viciflim
&relinquit, cujus opera funt roifericordia & judicium ttcnim
cum tribus tantum modis peccare poffimus , quorum Pfiffet00*
pleditur intcriorem motum ac conccptum in imeWig^M
yel affcdibus , etiamfi voluntas non confentiat : Secundum tun
incidit, quotics voluntas cum motibus & affedibus confer"-
Tertius , quoties re exequi conamur , quod cogitam.us & ve
rmis: magiftratus nonultcrius procedit adanimumaut vol"""'
tem puniendam , quam fi cmcrferit & conftet.
Wref'r'. 3' Dcusautem in ilia lecretiora, inqucanimum i^1"^
T' cgitaonem hominis animad vertit. eni m folus Deus cogf
%fl I * P T N I A. fit
l In Clement, exivi. . quamvis. de verb, fignif. Scrutator c-
oxmcordium ac rcnum elb : & tota inrelligentk , tota anima, toto
corde vult nobis diligi. Nos vero animum probamus verbi fa-
<ivc prxfumptione , nec alia habemusanimi indicia. 1. ie. qui.$.
divus. C. de tut. & cur. dat. 1. Labeo. C. de fup. leg. 1. repre-
bendenda. C.de inftirationibus & iubftitutionibus.Neque. judex
yel voluntatem vel maleficium punir poteft , nifi confideret
prius , & babcat factum quod animo metitur. A Iber, in 1. aut fa
cta , \erf. qualitate. de peen. Breviter, non mil externa inter ho-
mincsipuniuntur : Per ea interna probantur. l.fin. infra. C.de ficar.
ic pamm Dd.
31. Scd illud etiam omittendum non eft , etiamii vim hanc
c mctum ex praecedenti delicto patiantur: nec tamen facer pofle
quod pari miieras videmus : nec cx eo quod non volntate fa-
ciant, 6c animi judicio, fed ex ipo praecedenti delicio punien-
iascle. 1. nec timorem. D. quod metuscaufa. Quin cum daemon
eriarn nihil ejufmodi rede poflk inferre ikut magiftratus, Lui. 1-
. titul. verf. luccurcndum illis efle potius , cx eo yidetur. Nam Jt: 16
& dtmonis dolos officium lacerdotum fancti Patres in %tf<.'i.
Concilio Ancyrano requifivre, ut probent ea omnia effe faifa,
quae miferis periuadet : tum etiam fingulorum Chriftianovum, ut \.
comaiondaciant i invieem de tanti hoftis fraudibus & potentia ^6'
ac profunditatibus,ut vocantur in Apoc. cap. 2. Contra vim au-
teffl habemus in primis panopliam Chrifti.mam , quam fuprade-
icripfimns Lib. v. cap. 1, 28. dein vero preces & obfecrationes | "- '
* II- -L n, t ilUt. it,
tum pabheas ,quibus Deus moyen le confirmt , tum pnvatas. ;.i5.
Muitum enim valet oratio jufti , & oratio humilis pntrt clos. y"d1'^
Contra morbum , medicorum opera a'dlubetur , qui poftquam .
imxerurrt afflictas , hoc eft , poftcjuam adhibuerunt ca quae opor-
tet, oommendam casDco,iicut nraecipit D. Auguftinus. Oratio Diu*.
fidei falvabit inirmum , hoc efts. Jacobiconlilium. Contrame- ^'.
tum diligens ad tolerntiam & coiiftantiam admonitio , ut refi- j^jjj**
(la m us diabolo juvabit : quemadmodum Libro v. cap. 20. prae- i.Tm.i.
icripfimus. Contra errorem pradicandus fermo , inftandum tem-
peftive , UMempcftive , arguendum cum omni lenitatc & dori-
na. Semper autein orandaseft Deus , ut ipfe intellectum earum
nuiJicrcuiarum aperiat, cum profkiieuntur in Emaus : hoc eft, ^s*?*-
cual in hos errores animi judieiique delabuntur. Contra ignoran- ;,"'"
bbb tiam
j2 DeLamiarum VI
tiam autem, magiftratus officium poftulandum ut paftorum iom-
nolentiam excutiat : ut quo tales oves Sc debiliores iunt , & incau
ta; magis propter aetatem deliram , & fcxum fcemineum: hocili-
gentius melius iis caveant lupis, eafque inftruant de infidiis
corum. demum ratione in integrum reitituendas funt.
32. Etil quoque nec affidua fpiritualium aftutiarum tentatio,
ejktf.6. nec tanti adverfarii inevitabilis impetus,nec tarn juftus metus ,
mm'^ tantum corporis mentifque vitium miferas omni voluntatis culpa
. hberaret, licet vel haerefi vel apoftafia laborare concederem : unica
tarnen aut aetatis infirmitas,aut fcxus fimplicitas,vel id ipfum prae-
ftaretillisjvelpnamcertmitigaret. Sic enim & crimen quod-
libet attenditur,& animus delinqucntis in quolibet crimine, utcx-
pendatur an ignorantia quadam, imperitia, vel Cmplicitate,anTe-'
ro dolo, malitia, pertinaciaquc delinquat: ut lis perlpectis , officio
judicis temperentur.l.refpiciendum.l.aut facta. D.de pceal
quidergo.de his qui not.infam.Dd.inl.i..divus. 1. in lege Corac
ha, D. ad legem Comeliam de licariis. l.penult. D. ad legan Ponv
pejam de parr. Quarum autem fceminarum caufarn agimus , lecun-
dum plerunque lencitutis gradum , & cam attigre partem , quai
decrepita dicitur & eft. 1. 111. ignokitur. D- ad Sy Ion. fie cult,
diftin. 80. &c.
33. Qu & ipfa morbus eft, ut Menandcr ait , & refeiemper
cum animi delirio & judicii laplu naturaliter conjuna eft. Itaque
rcmovetur repblica gerenda, honoratur tamen.tit.C-quife artat.
cxcuf.l. majores. 1. Temper, in princ. dcjur.immun.l. nontamcn,in
princ. de mun. & hon. & in criminibus peenae relaxationem Sc re-
niam meretur,ut quos premit, eos & culpse fufpicione libcrec d. .
ignofcitur. & tormentis eximat. Bart, in d. L & in l.de minore , in
princ. de quxft. Angel, in tra&atu Malefic, gl. fama publica, verf.
quiero quae. Hippol.in l.edium.3 .col.de qiiseft. Anus autem noftrs
non modo tum dlirant, cum vifi,hcc eft,in ceundo ac extremo fc-
neutis gradu : fed etiam quia mulieres fuflt, magis repueralcoan
vel certe non minus in primo,qum viri in fecundo & ultimo. Pri-
mum igitur vix eft,ut crimen in mente volntate magis conunk-
tanr,quam pueri, quique judicio animi deftitutifunt. Deinde veroi
ut tantum favoris excufationis, aetatis lapfus non praeftet : pro-
pter cum tarnen nec torqueri debent,ut nunc fit; nec ea poena arnci,
qua peffimus quilibet muleiatur.
I
ti mpotbntia. 5^3
34. Quod etiam ad fexum pertinet , cujus , ut Libto Iii. Stim,
diximus , tanta eft tum {implcitas tum lubricitas,ut in eodem gra- "f- e
vius pcccet vir quam mulier. 1. in multis. de ftat. hom. 32. cj. 6. c.
indignantur. & c. feq. c. forus. de verb. fig. Itaque leniorem ctiam
raereuir pnam : ut in adulteriis , vir ut facrilegus punitur. 1,
quamvis adulterii. C. ad 1. Jul. de adult.Fcemina caftigata vel mu-
liribus incarceranda datur , vel in monafterium condemnatur ad
biennium.cxt.de teftam.c.Rainutius.& Auth.fed hodie.quxeftC.
decmc.civil.jud.& Nov.ut nulli judic.. adulteram vero. . nece-
farium.Aut.fed novo jure.quae eft l.quamvis.C.ad l.Jul.de adulter,
fed & in crimine majeftatis : fubvenitur enim fimplicitati & igno-
rantiae.1.3. dejur.& fad. ignor. 1. juris ignorantia. C. qui admitti.
Dd. & Bartolusinl. fiquos id quod de juriidiet, omnium judie,
latiffim docent , quomodo propter aetatem & fexum muliebrem
doli praefumptio ceflet,etiamli injure civili errent. Alex.conf.103.
vol. I. Cepol. conf. 21. col. 6. & conf. 24. Bald, in 1. error. . de
jur. fad. ignor.
35". Nec obftat hifee favoribus aetatis ac ixus, primum
quod long gravius fit xternam quam temporalem offendere ma-
jeatcm, 1. hi qui fantam. C. de hxred. Aut. garazos. c. ubican*
que. de pcen. Secundo , quod earn ob caufam nulla fexus aut aetatis
babeatur ratio in hxrel. Dd. in l.quifquis. C. ad 1. Jul. majeft. Ca
nonifta; in c. vergentis. de haer. in antiq. & in c. tum fecundum le
ges, eod. tit. lib. 6. Tertio, quod in crimine maleficiorum lorti-
legiorum fpecialiter excipiantur. 1. etfi excepta. C. de malef. &
math, quia in iis omnes fine exceptione torqueri, nott. Hippol. in
1. cdidum.3. col.de quaeft.
26. Nam ut poftcriori incipiam ,magis ac veneficis hicad-
vocatus non fum : fed delufis lamiis, quas multum tum magis in-
famibus , tum veneficis diftarc declaravi Libro 1 1 1 . Ad alterum
primo refpondeo , quod illi textus fpecialem prxrogativam fe
xus & xratis limitant tantum , quoad torturam , ut & in crimi
ne lxfx majeftatis, 1. quiiquis. C. ad 1. Jul. majeft. non etiam cau-
iam criminum. Semper enim hoc manet , qui judicio animi caret,
cum male facer non poTe. Secundo refpondeo , fatis magnum in
ter lamias & hxreticas elTe diferimen , quod fingulari capitede-
rnonftravimus.
J7, Demum cum Oldrado dico , quod ctiam in his quae for-
bbb 2 maliter, ^"o."
j64 D L i A R
malite, a feoundum leges canonefque non funt beietiajict hae-
refim fapiant , detrahendum fit ob cam quam diximus mulierum
fimplicitatem & lubricitatem. Li. C. de jur. & faft. ignor. L ult-.
fin. de jur. delib.l. peri, de his quae fibi afcrib.Et hoc, etiam in at-,
ticulo fidei errent > ut idiota: ruftici. Sufficit cnim iis, utloquun-
tur , implcita fides , & ne pertinacia contumaciaque quadam er-
rorem mum defendant. Bald, in 1. error. C. dejur. & fLign. At-
quc hac etiam ratione prima cadit objectio. Quanquam ut gravius
1 non inficior, in majeftatem divinam delinquere : fic illud quo-
que fcicndum eft, Sc facilius & citius homines in hoc delictum in-
cidere.
38. Incomprehenfibilis eft enim , & longe noftris. remota
fenlibus , illa tcrna , infinita fpiritualis majeftas voluntas.
Quarc qui in tcrrenis negociis lyncei fumus > in fpiritualibus & iis
quae ad Deum fpccbnt , talpx ftatim efficimur : non {ecus atquc
ii qui cum fuuima fe putent oculorum acie praeditos , quando in
terris ca quae fenfu percipi polTunt, acerrime contuenror: fo-
lem afpicerc vclint, omnem illam aciem, extremara efpne tanto
fulgore fentiunt caliginem. Duabus igitur de caufis faciliot ho-
minum in fpiritualibus eft laplus: primum, ob divinorum natuiam
omni cogitatione humana fuperiorem: dcinde, propter noftrae tum
intelligentiae citatem, tum voluntatis dcpravationem. Qujrcn
Suis hac in parte delinquat & errct , mitior effe debet pcena, ac ;u-
ir venia : & id quidem eo magis , fi muliet, magifque, decre
pita rouliercula cadat.
Determinatio Tarifiis faUa per altnam facultaternTke&g-

cam, Anno Domini 1 398. per quibufdam fuperia-
nibus noviter exortis.
UNiverfis orthodoxae fidci zelatoribus Cancellarius ecdt-

fiae Pariiienfis , & facultas Theologiae in alma univerfiia-
te Parifienfi , matre noftra, cum integro divini culms ha-
nore fpem habere in Domino, ac in vanitates & infanias faliasnon
refpicere. Ex antiquis latebris emerges noviter errorum fceda coi-
luvio,recogitare commonuit:quod plerunq; Veritas catholica apuJ
ftudiofos in Sacris Uteris apertiffima eft , quae casteros lacet : nim\
VI I M. r O T E N T I A. - $j"
rum cura hoc proprium habeat omnis ars , manifestam esse exerci-
tatis in ea, sic ut ex eis consurgat illa maxima, Cuilibet in -sua arte
perito credendum est. Hinc cstHoratianum illud , quodHiero-
nymus ad Paulinum scribens assurait : Qupd medicorum est> pro-
mittunt medici, tractant fabrilia fabri.
z. Acccdit adbxc in Sacris literis aliud spciale , quod nec
experientia & sensu constant ut alise artes / nec possunt ab oculis
circumvolutis nube vitiorum facile deprehendi. Excaecavit enim
cos majieia corum. Ait siquidem Apostolus , quod propter avari-
tiam multi erraverunt fide. Proptcrea non irratipuabiliter ido-
lorum servitus ab eodem nominatur : Alii propter ingratitudi-
nera, quicumeognovissent Deum , non cut Deuin glorificave-
runt,'in omnem idololatriae impietatem ( sicut idem comm
mort ) corruerunt. Porro Solomoncm ad idola , Didoncm
ad magicas artes pertraxit dira Cupido. Alips postremo mi
sera timiditas tota ex rastino pendens in observationes su-
perstitiosiffimas impiasque depulit : Qucmadmodum apud Luca-
numde lio PompeiiMagni, & apud historicos d plurimis no-
tum est.
3. Itafit > ut recedens pecator , Deo, declinet in vanita-
tes & inanias falias , & ad cum qui pater estmendacii , tandem
impudenter palamque apostatando , se conyertat. Sic Saul Do
mino derclictus , Py thonissam , cui prius adversabatur, consuluit.
Sic Ochozias Deo liralspreto misit ad consulendum deum Acca-
ron. Sic denique eos omnes qui fide vel opre absque Dep vero
sunt, ut deo falso ludircentur , necessest. Han iginf nefa-
riarn , pestiseram , mortiseramque insaniarum falsarum cum luis
haeresibus abominationem plus solito nostra setate cmentes in-
valuie j ne sorsan Christianissimum regnum , quod olim mon-
stro caruit , & Deo protegente carebit , insicere valeat tam hor-
rendae impietatis & pemiciosilsimae contagionis mpnstrum , u-
pientes totis conatibus obviarc , memorcs insuper nostrae proses-
onis , proque legis zelo succensi , paucos ad han rem axticuJos
damnationis cauterio, ne deinceps sallant incogniti , notare de-
crevimus , remmorantes inter caetera enumerata dictum illud sa-
pientisimi doctoris Augustini de Superstitiosis oblcrvationibus :
Quod qui talibus credunt , autadeorum domumeuntes, autsuis
kumbus introducunt aut interrogant, sciant sc fidem Cbristia-
Bbbb 3 nam
66 D'eLam'xaruk Vi
nam Sc babtifmum prevaricarte: & paganum & apoftatam , id eft,
retro abeuntcm, & Dei inimicum, & iram Dei graviter incurrifle,
nii ecclef. pnitentia emendatus, Deo reconcilietur. Haec il\e.
4. Neque tamen intenrio noftra eft , in aliquo derogare qui-
bufcunque licitis & veris traditionibus, fcientiis, & artibus : led
infanos errores atque facrilegos infipientium 8c ferales ritas , pro
qiianto fidem Orthodoxam & religionem Chriftianam bedunr ,
contaminant, inficiunt, radicitus, quantum fas nobis eft, extirpare
fatagimus, & honorem fuum fincerum relinqiiere veritari.
y . Eft autem primus Articulus ,quod per artes mgicas & male
ficia, & invocationes nefarias qusercre ramiliaritates 5c amicitias
& auxilia daemonum,non fit idololatria : Error. Quoniam demon
adverfarius,pertinax & implacabilis Dei 6c hominis judicatur.ncc
eil honoris vel dominii cujufeunque divini ver leu participa
tive vcl aptitudinaliter fufeeptivus , ut alias rationales
non damnat : in igno ad placitum inftituto, ut funt imagines
6c templa, Deus in ipfis adoratur.
2. Quod dare vel offerre vel promitterc dxmonibus quaiem-
cunquerem , ut adimpleant defiderium hominis , aut in honorera
corum aliquid ofculari vel portare, non fit idololatria : Error.
3 . Quod inire paftum ciim dxmonibus taciturn vel cxpreftin ,
non fit idololatria, vel fpecies idololatria: >vcl apoftafiae : Error. Er
intendimus eTc paftum implicitum in omni oblervatione fuperfti-
tiofa : cujus effeftus non debet Deo vel natura rationabiiitet ex-
peftari.
4. Qyod conari per artes mgicas dxmones in lapidibus , annu-
lis, fpeculis , aut maginibus nomine eorum confecratis, vdpodas
execratis , coger & arftare, vel cas vellc vivificare , non fit idolo
latria : Error.
y. Quod licitum cft utimagicis artibus vel aliisquibufeunque
fuperftitionibus Deo & Ecclelia prohibitis pro quocunquebono
fine: Error. Quia icundum Apoftolum , Non funt facienda mala,
uteveniantbona.
6. Quod licitum fit aut etiam permittendum , maleficia malefi-
ciis repeliere : Error.
7. Quod aliquis cum aliquo poffit depenfare in quocunque cafa,
uttalibus licite utatur : Error.
8. Quod artes mgica; & fimilcs fuperftitiones , 5c earum ob-
erva
VI I M P T E N T I A. 6/
irvationes int ab Ecclcfia irrationabiliter prohibit : Error.
9. Quod Deus per artes mgicas & maleficia inducatur corn-
pellere daemones luis invocationibus obedire : Error.
10. Quod tburificationes & lurrumigationes , quae fiuntinta-
lium artium & maleficiorum exercitio , lint ad honorem Dei , &
ei placeant : Error Sc blafphemia3 quoniam Deus alias non puniret
vcl prohiberet.
1 1 . Quod talibus & talker uti non eft facrificare feu immolare
daemonibus, & ex confequenti damnabiKter idololatrare : Error.
ia. Quod verba fanfta & orationesquaedam devota; &jejunia
&c balneationes & continentia corporalis in pueris & aliis, & raif-
farum celebrado , & alia opera de genere bonorum , quae fiant pro
exercendo hu ju i modi artes , excuicnteas malo , & non potius ac-
cufent:Error.Nam per tala facrae res,imo ipfe Deus in Euchariftia
daemonibus tentatur immolari : & hase procurt daemon , vel quia
vultinhoc honorari fimilis Altiifimo, vel ad fraudes fuas occul-
randas, vel ut fimplices illaqueet facilins, & damnabilius perdat.
13. Quod fancti Prophctae & aliifan&i per tales artes habue-
runt fuas prophetias, aut miracula fecerunt , aut daemones expule-
runt: Error & blafphemia.
14. QuodDcus per le immediate vel per bonos angelos talia
maleficia lancis hominibus revelaverit : Error & blafphemia.
if. Quodpoffibile eft per talcs artes cogre liberum hominis
arbitrium ad voluntatem l'eu defiderium alterius : Error. Et hoc
conari facer, eft impium & nefarium. . :
16. Quod ideo artes praefatae bonae funt , & Deo, & quod cas
licet obfervare : quia eas quandoque vel faepc evenit , ficut mentes
eis quaerunt vel praedicunt , vel quia bonum quandoque provenir
ex eis : Error. > . .
1 7. Quod per. talcs artes dxmones vcraciter coguntur & compel-
lmunr , & non potras ita fe cogi fingunt ad feducendos homines :
Error:
18.. Quod per tales artes & ritus impios , per fortilegia ^
per carminationcs & invocationes daemonum , per quafdam in-
inltationes & alia maleficia , nullus unquam effecus miniftc-
rio daemonum fubfequatur : Error. Nam talia quandoque per-
mitrit Deus contingere: ut patuit in magis Pharaonis,& alibi plu-
ries; vel quia utentes feu confuientes propter maiam fidem & alia*
peccata,
f48 DeLamiarum VI
pcccata nefanda , dati iunt in enfum, & demerentur fie
dhidi.
19. Quod boni angdi inclodancur in lapidibus , &confecrent
imagines vel veftimenta , autaliafaciantquxiniftis arribas con-
t incimir : Error & blafpheinia.
20. Quod fanguis upupa>vel haedi velalterius -rmalis, vci
pcrgamenum virgincum vel corium lconis & fimilia habeant cm -
ad am ad cogendos ! rcpcllendos daemones minifterio hnjuimo-
di artium : Error.
21. Quod imagines dc acre , phimbo vclauro vcldcceraaJba
vcl rubea tcI alia materia baptifatae , exorcifatae & confecrataeêa
potins execran fcundum prxdictas artes & tub cercis diebus ba-
beant virtntes mirabiles , qua: in libris talium artitraa :
Error in hdc & philofophu namrali, & aftronomia *.
ix. Quod uti talibus , Sc h Jem dare , non fe 1 Jlo la tri & >
ridclitas : Error.
2 . Quod aliqui daemones boni font , alii benigni , aiii omait
fcicntes, alii nec ialvati , ncc damnari : Error.
24. Quodfoffumigationes, quae front in hujufrodi operationi-
busj convertuntur in lpiritus, aut quod fmt debit*; eis : Error.
2. Qnodunus daemon fit rex Ortentis , & praefertim fuo rac-
rito:& alius Occidentis,alius Septcntrionis.alius Meridiei: Error.
26. Quod intelligentia motrix cceli influit in anima m ritioni-
lcm, ficut corpus cceli mfiuit in corpus huinanum : Error.
27. Quod cogitationcs noftrx intelle&uales 5c volrtiones no-
ftre interiores immediate caufentur ccelo , & quod per aliquam
traditionem magicam tales pofliint fciri , & quodper
certitudinaliter judicare fit hcitum : Error.
28. Quod per quafcunque artes mgicas polBmus derenircad
vifionem divinse efentiae , vel fantoruni fpiritaum : Error.
6. Ada funthaec & poft maturam crebramque inter not &
deputatos noftros examinationcm,conclufa in noftra congregatio-
ne generali Parifiis apud fan&um Mathurinumde mane luper hoc
foccialiter celebrara, Anno Domini m.ccc.xcviii. die x ix moi
ns Septemb. In cujas rei teftimonium , figillum dicbe Facalaris
praefentibus Uteris duximus apponendum. Originale hujus detcr-
minationis c figillatum magno figillo facultatis Theologize Pari
fiis. Ego inveni iubjc&am in fine Magjftri lententiarum.
f I K y I T . I T I A. f 6}
Epilogus operis.
N On dubium mihi est , candide Lector , plurimos so-

re apud quos malam inicro gratiam, calumniam mihi
pro opra qualicunque prsstita repoturos : quorum pleri-
nue, quodiniquorumcstjudicum ,id quod non intcigunt,crimi-
uabuntur; alii, opinioni longa amiorum srie, hominum auimis ir-
radicate,& velutjure coniuetudinarioobrmatae, quacunquera-
aoac patrocinari volent : nec deerunt qui denris Theonini pruri-
nne insolescentes ex more , mordendi occasionem avidius quae-
ent. Ad causas naturalcs quarumcunque rerum miracula & mon-
Iraxefcrent pugnaces Peripatetici: ac facrofancta? Scripturae reli-
jioni , Aristotelis Platoniique raciones praescribere , vchementi
crrinacia contenduot.
z. Hic Ptri Pomponatii Mantuani , summi & clarisEmi o
.mpore philoophi , de Naturaliumcffcctuumcaiisis, sivedein-
ntamentis Opu"s , abstruioris philosophiae plnum , requiretur,
xuratiusquc evolvetur, utoppugner ,peffumqueeam : mfi inin-
jctis Chrtttianae philolbphi* fundamentis constabilirus , sermo-
s pcobabilitatem contemnam, cx D. Pauli, vasis electionis , con- <*'/*.
io > qui studios prsemonuit , videndum esse , ne quis fit qui nos
praedetur per philofopbiam, & inanemdeceptionem, juxta con-
tutionem hominum , juxta elementa mundi, & non juxta Chri-
im. Quoniam in illo inhabitat omrs plenitudo Deitatis corpo-
icer. Pomponatium quoque ante redditum fpiritus extremi ha-
im resipuisse ex lnguariDd miratione,nec permansisse i0f,
rase volo. Talem etenim fuisse, clarissimo medicinae orna-
nto D. HelidEo Forolivienl , ejusolimdifcipulo,nonseaiel
lituroest.
; 3 At lbi injuriam fcri medico , quaedara Scripturae cra:
a excuticnte,& fuae vocationis metas traniliente, acclamabunt
rosiorcs plerique Thcologi : Ne futor ultra crepidam,morda-
oblatrantes.His nihil aliud reponfum volo, quam, D. Lucam
tngelistam medicum Antiochcniem fuisse : ac me cx corum esse
icro 3 quorum huespectat studiuna , ut si quo modo tandem ex %m/t
enf Dei raiftricordia atque ineffabili Christi gratia , ad re- s*"^"
iilud sacerdotium pertingere queant , cujus D, Pctrus aposto- i.-p*. .
Cccc lus,
7 DeLamiAru VI
?">. lus, beatus, Joannes Theologus, & prophetabfais meminerait.
EfM 6. 4. Quod maleficii quoldam Ecclefiaftici collegii homines
impuros infimularim, fi quoque aegre ferant : id certnondebui
non facer, argumenti ratione : atque apertius etiam nominibus
eorum exprcfis potuiTem , ni modeftiam hancexTbcolojiie-
dodus, hos Chriltianas fidei everfores ac reipublicae Teda rurbi-
tores , nt adhucdeiftant, ltatuiflcm praemonere. Cura mgico-
rum fiagitiorum reis mihi cpntroverlia eil , nonctimvirispiis
quos unicc veneror & colo , ut fi quis alius. Si injufte fetraduos
illi conquerantur, ut in tbeatrum palam raecum prodeantjiiiamque
tueantur caufam, non detre&o.
y. Dodioribusquibufdamnoirriordinisviris,veIdara<kIi-
catioribus , fi me non fit fadum fatis (quod equidem libenterfr
teor : quam fit mihi curta upellex , non ignarus}iis tarnen ron
exactius perpendendi , altiufque perferutandi , ac metbodo do-
diore, ordine magis cohxrente , oratione dducidiorc , verbis
aptioribus, & veritatisargumentisvalidioribus eaibcodi' qui-
kmeunque fubminiftraflc occafionem pro ingenii tenuitareftuain
cert magnam agnoico ) videor. A quibus fi alicujus lapins ctiam
admoncar convincarque , plurimum a. me reportabuw gtiti* '
quemadmodum reliqui omnes,eodem me profequutiitodio:nccmi
errata retradaiTe pudebit unquam. Non mihiufqueadeoSu-
nus im, nec ita <|' afficit libido. Eft alqua produc cenus,fi
non datur ultra.
6. Quod contra legum duodecim Tabularum autorita
de iis qui mfies excantarunt , vulgari opinione & Poetaran n-
fmentis difientiam, fi graviter tolerant Jurifperiti, malanutipr0
eneficio reponitur gratia : quod veritatis in hoc argumw0?0*"
re ab aliis irquirendae , & criminalis fententia? hic non itundurn
placita caeci in religionc Chriftiana feculi, verum exipfc,ttiuu'
myitcriis , debit ordinc eruendae pronunciandaeque anlamp0111'
gere qualemeunque voluerim. Enimvero fi alicui'in legitimad
vocatione pnejudicandi animus mihi fuerit, temerarii hominis
tarn meo quodam mrito haud reculo. Csrerumfihac recipe
gatione non contentis mordaeibus invidifque ingens , 1"1'
tiis profeindere , imperitiae redargucre ,*flagitii inique infimul^'
& calamum petulanter in me ftringere lubeat: ea me Deuffl"0111'
potentem confirmamrum tolcrantia confido , ut onofi**?
VI ' Impotktia. <> $71
adveririorum dents & infultus, pariendo fim exuperaturus.
7. Irritas praeterea iuas apud me vident machinationes im-
pii facrilegique rnagi, quorum nec praeftigiis , nec tcrriculamentis
culmum quideni latum movcor , etiamfi me dim fuis imprecatio-
ru bus aut diabolicis exorcifmis transformare ftudeant: aut % ê*-
m*t 1 vcl (fi malint) cloacas exccrandis luis artibus compcllere ni-
tantur monftrifici maleficiicDelphica in me divinorum oracula,
quibus nihil non finiftri mihi in Pythii templo cacanti , & ob id
Pififtrato tyranno ftamtae pnaiubjiciendo ,vaticinabuntur ho
mines perditi,prorlus contemno. Incafl'umme nottnrnis lemuri-
bus , aut defunctarum manibus vel larvis terrebit tenebricolus ne-
cromantcs. Nec contra Geoticorum umbras aquae luftralis afper-
gincm, vcltxdarum ignemjuxtafepulchra arceifo: fuis hi fpccbris
nie ncutiquam fatigabunt. Tartarearum vocum barbarie aut mur-
murum ludibriis li me laceiTat nefarius exorcifta , non mihi curse
eft. Incantatorum hgaturas , quibus prodigiofos accerfere mor
bos, congrcium impedir naturalem , im ejus Organa pro luo ar
bitrio auferre Sc reftitucre pofle creduntur , ne pi quidem facio,
rideoque. Si quid maligna imprecatione aut vitiat voluntatis af
fecta in me poTunt deliras fagae, eis & permitto, & remitto. Bre-
viter, ut Horatius ait :
Somnia , terrores mgicos , miracula , fagas ,
Hollarnos lmures , portentaque Thejfala rit
Excipio.
8. Unicam blummodo venefioarum pertimefeo artcm , quat
fuis venenis vcl propinatis , vel admotis , vel fpiritus attra&ionc
ferientibus plurima ver, non phantaftice inferre nocumenta va
lent: harum caufam defendendam hic cepi minime, fed juila magi-
ftratus cenfura difeutiendam decidendamque relinquo.
9. Atcxlabyrintho prailtigiarum daemoniacarum incanta-
mentorumque nonnihil extricatus, finem dicendo faciam de mon-
ftrofis his ludibriis, excogitatis cen ut gloriam Dei ,& dotrinae
utriulque, lacra: & phy ficae, veritatem oblcurent , atque malficas
diaboli artes occultent veftiantque , qux Domino Deo SbbvynpT*
five abominationes funt : has averfemur , fugiamus & execremur,
ejuacumque etiam artifkiola proponantur fpecie. Repugnemus &
eartim ilkccbris & occafionibus objeciis, qus prima fronte blan-
diri & aliubecere videntur. Nec folum corpora noftra, non fpon-
C a te man
t
5-2 De LAMiAKtfM IkfotHti
t mancipii c domicilia laranz faciamas : verum ctiam illi , licet
aftuuffimo ,,' i vera fide & vita: fan&imonia ornnes
adoriundi nos aditus praedudamus , auxilium Dei filio aiEdu
ardemibus voris implorantes loue vivo Dei verbo & Spiritus
fant ope vigilanter , veluri in excubiis fedulo conftituti , itamu-
niences , quo etiam fi bujufmodi munimento tanquam firmifimo
vallo undiquaque obfeptos audacius infultet juratus illc hofiis
tarnen valida bec fepta perfringat, expugnetque.
$ lo. Qualcfcnnqoe etiam affliiones nobis impofitas ,zcuo
M i , animo cum Jobo fortiter toleremos , adverfns Dcum neutiquam
rfiim. . cum genious frementes,nec vetitam opem cum Saule inquirentes.
i.-êg.ii eque etiam curiofi , cum Ephefiis,vel lafeivi, quae novife nos
aut non intereft, aut non beet , live minus expedir , anxie ndage-
mus: vcl ex iis, quib'us exquiri fevere inbibuit Deus,fcifcitemur:
fed illis quas Evangelii Veritas commonftrat , femitis infiftamus,
inbaereamufque, furiofas diaboli prxftigias & lubrica trivia decli
nantes, ne queraadmodum Jannes & Mambres refitVebanr rerJuri,
nos quoque Dei przeepto recalcitrantes , cum his qui niftris e-
Mmaj. runt, horrendam olim Chrifti fententiam audiamus: Dilcedite
me maledifti in ignem aeternum , qui pararas eft diabolo , Sc an
gel' s ejus.
Hi Nihil autem hic ira aflertum volo , quod a:qiiiori/offi
cio carblica: Chrifti Ecclefia: non omnino fubmittam : palinodia
mox fpontanea emendaturus, fi erroris alicubi convincar. ro'vnde
fi adverlus hos meos libros prius quoquam pronuncietur , quam
error evidenti demonftratione apparcat , contra hunc , mihi 1-
mam fieri injuriara, jure ptimo palam & libere proteftor.
FINIS.
JOAN
I A N NI S VIERI
L I E ^
APOLOGETICUS.
Clariffimo virtute, prudentia ac eru-

dkione Viro ,
D. HENRICO WEZIO
LL. DoBori, Qancdlario Qli-

ven vigila tefimo ,
JO ANNES WIERUS S.
Orona honorem its , qui civem ex ho*

; ium manibus,vindicajjent, offenefo-
lebant fymanr, vir amplijjime, perve-
tua fane confuetudine , & exemple-
haudquaquam improbando , utpartim
quantum sffet moment/ in unius homi
nis offertione, intelligerent hofles: par
tim vero.ut reliqui hoc laudis rname'
to invitatijfrequentes feduli in fu
defendendisrenuam navarent operant. <Puum vero ante annof
aliquot viderem innmeros pafftm citrajuce inquifitionisflu-
dt um, multo minus exaclam caufte notionem ob matefictifufpi-
non modo crudeliterammis objici devorandos ,fe (ne
gotium hoc vigilanter dirigente Sataa) ipfos etiamjudie espepe-
numero in extremamperpetui exitii ruinam prolabi : non diff
9 omnino rationx motus } viam qua priores ammis libe
rar entur, alteros ab aternteperniciei dijptndio vindicarem, com-
Cccc 3 mm
J74 D E D I A T I .
monrare uduifexlibrit de Praigia damonum in hum edi-
tis. Licet Autem hie operant certe non luferim , quum exfumm
magiratibm non paucihoc nomine ingentes mihi gratia* ege-
rint, quippe qui prudentiores cautiorefque meis fcriptis nidia,
clementius delufat dtemone vtalasjam hahent , & fuafaluik
filicitati provid magis confulunt : nihilominus quondam adhtu
infolentis ingenii, G partim grati ergo, me animi ( qua detefiasda
bumsficuli e labes) in me nefcio quid molitos poeafenfi, qui-
bujeum in certamen progreffus , monamachite leges minime de-
treavi : vicerim, penes tequum cenforem judicium eo.
Tuporroquum fingulariillufbrifftmiTrincipisnoiideleUu ,
unitis totiusfmmi ordinisfenatoriifuffragiis , turn & unanim.
bonorum omnium applaufu non finedivini numinis aufpicio , in
Concilii caput , G?juituantiitem, Cancellariumilicet, i*vi-
tus etiam fis conitutus : hanc nofiram defenjionem libro Ar
apologtico comprehenfam , utfub aquojudiei tui arbitrio , &
ejufdem ngulari patrocinio fartateaque haber etur, tiicum-
primis nuncupandam ratusfum : idquejuftis de caufis. jhaim
etenim Clementsimo noro Principi libros noflros fuperiores
confecrarim iffiufque tutela commiferint, tui erit officii, cujus
ore & confiliofane ipus dementia pendet , nofir defenonis
acltti in tuam fufcipere clientelam. Hoc & eo nomine mihi erit
gratit/ffjuod cum bona ob caupc noflracertituiinem, confidents'*
fruar, talem confequorjudicem, qui non modofolidioris dobina,
G?prudentU baud vulgaris,modeiceque infiguis.tefiimoniomultis
preelucct aliis : verum etiam quern variarurn rerum ufa boere ,
amplijfima illa teetur Waldfaffia , cujus adminiratwnt ali
quot annis multa cum laudefliciter esperfun us Sit rofto
talis mihi nir{iOa. TrecormifericprdiimtsmDeufr,
ut te totum regere , &fuo (pirita confirmare dignetur, quo tasn
zocationem, cui digne haBenus refpondes , ad ipfius glori<m&
Reipublie militatemfliciter finias.
D E

L A M I A R U M
P OE N A COLLATIO
* JOANNIS BRENTII,
E T
JOANNIS WIERL-
De Grandiney Contio Ioannis Brentii Germanua,

Wicro Latinafideliter rtddita.
Uum incrcdulitas & idololatria , dilecti in Christo, noa

' onius, sed variismtgenerisinterhomines occasionem-
qtie subministrent non levem ad corporis & aniroae pcr-
_ niciem : ut utra nque & agnosccre & declinare discam us ,
in noftra vocatione omnibus vitae diebus pie persistentes , maxime
opus crit.
2. Cum primis vero fatendum , Idololatriam non modo nun- uuu.
tri* x
cupari , quam olim infidles Ethnici int amplexi , cujusmodi est rit.
adoratio & cultusimaginum atque deorum , & id genus reliqua :
ed & , ubi satanae ejuique asseclis , lamiis & malcncis tribuitur ,
quod solum divinam spectat majestatcm , dicitur ac est idolola
tria. Est item, ubi quis dispendium passus, animo prorus dejecto,
Deum superesse tutelarem , qui juvare queat , non crdit , ncc pro-
pterea ejus auxilium implort , sed aliunde opem quserit : atque
utinam numinis favore , dicta idololatria tani apud nos concidis-
fet , quam apud Ethnicos interiit. Atqui tam multos esse, qui ido
lolatria: nomcn modo commutarunt (cste ipsa expcrientia,)re ipa
autem vitam impiam atque adco idololatriam veram conservant
tuenturque , .heu nimis dolendum. Hase ita se habere , ostendunt
publice actus haud ita pridem visi. Siquidem damnoso srigore &
j>ruina , grandine & tempestate hactenus clo nos aliquando af-
iixit Dominus Deus , ut se adhuc dominari & rbus gerendis
praeesse , testatum redderet : significatum & voluit , quid vel rao-
mento
f7$ J A R I S WtER
ment adverfus nos poffet , quando am declarare potenriara co-
gitaret. Sed quid viciffim nobis fit? nihil aliud quam folet.
4 3. Plerique. n. fa&am ex grandine vini frugurnque jatu-
ram , tarn miferandis tulerunt modis , ac fi mpatientie cnor-
mitateDcum ipium rnorraumeffe, nec quicquam auxi'uj tst'm
clo five in terra Iperandum efle, credere vili fmt. Aliiejofce-
modi grandinem non efle divinitus immifliim , led lamiis exci-
tatum, ideoqueeasfimulVulcanomox efle confccrandas , impu-
dentibus vocibus proclamarunt : luorura imerca flagitiorum im-
memores , quafi ne vel aqua&levker unquam turbatae eflent rci, fed
ante Chrifti tribunal omnino innocentes. En profe&o manifeftam
idololatriam & gentilifmum merum. Enimvero qui in ncceflitacc
de ope divina diiRdunt, DeumYelat Wt fim&um fliis geftibus
teftati : qui identidera numinis opus diahplo ejuiemque centeJjs
afleribunt , fc fidei Chriftianae primordia nec feire nec intelligere,
oftendunt palam. In primo liquidem fidei articulo Deum omni
potentem efle fatemur : & in orationc Dominica ytxeamat no
bis panem qubtidianum donari. Similiter & in primo decern -
datorumDei moneraurdeos cavere alenos , Dominum Deum
adorare folum. Quid vero de talihus ieofiedum ? Haereticv te-
Mtrcit- duntur , uti Marcionitae , duos facientes deos , unum quo bona ,
altcruma quo mala proveniunt : fleque ipfum diabolum coaCti-
tuunt deum , qux profecto non nfima eft dicenda idololatna.
4. Hifce animadverfis , fuit vifum ,nontuhi\
hoc tempore de tonitru & grandine in hac concione icrmocinari .
& breviter indicare, unde illa.tonitrua & grandines 3 quibo
tantopcre exhorrecimus , prodeant, Ut id quod hiice prpoigsiH-
dis , ne noceant , ului erit , percipiamus : ut item iuvectun
grandine calamitatcm in aliquod convertajmus eomrooduoi. Hoc
intelledto , cognofcemus & recle Deum patrem & filium ej*s ]e-
fum Chriftum , eundemque adhuc dominari , quam vis raedkae
difpereat mcfis : &quod n . jus eft , hac ratione Catechiimum , id
eft , fidem , orationcm Dominicam , decern prsecepta reefcius in-
telligemus, vitamquc porro magis piam ducere fatagemus.
y. In primis vero prxmonitos vos , cbariilmi , Tolo, me 1:
Tiwvm non ita de grandine cfahirum demon ftrationc naturaJi , fed lcen-
uiii*"*4 dum Dci verbum. Enimvero eumprocreari icribuntjoururali.*
-rerura periti , quando terra fublevautur vapores humidi, c fous
caiore
Liber Apologeticus. j77
calore in acris medium, ubi nubes hserent, attra&i , ab a'ris frigo-
re in nubes coguntur condenfanturque : quibus a folis calore dif-
folutis, gignitur vel pluvia vel grando tempore aeftivo. Pluvia dcci-
dit,nifi rurfus ex ae'ris frigore coalefcant guttae: grando autem,ubi
eo modo illae concrefcunt durefcuntque. Ita illi de graudine cx ra-
tione loquuntur.
6, Caeterum ex Scriptura fancta diicimus , quis naturalis ejus
ordinis omnipotens fit conditor & adminiftrator , & qua occafio-
ne ita ordinet gubernetque. Nalcitur & homo in corpore mater
no dhpofnione naturali : verum ii non exilieret Deus , qui ejuf-
modi naturalem occafionem ercarit direxeritque , neququam in
mundo nafcerctur homo. Eadem eftgrandinis ratio, quem ordine
licet naturali proereatum , Deus tarnen ejufdcm author in fuum
convertit ufum. Impiorum eft opinio, diabolum , malficas & la
mias grandinem eiere , coque vinum & fruges coneutcre &
perder.
/. Aliter autem longe ex facrofanfta Scriptura docemur,
Deum videlicet ipum conacre grandinem & efficerc,at in hunc -
nem , ut iniquos puniat , quo in peccatorum agnitionem perdu-
cti, convertantur: pos vero eodem probare conatur, numinvera
perfiftcre velint. Hujus luculenta habemus teftimonia in Scri
ptura divina. In lib.2. Mofi, cap.p. legimus, a Deo Mofi manda-
tum eile, ut extenfa manu fuper univeriam vEgyptum , in homines
Sc jumenta grandinem provocaret. En apertum teftimonium, quo
JJ)cum grandinis efle authorem, & immitterc , ut hominum fede
ra Sc impietatem multet , oftenditur. Sic & cap. 38. Jobi , lo
quitur Deus : Pcrvcniltine ad thefauros nivis , aut thefauros
grandinis infpexifti? quae refervaviad tempus hoftis perfequen-
di , ad diem confli&us Sc belli , &c. Iterum audimus ipfum-
Dcum teftari ,a fe grandinem invehi. Adjungam exemplum cx
cap. 10. Iofue, ubi Dcum grandinis lapides objeciTe populi Iira-
liticihoftibus dicitur, illiique plures perdidiffe , quam gladius fi-
Jorum lirael ablumpfiflet. Et Aggaei 2. ait Deus : Pcrcuffivos
:arbunculo,&robiginc& grandine omne opus manuum veftra-
um : nec tarnen fuit ex vobis, qui ad mc reverteretur , dick Do-
ninus. Duo hicinfinuat vares : prius , grandinem Deo prove-
lire: altcrum, ab eodem impiis oftundi, ut puniantur , & ad peeni-
. ni .mi rcdigantur.Pilit blc did : Ergo nec latan nec lamia quic-
Dddd quam
y78 JOANNIS WlERI
quam in concitando grandine efficiunt. Respondeo , Dcn, non
diabolum esse grandinis authorem rectoremque , jara demonstra-
tum esse.
8. Ccterum diaboli studium in hoc omnino propender, ut
tam in temporalibus quam spiritualibus rbus homini noceie ve-
lit: at sine Dei confenlu potet nihil , quemadmodum in Ioho ap-
paruit,cap. i. &2.Perditum quidemillum prorlus cupiebar, ve-
rnm absque Dci nutu ne pilum cert movere m ipsius capite valuj't.
Nec Achabi rgis prophetas decipere potuit diabolus citra Dei
pcrmifToriem, i. Reg. 2. Velut etiam in Testamento novo,MiriJ.
in porcos quidem ingredi nequivit,nisi peculiari asseniu permiffus.
Nec dicipulos Chnsti tentare sine Cbnsti luffragio potest,Lnc.
22. Satanas expetivit vos , ut cribraret velut triticum : edegopto
tcoravi, nc deticiat sides tua, Pctro Chriltus ait. Docemur his ex-
emplis , hotcm generis humani , licet pclsim erga nos arrectum,
tamen impotentem quoq; esse &c nullarum virium , nii a Deocon-
leniuin iorriatur. Si itaque aremimmutarc tcmpeJraraBueeje-
rc nequit dxmotij multo minus lamise valcbunt.
9, Quergofit, quod lex Imperatoria pnam maleficis &C
lamiis decreverit? Sicctenimlcx habet: Sunt multi qui ma\is.u-
tuntur artibus , elementa turbantes insicientesque , nec etiam in-
sontium vitx parcentes, sed inferentes iis damnum: hi aimnimrz
inthoitcs, upplicio aflciantur. Sic & legimus Exodi cap. 22.
Dcum Moi dixisse : Malesicas non patieris inter vos vivere. Si
jam in rerum natura non existit malesica , vel grandinem excita-
rc nequit , cur ex Impcratoris decreto , & potifhmum ex legeô-
si , qnae uam habet ex Spiritu santo originem , plectitur ? Hic il-
lud conderandum , maleficas ex jure Cxsareo & Moi mandato
'affici peena, non quod proliio arbitrio tempestatemvel grandi-
nem provocare postent, ld quod le totas diabolo mancipannt , in
in satan spiritu immcrsx.TJt nihil cum suo hero iatana quam mc-
talium perniciem cogitent aut machinentur : nec aliter fends"
quam sefieri idquodDeoassentiente,ipsumefficit djci-noniu.'
Cum enim dxmoni grandiuis ciendi potestatem cit Deus , n
malesicas sibi devotas , ut sua incantamenta adornent , commor?:-
facit diabolus: ubi jam dilabitur grando , non maleficamm p?-
tentia fit , sed quod in dxmonis manu ex Dei asseniu fjerif- H<
modo satana deluduntur malefica; , quasi ipsarum exiftat
Liber Apologeticus. 79
pnj> quod solum Dco permittentc sit effectum. Proinde ejuscemo-
di vitam impiam, 8c infdelitatem malericarum puniunt leges, non
quod quiccjuam damni ex lse inferre illae queant , led quod se fa-
cere opinentur , ac dsemoni se totas in injuriam & perniciem ho-
minum dediderint.
10. Atqui cur grandine excitato vinum & fruges in agro dis-
sipare satanse Deo conceditur ? Me antea docuisse relpondeo,
Deum concedcre dcmittercque grandinem, ur pios in sua nde pro-
bet, impios vero digno castiget lupplicio , atquc ad delictorura a-
gnitionem pnitentiamquc co'rceat: nec amplius hic addam.
11. Nuncporro,quibusrationibuspraevcniriaverciquepo-
sit grando,monstrarcconabor. Hicdenuse multi offundunt cr-
rores. Plcrique consecratas herbas igni imponunt , daemoncm ex
are profligari earum fumo rati : led luculenta est idololatria &
incancamentum. Dsmones etenim sunc spiritus , nec omnino se e- ""anU.
jusmodi rbus externis abigi sinunt : & qui in sugandis daemoniis *"*<**
ac maletcis, talibus utuntur suffitibus , raalefcis hos potiores non
agnosco, nec san raitiorem mercntur pcenara. Alii cornua Aquen-
a ad versus tempestates instant , non minori idololatri crimine.
Nec campanarum sonitus contra grandinem & aris concitatio-
nes intermittitur. Eadercnonnihildicemus. Pii certe calisonitu
rect uti postent : impii autem baptizataruin campanarum pulla-
tione se daemones ex are fugarc , eademque grandinem prxvcniri
credunt,
12. Gravis hxc est idololatria primum , quod campanis ap-
plicatur baptilmus : secundo, quod clangori aicribitur id quod
l>eum modo concernit. Pii vero in suum convertunt ulum-, utdi-
xi, duabus rationibus,seculari nimirum & spirituali: priori , dum
campanarum onitu pusillanimes qualecunq; lolatium concipiunt,
quod homines adhuc prx manibus este intelligant: altero, dum tah
pultione ad indignationis divinse agnitionem & preces excitan-
tur ignaviores. Pulsando ad orandum monemur , ut suam remit-
tat iram miscricors Deus. In gruente tempestate, ad aedes sacras
concurrendum, & flectendumabiracleste numen. Sed cum eo
tempore non semper templum kigredi liceat , campanas pulsartint
veteres, co indicio signiheantes , utdomi non minus attenderetur
precibus , quam intemplo. Istiumodi pullatio campanarum es-
it toleranda : at pulsationi solum vel campanis a surVraganco ba-
Dddd 2 ptizatis
580 J O A NN I S WlERI
ptizatis tribuere fugandi daemonis vel grandinis avertendi pore-
ftatem , fumma eft idololatria, cum hac in re nihil queant. Alii1 ad
grandinem pravertendum , lamias Vulcano litandas procla
mant.
13. Quanquam magiftratum oportet ex legum praefcripto
cum his lamiis agere , eaidemque punir , non tarnen ex iJlarum
confeffione,fed indubitatis indiciis ac teftimoniis. At quid? etiarni
omnes lamias abfumpfiffent flammae , non tarnen propterea defi-
nerent grando & tonitrua , quae Deo , uti dium eft , immitti
queunt.
14. Quibus itaque rationibus grandinem amoliemur?Siipra di
ctum eft, Deum grandinis authorem adminiftratoremque efle,& ut
grandinem evocet diabolo propter peccata noftra permitu. Quae-
nam funt illa pcccata?quis , Dcus bone , illa ordine poflet receni-
re ? lolum , eaquc non long petita enumerabo. Quibus
* etenim. rebus Deum ofendimus , in iildem nos punir loler, uti
1. lex habet: Oculus pro oculo ,manus pro manu , dens pro dente,
pes pro pede. Praevaricamur vini & frumenti abufu , proinde iif-
dem quoque punimur. Tarn dives hie labitur, quam pauper. Cun-
<a attrahunt divites, non fecus quam fi ipfis terra effet defefitu-
ra. Ubi vero impinguati fuerint , horrea & penaria plena, nullus
comeflandi , compotandi & prodigalitatis finis. Inopibus aucem
communitcr hoc ftudio eft, quomodo iuos dominos, quibus pecu-
niam, fruges decimafque debent, caut defraudent.
ij Hinc evenit, qnemadmodum Amos 4. dici tur: Vos Sarna-
ritas vi opprimitis tenues , & comminuitis inopes.Propterea plu-
vi fuper civitatem unam , fuper aliam non pluvi. Pars una agri
compluebatur : & pars quai non compluebatur , exarecebat. I-
tem Aggaei cap. 1. Sic dicit Dominus exercituum : Digenter
perpendite vias veftras. Seminaftis multum, & parura inferas :
comeditis , fed non ad fatietatem : bibitis , fed non ad inebriado-'
nem , &c. Quare ? ob id feilicet , dicit Dominus exercituum,
quod domus mea a4huc deferta eft, vos autem currids , ut quil-
quedomum fuamhabeat. ldcirco cceli fuper vos rorcm non danr,
nec terra proventum fuum. Ego quoque vocavi kcitatem fuper
terram & fuper montes , luper frumentum & vinum, luper oleum,
& fuper univerfum quod terra profert, fuper hominem &a-
per jumentum, & fuper univerfum laborem manuum. Et apud
LirER Apologeticus, y 8~-
cnndem cap. 2. Sic dicit Dominus , Percufl vos carbunculo & ro-
bigine & grandine omne opus manuum vestrarum. Quare ? quod
domus mea nondum est extructa , dicit Dominus. Similiter 8c
pcr prophetam Malachiam cap. 3. loquitur Dominus : In decimis
& magnifias donis execratione execrati estisvos,quodmeuni-
versi vos adfigitis veldilpoliatis. Quot subditorum non illiben-
ter, nec fraudulenter debitum solvunt ? Ubi pecuniavel dcimas
unt satisfacienda; , ad diaboli acervum pcrtinere murmurant :
Quod certe luculentum animi impii est indicium.
if. Tarn itaque egeno, quam loaiplete vitam agente diffolu-
tam, & vino frugibusque abutente, subministratur Deo occasio,ut
grandinem in vini frumentique exitium admittat. Quapropter la-
mias flammis evestigio tradcndas ,.non est clamandum : ejusmodi
etcnim vocibus nosipsosigniadjudicamus. Si vero urgeatur , la-
mias1, fimilesque homines , qui grandinis causa extiterunt , este
exurendos, cedo unde ignis satis habebitur ? Et quem tum omnino
invenias securum ? Imo ne magistratus quidem , nec subditus , nec
dominus nec ervus securitatem ibi polliceri polfit. Proinde si to-
nitru & grandinis jacturam praevertere voles , ex eadem tua gravia
pcccata & impietatem agnoscere discito. Gonvertere ad Domi-
num,& pnitentiam ge, atque omni studio vocationi tua; respon-
deto. Si tum quid forte detrimenti accidat , siia gratia & bencdi-
ctione tibi id Dominus Dcus praestabit sarcietque per suum filium
Christum Iesum,cui laus honor & gloria cum Deo ptre & Spi-
ritu Sanctonunc&inatvum, Amen.- '
D. IO AN NI B R E N TI O, sacraTheo-
logi Doiori , prpofito Stutgardenf ,
Joanncs VVierus
S. P. D:
SAlve in eo qui nos dilexit, suoque ablirit sanguine, quot-
quot cum vera nostri ipfius abnegatione , ejus doctrinam an-
plectimur , & vestigia sectamur , ornatifime domine Brenti.
Cum te justis de causis emper magnifeccrim , observarim colue-
rimqueob insignem doctrinam & indefestum pietatis studium,quo
ductus tam strenuam hactenus operam in expurganda tam multi-
p^cisidololatrisemonstroEcclefiai navasti : jam veromultoma-
Dddd 3_- jori
582 Joannis Wieki
jori me loco haberis , & quidem rao mrito , ob cximiam ,
docbm & piam concionem te habitam , & nuper typis publi-
catam.
2. In ea enim eleganter & ver doces , idololatriam non o-
lum elfe nuncupandam , quam olim fe&ati funt etbnici in idolo-
rum fuorumque deorum invocatione : fed in eo quoque earn confi-
ftere , fi quando diabolo ejulque miniftris , incantatoribus & Ja-
miis attnbuitur , quod ad folam majeftatem divinam pertinet:
Item , fi cui infortunium obtigerit , ex eoque animum ulque adeo
dejiciat, quafi nullus fuperfit deus, qui iub vinere queat : ec am
piis cum invocat , led aliunde auxilium & liberationem quxrit.
Propterea graviter , nee injuria, cum its expoftulas, quorum in
ducatu Wirtenbergico vites & fruges denfo grandine conquaf-
fatae pcrditaeque fuere , ii calamitatem Deo inve&am ob ma
peccata agnocerent , multo minus rcfipicerent : fedquicquidid
effet , lamiis imputandum , iilque igne abiumptis boc mali ex-
piandum profligandumque conclamatent.
3. Rc&iushic auditores inftruis , evidentifEraiicrae rationi-
bus & teftimoniis exemplifque facrae Scripturae demonliras, gran-
dinem , cujus & caufas proponis naturales , minime diabolo pro
crean ab eo ulla ratione excitari pofle , multo minus lamiis :
fed Deum omnipotentem folum elle grandinis & authorem &
creatorem , eoque nomine ab illo effici Sc produci , ut ejufdem
potentia impios puniat , iique ad peccatoruru agnitionem compel-
lantur refipilcantque : pios autem ejus immiffione probare ftudet ,
num in vera fide conftanter perfiftere volent , Exod.p. JobjA1.
Iof.io. Aggaei2. Nec certe vulgarem effe do&rinam fatendum
eft , ubi viam commonftras , qua tuto & cum bona conicientia
ejufmodi calamitatem quilibet declinare queat.
4. Haec optime intelligo,mi integerrime Brenti : needubito,
bonam operam hic reipublicae Cbriftianae praeftitam effe , a retnu-
neratore cujufcunque boni ubrrimo liberaliter rependendara :
cum in hoc negotio badenus denfimam caliginem plurimorum
oculisobduxerit milleartifex,potiiIimum eorum quoque qui Evan
glica: veritatis lumen tibi aliis illuxife confidunt,tam princi
pes , & patricii quam vulgares , quinimo etiam ii quos ex alTumpu
vocatione, in aliam fententiam faniori dorina alios traducere tic-
cuit. Hic cum a te mihi abunde fatisfa&um efle aguoi'cam , gn-
tialquc
Liber Apologeticus. ygj
tiaique eo nomine tibi agam quam mximas : in altera tarnen ejus-
dem concionis parte, ubi mihi tecum minus conven it quid defide-
rem , candide proponere volui , meamque fententiam breviter ex
plicare , ut ubi rc&ius me erudieris , earn commutem , quam fex
libris De praeftigiis Demonum & incantationibus ac veneficiis ,
infcriptis, vigilanter examinandam excutiendamque palam omni
bus obtuli, fexto maxime libra.
y. Docuifti lamias nullam poTe producere grandinem , aut
ullam procreare tcmpeftatem, nihilquein iis ciendis conferre : Sed
illas diabolo illudi > ut quando huic grandine conquaffandi graf-
fandique poteftatem permiffurus fit Deus , hic lamias commone-
faciat , quo fua incantamenca (vel potius quifquilias) adornent, ut
ubi poftea fublequatur plaga propoiita & calamitas , fe indudas
arbitrentur : coque leges punir illas ob vitam impiam & infideli-
tatem , nonquodinduxerintaut inducere potuerint malum, fed
quod le fecife purent , diabolo fe in hoc obligarint. Hie & le
gem Imperatoriam adducis in haec verba : Plurimi funt , qui ma-
lis artibus utuntur , elementa turbant & inficiunt , nec iniontiura
hominum vitae parcunt , fed damnum invehunt : Cum itaque hi
homines naturx adverlentur , mortis pplicio afficiantur. Con-
fmnas inftitutum lege Mofe promulgara , Exod. cap.22. Mal
ficas non patieris vivere. Hic non aegre feres , fi libere id quod
lntio , profited quoquc audeam. Ex pia etenim & modefta col-
latione lolet tandem erui ventas : Hue omnem fpe&are decet
diiceptationcm : Nihil hie petulantur , temer aut praefracle a mc
proponi aut defend, teftor eum quern nihil latct.
6. Fateris prius , lamias mente delufas diemone , nihil ejus
mali in tempeftatcm concitanda, licet fecus putent Srtateantur ,
ver defignaife , aut defignare potuilTe. Lex autem non de iis lo
quitur , qui nihil tale poflunt , fed qui malas ufurpant artes :
Quas vero noftrae lamia: ufurpare queunt , cum fint indo&ae,
inepta; & ftupids, tum ob fexumj tum ob atatem ? Lex eos quo-
que explicate nominat, qui elementa turbant inficiuntque : nec id
polfe lamiis fieri.ipfe doces : Quinimo ne ab ullo quidem nomine
fieri poffe, admittes facile. Has item non bedere hominum vi
tas , de quibus identidem lex dicit , prolixius in meis libris de-
monftravi : Cum vero in hac concionete non contraiiifelegam ,
hie verbofior eife nolo. Si enim veneno qucmpiam lasfcrint , non
jam'
584 JOANNIS WlERI
jam vulgares lamiae, fed veneficae dicendae funt , quas Mois
vtmfic Caefarcae leges , & quaecunque refpublicae jure ptimo puniunt
t*tu,u. nccjncontr0verfiamvelquaeftionemunquam id venir. Proptetee.
ad noftrarum lamiarum punitionis modum vel ftatuendum vel
confirmandum , nullo modo debet tqrqueri lex Imperatoria , cujus
ne ullum quidem verbum illas concernit , quarum phantafiam aut
vim imaginativam , ut le fecife opinentur quas rvera non fecere ,
aut quae triam faepenumero in rerum natura non funt , tantopere
befit veteratorius ille vertiginis fpiritus.
7. Hinc multa confitentur, potiifimum in tormentis enormi-
bus fubditae quaeftionibus , quae merae funt fabulas , nugae, menda-
cia, & nec funt nec fuere , quae unquam rerum natura patierur,
vel admittet. Nec plus his fidei debet apponi in ca confeffionis
parte, qua ie daemoni hoc vel illo modo confecratas dicunt,& pro-
ptcrea in ejus voluntatcm & a&iones malas confcnfife , quam ubi
fe arem conturbafle,grandinem noxium evoealfe, legetes & vites
difipafle perdidiffeq;,vel quodvis aliud malum iis aeque*7*v,
perpetrarle , libere dicunt & fatentur. Unius enim confefionis
eadem hora & modo prolatae ab eodem homine articuli & mem
bra funt. Quare igiturillufmnem magis in hoc quam in altero ar
ticulo praeltringentc fpiritu in mente fatam , credere malumus ?
Cum nulla fit probatio aut deraontratio , quam confelfionis ia
carceratae , excarnificatae & dementatae anus ,cui in multis nullam
eile dandam fidem convenimus , quodeirca non itidem in omni
bus , cum nihil serti ex confefionetrronea delufae ejufmodi mu-
lieris dxmoniacae decerni aut ftatui queat.
8. Diaboluirretenim , qui illam agitt vexatquc , mendaft-m
efc & meftdaciorum parentem, teftatur ipfa Veritas. Illa autem
diabolo agitata , fere femper obfclfa, effatur id quod menu tarn
valide impreffit dasmonium, ut nihil aliud credat ilia, quam fe rem
veram proloqui : quinimo diabolo ejus lingua frequenter dirigi-
tur , ut fecus loquatur quam ipfa mens didtet : quod in non ratis
mulicrculis dxmoniacis fit , ut di&orum poftea illas fatanae vin-
\if*4. culo liberas pudeat , fi-ca inmemoriam ab aliis revocentur : id
caf.xx. quod coram a monialibus ita laefis in examine non femel audivi :
quae ctiam fanae mihi faffae funt , quandam , quae ejuimodi plurima
facinora fc defignata in carccrc & tormentis confitcretur, eo
dem modo in ccenobio dajmone fuiTc vextatam, quo relien?
quas
Liber A r o l t 1 us, y8
quas ab ipfa maleficio affectas credebat : holocaufti tarnen matc-
riem fuppeditare ipfam , licet modo fatana obfeffam , oportuit:
quanquam in actione criminali probaciones deber efe meridiana
luce clariores, fevere jubeant leges.
9. Praiterea, fi in eo fuo gravifimo animi morbo fe diabolo
mancipaflent illiufmodi anus , non propterca eTent comburendae:
fed cum ex intolerabili mceftitia in cam animi dejectionem & de-
iperationem inciderint , aniori inftitutione revocandae , atqueut
irifto fe rurfum dedant,conlecrentque refipifcentesab errorequi
faltem propriam illarum animam ( cujus judicium folus fibi reler-
vavit Deus) attigit,nec in alios a&u fe expandit,fedula exhortatio-
' ne erudiend -c. Sic earum animas lucrabimur, & morte vindicabi-
mus , ut D. Jacobus docuit. Omnis enim qui peccat, nec facit jufti- uo. t.
tiam,& fratremodit,ex diabolo^ non ex Deo eft,inquit D.Joan- , Um ?
ncs. Nec item cortatores , eque adulteri , eque fimulachrorum i.ftr.6.
cultores,neque molles, eque ebriofi, eque maledici, eque avari,
regni Dei iuereditatem confequentur.
JO Hi quanquam non a Deo fe volntate folim, fed ipfo ma-
xim opere epararunt (cienter, ac diablicas actiones nulla vitiata
phantalia perfccere,non tarnen flammis ftaoim objiciuntur, ctiam-
li adraiTum delictum in alios quoque extendatur , qui ejus com-
munione graviter peccant : punitionem interim divinam mul
to duriorem non vadent j nifi convertantur , converfi autem e-
tiam ab ea pcena iecuri erunt : quemadmodum & illi quos Paulus .,. 3.
defcribit in extremis dicbus fore mente corruptos , & circa fidem
reprobos. De haereticis, qui faifa perluafione fatana feducti,Deo,
ibi & aliis njuriam fecere,ideln dictum vol , eos nimirum extre
mo fupplicio non ita afikiendos, potiflmum fi crrorem agnoicunt,
ib eoque defiftunt : legitime tarnen coe'reeri poife , negare
ioJo. Minus cette lamiis dictis , fer omnibus vetiilis & lexus
oeminei , ac partim daemone vexatis dclufifque , partim etiam
:>bfeifis : &c nemini noxiis , in magiftratum aut alios delictum
:tit.
Ii. Hinceos qui miferas has, dementatas infontefque mu-
ierculas , morte puniunt temer, coram Deo graviter delinqucrc,
itquc olim ejufee carnificina; rationcm reddituros , nifi refipif-
;cntia propitium coniequantur peius Dcuni , nondubito. Flagi-
iura racntc conceptum Dcus punit , qui mcntcm novit : quemad-
Eeec modum
j86 JOANNIS WlERI
modum qui maritus alteris conjogem afpexerit,ut ei conjungi de*
fiderct, hie in corde fuo adulter fadus , Dei raanum minime effu-
giet , magiftratu tamen ncutiquam velut adulterii reus erit pu-
niendus , quanquam tale aniiui defiderium , ftudium & affedum
palam proriteatur , jacket & exclame. Gladii poteftatem nequ
quam magitratui in ejufmodi peccatis mandatam fentio.
6 12. Si infuper voluntatem & conlenluiri puniri deber , quis
ff. i i. contentiofius urgeat, hune cert diftinguerc ad minimum oportet
*Iltcr voluntatem hominis fana; mentis , qui facinus aliquod in po-
- litiam publicam animo decrevcrit, idque exequi potuerit, atque in
. aum pcrducere ccepcrit tentaritque : & inter eum qui non indem
mentis confirmara, imaginetur ie vellc facer , im feciffe , qua;
nec fecit , nec in rerum natura etiam plcrunque confiriere que-
unt : alioqui tale voluntatis & confenlus flagitium quoque im-
pingi poifit mclancholicis, fatuis & pueris , qui laepenumero fal
la perfuaione inducuntur , ut fe vel illa fcelera commififle
ciedant fateanturque. Quid adhaec amplius in quacungue ca-
lamitate vei plaga diabolo ex Dei volntate induta , commi-
ferunt hic lamias , daemonis juftitiae Dci executoris adionibus
conenrientes , quam quivis alii , qui ita laefis > forte ejufmodi
infortunium malitios invidia moti faverunt , precarifunt , 8c
diaboli adiones hoc modo volntate > conenu & impreca-
tione approbarunt , quemadmodum frequenter nimis uvemrc
experimur?
13. Mulieres praeterea in eodem delidi genere minus viris
ZZd'J"* Peccarc minufque puniendas eife , caeteris tamen per omnia pari-
vins. bus,ob imbecillitatem animi, mentis & ingenii , docent vari* le-
,'- ges, quemadmodum prolix oftendi Hb. vi. cap. 20. Singuari in-
exu 'u 1"0 omnibus viduarum,qualis fer funt ejufcemod vetu-
x>w(.i4'. lae, prxcipuam curam impofuilfe Deum,teftatur Scriptura fanda.
!\ $ Caetcrum lamias nulli injurias caftigandi puniendique
/tr.i. non meliorcm tutioremq; rationem novi, quam ut pi ecckafte
.' reius inftituantur,diabolo ejufque inftindui & adionibus renun-
L*mi- cient, & fi volcs.palam in ecclefiae rurfus communionem recipian-
fiiû,. tur pcenitentes. Si graviorem tementatis & delicti , quod diab
lica; fuggeftioni & Tudibriis non fatis former reftiterint , aliifque
cxemplo fint, quis vclit urgere pcenam, fitexiliumad tempus: pe
cuniaria infuper muida pauperibus donanda,fi fit res ampia domi,
vel
Liber A p o l g e t i s. 787
vel quxcunqne alia arbitraria poena pro delicti qualitate & magni-
tudine, non tarnen vita;.
if. Ad legem Mofe latam Exod. 22. & te propoitam,
refpondco, in textu Hebraico legi t : hxc autem
verba 6c decrctum eptuaginta lnioribus fie reddita funt, pxpw
Kt njn'iVm , hoc eft , venficos, vel li mavis venficas, genere
fminino, ut volunt Hebraeorum interpretes , non inecis elle fu-
perftites: lie legis voluntatem explicucrunt illi Ieptuaginta inter
pretes. Nec nt73 Cbafaph, & qua; ab illo deducuntur,vix ufquam
in prxdi&a Grxca tralatione aliter exponuntur , quam ut venefi-
cium lignificenr, id eft, hifee Giascis vocibus , * agf&xtvs,
Oxcujix , &c quas hujus funt infiexioms. Ita decrctum hoc minime
hue ad lamiarum noftrarum punitionem , qu non unt veneno u-
fx , fed phantafia deceptx folum , torqueri debet: quanquam vul-
garibus facile perfuaderialiter poteft verfione veteris Tcftamenti
Germanica , ubi vox Mechafepha redditur AbtVUUU. Hue ac-
cedit ipius Iofcphi natione Hebrxi manireftumteftimoniuum,
qui explicatius legem ita exponit : Venenum eque mortifierum, ^ni^mt.
eque in alios ulus noxios apparatum , lliaclitarum aliquis ha-
beat: quod fi habere dcprchenlus fit, morte mul&etur, &patia- "'
tur id quod tdturus cratillis,adverfus quos venenum paravcrat. f^ x
Adhxc illud ludibriorum dxmoniacorum genus , quo noftrx
lamix aliquot multis annis vexatx infatuatxquc fucrunt , Mo-
fis tempore fuifle vifum vel auditum , nemo mihi facile ex veris
hiftoriis fidem fecerit.
16. Mofes liquidem & Teftamenti veteris libri, folius qua- g,<ir
druplicis incantatorum & malcficorum familia; meminerunt. Pri- e''x,"!'
mar lunt illi prjeftigiatorcsPhataonis, qui prxftigiis regios fcfel- mmf*-
lreoculos, ut pro veris ficta apparerent, Exodi 7. &8. id noftr JLr<|
Lamia; neutiquam pofTunt. lllos hartumim potiifimum Mofe *x''
appcllari arbitrar , nifi memoria fallar : Biblia etenim Hcbrai- mm.
cainfpicerc nonlicuit, cum in arce venatoria hie Bctsburgi in
ter montes circiter quindecim mea bibliotheca Clivenfi , mi
liaria, hasc cribam,dum illuftrifsmo meo principi hic meam pra-
ftooperam. Altcrius generis funt, quos mechafepha.hoc eft,vene-
ficos appellat , qui nimirum veneno vel medicatis rebus homi
nes vel jumenta medio tollunt , vel fimilcm inferunt noxam.
Tertia; claEs funt , qui vario & multiplici divinandi mo-
Ecec 2 doute-
j38 J O A NN I S W I * I
do utebantur. Ad hos pertinent eae voces , Kafam, Deut. 18. Hier.
27. Onen, Deut. 18. 2.Paral. 33. Hier. 27. Mich. y.Nahas,Deut.
i8.&2.Paral. 33.0b, Deut. 18.Efa.j9. i.Reg. 28. & 4, Reg."
23. ac alibi paflim. lidoni, Deut. 18. Levit.19. 20. 4.Reg.23 E-
la. 19. Utuntur quarto Hebraei vocabulo Habar , quando arcana
quaedam verba a magis muflantur , quibus ineffe emcacia mira pu-
tatur:quam vocem David ufurpat , limul & Lahas, Pfal. j 8.ubi af-
pidis ad incantantis vocem, aures obturantis mentionem tacita
1 7. At quicquid eft harum vocum , nullo modo earn demen-
tationcm , quam in vetulis his expcrimur , fpetat. Si itaque de-
crctum hoc Moiis contra venficos promulgatum fuerit, ex -
Icripto iidem puniantur: horum patrocinium minim ucep,quos
& lex Cornelia de ficariis & venehcis condemnat, Dig. lib.4.
tit. 8. Hanc meam fententiam eo libentius tranfmittere volui,quod
te mihi rcponlurum Iperem , id quod iummopere oro atque ob-
fecro. Interim faxit mifericordiilunus Deus , ut ipfius ipiritu au-
ctus , digne vccationi refpondcre queas ad Dei gloriara , Ec-
cleiiae Chrifti incrementum , & anima; tux falutem. itetsburgi 10.
Oftob. Anno icf.
D. IOANNI WIERO, Illufirifimi Duct's

Iu/i<e,C/ivi<t,&c. medico, Joannes Brentius.
S. P. D.
SAlvc in Chrifto , obfervande vir. Quas Bctsburgo 10.
die O&obris literas ad me dedifti , fuerunt mihi gratifla:,
non hoc tantum nomine , quod infigncm erga me bene-
volcntiam fpirant : verum etiam , quod fummum tuum ftudium in
defendendis innocentibus , aut excufandis errore magis , quam
malitia peccantibus teftificentur. Nec dubito , quin Deus hanc
tuam virtutem clementer approbet. Ut enim quondam , cum
Ethnici adhuc gralarcntur in Chriftianos , ii quis accufabatur
lidei in Chriftum , vulgus vociferabatur , Ad leonem : ita his
temporibus, ii quae muliercuias , quamvis honefta: , iniimulen-
tur tantum vencrieii aut incantationis , clamare lolent , Ad i-
nem. Quare ii quis in medium procelTerit , &admonuerit magi-
ratum , nc paifim (incullodilcrimine, & exa&iilima cognidonc
in miferas illas muliercuias faeviat , cum ego arbitrer dlvinitus
excitatum,.
LlBEK A P O t O. G E T I C U S. f 89
excitatum. In quorum catalogo quum te quoque collocatum vi-
deam> laudo tuam humanitatem , t hortor , ut tuum otHcium ,
quod ccepisti, facere pergas.
2. Caeterum qu admonitu mex concionis in lucem editse, de
legibus Mole & Imperatoribus Romanis adverfus incantatorcs
& sagas latis} vilumesttibi mecum con ferre, agnofco animi tui
candorem , & optarim ut militer affecti estent multi, mei quoque.
ordinis homines , & eadem moderatione sua inter se dogmata
conferrent : lie enim minus esset & rixarum & offendiculorum in
Ecclea filii Dci. Dicaraigitur initio de mea concione,cui titulus
est , de grandine. Hase eriim concio , etsi fatear eam me in char-
tis conjectam , ut soleo , antequam ad concionandum processero ,
tamen non est me in lucem edita, sed ab amicis una cum aliis qui-
busdam concionibus chartis meis collecta , & typographo tra-
dita , idque non hoc primum tempore , sed cum numeraretur
nato Servatore notro ifjpj &audio eam iterum a typographo
superiori anno prxlo exceptam esse. Hoc ideirco visum est com-
memorare , ne forte tua humanitas arbitraretur , me data opra
eam concionem adverfus tuum feriptum , cui titulum de prstigiis
daemonum fecisti , sparsse. Deinde vidisti ipse , me in ea con-
cionc ( quam certe nelcicbam editam , priufquam tuas accepilem
literas , 6c de ca ab amicis admonitus essem , qui & mihi exem-
plum cjus jam exhibuerunt ) nullam instituisse prolixam disputa-
tioncm de lupplicio illis incantatricibus inferendo , sed tantum
paucis attingere , ne viderer publicas leges damnarc : quas ne ad-
huc quidem damnandas cenieo. Sed illud lummo studio & exactil-
ma cura agendum & cognoscendum est , ut recte dijudicetur de
personis, quse adverfus has leges peccasse accusantur 3 & tam se-
vero supplicio obnoxiae sunt.
3. Ac video quidem , Imperatoriam legem uti his verbis :
Qui malis ardbus utuntur , elementa tturbant inficiuntque & ad-
hucastrmo, elementa turbare , non esse diabolicx per se ,nec hu-
mana;, sed tantum divinx virtutis : nondubito autem , quinlex
ufurpetverba sua ex vulgari hominum ntentia , & loquaturex
illorum magorum feu incantatricum opinionc : hi enim satana
itapcrluasisunt, quod artibus fuis turbent elementa. Punit igi-
tur, inquies, lex voluntatem tanrura , & fallam pcruasionem ?
Nihilminus : sed repetat pro opre ipso persectum, ut illi loquun-
Eeee 3 tur,
jj0 JOAWNIS W I E Z -
tur,conatum.Nam cum mifera mulier non folum fimpliciter cogi
tt fe coduris aut aliis artibus turbare elementa, verum etiam illud
toto animi inftituto agit , in hoc ftudium tota incumbit , ut bcrbas
colligat, i'uiscxecrationibus praeparer,ad ignem admoveat , ac ni
hil carum rcrum omittat , quas edoda eft latana aut fatellitibus
ejus : hie certc lex expedit fuam feveritatcm , & punit perfeclum
ilium, qucmadmodum jam diccbam, conatum.
4. Ncc novum eft , nec iniolcns , quod conatus perfedus ha-
beatur pro fado & opere iplo. Abraham juflus eft unigenitum
fuum hlium Ifaacum madare in facritkrum : et autem ngelus
revocat gladium ejus, quern jam in hlium ftringebat Abraham , &
Ilaac fcrvatur incolumis , tarnen Deus ipfercpucat hune perfedum
Abrahje conatum pro fado ipfo : Quia rccilh,inquiens hanc rem,
& non pepercifti hlio tuo, bencdicam,&c. Quod de benefadis hie
dicitur, idem intclligendum eft etiam de maletadis.
c. His diebus dixit juvenis quidam Stutgardix caufam /Lam
vinculis , qui cum deperiret alterius uxorem expedavir nou
ante domum ejus bombarda inftrudus , dum maritus equo pabu
lum pra:bcret. Itaque ejaculatus globum per patulum foramen, er-
ravit quidem mari to , fed occidit cquum. Habes hie perfedum
conatum. Quare lata eft in cum fententia, tanquam in homicidam,
qualis etiam vere erat tarn coram politico , quam coram clefti
tribunali. Idem judicatur de eo qui cum uxore aliena deprehendi-
tur in cubculo claufo lolus cum Tola , nudus cum nuda, ctiamh
adhuc nihil fcelcris cum ipla dclignaverit. Haec accommodanda
erunt ad incantatrices , quod etiamii ncc queant elementa turbare,
ncc quicquam nocumenti hominibus prxftigiis luis aut incanurio-
nibus intcrrc : tarnen quia voluntas eorum nocendi non coniftit
intra fmpliccm cogitatum animi,led prorumpit foras in perfedum
conatum, feveriras legum hac in parte non poteft jure damnari.
6. Idem fanciendum puto de lege Exod.22. Etlienim
video, vocabulum conftanter transferri pro tarnen
non ille tantum judicatur , qui alteri exhiber porionem
rcipfa venenatam, verum etiam qui nocendi & interficiendi animo
tmiitium Pro vencnata potionc arripit errore quodam & porrigit falutarcm.
M.sren- Quare cum incantatrices illud unum agant , & in ilium fcopum
'tmi'ri- totae intendant , utvelfrugibus vel pafcuis veljumentis vel homi-
mT<i'"" n'busnoceant, five utantur veneno , five aliis rebus plane imper
tincn-
Liber Apologeticus. pi
tinentibus , non pofunt excfari, quin habcantur pro nocentibus.
Lex Mofi dicit de tee mendaci , reddent ei ficur iratri fuo facer
cogitavit : Et quidem inagna fcveritate addit , Non mifereberis
ejus , fed exiges animam pro anima, oculum pro oculo. Si de tefte-
mendaci, qui nec veneno , aliis id genus rebus , fed ranmm lin
gua ad nocendum proximo utitur , tam feveriter judicatur, quid
judicandum eflet de incantatricibus , quae qualibufcunque mediis
ucantur , certe cogitant toto conatu proximo incommodum in-
ferre ? Haenus de automate legum : intcrea autem accuratiflima
cognitione opus eft , utre&edijudicetur , quisadverius has leges
peccaverit, & fupplicio earumobnoxius fit.
7. Hie ut recle fentis, magnum difcrimcn habendum eft inter
verc lceleratos & mclancholicos , ac eos qui laifo funt cerebro ,
qui ve iimplici fiipcrftitione errant. Quis enim tam crudelis effet ,
qui in hos pofteriores feveriter animadvertcret ? Fuit apud nos
juvenis non ineruditus , qui & fcholis prascrat , & fc honeite gere-
bat : Sed tandem eo melancholia; proceffit , ut cum audiret ali-
quem praeceptribus fuis,quos femper reverenter coluerat,morte
cxtinum, arbitraretur fe , quamvis longe abfentem, ejus mali au-
torem. Rcferebat nobis , fxpe venire ad fc nodu homines nefcio
quos, qui nunc hoc, nunc illud ipfi conficiendum mandarent. Quis
hunc judicaret homicidam ? Imo inter nocentes ipfos magnum
difcrimen habendum effe cenfeo : Et malo ut decern nocentes im
punes , fi ulla probabili ratione fieri poteft , vadant, quam ut unus
innocens injufte pledatur. Infigne pietatis geHus eft , milerorum
cura tangi.
8. Quare optimi viri officium facer perges , fi afflidas illas
mu i ere u 1 as malueris ad curam vcl tuas , hoc eft medica; , vel mese,
hoc eft Theologicae profefionis , quam ad gladium autignem car-
nificis remittere. Ha:c pauca vifum eft non ad fingulas tuarm li-
terarum partculas , fed ad caufae ftatum refpondere. Uterque
enim e refpicimus , ut in malficas excmplum ita ftatuatur , ne
vel impunitate malum ingravcicat , vcl crudclitate innocentes aut
quafi (quemadmodum Jurifconfulti loqui folent)opprimantur.Do-
minuf te clementer cuftodiat. Bene ac fliciter vale , vir optime,
Stutgardiat, in die Stephani protomartyris, anno 1565:-
D. JQ:
JOANNIS WlERI
D. I O A NN I R E N T I , Theolog*
Doftori , prtpofito Stutgardii , &c.
loannis Wierus
S. P. D.
Atac nupcr tu ad me litera , fucrunt mihi admodum gra

ta; , quod iingularem animi tui candorem & modcftiam
D declararon, cum n*ctam patienter in me* lententi* cx-
plicationc audicris , tuamque viciifim ingenue propofueris , mi
integerrimc Brenti. Proindi ut me dcnuo audire cadem animi
temperantia , Sc fi minus rccTre fentiam , {"ecus docere non dedigne-
ris , te ob commune rcipublioe Chriftianae commodum , obnixe
oro. Maximi liquidem pondcris caulam hanc cffe fentio , in qua
tarn cnormi tyrannide Chriftiani nominis magiftratu faevitur
citra ullam coinmifcrationem , quae Temper hominem Cbrifti'anum
in primis omare folet. Hie autem legum rigorem defend, fuum-
que fortiri apud te locum , non obicure arguant tcbntarque pa-
lam habita concio Sc poft evulgata , deincfe fcripta mibi baud ita
pridem cpiftola.
5 2. At ceo aliter iuftis de cauis rationibufoue manifeftiffimis
0 1-1 r \-
Sc quidem non paucis perlualus, libro lats jam auquooes
edito, hujulccmodi dira mortis fupplicia in vitiatae phantalue ve
ndis, nec ullo praeftito revera mahtiofo velaliis noxio opere no-
tis , improbans , tales leges elevo ut irritas prorlufquc upprirnen-
das : quarum tarnen authorkate magiftratum recle gJadiam ftrin-
gere, lubmergere item, & flammis horrendis demenratas objicere
anus , quas bmias dicunt , aftrucre videris. Pcenae liquidan tbr-
mam licet non exprimas , tarnen leges hac in parte defendii, quae
mortis fupplicium deccrnunt : at modum ejus heu minis truculeti-
tum , quinimo , fi verum fatcri liceat , plufquam tyrannicum ,mde
decreti virtute jam annis nimis multis magiftratu oblervaturn ,
lacis nofti. Ex mea vero fententia illiulmodi viwe privtione co
ram Deo ita delinquitur, at rationem in eo die , quoomrriseJu-
. . cefect Veritas, redditurus fittranfgrclTor.
U'i7& 3- Porro cum concedas, ex vulgari hominum opinioncpro-
TO4f*t. mulgatam legem de iis qui elementa turbant , Sec. Relpondeo ,
leges
Liber Apologetic vs. ypj
leges minime ferri deber ex vulgari hominum fententia , vel
delufarum vetularum opinione , potiifimum eas quae inde mor
tis alios damnant : fed ex gravibus , iiidubitatis irrcfragabiliuf-
que caufis cum matura dehberatione promulgan oportere': quin-
imo in adionibus criminalibus probationes ipfa luce meridiana
clariores , requirere leges , alias dixi. Nec juftis rationibus hie
objici debet perfedus conatus, quern vix imperfedum diciad-
mitto, cum nullus perfectus poffit appellari conatus , qui perfici
ncquit. Lamias autem non pofle perricerequa;conantur,iateris.
Concedis enim , delufas muiierculas in turbando acre nihil pof-
fe : five turn hcrbas colligant , execrentur , ad ignem admoveant,
vel quafcunque profrant ex corrupta phantafia quifquilias , qui-
bus ne quidem aquae guttam elicere , aut crepitum ciere ( ut
cum venia fie loqui liceat ) aut mufcae nocumentum inferre que-
unt : quorfum hie conatus nuncupabitur & defendetur perfedus
ejufmodi delira perfuafio , vel , fi ita voles , inefficax & puerilis
conatus ? cur ex legum feveritate acerbiifimo mortis genere ple-
detur ? Quod Abrahamum adducis , qui in filium Ifaacum ftrin-
gens enfem imped iebatur ab angelo , atque huncAbrahami cona-
tura pro fado ipfo Deo fuiffe reputatum , & quod de benefadis
ibi dicatur, idem de malefadis intelligendum efle, hic cert velira
nolim,contradicere cogor.
4. Primum Abrahamusex Dei mandato conatum ccepit rei
poifibilis , & quae mox perfici poterat, atque perfeda incundanter f"fiam-
ruiflet mente lana & inftrumentis convenientibus , nifi Dei an
gelo fuiflet vetitum: hinc mrito pro ipo opere & quidem per-
fedo conatus hie inchoatus haberi debuit. Atqui multo lecus
in hoc noftro negotiores habet , ubi perfonae ad hujulmodi ve
rum adum vcl conatum ineptae funt , ubi phantafia corrupta, ubi
Organa quibus operari putantur , ludiera , fi culnea, & tali per
eciendo operi inidonca lunt, ut fi nihil non fie agant Sc machinen-
tur , nihil efficient , imo ae'rem verberabunt & operam ludent.
In foro quidem ccelefti crimnale elTe, ctiam fi quis muliercm af-
pexerit ,.ut earn coneupifeat , non ditfitcor : verum hauditemin
ioro civil , ubi adulterium non mente , fed corpore perpetratum
vel ineeeptum, ita ut perfici mox potuerit , punitur : multo minus
punietur vitiatas mentis imaginario , aut ludicrum aliquod in-
ltitutum vel voluntas , unde laefioni fubfecutae vcl aliunde infli-
F f ff d
594 Joan N is V I i i
6tx nihil vel acceffic veldeceflit, aut acceder aut decedere po-
tuir. Quarc mirari ncn defino , quod lamiarum deliram volunra-
tera in pcrfedura conatum foras prorumpere , nec legum feverita-
tem hac in parte damnandam eefcribas. Im ego tales leges ex
vulgi opinione & potarum figmentis latas , libero ore caiamo-
que oppugnare audeo : &c me confeientiam laefurum vererer , fi
conticeicerem : propterea eas quoque explodere deceret quemli-
bet magiftratum Chriftianum , ne rerum ignorantiatam impune
hinc fanguis fiindatur innoxius.
s-btn.de c. Talem babeo legem illamduodecim tabularum : Quifrn-
tinfcui ges excantaflet , pcenas dato , nev ahenam iegetem peikxeris
excantando. Si vero oblervantiam multam deberi legum vetuftati
m. it. & autoritati exiftimaveris , eodem jure nunc & olim infangub
f*f'*<>* nem quem innocentem dixeris , levietur ex quorundam Jm-
peratorum & regum promulgatis faepe legibus & ediis contra
uocrinam tuam , Lutheri , & aliorum non obfeurorum viro-
rum. Quaproptet ut non emper legum autoritati & iererlati
ftandum ceneo : ita multo minus in hoc. negotio hacrenus u/que
adeo dubio , obfeuro, & daemonum praeftigiis involute , ad carni-
fices confugiendum ee , firma ftat lententia. Nec locum bic ha
bet in argumenti tui patrocinium, fed ad mei inftituti confirmatio-
nem , exemplum te citatum juvenis illius , qui occidendi animo
equum interemit , dum in virum , cujus uxore fruebatur conjun-
dius , collimando ejaculatur: cum Sc interficere maritum,& cum
cjufdem uxore congredi potuerit. Sic clar oftendis , quid fit co-
natus pcrfedfcus , nempe tudio inecepta aciio , qua; ab ipfo juvene
perfici valuit inftrumentis ad hocidoneis apparatis , & inreipro-
pofitae perfeftionem jam operantibus fine ulla vitia mentis
delufione : proinde & ptimo jure fupplicium mortis perpef-
fus eft.
6, Quod etiam hue Mofis legem rurfus torquere veVis , non
Exrf,". cert mihi tecum convenit. Mofes enim de iis loquitur , qui vene
no vel rebus noxiis nocucre, vel damnum dare conati lunt>id-
qcpoture : non de his qui c lasderc aut lsefiife imagmantur ,
quibus nihil mali ulli aut beftise aut homini aut frugibus accef-
lit : qui potius dcliris hominibus, puerihbus, ftultis & melan-
cholicis comparari debent, Sc aliqua ex parte fimilem fuppl/
brtem cum iifdem fuftinere, hoc eft, redargui & recliusinfti
tui,
Liber Apoiogeticus. 5"pj
tui,vcl virgis corceri, atque arbitraria mulcta, non corpora-
li, ex magistratus sequitate in ordincm redigi.
7. Quod item Mofen de teste raendaci citas , qui mente non vtm.it
delusus > studio destinataque opra luo mendacio graviter vcl
nocuit, velnocere voluit, atque etiam potuit, nimirum qui al-
terifalo testimonio intentavit defelionis , ut Hebrai nrelli-
gunt, crimen , quare eidem quoqueex testimonii virtute fuict
moricndum : talis profecto mendax testis, author sanguinis injust
fundendi joptimojureplectebatur , velut etiamnum plcrisque in
locis obiervari existimo, Sed quomodo hic cum Lamiis nostris
conferri poterit, cur etiam severior iis infligi dbet peena? id quod
tamen urgere videris , cum illc nocerc voluit & potuit , & rvera
nocuit : hx lami nec nocure , nec eo modo poturc. Ille lingua
sua uius , qua falfum dare voluit & potuit testimonium : hae solum
corruptam ulurpant imaginationem, delulam voluntatem , & suas
quilquilias resque ludicras , quibus omnino nihil poflunr, etiaml
minime impediantur.
8. Collatisitaquepersonis earumqueingeniis&organisjfa-
cil. totius negotii dilcrimen elucccet : inde 8c pnx formam mi-
nori conciencix laesionc praelcribet magistratus pius & Christia-
nus : quam tamen conjuncta simul &c opra vestra & seculari pote-
state in executionem deduci velim, ut nimirum rectius tui ordi-
nis bomimbus doctis & piis crudirentur delusaeanus,& praestigia-
rum dsemoniacarum disculls tenebris ad veritatis lucem saniori
enente reducantur: deinde modum peena cum commiseratione pro
:ranlgrcflonis qualitate prudens statut magistratus. Qua in rc ti-
>i mecum convenirc , fat scio. Mihi fane bene volcnti, ut pro sin-
>ulari tua bumanitate & candore ignoscas, quaefo , quod ieria tua
fcudia & Christiana, dxmoniaco nostro argumento turbarenon
lesinam. Deum mifericordiffimum oro, ut te luo ipiritu in dies
nagis ac magis augere dignetur ad nominis fui gloriam ,& Eccle-
ae utilitatem. Hambachi 1 8. Julii> anno 1 j.
Nihil refponfi inde tuli.
Ffff 2 A P O-
J O A NN I S WlERT
f96
APOLOGIA
Adverfus qticndam Vau'um Schaltchium, quife Princi

pen* dla cu! vocitat.
t E profedo optirac meritum eflc de Repblica Chriftiana,

& bonam apudomnes inhiTc gratiam cxiftimavi , quod
tanto ftudio & diligentia pro indubitatae religionis noftrae
gfhif.6. hominibus pugnam cceperim cum principatibus , poteftatibus,
mundi dominis, redoribus tenebrarum hujus feculi , lpiritualibus
>*/i. aftutiis in cleftibus, cum principe cui poteftaseft aris , qui
.^ mortis habet imperium , qui feducit totum terrarura orbera, im>
iJ. 41. cum rege luper univerfos rilios iuperbi. Sed opinionem roeam
long feellitinlblens quorundam iniultus, & mala ab iifdem mihi
relata gratia.
2. Enimver praeter omnem expedarionem infurgit adver.
fus me Paulus quidam princeps de la Scala & Hun,Alarchio Vero-
.& Dominus Creutzburgi Pruffias , qui numerla hactitulorum
lupellcdile, & generlas familias fatellitio inftrudus , mihi 00-
mini non huic iimillima, fed tarnen domo honeftiffima nato bel
lum denunciat > non certe juftis de caufis. Licet autem princjpa-
tuum illius amplitudo , & plena terroris dominatio me non im-
meritoin fugam conjicere potuiffent : animum tarnen erigit qux
mihi cum daemone fuit ludae vidoria , quippe qui curo potentiflt-
mo generis humani hofte forti ter antea congrelTus , virium mea-
rum periculum fecerim, tanto facilius nunc hujus prineipis ro ar
que impetum luftinebo , quanto & inferior is eft , caui noftra
melior. eque enim velut ille , frivolis altercationibus aut im-
potenti ulla concertandi libidine flagro , fed folo veritatis inda-
ganda? ftudio ardet animus : qui Ii aliter elf afldus , tarnen
& ingravefeens astas colludandi fervorem extingueret , & feri-
bendi libertatem ac ocium profediones varias occupationefqueaf-
liduas furriperent. Quo rit , ut non fim tibi Paule princeps ob-
jedurus tuos errores , non calumniaturus tuas contrarietates
non nudas alienarum vigiliarum rapfodias , non fabulas Po
ticas , non denique quafdam Platonicorum nugas , qua in ruis
feriptis pallm occurrunt ; led ad tantura loca, quae circa linem
tcrtii
Liber Apiogeticus. j97
tertii rai Epiftemonis contra me poruifti , refponfurus , partim
tuas calumnias eo quo collocafti ordine refellendo,partim infirma
arcis tu* fundamenta , quibus niteris , fortiflmo veritatis vede
. fubvcrtendo. Ocyus ergo & alacriter in arenam defcendamus ,
nofque pro virili exerceamus.
5. In libri tertii Epiftemonis tui Catholici exordio igna
contrame praefcrs & titulum, quo confutationem Praeftigiarum
Ioannis Wieri , te parti Encyclopaedia; tuae recodae adjundurum
polliccris : indc non diu cundatus , de barbarifmo difierens , in-
tegramfere epiftolam ad paginas circiter odo , continua oratio-
nis ferie, Ioannis Pici Mirandulani ad Hermolaum Barbarum Flo
rentin 4. Non. Iunii fcriptam anno 148 j. tranfcribis. Inde ubi
de animas ab humano corpore ieparatae leu abftradae oberrationc
& paflione ex variis difcurreris : Hinc & utrum p'eccatum tempo-
ris finiti, pcenam finitam recipiat , an infinitam tantum , ex ejus-
dem Pici tradatu de poena peccati mortalis , argumentis fumptis
& verbis excriptis compilaveris : ad quaeftionem tandem de ani
ma lparata , five homine poft mortem , antcquam refurgat , pro-
laberis j quo copiofum illud cap. 41. lib. 3. Agrippa; de Occulta
philofophia dcnuo de verbo ad verbum tranftulifti , non tarnen ne-
gleda interim eacautione, utleviter nominis Agrippa; memine-
ris in principio iis verbis : Cum moritur homo , corpus in tcrram
revertitur ( quod & Agrippa retulit ) de quaiumptus eft : mens,
unde delcendit, in clos remeat, &c.
4. Ea conjundione copulativa vis innuerc , quafi Agrippa in
ea lolum partcula a te non diffentiat , & reliqua argumentationis
demonftratio tua fit , qua; ad paginas circiter decern ex eodem ca-
pite tranfcriptas fe extendit , ubi in Eubuli perfona , verbis fex
laltem orationem interrumps continuam ablquc debita authors
Agrippae profefione : qui cum hanc myfticam dilceptationem
poetarum teftimoniis hinc indc confirmant ,ea lolum Iludi te
prastermittuntur , ut quae paulatim ex eodem capite adverlus me
in quaeftionem producere ftatuifti , non admodum in hoc ltudio-
rum genere exercitatis, appareant catholica & myfteriorum plena.
Quanquam in eo contextu , quem tuum ex phrafi indubitantcr
nemo non judicabit , qui in Agrippae libris minus fit verfatus, ple-
raque invenianmr , quae Catholica Ecclefia non ita probatum iri
arbitrer : cujumodi eft & illud : Ut certum eft , neminem fine fide
F fff 3 * Chrifti
y<>8 Joaknis Wiin
Christi possesalvari : ita probabile est , hancfidcm adhnc nuisis
Paganis & Saracenis post hanc vitam praedicariin illis animarum
reccptaculis ad falutcm , atque in illis velluti in communico-
diadctineri , doncctcmpus adveniat , quo maximus Iudcx mcri-,
corum factura* fit examen: qua opione ctiara multi Cbrituni
leriptores non abhorrent.
j. Cumvero hue transtuleriscx posteriori parte capitis dcti
Agrippa; , quorundam patrum testimonia , velut Tertuiliani, CJf-
mentis, Augustini, Ambrosii atque Lactantii, iniervem&w
studio Chryiostomi fententiam , nihil minus iisostendiiur,qtt!
Paganis & Sarcenis post hanc vitam prxdicari ad saluttmii
animarum reccptaculis. Nollem autem longioris digrcswnis^
lestia me fatigare in iis qux ex profefo non in incam connus-
liam feripta unt. Inde lententiis nonconcis exeodemeftf
hinc inde de verbo ad verbum compilatis , orationis filum <*"
nuas de eonditione inferni , de lemurum narura , & de ipiriroaai
loco , ubihac occafione Agripps mentionem denueate^0''
, > in hxc verba : Lcgimus alibi , abstulisse Deum de spaif0*
j, in Mofe,& ddisse leptuagintaviris. Magnum hic (mfi^S11?"
3, pa) latet, fed non temerc rcvelandum myiterium. Potiemo sfc\*-
uta doctrina hac arcana Agrippa; verbis , ubi licentia caogw
Eubulum induxeris tibi Eulogo refpondentem , Remulifl*"
num captum , & omni admiratione admirabiliorcrnaniiisit*1'
tilfimo audivi Eulogc : Mox ad versus me in fequentem s?3
formam:
-. Atque hic mihi occurrit quidam medicus , nominf'^'
ns Wierus, qui haec omnia nihil aliud asserit esse , quam fwf1
dasmoniorum , de quibus libros quinque lcript , & p^*?
fuam intentionem egit. Ita lib. i . cap. 14. de transform**
legat Pfcllum , & excmplum quoddam militis. Atquijinf'^"
j, fiorcm ca quae diximus , aliaque milia agendi modum&t'*1'
nem , Michacli Pfello explicavit -quidam Marcus damoniic11^
eximius , in Chcrlonefo Grxcie contermina vitam folitariiiD^
gens. Demones , ait , licet i'exu & propria lingua careant , co?
tamen illud areum fibi concessum, pro arbitno velut nubcs^-
3, fiante , in varias-formas mutant, contrahuntque atque exteni
}, quemadmodum lumbricis videtur accidere, ob fubstantiam tne*
rem , ductuque facillimam: ncque folum agnitudinc diverifo1
Liber Apologeticus. ypjp
eisaccidit, verum ctiam figuras coloresque variant multiformes. ,r
Corpus enim daemonis ad utrumque est natura paratum : qua enim
rationeest natura facile cedens , sic in varias hgurarum lpecies
transformatur : qua ctiam areum est , diversos aris instar colo-
res subit. Sed ar quidem extrinfecus oloratur , corpus yero da:-
monisjuxta animi fui affectus fpecies colorum mutt , velut & ,,
bominis , ied longe melius, ut quod anima: lit obedientius. Omnia
tamen celeriter dilabuntur ob corporis mobilitatem tenuitatem-
que. Sic tanquam vir apparet , & mox oc'eurrit ut feemina : leonis
more frmit, laltat ut pardalis, latrat ut canis,atque ad utris vasis-
que formam fe aliquando transfert.
7. Lubet non inelegantem hoc loco historiam apteinterpo-
nere. Rcfert Helinandus monachus , feaudivifle abEbaudopa-
truo fuo , qui cubiculis erat Henrico Remensi archiepifeopo ,
Lodovici Gallorum rgis fratri , quod Henrico archiepifeopo
aestate quadam in itinere fomnum meridianum capiente,miles qui- .
dam interc3Eterosaperto& hiante orepostprandium dormirct,
cujus orevifa est abaliis vigilantibus qusedamalba bestiola mu- ..
Itela: fimilis exise, atque ad vicinum ibi rivulum procurrife : cum
"urfum deorfum in ripa rivuli anxia cucurrifet , nec tranfeundi
/iam inveniret , quidam ex astantibus accedens , evaginatum gla-
fi'um rivulo angusto veluti pontem facicns,imponit. Bestiola ilico ,
ivulum super gladium tranigrediens , longius procurrit , & lele
abduxit. Paalo post redire visa, cum iterum notum pontem qux-
rrit , atque eo jam lublato, difeurrens transire non valerct , idem
Je qui antea , rurfum rivuli ripas impoto gladio conjungit , at-
jc abscedit. Tum transit bestiola , & ad dormientis adhuc pa- ,>
lum os rediens , videntibus omnibus ingreditur : ac ilico qui
rmierat , expergifeitur : rogatufque num quidin lomnopasius
et ? Refpondit , fe feffum est & fatigatum , tanquam ex difficili
longo itinere, inquo bis super pontem ferreum flumen transi-
sTet. Unde focii collegerunt, cum (qua: ipsi viderant) vere som-
xfCe. Mihi vero diaboli ludibrium elle videtur , qui ut vigilau-
. bcios falleret, autanimam hominis corpoream esse , ideoque
erituram cumeorporc , ipsis ostcuderet perfuaderetque , ido-
n hoc exiens dormientis corpus & ingrediens, oculis objecit. ,>
8 . Et paulo post : Simile quiddam , inquit, de Guntiano rege
itur : Ncque id mirumest. Nam ut idemMarcus loco paula
ante
600 JOANNIS W > E R Z
, antecitatodeindcrefcrt , spirirui qui nobis inest phantasticopro-
,> pinquant dxmones , utpotc qui & ipsi piricus tint : veibaper-
., turbationum & voluptatum nobis insinuant, non emittentsi cpi-
dem vocem pulfationequadam & sonitu,fedsermonesiuosbl<]uc
sonitu , inimittcntcs , &c. Capite tandem if. id exemplis conlir-
,, mat, iliaque exempla varia; formae larvarum,& astionumdiiM-
niacarum esse ait. HacttnusWierus, qui pailm eandem autlinu-
>> lem fuis libris cantillat cantionem.
9. Hoc cpiphonemte , mi princeps Scalichi , laudifflp
dari constantiam judicabunt alii , qui eam maximopere inttia-
derant , quod contra tuam ipus nuper editam BaiLcae Encydoji-
diam , ut scribis , depravatam , & majori cx parte diaboliirtcts
haereticam , hoc epistemone catholico , palinodiam fokoaW*
nis : quod tamen non usqueadeo in tui contemptum , quimisoi-
fensionem obiter dictum volo.
io. Adhac quorfum tanto impudentiae supercilio
cium statuereaudes , meomnia(antea potilfimum exil1!
lt.m. capiteatetrancriptajnihil aliudêsse assercre, quam n**1
"M1- praeltigias1 quod constanter ( cum bona tua: Clernetffl11115'.
tibi pernegare non erubesco. Reliqua mea verbaK^T11
enarrata agnosco , quorum mire artiriciosam aulpicatisc^'
tionem. Plellus, ais, dictis nostris non adveriatur. PoW!^
istam subsultationem. Tanquam legislator decretum ali^1111"
ciret : verum non contentus tuo excurlu , fero meprotoCl
eruditionis & iipientiae maucipium fatebor, nisi meampr*1-^
expectationem laniori responone expleveris. Psellus ctenif^'
cum eas apparitiones dsmonis reprafentationi b divers
attribuit , quas tu frquenter animae obvagantis , & inbolf^f
curfui affingis. Longe diverfa , imo pene contraria utrii*?1,^
cutio. Pfclli fententia aut vera, autfalfa. Si vera, f**
nuerevideris , cum nonfolum nihil contradicas, sederiJt1:
dole abobjectionis vadimonio te expedire coneris , rua nili"
rio vacillabit. Si ipus falfa est opinio , cur lubticuisti f:
sionem ? Enimvero qui tacet , confentire videtur. Piellus'^
profert, quod in me acculas. Atqui me dissentirc certe w&
ti , &recte, quandoitalubet : ipus verotestimonium tib -
adverfari leribis , & maie. Aut enim uterque tus opinioni^T
gnat, autneuter: fumus lquidem bac in stationc individus<*<
Liber Apologeticus. t 6ox
tes. At ambo tuam hanc phantasiam execramur merito. Quo-
circa posthac opposiriones , quarum perplexitat exrricare tene-
qujs, smito intactas.
n. Quod autcm hanc historiam , inquis , Wierus praestigiis
diaboli tribuat , ut perluadcat animam corpoream , & idcirco
corruptibilem , non video quibus id rationibus & arguracntis
perficerc contcndar. Non dilsicukcr ab hoc objectioms tek) me
vindicavero , quum nihil hic afferuerim , quod patrccinii admini-
culum requirat: & praeter meumsit institutum , de anima: cxtra
corpus cvagantis conditione , longioris diceptationis telam con-
texerc & perlequi : iolum ad eam Helinandi conclusionem , so-
cios nimirutn inde collegiffe , cum , qiue ipsi viderant, ver som-
niaTe , mcam iubjunxi non asscrtioncm , cd opinioncm: quae si ad
tuum minus feccrit palatum,per me quidem licet , nec luaviorem
faniorcmque ex generosi principis beneficio recusabo. Quod vc-
ro dicis , non sequi , omne corpus corrumpi : ncque me hac in
juadlione , meo lcopo peregrina, quicquam vel affirmare vides,
cl negare : scd intellexifle de corpore materiali & composite,
ion dirfiteor. Verum enimvero si taie quippiam promulgassem,
|uo supplicio ad pcenitcntiamcompcllideberem , haud intelligo.
ûorsum insuper extra meum scopum collimabo ad incorruptibi-
: cum & elementa non necessario , ubi & suum habet locum
ipitis2i. Apocalypleos exordium ? Ett & Empedoclis opinio,
mndum manere eundem secundum substantiam, scd mutari iecun-
ura dispositionem.
$ 12. Quod deinde in orationis tua; progressu adversus Pl-
ex Marco lcntentiam me recitatam transsormationis diabo-
rje causam statuis , variorum subjectorum assumptionem , ca
iliect demonstratione. Sicut enim homo mediis utens, artifi-
y naturamomnem imitatur : cdiabolus medio non indigens,
momento subjectum fuse actioni & proposito conveniens fa-
: : atque in illud,sicut anima in corpus, se abdit , & illud pro sua
Iuntatc rgit. Hincest,quod Apostolusait,2.Corinth.ii.Iplc,
:juit , Satanas transfigurt se in angelum lucis. Inde equere-
-,satanam veri aneli lubjectum assumere,& in illo se abdere,&
y voluntate sua illud regere. Sed long aliam esse Apostoli men-
n t testantur prxcedentia & sequentia , ubi de perversa Pscudo
>stolorumdoctrina , & de peribus malis loquitur , perma-
Gggg nente
4oz J N M I S W I * *
nente fubjedo integro, non de fubitaejufdem mutatione, quemad-
modum hc inverutur quxftio de vario dxmoniacx transforma-
tionis idolo , uti in capitibus fequentibus oftendo. Aliud enim
tft , dxmonem corpus aliquod verum aflumere , & illud appi-
rcrc, ac regere ubi & quomodo diabolus volet: aliud eft, mal i
aliquid diabolo fuggeri , quemadmodum peccata multa , &
meutern inde vitiari : ( nam qui peccat , ex diabolo eft , tefte
Joanne X. cap. 3. ) aliud item , diabolo obleiTum efle : aliud
deniquc cft , dxmone fimul & in peccata prxcipitari , 8c ab eo-
dem obfidcri. Cxterum quod transfigurationis caufam & mo-
dumfpedat, xquum ledorcm cenioremqueadutriufque, ni mi
ni m Marci & Scalichii , fententix exquifuam collationem , &
reliquam ejufdcm noftri capitis partem , cui & Tritemii opinio-
nem hujus argumenti annexuimus , relego , ut & ad alia loca hue
facienda , quae fparlm in meis libris ob materia oblatx occa-
fionem erunt obvia : quo etiam fpedabunt Auguftini entenx
paulo poft cnarrandx:prolixior alioqui foret propugnatio,/d bre-
vis cTe laboro.
13. Toto autem ccelo hc errare Scalichium, teftaturipf
Veritas , commonftrant portentof, quibus Satan fxpenumero ap-
paret , idolorum facis , docent luculenter larvae in ejufdem no-
itri libri cap^ ij. 16. 17. 6c infinitis aliis locis propolrx. Ubi
tub alicujus ante annos multos defundi forma terret,ilune mor
tui corpus verum induiffe dxmonem credcmus?quod jamconlpici-
tur ut vivum eTc lolet , quum cadaver illud in terris computruem,
lqualidumque fuerit, vel etiam in patibulo aut rota exelum , vel
canibus alieubi dilaniatum. Quid, ubi monaebum induerit , -
chine corpore & cuculla fceleratarn ver mentem exornavirfata-
nas? Si hoc valet, fide fua falluntur, qui in Francifcani alicujus cu
culla fepulchro mandantur , ut a diaboli machinis fecuriores lim.
Atqui in cujus fubjedi fpecie tentavit Chiiftum diabolus? Si ,-
grippx teftimonium , quo te affici plurimum in tuis feriptis video,
cum fymbolicx dodrinx inagnaiia tradas , admiferis, cuculla-
tum illum fuiffe , ex piduris tradit in libro de Vanitate icientitf.
cap. 2 j . de ftatuaria & plaftica.
14- Quomodo prxterea cohxreant illx particulx , transfor
mations diabolicx caufam eife, fubjedorum variorum affumprio-
, & diabolura non indigere mcdio,item in momento fubjecrum
fuse
Liber Aioiogiticus, 6o$
ix actioni & proposito conveniens facere , non video, At ista
rosequitur Scalichius : Cum ergo corpus quiescit , non nisi ve-
etativa potenria utitur. Ah mileram conditioncm infantium , in
uibus nullus animae usus praeter vegetativam potentiam : spacia-
ir intrim rationalis.
if. Subjungit deinde paulo post : Et si quidem animas essen-
i angelispares iiint , anne liibjcctum sivemustelae, sivecolum-
e, rive hominis, sive akerius cujuspiam rci assumere possunt?
equaquam, respondeo : & miror ab acutisimo philosopho , &
(ctistimo scilicet Theologo talia excogitari , proponi & defen-
, nisi peculiari privilegio indultum tibi sit decernere quod vo-
Animas siquidem humanas hanc corporaturam semperexpe-
nt, cui Deo destint , & non corpus mustelas. Scqueretur
oqui primm , unam animam esse & hominis & bruti com-
jnem , & informareduo corpora. Non convenit bene institu-
civitati,utprincepstumproprio , tum cerdonis vehiculo uta-
'. In suoPimandro divine Mercurius Trismegistus dicit , aliud
pus quam humanum, non capere animam humanam : neque sas
e , in corpus animae ratione carentis , animam rationalcm cor-
:rc : Lege enim divina talem generationem prohiberi , mult
nus figura humana exutam in corpora degenerare brutorum:
ue hune impium efle errorcm. Si autem verae mustelae sub-
:um veram militis assumpsise animam praefracte urgeas,cedo
nam hacc mustela alba, quae ex militis ore visa est aliis vigi-
cibus cxiiTc , tam quiete citra ullius motus sensum antea in cor-
e latuit ? per quos meatus milite non excitato eluctata est?so-
gus 8c arteria afpcra vix ad os communes & lolae , ob angu-
i neutiquam admittunt, nec rcrum natura patitur : ubi item in
jus rgressa mansit ? redientem enim addormientis adhucs
ilum videntibus omnibus ingreflam fuisse , tradit historia.
16. Atqui rationis fulcimentum , quare animas taliassumpto
ecto , hominibus appareant , subdis , scilicet , ut ea re aliquid
:cndant , inquiens, Deo ita volentc , vel ut somniantem admo-
t. Quaeso autem, qua de re hune militem admonuit hxc mu-
1 induta anima, vel cujus eventus fuit portentum ? Denullasi-
lem re vera militem admonuisse animam hanc , docet ipsius
-rogati responsio. Nam super ferreum ponrem flumen non
erat miles , nec difficile &longum iter perpeflus. Nec est
Gggg 2 quod
o4 Joannis W i s * X
quod ad animam refponfum referas : hoc enim poftea negas , -
nimam videlicet non effe prolocutam , fed militera locutum. Ac
fit quod velis , quid inde admonitionis divin vel portend fuc-
cemt ? Non eft quod longius fubtcrfugias. Hanc mehercule
refponfioncm Wiero minime expcctavit Scalichius : quate fi
propria iplius verba finiftre in me dicta , pro genuinse luae mufte-
lae philofopbica defenfione, in ipfum retoricro , mihi yeniam da-
bit. Quod attinet ad beftiolain lmilem muftelae , fi ea quae dicta
funt cxpendilTet, baud dubie hie de rc, & aliis permultis, quotum
ibi meminit, longe rectius fenfifet , & dgito compefcumet ia-
bellum.
17. Sed ad inftituti confirmationem , alio virumfenem tra-
jicere conatur hie jaculo , fcilicet: Si ludibrium diaboli mit ilia
muftela , quomodo igitur miles feffus & fatigatus fuit ? quomo-
do ilia eveftigio referre potuit ? Qua arte autem hc evafero,
aufculta paulilper. Expcrrectus miles T ntim quid in ibmno pai-
ius efset rogatus , refpondit , fe felsum else & fatigarum,ran<juam
ex difficili & longo itinere , &c. Jam nemo diffitebirur , lomno-
rinas imagines iaepenumero ex humoribus & fpiritibus hie fibi
convenicntibus , diabolo inpbantafticis organis excitari, & io-
lis , quae exhibere vult , confirman dive ilia lint fuavia , five rari
fica, five etiam vana: ex quibus revera quoque vel volupras,veJ
dolor confequitur , lentiturque inter lomniandum , etiam ubita-
lis fpecies nunquam antea menti fuerit objecta , aut vifa vigdan-
ti,vel nulloafrectuquis erga talemin mente aut cogitatione an
te ductus fuerit, imo ab ejufmodi fimulachro vel objecta in fom-
nis actione femper abhorruerit : vulgaria fiquidem fomnia pro
humorum , cogitationum & affectionum dominio natura du-
fcu fer dirig non ignoro. Sic fit, ut caftiifiraae vit* viro (quan-
quam fanguinis etiam pituitofioris , qui nihil fpurci pridem ia
animo concepit , vel admiiit , quem nec vigilantem obfcns
fuggeftione in confenfum pertrahere potuit dasmonium) ali-
quando tarnen alicujus feeminae nunquam vifae , cum qua congre-
diatur , delectabilc obveniat fimulachrum in fomno , unde an
us voluptatis fenfus percipitur, ut cum multa titillatione lmi-
nis profufio confequatur. Eadera ratione in aliis turbulenta h-
boriofaque fomnia in phantafi organis poffe a darmonc in
ter dormiendum cieri judico , unde & manifefta laffitudo >c
fatiga
L R A i l G I u s. 6bf
fatigado fentitur. Te ftabuntur hoc ipfum & eorum fomnia^
qui incubum morbum patiuntur , quemadmodumlib.ui. cap.i8\
oftendi.
1 8. Caeterum ut firmior huic defenfioni accdt fides , exi-
mium purioris Theologias antiftitcm Auguftinum tibi adduca-m :
Suadent , inquit , daemones miris & inviiibilibus modis per illam , **
iibtilitatem luorum corporurfi , corpora hominum non fentien- f'
tium penetrando , feque cogitationibus eorm per quaedam ima- *>. 3.
ginaria vifa mifcendo , five vigilantium , five dormientium. Item tmht.
lib. ni. de Trinitatc:Si corpora ipfa tertena nonnullis artibus & bSfmm
exercitationibus modificata, in fpekaculis theatricis tanta mira-
cula exhibent hominibus , ut hi qui nunquam viderunt , talia nar-
rata vix credant: Quid magnum eft diabolo & angelis ejus, de cor
poreis dmentis per acra corpora facer , quae caro miretur : Aut
ctiam occultis infpirationibus ad illudendos humanos fenfus
phantalmata imaginum machinari , quibus vigilantes dormien
tefve decipiat , vel furrcntes exagitet ?
19. Idem de piritu & anima, & legitur in Decretis : Quae- fy.af:-
dam futura praedicunt daemones , & quaedam mira faciunt, qui- ,)^
bus homines alliciunt & feducunt. Unde quaedam mulierculae "ex
port fatanam converfae , daemonum illufionibns & phantafmati-
busfeducbe, creduntfe &profitenturnor.urnishoris cum Diana
paganorum dea , vel cum Herodiade , yel Minerva , vel innmera
mulicrum multitudinc equitare , vel carum juffionibus obtempe
rare. Quapropter facerdotes Dei praedicare debent populo , uz>
noverit hxc faifa omnino : Scnon divino, fed maligno fpiritu
talia phantafmata mentibus fidclium irrogari. Ipfe namque fata-
nas , qui le transfigurar in angelum lucis , cum mentem cujufque
mulierculae ceperit , & hanc fibi per infidelitatem fubjugarit . ilico
fe transformat in angelum lucis , indiverfarumqueformarumfpe-: cbmm,i*i<
cics & fimilitudincs , & mentem quam captam tenet, in fournis \\\^^
deludens , per devia quaeque deducir. Etquoniam folus hoc nati-
tur ipintus lnhdehs , ncc in ammo , led in corpore evemre opina- $,%
tur. Quis enim in fomnis & nofturnis vifionibus non extra
ieipfumdeducitur , & multa videtdormiendo , quae nunquam vi- rhmm
gilando viderit ? Idcirco nimis ftultus & hebes eft , qui haec omnia "ê"J
quae in fpiritu fiunt, etiam in corpore accidere arbitratur.
$.20. Et de Civita te Dei libro xvi 11. capiteiS. Non folum
Gggg 3 animum,
JoAnnis Wie ri
animum , fed corpus quidem ulla ratione crediderim , liimo-
nam arte vel poteftate in membra vel lincamenta beftialk veraci-
terpoiTe converti : fed phantafticum hominis (quod etiam cogi
tando j five etiam fomniando per rerum innumerabilium genera
variatur , & cum corpus non fit , corporum tamen fimiles mira
celcritate formas capit , fopitis aut oppreffis corporis hominis
fenfibus ) ad aliorum fenfum nefcio quo ineffabili modo figura
corprea perduci , ita ut corpora ipfa hominum alicubi ja-
ceant,viventia quidem.fed multo gravius atque vehementius,quara
fomno, fuis fenfibus oblervatis : phantafticum autem illud veiuri
corporatum j in alicujus animalis effigie appare atfenfibus alienis,
talilque etiam fibi homo cife videatur , ficut talis fibi videri poflet
rnfomnis, & portare onera : quae oncra fi vera funt corpora,
portantur daemonibus , ut illudatur hominibus partim vera one-
rum corpora partim jumcntorum falla cernentibus. Reliqua vide
innoftro lib. IV. cap. 22,
21. Sed ad lequentia mox Scalichii verba progrediamur.
,, Neque propterca , ait , corpreas animas j ut Tertullianus, alJcri-
mus: neque tranfire de corpore in corpus , quatciius animam , ut
Pythagoreis afcribitur : transfiguran autcm nemo dubitaverit,
j, hoc eft, non eTentiam, fed figuram , id eft, externara formara mu-
tari alTumptione. Sed ne hic quidem quicquam definimus. Tan
tum certe philofophum hic fibi in duabus contradicere lineis , ni-
mirum transfiguran nemo dubitaverit , & Ne hic quidem quic
quam definimus , tibi condono , calumnix occafioncm hinc non
quafiturus , licet cum tanta modeftia in me neutiquam ingoi-
ratur.
22. Hue accedit , te hic negare animas de corpore in corpus
tranfire, quod de animae militis in muftelam transgreffionc affir-
mafti. Tu ipfc teipfum judica. Jam denuo 'eircitur duas paginas
cum dimidia ex di<o cap.4 i.lib.i 1 1 . Agrippa; de occulta philofo-
phia tranferibis, ut Wieri prseftigiae illuttriores , uti feribis , fiant :
fed quanam fabularum cmendicatione.penes benevoli lectoris cen-
furam judicium efto. Vidcamus , ais , quid apud Saxonem Gram-
maticum , Dnicas hift. lib. v. annotatum fit , feilicet : Afuiram
quendam & Afmundum inter fe communibus votis conjurafle,
j, quemnam illorum vita prolixior exccpiTet , mortuo contumuian-
dum. Tandem Afuitus morbo conlumptus , cum cane & cquo
too
Liber -f o'oeticbS, 607
fuo vafto mandantur antro , cum 'quo & Amundus ob amiciti
jusjurandum vivus contumulari fuftinuit, cibo quo in longum rem-
pus vefceretur illato. Tandem Ericus Suecias rex , eo loci cum >
exercim pertranfiens Afuiti tumulum , thcfaururn ineTe ratus, i>
pcrfrangens, adapcrta fpecu , edudtum Afmundum luci reftituit: >
quem videns tetro oris babitu , funebri tabeobfitum , & profluo
ex cruda cicatrice fanguine cruentatum ( quippe Aiuitus no&ibus
redi vivus , crebra collu&atione laevam illi aurem abruperet ) fe<i >
Yulneris caufam referre juffit, quam ille narravit iis veriibus : >j
>mdftupetis , qui rt Uttum me colore cernitis ?
Obftief:it nempe omnis vivus inter mortuos. 3>
Nêfcio quo Stjgii numinis auf, 3>
n
nSHijfus ab infersfpiritus fuit>
J3
Savs alipedem dentibus edit,
Infandoque canemprxbuit ori :
33
Non contentus equi velcan efu,
3)
* in rapides iranftuUt ungues,

'Difctjfaquc genafuulit aurem.
1
'Hinc laceri vultus horret imago,
S3
Emicat inquefero vulnerefanguts.
3>
Haud impune tarnen monrifer egit :
33
Namferrofecui mox caput ejus,
33
Terfodique nocensipite corpus.
33
5 23. Non diifimile huic legiturin Cretenfiumannalibus,ma-
nes , quus ipfi Catechanas vocant , in corpora remearc iblitos , &
ad relelas uxores ingredi > libidinemque perficere : ad quod evi- ,,
tandum , & quo amplius uxores non infeftent , legibus munieipa-
libuscautum efle, lurgentium cor clavo transfigere, totumque
cadaver exurere. blanda proculdubio funt haec , ait Agrippa ,
c opinioni inimica Wderi poflent , nifi fidem facerent & latas le-
ges , & crditas antiquitatum hiftoriae. Hic Scalichius praeoccu-
pans, ex fuo interferitiblenncm interrogationem , fiquisdcmo-
num praeftigiis , quiequid id eft, aflcribere fortaffis vellet : At prae- 3j
ftigs diaboli quid clavus ob eft ? 3J
24. Hic nico verbo lectori aequo & prudenti exArift.i.de
celo cap.6. fatisfecero. Fieri nequit, quod non poteft efe fadum,
inquit ille. Numvero in omnibus luis narrationibus fttcreden-
dum
6o8 J N M I 'S WlERI
dum Saxoni Grammatico , in fimilis fidci hiftoria me conf-
tata demonftravi Ub.xix. cap. ic. Accdt Se teftimpnium Car-
dani do&i & inignis philofophi , qui poft enarrationem de Duffo
fajf.'V*. rege ex Bothio hiftoriographo repetitam lib. xv. cap. 80. deVa-
. jietate rerum , fuam fubjungit fententiam de quibuidam hiftoria-
rum feriptoribus in haec verba : Qus Bothius refert , condends
hiftoria: haud jucundae non ignavus author , alliciendi lectores
caufa confcript : ut quos Scy thica fada , morefque , tum regio-
msdefcriptionondelc&arent, fabula: faltcm ta:dium minuetenr.
Neque id vitiofum hiftorico : fed ubi hiftoria per fe fterilis eft ,
licet earn jocis fabulis exornare. Quamobrem & jure ab bis
T. Livius abftinuit , & Herodotus jufte damnatur, & Saxo Gram-
maticus laudatur.
2j. Cieterum qui in hanc tecum palxftram progredij & pro
ducta hxetuorum myfteriorum arma eriperetibi volet, adpri-
mum concides amplexum , cum anilium iabularum fulcris praeter
mentem, mea quidem opinione, nitaris. Hanc profcko peni-
nacem contra mea feripta , animi infolentiam non poffum non mi~
rari in tarn celebri philofopho & viro principe. Qui leviter verae
philofophi rudimeutis initiatus , tibi hanc mortui & \ivi cum
cane & equo contumulationem eo modo peraam confentiat?
Quis catechumenus , rcligionis Chriftianae elcmentis faltem per-
funtoric imbutus , Afuiti noibus redivivi mordacem colluda-
tionem , cum Afmundo fideli amico in fpccu habitam , afirmare
aufit ? Quis ftolidifenfus fpiritum Afuiti (fic enim habet car
men ) vel etiam ipfum Afuitum , ii ita voles , ab inferis milium ,
dentibus alipedem canem & equum in fepulchro voraffe , Scami-
eiffimi lsvam avulfiffc aurem , deinde caput Afuiti in ea mono-
machia fubterranea abfeiffum , & corpus ejufdem perfoilum cte-
diderit ? quantum eft in rebus inane ? quam crdula mens ho-
minum , & arreda: fabulis aures ? Cur quxfo ScalichiPaufanise
teftimonium praetcriiftbquod codem loco ex Delphorum interpre-
tibus aeeeptum , intertexuit Agrippa ? Effe videlicet daemonium
quoddam infernum , quem Eurynomum dixerunt, qui mortuorum
carnes abfumeret & devoraret , ita ut vix nuda relinquerecar
offa. Spiritum aliquem terreftri alimento cibari,& propterea car
nes dcvorare,nemo nifi mentis luxatse, Paufan3e,Agrippx,aurr/b
concdt. Atqus,Dcusbone,Delphoruminterpretibus tdem de.
rogarit ? $ . Si
16. Si insuper tu fidem nobis feccris , mortuorum mnes vel
animas in corpora putredine & squalore deformata remeasse , &
aduxoreshaeccingressa, cumeiidem libidinem exercuisse , ne-
cessario bos homines ver revixifl sequetur. Nam ad illius actus
persectionem necessario requiritur verus sanguis , spiritus , caro,
nervi , tendines , 3c reliqua organa huic destinata mer viva:
ûinim homo ipse non modo vivus , sed & cujus valetudo non
lit omnino laberactata. Si itaque revixerint , & matrimonium"
.oncubitu coluerint , contra hos injuria sunt latae leges : fi non
evixerint , quorliim in mortuos statuts leges ? quorsum.de-
hncti cor clavo transfigendum ? Sed leges ex informatione si-
listra promulgatae , nequaquam parem cum bene constitutis rae-
enrur existimationem. Atqui ad historiarum antiquitus credita-
um pisrogativam confugis. Verum si vetustatis ratione qui-
usvis narrationibus sit credendum , tibi examinandam non A-
uleii metamorphosim , & veras Luciani narrationes , sed Turca-
im Alcoranum ofFero: si & antiquas Christianae religionis histo-
as requisieris, libros Conformitatum D.Francisci evolvendos
Idam. Non semper quis scripscrit, & quo temporc,sed num vera
onunciarit, inquirendum. At mentis oculos iis hominibus , qui
prenarratas historias pro veris vendicarint, praestigiis obscu-
tos esse, juraritprofecto quilibet etiam barbarus. Nihilominus
fidei pondus cae Jem sortiantur , ex eodem capte sic institutum
osequi non dfinis.
27. Nequedcmum,inquitidem Agrippa, Cbristiana rcli-
one alienum est , animas multas ante univerfae carnis resurre-
onem suis corporibus restitui possc : quin & multos credimus
gulari Dci bcncfcio cum corporibus in gloriam assumptos,
iltos ctiam vivos in infernum delcendisse: audivimusque non ra-
mortuorum corpora scpulchris per daemoncs sublata , pro-
dubi non in alium usum , quam incarcerandis torquendilque
s manibus. Verum ad hos corporum carcercs & vinCula acce-
nt etiam vilisimorum & teterrimorum locorum habita-
a , ubi iEtnci igns, aquarum jngluvies , fulgurum & tonitruo- ,,
a concussus , terrarum voragines , atque ubi regio lucisin-,,
, , nec radiorum solis capax , ignaraque syderura fpkndo- .,,
, perpetuis tenebris, & nodis Ipecie caligat. Mirum esti &.
hc Homcri vetustissimi Potoe versusad mysteriorumuo-
Hhhh rum
$ J O A NN I S WlERI
rum certitudinem firmandam non adjunxerit Scalichius, quos
camcn Agrippa pott vcrbum illud Caligat , ficannetit : Quo a-
jiud Homerum pervcniife fertur UlyiTes , ubi canit:
Cymmerios fama efl populos hic ejfe , cavernis,
Perpetua nebula , c&caque calgine merfost
JQuos oriens nunquam, nee cum dclint in units.
Sol videt , atcrna miferifub nolle premuntur.
' Scd Potarum tcftimonia non tantara fidcra in myftenis aftruendis
mereri, facile novcrat Scalichius:propterca ex Agrippa fermonem
>> ita pcrficit : Ncquc vero omnia illa inanes nugx funt , quae
>> de Patricii antro, Vulcani fpcluncis , jEtneis crateribus >Nur-
> fix fpecu , multimemorix prodidcruut, atque qux inibi vide-
> runt & cognoverunt, teftati funt. Narrant fiquidem iftis majora
j j Saxo Grammaticus dc Gcruthi regia & Ogarthiloci cavo,&c Re-
liquam Scalichii narrationem ex Agrippx verbis de rerummon-
ftns,hc perfequi nolo , ne lectori txdium parem , &modiJimi-
tes tranfiliat propugnatio fatis per fc omnibus jure cogniti
& probata. Finita autcm verborum Agrippx repctitione , de-
" cretum promulgat hie nofter Scalichius : Lxempla ilk rem ve
rum teantur., Non cert omnia, quod manifeite demortftiavi.
28. Verum ut majorem , non mihi y fed A grippx fidera tri-
buat Scalichius > poft conlarcinata in fuis libris lparfim quam
plurima ex Agrippx libris dc Occulta philofophia, non etiam Tem
per detedo autoris nomine, volui ipfius Agrippx cenluram de
iiiis iifdem libris maturiori xcate cditam , ex libro de Vanitate
fcicntiarum , cap. 48.de prxftigiis, proponere in hxc verba : De
f*r*de magicis fcripfi ego juvenis adhuc> libros tres ampio fads voluroi-
* ne , quos De occulta philofophia nuncupavi : in quibus cjuicquid
"biuft" tum Per '& adolefcentiam erratum eft , nunc cautior hac
fi'a. palinodia rccantatum volo : permultum enim tcmpoiis & re-
,, rum in his vanitatibus olim contrivi. Tandem hoc piofeci,
quod fciam , quibus rationibus oportcat alios ab hac pernicic
dchortari. Quicunque enim non in veritate , nec in virtute Dei,
j, fcdinclufioncdxmonum, fecundum operationem malorum Ipi-
rituum , divinare & prophetarc prxfumunt, & per vanirates ma-
gicas , exorcilmos , incantationes , amatoria , agogima , & cx:c-
>* ra opera demoniaca , & idololarrix fraudes cxerccntes ,pra:iti
gias
L E P L G E T V S. &1
gias & phantafmata oftentanres mox ccffantia , miracula felopc-
rari jaditant , omnes hi-cum lanne Se Mambre & Simone Mago
ternis ignibus cruciandi detinabuntur. Hadens Agrippa. Plura
in fequenti Apologia,
$ 29. Non contenais vero fuperioribus in me calumniarum a-
culeis Scalichius, ad Auguftinum inde confugit , recitantem , quo-
modoloannes monachus cuidam religiofiffimx mulieri , eundem
impatienter videre cupienti , node in fomnis appartient. Deindc
eveftigio infert: Quid ad id Wierus,pr3*ftigiamnc dicet? Non , in
quam. Cur itaq; tu fecus ex inani quodam tuae imaginationis prae-
judicio , quid ego didurus fim , ftatuis ? Sed nimio contradicendi
ftudio falleris , & veritatc multum aberras. Tarn ex angeli mini-
fterio in fomniis poteft apparere pio homini forma pii, quam impii
fpecksimpio,daemonis opera. At decreto praecipiti prxcociquc
nimiS) abs te citra caufae cognitionem condemnor hilec verbis:bi -
rat igitur Wierus: & poft denuo gravius. Hadcnus me vcl minimi
qu idem errati te convidum elle non agnofco : & me prasftigiis
tribuere , quod angelis Dei , &c. rribui debet , quemadmodum &
quod hic contra Auguftini mensem fentiam , ut feribere non tej>u-
det , id totum tibi pernego. lnfimulare Se probare femperdiveria
fure. Sed quae haec impudencia? qux nam philofophia? pars, quod-
nam juris privilegium earn tibidonavit liccntiam , at & adoris &
judicis fimul perlonam fuftinere poffis?Cactcnim num me errores
tui hc fint detcdi, & inconditae contra rietates tibi velut dgito o-
ftenfae , aliorum efto judicium. Errare quidem me pofle non ciffi-
teor: fed quod ulkim tu mihi erratum ver adhuc commonftraris,
minim fateor. Fortaffis asquioribus multo rationibus tuos libros
erroribus rcfrtiimosefle,quod in me citra demonftrationem ma-
levole effutis , pronunciabunt alii , qui prius editos tuos cx auto-
grapho cum poftcrioribus contulerint.Atqui in tarn erudito philo-
Topho adeo protervam rcfidere calumniandi libidincm , cert do-
lendumeft. Si tarn mihi prurirct calamus, fuppeceret ocium , & a-
liena vitia gravius infedari pcrmitteret conlcientia,- admodum fa
n luxuriaret orationis argumentum. Sed frivolis altcrcationibus
long praeftat modeftia.
30. Porro ncc altcrius tc denuo ,Scalichl , pudctcdumnia:,
quam fals impingis,dumuniverfale pro particular! ,aut genus pro
fpecie mihi inique immutas obtrudifque. Si ctcnim te honu-
Hhhh 2. nciu
612 J A NN I 3 W X * I
nem impudentem dico , non omnes tum homines impudencias
inimulo, fedtefolum. Scribis me lib. iAcap. 22. dicere,praeci-
gias daunonum evanuifle , poftquam Evangelium neopifti feiven-
tius hominum mentibus inibnare cceperunt , ut ne levia quidem
ejus veftigia videantur reliqua, &c. Hccollatis meis verbis in-
noteicat Veritas. Ubi in hoc capite nomina diverla cfacmonum
cx riftionis varictate apud Ethnicos , diftincta quoque ex orficiis
apud Latinos , dxmonum inde Poticorum nomenclaturas , &
dxmones familiares explicuifem , tandem arguracnti duftu,
diaboli quoddam terriculamentum , noftratibus dictum Sibyllas
albas , annumero , olim mir apud nos famofas,quae tarnen aiden-
tiori Evangelii prsdicationeevanuiflent, iis verbis :
r> 31. Ludibria infuper quaedam diaboli ad noftra aetatis cre-
}i pundia, ante docbinam Evangelii fuperftitionum tenebris minus
evolutam repurgatamque , in Germanix noftrxlocis plurimuob-
n fervabantur , familiaria adeo , ut publica; lcmurum ( albas mulie-
res & Sibyllas albas vernculo lermone appellabamus ) cborex
hoc vel illo loco celebratx narrarenmr. Eratque hoc larvarum ge-
> nus apprim infeftum puevperis , & infantibus la&endbus , cuius
adhuc inhxrentibus. Quod etfi olim erat frequentifimum , cara
Satana; prxftigiis nimium tribueretur , Chriftoque ejus fupplanta-
tori, noftro patrono nico ignavius adbxrerent animi ,dubo-
lo ludcntc, ridente, variique artibus,quibus ad fe imperitam mul-
titudinem illexerat , impium cultum ftabiliente:tamen poftpurio-
> rem ferventioremq; Evangelii prxdicationem mentibus hominum
infonantem , id ulque adeo evanuiffe , eft quod Deo gradas aga-
mus fummas , ut ne levia quidcmejus veftigia videantur reh'qua.
32. Jam me cognition, obfcrvationi & eventui fifto. Tefti-
monium mihi perhibebunt noftrates , quotquot unquam de hoc lu-
dibrioSatanico quicquam vel folo aliorum relatu cognoverunt.Scd
ochavo capite ejufdem hbri vatum diabolicorum authotitatem
praecipuam manfiife ufque ad Christum xterni Dei filium : eoque
nato, & fu legationis minifterio in terris fungente, defiifpl-
fim in terrarum orbeoracula & quafcunque divinationes impias,
ex Athanafio, Juftino, Auguftino, Eufebio, Lacrando , Plutarcbo
& Plinio oftcndi.
33. Scripfi & lib.i. cap. i. ex Genef. cap. i. DenmanreT-
fibilem terreltris globi creationem > prius invifibilero coeJi mi
chinam
Liber Apologticos. 13
chinam condidiTe, eamque ornaTe angelis divin* fuae vo
luntatis futuris miniftris. Nullum hac in re raeum agnofco
crrorem, quem tu mihi objicis. Nam in primo fecundi capitis
Genef. membro , quod corollarium efle praeccdentis dclart con-
jundio copulativa , habetur , perfedum fuifseclum & terram ,
Scomncm exercitum illorum : lub quo exercitu, velveterem
rnalis translationcm , ornatu comprehendi ctiam angelos ientio.
Idem mecum cenfent vcteres Theologi , teipio tefte : uti Epipha-
nius lib.11. tomo 2 1 , item Auguftinus quaeftione ad Orolium
2. Junilius inGenefim : fie & llidorus , Rabanus lib. 1. de fer-
, proprietate, cap. f. Gielbertus inlib. alter. cap.3. Ansber-
tuslib.y.cap.12. Lombarduslib.2.djft.2. Multa in facris Uteris
ex verborum confecutione & locorum collatione erui debent :
Quid enim aliud eft, ferutari fcripturas ? Pasdobaptifmum tu com-
probes tarn expreb, vel, fi potes, clariore teftimonio. Quare va-
leat ifthxc tua calumniandi protervia.
34. Ut porro infatiabilem hanc coucertandi libidinem magis
expleas , aliud in me dicis incptum , & nihil ad rem faciens ,
verum , & confutatione profedo indignum. His autem uteris ver-
* bis : Inquit ctiam Wierus, magiam diabolicam poft diluvium cce-
pifle : ego autem putarem , quod cum prima diaboli tentatione
initium nabuerit. Ubi vero Magia; originem defcribo lib .111.
cap. 3 . Haec funt mea in initio verba : Hujus artis originem ab an
gelis praevaricatoribus deducit apud dementem Petrus lib. iv.
Recogn. Deindc aliorum , puta Plinii & Juftini fententiis addu-
dis , iubjungo : Zabulum & Zamolxidem in illicitas artes pro- ,
nos , hanc primos excogitafle , vcl potius propagaile , ut patre
diabolo baud dubie natam , ferunt alii. Infpedo kaque libro &
verbis meis , inter Scalichium & me judicet asquus Ledor : uti &
de exorcifmis, ubi me Waldenfium & Wiclevitarum haerefim imi
tan , nullo mendacii pudore fuftufus , malevole afferit , quanquam
fecus teftentur mea duo integra capita de exorcifmis lib.v. cap. 37.
& 38. Undc & daemoncs vaticinan pofent, tradidi cap. 10.
lib. i. , Conferantur in de rationes meae cum Scalichii opinione ,
atque ut fententia liber pronuncietur, per me licet. Pigetfiqui-
dem longioris confutations adverfus objediones adeo futiles >
imo meras calumnias.
3J. Nunc ad Sibyllas tranfeat oratio noftra. Nc quaefo in- T'*, -9*
Hhhh 3 dignan-
<I4 J. " V t I -s W i E" * '
dignantcr feras , quod plerafquc Sibyllas Pithiis vatibus anname-

rarim. Verba tua ifta funt: DeSibyllis, quaeChrifti praeconia
celebrarunt , fi dicam quod Wierus ait , repondebit mihi Chri-
ftus : Si Satan Satanam cjicit : adverfus fe divilus eft : quomodo
crgo ftabit rcgnum ejus ? Urbano admodum Laconilmo citas a-
verlus me tam ievcram fcntentiam , quam tarnen te more ruo fa-
tali cum multis aliis didis retrataturum , fi pauxillum fiftas gre-
fum , confido. Equidcm cum de impofturis diabolicis commen-
tabar , argumenti affinitate oportuit dgito indicare , quomodo
Satan, ut fub prophetico praedidionis verae praetextu fua menda-
cia in do&iorcs ex inlidiis ctiam Ipargcrct, nonnullas excitaritSi-
byllas.
ortmSi- 36. Quo minus autemSibyllarum omnium auoritatem ac-
tottrtm. ccptare poifim , facit primum de ipfarum ortu incertitudo. Pro-
phctarum cnim & familia & patria fere , ubi & quando vtici-
nati funt , explica tur ad ftabiliendam oraculorum fidem. Ar non
pauca , qux de vars Sibyllis fcribuntur,aut apud fabulobs egun-
tur poetas , aut etiarn ab Agyptiis habentur, qui penitus idoiola-
trix infcrviebant , & vaticinia demoniaca ad Graecos Romanos
c pofteritatcm divulgarunt. De ipfarum origine , & po'ti-
corum parcntum diverfitatc & figmentis , non certe bet me hic
cfle diftufiorcm longiorcmque , yclut & de incertitudine nomi-
num & patria;.
3 7. Ut autcm Sambethen omnium primara, -aliis Nobapatre
piocreatam , aliis Nohas nurum ( quod mihi non fit verifimile,
cum illius fine dubio aliqua in acris Uteris extaret mentio, quem-
ih fnt admodum aliorum liberorum Noha;,) aliis Bcrolo patre , & Erv-
msn'i mantc matre natam, ex Babylone profetam, tefte Juftino pbiJoo-
mtinm. pho S martyre , praeteream : cui quoque (licet Erythrseae ab aliis ,
a plcriqueetiam Cumanaehaec afleribatur) vaticinia de Chr'rfto
tribuunmr, de regnorum mutationibus',& aliis,quorum fragmenta
in Labntio & Theophilo extant : quae & Sabbe , Perfica , Hc-
braea & Chaldaea dita.
i.yhicM 38. Secundo loco Lybica, cognomento Elifla, numeratur,
*l,f*- cujus meminit Euripides in Lamiae prologo : banc dc Graecorum
commcntis ex Jove & Ncptuni filia progenitam , d Lybicis gen-
tibus Sibyllam cognominatam, Paufanias tradidit. Alias haudcx-
preffis parentibus ortasnon reccnicbo.
59-
L | E A P O L O ft B TIC V S. Tf
39. De Erythraea pras aliis celebri nonnihil dicturus sum : &jt*r*4
eam nimirum ex regione Erythris, velut Grcecis quibusdam pla-
cet , Delphis naram , Erythraeis contra de earminum quas reliquit
sententia , in Coryco monte ab Idxa nympha prognatam , ptre
Theodoro quodam pastore , contendentibus. Sunt qui filiam
Apollinis &Lamiaeesse affirmant, alii Aristocratis & Hidoles.
Proprio nominc Hicrophilen dictam narrant : ipsa lbi quoque Ar-
temidis nomen in fuis carminibus indidit : quandoque se Apolli
nis sororem, plerunquc filiam jactitavit : quibusdam versibusor-
tamse matre immortali , nimirum una Nympharum , quasldam
montem pofsidere credebantur , & ptre mortali ceeinit, inter
quos extant hi :
Mtigjt ih$i*! , mle/K ii fui w ifijp>i

M{W7orJ ftvtfs tf1 3 m&l'Sf JâiSndj*.
Hanc aliiSiculam vocant, alii Delphicam , alii Sardam , alii

Rhodiam, alii LibyTam, alii Samiam, alii Clariam , nominavere.
Apollodorus & Suidas tcmpore belliTrojani vixisse , & Troja:
cxcidium prdixissc serunt : Homeri item nugas & vEncae crro-
res, donecmcnsas ambederec. Cyrilluscam 9 Olymp. floruisse
dicit : Augustinus sub Romulo. De hac italcribit Hermias Plato-
nicus , non Cbristianus , iiper Pha:dro Platonis : A'u>i '
jt'a fih ,Jptt*x a*. Haec ipsaSibyllaErythraca, dequanunc

[oquitur PlatOj principio Erophile vocabatur.
| 40. Ferunt autem eam continuo , ut cdita eflet , appcllassc
inumquemque proprio nominc, versusquc numcrososclocutam ,
?revique in perfectam hominis speciem cvasisse. Adolcfcentula
tnsy, egit in tcmplo Apollinis Sminthcos, & somnia quae in tem-
ilo Hecates excubantibus objiciebantur, cxplicuit. Hujus amorc
raptum Apollinem literarum monumentis proditum est } & ei po-
ccndi quod vellet , arbitrium ddisse. 111a baustis pugillo arenu-
is tantundcm vitae propost. Idlcri pofsc rcspondit Apollo , fi
;rythream jinquahabitabat, insulam relinqucret , caiidcm nun-
uam revisura. Vcnit igitur Cumas , ubi defecta viribus , vitara
6i6 J i 's W X m X
in fola voce retinuit. Quod ubi cives illius cognovifsent , ncer-
tum invidia , an commiieratione , ei epiftolam creta anticuo more
fignatam miferunt. Illa autem vifa terra patria,in mortem rcfoluu
eft. Ita vati fux verba deditPhcebus. Undenonnulli hancefse
dicunt, quae Romana facb confcripfit, quod incenfo Apoinis
templo, indeRomam allati funtlibri, unde base fuerat. VixgiL
6. neid.
Ollifie brviter fail e longava facerdos.
Ovidius 14. Metam. fabulam paulo aliter rcitt , ubi Sibylkm
loquentem inducit his verfibus :
Lux Aterna mihi carituraque fine dabatur,
Si mea virginitas , &c.
% 41. Si quae hanc fecutse funt ordine recenere Vellern , eas
omnes non fuifse imbutas SpirituS. intelligerent dodi & pii,
nullius malevolentiae ftimulo contra Wierum incitati : fed non eft
noftri inftituti.
. ^2. Subjungam adhucCumaeam feu Cumanam ex Cuma, no
mine proprio Amaltheam feu Herophilen & J(,V appellatam ,
Jovis & Lamia: Neptuni filiam,quam Virgilius Deiphoben Giaui
riliam facit. Hasc novem oraculorum libros dicitur obtulifse certo
.aa<m " regi Romanorum Tarquinio prifeo , ac pro eis trecemos
tmijibA. poftulafse, tefte Ladantio, philippeos : regemque afpernatum
fjkriiL Pretu magnitudinem , & derififse mulicris infaniam : lam in
. confpeftu regis tres combuffifse , pro reliquis idem pretium po-
ftulalsc : Tarquinium multo magis mulierem infanire putaise :
Qua; denuo tribus aliis exuftis , cum in eodem pretio perfevera-
ret , motum else regem , refiduos trecentis aurcis emifse : quo
rum poftea numerus fit au&us , Capitolio refefto , quod ex omni
bus civitatibus & Italicis & Graecis , prsecipue Erythraeis, coafti
allatiqucfuntRomam, cujufcunquc Sibylb nomine fuerunt Et
nos , inquit paulo poft Laftantius, conful Sibyllam diccnius 5ubi
teftimoniis earum fuerit abutendum. Tres autem illos libros arca
lapideaeinclufos, fepofitofque in templo Iovis Capitolini locofub-
terraneo , magna cura juffisc cuftodiri Tarquinium, fcribitur , ubi
& afservatos ajum ad Cornelium Syllam ufque : quo tempore,
cum incendio Capitolium conflagralsct , fimul perierunt. Sueto
nius ad Auguftum uque manfifse inclumes , & fub bafi Palatini
Apollinis cum Martiorum vatum & Bagoes Nymphae carrninibus
conditos ftetifse , autor eft. Ad eos quafi ad ofaculum , quinde-
Liber Apologetxcus. 617
cim viros adiiiTe , cum dii immortales publice confulendi eficnt ,
narrt Gellius lib.i. cap. 19.
43. Quis Chriftianae mentis , hoc Sibyllas fadtum probave-
rit ? Quis earn Spiritus San<i numine afflatam confcripfifle no-
vem divinorum vaticiniorum libros , & miiae divinitus vati li-
cuifle inufitato pretio illa Spiritus Sanfti dona vaenundarc affirma
nt? Cumea redimcre cupicns Simon , illud Petto refponfum -ftfcr.l.
tulcrit : Pecunia tua tecum fit in perditionem , qui donum Dci exi-
Itimafti pecuniis parari. Cum etiam Chriftus fuos difcipulos in "1*
prxdicationis miniftcrium ablegaret, eifque Spiritus Sarui dona
dediffct , potcftatem nimirum adverfus fpiritus impuros , quos eji-
ccrent , & fanarent infirmos , leprofos mundarent , mortuos fiifci-
tarent : illud fimul mandatum iubjunxit : Gratis accepiftis , gra
tis date. Propbetiam vero donum effe Spiritus Sandi , docet Pau
lus i Corinth. 12. Si igitur oraculorum cccleftium myfteria con
tinuerait novem illa volumina , non temer, fed neceffario in mor-
ralium ufum divinitus baud dubie promlgala fuere : Quorfum
ergo prophetide ipfa eveftigio comburuntur ? Ob denegatam
poftuiatae pecuniae fummam, ob auri ingentis aueupium. En quan
ta Spirimi Santo fit injuria ? Quam enormis blalphemia ? Quid
commodi ab illorum exuftione accefit ? Si verse prophetix fue-
rint , multis erroribus , peccatis , & potiffimum idololatrix con
tagio dchortari & avertere potuiflent. Sed ubi exemplum ? Ubi
ab ullo vate auditum ? Libri quidem execrationum comportati ex *fc9'
Pauli prxdicatione exurebantur Ephefi : at hoc quid cum illo faci-
nore ? Confervari poterant debucrantque libri , fi tarn abfcondi-
tum divinx voluntatis thefaurum , qualem verc propheticum judi-
co , incluerant. Si itaque hxc Sibylla oracula conicripferit , &
inauditum poftularit pro iis pretium , eoque negato tandem ca
fiammis perdiderit , illam fuific Dei fpiritu dudam , non mihi fit
verifimile : divinitatem &quandam clitum focictatem nobilif-
fimamSibyltae exfeeminis cum Pljnio tribuat , cuicuroque libue- 1.7.
rit : eandem fimul apud Grxcos Mclampodi, apud Romanos Mar- "e i i-
tio aferibae
1-
44- Demonftrata
. . primum
I. . Sibyllarum
J i ortus incertimdinc
, , nandirt-
accedit & vaticmandi ratio rvera non prophetica , quxproiecto ncSty-
talis eft , ut qui divinam dixerit , hune Spirirui fandto oraculorum '"""
certorum authori unico infultare exiftimarim. Quxdam etenim
liii fua
6i8 JoAnnis Wiert
fu fundentes vaticinia, furibundos geftus , deformitatum foe-
diffimarum plenos ufurpafle commcmorantur. Hoc & Plutar-
chus non diflitetur in libello , quem inferipfit , Cur Pythia me-
tric refpondere defierit , inquiens : j yuxui,.
yj' (*-ff , dyib.t* W I***?* , ^/ <1> , v.iit*
iif t Q' iuif ift. Sibylla vero, ait, ore furenti,jux-
ta Heraclitum, loquens , incompta, inordinata, irndenda,voce fu
fuperavit annorum milliaDeo afflante. Et hanc fuiffe mir cele-
brem nobilemque Erythraeam ob vitam tot annis in tola voce re-
tentam, ex fuperiori explicatione manifeftum eft.Accedet& Cice-
ronis teftimonium 2. de Divinat.Sibyllae verus obfervamus , quos
illa furens fudiffe dicitur , quorum interpres nuper falla quaed ho-
minum fama didurus in Senatu putabatur,eum quem revera regem
habebamus, appellandum quoque efle regem, fi alvi eTe velJemus.
Et Virgilius de Cumana loquens, cui mos erat , atteftante Varrone,
in palmarum foliis oraciila conferibere , fie inquit 3,,/Eneid.
Infanum vMcm afbicics , qu& ft*b ima
Faifa canit folitjque notas & nomina mandar.
% 4J. Num adhaec in genus fmincum habenda fit quxftio in
StxmSi- hac controverfia, ifta videadum occafione , quod bic texus fit
tjiunm. ]mpiiciorj imbccillior & dicacior , necita infidias & aftuta con-
filia cavcre polfit, & propterea daemonum fraudibusconveflierr-
tior obfequentiorque , quemadmodum prolixius libr vi.cap. 6.
oftendi. Ejufmodi autem organa citius cooptare folet millearti-
fex, cum veris faifa , divinis terrena mifcere ftudet , futurorum e-
ventuum denunciationes addens , ut avidius cuneta indiftin non
folum populus novitatum cupidus , fed & dotiores ampJcctincur.
Quorumdam fiquidem oraculorum Sibyllarum autoriwsnde a-
pud Ethnicos u'queadco crevit, ut experirialiquid, velincpe-
re, nifi illis prius lalutatis ac confultis , haberetur nefas:nam tan-
quam Deo ccelitus cmifa ob prxdiftiones , quibus interim alia
plerunque ad ftabiliendum idololatria: genrilitia ornatum adbx-
rebant , cenfebantur. Hinc&tantus earum ccetus apud diverlas
celcbratur gentes , ut verorum Dei prophetarum ab Ecclefia pro-
batorum receptorumque numer non fit inferior: librorum autem
vatidicorum lupelle&ile ,ut feribitur , longe eofdempoft ferdi-
querit. Ncc id mirum , cum genuinos femper numero rkrrtnt
mendaces diaboli vates , quemadmodum liquet ex libro iii-Reg.
cap.
L I ? E R ApOtOCHTICUS. di9
capite 1 8. Ubi nico Elise Dei prophetae res fuit cum quadriugen-
tis quinquaginta prophetis falls.
46. Praeterea dodrinae exiftimationem non immerito elevare
debent figmenta de Saturno, Titane, Japeto, Junone, Venere3Dio- 3,*11'-
ne,Jove,Neptuno,quae cert mihi piritum divinum fapere non vi-
dentur:eorum tarnen meminit Sibylla lib. in. oraculorum. Hue
facit & Ciceronis teftimonium de Arufp.refponiis:Ne hoc quidem
tibiinmentem veniebat Sibyllino facerdoti, haec facra majores
noftros cxlibris veftris expetifle ? Hinc pleraque gentilium facra
ex Sibyllarum feriptis originan traxife, indubitate conftat.Multa
item refcr'unt Sibyllarum hbri de Chrifto, Ioannc Baptifta &c aliis,
quaepotius Graecis tranferipta ex Evangeliftis , poftquam facta
fure , quam Sibyllarum feriptis praedi&a , non temer affirmant,
qui in rcccptorum vatum prophetiis de eifdem perlbnis & rebus lit
rerfatus. Tarn fiquidem lingula cum omnibus circumftantiis nude
& explicite ob oculos in Sibyllinis libris funt pofita & depi&a , ut
tenebras eflc noftrorum prophctarum fcripta cum illis collata,quis
dixerit. 5ic evangeliltae juftius dicendae elfent , quam vates. Nec
parum authoritatis prophecae derogat Sibyllinis oraculis , quod
nufquam in univerfo novo Tcftamento , horum vel nominis Sibyl
larum meminerit five Chriftus, five apoftoli: cum tarnen ab iifdem
allegentur alii prophetae cxpreilis nominibus: recenfeantur & eo-
rumtcftimonia painm, quemadmodum Matth.i. Luc. r. ex Efai.7.
Matth.2.exIol.7.Mich. y. Oleae 11. Matth. 3. Lucas 3. Efai.40.
Matth.4. Efaiae p.Matth.S.Eiai. jj. Matth. 9. Ofese 6. Matth. 1 1.
MaL3.Matth.12.Efai.42. Matth. 1 3. Efai.6. Pfalm. 77. Matth.i f.
Marci 7. Efai.2p.Matth.16.I0na: 2.Matth.2i.Zach.9.Efai.y6.1e-
rem.7.Pfalm.8.H7.Mattli.24.Marci 13.Dan.9- Matth. 26. Mar.
i4.Zach. 13. Matth. 27.Pl". 12.22. Marc.i.Mal.3. Efa.40. Actor. 1 .
Pfal.68.i09.Acl.2.Iocl.2 Pfal.iy.Ad.7-Amos y.Efa. 66, & aliis
ubique multislocis.
47. Quod vero Sibyllarum fententias citarunt quidam vetc-
res , idipium non modo Chriftianae religionis homines fecre, led
& Ethnici. Ita D. Paulus quoque in teftimonium vocat potam E-
pimenidem lib. de oraculis , alii ad Callimachum Cyrcncum refe-
runt: Cretcnlcs femper mendaces, malae beftix , ventres pigri : ad
Tituni cap 2. & in Act.i 7. Aramm Poe'tam in Phcenomenis contra
Athcnicules allegar. Quos praetcrea Lacbntius citat verfus de
I iii 2 Chri-
JoAnkis Wieri
Chrifto Sibyllinos , fi non falfo Sibyllis tribuuntur , cam non le-
gantur in o&o libas Graecis carminum Sibyllinorum , confenta-
nenm ell fuiifc acccptos patribus , quibus doctrina de filio Dei
illuxcrat. Quilibet etcnim videtur Sibyllis aftinxiTe illis tempo-
ribus apud Ethnicos , quicquid a fantis patriarchis , patribus, vel
etiam propbetis colle&um & fcriptum forre confervarum repe-
riretur. Vatdicas interim quafdam etiam fuifle mulieres , Sibyl
las nuncupatas , quae vel divino Ipiritu incitatae Icripietuntquae-
dam, vel a piis majoribus acceperunt,credibile eft. Ejulmodi non-
nulla producuntur Siby Harum carmina , patrum do<rinam rei-
pientia : ut funt quae cum Declogo congruunt , de fugiendis ido-
lis , homicidiis, adulteriis , inceftis , libidinibus , furtis & menda-
ciis. Quae pofteriore aetate negle<a , dicuntur Phocylide ali-
qua ex parte collcta ciTe , & ejus nomine in populo deinde re
pet ta.
S'h11* 48. Sibyllse fiquidem nomen generale ufurparunr diverfx
% mulieres vatdica?. Suidas ut Romanam vocem celebrar, Graeci
iEolico fermonis genere didam volunt , mi riu **!* vel /SAa*r ,
quafi Jovis aut Dei confilium vel confiliariam, n*t pro his pofito.
Sunt & quiHebraeam quxruntorigincm Kabala quarunaatli-
terarum mutatione, voce verbo Kibel formata : quemadmodum
& Sambethcn ex Sern & Iaphet compofitam aiTerunt , & cam
ad perfonas , quam dotrinam fan&is patribus acceptam. refe-
runc. Anxic autem hac dc re difputationem ingredi longvotem
nolo : fatis eft indicaife , quod noftri eft inftitui , quarundam Si-
byllarum oracula Dei fpirim non promanafle , nec omnes hoc
nomine celebres eodem ccelefti fpiritu efle agitatas.
f!t"uU $ 49 Si earundem miraculis quid hie peculiarc a/Tcribendum
rum. ' ciTe quis contendat : refpondeo , iis faepe aliquid ad idololattiae
ethnicae , vel alterius infidelitatis confirmationeni miffe mixtum.
Extat exemplum in Plinio dc Viris illuftribus : Annibale , mquir,
Italiam devaftantc , ex rciponfo Ubrorum Sibyllinorum , mater
Dcum ex Pcffimonte acceriua, cum adverfo beri veheretur, re
pente in alto ftetit.
mlttts;- 5 Si quis vitam & mores fpe&ct cum ad prophetiarum my-
tjlitmm, fteria promulganda feledos fempcr homines fibi dclegeritDeus ,
inculpatorum morum magiftros , vitae innoccntia , rerum peritia ,
fpiritu, fervore Sc animiconftantiaillulhes & prorfus admirabi-
les :
Liber Apologetics. 621
Ies : qualera de fe sedat confeifionem Sibylla in fecundo lib. oracu-
lorum , ubi impiorum pnas , & bonorum praeraia prasdixit, hic
ex Latina translatione fubjungam. Ita loquitur :
heu me miferam, quid me illo temporefiet ?
u& dmens omnes pecc.ttis exuperarim,
2êfcia conjugii, laudando nefeia mentis :
jguinetiam, locttples vir meus ejfet, egenos
tsdibus excltt, fectque nefandafeienter.
Tu me Servator tortoribus eripe dins,
Quamlibet infamem confpurcatiquepudoris.
jx. Si vaticiniorum mulrorum fidem contentiofis urgeas ,
prxdi&ionibus indubitatis me nunûam derogafse dico : led ob
res non fanas hinc inde plerifque Sibyllis admixtas , recipere
cuneras in diieriminatim, nequeo. Eam etenim efse mentiendi ar-
tem non ignoras , ut fi quis fuis vanitatibus fidem conciliare velit,
non imper mentiatur , fed quandoque vera interfrt. Ita diabo-
Ius, etiamfi pater fit mendacii, tarnen pronunciavit verum, quando
Evae dixit : Deus novit , quod ipfo die , quando comederitis de 5-
frucla ligni vetiti , aperientur oculi veftri , eritifque ficut dii, bo-
num & malum leientes. Quando Sauli fub forma defundi Samue- 1
lis evocati, prsefagiebat ipfius & filiorum mortem, & caftralfra'-
litica traditum iri Domino in manum Palaeftinorum poftero die:
quando Chriftum teftabatur filium efse Dei: quando ex Pfalmis J^f*
proferebat : Angelis fuis mandavit de te, & in manibus tollent te, T/w.90.
ne forte offendas ad lapidem pedem tuum. Quando ex Pythia ^raT.
puella , de Paulo & Barnaba clamitabat : Ifti homines fervi Dei
excelfiifimi funt , qui annunciant vobis viam falutis. Itemillud
ipfius refponfum : J e s u m novi , & Paulum fcio : vos autem qui
eftis ? Item : Quid rei nobis tecum eft J e s u fili Dei altilfimi ?
Veniftihucad cruciandum nos ante tempus. Non autem mirum
eft,eundem pomifse futuros praedicere eventus, qui prophetas no-
verat , qui patriarchas audieret concionantes , qui ante bpum
ternitatis ireta quadantenus noverat , qui aliquot millium an-
norum experientiam habebat , qui proraiffiones patribus intel-
lexerat, qui Adami delictum virginis partu expiari deber facile
prasfeiebat ex omnium promiifionum prima in tertio capite Genef.
faca, deinexEfaiae 73. aliifque locis quamplurimis.
Iiii 3 $ $2, De
6l2 J A NN I f I 1 I I
f2. DeSibyllarum vero oraculis il meam adhuc demonirra-
tioncm mordicus recufus, Auguftinum Steuchum epifcopum Kiii-
mum,abftrufioris do&rince authorem non obcurum, pniten-
dum , poftremo adducam , qui poft reliquum contra vetitas predi
cciones argumentum , de Sibyllis hoc infert deerctum : Balaham
fuit filiis Iiiral propbeta eo modo , quo Mercurius Trrnegiftus
apud ifigyptios , & Sibylla; apud alias nationes : qui tametii vera
pleraque cecinerint , idololatra; tamen & dsmonum cultores
LH.i. fuere. Hue accdt quoque F.Sixti Sencnfis fententia in Bibliothe-
tf.ti. ca fanda : Nominantur , inquit , praeter alias celebres Sibyllas 8c
multas Sibylla;, Sardica , Rhodia ,Sicula , 8c aliae plurimx, quas
Ambrofius in Comment. primae ad Corinth. Autumat malo & im
probo piritu arreptas. Arift#tcles vero in 30. e&ione Problema-
tum , cafdem atrae bilis xftu circa mtis fedem uccenb exagitara
demonftrat, Cornelius Tacitus feribit, Auguftum, quum luis tem-
poribus multa vana fub nomine Sibyllarum oftenderentur,juflnTe,
conquifita Samo,Erythra, Ilio, Africa, & per Itlicas coJonLis car
mina intra certumdiem adpraefeclum urbis adferri , Sc judicium
cenfuramque quindeeim virorum adhiberi , ne haberi privatim li-
ceret,quod jam majoribus erat cautum. poft quadringentos
annos carmina Stilico , Honorii Caefaris focer , concitararus in ge-
nerum fubhujufmodi occafione feditionem , prorfus cura vit abo-
leri. Quod facinus Rutilius Claudius non taeuit, dicens :
Nec t.mtnm Geticis grajfatus proditor armis,
u4ntc Sibylline fat ersmavit opts.
Sed ne ultra clepidram, hic receptui cano. Num ego jam princeps
Scalichi , tuos errores & praeftigias reddiderim illuftriores , quam
tu meas, judicium penes le&orem benevolum cfto.
Equidem infpc&o primum tuae magnificcntiae feripto ,
nihil ad hoc refpondere decreveram, quae veritatem in lui propu-
gnationem fatis protentem , meis ftare partibus confiderem : ve
rum ne quod faituofiis tituli tui apparatus , prxjudicium veritati
apud vulgus pareret, atque confidentiam tibi augeret ilentii noftri
modeftia : quin ut & illi , apud quos ante editum tuum Epiftcmo-
nem , triumphum in Wierum exclamafle videbaris, intelligerent,
num tantum myfterii in mentis tua; aditis foveas , quam fronte
polliceris, refpondere fuit vifum confultius. Forte & malam nihi/
dicendo apud tc contradi&ionis ftudiofiffimum inire potuitfm
gra-
gratam. Jam ex hac collatione magis innotescet alter alteri: undc
& Wierum nunc albo tuorum inscriptum iri spero.
Aiversus Leonts Suavii caiumnias.

QUum bcllura ante annos aliquod diabolo ejusque clien
tle in meis libris de Praestigiis daemonum palam denun-
ciarim, nec temere aut frustra hoc certamen tentarim cum
niundi hujus Monarcha, nescio cjuo meo fato sit factum,ut suscepta
inde non inscliciter propugnatione cum principe de la Scala , jam
Leonem Gallum peregrinum odiose mihi excitarit oppolueritque
Rex ille super univerlosfilios uperbiae, noster adverlarius, qui
ut leo rugiens obambulat, quem devoret inquirens. Enimvero
nullo me irritatus modo , mordicus tamen in me irruit. Atquis
cum tali Leone congredi auderet , qui tanquam Teucer sub clypeo
septemplici, semagnifica&terribiliinscriptioneostentat? Ejus-
modi certe monstrosa specie ncutiquam terreor , nec acceptare
cum Leone monomachia lcges recuso , quippe qui cum primo
omnium virulentiffimo serpente luctari , alpides & basiliscos op-
pugnare , atque Leones draconesque conculcare fuerim illaese
conatus.
z. SedagemiSuavijUndenaminmerugienditantopereocca-
sionem investigaveris , mihi prius fateri velim , quam in arenam
progrediamur: eritne ea, quod Theophrasti Paracelsi patrocinium
usceperis , nec Wiero Mcdico in sua functione cum ipsius para-
ioxis omnino convenire sentias? Quid igitur dentis Theonini acu-
cis quoque mordicas prxter reliquos , eruditum Paracelsi Ger-
nani dicipulum , & Chymicx artis mire peritum Gerardum
)orn,querr) natione Germanum in transferendis Paracelsi libris in
nguam Latinam, tu Gallus & nostrae linguae prorsus ignarus, pa-
im calumniarum spinis configere audes ? Quod tamen minus vi-
ebitur mirum , si id verum est, quod tibi in sauces retorquet Ge-
irdus ille, te nimirum & ipsum criminari Paracelsum > & menda-
i insimulare : hocque dfendit in Apologia in lucem edita , & li-
ris artiiicii Chymici adjuncta cum ejuscemodi inscriptione : Ve
rni quod (nescio quis) Leo Suavius sub J. G. P. velaraiue latens >
Theophrasticos cvomere conatur , proprium in pectus ejus per
- 1 ardu ra Dorn apologetica retorsio
S 3. In
6*4 Joaknis W X s s i
3. In hacprofedo errorum & vitiorum, quae viro bono
quam alieniflima efsedecet,non accufaris leviter. Oftendit,cura te
difcipulum Theophrafti , & ejufdcra dodrinas Interpretern, & hu-
jus fupercilii praeiumptione de ea compendium conlcripifse jadi-
tes, te nihil minus quam Paracelfi mcntem intelligere, & au&ori-
tateGcbri non intelleda falCtatis arguifleTheophraftumpraece-
ptorem : propterea & laudem ex aliorum contemptu venari -
rit j nec progenuino Paracelfi difcipulo te agnofcit : fed Chymicae
artisimperitum nuncupat , larvatumque Philofophaftrum & Vfeu-
dophraltiftam. Inter calcinationem & fublimationem , quae pro
ferto admoJum diverfae funt , non diftinguis. Caput motmum
Cbymicum interpretaris alembicum , cum maflam iignificet fat-
cumin fundo retortae vel cucurbits poft extradum liquorem reli-
harum. Tinduras Paracelfi fallo nuncupas confecciones , qua:
res compofitae funt , cum illas fint matcriae limpliciffimae -
ribus corporibus feparatae , ut facilime pntrent , quemadmodum
ipiritus. Quid veri tuis infit fcholiis, eluceicet, fi quae Paraceiius
de extradione tindurae auri fcribit, legantur. Has aurem lizeras
I. G.P. mihiexplicuit illuftriifimus princeps Chabaneus loannes
Vidammus Carnutenfis, philofophiae abftrulioris indagatot ioVer-
tiflimus , & pietatis eximias vir , nomenque reddidit , nimirum
loannes Gordius Parifienfis.
4. Scribis adhaec, poft aurum antiraoniitinduraulumruiile
creberrime Paracelfum, ut ipfe teftatur , in morbis extremis & de-
ploratis : Ufurpaffe & Laudanum vcl Ladanum , quod fecretum
fuum fingulare nuncupat : atque te explicatur , quai fit velut
gummi arboreum , fed rore. Quanquam hoc ex Medicorum fi-
* tranferiptum hue tranftuleris , Paracelfus tarnen cjufemque
fi. affecla: nihil minus per Ladanum,quam Mediis vulgo cognitum ,
fignificant : fed eximium aliud compofitum, cujus & mihi praepa-
ratio non eft incognita.
y. In fcholiis in cap. 4. de Epilepfia, legitur : Prasterea occi
put inundum balfamo Eleniis ( lego,deEleniis,fcribis) in vehe-
mentiilimo paroxyfmo : helenium nerba eft nota, fubjungis. Sed
helcnium vel enulam non hic intellexifse Paracelum judico , ve
rum potius liquorem ex recenter enafcente animalis alces, Germa
nis elent didi, cornu extradum, quem & penes rae babeo ex Pra/-
fia allatum , hicque fingulariter laudatum : vcl alium ex ejufHem
Liber Apologeticus. 6ij
ngula in hoc aflcdu mir commendata , prxparatum , ob no-
minis affinitatcm opinari malo : at nihil in illis nominum tcnebris
afirmare velim : quanquam etiam non ignorem , quendam Para-
celfi difcipulum Phedronem fuo cuidam libello infcripfiifc titu-
lum, Eleenus five perfecta epilepfix curatio. Hxc ccrte in Leonis
gratiam obiter interfero prxter inftitutum , dum in foliis ipfius
Compendii Theophrafticx doclrinx & fcholiorum , vcnendis ca
fuerunt obvia. Si quidem extra limites, noftro ccrtamini , ubimc
adorfus es , prxfcriptos digredi nolo : quanquam ibi rei bene gc-
rendx campus offcratur : At infrucbiofse pugna; inblenti^m aver-
fatur noftra xtas. Verum ex ungue Leonem ut quis coghofcat ,
oftendere adnitar. Quae haAenus dixi , eo referenda , ut vidcatur
faltem , unde tam impudens in medentes ftringendi libido incef-
ferit , quum ne gravifimo quidem medico & lubtiliffimo philo-
fopho , ut ipfe nuncupat , fuo ipfius prxceptore , quern nec inrel-
lexit , nec dodifimis ejufdem le<atoribus, ut interim alios fum-
mos & celebrrimos prxteream viros , abftinuerit : fed in qucm-
vis non ita obvium , at ftudio quxfitum undiquaque , infilicrit.
Haec autem infignis Leonis infolenter furentis protervia magi
elucefcet, ubi inconditum in me rugitum promulgavero.
8 6. Mihi inconftantiae crimen impingis , quod Agrippam ali-
quando laudem , aliquando non. Hic fane teiplum conftituo judi-
eem, quippequi in tuo libello lucubrationes noftras laude aliqua
dignas agnofcis, interim & tuas in caldera criminationes non prx-
termittis : Hippocratem , Galcnum & Avicennam alias honore
profequeris, & quidem non immcrito , rurfus alio loco cavillarum
morfi bus impetis. Age vero , tune cunda Agrippx fcripta erroris
nebulis carere affirmas ? Vix negare audes : quanquam illius tefti-
monium locis multis fit obvium in adytis tuorum myfteriorum
penetrandis, & magnalibus perveftigandis , ex occultxPhilofo-
phix libris. At de hoc fuo magix abditioris feripto, cujus tu fidem
tantoperc prxdicas & ampleeris, quidilleiplefentiat, exprx-
fatione in eofdem Libros ad Letorem accipe : Quod ii qx repc-
reritis , ait, qux vobis non placeant , mittite ilia, necutimini :
nam & ego vobis illa non probo , led narro. Fateorprxterca ,
magiam ipfam multa liipervacanea , & ad oftentationem curiofa
docerc prodigia : fimul hxc ut vana relinquite. Item multainfu-
per Platonicorum exterorumque gentilium philofophorum pla
it cita
6i6 J A H I S W I * 1
cita icoti fumus, abi inftirato noftro fcribendi fuggerebant argu
mentum : ideo fi alicubi erratum fit, five quid liberis didum , -
gnolcitc adolefcentix noftrz , qni minor quam adolecens hoc O-
pus compoui , ut poffim me excufare , & cicero : Dum cram par-
Tulus., loquebar ut prvulos , fapiebam ut parvulus : foetus autem
vir, evacuavi ea quae erant parvu : & in libro noftro de Vanitate
ac incertitudine lcientiarum hunc librum magna ex parre retrada-
vi. Et in fine: Quapropter iterum nuncquaelo te candide Icdtor,
ne de prfend tempore editionis ifta libres : led veniamdes curio-
: juventuti, fi quid forte fccus quam placeat, in iftis deprebendes.
Haenus Agrippa.
7. Palinodia: autcm verba exdi&o libro de Vanitate feien-
tiarum leges in priori mea Apologia adverlus Paulum Scalicbjum.
Qua nunc audacia me probabitur , quod ab ipo retraatum eft
aucore? Injuriarum actionem in me jure inftituendam mererer,
lifecus, quam autor ipfe vult ,teftarcr. Atquitanrum abeft,ut
ad ullius cavillationis Agrippa: occafionem haec ex eoderm repe-
tam, quo etiam ad iplius laudes , quas extra controvertan! mere-
tur mximas , hoc lubjungendura rams fuerim , quippe qui curio-
fs juventutis haud leve cxercitium , nec ingenii vulgaris core-
gium fpecimen oftenderit : & ipf Tritemii , ut ais , difcipulus,
confeius de fuis ftudiis in state maturiori , ubi judicium accrevitr
libere fateatur quod res eft , & quantum ejufmodi narrationibus
& myfteriis fit tribuendum fidei , ingenu explicet, & candi
de praemoneat. Et cert nota eft non obfeura philofophi haud
prxfracii in propugnanda opinione ferael evulgata , velut irre-
vocabili decreto , led integerrimi , ac viri fane pii & vere Cftri-
ftiani. Nec deeft exemplum turn apud alios , tum ipfum Augu-
ftinum, qui fibi in luis ampliffimis Icriptis eredi non ruJr,fi quae
do&rina; Apoftolicae minus confentanea deprehendanmr , &
quem propterea etiam Rctracbtionum libros conferipfiffe non
puduit.
8. Verum qua fronte tu fallaciter, mein Agrippa magias
probare, & afientationis mea; ratione dixilfe , quartum de occaJ-
ta philofophia librum falsejufdcmmanibusinlcripturnefic,ef-
fari audes ? Ubinam hoc probavi , ubinam aflentatus fum ? Non
ne te tui , mendacifque lingua: pudet ? Non autcm hic eft , qood
me magnopere torqueam, ut tuis vindicar unguibus , cum Se
hune
Liber Aologeticus. 627
hune noftrum praeceptorem crais nimis prster Gallomm morcm
falfitatis arguas , iis verbis : Una quaeque pars auri aurum eft,
uamvis fpiritum quendam ejus extenfinum extraxifie de mafia,
falso Cornelius Agrippa glorietur. Adhaec quartum illum de Oc
culta philofophia librum Cornelii Agrippas , furtim arreprum efle
ex noviffimo Razielis aiTcris in fcholiis I1b.1v.de Vita longa Theo-
phrafti Paracelfi. Quem hc animo parum ingenuo Fall redar
gs , ejudem teftimoniis paffim tuum exornas Compendium,
quinim & hoc elogio cum dignaris , fupprcfb tarnen Agrippas
nomine ( ne cujufdam praerogativae mrito illi id , quod Tntemio
malis , tribuerc videreris) ucin tam arduae tuas doctrinas afler-
tionem , Magi nuncupatione cundem cites iis verbis in Scholiis in
Paracelf. cap. 4. Quidam magus haec : In nobis ipfis eft omnium
mirabilium effe&uum operator:
Nos habitat, non trtara, fed nefyderacocli :
Spiritus in nobis tjui viget , ifla facit.
Is eft qui proteftatus eft fe libros edere magicos,clave tarnen operis
ioiis amicis rcirVata. Haec Agrippas funt verba in epiftola ad Au-
relium ab Aquapendente Augullinianum , adjuna calci librorum
de Occulta philofophia, in fequenti epiftola ad eundem dicit,Cla-
vcm efle intellectum, &c.
9. Antame inconftantiaeinfimulare,quod Agrippxplacitis
baud Temper confenferim , non erubuifti : quae autem haec tua infi-
fnis impudentia , quod tuae temeritatis privilegium, cum a teipfo
oc factum fine ullius modeftiae aut revcrcntias momento , o-
itendcrim ? quid de teipfo praefumis ? qualem te habebunt viri bo
ni ? An ne qui femel verecundiae limites excefit , eurngraviter o-
portet efle in omnes impudentem ? Jam te meminifie oportuib,
mendacem fui mcmorem efle deber , quod tu petulantcr Sc fals
mihi objicis. Verum quicquid id eft , non alio interpretan pof-
fum , quam quod ex iniolentia juvenilis audaciae te protervum
auguror, maxim etiam ex tuorationis fpurcincin fine tuorum
fcholiorum in Paracelfum , ubi magnetis carnei , non ferrei , ad
facilitandum partum coxendici alligandi praedicas ufum : quam-
quam tuam azratem ignorem , quas tarnen ubi maturitatis di
gnitatem fuerit conlecuta , haud dubie modeftius deliberatiuf-
que(ut fperarc volo)de viris bonis judicabit,nec earn calami freno
libcrtatem permittet. At nullius magis tcftimonium in me urges,
. /quam
6z8 JOANNIS W I X
quam Agrippas , in Tritemii defenfione , in quem me tanto furore
debacchatum efle , & ejufdem memoriam elle execrabilem , mihi
inique ofundis : eaque praeter veritatem a te fcripta efle , repula
malcdicentia: tuae virulentia in tuas Leoninas fauces , oftendam
meis verbis ex lib.2.cap.6. Quum fere nullam alias Tritemii men-
tionem fecerim : Steganographiae joannis Tritemii abbaris Span-
hcimenlis in haec verba meminit Carchis Bovillus , &c. Erpoft
}J recitata Bovilli verba, fubjunxi : Quem tarnen mendacii & impie-
, tatis accufat Tritemius , iepurgans in praefatione libriPo\ygra-
J} phiae ad Maximilianum Imperatorem.
io. Si hie folum addidero , Secus res ipfa docebit legentem
eofdem accurate : num hoc eft furere , debacchari , & memoriam
alterius execrari ? Unde hie nobis momus , unde hie petukusin-
terpres ? Num quid fit, quod in quaeftionem non immerito rocari
debeat ex Stcganographia , prudenti ledori , ipfius Suavii verba
proponam ex lchols in cap.io. dc Vulneribus lib.i i. Paracelb :
n Ratio eft , inquit , certiiTima , quae nihil h guiri cm voces , nullius
>, elfe moment! aut ponderis : fed barbara quidem verba fatebor
non cfe nobis immutanda. Ideo Tritemius jubet inSteganogra*
j, phia , poft jusjurandum difcipulo exatum , magiftrum iicon-
jurationum formulas explicare , quae videntur verbis omninobar-
baris , vel potius nihil omnino ignificantibus eTe concepta;. At-
que me Agrippa; teftunonium de Trkemio audire vis , ex pi x fa-
tione & epiitola dedicatoria , quod nimirum fuos de occulta phi-
lofophia libros , quos le magna ex parte retraafle iple fctibit , ut
paulo ante monftravi , examini fubjecerit Tritemii , viri harum
rerum plcniflimam peritiam tenentis , ut eofdem caftigarer, ccn-
.leret , & judicaret, &c. Huic Agrippae inllituto & opinioni de
Tritemio conceptee , me non eft contraitum : & ut alii , & tu
quoque illiamplius, quemadmodum facis, aflcribere fatagatis ,
per me quidem licet , nec ea de re praeter meum fcopum , anxius
ero. Verum quum tanti facis Agrippae lententiam de Tritemio,
quem pluris aeftimas , viciflim auribus percipe hujns judicium c
Agrippa,& ejuldem libris abfque ulla execptione, in luo reiponib:
u'flffix* |pu,m videlicet divinitate ingenio donatum efle & ampio &
lArndt lublimi , aflerit : Et lumen verae fapientiae, quo maxime & divini-
"t,i.ji- tius illuftratur , etiam ut ignorantibus demonftraret, hortatur : Sc-
f% 4" creta ^ & vere ab ipfo in lucem prolata efle ait: Et opus boc,
Liber Apoiogbticus, 619
uod nemo doctiflmorum etiam virorum satis laudare ufficiet ,
le probare, &c. Longior esse nolo in recitandis Ttitemii verbis.
xi. Hic noncstquod tcrgiverseris : At fatearis necesse est ,
univeriim illud opus de occulta philosophia Tritemio esse ap
probation , cujus palinqdiam ab ipso auctore in provectiori aetate
promulgatam , candide supra commonstravi , in quo & me quae-
dam unt ab orthodoxae nostrae fidei sanctionibus alina , in praece-
dentibus scriptis ostenla : Et te nescio quid saisi cidem inipingere ,
p aulo ante indicavi, At Agrippa; testimonium in epistola nuncu-
patoria de Tritemio tibi dono ea conditione , ut prsecedentem in
ejusdem epistolae contextu sentenriam Agripp non rejieias , cui
nec ipseTritemius contradixit, i'ed eodem decreto, quo totum
opus iuo confirmavit suffragio , & scriptus cidem de hoc labore
epistola; tenor est sancitus. Cujus baec sunt verba : Mirabar admo-
dum, ncque minus etiam indignabar, neminem hactenus extitisse ,
qui tam sublimem sacramque disciplinam ab impietatis crimine
viiidicasset, aut illam nobis pur lyncereque tradidisset : siqui-
dem qaos ex recentioribus ego vidi, Rogerium Bachonen, Robcr-
tum Anglicum, Petrum Aponum , Albertum Teutonicum, Arnol-
dum de Villa nova, Anselmum Parmensem , Picatricem Hispa-
num, Cicchum Asculum Florentinum , & plerosque alios, sed ob-
scuri nominis scriptores , cum le raagiam tradere pollicentur , non
nii aut deliramenta quaedam nulla ratione lubnixa , aut supersti-
tiones probis omnibus indignas praestiterunt.
12. Tu vero in tuaprasfationeinscholia , scribis, ex novif-
inis philosophis sapientiam occultam olsecie Alchindum Ara-
bem , Rogerium Bachonen Anglum, & Gulielmum Parisiensem ,
eosque tantum liis dodrinae scripsisse. De Bachone Rogerio tra-
dit & Picus Mirandulanus insignis Philosophus in oratione qua-
dam , ubidemagia edisserit, veram magiam ipsum olsecisse sal-
tem. Dum autem omnibus longioris aevi tam pnilosophis , quam
etim incomparabilis scientiae archiatris prxserre studes Theo-
phrastum Paracelsum , & immenso laudum cumulo in abstrusioris
Philolophiae mysteriis , & arcanarum medicinrum magnalibus
ornare , circa tui Compendii initium , ex Rogerio Bachone Anglo
hune Paracelsum quamplurima hausisse videri asseris , & cum eo
dem in omnibus reconditarum rerum opinionibus maxime conve-
iirc. Conferantur jam calculi ex epistola a Tritemio probata , ex
Kkkk 3 infigni
O J O A NN I S Willi
infigni Philofopbo Pico , &tuus: inde fcntcntia pronuHcietur ,
quaiisfitphiloiophus, quem Paracelfus habuit praeceptorem, &
cum quo illi in cundis lepultarum rcrum opinionibus convenit.
Jamte-denuo tui eflememorcm optarim , nec pudore fuffufum
elabi. Mc Paracelfi librum quendam damnaflc objicis , nec hoc
agnofco (quanquam etiamfi fcciffem , non magni rcferret : ) fed
me infigircm impotentis animi maledicentiam contra veteres me
dicos in eo reprehendiffe fateor , cujus necdum me pcenitet. Ve
rum contra eundem pcculiare aggredi certamen , non eft noftri in-
ftituti, cffctque hoc a&um agere.
13 . Tibi autem Leo Suavi , cum ad monomachiae conflitmn
in Paracelfi prote&ionem nimis pruriant unguiculi , cum do&if-
mo exercitatifliinoque in hoc belligerandi genere Thoma Erafto
a,jr,ma philolopho , & antiquae medicinas patrono multis nommions
laudatiifimo congredere, fi quid vcrae philoibphiae , quid artis
firipie. mcdicae , quid animi aut vinum in te relideat. Ilk aperro marte
ex profeflb Paracellum aggrcditur quatuor partibus ifpututio-
num de nova ejufdem medicina jam evulgatis : in quarum prima ,
quae de remediis fuperftitiofis & curationibus magicis ille prodi-
dit , exacte ad bilancem examinantur : Deinde quae & quaVvs hi-
lofophia ejus fuerit, erudite confiderattir. Pofthaec medica exa
minantur , primum generatim : Mox etiam fpeciatim aliquor
morborum caufae , origines , conditioncs , curationefque expen-
duntur: Etut apcrtius intelligas , epilepfia; , clcphantiafis feu le
pra , hydropis , podagrx & cojici doloris vera curundi ratio de-
monltratur , & Paracellica folidiflimeconfutatur. Hancftatio-
nem validorum praefidiorum robore tutatur ftrenue adverius taum
medicinae Monarcham Eraftus : cura hocexperire tuas furibun
das fauces, tentato dentium tuorum vires, probato peftentem
unguium aciem. Mihi hoe incumbit, utcummundi monarcha
Satana nuncupato , praelium defignatum preficere contendam. lta
utcrque noftrum habet, quod vigilantcr agar.
14. Sedad charaderifticaprogrediamur, quae folum incon-
ditarum calumniaram rugitu , vocis Stentorcae ftrepitu , vcrbo
rum inutilium fulmine , accitorum hinc inde quorundam patro
cinio , fine ullius rationis adminiculo per fas & nefas mordicus
defender adniteris : Mire hic quandoque exclamas , fremis bor-
rlde , criminaris iracunde , frendes torve , mordicas viofcn-
ter, atillaese, truculenter lacerare tentas, licet frustra : Int
rim tamen phaleratis dictis & verborum lenociniis non parum tibi
places , & orationis copia impense, nedicam stulte , gloriaris.
Veritacis patrocinium decct est implex,dilucidum & modestum.
Quorluni tam dira animi impotentia , tam inanis arrogantia , &
tantus aliorum contemptus ? Quorsum odiosae comparationes &
caJumniarum acervus ? Equidem mirarer magis tuum concer-
tandi cavillandique studium , nisi ad hoc te natum vel sola mihi
nominis tui cum antipbrastica cognominatione impotio decla-
raret.
iy. Caeterum quac characteristica tcappellata addoctrinas
Paracelsicas magnalia (qua voce sibi mire vestri homines placent)
illustranda ulurpas , & quos in iis protcgcndis authores mul ad-
vocas , ex cap. 8. & 1 8 . Nostri libri quinti descripsisti , ita ut non
prasterieris hax pax max Dcus adimax : Quinimo ex eodem in
tuorum mystcriorum penetralibus mul addideris , vocibus eis-
dem exaratum pomum a nobili contra canis rabidi morsus devo-
randum dari. At corruptas hauddubie este voces , nemo in quas-
stionem vocabit , ubirationis trutinam admovero. Nobilisille
linguas Latinae imperhus , in schedula sorte conscripta reperit
:ontra talem virulentum morsum ha:c verba , immixtis , ut fieri
olet in curationibus ejusmodi superstitiosis , paflm crucibus :
rloc t po t rno t Dcus adjuvet f. Inde tam sere lectionis,
juam lingux ignarus , literam x este ob affinitatem ratus cru-
ies , conridenter vitiatas voces , eo artificio mysticas jam reddi-
as , pomo impreslu : Quae ex Suavii scriptis jam plus existima-
ionis sortientur , mobilitate vigebunt , & vires acquirent eundo.
tide restat , ait Suavius , quod Wierus in Paracelsi contumeliam
;ripfit, domum lemuribus turbatam illius afleclas liberare su-
jensis in quatuor angulis, membranis virgineis verba sacra conti-
entibus. Deinde addit in medicorum ludlbrium : Si eodem modo
ix a.rtis statuunt principia , quo hanc commenti sunt curationem,
3n est quod veterem medicinam eversum iri metuamus-
16. Quae hic, bnvole Lcctor , in nostrae artis medicat
udem & honorera vere scripsi contra Paracelfi ejusque satel-
:ii calumnias , ubi tam ineptus dsmonis sugandi modus ab
is praecribitur , impudentislimus hic Paracclli interpres ludL-
iuru esse contendit. Quo autem rationis firmamento illorum
j2 J A NN I S WlERI
hic dcliria rejecerim , ex cap. 14. libri quinti intelliges : brevi-
tati ficjuidem ftudeo. Num quoque contumelia in Paracelium
reuscenferi debeam, licet id magnopere eurem , quodejuf-
dem difcipulos verbis rei propofita; inidoneis omnino , domum
lemuribus inquietam vendicare fcripferim ( nifi conrameam
mox Leo pronunciet, Parafeli ejufdemque fa&ionis placas dif-
fentire , manumque veritati porrigere) alii judicent. Ratiom'bus
& patrum fuffragiis in ipfius veritatis patrocinium , talem abi-
gendi daemonis modum effe fupervacaneum, demonftravi , ac ea in
'lentcntia immotus perfifto, donee me reius inftrufcum ceder de
ceit oporteatque. Quod infuse fuperftitionis aflertionem fubpn-
gat, Chaldas dici, plus poffe charateres & figuras, quarr, mate-
rialem quamcunque qualitatem: id quidem Chaldas liceat,verum
occlamabunt omncsPhyfici vere philofophantes , & '
fidei myfteriis imbuti , quinimo i pa Veritas, & ordo natura divi-
L,i y nitus rerum primordiis inftitutus. At haec tua praefidioruro efru-
t*f.i.h gia eo machinarum robore oppugnavi demolitufque turn , utdc-
I.0!"' ditionis jugum facile etiam cum gratiarum actione s
'+ tuo comitatu admiflurus : licet nonnihil obftrepueris haftenus ,
quafi negare auderem noviffimos , ut ais , philofophos ilos, : pos
tarnen exprefis nominibus deliramenta quaedam nulla ratione fir-
mata , & fuperftitiones probis omnibus indignas magiar locoob-
tulifle , ex Agrippas aflerrione ad Tritemium , luculenter iupra
oftendi. Ad hos ut praecipuas adyruum tuorum columnas denuo
hicconfugis, horum antiftitum opem imploras , eos interim cxe-
cratus dins verbis , qui iifdem non confentiunt , me mifcrum ex*
damans , quod contra talium opiniones chara&eriftica negem.
Imo negavi , & adhuc pernego , donee rationum folidioribus mn-
nimentis , vel facrofandae Scripturs teftimoniis aliter convincar ,
alioquin in fufcepta hac opinione perfeveraturus.
17. Rationis privilegium, dignitatem & praerogatrvam in
rebus Phy ficis, cujulcunque audoris exiftimationi, atque univerfs
antiquitatis majeftati me praeferre,inficiari nolo. Ab illa me trans-
verfum minime trahet infolens fremitus, aut vefanae calumnia:,
quarum tu zelo dutus me Auguftinum etiam criminan occlamas.
Ubi vero fe ex creberrima fama feribere, quicquam temer
dirKnire velle de daemonibus afidue cum mulicribus immunt//-
tiem tentantibus dicit : Hic fi mefubjundum fucrit, quae rumore
aecc
Liber Apolgeticus.
accepcrat , narrasse ipsum , & nihil certi statuere voluissc , est ne
hoc criminari Augustinum ? quem singulari elogio , uti meretur,
celebravi lib. 11. cap. 10. Ubi argutifumum sanctions Theolo-
giae censorcm illum nnnctipo : quanquam nec ipse sibi, ubi cum sa-
crae Scripture manifesta veritatc non convenit , crcdivult. Ncc
ccrce in naturalium rcrum controversia , illi cxtra rationis limi
tes est accedendum applaudendumve : Quinimo & ipse , ut
antedixi, Retfactationum libros confecit. Galeni item , quem
magni facio , ut si quis alius , testimonium contra me urgeri
ab eo qui levius quam par est , de eodem sentit , admirarer pro-
fecto , nisi quo Ipiritu ducaris , persentiscerem : cd nec adeo
llius authoritati , quam sententiae rationibus munite standum
sentio. Amicus enim & Plato , & Socrates , sed tamen amicior
rnihi veritas. Non itaque nares ringere Suavium tantopere dc-
cuit , si Paracelso atque aliis, tamjustis motus causis , quando-
que digredior.
18. Historias praeterea vetustatis prejudicio & authoritate
onfirmatas non in omnibus semper me commendari agnosco :
^nemadmodum si que in iis deprehenduntur , que vel sacra-
isimae sidei nostrae sunt ad versa , vel ipsa rerum natura minime
>atitur : Cujusmodi est, quod plcrisque narratur, demonem
'cre cum feeminis coire, atque ex tali congressu prolem gigni :
ûod argumentum tam nervose me confiitatum est lib. xix.
ap. 27. 28. 29. & 30. tum & lib.vi. cap.22. Ut repetitioncm
jre supervacancam arbitrer.
ip. Si Hcctori Bothio , qui in historia Scotica antiquitatis l.j.
ludem non meretur , in t^libus & similibus commentis , vel ex 30
liorum relatu , vel ex schedulis forte alicubi conscriptis , fidem
ar voles j,nescio cuinam vaniflmx narrationi tueamjure dero-
abis. Si quoque evidentioribus tua; philosophie rationibus sa-
ientiam slicitatemque consequi aliquem ex pulmenti csu ,
ji sanies ex serpentum ore defluens fuerit mixta, quemadmo-
u m narrt Saxo Grammaticus , commonstraveris , quum me fit
egatum , in vestra tranfgredi castra non me pudebit. Hujus-
iodi siquidem absurditatum monstris apud historicos invemis ,
jbus & bcllum indixi , patrocinari studes : scdeam fenserunt
aJem lib. 111. cap. ij. ut non rccalcitratura posthac existi-
ena. Delectu certe opus'est in tanta historicorum varietatc , si
L111 operam
634 J A NN I S W X ft I
operam & bonas perder horas nolis. Enimvero funt qui nihil a-
liud agunt quam ludunt , & aures animofquc otiofos demulcent
addutis tantum ad hoc narratiunculis : quales funt Heliodorus
& Philoftratus j & his vetuftiores, nihilo tamen graviores , He
rodotus & Ctcfias , ob nimiam mendaciorum licentiam obli
terad dudum , in quibus nix quicquam pra:ter facundiam lau
des.
20. Si adhuc illiufmodi narrationum fidem urgeas > patro
cinan non crubefces etiam quae mcndaciilima proximo anno com-
pcri, typis nihilominus Colonise excufa anno 1572. 8c fcripta
Iufto Blancwalt Theologi Licentiato , nimirum ftatim ab hor
renda cladein nuptiis Lutetianis anno 1J72. Augufti die 24. per
ptrala, in Innoccntium cmiterio Lutetiae paliurum \rel fpinolam
arbufculam, annos aliquot exuecam aridamque denuo effloruMe,
foliaque fimul & flore* profudifle , quemadmodum & ficcam ar-
borem, cui Chriftum per mare geftans innitcbatur divus Chrifto-
phorus , incun&anter dactylos produxifle. Subjungit tandem
is hiftoricus Theologus > ut fidem fuis hiftoriis conciharer , circa
Erobricam civitatem Clhcnfem in Obfcrvantum monaiteria
haud ira pridem imaginem D. Anthonii pellione > verbis con-
culcatam : Si quid in te eft virium Anthoni , oftende. Et creSi-
gio ignem ceelo delapfum coufque ipfius inflammalc tibiara,
ut intra triduum perierit , uec ad fepulturam , niG extra oppidum,
fueritadmiiTus.
21. Quum autem proxim in noftra viciniafit h a?c urbs fi
ta , in qua etiam quam frequentiflme verier , figmentum eflc
ccrto certius novi , quod tamen veritatis fidem apud poeros
upeiftitionis amantiores ortictur. Caeterum quod me novas ap-
probarc hiltonas , quae mcae iuffragantur fententix , eo veritatis
praetcxtu, quo rcliqua , cxprobras : quanquam me hoc facile pof-
iit dilui , nimirum , quod pleracque me non ita in cun&is appro-
bentur, quamaliquandoeaadducantur rationeob argument! af-
finitatcm , ut etiam alios mese eTe fententiae innotelcat : tamen
tequoquejam tertio hic tu i meminiffc deceret , Scintcllioerc , in
tcipfum mrito banc cudi fabam, qui alio inique torques , cujus te
reum eflc fataris oportet, vclis nolis. In fcholiis fiquidem libri iv.
de Vita longa feribis: Si qui pravitatis fufpcci feriptores quanto-
que nominentur (citentur dicere volebas) abaliis bona captari
velim,
Liber A i s h i s. 637
Tclim , mala repudian , utVirgilius aurum ftercore legife pcr-
bibetur. Cur mihi minus quam tibi hujus licentiae privilegio fru
concedetur ? Hinc Sc Olaum me probare , quem ialtem uomina-
vi, calumniis Sc verborum inanitatc commentum te eTe , mihi tc-
ftimonium perbibebit mea de eo fententia , Hb. 2. cap. 7. Recitatis
etenim prius ipfius verbis , mox fubdo : Multa aliaejufmodi male-
ficorum opera entirrat Olaus impudenter fatis in ejufdcm libri ca-
pitibus diverts , quae profecio non Temper ridem meremur. Pro- .
inde in s recenlendis brevior cfle volui.
22. Quod inluper plerafque Sibyllas fpiritu ccelefti afflatas
fuiil'e negaverim , mirum qam indignanter excandueris , ut e-
tiam ingenii ruditatem hc mihi objicere libuerit. Verum Ii tu
meam de Sibyllis fcnteiuiam, adverlustc fimul in praecedenti A-
pologia explicatam, tui ingenii fubtilitate confutavtris , tv.x futi-
litati ( lubtilitati dixifle volebam ) libentcr , magifter nolter
iubtis, cedam.
23. Adverlus item magiam naturalem claulis mc ferri ocu-
lis , tantum abeft utagnolcam ( quanquam Sc hoc mendacitcr, ut
foles, impingis ) quo etiam candem debito fuo celebrarim enco
mio. TciVimonio crunt mca haec verba ex lib. X 1. cap.3. Pcnitifli-
ma illa naturalium rerum abftrularum ipeculatio & cognitio, vera
nimirum philolophia fanitiorque magia, fapientibus folenni
plaufu excipienda colcndaquc , amehienon elcvatur, cui ctiam
nulla ex parte derogatum volo , &c.
24. Phyficis ligaturis tantum abeft ut abhorrcam , uti tu ma-
levole clamitas, qui etiam tuas ex libri mei j . cap. 6. tranflcriple-
ris, ut cas etiam valde probem capitc fequenti. Interim tarnen me
periaptorum nulla ratione nixorum vanitate alienum tantifper
fatebor , donec aliter faniori do&rina erudiar. Enim vero ea etiam
deteftatur execraturque, licet & facris iniignita lint verbis , os il-
lud finccrioris noftiacridciaureum: Die, inquiens , facerdos infi-
piens, nnne quotidie Evangelium in Ecclelia legitur , & auditur ffffij
ab omnibus? cui ergo in auribus pofita Evangelia nihil profunt,
quomodo poiTunt circa Collum fulpenfa iervare ? &cc. Dehisco-
pioius libro v. capice 8. Sc 9.
2f. A Tralliano , Actio, Gordonio , mediis a ir.ecitatisdif-
fentire mc in periaptisquum tarn indignanter & acerbe feras, qua-
re tu fdem in aliis curationibus legitimis , ubi me Ulis tnbui
LUI 2 tur .
66 J A N M I S WlERI
tur, non parum , fidcm cum Paracelfo denegas ? Meam potj'us in
ferenda lntentia aequitatem commendare debebas , quiir. lolius
vcritatis fidem juraverim, rationique dederim manum.
S 26. Vegctii fuffitum ad fafcinum tollendum , daemones fu-
gandos , & grandinem inhibendum , te in meam contumeYiam
quoque rcpetere,non alio interpretan queo,quam a te aiicubi cau-
lam lingulari affedu contradicendi Wiero inquiri , vel potius e-
mendicari. Hujus fiquidem controvert*, num fcilicetex materia
naturali talis fuffimenti confcripta lib. noftrov. cap. 41. valeant
luftrari animalia, fafcinum abigi , arceri maligni fpiritus , grandi-
nes averti, cujufcunque fapientis & pii aequo arbitra tui committe-
reneutiquam gravor: quinim ut extrema mox experiar, ad ipfam
provoco cxperientiam, certiflimum noftrae diflenonis judicem.
27. Quod prauerca daemones habere corpus feminis capax
& eudaemonas nephclim , id It , filios Dei cum liabus hominum
copulatos, peperifle gygantes intelligas , aliorura audoricatem fe-
cutus, fincullius demonftrationis adminiculo , blapoemia cA ma
xima : quod etil impio aufu contra me in cleftiura angelorum
ontemptum defender non erubefcis,nihilominus tarn eile
quam quod vaniffimum , ingenue & libere contra cujuicutKK fe-
cus affirmantis patrocinium afErmo:aliter perfuadeat fuse clientelz
ipfe Beelzebub, atque fuum dementet fatellitium ut ut volet.In fe-
minis f quidem hum ni genimine , & ad fobolis propagationem
rcquiruntur cumprimis materia & organa convenicnua: nirnirum
alimentum.unde caloris naturalis adione fanguis generamr in cor
pore & fpiritus: inde penis & tefticuli ex carne,venis, arteriis,ner-
vis , fanguinc & fpiritu oropofiti , & ii quae alia huic produdioni
necefana, rcquiruntur.
$ 28. Ubi jam tuSuaviiis omnibus conftarc dxroones com-
proba veris , quod etiamfi terrx caelum mifceas , omnino nequis ,
clamites , fremas , frendas , rugias , mordices quomodocunqueU-
buerit : me facil in tux philolophixcarcerestraduci nam. At
validiora erunt perveiliganda prxfidia , quam ex jejuno Georgii
Pidorii feripto dc materiis fublunaribus mendicate obtros
ubi hic fxilicetpronunciat fux exiftimationis prxrogativa, Lamias
dxmonibus iniri & parare. Eugc , ipfe dixit &c fada funt , ipfe
creavit & crcata funt. An ne Pythagoricorum illud dtt Pido-
rio rribuis? Pidorii nomen undc tanti te fit , qui ne Cardani qui
Liber Afoiogeticus. 37
Jem pbilofophi baud vulgaris, uti & quorundam aliorum nonob-
fcurorum virorurn mentionem me tuleris ? At tua maledicendi,
criminandi & calumniandi librtate fruere, quamdiu voles , quum
tibi connatum eile videatur : me poftbac fortaffis non impedie-
ris. Quid meis iis expe&aturus manibus , me in cceleftis contu-
bernii communionem ex Dei gratia per fanVuinis Chrifti afperfio-
nem fublato, expcrieris , nifi ad mentem redcas , & alios dentibus
tuis virolentis impetere definas.
29. Converfionem adhaec Arcadum in lupos tranfmiflb fta-
gno ex Plinio , veram tranfmutationem fiuife , Pomponatium di-
cerc, uti & Paracelfum lib. 1. tu quoque adducere audcs: fed ratio-
num evidentiflimarum opera fecus demonftravi libro iv. cap. 22.
atteftatur mihi & Augulinus lib. XVIII. cap. i8. de Civitate Dei.
Bonas lue horas diluendis calumniis & faifis opinionibus longius
impender , lecoremque benevolum inutili minufque plaufibili
argumento fufpendere diutius non libet , quum iis paffim in meis
libris ita fit obviam itum , ut cujuis aequo cenfori fatisfadum cfle
Iberern.
30. Per me licet ut veftrorum magnalium merces ad fatieta-
tem praediecs, periaptorum monilibus glorieris, chararum faftu
turgeas/ymbolorum magnificentiam olientes , aenigmatum nodos
expliecs, my fteria, fi qua noveris, in aurera infufurres: fis fagacior
Ocdipo, naiutior Momo, feverior Ariftarcho: fremas, frendas, ru-
gias, mordices: fed te nemini unquam, vel faltem paucis , ex abdi-
tiffimo illo arcanorum puteo quiequam attulifle opis(num laeferis,
fecretius tua tibi mens di&abit ) dejerareaufim : quumveteri &
methodica curandi rationc per numiuis favorem me quamplurimis
profuifc , quibus tuae fa&ionis homines malam cert navarunto-
peram, teftimonium mihi perhibebunt fpe&atas fidei homines tarn
nobiles, quam alii in his provineiis, ubi ftipendio publico medici-
naro ha&enus feci. Tantundem & amplius effeeiiie in artis noftrae
operibus, ejufdem methodi adminiculo, infignis doebrinae atque u-
fusviruraclariffimumD.IoannemCapcllam archiatrum regîum,
cujus beneficio te quibufdam glorila: infignibus ornari in epiftola
nuncupatoria ambiifti, dubitare nolo.
Lili 3 CenfiW
6i% Doctorum
Cenfura quorundam doorum piorumque virorum de hoe

Opere , explicata Uteris ad D. loannem VVicrum
datif : quorum hxc prima Tbeologi cujtifdam
eximii efl , abbatis doSirina^ virtute
aique e.xiimaiione clarijjimi.
SAlvevir, ut cruditiffime , ita raultis nominibus mihi com-
mendatHfimc.
2. Mirabcrisdat fcio, quid mihi in mentem veniat,quod
cum te ne de facie quidem noverim , aliquid auius Gm ad te te-
rarum dare. Verum non te laterat velim, me hue vcl invitum , ac
manibus pedibufque reluctantem cflc adductum , ingenii tui pul-
cherrimis monumentis : qua: profedo ejulmodi iunt , utveJiaxa
muta , ncdum bruta animalia, in amorem pariter ac admirationem.
tui rprent. Nam liber ictuus de D<cmonum prxftigiis , Deus
bone , quantum habet iolidae dodrinae , acris ingenii , judicii
confummati ? Quis putaret tarn longe latcque patcre veftrara P^-
licam ? Nunquam mihi magis arriht de vobis , quam in praefeu-
tia, graviilimum Homcri teltimonium :
Vir mcdicKS multis alus prs.fi utius .
3 . Certe librum ilium nefcio quo cum frudu , fumma cum
animi voluptatc , non tarn legi , quam penitus devoravi. Quem
equidem video talem effe, ut naud dubic nomen tuum immortaU
cum gloria ad poftcros tranfmttat. fcelicem Cli viam , qux tan
tos habet litcrarum heroas : fceliciorem, quae, veluti earn decer,
eos amplis ftipendiis alit , meritiffimifque uget fortunis : foeti-
ciiTimam , cui praeeft Princeps non modo dodus , pius , ingenio-
fus : led etiam dodrince , verse pietati , nobilibufque acfoeliciter
natis ingeniis mire,& utroque (quod ajunt) pollice (reos. Nam
uanquam hic Princeps ob praeftantes cum corporis tum auimi
otes , ubique terrarum optime audit : tarnen inter caeras clarif-
imas ejus vi rtutes, clariorem exiftimo nullam , quam quod utipf
dodus clt , ita adevehendos , quos fingularis aliqua eruditio com-
mendat , tidus , natus & educams videatur , juxta illud clariiEuai
vatis :
Tnncipis e virtus ., nojfe [ms.
4. Gaudco meherculc- , de ex animo gaudeo , te divine vit
ptimum
Epistolje. 6$?
primUm hanc glacicm per fregisse , & miseras aniculas ab atroci
quadam tyrannidc vindicasse. Cardanus quidem nonnihil velita-
tus fuerat in sycophantas illos : tu autem apercis velis eos ipsos
invasisti :
tâEle 0 ingenio, matte virtutibus ijiis :
Rue Witrus tris, nunquam tuafama peribit.
y. Crede mi Wiere , non modo hac opra multos sanijudicii
viros , quasi Herculeo nodo tibi devinxistij scd optimc dereli-
gione Cnristiana mcritus cs. An non erat in detrimentum nostra;
Reipublicae , plus conccdcre diabolo , & nescio quibus malis ge-
niis , quam onigenito filio Dei ? Paulus , ut virprudens ac cir- <*r.i
cumspectus , non audet sc diccre , cum ad tcrtium usque clum
Deo esset sublatus , raptum extra corpus : sed sive in corpore, si vc
cxtra corpus , inquit : nescio : Deus scit. Et hoc in spiritu tantura- fjf"?
modo accidisse, vcl Lucas amplisimus inGestis Apoolicis est pfena*
tcstis. At nostri majores (si diis placet) credebant ope daemonum jmm^
mulierculas volitarcper ara, ingentia corporaliter paciaregio- t"H>
num transinittere , subinde in scies mutari : atque adco , sit honos "'
auribus , cum ipsis malis geniis actu vencreo congrcdi , ac quasi ^"^'"(
pcrmisceri. ritm ji*t,
O acas hominum mentes, peffr caca. l^ttf*
6. Quis sascinavit quxso insensatum hune mundum , ut tam Ytriutt
imprudenter sabulis anilibus adhrentes, nuda veritate aberra- "m'
rent ? Sed dicet m:hi quispiam : Num tu H. credis, quas ips tor- *Js*
., * f r _ 1- r S habita.
menus exaguataMpgcnucconntentur ? Certe tormcntis ndem non l*c* 14.
esse adhibendam, doctisiiii atque gfavisimi quique dicunt. Nam
in toxninbus mentitur qui patimulta potest, mentitur quinihil
pati potest : dum hic non vult sateri quae fecit , alter plura satetur
ie perptrasse quam unquam.vel per soronum cogitavit. At quid
sentiendum quxso , de mulierculis illis > quaecal fcifle ajunt,
quac in rcr'um natura lunt nusquam ?
7. Accidit hic intra triennium , hujus fere rei memorabilc
cxcmplum. Omncs monachi ex vino pesimo &pendulo, quo
nimium sec ingurgitaverant , ad unum intra annum ferc perierunt.
Sacrificulus quidam pcrsiiasit prardecessori , nt vocant , meo G. in
causa esse paupeiculam quandam aniculam > quaecertis ubgradi-
busposuinct prxscntitsima vciieficia , ubi monachis fmper esiet
inchoro standum. Quidmulta? creditum est impostori , conje-
ctaque
6ô Doctorum
taque eft mi/era anicula, Vulcano litanda , in vincula. Starair ve-
terator ille civibus diein , quando locus effet ab omnibus perlu-
ftrandus. Convenerunt ftatuto die multi mortales : evolutoque
lapide , mira manuum celeritate manicis ejus qujedam emorms
rana: , lacerta: , quas campis in hunc uium ielegerat , ac limaces
ceciderunt in foveam. Fuiflentque haec omnibus crdita, condem-
nataque ad ignem fuiflet anicula, nifi vir quidam acrijudico /il
eum ftropham fagacibus oculis confiderafleti qui tandem efr-
cit, ut tota trgico comdia in fumum evanefceret : paruroque ab-
cffet , quin prsftigiator cum fuis quifquiliis putribus ovis pueris
& colu mulierculis impeteretur. Verum de his fa_tis fupetque
Clariffimo vcreque generofiifimo Principi tuo me commendabis ,
atque in unicA confer vatore noftro perpetuo valebis. Celerrime ,
E. tertio calendas Julias, Anno 63.
Tui nominis Amanffimus
A.H.H.A.E.
AR. LU S GALLUS, Eccleaes Hammonen/ts.

S. P. PerChriftum. Uttui codicis doftrinam diligenusct-
legercm, fingulaque accuratius pro judicii mei tenuitate examina
rem , ponderaremque, effecit horribilis ca Satanae rabies , qua: A-
perioribus annis in hac ccclefia Hammonenfi graifata eft , & mul-
tos aliquantifper exercuit. Nofti mi Domine Wiere, vir prsftan-
tiflime, huic malo multiplicia excogitate adhibitaque efle reme
dia , variaque de judicia , tam in noftra Repblica. Quam in
ter moniales virgines vicini monafterii Kenterpen , unde hoc ip-
fum initio ad nos dimanavit.
2. Interpofuit fuum judicium quidam Simon exoreifta cascus
infliciffime, qui mox propria conjugc da:moniaca miierabili-
ter interfedtus , fuae impiae audacia: pa:nas dedit. Ad eundem mo-
dum quidam enex monachus Erancilcanus , cui nomen frater Lin-
demannus , tentavit contidenter fuis exorcifmis : fed & ipfe mox,
dum etiam inftrudtus ad Mifl'am eclebrandam iret, repentina mor
te percufus , interiit. Hos fecuti funt & alii duoejuidem ordinis
in hac civitate fratrcs , palam in nomine mille daemoniorum exci
tantes diabolicam tragdiam , longe omnium terribiliffimam,
cujus faiftoriam te acccpiTc arbitror. Nec defuit quidam fuffraga-
ntus
f i s T o f As. 41
ncus epifcopi , cum paftore quodam , adjunis etiam medicis ,
omnes ab antiqui ferpcntis iolertia delufi. Tandem ctiam per
Vulcanum ablatae funt , qua; has darmonum larvas fuis incanta-
tionibus peperiffe credebantur. Sed eque feVeritas med -
camcntum quod expeabatur , attulit. Quod etiamnum prae-
fens calamitas inter virgincs cjufdem csenobii Kenterpen heu ni-
mium tcftatur.
3 . Porro tuus codex mirum in modum exprmit Satanae natu-
ram, ingenium,folerriam, curam,ftudium & rabiem, quibus gral-
fatur millcartifex , fallax & potens in incredulis : quorum afpedi-
bus, variis artibus illudit, prout merentur corum peccata. Lt ego
fane jam expericntia compertum habeo , ejus generis diabolids
praeftigiis& dementationibus , non aliter quamjuxtafententiam
in tuo libro pulchre exprefTam occurrendum. Nam noftri energu-
mcni omnes , ncmpe quindceim numero , jam Chrifto propitio
libcrati funt , non exorcifmis , aut externis ceremoniis elemento-
rum : fed virtute fidei in Spiritu Sanfto , per fidelem verbi Dei
inrrutioncm , per afiduas preces & jejunia , quibus ecu vera: ad
Deum converfionis optimis mediis ufi luraus ledulo.
4. Hucacceifit manifeftimma experientia de incantationum
vanitate , quam ctiam in tuo libro urges argumentisgraviifimis ,
& meo judiciodcmonftrationibus certilrtmis , quantumvis ix
communi veterum fentenria diflentirc videantur. Ego namquc
jam aliquoties deprehendi ex ipfis lamiis & fagis , artes, quas prx -
fcrtim de carminibus & impoffibilibus incantationibus & fafcina-
tionibus jaitarc folcnt meras clfc ineptias, dclirationcs, & fom-
nia , quibus fc admifect Satan.
y. Et anno fuperiori cognbvi multas ineptias ex privatacon-
fcHone cujufdam vctulae incantatricis , quae cum audiifet in mea
concione cxplicari locum ex Aclis apoft. cap. 19. Quodmulti
Ephefiorum, ex eis qui curiofas artts excrcucrant, comportaros
libros exufferunt coram omnibus , &c. Protinus acceflk animo
plane conftcrnato : Et cum lachrymis arcana fui pectoris in finum
meum effundens , inftitutionem Chriftianam admifit, & cum dia-
bolicarum impofturarum vanitatem Dei beneficio inrellcxiflct, &
apcrtis oculis fpeebflet, facile reliis mendaciorum fumis, ad vc-
ritatis luccm convcrfa eft. Haec femel admifa vcritate,libi meri
diana luce clarius camapparcre, fitanamquc fuorum mancipio-
Mmmm rum
641 D o CT OR UK
rum oculos tantum perftringere , & nihil in veritate gen" confeffa
eft conlbntiflime , cum dcteftatione diabolicae fuae artis. Hujus
exempli hilloriam contexere plenius cum fuis circumftantiis forte
operaepretium foret , fed non ita tutum , propterea lubens fuper-
fedeo. Uno verbo diearn , me fatis experientia didiciiTe , bonam
partem incantationum mera efe infomnia. Quod cognofcit da-
rius , quifquis faltem vel do&rinam de infomniis penitius inrxo-
lpcxerit.
6. Probatur ex Ariftotele, Hippocrate, Galeno, aliifque phi-
lofophis , imo & quotidiana experientia conftat , infomnium na
tu ra liter elfe in bomine fimul & brutis, & vifa verfari pkrnn-
quc circa phantafiam : Quod maxime caeteris experiuntar
vel csci , vel dormientes , vel mclancholici , vel pbrenetici , &
alii qui fuiit in fenfu communi 6c mente vitiati. Quod fi vero Sa
cras literas de infomniis tradentes infpexerimus , deprehendemus
ctiam praeter naturam xpiffime immiifa elfe infomnia : Idque
vel per bonum fpiritum , vel malum , aliquando obfcurius , in-
terdum clarius : Et aliquoties in iis tam manifeftas riiones, ima
gines & fpectra objici , utetiam fanfte jurares , omnia vifibili-
ter , corporaliter , & in veritate agi. Obfcurius & extra naturae
ordincm Deo propoitas habuerunt rerum futurarum formas
Pharao , & ejus pincerna , & piftor , necnon Nabucadnezar Ba-
byloniorum rex , Jofepho & Daniele eorundem interpreribus.
Evidentiorcs autem formas & fpecies confpexemnt Jeremias ,
cuiolla fervens oftendieur ad Aquilonem converfa , & alia quam
plurima. Item Ezechiel , &impius , fucceflor Nabu
cadnezar, dumeernit in pariete manus feribentis artculos. O-
mitto inibmnio & vifiones fandortim in NovoTeftamenro, Jo-
fephi viri Mariae Virginis , Petri, Pauli, Joannis , conjugis Pilati ,
& aliorum.
7. Porro cacodaeraonimitaturDeum ceu fimia , in fmsman-
eipiis : Quod praeter quotidiana noftrarum Lamiarum exemp\a ,
etiam prifcorum ethnicorum monumenta abunde teftantur. "Nun-
quid Satan olim fuaoracula edidit in illislocis, ubi homines*!
impetranda infomnia & vifiones perno&abant? Quale fuit Am-
phiarai , Amphilochi , Trophonii & Êfculapii : profe&o iis in
!ocis dormientibus malignus fpiritus monftrabat pharmaca & re
meda, quibus invarenmr infirmi , iimulque de aliis negoriisre-
fponde
' E P I S L AE. 43
fpondebaf. Et ad obtinendum hujufmodi infomnia & vifiones
mandabantur lcifcitantibus nefcio qui dele&us ciborum , & fecu-
bationes , puri quidam caftique dies. Pythagorei fabis abftine-
bant , eo quod turbulenta fomnia gignant. Haec & fimilia, mi Do-
mine Wiere , quifque exa&e coniideraverit , intellcxcritquc , fa-
cillime judicabit lamiarum artium vanitatem , probabitque tuum
judicium. Manet enim fatan Temper fui imilis , & quas olim in
ter infideles operaras illufioncs , & dementationcs , eafdem
etiamnum exercet : Perpetuos nempe fumos , & vaniflimas um
bras , iomnia dixeris , pro veritaw vendens. Habes brevner,
mi Domine Wicre, fententiam meam. Probo divinum collyrium
tuicodicis) quo multorum caliginofos oculos purgafti. Divini-
tus hoc datum efle , facile judicabunt , obviifque ulnis comple-
tentur , quin & magicarum artium incantationes minus formida-
bunt , quotquot librum tuum cum fauo judicio legerint , & intel-
lexerint. Vale per Chri Hum. Datum Hammonx , 26 Decem-
bris, Anno if 6f.
i
Clarihno viro BARTOLO RICHIO, LL.boori,
IlluflrjJJimi Principts Henrici Ducts Brunsvicenfis
Lunenburgens confiliario, Domino fuo obfer-
vandOf Borehole S.
G Urn nuper, clariffime vir , de Lamiarum vel fagarum frau
de , quas veteres Strigcs vocabant , quae jam Magiftrati-
bus fine difcrimine ad flammam rapiuntur , inter nos fermo
erat: tua excellentia vere graviterque judicavit , magnamin hoc
maleficio dijudicando prudentiam adhibendam , ne temer le-
viter in poems infligendis aliquid ftatuamus : Cum & leges civiles
proniores ad lenitatem nos eflejubent , ita ut etiam in gravioribus
pcenis benignitatis refpe&um habeamus. 1. repiciendum. & 1.
abfentem. de pcenis.
2. Quam vero in hoc maleficii negotio multa nunc confufe ,
turbulenterque , ex finiftra , fantica peftilenti folum fufpicione
agantur , ex hoc liquet , quod laubabile illud difcrimen inter pro-
phanos vel infames magos , Lamias ,& venficos , qui veneno vel
propinato , vel illito, vel in eo loco ubi terram inficiat poito, bc-
ftias & homines lxdunt , & proptcrea mrito lege Cornelia gladio
M mm m 2 teriun
44 DocroRU M
fcriuntur , fit confufum , & hadenus confufe de his adum & pro
nunciatura. Utautem prclarius haec differentia, undeproquali-
tate delidi poena infertur , magis magifque tuas excellentii intio-
tefceret : promifime tranfmiilumm tibi librum clariifimi homi
nis , doctoris Joannis Wieri , ante annos aliquot de Prar/rigiis x-
monura , iticantationibus ac veneficiis, tam ingeniofe, acure &
docte fcriptum , ut ab omnibus docbffimis viris inurgundia &
totoBelg.co numinis loco habeatur.
3- Ego profedo quotics prxftantiflimi hujus asvi jurifcon-
fulti Jacobi Cujacii , olim ^raeceptoris mei Biturigibus in Gaiiia,
mihi omnibus modis obfervandi , rccordor (recordor autem fzpe)
tum cogor cum eo hoc fateri , nullum me librum majori cum ro-
luptatc percurriife : Et naenias fabulafque noftros lcgum GlofTato-
res , fi pofito aftcdu cum hoc fcriptore conferantur , nobis reJi-
quiife , quoties hoc negotium' tradandum ulceperunr. Cum au
tem & tuam cxccllentiamoptimijudicii cfle non ignorem, peto,
ut quantum temporis publicis negotiis iufFurari queas , huic libro
pcrlcgcndo impendas. Et mihi per occaioncm tuam de
hoc libro iententiam , qua; magni apud me ponderis eft , tecribas.
Si vero quid toto hoc libro perlcdo adpropofitamquxft\onenve
fagis vcl lamiis non ita fine dicriraine crudeliter comburendis ,
quod nunc tanta contentio nc in Repblica agitur , redejuftcque
didum inveneris : Tu illud ampledere , ac quantum potes , in-
noxium fanguinem dfende. Acutinam talemomnesin hoefan-
guinolento negotio animum Principes grrent , qualem illuftrif-
limus, experientia ac literis dodifimus Princeps Guubi-
M u s Julix & Cliviae Dux : cujus Principe viro digna lententiade
Lamiis, in Procemio libri annexa eft. Non etiam vereor , cum fis
(uti Cicero de Catone refertjlibrorura helluo maximus,ut txdium
aliquod in legendo tibi obveniat. Nam ita hiftoriis , Scjucundis
narrationibus liber eft referais, ut vix ullum librum hocjucuni
rem extare , affirmare aufim. Vale : Datum in caftro Sturwok,
7 die Augufti, Anno if 64.
E P I S T O L AE. ^j
IOANNI WIERO, Medico & philosopho clarifimo

iheodorus J^rvnggerti Bafilienjs Medicus S.
HErculi monstrorum domitori summos oliin honores Grae-
cia habitos pro repurgato terrarum orbe , graviffimorum
auctorum monumenta testantur. Tibi vero, vir ornatissime,
qui de Pixstigiis dasmonum Coinmcntario edito, w.av^.'* illius
veteratoris stratagemata & insidias cleganter & rudite detegis,
respubl. literaria in primis plura quam vel cogitare unquam polsit,
se tibi deberc,bonorum omnium incredibili cum consensu, non ob
scure satetur : deinde etiam universus orbis Christianus nunquam
intermorituris laudibus perpetuo praedicabit. Quae cum mihi
communis cum multis virtutes tuas suipiciendi atque colendi oc-
casio fuerit , tum vero privata quaedam,noc est , ordini nostro con-
veniens,accsit.
$ 2. Quandoquidcm subinde veterem medicinam contra surio-
bs impudentifimorum sophistarum conatus ita protegis , ut tuis
uccembus omnes , qui non penitus mentem densis fumis denigra-
tam habent, merito gratulari debeant. Et certe tali opus crat
Mtxf contra tam multicipitcm belluam , quas 'ub artis medicas
praetextu, impietatem magicis deliriis suffultam, non obscure3sub-
cole tamen, profitetur. Tibi igitur , vir doctiss. pro tam honesto
certamine , pro tam sclici succclu,an reipubl. litcrariae potius, pro
tanto patrocinio gratulari debeam,rcveraignoro: ruse intrim vir-
tuti & eruditioni fausta & feelicia omnia ex animo precor. Nam
hortationes nostras, nec atas,ncc animus, nec cruditio tua serunt.
Caeterum ut U r '3' non modo ri piXtnQ v, yj iV txs&ai
aro veniat , etiam atque etiam te contendo , ut in amicorum tuo-
:um numerum me recipias. Quod si propter Peripateticos , qui
u'/4<r& omnem ex amicitiis tollere nituntur, facere non licebit ,
u certe inter dis. tuos locum nos obtinere patiaris. Ego, quantum
n me erit, operarn dabo, ut nec observantia , nec bencvolentia vel
:ui studiosilumis inserior fuisse videar. Libertatcm nostram , fi
ujus quoque causas exquiris , tua inprimis humanitas cum pari
:ruditione conjuncta , deinde etiam Oporini avunculi nostri com-
nendatio sulciunt atque sovent : cumque te Oporino amicilmum
sise sciam , in mefortassis , etsi nullo merito nostro , attamenjure
juodam cognationis, partem amoris tui derivari posse confido.
Mm m m 3 $3. Id
646 Doctorum
3. Id ut facias,vir eruditiflime tc etiam atque etiara rogo: Sc
nii moleftum eft , noftram non inanem fuiTe , cx litem mis
intelligere cupk>. ValeWiere clarHT.Baileae,io Kal.Aprilis 1566.
D. BALDUINI RONSSEI Medici, doriaa &

artis ufu celeberrimi, judicium.
OPorinus illenofter, homojuvandis ftudiis natus,proximis
nundinis Francofordianis ad me mifit fragmenmm opetis
tui (nondumenim, uti fufpicor, fupremam manumjam
impofuerat ) de Daemonum prftigiis : Quod certe multo mihi
gratifllmum erat, tum quod D. Daniel noter Brouchufius Rei-
pub. Gorcomienfi medicinis , aliquando ejus apud mc menuo-
nem feeiflet , & iingularem fupra communem hominum conditio-
nem ingenii tui dexteritatem praedicaflet : Tum quod / ,
aliquando detecYis hujufmodi mulicrcularum nervis , idoloma-
niam , quae multis abhinc feculis hominum mentes occupavic, pe
ni rus eradicatum iri.
2 . Nam quantum vis annis ab hinc viginti Jacobus Savagius,
Andoverpianus medicus , ejufdem argumenti mihi adhuc tum "yi-
vem librum communicaflet , quem aliquando , ni mors in opina
virum invafiflet , typis commendare decreverat : non videbarar
tarnen is eile talis , qui infitam jamdudum opinionem evellere
poflet. Siquidem , etfi phyficis quibufdam demonllrationibus de-
liramenta quaedam efle declararet : Conccflit tarnen multa , qua:
tuargutiilime & maxima cum rationerefcllis : Neque is (ut boni
venia viri alioqui do&iffimi dicam ) ufqueadeo Scriptura: fieras
teftimonio innitebatur , ut qui fua profeflione contentus , medicis
phyiciquc argumentis tantum ilabat. Tu contra, anriquillimo-
rum Theologorum , juriiperitorum , atque eorum qui de Magia
icripferunt (ut interim medicos taceam) argumentis innixus , cum
aliquid fe jam egiffe putant, nihil prorfus jam acbim convinces , &
ut habet Graecorum diverbium , -^/;. Dignum meher-
cule cedro opus , dignum quod omnium manibus lccleratifllo
hoc tempore circumferatur , dignum quod omnium mentibus
imprimatur , &c. Scribercm aliquanto accuratius , ni Brouchuii
noitri propera quaedam feftinatio , diccrc imul ac lcribere coei
fct. Vale*n eo qui cunda potcft. Goudai, nonis Maii, Anno if>-
D. IOAN-
E P I S X AE. ' 647
D. IOANNIS EWICHII, Medici eruditiffimi

exceUentiimi,fententia.
QUantum voluptatis ceperim ex tuis libris de Praeftigii*
tixmonum , dyta~s A105 <&a> wi^fo mXvioitif4 Wiere >
vix fatis verbis ex plicare poflum. Video enim frigul'arem
in iis prudentiam, judicium folidum, copiam rerum neceflariarum,
ordinem mirificum , fedulitatem incredibilem, denique animi pie-
tatem (abfit adulationis fufcipio) & religions Chriftiance purita-
tem : eamquc paifim propugnandi adverlus omnes impiorum ho
minum inliiltus , & dasmonum fraudes animofitatem infractam.
Deinde non folum , quod ipfe faepe mecum cogitavi , fed etiam
quodunice& optavi & expckavi in illis abunde fum confecu-
tus. Illudautem eft prasci pue, quid de Lamiis (quasvocant) no-
ftri tcmporis fentiendum (it , quid vanae illarum incantationes effi-
cere poifint : Et tandem , an paena illarum ad mortem ufque ex
tendi debeat. Qua; tria tam velim hodic omnibus eife refte co-
gnita , perfuafaque , quam pleruraquc indo&is dorifque temer
crdita. Pudet autem me propemodum noftri leculi , quod tanto
vcterno fopitum res tam utiles neceffariafque non diligentius in-
yeftigarit, & mamrius in lucem ediderit.
S 2. Omnes enim fere tam Medici quam Jurifconfulti &
Theologi (quorum tarnen maxime intererat , hxc ad tinguem co-
gnofcere ) contend majorum confuetudine , nimis faciles aures
prxbuerunt fabulis : nimifque temerarie, ne dicam inique , de
vita morcequemultorum pronunciarunt. Sed cum cogito , idem
hodie Sc ante aetatem , noftram in illis obfervatum e(Te , qui judi-
cabantur haeretici ( feilicet quod Rom. Ecclefia in interpreta-
tione quorundara articulorum dotrina: , vel ufu ceremoniarum ,
nulla feditione diTentirent ) quorum tarnen , vel adverfariis tefti-:-
bus , mens Deo devota vitaque inculpata fuit : minus mirum vi-
detur , quod in hac Lamiarum caufa , qua; plena femper fuit tene-
bris & daemonum ludibriis , caecutiant , caeetiendoque infontes
aepe feriant. Equidem ab eo tempore, quo aetatis maturitatc,
accedente qualicunque inftitutione, ufuque , res humanas caepi in-
tueri, valde femper deplorare folco hominum ignorationem. Nam
ea mihi caufa videbatur univerfi mali , quod tam multiplex in vita
noftra graflatur. Quod ctli ipfus maxime adhuc ignorans , Dei
tarnen
<8 D QrR* M- Epstola.
tamcn gratia cognoverjra & deflcverim : nihUomintis communi
caecitate impediros in prarfenti materia , oculos altius adhuc atroi-
lcrc, Sc vcritatcm iplam intucri nondum porai. Quarequando
ingenii mei exiguitatem probe Ickern , nec negare afleveraie
ftatueram. At nunc judicio tuo confirmatus , lucem mibi vidcre
vidcor,&quaeundum& ubi fiftendum (It, iatis intclligo : Ago-
quc immortali Deo gratias , quod tua opera eas res nobis patcfe-
ccrit , qua; non eruditis modo & titulo dotoribus , fed ctlam
omnibus homiiiibus multo , vero maxime Chriftianis cognim ne-
ceffarixfunt. Proindc nequicquam credam polhac illis , quina
prsefenti cuicunque ufui inhserelccndum putant oportere , ut nullo
modo aliorum quaravis piorum cruditorumque virorum modeftc
propofiram cntentiam audiendam , cognofeendam , recipiendam-
que efle velint : longe principis illius confilio difen tien tes, qui
cun neceflitas poftularct , Nn' <i ait,- ig tu hl y *',;.'. -.n (-?
Nam cum, ut dixi, omnis
mal origo & fans ab ignorantiaoriatur, &.baecprimum a pecca-
to , peccatum porro diabolo (qui eft ver pater rencfararura, fal-
tatis & confufionis) principium uum ducat , mrito omnis boni
caufa videri debet fapientia & cognitio : quippe qui\uccm , vcri
tatcm , & ordinem i tota vita & omnibus aionibus ooftrispi-
riat , confervetque. Faccflat ergp omnis pertinacia & niorofitas :
fitque libera ut audiendi, ita &c dicendi feribendique facultas : ea-
tenus tarnen , ut is labor utriufque Rcipub. infignem utilitatcra
fpeotet, & ad Chrifti Servatoris noftriregnum propagandum,d-
boli vero & Antichrifti tyrannidem labcfa&andam praeclare fa
cial. Vale clariffime Wicre, monltrofarum opinionum noftri x\i
non minime Hercules. Vale inquam: 8c perge porro efle, quod foe-
liciter gloriofcque ccepifti , varV/i rf (Jy xtn* ^x^'n. vmA-n
>if*'f, tivv(inmy f -e-Kfii. , trs~i S ilf* cimucnu curs , Duisbcrgi ,
Anno i j 63. iplls Calcnd. lumi.
FINIS.
PSEl-
64*
SEDOMON ARCHIA
D M N U .
curas hominum , quantum efl

in rebus inane ?
LECTORI S.
$TS^|j E Sathanica fatlioms monopolium ufqueadeo pone
delitecat^hanc DmonumTfudomonarcbijm,ex
Vafallorum archivofubtraclam, in bu-
jai Operis de D praigiis calce
volui, ut effafcinatorum idgenus hominum, quife magosjatli-
tare non erubefcunt, curiofitas , profliga, vanitat, dolus , impo-
ura , deliria , mens elufa, & manifefla mendacia , quittimo non
ferenda blaffhernia , omnium mortalium , qui in media Iuris
jplendore haucinari nolint , oculis clarijfim appareant , Im
potijjtmum feculofceleijftmo , quo Chrii regnum tarn enormi
impunitaque tyrannide impetitur ab i quiBelialipalmfacra-
mentum praflitre, ipendium etiamjuum hauddubie, receptu-
ri : quibus &perditas has horas libenter dedico,fiforte ex im-
menja Dei misericordia convertantur & vivant: quod ex animo
iit precor^fitquefelix &fauflum. Ne autem curiofulus aliquis ,
fafcino nimis detentus, hocultitia argumentum temer imitari
audeat, voces hinc indepratermiudio, ut univerfa delinquen-
di / praciieretur. Infcribitur vero maleferiato hoc ho
minum genere Officium Jpirituum, vel, Liber officiorum Jpiri-
tuum ,/eu, Liber diHus Empto. Salomonis, deprincipibus G? rgi-
bus damoniorum,quicogi pojfunt divina virtute& humana. At
mihi nuncupabitur Pfeudomonarchia Damonum.
N nn n PSEU-
6fO
PSEVDOMONARCHIA
D M N U M.
Riraus Rex, qui eft de poteftate Orientis, dicitur Bal,

appareils tribus capitibus , quorum unum affimilatur
buloni , altcrum homini , tertium feli. Rauca loquitur
voce , formator morum & infignis certator , teddit
hominem inviiibilem & fapientem. Huic obediunt fexagintafex
legiones. . fj (2 ^
2. Agares Dux primus fub poteftate Orientis , apparetbenc-
volus in (enioris hominis forma, equicans in crocodilo, & in mana
ccipirrem portans. Cunalinguarum genera docet oprime ; fu-
gitantes revert tacit, & permanentes fugerc : prelaturas & digni-
tates dimittit , & tripudiare facit fpiritus terrae : &eft de
Virtutum, Tub fua poteftate babens triginta & unam legiones.
3. Marbas, alias Barbas, Prxfes raagnus, fe tnanifftans in
fortiflimi leonis fpecie , fed ab exorcifta acciras humana induitur
forma , & de occultis plene refpondet , morbos invehit & tollit ,
promovet fapientiam artiumque mechanicarum cognitionem ,-
mines adhsse in aliam mutatform. Praeeft trigintalexlegiorabus.
4. Pruflas , alibi invenitur Bufas , magnus Princeps & Dux
eft , cujus manfio circa turrim Babylonis , fc viderar in eo flamma
foris , caput autem alimilatur magno nycticoraci. Autor cit. &
promotor difeordiarum , bellprum , rixarum & mendaciorum.
Omnibus in locis non intromittatur. Ad quaeita refponder abun
de. Sub funt huic legiones vinginti fex, partim ex ordinc Tnroni ,
partim Angelorum.
j. Amon vel Aamon Marchio magnus & potens , prodit
in lupi forma caudam habens ferpentinam , & Hammam evomens.
Hominis autem indutus fpeciem , caninos, oftentat demes , & a-
put magno ny&icoraci fmile, Princeps omnium fortiEmus eft,-
tclligens prseterita & futura , hinc 5c gratiam conciliarvs omnium
amicorum &inimicorum. Quadraginta imperat legionibus.
6. Barbatos magnus Comes & Dux , apparet in igno Sigh-
tarii filveftris cum quatuor regibus tubas ferentibus. lntelbgit
cantus avium , Canum latratus , mugitus boum & cun&orum ani-
raaUum :
P S f D N A R H I A DAEMONUM. 6fl
ftalium : thefauros item a raagis Se incantatoribiis recnditos ,
detegit : Et eft ex ordine Virtutum, partim Pominationnm. Tri-
ginta praefidet legionibus. Novit praeterita & futura : tam amico-
rum quam inimicorum nimos concilit.
$ 7. Buer Praefes magnus confpicitur in figno *. Abfolutcdo-
eet philofophiam , pra&icam, ethica item & lgica , Sc herbarum
vires : Dat ptimos familiares : iEgros fanitati reftituere novit ,
maxime & homines. Qunquaginta legionum habet imperhim.
$ 8. Guovn Dux magnus & fords, apparec in forma zeno-
phali. Explicate refpondet & veredepraefentibus , praeteritis, fu-
turis & occultis. Amicorum & inimicorum gratiam reddit : Di
gnitatis eonfert & honores conformt. Praeeft quadragintaqui ti
que legionibus.
9. Boris, alibi Oris, magnus Prasfes& Comes , Proditin vi
per* fpeciedcterrima: Et iquandoformam induit humanam den-
tes oftendit magnos Sc cornua duo , manu gladium acutum por-
tans. Dat perfcte refponfa vera de praefentibus, praetcritis , futu-
ris Sc abftrufis. Tam amicos quam hottes concilit. Sexagnta
imperat legionibus.
10. Bathym , alibi Marthim Dux magnus & fortis : Vifitur
conftitutione viri fortilimi cum cauda ferpentina , equo pallido
inidens. Virtutes herbarum Se lapidum pretioforum intelligit.
Curfu velociffimo hominem de regione in regionem transfert.
Huic triginta iibfunt legiones.
$ il. Purfan, alias Curfon, magnus Rex, proditut homo facie
leonina , viperam portans ferociffimam , urfoque infidens , quern
emper praecedunt tubae. Callet praeentia , praeterita & futura :
A prit occulta, thefauros detegit : Corpus humanum fufcipit &
j rami . Vere refpondet de rebus terrenis & occultis , de divini-
tate & mundi creatione : Familiares parit ptimos : Cui parent
vigintiduo legiones, partim de ordine Virtutum, partim ex ordine
Throni.
12. Eligor, alias Abigor, Dux magnus,apparet ut miles pul-
cherrimus , lanceam, vexillum & fceptrum portans. Piene de oc
cultis refpondet atque bcllis, &quomodo milites occurrere dc-
beant: Futura feit, & gratiam apudomnes dominos & milites
concilit. Praefidet fexaginta legionibus.
13. Loray , alias Oray , magnus Marchio , fe oftendens in
Nnftn 2 forma
$ PsebdomonArchia
forma fagirtarii pulcherrimi , pharetram & arcum geftastis ; au
thor exiftit omnium praeliorura , & vulnera putrefacit qoz i-
gittariis infliguntur , quos objicit ptimos tribus diebus. Tri-
ginta dominatur legionibus:
14. Valefar , alias Malaphar > Dux cftfortis, forma leonis
prodiens Se capite lat ronis . Familiaritatem parit fais , doee la
queo fufpendantur. Decern prxidet legionibus.
if. Morax, alias Foraii, magnus Cornes de Praefes : Similis
tauro vifitur : Et fi quando humanam facicm aflumit, admirabilem
in Aftronomia & in omnibus artibus liberalibus reddit hominem :
parit ctiam fmulos non malos & fapientes : novit & herbaram &
pretioforum lapidum potentiam. Imperar triginxa fex legionibus.
16. Ipcs, alias Aypcros , eft magnus Comes & Princeps , ap-
parens quidem fpecie angelica , interim leone obfeurior &. turpis ,
capite lconis , pedibus anferinis, cauda leporina. Praeterita & fu
tura novit : Rcdditque hominem ingeniolura & audacem. Legio
nes buic obediunt trigintafex.
17. Naberus , alias Cerberus, Marchio eft fonis , focma.
corvi fe oftentans : Si quando loquitur, raucam edit vocem. Red
dit & hominem amabilcm Sc artium intelligentem , cum titms in
Rbetoricis eximium. Praelaturarum & dignitatum ja&uram parir.
Novendecim legiones huncaudiunt.
18. Glafyalabolas , alias Caacrinolaas vel Caaffimolar ma-
gnus Praefes : Qui progfeditur ut canis babens alas gryphi. Ar
tium cognitionem dat , interim dux omnium homicidarum. Pr-
fentia & futura intelligit. Tarn amicorum quam inimicorum ni
mos demeretur 1 Et hominem reddit invifibilem. Imperium abec
tfiginta fex legionum.
19. Zepar Dux magnus, apparensuti mile*, inflammanfque
virorum amore mulicres , & quando ipfijuffum fuerit , earum for
mara in aliam transmutt, donee dile&is fuis fruanrar. Steriles
quoque eas facit. Vigintifcx huic parent legiones.
zo. Byleth Rex magnus & terribilis, inequo pallido equi-
tans, quem praecedunt tubae , fymphonix ,& cunda Mnficat ge
nera. Quum autem coram exorcifta fc oftentat , turgidus ira Sc
furore videtur, ut decipiat. Exorcifta vero tum fibi prudenter ca-
veat: Arque ut faftum ei adimat, in mann fufcipiat baculum cori/
cum quo orientem & meridiem verfus , foris juxta circulum mi
nuta
D E M O N U M. dyj
f aum tendct > facietque triangulum. Canerum si manum non
extcndit, & intrare jubet , atque spirituuraVinculum illerenue-
rit , ad lcctionem progrediatur exorcista : mox ingredietur item
submissus , ibi stando & faciendo quodcunque juierit exorcista
ipsi Byleth rgi , eritque securus. Si vero contumacior suerit ,
nec primo julsu circulum ingredi voluerit , reddetur forte timi-
dior exorcista : Vel si Vir.culum pirituum minus babuerit , sciet
haud dubie exorcista , malignos fpiritus postea eum non verituros>
at semper viliorem habituros. Item si ineptior sit locus trian-
gulo deducendo juxta circulum , tune vas vino plnum ponatur :
Et intelliget exorcista certifim , quum domo sua egressus sue
rit cum lociis fuis , praedictum Byleth sibi fautorem tore , bene-
volum , & coram ipso submiffum quando progredietur. Ve-
nientem vero exorcista bnigne sufeipiat, & de ipsius fastu glo-
1 cietur : Propterca quoque eundem adorabit , quemadmodum
alii reges i, quia nihil dicit abfque aiiis principibus. Item si hic
l Byleth accitus fuerit ab aliquo exorcista , semper tenendus ad
exorcistae faciem annulus argenteus medii digiti manus sini-
S strx, quemadmodum pro Amaymone. Necestprastermittenda
; dominatio & potestas tanti principis , quoniam nullus est fub po-
testate & dominatione exorcists alius , qui viros & mulieres
in delirio detinet , donec exorcista voluntatem explerint : Et
fuit ex ordine Potestatum , fperans fe ad feptimum Thronum re-
diturum , quod minus credibile. Imperat octogintaquinque le-
gionibus. .
21. Sytry, alias Birru,magnus Princeps, leopardi facie appa
reils , habenfquc alas velut gryphi. Quando autem humanam assu-
mit formam , mire pulcher videtur. lncendit virum mulieris amo-
re , mulierem vicislim altcrius desiderio incitt. Julussecreta li-
benter detegit feminarum , eas ridens ludificanfque , ut se luxu-
riosenudent. Huic sexaginta legiones obsequuntur.
22. Paymon obedit magis Lucisero quam aliireges. Luci
fer hic intclligendus , qui in profunditatc lcicntiae suas demerfus ,
Deo asimilari voluit, & ob hanc arrogantiam in exitium projectus
est. De quo dictum est: Omnis lapis pretiofus operimentum tuum. e^h.ii
Paymon autem cogirur virtute divina, ut se sistat coram exorcista:
ubi hominis induit simulachrum, insidens dromedario, coronaque
insignitus lucidisima, & vuku feeminco. Hune prsecedit exercitus
Nnnn 3 cum
S EU JJOMONARC HI A
cum tubis & cimbalis bene fonantibus, atque omnibus inftramen-
tit Muficis , primo cum ingenti clamore Sc rugicu apparens , ficut
infimpto. Salomonis, & arte declaratur. Et fi Pa y mon hie quan-
doqtic loquimr , -ut minus ab exorcifta ifttelligatur r propterea is
non tcpelcat : led ubiporrexeritilli prirnam chartam utvoto fao
obfequatur , jubebit quoquent diftinfce & apcrte refpondeatad
quaeiita , & de un iv r i a philofophia & priidcntia vcl fcientia , &
de ceteris arcanis. Et fi voles cognofcere difpofitinem mundi,&
qualis fit terra , aur quid earn luit i neat in aqua , aut aliquid aliud ,
& quid fit aby flus, Srubi eft ventus & unde veniat, abunde te de
cebir. Accdant & confecrationes tarn de libat ionibus quam aliis.
Confert hic dignitates Se confirmationes. Rcfiftentes ibi fuo vin
culo deprimit , & exoreift iubjicit. Bonos compart fmulos, Sc
artium omnium intcllechim. Notandum,quodn advocando nunc
Paymonem , i Aquilonem verfus exorciftam confpker oporteat ,
qux ibi hujus fit hoipjtium . Aefkum vero intrpide conftanrer-
que iufeipiat , Bicerroget , &abeo petat quicquid voherit
dubic impetrabit. At ne creatorem oblivioni tradat , cavendom
exorcift , propterea que praemifla fuerunt de Paymone. Sunt
qui dicunt , eum ex ordine Domina tionum fiiiiTe : fed aliis W*t ,
ex ordine Chrubin-. Hune fequuntur legiones ducent , partim
ex ordine Angelorum , partim Poteftatum. Notandum adn, fi
Paymon folus fuerit citatus per aliquam libationem aut faerin-
cium,duo reges magni comitantur,fcilicet Bebal & Abauiv. ,& aUi
potentes. In hujus exercitu funt vigintiquinque legiones : Quia
lpiritus his fubje&i, non femper iplis adlunt , nifi ut appareanr,
divina virtute compellantar.
23. Regem Belial aliqui dicunt ftatim poft Luciferum fuii
creatum, ideoque fntiunt ipfum eife patrem & fedu&orem eorum
<pti ex Ordine cccidcrunt. Cecidit en im prins inter alios digto-
rcs & fapientiores , qui prateedebant Michalem Se alios coeleftes
angelos , qui decrant. Quamvis autem BcHal ipfos qui in tertam
dejc&i fucrint , praceferit : alios tarnen qui in clo manire, non
anteccilit. Cogitar hic divina virtute, cum accipit facriticia,
muera & holocaufta, ut viciifim detimnK>lanribus reipoufa vera:
At per horam in veritate non perdurt , nifi potentia divina com-
pellatur, indicium eft. Angclicam afliimit imaginera impen/
pulchram, in igneo curru fedens. Blande loquitur. Tribuit digni-
ntcs
A ! D AE- m o N Ur m. . "
tares Se prelaturas fenatorias , gratiam item amicorum , & opti-
nsos fmulos. Imperium habet o&oginta legionum , ex ordine
partim Virtutum , partim Angelorura. forma exoreift invenitur
in Vinculo Spiricuum. Obervandum exprcifta;, hunc Belial in
omnibus fuccurrere fuis fubditis : Si autem fe fubmittere nolue-
tit , Vinculum Spirituum legatur , quo fapientiflimus Salomon eos
cum fuislegionibus in vafe vitreo relegavit; Er.rclegati cum omni
bus legionibus fuere feptuaginuduo reges 3 quorum primus erat
Bileth , fecundus Belial, deinde.Afmoday , Se cirirex mille millia
kgionnv Illud proculduto magftro Salqmone didiifle me
fateor ; Sed caufaro relegationis me non doeuit, crediderim tarnen ~n
propter arrgantiam ipius Belial. Suntquidam necromantici , v"*
qui aieruiu , ipliim Salomonem quodam die aftutia cujufdam mu-
lieris ieduura , orando fe inclinaTe verfus imulacrum Belial
omine. Quod tarnen ridm non meretr : Sed. potius fentien-
dum , ut dictum eil , propter fuperbiam & arrgantiam , relega-^
tos eflein magno vale , pwj&os in Baby lne in puteum grandem
valde. Enimvcro prudentiilimus Salomon divina potentia fuas
exequebatur operauones, quxetiam nunquam eum dellituit: pro-
pterea fimulchrum non adoraffe ipfum fentiendum eft, alioqui
divina virtute i piritus coger nequiviffet. I lie autem Belial cum
tribus regibus in puteo fuit. At Babylonienfes ad haec exhor-
refcentes , rati fe theiaurum amplum in puteo inventuros, unanimi
conlio in putcum deicenderunt , detegeruntque 6c confrcgere
as , unde mox egreE captivi , in proprium locum porro funt re-
je&L Belial vero jngrcus quoddain mulacbrum, dabat refponfa
iibi immolantibus & facrijheantibus , ut tc-ftatur Tocz in di&is
fuis : Et Babylonienfes adorantes iacrieaverunt eidem.
24. BuneDux magnus &fortis, apparet ut draco, tribus
capitibus, tertium vero afimilatur homini . Muta loquitur voce :
Mortuos locum mutare facit , & daemones jtupra defun&orum fe-
pulchra congregan : oranimodo liorainem locupletat , redditque
loquacem & fapientemt-ad qtwelira Vexejfpondet. Huic legiones
parent triginta. ' ..) -,
Forneus magnus Marchio, fimilis monftro marino, rcd-
dit bomincm in Rhetoricis admirabilem , optima fama & lingua-
rum pcritia ornat,tam amicis quam inimicis gratum facit. Subfunt
huic viginrinoyem legiones ,cx ordine partim Tbronorum,partim
Angelorum. $ 26. Roneve
6 j6 PseudomonArchiA
26. RoneveMarchio & Comes , ailimilatur moftro. Sin-
Tularcm in Rhetoricis intelligentiam confert , fmulos item fidos,
finguarumcognitionem, aimcorum & ini mico rum favorem-Huic
obediunt legiones novendecim.
17. Beritb Dux magnus & terribilis : tribus nuncupatur 00-
minibus, a quibufdam Beal, Judaeis Beritb, a necromanticis Bol-
fri. Prodit ut miles ruber cum veftitu rubro,& equo ejufdem coJo-
ris coronaque ornatus. Ver de praefentibus , practeritis & futu-
ris refpondet. Virrute divina per annulum magicae artis adhoiam
iiilicet cogitur. Mendaxetiamcft. In aurum cunta metallorum
genera mutat. Dignitatibus ornat eafdemque confirmt : Claram
lbtilemqueedit vocem. Viginti fex legiones buic iubiunt.
28. AftarothDux magnus & fortis, prodiens angelica ipe-
cie turpiifima , infidenfquc in dracone infernali , & viperam por-
tans manu dextra. Vere refpondet de praeteritis , prxlentibus, fa*
turis & occultis. Libenccr de fpirituum creatore , & eoruudem
lapfu loquitur, quomodo peccaverint & ceciderint. Scfponi
prolapfum efl dicit. Reddit hominem mire erudirum m arabas
uberaUbus. Quadraginta legionibus imperat. Ab hoc quilibet
exorcifta caveat , ne prope nimis eum admittat , ob ftorem into-
lerabilem quem expirt. Itaque annulum argenteum magicum in
manu fuajuxta faciem teneat, quo fe ab injuria facile tuebitur.
29. Forras vel Foras magnus Prxfes eft : vitur forma virt
fbrtiilimi , & in humana fpecie vires herbarum & lapidum piecio-
forum intelligit. Piene docet Lgica , Ethica & eorundem pat
tes. Reddit hominem invifibilem , ingenioium , loquacem & vi-
vacem : Amifla rcuprt , thefauros detegit. Dominium vigiad
novem legionum habet.
30. Furfur Comes eft magnus , apparens ut ccrviis cauda
flammea. In omnibus mcntitur , nifi in triangulum intro ducarar.
Juffus angelicam affumit imagincm. Rauca loquitur voce : amo-
rem inter virum & mulierem libenter concilit: novit & condiarc
fulgura , corufcatioftes & tonitruain iis partibusubijuimfuc-
rit. De occultis & divinis rebus bene refpondet. Imperat lcgioui-
bus vigintilcx.
S 3. Marchocias magnus Marchio eft. Se oftentat fpecie lu
pa; ferocifimx cum alisgiy phi, cauda fer pen tin , & ex ore nefc/o
quid evomens. Qu um hominis imaginem induit , pugnator eft
oprimas.
D AE M N U M. 6f7
ptimos. Ad quaefita vere refpondet : fidelis in cunds exorciftx
mandatas. Fuit ordinis Dominationum. Huic fubjacent legiones
triginta. Sperat fe poft mille ducentos annos ad fptimum Tbro-
num reverfurum : fed ea fpe falfus eft.
32. Malphas magnus Ptaefes, confpicitur corvo firailis : fed
hominis idolum indutus rauca fatur voce. Doraos & turres ingen
tes mire extruit, & obvios cito facit artifices mximos : Hoftium
vero aedes & turres dejicit. Fmulos fuppeditat non malos. Sa-
crificia libenter fufeipit, at facrificatores omnes fallir. Qnadra-
ginta buic parent legiones.
33. Vepar, alias Separ, Dux magnus & fortis : Similis fy-
reni: Dudoreftaquarum&naviumarmisonuftarum. Utmare
jufu raagiftri turgidum navibufque plenum appareat, cfficit : con
tra inimicos exorcifts per dies tres vulneribus putrelcentibus ver-
rnefque produecntibus nomines inficit , quibus tamen negotio
abfoluto fanantur omnes. Imperat legionibus vigintinovem.
34. Sabnac , alias Salmac , Marcbio magnus & ortis : pro-
dic ut miles armatus , capite leonis , in pallido equo infidens. Ho
minis formam transmutt mire : Turres magnas armis plenas aedi-
ficat , item caftra & civitates. Triginta dies ex mandato exorciftae
bomini vulnera ptrida & verminantia infligir. Familiares conci
lit bonos : dominium exercens quinquaginta legionum.
3f. Sydonay , alias Aimoday , Rex magnus, fortis &po-
tens : Vifitur tribus capitibus , quorum primum afimilatur capiti
tauri , altcrum hominis , tertium ariecis. Ciuda ejus ferpentina ,
ex ore flammam eru&at , pedes ancrii. Super dracone inernali
edet , in manu lanceam c vexillum portans. Pnecedit alios qui
fub poteftate Amaymonis unt. Cum hujus officia exercet exor-
cifta , fit fortis , cautus & in pedibus ftans : fi vero cooprais fue-
rit , ut in omnibus detegatur , efficiet : Quod fi non fecerit exor-
eifta, ab Amaymonein cun<is decipietur : Sed moxcumipfum
in prxdita forma conipicit , appcllabit illum nomine fuo , in-
quiens : Tu vero es Afmoday. Ipfe non negabit : Et mox ad ter
rain. Dat annulum virtutum: Docet abiblutc Gcometriam, Arith-
meticam , Aftronomiam , Mechanicam : Adintcrrogata plcne &
verc reipondet : Hominem reddit invifibilem : Loca thefaurorum
oftendit & euftodit , fi fuerit de legionibus Amaymonis. In fua
poteftate legiones feptuaginta duas habet.
00 6. Gaap,
6c8 PSEUDOMOtfARCHIA
36. Ga3p , alias Tap , Praefes magmis & Princeps : in gao
Meridiei apparet : fed quum humanam aTumit faciem , ductor
eft praecipuorum quatuor regum , tarn potens ut Byleth. Extite-
runt autem quidam necromantici, qui huic libamina & holocaufta
obtulere , & ut eundem evocarcnt , artem exercuere , dicentes fa-
pientiffimum Salomonem earn compofuifle , quod falium eft : iroo
fuit Cham filius No , qui primus poft diluvium cpit malignos
invocare fpiritus , invocavit autem Byleth , & compoluit artem in
fuo nomine , & librum , qui multis mathematicis eft cognitus.
Fiebant autem holocaufta , libamina , muera , & multa nefaria ,
quae operabantur exorciftae admiftis fan&iffirois Dei nomimbus ,
quae in eadem arte fparfim exprimuntur. Epiftola vero de ils no-
minibus eft conferipta Salomone , uti & Icribunt Helias Hiero-
folymitanus & Helifeus. Notandum , fi aliquis exorcifta habue-
rit artem Beleth , nec iplum coram fe fiftere poffit aut videre , nifi
per artem : Quompdo autem eundem condnere oporteat , non eft
explicandum , quum fit nefandum , & nihil Sdomone de ejus
dignitate & officio didicerim , hoc tarnen nonfilebo, ipfumrcd-
dere homincm admirabilem in philofophia & artibus omnibus
liberalibus. Facitad amorem , odium , invifibilitatem & confe-
crationem eorum qua; funt de dominatione Amaymonis : Et de
poteftate alterius exorciftae tradit familiares , & vera perfede rc-
iponfa dc praefentibus, praetcritis & futuris. VelocilGmo tranfeur-
fu in varias regiones traducit hominem. Sexagintafex prseft le-
gionibus, & fuit de Poteftatum ordine.
37. Chax , alias Scox , Dux eft & Marchio magnus : Similis
ciconije rauca voce & fubtili. Mirabiliter aufert viium , audicum
& intellcftum jufTu exorciftae : aufert pecuniam ex qualiberdomo
regia, & reportt poft mille ducentos annos , fi juffus fueric: abri-
pit ficequos. Fidelis efl in omnibus mandatis puratur: ac licet
fe obfecuturum exorciftae promittat , non tarnen in omnibus fa-
cit. Mendax eft, nifi in triangulum introducatur : introduftus au
tem loquitur de rebus divinis & rcconditis thefauris , qui ma!i-
gnis fpiritibus non cuftodiuntur. Promittit infuper fe collaturum
ptimos fmulos , qui accepti funt , fi non fuerint deccptores.
Huic fubjacent legiones triginta.
3 8. Pucel Dux magnus & fortis,apparet in fpecie angelia,/ed
obfeura valde ; loquitur de occultis ; docet Geometriam & omnes
artes
D AE M O N U M. fO
artes librales : sonitus facit ingentes , Sc sonare aquas ubi non
sont , cadcm & calefacit & harum balnea rccuperandx initati
servientia ccrtis temporibus, distemperat jussu exorcistx. Fuit
de otdine Potcstatum , habetquc in sua potestate legiones quadra-
gintaocto.
38. Furcas miles est : prodit similitudinesaevi hominis cum
longa barba , & capillitio cano. In equo pallido insidet , portans
in manu telum acutum. Docet pcrfccte practicam, philolopbiam,
rhetoricam, logicam, chiromantiam , astronom iam, piromantiam,
& earum partes. Huic parent viginti legiones.
39. Murmur magnih Dux & Cornes : Apparct militis for
ma} equitans in vulture, & ducali corona comptus. Hune praece-
dunt duo ministri tubis magnis : Philosopbiam absolute doect.
Cogit animas coram exorcilta apparcre , ut interrogatae respon-
deant ad ipsius qusesita. Fuit de ordine partim Thronorum , par-
tim Angcorum.
40. Caym magnus Prsesjsormamassumensmerulaeiatquum
hominem induit , respondet in favilla ardente , ferens in manu gla-
gium acutissimum. Prae caeteris sapienter arguxneutari facit : Tri-
buit intellectum omnium volatilium , mugitus boum,latratus ca-
num , & sonitus aquarum : de futuris optime respondet. Fuit ex
ordine Angelorum. Prassidet legionibus triginta.
41. Raum vcl Raym Cornes est magnus : Ut corvus visitur :
Sed cum assumit humanam facicm , si ab exorcista jussus fuerit ,
mir ex rgis domo vel aliasuffuratur > &adlocum sibidesigna-
tum transfert. Civitatcs destruit: Dignitatum dcpecfcum kige-
rit. Novit praesentia, prterita & sutura. Favorem tam hostium
quam amicorum concilit. Fuit ex ordine Thronorum. Praecst
legionibus triginta.
. 43. Halphas Cornes magnus , prodit similis ckoniae rauca
voce. Insignitcr ardificat oppida ampla armis plena : Bellum mo-
Tet j & jussus, homines bcllicosos ad designatura locum mittit ob-
viam. Subsunt buic viginti sex legiones.
43. FocalorDux magnus > prodit velut homo , habcnsalas
gryphi forma. Accepta humana figura , interficit homines & in
aquis ubmergit. Imperat mari & vento , navesque bellicas sub-
vertit. Notandum omni exorcista: > si huic mandetur , ne homines
ldat , libenter obicquitur. Speratsepost mille annos reversu-
Oooo 2 rum
o Pseudomonarchia.
rum ad feptimum Thronum , fed fallitur. Triginta legionibus
imperar.
44. Vine magnus Rex & Comes : fe oftenrat ur leo in equo
nigro infidens, portanfque viperam in manu. Ampias turres liben-
ter aedificat : Lapideasdomus extruit , rivos reddit trgidos . Ad
exorciftae mandatum refpondet deoccultis,mêficis,pra?ienrjbus>
praeteritis & futuris.
4J. Bifrons, monftri fimilitudine confpicitur. Ubihurnanam
affumit imaginem , reddit homincm in Allrologia mirabilcm,
planetarum manfiones abfolute docens , idem praeftat in Geome
tra , & menfuris aliis. Vires herbarum , lapidum pretiofotum &
lignorum intelligit. Corpora mortuorum dc loco ad locum trans
mutt: Candelas fuperdefun&orum fepulchra inflammare vide-
tur. Huic fubjacent vinginti lex legiones.
46. Gamygyn magnus Marchio : in forma equi parvi vifi-
tur : at ubi hominis fimulachrum affumit , raucam edit vocem, de
omnibus artibus liberalibus differens : efficit quoque, ur coram
exorcifta conveniant animae in mari excuntes, &quas degamin
purgatorio ( quod dicimr Cartagra , id eft , affiictio animaram )
& corpora area fufcipiunt , apparentque evidenter , cadvmer-
rogata refpondent. Permanet apud exorciftam,donee iplius votum
cxpleverit. Triginta legiones in fua habet poteftatc.
47. Zagam magnus Rex c Praefes : ut taurus prodit cum
alis ad modurn gryphi : fed affumpta hominis forma , reddit ho-
minem ingeniolum : transmutt cunta mctallorum genera in mo
lletas illius ditionis, & aquam in vinum, & divcrfo : fanguinem
quoque in oleum, & contra : & ftultum in fapientem. / tri
ginta tribus legionibus.
48. Orias Marchio magnus,vifi tur ut leo, in equo /ortiiEmo
equitans, cauda ferpentina : in dcxtera portt duos grandes fer-
pentesetiamexibilantes. Caller planetarum manfiones , & vires
lidereas perfe&e docet. Transmutt homines : confert dignitates ,
prelaturas & confirmationes : Item amicorum & hoftium favo-
rem. Praefidet legionibus triginta.
49. Volac magnus Praeles : progreditur uti puer alis angeii,
fuperdraconc equitans duobus capitibus. De occultis thelaur/s
perfede refpondet, & ubi ferpentes videantur, quos & viribus de-
deftitutos tradit in exorciftae raanus. Dominium habet legionum
triginta. jo. Go-
D AE M N U M. 66l
yo. Gomory Dux fortis & potens : apparet ut mulier pul-
cherrima : ac ducali cingitur corona , in camelo equitans . Bene &
ver refpondet de praeteritis , praefentibus, futuris, & occultis the-
fauris ubi latcant. Concilit araorem mulierum, & maxime puel-
larum. Impcratlegionibua vigintifex.
$ yr. Decarabiavcl Carabia, magnus Rex & Comes: venic fi-
milis*.Vires herbarum & lapidum pretioforum novit:efficit ut eves
coram exorcifta volent , & velut Familiares domefticx moren-
tur, bibant & cantillent fuo more. Parent huic triginta legiones.
2. Amdufcias Dux magnus & fortis: prccedit utunicor-
nu : in humana fimilitcr forma , quando coram magiftro fuo ic
fiftit: Et fi praecipiatur, efficit facile ut tubas & fymphonix omnia-
que muficomm inftrumcntorum genera audiantur, nec tamen con-
Ipectui apparcant : ut item arbores ad exorciftas genu fe incli
nent. Optimuseltunacumfamulis. Imperium habet vigintino-
vem legionum.
- Andras magnus Marchio : vifitur forma angelica , capitc
nyebcoraci nigro fimili,in luno nigro & fortiflimo equitans,baju-
lanlquc manu gladium acutiflnnum. Novit interficere dominum,
fervum & coadjutores : author eft diicordiarum. Dominaturle-
gionibus triginta.
y 4. Ândroalphus Marchio magnus , apparens ut pavo : gra
ves editlonitus : Et in humana forma docet perfc&c geometriam
& menfuram pctantia : reddit homincm in argumentando argu-
mm,& in aftronomia piudcntcm,cundemque in avis fpeciem trans
mutt. Triginta huic lublunt legiones. .
y y. Oze Praefcs magnus, procedit fimilis leopardo : led
homincm mcntitus, reddit prudentem in artibus liberalibus : vere
rclpondet de divinis & occultis : transmutt hominis formam : Sc
ad cara infaniam cum redigit, ut fibi perfuadeat efle quod non eft ,
quemadmodum fe efle regem vel papam, & coronam in capite ge-
liare : duratque id regnum horam.
46. Aym vel Haborym Dux magnus & fortis: progreditur
tribus capitibus, primo ferpenti , fimili, altero homini duos * ha
bend , tertio felino. In vpera equitat , ingentem facem ardentem
portans , cujus flamma fuccenditur caftrum vel civitas. Omnibus
modis ingeniofum reddit hominem: de abftruis rebus ve re re
fpondet. Imperat legionibus vigintifex.
Oooo 3 $ y 7' Oro-
66z PseudomonArchia
f7. Orabas magnus Princeps : procedit cquo cortformis :
hominis autem indutus idolum , de virtute divina loquitur : vera
dat refponfa de praeteritis , praefcntibus , fiituris , de divinitatc &
creatione ; neminem decipit, nec tentari finit : confert praeiaturas
& dignitates,amicorumitcm & hoftium favorem. Praefiderlegio-
nibus viginti.
y 8. Vapula Dux magnus & fortis : confpicitur utleo alisad
modum gryphi. Reddit hominem fubtilem & mirabilcm in arri-
bus mechanicis, philofophia,& fcientiis qux in libris continenmr.
Prajfcius eft trigintafex legionum.
j9. Cimenes magnus Marchio & fortis : imperans in parti-
bus Africanis : docct perfede Grammaticam, Logicam & Rheto-
ricam. Thefauros detcgit, & occulta aperit. Facu ut homo curfu
celrrimo videatur transmutan in militem. Equitat in equo nigro
& grandi. Lcgionibus viginti praccft.
60. Amy Pracfes magnus : apparet in flamma ignea: fed
humana aTumpta forma , reddit hominem admirabilcm in a/rro-
logia & omnibus artibus liberalibus. Fmulos fppctir ptimos :
thefauros fpiritibus cuftoditos oftendit. Prasfcduram habet le
gionum triginta fex, ex ordine partim angclorum, partim potefta-
tum. Sperat fc poft mille ducentos annos ad Thronum feptimum
reverfurum, quod credibile non eft.
61. Flauros dux fortis : confpicitur forma leopardl & terri-
bili. In humana fpecie vultum oftentat horrendum , & oculos
flammcos. De praeteritis , praeientibus & futuris plcnc & vere re-
fpondec Si fucrit in triangulo , mentitut in cuneiis , & fallit in
aliis negotiis. Libenter loquitur de divinitate , mundi creat/
& lapfu. Divina virtute cogitur, & omnes aliidaemones fire pi-
ritus , ut omnes adverfarios exoreiftae fuccendant & deftruant. Et
fi virtute numinis ipfi imperatum fuerit, exoreiftae tentationem
non permittit. Legiones viginti fub fua habet poteftate.
62. Balam Rex magnus & terribilis : prodit tribus capiti-
bus , primo tauri , altero hominis, tertio arietis : cauda adhaec fer-
pentina , oculis flammeis , equitansin urfofortiflimo , & aeeipi-
trem in manu portans. Raucam edit vocem : perfe refpondet
de praeteritis, praefcntibus & futuris : reddit hominem c invifibi-
Jem.& prudentem. Quadraginta lcgionibus prxiidct , & fiiircx
ordine dominationum.
< 65. lrcct
D AE M N U . 663
63. Alocer Dux magnus & fortis : procedit ut miles in equo
vafto infidens : facies ejus leonina , rubicunda valde cum oculis
flammeis : graviter loquitur : hominem rcddit admirabilem in
aftronomia & in omnibus artibus liberalibus : confert bonam fa-
miliam. ominatur triginta iex legionibus.
64. Zaleos magnus Comes : apparet ut miles pulcherrimus
in crocodilo cquitans, & ducaliornatus corona, pacifiais, &c.
6j. Wal Dux magnus & fortis: confpicitur ut dromedarius
magnus ac tcrribilis : at inhumana forma linguam fonat jEgyp-
tiacam graviter. Hic caeteris amrem maxime mulierum con
cilit : indc novit praefentia , pretrita & futura : confert & gra-
tiam amicorum atque inimicorum. De ordinefuit poteftatum.
Trigintafcptem legiones gubeniat.
66. Haagenti magnus Praefes : ut taurus videtur, habens alas
gryphi : fed alTumpta facie humana , reddit hominem ingeniofum
in quibuilibet : cunca metalla in aurum transmutt , aquam in vi-
num, & ediverfo. Tot legionibus imperat, quot Zagan.
67. Phnix magnus Marchio: apparet uti avis pheenixpue-
rilivoce: fedantequam le liltit coram exorcifta, cantus emittit
dulciflimos : tune gutem cavendum exoreiftae cum fuis fociis , ne
fuavitati cantus aures accommodent , fed ille mox huic jubeat hu-
manam aflumere fpeciem , tune mire loquetur de cundtis feientiie
admirandis. Potaltoptimus&obediens. Sperat le poft mille
ducentos annos ad feptimum thronum rediturum. Viginii praseft
legionibus.
68. Stolas magnus Princeps : prodit forma ny&icoracis :
coram exorcifta hominis fimulachrum fufeipit , docetquc abfolut
aftronomiam. Herbarum & lapidum pretioforum vires intelligit.
Vigintilx legiones huic fubjacent.
Legio 6666,
Secretum fecretornm tu operans fis fecretus horum.
6p. Obferva horas in quibus quatuor reges, feilicet A moy-
monrex Orientalis, Gorfon rex Meridionalis, Zymymarrex Sep-
tentrionalis , Goap rex & princeps Occidentalis pofliint conftrin-
gi , tertia hora ufque ad meridiem , nona hora ufque ad
vefperas.
Item Marchiones nona ufque ad complctorium, vel comple-
torio ufque ad finem diei ,
Item
-1 P S U D M N . 1 A
Item Duces prima ufque ad meridiem : & obfenratur clum
darum.
Item Prslati in aliqua hora diei.
Item Milites ab aurora ufque ad ortum folis , vel a veiperis uf
que ad fincmfolis.
Item Prsefes in aliqua bora diei non poteft conftringi , nii rex
cui paret j invocarctur, & nec in crepulculo noctis.
Item Comits omni hora diei,dum funt in locis campeftribus re
fylveftribus, quo homines non folent acceder, &c.
Citatio Prdi&orum Jpirituum.
0um TT T Bi quem volucris fpiritum , hujus nomen & officium fu-

hicîT \ 1 Pra co8no^ces : inprimis autem ab omni pollutione , mi-
tm. ' nimum tres vcl quatuor dies mundusefto in prima cita-
tione, lie & (piritas poftea obfequcntiores erunt : fac & circulum,
& voca jpiritum cum multa intentionc : pnmum veroanmiium in
manu contineto : inde banc recitato benedictionem mo nomine Sc
focii , ii prjefto fuerit , & cfFe&um tui inftituti lbrderis , nec de-
trimentum fpiritibus fentics : imo tuae animae perditionem.
xuffbe. 2. In nomine Domini noftri Jefa Chrifti f patrisc i fiff
Tl'&Jt- & t fpiritus lan&i : fandta trinitas & infeparabilis unitasre in-
eandu voco, ut fis mihi falus & dcfenfio & proteftio corporis & animse
dninc. , & omnium rcrum mearum. Per virtutem Janets crucis \ cc
per virtutem p.iifionis tuae deprccor te domine Jelu Cbrifte, per
mrita bcatiflimx Maria; virginis & marris tua: atque omnium
fanctorum tuorum , ut mihi concedas gratiam Sc poteftatem divi-
nam fuper omnes malignos fpiritus , utquolcunque nominibns in-
vocavero , ftatim ex omni parte conveniant , & voluntaron meam
perfefte adimpleant , quod mihi nihil nocentes , neqae timorem
inferentes , ed potius obedientes & miniftrantes , rua difttifite
virtute prascipiente, mandata mea perriciant, Amen. Santhis fan
cies fanctus dominus Dens Sabaoth , qui venturas es judicare vi
vos & momios : tu qui es a & , primus & noviflmus , Rex re-
gum & dominus dominantium Joth Aglanabrath El abiel anatiii
bifo*k Enathicl Amazin fcdomel gayes tolima Elias ifchiros atbanams
'""". y mas heliMefias , per haec tua laiicta nomina & per omnia fia
i cen- invoco te & obleero te domine Tclu Chrifte, per tuamnarivita-
tem,
|( . D M t) N U M. 6dy
tern, per baptifmum tuum , per paffioncm & crucem tuam , per
afecnuonem tuam , per adventuin fpirkusfandi paracliti , per
amaritudinem anima: , quando exivit de corpore tiio , per
quinqu vulnera tua , per fanguinem & aquam , quae exierant de
corpore tuo , per virtutem tuam , per facramentum quod dedilti
difcipulis tuis pridie quam paflus fuifti : per fanam trinitatem ,
perindividuam vnitatem ,per beatam Mariam matrcm tuam , per
angelos & archangelos,perprophetas & patriarchas,& peromnes
fanctostuos , & per omnia facramenta quae fiunt in honore tuo :
adoro te & obfecro te , benedico tibi & rogo , ut acceptes oratio-
neshas& conjurationes & verba oris mei, quibus uti voluero.
Peto Domine Iefu Chrifte : da mihi virtutem & poteftatem tuam
fuper omnes angelos tuos , qui de ccelo ejeti funt ad decipiendum
{enus humanum , ad attrahendum eos , ad conftringcndum , ad
igandum eos pariter & folvendum : Et ad congregandum cos co
ram me , &c ad prascipiendum eis ut omnia , quae pofunt , faciant,
& verba mea vocemque mcam nullo modocontcmnant : led mihi
& di&is meisobediant, & metimeant , per humanitatcm & mi-
fcricordiam & gratiam tuam deprecor & peto te adonay amay
hortan vigedora rriy tay hel furanat yiion yfyefy & per omnia no
mina tua ancb , per omncs fandos & fanftas tuas , per angelos
& arc hangelos , poteftatcs, dominationes & virtutcs, & per
illud noir.cn per quod Salomon conftringebat daemoncs , & con-
clufit ipfos Elhroch eban her aglc goth joth othie venoch nabrat ,
Sc per omnia lacra nomina qua; feripta lunt in hoc libro , & per
virtutem eorundem, quatenus me potentem facias congregare &
conftringere omnes tuos fpiritus de ccelo depulfos , utmihivera-
citer de omnibus meis interrogans, dc quibus quaeram , refponfio-
ncm veracem tribuant , & omnibus meis mandatis illi fatisfacian-t
iinelaefione corporis & animae meae & omnium ad me pertinen-
tium , per Dominum noftrum Jefum Chriftum filium tuum , qui
tecum vivit & regnat in unitatc fpiritusfandi Deus per omnia
Icenla.
3- pater omnipotensj fili fapiens, 6 fpiritus fance corda
hominum illuftrans, i) vos tres in pcrlonis , una vero deitas in fub-
ftantia : qui Adam & Evae in peccatis corum pepcrciftis , & pro
pter eorum peccata mortem ubiifti tu fili rurpiifimam , in ligno-
que lanje crucis fullinuifti : mifericordiffime, quando ad tuam
Pppp confu
666 Pseudom'onrchia D Ae m o s u h,
consugio miericordiam , 8c upplico modis omnibus qnibpos-
sum, per haec nomina sancta tui filii, scilicet a & n , & paonia
alia lua nomina , quatenus concdas mihi virtutem & potrtatem
tuam, ut valeam tuos spiritus qui de ccclo ejefti sunt , aDtcme ci-
tare, & ut ipsi mecum loquantur,& mandaumeapeifciantiln
& sine mora , cum eorum voluntate , fine orani ksionecorpor,
animas & bonorum meorum, &c. Continua ut in libro * hw
Salomonis continetur.
4. O summa & aeterna virtus Altiffimi,quitedispcmE&
judicio vocatis * vaycheon stimulamaton ezpharcstetngranw-
ton olyoram irion esytion existion eryona onela brisjm oyra
messias sother emanul sabaoth adonay ,teadoro,teinTOCo,i-
tius mentis viribus meis imploro , quatenus per te parfaites
tioncs& consecrationcs & conjurationes coniccrenturviiltta)
& ubicunque maligni piritus in virtute tuorum nominii m
vocati , & omni parte conveniant , & voluntatemmeiaoro^
ris diligenter adimpleant, fiat fiat fiat, Amen.
$. Haec blasphma & execranda hujusmuncif&'0DM
pnam in magos propbanos bene constitutam , protcekrno men
tis au fu jure meretur.
FINIS.
J0A>
JOANNIS WIERI
LAMIIS
LIBER:
ITEM
D E
COMMENTITIIS
J E J U N I I S.
<AMSTLQI>AM1,
Apud P e t r u m van den Berce.
M D C Lx.
66?
lllfflri &* gner oso "Domino ,
D. A R N O L D O,
Comiti Benthcmii , Tichelcnburgi , Steinfor-

dix, Domino in Rhecd & Wivelicho-
ven, Ioannes Wierus foelicitatem .
Pfa te comperio verifflmum efft Cornes

iilufiris , quod tam multii retr annis
divnus illepraco & Jposto'us Chiijli
Tau/us , Tuum instituent Timotheum , ils.
vaticinatus est , tn pojtremfcltcet
temporibusfuturos , qui h fide desci- Jst|-
scent >jf>iritibtu impojtoribus (3 docJri-
nis d*moniorum Adheerentes, jûan- adver-
quam enim ante Chrjl tempora fuis J* JB"
ludibrs univerfum terrArum orbem varie con/punarat dia- Atha-
holus y advintu tamen tterni llus T>ei fili evanescere ceepe- nas- de
runt innumert cUmonumprjigia, ceffaruntque paflm oracula, ve"y *
& qucunque divin&tiontm impiarumgnera. Bine & legation ejusque
sua minjerio ultra annos triginta perfungens Christus, oclrina fj?2L
opre fraudulentos Satane conatus fortiter oppugnando re- vfutu.
trejjt ittsreftque. fuispostea difcipulis e.mdem ftovnam com- August.
mittens: qui porro summA fide & ndefejso labore strenuam hic Tjtt j)ej
navirunt operam 2 Satamregnum undique adorj, tantum non Euseb.
runitus iHud everterunt. V'.rum enimver quum indormient-
bu* huicJfudio poster, Evangelic* veritatis lux rurfus ccepijset & lib.V.
obscurart, nervumile denuo nab~lus,varis technis,& qihufcun- c> l'9,
fjue novis illufonibus ( cujufmcdi[uni & ilte, quarumfalfo inj~
Tiul&ntur noftr* Lamia) Chriji doUrinam pejsundare, hominum
Tientes ejsfcinare, oculo/quepetflringere conatus est. jguagra-
Pppp 3 lr
6?o P R iE F A T I 0.
lit tunefuit ruina Ecelesite: cujus tamenreliquii mkt
t/os,fub densa licet calioine, conservare dbuc ex immtnfimsi-
cordiadignatus est benignijimus Veus. Iiittriavinj^-
tari illo fplendore destitutimortaies , neqae verum txftit,
nequefalfa dijudicarepotuerunt : [edimprudentes omi/iwj
luce menti erepta,buc G? iucflucluantesyctco quodmiftautm
dutlut& iUufonum aWmomacarum impulfutinquo[cunfittom
craJstjsimos errores , ceu perptua ofcuritatis latehm ^k-
runt y donec tandem clementerfuos rejpexert (ttkjlii j&tv
ahaBis quas Satan offuderat umbrts, nos totos iteruMVti
fuit radiss exgratia illustrant. Eoque nomtne quicunfu vfn
hoc avo lumns tliusfuntj"<iHiparticipes,gramnunv^m
debent infinitas , quippe qui genuinamfiliiDei do8rM*itn-
fin hohnumperfuafionibus^ injdiofis diaboli môum
folertius distinguentes , illam verafide e? arienti
amplexfunt^ bas ediverfo constanter damnarunt$<fm!'
Quocirca etiam plures nunc annos conatuum /sis* 4,
multum frustrarife, fenfit juratus tte generis butnt
mille artium archiieclus : ut proinde ditionis Cbrist^0'
rium longus quotide extenfum tri , cotnmuns piortW ^
Jpes ejset. Caterum viceversajam nunc extrema adefse^?*'.
qua vas illud eleelonis tot annorum intervaUo
velhinc manifesto liquet , quodprter enatatincivi^J
motibus ac intestines bellls enormiumflagitiorum erynnuf!
datam impune quidvs fere perpetrandi licentiam , amenti*"1'
nuo anicularum maUationes & hosti (mira odoris frnff1
satanx nares feriente) aliquandiufepulu , crudeliterin ^
revocentur,non modo fuprems tarn Ecclefiastici f^rt
ordinis Magistratbus , qui adexortum clitwveritawl6'*
cwcutire, quam diabolica bacstratagemata intelligent1^
verum etiam ab illis qui divinorum mysteriorum coninoK
vocis cleftis inteligenttamire sibi placent. Atprojth^
terno illo bonitatis & mifericordite fonte , innocentas
P R M F A T I O. 671
tnohniena ortumhabent : verum ab immanijjimo univers
moMltats,& potijstmum Eccleja Christi adverfario taiesJag-
gerunturcarnificinte. jûibuset/ mexalidisprfidis opposuerim
in editione Jex librorum de Prftigiis dcemonum : tamen ubi
pbalarides denuo contra nojras Lamias tiemni noxias citra
cxncam caufce cognitionem reparari vidrent, meam de Usfen-
tentiam quantpotui brevijsime contrahere volui. ac omnium ocu-
lis dare infteandam proponere,ut pluribussuaincla hujuslaby-
rnthi explication! deleatis nfervatur , nec tantum innoxii
fanguinis confuse efsundatur. Huic appendcem de Commentiis De
jejuniis addidi, maxime ob ementitam BarbareeVnnenJs,duode- *^~m
cim annorum puellce abfiinentiam , qutt tamen pro verapublicis ticis
fcriptis non modo per Germaniam,/d apud exteros quoque evul-
gta celebrataquefuit. Hos obulos duos cum paupercua vidua
ad templi adificationem in gaqophylacium offero. Szquisse di-
tioremsenserit , is meam inopiam pro fwt facultatis ubertate ci
tra controverse affeftum fupplere, velfaltemsublevareJiudeat :
<mijquidem non quidvs datum ejse,libenter agnofco : qukquid
%utem ideji.pluribus quidemprodeJJe,nemini vero obejsepoterit.
*1uncporro laborem tua Clementu nuncupare conJcrareq; volui
ustis de caujs, eifque mutis. jûum etenim addtionum tuarum
idminiflrationem perveneris, atque inetsdem, quemadmodum &
n circumjacentibus provinci/s ,/os excitaritperptuas morta
nin boJHsJomcida ab hiitio,atque efferatus omnsitranquillita-
s evtrfor , qui ipfius ludibriis dmentait de Us impojuris
Ifionibus quie Lamiisyquas dicunt, hadenus tumuttuarie attri-
turitur, imprudentius cenfent , tua Clem. hoc noflrumscriptum t
flutfilum cujus duu ex bec labyrntbo extrcarifecure qiuas,
rerre volui. E autem ttbigratius idfore, mihiperfuadeo, quod
tinte in purori doHrina Cbrifti vera religione inJlitutus,non '
mfacilem te diabolids machinationibusfa!Iacusque,vel huma-
t ctiamfrauiibus deJus. Cujus rei quam memorabile exem-
tm, mihi non ignotum,haud itapridem tua Clem. Benthemii
editum
67x f R M F A T I 0.
editum est, ubiheroico filiofalciter, auxiho tleflis grmkt-
barisloco alnsinaufpicato , ex iBustri injgnittrquepiituvite
fociatDomina Magdalena vetuftijfmtc NitvenariotumCtm
domusfilia. Adhct ejuum in optims fis enutrtus dfci^
nostro hoc laborc.vclpotinsparadixis, tu dotlusAnnmimttt-
tius poteris : talem profeBo lucubrationum nojtrmn itnfcrm
requiso e?patronum. Hic njgnem tuant mocieJHimjmiWn
natur bonitatem, ac illuftrem tuam humanitatem, eximtrst'
gnitudniconjunElam,um relquis egregiis tant anmiijmw
ports dotibus, ne quidem attingre volo, ne magii bot la**
mulo, aiulationis ufpicionemncurram, quam tefti^tt^
encomio , quoddoUiorem requiritstylum , e*r longioremjitftti
orationem. Quapropter & nil dicam de pervetup $t*ii
claritate, vorum & pro4varum ordine nobiltffimo: Niiit
maire Domina Anna indolts rartematrona, exHu^rf^^r
forum (irpe oriunda, optime de me mrita: Nibilil*i4*
tate , qua potentijsimo piijjmoque totius Germaa^h
Palatitio Electoti D. Friderico per Dominant J/***
quam fatis laudqtam ipfius Celfit. conjugem, ac tue WWp
r/;., conjuncltjfim untus es . ûorfum bicjejun Ht* '
qute cundis multa cum laude tua innotuere ? Hocsolunff
fubmfse oro, ut bcneiolo anima hoc mea erga tuam CU*-f
vantiie argumentum complecaris. Sic me non impegft ' ;L
trumillud *x*&r>*t crimen, in animum inducam : qutnt*
tuie Clem.sim obstriUus ob tuorum in me benesiciorum tu**'
non fum nefcius. Vkiffim itaque me totum , (3 qucq^%'
ejl,tibi offero dedicoque,ac meam posteritatem twt Clw^
mendo : Deum Opt. Max. quounofalus omnptteiv'
pliciter deprecans , ut pro immenfa bonitatefua te 130*]
conjugem ab omni ma'o jonfervare cunclis dtcbus it* tf.'
dignetur, quo Spartam quam natus es, fliciter exor^
commifsogreoifideliter beateque praeffe queas.
D
DE L A M I I S, 3
A t i s justas Dco Opt. Max. gratias agcrc nequco ,

quod meo calamo taie fuppcditarit scribcndi argumen-
tum , cujus publicationc estcctum sit , ut plurimis in
locis dcserbucrit farvitia graandi in sanguincm inno-
centem: & truculcnta atrocitas acdiaboli tyrannis lanicnahu-
mana , qua nullum ipsi fragranrius est holocaustum, arecatur. Vi
deo cnim,librorum de Praeligiis dxmonum editionc me cam con-
secutura usuram, ut eclebriorcs quidam magistratus miscrrimas
anus , qua: odioso lamiarum nomine apud plcbcia judicia notan-
mr, non solum mitius tractent , verumetiam capitali fupplicio
ibblvant contra coniuetudinem diuturna temporum prarscriptio-
e & auctoritatis praejudicio inductam. Quinctiam frquentes
ôngratulationcs nominum cruditifiinorum cujuJcunquc ctiam
Droeffionis, status , & rcligionis , prolixe testantur meas lucubra-
riones non esse omnino inructuolas , quum in mcam fententiam
iia approbatione dcfccndcrc tnulti certe videantur. Postquam
'cro longioris tractationis ( quam tamen argumenti difjficultas &
nagnitudo postulat) txo coldcm libros ubultim vel inspici fo-
urn , vcl pcrsunctor legi quibusdam , nec argumentorum vim
tisperpendi intelligam : quacdcLamiis discutiendaobvcniunt ,
revibus proponerc volui, ne quid delicatulum Lectorcm judicii
ostri cognitionc penitiorctardaret.
2. Cxtcrum ferme fit, ut mota difputationc de lamiarum
ctionibus, sacra? moxScripturxtestimoniaobjiciantur, in qui-
us magi vcl malefici sive incantatoris aut etiam praestigiatoris, ut
i interpretantur , sive venefici nomen legitur , eoque denotari
uncupatas vulgo lamiasvcl fagas> statimindistinctius afleratur.
omperio autem , prodigiolos hos homines cum fuis artibus,prae-
igiis illicitilque divinationibus , varie Rabinis & Hebraeis in-
rprenbus exponi , divcrls etiam nominibus reddi nostris La-
is , nccHcbraifmo exacte, vel Latinas tranflationi confonarc
raecam. Manifstius iderit , si contextum Hcbraicum cum qua-
ncjuc verfione non ofeitanter contulcris , Rabinorumquc & in-
rpretum judicia attentius obfcrvaveris omnibus his locis , ubi-
ii que ulla horum portentorum fit mentio : Quemadmodum
Qj} q q Exodi
674 D b L A m i i s
Exodi cap. 7. 8. 9. 22. Levit. 19. 20. Dcutcron. 18. Hieran.27.
Daniel2. 2R.eg.21. 2Paralip.33. & reliquis.
3. ConvenientiEmumitaquearbitratussumjeiulccratiiSiiio
potissimum hoc seculo , &tam adhuc in dxmoniacarum quiet-
modi imposturarum dignotione & censura indodo rudique , pti-
mum Lamias ab aliis quibuscum sine discrimine utpkiiroc11-
funduntur , sejungere , ne tenebras offundat in illa opinioniun va-
rictate , vocum & nominum permixtio , unde rcs teranjero
inextricabilibus adeo implicantur involucris , ut vix ulha poea
se Theseus offerat, cujus ductu aliquis commonstrerurainis. Ta-
lis prosccto hactenus extitit insamis magias , incantationura!-
nehciorum laby rinthus. Hac ratione internosccntur clfflus > *
quibus mihi hic sermo erit : Constabit & palara , ubiabalionfl
mal inolita opinione , rationis & sacrosancts
mirer innixus, non temere dissentiara.
Quidmagus nfamis.
C A p u t I.
ff "V JjT Agi insamis nomengeneralius erit.ncctamic^'
jV/l strictum cancellis : Lamiarum vcro & venchunan^
pcllatio strictioribus circumcribctur limitibus. f*
siquidem nuncupo , qui dsmone vcl ab aliis aut lib**"
ri cdoctus, prascripta barbarorum , ignotorum aut of$,
verborum formula , recitata, submurmurata applit,t;
characteribus quibucunque aut exorcismis diriiquecxeffi5*
bus aut cercmoniis , solennibus ritibus , aut rbus plerosf'
junctis, prosuo arbitrio, cbemonem in prsstigioum > M. .
alioquiludicrum ministerium, illicit evocare conatur,*^
ria lse vcl conspicua ostendat imagine, vel aliter proda'oS
qusita vel voce vel susurro, sive picturis , si ve notis , foi"^
que alio modo respondeat : vel qui aliud opus simili ratioisrtl
ternaturae legem perficerenititur. Subhoc etiam nomitf
comprehendo , qui ab Hcbraei.s , Grscis & Latinis hic varr^
nominibus superltitiose modoque vetito sutura praedicunt.
2. Huncmagum yim vel iW*> (licet haecvoxn"
nerale magorum lit nomen) Grxcis dictum , supra narurx
C A ? U T I. 671s
faspe etiam aliquid moliri apparet in formando multifariam acre
Mo , in quacunque specie otentanda, in raortuorum spectris edu-
cendis , in rerum abltrusarum aut alioqui longe dilitarum com-
monltratione : breviter , miracula hic facere creditur : Qucm ho-
nestiore vocabulo etiam infyr vocare audent , liect quodam dit tutf/it.
cerniculo , quasi illum utartibus illicitis deditum censeantdam-
nandum , hune vero laudabilem : quamvis utrique sine ritibus dae-
monum fallacibus obstricti subangelorum nominibus.
3. Hujus factionis fuerefamosi illi Pharaonis magi,qui mox
ubi de Lamiis dilceptatur conlultaturve , ab omnibus obtrudun-
tur , quasi iidcm utrorumque sint actus , quos longe lateque dis-
serre lentio. Ut igitur omnium obtutui hxc magorum potestas vel
potius fabula & ludibria magis pateant , clariuque innotcleat ho-
rum & illarum diferetio , agite oculis minime delusis contemple-
mur , solcrtiquc indagine investigemus magorum vel malefcorum
Pharaonis conatus, opra & potentiam. '
4. InmanuMolis,electiomnipotentisDciadPharaoncmle- exU.j.
>ati , virga rvera in vivum , Dei verbo, tramformatur draconem y,"^tr_
l erpenrem. Quo documento e Deo cli & terrx & omnium m.;<
}ux in eis funt , conditore unico ( cujus quippe solius cft creare ,
ic res vere transmutare) miffum esse testatur. Qiiod autem idipsum trsffU
1 Pharaonis magis , carminibus factum Scriptara dicit , rem altius ^H"^"
tirao-%
ntrolpiciens , non eandem quae Moe vere ostensa est , meta-
norphosin , sed saltcm lerpentis prxstigiosam formam , obtuti-
ius impii rgis offusam apparuiste intelliget : Qyare etiam men-
!ax serpentis magicx vanitatis facis , in praestigiis revelationem
vero Mosis serpente devorabatur , uti mendacium veritate
incitur absorbeturqu. Propterca , Josepho teste, Moses inquit:
im declarabo manifeste , non esse hxc prxstigias veritatis specie '* '
arum cautis imponentes , sed psissimam Dei virtutem , argu- ^mi,^.
entum omnipotentis illius voluntatis apud incredulos futuram. 'H<Utc'
c cum dicto virgam in terram mittit , jubens ut siat serpens:
>uae mox dicto parens , jgyptiorum virgas , qux serpentum
>ecie reptabant , imam post aliam aggressa , omnes ad ttnum de-
ravit- -
5. j*. Enimvero si verus extitit magorum' ferpens , dxmnis
e ex virga ita transformatum esse oportiiir. Iheptitt autem
orlus elle ut in vivam bestiam ' transmutas i queat", virgxmate-
Q^cj q q * ricm ,
6j6 D E L A.M.ii s
ricm , cuivis liquido conftat : Quemadmodum creare eriam ex
nihilo , vel rem in multo diffimillimam aut etiam contrariam pro
fuo arbitrio vere transfundere eflentiam, penes diabolum eft mini
me. Corporcam materiam non fubjici potential daemonis,quanmm
ad transmutationem ipfius ad formam,confirmat Auguftinus:Non
3 Trinii. eft putandum,inquiens,iftis transgreiforibus angelis ad nutum fer-
vire banc rcrum vifibilium materiem, fed foli Deo. Fatendum,ta-
men, daemones etiam ecleritate incredibili quibuidam rebus emo-
tis , ferpentcs , dracones vel quid aliud earum loco fubjicerc poffe.
Magi figna videbantur potius facere,quam faciebant, ait Clemens.
}itein. Rccte hic Jamblichus de Myfteriis : Quae fafeinat imaginamut ,
praeter imaginamenta , nullam habent adionis & eifentiae verita-
tcm. Ejuimodi nanque finis eft magiese artis>non facer fimplici-
ter , fed ufque ad apparentiara imaginamenta porrigere , quorum
nec vola (qaod dicitur) ncc veitigium apparet.
6. Eodem cenfendum modo reliquis fignis , quod m'mirum
Mofes elevans manum , virga ferierit fluminis aquam coram Phz-
raone & fervis ejus , quae tota mutata eft in fangninem : Morrui
que pifcibus tantus extitit fluminis fcetor , ut Agyptii de ejus
aqua bibere non poTent, totaque jEgyptus fanguine reuna-
ret. Idem fuis incantacinibus gyptiorum magi effecerunr,
quibus plerique omnes jEgyptii idololatrae 6c idnea ltame Or
gana pendebant , quorum oculis cujufcunque coloris autimaginis
Ipcdrum fraudulenter oiferre , Dei permifTu , daemonio ladle
erat, ut cor illud Pbaraonis (quodDeus prxvidebat fore ut in-
duraretur ) jufto Dei judicio , majori occallefceretduricie , meri-
tamque tandem illelueret pcenam. Magorum autem fuiipra:-
ftigias facinus illud , vel hinc palam eft , quod unicus -Egypti
fluvius Nilus in fanguinem converfus erat , ejufque pikes com-
putruerant opera Mos fervi Dei. Nec ulla praetcrea eratreli-
qua univerfae iEgypti aqua non tinta , ut jEgyptios omnes undi-
que circum flumen aquam effbdere quam biberent , oporterct.
Unde proculdnbio colligendum , magos tantummodo pauculz
aquae antea in vafe coniervatae vel eftoflae rubicundam prsefti-
gioicfaciem oftendifle fuis carminibus vel fafcino , ut teftarur
Scriptura , hoc eft ludificantc daemonum opcratione. Hi ere-
nim agitatis ad banc dclufionem commodis humoribus , fpirirom
opticum vel vifualem quibulcunquc imaginibus irabuere qucunt ,
X v j . quem
Cap u . I. 677
quemadmodum plerifque melancholicis ufuvenire obfervamus.
7. Sic in hypochymatis vel fuffufionis oculorum initio ex
humoris affluxu ad vius organa veluti pufillos culices obverfari
intelligimus , interdum quai ducentia quaedam corpufcula , ple-
runque veluti caliginofa fe oculis offerre , nonnullis tanquam lana-
rum lamenta & aranearum telas apparere , quibudam circa lu
cernas circuios videri. Plerifque item regio morbo laborantibus ,
propter fuffufam bilem omnia lutea & flavefcentia fefe oftendere
apparet : atque haec fiunt magis vel minus , hac vel illa forma , fe-
cundum humorum & fpirituum viforiorum conftitutionem,quem-
admodum naturae peritis cognitum perfpeftumque eft.
8. Quid aliud dicendum de ranis ex iEgypti fluminibus edu-
bis, quibus terra eft cooperta, Aarone ex Dei mandato manu vir- -*E&f
gam in Huvios & lacus protendente ? Magorum ranas folummodo ""'
liffc eadem ratione mere imaginarias ,hinc luce meridiana clarius
cvadit,quas tantam ranarum coiluviem cos creare oportuiffet, mu-
nus foli Deo peculiare, nec ulli unquam creaturae, multo minus fa-
tanae cjufve clientelas conceffum. Singularis haec Dei ab initio ertm
fuit & manfit praerogativa , qua alium nullum dignatus eft un- J*j'*,1D*
quam. Adhaec , i veras in terram ex aqua magi produxifent ra
nas , utique & reducerc univerfum hoc ranarum genus eadem arte
potuiiTcnt. Proclivius etenim fuit multo , vifas in nativum natu-
ralemquefuum locum, fluviumquippe & lacus repeliere, quam
in domos , penetralia, eubicula , eubilia, furnos , celias, loca hifee
animalibus aliena, imo adverfiffima , primum cas non apparentes
excire , ubi illismoriendum effet : Quum in aquis , ut deignato
his vivario , libere vi&itent : Aut faltcm vitam lilis adimere, qui
bus donale videbantur, facilimum fuiffet. Vel quam fortitos cre-
demus magos nocendi aut perficiendi potentiam , fi ne ranas qui-
dem laedcre , aut carminibus , quibus eduebe putabantur, tantum
abigere valuerunt ? Hoc ufqueadeo nequiverunt , tu Pharao rex
ponto priorc fupercilio coa&us fueritfuos adverfarios Aaronem
& Molem hortari , ut Deum pro depellendis fe fuoquc populo
ranis deprecaxentur. Quod etiam ita fa&um eft , definitoque die
ranaefunt exterminatae a domibus , eifdemque mortuis in cumu-
Jum coacervatis ftebat regio.
; 9. Sic Pharaonem etiam invitum Domino Deo incomparabili
honorem dferre oportuit : Qucmadmodum & ipfos magos, pe-
Qqqq 3 ncs
78 Dh Lamiis
ns quos ea poteftas minime fuit. Nam quum Deo non
prjrftigias permitiente, cyniphes vcl pedculos ,tura homines mm
beftias infeftantes producere,Aaronem & Mofem imitad, nequic-
quam tentafent : coram Pharaone confetti funt , Digitus Dti hic
ii- ft : quali diccrent , Digitus vel potentia Dei eft , qua; Fcrepro-
gignit & condit ex pulvere , vel etiam nihilo , quicquid profuo
arbitrio vult, & quando illi placitum eft. Id vero quod a nobis effi-
tum vidifti, latan digitus eft.qui nihil unquam revera procreare,
fed pbanmfticam olum rerum imaginem dolofe oftentare poteft :
Quare nos ejus clientes , miniftrorum ipfius omnipotentis Dei ve-
ritatem imitati lumus praiftigiis , quibus te ac tuum populumha-
ctenus illufimus, Deo veroobtuam incredulitatem & cordis duri-
ciem connivente. At ceffat nunc illa permiffionis hora , ut non
ampiis daemonii ludibriis relinquatur locus , fed Dei viventis re-
ritati teftimonium perhibere cogamur. Ita Dei manum jam agno-
fcunt,qui ei antea luis impofturis derogarunt: Dei gloriam prxdi-
cant, qui fuis earn fucis prius obfeurarunt. Nec poftea vivum uf-
queadeo Deum gloriricafl'ent,nifi antea impediti.rrulrj /uam ten-
talTcnt artem. Nec Deo tamjufta puniendi contumaces occafio
fuifet reliqua , nii ad praeftigias prius conniviflet , demeim-
diiflet , quo fe fuamque potentiam notam faccret , oftenderetque
longe eTc aliam , ac veluti ex dimetro pugnantem cum ea
quam iEgyptii idololatrx & magi in veri Dei contempeum hade-
nus adeo venerati client. Iuftinus martyr in explicatiorbus qux-
ftionum Chriftianis propoitarum quazftione 26. ailerit, magorun
Pharaonis miracula non fuife vera , fed fpectanrium rafeinarione
oculorum opera daemonum. Id ipfum & inDecretis legirur, in
2. parte cap.26. quasft.j. Enifcopi. Quin & Avitus Alciraasepi-
feopus Viennenis , qui damit fub Zenone & Anaftaiio Imp.
anno 490. eandem quam tuemur lententiam , elegantilGmis verh-
bus exprimit lib. 2. depeccato orig. Hos jEgyptios incantatores.
Iannem & Mambrem ruifle, fcribit Fulgofus lib.vi 1 1. cap. 11.
10. Hi incantatores , magiam prophanam exerccntcs , aut
volcs,praeftigiatores,Hebr3eis dicuntur hartumim , Graccis
Vox item illorum Habar traducitur Latine incautare ,
Grajee, quando fcilicct arcana quaedam verba magis mulantur,
quibus eificacia ineffc mira putavit. Quale illud eft Virgilii noftri:
fl Frigidus in cantAndo rumpimr anguis.
Quia
C A P U T II. 679
Quin & David cjuscemodi miracula fieri per taies incantationes
vietur de aspide iurda significare, cujus mentionem facit Psal.y 8.
Quo loco utitur verbo isto Habar , & siraul verbo Lahas > quod i-
dem significat.
"De Malefica in Endor.
Cap II.
HI n c porf ad muliercm in Endor maleficam,vel Py thonis

spiritu impraegnatam confugitur, quasi & illa fuerit una tx
Lamiarum nostrarum nurslero , sed & eam fuisse magies ar-
is consciam , qua damonis adminiculo frta illudebat decipie-
atque , & propterca Lamiis nostris fuisse alienam , ostenderc
anabor.
2. Hase Samuelem excitasse legitur , terra ascendentem so- i.^ iS
to corporis habitu & vestitu , ac sutura in Dei manu adhuc posita
raedicentem. Ecclesiastici quoque author tradit , ipsius Samuelis zi*fAt
ec acta & vaticinia fuisse, quum ait: eum dormivisse, rgi notum
cisse finem vitae fuse, cxaltavisse vocem suam terra, & vaticina-
m cfle, Dclendam esse impietatem gentium.
3 . Etsi ver historias circumstantias , & Jsus Syrach asscrere
deantur,ipsum apparuisse Samuelem:penitius tamenrem intuen-
astendam , non ipsum Samuelem, sed hujus imagine diaboli spe-
um, Py thias scemina: libenter obsecutum , ut ludificaret , viium
isse.
4. Primo disert severoque edi&o , mortuis quaeri verita-
a, vetuit divina vox , mulcta monis constituta : nec per eos do-
ivultvivos, necabiis aliquas expectarc patefactiones. Non o,t.i.
eniatur in te consulens mortuos: qui hoc facit, est bSixvYw Dco
: hoc est, res talis quam odit Deus, abominatur , & in aeternam
icit damnationem. Proindc nos suo verbo , in quo sese & volun-
:m suam expresse deelaravit , inniti firmifim voluit Christus,
uiens: Moin habent & prophetas. *r'1
1 f. Adhxc piorum animas maleficarum carminibus designa- M*gcr*m
Dco sede evocari, & in corpora inhumata compelli, vel saisis-
um est: vel ne in sinu quidem Abrahae, loco beatis assignato.tu- jJ""'
rxistunt eorum aniruse, in Domini manu conservt. Atsata- mn.
nam
1
68o. De L a m i. i s
nam nihil unquam ab hac morte in fandorum animas potuiife,
bonos fpirirus magicis artibus obedire : nec fecretas lemel cor-
poribus & collocatas in dermitis fedibus animas , fi revotentur,'
redire , ut ethnicis perfuafum erat , confelTum eft hacienus : Sed
afeititiafe illarum imagine oftentant daemones. Quocircanona
mortuis ipfis, verum dxmonibus illorum habitu veftius na/ut
Tfi; refponfa aeeipiebant : quae, fi i 1 Ii integiis & morruo-
rum corporibus cernerentur , hkv/*u* * . Sin vero tenues , nebu-
/<i>- lofas & evanidas fibi circum fondrent umbras , ^' nun-
TH- cupabantur. Vere nimis Chryfoftomus ait : Non anima defundi
eft quai dick , Anima talis ego fum , fed daemon , qui hxc , ut
'"*" homines decipiat , fic confingit. Ibidem : Anima unt in loco
Itia.
JnMatlb. certo , & expedant judicium , eque fe inde poflunt commo-
hmii.z?. vere
6. Antea quoque Samuel plus minus biennio mortuus fue-
rat , & ejus corpus fi non omnino computruerat , tamen ita defor-
matum fuifl'c ccrtum eft , ut eximia illa fpecie viva , qua antes in-
notuerat , & qua nunc ie denuo fidus fiftit Samuel , apparere ne-
quiverit : neque etiam deorum magnificentiam referre potuille
cadaverofum corpus , quilibet novit : Quum tamen deas e tetra,
afcendere , contueri affirmarct divinatrix. Multo quivit mimis
loqui & vaticinari.
7. Quorfum etiam Samulis piiffimi vatis tarn diu icpulti
corpus , pallium confuctum eodem momento ex impias faicina-
tricis mulicrcuL-e impeno incorruptum aflumpfiiTet , quod in
fcpulchrum fecum non aflumpfit , ncc eo amiciebatur mprtuui?
Hoc autem fandiffimi viri fpedrum oftentare, illi fuifle ficile,
ftr.ii. inficias ire nolo , qui fe in lucis angelum transformat , curaprirois
apud impium regem, tum perditam fatanae fcrvulam.
8. Deinde quum ipfa hiftoria paulo ante teftctur, Dcum con-
tumaci & abjedo regi Sauli ipfum coiilenti reponfa date no\uif-
le , vel per viventes prophetas aut lacerdotcs , vel per fomnia :
Multo minus per divinum vatem ex morte lufcitatum , quem
vivum audirc voluit , vel per angelum coelis miTum refpondit
rcgi , quern in furore luo omnino rcpudkrat. Quo etiam nomine
motus Saul , Pythiam divinatricem profeffionis ergo publico cdi-
dojuxtaDei yoluntatem ex Ifracl exulantcm , furtive vero laten
tem,
Caput IL
fem , iniqua ratione confulere ftatuit , quad indignabundi animi
infinitum fuiffet.
Flettere neepteo fuperos , Acherontam movebo.
Ideo non potuit non odifle & execrari hoc factum Deus , & julio
judicio deploratam illufione daemoniaca Saulis impietatem contra
iuum & ipfius praeeeptum , contra eciam confeientiae teftimonium
defignatam punir, ut in praefra&i Saulis mentem latanx fafeinum
mento permiferit. Nec novum aut inauditum hoc eft , ubiquos
pertinaces impietatis homines effe prasvidet praefeitque , magis
lbletexcaecaTe , indurare, (piritui mendacii relinquere , &inre-
probam tradere mentem. Exemplum efto Fharaonis inviftj per
tinacia , fides mendaeibus fpiritibus data , & extrema inde pu-
nitio .
p. Quod porro hiftoria commmort, Samulem fenem pal
lium indutum , indigne tulifle , quod fu quiete excitus effet,
atque eiim Sauli regi locutum vaticinatumque fuiffe : hinc non
con vincitur, verum extitiffe Samulem hoc Iperum : Quod da*
bolo piritui milleartifici non fit difficile quameunque formam
mentiri, quidvis fingere , fimulare, & de nituris jam antea vati
cinio patea&is prasdiccre : Maxime vero , de quibus manifefta
praeludia * & evetitus minime dub indicia in foribus fere vide-
bantur. Nec igrioravitSatan, certiifimaeffe quae Sauli vaticinatusi
fuerat vir Dei Samuel : Ideo Samuele antea praedita repetit ,
potuitque non temer conjccbiram facer ex apparatu hoftium
magnifico & inftrudis copiis , item ex didis , fatis & circum-
ftantiis reliquis belli prasfntis , quam fortem n eo confli&u affe-
queretur Saol : Potiiiimum quum ipum Deo abjedunl , nec re-
fipifeentem , & adverfus Dei mandatum poftremo Pythiam va-
tem , diaboli mancipiumconfulentem, in fu haberet poteftate ,
atque pro fuo impeliere nutu , & praefentis praslii bjicere poffet
exitio. Ideoque Saulem mortuum teftatur Scriptura in transgref-
fone fu , qua praevaricams erat contra Dominum : uempe contra
Domini verbum , quod" non cuftodivit , & quod Py thonem con-
fuluit interrogando, eque requifivk Dominum : Ob hocinterfe-
cit cum, translato regno ad Davidemfilium Ifai.
. io. Porro G Jelu Syrach teftimonium urgeatur (quanquam ufkSj-
Hieronymo tefte, illi ab Ecclefia non concedatur authoritas do-
gmata confirmandi ecclefiaftica , nec rcrum earumkm controver-
Rrrr fias
682 De Lau iis
fias dirimendi : Haec tamen quoque addere Hbet , ne pia bujus
libri do&rina elevari putetur , Jefum Sy rach folummodo ex primo
Samulis libro biftoriam proponere : Quod faftum eft , fimplici
enarrare oratione , quemadmodum legitur , ut ad avitae virruds
aemulationem polleros invitare: provocaretque : Samulis item
laudes fuccine recenfere , minime diflerere voluiffe , verane aa
fita fuerit Samulis apparitio.
il Inter Hebraeorum autem Rabinos quanquam pauci ali-
mmiit terlentiant, tamen P.ythonum opus eile , tere omnes cernent : Et
"unlm mn^^ praeter praeftigias, vanitatcm , mendacium & deceptio-
nem. Samlem intelligunt fpiritum Pythonicum , quiinduerat
' Samulis fpeciem : Item Samlem vifumefledicereSauli. Wu-
lier videbat Samuelem , neque tamen audiebat eum alloquenrem
Saulcm : Sicutinec Saul videbat Samulcm , hoc eft, illufionem
illam diabolicam , quae videbatur illi Samuel. Sunt inter eosqui
haec omnia mulieris parant arte confiera , quae ex certis conjeduris
fie deluferit Saulem. Kimhi contra adverarios c argir: Si Deus
fulcitavit Samlem , ut futurum eventum indicarcr Saali : Cur
eventum illum non magis revelavit per fomnia , aut per prophe-
tas , aut per facerdoum oracula , quam per malencam mulierem ?
Huic noftrae lenteritiae fbferibnt Tertullianus in libro de mirai,
Iuftinus martyr in explicat. qiiaeft. J2. Argutiilimus ille lan&ioris
Theologiae cenfor Auguftinus libro Quaeftionum veteris & Novi
Teftamenti, quaeft.27. item part. 2. cap.26. quaeft.j. nec mirum
Idem Auguftinus ad Simplicianum , quaeft.3. iib.xi. & adDulti-
tium quaeft. 6. & in libello de cura pro mortuis agenda : Item
bt I i. de doctrina Chriftiana , cap, 26. Author quoque Jibn de
mirabilibus facrae Scripcura: , fi is fit Auguftini : Rabanus adiase
in epift. ad Bonaf. abbat. Bonos fpiritus non obedire carminibus
magicis, teftatur Orgenes in hiftoria de Bileamo.
De Simone mago, artis magie ejufdemque ibr*-

rum condemnatione.
Cap. III.
IA m ad Simonem magum progredior , qui idem nomn apud
noftros Germanos fortitur , quod lamix. Ex hoc ortus in?ens
haereticorum numerus,qui ficut Jannes & MambresMoii refti-
terunt
Caput III. 683
terunt , fie & illi Apoftolic* veritati oblatrarunt artibus fraudu-
lentis. Hie Simon ille Samaritanus Roms Tub Claudio Cxarc s*>n
proprer banc rem ftatua donatus eft,cum hac inferiptione : Simoni st%"~
ano deo. Siquidem & Samaria; gentem mgica arce ita demcn- *.%.
taverac , ut minimo ufque ad maximum univerfa ab illo pende
let, dicens : Hic eft virtus Dei magna. Poft varias autem praefti-
gias, quibus populum Petri doctrina fedulo averterc conatus eft, ^f**'"
tandem velut in arc volans , dxmonibus vedus , Pctro orante , '4'J7,i. 1
exaltatus dilabitur , mifereque interiit. Hujus blafphemias pro- ""
lix recenfent Clemens in Itinerario , Egefippus lib.iii. deexci-
dio Hierofolymit. cap.2. Ambroiius in Hexamer. Irenaus , Eufe-
bius , Nicephoras lib.u. Ecclcf. hift. cap.27. Eulgofuslib. vin.
cap. II.
$ 2. Ejufdem fuit profelionis famoCfimus magus Cinops ,
quicum Joanni Evangeliftaejuflu Domitian! in Pathmo infula,quac
una eft ex Sparadibus, exulanti controverfia erat, quem & Ioanne
precante, fiuctus abforpfife legimus.
3. Hanc magorum artem omnium placitalegum extermi
nant & execrantur. Ejufdem afTc&atores interdicuntur & dam-
nantur feveriffimo Dei mandato in Levitico , tum etiam Deutero- in.19.
nomio: Non inveniatur in te ducens filium aut filiam in ignem , "t(f/lg
divinans divinationem , obfervans dies , non divinans ex fortibus,
non incantans aut exercens praeftigias diablicas , non confulens
Pythonem , non interrogans mortqos : Quia abominado eft Do
mino omnis facienshaec. Hinc & inter facrilega Manaffis regis 2&
fiagitia , quibus Deum irrita vit , connumeratur , quod fuerit ma-
leficus , magiam exercuerit , & Pythonem confuluerit. Quod
ero hi tolerarentur audirenturque , Efaias vaticinatur cafum &
interitum Babylonis , cui & inprimis exitio fuit hujus fceleratif-
f\ mae artis ftudium , quum ad ultimum Cyro rege fub Perfarum
imperium redigeretur. Ita clamat divinus Vates : Venienttibi duo 47-
hxc fubito in die uno , ftcrilitas & viduiras , propter multitudi-
nem maleficiorum tuorum, & propter duritiem incantatorum tuo-
ru m vehementem. Sta cum incantatoribus tuis , & cum multitu-
dine maleficiorum tuorum , in quibus laborafti ab adolcfccntia
tua , fi fort quid profit tibi. Quafi diceret : Non te liberabunt
plirimimagi aut divini fuis incantationibus variis aut praefagiis.
Mrito itaque femper apud prifcos in quaeftione fuit , incanta-
R rrr 2 menta
684 De L a m i r s
mcnra valerent ne aliquid , quum mers fint prxftlgfs.
4. Porro de magicis curioiarum harum artium vel prsftig/a-
rum libris quid decerni debeat , ne quidem in quxftionem vocan-
dum , quum non modo Rjamanorum exemple ( qui licet ethnici
effent , tarnen mathematicos & incantatores fenatufconiulto Ita
lia pellendos & eorum libros concremari volueruntj cos abolt
oportet : verum ctiam, quod memorabile & polteris omnibus ine
...19 controvcrfia imitandum hic exemplum legamus in Apoftoloram
A&is, ubi Pauli apoftoli prsdicatione Ephei comburuntur cuni
eo comportati execrationum libri, pecuniae quinquaginta millium
*juiv pretiosftimati. Hermogenes item magus librorum magicoram
copiam magnam offert Iacobo apolllo , qui exurebantur. Eos
qui magiam admirati fucrant , volumina combuilile , tradit A-
thanafius de Humanit. verbi. Imperatorcs item Homerus &
Theodofius conftituerunt tales libros fub epifeoporum oculis con-
cremandos flammis. Ejufmodi quoque congeftos tenebrarum li
bros ut damnabiles, improbats lecHonis vocavit, proefuique cor-
rumpi voluit TJlpianus Iurifconfiiltus , 1. esters. 5- 1. f. imi-
lixhcrcifc.
r. Atqui abhacmagorum vel incantatoram fami\ia\otige
peregrinos eTc, quos Venficos, & quas Lamias dictitamus , nunc
porro demonftrare conabimur.
Ve Veneficis.
Cap. IV
VEneficos, vel fi liceret, venenificos , Grsci
<fUfl^.tOT0s!j QxffytxrVHt, Item *4 , & fl^WW
fminas , permciolifims artis (quam magiam venencam,
fi voles, appellare licet) confcias,dicunt. Illos pharmacis vel ve-
nenis ex quacunque materie , five ex metallorum, five exftirvum,
five ex animantium vel excrementorum genere , vel ex corpori-
bus mixtis propinatis illitis , aut alicubi reconditis ut balita fe
rlant , periculoios cierc morbos cum atrocifimis fymptomadbus
conftac : ut alii in corporis extenuationem viriumque imbccilliu-
tcm inducantur : quibuldamjuncurarumcompagesdiffolvantur:
esteri varie cruciatibus excarnifiecntur : non millos verodiutaroa
torqueri sgritudine : plerifque prscipitanter, quafi vits filomox
rupto,
I V. 68
rtipto, imerdum & cum intolerabilibus doloribus vitam praefcindi
vidcas. Non interim ignoro, veneficorum nomine & alios malfi
cos vulgo comprehendj.
2. Horrenda funt qux de Vencficis fcribit Antonius Sabelli- emtH
cus in haec verba : Infamisinde annus fecutus , M. Claudio Mar- 4 ' r"
cello, & T. Valerio Flacco (five Potito , ut alii fcripferunt) con-
fulibus,quum multi ex primoribus patrum fimili morbo & eventu VentpcU
mortui tflent : Ancilla quaedam ad Q^Fabiutn Maximum Addern .
Curulem venit , caufamque ejus cladis prodituram fe profeffaeft ,
fi fides fibidaretur, quod id indicium apud dominos baud futu
rum effet lib i noxae Fabius re ad Confules delata , Confulibus
ad Senatum , fide confenfu ordinis indici data, patefa&um eft mu-
liebri fraude eamcladcm accidere : multas effe qua; in virorum
perniciem coquerent venena : fi ecum eant , fore ut multx ve
neficio occupata? deprehenderentur. Miffi qui andllam fquercn-
tur : Hi quafdam medicamenta coquentes , apud alias recndita
inveniunt. Quibus in forum delatis, vigintque numero matro-
nis, apud quas id pharmaci genus fuerat deprehenfum , publice
accerfitis , & in his Cornelia & Servilia patritiae gentis : Qux
quum falubria efie contenderent, a confutante indice biberc jufias,
fpatio ad colloqucndum fumpto , inter fe locutx , id haurire fta-
tuunt: Medicamento in confpeciu populi epoto, adunam inte-
ricrc. Inde ad centumfeptuaginta ejuldem feeleris convi& , ca-
pitali funt fupplicio affec-tae. Attrocitas rei , quia ad cum diem in mUm
nullamde veneficio unquam fuerat inquifitum , prodigii eft loco vmfid
habita , velut alienatis furore mcntibus , id flagitium perpetrar! 'j*'-r>
contigiffet.
3. Venfica fuit Crefcentii illius feditiofi Romani , coque
nomine ab Ottone tertio vili jumento facie averfaimpofiti, per
qu urbem circumvedi,& tandem ad portam fufpenii uxor: quam
quum Imperator virtute & fapientia alioqui prsftantiffimus de-
periiffet, ilia quod Ottone in Gcrmaniam reditum apparantc , fe
videret conjugii fpe exciJiffc , chirotccis veneno infetis , cum
necavit, anno 1001. quinto Calend. Febr.
4. Veneno ab uxore Zoe procaciffimae & intemperantiffimae
libidinis foemina , quum deperirct Paphlagoncm quendam Mi-
chae'lem , fublatus Romanus Argyrus Imperator Oricmis , qui
priorem antea reliquerat conjugem.
Rrrr 3 5 y. Veneno
6$ De L a m i i s
f, Venenoitcm lento intercmptus JoannesCimiscnOrien
tis Imperator Balio quodam eunucho, cuise poceoTiamiiero-
gaturum fuerat interminatus.
6. Veneficiumadhaecfuit,quodCasaliinurbeSalallBitpo-
nis Icaliae contigit circiter annum Domini dm xxm. Ga-
juraverunt viri ac scemina , quadraginta fcre numero, interquos
& carnisex erat , ut quum pellis antea sxviisset, & jaarpi/fe
roitecere, unguentum confaccrent , quo illitis portammvctite,
incerentur qui vectes tractarent : Appararant& pulverero,iion
-vestibus clam inspergentes , noxam inferebant. Latuitaliqpi"1
dolus, sublatique multi conjunctis sanguine vel affinitate : Dm
etiam veneficis, ut ferebatur, pecunia harcditatis ergo. ScdqBni
cujusdara Neci homine fratrem atque unicumfilium cneafo1'
vixquealii qum domini ipsi domuum autfilii prirent: ^
queanimadvcrtislent Androgynam se in domosinlimurc> ff
cos maxime interire , quorum des ingrederetur : ttyfk"
conjuratione , omnes exquisitislmis tormenus *aa%.
Fasl etiam, quod in celebri cujusdam Divi pompa M*!*'
unctis uni versos trucidare cives decrevilent : Paouscj " hut
usum suisse supra vigfnti ollas. Idem postea Ge UWSt
nonnulli , qui & pcenas dederunt. Alios fimiliter Mdiolim;
ctes inunxisse constat: Sed quaestionibus subjecti , finn*
confiterentur , ncc quisquam obiisset, dimissi l'une tm^^f
dus cribk, Patavii monachum quendam cum aliis plerif-1^
tidem conspirasse, qui pestis tempore infecta linteamina W*"
occulte conjiciebant,ut in multos derivaretur contagions31
quoque ab his est supplicium. Quam san hic locura mertn*
illud Nanis i. Metamorph.
7\(on hospcs ab hofpite tutus,
7^(oftcer agcncro,fr*trttm quoqtiegratia rm cj,
Imminct txiti vir conjugis, illa mariti,
Lha terribilis mfccnt aconit.i noveru,
Filins ante diempatrios inqnmt in annos.
Vempc 7. HosVeneficos lcxMosi vita sublatos voluirE*0^"
f'uaLi. hocdecreto, HTlrK1? n2WD, id est , Venefcam non f**
j.uch*f,. vivere. Nomcnenim nSBOD Mechaslpha, quo lex uritur^f;
Chasaph deflectitur : positumque est id iminino gnre, u.^.
C A p u r IV. 687
interprtes: Non quod viros impunes esselex velit, sedquiaille
exus ob genuinam iimplicitatem daemonis insidiis frequentius pa
let. Quare Graeca tralatio , quam Septuaginta senioribus asscrbi-
mus , decretum illud liberius reddidit , u^xit wie4&t*n* -. hoc
est> Veneficos (ut masculino gnre scemininum comprehendatur)
non retinebitis in vita. Animadvertendum vero, praedictum voca-
bulum tjBO Chasaph , & quae ab ipso deducuntur, vix usquam in
praedicta tralatione Graeca aliter exponi , qum ut veneficium -
gnificent : hoc est, hisce Graecis vocabulis, >f9c>-<?f/<s"">>-
fymt , & quae hujus sunt inflexionis. Nec temere mihi plerifque
nam eripi elevarive tranflationis Septuaginta interpretum fi-
dem , qui ne dubio & prit ifimi fucrunt idiomatis Hebraici , &
Spiritus sancti inspiratione & ductu ad tam pium congregati opus,
ut non facil erroris notam mereantur , propter illorum multitudi-
nem , & ideirco major illis fides debeatur qum Elias Levitae aut
non nullis recentioribus , qui Mcchaslcpha Lamias interpretan-
tur, Germanic $<JU&<rlUl. Namipa^* nomen quando in ma- vharm*.
lam accipitur partem, fere apud Diolcondem, Galenum, & totam
Graecorum antiquitatem sumitur pro veneno aut medicamento ve-
nenoib : Et qui cum cjusmodi medicamentis nocere stdent vo-
cantur ^fj-i vel <pxfu*yji.
8. Praeterea huic nostrae lcntenriae uffragatur Flavius Jose-
phus ex regio & sacerdotali sanguine ortus Mathathiae sacerdotis
flius , natione Hebraeus , patria Hierosolymitanus , gnre sacer-
dos , qui decimumquartum agens annum cam laudem conseciltus
est ex literarum studiis , ut Pontificibus & urbis Hierosoiymita-
nae primoribus de penitiori legum sensu conuleretur. Propterea
Sc D. Hicronymo Grscus Livius appellatur, recentioribus
vero Judaeis Joseph Bercngarion. Eundem Hieronymus in Cata-
logo Ecclefasticorum scriptorum digna cum laude constituit. Hic
quum animadvertisset , ilos quinque libros Moyfi apud Graecos
extare , opra Ptolomaei rgis Agypti tranflatos , ut dixi , statuit
Epaphroditi viri docVifimi adhortationibus incitatus , universam
veteris Testamenti historiam Grascis auribus tradere : Quod &
efFecit , conscriptis primum Hebraica lingua , deinde & Grxca ,
~E>e antiquitatibus libris viginti , in quibus servatis simul & san-
t t arum lcripturarum veritate, & historia; legibus, quandam veluti
paraphrasim in orancs ferme veteris Testamenti libros accommo-
davit..
88 De
U u L.
JU A m.k *i i* s
davit. Iss ipse legis ejusikm sententiam , ntiquit Judaic, 1A.it.
bis exphcuit verbis : ffpuuoy /tini^fv ^'V"'
cap. 8. his
fba. Id est , Venenum neque ltale , neque in aliosnrccioss

praparatum , Isralitarum aliquis habeat : quod habordeptf
hcniiis t, morte mulctetur, & patiatur id quod facturas erariiiis,
i (- adverliis quos venenum paraverat. Idem sere sonat ao*
n'*6^' ê ficar"s &venericis: Qui venenum malura necandi hoinis
w.t. causa feccrit vel vendiderit vcl habuerir, plectitur.
9. tpxf.t&yji Jesabelis , venetcia vertit D. HinoM
2Rcg9. Adhac vtus Tcstamentum applicare velimus a-
vum , comperiemus eodem vocabulo divum Paulum mi incapf
ad Galat. <âf}(it,hocest,veneficiorum,interopcracami!ll1|
Germani vitiole traduxerunt âtlD<rcp , in quo ab Italis
tur, qui converterunt au vetenamento recte. Si PaulusaJiini^
malericii intcllexisiet, alia voce potuisset uti , aut repetere rbiffl
jWvmcS-, & JlrK4,H, , quod ascinari & faicinarc/^'f"
fir. gnificato Thcocritus , Dioscorides & veteres urantur, f"^
*'. & ipse Paulus in eadem epist. cap.3. O amcntesGala"'*-^'
lf>mrmJm, quis vos fascinavic> ut non obediatis veriu? W**"
mani recte transtulernt , tt><r fatt end) btiMbtt ? I" ty^r*
quoque Joannis cap.9. ubi Homicidia tanquam gencril
dis ponitur prius, mox px(IVmtl sequitur, id est, alencJf1!*1
venena fiunt : sic & cap. 1 8. 21. 22. ,.
Mtchxf. 10. Non intrim ignoro , mechaslepha & echJp
^Suchxf. f'it&is', Sc <p*iHp*"<t* quandoque liberius usurpari , &
fifkm. extendi artes : at non ad alias , quam ea novere secuk U^]'
autem me descriprarum conatus ab actibus illorumM^,.'
quorum Moses & lacrosancta meminit Scriptura , pitffiif ffi
versi . Nihil hic sirmi ex historiis veris illo vo conscrip^.
attulris. Qua postea de illis pota criprunt,vaniSmff
mum sunt commcnta,& mera fabula, velpotius meBdaci.^'
monio sunt Virgilius 4 ;ncid.& in PharmaceutriajOv^'^
tamorph. Horat. Epod. y. Tibull. lib.x. Eleg. cn1f ^
quos videre licet Ub.m. de Prastig. dam. cap. i- quem*^
& legem duodecim Tabularum de incantatis rugibus cons"-'
cap.16. 6 II- p,
"
.~ C A P u t IV. 689
5 ix. Per mechasscphim Exodi 7. v. 13. designari praestigia-
ores, ipsaresdocet , qui carminibus vel nefanis arcibus apud
Egyptios familiaribus,, qudam incrcdulorum oculis apparenter
>bjiciebant , quae revera non crant : Id vero ncquaquam nostra;
ossentlamiae , quum etiam maxime velint. Ad experimentum
rovoco. Reliquis locis, (legitur nim ea verbi positio in sacris.
iibliis tredecim omnino locis) nimirumin Exod.cap.22. v.17. in
)eut. cap.18. v. 10. in 2 Reg. cap. 9. v.22. in 2. Parai, cap. 33.
.6. inllaiacap.47. v.p.&v. 12. in Jerem. cap. 27. v8. in Dan.
ip.2. v 2. in Mich. cap. y. v.12. in Nahum.cap.3. v.4. bis: Deni-
ae in Mal. cap. 3. v.y. D. Hicronymo conversa ea vox Malcsici
;lMaleficia, pro verbi inflexione scilicet : magos infmes eo-
imuue actus ego intelligo. De loco Exod. cap. 22. conrroversia
. Veneficiajesabelisreddiditillc 2 Reg. Malcficiaalii : quum ll^s-9-
n en magicas artes nusquam legatur illa exercuisse, verum caedi- ^/,yi"
s in prophetas ssviie : Nabothum insontem ob denegaram *'{*
iagrivenditionem,obruilapidibusjuffisse: Achabnm maritum iTTi.
acJitarum regem ad idolorum cukum perduxifle : Quae simu- *
hris immolabantur , comedisse, artibulque fuisse usam sornica-
Hinc dilucid vides , mechastephim ad diversa in Bibliis
irpari flagiti. Adhsec esteris locis supra citatis , utplurimum
n conjectoribus & somniorum interpretibus atque auguribus,
hoc genus hominibus annumerari , unde quandam actionum
nmunioncm liect colligerc , deprehendes. Omnes vero raies
inationum vetitarum modos ignorant nostra; lamise. Quocirca
oeem illam spectarc nolles venchcos , ad magos quos dixi , in-
uicatos , & quidem secundum leges puniendos , si hoc malis ,
rre per me licet. Talcs enim ex Israle exulabant vel peenae
iciebantur, quales & praestigiis Pharaonem illusisse supra dixi. *' 7-
12. Similiter indiltinctius licentiusque Germanis nomen
&<rct torquetur,ad quod exhorrecit.fascesque apparat fere qui-
tj citra exactam circumftantiarum totius causa; inquisitionem,
to minus notionem.Uno illis eodemque nomine 3"&frcr nun-
uur magus ex professor illusor prastigiatrve , frquenter
m cruditus , ex libris illicitis , vel alioqui dmonum institu-
e utens verbis , characteribus, figuris , figillis , amulctis, siiri-
; , ceremoniis , de reliquis id genus quilquiliis : Item venef-
tudio venenum usurpans : Atque Lamia , ob mentis imbccil-
Ssss ' litatcm,
6po D L a m i i s
litatem , 8c phantasiam diabolo vitiatam delusa,nt scfeisse
dit, qux illi saltem per somnium cognita , vel etiam ton r.:,
non agnoscit. Alii ceste nulli Mosis lcge condemmri ebent,
quam quos Moscs & illud scculum novit. Lairias inirawlg?
dictas , & jam me decribendas , ne quidem Chriili tcmpos-
runt , multo minus Mosis : Quorum vero incantatorafflinffl-'
Exd.7.
,,( ,
L1.1t Scriptura,cunctifuere infmes magi. Hinc evenit, liqaami j-
Titui.ii miarum fit mentio vel .veneficorura , utconfcstimPkxBKp
f{**7V stigiatores vel incantatores , longe lamiis & TCiifto^
Tw7 PP11;int> quivoco Germanico saisi. Agedumigitu)Ja'^"
i } . ' mias quoque propius spctemus .
6firf.li.
ghud Lamia.
C A P. V.
A m 1 A m appello,qux ob fcedus pr:
rium cum daemone initum , proprioexuo
L te , vel maligno dxmonis intmctu
qualiacunque mala vel cogitatione velimpreciuf*^^
cra atque ad institutum opus inepta degnareputi^
insolitis ignire flminibus , tonitru territco concutn ,
grandinis insoliti multitudine ferire , K?c^l?a^fits
tem in agro lxtam alio transferre aut depopula" '.tffa
naturam hominibus bestiisque ciere & tneden . pa " ^
gissime evagari , choreas eum dxmonibus ^^f^rolii'
bum agere,homines inbestias commutare '^T-jfalttt
rumludibriaostentre. Hxclamixvulgo attribut
ex potarum authoritate : verum
Bh*. di Ttttorius atqHtpoitis
tri fptt.
guidhbet audendisempcrfnt ^W^^ft*
Quocirca eam utplurimum vetulam > mente w
ablque ullis libris , spiritu dxmoniaco prs"'g11S
tasia solum diabolo irabuta vitiataque usqueadeo ^ ^
secisse constantes fateatur , qux nec facere po* j^co^
tura unquam suere , nec ipsa patitur natura> de& ^
ubi prius professionis modum & seedns , <Pd *"JJ fei*
objicitur , & velut irrevocabilis sentcnti* p^P
urgetur serio nimis, exposuero. ^
C A P U T VI. tfpi
Lamarumprofejfions modus &fdut
C a p. VI.
r TT veroomnia daemonis instituta minime cohaerent, va-
1 riaque & mendacia comperiuntur : ita & proefionis la-
* miarum modus incpcus , futilis mancusque est , ac diverse
quolibet ejus sactionis reo quaestionibufque iubjecto narratur.
templa ^mt obvia in Malleo maleficarum , libro sic inscripto , '^J
)i legitur : Modus profitendi duplex est : Unus solennis , per si- f*ru>
ile, ad votum solenne: Alius privatus , qui scorsum dasmoni qua- ***'*'
nque hora fieri pêst. Solennis inter cos fit , ubi lamiae in cer-
n concionem statuto die veniunt , & dxmonera in assumpta ho-
inis effigie Vident : Qui quum de servanda sibi fide admonuerit ,
ccesumque in rbus mundanis prolperum , & vitae longitudi-
m promilerit , quasprazfcntes sunt , novitiam sucipiendam ipsi
mmendant. Et dasmon si in abneganda fide , cultu Christianis-
, & extensa muliere ( sic enim beatiffimam virgincm Mariam
ncupant) & in sacramentis nunquam venerandis invenerit novi-
n eu discipulum proclivem , tune dmon manum extendit : ^ m^
viceversadiieipulus feu novitia stipulata manu, illa servatu-
a se pollicetur. Hinc dsmon subjungit , ea non sufficere , sed u?j?
agium deinde petit , continens , ut anima & corpore i in aeter- .
n il l dedat , & pro viribus alios quoscunque utriusque sexus wT
adjungere velit. Addit denique , ut certa unguenta ex offibus e
nembris puerorum, & praecipue renatorum fonte baptifmatis , *<-
conficiat , per qua omnia ua instituta , ipsius adminiculo ex- fjjf'
e poterit. Hune modum nos inquisitores ( feribunt Mallei .
eficarumauthores ) cognovimus in oppido Brisiaco Basiliensis tTmli
xesios , plcne saga juvenculo informati. Deinde post legi-
: Praeftoinquisitoremihirefercnte intellexi, in ducatu Lau-
.nsi quofdam magos coxifle & comedife proprios infantes,
dus autem dicendi talcm artem fuit , ut dixit , quod magi in
am veniant concionem , & opre eorum verisimiliter dxmo-
i in afeititia hominis fpecie confpiciant : cui discipulus neces-
:>dat fidemde abnegando Christianismo , deeucharistia nun-
m adoranda , & de calcando super crucem , quando latenter
ct.
2. Fuit insuper fama communis , Petrojudice in Boltingen
S ffs 2 narrante,
6p2 De La m iis
narrante , qud in terra Bernenfium tredecim infantes lamiis
eTent devorati : quaraobrem etiam in tales parricidas atis duriter
cxarlrat publicajuftitia. Alius poftea juvenis, tamen uxoratus ,
hunc refert ordinem : Oportet primo Dominico die , antequam
aqua benedi&a confecratur , dilcipulum futurum cum magiftris
templum ingredi,& ibidem abnegare, &c. Deirdeomagium prz-
. ftat magifterulo, id eft, parvo magiftro : Itaenim dzmoncm ,
jTwM- aliter, vocant. Sequitur poftremo : De urre bibit , ut allies : quo
umpbtm. fado, ftatim intrinecus lcntit le imagines noftrx artis concipere ,
ufitm. ^ principalibus ritibus bujus lcdae imbui confirmarique. Quum
autem modum quo infantes comederent , lâ capta inquhxret
Petrus: relponditjillum talcm efle. Infantibus nondumbap-
zatis vel etiam baptizatis infidiamur , prasfertim quando crucis
figno & orationibus non muniuntur. Hos in cunabulis, vel ad pa-
rentum laterajacentes ccremoriiis noftris occidimus : Quos, poft-
quam putantur opprcffi efle, vel aliunde mortui, ex fepulchro clam
fuffuramur,& in olla decoqui mus,doee cvulfis oibus^re/ur cera
?*'- fer potabilis efficitur. De lblidiorc materia unguenrum facimos ,
J.""" noftris voluntatibus, adibus & transvctionibus commodHm : De
,4r liquidiore vero humore utrem implemus , ex quo qukunquebibe-
. rit , addiris ceremoniis paucis, eveftigio noftrae artis conlcius red-
ditur & magifter. Usee ille.
Trofejjio Lamiarum diluitur, oenditurque fa. bu ele

preeigiofum,ultum, & nulliuspondit is.
Cap VII.
QU A Mh<cnoncohatrcant,ftnt abfona,indignaquequibus
fides vel leviter adjungatur , quilibet , duromodo non om-
nino mentis inops*, & prsefracl concepta opiniooe prae-
occupatus efle velit , facile judicabit. Fcedus autenveffe praefti-
giofum , phantafmate aut imaginatione vel phantaftico piseftrin-
gentis fpiritus corpore fallacitcr apparente : vel nervis opticis fa
viforiis indita fubdole, quam latan vult, fpecie , commotis hue hu-
moribus & fpiritibus idoneis : vel fibilo , ufurro aut murmure in
organis auditus vitiata; formis imagini refpondente , fpiritus nu-
ligni arte excito , conflatum ftabilitumque , ac inde nullius dfc
pondcris, haud obfeure cognofcitur: potiflimum i diverla con-
. , nahen
C A p v r VII. 6P3
trahentium eTentia , contractus forma , modus & circumstantiae
perspicaci'mentis acie inspiciantur, atque rationis fideique nostrae
aequlibrio cxactius pensiculentur. Sic plerafque omnes actiones
lamishactcnus attributas, quas suas este maie fana quoque fate-
tur,excorrupta praestigiatore virtute imaginativa, nonlamiae,fed
ipius satanae existere , palam fit. Huic etenim minime opus est al-
terius adminiculo in lua potentia opndenda , aut actionibus de-
clarandis , qui nec ullius voluntate aut imperio cogitur , quam Dei
& hujus ministrorum bonQrum : Malis non coactus j sed lpontc &c
quidem libenter oblcquitur , Deo permittente , malitiosus ille
veterator , lecus licet fingat simuletque , teste Porphyrio , ut fuis
praestigiis nos magis irretiat. Non vero stricte colligari pacturn
imaginarium, doloque malo mendacitcr ab altra parte initum ne-
cefe est , quum praestringente spiritu apud stupentem , nec men
tis compotem fatis hominem aliter ficri nequeat. Siquidem quod
ckemon extenfa manu firmaque stipulatione lamiam recipiat , fal-
simum efl , neminem dubitarc oportet , quum fpiritus carnem
& oia non habeat , ipfa Veritate teste. Tatianus adhaec contra
Graecos hic recte leribit , daernones omnes non carnea , fed fpiri-
tuali concretione constare , quTis est ignis & aris : Quae corpo-
rum constitutio lolis illis peripici potest, qui spiritu Dei mu-
niuntur , non item caeteris hominibus quos anima rgit.
2. Prxterca dololahaec stipulatio, maxime in perniciofum f'l'f*.
fjnem conficta sine testibus aut vadibus contra Dei voluntatem , si p* "'
tantum habebit momenti , ut nulla queat relcindi ratione , & ne-
ccTario cjus virtute altcr alterius voluntatem fequi , illiufque prae-
cepto morem gerere compellatur : Cur pactum illud prius in bap-
timo ex peculiari Dei voluntate Scmandato, folennibus verbis
vere sancitum , & quidem interpositis fidejussoribus , tanquam
praerogativa non praeponderabit ? Alia profecto contractus est fir-
mitas inter Deum veraeem & fanae mentis homines. Quicquid
ille stipulatur , & in fuo verbo addicit , hoc fidliser & indubitate
praestat , nec data manu praestigiofa deludit , non faltat , nec con-
vivatur , vel similibus rbus ludicris quibufeum pacifeitur, nequi-
ter fallit dementatve , quemadmodum hie commentitio carnali
corpore amasius. Difparitatembicquin*gaverit,nefcioquid ve-
riratis idem sit admissurus. c^fl'*-
i. Atqui fidem Christianam hic abnegaTc miferam anum , *-
.. . Sfss3 objcics.
6s>4 D E L A m I I s
obiicies. Et nos , quotquot aliam falutis viam quaerimus ,
'--
Cbriftum - -
Jclura praeccptaobfervantes
, ejus 4"- ...:~::., infii
, veftigiifque ;{irtcn.
g s- tes, viva in ipfum fide , per dilekionem operante fidem abjicirous,
re ipfa teftati mente fana , quod illa vel aetate ftupida , vel fexu in-
conltans , vel impotentia mentis lubrica , vel animi morbo delpe-
rans , aut imaginario aut maligni arte delufa, fecifle purarur. A u-
' res hie Pauli verbis , quibusjpdem Chriftianam vere ibneganrcs
iT*i. fcite depingit , paulifper accommoda. Illudfcito, inquit , quod in
1 T'm' 4' extremis dicbus inftabunt tmpora periculofa. Erunt enim homi
nes fui amantes , avari, faftuoi ,fupcrbi, malefici, parentibus im-
morigeri , ingrati, impii , carentes affeu, nefcii tcederis, calum-
niatores , intemperantes , immites , negligentes bonorum , prodi
tores , precipites, inflati, voluptatum amantes potius quam aman
tes Dei : Habentes formam pietatis , fed qui vim ejus abnegarinr.
plnum Et iitos averiare : ex his enim funt qui lubeunt in familias , 8c
j^wr!' captivas ducunt mulierculas peccatis oneratas , quae, dicuntur con-
gtrtm- cupifcentiis variis , femper difcentes , nec unquam ad cognitio-
tima nein veritatis venire valentes. Quemadmodum autem Janncs de
. hambres refiftebant Mofi , ita & hi refiftunt verita : Homines
7' mente corrupti , reprobi circa fiderr. Sed non proficient amUus :
Siquidem amentia eorum evidens erit omnibus,quemadmodum &
illorumfuit. Paulus.
4. Ad chrifma in foederis contractu fronte exemptura,
quemadmodum plcrifque aliis perfuafum , fi confugias , licet vel
nico verbo hic iatisfacerc pofiem : Id tarnen ne plus faceffatne-
chrifm*- gotii , tutius erit refponderc : Si qua \is erit chrilmatis , earn non
4%*'?jif in externa illinitioncmagisconfjftere, quam in externa aîwiu-
M* eft pcrfufione in facramento baptifmi,qui fide intercedente fandifka-
tur, atque ita confirmatur , ut fi poltea centies aqua corporiinftifa
m . abluatur, imo univerfa cutis abradatur , uihilominus ex cbaradere
fide impreffo permanet baptifmi elfentia : Etiamfi ejus virtutem
homo quandoque lapfu abnegct , tamen fi refurgat peccatis ad
vit emendationem , refipifcentia converfus , eadem ftabit ba
ptifmi femel adminiftrati energa. Ratio chrifmatis crafi erit ea
dem apud pcenitentem , fi ita voles: alioqui vel vulnere fyncipiti
infli&o, aut ptrido ulcere ca in parte exorto , illudquoqueinrc-
rire fequeretur : Quanquam etiam non vere fynciput in fordere
collidi crcdidcrim,led imaginari : quemadmodum reliqua wnlu
hie
C A ? U T VIII. dp
lie contingere animadvenimus , quo credulum hoc maleferiato-
um hominutn genus persuaone mala inducatur , ut se diaboli re-
tibusjam inde implicitum usqueadeo servumque credat , 'quasi
omnis resipilcenri via deinceps sit praeclula, quo hac ratione tan
dem extrema cogitet moliaturque : quamvis non magis huic, imo
muito minus , ut vitiata phantasia deluso , quam quibusvis aliis
graviter peccantibus conversionis locus erit praecius. Petrussi- m* i6
quidem antea brevi Christo praemonitus , contra conscientiae te-
stimonium ter Christum , additoetiamjuramentOjnegat: Atqui 'm-
agnito errore, lachry misque fusis, in gratiam recipitur. De hoc &
reliquis hue facientibus copiosius poltea cap. 24.
Fders van demonjlratio rcliqua.

C a p u t VIII.
AD H AE c , quod ullis ceremoniis pueros occiderequis pos- arm*-
set, falsisimum est, meraqj satanx iuggestio, & inanis cre- J^JJ?
dulitas. Item quod illos ex sepulchris clam eflsodiant , nihil
effe nisi dxmoniacam persuasipnem ex imaginativa vi corru pta ,
aut alto somno vitiata , palam constabit , si monumenta inspician-
tur ,undc eos extrados esse narrant lamiae : Ibi etenim adhi:c in- '^{'$2
venientur reconditi. Nec haesitare volo , eodem modo in mentem **'"/*"
illisinductam esseinfantisdecoctioneminollaconfcctam , donec p*m iu
exemptis oisibus caro redderetur potabilis. Tam enim istud exi- *W"
stit inhumanum , tetricumj crudele, & propterea creditu difficile ,
ut si.vel meis hoc intuereroculis, citius horribilis hujus spectaculi
facino eos mihi praestrictos crediderim , quam nefandum hoc &
plulquam tragicum , omnemque exuperans fidem condimentum
vere apparatum esse fatear.
2. Sedesto, quod ex Stygia palude proserpant ejus unguenti
artifices horrifies striges , qu omnem humant sensus imaginera
prorsus exuerint : Cedo tamen , unde illi unguento ea virtus , ut si
quis eo inungatur , fiat sceleratarum voluntatum , execrabilium
artium ,Sc transvectionum incredibilium particeps ? vel si eo sedile
aut lignum illinatur , mox alter huic innixus per ara feratur :
Quemadmodum Lamiae peruaum habent , & Malleus malefica-
rum testatur ? Non libet hic anxie de mortuae putidseque & viru
lent* hujus carnis decects temperamento & viribus disceptare.
Siqui
6p6 D e L a m i i s
Siquidem in rerum natura earn ita paratam non inveniri , firmicer
credo: idem de liquidioris materia; in utre, ut dictum eft, con-
fervatae praeparatione, potatione & virtute dictum volo. Interim
negandum non cft , miferas has mulierculas ita formis virtud
phantafticae impreffis daemonio demntalas, non aliter lbxc
ita ver firent , feire ; Uti fere omnes illarum praeter mruram
actiones , imaginaria; faltem videntur : Et propterea quiftionibus
adadtae flammilque propinquae fu apertc confitentur flagixia , per
fomnum vel fimulachrum illis folummodo cognita.
3 . Idipfum extra omnem controveriam ponunt confirmant-
in /<. que Decreta ad hunc modum : Quaedam mulierculas infervicntes
'f ' wtanae , daemonum illufionibus feductae , credunt fe alia nefanda
i-f.tfi- quoque agere : Puta prvulos lade matris avellere, aflare & co
ja* .-<*- medere : Domi per caminos feu feneftras intrare,& habitantes ra-
ujiin.t r]is modis inquietare : Qua; omnia & confimilia folum phanta-
!& fticc accidunt eis. Cum ca vero qua; foTula faca , & lorio infufo
tf.*l. vc] aqua,digitoque moto fe tempeftatem eiere arbitrarur, collu-
dit daemon arem turbans , ut illam fibi addiam , in officio
contineat.
4. Hujus ergo ex utre potionis tartrea; , fed imaginatix in
fdere ufus , ipum quoque praeftigiofum eie , praeter multara
ejus diverfitatem, apertius demonftrat : Lubetque hic cum Hora
tio dicere.
l*"^'t iVf quodcwiqitc volet, pofeatfibifabula credi,
'i Neu pranfie Lamu vivum puerum extrabat alv*.
c. Pafti item vanitatem id quoque docet, quod eoinito cere
monias qualdam contra Eccleiiae ftatuta cogantur obfervare:
Quemadmodum diebus Dominicis jejunarc , aut lextis feriis ( at
ajunt) carnibus vefei , aut crimina in confeffione celare , vcl tem
pore elevationis in terram fpucre, vcl fub Miflae actione verba -
fcrre inutilia , vcl aliquid limilc defignarc : Ita Mallei referunt
fabricatores. Haec qualia& quanta fintdelicta , quilibetpius, te-
nuiter modo facrarum literarum cognitionc tinetus , intclligit.
vit d>. Etenim quum dies Dominjcus fit audiendo Dei verbo, orationi-
/* "i'r bus , & divino cultui inprimis confecrarus , his nemo fructuoiius
jijururi. vacarit, quam qui mentern eibi nebulis ferenam confervarit.
Mut. 7. Eft, inquit Chriftus , aliquod dxmoniorum genus , quod non -
Pff.4. tur f nii orationibus & jejuniis. Sobrios hinc nos efle jubet Pe
tras,
Caput VIII. 697
trus, & vigilantes ad orandum : Quia adverfarius nofter diabolus,
tanquam leo rugiens > obambulat , quaerens quem devoret. Item
Paulus fuos docet Corinthios : Ne fraudetis vosinvicem, hifili
quid exconienfu pro tempore, ut vacetis jejunio & praecationi.
lta jejunium& oratio fere conjunguntur , & quidum ordinc Op
timo : Ut quod apud Tertullianum legitur , jejunarc die Domi
nico , nefas cxiftimari , non immerito mirer : Minuque Mclchia-
dispapa: ediftum videatur commendandum3quo ne die Dominico
jejunaretur, cavit.
6. Quod vero carnibus vefci urgente neceffitatc (fi modo ab- <*
fitoffendiculum , contemptus & gula ) liccat diebus pontfice l'/'d'on.
Romano vetitis , alii dclendunt ex his Chrifti verbis : Audite& t!f "in-
inteiligite : non quod ingreditur in os , impurat hominem : fed
quod egreditur ex ore , hoc impurumreddit hominem. Item ex
Paulo ad ColoT.2. Ne quis vos judicct in cibo aut pom , aut in
parte diei fefti , aut novilunii , aut Sabbathorum , quae funt umbra
rerum fturarum , corpus autein Chrifti. Et poil : Si mortui eftis
cum Chrifto ab dementis mundi , quid quafi viventes in mundo ,
decretis tenemini ? Ne tetigeris , ne guftaris , ncque contretaris:
Quae omnia pereunt abulu juxta praeeepta & doctrinas hominum ,
quae verbotenus quidem fpeciem habent fapientias per fuperftitio-
nem ac humilitatcm animi , & laefionem corporis , non per hono
rem aliquem ad explctionem carnis. AdTimotheum hic quoque \Tm.^.
feribit : Spiritus certo loquitur , quod in poftcrioribus tempori-
bus defeifeent quidam fide , attendentes ipiritibus impoftori-
bus , doclrinis daemoniorum'per fimulationem falfiloquorum ,
cauterio notatam habentium confeientiam , prohibentium con-
trahere matrimonium , jubentium abftinere cibis , quos Deus
crcavit ad vefcendum cum gratiarum a&ione fidelibus , & iis qui
cognovcrunt veritatem : Quod quicquid creavit Deus , bonum
fit , & nihil rejiciendum , fi cum gratiarum actione fumatur : fan-
tificatur enim per fcrmoncm Dei ac precationem. De his fi conv
monefeccris fratres , bonus cris minifter Jesu Chrifti , cnutri-
tus in fcrmonibus fidei , bonaequedo&rina; > quam ufquc fecutus
es. Castcrum profanas & ailes fabulas rejice. Hxc Paulus. Item:
Omnc quod in macello venditur , edite, nihil interrogantes pro- ir.rie.
pter conlcientiam. Domini fiquidem eft terra & plenkudo ejus, P/W *j-
7. Adhsrc , quod ex pado certa celare crimina in confeonc ctUn
T111 cogan- "
pi De L a r i s
nnftf- COgantur : quis amabo fingula diftinde enarrabit peccata ? quuta
plerunque omnes noftri cogitatus , verba & aftiones fint peccato-
lî. rum jaê confpurcata ? aut quonam divinae voluntatis teftimo-
nio,exaa illa fingulorum fcelerum enarratione opus efle convin-
nm/mi cetur ? Quo ordine ea rccenfuit publicanus in templo , au: la-
ein*iif tro in cruce ?
in- 8. Tarn quoque grave eft delictum in terram tempore eieva-
^ nis puere, quam fputum in ore continere. Er aequakm pcenam
pnfcrrc. merentur verba inutilia tarn fine MhTa , quam fob ejus actione
I.*"r7 prolata. Hue adducatur commiflum in calcanda lecreto cruce fla-
{%"t"'i 8"' ^tem quoil die Dominico ante luftralis aquas conlecra-
r*iu tionem tcmplum ingrediantur Lamiae : Et mille alia aniculatum
fe'rV" deliramcnta , eo hue adducta daemone , ut Cub religionis pnt-
nem um- textu fupcrftitionem impietatemque invehcret & ftabiliret. Hie
fgrtd,'d'i pi aeftigiofi foederis nervum palam ccrnit quilibet pius. Re&ilE-
Dtrmni- m ergo Augultinus ait : Omnes artes hujufmodi vcl nugatorias
"ib i. ii vel noxiae fuperrtitionis , ex quadam pcftifera federate bomiaum
J*"M Sc daemonum , quafi pa&a infidelis & dolofae amicitix , penicus
&us,tur iunt repudiandae. Et Origenes : Incantationesdiabolifunt/edu-
tuiJ X' Piones , daemonum irrifiones,idololatriae faex, animarum vnfatua-
ffi- tio, atque cordium fcandalum.
Lib 1 1 1
<3)uz homines damnum illufionibus artibufque ma
psfont expofiti.
Cap. IX.
I porro id hominum genus maxime impetitur qaod tali
eft temperamento , vel a caufis externis vel intemiimove-
H tur, ut daemonis fpecro appetitum, vel illius faggeftione
tentatum , fe uti organum illius voluntati non ineptum , ex focara
** inductione facile praeftet. Eiufmodi funt melancholicv , & ob
M. il. " ~~ } ;
Hectf. jaduram vel qualemcunque aliam caufam triftes : Item Deo diff-
T'i i. de dents , impii , illicite curiofi, perverfe in religione Cbriftiana in-
dtHrin* ftjtftituti , invidi , impotentis odii , malitioii , vix mentis compo
Chnfl. tes , fimilefque lubricae fidei (qui enim facile credit , facile ft -
cedit) vel infignis malitiae mulierculae , eFcetas , ftupidx , fen-
bufque vacillantes. Hune fextum cumprimis adoritur lvbdo!as
illeveterator; Quo nomine Evam convenienrius fuae periitffioni
rvrera-
Capot IX. .
Organum , non Adam in rerum primordiis, quum folum exifterent
duo homines, aggreflus eft , quam levi etiam difputaonis vehta-
tione vicit: quare & mrito infirmis vafculum midierem appellac
D. Petrus. Hinc fecundum vetcrum Graecorum inftituta , provide
admodum ex lege tutores & curatores mulieribus dari folitos le-
gimus, fine quorum arbitrio & authoritate nihil eis agere licebat,
utretulit Harpocration.
2. Illiufmodi itaque hominibus ut inftrumentis congruis in-
fidiatur diabolus quibufcunque poteft modis , fuo tempore &
loco : Singulos , ut cujufque animi ftudia& afFedus cx certis in-
diciiscognoverit , peculiari aliqua ratione adoritur , infedatur ,
illicit, velalTumpta plaufibilii tonna , vel cogitatione imagina-
tioneque vari agitata & corrupta, donee tandem ipius propofito
confentiant , fe ipius peruafioni dedant , quicquid in mentem ille
ingegrat credant , tanquam feedere obligad , ab illius nutu pen
dentes , ipil obtemperantes , vera omnia eile qnae luggerk rati :
formas in imaginativa virtute vel phantaftica ab eo ingeftas re
vera ubftantiahter (ut fie dicam) exiftere confidentes fandifime.
Nec fane aliter qucunt, quum ilorum mentem ex primo affenu
imaginibus inanibus vitiarit , coniopitis vel concitatis in hoc opus
corporis humoribus & fpiritibus , ut hac ratione ad Organa ac-
commodata fpecies aliquas inducat , perindeaefi extrinlecus eis
occurrerent vere, non folum dormientibus,verum & vigilantibus,
atque hoc modo aliqua foris vel exiftere vel fieri putentur , quae
tarnen rever nee iint nee fiunt , faepe in rerum natura exi-
ltunt. Ea eft horum immundorum fpirituum fubtilitas incompre-
henfibilis prope & fraus infatigabilis , fenfus hominum eludens.
Sic & veterum jEgyptiorum lenfus obfedifle dxmonem , docet
apud dementem D. Petrus.
cmodo vim imaginativam vitiet diabolus.

A P. X.
JE KU ne imaginativas virtutis Organa in hifee mu-
lierculis hoc modo viriari , & oculorum aciem perftringi ,
ut didum eft , ufqueadeo abfurdum videatur , animadverte
melancholicorum cogitatus , voces , vifa & adiones , ac quam
omnes fenfus ex nico humore melancholico cerebrum occupante
T111 2 men
7oo De L A- ti l I
roentcrnque imrUutante , in his faepe dcpravcntur, intelliges. Ho
rum fiquidcm alii le clic bruca animaba credunt , iplorumqoc vo
ces & gcftus imitantur. Nonnulli fe vafa fictilia fa<os elle pu-
tant: Ob id occurrentibus , ne collidantur, cedunt. Alii mortem
riment, quam libi tarnen confeifeunt interdum. Plerique le cri-
minis reos imaginantur , utpavidi quemeunque viderinr adfea-
gredientem exhorrefeant , veriti ne manibus jpfis injeis capriyi
abducantur , & ad tribunalia fupplicio afficiendi pertrahantur.
Sunt quos tam mifere exercet plena icrupulis confeientia , qui no-
dos in levi icirpo quaeritantes , culpam imaginantur ubi nulla eft ,
& divina: milericordis diffili , le orco deftinatos lamentadora fe-
dula noctediuque dplorant. Infinita hue coacervan polentex-
empla , ubi ienlus omnes multifariam vitiatos cernas cxunicoillo
humore vel fuliginoibatrxbilis vapore , mentis edem inficiente j
unde phantartica illa procrean inonftra conftat.
2. Imaginatricem quoque interdum totam ex ah'is humori-
buscorrumpi exoiuique , docctGalcnus de Sympt. diftcrentiis,
quemadmodum incatalepfi : Vierunquc autera viuari, utinde-
lirio : Eft quum deficit 8c debilitatur , quod in lethsrgo contingit.
Quarcidem nonlicebit diabolo tanquam artificilo irti , ut
Deo connivence , in leniuumoxgana lele infinuet, & humores ubi
commodos vel vapores commoveat, vel arern idoneum confra: :
Maxime deleCtu habito ex temperamento , state , fexu , vel alia
caula externa aut interna apta: Unde novxfpecics in imagina
tiva vi concepts , plerunquc etiam fpiritui viiorio per nervum
opticum communicentur , quo e vidile , vel dcfignae mortis
etiam periculo arfiimare audeant , qua: nunquam vel vifa ,vel na
tura etiam nonadmittit? Lcvia ejus rei argumenta in bvpocny-
matc oculorum vitio apparent. Mrito igitur Thomas irequen-
ter allegat illud Auguftini in lib. lxxxii i. q. Serpithoc malum
dmonis per omnes aditus fcniuales , dat le rigu ris accommodt
fe coloribus, adhxret fonisjodoribusfelubjicit, infuwiitfe ia-
poiibus.
3. Imaginario eft tanquam Proteus vel chamaeleon : Efttbe-
Wurus quidam formarum per cnium acceptarum , inquit Arifto-
teles. Idem de Somnio tradit , imagines quae apparent in formbj
ferri ad caput & lenfuum organa , ficut nubium elevantur imagi
nes, & diverlxanimalium facis rcprsefenrahtur in vapore
tel
Caput X. 701
vel terreo , qui a terra per folis calorem ad acris medium effertur :
Sic & lbmniorum imagines, figuras capiunt divcrfas , halitus ele
varos conlequentes : Uude vapor cholcricus calidus & ficcus
flammam movere videtur : Qui autcm iurgit halitus phlegmati-
cus exdulcedine , quando ad guftus Organum fluit, cognolcitur ,
fomniaque aquam lpccbntia gignit : Sed ex vapore melancholico
nigro apparet quiddam horribile , & quafi daemonum imago :
Proinde huic veluti materia luis ludibriis convenientillimae dia-
bolus k non illibenter infinuat.
: 4. Quod autcm ex cholera adufta , quae melancholia eft acci-
dcntalis,alcendit,icntitur ut mordax,vulnerans3acre felleajamari-
tudinc imbutum. Sic etiam quod ex languinc puro vaport , pul-
chrum apparet & dcle&abile : Cujufmodi clt rofarum aut florum
afpectus , choreae, muiica , & qusecunquc voluptaria cum vanitate
conjuncta. Etad hunc modum fit illuiio , ut pro qualitate imagi-
numperlomnum cc humorum halitu firmius invecarum , resita
yila; credantur tile vcrx.
y . Dxmoncs vero confecuti potcftatem , divina permiffione,
iptcies ejuimoiii formandi , & eas in animales fpiritiis imprimen-
tk , talibus tormis oftendunt peronas modo betas* edendo , bi-
btiulo j faltando , canendo , venerem exercendo : Modo trilles ,
quae nihil non mali fabricent vel patiantur: Modo humanas, modo
beftiles, modo opprimentes, modo volantes , & anima: fenfus iis
infigitur tanquam rebus ipfis. Hinc fit, quod homini aliquando vi-
deatur , fe elle alinum acco coopertum , nonnunquam per cami-
nura evolarc , cum inuliercularum ccetu de loco ad locum trans
fert? , duccre choreas , tongius peregrinan , & quibufeunque aliis
interefl deliriis. Ideoque talia iis frequenter in omniis Sc note
contingunt, interdiu non item ,nifi melancholicis quibuldam &
infanis, qui idem vigiles patiuntur , quod aliiin fomnis. Som- samtri.
norinas cjulmodi imagines appellat Varro, teftc Nonio. "t""''"
S 6. Quomodoadnxc phantaiam corrumpat diabolus , vide
Auguftinum lib. dcDivinat. dxm. cap. 3. y. & 6. item lib. m.
de Trink, cap. 12. adSimplic. lib. 11. quaeft.3. & lib. de Cura pro
mort, agenda , cap.12. Hue maxime tacit , quod libro de fpirku
& anima, cap. 28. idem tradit, &c Decreta docent : Qusedam fu-
tura praedicunt daemones , & quaedam mira faciunt , quibus homi-
nes alliciunt & feducunt, Unde qudam mulierculx poft fatanam
Tttt 3 con-
702 De Lamiis
convertis, daemonum illufionibus & phantafmatibus idadr, cre-
dunt fe & profitentut no&urnis horis cum Diana Paganorum dea,
vel cum Hcrodiade , vcl Minerva , vel innmera mulierum multi-
tudine equitarc , vel carum juffionibus obtemperare. Quapropter
facerdotes Dei praedicare populo debent , ut noverit haec ialfa
omnino , & non divino , Ted maligno fpiritu talia pnanramata
ftr.u. mentibus tidelium irrogan. Ipfenanque latan as , qui le transfi
gurt in angelum lucis , quum mentem cujulque ceperit , & hanc
libi per inndelitatem lubjugarit , ilico fe transformat in angelum
lucis, in diverfarumque formarum fpecies & fimulirudines : Et
mentem quam captivam tenet , in fomnis deludens, per dvia apx-
que deducir. Etquoniam iolus hoc patitur lpiritus inndelis, nec
in animo , fed in corpore evenire opinatur. Quis enim in fomnis
& nodturnis vifionibus non extra feipfum deducitur , & multa ri
der dormiendo , quae nunquam vigilando videret ? Idcirco nirais
ftultus & hebes eft , qui hxc omnia quae in fpiritu bunt , eriara in
corpore accidere arbitratur, &c. Hactenus Decreta.
7. Proindenon abfurde '^ affimilanpofinre/uinotii
maleferiatae anus : Qui velut rapti extra fefe , feniuque omni Sc
motuprivati, quum jacent exanimis imiles , & poftceuexto-
fundiuimo expergefa&i fomno , aut morte ad vitam revocad ,
redeunt ad fefe , & miras fabulas miraque commenta narrant. Ar
in has cogitationes feingerens daemon carum feriem texir,banc-
que varit mira arte & feite , repetitis praeteritis , annexis praefen-
tibus , & afperfisetiam quibufdam admonitionibus deiuturis,
ne in ufpicionem anilium fabularum , aut temer cogitatarum
ineptiarum veniant , induda etiam periuafione , ut coram fpe-
quae diabolus ofrudit, imaginentur , ita deroentat eos , quos
ad talia ufurpat minifteria , ut fui prorfus non fi nt compotes, fed
velut vtaimuxutfnt , ea agitent mente , in eaque intueanmr , quas
daemon objicit : Ex fefe nihil faciant, nifi quantum aliquaodo per-
mittitur, & id quidem utplurimum eft ridiculuro. -
Caput. XI. 703
Jguomodo in corrumpenda phantaa naturakbus quandoqut

macisfoporiferis utatur diabolus.
Cap. X.
INterdum & in hunc finem naturulia quaedam pharmaca Lamiis
fuppeditat fraudulently ille magifter, quibus ubi fe inunxerint
confricuerintcjue , per fornacem mox fe evolaturas ac per
arcin longe lateque evagaturas ad tripudia , dulcifimafympoiia,
concubitusj & gratiffima rerum fpectacula, confidunt : quae tarnen
per infomnia ipis ingcrit milleartifex , ubi ab inuncione fomni-
teri omnino unguenti , in profundiifimum lethargicumque fom-
num delabunturinfciae.
2. ne fomnia videantur , libuit adducere , quid folcrtif-
fimus occultarum caufarum indagator Joannes Baptifta Porta
Neapolitanuslib.n. cap.26. Magiae naturalis , fivedemiraculis
rerum naturalium , fcribit : Adeo aira , inquiens , cupido homi-
num mentes invafit , ut quae natura mortalium commoditati elar-
gita eft , abutantur , ut multis horum fimul coacervatis com po
nant Lamiarum ungenta : qux quanquam ipfse fuperftitionis plu-
rimum admifcent , naturali tarnen vi evenire patet intuenti : quae-
que ab eis acceperim , referam. Puerorum pinguedinem aheneo -
vafe decoquendo ex aqua capiunt , inl pifiando quod ex elixatione J
ultimum novifimumque fubfidet. Inde conduiit , contitinuoque
inlerviunt ufui : Cum hac immifcent eleofelinum, aconitum, fron
des populneas;& fuliginem. Vel aliter fie: Sion, acorum vulgare,
pentaphyllon > vefpertilionis fanguinem , folanum foinniferum ,
Sc oleum ( etil diverfa commifcent , ab iis parum diffidebunt )
fimul conficiunt ) partes omnes pcrungunt , eas antea perfrican-
doutrubefcant, & revocetur calor , rarumque fiat quod erat fri-
gore concretum. Ut relaxetur caro , aperianturque pori , adipcm
adjungunt , vel oleum ipfius vicem fubiens , ut fuccorum vis intro
defcendat , & fiat potior vegetiorque, id effe in caulfa non dubium
reor. Sic non illuni nofte per aera deferri videntur ad conviva ,
bnos, tripudia,& formolorum juvenum concubitus,quos maxime
exoptant : Tanta eft imaginationis vis , imprelfionum habitus ,
ut fere cerebri pars ca quae memorativa dicitur , hujufmodi fit
plena: Quumque valdeintipf adcrcdendum naturae pronitate
faciles,
704 E L M J X s
faciles, ficimprcifiones capcflunt, utfpiritus immutentur, nihil
noc dieque aliud cogitantes : Et ad hoc adjuvantur , quum non
vefeantur nifi betis, radicibus , caftaneis & leguminibus.
3. Dum haec penfiulatius perquirendo operara nararem
HrfrrU ( ancipiti enim immorabar judicio ) incidit mihi in manus vetula
quidam (quas ftrigis avis nodurnae fimilitudinc ftriges rocant ,
Str't. quaeque puerulorum languinem cunis abforbent ) lponre po-
licita , brevis mihi temporis fpatio allaturam refponla : Jubet
omnes foras egredi , qui mecum acciti erant telles : Spoluique
nudata, tota ie ungento valde perfricuit , nobis portaemulis
conlpicua : Sic foporiferorum vi luccorum eccidit , profndele
occubuit fomno. Fores ipfi patefacimus,multum vapular : Tanu-
que vis loporis fuit , ut fenlum criperct. Ad locum foras redimus.
Jammedelae vires fatilcunr flaccclcuntque. A fomno Icvocjo,
multa incipit fari deliria , le maria montcfquc transmealfe , falla
depromens refponla. Negamus, inftat : livorem oftcndimus, per-
tinaciter rciifht magis. Hucufque Joannes Baprifta.
4. Quid hic tarn pertinaci ftudio infulli foederis fanb'ta
ftabitur? Quid invc&um fpiritu fatanico fomnium pro fan&if-
fima veritatis fide mordicus defendetur ? Serii ne locum & 45""
dus lortietur phanrafix ludibrium ? Quae Lamiae longius le eva-
gatas brevi temporis fpatio , admirandilque reruin fpectaculis re-
creatas contendunt pa&ionis virtute , eas altiffimo ex inundione,
vel naturali humedationc cerebri , fomno immerfas , in codem ea
vidifle>artihcio daemonis,phantalam talibus imaginibus imbuen-
lis, comperiet isquifolerci indaînctempus , locum &rcliquas
circumitantias perveftigarit. Qu vctula: per ardiEmum /bra
men ad corporis humani magnitudinem minime proporoonatum
fe evolaffe affirmant, his contra dicit rerum natura, ratio, &ipf-
fimaphilofophia. Qux convenais egifle choreafque duxilfeboc
vel ilfoloco & tempore fatentur, eas in ledo fuaviter bujufmodi
nxniastuiicfomniate, intelligetis qui fingida fagacius inquie-
rit. Pccuniam ftipulatus latan, offert, fed imaginariam , quxfumi
inftar evanefeit. Qux hic mutuas obligations fides ?
. I ; .... .J tAenm
A PUT XII. 70.J
em nulo modo Lamm turbari poffe,

frugei excantari.
Caput X*II.
AT Q.U i & poiTe arem concitare pro ua libdine pa&iouis
ratione has aniculas dices : verum lingulari arte etiam hic
illud untur, uti & in aliis, dasmonc : qui fimulatquc ex
clementotum motu & naturae curfu citrus faciliuique quam homi- rf<7-
nes, mutationem aris & tempeftates fore prasvidet : vel alicuiin- %,u-
fligcndam ex abftrufa Dei volntate plagam , cujus ipfumfpeciat ,
cxecutio , intelligit : tunc harum muliercularm mentes agitt ,
variifque imbuit imaginibus & fuggeftione mukiplici , quafi ob
invidiam in proximum , vel ob vinditam adverfus inimicum ,
iint arem turbaturas , tcmpeftates excitaturas , & provocatura
grandincs. ltaque eas inftruit, ut quandoque iilices poft ter-
gum , occidentem verlus projiciant : Aliquando ut arenam aquas
torrcntis in arem conjiciant: Plerunque fcopam in aqua intin-
gant , clumque verfus fpargant : Vel foflula fa&a 8c lorio in-
iufo vel aqua, digitum moveant : iubinde in olla porcorum pilos
bulliant : Nonnunquam trabes vel ligna jn ripa transverfe col-
locent, &alia id genus deliramenta efficiant ? Atqueut ar&ius
eas fatan illaquect,diem & horam iibi ditis rationibus notas pras-
figit. Quum vero hx fucceflum vident , nimirum quafcunque de-
lideratasin areturbtiones , magis confirmantur, quafi eventus
hic fubfequatur ipfarum operationem , qua ne aquas quidem ftil-
lam eliccre poffent.
2. Ncc lana mentis hominem opinari decet , futili vefana-
rum muliercularm acboni obcdire elementa , & ad harum nutum
inftimtam Deo naturalium rerum feriem impediri vel inverti:
Quod haud dubie contingeret , fi harum arbitrio tempeftates, plu
vias , grandincs & fulmina inervirent , ut quandocunque & quo-
modo has jubeant , ea infequantur : Sic quoque divina potcntia ab
humana volntate fupcraretur tanquam in fervitutcm redata , ut
pulchre docet Hippocrates. Recia itaquc critfententiahascSe- i* '*'<
nccx: Rudis adhxc antiquitas credebat , & attrahi imbres can- d> e'1'
tibus 8c rcpelli : Quorum nihil poife fieri , tarn eft palam , ut hir-
jus rei caulla nullius philofophi Ichola fit adcunda.
Vuiin 3. Ccete-
jo6 D L A M I I 5
3. Casterum de tempeUtum plagarumque lucidirSnus -
thoribus & cauflis, cxemplum minime dubium in Ioboproponi-
tur : Mina; item earundem evidentiffimae in Propbctis leguntur
advcrfus eos , quibus ad fvinae \ocis monitionem aures obdurue-
re. Ut Aggaei2. Percufivos vento urente & aurigine, atqpe
omnium manuum veftrarum opera , & non fut quiadme conver-
teretur. Et cap. 1. Ponite corda veftra fuper viasveftras, cficit
Dominus. Seminaftis multum , & collegiltis parum, See. Et in
fra : Refpexiftis ad amplius , & factum eil minus : Et intuliftis in
domum, & ego exufftavi illud. Propter hoc, inquic, prohibid ftmt
fuper vos cli , nc darent rorem : Et terrae prohibitum eft , ne da-
ret germen fuum, &c. Itcmjohel. 1. Diifipata funt horrea, dis-
jeftx , confufum eft triticum, ingemuit animal Levit.tf.
apitfi Si non feccritis mandata mea , dabo clum vobis defuper fet-
d?i 1% rcum> & terram ncam, & confumetur incaffum labor veftcr,&c
Si autem in prasccptis meis ambulaveritis , dabo vobis pluvias
temporibus liais , & terra gignet germen uum. His Sc lohel.
cap. 2. reriim ubertas promittitur : Zelatus eft Dominus rerraru
fuam , & pepereit populo fuo : Et dicit , Ecce ego mittam verbis-
frumenram ,vhram & oleum,&" rcplebimini in eis, Sec. tcdet.^.
Bona bonis creara funt ab initio,hc ncquiffimis bona 6c mala. Ini-
tium nccefTaria: rci vitae hominum , aqua , ignis & ferrum, l,
lac & pais fimilagincus , & mel & botrus uvae, & oleum Sc vefti-
mentum. omnia fan&is in bona , fic & imps &peccatori-
bus in mala convertentur. Sunt fpiritus qui ad vindiam crean
funt, & in furore fuo confirmaverunt tormenta fua. Et in tempore
confummationis effundent virtutem , & furorem ejus qai fecit
illos confundeht. Ignis , grando , fames & mors , omnia bac ad
vinditam creata funt.
4. Anfam vero hujus infidelitatis pronam admodam obrale-
runtruftici , fide in Deum viva minus inftrui : Qui raultifaiian
hoc etiam tempore fecundum eorum incrcdulitatem vexantus a
Satana , ut alias lac ademptum , aliam fcetum > alias /cgetes , abs
armentum etiam Lamiis interemptum putent : Et univerm
agriculturam non Deo acceptum ferant , fed foli malevoiorum ho
minum ubjiciant arbitrio.
y. Porro contrario quis forte opponet , pluviam cieripofle
carminibus in perniciem maleficis ; Quum ex jurefcripcocoti-
ftet,
Caput XII. 707
et aliquos in falutem provocare pluviaro. Nam lex 4. C. de
roathem. & malefic. Conftantini eil , qua adimttit; cos qui preci-
bus carminibus aut medicamentis pluviam impetrare yalent , aut
aliquid quod ad hominum falutem ipetat,&c. artolus ibi: Sum-
ma & mens legis eft , mea opinione , ut fi quis iftis artibus ad uti-
litarem hominum utatur, permiffae fint , ut lcribit Jofephus de So
lomons lib.vii 1. cap.2. quae alioqui vetitiae per fe lunt,& maxim
in alicujus pernicicm convertantur.
6. Hie paucis cum bona venia refpondeojChriftianum Impe
ratoren! credidiTe aliquam in his elle vim3 baud iecus atque multi
alii, & quidem plerique fo>< acpotae. Ex quoconfequitur, ma-
gnaru hunc ca in re injuriam Deo fecifle , qui non piis vo.tis & cul-
px depraecationibus iupplicandum,fedconteftationibus impiis ac
adjiirationibus cogi Deum poffe , ut hoc aut illud nobis don^ret ,
arbitrabatur : quin & amplam diabolo aperuiiefeneitram, quum
vero Deo relicto , perSatanae autminiftros aut minifteria quid fe
confecuturum confideret.
7. Hie &explodenda venit ilia duodecim Tabularum lex :
Quifruges excantaffet, pcenasdato: nevealienam fegetempel- /'."
lexeris excantando : ne incantanto, ne agrum defruganto. Nullo fj**
itquidemmodo incantationum verbis autimprxcationibus fruges Mjit.n.
lasdi queunt : fed dxmone quidem , Deo concedente , aut venefi-
ciis. Multo minus eae traduci alio poifunt : At hujus perfuafionis
coloftrum ex potarum uberibus fuxerunt veteres , ad nos quoque
derivatum.
Concuiitum Damonis & lamia ejfe imaginarium.
Cap. XIII.
' U N ad faces nuptiales & concubitum daemonis lamia
progrediamur. Atqui tam ftuperc mortalium genus , ut
N ejulmodi congreffum vere perrici inter fpiritum offium & 1**4*
amis expertem, & hominem carnalem , credant , profc&o dolcn-
dum. Quod autem ipfae lamix id confiteantur , fenfus communis
uu illas fatana privatas dementatafque , comagis convincitur.
Nee enim natura rieri poteft , nec aintitur philolbphia , lpiritus
corpore nudatos , amorc fceminarum carnalium capi , aut ex iis
generare pofe. Siquidem fontem habet fuum & inferiores ortus,
Vuuu 2 cupidi-
yoS D L i i s
cupidirates : Si dfit caufa , dfit effe&us. Ubi non unr membra
genitalia , non eft coeundi ftudium aut poteftas. Ubi nulius in ve
ns langui* & in arteriis fpiritus, nec eorundem fomes cibos & po-
tus , ibi nec fperma. Ubi non fuit quaerenda IucccGd & propa
gado, non adibuk gencrandi cupiditatcm natura. Sieur pinuis
nudiefurire aat fitire nequeunt , lie nec Veneris libdine poiTunt
inflammari. Se amore captos efie quandoque menuuntur damo-
nes, ut amentes viciifim feeminas in officio arcfcius conftringanr ,
ardenter animarum perditionem depereuntes.
2. At praefra&ioribus iuaequeopinionis teDacibus obtrudi-
Gtntf.6. tur ea iv4ofis lententia , Quod filii Dei ad filias hominum ingiei
iunt,atque haegenuerunt potentes & celebres viros : Atquebinc
cum multis alioqui do&is viris , daemones polTc mulicrum concu-
bitu frui de generare , convincere ftudent. Verum hic non eftdit-
tUUDii ficileerroris fontem agnolcere : Nec durum probare , lolitas fa-
eras literas filios Dei nuncupare diledos illi , illumque colentes.
ofi'4. Utdclra'le: Ex jEgypto vocavi filium meum. Er in Exodo:
Mîh.t'. Filius meus Ifracl. In Plalmo quoque clara exiftirdi/Rrenu.a,cunj
T'f'i.ii. homines funt filii Dei,& cum non liant: Ego dm, Dii eftis, & filii
excclfi omnes : Vos autem ficut homines moriemini. Lcce. eoem
filios Dei & homines appellat : Scd filios Dei , qui creati ab ,
fadiquc.velut dii, futurique fi Deum coluerint : Homines aurem,
quia in terrcnam fragilitatem dilapfi, regis cleftis imagine deni
grara. Tales erant illi cluvionis tempore filii Dei, bona pro
genies ex Seth , quae cummifta cum filiabus hominum , fcicer
corruptillimis foeminis , quae ficut uxor Adam , deincepfquefenae
omnes lie maritos luos corruperunt : undc corruptiores filii ,
origomali, languinis pii cum, impio commiftio : Proprerea nati
bclTicofi , fuperbi , contumclibfi. Haec funt veriora , narara non
abborrentiam : Cum ilia fint poe'tarum fabulis fimilia.
3. Caeterum peculiare daemonis prius cum viro , deindecum
mullere congrclTus figmentum commentanrar nimis impudenter,
& abfurde admodum argumentantur plerique Theologi ( vebt
Mallei maleficarum architedi Henricus Inftitoris & Jacobus
- j Sprenger ordinis prxdicatorum,ejufdemque ordinis Petrus dePa-
lude, atquc Martinus de Arles theologiae profelTor,& alii) euaem
\ult, cilicet daemonem viri fcelerati prius fuccubum effici mulieri de
* indeincuburn; femenque viro antea adempmm,raulieris indefinui
. in
C A p u t XIII. 709
in ipso actu instillari, atq^ hinc ftum concipi proggnique: quem qutnm:
tamen Grillandus ait non dicendum flium daemonis, sed ejus cujus J^7w "
erat sperma. Proinde dum ad choreas translata; sunt uxores , sata- *rg*mm-
nam alium dxmoncmin forma succubi rnarito substerncre, qui
adcobcne se accommoder coire volenti , ut etiam callidiEmum '' n'&-
quenque fallcret, ut ait Thomas d. tit.q. y. Nae id ridiculum nimis 7. ' '
fidetur, quam quod multis debeat conlutari argumentis. mm.i$,
4. Hoc solummodo dicam,iliam semnis ex sanguine & spiritu
humano temperiem gencrationi aptam in ordinatis Deo locellis,
extra propria conceptacula , quaiieunque prxsertim translations
corrumpi & interire : propterea quod lpiritus accalor ille cordis
totiusque corporis nec adt , nec quantitate & qualitatcjusta lit in
eo temperatus. Quamvis eam temperiem dxmone conservari
posscnugcturThomas,tum|>ropter motus celcritatcm,tum fomen
ta adhibcndo,quibus illadefenditur. Sienim hoc fieri posset,quam
feecunda monstror mater tam longo temporc extitiTet humanum
genus, semine ex feris vel bestiis permutato, translatoq; ab incubo
dasmone, & mulieris nuiinfuso? En horribilem consequentiam.
f. Quse vero se passas illiusmodi veneream cum diabolo veli-
tationcm asserunt iis mentem talibus idolis & imaginibus somno-
rinis vitiavit satan.potisGmum altioris somni llusione oppreEs,ut
insima corporis parte succussata quandoque ad eum modum , qui
Veneri communis estdibidinem explcsseateantur:quemadmodura
etiam quotidie usu venire in sanis observamus , quibus ex ejusmodi
simulachris voluptas tanta pro objecta inbmno specie delectabili
gignitur , ut cum multa titillatione , seminis subquatur quando
que effufo. Infinitis partibus citius faciliusque his in hominibus
id evenirepotest, quorum phantasiam proclivem servilemque qui-
buscunque vult imaginibus imbuit soporis spiritus.
6. Horribile hujus delusionis spectaculum in monasterio Na
zareth Colonix anno mdlxiv. vilum3& me descriptum lib.iv.
cap. 1 2. de Prxstigiis da;monum , nec abmile aliud in tne cap. 10.
ejufdem libii. Docetur & lib.i n. cap. 24. historiis aliquot , cur
cxdiis ac virginibus homincs nalci conctum t , & qua ratione
piritus ac dii cum mulieribus coeant : ostendo item cap. 3 o. com-
jnixtionis diabolicae rgmcntum comprobantes historias omnes
esse fabulosas. Fui autem in cedem libro uberior studio de feedis-
iino ludibriosas hujus commixtionis negotio , ut quum omnis
Vuuu 3 illa-
7jO DB JLamiis
illa faoanim turba fe ea vitiari confiteatur , & unaquaeqne fuura
certo indigitet nomine procum , fi buk congreflui nihil incfle ve-
ritatis dbtinuero, promptius univerfa pratftigioie pationis Sc dae-
moniacorum phantafmatum machina collabatur, Veritas elnceicat
clarius , diaboli regnum eat peflum altius , tc unio in popuJo Chrv-
Itiano citius renafcatur, conferveturque inviolatius.
Homines ullius reipotentia in beias tratuformeui neqme.

A v. XIV.
AD Lamiarum omnipotentiam tandem quoque referai
quod fe in lupos , hircos , canes , felcs aut 3ias beftiaspro
las libdines delefcu ver & fubftantialitcr momento
transmutare , & tantillo tempore in homines rurus
Gtncf.i. pofle fateantur , idque deliramentum ab cximiis etiam virispro
\ af.'i ipfa veritate dcfendatur. Cterum admirari fatis ncqueo , nllmn
nfr'i niortalium laltcm leviter mentis lenfu tin&um inveniri , qui
tojdm- dementia; fit dilapfus , ut hominem ad Dci fimilirudinem & ima-
^ffiyti, ginem creatum , conformatumque ex corpore , anima & ipiritu ,
vit.'firm. )ei & fpiritusfanti templum , rationis hofpidum , cuycahu
cJf'ii. icientiarum Organum, fublimem ,erechim , & ad cli quafi co-
'"** gtiationisdomiciliiquepriftini confpc&um excitarum ,imo ***'
tfi-7?- yjtftty . cui Deus omnia fubjecit, oves, boves, campi pecon , -
t lucres cceli & pifees maris , eaque propter iolum hominem condi-
/ dit , hunc inquam in lupum , beltiam irrationabilem , peftdentiffi-
Mat-' 1 mum brutorum gurgitem voraginemque, five in ullam aliam crea-
5* i & turam ' rc' u^ms potentia, vel virtute manifefta , occulta aut fpe-
pkj: eifica ver transmutan credat.
chnfi- 5 2- Ordinis enim divini Providentia non admittitjocclamant
fkfr facrae liter.x, contradicunt Decreta , ipfe Auguftinus aliquoc locis,
Tai* D. Thomas , ipfiflima rerum natura atque ratio minime natiunuir.
t'ik ' ^ 'tai ' btinuero, tam metamorphofin non revera fiime fatara,
* civil, quod etiam nemo mentis lanee inficiari potcrit,& propterea imagi-
?."%.&' nariameFcconfcffionem , atque hac in parte : Quia
ir, de fidem quxlo merebuntur rcliqua quse conHrentnr flagitia , quxin
JZif ca transformatione & larva lupina olum riiffe delignata, ali-
'qw'dt terco mdo fieri potuiffe, jamin confewm venit? Atmerapro-
JUmt. fc&o lnt dcliria,& plulquam nuga:, imo infania. Dolendura Jne,
pradtvv
C A p a t XIV. 711
prudentium virorum oculos hactenus tam den caligine fuisse ob-
ductos, ut sibi vel fidei momentum in his ludibriis extorqueri per-
miserint. Sed ea fuit superions potifimum seculi labcs & caecitas,
quo pro libidine cum hominibus crasse nimis , ridicule & nocen-
t iffime collusit veterator ille.
3. Utinamanimo cujuslibet hoc obstrictifascinoetiamnum
ex immensa Dei misericordia insonet dulcisma illa vox Ephata : *t*w-7-
Ut quemadmodum ea ex Christi ore potenter prolata surdo aures
aperiebat.veritati inde convertendas:Etlinguae vinculum solveba-
tur, qua porro veritatem praedicarct : Ita ex hac gratia luminis di-
vini radius effulgcat, quooffusis tam impotenter diabolo tene-
bris semcl tandem ceelesti luce discuEs profligatifq; in clarifimae
veritatis conspectum & cognionem citra prastigiarum impedi-
mentum recta perveniri posit. Facessant hic potarum figmenta ,
Circcs omnipotentia , Demarchi fabula , Apulei metamorphosis ,
& Luciani transformatio. Delycanthropia morbo5quo sein lupos
converti credunt homines , confule lib. 1 v . cap. 2 3 .de Praest. dm.
& de naturali fexus humani mutt, cap. sequens ejufdcm libri.
4. Si qui vero obvagari in Livonia & locis finitimis videantur
lupi noxii, quos lamias putant , Germanis 2B<rt>0lffdicti : certe
vel veri sunt lupi , in ejul'modi tragdiam exagitati daemone, qui t&oljf.
intrim horum vagis erroribus & actionibus , delirorum
wm phantasiaeorganaimbuit vitiatque , .ut ii se esse excursionem
erronearum & actionum authores corrupta imaginatione arbi-
trentur fateanturque : quod quidem diabolo non ele difficile , ex
descripto morbo cuilibet non omnino rudi constat,dum
humores & Ipiritus in hae ludibria idoneos eommovet , potiffi
mum quibus atrae bilis nebulx cerebrum vitiare soient: Cujusmodi
existit fatuum monstrosumque id genus hominum. Vel certe das-
mones cenndi sunt cjuscemodi lupi,qui eam assumpfere formam,
ut maie credulos hos homines magis irretirent fuis vaframentis ,
in tontes gravarent, c fanguinis innocentis reum redderent magi-
ftratum. Interea ii qui in lupos credunt transformatos, alto im-
v.crsi somno diaboli tudio , alicubi jacerecomperiuntur, quorum
iomnia iis confundit imaginibus , quas hominum oculis pratsti-
giosein pueris vel infectandis vel vorandis,lvc armento lxdendo,
aut longe latequs hinc inde vagando , aut vario impetu insiliendo
objieit veterator ilie ;
y. Ut
7ix De La m iis
y. Urprofeto non leviter denuo mirer, cordatos inreniri
viros , qui deluforum horum hominum confeflioni tanquam vera-
ciffiraae innexi, mortis fententiam contra eoidem pronunciare non
rraventur. Sed uno ab illis verbo categorice mihi velim lefpon-
aeri , utrura vere in lupos transmutan nomines creimr, necne.
Nihil condere aut vere unquam transmutare diabolum pomifle ,
multo minus ejnfdem clientelam , copiofe in noftris de Vrzftigs
dsemonum libris demonftravi. Solius id Dei munus & opus eft,cu-
jus privilegii praerogativa neminem dignatus is eft unquam, occla-
ment ut volent, furiantque quicunque viri fanguinum.
Têdiculas eff res quitus fadere er eduntur lamia.
Cap. XV.
MAlEFiciUM adhsec, aut fi mavis , veneficium , eam
line conta&u inferre nonnunquam poife creduntur La
mia: , cum aliquo ejus excremento cui nocere debet ma-
leficium , cujulmodi eft urina , ftercus fanguis , & un
guium praefegmina,atque ea hoc vel illo modo tradari,aut genera-
Rter includi membris canis , fimilibus aliquo modo his cîoromin
homine funt partes aut excrementa, claudiqj olle mortui hominis,
ac in illius nomine fepeliri, alia in veftibulo, alia in viis crucis for-
mam habentibus, alia in torrentibus. Haec autem mere inania eile
&c ridicula, atque fatanae inftinetu in ufum vocari ad eumfinem,
nemo dubitet, quafi aliquid hic poflent res prorfus nihili , ineffica
ces frivola;, quo a fe deignatum id quod apparet malum, a dz-
mone conftructum,vcl alias occulta Dei volntate aut natura; rio
natum, cr-edant non fana: fceminae , potiffimum quum as nova im
bu virtute , ex inepta vel blafphema aliqua admurmuratoce, aut
imprecatione maligna, faifa opinntur perfuafione. '
a. Sic nuper Hammonx judex quidam Heius narrabat , fe
qufivifle quadam celebri & famola faga ( quam tum vincuYis
coercebat , poftea autem Vulcano confecratam ) qua ratione qus
lamiarum maleficia evitare poTet ? Quilque, refpondir illa ferio,
detrita& vetuhtc.multoque ufu conl'umpta calccamcnta cufto-
diat. Quafi vero corum opera inferri vel etiam arceri maleficia va-
leant. Cui mens ita ftupet, ut has non fentiat nugas ?
J'tp'iMr- 3 Quod etiam res viles aut noxia pharmaca alicubi rep^ra,
ex
Caput XV. 713
ex intervalle tranfcenfa aut prxterita , noxam , inducere , vel ex J^V"
disjun&iffimo etiara fpacio , ceu nervo emifla excuflaque violenter fr-
fem in eos quos petunt , nonnulli arbitrentur etiam infignes & fJ^J^
do&i viri , non mihi fit veriimile. Si enim congenita veneni vir- .
tute ejufmodi infertur virulentia , cam quofcunque vel tranfcen-
dentes vel prxtereuntes ferire necefle eft , quum dele&us fit ex-
pers materia venenofa. Secus autem experientia & res ipfa docet.
Proinde ii folummodo quibus male volunt be vetulx , leduntur,
non veneni halitu continget noxa, fed maleficii ratione. Id porro
nihil eatenus poffe, jam demonftravi : Si tarnen nocumentum hinc
fubfequi videatur , certum eft ab ipb fatana , ex Dei aTenfu , ob
hominis lxdendi incredulftatem , vel etiam ut hic probetur cum
Jobo, idipfum excitari. lile eft qui excxcat mutilatque. Interim
delirx huic anui , quae matcriam venenofam vel qualemcunque
aliam fepeliit , id , ut dixi, quod ab ipfo perpetratum eft , vel alias
contigit, ita in mentem firmiter fuggerit perfuadetque daemon, ut
fe fadum elTe illa credat afferatque.
4. Caeterum eadiaboli ludibria utplurimum vimfuamfor-
tiri , ut dixi , ob impiam hominum credulitatem , qua in ejufmodi Efty-
potentiam daemonis confentiunt, certum eft. Enjmvero fi ferpens
lub oftii limine repofitus, feecunditatem amoliri potuit, ut in Ma-
leficarum malleo leghur : Cur in illis regionibus , ubiferpentum "fartu.
numerus domos pervagatur , nonomnes fterilefcunt feeminx ? Si
quoque olla in fundo putei arcis recndita, ad congreflum reddere u. 13.
potuit impotentem quendam Comitem , uti ibidem narratur : Cur 'J ]ia
non omnes ex communi puteo aquam ulurpantes elangure ? At w
organa generationi deftinata prxpediit dxmon (id quod varie na- "Ztu'r.
turali ratione poteft) donee ollam ex inftitutione mulieris dxmo- ttu'
niaex concremaifet male credulus Comes : Tumque deftitit ille ta* /*.
dxmon libenter, quo in falfam de vetula opinionem Comitem reli- e^'f*
quoique pertraheret. f '>
y. Carmine adhxc vel maleficio tefticulos totave pudenda Sw.
plcrilque auferre dicuntur lamix : Atfiquidejufcemodiapparet, citm t.r.
l'enfus illorum dxmone obtundi , & oculorum aciem perftringi "*'
cenfeo. In integrum fiquidem reftituuntur , quum teftibus ali"* mine
quandiu orbati fuerint vili. Hic fatanx potentia & arte nervi ho-
rum pudendorumque ad fuam convclluntur originem , quemad-
modura plerunquc in deploratis roorbis fieri videmus , malxque
XXxx notx
714 De La
.1. notx argumentum dicit efle Hippocrates : Tefticuli pudendaquc
retrada , vehementes dolores atque lethale periculum fignificanr.
Iiuermoritur enim facultas Vitalis, & nervi verfus originem retra-
huntur. In da-monis vero operibusminime illud vitas ruufragium
hic pertimefcendum : nec naturalis ea perpetuo fubeft au! .
etenim ad tempus fafcino objedo deludit, vel dolla nervorum re-
tradione fallit. Ita fit, qaod poftea , ubi ad vetta conidia fie aSfe-
dos adegerit , impictatilque reos effeccrit, libenter ab opere de-
ftat , coadus minime , licet fe compelli fimulet , ut fuperftitionis
ftudia confirmer , alioique iiidem atdius irretiat. Si etemm ha*c
membra ver adempta'fuere,quando hoc fadum eft,-& quibnstae-
diis? Num citra ianguiniseffufioncm, 'partium lafionem & vuioe-
rationem omni adempto lenfu id fieri potuit , Jk vel momento r
nari ? Et fi hoc quoque, licet imam, donemus, unde quaeoccwD-
git reftitutio , li prorfus ea corpore avulfa , & proinde alimento
& vitali foroite defticota, tanto tempore morrna,purredinique ob
noxia fuere? N um fatanae eft &angloram ejus nova creare : ant
ablatis omnino partibos vitali virtute deftkutis , rcdimegrzrepro
fuo arbitrio vitam7ac veluti colla eas agglutinare, aut ba potentia
genuino affigere loco: quemadroodum ChriftoauTemA.a\cbi.
Petro abfciflam, indubitanter credimus reftituram ? Minime gen
tium. Antea auditum eft, nihil planedaemoncm poffe condere, r-
plicatumque qoid illi n vel inimitabile.
e ;ndi 6 Eafdem quoque juncis lac^mulgere ferrar: qeornm fab-
Uc ftantia levis, rara,icroque cxucca, id fane non adtmttit,avenarur
rati0 & jpfiEma ventas. Qui ergo fit ? Si ehrm jnncos trabara
appareat Jac, hoc profcdo h dacmone transferror, praefbViirum
fuco lamia; oculis obdudo, ut fu cmuldione lac junc/s extra
dural credat: quodtamen deluforium eft, nec rei verarhiftoria.
Idem didum volo,fi ex alia inepta materia lac provocari .
Si lade deftitui prxter naturam comperiantur vaccae,eif3em ladis
receptacula & canales impedir poteft daemon non aUtetautmi-
nusjquam dixi congrclTum in hominibus poTe inhiben naturalem
iL '- 7. Lac infuper lamiis vitiari,ut diflbluti glutinii more,teiu-
im/. cjDUS hiamentis dudile reddatur, generali afferitur decreto. Ni
tura; autem vitium hic illis tribuitur. Sic etenim rei Veritas haber.
In lade tres funt fubftantiae commixtje , nimirum butyrum , cr-
fcus & ferum. Si jam lac vetuftat nonnibil fubacefcere iccipiat,
quod
u XV. 7iy
quod aeftate citius, hyeme tardius evenire folet , & turn coquatur :
mox cafeus cum butyro coit concrefcitque , ut ad ductilis colla;
modum etiam longiffime deduci excendique poflit : Et fi circum
diftenfa circumvolvatur expandamrve ligna, ad tantam pervenit
ficcitatem, ut fragile reddatur, & pulverem redigi queat.
8. Atquifc intuitu, prava volntate, & imprecatiorie dira in- *.
ferre noxam poTe confitentur.Scd oculorum corruptos radios, malln.
Plutarcbi ihnffeim , id eft vaporum defluxus & potentiam eo- <#<"
ufque noftra vibrare ferirve corpora poTe,oftendi Hb.111.c3;.
de Praeftig.dsem.Quae connata lunt,nullum hic locum habent,ubi,
numdelectu certo aut peculiari voluntatis privilegio quisnocere
valeat,controvertitur. Nec ulli vetulae autobftetrici (qua; corru
pta multorara eft opinio ) nee ulli mortalium , quantumvis mali-
no aut fcelerato diaboli mancipio, conceflum eft, imprecando vcl
eftjis vel hominibus detrimentum inferre : alias fatanae poten
tiam exuperaret hominis maligna virtus , fi homo pro depravato
fuo arbitrio hic poTet , quod dasmoni fcimus denegatum : Quum
hunc nihil omnino aut intus aut extra poTe citra peculiarem Dei
aflenfum , ex facrarum literarum traditione maniteftum fit: quo
fuffragante , in procintftu ftat fpiritus ille nequam , opioione cele-
vius corpus vel ingredierry vel collidens.
p. Haac unica eft ejus voluntas ,fpes & expe&atio: Dei nutum
oblrvat & calculum expetit , non vero malitiofam ullius hominis
imprccationcm : Que fi tantillum haberet momenti , vix homo *
in rerum natura fupereier, qui non vel dsemonum myriadibus in- 7,
farciretur, velabiis aufeiretur.,. velpefte.talleremr, Vel lue Gal- '*<* "'-
!ica , aut Jobis ulceribus foediifimis conlputcatus lugeret : Itado- *>
mos-, compita, vicos & urbes lus diris & imprecationibus pero-
naceubi bet audias , ut nec parentes liberis , nec liberi parenti-
bus parcant , imo feipfos levi de caula plerique devoveant horribi-
liter , fitque ejufmodi execrabilis falutatio conjugi marito ple-
ruc^tteetiam hora matutina, expe&anda , ficediverfo. Saepenu-
mero ira perciti nonnulli , ufqueadeo his affuefcunt voris , ut in
h a biturnea dgnrent.: Et pro decoro tandem habeatur atque
orationis lenocinio , fi in familiari colloquio vel arnica faiutatio-
nc velrifu jucundo, horrenda: ejufmodi concrepent voces : Quas
:amen nullum fortiri effekum in alium, palam cernimus : Tantum
.uakdici hominis olim rationcm reddituri , nifi pnitudine con-
Xxxx 2 vcrta-
7i<$ De Lamiis
vertatur, bedunt animam. Atqui potius, fi quid imprecatkmes va
lere quis urgeat .omnibus erit indubitate terna Talus expeanda :
Quum nemo fit,cui non aliqnis falutem precetur perpetuam : Qu*
preeatio ex Dei volntate fit , quemadmodum ex fatana: impulfu
illa maligna. Si quandoque ex malitiofa parentum in hlios imp-
catione linifter aliquis eventus fit vifus , nihil contra nos fidt , ob
peculiareni ingenitamque parentum cum filiis fympathiam T cujas
nomine exemplum quandoque horrendum proponere (blet Deus.
I>.7. 4* Quamobrem Plato quoque nihil parentis imprecatione bliiscen-
Gn."'. fet periculofius. Contra vero accidit piis : Quemadmoam ia
s- Ifaaco, Jacobojcjufqueliberis, item Tobiaflc ejus filio apparat.
gutquot vulgb Lamiarum maleficio officii creduntur , & quh

ruto ita Uforum [acra meminere Biblia, cmnes -
diabolo vel exerceri vel obfejfos ejfe.
Cap XVI.
jMftiik T U N eos fpetemus , qui a lamiis cruciari exiftbxuntur.
. l^^S Ii certilme funt, qui variis & infolitis pkrunque modi s
praeter naturam , Dei aflenfione, dasmone m tus coroti-
bus exercentur, five homines funt, five beftise ; Quura illeea alias
velfubit, veletiamnon introfubit, fed utiles corporis humores
exagitat & inficit.aut noxios in partes traducit principes,re hifee
venas ductufque naturales obftruit , vel inftrumentorum ftructu-
ram luxt , vel fpiritus cerebri turbat , multifariifque imbuk for-
mis : Quos'interdum quoque excitt , ut in iis bominibus varas
animalis fe exerat potentius quam in fanis : five venenata ,
five halitu intus aut foris conipurcat defcedatque, ac id genus reli-
qua,quibus ex caufis morbi progignuntur innumeri, graves & ad-
mirandi. Nec interim hominum tiibftantia & facultares ab hujus
fubtilis artificiofiq; hoftis maleficio immunes liberseq; permanent.
w.i. 2. Exemplum luce meridiana clarius in Jobo cemimusjcuya?,
diaboli ftudio , primum quinquaginta bourn juga, & quingos*
afinse abripiuntur , puerique ca;duntur : Secundo , ovium iepom
millia cum pueris igne ccelitus demTo confumuntur : Tertio, ca-
melorum tria abducuntur millia , & famuli occumbunt : Quam,
domus, ob procellas impetuofiffimas fatana excitaras , abims
fedibus convulfas ruina opprimjtur omns foboles. Ubi neciurum
cala
C a r u t XVI. 717
ealimitatem acervo Jobum Dci cultu transversum agcreposset,
quin adhuc nomen Domini ille constantius glorificaret : Demum,
ponscntiente Dco, eum ulcre pefroo planta pedis usque ad ver-
eicesn percutit , defbrmatque tam sde direque satanas , ut ille in
erquilinio scdens miserabiliter , saniem testa abraderet, adeo
atroci exciuciatus dolore , quo etiam mortem illi precaretur con-
junx, ncc ab amicis eum vitantibus agnoceretur. Quid aliud de
eo, quam ipsum maleficio afFectum fuilse & incantatum in cunctis
ad illum pertincntibus , quis dicet ? Quse hic interceffit da;monis
cooperaria malefica, quas perversa lami malevolcntia, quod exe-
crabile vcncficae pharmacum ? Quibuscunque malis rbus pcrfi-
ciendis satis per le potens est , & voluntate promptiflmus diabo-
lus , si divins majestatis tantummodo accdt permislo : Cujus
nutui moreni gerere, velit nolit, cogitur.
3. Nabugodonezarem regem Babyloniorum furore perci- Maitsid*-
tum,& inserta ab hominum conluetudine pulsum,fceno veseentem
more bovis.fgura vitiata>capillis ejus in aquilarum similitudinem fl'"r-
crecentibus , & unguibus ejus quasi avium , mente adhaec turbata, *'1'4'
acerbiffime exagitat totum septennium diabolus.
% 4. Satan maleficio multis cruciabatur temporibus daemo- i>tmt.
niacus in regione Gadarcnorum : monumentis , suo quippe do- "'""Gil
micilio egressus , nudus , ac supra modum saevus, adeo ut per illam imu
viam transire posset nemo : Nequeenim catenis eum ligarc pote- "*r''^H
rat quifquam, propterea , quod cum saepe compedibus constringe- Monh.i.
retur , & catenis vinciretur , iis ab illo discerptis comminutisquc , uu.x '
daemonio in deerto agebatur. Vociserabatur autem : Quid rei
tecum nobis est Jelii fili Dei ? Veuisti hue ad cruciandum nos ante
tempus. Daeraones vero rogabant , neimperaret, utinabyflum
abirent , sed eos in porcorum procul in monte pascentium gregm
demigrare perraitteret. Christo hic annuente, egrelsi in porcorum
gregem abierunt, eumque praecipitem impetu egerunt in mare, ut
luffocatus interierit. Hic & porci ferme bis mille dmonum ma
leficio agitati, in uam ruunt perniciem.
% . Nonne & ille , quem spiritus immundus discerpens , pro-. Jim.u-
iieiensque in mdium , qui & Christi jussu exiit , nihilque nocuit , .
mter malencio correptos iuum lortietur locum ? usm-i.
6. Hucreferatur lunaticus,qui puero spirit habebat rautum, "Xln.'xy
quo abi agitaretur,lacerabatur spumans ac dentibus stridens atque
7i8 De Lamiis
arefcens : quem frequenter etiam in ignem conjecit fpiritus , Sc in
aquas, ut eum perderet: eque Chr ifti difeipulis, ob eorum incre-
dulitatem,expelli potuit : puerum vero tandem ad Chriftum acce-
dentem, continuo diccrpebat, ut in terram prolapfus , volvererar
^fpumans: ufqueadeo fpiritu exeunte Chriti juifu, irerumdna.-
niatus, ut mortuus multis haberetur : donec manu lias ,
a Jefu erigeretur.
Luc.tj. 7. Nonne paria cum noftris , qui maleficium pari creduntur,
fenfit mulier quae infirmitatis fpiritum habuit , ltana alligata
oto & decern annis,atque ita contracta , ut omnino caput engere
non poflet, vinculo ifto Chrifto fabbathi die foluta ?
8. Habeat& is hic locum, cui lingua erat alligata daemone,
ut loqui nequirer, Matth; cap.9. item qui caecus & mutus a diabolo
fa&us fuerat, Matth, cap. 1 2.
p. Quis nifianimi plane praefrati, infidas ire audebir, fi hi
qoos recenfui , nunc temporis fpedfcarentur , uno ore acciamu-
turos plerofque omnes , hos perveriae alicujus verulat artificio ira
praeter naturam varie exagitatos efle , milr dementaros , con
tractos , lancinaros , diftrafcofque ? Atqui cujus, arte, dira hac
calamitate illos opprimi teftatHr Scriptura ? Daemors. Cujus
. cooperatione aut imperio ? Nullius , fed tantummodo proprix
daemonum voluntatis malitia , & Dei permiflone ex arcano ipus
confilio, ut illi vel probarentur , vel caftigarentur , emendiren-
turve. Nec ufquam in vafto veteris & Novi Teftamenti rolu-
mine exemplum , ubi in afifligendis corporibus alicujus Lamias
operam ufurparit , aut etiam requifierit latan , comperies : Nifa/
illic tarnen praetermiflum efle , quod hujus potentiam , a&iones
fraudefque oftendere queat , fatendum eft. eque etiam aiiejas
' opera indiget veterator ille , abunde fuo marte potens ludifi-
care homines , eorum mentis & oculorum aciem praeftringere ,
morbis praeter naturam emeiare , ulceribus ferire , arem mul-
tifariam turbare. Per maleficia operari diabolum , "m Maneo
legitur , nec in his indigere mulieris malitiofas confenfu. Scd
StttuuU & fagas perditionem quaerit : Unde & ipfam coopcrari aliquo
\'. modocogit.. Permifluilli tantum opus eft , tefte Gregorio , "
t 7: voluntas femper mala. Interim tamen fe defignari ejufroodf
flagitia , aliolque ievere torqueri , & in rebus externis felicftn
impediri fucccflum , & quaecunque alia diaboli miracula per-
hci,
Caput XVI. 719
fici , habent perfuafiffimum , confitenturque delufas quaedam
aniculae.
10. Easjamdixi, diverfis de caufis dasmone ita obfidionc
vallaras, earum mentem tam graviter fafcino laefam, cerebrum co-
gitatuura imaginationumque Organum tam raris fraudulentifquc
phantalmatibus & formis ob incredulitatem implicitum contir-
matumque ( quemadmodum in gravibus fomnis atque etiam me-
lanchlicis ufuvenire quotidie, oftendifupra) ut aliud nefciant,
tortrifque fubjedaefateanturfuaeifefacinora, qua; ipfarum fal-
tem funt phantaiia,revera autem fatanae, Deo hue connivente. Sic
aliquem crebro fe laeforum recenent numerum , quorum alios
occaecatos, alios mutilatos, nonnullos hoc vel illo modo fe excar-
nificatos ) faifa opinione dicunt : quo nomine non tam malficas,
quam maleficio affeda effaicinataeque appellari merentur. Quot- j?J#
quot vero tam crtideliter & mukifanam quibufcunquc etiam *.
convulfionum generibus,morbis prodigiofis,vomitu S dejedione
prter naturam torqueri , huncvelalium imitari fonum , vocem
edere , cerros mendaciter notare , denominare atque accufare ho
mines , uti atrocis fpedaculi architcdos ., oblervamus , cundos
daemone maligno mendacique citra aiterius Cooperationen! agi
vexarique ( niii quandoque venenum vel propinatum vel applica-
rum acceifiifc intelligatur) ingenue fateor , atque adeo fandfime
aftruo.
De rebus monros ort rtjeis, quas non fuiffe in corpore,
multis qflenditur argumentis.
. XVII.
HU pedat rerum monftrofarum per os rejedio , qua - M*imu
ftigiator ille quorundam fenfus ita piaeftringit , uteasex
corporis meditullio edudas eTe', dubitare nollent. Sunt in
autem panni lanei rudioris lacinia; utplurimum , item clavi ferrei twfm'
juftae interdum magnitudinis, eorumque fragmenta, fibulae ferreae
& aere,acus, aciculae , caeque complures numero , quandoque col
ligates, vel panno infertae,fili involucra. Haec me vifa funt. Non-
nunquam & ofla evomuntur , fubligacula , atque rcliqua id genus
longe abfurdiora monftra : Saepius magnitudine cefophagi etiam ,
quoad fieri pofit , in homine vivo tenii diftradique naturalem di-
dudionem exuperantia , quibus nec alius ab ore introrfum laxior
patet
72o De LAmiis
pater meatus. Quo vel nico irrefutabili argumento facile -
vicero, ea daemonis fubtilitate velocitatcque imperceptibili, or
ingefta, noftris adhaecoculis velceleritate ejus vicfcis, velacino
delafis , vel interjefto corpore areo , aut aliter motis eo intus vel
foris vel utrinque humoribus aut fpiritu,caligantibus. Sic nos fal
lad fuo machinamento multiformiter exercet ille milleartiix.
2. Quum Neomagii apud Geldros quidam arroganrius in
Pafcbae feriis deglutiret ovum gallinaceum integrum , quod natu
ralem cefophagi expanfionem fuperaret , illud ineo coaidatum
refidere nequivit unde quoque comprefla arteria moz iuffoca-
batur,
3 . Si porro inftes urgeafque , ea non ex ore lo : um , fed peni-
tius ex corpore rejeca elfe : Die quaefo, quo loco antea in cor
pore heferint aut delituerint : Quum nullus fit corpori re/iquo
cum ore meatus communis , excepto cefopbago , arteriam
*** afperam , cujus caput larynx ex tribus componirur carriiagini-
*%x. bus. Ejus orificium , dum refpiramus , dilatatur: QuumJevon-
mus , comprimitur utplurimum , nonnunquam exacte , ob quod
ligamentis membranofis nervofifque coar&atur. Ea arteria o-
lummodo fpiritum purum & impurum , recrementramqvse ef-
flatu infpiratuque transmittit : Aut humidum quiddam , puu fan-
guinem , pituitam , faniem , aut pus tuifi expetoratum : nii/Ajue
gravius hanc , nifi cum vitas naufragio , etiamfi exigua admodum
matcries dura hac cafu aberret, tolerare, manifestum eft.
4. Enimvero quam graves laterum dolores cum heca cui-
L'fXiui âm tuflcula triennio cum mortis periculo prius excitarit ,
, rtj: ex pe&ore tufi propelleretur avellana: magnitudine lapillus , nar-
Dt . rat Antonius Benivenius. Rcitt quoque Alexander Traiianus
exemplum de quodam , qui longo tempore tuifi vexatus , nonpo-
"^{24. tmt > ne valde tuffiret , liberari , quoufque calculum expoiffet
levem, durum & renitentem : Et nifi confilio ufusfuTet , ilium
fimiliter iis qui tabc laborarent , moriturum ceniebat. lvfuir.
cuidam civi Duisburgcnfi accidifie memini. itaque ratio
itri&ius hoc vas , durum , cartilaginofumque ab illa multa, a-
pla , folida , varieque conformata lubftantia liberum eTe opor-
tere conftat.
oefifim- y, Hinc per ccfophagum cibo potuique deftinatam viam, ar
que altcrum oris interiorcm ieatum, ventrculo illa mira-
cula.
C A P U T. XVII. 721
cula vomitari > si imis corporis partibus anta inhaefrint , necessa-
rio quetur. Eum autem strictiorem, deinde & omnino nervosum orifcmm
cxistere , cumprimis vero ejus extremitatem , nimirum ventriculi vmr"uh
orificium , ideoque exactislimo tactus sensu prasditum esse , ac levi /.*
atu aut halitu putrido facile affici , humore etiam acri vel acido J"^'U,
graviter pungi , soviflmaque cieri mala , norunt medici. Plcros- vamc.
que adhaec ex flatibus in ventriculo generatis ex pituitosis aut alio- l'J'pl"
qui vitiosis humoribus , aut ex cibis m vapores ab imbecilli calore t< -
resolutis , gravifimis videas torcjucri doloribus : Alios ex coacer-
vatis crudis succis , vel etiam vitosis aut acribus in ventriculi ore,
in syncopen aut prceps animi deliquium inciderc. Quosdam
etiam ex alimentorum pravitate , aut malignorum humorum qua-
licunque copia , ut bileadmodum corrupta , aut pituitalalsa
icri, excruciat choiera morbus : In quo vomitibus & dejectioni- Qfer
jas tanto plerunque impetu biliosa excernuntur , utcum humori-
dus , multjs quoque exhaustis lpiritibus > vires affatim prosternan-
:ur , sitiant regrotantes ac ludent, tremor cordis syncopeque succe-
3ant, interdum & mors accrbislma.
6. Hisexactiore lance pensiculatis , collataque gravifimo-
um morborum,iymptomatumque exhialium causa matcriali,cum
ngentis durillma: atque adeo acutiffimae materiei , vclut ferreae ,
reae> lignese, ofleas, praestigiosa vomitione , tum etiam cxpulsione
ci lineae lancaequc , ventriculo & ejus sensili apprime orircio ita
loxi , ut suftocationem plerunque quis vereatur , fi in faucium
tartes exquiti admodum lenfus vel pilusimpegerit, nedum ad
ula, aut acus ( quas etiam cum periculosa vitae lucta vel dilpeifdio
rnoranter subinde dcglutiri cernimus : ) una profecto consenu ,
deoque ore una, ab rationis veritatisque robur, hic aserendum at- *
ue proclamandum erit , dictam rerum ore egestarum congeriem ,
praestigiatore subtili , celerique demonio in os solum & sauces
nas, nec ulterius impelli impingive5 quasi strangulationcm mini-
mtem : Acie oculorum nostrorum intrim elua , vel spiritu op-
co turbato,vel ejus radiis obscuratis,ne prodantur prtgi. Sic
mpliciores exiguaeque fidei homines expeditius in suam illicit
mam veterator. Aliqui vero affecti ita, ab aliis insontibus , & se
agis forte piis,ipsique Christo fidclioribus,ejusmodi fibiirroga-
m injuriam,malumq'j inflictum mendacisatans suggestione,imo
us f'actitia voce ebuccinant:id quod meis coram accepi auribus.
Y yyy S 7. Adde
?tl D Lamiis
7. Adde quod fpenumero nihil doloris in ftomaebo ante
acutae , pungentis radentifquehujus fubftantiae rudioris '-
ncm violentam fenferint : Quum fieri nequeat , quin in ea hnjus-
modi rerum copia , una transverfc afta , facile alicubi inhzrejt ,
qua; fuospariat continuos poftea cruciatus : Quemadmodumde
Di . mulicrc quadam , quae acum aencam deglutierat , tradir -
7Zf.r' nius : Undc primum nihil fenfit incommodi , inde coepir earn
"f circa ventriculum urgerc dolor fatis acutus : Quo dum indies ma-
gis magifque affligeretur , plures confuluit medicos , nihil de aco
vorata , quae memoriae penitus exciderat, referens. Variatfuerunt
hincindc fentcntiae : Aliienim ab acriore humore , alii
inter ftomachi tunicas reclufo, caeteri vero ex malo habitu excitan
hoc malum putabant. Sicque jam annis decern ex una acu, urgente
dolore acerbo , miferrimam illa trahebat vitam : Donee acus per-
forato ventrculo le prodidit prodiitque. Jam ad inftitururo.
8. Ad cujus aiTertioneni infuper facit , quod tameri moi vd
paulo longius cibofubfequatur vomiras hic udibriofus , nihil
tarnen eibivel chy Ii appareat mixtum : Quod me dilipenti io-
fpeftione obfervatum eft. Adhaec eveftigio ab ejulroodi dura ,
acuta multiformique re expulfa, qua omnino ventricunim 6t fo-
phagum lancinari radique , fi profundius quam ex oris cavo reji-
ceretur, oportuit , innoxie qtrafi in iis locis illaefi comeduor. Hoc
me non femel circiter annum mdxlv i i i , apud Geldrorum Arn-
hemiam , ubi tum ftipendio publico medicabar , vifumeft: Quo
hominum hifee modis daemonio exercitorura adducebanrur
plauftra,quorum ventriculum (in quo eas res portentosas fnpraiii-
ftas refediffe necefle eft , fi ex imis corporis partibas, quod
omnium prope erat judicium , cxpellebantur) quum ante &poft
vomitionem fumma diligentia vigilantique Iludi in roultorum
confpeftu contreftarem, validequc furfum ac deorium pugno, pal
ma & digitis vario torquerem modo, ut fi quid grandioris,aferx,
aeutaeque materiae illo contineretur finu,non ampliuspoffetYatert.
fed renifu induriorem ultro citroque impellentem m anus m
hinc etiam fuam laefionem fenfurae, contreftationem fe deregerrt;
Vcl naufca , ob non levem certe ejufmodi palpitationem, violenter
concita rejiccretur : Nihil prorlus tarnen animadverfum eft -
quam eo momento evomi , nec ullam contenus pntatis in/arra
ienfit ventriculus. Quod oranino fieri nequivifiet , fi abus quam
C A t B T XVIII. 72J
ex nuoso oris hiatu prosiliisset objecta oculis nostris ex ore mate- ru, 1. 1 r
ria. Hue facit fngulare D. Pauli Grillandi Jurisconsulti clarissimi
.udicium, Tractatuum volumine decimo de Sortilegis. Smt
Hidiculus moduj ret duras in corpus infinuandi.

Cap. XVIII.
PO R R modum quendam inepturn futilemque, quo ejusmodi
materies durx in corpus ope diaboli Lamiis ingeruntur ,
delcribit Doctor quidam in libello Germanico, qui Jacobi
lomini in Lichtenberg nornine pradicatur circumferturque. Ejus
niiper fuisse sententiae, rae non ni evidentisimis rationibus re-
ectae , Theophrastum Paracelsum , non est quod aegre ferant pleri-
jue religioi nimis ejusdem admiratorcs. Hanc item rationem
misse amplexum Ludovicum Milichium , virum alioqui pium &
r uditum , in lib. Germanico , Magicus daernon , inscripto , mi-
;or. Ab bis asseritur, corporis poros diabolo extendi , per eos-
gue inseri stramen , setas porcinas , astlas , corium , prxscgmina >
ila , piscium & fruticum spinas , & quascunque materias acutas :
Deinde poros occludi , ut quandocunque volet arebitectus , recon-
iits rcs rurl'us extrahi queant. Subjungit Doctor ille has similitu-
lines : Quemadmodum , ubi quis iub aqua lapidem recondit , &
:o ibi relicto manuque retracta , quomodo eo devenerit lapis ,
ecitur: Sic quoque naturali ratione vagina; poros absque laeone
^cnetrat , ferrumque liquefacit fulminis radius. Non diEmile
nodo in hisce deluonibus fit, quae magis noxia stigmata vulnera-
jue inferunt.- Hsc ejus verba Latine reddita.
%. Rationes has admodum esse jejunas , quilibet rerumnatu-
alium cognitione leviter tinctus , intelliget haud dirnculter. Si-
juidem poros illosnatura ex prima crcationestrictiEmos, adat-
none eousque dittrahi innoxie posse , ut stramina , coria , vcl cul-
ros transmitterent , deinde conciderent , emitterentque suo tem-
>orc ad satanae arbitrium libidinemque , conservatam tot diebus
/el mcntbus substantiam , prorizs nw esse , nec ullo modo
criposse, quilibet lanusmecum fateri dbet. Pori eni m corporis
t conditore tam anguite constricti ab initio lunt , ut praeter tenuis-
mum liquorem , velut sudorem vel vaporem crassms aut blidius
ihil transmittant : Quemadmodum etiam in duris craffisque lapi-
Y y y y 2, dibus,
7 De La iis
dibus , maxime coilibus , & lignis obfervamus : qtrorom pon
quidem liquorem transmittunt , at nihil durum aut folidum fine
incifione fra&ioneve. Talia certe phantaiia facile imaginatur , at
in adum non item deducuntur.
- 3. Similirado ab illis fubjun&a , de lapide in aqaam manude-
* miTo,profcto mulrum abfona exiftit : ridiculumque eft, conferre
hominis corpus folidum compadumque cum humida,tenui 8c Cui
tante aqua,omnium capace,quae naves & quodcunque voles,narura
admittit. Sic nec igneus ille fubtilillimus radius vaginae poros per-
vadens, quicquam habet fimilitudinis cum crafla c dura re ,quam
in corpus humanum per poros illaele intrudi contendunt advetiarii.
Nifi demonftrationis vanitatcm quilibet palam cerneret , in con
futando prolixiorem mc oftenderem 1 probationes vero non diiS-
miles fparfim in illo Doctoris hbello funt obviae. Qiiasdam atem
naturaliter in corporibus quandoque rcperiri , quae ad maleficia
nonnunquam referuntur , oftendi fufiffime cap. 16. lib.iy. de
Praeft. daem. .13. admirabilis legitur hiftorh de puelli,
cujus latere culter fuit exe&us : Et cap. 9. dequodam, cuiviro
excil'us clavus , & poft mortem cultri , lignum , ferramenta : Et
cap.i o. religiofae adducuntur virgines daemoniacae,qu3Tum\aTOrn
maleficio exagitari credebantur: Similes cap.6. enarranrar: Atque
omnibus illis locis obfeura lucide explico.
Ammantia naturalibus morbis varie afflig, qui Lamas

atttibmntur falfo.
Cap. XIX.
T menta adhaec Lamiis affligi perdque atrociter, vulgaris
%j*' conftanlqj eft opinio. At ea numerofa faspius ad inremecionem
gravilfima profterni peftc his peculiari, hominefquenon info-
ftante,itcm praecipitibus aliis morbis in iuo quacque gcnere3pamm
hominibus quoque familiaribus , partim plerifque pecobus pro-
priis , fubito tolli , ab optimis agricultura; & veterinarias arsvel
mulo medicinas feriptoribus tarn veteribus quam recentioribos
memoria; proditum eft: qui tarnen morbi vulgaris ingenii homi-
nibus,ne alios nominem, maleficia frequenter creduntur.
2. Saepcnumero id conraemur , & fuperioribus annisproxi-
mis contigifte meminimus , utblos jugularit boves peih'ientia
qux-
C Aj r u t XIX. 725
quidam : Saevit etiam nonnunquam , quae sues , quae oves , alia
qux gallinas interimat. Pecudes ferasque tollentem pulchre de-
cribit Vii'gilius : . ; , . j. ..' : j.Gwr*
Hx qnondam morbo cxlt miseranda coort* est
Tempestas , moque Autumni incandutt <tstn,
Et genus omnenecipecudttm dedit ,omne ferarum,
Comtpitque Liens, infecit pabula tabo.
3. Discrimen vero paolo ante expresserat :
ûammulu pecornm pestes, necfingnla morbl : .
Corpara corripiunt. -U- 1 1 ' ):.,*
4. Pecudes etiam pharmacis pabulo injectis , aut alicubi spar- n*nh
sis ut degustentur vel halitu attrahantut, africtu item vel applica- ''jl'J"
tione perniciose quandoque laedunt perimuntque venefici. In du-
catu Wirtcnbergico non procul Tubinga carnifex veneficii non
ignarusj anno m d l x i v. in pccudjbus hac arte tollendis spcimen
edidit. Etenim quum cx pacto huic cdrent morticinorum ani-
malium coria,atque alia quae huic ului esse possent, hic boves,oves
& porcos in palcua cx moredeductos, veneno clam perimit, ut in
de rrequenti nimis pellium numero , saevi item & pinguedinis ta-
lentis non paucis Augustae Vindelicorum & Argentin venum ex-
potis distractilque , dives brevi evaserit. Proinde & sulpicione
oborta, veneheii accusatur, quxstionibusque ipsi familiaribus sub-
ditus, rem univerlam contitetur. Dat & peenas forcipibus ignitis
distractusin principio Augusti. Hue ii quoque pertinent , qui pu-
giunculis jumentum certis locis confodiunt, rtracta prius eorlum
cutc,ut ubi ea remissa vulnus impressum tegiturdateat dolus,atque
ea rationc mortuum, periisse malehcio judicaretur.
J. Plcrique item agyrtae studio lupi stercus clam in praesepi- inpun.
bus condunt , quod olfactu animadvertentia pecora , voracemque
hostem verita , ob antipathiam quandam , miro exagitantur su- îm.
rorc , ut maleficio ea torqueri > firmisime credant ignari , apud
hujus artifices consilium inquirentes. Eadem ratione fertur , cau-
dam lupi in boum vel equorum prasepi suspensam , eos ab esu cx-
terrere. Metu etenim ob odorem percul , obliviscuntur cibi esu-
rientes : Quemadmodum hominibus quoque in magnis timoribus
usuvenire experimur.
6. Pestem similiter pecorum , quemadmodum & frugum stc- 01 n,ftr<>
rilitatem , quo & vinearum pernicies reserenda, interdum divina ff7stm
Yy yy 3 volun-
7%4 L i i s
fu,*, , volntate ob populi flagitia provenire , obfervandum eft. Sic ob
*J?m Pharaonis duriciem peftis graflatur in pecus, ulcera in bombe. <Sr
um jumenta, grando item in univerfa Agypto. Lu u lent a bujes tefri-
bZt'j. moniaapud divinum vatemjoiem cap. i. Aggaeumcap.x.&Z.
item Levitic. 26. Vide hujus libri cap.iz.
$ 7. Ejuiccmodi vero rerum fuarum jauram quidam im
Deum viva minus confiimari impatienter tolerant , iraiverfaia
agriculturas rationem non ad Dei benedictionem in vera de , fed
ad meras anicularum voluntates referentes : idcoque non cum Jo-
bo, quicquid dctrimenti accedit , Deo acccptum ferunt , veramad
divinos & ariolos , facrifkos, diabolicarum actionum patrono,
quafs Lamia , fatanx adminiculo , ad cam devenerint ftragem ja-
menta, conHuunt : qui inde ementitis votis, & quacunque poffunt
fallaci periuahone , hos damno & incrcdulitatc bis miferos , ia
malitiof3 opinione femel concepta obfirmant, adhihita etiam
folum fuperititiofa, fed & impia curatione*
Experimenta in dignofcendis Lamiis fallocJJmul,
'"' . XX.
H In tanquam adfacram anchoram in Lamiis citraheGta-
tionem cognofcendis , & velut digito commonftrandis, id
aquas conhigitur , ubi manibus pedibufque cogatis , rel
pollice manus dextrae , magno digito fmiftri pedis, & viciffim pol-
lice fiuiftras , digito magno dextri pedis transverl vinculo aitri-
ctis. Lamias malcfkii reas , aquae injectas nunquam fubmergi , it
fupernatare, velut certum experimentum, nec fallax indicium eiTc,
apud magiftratum & carnifices in plerifque ditionibus obferracur.
Nae illud nimis eft ridiculum , mirumque buic infuliae pai"uaoni
ullum homincm , vcl leviter rationis fenfu praeditum , ridei tantil-
lum apponere. Quandoquidem malcHcium fi quod eft, curoprimU
mente emerg t , dum cum diabolo confderatas Lamias , Deo
renunciafle crcditur. Quid hie cauffas comminifceris , quo minus
in aquis fubfidere, quam alias, debeant ? Natationis fiquidem cau-
c**f*. fas, uti levitatem , raritatem, fpiritus fuftincntis condufionem ,
corporis vivi habilitatem , idquc genus reliquas naturales -
iones, non magis ineffe his corporibus, etiam lontibus, ut quideffl
fateor , ita aflererc audeo, li quid cjufmodi praeter natura: ordinio
fptde-
A p n XX. ,727
pectewr , idfierisufsulcienteceminas , de quibus etiam salsa est
uspicio, diabolo , ne submergantnr (connivente Deo ob incredu-
litatetn magistratus , sellax boc experimentum admittentis) quo
in sentenriam iniquam judiceminducat tandem hac fraude impo-
ftorille, ab initio ianguinarius. Corpus nullo pacto immutat , ut
rarius aut levius & natationi convenientius reddatur , fidei abne-
gatio,'voluntas mala, vel corrupta phantasia. Hic profecto credi
magisoportetnaturali rationi, quam ementirae experientiae, stuhas
& ineptx , nulli etiam nixa rarionis basi , & observasse aepehu-
rnero rais , propterea quoque diabolo inventas , & ab hominc
Christiano profliganda?.
$ 2. Similis temeritatis, & superstitiosae daemoniacaque salsi-
tatis experimentum est , quod in Malleo legitur. Die Dominico *
iotularia juvenum , axungia ieu pinguedine porci, ut mons est pro ifk.x.
restauratione fieri, perungunt : Et licubi eccleiam intrant , tam-
diu malesicae eccleiam egredi nequibunt , donec exploratores aut
exeant , aut illis exeundi licentiam exprefle concdant. Nec absi-
milc erit , quod in hanc dignotionem plerique in locis observatur
admodum impie , ubi ex terra quam ter fpata primum in sepultura
injiciunt pastores , portiuncula MiT facrircio scilcet lanctifi-
cata 3 calcando rempli limini supponitur : Nec Lamiam,si in tem-
plo,su tum possc egredi putatur. Item aTulas fume ligni quercini,
m quo aliquis fuerit fulpenfus , vel fe strangularit : infpergantur
illaeaqua lustrali , eollocenturque ad templi ingrelum; nec nifi
aslulis fummotis, exire valebit. j, , .,<!. -:
3 . Hue spectat id quod in libello Conjurationum Romae &
Avinioni impresso legitur : Ad corrigendum & notificandum ma-
ktc ain , accipe mulctram novam , & formulam casealem novam,
c stanneam novam,&mulge de omnibus vaccis quas habes , tan-
tum lactis , quod polt formare vel faoere unum cafeum in nominc
illius malefcas , & forma per prasdicta vafa unum cafeum : Et
quum factos est caseus, perfora cumarmilla acuta totum cafeum ,
&. per hoc denudabitur ipfa malefica in facie. Considra item ma-
leficam in fronte illius^quia diabolus abradit cam cum ungula post
confenfum ad delendam facram unctioncm baptifmatis , ita ut
stigma in fronte gerat : Id quod tamen semper , quantum potest ,
zum peplo velare nititur. Hoc me dilutum est capite fuperiori
Teptimo.
De L a m i i
<{ute in makficit inquitionefuntfacienda : Necfi

eonfejftonifiandum ejj.
- p. XXI.
PO RR regulam hanc minime fallacem qusefbooibus ob-
fefvare decuit , ut de iingulis illis flagiriis jam confes , ac
curate cum judicio inquiratur : quas alios parfosdicont, fa-
tenturque aerumnas & calamitates fe illatas Lamiac , immita /
habeaut , vel in rerum fint natura : Et fi comperiatur quoiamita
laefos , vel morbos aut damnum perpeflos eile , ut jam ab aluihxc
confelis , defignata hujufmodi mala putentur : Inde quibus ne-
ds, materiebus aut organis perpetrata fint , penirius inveftigerur:
Et num ilia media , matericsaut inftrumenta iftiufmodi
producendis int apre confonaque. Ubi naturaliutn rerum & rir-
tutum cognirione celebrium medicorum judicia in coniilium ac-
cerlantur, quemadmodum in aliis quoque cafibus eos /pedanti-
bus fieri volunt leges.
ctnfef- 2. Ut enimnon eftalicujus melancholia aur vica
/!" ftandumeonfefioni : Itaetiam exillarum confeflione non eftm-
epftvi. fijgenda temer punido , nifi excertis circumhntw, c emoa-
ftrationibus evidentbus indubitatum conftet veneficium vd vene-
natio , pharmaco videlicet propinato aut illiro : Auteo loci, unde
1* halitu cerro ferirepotuit, depofito. Oportet liquidem probario-
/>' nes luce meridiana effe clariores , maxime in actione , qoam vo-
*~ cant c"m:inali > Jurifconfultorum laudabilis eft lententia.
tien. Nam in hoc maleficii negotio miilta turbulente, vel ex finiftra opi-
nione aut fufpicione : Vel malitiee ex maligno afrcfcu: Ve/a6
morborum difficultatem aut rerum ja&uram , ex incirduiirate ,
qnod non latis Dei jufta: voluntati ex animo fe totos quidjffi tra-
dant fubjiciantque, dicuntur. Multa infuper confiafe de aliis fpar-
guntirr , confeifione item illufarum daemone vetularan ianciuu-
tur , diabolo frigidam hic fuffundente , & machination" davum
fideliter dirigente : ut fi quis aurem allicet facilem, aceufatkmers
& confeifionem ratas exiftimans j ita fe tandem delufmlentiet,
quotanquam in labyrintho me'xplicabili invohuus , nunquamiit
exitum inventurus , fi adlegum normam & juris rigorem cuoeb
ex auditis exequi ftatuat.
$ . Ea fatanae ars eil , res ufqueadeo tricis fubtiliifimis icnpli-
* cate
Caput XXI. 729
care con fundereque , ut ulla Theii fagacitate cxtricari , ne
Oedipi prudentia explican queant. Sic vel in prineipiis omnino
fubftitiife , Sc intra metas fe continuifle , aut mature retrogreflum
efle praeftare , ne diabolo ab initio homicidae , ob aperta mendacia
aut veritatem dolo falfitatcque vitiatam , aperiatur feneftra , per
quam ic in a&ioncs noftras infinuet , ipfa re & ulu3 obfervatione
comperi. Nec omnem longius gralfandi oecafionem fatanae prae-
cidendi , compendiofiorunquamerit via : Alioqui mendaciorum
calumniarum falfarum , veritatis momento interdum mixto , ut
dolus lateat , criminarionum atque aceufationum nullus videbitur
modus aut finis. Proinde hic fuum habere nervum lntentiam verc
au ream Juris Pontificii optarim, 30. q. f. cap. Nccillud: Et
funt verba Vitoris adTheophilum : Interea nullatenus judice-
raus , quoufque veniat Dominus , quilatentia producet in lucem ;
& illuminabit abfcondita tenebrarum > & manifeftabit conlilia
cordium. Quamvis enim vera fint, non tarnen credenda funt , nifi
quae manifeftis indieiis comprobantur , nifi quae manifefto judicio
convineuntur, nifi quaejudiciarioordine publicantur, &c.
4. Nec praetereundum fuit quod omnium eft iniquiflimum,
Confcffioncshicfaepenumerotormentis exquifitiflimis & crucia-
tibus intolerabilibus extorqueri tortoribus tyrannidis prseroga-
tiva famofis, ut pleraeque vetulasfemel momento flammas , quibus
a tam enormibus & continuo repetitis acerbius torturis liberen-
tur , iuftinere malint , quam in ejufmodi eculeis & Phalaridis tau-
ris tam inhumana atrocitate perpetuo recludi , extreme rurfus ex-
carnificandae. Hinc & contefliones fi ad veritatis canonem cxi- cmftfi,.
gantur , rationum trurina penficulentur , & inveftigatione jufta
difcutiantur , adhibita poflibilitatis & impoifibilitatis cognitionc rcS^
exacta, compcrientur dubiae , non cohaerentes , frequenter & in- crrZ'et.
fullae, futiles, mendaces, & utplurimum , iis quibus men
tis oculi ab affeduum nebulis , & erroris femel pcrtinacitcr con-
cepti praejudicio fuerint abfterfi.
j. d truculenta; hujus tragcedia: adus egrcgie pcrficien-
dos , ac"cerfuntur fanguinarii utplurimum fpiculatores , qui flagi-
tiorum inauditorum , &faepe in rerum natura non cxiftentium ,:;,-
confefionem potionibus cliciant : quae profedo non ex aliis poi- b^J'A'mim
funt apparari lubftantiis , quam qua; vel inebrient aut dmentent, faewi-
Ab iis itaque quibus mens ejufecmodi potionum vilseia eft , quo-
Zzzz modo
73< -De L A m i i s
modo veritatem , cui in re criminali fidendum, inquifieris ?Qnim
ctiam conftanria tanta fateantur hae anus , quae vaniflma & mera
cTe mcndacia in fuperioribus capitibus aliquot demonftmi , cur
inreliquis rantopere confeffionis certimdo opponitur, qosfiin
uno errnea fuerit , in aliis quid folidioris fidei merebirur ? Qm-
imo hiG mihieximiorum Jurifperitorum confilia & decreta fu-
w<- fragantur. Joannes Francifcus Ponzivibius de Lamiarum con/ef-
tH*m w- fione ita argumentacur : Cum tales perforue fint illufaE,uididura
Immme rr
X. eft, ergo dici debet , earum conremonem etiam elle erroneim,
,""' admittendam. 1. error. No. in 1. de astate. . fin. ff. de interroga,
a&ion. Confeffio enim debet continere verum vel poiEbile : uujer
gl. Bald. & alios inl.i.CdeConfeff. pergloff. in cfi.de coo-
ielT.in 6.fF.ad leg. Aquil. 1. inde Neratius. . fin. Sediftareipuua
jus & naturam : Ergo non fcquitur : Iftas mulieres fic confirennw,
ergo fic eft. Nam confeffio long diftat ab au (vel acbis poifibi-
litate: ) Et quicquid eft contra naturam, deficit in fuis prncips,
ergo naturaliter eft impoffibile. Praeterea in crimjnalibns reguiz-
h crimi- riter non ftandum foli confefiioni rei, ut per Bald&Aug.icl.i C.
Zn^fl deconfei. Necobftat , quod dkit Bald.. in d.l fiquis non dicam
anJnm rapcre: Quia ejus dictum procedit in baerefi, in quautum eAcaur
Wim. in lola mente & cogitatione : quo cafu bene , ut inquit ipfe : quia
ex fiu cogitatio mentis , quam folus Deus novit, nonpoteft aliterpco-
n$n ja- bari , quam per confeffionem , ideo ftatur foli confefiioni. Sed
Mu"/' confeffio, de qua in cafu noftro, continet atum ab extra, & minus
poffibilem de jure & natura , etiam minus verifimilem : Etieo
poteft dici , quod licet, quoad ea quae credunt , fit ftandum confef-
fioni earum, quoad punitionem : quia talis credulitas pender
animo & volntate : non autem quoad hoc , ut quia ic r, veJfic
fiat, ficut aflerimt.
De vanitate confejjtonis Lamiarum , carundemque inttcentia ,

ingnium Iurifionfultorumfententia.
Caput XXII.
PR i u s maturiores illuftrium quorundam Iurifperitorum fefl-
tentias proponere volui , quam ad pcenae formam in muldan-
'Trt'"' dis Lamiis progrederer. Narrt infigne illud legum lumen
Andreas Alciatu , haereticae pravitatis (ut vocant) inquifitorem Sl
iubal
C a p a t XXII. r*i
subalpinis Vallibus , adversus hxreticas mulieres , quas vetercs
Lamias,nosStriges vocamus,inquisivisse0& supra centumflammis
consumpsisse : Quotidieque ceu nova holocausta , alias super alias
Vulcano obtulisse , quibus non paucae helleboro potius quam
igne purgandae videbantur : doncc rustici arreptis armis vim illam
inhibrent, & negotium ad episcopijudicium dferrent.
2. Inde post : Et qnamvis aliqui ex maritis , magna; fidei ho-
mines , asseverarent , eo potiffimum temporc , quo illae in ludo &
choreis sub Tellina arbore suisse dicebantur , se exploratuin ha-
bere, in lecto potius secum suisse : tmen respondebatur,non illas,
sed cacodamonetn potius > uxoris forma aisumpta , maiito illu-
sisse. Atqui ego replicabam : Cur uon potius cacodaemonem cum
fuis dxmonibus, illam ver cum marito fuisse prassumis ? Cur vc-
rum corpus in ficto lusu , phantasticum in vero lecto comminifee-
ris ? Quid hicopus est ulqueadco augere miracula, .& non tam
Theologum quam ^.'a^ agere, severioremqueparteminp-
nis eligere ? Constabat ex illis actis, semel in eo ludicro per quan-
dam mulierculam nomincjefu appellato, omnem illumappara-
:um , omnes saltrices cum amasiis uis repente evanuisse : qui fieri
id potuit,.si vera fuissent corpora>.6c non phantasmata , & Tantali
bord? Quod apud Philostratum lib.lv. etiam Apollonius Tya-
aseus cenluit,& apud Plutarchum in Bruti vita C. Caflus. Nam &
medici maximos affectus corrupt* menti , imaginariaeque ludif:-
;ationi tribuunt : Unde epbialtici, afflati, superstitioijincubitati,
imore furentes, imaginosi, lycaoncs5.cynantbropi, qui tamen me-
iicamentis xurantur : Videnturque haec esse quae Plinius & alii
ictres Faunorum ludibria appellant, poniaque herba emen-
iari cenfuerunt : Ut etiam harumplerasque curari posse;sit verisi-
ilc, nisi quod pauperes & fmell omnes sunt, quibustalis
acultas non fuppetit.Ego certe magis juri Pontificioxommunique
ostratium Doctorum interprtation! bac in quaestionc , quam
Theologis istis tribuerim, maxime in re Synodo decisa in Conci-
io Anquirensi ci. ubi talia phantasmata mentibus a maligno sp-
itu irrogari ait. Et rursus:inhdclis,inquit,non in animo.scd in cor-
ore evenive opinatur : quis enim in fomniis & nocturnis imagini-
?us non extra seipsum deducitur? Qux etiam videtur fuisse Augu-
tiniicntcntia4ib.xvui.de Civit. Dci, c.i8.ubi : verum, inquit,
orpus nulla arte dmonum converti potest, fed phantasticum :
Zzz z z Qiiod
7^2 De LAmiis
Quod eriam cogitando feu fomniando per rcrum innnmerabia
genera variatur : Etquum corpus non fit,corporum tamen formara
capit, fopitis aut oppreffis corporcis fenfibus , i ta ut vera corpora
alibi jaceant fenfibus obferatis. Ncc refert , cruod ibi Heiodiadi
aut Dianas honor exhibetur. ELdenus Alciatus.
3. Paulus item Grillandus de Soral. 10. volum.Trac. Qui
dam maritus ex oppido agri Sabinerins habebat uxorem ma/efi-
cam five ftrigam , ut vulgo dicunt. De crimine autemiolum erat
fufpicio, non certa notifia. Nam quurn aliquoties matitoroga-
retur , num ejus efiet profdfionis , negabat conftanter. Crecente
porro rumore , & viris fide dignis a pud maritum ejus fiagitii xo-
rcm infimulantibus , quod ea tamiliariter uteretur aiiis mulieribes
hujus criminis ratione cognitis , cum quibus eciam fe turpibus
milcere fceleribus , & nocturnos agere ctus videbatur : decrerit
maritus ipfam inejulmodi operibus oblervare & apprehendere :
Et ccepit pluribus nodibus diligenter & attente invigilare , no
deq; circiter duodecim egerat iniomnes,attendens ftudioic, num
illa aliqu ad daemonum luium, vcl aliud 1/ no&a eraga-
retur, & num penes fe in ledo permaneret tota , quando le
dum confeendiflet : nihibque fraudis unquam competitêAmani-
bus illam femper in ledo contrea vit.
4. Quum vero poft dies paucos un cum quibnfdamaliJe
codem crimine aceulatis, in carcerem conjiceretur, fubdererarque
quaeftionibus, confefla eft demum , fe tali interfuife lufuiona curo
aliis mulierculis incarceratis , flagitiique hujus reis , tali die und
cimo menfis,&c. tali node,hora tali,&c. idem fatebantur & &.
Maritus vero in conjugis patrocinium alerebat praeftito jurajuea-
to gravifimo , cam illa node defignata , & maxime illa bora, fe-
cum decubuife in codem ledo , & le earn tum ftudiofenonlemel
tantum tetigiiTe, fed pluries, ac cum ea locutum fuifle.
y. Idem ibidem: Nota,air, unum valde fingulare,qnod ifto-
Mr>i*33' rum aPou"atlirurn QUa2 mnt fpecies. Una eft, qux limplicker retto-
cedit fide , & leqiiitur cuitum & obedientiam daemonis : Altcri
eft, quae poftquam Chrifti fidem abnegando reliquit , & dejecitei
L'emU corde fuo , iterum fe baptizat exprelTe in nomine diaboli , & aliud
nomen fibi fnperimponit. Licet utraque fpecies fit damnata, prior
taut pm- tamcn, fi peccatum fuum revocat , admittitur ad poenitentiam, &
"rTuTf'' vitt pcenas corporales, ficuthxretki, ut 1. Manicbaeos. C e
hue
U XXII.
hatreticis. Idcntidem Theologi autborcs Mallei , in teniae partis
initio, quaeft. 3j. his verbis docet: Ex corde vero apoftatae, fi
nolunt refilire , ut haertici impeenitentes , tradentur curix fecu-
lari. Si autem velint , recipiuntur prout hxrctici pcenitentes ,
juxtac. adaholendam. .pcenit. de haeret. libro v i. Concordat
Raymund. tic de Apollol. c. revertentes. Ubi dicit : Quod rc-
vertentes ab apoftalix perfidia , cum fucrint hxretici , tanquam
revertentes ab harrefi , luntrecipiendi : Et hic fumitur unum pro
alio. Et in 2. parte Dcret, cap.2.6. quxft.y. Epiicopi : Ex prx-
miilb authoritatibus colligitur , quodarioli, arufpiccs , incanta-
tores & fortilcgi,atque exteri ejulmodi fc&atores ab ccclefia funt
climinandi : Etnifi refipuerint, perpetuo excommunicandi. Sed faf^
quod in ultimo Anquirenfi ca. ea qux fiunt perincantatores, non w.ti
in corpore , fed in Ipiritu fieri dicuntur , Auguftinus in lib. de Ci- e^.\
vit. Dei , idem videtur aflerere, ita dicens : Qux magorum prx- *" m
ftigiis fiunt , non vera, fed phantaftica efie probantur. Quare cri-
minali aitioni in lamias hic nullus erit locus.
$ 6. Qua infuper moderatione , nimirum certa ignominia &
exilio eafdem puniat magiftratus Bononienfis , defcripfi lib. vi.
cap. 19. de Prxftig. dann, quae profeft nonnihil adhuc vetuftatis
Italic prudentiam fapere videtur, & infinitis prxferenda modis
aliorum quorundam tyrannidi, qui ad rlammeum illud holocau-
ftum prxcipites nimis feruntur , olim juftam talionem , nifi refi-
pifcant, lenfuri.
Gtuomoda Lamia mentis errore diabolo affecl*, ulli
funt educeniht, is? qua eu flatuendapna : Nec
volantat em ejfepuniendam.
Cap. XXIII.
QU AE ergo Lamiae errorc & phantafia delufx, & fatanas
perverfa inftitutione ledu&x cognofeantur : Nec alicui
ab eifdem malum revera , at folum imaginatione illatum
efle certo feiatur , faniori do&rina informandx erunt , ut rpudia-
us daemonii ludibriis , Chrifto facramentum rurfus praeftent , at-
que uti luxata ex corporis compage membra, debita ligatura refti-
tuantur pcenitentes. Quantopere hic fidclcm myfteriorum Dei
difpenfatorem eniti decciet , ut ad Chrifti oviic reducerctur ovis,
Zzzz 3 per-
D L i i s
pcrdita, nemo uon novit. Suum quoque hie habebunt locum puZ
micas & communes preces ex animo fufa;. Admodum hic pi
D.Jacobus admonet: Fratres, li quis inter vos erraverit vtritare,
& converterit quis eum , fciat quod qui converti fecerit pecuto-
rem ab errore vix fuae , falvam faciet animam morte , & opex
multitudinem peccatorum.
2. Nec hserciis folum in errore , quod quis djBmoniorum do-
trinae adhaeret , figitur : Sed in fui confidentia quoque , concepto
fallu & prxfraa pertinacia , ubi nulla admittitur admooiuo :
Errorem etenim feductionemque mentis confeffus hsrticus,lem-
per remiffionem veniamque ex Patrum confenfu & Chriftixu
V- manfuetudine meretur . Nam.tefte Seneca,quem poenitet peccaffe,
cUf.\7 pene eft innocens. Et apud Ecclefiafticum : Pcenitentrbus dedir
viamjuftitia;. Ejufmodj itaque male dxraomo perfuaise & retf-
piicenti fceminje , rectiufquejam in Chriftianx ridei fanefcibma
bafi confirmar, pecuniarum quoque (ft ejus res ferant) muleta in
pauperum fubfidium imponi poteft , & quaecunque alia arbitraria,
non tarnen vita; poena , pro delifci ratione & mgnimdine. Vel f
injungcre voles mulcbm ejufmodi fceminae irrogatam Romanis
Pontincibus in taxa facr pcenitentiaria; , utipu , ctmc
licet. Ibidem legitur : Mulierem incantatricem, poftquam fuper-
ftitiones abjuravit , in quolibet fupradi&orum cauum ,
Turon.. duc-2. Si.etiam ex ufu ob reipubl. tranquillitarcracon-
fervandam videbitur , ait exilio adcertum tempus puniatur, do
nee vitas innoccntia vcrc le converfam elfe, & ndelem ,perftere-
quecomprobet : Ac deinde librtate hofpitii priftina rurfus donc-
tur , non contrajerim. Ejufmodi efto poena temcritatis , quoi de
moniaca; fuggeftioni 6c ludibrs non fatis cooftantcr reibtcrit ,
imo ctiam confenferit fatqa,
3. Hue acccdjt ,quod midieres minus puniendas effe viris in
odem delicti genere, casteris tarnen per omnia paribus, univettus
lcgumconfcufus vetj nimirum ob auimi, mentis & ingenVmbe-
eiltatem, & fexus mfirmitatem 1. facrilegii pnam.inprin. D.s
legem Jul. pecul. & 1. fi adultcrium. .ftupruro,& . frarres,& .in-
ceftam.D.ad legem Iul.de adult, & c. ficut dignum, in princ. extra
'f.'ff. dehomjeid. & c. indignantur. 3. q.tf.Etcxt,inl.quilquis.$.*i
je- filias. . adêgem lui, majeft. &c. Nec eft quod hie lex orottii
deficariis & veneficis mihi obtiudatur, quas fuum foluramodo
locum
Caput XXIV. 7^
locum habet, ubi de veneficis, aut iis qui venerium malum necandi
hominis caufa fecerint vel vendiderint vel habuerint, agitur.
4 Quod u quis contentioi voluntatem leverius puniendam
defendat, is primum diftinguat inter voluntatem hominis fani per- *V
fe<am,quae in actum vere dirigi cceperit: Et inter vitiatae mentis
fenlum>vel (fi voles) corruptam ainentis voluntatem,eui fuo opere, p*n""~
juai alterius eflet , colludit diabolus , alius iniilfe volentem
irbiquitur effeus. Tale voluntatis vitium impingi etiam poffit
melaneholicis,fatuis & pueris,qui facile inducuntur,ut vel hasc vel
alia fe defignafle mala falfo imaginentur fateanturque , qui tarnen
Deo renes & corda fcrutante, non seque plecti permittuntur , ac
alii mentis compotes : Multo certe minus ab hominibus id fieri
oportuit,
Quarundam ob'jeUionum confutatio.

Cap. XXIV.
HA u D me hi latet, non infimae doctrinas viros inyeniri, qui
prioribus meis de Praeftigiis daemonum libris , & hujus
Gompendii capitibus aliquot fuperioribus confentientes ,
fatentur , quidem mcum , lamias mirifica opera , quae vulgo fa-
cere creduntur , praeftare non pofle , tatu , afflatu , impreca-
tione , voce, murmure, verbis , nutu , vel aliis inftrumentis corpo-
ieis noxix facultatis expertibus aliquem laedere : Ac fere fuperfti-
tiofas efle fabulas de phantafmata , quae de earum viribus ieferun-
rur, quod nimirum per fornacem ftri&um vel aliud anguftius fo
ramen in a'rem vi cujufdam unguenti ferantur, plcrunque & ba-
culis infidentes : Quod per clauias fores ingrediantur : Quod mo
mento in bruta rransmutentur , & tantillo tempore in homines re-
deant: Quod tempeftates cieant : Quod morbos pro fu libdine
immittant quibus volunt : Quod deniquc rerum minime pernicio-
farum exhibitione interficiant : Quia ilia ex propriis naturae
Tribus efficerc queunt , per facltales inftrumentorum quibus
titi folent, opera diaboli, cujus potentia fit limitata , neque ex
cdt aut vires infitaefubftantiae , aut aptitudinem agentis&pa-
tientis, authabilitatem materiae.
$ 2. Haec inquam,& plu ra alia mecum agnofcunt: at cum ad po-
itremam inftituti mei parte pervenitur,in qualaraias non itatemere
fuppli-
736 De Lam is
fupplicio vir ma&andas oftendo , me ad oppofita deficnmr .
ftra , & fafccs ad incendia conclamitant. Opmionem veropeni-
tius imbibitam fex conantur ftabilire argumentis : Quorum pri-
mum eft , quod comprehcndanmr fub lege Dei jubenris ipud
MoyfcnExodi22. malficas occidere : Secundum, <juod/iis-
ineant cum diabolo, abjurent Deum , aliumque colani : ,
quod homicidae fint : Quartum,quod nefariam libidinemcum im-
mundis fpiritibus cxerceant , & convivcntur: Quinrum, quod
feducant alios : Poftremum , quod portentofas & ventas ancs
edilcant.
3 . Ctcrum quamvis hafce rationes & copiofe & efiicatv.er
in libris meis refutatas fperaflem : quia tarnen quofdam efic inteA-
ligo, qui fibi nondum d me per omnia fatisfactum arbitrentur ,or-
ohjiait. dine lumam refellcnda quam breviffime praeicripta fex capita. Ac
" fm quoad primum.fatis demonilratum exiftimavi cum ex crvmoloeia
cm/ma- J- i F i . r - rr
/,.. Hebraica: lmguae, tum ex Septuaginta intcrpretum lufrrjgio,tiim
Surr Rabinorum confenfu, tum jolcphi explicatione , legem Moys in
cap* 22. Exodi intelligcndam de vcneficis : Ad hoc objicitur, Ve
neficia comprehendi lub titulo talionis & homiddii. Non enim
ilium homicidam faltem elfe , qui lapide , fuftc , pugtvo , â&o ,
fccuri aliquem interfecit , fed etiam qui pulvino , laqueo , mani-
bus quempiam fufTocavit , vclex alto praecipitavit, vel veneno fu-
ftulit : Acproindenon fuifeopus peculiarem promulgare legem
de veneficis, & idem diverfis locis rcpetere.
4. Frivolum omnino iftudefle argumentum, iscognoci,
Lnielk- qUj Ilon admodum jejun in Moys lcctionc verfatus eft. In Levi-
w.ii. tico enim quoties non repetuntur leges Talionis ? In DeutGRWP-
xmmiq' mi cluum pleraeque fpecics homicidiicap.ip. recenfeanrur, con-
ftituta in quamlibet pna , tarnen cap. 2.7. rurus maledictio in
eum prpnunciatur , qui clam perculferit proximum fuum. Sic
cap.22. Exodi lcgiiur : Advcnam non contriftabis ncque aiftiges :
Advcnx liquidem & ipil fuiftis in terra jEgypti. Quodumen
cap. 23. iildcm verbis reiteratur. Ita in Ltvitico cap. 19. habetur:
Non attondetis comam, ncc radetis barbam. Quod cap.21. repe
t .ur. Et Dcuteronomiicap.27. jubetur, ne accipiat homo uxorem
p.uris fui, autreveletopcrimentumcjus: quod antea cap 22. ctia
pra:cipiebatur. Nihil liquidem frcqucntius apud Moyfen , qm
quod multa aliquoties repetaiuur : Cujus iuculcntum de hacrwiha
irutctia
Caput XXIY. 7i7
materia habemus exemplum apud Leviticum, in quo tribus diver
ts locis prohibentur artes mgica? , quum potuifl videatur unus
ufficere.
y. Enimvero cap.19. mandatur: Non augurabimini, nec ob-
ervabitis bmnia , non declinetis ad magos, nec b ariolis aliquid
! ciiciccmini. Dein cap. 20. Anima quae declinaverit ad magos &
trilos , & fornicata hierit cum eis , ponam faciem meam contra
pfara , & interficiam earn de medio populi fui. Poftea fub finem
rjufdem capitis : Vir five mulier , in quibus Py thonicus vel divi-
nationis fuerit fpiritus , morte moriantur. Decaufis repetitionum
,ion magnopere laboro : Sufficit mihi, ira placuifle Spiritui lando.
Quapropter etfi de lege talionis & homicidii Moyfes dixerit c.21.
Exodi : Nihil tarnen vetat, quo minus pcculiari decreto damnaret
earn interficiendi vel nocendi rationem , qua? per venena patratur,
maxime quum multis conditionibus difcrepec caeteris homicidii
fpeciebus. Facinus enim iftud committitur & clam, ut fibi ne for-
tiilimus quidem vir ab infidiis imbecillae mulierculas vel famuli
cavere poflit , & fub praetextufalutaris poculi , & plerunque in
illos quos aut propter officia aut necelitudinem amare debebas, &
ab interioribus in fupcriores. Itaque quum tale fcelus fit longe in-
iignius & & crudelius fimplici homicidio vel noxa, cur non eguit
>roprio articulo ? Nec omnis veneficus vel maleficus moxhomi-
:ida erit , quum citra hominis , jumentis vel frugibus dam-
etiam dare poffet.
6. Porro quum animadvertant ex . Exodi nihil poffe contra
ne Ji rmum adduci , ad aliud confugitur argumentum , quod ma
niese artes fint capitales: Et quia fub illarum complexu continean-
rur lamiarum conatus , eas pari fupplicio afficiendas concludunt.
\ntecedcns me non negatur , quinimo in libris meis conftantif-
ime defenditur: Verum applicatam confecutionem neququam
idmitto. Magnum etcnim diicrimen exiftit inter magos & lamias,
iti cap. i. & y . cxplicui. Adhaec , magi fcipfis habent initium
iifcendi artem vetitam conquifitis praeceptoribus & libris , ac ad
:am impelluntur propria; naturae curiofa inclinatione : Lamiae ve
ro extrinfecus. Siquidem nonpetunt inftrui, nec praeccptorem
labent aut quaerunt : Sed diabolus lefe infinuat apud illud quas fu-
picatur aut propter crcdulitatem nimiam , autstatis fcnilis ftu-
>orcm , aut naturae melancbolicx trifticiam , aut ex paupertatc vel
Aaaaa per
73 8 D e Lamiis
perpefla ja&ura defperationem , fore obfequentia fuse dre?ptio
nis illuionifquc organa , ut earum phantaiiam variis polfitmu-
lachris prseltringere. Et fane ut difFerentiam palpes , ootibi
ftatuo homicidii exempla : Unumex propofio c deJiberanone
malcfaciendi emanans , alterum ab illecebris aliunde exiiibis
profe<um. Primi generis internecionem prommciabis, fatfcio,
capitalera : Pofterioris aut exculabilem , aut longc miriori mui-
tandam poena. Curita? Quia illud homicidium internara habet
cauil'am , & ut cum Evangelilta loquar , Uut U rft )uciV m-
**"'IJ if*v*tKirtfdjlaf: Hoc autem ab externa irretitione oritur. Ea-
dem rationc Adam & Eva non feipfis in paradiio comedeWt
pomum, neccomedere conftituerant , quia divinum obverfaba-
tur mandatum : Sed externis dolofi ferpentis indiis ad facinas
illiciebantur. Quare lenius etiam Deo puniebantur. Nonenm
femperDeus relpicit tam fa&um , quamanimum&volunutem:
Et quis alfeverare audebit , aniculas illas mifcras gravius guam
magos mul&andas ?
7. Praeterea quum Mofis aetate non ferinr cogniraf ejus-
modi , de quibus ditputamus , ftriges , non video quomodo con-
tineantur fub lege in magos cjnftituta. Quin pous , cyium Sa
tan nunquam ab indiarum aucupanda opportunitate terietut ,
divetfis praeliis mifcraubmortalitatem videtur antiquitus oble-
dife , rel'ervato hoc lubibrii genere , tanquam novo ineicatio-
nis fupplemcntOj ad hanc fenekentis mundi ultimam auatem : Ut
quia non ufficiebat aut per falfam religionem , aut per pravas
concupiicentias , aut per alias technas allexiffe in errorem homi
nes, h fu etiam dementatipne & crdulas anus mulripl/cmrn
formarum imaginacione confeffioneque imbueret , & magiftra-
tus manus eftuione innoxii fanguinis contaminaret , & coram qui
tum cruditionis tum pietatis tum profefionis Theologies nomine
clarent , acierri in animad vertendis & dijudicandis impofturis tvus
prasftringcretobnubilaretque,
8. Poftremum quod adferunt , fcelera ad mores pertinee-
tia , quaecunque Moles capitalia fecit , ultimo quoque lupplic
hodio magitratu puniri deber : Quanquam non verferur ift-
hxc quceftio circa punctum noftrx controverta: , tarnen non um
-DM/.ip. facile mmi perfuaderi poteft , ut credam. Nam apud Mobn/-
fum tellimonium mortis vindicta eluitur ; Sponia, fi non com
oexia-
C A p u t XXIV. 739
periatur virgo , lapidatur: Is qui furem interdiu in aedes irrum- ExU.ii,
pentcm occiderit , morte punitur : Et multa irrveniuntur ejus-
dem severitatis exempla , quas tamen mitigantur. Fuit tune
tempus rigoris , nunc alicujus gratis. Quare quum scrib &
pharisiei mulierem in adulterio dcprehenlm juxta Mosis man-
datum lapidibus obrucre vellent, quodnam cxChristi servato-
ris nostri ore decretum audiebatur ? Qui sine peccato est vestrum,
primus in illamjaciat lapidem. Itaeam non solum in foro Mo- BxU.it:
lico dfendit , sed sua etiam beavit misericordia , commisera- ^''*4
tionis documentum relinquens. Item : Audistis dictum esse : Ocu- ju**.'.'
lum pro oculo , dentempro dente. At ego dico vobis , ne rsista- L"* '-
tismalo, &c. .
9. Proinde quum in criminalijudicio ne quidem Mosis vc-
stigia sequamur semper aut oporteat sequi , quid est , cur in
foro conlcientias & Ecclesiastico ejus gladium evagines? An nos
qui fub EvangeJii libertate vivimus , reducere vis ad jugtn
Israliticum ? Vetulas igitur illas , quas confuse vestris clamo-
ribus , incendiis & contumeliis exoas redditis , constantifime
nego indicriminarim posse morte puniri. Politicum siquidem
forum , in quo mille sophismata quotidie perstrepere dicitis , re-
eufatis : Mofaicum ostendiiri hac controversia non esse admit-
tendum : Ecclesiasticum vero non dbet oiostro tempore alium
agnocere gladium quam fpiritualem. Quanto fane prudentius
Gallio Achaia: proconsul denegabat seculare forum Judans , qui
Paulum accuabant , quod de culcu Dci docuisset contra legem ?
At respondet : Si aliquid iniqui patrasset aut malum facinus , me-
rito vos audirem : Si vero qusstio it de doctrina & nominibus
& lege vestra , vos videritis , quia ego horum nolo esse judex. Et
ita Judaeos abegit tribunali. Cum Divo igitur Augustino con-'
cluderevolo, HocinEcclesia nuncagere excommunicationcm ,
quod in republica Mosaica interfectio.
10. Secundum adversariorum est argumentum , quodsdus <Wj
lamiae ineant cum Satana, & abjurent verum Deum. Hoc liect an-
tea cap. 7. & 8. copiose sit confutatum , ut tamen ad illud simul
respondeam denuo , quaero , unde hoc, quod pactum cum daemone
conflarint , tibi constet ? Certe hoc mihi donabis , quod nec vide-
ris , nec fide dignis qui viderint , habeas. Ergo ex propria
Aaaaa 2 # stupi-
De Lamiis
ftupidarumdclufarumque anicularum confefione. Atquaefaren-
tur, vcl faciunt coadx, vel fponte : Si coadas , confeflo eft mura
& nullius ponderis , quia cruciatibus torturas intoleralibus ex-
prcfla. Quid autem periculofius , quam in diabolicis negotii* fine
maleficii patrati teftibus , pender faltem ex confeflbneanuse-
mentata; , per vim expulfa ? Sileres haud dubie , fi vidiles oleom
tibiis illarum infundi fervens , candelis ardentibus torreri veillas ,
&c infinita fumm barbariei & immanitatis tormenta exercer/ n
decrepitas vetulas , ficut nos in infontibus , partim etiamimifls
ob innocentiam ex noftro patrocinio, fpedavimus. Si fponte, aut
impoifibilia funt qux fatentur , uti grandmes provocafle , pet l-
rem volafle , in beftias fe fuiTe transmutaras, cum dxmonibus ve-
nerem exercuifle , & fimilia : Aut fatentur quae ftu funt poffibi-
bilia, ut venenum exhibuifle alicuij led tarnen non eft factum ; Aut
fatentur quae fada funt & ver accidcrunt,ficuti eo in Iocoaliqoem
morbo correptum,infantcm interiifle, lgres tempellatibus dam
num perperTas. Confeilo primi generis non potefr punirl, guia
verlatur circa imam : Secunda multo minus, quod caret effetu :
Tertia manca ell , quoniam diabolus ex eventu re tatira inculcat
miferarum muliercularum phantafiae , ipfas feciffc,quodt\a.tata.Vv.-
ter factum, aut ipemet fecit. Et hsec elt rupes, ad quam offendunt
fu capita pleriquc nimis fanguinariijudices,ut animadvertere -
queant daemonis dialcdicum iophifma , Non cauflx pro caufla, ut
cum barbaris balbutiam. -Profedo id fatis evincit , illarumphan-
tafi.n vana perfuafione imbutam , quod .fponte & voluntarle
agnofeant faepc fcedus & mirabilia quas faciunt : Si etenim fape-
rent , non tarn prompte aliquando faterentur, quum de carum rica
agatur.
. eque ctiam.verum eft quod objicitur , lamias ummo
ftudio fcelera fu tegere , tantaque conftantia negare fada , ut ne
quxftionibus quidem fubdit confiteantur , quantifper tormenta
ferre poffunt. Contrarium ego faepius deprehendi , quum ckra
quxftionum rigorcm ultro fateantur fe fada , qua nec fada fue
re , imo ne quidem natura rerum paTa fuiiTet , propterea & impoi
fibilia. Unde mihi non inanis fufpicio movetur,adverfarios vel res
ignotas proponere , vel quarum admodum tenuem habent expe-
rientiam. Sinamque ipfarum fenfus non forenr effafeinati , cette
talis non confequeretur confelEo : At midto magis ipfum facinos
fuppri-
Caput XXIV. 741
fupprimerent , de illo gloriarentur. Quod autcm tam atrocia
faepius fuftinent forciter tormenta , fit quod cjufmodi flagitiorum
confeffio expoftuletur , quae in illarum phantafiam nunquam per-
venere.
S 12. Scdantequara hincabeamus, proprio adverfarium gla-
dio confodere conabor , ut agnofcat foedus eile imaginarium &
prasftigioium. Fatentur fe per a'rem volare.in bruta transformari,
tempenates excitare, morbos immififl imprecatione : Et hase qui-
dem omnia arrumare videntur tanta cum lenfuum integritate , ut
vix poffis de iis dubitare. Attamcn & ego demonftravi , & tu in
genue fateris mecum , omnia illa efle vana & commentitia, diabo-
Hciiquetintafigmentis. Si illa vana, cur rcliqua quae fatentur ,
debent efle vera , nempe apoftaia Deo, feedus cum diabolo , bo-
miidia , & id genus fcelera tum & dcliria ? Pofteriora enim fi
fatentur fenfibus integris , cur in fatendis prioribus fenfuserunt
corrupti?Aut fi in prioribus confitendis crravit vitiata phantafia ,
quid eft quod minus in polterioribus etiam abcrraverit? Cunla
iquidem haec dicuntagnofcuntqucinunahoraconjunftim , fepa-
ratim eadem conftantia , iifdem moribus. Quid hie philofophum
decipiat, non ignoro. Illa omnia vidct fieri non pofe, & propterea
mecum falla & inania pronunciat : Haec autem quia fieri pofimt ,
6c ipfae Striges fatentur fieri, putat hic etiam fa&a. Annon Anim
ad vertit novara diaboli fallaciam , quod ex poffibili concludere
velit impoflibile ? Aft non opus eft multa ut adducam ad refellen-
dum , nofti pofle ad efle non proceder argumentum : Dccebat
in defenfionibus pofteriora cohaererc cum antecedentibus.
13. Ad aliud pergamus argumentum. Quum ad fupplicium
pertrahuntur lamiae , aut in fcedere diablico perfeverant, non ini
tio rata Dei mifericordia : Tune diferte dico , non efle mox occi-
rlendas , alioquin non folum corporis , fed etiam anima; eriris car-
lificcs &c interfedores , aut Deo veniam pofeunt , alicujus
nocuerunt , tum multo magis dignae coramiferatione & arbi
traria poena. Omnes autem fere lamiae , antequam exuruntur , in-
yocant aeternura Deum , ipfiufque implorant mifericordiam , &
faepe etiam teftem fuae innocentiae appellant , fanguinariis praefidi-
bus ad ccclcftc tribunal citatis. Jam rogo , quum fe juxta veftrurn
iecretum diabolo emanciparint , unde ulla refipifccntia ? Non
Sathana: Aftutior enim eft quam ut fecum pugnet ; Ergo Deo. Si
Aaaaa 3 itaque
742 De' Lam is
itaquc Dcus agnofcit & recipit animam , cur ra Praetor ufq'jeaAeo
inclcmentcr agis,quum nulli injuriam fecerint, ut corpus repudies,
maxime quum in tuo non deliqucrit foro , & tibi nullum in divino
judicio rclinquatur tribunal ? Quin ex me audi fapientiimum
Thcologi rccentioris confilium , cujus nomen propter invidiam
praeterco. Is ftudiofum quendam, qui variis defperationis ex pau-
pertate infidiis adaus> animam fuam tradidifiet Satanz ,ad -
lcriptum diem ab eo pcifidendain, deduxit in templum^ cum pifc
aliquot viris pro iplo Deum oravit , fervavitcnie afflii hominis
animulam. lta etiamfi noftrae vetulae vera fide defeciflent , non
oportuit eas in illa defeccione enecari , fed lanis admonitionibus in
viamreduci: At in carceribus Deum aeternum profitentur & in
vocante*: multo magis in agone. Non diu eft, quod quaedaro ani
mam fuam Deo cominendabant juftojudici , & mifericordi, quit
putabatlc fubmerfum iri , quum in Rhenum p rase ipitarerar justa
plebcjum falfumque experimentum , num lama cler. Si enim io-
pernatet > ncc fubfidat , w^ creditur elle , crimiti
ream. Verum fupra cap. . hujus experiencia; vaiu'rarem de-
monftravi.
14. Praeterea non eft ad hoc connivendum , ut oji\s&&ci-
liora loca praerergrediatur , & circa faciliora nonnihil ventare co-
Mtt. netur. Quare te velim fiftere , donee paulo limatius examine-
imxt. mus D. Petri exemplum , nonfolum abnegantis , fed criara licet
Um iS mox prapmoniti , Chriftum Dominum fuum praeicntem abjuran-
, ts Non etenim Petrum infirmitate laplum dicere fuffica. -
quae illa eft infirmitas ? Noncarnis (utlic opinari liceat) imoex
ejus nimia vaftitatc & potentia peccamus: Ergo fpiritus. Sic Sc la
mias meas excufabo. At ut Petri transgreuionern non prorus
fuife leviorem intelligas , elargieris mihi peccata eileinarqualia ,
unum altero majuS.
i y. Suppofita jam una eademque fpecie , primum rogo , an
?**' non "hid gravius , quod homo excelfus & illuminams comroit-
tit, quam quod vulgaris & infimus peccator ? Enimvero quoi)-
tius quis alcendit , decliviorcm & pcriculofiorem patitur &
cafu niinam , quam is paflurus fit , qui pauciores abfolvit gradas.
Secundo qiiaero , an non ille magis luum abneget principem , 9t
ipfi vicinior eft , & ornatus ab eo turn fpe&abiliori digniutc ,
turn pluribus bencficiis ? An non abominabilius , fi legan e
ficiat
C A r u t XXIV. 743
Scit suo Imperatore , quam si in defcctionis crimen impegerit
grcgarius aliquis miles ? Tertio scilcitor, an reliquis paribus
?aftor non delinquat inexcusabilius tum ob repraelentationem
ublimioris persona , tum ob scandalum , quam unus aliquis ex
rcge ? Quarto , an non peccatum co censebitur indignius , quo
plures & vehementiores conlpirant illecebrx > quam ubi mino
res? Quinto, an non turpior sit nota peccati ineo qui haud ita
dudum antea prsmonitus , non tamen sibi cavet delinquendo ?
Postremo , an non ad simplicem ancillarunt- & famulorum inter-
rogationem ter negare cum juramento herum , sit peccatum ma-
|us , quam si quis flexuosis Satan ae persuasionibus excxcatus , si-
mile committat ? Ejulmodi propositionibus subscripturm te ar-
bitror: Concludasergoipsis. At nemo ila me adducta existi-
tnet ad D. Ptri apostoli exaggerandam abnegationem : Scd ad
castigandum eos qui propriis viribus tantum asscribunt , & non
divin* loli gratis , quo minus in singulas horas, imomomenta
nomen Chriti abjuremus : Deinde etiam , quod sicuti Pctrus
suae pnitentia; interventu consecutus eft misericordiam, ita &
Lamiae & nos omnes mortales impetrare queamus Deo delicto-
rum remiflionem, quamvis semel atque iterum defecerimus.
9 16. Tertium erat argumentum, quod sint homicidae. Fa- ihimit-
teor , si homicidii convincuntur ,interhciendasjuxtalegem Mo-
saicam & jus commune. Atqui agnolcis : Srriges exhibere res
innoxias : Ergo quum illae ne hilum prorsus noceant , multo mi
nus priment: Non igitur criminis reaesunt. Proinde nec bac
ratione de iis siipplicium capitis sumi dbet. Si dixeris , in eis
iccandi esse animum & voluritatem , quamvis non respondeat suc-
:essus : Etsi hic responsum abunde putarim in fine proximi capi-
:is , tamen hoc praeterea tibi objiciam , voluntatis delictum Deo
juniri , non, ni in actnm ccepcritdirigi , magistratu , cuiex-
:eriora saltcm commissa sunt : Alioquin quotidic eorum aliquot
myriades ad carniHcinam traherentnr , qui aliorum necem desidc-
rarunt & voluerunt.
17. Quartum argumentum , quod spurcam libidinem cum si****
immundis ipiritibus excrccant , plerunque & fub forma canis aut
lirci aliavc Ipecie. Qtianquam hoc copioic supra cap. 13. confu-
:arim , appendicis tamen loco adhuc lubjungerc volui , in hoc
me
7^4 D Lamiis
me non tam vanam illarum confeffionem rairari , quam ftnlum ad-
verfariorum credulitatem. Quum enim libido coitionis cautfm
habeat lafciviam, non poteft ea efle in ejufmodi cxuccis ,exangui-
bus & ftupidis vetulis. Deinde membrum diaboli fcmper ternir
frigidum, ex quo nulla accedit voluptas , quum bine multo /
Hbidinari qucant cum propriis maritis. Denuo concludo,
carnalem congrefliim efle phantafticum , ex inani Sauras proi-
dum impreffione. Daemones fiquidero poflunt lua fuboliflima ef~
fentia humores fpiritufque movere , & per eos varias formas in
organa excitare , perinde fi cxtrinlecus occurrerent noniolum
/. dormientibus > fed ctiam vigilantibus ut extrinicus & efle & im
-^!" credamus , quae tarnen lunt fiunt. Itadaemonumillufioni-
. bus fedub quaedam mulicres crediderunx fe cuni Diana nocbi
Drcrti. . _ '
6. f.f. equitaile.
' i- * 1 Et ut a fimili procedam, fcio aliquos optrm- raciocinan-
*. tes ,& omnibus fenfibus integre fine laefione utenres , urneiuJpi-
ciuncula eflc poflit melancholia, qui tamen potuerunt cum
uxoribus aut aliis coire , eo quod virgam virilem zmitie l -
tent excantatione mgica , quam meretrix, cum qua prius conver-
fabantur , ftruxiffct. Jam iplc concefleris membrum now aoVaxum,
quum poftea reftituatur. Interim millejuramentis adleverabant
rem aliter fe non habere, quiequid contra dixeris. Proindc ho
minis fortiifimi imaginatio poteft imbui tam vana perfua&jne ,
quare ab hoc ambitu fenticoh labyrinthi fegregas miierrimas La
mias ? Enimvero fi quod minus videtur efle, eft : Erit Sc illuquo
magis. Et ut clarius tibi conftet, quantum libidinis impreEo va-
leat , audias locum ex incerti autoris Epiftola de incantations Sc
adjuratione : Memini , inquit , quendam nobiliilimum virum ju-
rafle , fe effe ligatum nc cum mulieribus coiret , quem adjurare
volui impugnando ipfius perfuafionem Yariis argumenus : Sed
quum nihil profkere poflem,approbare ccepi hominis iententiam,
& eandem confirmare , producto Cleopatrx libro de fminatum
fpeciofitate : Ex quo quum legerem , ligatum , fi corvinum acci-
peret mixtum cum fefamelaeo, & corpus totum ungcrerur , iri
curatum : ipfc hoc audito ,confifus libri verbis , exequebarur con-
filium , & reftituebatur cupiditati cocundi. Remedium tanta* po-
tentiae non erat : Sed quia imaginatio erat occupata in faifa /,
iicceflc ctiam erat ut tollerctur remedio , in quo cquicccret
inugi.
Caput XXIV. 74J
imaginario. Quapropter & iftam fuperftiriofas crcdulitatis nebu-
lam fui judicii oculis detergant adverfarii.
19. Quod porro velut inexpugnabile munimentiim oppona-
tur , eumqui cum jumento concumbit, morte ex Mofis decreto gmii tt:
muldari : Ideoque infinitis partibus truculentiorem mortis pce-
nammereri, qdidaeraonis fpurcitiem veneream pateretur: Hoc
profedo tibi non negabo, ubi earn libidinem revera expleri pofle ,
nine & perfici oftenderis. At quum fatis fuperque demonftratum
fit cap. 13. hie & alibi, congreflum hune nonnifi mer efleimagi-
narium , aliam autem cum bruto coitioncm , indubitanter peragi
fciamus , explodenda hoc loco ea oppofitio.
20. Quintum fuccedit argumentum , quod ieducant alios S"'*
Lamis. Quum phantafia fint deluiaz , quomodo alios feducere W^'"'
queunt ? Nif phantaimata fibi falfo daemone imprefla pro veris
adionibus , tanquam res geftas narrare , appelles educere : quod
etiamfi fit, efie quam rarilfimum , nemo dubitet : fecus licet fatean-
tur, quemadmodum & multa alia quae folum per fomnia ipfis ap-
parure, & tarnen pro veris defendunt. Quodquot vero hoc fafci-
no divexatae funt nullum univerfx huius delufionis agnofcunt
ium magiftrum quam daemonem, fuis illas technis deludentem.
21. Quantum adhaec virium in feducendo illis fit tribuen-
dum, atteftantur & iners fexus & ftupida aetas. Si etiam apud illas
quae educere & feduci dicunmr , difigenti attendatur animadvef-
uone eorum quae in banc rem fatentur, tarn infulfa intelliges,varia,
nec cohaerentia , ut utrafque in ea inftitutione fuife deliras ,
mentis compotes , & daemone agitatas obleflafque , imo ipfum
fatanam in eifdem locutum , facile agnofcas , fi veritatis aequili-
brium fpedes folum , lepofitis affedibus, perverfae opinionis jam-
dudum imbibitae praejudicio obfirmatis. At Lamias in foederis
contradu diabolo pollicitas eife , quae in hanc focietatem alias
quoque traducere fatagent, dices. |Nimis ccrte multis diverfiique
fupra docui teftimoniis , padionem illam efse phantafticam , &
varia fimul in ea agitari tum de vetularum volatu , tum de coitionc
dacmoniaca , tum de praecipiti hominis metamorphofi , tum de re-
liquis ad naufeam non repetendis , quae ipfc vclis nolis , fala Sc
imaginaria efse fateberis.
22. Hue fexta fimul & poftrema pertinet objedio, quae mon-
ftrofas vetitafqueedifeant artes. Hic mihi cafdem explicari vc-
Bbbbb lim :
7& D Lamiis
lim : Null as iquidcm norunt, nee eas decrepita seas patitur nimis
obtulse meutis : TJnde & fatana citius delufae , quibufdamappa-
ritionibus , umbris , praeftigiis , & inanibus iniaginationibus nie ,
velut bis pueri fenes , quxcunque ludibria pro veris amplechiauir.
Eo autem pertinacius hocurgetur argumentum , ut caurius nofti
Striges pofsent comprehendi damnarique decreto romu/garo, 1.
tnuki. C. de malcfids & mathematicis : Multi magicis artibus ufi
elementa turbare, vitam infontium labe facta re , non dubitanr ,
*mtmi. & * manibus accitis audent ventilare , ut quifque iuos tou&ciac
malis artibus inimicos : Hos (quoniam naturae peregrini fu) fe-
ralis peftis abfumat. Lamias autem noftras , ut indoctas, vetvas,
& deliras , artes exercere nullas , nec ulla ratione elementa mo
vere aut vitiare pofse , uti nec ullus poteft mortaHum : Item neqoe
omnino daemones cogre , ut aliis noccant , pofse , fatis fuperoue
dcmonftratum eft. Quocirca eas deerctum hoc minime concernit.
Si qua: funt , quae vitaehominum infidiantur, eique vim faciunt ,
veneno id fieri oportet : Proinde etiam venfica; rajes dkunmrSc
funt : ex hoc edicto puniantur , quas non iuicepi patroci-
nandas.
23. Adhiec quemadmodum noftra: Striges nec\ot\g\o ^cte-
gnnatione , labore aut ftudio , corrupta; mentis doctrinara cum
Magis lceleratis conquirunt : Ita nec ullos habent libros, quorum
adminiculo in fu profeflione inftituantur promoveanturque: Nul
las etiam prasferiptas conjurationum formulas, quas lequuntur :
Nullum praterea annulo incarceratum , aut cryftalii iolidiiateob-
feptum dsemonem in fuum minifterium , velut plerique Magi cir-
cumferunt : Corruptam multiplieibus imagimbus ab iminui&j
fpiritu ingeftis , phantafiam folummodo dolorem veneraurar &
colunt , cui utplurimum propenfius confila: , miiere dedpiunrur Sc
in perniciem ruunt. Nec quidem praeter vulgarem morem quic-
quam pcculiare ob indolis craffitiem & fpirituum inhabilitatera
valent : Secus autem diabolus poteft ob tenmtatem fubuutatem,
SfT ccleritatem,&longumrerumufum. Non eft itaque quod uaru
peculiarium artium prodigiofarum & inhibitarum infimulenrsr
noftrae infenfata: anus. At quicuriofas magicalque exercuere ar
tes, magi fuerunt prophani, qui & libros habebant flammis portes
traditos jure , ex Pauli doctrina , Ad. cap. 19. Quofcunque hnjus
. fadtionis homines condemnat Mofes, & lex Imperatoria.
24. Hinc
Caput XXIV. 747
24. Hinc tand cm ex animo omnes cujuicunque flatus , qui in ipiogm
praedidis erroribus adhuc conquiefcnt, iniquis inccndiis animam
aggravantes , manufque innocenti defdantcs fanguine , praemo-
nitos volo , ut praejudicio inveteratae opinionis fcmoto rciipifcant
adhuc: Ad quam vocem fieorum ut nimis praefradtorum occal-
luerint aures, in tam inextricabilem diaboli labyrinthum eos invo-
Iutum iri praefagio , unde nullum poterit educere Thefei filum ,
fed folius miferentis Dei filius: Tam frquentes carnificinas archi-
tedabitur accumulabitque Dei & hominum hoftis ut juratiffimus,
ita & fanguinis innoxii caediumque impiarum fitientiffimus Beel
zebub. Nec dubito, quin oculis palam haec proponet iinifter even-
tus , quod pro ineffabili fua bonitate clementer avertere dignetur
roifericordilfimus Deus. Falfus enim malo audiri vates : Sed me
veftigia terrent. Exemplanovi complura. Quid jam alii cum ma
gno luo malo gc reipublicas detrimento experiuntur } ipfi certiores
eruntteftes.
2 y. Telam contexefe longam & inexplicabilem in hominum
ruinam exitiumque , milleartitici non erit difficile , potiffimum
apud quos ex voto Tuccedere inftitutum videt : Ubi nimirum ob
peculiare fuum ex Dei affenfu faftum, invitam infontem porro
laeviri animadvertit > tum ncrvum confecutus , alia fimilia , vel
1 i .un tetriora molitur,quibus in fua nafla ardius conftringit, atq;
;xCbarybdi in Scyllam propellit, quos fuis ftrophis pronas of-
ferre aures comperit. Hie lane connivetfaepenumero Deus mrito,
invidiam eorum creduliratem , qui, licet aliter facrarum litera- -
rum ledtione, maxime ex Jobo inftituti, non tam Dei jufti manunr
,feJ probantem vel caftigantem agnofcunt in valetudine afflidla, irf
"egetum , vinearum & pecorum perditione, quam fingularem ejus
mfericordis benedidtionem & gratiam in profpera valetudine ,
lictate & annonas affluentia ampleftuntur. Atipiam univerlce
ujus controverfiae ventatcm pateraciet extreme juftiffimum Chri-
\i tribunal , cujus ineffabili ceniurae, quicquid me hie dictum ,
:ft,libenter fubmitto.
Bbbbb 2
748
D E
M M EN T I TUS
J E J U N I I S.
hoc impoturarum dsmoniacarum > qaibus& huma

na; fuffragantur , argumento non erit aliena frmiu-
lenti cujufdamjejunnlongioris explicado. Quuma-
no M DXXXlII.iHuftriiEmam,& tarn ob animi cpm
corporis dotes nunquam fatis laudatam , Mariam Leonoram,
Venir* Clementiffimi potentiffimique noftri principis Guljelm, dacis

Tuff*. Julia; > Clivix & Montium, &c. Seniorem nam per varias pro
vincias in BoruEam, ejufdemduci Alberto Friderico juniori , -
mitatu equeftris nobiitatis admodum infigni , conjugan'dedo-
ceremus, de miraculis rerum diverfis frequens in tam Jongiaaao
itinere apud doctos fuit agitaras fermo. Claribmi etenim , & do
ctrina ac pietate ornatifEmi viri fe nobis cum benevo\a\\optuo\>-
latione,ex pii eruditique alicujus colloquii occafionenon raroob-
tulre : cum primis vero inter reliqua Boruffix ornamenta mini
me vulgaria Doctor Matthias Stojus , Regiomond ducis iJJuftrif-
fimi medicus digniffimus : Stetini D. Jacobus Schadius Clemcn-
tifs. Pomeraniae ducibus medicina , vir prorecto coi ngu\ans
eruditionis teftimonio , & artis noftr* ufu eximio, vix parema-
lat Pomerania. Ad hunc numerum referendi quoque D. Sereri-
nus Gebelius Dantifcanus Medicus Elbinga: D. BarthoJbmaras
Calckreuter : identidem FrancofurtiadOaeraminfignisTir. D.
Cafparus Hoffmannus, Clementiff. MarchioniFa; medais, D-Io-
annes Knoblochius medicina; ProfelTor , D. WolrTgangus lufras
medicus & matbematicus : Roftochii , D. Levinus Battus ,Hen-
ricus Brufeus , Petrus Memmius excellentiffimi medici , Luc
Bacmeifterus Theologiae Doctor & univerfitatis Rector , loarme
Borcholt LL Doctor & Syndicus,NathanChytra;us poeta minim*
vulgaris: Wifmariae Ioannes Perifterus Theologise Door , So-
perintendens : aliis item locis cum viris doctiffimis fu fame
non fraudandis , graviffims fuerunt inquara habita; quaeftiones.
. toer
M M I I T I X S. 749
2- Inter reliqua vero de quibus unquam ftrenue fuitdifce-
ptdtum , argumentum fuppeditavit multifariam admirabilis ilia
iuftoria de quadam puella Unnenfi , quae circiter annum abfque
ullo cibi aut potus ufu vitam protraxiie , & in ea abftinentia
comtinuo adhuc perdurare incolumis , aflerebatur. Licet autem
narrationi fidcm non darem , de ea tamen comperi veriffimum
quodille ait:
Fama malum, quo non aliud vclocius ullum,
t^Cobilttate viget , virefque acquirit cundo.
Qu fiquidem diutius in itinere perfeverarem , eo verfibus Lati
no & Germnico idiom ate e vulgaris , oratione item foluta in con-
cionibus, conciliis, fympofiis , colloquiis familiaribus , in princi-
pum quoque aulis res miraculorum lenociniis ornatior fandior-
que reddebamr. 1 :
S 3- Proinde ut natura in veritatis abftrufx facrofandis my-
fters folerter inveftigandis paulo fum religiofior, admirabilium
eventuum narrationi , fi lateat ratio , non temer confifus , Un-
nam in Comitatu Marchiae, qnx noftri Principie imperio fubjacet,
con rendo , quid rei effet , coram exploraturus , die 1 8 Decembris
Puellam accerfo , Barbaram nomine, decern anuos natam, ex patre f"b*rA
Hermanno Kremers & Anna matre , quae jam ad tertias cum - * *"
verhardo Leidecher cranfierat nuptias. Miraculi haec fummam ex-
ponit : filiam nimirum fecundo Februarii , morbo correptam baud
vulgari: codemque ay. Marth" ad 12. Maii perdurante, illam
pauxillo vini , cerevifiae & ladis protraxuTe vitam : inde ex le-
thali decubitu redditam mutam uique ad 24. Odobris , quo loqui
rurfus ccepiffct, conftante femper mente , interea tamen ne vel mo
mentum cibi aut potus ailumpifle , alvum , veficam quic-
quam toto hoc tempore ufque ad ilium diem exereviiTe. Prasdicat
& filias pictatem eximiam : &quanto ftudio nobilibus , confuli-
bus , atque aliis minim obfeuris hominibus in earn fuiifet obfer-
vatum , num quid fubeffet fraudis, explicat : & reipfa compertum,
fuci nihillatere. Puellam inde fcipionibus fubalaribus, quorum
adminiculo ad greffum fulciebatur, innixam contueor, facie venu-
fta , colore vivido , genis roeo rubore decoris , manibus pedibuf-
que, quinimb & corpore toto bene habitam & agilem , fed ventre ;
collapfo , ut mater fpinae dorfi umbilicum tanquam adnatum, effe
affixum affirmaret; ateundem ubi contredare centrera, flew petu-
Bbbbb j land
7y2 D H Jeiukii
au"'i3' guatuor jjunum1 tulit. Joannes Baptista in deserto pradicans ] re-
' ' stitus pilis camelorum , & zona peliicea circa lumbos suos , vele-
batur iocustis 8c melle sylvestri.
8. Si qui alii in hitoriis ob jejunii opinionem celebrenturi
horum nonnullos certis quibusdam diebus , at non continu jeja-
nasse, plerosque parco cibo victitasse legitur : taies fure Antonius
^gyptius abbas, Severus abbas nationc Syrus , D. Hieronytnus,
ttf. V x. & aliquot alii viri pii ac eremit continentiffimi , tum alibi , tum
vfu? in remotiffimo jEgypti deserto commorantes : Item sancta ali-
w.xi . quot virgines , velut Euphraxia , Paula , Cecilia , atque aliae Bm-
lis continentis virgines. Sic etiam illum ereraitam , fracrcm
Himn.a Nicolaum Undervaldenlem Heluetium , ex radicum esii aliquot
wHum vixisse annos quidam fatcntur , tametsi sint qui religiosius de eo
iremiia sentientes,secus velint.at mea quidem sententia, temere: quod non
JJyJT*' ' obscure intelliget, qui ad lucis aciem singula qus in ipsius viu de-
- scribuntur, oculatius expenderit , sua lande intrim ob non vulga-
rempietatem & incomparabilem continentiam anctus ille vix di-
tninmus & perpetuo celebrandus. Alios insuper hic claros reddi-
it jejunii sirnulatio:tales etiam abloluta hacnoftra narrations lub-
s jungam, ut rerum similitudine docti mortales ,non tam fac\\ pto;
poitisejusinodi exemplis aures posthac ofrerant.
9. Si quid hic calor nativus, bumidi substantifici conserra-
tio, tenacishumoris copia , pororum densitas valent , uti procto
valere diffitebitur nerao: praecidi tamen longius temporis jejunii f-
lum oportet: alioqui fane subtrahitur historias fidei fulcimentuni,
etiamfi viri inveniantur non indocti , qui aliter demonstrare ex di-
ctis causis contendant, sortaffis etiam seducti scriptorum variorum
authoritatis prasjudicio, qui etiam saisis narrationibas vel fraudu-
lentis longioribus jejuniis falli poture. Dictis vel scriptis extra
rationis limites non perpetuo fidendum existimarim : fidei nostras
Christian mysterium hic exceptum yolo,
lUrvi- 10. Vita extra omnem controversiam calore unico cotvfvftit,
Hum m Clucm alit suftinetque tenax, pinguis , oleosus c ae*reus humor,qui
[utflantt- in partium similarium subltantiam diffusus, omnem eflfugit oculo-
fienm. rum acjeitt \n horum duorum consensu, calidi nimirum & hurni-
di, vita perdurt: illud cunctarum actionum opises uabetur , hoc
illi ubsternitur,;utdurabilkis permaneat. Quandiu ergo viralera
calorcm fovere potestjucundaieahumidrtas nativa , tandiu in vivis
pe rmanet
COMMENTITIIS. 7O
permanct animal : Qax si multa , crassier , & difpationi contu-
rnacior fuerit , tardais calore vitai , qui ca .nv jlutus , p lulaum
portiunculas di perdit conuimtque, abiorberur.
11. Cxterum quum animantium mles ca ratione femper
difiluat & minuatur, rusi altra simihs ubltantiapro ca quac pe-
riit, lubltituatur,lenm profecto exhalabit atque disipabitur uni-
vcrla. Ac in ablumpti humidi hujus nativ. , cx feminc & primis
nostrx gencrationis mitiis orti , loctimquod reportas , inveneris
luhil. Dficiente itaque pabuio fubstantitco (uedicunt) vitalis
caloris, huneextingui neceTeelt, & exiaum liibcqui piaeceps.
Huic pjrro utobviam eatur , alimentonun ncccario acccrctur
opra, ut nimirum grats cujufdam bumiditatis acccfijnc, ca q-jae
nativaest, irrorctur, licque constantius fui caloris voracitati obli-
stc/cqueat: Qji licctde humorc primigenio femper aliquid de-
paicat , attamen minus , ubi accebrii alimenti fuppetit copia :
quo prorJus fublato , caloris nativi qualitas redditur acrior , hu-
morcm nativum citius abfumcns , potiffi.iium ubi co pus movetur
exerceturque : Quocirc i abique aii menti accclsione corpus huma-
num tempore longo conlstcre nequit. Hic certe alia crit hominis
rationahs ad act.ones qualelcunquc nati,ncc fuperfluo victu fabur-
rati consideratio : A '.ia exanguis alicujus torpidx & irrationalis
Lestiolae , scintilla caloris afna.ae , & multo rrigido glucinofoque
humorc pcrlulae inlpectio. Hujulmodi chamaelen elt , quimcJ^^"J-
alias irrita;us varie, admotactiam ardente candcla ipfius oculis
& rost.o , vix qukquam dimovebatur vivu$. Ut quidem in frigido
corporc tantam humoris crafi & tenacis abundantiam nonnun-
quam co:xervari , quem non nisi longi^ri tempore devoret calor
inttus , dono : Nontamen constitutione tali mortalium corpora
quis rribi facile oitendet , qu multorum annorum jejunia usti-
nure , qualia ab authoribus pracicantur nonnulla , quos potins
aliorum relatu, quam ocuiata veritati anmiadverione, 11a tradi-
diflc, dubirare nolo,
12. Intcrea tamen nccH^pporati hic fubfcribcndum fentio, f^J^
qui hebdomada homini letalcm ined.am prefciibit : Nisi forte ad
exeufationem ilius adducatur d.verfa Graecorum a nostratibus
CJii(li:tio.. Atqui Pliniu> non utique feptimo lctalem esse cribit, **
quum & ultra diem undecimum plcrique duraverin* . Ego profecto 54
(quod c.tra uilam fateor jactanuam ) illxe dics quaiuor ab omni
Ccccc cibo
7J4 DE jEjUNlIS
cibo& potufanus vixi : at frequentius lotium rcddcre oportnit,
quod inedia redditur acrius. Potuilfem & longius ferrejejtmium,
nili quid gravius mihi ex continuis vigiliis hiilTcm veritus. Frater
meus Arnoldus ado&iduum pertulit mnoxic , lumpta exiguicar-
nis cidoniorum buccella. Fmiliaria ejufmodi exemp/ poiaai-
duccic plura. Talis protc&o abtinentia inordinatoruin a/Fcciuura
coercendorum cfficax frenum, lubminiftrans & pcculitfem arden-
1 j. tioribus precibus virtutem.Hoc modo Sara Ragueiis fiua,Hefter
i- jtem alloquutura regem AlTuerum , cum aucillis & ludis, tribus
diebus & noftibus manducarnnt nec biberuntiquemaddodum
& Ninivita.-, irftellecto lona lui exitii nuncio,ad preces commue
jejunio confugiunt refipifcuntque.
13. Ut porro illud impolturarum genus omnium oculis cli-
FiW 6- r'us aPfarCi,t' biftoriam cptam prolequar , ficlitia indeje/-
dtui it- liquor cnarraturus. Ufuraj ergo amplioris facienda: , uriopmor,
mt*w. gratia , in Aprili proximo , vitricus & mater una cum ua Barban
arque ejus brorc Eifa duobus annis state majori, acceptis Mag\-
ftratu Unncnli Uteris in eundem ufum ad iliuilri/ffmum notirum
Principem commendatitiis , ex Marc Comitam Cliviam verlus
iter ingrediuntur , ubi tunc temporis cum aula Ycuvces babbfte-
bat: cuilibcllus ab illis fupplex exhibebatur ,quo facti teftimo-
nium j iplius Clement! figillo communitum, nimirum pudim
banc toto anno Sc menfe integro ab omni cibo & potu abihiiuiflc,
nec alvo excrementa depoluilfe , uti nec veicam ab urina levafle,
fuppliciter rogabatur. Interim folito honore excepta > mita cek-
brarur obfervantia i cunftis tam Ipedlatae nobilitatis , erniHtionis
ac prudcntiae hominibus, quam etiam oblcuro plebeioque lccc ta
lis. In itincre quilibet rei novitate illedtus accurrebat>maneribus
quoque non illiberaliter oblatb, datis acceptiique.
14. Iam fane hoc loco ab hominum oculis fafcinum abftergi
voluic ille unicus omnis veritatis author benignilEmus Deusno-
fter , qui ad certum tempus quandoque ad ejufmodi prseltigias coc-
nivet nb noftram incredulitatem , vel ut nos puniat , calget as
probet -Oblata mihi palam commonftrandae hujus fraudis occalki-
ne, quum familiam Cliviae alam , apud Clementiflimum noifrua
Principem infto fuppliciter, ut ilia meoexamini aliquot dies in
meis sedibus, ipfius Clementix decreto committeretur. Quid ft?
Annuii: Princeps. Accerfita denuo me, amic habetur contredta-

COMMENTlTIIS. 7jy
turque : crcpundia ad laec offero , ut eam mihi bencvolentia con-
ciliarem : dehincmoraturamapud me trcs scptimanas cx Princi-
pis juflu , propono. Hic mira oratione modcltiam , anctimo-
niam quietamque indolem praedicat vitricus : suadetquc cam
fuse libertati relinquendam , nec ullo modo turbandam : alioqui
tam acerbis querclis , ejulatibus& lachrymis domum coramo-
turam , ut longilm ad aliquot etiam milliaria fublatam "opta-
rem : proptcrea & Ella soror senior ci semper fuisset admis-
sa socia , siquando ad veritatis investigatiouem , Conulis Un-
ncnsis & quorundam aliorura fdci traderetur. Me iuaviter
& benign acturum cum ea , nec opus fore lororis praefentia
aut societate respondit : quum ver constantius urgerct alter,
eo mul cum Barbara poltridie Unnam remittendos fmulan-
ter dixi , ne illam in aliquot dicrum jejunii tolerantiam prius
faburrarent , quam in meam fdem domi reciperetur. Ellam
permitti comitem , diligentiorique observatione utrique atten-
dijubet Princeps. Potridie lmul omnes inopinato ad nieum
domicilium revoco , quasi dimissurus : adcl & Princeps : com-
monstro faciem , manus & pedes : ventrem deuudo , qui con
tracter apparuit. Dolum lubcisc incunctanter cx vcnulto fa-
ciei plcnioris rubore , illultrifimus etiam Princeps lufpicaba-
tur. Mc hinc fidei totum creditur negotium. Parentes ac-
cepto Principe viatico , protinus Unnam reverti , & post trcs
septimanas 'rcpctcrc lilias volui. Seri rem actum iri oculatiul-
que iubverita , mco quidem judicio , mater , lachrymas profun-
dit largas, abit tamen.
if. Ad primum progredior actum , instructis prius do-
mclticis , quoadomnia conniverc , nihilque in utraque puclla
observarc viderentur: libertatem per univerlam domum Inique
deque vagandi & in hortiun excurrendi permitto : nec diumo-
ratus , cnlcenso cquo segrotum longiu* vito, redcoque hora vef-
pertina. In hac licentia hilares puellx,oprim secum agi, excu-
tire meosj de hune fabulas actum le pulchr pcrcturas , qucivud-
modum aliquoties antea, in animum inducebant. Interca quo-
quo se verterent; & quicqnid tractarcnt, meis velut aliud agenti-
bus gnaviter & dextr,fimulat tamcn,advenebarur.Prndiumsu-
mitEli.icum meis fanii!iaribus:co riniro,conjunx mea altra Hen-
rica, millier pia ac mir cordata , le insomnera peregisse noctem,
Ccccc z &
7j- DB JEjUKIIS
& eapropter bi in culina fcdenti dormiendum nonnihil efl mn-
lat,velata facie rara; textura: tela,ptr quam contueri quic}uid age-
retur, poffet.
16. Quid multis ? Barbara dormir uxorem rata, ingenspo-
culum cum generla ccrevifia forte ibi repofitum arripit , Jibcrali-
tcrque bibit. Repente tela abjc&a conjunx earn intuetur lens. Sic
pculo Elia: clam tradito, Barbara abitpudore nonnihil luffi: Id
tarnen ab uxore non fuiffe vifum, quod nihil dixiTct, conl. Non
multo polt Elise pomum donat ancilla, cujus portionem illa Barba
rse feodum iniinuat , quam portea ab hac comed occulte, ptclta-
runt mei domeici : Inde & ftantem apud puteum arinx un-
tum reddcre obfervavit fmula , ut fi quando alfideret foco, loca
fcetorem expiraret veftis : Nec longe port in borram expolala,
durum alvo depofuifle excrementum , per feneftram meis vilum.
Hicprimi diciadus. Vefperi domum reveras , myfteriamian-
timoniae hujus puellae revelatum gaudeo , interim dexrre adhoc
d.ffimulandum luadens. Callida etenim eratpuelh, &ob
jejunii conndentiam audacula nimis , quam fmiiiam int:-
raularc palam mendacii, puduiflet minime.
17. Portero die fmulo per tabulati culinammatn, fiSko
prandio , quid rerum Barbara agcret , animad vertitur. Ipfa cir-
cumquaque converio oculo , atque omnia effe lecura arbtrala, in
idem rurlus poculum manus conjicit , cereviiiseque porentiorii
haurtus liberaliores ingurgitt.
18. Tertio die fimihter confpefta, obicem penarii paulo al-
tiorem feipione ad grelTum parato amovet,& pams (ecalim purio-
ris comedk partem, inde & cereviliam denuo largius porar. Hinc
& integrum panem magnitndine pugni in ampliares ricondit l
culos, qiios & inter femora iub verte continuo abftrutu.$.ca fame
nonnihil rccreata , ad ancillam prodit.lseta. At quuni me inicio,
ancilla: rem apcruiflet minirter , ilia confeftim commutandos faos
cum Barbara; loculis proponit : Quateraivcrlanre , manura inji-
cit violentam fmula , panemque loculis extrahit. Pro forest
ilium confervari , mox fingit ipfa, cui vi&us abunde lern per fun*
fuppeditatus. Hie ejulatus multus. Uxor detegit, quid ab ipa
fmulo, & ancilla tribus diebus fuiTet oculis conl'peum : Ne^t
omnia. Quid facias? Acccdensego, filentium impero , Rsru-
ramque bono animo eTejubeo , aliatum via procedendumntus.
tena
Com'mentItii.s. 7j7
Penarium panariumque omnino occludi , pocula semoveri , 5c
omnera. commeatui aditum rescindi mando. Sic die sequenti
lecto hora pomeridiana urgens , nihilque alimonix dolo conse-
cuta , facie ulqueadeo collapla & lingua arida in hortum venir , ut
grotam esse dixisscs. Hic dies ,qui postremus Aprilis , jejunio
iUi sacer erat.
19. Postridiecum mea conjuge & famulo in nostrumexpa-
tiaturus praedium , commiseratione affectus , rurfuscereviiae in-
tegrae cantharum confueto reponi locojubeo, nec longe panem
butyro illitum , coctositem pisces relinqui : Adtabulati culina-
rii , cujus paulo ante memini , foramen neporeinsidiiscollocato.
Cunctajam fore libra existimans Barbara (quod famula hinc inde
domi , qua fui essent ministerii , tractaret , hocque studii iemper
etiam Ellae cumprimisincumberet, ut circumquaque loca prius vi-
ciniora occultioraque lustraret, quam genium nutrimento recreare
tentaret soror , ) positum panem tam butyro impinguatum quam
Cccum vorat cum pisciculo integro & majoris piicis portione, in
gens adhaec cerevisiae poculum ter repetito tractu fere exhaurit.
Sic cuticula probe curata , jejunium continuo adhuc simulare
pergit.
10. Quum rurfus eam fequentibus potarediebus,per confue-
tam spectaretrimam minister : Heu Barbarajtibi benedicat Deus ,
acclamt evestigio. Dcfcendentem inde famulum rogat , quid
dixisset ? Tibi bene precatus fum inter bibendum, inquit. Me bi
bisse, mentiris, refpondit illa. Tantae erat impudentia; & infolen-
tiae , ut mea familia toleraretur difficulter. Quicquid etenim ali-
cubi multa investigatione furtim confequeretur eili commodum ,
cujufmodi crant lecundarum menfarum & conviviorum solennium
confectioncs cx faccharo apparatae, avellana:, artocrearum crustae,
idque genus reliqua, seorum abliguriebat.
21. Cum uxore igitur extremae hujus pertinaciae & impuden-
tiffimi mendacii pertaela statuo , post tam frquentes conpituos-
que fabulae actus , ad catastrophen ferio progrediendum. Quare
claustris penum omnem fumma industria fccludi mando , ut ad
jejunii veram obfervationem nihil esset reliqui : Oblata tamen
comedendi bibendique liberrate , si quando pofeeret. Ab unius
diei jejunio, hora matutina, conjuge mea audiuntur occultx
querelae, dilceptationes & jurgia inter pullas. Barbara sibi nihil
Ccccc 3 forore
7y8 . De ] j i i s
fbrorc victus fuppcditari occult, quemadmodum apud alios,quo-
rum inquiitiom antea itidem fuiflct commifsa, fidelem luamna-
vafsct operam,cxpuitulat : fc contra nimis curios oblervari, qac-
ritur Ella (qua: ob officium iorori ejulraodi cibatione occulta prat-
ftitum Abacuc nobis nuncupabatur , qud Danieli cibum aJpor-
4*. 14. tifsct vates illc) fororem iacrymabunda orans , utvidu pam
frueretur, alioqui vitrico, matri , iplifque periculum creatum /ri.
22. Controverfiam accedens uxor dirimit , espiobraro
Barbara; commento & impoftura, fingulos tam prorafios quam e-
pitahos comeedia: aus , & quicquid fc , fmulo & ancia -
lum fuifset aliquoties, explicit dcmonftrans: inde ut ab hujulmo-
di dolo , mendaciis & prftigiis porro fc continerer, pi ac ibllici-
t hortatur : alioqui Deumjuftumtantifceleris fore ultorem mi-
nitata , & Principen! natura certe clemerttiimum , deparenubus
flagitii confeiis, atque ade ipis,dignum mrito fumprurum up-
plicium. Docet, Barbaram ha&enus daunone mcnc/aciorum
patre fuifse agitatam : commenticium illam nxifse angclum ,
quo fajpenumerb confirmaretut efculo, ut ajehat: taleminmea
domo nullum fortiri locum , atlongiusexulare pousa mei do
micilii limitibus : rcfipilcentia: horam adelsc, delictum atate-
luifsura iri , pro parcntibus & ipiis apud optimum Principen.- in-
tercefsurum lide bona maritum : fi vero prajfra&ius in Bagitib
multis documentis cognito pcrduraret , Prmcipem & qui a coafi-
liislunt , citius nobis credituros , quorum cognioni caula ur-
verfa fuifset commifsa , quam dubia: lubriexque rdei pueWis , ex
guftato ante biduum ceratorum cotidito,qud tantopere fe crutu-
li fiiixifsct , hoc genus daemonii haud dubi prorligaturura foh^c
maritum,li adfuiiset.
23. admonitione finita, difeedit conjunx.Resinrcrta in
deliberationem vocatur puellis : indelac rcquJrcncium iumen-
dumque convenitur,quafi lblidiora ventriculus non tokutet. Of-
fertur mdius cartharus , duarum videlicet librarum meiieatum
quantitas , quem fine noxa cxliaurit : poftridic integer canthara?
intrito pane rritico abfumitur,uri & reliquis diebus,quibus & b-
lccc.m & alia voravit.
24. Hxc omnia licet meispalam fuppeditafentur, ieorfta
tarnen comedir: tam difficult* fureivi vitus fumpuone.'fa
alxiuei potuit, donee porto cibum omnem lubniinjitrari inw vo
larem,
Commentitiis. 7J9
tarcm , nisi quem in publica mcnsa cum reliqua familia palam In
cuntorum conspcctu cderet. Hic etsi nonnihil etiamnum tergivcr-
aretur, Sc me ablente coram aliis comederc detrectarit : Id quod
hactenus in occulto fecerat , domum reversus , publicefieri volu.
Proinde cura illa strenue ago prter morem : Fucum & impostu-
ram exprobro : Me ex aedibub illam ejecturum, nec apud illustris-
Cmum Frincipemprodelicto intercciurum minitatus. Ad hanc
cantilenam incunctanter menam accedens , quibuscunque cibis
unacum meis familiaribus in omnium conlpectu vescebatur citra
noxam.qucmadmodum & reliquis quibus apud me adhuc moraba-
rur , diebus. Ela quoque uxori clam fatebaturj fe frequentius va-
oulasse, quod quum parentes mercium quarumeunque essent insti-
tores , portioncique liborum & rerum elui gratarum frequentius
deiderarentur, sibi imputaretur : Licct illa furtim abliguriissec in
alimemum Barbara.
2j\ Quum vero hic dolus apud me detectus esset , qui verita-
tis ady ta aperirc studio Sc neminem laedere , Clementiffimae Prin-
cipi upplicio , ne quid acerbius in Barbaram , Ellam & parentes
statueret, quod illseflcnt juvenculae, quibus publica punitio,scor-
tationis in posterum occalionem, vel gravius perditionis damnum
dare poster: Vitricum adhaec excusassent ill, uti imposturae igna-
rum : Erga macrem veto , velut fminam , exornaret clementia
principem. Tametsi autem ob sceleris magnitudinem vari* agita-
rentur scntentke , & quidem pnam arbitrariam mrita suisset
mater cum filiabus : Connatas tamen sux commiserationis argu-
mentum hic quoque ostendit Clcmentiffimus noster Princeps , re-
milsoque flagitio luis lumptibus illas Unnam relcgari juEt, tradi-
tis ad magistratum literis , quibus cum illo expostulat serio , quod
tam stupide sibi puela visset illudi : Monetque, ut in posterum
majori prudentia caveret , puellasque curaret vigilaiitius in Dci
timor institui educarique: Et quicquidde Barbarse abstinentia
antea suisset typis evulgatum Latine cGermanice, cotiquisituin
studioie collatumque , palam in fofo comburerctur. Hocedicto
munitxjuvenculxmeisavehanturcdibus, 13 Maii, anno 1 J74.
Hxc Ixta comdix hujus catastrophe.
3.6. Unnam reversa Barbara , pelle & ingenio nonprorus
mutato, cunctis persuader, se quidem antea jejunium tam mul-
tis pertulisscmensibus , sed doctoris Wieri effieacibus potioni-
bus
7<o De Jejuwiis
bus rcftituram , ur jam per Dei gratiam appetcret commederrr-
que : Sectiam line iiilo icipiomim adminiculo , greiu, ipc dcre
h.m.lfi no ex inundUombus p.Xuuiit.iiuu. per cunden: \v ..-..i
tdhtbitis.
27. Hic proftcb prarermittendum erat minime , quod co-
ratione Generofi Cumins a Niuwenar,&c. Adolpni,euidcmcjue
p.ccatis eximia conjugb Walburga: , duir.um reveras, ubi - . -
ram lac periile pucaleque intellcxiflcm, in mandatis mibi ibiu-
ttriffimu Principe datum cTe , puelhs perluadeo, utdvHiiim Bar
bare cunluctu mcu inungerem linimento , quoin nolodouubSc
iva A R A R JE unnenfis aunt-

rum effigies.
libi dandi mntilique illiti , fuis mox abje&is fuftentaeuu'sL'kr*

fine ullo ulcimento abire blent. Ad hanc illinitionein annmt
Bar-
COMMENTITII'S. 76t
/Barbara : Itaque poftridie bis foror Eifa illam fecibus olei vulga
ris , cui ob fraganriam olei lpicsc guttam admilcucram , inungit :
Quae poftcro die fciruonibus neglcclis proilk , perqu civiratcm
hinc indc currit , qiiai me reftituta , & hoc nomine libi pulchra.
Hoc modo voluntarios claudos mutilolque laare novi.
28. Prius vero quam fimilium impofturarum explicare cata-
logum pcrgam , memorabilem veri jejunii hiftoriam , cujus antea
memini, adjundis brcviter quibuidam aliis, intcrfcrcre vifim
fuit : Ut exemplorum analoga in hoc argumenti genere, quilibet
mentis non omnino prxfrata: , nec prejudicio fcriptorum erFafci-
natus, promptior in noftram poifit tranltrelentenriam.
29. Henricus ab Haflelt, natus quidem Haffeldae,at in Nor-
> wegiac oppido Berga degens , eximia; pietatis vir , tunc inculpad
cceiibatus , tarn erga paupercs profiifus , ut quum in divendendis
parmis fuam exerceret mercaturam, multo libentius pannum inte-
I grum apcruerit , fecueritque gratis , ut nudi pauperes veftirentur,
! quam ut cum fcenore aliis divendcret. Quum aurem religio Ro
mana commutaretur , tranliretque in Saxonicam , & Norwegiae
incolas crapulae nimium manciparos cernerct hie Henricus , nec
fuse funtioni hic refpondere ecclefiarum miniftros intelligeret ,
quibus in concionibus palam audiebamr , jejunio imitandum &
Mofen & Heliam , videlicet quadraginta dierum abftinentia : At
Deum nunc tam diutini jejunii tolerantiam in hominibus minime
operari. Hie Henricus , utiomnis vita; diffolutioris , & potiffi-
mura crapulae juratus hoftis , le concionatoribus quafi Deo hono
rem derogantibus , & potentiamejuklem extenuantibus nimis ,
oppoluit , rcipla teftatuiu volens , omnipotentiam ejus neququam
imminutam aut concifam , fed parem nunc & inacvum, qucmad-
modum ab initio , perdurare. In nomine itaque Domini , ad ejuf-
dem gloriam. gratia ipfius frecus , jejunium tentt : in quo ubi tri-
duum perftitilbt , tantum non fame opprimitur. Quare panis
rrkicei buccam & liquoris hauftum ubi fumpfiiTet , utroquc in
ipfo aeiophago five gula ienfibiliter permanente , dies inde qua- "
draginta & totidem noCtcs abl'que ullius cibi & potus ufu perfc- >'"*T
VCravit. . .'"
30. Exado autcm hoc tempore, illam panis & potus antea
aTumpti portionem crudam rurlus per os rejecit. Caeterum ex tam
Ddddd diutina
7<$2 Dh Jejumiis
diutina abstinentia mire fuerunt vires labefactata , ut lact refocil-
lari corpus oportuerit. Detecto hoc rairaculo , ab illius provin-
cix gubernatore rcgio accitus , num tot dias sine ullius aiimenti
subidio vixisset , rogatur : Huic veritatem confcso adhuc non
credeus > rem novo experimento confirmari mavult gubernator.
Quaproptcr Henricum cubiculo incluium , dies quadraginta afTer-
varijubct vigdanter ablque ullo victu : qui constantcr hoc tulit
sine noxa , laiiionc virium minore quam antea. Nihil hic sibi aut
propriis tribuebat viribus: Sed quicquid id effet, soliDeo ac-
cepeum serebat , cujus folius hoc erat opus , potentia & honor. Ob
hanc raram & pluquam humanam abstinentiam , arque etiam
X""". vit innocentiam , Numcn-Norwegicum multis nuncupaba-
tur. Nulli erat addictus sectas. Ncgociorum vero uorum causa
profectus Bruxellam in Brabantiam y ob hasresios fufpicionem ex
dbitons fui accusatione captus , in carcere denuo continentur vi-
vitjejunatque. Inde lata mortis fententia , ut sciliect comburere-
tur vivus ( confellione tamen populo , praerer morcm non prae-
lecta ) hic intrpide sine ulla sacici immutatione , supplicii locum
petit : Ubi catena alligatus palo , 'ascibus circumcirca horribili
aspectu incensis , putabatur circum palum velut intheatto aex-
tremum halitum difeursurus. Sed quid fit ? In genua provolu-
tus , oculis in ccelum levatis , ferventer suas ad Deum funditpre-
ces : Hinc surgens , in ipias progreditur sorti animo sine ullius
tremoris indicio flammas , in eiidcmque le demittit tam sedate ,
ut ab ipso moveri membrum vel arriculum , dum flammis crude-
lislme devoratur , viderit nemo. Ex offibus reliquiae inventt
nulloe , & supplicii locus multis religiofe babitus. SchorioBra-
bantia: prxside id contigit circa annum millesimum quadragesi-
mum quincum. Ex ore digniflmorum fide virorum , qui Henrico
conjunctius usi sucre, hxc refero.
Cuu'tns \ 31, Canonicus quidam Leodiensis haud ita pridem dierutn
itimiim. totidem continuum jejuniumexperiti conatus , ubi ad decimum-
septimum pcrvenissetdiem , tantam omnium virium sensit jactu-
ram , ut nisi incunctanter restaurante victu fuisset subventum ,
haud dubie interiisset.
sic*' ^ ûeâ qusedam Nicolaa nomine , Bucholdia in Mona-
dZ>li- steriensi provincia degens , conscientis morbo ita divinitus affe-
Su ,
Co mment itii s. 76?
Aa , ut hominum averfarctur conspcctum , matre caedebatur ,
quod egredi recusaret. Proinde ait : Me Deus percuflt : Si mater
adhaec me verberare pergat , quid tum factura liirn ? Inlomnis diu
permant, necoctodecim septimanis aliud gustavit quam pauca
poma tosta , ptilanae vero cremorcm bibit. Siquis inopinato acce-
dens , ei loqueretur , nihil respondebat. Tanta erat maces, ut
cervicis pina pelle solum tecta conspiceretur. Ex commiiera-
tionc tandem divina , animi tranquillicatem assecuta , paulatim
convaluit , Deum timens & mire modesta , qualis adhuc jam per-
manctsuperstes.
$ 33. Nec praetermittendum hic silentio, quendam in thoro 5j*3jj^
conjugali apud uxorem ab Hungaro nobili deprchenum , & in
carcerem eapropter conjectum , nt fam enecaretur. Quo autem amm'
r>nae citiorcm reus consequeretur sinem , gallina tosta per ostiura
ubindc ad ipfius demittebatur nares , utejufdemodoreallectus ,
appetitu incitaretur majori : Re ipsa vero rursus destitutus , acer-
biores daret peenas, non lcus ac
Tantalus labrisJtiemes apptit aquas :
atque eo cruciatn velocius interiret. Hanc supplicii formam quum

ex perpessus fuisset dics , septimo inquifirione facta , deprehensus
fuitllipcriorcm brachiorum uorum portionem exedisse.
34. Ad commentitia redeojejunia. Tempre Maximiliani Sttiji.
Impcratoris , anno millelmo quingentesimo decimo , puella f^^
quaedam Augustx mularo jejunio , quasi nullo vescerctur cibo,
ed divinitus fultineretur , non modo quoscunque ctiam pruden
tes viros , verum ctiam ipum Cacsarcm fefellit , lanctimoniaein-
gnis opinionc famosa & celebris , ut etiam in templo peculiaris
illi sedesscclufa extrucretur , & manibus portarctur. Qui con-
fecta, qux vocant , scorsiim illi subministraret , quendam habuit :
Et si quando essetexquirenda veritas , se confectis roborantibus in
vestimentis tam industrie reconditis antea muniebat, ut ad tres
vel quatuor eptimanas corpori lustinendo illa lufficcrent. Tan
dem ee proditam ab cmisis stercoribus , qua: nulla siibsequi, ubi
nihil assumitur alimenti , nemo non novit , quidam aTerunt : Alii
Ducissa ipsius dolum clam per rimam observatum j fuisse dete-
Ddddd 2 ctura
7^4 De jEjBHlS
dura putant. Sunt qui dicant , suisse scortum , &c vix cum amasio
submersioms pnara suga prxvertisse.
Mtrga- 3 j. Hue resercndam sentio historiam de puella quadamno-
T^td'st minc Margarita in villa Rocd prope Spiram commoranec , citca
<. annumif42. ob jejunium plulquam biennale celebri, ejusdem
ferc cum nostra Barbara tatis : Quam prius omnem avcritam
cibum , postca & potum feribunt > nec tum urinam reddedie.
Quanquam vero Rcgis Fcrdinandi jussu circiter dies duodecim
fuisset oblervata : Fucumtamcn latuisse , testimonio mihicrunc,
3ux fequuntur documenta. Primum, quod circa aetatis annum
cciraum inchoark abstnentiam , atque in decimum tertium con-
tinuo persvrasse narretur , pro ca ajcate tamen , st..tura& habi-
tudine justa , & pro rustica , vulcu non illiberali , ponsiimum post
diutinum capitis & ventris dolorem , qui corpus & vires magis
w'i coniumere debuit , & remorari inde justum staturx incrementum,
& faciei venustatem. Hae profect^ ncquaquam cohjerere , supra
ex Hippocratc demonstravi. Qui enim cielcunr , caiidi inoaci ha-
bent plurimum : Plurimo igitur indigent nutrimenro , corpus
alioqui conumicur. Humidum siquidera narivum ab cdaci calorc
"4fh'Ti\ exhauritur perditurque , nisi is eftrenis coerceatur apncto fami-
vdcsu-' liari. Hinc omnium minime jejunium iustinent ejulcernodi seta-
t'*- tispucri.
TW ^ ^ro calr's ctenim modo alimentorem proportio &
,ffir:ier quantitas , nullo alio quam natura monstrante , constituitur. Se-
fawt!" cundo habet historia , naribus & oculis copio ( cum intetdum
fleret ) humorcs profluxissc. Quod cmnino fieri nequit : Ubiere-
nim nullum alimenUim , nulla rraterw , ibi necclario nul]a con-
quuntur excrementa , qualia habeo narium mucum &ocidorum
lachrymas. Eodcm pertinct & tertium argumentum , auod toto
corperc lcabic & pustulis phlcgmaticis laborassc scribatur. Et
hoc malum excrementitium est , in quo corpus paulatim magis
lib.i. A* absumitur: Onginemque ducitex pituita lalfa , crrdTaac \enta,
aut ctiam bile atra , Galeiio teste. Quomodoautemejusmodi sor-
m^.io. des ex corporc cxpelli queunt continuo , si earundem desit fomes
Dcitdi ex assumpto alimento? Quinimo ex Hippocratis, nostri iren-
inhmi- tja j contestante & ipla experientia , morbi quicunque ucen
7 -4phtt. sunt , & super reliquum corpus eminent , eos simul cum medica-
*0' mentis,
Commentitiis. . 76%
mentis , etiam fame cumrc oportet : Siquidem fames exiccar ,
ulcera autem exicutione egent. Accedit quarto, quod canl
ibrnnum ccepiffe naturalem & quietum addatur. Nec hoc fieri
poiuiffc, ut citra cerebri ex affumpto alimento irrorationem, ta
lis coniequcrctnr fomnus , mccum afferent cun&i natnralium rc-
rum periti, qi ex benigno aliment! vapore ad caput delato , &
cerebri temperie condcnlato, lomnum gigni naturalem fentiunt.
Si itaquc oculatius ilia fuiffet obfervata, antin iplam vigilantius
inquilitum , quin impoftura fuiffet manifeftata , dubitare nolo.
Nec defunt , qui in veftimenti fimbriis libum ad fumcm tollen-
dam dcxtre conlutum, fuiffe viium, dicant.
37. Celebratur fimiliter puella quaedam.anns nataduodc- FmU*
cim , qua; in Tullieniis territorii ulla Commerciaco , tempore J,V^
Lotharii Imperatoris circa annum 822. poftlacram communio-
ncm in Pal'chali iolcnnitate a iacerdote iuiceptam , primum per
decern menfes panc,dcinde ab omni eibo & potu per triennium
abltinuiffe narratur. Idem hie refponfum volo, quod in proximis
jejuniis commentitiis : quemadmodum & ad illud non abfimilc,
quod Pogius Florcntinus Roma: , fub Nicolao octavo pontifice
in Gallo quodam facerdote accidiffe refert.
38. Hoc argumentum , fraudulent^ abftinentix exemplo,
raraque impoftura memoratu digniffima exornare volui , ne tam
facile poftliac omni crcdatur fpiritui , nec prodigiofarum rerum
narrationibus tam femper offerantur aures. Circa annum
i j46.Eflir.goe in ducatu Wirtcnburgico puella nomine Margare- tumn-
ta,Ioannis Ulmcri filia,ex gravi morbo & vehementioribus ven- '^?'"
tris cru ciatibus adeo fe intumuilTc finxit , utventris moles uni- p*r*
verfam hxiem obtegere , ac in circumferentia decern palmas cx-
ccdercj multis vifa fit. Divcrfi autem generis animaba le querc-
batur alcre luo fanguinc in ventre , cum tarnen fe nec comedere,
bibcre quicquam, led tantum pharmacopolarum confetis &
fruduum odoribus interdum recreari afsercret. Ab iis qui lcdlo
adftabant,audi:c2 Hint multiplicium animantium voces, gallorum
cantus,gallinarum coccyzationes,anferum ftrepitus , latratus Ca
num, ovium balatus , pofeorum grunnitus,ac quod admirabilius
et, boum mugitus binnitufquc equorum , atque animalium mul-
torum homines magnitudine fuperantium clamores : quorum
D ddd d 3 motio-
De Jeju ni is
mociunibus vexationibufque intolerabilibus mirumin moum
fetorqucri, dolentcr referebat. Eduxit admiranda magnirudinis
vermes atque ierpentes ex latere circiter centum quinquighta,
ut miraculo dem faceret.
. 39. Rei igitur inauditas rumor quum non modo per cr-
bem & loca vicina , fed etiam per totam fere Germaniam incre-
buiffet , ab exteris quotidic conflucntibus ob prodigiom , Sc
commifcratione afectis tanta virginis mole conlpccb , amplis
frcquentibufquc eft ditata munenbus. Confilium medicisSc
chirurgis quaeluum : Ad earn quoque Caroli quinti Impcrao-
ris & Ferdinandi Rom. regis medici cum aliquot nobilibs/-
ceflere , qui tamen nihil deprebendere fuci potucre. Verum
ubi jam circiter quadriennium hujus tragdiae lpecaculum du
rance, ac dolores intendi indies viderentur , magiltratus (
commiferatione , an liniftra iufpicione moms, me later ) acci-
tis puellae parentibus fciicitatur , num ex medicorum conlio
filiam ledtione ventris tarn diris cruciatibus liberan cuperent ?
Cui pater vir bonus ac innocens refpondit , fiJium divins boni-
tati & legititnis medicorum remediis commiuendam. At omni
bus modis rcftitit mater mali conl'cia , divinam ukionevn V\ mi-
nitata, fi filia adhuc juvencula enccaretur. Ad quam etiam mil,
qui admoncrent , earn Lrpenumero medicorum acfideraue opc-
ram : Hos nunc adefle , ut morbi inclementiam quibuicunque
modis aufpicio divino, aut tollerent, aut certe lenircnt. Verum
illa matrc inftituta, rcfpondit,fe morbum & crueem Deoubi
impofitam, ex divina gratia pari conftantia citra ullam medi
corum opcm laturam , qua jam quadriennium former perra-
liflet.
40. Caetcrum magiftratus, accepta patris rcfponllone, Do-
tori medico & tribus chirurgis cum obitetricc , ut puelli ven
trera lcftione tentent cxaminentque, ferio mandat. Quate hi
difto oblecuti , cubiculumque ingreffi, puellae tmida: aciis-
quelinteis ligatae , acclamanti, detraxere tegmina : Ferroqus
adhibito , ventrem miro artificio fabricatum cum variis area-
bus , quibus ventris rotunditas confervabatur , & pulvinari-
bus ac rdiqua levi materia iuffultum deprehenderunt. Hoc per
obftetriccm detiado , apparuit puella omniuo nuda , corpore
COMMENTITIIS. 767
optimc compacto , & supra modum formob. Fraude cognita,
parentes & filia cum aliis doli confciis ( quibuscum noctu co-
messutum erat , ac munera ab exteris oblara , egregie dilapi-
data ) in carcerem ducti , qiixstonibus lubditi sunt. Venter in
prxtorium ad rei memoriaiu delatus , asservarur. Mater ad-
veritatis confessionem torturis adacta , instinctu Sathans &
auxilio , quicquidid eltdoli, seannos quatuor conttruxisse
causa lucri , sassa est. Condcmnata igitur , fracto prius collo ,
palam est flammis absumpta : Filia autem, perforatis prius
ignito ferro genis , muro inclusa , ad perpetuos damnata car-
ceres : Pater , qui se ab uxore & filia ad illum diem , quo flagi-
tium manifestarctur , deceptum fuisse, sancte afirmabat /li
bre dimissus j quemadmodum & ex reliquis captivis plerique
insontes inventi : Alii vero pro delicti gravitate punitif
41. Hue nonimmento accdt id quod de quadamvir- otatfka*
gine Anglicana resertur, quxob continui jejunii samam , nu-
rninisloco habita observataqueest, ut Angli non alio nomine "
illam nuncuparint , quam Holi mu de Kent , hoc est , sacram
virginem Cantuaricnl'em. Haecsiquando cibanda esset, ante
summum altare intcmplo provoluta in genua , panem missalem
ex alto quasi clitus deicendentem ad ipsius os in alimoniam
umcbat , aliis in templi prtc postica miraculum religione sin-
gulari , imo ad stuporcm spectantibus. Hac sola spirituali esca
istentari se , & bona siui valetudine , citra ullius victus acces-
sionem , gloriabatur : Intrim & insignem quoque vitae inno-
centiam anctitatcmque pra se ferebat, ut tam Rege & regni
primoribus , quam ab aliis cujusvis ordinis hominibus religiose
visitaretur. Nec exigui temporis , actus hujus fuit epitasis. At
quid fit ? Quemadmodum justisimus Dcus ad quarumeunque
illusionum sacrarum praestigias non perpetuo connivere solet ,
sic tandem & huic fabulx catastrophem statuit.
42. Quapropter sinistra sulpicione Rgi injecta , ex ejus-
dem mandato in illam inquiritur. Lcgati regii monasterium,ubi
illa tune temporis morabatur , ingressi , relig'onis ergo eo per-
venisse putabautur. Verum ab iis leclusa mox , custoditaque , .
famcm ne triduum quidem perpeti valuit : Sed qu infirma est
muliercularum conditio , dolum haud difficulterest conseil.i:
Panem

;68 D i Jejuniis Comment.
Panem nimcrum meflalem per fornicera templi demiflum, -
pillis fceminarum tenuiilmis alligatum , eoique non pcraiiJe
obfcrvariab iisqui longinque panem fpeabant : Adhic, le
intcrca laute feodum vixiflc cum abbatibus ad qaos i-
vertebar, quibus ctiam famiharius , conjuntius , vei potius
carnalius frucbatur. Circitcr tres erenim fuere (nili memoria
fallar, vel is falfus faerit , qui rem vcregeftara retulit) in di-
verfis cxnobiis , ac in unoquoquc menies aliquot bifce ludibriis
dementabatilla quofcunque. Tandem dira morte poena* ikk,
veluti & abbatesj ac monaftcria diruta.
Vautiant ^ Hie locum meretur quoquc famofa quaedam vetula,
qua; ut pcculiari angelica; fandiratis opinkmc Pcrfedionis Re-
gulam recenter inftitutam confirmaren Venctiis , duo fibi am
pia comparavit ejufdem forma; voluraina : Quorum alrerum
Bibliorum erat , altcrum ciftula cluulis velut liber adornan,
quam depreffis lagunculis vino malvatico plenis , tum Sc mar-
tiis panibus ab ipfa ex caponum perdicumque pulpamentis,
- faccharo &c amigdalis rite apparatis , irtfarciebar. Hifceduo-
buslibris pulchrcinftruda, in cellulam fe recipkbat abdebat-
que, religiofam fcilicet agens vitam plcrunque dies quinqu a\n.
lex contemplationc varia , & altcris illis Bibliis vigilanter le-
ditandis , donee quicquid iniis delitelceret mvftcrii evacuad
fet : Nec fane intcrca temporis quicquam aliud cibiaur poms
guftabat. O dignum memoria miraculum , myftkaabftinen-
tia. Quid tandem ? In hoc religionis arcanas exercitio perdu
rar, donee myltcrio revclato , multilquc inventii litem >-
riis, palam magiftratu exilio punifcur.
44. Circitcr annum fexagcfi mum qnintum fupra milfcfi-
mum quingentclimum , in Caftiliae nova; MarchionatudeSenei
duo ferme miliaria de Covil vida in villa Tamerion juvencula
morabatur annorum iedceim , fingens fc Virtu te friritusfioe
cibo , pom , excretione alvi Se urina circitcr biennium vmffe.
Ad banc tandem acccdebantduo filii ducis Medinxccei, qaid-
namhoc rei effet inquifitum : Qui levara lod.ee fub qua ip6
' cubabat, manuque inferra , ledum lotio defoedatum compe-
riunt. Fraude revelara,, illamlnquifjtioni tradidit Marduo-
niffa.
X'ttr*
*
De Ira. Liber. 769
4.5. Vianae adhaec sub Brederadio circa Trajectum inserius
puellam perpetui jejunii opinio nobilitavit : at commentitium /ai';"
fuisse , postea cunctis innotuit. Similiter menses aliquot fraudu- "'**
lenter jejunium simulavit Gorcomii in Hollandia puella nomine
Margaretha, circa Belgicorum motuum initia.
S 46. CircaLeodium in villa Capella nuncupata , fuit circa an-
num 1567. puella annos fer leptendecim nata, quae ab omni
victus usu vixissedicebatur. Seddolum detexerunt libamellea,
tandem in vcstimenti fimbriis deprehena.
47. Canerumhxcmscriptaesse,qudjejunio,aliquiddero-
gatum velim,nemo suspicetur:quum hoc solum mihi studio fuerit,
ut quemadniodum in sathanx praestigias sex in lucem editis libris
inquisierim , ita & nunc sacris hominum imposturis oculatius ar-
tendere voluerim. Iejunium etenim verum , summo me loco , si
abulloalio, habetur, uticert dbet. Nam , Athanasio teste, mor-
bossanar, destillationes exsiccat,damones fugat,malaquecogita-
tiones expellit, &mentem nitidiorem reddit , & corpurgatius,
& corpus salubrius , & ad thronum Dei sistit. Colophonis autem
vice auream Cypriani sententiam subjungere volui : Jejunium , w*
inquit ille , si discretione regatur, omnem carnis rebellionem edo- tutti-
mat , & tyrannidcm gulae spolit & exarmat. Jejunium extraor-
dinarios motus in cippoclaudit & arctat, & appetitus vagos di-
stringit & ligat. Jejunium si humilitate ornetur , servos Dei con-
temptores mundi efficit. Jejunium carnes azymas mundat &
olidat , & putredines quz ex adipe prodeunt , consumit & siccat.
Jejunium scripturarum deliciis pascitur, contemplatione refici-
tur, gratia stabilitur, ccelesti pane nutritur. Danieli intcrpretatio
somniorum revelatur jejunio, & tres pueri de Babylonio illse
cgrediuntur incendie Mofes in monte quad ragin ta diebus jeju-
nuscum Domino perverans, & Dei familiaritatem, colloquium,
& legis ministerium promeretur.
FINIS.
Eeeec JOAN-
i
, f..
... I
I O A NN I S WIERI
IRM MORBO,
Ejufdem curatione
PHILOSOPHIC A, MEDICA
&
THEOLOG- 1 A,
LIBER.
Irafcimini fine peccaio.

I
. ..
f - i

Ad llluftrem & Generofum
Dominum,
X). HERMANNUM
COMITEM IN NEVENAR ET MOERS,

DOMINUM IN BEDBUR,
I 0 A NN S IV I R U S D.
U "volntate elapfts annis diaboli pra-

igias ejrfraudulenta ludibria debeIIare
conatosfum , illuflris ac generofe Comes;
eademnunc denuo inlucem prodeo advi-
tioforum affettuum carnificinam ex hu
mants animis expeorandam. In ingrave-
fiente enim AtAte quicquid aiduis is
occupt ionibits fuffuraripoffum temporis , id libenter in public i
commodi ararium efundo , 'utinam tanto poeritatis frutfu ,
quanta alacritatejurvandiproximum , quo rjr met ex contredita
divinitu* talento ufura ingenuefim confcius, ejrfubfequens atas
me aliquando yixiffe gaudeat. Proinde quando in norifieculi
intuerer turn extremas calamitates , turn calamitatum occafio-
nes, commentari volui aliquid decauis vris remediis certis
ipfius Ira. , qua hodie prhata factiones , publica bella , cades
truculenta , ac inaudita immanitatis exempla in Chriflianipo-
pelli cervices &fortunas miferrime exundant. Etenim ad hunc
fufcipiendum laborem tres me compulre rationes. Una e,
quod quum nulla peflis magis depopuleturfua crudelitate va-
iima rgna , ampliimas ditiones , florentiimas re/publicas,
quam hac ipfa , cujus, proh dolor, recentia ntmis teflimonia co
ram caelefli trihunali yindictam clamant : non etiam ab officio
3 pro
P R i F A T I . .
profeione medici philofophi alinant judicarem , advtru
tarn exitialem morbum, quivet-e Epidemietu nominan bot tem
pore potett, profanere curationem. altera, quod qua mihi
Theologicis meditationibusfubinde , dum ad negros huetuepre-
eifior, occupato inproprium ufum conferipferam, eidem atiit
communia efe dim , fiforfitan tewifiima mea opeafitbfidu
quempiam incitare pojj'em ad affeftuum fitorum tjr&wdem
edomandam. Porema,ut mximos,fetamenJufitfims ob
res , quos ex conjugate thori diipatione ante quinquenmm
hauferamftterario aliquo exercitio tune tempor Untrem.
yero mearn comment attonemfub illufiris tut nominis mfcriptio-
ne ,generofe Comes , publicandam duxi , turn quod interproa-
pes Germania viros literarum cognitione , doctrinafrajtmit
ejrjudieii acumine haud ulli fecundas , fid , utait iffe ,
"Si'' ^"v certiorem de argumenti hujus traffatt/ cen/-
ramferre po : tum etiam , quod quum Wierorttmfami/iam
fingularifayore rpatrocinio femperfisprofequtttus , 'v'mjlim
pro grati animi teflificatione haberes perpetuum obfeqmiostfi
monumentum. Te totumfuofpiritu regere Aigntur miferusr-
diimus Deus , ut ad ipfius gloriam s tua dementiafalutem, &
commijfa gregU utilitatem hunc moment aneum yitt ntrfttm
perficerequcas. ClivU exnoris adibtes.
DE IRA M O R B O.
Icturus de Ira morbo , praeter conuetam

egritudinum recensionem , non obstante Peripa-
teticorum sententiafimitari conabor tum Stocos,
quiaffectus canquam morbos ex homine nituntur
evellere : tum Galenum nostrum , cujus auctori-
tate didicimus,ade potentes esse animi perturba-
tiones , ut & multi sepe morbis liberentur , superveniente dele-
ctationisalicujus sensu, &infinitirursus ex nimia conturbatione
in difficiles xgritudines delabantur.
i. Verm quumnullacxiftatcorporisinvaletudo tam gra-
Ts,quam non animi exacerbatio long exuperet : magis etiam hu-
jus,qum illius, custodienda est propter subjecti nobilitatem int-
gritas. Nequidde consensu utriusquedicam, quomalaffectus
animus, naturalem quoque totius corporis statum immutat , pi-
ritibus tanquam fuis intcrnunciis primm contaminatis , qui
posteanguinem exagitant,& cordis aequabilem motum intertur-
bant, quod ex pulsuum frequentia , repressione & varia commo-
tione apparet, unde febres, lipoth ymia, tabs, aliaque mala subo-
riuntur : qui denique cerebro talcs communicant impreffiones, ut
lcpiffimphrenitis, melancholia, mania, apoplexia, paralisis,
epilepsia, & similes consequantur asgritudines. At ver ex cunctis
animi morbis, quam nullus vehementior lit Ira , curationem ip-
us solm auspicabimur : rati , eos qui hune superare , 6c tempe-
rantiae mansuetudinisque territorioarcere didicerint , ad reliquo-
mm expugnationem alacris accessuros.
Prius tamenqum ad ejus definitionem , causas, &ulte-
riorum traiftationem deveniam, pauca quaedam prasfari lubet vice
s&Myfror de affectuum natura & origine : in quibus explicandis
primvidendumest,quidfitaffectus. Estautemis Zenoni,aversa AJsea*.
recta ratione contra naturam animi commotio : quemadmodum
& Galeno , motus animi non obediens rationi : qui ab aliis dicitur
appetitusvehemcntior,ad differentiamillius,cui ratio moderatrix
aflistir. Qusecumque enim boni malive specie objecta nobis fue-
rinr, ea si constanter prudenrerque sequimur aut fugimus, tum ap-
petitus estcum ratione : quando ver adversus banc incitamur ve-
hementius, & dclectationis vis major est qum mionis , tum pra-
vus
77< IOANNIS WlERI
vus allio'tur appetitus, qui finiftrx opinionis impulfu, contn
mentis decretum agit. Hinc duplex afe&uurn genus refulrar.-u-
num rationis particeps, alterumejus expers : quorum utnimque
ex opinione boni aut mali, cjufque vel prac lentis , vei futuri, iub-
dividitur.
4.. Czterm quia necprimi generis affeftus obfunr, necfe-
cundi omnes ade nocent , ut naturalem corporis confhtunonem
demoliantur, morbosquegignant , tufficiec nobis principalior
illos attigifle, qui hoc negotii potiffimm faceflere confucrerunr ;
quorum omnium fons eft intemperantia. enim fummus ill
Iplendorrationis , quoappetitiones noftrac rgi debebant,ertin-
guitur , & pravis cupiditatibus faces fubmimirranrur : ut mirum
non fit, intemperantes omnibus animi affcAibus emancipates ci-
fe, quippequi fana: mentis judicio averfi , ex imaginaria boni
malie apprehenfione, ftatim hucilluceffrenatferuntur, varril-
que perturbationum euripis fluctuant.
f. Sic ab animad verfione rei deleftabili, utjugiformolx
mulieris intuitu & cogitatione, moxfurioi]ibidme7n<rrni/u.nrt/r.
Sic etiam quumquis laefus eft injuria, ejusapprehen*one vis -
moi cordis j quat ejus eft appetitio, incitatur: cumque injuriara
vindicare &ulcifci cupit, neque rationis manfuetudinelenitur,
ExcanJt- tum iraexardefcit.bxc fi mox deiftat,excandefcentiadicirur :a
oiium. inveterara fit, odium :fi acerbior , difcordia : fi ulcifcendi rempus
fmm'tfi" bfervat , inimicitia. Quum porro vebcmens in furgit de divitijs
"* expetendis opinio, cordis appetitio non refrarnata rationis rz-
jtmit fcriptione in avaritiam effertur. Quum denique maximi fient, op-
timiquejudicabuntur honores, horum ftimulis eadem yis miim-
mata, in ambitionem rapietur.
MeiHt 6. Itaquidem futuri boni opinione varit folenrexcinri eu-
rwi. piditatum differentia;, quemadmodum ex futuri mali apprehen-
fte,iu. fionc metus fuboritur : qui fi malum propinquum eft, :hic
yvIr. autem fi permanet , formido : fi laboris metus crit , pigtiavce-
tur : fi valde concutiat, terror : fi mentemloco dimovet, pavor :fi
Eximi- ultra, proceflt, exanimatio. Vbi ver jam malainftanr, autlpen-
""""" tabonanonaccedunt, tum animi fiunt agritudines : cujufmodi
fimr, dolor, angor, luftus, moror,lamenratio, aerurana,afSi<ib-
tio, folicitudo, moleftia, defperatio, &cxtcraeejufdemordinib
7. Quae haftenus enumerata funt animi pathemata, cum
diutius
De I r a " L b r." ' 777
diutiu persvrant , tanquam in venas medullasque scsc ingren
ces, naturalem corporis statum un perturbant , & morbos illiac-
cersunt. Itaenimdumcor iracumulaturc effervescit , ea spiritus
primm,deinhumorescorpusqueinflammans, plerumquc ine-
phcmeram vel in fy nochum agit : aut si cacochy mia fubest, in pu-
tridamfebrem, aliosqueex bilis fervore & humorum confusione
morbos : aliquando etiam pro vehcmentia ebullitionis, & diposi-
ione solidorum in hecticam praecipitat.
S 8. Mstitia ver corpus omne, maximautemcorrcfrige-
rat & exiccat, spiritus innatumque calorem sensim obterir, vigili- '
as siccitateinducit, concoctionem labefactat , fanguinem humo-
resque incraflat, augetque melancholicum succum. Quibus ex
caulis corpus atrophia liquescit, &in marcorem aliosque frigi-
dos morbos incidit. Eadem pericula & graviora metus adfert :
atque itadeinceps reliqui omnes immoderati afFectus fuis quique
procellis &fluctibusnosjactantes, in varios animum corpusque
fcopulosillidunt : quos ut evitare oporteat, exemplouniusiras,
quae perturbationum est fxviffima , jam declarare conabor , futu-
rum hinc perans, ut illius naturafic curatione ostensis, eadem vel
simili methodo aliorum affectuum cognitio remediaquc invcniri
posint.
Tk Ir Definitione.
UT prxcifaomnisambiguitatis Stcontradictionisoccasione
planam stabilemque Ira definitionem habeamus, fuppo-
nendum prius est , nos loqui de Ira morbo : ut cxcludatur
hinc Ira licita, quairafcimur vel aliorum hominum fceleribus,
vel nobifmetipfis ob propria peccata, qua item pater irafciturli-
berisdelinquentibus. Hic enim motus animi fit justa cum mode-
ratione,& abfque peccato : cujus meminit Divus Paulus,inquiens:
Irafcimini, & nolite peccarc. De quo affectu magis utili,qum no-
xio, haud pluradicemus, priorisduntaxat enarrationcm defini
tione illius aggrefluri, qux neglectis aliorum finitionibus, tali o-
Tatione perfici assignarique potest , ut Ira fit appetitus profligandi Ir iu
objectum,'propterapparentuminjuriam.
$ %. Cujus definitionis singula jam membradeclarabimus.Pro
gnre collocamus appetitum , non quidem naturalem illum , quo
stirpes alimentum sibi conveniens proliciun t , aut magnes ferrum
Ffff aura-
778 I O A N N I S W I X S. I
attrahir,automniageneriscujuscunquesintinanimaaguntur ed
motum & intcriorem quandam agiutioncm anima; ad babenda
bona quibus caremus , & dcpellenda tnala quibus iafestamur : ta-
metsi hsec saepe talia, cujusmodi apparent, non fiat verun specic
boni maliv nos fallant. Ea appetitio , de qua loquimur , Grsecis
if/ vocatur, cui tum persecutio inest boni, tum eciam depulsio ma-
liT utriuque vel veri, vel ementki. Nam dum rem aliquam con-
ctatur, quae specicm boni f jucundi prxsefert, eamsimuiquas
huicadversari&obstare videtur intentioni, depellit.
? Quid autem hic persequimur , quidque profl'igamus ?
Dicam breviter. Appetitus semper prxupponit privationem ,
quae est dcfectus rei. Nonenim appeto quod poffideo, sedquod
deest. Quare si Ira appetitus est, quid deest quod appetam ? Deest
apparens justitia, tanquam bonum. Qupmodo autem justitiam re-
cuperavero aliter, nifi ut uum contrarium, nempe injuriam , de-
pellam ?Sic in gerendo bello quis finis ' Pax. Eam quomodo Im-
perator acquiret , nisi ut hostes pacis , qui iscordix & dm ul ratis
auctorcs unt , removeat? Proinde finalem cauam ponimus pro-
fligationem, efficientem ver collocamus injuriam : siquidem ni-
hilanimum nostrum aequ pungit, qum si putetnus nobis, aut no-
ftrm alicui non tribui, quod nostrum esse videtur. Etcnim omnis
appetitio boni cujusdam aut veri , aut apparentis est. Bonum au
tem, in quo noster acquiescit animus, respicit conservationem hu-
jusnostri individui. Quia ver propter perpetuum Anaxagorse
fluxum, quod jam est praesens bonum, eloquuto hoc eodem verbo,
im in momento dfinit esse praescns , & jam transiit in naruram
praeteriri : conscrvatioinhiat affluxioni futurorum,tanquam frui-
tioni praescntis. Quam etiam ob rem antea ostendimus, privatio-
ne fieri appetitum. Non enim desideramus (ut dixi)quod praesens
est, scd quod abest, ita tamen ut sit futurum . Qu id autem ruturum
conscrvatio ip requirit,ut sit tanquam pr3esensrvnimlaTmd cmm
ut sibi tribuantur omnia, quae videntur ad se pertinere. lu hqiri-
dem tanquam proprium sibi vendicat. Atsuum cuique tribuere,
estjustitiae opus. Quare hanc justitias peciem appetimus , quate-
nusea tendit ad pleniorem salutem , conservationem eperpetui-
tatem nostram. Undequumillam cupiamus adesse,cupimus su u m
contrarium abesse, hoc est, ipsam injuriam : quia per eam impedi-
mentumautsubtractionem arbitramur fieri bono quod desidera
mus :
De Ira Liber. y7^
vus : ftademus illam quoque impetu depellere & amover, ex
uo creatur irafcendi affeftio.
9 4 Injuria auteminfertur , ubi fuum cuiqaenon redditur,
rd omnis negligitur analgica aequalitas , qua: in mutua perlona-
acrerumproportioneconfjftit. Nam quura juftitia fit
uicquidabearecedit, ftatim coovertitur in naturam contrarii :
uj us duae funt fpecies ratione utriufq; extremi , ti **lo> & * 1.
(bud poffidere videtur qui injuriaminfert, hoc vero qui earn pati-
Lir . Quare exacerbor erga illum, non tarn quod plus habeat,qttm
.lud mihi minus reliquerit, & quod auferat illud quod meum eft ,
nihique debetur. Itaque conftat, tot effe externas irae cauias,quot
xiftuntinjurixrepraefentationes. Repracintationes dico prep-
erea, quia non eft injuria fmper quae injuria efFeapparet. Species
amquefallunt noftram faepe imaginationem, quas fecundum ido-
orum occurfum excitt appetitum.
.-.3: f- Sic folappaiet magnitudine fiquipedali, quum tarnen
ong major fil un iverfo orbe : fie navigantibus apparent arbore*
n littore moveri,quum tarnen pefisftant immobiles : fie in ipecu-
o apparent ipfae fubftantiae, quum nihil fine minus. Vnde multo-
:ics appetimus mala , quia apparent efie bona : & econtrario bona
Mccutimus , quod videantur effe mala. Qttac cauiafecit, ut dixeri-
mus indefinitione Apparentem injuriam. Ergo explicates noftrae
definitions membris, progrediamur ad caulas.
De Cufis Ira.
Causas iraeadduopoffiimus fumma capita revocare, ad

internum iracentis virium, eexternam irafeendi occafio-
nem : dehacpoftea, dillapriusdicendum. Concitamur
enimadiram aut temprament! refpectu, aut debilitate judicii ,
aut impedimento fen lorior um , aut animi affectibus. Ac quidem,
quum vis bv^mQ/it in corde, & * in hepate fuum habeant
domicilium , prout hae partes principes erun t diipofitaz , ita etiam
an imi impetus & cupiditaoes aut vehementiores aut remiffiores
confequentur. Nam qui cordis calidiorem obtinentconftitutio-
nem, csceris omnibus funt procliviores ad iram : & quemadmo-
dum promptiffim commoventur , kafacil placantur : quiairara
non reprimunt, fed ftatim prqecipiti quadam impotentiaproruunc
Fffff ad
780 I O A NN I S W I I I
ad vindicram vel emotionem apparentis injuriae , qua profliga
conquiefcunt.
iryhu. > ôs Ariftotelis vocat fofa** & hace prima (pedes nomina-
bufdt. tur ab Homero JW i 3tw , quod eft fervere & cum mpetu
ferri,quando fpiritus circa cor eftervefeere incipit.Hinc Ovidius:
Utque animus tmida fervebat ab ira.
IA i- Et Lucretius :
Mens iracunda facile efervefeit in tram.
Itemapud Ciceronem 3 . Tufcul.
Cerque mearn penitus turgefeit triftiirts irte.
Btrtui. Et Seneca : Ira totus fervet.
Krent' 3 . Hepatis vero qualis eft conditio , tales generanrur humo
res, quorum predominio denominantur differentiae tempera-
mentorum,quae affeftuum matrices quaedam funr, & minerx. At
*''"/ inter reliquas temperaturas biliofa maxim obnoxia eft huic malo
propter aptnudinemacnons ianguinis, qui racile innammatur.
Satyr. 1. quod Perfiusetiam intellexit,dumait : Intumuit/ubpe&ore bilis.
s*tjr-t. Item : Acribile turnet. Et Planus : Mala bilis crucizt. Etenim
Cilert' qualis in jecore conficitur fanguis , tales in corde gignunrur fpiri
tus, quibusanimi vis bufunf)t affection es parit,prout imaglnatrix
objeam fpeciem opinione in nobis aut boni aut mail tum prx-
teriti tum futuri aeftimarit.
.- 4- Hos Ariftoteles di&ione medica vocat appofit
x"- quodexfunimo bilis mpetu fupra modum cleres finradiram,
quae tarnen propter humpristenuitatemnon eftpertinax autiu-
turna, fed cit evanecit, quaG ej x/y f}<$c4w. EofdemHippo-
i(tvftot. crates philofophica magis phrai appellat /9/ , ras ,
Galenus perperam admodum detorqueat vocabulum in Cbm-
mentariis Epidemiorum ad velocem quidem iram, fed quz aut
imbecillitate judicii,aut frigidiori intemperie cordis eFcniar, pro-
pofito exemplo excandefcentix rauliebris : nam vetcres it&fm
intellexerunt homines vehementer iracundos, clevi decauffa,
quales videmus effe Gallos.
. Verum hocloco repudiari debet in veteratus mulrorum er
ror, qui materialem iras cauffam putant iblam bilem , adeo utapud
Latinos bilis pro ira, & biliofuspro iracundo ufurpetur , eadan
licentia, quaapud Graecos & **<.. Occafionesautem//-
beixperfuaonis funtduse. Una, quod irati quandam bifec ria-
sr . . . . vam
D E. I R A ; {j I . ; y%i
vam evomant : qua: tarnen ex magna anirni commtionead expul-
lonem irritatur , folliculo fellisforfitanetiam trgido. Iqannes
Fernelius fcribit, fenemquendam decrepitum mire ad irampro-
penfum : poft cujus difceum nihil fellis inventum , nee cyfin fel-
leam , fed ejus in .loco ingentem conidiffe calculum, Ex ejus
enira obftruYione uniyerfa bilis in ambituyenarumreraanfit, c
proindefaciliusadiram inflammavit. Altera, quod temperatura
biliofi deprehendanturiniram procliviores . Concediturquidem,
iracundia fomenta provenire bile , non tarnen biliofos necefla-
xieffe iracundos. Nam prseterquam quod aliae etiam interna? iV>
fint cauffzc iracundia:, multa animaliacompcriuotur iracunda, quae
minime interim biliofa: utin maxime iracundis animalibus , era-
brone videre licet, & angue , quern frigidi eife temperamenti , de-
ilderium apricandi in ipo iolfbitio , turn unanimis authorum con-
ienfus teftatur. . .,. . .
: 6". Qud fi ex fngoinis & bilisadafationemelancholia pro: ^/~
veniat, & in liceo calor accendatur, vehemen tifima & tcnaciflima f<mgHnt
exoritur irafeendi affetio,qux propriiracundia dicitur. Etenim
G aftiones cerebri intuearis,quum propter ficcitatem pauciora,im- *
pedimenta inter intelle&um & fpecies irvatas interponantur , .
quibus aftus intelle&us ab ipfis disjungipoffit ac oblivio furrepe-
re , fitutopinionem injurias diutius retineant, &p winde pbftina-
tius in iracundia perfeverent , unde etiam truulentioresmanant
effectus : fi confideres difpofitionen cordis, quo illud magis dcli
nt ad ficcitatem, e erit non quidem velocior ira, id magis fera,
& atrox. Sic u ti en i m ferrum natura fice um & durum tard accen -
ditur,acccnfum autem haud facile reftinguirur ob calorem diutius
xerentum : ita etiam cor ccum non illico excandefeit , fed ubi
excandui t feme!, non tarn prompt mitigatur. Sic & fibra: ex fen-
tentia Ariftotelis folidae terrenaeque, quafi fomentain fanguine
efficiunter,&fervoremperiramaccendunt.
7. Earn irae fpeciemHomerus vocatAwty^hoceft
permanentem ,& , ? : quae etiamApi}d eun-
dem appellator ni^vel uir, ^ >**> quafi ira repofi-
ta Salpica -neifr ft 7i/ugt(u , ultionis occafionem expeftans. Tena- !.*?-
cemOvidius, implacabilcm Virgilius , immedicabilem Silius vo- {fStfr.
.cat. Quocirca Ariftoteles fie affe&os apella: snv , amarulentos & ul^
acerbos homines, qui offenfiones dilfimulant, non quod aftectibus /<,?'. 5.
Fffff 3 fui,"*'
yiz le ! s W i
fuis evaferinrfiiperiores, fed qud illorum effeusSc immanira-
tem tantifper fufpendant & celent, quoad tempus ulcicendi in-
juriam ad venerit. Animum autem fi expleverint femel , mm mo
dus apponitur. Ultio enim raodum finemque irae adhiber,pro<fo-
lore voluptatem efltcins. Sub hoc catalogo comprebenduntar
Italorum , qui in plures annos injurias opinion em referont,
offenfiottes, quae tandem in monomachias , aut fraudelenra, &pei
infidias machihata fuorum ficariorum latrocinia, erumpunt.
tMeUn. 5 g Porro oui ab atrae bilis exuperaritia temperaturas! (-
rumir: , omnium fasTimrne&alperrim iraicumur. Sicutieniai hu
mor atrabiliarias 'propter fui crafltiem & faxulen nam aegritui-
nes excitt longas & folut contumaces , exempta quartana: &
feirrhilienis : itaetiamin talibus fubjechs procreanrar pirin
denfi, compafti & refraftarii , qui affetua emel conceptos xger-
rimdimittunt, etiamfi vinditapotiti fint. Undefir,utufeiiflRel
ab'olitm & extin&m m-iis exiftimaveris injurias opioionem. &
proinde ejiis'memrim jam ffe fpultam fperawris , iterum ta-
mn vulnus rcrudefeat, &in corrodens furiofumvfue eonvereaeur
carcinoma, non fecus quam cancer, qui morbus eft atrabiliarios,
exacerbatur denuo , fi adhuc aliquid radicis fit reliquum , nee f
contenais circumferipfjone, latius depaicitur totam queque y ki-
niam. Idcirce'Ariftbtels vocattales'z^wf. * e>ee, au
dita deferiptiom bac etiam condition , qud djrRcilis&pertcu-
tafae fint cnverfationis : quod propri, fine tarnen nationiavi-
dia* in Hifpanorum faevas & inexorabiles quadrat indi^natiOTies.
irafUm- Lubet auttm hancfpeiem irs nominare plumbeam, imoeiea-
M
iurutnj.
H. tioriepi'ihtoStUfninam ::ex quaprierplt imrnanitas&mra*-
kntia tyiannorum , omnimque ebrum qui nquamtrude/M*fa
exrcrunt, quorum hodierna fadnera vinditam coram jtift*
tribunali Chrifti cramant.
5 p.'Qubd fi melancholia in frigiditatis & ficcitatis pnedorai-
Tiio confiftat ,'mo'fofltas accerfrtur ;: quae aetati fehili pecuVvaiiactft.
flam qufm'frigu tito tiioveatr, rac in.rbtnmetur,
Igavius i'ram cetfteipiurit fte's, cbneeptam tarnen diffici'Kus de-
ponunt & fer ilhid habentadnexum,ut non magnopere laborcnfj
ne
14. quem
| offendant,
UUEllUailt)
AV. intracbbUiores
MiuwiaGWrr91HiT.
fint. "
jUuiit- J io. Pitutitofi prae exuperantia crudi Scfrieidioris ioris ^*-
nis, nontamracnequeuntdiicernere, quidnoxmmquidT
xium,
D e I ft a Liber. 783
xium , propter inter labentem humiditatem inter spccies & vim
intellectus. Unde quidam irascuntur facil : sed hujumodiiranec
vehemens est propter dcfectm fpmenti calore. provenientis.,
nec diuturna propter interfluentem humiditatem aut excremen-,
titiam aut naturalem, quae in memoria abolet injuria? opinionem.
Et qidem talcs soient esse puerorum offense.
$ II. Sanguineorumnaturaaboptimo,quoddaripotestin re- neornm ttt-
' rum universitate , temperamento dependet, atque idcirco suapte-n*.
vi in iram minime est prona. Exiccitatis enim victoria prosii-
citur ira:fanguinei ver calidissimi surtt & humidi.Qud si tamen
contingat sanguineum irasci , quod rarum non est , occasione ex-
terna utplurimum incitabitur, per quam i/>>r/ anima; potenti
spirituscordisaccendit propter appetitum depellendi indignita-
tem objecti , ac in tali affectione deprehenditur sxpenumcro
qusedamnobilitasconjuncta cura magnanimitate , quandouki-
cendi voluntas minor est ip & facultate & oceaone & injurias
censura. Quarehanc speciem sinelatinitatisdetrimentoappella-
verogencrosam : dequaetiamilludRomxadbasilicam D. Ptri
ahefcctu 5c sub figura bruti animalis extat testimonium :
' Pareere fubjtBis nobilts montt ira Iconts. ,
% \i. Alterumdeinternis irae eau sis membrum pertinet ad
debilitatem judicii, quandopotentia animosa validior dominatur Ura
infirmas ratiocinanti virtuti. Ea enim intellectus vis , qux Ratio "*t^*
vocatur, hanc obtinet proportionem ad facultatem frrptJk, quam
lssor ad equum, & venator ad canes. Etenim quemadmodum
ssor moderaturequum,ac venator canes : ita ratiocinandi uir-
tuteanimofam vinci deceret, quanquam id non semper accidat.
Equus siquidem robustus & contumax esse potest , ac sessor imbe-
cillis : ideoque ne scssorem equus superet, ac infirmum venatorem
insolentes mordacesque canes sibi subjieiant, periculum est.
f 13. Ratio autem potest in dijudicandodelinquere aut vitio
congenito, aut adventitio. Congenitum vel persvrt tum in sa-
nis, ut mulieribus, qux exacerbantur & levi de causa, & vehemen-
tiffim. Unde Iuvenalis :
yuoties facit ira nocentts
Hune fexum , & rabit jecur incendente feruntar
Prcipites ,' ut faxa jugis abrupta.
tum in malhabentibus :utinstultisacfatuis, de quibus Salomon Tiwmt.
dicit ,
784- !"' I S W i R I
dicif, Saxum efl grave, & arenam onerofam , fed iram ftulti utro-
que graviorem. Vel mutatur un cum decurfu aetatis : ut inpae-
r*s, qui accedente ufu & experientia, difcunt potencixani-
mofie imperare. ' - 1 -|:-
' 14. Vtraque autem ira, quae&in pueros & in ixumfcemi-
neum cadit , id habet commune , quod ut plurimm cum la-
chrymis effundatur , propterea qud ab ebulitione fanguinis Se
fpirituun elatae fuligines excrementitiam cerebri humidiarem
diffolvnt & ad oculos protrudant. Hue etiam facit cohibitx
irateentium fminarum refpiratio, cujus adminiculo fictas utplu-
r imm lachrymas extundunt mulieres , neenon eorum qui ingea-
tesunicohauftu calices vacuant, oculiillachrymantur. Adven-
titiaver judicii debilitas provenit ex fpirituum animalium, qui
tanquam fomenta funt animae in corpore vvente ad acHonese-
dendas, diminutione : ut in aegris & convalefcentibus,qui urpluri-
nim in iracundiam propenfi, & morofitate fua faitidium prabent
ceteris. Ad hanc plerifque referuntur dauern ii, gui longiorcm.
inediam & fitim patiuntur. Siquidem taies ex leri occaoae ma-
xim perturbantur , & faepe ad furoremufque : quod etiam n
famelicis lupis apparetqui hyberrris temporibus (ûino nwium
frequentia& afperitas frigoris denegat efeam, in omnes paffim
obvios, in fatiabili truculentia infiliunt. Hoc autem potins effier-
vefcentibusoblongiorera inediam & fitim , fanguini&ipiritjiiBS
imputandum.
viimm 15. Tertiam ponimus cauffam ira: internam,vitiummftru-
inm
mento- mentorum quae fenfui inferviunt. Nam quum natura & ad animae
rum ter- perfe&ionem, & corporis commoditatetn, fenfus in nobis creanr,
tin inter-
ir quibusobjeftaphantafmataaut bona aut mala per aM4arfe-
telle&umdeducuntur : indignamur, quando nobis aliquid acci-
dit quod erat fugiendum , &eo privamurquod fuerat perciptcn-
dum :quoniamtunc obrepit injuria: ab aliis illatae opinio,propte-
rea qud deftituti fenforiorumminifterio, citius falli queamus :
undevitioauditus furdaftrifacilim ofFenduntur , quia fufpican-
tur alios de feloqui, fi rideant, autalienum oculis exhibeantafTec-
turn : quemadmodum etiam vifus befione , fi caucus cadat, propter
inrerjecti lapidis opinionem irafeitur.
^Tmimi 1 6. Quarturn 6c poftremum locum cauffrum iraeinte/-
f/npefnt
rum contituuntanimi impetus , qui aut boni funt, aut mal .
inter
De Ira Liber. 78^
inter priores odium injustitiae & raalefacti potest ad iram conci-
tare sine ullacupiditate ultionis.Ita parcns filio irascitur,Deus ho-
minibus : & hoc quidem respicit dativum rei , ac non personae :
Juoniam Deiwnon potest irasci hominibus, tanquam creaturis
uis ad uisimilitudinem fabricatis, & quasi particulisdivirtitatis:
i}5'5i;>.r'irMi> utD. Paulus ex Arato rcitt, sed propterhu- abhm-
mani generis malitiam. Et donatx libertatis abusum, adeoque l'p-
um priori statu, iram suscipit. Itaetiamipsi nobisirascimurad-
versus libidinem & nequam appetitus , quando recta ratio aut an
te effectum nostros animos refrnt , aut postea castigat , adque
pxnitentiamcompellit per intellectus reflexionem adimproban-
dum malesicium. Ita denique pius purusque animus aliis nebu-
lonibus indignatur propter avaritiam , mendacium , caeteraque
crimina.
17. Mali afFectus maxima untirae fomenta,interquosprin-
cipatum obtinet Superbia,qux aut suiipsius proficiscitur amore,
qux vocatur Praesumptio,si\re laou-A* . aut aliorum neglectu. Quod phu*-
vitium maxim in hodiernos magntes cadit, qui propter exter-"*
nx&inanis nobilitatis insignia, aut dignitatisalicujuspraeroga-
tivam,aut eruditionis titulum, subditis ac inferioris sortis homini
bus statim irascuntur, nihcumsumma observentur veneratione
tu m in dictis tum in factis.Dcinde natur succedit ferocia,quae nec
religionis institutione , nec confcientix stimulo est mutata : quo-
niaminquibus eaimperium exercet , ii in iram furiunt : sicutivi-
dere est in priscis bellorum historiis, & recentioribus tyrannorum
exemplis , qui tantopere laeviunt , furiunt , trucidant pra: nature
immanitate , ut nullius precibus , nulla magnatum intercessio-
ne , nulla viduarum , pupillorum, afflictxque gregis lamentatione
flecti aut placari pot velitve.
S 18. Postrem immitissima saepe exoritur ira ob quandam a> Zctotyf,*
mulationis peciem , quamZelotypiam vocant. Etenim quando
stamuscontinu in alina; tractationis suspicione, metuque ne de
reiamataeexturbemur posseffione, statim indignationem conci-
pimusadversusaliquem, quivideatur esse in caussa , qud aut non
redamemur, aut sinistri quidpiam evenerit eventurumve sitrei
amatae. Sic pater propter novercam quam vehementer amat , sic
mater propter vitricum morosior redditur in liberos , qud con- .
tinu upicetur aliquid eos moliri in fraudem vel novae conjugis
Ggggg vel
. jt6 I NN I S WlKRI
velmariti, ade ut excxcatione amorisabigendafitcdomoprio-
ris thori foboles : vcl contra , ubi nimia , paternas hereditaria cu-
pidine turgentes liberi , vitricovel novercximporentius fuccen-
ientalicujus bonorum imrninutionis metu , fxpe licet inani. Auc
ver, quando ejus quod amamus fruitione vel careamus , vel defti-
tuamur : ad quem modum proci in fuos rivales implacables fuf-
piunt offenfiones , quod abiis impedimenta fibi ilrui exiftimenr :
cujus luculentumhabemus exemplum inÊnea, qui propter La-
viniamade erat accenfus in Turnum, ut cruentum fufcepcric
bellum.
19. Alterum partitionis noftrx caput fubfequirur , quo
cauffa externa nobis movetopinioneminjurix, & iraicendi occa-
Js/^/JT- fionemprxbetrefpe&uautperfonxautrei. Acquidem Tub tirulo
ex- rei primm comprehenditur adverfitas fortunxrquam in duo pof-
%** umm diftinguere membra f in indigentiam& damnum. Porro
qui eapropter commoventur, quod re careant defiderara, vel pau-
peres funt, veldivites. Hi propter abundantix defeium exacer-
bantur, qudque plus quam neceffaria exoptenr : Sc boc crimen
eft avaritix,cui inordine virtutumopponitur*^"**- li econtr
ob rerum necefTariarum inopiam irafcuntur: quod btve\ caito, de-
lideratione bonorum alterius , qux ipecies eft invidix : ve\ citra
banc.
. Propter damnum vero graviflm offendimur : qnoni-
am optamus idipfum depellere , quod ex injuria accidiffe arbitra-
/Aiw- mur : & pofumushancanimicommotionemvocare inigrvao-
'n* nemabindignitate. Siquidemindignum judicamus, qubdquum
aliis exvoto omnia fuccedant profperrim, nos foli fortuna: pro-
cellis divexemur. Itaque quia in fcclicitatis pofleflione no/rram
collocamus ff*,&quidemeain triplicifundetur difpeniatio-
ne bonorum, irafcimur quando ab eadeturbamur, & quod noftrx
cupiditati occurrantobftacula.
1. Ita quoad corporis dotes, indignamur , fi autmvinbus
defideretur robur, quo utendum foret ad fuftinendos labores di-
vitiarum auclores : autdoloribus membra confliftentur, quo mi
nus jucundedere queamus confuetavitx munia : aut fivelinb-
gura jufta fit vitium , ut fi quis claudus fit , gibbofus , nanus , vel
ineleganti forma : veluti fi juvenisfuperbior deftituatur pnlcbn-
tudine, irafcitur iniqux nativitati , qud fcilicet tam excellbaai-
mo
De Ira Liber. 787
mo inj uriam arbitretur factam privatione formosi domicilii. Ita
q uoad dcfectus externorum bonorum, nos oFendit , si tum in opi-
bus quibus caremus, acquirendis impedimenta incidant , tum eas
quashabemus , miserrim per naufragium , direptiones, astum,
mercaturae imprudentiam, feu alias infortunii species amittamus.
Eadem ratione , quum non minimam wt*e<i , feu potius morta-
lisconditionis refpectu Utti/mirpS opinionem contineant honor ,
gloria, dignitas : si iis bonis contingat aut nos carere, aut privari,
indignamur vehementiffim. Itademum paupertas dotumanimi
nos extimulat ad iram, quando aut ingenium non respondet cupi-
ditati edendi prxclara facinora , aut quae didicimus abolentur in-
fidelitate memorix, aut similes nobis obrepunt adverfitates.
xx. Atver sub titulo personae nobis extrincus prasbentur
pccasiones ad iram Yehementes,qua: plerunq; etiam babent adjun-
ctam ulsifcendi voluntatem. Etprimum quidem obtinet locum &*'"
contemptus. Is enim quum sit cenuradere viliori, segr ferimus f""'
nos parvifieri , opinione facta injurix : x-@- yf ui*! ^'a7^ my3d,
ut utarphiloophi verbis.
23. Tribus autemmodiscontemnimunautdefpectu, aut de-
tractione,aut contumelia. At ver defpicimur,quando nihili nostra
fiunt. idqueaccidit vel fuperiori , cvocatur Dedignatio, quum ut&ins.
quis aut excelso loco natus, aut in ampla dignitate constitutus, me "
f>usillum vix afpicit : vei ab aequali,quemadmodum figulus in figu-
um,mendicus in mendicum accenditunvel ab inferiori. Sic dives
praecellens opibus irafcitur pauperi,magistratus valens authorita-
te fubdito, magister discipulo, parens filio,si non just consequan-
tur honorem. Proinde defpicationis foboles est tum Negleftus, Negic-
quando nulla prorsus mei habetur ratio,five in bonam partem,sive a"'
in malam : tum oblivio vel nominis , vel tituli. Et videtur ratione
ethymi vera haec esse Ignominia : siquidem indicium est, non esse igncmi-
curae alteri nostram existimationem , quod prx se sert defpectum. "***
Deindenoscommovetad offensiones Detractio, quumcujuspiam De/r.
instituto& voluntatiquisimpedimento est, non ut sibiquicquam a"'
accdt emolumenti , sed nc ut illi quidem , im quod aut habet
auferatur, aut quod expectat eripiatur. Postrema contemptus fpe- (>**-
cies est contumelia, ad irritandos animos valde efficax,& proerpit
plerunq; tum ex ingratitudine , quando me sive meorum aliquo,
sivepropter me colatumestbeneficium inaliquem,quivelnona-
Ggg g g x gnofeat
788 I A N H I S WlERI
gnofcar gratiam , vel non rfrt , vel maleficium pro exbib/ra
beneficentia rependat , quod multo eft intolerabilius , & ab irt
quandoque ad furorem homines agitt. Quae enim major judkari
poteft injuria,quam ab eo lxdi, de quo prxclar meritus es ? Hiac
etiam fit , qubd cim eadem fit pars animi , tefte Ariftotele, in qna
irarum ardor confiftit , quxque amicitiam gignit , magisii/a in f-
mi Hares & amicos concitetur,fi fe contemptam putet : quafi maxi
ma nobis detur irafcendi occafio, fi quibus auxilium &opem ex-
peftabamus , ab iifdem negligamur.
f . Tum quoque contumelia manat ex derifione five oia,
quae adumbrata quxdam eft ira : five jocofa , qua* commata, ira
nias, &omnesjocifpeciescomprebendit. fic offendimur , fi qms
derideatmeum clypeum, nomen , familiam. Turn deniqucpro-
ficifcitur ex vituperatione. Vituperamur autem vel ab amico,
velabinimico. Amico infenfireddimur, finos argut, prxfenun
fi eidem fit crimini obnoxius : quin etiam fi inculpabas ip/Z7r, ta
rnen offendimur , vel earn ob cauflam , qubd coaniveatadao-
ftra delicb. Inimico autem irafcimur multo magis, quod nos car-
pat aut vituperet.
25. Vltimam re externa irafcendi occafionem fuppe&tat
thtra. nobis antipatheia quxdam in rebus tarnen nihil ad nos pertinen-
tibus. Quemadmodum fi duos fpe&emus in fingulari certamine
ignotos omnino, tarnen unum fimplici aexquabili adfe&u ama-
mus, non propter expe&ationem alicujuscommodi: in alteram
exacerbamur , adeo ut fi victoria potiatur, cupiamus prions vices
ulciici. Ac in videtur iftud evenireex morum fimilirudine:
inxqualitate. Nam quod fecundum naturam eft , jucundmne/r,
omniaque genere inter fe conjunfta , fecundum naturam conjun-
afunt, tefte Ariftotele. Idcirco urplurimiim , qux fiiniiia funr,
ac genere conjuncta, jucunda funt : ut homo homini, equus equo.
unde xqualis xqualem dele&at, & fimile fimili amatur, tbellua
belluam cognofcit. Quare etiam, quum contrariorum fit eadem
ratio, fi inillis quos antea non vidimus, phyfionomia aliquam
reprxfentet morum alienationem & diverfitatern noftris , offea-
dunt nos omnes ejus aftiones , &huic male cupimus iracimur-
que quum tarnen alteri faveamus. Haftenus de caufis Irx,in -
rum cake pleraque etiam ptoblemata Le&ori non ingrata sdjaa-
gerelibuit.
. Cur
De Ira Liber.
% . Curin iram proclivioresfenioribus juvenes? An nepar-
tm qud in l'llis judicium maturius exerciratiufque exiftit, quod 7!jam
in his imbeciliius : partim qud in fenioribus cordis fervor & fpi- */<-
rituum acrimonia & vivacitas imminuaturdeclinetque bilis item
pituitofi humoris accrefcentis admixtione contemperetur ?
5 17. Cur praeclari ingenii atque infignis doctrinas viri om- ' .
ns fer in iram proni ? An'ne in iis fpiritus cordis calidiores viva-
cioreique, & continua exercitatione igniti magis redduntur, ut
inde celerius ad cerebrum provolent , motufque ejufmodi exci
tent ? Senfit itaque Plato,eos qui iracundioris funt ingenii, ad dif- f
ciplinas quidem effe idneos , ad gerendam rempublicam non i- fh.
tem.
f 8. Cur libera: gentes iracundas, ut Germani & Scythae?
Repondet Seneca , quia fortiora olidaque natura ingenia , ante-
quam molliantur difciplina , in iram procumbunt magis : fed meo
potiusjudicio,qud frigus externum cogat intropellatque natu-
rz calorem in vifcera & cordis fedem , unde ira, confidentia,auda-
cia&quandoque temeritas.
19. Cur plerique rar velnunquam fuccenint? An quod
frigidioris fint temperamenti : vel abnegatione fuiipfius eo pro-
greffi funt , ut nullam admittant vel fen tiant injuriae opinionem ,
aut libenter remittant : vel qud reftainftitutionefeipfos vince-
re didicerint : vel qud ftolidi fint , & proptereajudiciocareant,
c ad injuriam infenfiles immobilelque ?
30. Curiracundi citius calvefcunt? An ob conftitutionem-
corporis,cui caput confentit,ficcam,qux calvitiei occafionem fub-
miniftrat?
31. Cur noftratibus ufurpatum vulgproverbium, iracun
dos non effe proditores ? An'ne qud iracundi non agant fraude?
liquidem haec confilio indiget. Minime autem quae per iram fiunt,
confult fieri , vel ex eo intelligi poteft , qud majore ad agendum
contentione impellit hace perturbatio , quam ut rationes partieipi
confilio & voluntati pareat. Quum enim ira conjuneta fit cum a>
gritudine , cogitationi & rationi vix ullus relinquitur locus , tefte
Ariftotele. Proditi autem requirit faudem , quae abfque confilii
fubiidiin actum deduci nequit.
Ggggg 3 De
i a NN i s Wieks
79
De gnis Ira.
I g i a irx vulgariumquidem judiciorum fuffragiis rider

j tur comprehendimbefetuurn catalogo : fed mediis rames
s;inter illos & fuascauffasfortiuntur natu ram , im centro
medietatis fubindeadcauffarumvicinitatem magis dclinant. E-
xemplo fint omnes Irx differentiae, qux non comitem habemeffe-
tum. Quoties enim irafeimur fine vindita, fine talione , attri-
ftialiquoeventu ? Proinde ftatuamus , ut indicia aliqua unt -
munia omni fpeciei Iras, quxdam faltem ex differentiis cauflara
fuam peculiarem obtineant proprietatem, alia geftibus expriman-
tur.
Cumn- . Atqui inter communia illud eft perpetuum, quod pulGis
htfixH*. iratorum alteretur, etiamfi nihil alienum appareat in exterioribui
Pnifns. geftrbus. Nequemirum : quumenim cor t Cedes affeAuum aai-
mi, prout illi fcintillant, inliirgunt , deprimunrur, eatenus etiazn
fanguis & fpiritus effervefcunt & commoveawt, difperfis per ar
terias notis impreffxmutationis : quemadmodum fiscotvâttx
tue* memorabili hiftoria Galeni, quum ex arterix contrectatione mu-
fiti. ai lierem obfervaret Piladis amore captam. Pulfus, eodem telle,
f.'dek- modo magnus & vehemens iratis , fed quam maximus, vehemen-
tiffimus : mihi vero in illis omnino varius inconftanque,auncdu-
I.* rus & magnus, ftatimvelox&palpitans, pofteaexilior, ie ta-
'f*"f' men femper inxqualis, prout perpenfiones apparentis injurixdo-
minantur vel incremento,
Unde etiamvelalterum
ftatu, vel
Irx diminutione, veire-
taf.n. integratione. perpetuum indicium
emergit , nempe manifefta anhelitus compreifio. Nam interea
dumoccupatur animus in meditatione, quomodo injultum aut
arcere aut vindicare queamus , quiefcit aliquandiu motus re-
fpirationis, & fpiritus retineturadeo , ut ad nos red emes , vi-
deamur fentire inflationem hypochondriorum , & fuffocationii
quandam fpeciem.
t. eu*. g 3. Idcirco Potxiram defcribunttumidam,mutuatiprocul-
tamffh. dubio epitheton ab hoc accidenti. ItaOvidius:
De Ira Libbr. 791
Intumuit Iuno, pofiquam intersulerapellex
Fulsit.
Hinc etiam apud Graecos , * dicebantur.qui ira turge- h,f'r-
rent: quod L.atini mterpretati iunt, in rermento jacerc : iicua vi- pun*.
dere est apud Plautum , Uxortuainfermentojacet,pro eo quod l"a^Mtr'
cst,intumescitira. Fermentum cnim&acoremhabet,&tumo- '
rem concitat. Signai
4.. Alia signa, quae diversitate caussarum dpendent, vel
potius ab Irae eftectu,exprimuntur sensum exteriorum significati-
one, intercurrente tamen'temperamenrorum varietate. Itaque
quantum ad irati hominis vium , oculi in constitution sicciori &
biliosa , velut in viris robustis , sunt truculenti , & spirantes quan- Satjr.j.
dam malignitatem, nunc fixi , nunc vari mobiles, unde Persius :
Nuncfacefuppojta fervefcitfangus & ira,
Scintillant oculi, dicisquefacifque quod ipje
Nonfani ejsc bominis, nonsanusjuret Orestes.
Inhumidioriver, &quaead declinandaminjuriamimpotcntior
est, sunt humidi & lachrymis obfusi: sicuti in mulieribus & pueris.
Quamuisenim iramsatis vcbementem concipiant debilitate judi-
cii : tam quia animad vertunt,justis se destituti ad rebelandum ar-
mis,conantur fletu aestimationem injurix vel eluere, vel mitigare.
f. porr in usulingux&oris triplex est varietas.Aliquienim Varia*
profus & praecipitanter garriunt & effutiunt quicquid in buccam
venit , neglecta rationis dictatura : quo nomine innotuerunt Gal-
li, & inter illos tnaximNormanni, qui longo tempore & mul-
tumganniunt, antequam ad pugnamdeveniatur. Alii tumquia
mens conturbata, tum qud lingua sanguine inflatasit cturgida,
in eloquendo admodum sunt inplicati c titubantes , non aliter
qum 11 vinculolinguamhaberent constrictam, ut non poffint ea
proferre qux occurrunt. In hoc utrique conveniunt quod sermo-
nes omnino sunt inpediti , & vacillent sine ordine , sine voce sono-
ra, sine judicio : &solm probra, contumelix in proximum,
dejerationes , blasphemix in Deum , & difl'olutx scopx futili-
um inaniumque verborum audiantur . Postremi tacent prorsus ,
non alia exhibita irx significatione , qum qud labra mordicent.
Taies apudGrxcos dicuntur i<rS7r hoc est, comedere labra. ^TJ*"
Sic A ristophanes in Vespis: vo-' />>c -A zniilw \<r$lar hoc est, labra co-
medens pre iracundia. Sic Homerus: >4Va> w'mt irxWi ?"7,,: oi^'4u
id
I i s Wim
id eft, aft fi labra fuis prefleruntdentibusomnes. Eaautemnora
teftatur tenaciflmam ofFenfionem, & vindicbe omnino cupi'dam :
familiarifque eftltalis&Hifpanis. Videntur enim compreSoae
labiorum tanquam freno vellelinguam cohibere, ne verbis enm-
pat in earn apparentis indignitatisultionem, quam ipfi liebest-
qui conantur, quatfita faltem ad remgerendam Sclocirrempo-
ris majori opportunitate. Ab iis long diffident mores Germano-
rum, utpotequi plerunque non diu mafticantaut in peore rb-
vent offenfiones , fed generofiori quodam i m per aperread irraa
ftatim provocant adverfarium , faciati fanguinis profufione , non
vit* fpolio : arbitran tur enim, hac ratione honori fuo atisra&rat
fi hofti vulnus infligant cifra internecionem.
<f*f> g . Ab auditu etiam certum defumitur argumentum homi-
jt. ' numiratorum. Non enim auribus admittere voluntejus ullim
excufationem, quo i lacios autumant : im quo quis amplius ra-
tionem reddit fuorumautfaftorumautditorum, eo magisesa.
cerbantur, ut nulla potius re, quam filen tio queanrpiacarj. Quan-
do etenim alter tacet,vitoriam fibi ceder per/uafum babeac.
s.gna tx $ 7, Proximum locum in fignorum ferie vetidicat fibi con-
rempatio faciei ejusque partium : inquaconfideranum, cid
qusedam fpecies Irse conjunta eft cum audacia velfortitudine,alia
verb cum metu vel formidine. In priori, prsefertim accedeere
fanguineo temperamento, faciesrubet, venaequeturgent, adeb
ut in nonnullis vena frontis fer ad minimi digiticraffitudinem
intumefcat. Nam in ira calor difFunditur, unde Virgilius:
Ignefcunt ira.
Falfum itaque eft 5c abfurdum , qubd M. Cato ait, Milifwrun
aggreifione pugnae perfufum rubore fignificationem dare igna
via; fux. Tantum enim poffidet fanguinis , ut is eriara erumpar
auxilium laturusaut mufculis ad infligendum ic~him, aut pedi-
busad perfequendum hoftcm , aut linguae ad invehendum, mit
aliis inftrumenris ad nocendum vel amovendum. In ofteTori
verb, exiftente prxcipu fubjeto exucco, pallor faciem occu
pt : & ifta quidcm nota indicat maligniorem iram , fed quarpre-
pterimpotentiam fxpiusefteAufruftratur. />>
Sipueb 8. Huic etiam partitioni vicinafunt ilia fina,quae ab inrm*-
bujty. ribus fenfibus defumuntur. Vigilia fiquidcm homines iratwror-
quet maxim,ut tum fedeant in leto,tum furgant,tumarafculent,
vtu
I
De Ira Liber. 795
situ in moracntamutaro propter inquietudinem : ac si aliquando
succdt somnus, ille estmirificinterruptusoccuru terribilium
inbmniorum , quas reprsentant aut hominem praesentem , aut
nos jugulari latronibus , aut daemonibus circumdari , aut enor-
mibuspericulisobiici,autinduelIiluctaancipitcm exspectare e-
ventum. Et illud san nobis cum brutis propter sensuscommu-
nis participationem est commune. Canes siquidem ex repraesen-
tatione inanium simulachrorum in somno , in latratus erumpunt.
Pergamus ad phantasiam. Ea nullibi securitatem invenit, nul-
lam sibipromittereaudet , omniasibi suspecta & inviaopinatur.
Etenim primm homo iratus graviim erga illum est affectus ,
quo arbitratur se lxsum aut suos : deinde aliis , qui adverrii
caussam defendunt , aut emollire student, necejus exacerbatio-
nem approbant, longe gravius irascitur , atqui hoc propter con-
ceptamsaltem injurixopinionem. Nihil opusest de cogitatione
irascentis animiaddere. Patet erenim , quomodo talis uas deli-
berationei ventilet, nunc in considerationem fui honoris, illi
co urilitatis aestimationem , rursusinsuihostisdetrimentum. Ni
hil etiam de judicio. Prudens enim vir, interventu iracundiae,
commutt honestum cum turpi, utile cum inutili, bonum cum
nialo , justumeuminjusto, exexcatus omninosaevitiaSc magni- .
tudine tam victoriosi affectus. Nihil de memoria. Etenim haec ita
est obnubilata , ut iratus in meram provolvatur oblivionem & ne-
cefitudinis omnis per confanguinitatem vel affinitatem confir-
matac, undefiliuspatrem , frater rratrem , maritus uxorem aut
asperioribus verbis excipiat, aut caedat , aut quandoque etiam in-
terficiat : & voti juramentique praestiti, ut erga Deum proximum-
que fidem violet : & denique Omnium officiorum, quac in hac mor-
tali convertione alter alteri dbet.
9. Postremaindicairregestibusvariisdepromuntur,quo- s'ej,J
rum infinitus est & incertus numerus, pro diversitate offensio- Kt.
num, & constitutione eorum qui afficiuntur. Atqui inter illa nihil
frequentius apparet colli nictatione , qua vindictam minantur ,
quanquam ea non semper concquitur. Pueri namque hocindi-
gnationis signo perpetu utuntur : d vana est sine viribusira.
Qui itacapitenictant, feradnexum habent , ut pileum inunam
ltem capitis partem, laevam dextramve figant , vel continu hue
illuc torqueant, variatoin momentapositu. Ejuslocoadultiores
Hhhhh aut
794 I O A M M -I S WlER.1
aut indice sursum extenso , verhm plerunque eminus , aut pngno
cominus testantur vindicandi voluntatem : aliqui pollicem denrj.
bus interscrunr, sicut Itali , in signisicationcm prascipits talionis ,
din aliam occafionem prorogandae : nonnulli efflatum frequen-
tius repetunt, ac fi febriculosi forent , vel internosstu flagra-
rent : alii in terram dejiciunt impotentes pileum , aut quicquid in
manibus continent , conculcantque qui raos plurimis fceminis
observatur : detrahunt enim siepesuas vittas toperimenracapi-
tis. Quidam vestimenta dilacerant : plurimi terra saliunt , quod
argumentum est velocis irx,veluti apud Gallos fiepe conspicitur.
sta * 10. iEtatesetiamaccorporistemperamentagestus&motus
unh. quofdam pcculiares habent : sic pueri calcitrant : sic mulieres un
nmX cumconvitiis sepius expuunt instar felium : sic iniratis senibus,
& qui apoplexias obnoxii sunt, labrum inferius tremit , & cjuando-
j. ^ ne que totum corpus : sic in cholericis spumat os.Unde Ovidius:
Ora tumeur ira, nigrefcuntsanguine wna ,
Lumina Gorgoneosvius angue micant.
sic melancholici aut palpitationem cordis patiuntur , aut intra se
loquuntur : sic pituitosi & frigidiores, velnti mulieres, manus
complodunt, & fer hoc signum cum tristitiaconpnctum.
$ n. Quinetiam variis vita: institutisiratorum gestuspro-
fitliiu prietaiem quandam sortiuntur. Miles enim ad conflictum , jure-
consultus ad forcnses lites confgit , principes averfantur faciem
abiisquibus sunt infensi : &ut paucisomniacomplectar, qnoc
irse difterentiae , tot conspiciunrur tragici gestus. In hocomnes
irati conveniunt , qud inter comedendum appareantexpertur-
bationisdominatu inciviles. Videntr enim nonmasticare, fed
avarcibumdeglutire, & potum affatim ingurgitare, non ali
ter qum si nequeant satiari , Signa autem fusius explicata, in uni-
co irati hominis monstro postea depicto in Curationis Pbiiosophi-
, cae capite sexto contueti licet.
T>e EffeSlibus lr<e.
IRam perturbatinum omnium esse atrocisimam , & fcecun-

diroam infinitorum malorum matrem , quae naturam homi
nis in truculentam commutet feram , manifestum est. Quam-
vis etcnim perturbatio quxvis aciem mentii & judiciumorane
ob
De Ira Liber. 795-
oburet : tameniracaliginem long densiorem offundit, utnec
verum, necutile, ncc honetum cernere queat. Ver inter ,(-
X" Mcnandri: tA par iryt âi^.haud tutacapi cqnsilia
in iraqueunt. Item : i/y tom* tfiiayitiitt mala perpetrarc ira ***<'
cogit plurima. Rect parentem inimicitiae & odii appellat Aristo- i-*-'1"''
teles : & alibi rem imperuosissimam ad aggredienda pericula.-
Consternationiscertplenusaffectus, ac nunquam sine tortnen-
to fui violentus : quia dolorem ubi inferrevult, patitur, ssepe-
numero amara sollicitudine, ne non succdt ultio , anxius, 6c me- T"-
r i*.vwrtnmf*ffyt& unde elcganterClaudianusHonorium alloquens:
Si duceris ira , miiE*
Servitii patierejugum, tolerabis inquas
Interius leges. -
Sic te Ausonius de seipso loquens :
Irafci promptus proptra<vi condere motum ,
Atque mibi panas pro levitate dtdi.
2. In pectoribus humanis graves excitt fluctus , spiritus in
cordis arteriis inflammat, sanguinem concitat in venis, cerebrum l J"*f
concutit, nervos convellit, humores exagitat , calorem labefactat
innatum, cujusveluti quidam fer vor esse videtur, teste Galeno : **
suumberumpessimcaffligit, extnut, fedulaquecarnificinaex-
cruciat : arrodit cor, valetudinenl vitiat, morbos inducit diffici
les , nec rar immedicabiles : quemadmodum Herculi contigit,
morbo facro ob nimiam excandefeentiam obnoxio : item juveni \
cuidam, cujus Galenus meminit. <*t. *
3. Perniciofoadhxcapoplexiseinsultuquosdamjugulatira.
Sic Wenceslaus Caroliquartifiliusinteriit, ea lue correptus ex f1*'"-
irae vehementia, quum prandenu nunciatum eliet , populum ri a- pkxu
genfemobtruncato perfeditionem magistratu, ad arcem etiam ac- "*,**""
currere , & pra:giistator fe illius rei non ignarum esse ostendisset.
Ajacem Telamonis filium in mortem egit furor , in furorem ira, oJj.
quae celerrima ad infaniam via est : continuata etenim ejufmodi a-
nimi inflammatione, mens aut uligine ista ade obfcuratur,ut non
appareat : aut expellitur aliquando,ut nunquam redeat. Ita L.Syl- SjlU.
la , dum ir obtemprt , multo alieno sanguine profufo, ad
ultimum & fuum erogavit. Puteolisenimardens indignatione,
qud Granius princeps ejus colonia: pecuniam decurionibus
ad refectionem Capitolii promissam cunctatius daret , animi
Hhhhh x concita-
796 IOANNIS WlERI
concitafionenimia, atque immoderatse vocisimpetu, convulso
pectore spiritum cruore ac minis mistum evomuit , nec seniojam
prolapsus, utpotc sexagcsimum ingrediens annum, sed alita rnise-
riispopuliRom. impotentia furens : igirurin dubio est , Syliane
prior, an iracundiaSyllas sitextincta. Proindc neminem ab ira
ut. t.* interiissc , perperam Galenus noster sentit. Scanderbeco , ingen-
Xmfi. tis animiacroborisviro, pugnam ingredienti ajunt labris, x-
frg*1" stuantis indignantisque animi vehemcntia fifls,multum sanguinis
crupisse.
4. Quot insuper tremorej quot paralysiquotidiccorripiira
turgentes experiraur ? qum multos in ea perturbatione febris im-
Gakn J* petit, dum spiritus in corde concitati incenduntur, Scobimmode-
'fmar- ratum motum per totum diffunduntur corpus, dum etiam succi
uu i.de fervent,humoresputrediniobnoxiiexagitantur? Exiracaufcor-
ytniim. reptum quendam tradit Galenus. Qum frquenter fminis ex
vsm"' kc affecû menstrum profluvium vel turbatur,vel ubsistir?gum
t.Georg. numerosum animi deliquium , qum prseceps inrerirus , qum
lîluii. periculosae in morbis rcidiva ? Heu qum foecunda mu/rarum
ovi.t.5.7 calamitatum parens haec affectio , quxsibi exitio quandoque est,
.dear eoque hominem plerunque adigir , ut sibi manus inuciat vimque
1^%!'mc- îClzt > Praeter qum qud aliquando mortem liberis , egestatem
lamnrpb. sibi, ruinam domui imprecari comperiatur,amiciffimis hostis Sc-
fiu?""i b* gladiis pugnare paratus & incumbere?
7. Hincjustissuisepithetisabillustribusnotatur Potis, ut
i.'r/- borribilis, sieva, terribilis , indomita dicaturira Virgilio : infra-
fiUnSf â> miqua> rabida, trux,tumida, violenta,Ovidio : capitalis, cru-
nn t- enta, Horatio : bellatrix, flagrans , immanis , furens, ultrix, rabic
WUL ' uccensa, Claudiano : acris, acerba , Lucretio . armigera, audax ,
Gr-7.pa- crudelis, insana, commota , feeda, rapida , Statio : ardens , sangui-
?(./. j. s nea, estera, Valerio Flacco : accensa, fulminea, meesta, mobilis,
s'yXi Syllio : minax , prasceps , Senecae : Fremens , Sidon. Aliialiis ad-
Thtb vai jectivis hujus immanitatem & effectus exprimunt , quibusStyga
jm.',. appellatur, Phlegethontaea , Tartarea, Cerberea, Bacchans, flam-
"s' w.4 m'gerans fulgurans , flammata , scintillans , formidabiiis, torva,
j. 1. 1. horrida,infrenis, ferox,hostilis,discors,litigiof,spumans, sangui-
tlm. /f' nosenta, austera, venenosa, fervida, noxia, vesana, cornes furoris,
?irfxPers consilii. Caligantem hinc non immerit quoque nuncu-
. Ect. ' pat Statius , & esceam Ovidius : qux siepe non sinit cernere , qusc
aper
De Ira Liber. 797
apcrtifima sunt, & percepta non rar obscurat. Plutarchus hoc chrjsip.*-
addit, canes vehementiore adverum feras concepta ira, quan-
doque occaecari. Et alibi air , iras , quemadmodum canes , caecas **" m-
parere criminationes. / sjm-
6. Maximum fan hoc malum est, &omniaexfuperans vitia^"
quse paulatim invadunt, quibus etiam aliquid quieti placidique in-
est : hujus ver repencina & univerfa vis est;ut cunctos etiam alios
affcctus sibi fubjiciat.Hic totus concitatusaffectus,& in impetu est
doloris,armorum,fanguinissuppliciorum, minim humanafruens
cupiditate, dum alteri noceat , fuinegligensinipfairruenstela,
& ultiones fecum mulctam tractare avidus, ruinis fimillimus, quae
super id quod oppressere, frangunjur. Avaritiam cert durifl-
mum malum, minimeque flcxile ira pessum ddit, adacta opes suas
lpargere , & domum refque in unum collatas abfumere flam-
mis. Qyid? non ambitiofus hocmalo detentusmagnoaestimata
projecit infignia, delatumque honorem repulit ? Nullus haud
dubi affectus , in quem non ira dominetur. Quum itaque mpr
ante alios possessorem fuum tam variis modis horribiliter torque-
at,miror unde Homero & Aristoteli quid melle dulcius huic inefle
videri potuerit. Habet fortafe vindicta suave aliquid , efferum
tamen 5c inhumanum : ira nihil nisi amarum habet.
7. Si porrfufius hujus effectus & damna aliis illataintueri
lubet , nullapestis humano generi stetit pluris. Vedebis caedes &
veneficia, atque eorum mu tuas fordes & urbium clades , exitia
itemgentium multarum & Principum : quorum exempla admo-
dum funesta annis retr paucis in nostra Germania , Galliis , apud
Belgas & alibi nimis (proh dolor) confpicati fumus , & quotidie
adhuc truculentioracernimus : item lub civili halla vcnaliacapi-
ta : bona nobilium ac ditiorum, indicta caufla , nequiter exuta,
ibbole mendicitatiprostituta : subjectas testis faces, nec intra mce-
nia coercitos igns , fed ingcntiafpaciaregionumiracundaflam-
ma long relucentia. Intuere nobiliflmarum civitatum funda-
mentaagnitu difficilia, has ira prostravit : afpice jam nunc tot
mmorise proditos duces, mali exempla fati : alium ira in cu-
bili fuo, quandoque etiam postdatam folenniter fidem confodit :
alium inter sacra menfx & nuptiarumirapercuflt, alium inter
leges celebrifque pectaculum fori lancinavit : aliam filii par-
ricidio dare sanguinem juffit, & ediverso. alium servili manu
Hhhhh j v regale
7gS I O A NN X 'S W I S . I
regale aperirejugulum, & contra : alium in cruces membra dif-
findere : alium ardentiifimum vincere amorem, chariffima trans,
fodere corpora , & plerunque in eorum quos trucidarunt,compie-
xibus haerere coegit.
9. Nec facramentifideliterpraeftiti, nec juftorum pacbnin
aut contra&uum ant habitorum prfida memini t irarnec recoa-
ciliatis parcit, nec ab infantibus tam fminei qum vinlisfacui
abftinet , imo in denudatahpneftarum matronarum utcrum etiam
gcrentia corpora furcnter fxvit , virginei pudoris corda&tenel-
1 xtatis interanea horrend perfodit capitaque findic. O tmpo
ra , furix , 6 federa , impunira , inaudita noftri eculi exempli.
10. Adhuc lingulorum fupplicia recenfeo ? Quin libuerit,
reli&is in quos viritim ira olifn , tum etiam haud ita pridem exar-
fit oculos converte ad cxfas gladio conciones, & plebem immj
milite diriter contrucidatam , & in perniciem promi/cuam , totos
populos capitis damna paflbs : nec lubethisproJixiusimmorari.
Quorfum etcnim opus, immedicabilium vulnerum refrigame-
mora , cruciatum exacerbare , quum recenriaeriamnum quotidic
paflim infligat iraPqu pr fuiimpotentiaquoqueerrorem&quse-
cunque enormia flagitiaamat ac tue tur reprehen&on\\uvm\ca.-.cui
in mal cceptis honeftior pertinacia apparet , quam repifcentia.
II. Cn. Pifo fuit Seneca? state vir multis vitiis integer,/ii
pravus,& cui pro conftantiaSc fortitudine rigor ctyrannisinani-
* mi perturbatione placuit. Is quum ira percitus duci jufliteum.
qui ex commeatu fine commilitone Tedierat , quafi interedffet
quem non exhibebat , roganti tempus aliquod ad inquirendum,
non conceflit. Damnatus, extra vallum deduftus eft, jamcrm-
cem porrigebat , quum fubito apparuit ille commilito
putabatur. Tunc fupplicio prxfcus centurio , ipicularorem
reconderegladium jubet : condemnatum ad Pifonem reducir, in-
nocentiam ejus declaraturus : militem etenim fortuna reddider.
Ingenti coneurfu dedueuntur complexi alter alterum,cutn'mgenti
caftrorumgaudio , commilitones. Trubunal confondit furibua-
dus Pifo, jubet duci utrunque,&eum militem qui nonocci-
dit,&altei;um quinonperierat. Quid indignius , crudclius &nu-
gis tyranrjicum? qud unus innocens apparuerit , duo in innoceo-
tia pleebantur. Adjecit & tertium in hac commtione Pilo.
Centurionem , qui damnatum infontem reduxit,adduci quoque
De Ira Liber. 799
juffit. Constituti unt in eodcm Iqco innocentes ex irae inexorabi-
li violentiainterituritres. O solertem iracundum imperatorem,
ad emendicandas inique furoris fui causas : Te , inquit, duciju-
beo, quia condemnatus es : Te quia damnationis commilironi
causa fuisti : Te, quia jussus occidere , imperatori non paruisti.
Tria comminiscebarur puniebatque criraina in ea animi impoten-
tia, ubinullumeTet. Prudenter itaque moriuit Menander,
ia. Hochabetiramali, qud reginolir. Succensct, ipsive-

rirati , si contra suum apparuerit voluntatem : cum clamore , tu-
multu, vi fie totius corporis jactatione, quos destinavit,insequitur,
adjectis conviciis, maledictis 8c mendaciis. Sapienter hinc non frn.i7.
minus dictum Solomone , qum ver , Iram non habere miseri-
cordiam, nec erumpentem furorem.
13. eleganter c ab Ambrosio: Ira spe etiam innocentes ad f'J'?0'
crimen adducit : quiadumjustoampliusirascimur, fie alina vo-
lumus coercere peccata , graviora comrrYittimus , Ideo Apostolus
ait:Non vos vindicantes chariffimi,fed date locum irx.hoc est,de-
cHjiemus eam, ne nos illacorripiat. Unde Dominuslesusmittens
ad evangelisandum discipulos,misiteos sineauro,sineargento,si- .
nepecunia, sine virga, ut incentiva litis fie instrumenta eriperet
ultionis. Et alibi : Incentium ad mal operandum autiracundia, *'**
,. n- r r "Farad.
aut cupiditas ene conluevit.
14. RectitemHieronymusdocet:Quid iracundefurorfuus Snpr se-
confert , quem sieviffimis exagitatum stimulis concientia; , it.a ab
omni conlilio fie mente deturbat, ut dum irascitur, insanire videa-
turPQuapropter prudenter Solomone dictum,Iracund designa- f'^*'
re fie excitare stultitiam. Bafilius : Ira excitt rixam,rixa parit con-
vicia,convicia ictus,ictus, vulnera,c saepe vulnera mors fequitur.
15. Sed c Gregorius irx effectus pluchr prosequitur : Per u"''
iram, inquiens, fapientia perditur, utquidquveordine agen-
dum sit,ncsciatur. Et alibi : aliquando ira perrtirbato animo quasi
ex silentio judicium dicit,ut qui se foris per linguam non exprimit
intus deterius ignescat, ut iratus quisque collocutionem suam
proximo subtrahar, c nihil dicendo,quid sit adversus eum, dicat.
Ibidem : plerunque per silentium clausa ira intra mentem vehe-
mentiusaestuat,cclamosas voces vel tacita forma verba sibi qui-
busexaperctur, objieie, fit quasi in causse examine positaduris
- . . exaf-
SCO I M I'S WlER.1
cxaperata refpondet. Item : Quantx fit iracundia: culpa, pendre
poflumus, per quam perditur patientia, ut quid quoordineira-
gendum, nefciatur omnino : quia nimis inrelligentiae lucemira
fubtrahit, cum mentem promovendo confondit. Inde.-Peiinm
juftitiarelinquitur : quia dum perturbata mens judicium fine *-
tione exafperat, omnequod fuggerit, refcum putat. Per iram gra
tia vitaefocialis amittitur : quia fe ex humana ratione non tempe-
rat, neceffe eft ut beftialiter vivat. Periram maniuetudoamirri-
tur : per iram concordia rumpitur : per iram lux veritatii asiitri-
tur : quia cum menti iracundia confufionis tenebras ineutit, kuic
Deus radium fux cognitioms abfcondit. Pbft : Per iram Spiritus
fanH fplcndor excutitur, qui fuper humilem & quietum refpice-
re dicitur : quiaquum ira fuamfubtrahit quietem, Spiritui laniSo
habitationem claudit, cujus receffione animus vacuus ad aperrsm
morum infaniam ducitur, eufquead fupplicium ab intimo cogi-
tationum fundamento diffipatur. Adhaec, aliq uzndo incunw
manusnon erigit, fed in maledi&ionis jaculum linguam vertit:
fratris namque interitum preeibus pofcir,& Deum perpetrare
expetit. Idemiuper Ezechielen! : Menti furore ebrizomne quod
W11/.17 rectum dicitur, perverfum viderur. Et in Matt. SvcutWgna.
materia funt, fie quaecunque loquitur quis in ira, fata funt efca ik
lius. Item : Corceri omnino nequit animus prava im el volan-
tate vitiatus : quiazelus aperenefcit,& ira confilio carer. Erj I.
Moral. Ira peccatum eft capitale, utivitiorum caput, ebqoodfit
in corde rumor mentis, quo injuriam fibi fieri , indignara picat
iratus, & quo varias vindirae raciones architeatur , vel eriam
quocapitalcm meretur pcenam. Hinc & in feptem
mortalium numero illa recenfetur.
Mm. 16. Quam ver igitur Chryfoftomus ait : Nihil eft iraacte-
ITmUo. meritatedeterius. Hc nanque eft quae & trgidos infbtosquefa-
cit, & degeneres ferviles , altero ridiculos nos reddens, altero
ver invifos : contrariaque in unum vitia conjungit, aduUonem
ca> i ftultitiae copulando. Et in loan. Ira vehemens ignis eft, omn
m i5- confumit, quippe quae corpus confumit, animam coinquinat , tri-
ftitiamadfert, turpisvifu. Quod fi iratus feipfum intueri poflt,
nulla alterius indigeret admonitione. Nihil enim irato turpius-
brietas quaedam ira , vel potius ebrietate & daemone mirabi/ibr.
Idem : Nihil xqu mentis puritatem & animi fynceritatem rwbat,
acim- '
De Ira Liber. 801
ac immoderata ira, quae magno fertur impetu. Item : In vehemen-
tiore ira summum adhibendum est studium & cautio: est enim afte-
ctus tyrannicus. Sxpc enim non sobrios pervertit,& in barathrum
exitii detrahit. Irxprxcipitantialudas occiditThamar, Saulla-
cerdotes interemit, ade impotenter Davidi uccensens.
17. Audi cLactantii brevemquidem, sed tamen gravem de lh.k.jc
hujus affectus vehementia & cortatibus sententiam ; Tres sunr af- T"c*.i
fectus, qui homines in omnia facinora prcipites agant : ira, cupi-
ditas, libido. Proptereapotx tresfurias essedixerunt, qux men
tes hominum exagitent : ira ultionem desiderat, cupiditas opes ,
libido voluptates. Hue & illud Cyrilliqum rectim facit Ira-
tus quibusabstinetfacinoribusPvelquomodonontotum li ngUX lllan.
frenumlaxatPim&temerariis ermonibusiiludit, & ipsos for-
tasse qui ostenderunt nihil, Quemadmodum enim si lapis in prx-
cepseat, & contra omne quod invenit, impetu fertur :itaetiam
audax & asper, si ferocitatis & furorii vim ferat, nullo vel verbo
vel opre abstinebir. Deum eriam sicut hominem , lingux fux im-
moderantia & irx impotentia invadet.
18. Neautempostrema hxc Cyrilli clausula, qud nimi-
rum non minus Deo qum homini , lingux procacitate insultes i-
ra, fidem superare videatur , illustri nimisexemplomagninomi-
nis viri, nobis relato ,veritas ostendetur , quo& huiccapiticolo-
phonem addereplacuit. Isquum pavonem assatum prandio se-
poni juflsset incnam, qud eo cibo mirisic delectaretur , ve-
peri cnans eundem bis terve reposcebat. Verm quia jam ant
coquis consumptus erat, ncque apponi poterat pavo , ira ob paulu-
lum morx tam indignanter exxstuavit , ut tandem in horribilee-
rumperet perjurium , sevelle eumhabere pavonem, al de/petto
d'Iddio, hoc est, etiam in vito Deo, feu potius in ipsius Dei contem-
ptum. Cumautem circumstans suorum corona , nepavonis erg
tantopere excandesceret SS. deprecaretur , diceretque, ut Statii la. i,
verbis utar ,
1 ne frana animo permitte caltnti ,
Dasfatium tenuemaue moram : mala cunfta minifirat
Impetr/s. Ille quo majori blasphemia priorem tueretur,
sumraa cum indignatione interrogando respondet , An non sibi in
terris tantx existimationis domino,ob pavonem liceat irasci,quum
ipse Deus tanta efferbuerit ira propter unum, idque vile pomum in
Iiiii para-
gol I O A NN I S 'W 1 S R~
paradyib, ut oportucrit idluere univerfam poftcritatem buma*
nam?
19. Elegans Leucippae eft fcntentia : Dolor per pecbidiffu-
fus , anima; fomitem liquat : ira autem cor circumlatrans , frro-.
ris puma rationem quan undis obruit. Gregor. NazianzenusTa
prxceptis virginitatis :
Vinum 'virginibus majtts efi dedecus ,

7 rurfusfurore : -via -vera omnia mortis.
Infignia inde Ira; eftectuum excmpla in prophylacbcxcuranoau
philofophicse nono capite varia.
T>e TroptyUElica Ir curaone

philofophica.
'Entaturus fdiffimi & rabidi hujus mali curationem,

cum Peripateticis equidem intio, congenitos nobis aff-
Ttus evelli quidem radicitus non poffe , offe mattiTefeca-
a ri.Enimvero licet primorum motuum impetus in manu noftranon
nftiffZ- fit : nonlong tarnen abefteorum moderatrix ratio, quse mos
t,tnr. velpaulpft femanifeftat.
t't. . de . Socratisexemploidpalmfit, cuiquum pcffimaeju con
ste/. Junx ântippe occafiones irse multas offunderet , ule. tatntn
egrediens & rcvertens, eodem Temper apparuit vultu, nulla ia
re mutato, quod & inmarito Xantippe pracdicavit : & qwjm
multa in conventuvitiaineumcollegiffetZopyrus, i /ram
cujufque ex forma profpicerejaftans , atque cas terisboc nomi
ne rideretur, ilia in Socrate vitia non agnoicentibus, ab ipfo
Socrate fublevabatur, qui illa Cbi haud dubi inciTe, fed ra-
tioneafevifta elfe affirmaret. Proinde malum omninononeffe
immedicabile , fiquismodo velit, in animum inducito. Neo*
enim fcmper ex magnis & validis oritur initiis : tarnen erigtrc
trophxa in animo adverfus hanc peftem , quicum difficile eft
confligere, ut inquit Heracletus , magnxcujufdameft, acp^'-
marix virtutis, quippe qua; ver ceu ervos tendonea-
beat rationis judicium adverfus armi cupiditates. At
?rin-
De Ira Liber, 803
. Principiis obfia , ser medicina paratur ,
Quum malaper longas invaluere moras.
Hacjfiqutdemfera, qnod de litescribit Homtrus ,
Parva metu prim, moxfefe u t r0!lit in auras ,
. Ingrediturquesolo, *- caput inter nubila condit.
f 3. Quomodoitaquecalamitosifimahsecluescompescipote-
rit, triplici reniediorum gnre statui ostendere : nimirumreli- ,
gione, hoc est consilio Theologico, cujus potissimm virtute taies
coercerifuriasoportet: duce item Philosophia, & comite Medi
cina. Optima siquidem vnae conditio, ubi mens fana in corpore sa-
no. Quanquam ver primas hic deberi disciplinai ccclesiasticx
neutiquam diffitear : non vulgarem tamen potentiam adversus
cundem affectum, philosophix &c medicina; connexis invicem tri-
buit Platoin Sophista. Utenimanimuscorporiconnectitur, ita
ctiam philosophia & medicina mutuas prxstant opras : quare eas
fmftm vocar, utpote Uticiiftiixb utranque , qud hxc corpus
corruptis expiet humoribus illa ex animo perniciosos pur-
get affectus : unde animo & corpori comparatur sanitas , qua
in re humanx vitx tranquillitatem esse tam quilibet fatebitur.
4. Cxtermlicetinordineprimummereaturlocum,divinx
voluntatis ex sacrosanctx Scripturx testimonio ,ccelestis promul-
gatio , uti dignitate prxstantior , efficacia penetrabilior , &
virtute certior : tamen qoniam prolixior huic rmo ex n-
ctorum patrum sententiis annectetur, in finem hanc reservare
libuit , atque exordiri ab ea philosophix parte , qux Moralis
uncupatur , & Gentilium iram infringere pellereque solet,
ideoque potentior mult in Christiani nominis hominibus , quo- Mattb.
rum professio solm in chafitate consistit , ut nimirum Deum ex ^c ,
toto corde , & proximum ficut se, licet etiam inimicum diligant .'* 1
nec ullo unquam hostili affectuin quenquam moveantur. rphiup,
5. Estetenimilla vitx dux, morumformatrix, lcgumin-?^*
ventrix , humanx conservatrix societatis , publicx tranquillitatis
auctrix, & demum amatrix virtutis : quam ccclo deductam , non
temer asservit Socrates. Oculo velut dextro in unicam collimac
yir tutem,& abiis qux transversum inde hominem rapiunt,dehor-
iatur,duce nimirum appetitivaanimx portione,que prxcipientis
rationisimperium audit : ita etiam cuilibet injurix iram excita-
re confuetx, ignoscendum esse admonet, animi oculis proponens,
. . Iiiii x tetrius
804. I O A M M -I $ WlERI
tecrius esse injuriam inferre, teste Aristotele, qum pati : guando-
quidem sine injustitiainferrinequit injuria, tolerari ver sine ul-
lius delicti culpapotest. Qud si factam tibi injuriam, praefractius
ulciscaris , sieri potest , ut daranum mult gravius pestilentiusque
Vtnmi fentias. Capita ver, quorum fubsidia funestiffima haec ira; lue
tr* tapit* . 1
n***,, vinci poterit , tradentur novem.
Vrmm <S. Primum , quod& Theologorum hola docet, &propre-
' rea consultifimum, ut matutinis horis lecto surgens, singula
quxinterdiuvidebunturtractanda, considerat quis perpendat .*
vefpertinis itidem , priusquamlectumingrediatur, sibiipsi mio-
nem reddat, quod Pvthagoras admonereconsuevit : secumque
concilium ineat , numhonestius utiliusque sit, affectibus indul-
gendo , vitam hanc momentaneam transigere, an rationis nervum
& consilii manum adhibere in omnibus quae agas , & scipum vin-
Stipsnm cere, quam omnium celeberrimam esse victoriam , quilibetnon
Aria' plan mentis innx ftcri dbet.
^ 7. Minus cert corrumpere , fed toeranr/ores reddere volei
animus,quiad rationemreddendamquotidievocanduse/r.A Sex-
tiocum laudefactumhoc, quiquum se quie no&urnae dederet ,
rogabat animum suum : Quod hodie malum tuum sanaft? c\ vvtio
restitisti ? qua parte melior es ? I>esinet ira , vel erit sedatior , qux
sibi quotidie coram judice comparendum esse sciet. Quid cert
pulchrius hactotumdiem excutiendi consuetudine ? QuaJispost
ejufinodi recognitionem fui, ille fomnus fequitur , qum tranquu-
lus, altus & liber, quum vel est laudatus animus vel admoni-
tus , & fpeculator fui cenforque occultus cognofcet de morbus
luis?
8. Utere hac tua potestate, & singulis diebus apud temetip-
siim tuamdicito caussam. Quum fubtractumconspectu lumen
est, cconticefcatuxor, sitibifuerit, totum diem tecum scruta-
re, facta & dicta tua remetire : nihil teipsum cela , ninupracte-
rito. cur etenim ex tuis erroribus quicquam tibi timebis , quuffi
hoc solatiotenoninutiliterad monere queasPVide ne alis itade-
linquas, nunc ignofcitur. In illa difputatione pugnatius eslo-
quutus , cum ejufmodi ingeniis ne in posterum congrediaris.
Difcere erubefcunt, qui nunquam didicere. Liberius fort av-
um admonuisti, qum debebas : proinde non emendasti , cdexa-
cerbasti potius. Alis curxsit, non tantm an verum fit cpioc
dicis-'
De I r. a Liber. 8cj
dicis : sed an ille cui dicitur , veri patiens fit. Haec & similia
pro oblatae occasionis varietate in mente revocat Virgilii vu-
bonus :
Necprius in ulctm dclint luminafomnum,
Omnia qurn longi reputaverit aila diei,
Q prtergrefis, quidgejlum in tempore, quidam ? -
Cur ifiifclo decus abfuit, aut ratio ilh ?
Quidmibi prateritum cur hacfententiafedit,
Quammelius mutarefuit ? miseratus egentem
Cur aliquemfraia perfenft mente dolorem ?
Quid volui,quod nolle bonum foret ? utile honefio
Cur malus ante tuli num ditlo aut denique vultu
PerfiricTus quifquam cur me natura mags qudm
Disciplina trahit ? Jc dia rfeaperomnia
Ingrdients ortoque vefpere cunSlarevolvens,
Offenfus pravis , dat palmam rpramiareis.
f 9. Alterum est: , qud semper nobis firmum maneat hoc in- 1 1.
stitutum , utinter bonos , moderatos & circumspectos merit nu-
merari cupiamus studeamusque : memores etiam , quantum com-
mendat ionis t nobis allatura clementise & moderationis fama , &
qum multos pepererit non inutiles amicos.
$ 10. Tertium, uteumqui noserratiaut vitii commonefa- m
ciat jliben ter audiamus,talemque nobis Caconem,Aristarchura vel
Argum seligamus veneremurque : quinim amiciflmum quen-
que rogemus,ut tune cumprimis sua adversus nos libertate utatur,
quum illam aegerrim toleramus. Ejusmodi contra nos potens
malum , & apud nos gratiosum, dum conspicimus , dum nostri u-
mus , advocemus. Qui vini potentiam non innoxi tolrant , &
t-brietatis fus temeritarem petulantiamque verentur , fuis man
dent, utconviviomatur vocentur. Intemperantiam suam in
morbo experti , sibi in afflicta valetudine obediri nolunt. Admo-
neri bonus gaudet : at peffimus quisque correptorem patitur diffi-
cillim. Denique
itn if y e (ilt Oik) afuxHn,
Irte me dela efi non ( ut arbitror) alia,

Qjtdm vtrba amici ex ore froficifeentia.
11. Quartum , ut non statim cum stomacho & indignatione 1 v.
, Iiiii 3 repre-
806 IANNIS WlERI
reprehendentem ctiam non tam justa cause , cxcipiamus : priajm
quidem, qud fieri potest , ut idem illeexactius nostrra errata ob
servant, quod hominibus commune est, lynceos seostenderein
alienis delictis : deinde liect falum intentarit crimen , in hoc
tamen tibi uui erit , qud alium tuorum factorum severiorem
indicem intelligis, proinde ctiam mult diligentiori inlpectione
actionibustuisattenderedifees. .
,> 12. Quint iramrefrenabimus , ejusqueinhibebimusimpe-
tus, siipsam lucido mentis oculosemper intueamur , ejusdefor-
mitatem , in ipsadescriptione, causis, signis & effectibus supra
propositam contemplemur. Siquis enim vel solos effectusenu-
meratos expendat, vix quicquam sibi tum inactionibus, tumin
dictis, tum in cogitationibus, iramagiscavendum ducet. Cun-
ctainde ejusdem vitia non mod in memoriam subinde revocare
oportet, sed& accuserec damnare : utque manifestius vadt ,
qum dirum quidsit, horridum & abominabile, cum peflmis
aliis affectibus comparetur hoc vel simili modo.
- ') ij. Avaritiaacquiritcorraditque,quoaicjuis tandem frue-
tur ;'ira incendit, paucisgratuitaest. Iracundus dominus quos-
dam in fugam abegit servos , quosdam in intemum : quauto
plus irac'endo , qum id erat, propter quod irascebatur, per-
didit? Irapatri luctum , maritodivortium, magistratuiodium,
candidato repulsam attulit. Valerius Publicola , quum arbitra-
retur, pulsis Tarquiniis Bruto in Conlulatu collegam sefuturum,
ut Lucretium Collatinum prseferri sibi vidit , ade ira exarfrt , ut
omnes ante id tempus acceptos honores deponeret abjectaque-
natoriadignitate, patrociniis quoque causerum ac clientelis re-
nunciaret , atqueab omnipublico munere abstineret.
5 14. Potior est ,inquam , mult luxuria : quoniamilla volu-
ptatesiiafruitur, hxc alieno dolorevincit malignitatem &c invi-
diam. Illi affectus infeelieem fieri volunt,hec facere : illikottuits
malis delectantur, hase expectare fortunam nequit. Nocere ei
quemodit, non noceri vult. Nihil estsimultatibusgravius , has
ira gnrt : nihil est bello funestius,in hoc potentium ira prorum-
pit. Adhxcira, ut sequutura statim incommoda, insidias, asi-
duamque ex mutuis concertationibus anxietatem , seponamus,
peenas maximdat, dum exigit : dolorem quem inferre vult,
patitur , velit nolit. Naturam hominis , quae in amorem hor-
" . C -- * tatur,
De Ira Liber. 807
tarur, corrumpit fda hxc erynnis in odium : iila prodesse jubet,
hase nocere conatur.
15s. Cxteri affectus dilationem recipiunt,tardiufquecura-
ri queunt : hxc incitata & seipsam rapiens , violenter furenti prx-
cipantia,non pedetentim procedit,sed dum incipit,tota est. Nec
aliorum vitiorum more sollicitt animos : sed abducit , & impo
tentes fui, cupidosque ctiam communis mali , exagitat. Nec in ea
solummodo, in qux destinavit, sed in obvia quxque velut caligine
offusa, surit. Reliqui impetus interni, animos quidem impellunt :
iraverextrempraecipitat. Aliisquoqu^si contra affectus suos
resistere non licet , atsan ipsos reddere nonnihil cunctatiores :
hxc non secus ac fulmina procellxque, & si qua alia funt irrevoca-
bilia, qux non eunt , at cadunt , vim fuam magis ac magis tendit.
Alia vitia ratione,hxc ab ea & fanitate defeifeit. Aliaaccessus ha-
bent lenes, & incrementa fallentia : in ira dejectus animorum est.
\6. Nulla itaque resurget magis attonita, & in vires suas
prona : & sive succet,superba : sive frustratur, inna : ne rcpul-
ik quidem in txdium acta , ubi adverfarius forte evanuit , in leip-
im fuos convertit dents. Non refert quantum sit , ex quo surre- a
xit : ex leviflmis etenim in maxima evadit.Nullam prxreritxta-
tem, nullumgenus mortaliumexcipitrsibiindulget, exlibidine
j udicat, audire rcust , nec patrocinio locum relinquit : qua: ten-
tavit, dfendit, nec sibijudicium fuum, quanquam pravum , sinit
eripi. Infumma, quemadmodum semen mixturaest ac tempera-
mentum ex omnibus animt viribus revulfum : ita & ira semen ' '""*
quoddam estexcunctis animx perturbationibus commixtm , si-
quidemc dolore Scvoluptate&ferociadecerpta est. Quem
non fcedilma hxc vitiorum corruptela coerceret ?
17. Sext animis excidetur, siassidu velutin spcculoho- vi.
minis irati horribile simulachrum contueari s, vel ipfe ira percitus
spculum adieris, &teipfumcontemplcris:cxperieris ipsareni-
hildeformius, tetrius, autfcedius,qum abirafuperari. Terribi-
liussiquidemmonstrum humanum numquisvideritunquam, in
quxstionem venit.
$ 18. Enimver si formamexternam,qux omnibus confpicua *-
& spectabilis est, intueris,qum varius vultus , quamanxius , an- Z*u-
helus, truculentus&horridus ? qumturpishxcmutatio ? qux '*"">>
tempestas, qux furix? color terret insolitus nativoimmuta-
tus :
808 IOANNIS WlERI
tus : mine virulenti affectus impetu , retracto cor versus sanguine
& spiritucxpallescens : nunc ad cerebrum faciemque sanguine 6i.
lioso, spiritibusque igneis provolantibus inardescens : venxtxtu-
mescunt:que ultrices oculorum velut leoninorum faces?& utapud
t. Me- Ovidium, . i fervens ocul dabat ira rubortm :
tamorpk. ctjam nunccxilre videntur,tuincin unoobtutudefixi harent:
qumridiculi, qum rruces nictus ? horrent subrigumurque ca-
pilli:corfugatur frons:strident dentes,attritique inter lc Scaliquid
esse cupientes , fi diis pkcet , non secus iratis crpant , qum apris
concitatis tela sua attrMi exacuentibus : linguafuiimporens,dis-
soluto freno minitabunda, titubans,in quameunque injuriam pro
fusa : sermo varius,inconstans,praeruptus,non sanihominis, hinl-
cus, mutilus , clamoribus pudendis nunc raucus , nunc rurbarione
interceptus : frmit vox : os distorquetur, convellitur , ficceslrin
Sstjr.t. canis rabidi morem : & utapud Persium , ora fument irs:
pumantquandoque labra, unde apud Claudianum ,
unJantes fpumis furialibits ira:
interdumillatrerfiunt, nonnunquam compnmunrur, mordican-
. Arg.. tur,& dirum quiddam exibilant : genae variant, 6t ut Valer. Flacci
: atraquegenis palentibus ira : Idem ,
hirtaquegenis palentibus ira :
spiritus incensus, coactus , nec ordinatus : crebra & vehementi'as
actasufpiria : altius tracti gemitus : fubsultanscitato insoualiter
typo arteriae motus : cor velut prorupturum, extr palpitans : fi-
penumeropulsatumpectus. Manu* hinc inde sursum ac deorum
gestibus propmimicis disjiciuntur , aepe& comploduntur : pe-
des trepidi , vaciIlantes,im&quandoque pulfacarumuspcchous,
qui gressus multiplices ejusmodi persona dignos in hoc rheatro
otentant : articulorum seipsos torquentium crepitus : universa
memhra tremula : totum denique corpus concitum , ingentes
minas agens, ac rumidum : tampulchr in cunctis actr'ionvbxjj
respondet, utnihil cert in tragico hoemonstro jure debeas deE-
mtpist. derare. RecthincOvidius,
aJUfi. fed quid pradicere peenam
Mm. Attinet} ingentes parturit ira minas.
Truculentiflmarum profect ferarum , sive illas exagiret fa
ms, velinfixum visceribusferrum , minus tetram faciem effe vi
des,
De Ira Liber. 809
des , etam quum illae semianmes morsu extremo feriunt , qum
hominis iraxstuantis.
19. Porrsiadinternarumpartium viscerumque anatomen
progredi lubet, Deus bone , qualis intr animus, cujus extr ima-
ginem tam fccdam,tumultuolam & execrabilem cernis? Quanto il-
iintrapectus facis terribilior, impetus intenfior, rupturus le ni-
eruperit Pquantus univcrsi languinis fervor, qum halituola
pirituum lucta , quanto cor incendio flagrat , qum hepar turget
vindictae desiderio, qum ventriculus in vomitum proclivis,
qum nervi agitatione multiplici convellinrur ? qum tendones ,
qum ligamenra, qum offa fuis compositismuniis aberrant?
qum facultas vitalis labcfactatur,qum virtus animalis quafatur,
qum potentia naturalis lxditur ? qum demum cuncta interanea
hue conspirant, nec ignaviter cooperantur ?
xo. Adhxc , quales mt hostium vel ferarum cxde maden-
tiu m, vel ad crudelem cxdem euntium apectus : qualia potx fin-
xere monstra , fuccincta ferpentibus & igneo flatu : quales ad bel-
la excitanda , difeordiamque in republica conferendam , & pacem
sclrate turbandam , inferm exeuntfurix : talem nobis imagi-
nemur iram, flammasore evomentem , igns oculis ejaculantem ,
bilo virulento, mugituraro,gemituhorrendo, stridore vipe-
rino, & si qua invisior his vox est, perftrepentem, tela quoque ve-
cnata utraque manu quatientem. Neque enim illi curx est, se te-
gere torvam, cruentam, cicatricofam, & verberibus fuis lividam ,
inceflu veno effufam, multa caliginc dicursitantem, vastantem,
fugantem , & omnium odio , fui maxim laborantem : si aliter no-
cere nequeat, terras , maria &clumruerecupientem, infestam
pariter invifamque. Nefciasutrum magis sit detestabileporten-
tum , an dforme PIratoslinquit dcor omnis. Cxteralicet in ab-
condito alere : ira se profert , & in faciem exit : quantoque major
haecest, eoeffervefeitmanifestius. At audi , quomodo vatibus
nostris deferibarur, Seneca teste :
Sanguineunt juatiens dextra lavaefue flagellum , <r*
jutseijsagaudens vadit discordiapalla :
aut fi quae magis dira facis dri affectusexcogitaripotest.
xt. Observa item cunctorumanimalium ira concitorum fa
cis & notas, qumtotacorpora folitum quietumque relinquant
habitum j &inferitatem exacuantur. Spumant apr;s ora, den-
Kkkkk ' tcfque
Sie IOANMIS WlERI
tesque acuuntur attritu: taurorum cornua temcr jactantur, Sc>
rcnapedum pulfatione spargitur : leones frenmnt , irritan'j collz
infianturserpentibus , canum mordax auditur latratus : nullum
tandem est brutum, cui non ira percito nova feritatis accefliocon-
tingat. Quum autem Sestius asserat, irarismir speculi inpcctrio-
nem profuisse, jam hue frquentes currite. Perturbabitne te, Pira
te, tanta mutatio tui ? eritne justa causa, qua teipsum non agnovis-
se te, libenter fateberis ?
ii .Ejufmodi vi vx imaginis intuitu se in teterrimi hujus mon-
stri odium pervenisse, scribit Galenus in libro de propriorum affe-
ctuum agnitione & remedio : Ego , inquiens, adhuc adolefcens,
quum hominem conspexissem ad fores aperiendas festinantem, si
ne successu tamen, proptereaclavem mordere, in januam pedibus
insultare , diis conviciari , oculos insanientis instar trucesserinos-
que ostendere, & spumam , sicut apri fer , ex ore emittere , tanto
odio iram prosequi inde cpi , ut postea propter ipam nunquam
fim visus impatienter dolere.
Fltx ûemfaciunt alinapericula cautum.
Si identidem tuum ipsius animum contcmpleris, eheu qum a-
trum, maculosum, distortum, tumidumacaestuantem. Vies un-
mensum turpitudinis monstrum, imsquor. O fera eryunis,
ferales dirx ?
5 ij. QuarequumnosterHippocrates ver tradat , eum mor-
bum essegravissimum, quifaciemxgrotantis qum maximim-
mutet in diversum : ubi quis conspicit alios ob irae violentiam Gbi
maxime excidere,vultum immutare, colorem, vocem & incessum,
quodiximodojinvertere, hinc velutimaginemejus mali sibr n-
gat, perpendatque qum commota ejufmodi facis, & fornudabi/e
idolum placebit uxori , qum laudabile exemplar liberis erit ,
qumtrucemlarvamamplectenturamici. Non immerit itacjue
ob hujumodi torvitatem vultus , totius deformitatem , di&orum
atrocitatem, crudelitatemfactorum, prit irato-omnis exiftma-
tio, omnis benevolentia, diffugiunt amici , dclinant obvii , bli-
tudoundiquecunctioderunt, nemo non detestatur. Quofic, ur
maximi viri nihil vel caverint magis vel texerint , qum iram
& irati actioncs , ade ut naturae etiam fuse repugnarintac vim
fecerint. Enimver quid magis ridiculum, qum rantulum tam-
que imbecillum animalculum ufqueade ferocire furiique
agi?
De Ira Liber. ^ tu
agi ? & tantas tragdias tamque atroces de rbus vilissimis excita-
re, velut de corpores, de fortuitis, quinim, si diis placet , de uno
verbulo ? Haec pensiculatius considerans & penitius obscrvans ,
huic beluae ferociffimae bellum indicat , seraperque studeat * quod
in febre quidem bonum est: , sed melius multo in ira , linguam ha-
beresimplicem&levem. Nam febricitantium lingua si minus sc-
cundum naturam affecta sit, malae quidem rei fignum est, cau
tamen pejoris nequaquam. At iracentium lingua exasperata ,
sordida , & vocum absurditate difluens , effundit sermonem con-
tumeliosum, immedicabilis inimicitiae parentem, & latentis maie- ,
volentiaeproditorem. Proinde Propertio qum rectisim scri- ,i'es'.[\
bitur :
Fortiter fferrum}fe,vos patiemur & igns ,
Siif modo libertas, qua velit ira, loqui.
14. Iam si ex adverso illius qui abhociraemorboliberam Soua
degit vitam , imaginem contempleris , fciei intuearis decorem ,
oculorum venustatem, rmonis suavitatem, compositos uniuscu-
jusque membri motus , morum comitatem , universi denique cor-
porisactiones mir placidas, quis non abacto mordicus illo mon-
stro , hanc omnium gratiflnnam amplectatur formam?Atjamad
reliqua prxscrvationis capita progrediamur.
f. Septimpravenieturhocmalum,siomnesir occasio- vu.
ns quocunque studio caveantur, & fomites auferantur : Primum-
que litigiosorum, & eorum qui vel in iram propendent , vel non il-
libenter provocant , sive ex causa, vel sine occasione, sodalitium
vitetur (transit enim arcano quodam contagio vitiorum familiari
sas :) atque elige simplices, faciles, moderatos, fubmisss , huma-
nos, suaves, pios, quibuscum verseris, quibufque familiarius con-
junctiusve utaris , qui nec iram suam effundant, nec tuam evo-
cent, sed potius praeveniant, aut humaniser ferant. Non etiam ex-
pedit omnia videre, nec cuncta audire : multx nos injuriai prsete-
reant. Sensus omnes ad firmitatem perducendi siint. Aures af-
suefcendx, ut patienter audiant, nec facil dimoveantur : im
quandoque obturandae , ut audientes non audiant : quas etiam ri-
um, fletum, blanditias, lites , prospra & tristia , hominumvo-
ces & clamores, animalium fremitus, boum mugitus , latratus ca-
num , & quoscunque diriores strepitus tolerare oportet. Oculi i-
tc m inducendi, ne rdibus, fumis & rbus quibuscunqj tam facil
Kkkkk z movc-
8IX I N I S W 1 X
moveantur : cun&axqudebent facer ad palatum: utinecM-
ribus pariter odorata placer , taftui mollia. Non vis eSr/ra-
cundus? ne fis curiofitatis feAator : multa deride , pluraceaem-
ne vel condona . Qui inquirir , quid contra e dictum fit : qzi-
lignos fermones , etiamn eclmeffufbs , everrit, feipfamre-
ditinquietum. Vis nico antidoto hujus peftis virus xverxrr,irx
illud olum perfuade , ne rationem praevertat .-arque bancnluti
iyt/Mtt*b revereri difce, iramque Se affe&us freno ranoabran-
quam equum indomitum coerce.
S . In iramadhxc propenfo raris&infigmbus rebos,a
demque fragilibus, momentaneis evanidis,corruptioni & murar-
niobnoxiiseftabftinendum : velutabexquifitae culprurx poco-
lis fra&u facilibus, vitriseximiis,figillis , gemmispreciofri, &id
genus reliquis : proptereaquod , fi forte pereant , grariorfub/e-
qui tur turbatio, qum ob ea quae paratu funt facilia c vuJgarii.
m/ * 7- Elegans exemplum hic nobis uppeditat Corv Thra-
- cum rex, qui ibi pardalim largito , leonem contra dono dedit ; &
%*m. quum natura fe in iram cognolceret fervent/orem , & ad ul
proindemagis prascipitem, & feverum eotumcûia mioifteriis
deliquiffent, caftigatorem, vafa fidtilia, tenuiaqu\emfccraa\\ia,
fed fcitc curiofeque ca:lata tornoque elaborate , quum ab bopite
donoeiofferrentur, gratumquidem fe offerenti przbuir , -
rm mox vafa contri vit omnia,faH ratione protinus redditaôod
vereretur , ne ira concitus in miniltros per incuriamdeUnqaenies
eain re, feverius amariufqiie verberibusanimadverteiet. Yru-
dentis enim eft, naturx fuse morbum agnofeere, & vitio matericm
prxripere.
HSfL * êc abfiniile clariiTimi Imperatoris Augufti errartid-
hU *- nus memorandum. Nam Atedii Pollionis, apud quem cernabat
rnifUm. fagnftUSi minifter ubi vas cryftallinum forte confrcgilt, eun-
dem mox ad fupplicium ultimum Atedius pertarbatior rapi
jufit: fed quod fupplicium? t murenis, quas in pifcina. alebat
ampliflma, in pabulum objiceretur. O immanis ira: atrocia-
tem. Elapfus ad Csefaris pedes fupplex provolvitur puer, non
quidemdeprecaturus mortem, fed inauditum Secrudele morns
genus, ne fcilicet murenis efca fieret. Attonitus ad inuficarao
leveritatis formam Cacfar, dimitti eveftigi miniftrura jn&U
Sc ejus curio" operis vafa coram le comeri univerfa, com
prims
De Ira -Liber. Sij
primis ver piscinam compleri oblimarique.Se cnim cauiam dixit
adimerePollioni velle, ne in tam prcipitem animi eversionem
kberetur, aut obsimilemcausamin posterum tam diriterfmu-
lum perderet, quicujuscunqueeisetgeneris, in hoc ipfoqud ho-
moerat,plurisqum omniaquae terrarum orbis cortineret vasa,
faciendus erat.
29. Nec vulgare exemplura C. Iulii Oefaris , qui devicto laty C-
Pompejo, non modo quits senatoresque urbis, quorum infinitos
ceperat , perhumaniter tractavit : verm etiam celeberrimorurn ,ao4*m-
natorum literas in Pompeji leriniis inventas , quibus odium &
acerbitas contra Cocsarem multis contumeliosis verbis expreffa
erat, legere noluit , fed omnes statim jufit comburi , ne iis irrita-
tus, inhumanius quid de Pompejo & enatoribus statueret : e-
iueratione&illorumfaluti, & suac tranquillitati ac gloria; con-
uluit. Nam lipsum vincere , maxima est & Jaudatiflma victo
ria.
30. Sic&Cn. PompejusMagnus, quumSertorii literas in- 0>- pw
tercepiflet, in quibus erant inclusse complurium ducum epistolx ,
Sertorium ad novandasres, statumque civitatis immutandum,
Romara invitantium, exuffit omnes , ne locum irx daret , fed im-
probisresipifcentixoccasionem, &inmeliusmutandi consiliafa-
cultatem. Quis non miretur surrrmeque laudet tantamin Pompejo
animi moderationem , qui hostium literas aperire noluit , ne
quid legeret, quo abhorrcret, & inimicis pcenitentie locum
prxberet ?
31. ' Antiochus sophista , quum malvulg audiret, veluti ^"""l
formidolosus, qud nec prodiret in concionem, nec Reipubl. mu- *"
nia capesseret, Non vos , inquit, metui, fed meipsum :agnoscens
sestum animi vehementiorem, qum ut cohibcri posset.
fz. Octav animi fervorem teprxventurumnedubites , si vin.
aliorum insignium virorum cripta , admonitiones & consilia ad
verses prEcipitis huj us mali virulentiam, non modo femel atque.
iterum lectites, fed & in iis assidue nec ignavicer te exerceas.
Optimum est, erationevitio noto impedimenta prospicer , c
anteomniaanimumitacomponere, urqualicunque re graviaut
adversitateconcussus, iram aut non fentiat, aut magnitudinem
nopinatx injurix exortam , in alvum retrahat , nec dolorem
fuumprofiteatur. Ignorantia nos iracundos facit,autinfolentia.
Kkkkk 3 Igno-
S 14 IOANNS WlERI
Ignorantia : quid enim mirum est, malos mala eder efacilora?
quid novi est, si inimicus lasdit , amicus offendit? uxori ver-
bum excidit, filius labitur , minister delinquit ? Si tamen ioterea
te vehemensanimidolorad vindictam extimulat , inmentemsu-
beac , nihil este minus iram , quam quod falla persuasione imita-
tur, nimirumfortitudinem : minime habet ira cui insistic, non
firmo mansuroqueoritur , im ventosae inanis est, tamumque
distat fortitudine, quantum ab animi magnitudine cmentas,
siduciainsolentia, gravitate tristitia, strenuitate crudelitas:
multum inqum interest inter sublimis animi differentias.
33. Iracundia nihil amplum decorumque molitur. Contr
apparet ventosi & infelicis animi sibi conscii imbecillitas , qui ul-
que ade temer indolescit,uti aegra & exulcerata corpora,quiad
tactus etiam levissimosgemunt. Imbecilla se lxdi existimanc,
vixcontingantur.Pusilihominis&miseriest, repetere morden-
tem, ut mures & formicas, ad quas si manum admoveris , ora con-
uiucpa. vertunt : sic &c muliebre cumprimis & purile Wrium estira. Qua-
propter qum icit Terentio dictum : Puen inter sese qum pro
levibus noxis iras gerunt ? At incidit & invitos . nam viris quo-
que puerilia & muliebria in sunt vitia. Nihil autemxcpic uotacil-
lis projectique animi, qum vindictalatari. Magni animi est,
injurias contemnere. Animofus videri studes , qud inultam in-
juriamnon pateris :atisthocdemum pactotuam prodis puerilita-
tem, qui quod viri est proprium, animo temperre , & datatn io-
juriam oblivione vincere, nequeas. Ultionis contumelio&ffimuni
genusest , dignumnon judicari, qUo requiratur ultio. Quan-
to fortius, quanto generosius, alienam despicere stultitiam, qum
imitari? Ille magnus & nobilis est, qui more ingentis fers latraius
catellorum fecurus audit.
lT"it ^)ice, qud quum indignatio nimio fui suspechioria-
r.3' tur&animosaapparear, pusilla est tangusta. Nemoenimeo
,quosecontemptumarbitratur,minoreffe vult. Verumilleingeni
animus & verus fui aestimator , non vindicat injuriam , quianc:
sentit. Quemadmodum tela duro resiliunt, & cum dolore cz-
dentis foiida feriuntur : ita nulla magnum animum injuria ad in-
fum lui adducit , fragilior eo quod petit. Quanto pulchnus,
velut nulli penetrabilem telo , omnes injurias contumeliasque
refpuere ? Vindicta , doloris confefoest. Animus fan non
ita
De Ira Liber. 81s
ita magnus exstit,in quem injuria incurrit. Aut par,aut potentior,
aut imbecil'ior laefcri pancum hoc comenderc,ancipiris est cven-
tus : si imbecillior , huic parce, sordidum etcnim certamen erit
cum infcriore : si potentior , tibi ipsi parcas : furiosum siquidem ,
eum superioribus concertare. Nullum estargumentum magna-
nimitatis certius , qum nihil posse , quo inligeris , accidere.
35*. Pars superior mundi & ordinatior & propinqua sideribus,
nec in nubem coir, nec in tempestatem impellitur, nec versatur in
turbinem,omni turbatione vacatnferiora autem fulminibus exa-
gitantur. Eodem modo sublimis animus, sedatus semper,& in sta-
tione tranquillacollocatus, intrasc premens quibus iracontrahi-
tur , modestus , venerabilis & dispositus est : quorum nihil in irato
confpexeris. Quis etenim dolori traditus , atque ira furens , non
coniuetum rejicit pudorem ? quis animi tumore effervecens, & in
aliquem ruens , non quicquid irt se habuit modestia:, rejicit?
cui officiorum numerus &ordo consistit incitato? quis linguae
frenum moderatur ? quis ullam corporis partem servat compo-
sitam? quis sibi imperat ? quissetegit? At nocuifle nimis alium,
objicies , ferocem esse , insultare. Quo procacior , insolentior, in-
eptior turpiorque est, hocmagis cave, neilliaffimileris. Qux,
malm, dementia est, ut alienam vindices improbitatem , te
fieri improbiorem? Si contumeliam contempseris , ab indigno
factam,haud obscur intelligent omnes : sin commoveare jam
inferentis cauTam reddiderispotiorem.
36. Deinde id quod res est, penitius considra, nullum ac-
cepturn damnum, ultione sarciri, sed citius propagari. Enim-
ver quis tandem mutuarum injuriarumexitus, si uum quique
dolorem vindicta rependere , continu studuerit ? Inimicitia
utrinque accrescit,dolor augetur,qui eo insanabilior est,quo inve-
teratior. Lenitate autem & tolerantia vincitur ssepius is qui dam
num ddit, &adse reversusjinimicoredditurfidiffimusamicus:
sed vindicte studio malum quod amoliri voles , in te reciprocatur
non sine malausura. Quanto est gloriosius fructuosiusque iram
amicitia commutare? irascitur aliquis : tu contra beneficiis pro-
voca. Concidit evestigi simultas ab altra parte dserta : nil
pariter , non pugnat : sed si utrinque contendet ira , concurritur.
Ile generosior est fortiorque, qui prius retulit pedem suiipsius
victor : at victus est , qui ira vicie.
S16 I A NN I S WlEK-
f 2 y. Percuffit te, recede: referiendo enim & anim fxpjns fc-
riendi fubminiftrabis & excuitionem , nec quando toI, rrvdh
poteris. Nunquam velit quifquam tam diriter caed er e hcra , ut
manum ia vulnere relinquat,nec fe ab ictu revocare quest, iau
ira ejufmodi telum exiftit,quod vix retrabitur. Arma nobis ajf
dita profpicimus, gladium commodum, haftam habilem, rormo
tum letiferum:at non vitabimus tam vehementes -
magis graves,furiofos& irrevocabilesrTalis demum clenos pla
cet, qux jufla veftigium fiftit , nec ultra deiHnara procumt, &
qux fle&i cVcurfuadgradumreducipotefr. .Egros effe ervos
medicorum fchola tradit , qui invitis nobis moventur. Inralidi
lan corporis eft, qui quum ambulare vulc, currit. Eosanira
motus judicemus faniffimosfirmiilmofque, qui noftro arbitrio
progrediuntur, non autem fuo feruntur.
38. Neque illud erit irxantidotum inutile , fi adbzctnimo
penficules, hominem bomini nocere non pofle, fi nolr, nifi iaes-
ternis bonis, nec ad ipfum hominem magnopereperrioeaab&.
Vera liquidem bona folus Deus eripit , necfer aiiagnzis :1-
giturediverso , atqui non immitibus&ferocibus. Ncmoiraque
NemoU- lxditur, nifi femetipfo : ulli nocet injuria, mil fuo auxbor :
fi'"c 7 * diffimulanda erit. Notiffima vox ejus qui in cu\ru regum
* confenucrat. Hic quum quodam rogaretur , quomodo rani-
mam rem in aula confequutus effet, inetutem falicet : Injun .
inquit, accipiendo , & gradas de iis agendo. Sic fer& M. Cato-
Qamii nem ubi quidam in balneo percuflffetimpruden3, excubatife
Uriittti,. at0 refpondet : Non me pereuffum memini. Melius exiftinmE
non agnofeere, quam ulcifei : atque hinc alteri hoc acceffir cae-
modi , quod Catonis fortitudinem & tolerantiam noffe caepakSc
imitari potuerit.
39. Crede mihi, leviflma fxpe funr, propter qa* non le-
viter ftomachamur,qualiaqux pueros in rixas &jurgia concitante
fie fit ut nuncperfonx, nunc negotio, nunc loco, nuncfottunx,
nuncfibi quisirafcatur. Inde,inquam, irafrequentiusinfaniati
dicenda,quando exigua cencntur magna. In plurimis fentenw
ferreturalia, fi antea profet judicaremus, qum fuccenfere-
mus: fxpeauteniprimumfeftamurimpetum. Deinde quamrii
inania funt, quibus concitati fuimus, perfeveramus tarnen.
fine cauffa cccpiffe videamur : & quod iniquiffimum eft,pernna
ciores
De Ira Liber. 817
cioresnos redditirxiniquitas. Retinemus etenim illam&auge-
mus,quasi argumentum sitjustirafcendi,graviteriraci. Quant
tius est, initia ipsaperspicere, qum levia sint & innoxia ? Quod
accidere vides in brutis , idem in homine deprehendes. Frivolis
turbamur & vanis. Taurum color rubicundus excitat.ad umbram
apisexurgit, urses leonesque mappa proritat : cuncta qux na-
tura fera ac rabida sunt, consternuntur ad minima. Idem in-
quietis stolidisque ingeniis evenit, qux rerum fufpicioneferun-
tur , adequidemutinterdum injurias vocent modica bnficia,
qux feraciffima fxpius irx materia existit. Chariflmis etenim
irafcimur quandoque, quod minora nobis prxstiterint, qum
mente concepimus , vel qum alii tulerint : quanquam , Mc-
nandro teste, fj- HkiSm tuxgjrix&ti xd">- At quum ex irx imper io
judicamus , quanti prxceps ejusinodi judicium debeat xstima-
ri, postea rvera, licetmal, experiemur, quum illadeferbue-
rit. Prit fer universum , ubi quantum ira suadet , permittitur :
nec diu consistere potest, qux multorum exitio exercetur, po-
tenria.
40. Elegans Menandri est sententia , sic /ur if-fit /S-
*.&i*i, ubi neminem tut cum ira deliberare docet. Idem alibi :
Ut vhmenter doleas, nihttamen irrittus, temer
Agas : iram enim vincere, (jua alienijfima rationts efi,
In perturbationibus maximesapientem decct.
Adhxc qui dicerc tibi , nisi dm , non vult , pcn non dicit. Quid i">
est iniquius , qum secrct crederc , & palm irasci? Proprium
estirati, cupere, quolxsus videatur, ei qum maximum in-
urere dolorem. Hic iracundia ut roareprofundumac immenum
effervescit. Minus fui compos est ira qum ebrietas, quare&ad
omnem functionem inutilis. Prudenter Cicero : An quicquam si- 4_TmfiHt
milius innix qum ira? quam bene Ennius insanix initium di- n9*ft-
xit : color, vox, oculi , fpiritus , impotcntia dictorum atque facto-
rum quam partem habent fanitatis ?
41. Cumprimis ver nosintra mentis terminos continere
deberetjubi exPlatone oculis jugi infpectione opponamus5qua fin-
gulari providentia in humani corporis fabrica ab hoc malo confer-
vare hominemdecreveritdivinamajestas. Sic illein Timxovel **
de natura, ait: Partemanimx, fortitudinis iracundixqueparti-
cipem comentiofamque, capiti propinquiorem fecere inter dia-
Lllll phragma
8l8 I O A N N I S WlERI
diaphragma cervicemque mediam , uthxcobediens rationi, un
cum ipsa cupiditatum genus vi illata coerceat , si quando racionis
in capitis arce habitantis juflacupiditas respuat. Cor autera ve-
narum originem fonremque sanguinis per omne corpus impetu
quodam manantis instipatorum regone uspendere voluerunt ,
ut quando irae vis exardescir , ratione nunciante siquid extrnse-
cus injust fiat, vel intrinsccus aliqua concupiscentia turbet ,
tuncccleriter per angustos quos libet mcatus , quicquid in cor-
pore est sensus particeps, jussa minafijuc persentiat, atqueita
obediatobsequaturqueomniuo, toleretque in omnibus prsestan-
tilmi illius imperium.
4.2. Cum autem cognoscerent , cor rerum terribilium ob-
jectu trepidaturum, & ira saepius flagraturum, idque opus omne
per ignem fore : xstus hujusmodi temperandi gratta , pulraoaem
tegmen cordi adhibuerunt, molle primm atque exangue , dcinde
cavis extrinsecus fitulis spongix instar distinctum , ut fpiritu po-
tuque hausto cordisardorem hujusmodi respiratione <5c refrigeno
tepefaciat. Quamobrem arterias tanquam aquductus per pulmo-
num substantiam derivarunt , eamque cordi quasi tnollem ltum
circundedere, ut quando nimia fervet ira, inde ad raciYiorem obe-
dientiamtemperatumdeferveat, sedatoque tumultu , rationi fa-
'pJbUr- CÛS cum 1TZ ministrare & obsequi valeat. Divin itaque M.
//. Tullius :Nullaest, inquit, tanta vis, tanta copia, quxnonerro
ac viribus debiltari frangique pot : verum vincereanimum,
iracundiam cohibere, qux semper est inimica consilio, victo-
riam temperare : adversarium nobilitate , ingenio , virtute pra>
stantem, non modo extollere jacentem, sed etiam ampJicare
ejus pristinam dignitatem : hase qui faciat , non ego cum summis
viris comparo , sed deo fimilimum judico. Ejusmodi iridem per-
turbarionum victorem , immortalium deorum numro afferibit
lu. v. d quoque Lucretius :
(w/7*. l*c igtur qui cunEtasubegerit, ex animoût
Expulerit diclts , nonarmis, nonne decebt
Hune hominem divm numero dignarier ejse
in Lacbc- Hac fortitudinis virtute freti viri Heroici , in deorum catalogua
te oc- . funt relati , teste Platone. Procul ergo femper ira absit , cum qoa
dcor.i. nihil rect , nihil considerate fieri potest. Qux enim cum li-
qua perturbationefiunt, ea nec constanter fieri poslunt, neqw
u;
De Ira Liber. 819
iis qui adsunt probari. Monet & in epistola ad fratrcm Cice-
ro, intentius iracundixobsistendum , cumque eaanimum maxi-
m movcat, tum esse linguam diligentissim continendam, ne
ira minus pressa prorumpat in verba & quamcunque injuriam.
DocetadhxcPlutarchus, iramnusquam continere, imperitief.
sc hominis atque intemperantis : ubique ver , difficillimum,
quibusdam etiam vidcri impossibile, quando perturbationis hujus
proprium persepe fit, quodvelir, emptum morte persequi. Ari- uj
stoteles item tradit, homines iratos & turbatos , minus posse con- C"l*.\.
fiderarc rationes. Ab iisdem si perspicu pax & benevolentia peti-
tur, nonmodeanoninvenitur, sedaugctur atque inflammatur
odium.
4$. Pocnirentiam insiiper duram, perpetuum ferirxcomi-
remesse memineris. Insigniaejusexempla proximo videbiscapi-
te de rege Alexandro & lmperatore Adriano. Quo minus pressens
iram, hocabiramagispremeris : tuncenim incipimusaliisirasci ,
quum nobisdesinimus. Finis irse, initium estpccnitcntiae. Apud ft/F,
bonum virum cit moritur ira : brevis mens esteras memoria : fui-
men est, ubi cm potestate habitat iracundia. Gravissima est probi "*
hominis ira : gravis tamen pna est, quum poil factum pognitet.
Hinc qui in alterum effervescit , poenas se exigit. Ir inflicitas
gesninatur, qux sibinihil refpicereconsuevit, expers consilii : do-
orem virtutcm, facinus consilium putat : quantumcunque medi-
atur, tameh audaciam promittit. Rimanti relum ira facir, ut apud
Virgilium. Pyrrhum maximum prxceptorem ccrraminis gym- pJT,4'-
lici solitum, ajunt, hisquosexercebat, prascipere, ne irasceren-
:ur. Ira enim perturbt, cquanocear, tantm observt. Plato ni- M**<
lil asqu contrarium reipubl. esse perhibet, atque irae commo-
:ionem & impetum furoris in civibus. Immoderatam iram gigne-
e infaniam , docebat Epicurus* Consilio maxime adverfari festi- Spcmm.
nationem & iram, tradidit Bias Prienseus. Irxdominari, non cu- _ .
jere impossibilia, non festinare in via, loquentem nonmovere
manum, legibus obedire, voluit Chilo. 0l.
44. Aristoteles refert, Satyri amicos , quum litem habent , Aristtt*
mres illius obturare cera, ne quum ab hostibus cnviciis afficitur , ' '
jropter iram cause cognirio rurbetur. Plato interrogatus , Per
juod cognofcitur sapiens? respondit: Quum vituperatur,non iras.
:itur : & non extolli.tur,quum laudatur. Strictos hos irx cancellos
Llill z noa
g10 IOANNIS WERI
z,n nontamen ita admittit Zeno ille Eleates, qui quum maledictis
lacessitus excandcsceret , rcprehensus , qud philosophus ver-
bis improborum commoveretur : Siconvicia, ait, aequoammo
admisero, ne laudes quidem scntiam. Lapidis est, non smite
discrimen intcr laudantem & vituperantem : sed phiiosphi est,
cMtim- non itacommoveri , ut ab honesto recdt. Melanthiusnegabat,
eam iram videri gravem , quse mentem cogat emigrare , sed guae
prorsus excludat domo : scntiens probis ingeniis adjun&am e
iracundiam,sed hoc vitium tolerabile efl, si celeriter animus a se
rcdear, & proirarationemin consiliumadhibeat. At si perturbatio
penitius insideat animo , ita ut excusia ratione feratur effrer im-
petu, ccrta pernicies est.
4jr. Vincenda itaque totis viribus ira , qud affectum
hune videas exteris esse c vehementiorem & magis noxium ,
quam superare gloriosius est, qum armatum prosternere hostetn :
necetiam minus exitii mortalibus accedit ab ira qum ab h este,
quinim-ipsanobishostis perniciosiffimus, siquis lius. Quare
apud Phocylidem legitur : \nntxit*,''>vlm tofutf t^'x., ira
animum subiens, insaniam gignit perniciosam. EtaudMenatv-
**. 7. d rum : fa**?* >rhdi&. $/<{ iftWinnir. UUm iMfttlta , Uam eTtkYCo-
samappellavitHomerus, & perturbatricem omnium. Prudenter
hinc idem Menander monet , ylytmn* > i^M , bomo
existens dice irae imperare. Zi<rti&*.oiTifrn,it$'>t***&i't, vitam
enim vives optimam, si iram represseris. Iracundiam qui vinclt ,
hostem vincit maximum, pulchra est Publ. Mimi scntentia. Rect
ut. t. quoque Horatius :
Ira furor brevis : animumrege , uinifi foret
Imperat huncfrenUi hune tu compefee catena.
Satjr. t. Et juvenalis :
pone irafretin modumque.
UM s. Item Homerus :
proculhinc, proculira recdt,
Qjuc turbatfapientem hominem.
Mmmi. Phocylides quoque : f *em*n*m'i agrestem frne iram .
IX. 4*^" Non ab hacexitiali peste prorsus terrere debent nom-
liaquorundam iraexagitatorum , tum quoque aliorum justamio-
dignationem fortiter comprimentium exempla. Primigenerise
illud Astyagis Medorum rgis , qui quum parvum nepotem uuc
. CyruE
De ra Liber. 8i
prum ab Harpago amico fideliffimo , contra ipfius imperium , >4Jhv'
rvatum fuifle intellexiflet , nulla ejus reioftenaindignatione, ''Za"
arpagi filium fub alterius re praetextu ad fe accitum , clam
teremit, atque in variis epularumgeneribuscotum, ignaro
itri vefeendum appofuit : poftquam ver iis epulis naturae fatis
ciflet Harpagus, ne eumlateret filii fe extis cnafaturatum ,
iput , manus pedefque in lance , pro fecunda; menfaedelitiis , ei
fitapponi. Quam immanitatem , ut Maronis utar verbis 3 fu- n,
isaccenfus & ira, fecutus eft CambyfesPerfarum rex : quem 'cmbjfu
imis in crapiilam pronum, ubiThrafeafpes unus ex chariffi-
iis admoneret , ut biberet- moderatius , fcedam effe ebrietatem ,
irege, quem oculi omnium aurequeinfequerentur:ad hocille ** ,,b
[andeftina incenus ira : Ut feias , inquit, quomodo nunquam
ihiexcidam, nuncoftendamnee oculos poft vinum fuafun-
bione deftitui, nec manus. Inde liberalius amplioribufque cy-
his potat, quam alias olet. Jam ita infarus, vinolentus ac
iolenrus , monitoris fui filium ultra limen progredi jubet , ibi-
emque confiftere elevata fupra caput fmiftra. Hinc arcum in-
:ndit, & cor adolefeentis , quod fe petere dixit , figit , apertoque
hoTace v hxrens irr ipfo telum oftenrat, ac refpiciens patrem,
>um fatis certam haberet manum , rogavit. O fanguinarium
egem : 6 feram, in quam omnium tela contorqueantur , di
gnara.
4.7. Sed quid mirum , quumetiam fimilibus iras facibus in-
lammatus,inmortuosfxvierit, & Amafis jEgyptii regis cadaver
i monumento extraftum, veluti vivum verberibus afficijuife-
it, & totum ferramentis acutis pungi, cunftis probris deho-
eftari, & tandem cremari in foro : duodecim infuper Pcrla-
um primores nulla penitus cauifa interfecerit , vivos in caput
lefodiens ? Atqui plerique fic iram quafi infigne regium exer-
:uere : uti Darius Camby lis pater, qui primus poft ablatum Ma- Darw.
gorum imperium , Perfas & magnam Orientis partem obtinuit.
siquidem quum bellum Scythis indixiflet Orientem cingenti-
bus, & omnia ad expeditionem eflent parata, copias eduxit ex
arbe Sufis : ibirogarus ab Artabazo Perfa nobili admodum fe
ie, ut ex tribus filiis in militiam euntibus , unum in folatium
jatri relinqueret, duorum opera uteretur :hic ira fuccenfus , &
Mus quam rogabatur , pollicitus , omnes fe illi relifturum -
L IUI 3 fervit
ShiX lOANNIS WlERI
scruir. quo refponso Artabazus magnopere laetus, suos libcros
militiae miloncm habere Iperabat : ac ille trucidatos in parentis
conspectu abjecic, crudelis futuris , siomnes solim abduxiflt.
Xnxti. Cxterm quanto facilior Xerxes Darii filius, ut mali corvi malum
ovum , quiPithioquinqueliberorum patri , uniusdimiffionemo-
ranti, quem vellet eligere, pcrmisit : deinde electum in duas
distraxit partes , abutroque latere vise , per quam exercitum
jussittransire, collocavit, hacvictima exercitum lustrans. Pro
inde & quem debuit , sortitusestexitum : victus &latlonge<\ue
' .. fusus,, cstratamubique ruinamsuameernens , mdius inter suo-
rum cadaverainceffirr
*trf"- ^ Perses rex PauloiEmiliovictus, duos ex fuis se conlb-
lariadortos, unum poralterumoccidit, ira& doloribus przei-
pitantibus. Tarn atrox facinus in causa hiit, uteonfestimabhis
Tttila. quiadoblequiumparatierant, sitdestitutus. Gothorum rexTo-
tila, recepta urbe Roma , quam eiBelifarius ustiniano in Ita-
Jiam missus ademerat , oratores ad Iustinianum Conlantinopolim
mifit petitum , ut ipfius Iustiniani auspicio ac nomine, obnne-
re ac regereurbcmipsamliceret. Quumautemaccepisset, Iusti
nianum conditiones repudiare, immanem regem reetvt auox
ira impulit, ut urbem, quammortales alii spectando, admira-
tione capiebantur , qux orbis terrarum erat caput , & cujus
jam possessor erat , incendio ruinisque totara dformaret , mris
.quoquae nudatam,quadragintadiebus feris,ot in ea stabulartntur,
permisir. >, . .
Honnii 49. Quum Honorius x. Yandalorum rex , ira uicitatM
iwlw- honestas matronasc virgines nudatas suspendisses , facibus cor-
** f*"** pora usisset , mammillas& brachia nolentibus assentiri Arrians
impietati prxcidisset, "9e*v tam tetra ipsius corpus tandem
///.omputruitjUtalia membrapostaliadeciderinr. Ecelinussviti*
fama nulli Tyrannorum cedens, victus ad Soncinum , ubi t
suas sentt una pugna acciss , vulnus quod in praelio acceperato-
tum & circumligatum , frendens ira in morem fxvientis fere>
unguibus confeidit.; PherotimaCyrenarum regina, Cyreneni
-bus sueccnsis.,,miserorumcivium corpora palis defixa, circauu-
AUxan ros UT^1S disposuit, mulierum mammas violenter avulasinpc
dirrtx blico suspendit irx furiis exagitata. Alexander Iudseorum re
]*d*cr, insignicrudelitatenotusi quem alio nomine Iamnasura appel!;
- .1 rum
De Ira Liber. 8zj
runt, quum Hierosolymam , qux paulo ant ab eo desciverar,
armis in potestatem redegisset , ira furens octingentos Judasos
eodem tmpori? momentoincruccmextulit : atqueillis cernen-
tibus, uxores eorum ac liberos intercmit. Nam prater fasju-
stumque, ac praeter communemhominummorem, inxtatemin-
noxiam ac sexum saevire non erubuit.
fo. Addamhicnonitavetustum aut semotum effrenis irac
cxemplum. Mahomctes Othomannus, qui duoevertif imperia, M*h<>-
habuit Bizantii seccssum voluptuarium : hue ingresso aderant "m-
confestim illi duo , ut fertur, ex omni puerorum multitudine, mm-
qui ad fdiffimum usum ibi locialebantur , forma venusta &
aspectu jucundo. His ille utrinque innixus solebat ultro ci-
troque per hortos obambulare : intrim rex binos pubefeentes ob-
rvarat cucumeres , quos ubi eo versus non reperisset , tam prae-
cipiti vehementique ira in pueros exarsit, qui paululum diver-
si aberraverant, ut postulatos , ac pertinaciter negantes se
decerptos, arreptogladio , quem ex more lateri accinctum ge-
stabar, unum postalterumstomachoresectumpatefecerit, uter
eorum furti extitisset autor, exploraturus, quum neuter fuisset.
51. Hxccertbarbaris regibus feritas in ira fuit, quos nul-
la eruditio , nullumque literarum exercitium excoluerar. Sed uti-
nam ista crudelitas & irae immanitas inter peregrina mansisset ex-
empla , nec in bene educatos reges , non in Romanos mores , non
inChristiani nominis principes cum aliis adventitiis vitiis irarum,
torturarum , suppliciorumactyrannidis barbarie transiissen t. Ex
Aristotelis Cnu hic accipe regem Macedonum Alexandrum, ^J""
totius Orientis victorem, qui Clitum sibi charissimum & un<'r^
educatum , nutricis nimirum sux filium , ( quo fuerat ad Gra-
nicum amnem rvatus, quem provincix praefecerat , admo- i**st.
verac convivio) parum adulantem , & pigr exMacedone acli-
bero in Perficam fervitutem tranfeuntem , vcl potius Persicam
mollitiem detestantem, inter epulas pernicios , cquidem manus
proprise violentiatrajecit iras furiis incitatus : fed ad se reversus
r nimis, vix manus sesecontinuit. '.:
52. Tam inconsideratam rem esse iram , inquit Xc-
nophon , plerunque designantem , quorum pos peeni-
teat. dwfnUht yjf i py n rok/t iff>.'fTt Collige-
rc igiturprius seiplum iratus deberet , 6c diflpatas animi partes
rursus
824 Ioannis W i e i
rurfus in fuum locum congerere, donee animi ardorde/rrreat
At sevius indmita; irse exemplum oftendit Alexander iaCaZ/i-
fthene philoibpho,fuo condifcipulo, Gbique familiariiEmo. Nam
quum is Pcrfico more vellet adorari , Callithenes palm dita-
bar, Alexandrum non efleadoranduro. Alexander itaque indigna-
bundus Callifthenem conjurationis confeium fuifl //
eft , eumque truncatis membris , abfciflSfque auribus,labiii<Srna-
fo deformatum, poft varia tormentorum genera medio fufhi/ir.
Caliifthenis ergo mors Alexandri crimen erit ssternum, quod nul
la virtus , nulla belli foelicitasunquamredimet. Quotiesenimdi-
cetur , Occidit Alexander Macedo Perfarum multa millia, oeddit
Darium : fubdetur ftatim , Et Callifthenem. Lyiimachura etiam
aequ familirem Tibi , iratus leoni objecit. Xres n /
victorias , totidem araicorum injuftis edibus vior oblcura-
vit.
f 3. Ariftotelesitaque confpicatuseum omnibus />>
niairaeXcandefcentem, perepiftolam fie admoauie : Furor Scin
non adverfus quales exercentur, fed in meliorcs prxjhnnores'
que. At tibi ex xquo ftat utique prorfunv Qttno. Elegans Pe-
trarchae carmen Italicum de hoc Alexandri facinorcexxat.:
Vincitor Akxandro lira vinfe,
Etfei minor inparte che Philippe.
Ira e brevefuror & chi nolfrena,
Efuror longo chelfuo pojfebre
Spejfo advergogna & talbora marte mena.
Quod eft
Vibbrem Alexandrum ira vicit,
Fecitque eundum in parte minorem Pbilippo patre.
Ira efi brevisfuror , quern qui non reprimit,
Eftfuror longus , qui fuum pojj'ejjbrem
Vdad dedecus , velad mortem ducit.
Hic adde , qubd Beflum BacViae praefeftum , qui Darium regra
poftPerficas opes triplici praelioafflibis , vintum Jetalirercofl-
fbdit , in poteftatem redaftum Alexander Magnus , ut docu
mento effet omni pofteritati , duabus arboribus ex adverfo mua
vi in fe vrtice inflexis religatum, difTeftifque repenr viacu-
lis atrociter laniavit ira inflammatus , cacuminibus fuo opem

De Ira Liber.' fa
orpus in diveri diftrahentibus. Difphondonem Grseci vocant 35,7^.
i genus fupplicii, duplici fundae excuffione. v.
5-4. Porr Lyfimachus ille quanquam foelicitate quadam den- Lyfima.
ibus leonis elapfus, ob hoc tamen , quum ipfe regnaret , fedatior ct"Jfr*
.on fuit. Telefphorum etenim Rhodium, amicum fuum undique 7 >-
lecurtatum, auribusabfcilis nafoque in cavea velut mirum ani-
nal & inuitatum pavit diu, cum oris detruncati mutilatique de-
orrnitashumanamperdidiflet faciern. Accedebat fames &fqua-
& illuvies corporis in ftercore fuo deftituti, callofis fuper haec
;enibus manibufque quasin pedum ufum anguftia loci cogebant :
ateribus vero attritu exulceratis , non minus fda quam terribi-
is ejus forma contuentibus apparuit : fauique poena fuamon-
trum, mifericordiam quoque amifrat : quanquam ver homini
:fletdiffimillimusquiiftapatiebatur , diffimilior tamen infinitis
>artibus erat, qui mentis efFervefcentis virulento ininoque tu-
Tiore vi&us , ea perpetrabat. Agamenno adhasc & Achilles in irse
ifFeclu mediocritatis fines omnino funt egreifi : quemadmodum oichaut.
AjaxjdequoHoratius : >j*x.
.. Stultitineerret,mblumdiftabit, antra, p.',?'
Ajax immerttos dum occidtt.
55". Hue referendus ptimo jure L. Sylla, qui egregi no- fluir-
jilitatis authoritatc defenfa, ira furens crudeliter totam urbem at- 'pi'J*"
]ue omnes Italia: partes , civilis fanguinis fluminibus inundavit : ''
quatuor legiones contraria: partis, fidem fuam fequutas , in publi
ca villa, quae in Martio campo erat, nequicquam fallacis dextras
miericordiam implorantes, obtruncari juffit : quarum lamenta-
biles quiritatus trepida: civitatis aures receperant : Jacerata fer
ro corpora Tyberis impatiens tantioneris, cruentatisaquis ve-
aere coactus eft. Quinqu millia Praeneftinorum , fpe falutis per
P. Cethegum data, extra mceniamunicipii evocata, cm abje-
ftis armis humi corpora proftraviffent , interficienda , protinus-
que per agros difpergendacuravit. Quatuor millia & feptingen-
tos diraeprofcriptionis edito jugulatos, in tabulas publicas retu-
lit, videlicet, ne memoria tarn preclara: rei dilueretur. Nec con-
tentus in eos fxvire , qui armis fe diflenferant , etiam quieti ani-
micives, propter pecuniae magnitudinem , per nomenclatorem
conquifitos , profcriptorum numero adjecit. Adverfus mulle
res quoque gladios diftrinxit, quafi parumcsedibus virorumfa-
Mmmmm tiatus.
Slrf IOAMMIS WlERI
tiatus. Id quoque animi impotentis, & inexplebilis fertaf/'s in-
dicium est, abscissa miscrorum capita , mod non vultum ac piri-
tum retinentia , inconspectumsuumafferrivolit, ut oculis illa,
quia ore nefas erat, manderet.
f 6". Qum porr immaniter se in M. Mario praetore geflit?
quemperoravulgiadlpulchrum Luctatiae gentis pertractura ,
non prius vita privavit, qum oculos incclicis eruerer, &ngulas
corporis partes confringeret. Vix hxc verisimilia videntur. At
ille etiam M. Plethorium, qud ad ejus supplicium'exanimis ceci-
derat, continu ibi mactavit , novus punitor misericordi* : apud
quem iniquo animo scelus intueri, scelus admittere fuit. Sed
mortuorum umbris saltem pepercit ? Minime : nam C. Marii, cu-
jus etsi postea hostis, quaestor tamen aliquando fuerat, erutos cine-
risin Anienisalveumsparsit. Enquibusactis Fcelicitatis nomen
asserendum putavit. Quum etiam LucretiusOffellaconfulatum
Sylla dictatore peteret, qud ipsius opra SyJIa urbem Praene-
stecepisser, arque juniorem Marium evertisset : SyJ/a aurem nutu
consulatum negaret , neque ob id Offella rogare defineret : Sylla,
qui in foro deambulabat , manu sua eum incitatus ira intermit ,
atroxque faciaus graviore verborum atrocitate auxk,cm ooipulo
qui in concionem venerat, aratoris pediculorum morsu vexati fa-
bulam narraret. .
57 Hujus tamen furias&crudelitatemC. Marii invidia 7e-
vat : nam & ille nimiacupiditate inimicos persequendi, iram iam
Matini. nesari distrinxit. Post exilium siquidem urbe potitus, cum Cinna
Carbone & Sertorio , ad caedem principum animum convertit
iratus. Itaque C. Caeris Consularis & Censorii nobiliflraum
corpus, ignobili saevitia trucidavit, & quidem apud seditio-
simi & abjectimi hominis Varii bustum. Idenim malorum
miscria; tuncReipublico deerat, ut Varii Cacsr piaculo cade-
ret. Pene tanti victorix ejus non fuerunt, quarum oblitus ,
plus criminis domi , qum laudis in militia meruit. Idem ca-
putM. AntoniiclarissimiOratorisabscissum, suis manibus intc:
epulas per summam animi ac verborum iniblentiam aliquandiu tc-
nuir, celeberrimiq; & civis fie oratoris sanguine contaminari meri
se sacra passus : atque etiam P. Annium, qui id attulerat, in sinanj
suum, recentisesdis vestigiisaspersum recepit. Ejusdem juflu,
Crafl pater ficfilius, inmutuo alter alterius conspectu jugular
surt
De Ira Liber. 817
sunt : Bebius & Numitorius per mdium forum nucis carnifcum
tracti funt : Catulus Luctatius haustis carbonibus , hostiJi se exe-
mit ludibrio : Archarius & Mcrula flamen Dialis confoffi funt :
Haec omnia immanis irse ac feritatis exempla Ianuarii Cal. intra
Idusabolvit.
58. Hue & Afdrubal pertinet, qui Cartbagine obfefus jj*""
Scipione , cujusurbis jam partem Romani occuparant milites,
impellenteefferaira, & quae ei natur erat insita, crudelitate,
deductis iu hostium confpectum omnibus Romanis captivis*, par-
tim eorum effodit oculos, quibusdam linguam nervosque dife-
cuit, multis quoque genitalia hamato ferramento divellere ni-
xusest, nonnullisetiam ex pedum planta cutem abrasit, aliquos
penitus excoriavit , atque ita affectos ab urbis mris laqueo su
spendit. Horum variandis tormentis , quum tanquam in re gra-
tillma fuum patriaeque periculum lenire studerer,magis aggrava-
vit. Ejusiratisfacibus fuperari noluit Munatius Flaccus, Pom-
pejani nominis acrior qum probabilior defenfor , cum ab Impe-
ratore Caeare in Hifpania inclufus meenibus Attinguensium obsi-
deretur , efferatam crudelitatem fuam truculentiflmo gnre ve-
aniae exercuit. Omnes enim ejus oppidi cives , quos studiosiores
Caefaris fenferat, jugulatos mris, irarum furiis agitatus praecipi-
tavit. Fminas quoq; civitatis nominibus virorum,qui in contra-
riis castris erant , ut caedes conjugum fuarum cernrent, & matei -
nisgremiis fuperpofitos liberos trucidavit. Infantes alios in con-
pectu parentum humo infigi , alios fuperjactos pilis excipi juflit.
59. Nec prxtermittendus hic Corraus Trincius , quiFul-
gineaein Umbriaimperavit, caefoque Nicolao ejus fratre prae- fjm
fecto arcis Nucerinae ob adulterii suspicionem , praefectum ipsum
quum in potestatem accipcre nequiret, quod se desperabundus
summa turri dejecerat, destitutus potestate invivum sevien-
di , quotquot familiares , cognatos , amicos , notos , qui cum illo
consuetudinem exercuissent aliquam, deprehendit, captoscru-
ciatofque ad excarnificationem , postremo comminui in fiusta
cxenterarique juflit prae nimia fui impotentia , ac per sentes , ma-
ximeque frequentium viarumsepes ac margines, eorum viscera
jn testinaque suspendi ac paflim dispergi. Vehemens item
Gallorum ira fuit , quum adversus Cluinos , caeterofque Ethru- ^'r4,
seos populos motis armis , pacem cum Romanis turbarunt .
Mmmmm 2 Nam
88 Ioannis Wieri
Nam quum inito cum Clufinis prxlio , refci viffent Fabima Am-
buihim, legatum Romanum , qui ad conciliandam inter Galios
Cluftnofque pacem miffus erat, in prxlium cum Clufinis en-
difle, atque gentis fuse Galium unum interemife iraac porimb-
rore incenfi, omiffisClufinis,Romam petierunt, occififqueomc:-
bus quos inveneranr, facra & prophana incendio ruinijue fceia-
F,hU runt- Edidit & inignis iras pecimen Fulvia uxor,
jfw ê.qU3e venerando capiti Ciceronis allato , contumeliofiffiirimaie-
dixit, juffitque in roftris, quo magis inter caetera eminerct,a>llo-
cari in prxcelfo atque edito loco : im prius in faciem fpuit, fopra
genua collocavit, ex eoque ore apertolinguam extraxk, atqueacj
multis locis hinc inde transfixit.
. . Levius damnum dedit commotus Nero princeps, m
nunciata Galliarum & exercituum defeccione , quum forte dii-
cumberet, prxira menfam evcrtit , fregitque duo immenbprc-
tiipocula, quibusintamvoluptuofo principatu nihil //ivo-
cmw- luptuous. GraviusdeliquitCommodusimperarwr, qui ira in-
citatus , balneatorem infbrnacem ardentem conjeae , quod bal
neum ingreffurus , tepidiufculum inveniff.
61. Eo bello quod cum Belifario Gothi gefferutvt , cpitrv
Cnfia*t. unus militum Conftantini Tribuni,Romano juveni infignem fpe-
Tr,i. cieenfemademiiTet, atque Conftantinum Belifarias reprehend
ret, qud tarn infolenter agi fui ordinis milite pateretur, -
henfione minas pro imperio adderet, nifi gladiusteftiroeretUT,
ade indign earn rem Conftantinus tulit, ut prx irx impero, -
lifarii dignitatis acvitx immemor, pugione quo accinn
erar,Belifrii peftus peteret. Propter quod facinus fttim coapre-
Imnt"' nenUJS fuit laqueo ene&us. Tamberlanes Tartarorum , e-
tiamnum barbaris,nominibus multisannumerandus,quumu<}uos
obfederat,pueros & puellas lineis veftibus candidis amiro,lertif-
que olex redimitos,ei obviam mifiifent,pacis exorandx,venixque
deprecand caufa,omnesad unum equisimmiffisindignantet con-
culcavit. Cum ver examicis quidam tarn immane facinus rep^
henderet: Cave fis,inquit, ne iram & furorem Dei temer accofe
5 6. Cxterm vixiracundus unquam adeo fuit quifqtnm,
C*u*t ,. ut nulla re laceTitus, excandefceret. Verim Cxlius orator, vaer-
r*"r' talium iHeiracundiffimus,clientifuoinomnibusfibiconfenw^
atque omnia confitenti, irafcens exclamavit ; Die aliquid
X . J me,
De Ira Liber. 8zg
e, ut duo fimus. Durum fan caput, quomodo tuliffet injurias,
i obfequiumnonferebat? Hue referendus is cujus Plutarchus
sminit in lib. dfclWfjW* , qui eumpereuffurus j'quoagebatur
nus,quum is fubinde exclamaffet, Athenienfis fum I
Fervecente amplius ira,fuftibus afellum adortus,identidemcum
le & minis, ut Plautus inquit,yEacidinis , vociferabatur, rfty i
*', tu quidem Athenienfis non es. Chxrephon Athenienfis
ilofophus, Socratis auditor, non imitator, tarn iracundus fuiffe 0**n-
aditur , ut proverbio Gracco occafionem dederit, '<< ** tb<m'
n Xio/rf *'"'* : id eft,in Palladis veftigiis nihil Charephon-
; differs. Quem fan communis fenfus haud omnino exper-
;m , non abfterrerent ejufmodi irarum monftra , profundi^-
m ipelienda potius , qum mortalium memoriae propo-
enda ?
9 63. Porrgraviorifortaffis terroremovebuntrecentioradi-
arum harum exempla, apud Chriftiani nominis fupremos poten-
atus, proh dolor, vifa. Stephanus fextus Pontifex , in Formofum f"^,.
'ontiftcm , quanquam mortuum, quod is, ne ad pontificatum <>/.
icrvenirct, obftiterat , ufque ade impotentis animi fuit , ut erui
orpus fepukhro jufferit, & ademptis pontifiais veftibus at-
jue-ornamentis, (culari ami&um indumento , extra templum fe-
>eliri .- manuum quoquedigitosablciderit, tanquam mortuum i-
rerdotali atque pontificio honore privare vellet , ac pifeibusde-
/orahdos in amnem abjecerit. Sergius item tertius Pontifex eo- Sngmt
irx fpiritu agitatus , Formofi Pbntificis corpus denu extra-
Slum fecundo tmulo , palm in foro capite mul&avit , ac dein-
3e in amnem in Tyberim projecit, ob id folum , ut Lothario
Gallorum rgi morem gereret , qui hoc odio Formofum defun-
Slura profeqtiebatur, qud ipfius opera imperim GallisadBe-
rengarios tranfierat. ' '"
64. Nonnuli quoque arbitrati funt, in Formofum feviendi
apudSergium earn fuiffe cauffam, quod in Pontificatus creatione ff* '}\
Formofug Sergio nonnunquam reftitiffet.Sic quandoquePontificis
authorits' in tyrannidem convertitur. En vero exemplum infi-
gnisir, quam in Gibellinam fa&ioncm effudit Bonifacius ota-
vus Pontifex: Siquidem iplo Cinerum die, quam ex more ."/>. !
Pontifex ecclefiafticonim antiftitum capita ciere1 con fpergeret, 9% (i u#
ubi ad Porchetum Spinulam Gnuenlm archiepifeopum per-
3 venit,
8jo IoANNis Wim
vcnit, quodGiMlinfacl:ionisefleputabatur,cincrt3iina.
piti infperk, fed in oculos conjccit,perversenunciaiiswbisf<>.
lennibus : Memento te Gibellinum eTc , & qud
incinerem revertris.
'Hi T*~ ^ 5 -Sic etiam Iuftinianus fecundus Imperator,priiriTOb
tia in vindicandis adverfariis fuis crudeliorquam ju!k-,
nenfes , qui eum prodere exulem machinatierant , prarWfk
inftituit , feptem ex primariis ejus loci verubusIigneisaSsosifi-
vit, viginri ver aquis fubmerfit , & reliquam &'
bo mortis genere fuftulit : ad infantes , quibus ficarii pepercaat,
extirpandos claflem inftruxit: qua tempeftatis furoredisjei,ni;-
niftros caedis ad feptuaginta millia , antequamin
venirent.in maris profundo fubmerit.In cives ,*
ties pituitam naribus truncatis profluentemabfrergertyo-
liquem ex illis trucidare juberet.Leontium& Abfimarum,^*
perium invaferanr,pedibus conculcatos,acclamanrr|/>^'
afpidem & bafilifcum ambulabis , & concukaWnfffl3f
nem.jugulari fecit. Tandem omnibus (^^
cb exercitus, eftinterfecbs,& hanclaudetnbuelif"**
f/ ticus , adulter & tyrannus ab omnibus piedM^T^
"?""' quoque Carolus ultimus Burgundi* dux, qudiramci^
du atqueDinanti, nulli aetatiaut fexuipeperanf-1 ^
quingentos Helvetios in deditione acceptos , unodiepar"
bus ordine alligatos in lacu fubmerferit, partim fufpcndent.
9 66. At nufquam gentium majora Mg^fT
^âuthoreft Sabellicus, quam in faiofisltaliiurbjbw^
e,.'f* ur- tum patrum memoria : ubi fahonum principes m hltlU J*n.
ftatem redai, vivi quidam combuftifunt, ^rcPundlifl-
terfeai.praegnantes matrona; utero execlocumpartu^^
teremptar, multi praecipitati, exenterati quidam, ^ j;at.
probrium fufpenfa & diverberata: fed quakfuerintejjr^
mficinae, illud declarar.qud dementia fuit bornin"1 .
* - - - .... r.baviainiu'c
Lmtn cereJaucla4ueo enecare. AdditPontanus,feat>aî]lti.
J*.'''incapitalibusquarundamfamiliarumdifld|is' q'JL A 1
ra^falione captum, eveftigi in minutil-iffima tai
cifum, moxqu exemptum ili jecur, in prunis < ^
carbonibus fcaionis ejus principibus toftum . PJ : jgft
minutim diffcaum , inter cognatos ad id ***** '
De Ira Liber* Sî
im diftrbutum. Allata etiam poft deguftationem tam execra-
ilem pocula,non fine colleH cruoris aipergine. Congratula-
:ones habitat inter fc , rifus , joci, leporefquecibumtalemcon-
ientes : denique&diisipfis propinatum , tantas vindictas fauto-
ibus.
67. Similiane, an trgica magis qum fuprenarravi, im- rj*
naniumirarum exempla, hoc noftrum viderit aevum, Scadhuc /*-
alamitofiim experiaturinmotibusreligionis ergortis, alio- P"*"'
um liberiori clamo relinquendum , fecurius exiftimavi. Tefti-
nonio autem mihi erit univerfa Germania, negabit Italia,
entit Hifpania, dolet plurimum Anglia, lugetannos jam mul
os defperat Gallia, & jam Blgicas provincias omnes tanto tem-
miferrime dplorant. Quinimo ccelum trgico ejufmodi
udore contriftatur > terra innoxio faspius fanguine transfua
achrymatur, gemunt undas hifce eFeratas iras documentis, i-
gnis item commieratione excandecit. Fides fiepenumer In
fraudem nefari data , contractus fcelerat violati , facramenta
flenniter prasftita Deo & hominibus,irrifa, contempta& nihili
abita.
68. Faceffant hic Artaxcrxis Perirum regis Xerxis filii Tjrtmm
checx horribiles , quibus includebantur vivi homines : procul
QntParifatis minorisCyri matris, fiippliciorum monilra : iden-
tidem Numulifinthis (alii Cyfenida nuncupant) Diogiridis fi
lias, Thraciae regis carnificinas, velut&Tryzi infignistyranni,
& Apollodori apud Caflendrenfes rempublicam adminiftrantis,
Periandri Corinthii , Demetrii Phanoftrati filii Athenienfium
tyranni, pantaleonis Eleorum tyranni, Arcefilai Macedonia; re
gis, Alexandri Phersci, Dionylii Syracufani, &i,milii Cenfo-
rini inaudita; cruciatuum machina ; adhaec Volefi Afixprocon-
iulis fub Augufto, Avidii Calfii Tiberii tertii Romanorum Impe-
ratoris, Sejani , C. Caligula: , Auli Vitelii , atque Adriani Rom.
Imperatoris extrema crudelitas:quemadmodum &AntoniniCom-
modi, Antonii Caracallx in omnem fxvitiam natura propeni , &
filii ejus Antonini Heliogabali , Macriniitem ob ineffabilem cru-
delitatem Marcellini nuncupati, Leonis Armeniaci filii Pardi pa-
tritii,Gilemer regis Vandalorum, & Riccii Monterlarii fanguina-
ria atrocitas : Nicolai Fortibrachii funes Sccapiftrafufpendio in
immeritos quoq; deftinata, Vitoldi Lituanie: ducis canes & arcus:
Ecelini
gjx I - N i s Wish
EceJini Romanenfis , Ioannis Mara: ducis Mediolanjnfc
dinandi regis Ncapolitanorum novae tyrannidisformx,faiita-
Tum dirac excogitarunt & architecats lunt:faceflnt, imp^c
qorumcunquealior.um diverfa enorrmum tormentoruiigsri.
69. Superan nolumusveterumiramanitate,&pdbioni=
quorundam diritate, fqualidiscarceribus, damonum opitii.1,
cruciatuum & carnihcinarum truculentiffimarumvanttatemcff
frjft* dibili. Cdant ira: fuse ferocia quicumque hoiks '-
*/?. minis & verse religion i s acerrimi , iple Claudius lmptraor,
T>iu- Nero , Domitianus-, Trajanus , Dioclerianus ira * 21
Chriftianos vincens quofcunque alios Romanos principes, Mi-
ximianus , Maximinus , Decius , M. Aurelius, Valens Imp
Valerius , *
Quinrianus, Cofdroas & Ifdigertes

afinar Saracenus , Habdallas, & qui
ejuidem crudelitatis Chriftianorum perfem W
tmpora,
J-ain, qui Galli, Belg* , fanguina^"*^
fido facrificioiniraexofusfraMam?raDcoho-
Ifaas, mnocentem Abelem trucidaiK,&abhocarw^
circa altare Zachariaufque ad h sc nob tmpora
polternatem reliquifri , cui nulla xmismfamAwq**
cujacunqueordinis & fortis homines qulatroantur.Otifen-
te Pharao, tamdiris modis calamirofum ltoW^'*
pemnaciter adh uc cum nefanda tua fobolepereq^^10J
bet exclamare auream prudentiflimi SenecxfententiamiNo^
cet regem faeva & inexorabilis ira. ManfuetudineBpWf"
Ctryf.ft.- 0rnarequi in poteftatibus funt, literarum 1"*
%ftL fcl'quos illud ver aureum , sterna laodedignij*
70 Tamenormistyrannidisadminiftripro^ff
artis fuoe opus in Phalaridis tauro fimul
M**, quummerfintfanguinarii, perpetianti.ridq^ LP ^
J rfM"i dam Sargapifem Wm/risMaffig^L
Ahum , bello captum ad mortem impufiflct, iratafflaw eg
defeat, qummortuumulta effet. CoflMtfi^JJ*
, confl.x.r, ut maximam
mternecionidederir. hoftium
Inde partem,
& dcfunft caput* a*^
mano fanguine plenum deraifit, hifee verbis exprobr^ fflei
De Ira Liber. 83 5
lei inguinem haufifti, & meum fitiuifti Cyre, at ego te cruorc
: u rabo. At Deus bone, quis tandem horum motuum, quis dira-
jm irarum exitus ? Noneftquod.iEaco,Rhadamanto & Minoi
nputemus, non quod in Albanum, Vergatem aut Hifpanum, ili
on is divinx organa oculosconjiciamus : fed in proprium quili-
et finum infpuat. Refipifcentia vincamus, malo quique dccli-
et, &quod bonum eft, operetur : pi, juft Sccafthujus feculi
Lirriculumperficiat, ne alteri faciat, quam quod fibi fieri velit.
icpeftishxchauddubidefervefcet, monftrumque horrendum
t peffum.
71 Cxterm omifls tarn communis quam civilis funeftx-
ûe Erynnis narrationibus terrificis, in quibusprolixiorfui, ut
erum analogi tarn furiofi affetus fceda fpecie aliorum animas
bfterrerem, ad alia nunc alterius generis, minim terrentia, ve- Q"**-
m laude & mitatu longe dignmima,clariliimorumvirorum pu iui&.
xempladocumentaqueconvertamur. Prxdicaturhic in primis
Philippus rex ob viam iram& humanitatem fingularem erga
4icanorem Macedonem , qui omnibus in locis , quantum pote- "**
at , Philippum criminabatur. Nam quum Sinycithus aliique
'hilippiamici fuadercnt, utin eumrex animadverteret , reftitit
Philippus dicens : Haud malum efle virum Nicanorem , fibi per-
[uafum efle. Quum igitur inopiam ejus noflet, dono ei pecuniam
mifit. Poftquod factum, quum Sinycitho moneretur, Nicano
rem non criminan utant, fed regem laudibus eft'erre : Philip
pus Sinycitho fertur d ixifle : Nunquid vides in manu noftra efle ,
utqux volumus, populo audiamus? Alexander item Macedo- ^3""
numrex in detractores fuos etiam liberalitate eft ufus , regium
efle dicens, quibus mal audias, in eos quoque bcneficen-
tiam exercere. Sic & Perfarum rex Artaxerxes, quum ab Al- ArUxtr-
cide Sampbne ubique accufaretur, ei juflir renuncian, licere
ipfi regem arbitratu fuo criminari, fed vicifllm regi quoque
integrum efle , & dicere & ftatuere in eum quae ipfi collibe-
ret. Hoc quidem dito , licet humano, Alcidis temeritatcm
oftendit,ac fuam potentiam clementiamque innuit. Idem ducibus
fuis qui deliquiflent,pro eo quod flagris caedi folent corpora3man-
davitut pro corporibus veftes illis detraftx cxderentur : utque
pro eo quod folet illis velli caput, tiara depofita velleretur .
1%. Hie autemcumprimiscelebraturIuliusCaefar,qui tarn
Nnnnn in
834 oamkis Wim
in adminiftranda republ. quam in viloria & hoftibusulcfoai-.
mirabili fcrtur ufus moderatiane. Addequd Dichto^jmre-
rum geftarum fama & gloria floreret, Catullum Veranea,cu
jus verficulis de fe & Mamurra editis, indelebilirefpcrtin-
famia, fibi fatisfacientem non folm non ncommwoifcfflfc
quo, fed ccenx etamadhibuit : & quod majusetmfewi
_^ liatx gratia; fign um , in ejus patris hofpitio, ut erarle, p
u,. feverabat. Auguftus princeps , verus lulii Cxfarii tots &
hac laude xmulus, L. Cinnam, Cn. Pompeji ncpottm,iobo.
ftium caftris repertumnon folm fervavit, fed ('
tatis cumulum acceifit ).integrum ei patrimonium .E*
dem conjurationis adverfum ie initx convium, ealejeiiw^
mem prxftitit , utdiccret : Olim tibi hofti, Cinna,
tori & parricida; veniam do. Iam hinc inter nosinckw^-
citia, contendamufque, utrum mcliore fide ego bis
condonaverim,an tu acceperis. divinam "11"111*
qui vita; infidias ftruxiffet , honores iilos ftt ffrfyw*
enim annum confulem defignatum in tmioxm nu
mero habuit) qui vix Ulis eflfent deferendi.quipericuio pro tuencia
conferentis falute vitam objeciflent. aw^m ej^
quorundamChriftianorum potentatuumocubi^P ,
turbulentiffimo affli<iffimoque feculo VfffS
miffis irx furiis , clementer gratiofeque cum ^'!
iuftum fufcipere patrocinium queant. Idefflilk^fv^
pofteritati reliquit, quibus apparet huiciraminomm^
/73 Timagenes hiftoriarum fcriptw <f>*
qua;Jam in ejus conjugem & univerfam domum iat^}0d
diderat, diba : magisenimcircumfertur, &ia f^êl*
temeraria urbanitas. Frequenter Cxfare fuit^ Po-
guamoderatius uteretur : perfevcranti dornoiw1
Ilea Timagenes in contubernio Pollionis Afin ^
tacivitatc charus. Nullum illi limen pixch^ .
abftulit : hiftorias quas poftea fcripferat, rflta" frl,J!>
& libros aaCasfaris Augufti continentes, * ejus afp*1'
micitias geffit cum Cxfare Augufto , amic1^.^^ Ti
tus eft nemo. Fuit qui prberet tara alte caê ^
lit hoc Casfar patienter, ne eo quidem motus,
fuis rebusque geftis manus injecerat. Ncmqum lo
De Ira Liber. $ y
il ci fui queftus eft : hoc iolum Pollioni Afinio dixit,e%p{. Pa_
tnti excufattonem , obftitit : Fruere, inquit, miPollio, fruere.
t quum Polliodiceret, Si jubs Cseir , ftatim illi domum meam.
i cerdicam : Hoc me , ait , faturum exiftimas , quum ego vos in
ratiamreduxerim PSuccenfuerat erenim quandoque Timagenii
ollio, necullamhabueratcaufamdefinendi , qum qud
. Dicat itaque quifque.fibi quoties laceflitur : Nunquid
otentior fum aut plus valeo , quam toto terrarum orbe Auguftus
otuit ? Hie tarnen contentus fuit conviciatore fuo feccdere.
juid eft ? quare ego iubditi aut fervi mei vel cujufvis alterius er-
orem, durius relponfum , negligentiam , aut rem mal intclle-
iram aut non ritadminiftratam, vel vix ufque ad mpervenien-
em,murmuratione,rixis,nagellis,compedibus cluppliciis indi-
;nisexpiabo?
74. Hucaccedit, qubdquumCorocotaeinigniinHifpania
atroni principio itafuifletinfenfus, ut edixiffet, le ei quiCoro-
;oram vivum cepifTer,daturum aureorum decern millia: poftquam
s ultrvenit, non modo einullum damnum attulit, fedquoque
>ecuniam ddit, eumque locupletavit. Item , quum Alexandrini
oft urbem vi captam extrema fe paffuros exiftimarent , Auguftus
uggeftum confcendit, adjun&o fibiArio Alexandrino , dixitque,
e ci vitati parcere , primm propter ipfius magnitudinem & pul-
:britudinem : deinde propter Aexandrum Magnum , ejus urbis
:onditorem : poftrem in gratiam Arii amici. Rar cujufdam
;lementiae fuit, non devaftare civitatemquae pertinaciflim re-
jellarat : fed non minus laudis merebatur illacivilitas , qudhu-
us beneficii gratiam non fibi vendicavit : fed unam praecipuam
zartem ipfi conceifit urbi : alteram tribuit Alexandra , cujus me-
moriam fciebat apud Alexandrinos efle gratiofiflimam : tertiam
tranftulit in Arium, ejus civitatis civcm, amicum tanto titulo
fuis commendans. Quum isquoqueobtreftatorum malignitatem
perferret, atque ejus patientiam Tiberius carperet, hortatus ut
ex eis aliquot ulcifceretur, refpondit : Satis fibi efle , ne quis eum
plus quam difto laedere pofler.
75". Eximixmoderationis quoque fuitCn. Pompejus Ma- pmptj
gnus, qui quum Mamertinos , quod hoftium partibus adhcefif- Mat'""'
ient, interficere omncs ftatuiflet, Sthenius ejus civitatis prin
ceps Pompejum adiit , 4 his verbis loquutns eft : Non jcquum fa-
Nnnnn eis
2^6 I A M N I S WlERI
eis Pompei, qui propter unumnoxium, muks inaoxioiocderc
paras. Quo audito, Mamertinis pepercit Pompejus, civiaitmquc
& Sthcnium liberavit. Habes autem hic in Sthenio exem?' im ,
quem animum erga rempublicam opor teat habere principcm,bia
periculum incidat : in Pompejo autem placabilitatis argumentum,
qui viri boni maluerit habere rationem , quam indulgereirse. At
M >f/<-nulli dementia atque humanitate ceffitM. Antonimu pbofo-
phus Imperator. Id inter caetera in Avidio Caffio ejufquettmilia,
quum ab eo in ^gypto rebellaffet , clar oftenfm et Naacurn
Senatus acerbAvidium propinquofq; ejus perfequeretur, Anraai-
nus pro eis , tanquam amici forent, deprecatorem i / exhi-
buit : atq; ut apertius ejus lenitas agnofcatur,orarionis partem qui
in hanc rem ad Senatum habuit , ut noftri aevi regibus aepriaeipi-
intne bus documento fit , fubjungam : Qud ad Caflanam rebelhooein
fuZ de- pertinet, obteftorvos, Patres con feripti , urdepofiracenfurct-
'" veritate, veftram meamque clementiam erveris. Neqaeperte
teilt"/" natum aliquis occidatur , nec fimiliter in fcnatorem animadvert*-
tur , nullius patricii fanguis effundatur , re/egari redeant, & exu-
libusbonafua reftituantur , atque utinammu\tos<\ui interempti
fuerint, ad vitam revocare poffem. Nunquam in -
prii doloris ulcionem probavi , quae licet perfaepe jutHffima fit,
plerifque tarnen Temper acerba videtur. Quamobrem Aridii Caf-
fii liberis, generoque ejus atque uxori veniam dabitis. Sed quid
veniam dico ? quandoquidem nullus eorum erravit. Yivanxi^-.
tur, feiantque tutos fe fub Marco vivere. Vivant in fui patrimonii
parte : veftibus , auro atque argento utantur : eque opulenti mo
do, verum etiam tuti fint, tuto fe ac liber ad omnia contrre oca
poffint , ut per totum terrarum orbem in populorum conpechrai
veftrx meaeque clementiae verum atque certiflmumexemplum
prae fe ferant. eque tarnen haec, Patres confcrfpti , mana eft de
mentia , ut rebellium liberis atque uxoribus ignofeatur . petoigi-
tur, ut omnes fenatores equitefque Romanos, qui infimuVaiiunt,
mortis pnaexilioque item formidine, odio , infamia injoriiqar
liberetis. Date hoc prafentibus meis temporibus , utinhiscos-
jurationibus, qua: ad tyrannidem inirx funt, eorum tantmqv
in tumultu ipfocacfi funt, mors afleratur , eque ultra potnajtfo-
grediatur. Haec oratio ade Senatui populoque Romano planst ,
ut Marci clementiam miris laudibus efferrent.

De Ira Liber. 837
[ 76. Simili dementia Pertinax Imperator erga Falconem pun*x
rnperium affectantem ufus eft , cujus vitae fortunifque vim ullam ,mttr'
nferri nunquam voluit. Sic & Craffus Calphurnius quum - Siiw
;ejoNervasImperatoriinfidiastetendiffet, is in tamfublimifor-
;vinaegradu collocatus, tantae injuriae veniam dedir,& muere fuo
Fruendam ei vitam reliquit , qui ipfiper infidias falutem eripere
:entarat. VefpaGanus, qui Flavix gentis primus eft rerum Romas ^f"'
potitus , Vitellii hoftis fui filiam matrimonio fplendidifimo loca-
Vit, dotatam muliebri mundo inftruxit,ingenitae charitatis fuae-
que clementix magis quam paternx inj uriae memor. Vitelliuse-
rvim Sabinum ipfius fratrem occiderat , & filiuni ut interficeret ,
acerbe perfequutus erat. Sic & Titus VefpaGani filius , accerfitis r""*
ad i duobus patritii ordinis, qui affetare Imperium dicebantur ,
modeft eos coarguit, fuppreffo irae impetu , docens fato imperia ,
Sc non ingenio autullaaliainduftriadari. Quod fi quid cuperent,
eos id ut peterenr, hortabatur, i libenter affenfurum prominens.
Ambos ccena; etiam fecum adhibuit, idque qui alterius eorum ma
rri annunciaret, ccleriter mifit, ne quum detectam conjurationem
intelligeret, veritafilii vitamin difcrimine verfari, fibiipfi mor
tem confcifceret. Poftero quoque die in theatro utrunque fibiafli-
derejuflit, cunpfe oblata gladiatorum tela infpexit, ea utrique
1 pccbnilx porrexit. Itaque ubi hoc manfuetudinis & bumanitatis
documento amand um fc cunct is ofterret, mirum minime videri
debet, fi is populi Rom. judicio , Humani generis delitiae appella-
retur. Idem fratrem Domitianum infidias molientem non eft ul-
tus fed his admonuit verbis : Quid opus te parricidio petere, quod
me volente obventurum eft , im quod jam habes , Imperii parti-
ceps? Haud temer in Chriftiano tantum manfuetudinis repe-
rias.
77. Nero Imperator fub Imperii initia, ejus fuit clementix, .
ut quum ei ex more damnationis libelli , quibus fubicriberet , ex-
hiberentur,gcmebundus exclamarit, Utinam vero nefcirem lite
ras : ne videlicet fubferibere cogeretur. Quum in Caefarea mora-
retur Agrippa Iudaeorum rex, fepalm Simone Iudaeo repre- Artfa
hend, qud Iudaicaz legis effet everfor, cognovit Accitum itaque . rex.
Simonem in theatrum, fpeftante populo , afidere fibi voluit , ro-
gans , in quo Iudaicam violaret legem ? & ut palm refponde-
ret, monuit. Simon regis indignationem veritus , ad pedes ipfius
Nnnnn 3 pro-
Sj8 IoANNIS W I B K 1
procidlt, delictiremissionemorans. Supplicem manu a ercxit
rex, nec solm ignovit crimen , sed & muncribus ornatum remi-
sit domum citra ullius irae notam. Insigne pnitentiae cum ira con-
Adris- junctum exemplum oilendit Adrianus Imperator, qui quum stylo
/ Im-
ftr. servi fui oculum eruisset, huic accersito fecit potestatem , ut pro ea
calamitate munus posceret : tacentem ver miserum denu hor-
tatuscst, utaliquidprofuodelectupereret : qui tandem nihiia-
liud se desidcrari, qum oculum quem amisrat.respondit : ratus
nullum inveniri poste munus, quooculus rependi queat. Quale
cauterium Imperatorisanimohocreiponfuminuflerit, ineoque
reliquerit, facile est colligere.
G,Ut- 78. Quidam uxori Galienijunioris gemmas vitreas pro ve-
ris vendiderat : recompertse, mulier flagitavit vindictam. Cxsar
hominem corripi justt, quasi leoni objecturus. Dein cavea, dum
impostorc populus terribilem expectat leonem, prosiliit capus.
Cunctisremtamridiculamadmirantibus, percurionem dicijus-
/77im- flt . imposteram fecit & passus est. Iustinianus Virigem Gothorum
regem, populi Rom. acerburahostem , quum Bellikrio captivus
Constantinopolim missus esset,nonut hostemcaptivumque,fed ut
amicum habuit. Patritiaenimdignitatedecoratum, ma.gnxe\im.
provincix Persis finitimx prxfecit, ubi honoris & opum plenus
. .T- aliquod tempus vixit. Ludovicus Pius Imperator Theodulpfaum
tn Pimt.
epicopum ( cujus consilio&instinctu Lothario filiopuisus re-
gno , &incustodiamtradituser.at)deprehenfnm non iminanitex
tratavir : fed quum aliquandiu in carcere habuiTet,illxum d\mi-
sit, tantx nequaquam memor injuria;.
Tridcri- 79. Fridericus Imperator , victis in Hungaria Gunzieu/-
tni Imp*
bus : Magnum, inquit, actumestopus. Nunc autem majus re
stt, ut Icilicet nofmetipbs vincamus , atque avaritix & ulci-
scendi cupiditati srxna injiciamus. Distant jam nostri principes
victores , ipsius exemplo imperareanimiaffectibus ,ncqueinso-
lefcere ob res ad nutum voluntatemque cedentes,& parcere vi&is.
mutdtu. Similiter Sigifmundus Romanorum Imperator objurgatus , cur
fugatos hostes non infequeretur , &comprchensosoccideret?Sa-
tis, inquit, vicit , qui bostes fugavit. Utinam & hujus exemplo
nostrx xtatis principibus perfuaderi queat , multo sanguine
4^h,"mx. Partam victoriam non existimari victoriam. LadislausrexPan-
SwT" non'x victum a' ft inimicum rcgnare permisit. Ad Drom-
' "' chetes
De. Ira Liber. 839
chetes Getarura rcx, Lysimachum regem, qui nulla laceffitus
injuria , ultr arma intulerat,prxlio devictum cepit. Quanquam
hic barbarus , ferox & inops magnas in eum irarum ansas haberer,
tamen remista illati belli injuria familiariter , ut alii opes o-
stentare soient, ipfe suam populorumque suorum pauperiem
Lysimacho ostendit, atque ea se valde contcntum vivei e affir-
mans , ipsum liberavit , & ex rerum copia quas habebat ,
muneribus afFecit. Datx ctiam libertati ac muneribus consi-
lium addidit, ne in postcrum cum his bellum Lysimachus ge-
reret , quibus divictus non multum lucri fecisset promovir-
ve , quin potius ejusmodi hominibus uteretur amicis. Eodem
facto se audacem , prudentem & humanum , sed fui , avari-
tix & superbix non minus qum hostium domitorem esse
ostendit. ,
80. Saladinus quoquc Sultanus Êgypti humanum se suique '"smI-
potentem ergaChristianos hostes prxstitit, qui in arce Cracholim
(Desertipetranuncupata ) biennium obsidionem postamissaHie-
rosoJyma Syriamque omnem sustinuerunt.Nam quum ultra fams
refistere eos non admitteret, non mod incolumes omnes servavit,
verm filios quoque & uxores in obsidione divenditas,ut unde ale-
rentur, haberent, redemit , ac prxterea ingentem pecuniam dono
dcdic,& cum prxsidio in Christianorum populorum fines remisit :
dignos arbitratus qui ju varentur , quia fidelem fortemque operam
prxstiterant. Omnes idcirco prout vel scelus vel bonitas ac fides,
aut pcenaaut munere dignos reddiderat, prosequutus est. Idem
captis Hierosolymis , quum ad ejus pedes Christianorum mili-
tum, qui in prxlio occubuerant, lachrymis offusx uxores pro-
volverentur, orantes ut ex pacto promissa pecunia, nihil pror-
sus habentibus remitteretur, non blando solm alloquio lenire ea-
rum dolorum nisusest, verm & promissam remisit pecuniam.
Praeterea tam libraliser quoque eas fuo donavit, ut tut se in
Christiani Imperii loca recipere postent.
81. Utinam parem barbari mansuetudinem Christia-
nis sensissent Geldrorum Zutphania, Hollandorum Nerda &
Harlemium. Sabacus Êthiopum & iEgyptiorum rex ade fan- irUtrJs,
rr r L 1 -n Harltmi.
guims enuhone exnorruit , ut capitis reos damnatosque,vintos s*t#*r.
catenis opras civitatibus prxstare juberet , ne scilicetinterime-
xentur. Dcmetrius Antigoni silius, quum cepisset Atheniensium, D*iei,i
qui
840 OAMNIS WlERI
quidefecerant, urbem, eaque graviter rei frumentariarpenuria
laboraret, repreffaomni iraenota, protinu.s convocata con cionc,
frumentumillisdilargitus est gratis. Iuniperthus, Ariperti Lon-
nniptr- gobardorum rgis filius, prxlio victum Alchuinum, qui Triden-
h-.'l.
tiducalemhominem gerebat(nam abipsoatqueabejusparrere-
bellaverat quanquamillud pater graviter ferret ) nonJiberavit
mod, verm etiam ne sine principatu viveret, pro Tridento
Brixiam ddit.
Thrafj- 5 82. Thrasibuluspopulum Atheniensem , trigintatyranno-
**//.
rum ira & saevitia sedes suas rclinquere coactum , difpersamque &
vagam vitam miserabiliter exigentem: animis pariter atque armis
confirmatum,in patriam reduxit. Irtsignem deinde restitutions ii-
bertatisvictoriam, clarioremaliquanto moderationislaudesecit.
Plebis enim scitum interposuit , ne qua praereritarum rerum men-
tio fieret. Haec oblivio, quam Athenienfes vocant , concus-
sum & labentem ci vitatis statum, in pristinum revocavit habitum.
xnm*- Onomademus Chius , postquam adversam factionem /pcrasset,
dtmai. quibusdamcensentibusomnes diversis fzionis urbe pellcndos ,
negavitexpedire, dicens, Severeri, ne omnibus inimicisadu-
num ejectis,inter amicos existrent difldia : sentiens, uc effemul-
torum ingenium , ut si desint inimici , in quos natura rnalitiam ex-
erceant , amicos impetant.
83. Sed ad reccntioravictx ira:, moderationi/que ostense
Christianorum homin exempla progrediamur/ifort iis plum-
bearum irar conatibus ad animorum sdationem , & justumsub-
ditorum amorem patrociniumque magis traduci queant nostrise-
trtlmt culi magistratus siipremi. Post Carolum Magnum Germaniaprae-
Magma, stantiorem Cxsarem non habuit, inter cujus laudes ver ieroicas
&Christiano principe dignas cumprimis refertur, qud multis
modis laceffitus nihil temer crudliterque statuerit,sed victis de-
menterignoverit acpepercerit, deleta ex animoomni offensio-
num memoria. Quod in primis heroici animi argumentumeffe 0-
portuit : s?9*7a< ydf <ffc i<8-x , inquit Homerus : &
luo juifque ej major , magis estplacabilis ira,
Etfacilis motus mensgenerosa capit.
Adde insigne modration isexemplu m Ludovici undecimi Gil-
tui II.
jall.rex. liarum rgis , quum cives suos Lutetiae cerneret cum Caroo But-
Lndm- gundise duce de regno constituendo agitare. Sic & Ludoricus
CKt li.
duo
De Ira Liber. ^4.1
duodecimus, ubiad regiam dignitatem poil: Carolum octavum
sine liberis mortuum pervenit, omnes qui ant in illum hostili
fuerant animo, benignifim suscepit. Quinetim Aurelium ci-
vem, quem acerrimum antea hostem semper fuerat expertus,
quum familiarissimo suo bona illius peterentur , ad se accitum ,
hofpitio regiocitra ullam excandescentix notamexcepit : insu
per se omnium injuriarum oblitum fatetur, quas ipsi invexisser, &
illum in posterum amiciffimi loco habiturum pollicetur.
84,. Alphonfus item Arragonum rex, capto Arpario oppido, J^Jj!
Marinum Bossam hostem infestissimum nactus , in cujus mortem re*.
universus ferm exersitus conjurarat , eum furore militum d
fendit, & non tantm bona jam liberato restituit, fedt insena-
torum ordinem accepit , atque ipsius filios in aulicorum suorum
numro este voluit. Idem cumin obsidioneStephaticenturiones
ac milites qui maledixerant rgi, postcaptam urbem clementer
tractasset,a fuis reprehensus, qud morte damnandos judica-
rent, refpondit : Se malle ex clementia & humanitate erga ho- ^"'^"''*
stes , qum ex victoria laudem consequi. Et certe eandem ex Dei 'Jstma,
justo judicio sensit hic gratiam apud hostem , qualem prxstitit. X^m^}-
Nam quum apud Gajetam navali prxlio victus , in Philippi Ma- it"'fS'f
nx MedioJanenlis ducis poteitatem veniiet } non ut captivus est cte-
habitus : fedfestis, ludis conviviisque honoratus , sine prerio tm'
dimiffusest. Hic & canibusiratis ac oblatrantibus offulam esse
objiciendam dicereblitusest : innuens, homines malevolos &
ira fuccenfos benevolentia & placabilitate reconciliandos esse.
Proinde Ioannm Fortem , qui ipsum ubque locorum calumnia-
tus fuerat, inopia pressum ad se vocavit, viaticoque & pecu-
niajuvit ac dimisit, minime ejus maledicentix memor. Simili
liberalitate & beneficentia usus erga quendam equitem Hispa-
num, qui apud rcges Occidentales Alphonsi nomen & vitam
multiscalumniis passim & palm prosciderat : tandem ver ad
Alphonsum rediens , perhumaniter & benign exceptus , non
raris est ornatus beneficiis. Quum etiam intellexisset, Albr-
tum Orlandum apud ipsum diutiffim cxploratorem agere , non
modo no;i sua ejecitaula, sedlarium illi annuumultr quo-
que constituit , seclubomnianimi rancore.
8 f. Veneti insuper hoc nomine mir celebrantur , qui Cre- nfa
tcnsibus fxpe rebellantibus clementer ignoverunt : quemad-
Ooooo modum
$4-2. IoAMMis W i i
modum & Iaderx infulx fepties Vneto imperio defcicenri,
gratix finum non occluferc, fed benevol eoldcm compen &nt:
Ststui ira & alibi frequenter. Sixtus quoque fecundus PontirexapoiVa-
lentinianum juniorem lmperatorem, &Placidiam ejusmatrem,
Bao patritio graviffimorum criminum accu i at u s , innocentiam
fuam demonftravit : indene in exilium mitteretur Baflus, muJ-
tis lachrymisdeprecatus eft, licet fruftra. Mortuo poft Baflo,
non modo fu prxentia funus honoravit , ed & fuis manibu
'd^sT fepulturxtradidit. Similiter & Alexander fextus Pontifex
adverfarios placabilitate patientia devinxit : neque de fo
rum qui ex numero patrum exulabant, quofve iuipctos habe
bat , dignitate quicquam detraxit. Suum hie locum mere-
tuitrim tur et'am Rodericus Vivarius Hifpanus, eques Cid cognon-
rhsmu. natus : qui coaftis copiis , ut Mauros , qui partem HifparnxBe-
ticamoccuparant, domaret, in itinere, quum jam finibusregai
Petri Arragonii regis appropinquaret , Petn>armisperrur:ar
ftrenu illatam vim repellens , in prxlio regem cepic : quern //cet
juftis de caufis ob datum damnum mulflare graviterpotuiffet,
citra pecuniae cxationem & regni im minuonem liber di :
fuis affeftibus imperans, & ad Mauros, uti cent ,\x.w cckv-
nuavir.
//t4fc- ^ Porro omnium laudempoft fe relinquitillud ctmeb'ie-
jigU culis memorabile , & Chriftianx rcligionis principibus certimi-
"m'tn- tandum factum fereniffimx rcginae Anglix Elizabeth.! , velhoc
dmmen- nomine folo immortalitatc digniffimx, qua: haud itaprvdcmanno
m fexagefimononofupramillefimumquingentefimum,vicsrebel-
lium fubditorum aliquot multismillibus, compreuairacltni?rer
ignovit, domumque redire juffit, capto fairem iditionisfjujus
authoreduce Nor!rocio. Nihil profeo laudabilius, & heroico ve
r animo dignius, quam privatx poife oblivifci injuria;. Tiles gu-
bernandx reipublicx utiliores, quam ira prxcipites,&animiim-
potentia atrociter furientes,
.ni. 87. Quod itaque Seneca prudenter admonet,pacemdem
".'43! animo, quam fuppeditabit prxceptionum ialutarium affiduaf-
** . ditatio,probxrerumal:iones,&mensaduniushonefti recbque
ucfan*. cupiditatem intenta. Coofcientix fatisfiat : de fama nontia-
pere laboretur , etiamfi mala de benemeritis fequatur . Atom*1"
mofa miratur excum vulgus ,, audaeibus honorem defer, fci
dos
De Ira Liber.
dos habet pro inertibus. Primo fort intuitu id magis evenir : Jd
fmulac sequalitas vitae fdem facit, non segnitiem illam animi esse,
verm pacem, cum prudentibus agnoscet , eandemque venerabi-
tur&colet. Nihil ig'itur utile habet teterrimus ille & mir ho-
stilis affectus : at cuncta econtrari mala, ferrum, tormenta,
igns : qui ctiarh omni rejecto pudore, quocunque atrocissima-
rum caedum & latrociniorum gnre manus inquinat. Nihil relin-
quit scelere vacuum, nec glori, necinfamise memor, inemen-
dabilis ubi in odium occalluerit. Quapropter in hoc toti semper
simus, ut hoc morbo careamus, purgemus mentem, & extirpemus
eavitia radicits,quaelicec tenuiaundecunque hxscrint, rena-
cenrur : & iram non mod temperemus, fed omnino , quoad fieri
potest, removeamus. Nec ulla res hic magis proderit, qum
mortaliratis cogitatio. Sibi quisque, ut alteri , dicat : Quidjuvat
in aeternitatem natos indicere iras , & brevissimam turbaredifi-
pareque aetatem ? Quid delectat, quos in honestam voluptatem
impendere licet dies, eos in dolorem alicujus, im propriam
transrerrc torturam? Quid ita bonas perdimus horas? quid in
pugnam ruimus? quid certamina & diffenfiones nobis accersi-
mus? quid imbecillitatis obliti ingentia odia uscipimus , &ad
frangendum fragiles conurgimus? Iam istas inimicitias, quas
implacabiligestamusanimojfebrisautaliud malumcorporis ve-
tabit geri :jam par acerrimum mdia mors dirimet. Quid tumul-
tuamur, cvitam seditiosiconturbamus?Consistit super caput fa
tum, & pereunti dies imputt, propiusque ac propiusaccedit.
Quin potius vitam brevem colligis, placidamque & tibi & cteris
prasstas ? Cur non libentius amabilem te , dum vivis , omnibus ,
desiderabilem quum excesseris , reddis ? Quid clienti, quid servo,
auid domino, quid rgi tuo irasceris ? Sistegradum, paululum su-
ine : venit ecce mors, quae nos pares faciat.
88. Apud veteres videre soient inter matutina arenaespe-
ctacula, tauri&urfi pugnam inter se colligatorum , quosquum
alter alrerum vcxarit, suus confector pectat. Idem facimus : ali-
quem nobiscum alligatum laceffimus, quum victo victorique finis
qu maturus immineat. Quieti potius pacatique quantulum-
cunque uperest, exigamus : nulli viro bono funus nostrum appa-
reat invisum. Saepenumero rixam conclamatum in vicinia in-
cendium solvit , & interventus fer latronem viatoremque di-
Ooooo z ducit.
3^4 IOANKIS WlER.1
ducit. Collu&ari cum minoribus malis non vacac , ubimetnms-
jorapparuit. Quid nobis cumdimicatione & infidiis ? Naq&i
amplius ifti cui fuccenfes,quam mortem optas ? Etiam te quitas
te, morieturconftituto divinits momento : perdis itaqueo^-
ram : facer vis, quod futurum eft. Prorfus nolo, inquis , tnici-
re : fed ignominia , pudore & damno afficcre , atque illaamnjo-
riam ultione rependere. Magisfer ignofcendum eicmimmi
vulnus , qum qui punctionem defiderat : hicenim nonrmina
mali animi eft,fed & pufilii.Sive de extremis fuppliciis cogins^rc
delevioribus , quantulum efttemporisquoaut ill e poena fu -
quetur , aut tu ex aliena infcelix percipis gaudium ? Iam ipfumfpi-
ritum expuimus, interim dum trahimus. Dum inter homines -
mus, humanitatem colamus : non timori cuiquam , nonperkub
imus : detrimenta , injurias, convitia, vellicationes -
mus, fortique animo momentnea toleremus incommoda : am
repicimus (quod ajunt) veramufque nos , ipa aderir /-
tas.
9. Porro ut pernitiofo tenaci huju aflccui morbo qui's
magis coerceri prxfervarique poffit , ne luasak\us radices agere
permittatur, hanc tandem curationem philofophkamfecvwtôNxu
ha ter- explicatione illius adagii Graeci , nimirum , &>, iff***
tft. 4uo oftenditur iram omnium tardiffim fenefcere. Sumpnunaff-
tern videtur ex Sophocle , cujus in Oedipo Coloneo hsec fiat
verba:
S-arSrler Vir *"), iDIm.

hoc eft :
Senetla bulla obtingit iracundia,
Nifimors : fepultos nullus attingit dolor.
yo. IdemipfuminnuitHomeruselegantiffimoianei^110
tu. de Litis & Ate. Hanc dcam facit,quae noxas & turbas foleanffitM-
tere rebus mortalium , atque ipfamquidem acribus ocuhsacpci*
jjf4i qumceleribuseflepedibus : caetermpoft earn multo interval!1
confequi Litas , deas quae quod Ate turbaverit , farcire conenrfr
Has &c ltrabis fingit oculis , & pedibus claudis : illud videlicet^"
nuans , offenfas cife citas , reconciliationes tardas , propterea^
injuriaediu meminiife folent homines. Carmen Homeri e^"
dis libro nono fubfcribere placuit :
> -1
De Ira Liber. 84?
yj) jV 71 n cTt xt.--.ij (/jVm: ,
a ft 1t yy /xt!7nit ainsi dhytcti xscaj,
fthd-^xr' /Sfoirsr , id rff tfajc7| hnKa.

St /Jlf T oi'tnltf 'gte <ft< fUM KOTtf.
Tf <f /uj/ dmtm , xi t' ixXvor TOj((re<e.
f /i *' ailumlq, x* n s-ipiif ISmtiir* >
Quorum vcrsuum nec indoles nec gratia , d sententia utcunque

redditur Latinisauribus :
Nam Litas etiamgenuit Saturnius ingens ,
Rugofas, pedibus c Uni dis, ac lumine lasas ,
%*a tergo comitantur Aten, medeantur ut illi.
Iffa Ate pedibufque valens & robore prastans ,
Proindegradu cleri longe prvertitur, omnes ,
Occupt; & terras prior advenit Ma per omnes ,
tJMortales ldens : verm hapost tergafiquuntur
Sartura, quicquid commoverit Ma malorum.
At ver natas love, qui reveretur & audit ,
Sefimulac adiere, huic commodaplurimagrata
Conciliant, bujufque vicijjtm -vota receptant.
Rejicit atftquis prafratli rpernegat illis ,
Tune adit 0 Io-ve ptre precantur, ut ilicet Ate
Huic adfit, pnafque fuo det denique damno.
Ejusdcm Ate fit mentio Iliados t. ubi Iupiter imputans huic dez,
qud Iunone deceptus effet , illam capillis arreptam, in terras
prxcipitem ddit, interdicens neunquam in clitum contuber-
nium rediret : & quidem rrterit , nullus etenim profect apud
clites irac locus.
Quratio aroxyfmi ir philofopbica.
QUum salubriter Apollonius monuerit, affectus irae nisi

urentur & castigentur , in naturalem abire morbum,
consilium hic pro cujuslibet moribus capiendum erit,
O o 000 3 obser
846 OANNIS WEK.
observandumque aliosalii de causis effervescere : quitus famen
omnibus probabiliter harc fer inhxrct opinio, qudse contem-
nincgligique arbitrentur. Quocirca iis qui se defendunt, quasi
jurstomachentur , ita subvenire oportet , ut quod delictumest ,
qum longissim contemptus & confidentix iuspicioneremove-
amus , transferentes ad hanc vel illam opinionem , nimirum aetatis
inconsiderate, sexus , inflicitatis , demenrix , necessiraris ,
moibi vel similis inopinati eventus. Lxsit , scd facil sanabitur :
item puer est, vel qui non longe ab hujus imprudentiadiftat, cui
succensere , extremx est stultitix : rerum ignarus adolescens ,
xtati donetur, nescit se peccasse : alius temerarius, vel probe*
potus : vel mulier est : im uxor, xquum erit ignoscere. Ac
plurimum offendit: sed superior potestas, pater, fraser, prz-
ceptor , amicus , collega , vicinus , quorum castigationem iiepe
offcnsam judicamus, qux tamen sic accipienda est, quomodo
scalpellum,hierapicra vel amara medicina, abstinentia,& alia qus
profutura cruciant : si tamen Ixsifle agnoscitur , decet quicquid id
est doloris, illius authoritati aut charirari, Cive hujus zmicitiaz
condonari : vel paria faciens, damnumcumaliisiliusiii te b
nfices farcies, vel cum tuis in illum offcnsisbemgnfe xcyuaVvs.
1. Non est injuria, pati quod prior feceris. Nocuit hic qui-
dem , fedalis qum frquenter rurfus profuit , &meritisoffca-
sam redemit. Ingenui non est animi , beneficiorum oblivionc
admissa, injuriolx meminisse. Is fortasse qui te offendifl argui-
tur, seabs teoffensiim rectius queritur : non tantum sxpius
est offensarum, quantum tux insolentix aut fastus. Cumpri-
mis placidos reddere deberet mutux facilitatis conventio. Me
tibijam nocuit, tuillinondum : sed forte jamalicubilx/ri, ve
etiam lxdes : noliastimare hune diem vel hanchorara. Totura
inspice mentis tux habitum : etiamsi nihil mali fecisti , potes fa-
cere : quanto satius est fanari iram qum ulcisci. Temporis mul-
tumabsumit vindicta. Multisseinjuriis objieit, dumundoYet.
. 3. Diutius irascimur omnes qum lxdimur : quanto le-
vius est abire in universum, nec vitia vitiis componere. Num
quis sibi constare videbittir, siequum calcibus repetat , autca-
nem morsu? Quod in luctu dici solet, aptissim & in ira obji-
cietunUtrum aliquando desines,an nunquamPSi aliquandofarius
estiramrelinquere,qumab ira relinqui. An semperhxccogi-
.j tatio
De Ira Liber. 847
tatio durabit ? vides quminquietam tibi denuncias vitam : qua-
Hs crit scmper iratumentis. Adijce, qud nisi teipsum extimula-
veris, & causas quibus irritaris , refricueris, sua sponte ira evane-
scet , & nervum illi dies adimet. Quanto laudabilius est illam te
vinci, qumsese?
4. ElegansTheognidisest sententia: Ab iis qui injuriam
fecerint , jus aut rationem facti ne exigito : satis enim est illos suo
premi malo. Alina adhaec vitia in oculis habemus, tergo nostra
unt. Ex leviffima punctione sensiles admodum sumus , scd in
cauterio alteri imprimendo occalluimus. Detrimentum si objicia-
tur , dexteritate extenuetur , & alienumeleveturincommodum.
Fieri potest , ut te quis nunc laeserit , qui siepius ant te fuit
Issus : ignoscas illi , ut tibi tuo exemplo ignoscat & ipse delin-
quenti. Dicitur, aliquis malde teloquutus , cogita an prior fece-
ris, cogita de qummultis sinistr loquaris : cogita inquatn , alios
non facere injuriam , sd reponere : saepe etiam non animo male-
fciendi hoc dixisse, vel fecisse. Nihil alinas luxuriae ignoscit, qui
nihil suae negavit : homicidx tyrannus irascitur , & punit furta sa-
crilegus.
5-. Magna mortalium pars peccantibus succent, non pec-
catis. Faciet nos semper moderatiores respectus nostri, si nos con-
uluerimus : Nunquid & nos taie aliquid commisimuspnunquid
sic erravimus? Alia frquenter fecimus, aliacogitavimus , alia
obtavimus, aliisfavimus. In quibufdam innocentes fumus, quia
non succeflit. Hoc perpendentes , offendentibus simus acquiores ,
cedamusobjurgantibus, utiquenobisipsis indignemur. Varia alia
qux stomachum movere videntur, vari vel purganda vel extenu-
anda ad hune vel similcm modum.
6. Iudex est, plus credas ipsius sententix, qum tua. Magi-
stratus est, si nocentern punit , cedejustitis : siinnocentem, Dei
judiciocommitte. Mutum animal est, aut simile muto : imitaris
id, si stomacheris. Ferrum est, lapis, lignum , quod noeuit , & cui
indignaris : laedere quidem id potuit, ed nullam facere injuriam ,
quas consilio sijlm proficifeitur. Morbus tstaut calamitas , Ievi- hjmU
or erit patienter toleranti. Bonus vir habetur, qui injuriam fecisse c^j;%i-
putatur, noli credere : malus , noli mirari. Amicus est fecit *>'
quod noluit : inimicus est, fecit quod debuit. Prudentiori ce- t
damus, stultiori remittamus. Quis sum, cujusaures lsdi nefas sit ?
Ignove-
84.S IOANNIS WlERl
Ignoverunt multihostibus, ego non ignoscam pigris , iniJenti-
bus,garrulis? Plus tibi nocitura est ira qum injuria. Quid ni plus}
Hujus modis certus est: ista quo usque te laturasit,incertum. Qua-
re injuriam tolerare nequis, qui iramfers ? vel mavis utranque
simulsustinere? Dabit poenas alteri quas tibi dbet , &jam bi de-
dit, qui peccavit.
n/iflr*- y. Prudenrer itaquePisistratus Atheniensium tyrannus rra-
' ditur, quum multa in ejus saevitiam ebrius convivadixisset , nec
deessent qui manus ei commodare vellent , facibus hinc illinc ub-
ditis, placido tulisse animo, & irritantibus repondisse , non magif
illi se succensere, qum si quis obligatis oculis in se incurrifft. Sic
.& Phocion, injuria uxori uae facta, tantum ab autboris accusatio-
Phoeim. neabfuit, utquum illespont, metu perculus , Phocionem acce-
deret & veniam postularet, Se, inquiens, ignorasse qud ejus uxor
fuisset, cui damnum dedisset : hoc sermone fit usus : Meaquidem
uxornullain reabs te lx fa est, sed fortaffis alia quaspiam .-proinde
non est qud te usqueade apud me purges.
Strttct. g. Socrates colapho percussus , nihi/ amp/ius dixiffe perhi-
betur, qum molestum esse, qud nescirent hommes, quando euro
galea prodire deberent. Libr idem docuit,uquisuatTMvsv.Tum
PUn. ê raP* sineret, hune in seraet latrocinium exerecre. Nec PJatonem
hic praetermitti oportuit, qui quum servo suoirasceretur, non ibi
impexare satis potens , hune mox deponere tunicam , & praberc
scapulas flagrisjuffit, sua manu ipse percussurus : at se ira commo-
tum intelligens, ficut sustulerat, manum suspensam denebar,
stans percuori fimilis. Rogatus inde abamicocasuintervenien-
te, quid ageret ? Exigo, respondit , poenas ab homine iraro. Tan-
quamstupens, gestumillum sievituro deformem, pienu viro
servabat , oblitus jam servi , quoniamahumnuncpotiucastigan-
duminvenerat. Proinde bi in suospotestatemademit, 6c commo-
tum se ratus : Tu , inquit , Speusippe servulum istum verberibus
affice, ego etenim irascor : quare & plus facerem cUbentius,
qum oportet. Non sit iste servus in ej us potestate , qui in sua non
est. Vultaliquisiratocommittiultionem, quum PJato sibi ipfe-
jusmodi imperium abrograverit ? Nihil tibi liceat , dum irascem.
Quare ? tumenim viscuncta licere. Pugna ipse tecum. Si iram
vincere nequis , te vincere incipit. Si absconditur , si imperus il-
lius comprimitur, signa quoque ejus obruamus, cillam, quantum
fieri
D ! Ira Liber. 849
er potest, occultam teneamus : id quidem cum qualicunque
notra molestia fiet. Cupit exilire , inflammare oculos , totam im-
mutare fciem : sedsi eminere illi extra nos permittiturj supra
nos est. In pectoris itaque recessu imo recludatur , feraturque ,
nonferat ; quinimincontrarium omnia ejus indicia flectamus :
vultus remittatur , sermo sit lenior, incessus lentior : ita paulatim
interioracum exterioribus conformantur.
9. InSocratcirxnotaerar, vocem ubmittere, loquipar-
cius : apparebat tune illum sibi imperare. Coarguebatur hoc . S(*'
nomine familiaribus : nec exprobratio latitantis irx , illi erat in-
grata. Quid niplaceret , iram suam multis intelligij& neminem
sentir e ? Sensiflet ver, nisi jus amicis reprehendendi objurgandi-
quese, dediffet, quemadmodum ipse sibi in arnicos umpserat.
Quant o magis hoc nobis faciundum esset? Sicontumeliam tibi
factam exaggeras , num gravior eafuerit, qumJ)iogeni Philo- ^"""-
sophocontigit,inmentemrevoca : cui deiraqummaximdis-
renti adolescens prorervus inspuit. tulit hoc fortiter & pruden-
cer : Non quidem dicens , irascor : sed tamen dubito , an irasci o-
porteat. LepidiusilludCatonis responsum videtur , ui causam '
agentiquum in frontem mediam,quantum poteratattractapingui
saliva, inspuisset Lentulus ille factiosusc impotens , abstersit fa-
ciem : Affirmabo , inquiens , omnibus Lentule falli eos, qui te ne-
gant os habere. *
10. Pulchrum&illud Aristippi, qui cuidam, qui ob iram ^f,!>'t-
in verba venerat,dixit : Ne quaefo verbis propter iram difeeda-
mus, sedpotius ab ira propter verba. Idem cuidam maledicen-
ti ait : Tu maledicendi dominus , ego audiendi. Itidem Pri- TWtfc
cles aliquando convitiis in foro impetitus quodam impuro
homine , totumdiem tacitus eumsustinuit, intrim quod habe-
bat negocii , conficiens. Vesperi domum modeste abiit, & sub
squente eo, nihilominus famulo suo mandavit, ut ei domum
euntipraeluceret. Laudaturhic quoque ArchytaeTarentini fa- \*^>tm
ctum(quanquam Lactantio reprehendatur ) qui dum se Py- De n
thagoracprxceptis Metaponti penitus immergit, magnolabore, ^"'af%
longoquetemporcsolidumopusdoctrinascomplexus , postquam
in patriamrevcrtitur, ac rura sua reviere ccepit , animadvertit
negligentia villici corrupta & perdita : intuensque malme-
ritum, Sumpsissem, inquit, te supplicium , nifi tibi iratus
Ppppp essem.
%fO IOANNIS Wll!
essem. Maluit impunitum dimittere , qum propter iram jufto
gravius punire.
chri- | ii. Scitum & illud Charilai Laced*moniorum rgis , cui se
Umh quum ingereret audacius insolentiusque ex servis unus , quosHe*.
lotas vocant , r t <n, ait , n'*7r* rf , 4 fi <(fVZit<*'- hoc est, pec
Castores, te enecassem , ni irascerer . Ade putabat, nihil rect di-
ci fieriv ab irato, ut ne in servum quidem animadvertcre volueric
commotior. Quare&Socratisfuitsententia : Iratusnlio, ipsete
coerce. si militer Democriti : Castiga judicio, non ira adhibitaln-
Sxratts. dignatus etiam servo Socrates : Cacderem te, inquir,nisi irascerer.
Servi castigationem in tempus sanius distulit , dum interea defer-
vesceret ira; tumor. Idem publics convicia ab Aristophane paiis ,
non modo non aegr tulit, scd obvium etiam interrogavir; Nutn se
rursus ad similem rem aliam opus haberet ? Qum facil putes in-
terpaucosmaledictaustinuisietille, quem ne public quidem in
*H- frequenti theatrojactata commovere potuerunt?Sic& Augustus
p,', Cassar ex urbe Aegina scripsit , quum populus Atbeniens ridere-
tur deliquisie quiddam : Nonarbitror voslatere, qud iraseor:
neque enim Aeginae hybernaturus sum. ec avud i\Us vel
dixit vel fecit : latis habens, illis comminatum effe, . eftc-
rent.
fJsrlT 11, insigne adhacc exemplum ostendit SiciliaerexAJphon-
Sitit. fus, qui quum Pyrrhum pocillatorem suum juffiffet Ga/pari cui
dam suo aulico, quicum graves Pyrrhus gerebat inimidtias, pate-
ram quam manu gerebat , propinare : Py rrhusque mandatum ge-
minanti non paruiflet, Alphonfusira fuccensus , Pyrrhum stricto
gladioinsequitur : at ipsoapprehenso, sibi imperavit, gladiumque
abjecit, ne quid ira exagitatus designaretcrudelius, cujuspoitea
Devu-
ipsum pceniteret. Accdt & Demonacis documentum, quiubi
quendam vidisset servum suum virgis tractantem : Desine, inquit,
te se rvo tuo similem ostendere. Servus enim est,qui fuis affetibus
& cupiditatibus imperare nequit. Haec & similia mentis oculis op-
posita, animi impetum vel suppriment, vel lenienr.
5 13. Habenda insuper hic ratio aetatis, fexus, morum, mini-
sterii, dignitatis & authoritatis , &contemperandum ad cujusi
bet sortem pharmacum. Quemadmodum si puer est, vel verbisai/r
minis redarguatur , vel virgis coerceatur : si maturior suait
a:tes, sive uxor, aut famulus , aut senex, vel potentior, ita
commu-
De Ira Liber.", 85-1
commutabis consilium , ut quofdam terrendo places : alios objur-
gatio, alios confeflo , alios Pudor ccepto dejiciat : nonnullos mo-
destaadmonitione , velctiamprecibus vinces : sermone etenim
blando & benignitate utplurimm in hoc tumore deponendo plus
efficitur,qumrcpugnando. Admodum igitur prudens fuit Pyt-
hagoras consilium : Ignem gladio ne fodias : hoc est, iratum & tu-
midumanimumverbismaledicisnelacessas. Irae item scdationem
esse maniuetudinem, docet Aristoteles : ut quoque aqua tepida in- llu
flammationes, tic oranonem numanitatis plenam restinguere 1- R*ffi
ram , testatur Plutarchus : nec ullum , ut videtur , ira; remedium %Z'\'
aliud, nisi aptaamici oratio, teste Menandro.
$ 14. Cumprimis ver opra; pretium est,ut matur quis hune
affectum pessundare, ab eoque desuescere omni conatu discat. Si-
quidemteraut quaterautaliquoties irae fervorem comprimenti,
idipsumevenirepalmfiet, quod Thebanis , qui superatis quan-
doqueLacedaemoniis, qui ad id temporis credebantur invicti,
nunquam postea iisdem praelio cessere. Quapropter, ut est apud O- V d*
vidium : u.r.'
Dumfuror in cursu est, currenti cedefurori ,
Difficiles a dit us impetus omnis habet. Item :
Sed nunquam dederss Jpatiosum tempus in tram, '!? 7.
Sapefmultates ira moratafacit.
15s. Caeterm praesentissimum mali hujus praecipitis reme- CMr.
dium est mora sive dilatio , si induciarum tantillum prius quis sibi
donet, qumerumpat, autaliusab eo impetret : intereaprimus
fervor relanguescit , & caligo mentem premens aut residet , aut
minus opaca est. Rect rempus sedare moram Aristoteles docuit : 1-R'""r-
& apud Ovidiumlegitur, iraminterire mora. Hucctiamillud Li- am.
viispectat. Daretspacium irae. HincpriscosRomanosinstituisse
Plutarchus cribit , ut securibus , qux praeferebantur magi-
stratibus, virearum alligarentur fasces , utdum fascessolveren-*'7"B ,
tur, magiitratui Ipacium cogitandi daretur , ne ira iuccenius
ea fieri imperaret, quorum postea eum frustra vel scro pnite- Rm""-
ret.
16. Eodcm facit Athenodori Philofophi documentum , cui jtitau-
senectutis causatione flagitanti ut sibi domum redire liceret , Au- jjjj,^
gustus conccssit. At quum ille Casfari dixilet vale,cupiens aliquod
philosopho dignum monumentum apud illum deponere , adie-
Ppppp z cit:
3*2 I NN I S WlERJ
cit : Cx/rquumfuerisiratus, ne quid prius dixeris fkerifre,
ium Grxcarm literarum vigintiquatuor nomina apud teteccn-
ueris. Cxfar autcm philofophi dextram amplexus : Adhat, in
quite prxfente mihi opas eft. Eumque totum annum apud fek-
tinuit, dicensillud Grxcorumproverbium , Silcntii funttun
prxmia : five approbans philofophi di&um , qud
rampremere, neprorumpatin verba : five entiens, pbilobpho
profuturum fuifle , fi hoc dictum non fubjunxifferjamabirurus.
Quanquam tam falubris admonitio long aliud & magnihcumali-
quod merebaturprxmium.
17. Tale quid & Sex. Aurelio proditum memini. Idea
Theodofiolmperatori ab Ambrofio fuafum eflfcribitur,
ob aulicum quendam ludis Circenfibus occifum Theffidonicx,jn-
gentem multitudinem trucidarijufllTet, objurgatus illeab Am
brofio, monituique ut nihil ftatueret irarus, amcqusni viginti
quatuor literas Grxcas recenferet, quo videliceti/ia irxconan-
tio interim temporis intervallo languefccrer. Faitque bxeprxci-
J2JI*T pitantialegis ferendx caufa, qux hodie extat in Cdice Iufniani,
tmmtj.ft qua cavetur , Siquis edioCxfareo occidi jufius,execvmofenten-
mac- tgj aj ies trjînta prorogetur. Nec illaudabile exemplumnic o-
ftendit Auguftus, ubi Cornclium quendam de vita uxoris accufan-
' dum curaflet, ifque in fenatu refpondiiTer , Sede vol un rare r con -
filio Cxfaris earn duxiTe : ira vehementer inciratus , nihil acriter
nihilque fcit acerbe , fed ftatim exiluit fnatu , \^&
verfus eft.
tlm'pe. Adhxc, qui alienam voler lenireiram, primumehjs23-
t,un-n petum non femperoratione conabitur mulcere , dum furdae, ~
' mens, turgetaefurit : deturillilevefpacium, remedia m dedma-
^~ tionibus juvant, nec humorum affluxus aut pirituemie initio
magis concitandus. Initia morborumfxpe qaies curar. Qauru-
lum, inquis, prodeftantidotum tuum , fi fu ponte definentetn
iram plat ? Primm, ut citius definat, efficit : deinde cuftodi,
ne recidat : ipfum quoque impetum , quem lenirc non audet , fi
let .- removebit item omnia ultionis inftrumenta. Simulabit ad'faf
quandoque propriamiram , uttanquam adjutor & dolos
plusfibifideiinadmonitionibus conciliet, moras nefter, &^
majorem quxretpecnam, prxfentem differet. Omni arte ^.
fur ori permittee
1 1^. Si
De Ira Liber. 85-5
19. Si tamenvehementiorfuerit, autpudoremillicuinon
resistit, incutiet,autmctum : siinfirmior, sermones inferet vel
non ingratos, vel novos, & cognoscendi cupidirate avocabit. Me-
dicum ajunr,quum rgis siliam curare deberet, nec fine ferropos-
setjdumtumentemmammamsuaviterfovet, scalpellum spongia
tectumimpreflfle. Restitifletpuellaremedio palm admoto:ea-
dem quia non expectavir, dolorem tulit. Qaxdam non nisi decep-
ta nantur . Alteri dices, Vide ne inimicis tus voluptati fit iste a-
nimi tumor : alteri , ne quid deterius inde ipsi accidat : & licet
iuidem ipse indigneris , te tamen non invenire dolendi modum ,
edtempusexpectandumefle : ipumquilxsit, daturum procul-
dubio pcenas. Moram fi impetraveris,jara viceris : ea autem variis
quxrenda modis.
20. Durius verasperiusque mox castigareiraexardescen-
tem, quandoque incitare & magis exasperare est. Blandis verbis
plus sxpius efteceris , qum acribus verberibus. Claudiani hue /m.b
consilium alloquentis Honorium accerlatur :
Te Meds mollifque Arabs, te Seres adorent :
Si met tus pravae/ue cupis, fi duceris ira ,
Servitii patierejugum, tolerabis iniquas
Interius leges : tune omniajure tenebis ,
Cumpoteris rex ejfe tut : proclivier ufus
Inpejora datur, fuadetque licentia luxum ,
Illecebrififue effrenafouet : tune uiuere caj
Afperius^ cum prompta Venus : tune durius ira
Confulitur, tjuumpnapatet. Sed comprime motus ,
Nec tibi quid liceat,fed quidfecijfe decebit.
rajerycms curatio Ir medica.
QU a n d o res ardua videtur,vereque est,iram compescere,

mult hauddubi major erit custodia ipsa& providentia,
qux prohibet , ne in iram incidas. Ab ira autem prorbs
liberari simulac quis velit , non continu quis potest : at corn- f^0sc.ir
primere illius perturbationis intemperantiam atque insolentiam
potest , teste nostro Galeno. Consilio itaque medico ab ira pra> ZU:
rvaturus, quxoptima curandi ratio, primordiis hominisin-
choare decrevi, ut nimirum natis recenter infantibus nutrices
Ppppp 3 seligan-
854 IOANMIS WlERI
seligantur animi perturbationibus minimum obnoxiae, cVpotE-
mm abirx stuliberx, quando temperamentum istsvitientj
indeque corruptum affundatur infantibus lactis alioqui alubre
alimentum.
x. De matribus nihil hic dico,quarum lac mperpucrisfa-
miliarius utiliusque ut mirum fit , nec parentibus Chr/hanis dig-
num , quasdam nimis delicatulas e lascivias prolabi , ut tene/ium
dulciflmumque fui pignus in alterius : peregrinsEque mulieris
finum abjicere malit, qum incommodum /fi incommodumdi-
cendumsit, inpapillis suavifimo oriinfantis suiindendis scnti-
re : egregiam intrim navare operamvoluptatisu , huic scdu-
l invigilare & vigilantes inservire tagunt, immemores in tant
necifitatis usum Deo opifice prudenriflmodonatas esse mam-
millas, ut eodem scilicet nutrimento fruantur nati , excujusfo-
miteinitiumceperc&augmentum : necadornatum modo ad)e-
ctas, im usui consecratas , tanto, qum organa generationi
mancipata. Quisnescit, tenellas plantas ex suo primigcnio -
miliariquefundo in peregrinam , nec sibi conforme m sedcm , ui
nativo succo destituitur , velprorsus degenetare, velftaccescere,
sive ntenref
g . Et si non aliud hic movere oporteret , quis non videt ,
conductitias nutrices plerasqueferomnesexillegitimi concubi-
tus frutione concepifle ? ex earundem succo quum nutriantur ado-
lelcantque infantes , quis non experitur , eos frequentius ergahas
singularis affectus studio trahi,qum erga matres,qux eos genue-
re ? Aflumptum diu alimentum immutare hominis temperamen-
tum,atque confequi animi mores,quilibet sanus meminerit. Qjot
insuper, Deus bone , ex nutricum fomnolentia negligenriaquenon
solm variis corrupti morbis contabuere pueri, scd & prxma-
tura mrte suffocati occubuere ? De impudicis earundem mo-
ribus nihil addam, ne quorundam hic bilem in me concitetn.
Malunt siquidem in mdia caecutire & perire luce , dummod
fuis indulgeant affectibus , qum iisdem sepositis, videre &
felici vita frui. Folia ficus obtendit Eva , pranexit Adam,
fatuauxor, insulsus maritus , Hic nihil dictum volo, u bi nu
tricum operam ex morbo vel naturae vitio postulat ncessitai.-
sed tum delectus habeatur in quxrendis probis , modeifas,
piis & sollicitis , quae nonnunquam inveniuntur.
4. Elu
De Ira Liber. S'^jr
5 4. Educatioinde maximam requirit diligentiam. Facile e-EJtatit
nimest, tenerosadhuc animoscomponerc. Difficulter recidun- HZ?
tur vitia , qua nobiicum creverunt.
Opa/mel est imbuta recens , fervabit odorem
Testa diu.
Crescit licentiaspiritus, frvitute comminuirur. Proindc inter
utrunque regendus puer, ut mod frcnis coerceatur, mod urgea-
tur stimulis. Nihilper iracundiam exoret, quod flentinegatum
suer at : quieto oFeratur. Illius perperam facta exprobrentur cum
dexteritate pro uniuscujuque natura. Utincendium, qui non
additfomitem , restinguit : sic & iram, quisquis non alit nas-
centem. Pracceptores habeat placidos , qui non temerad quaevis J,""*"*
etiam minutifima excandescant, rixentur, & animi fui impo-
rentiam verberibus , baculis & quacunque re obvia ostendant,
peffimoque sint exemplo. NoncommendeturOrbilio : non Phi- ^j^'*"
agrio, qui Cilix, sophista, auditor Lolliani, admodum fuit i-
racundus. Rogatus, quamobrem non delectaretur educandis pue-
ris ? Quoniam , inquit , nec meipsodelector, Agnoscebat naturx
suaevitium: eratenimiracundus&morosus, eoquenon aptusad
teneram aetatem formandam. Dormitanti auditori hic pugnum
impegit. Hodiestulti parentes hullis libentius suos committunt
Iiberos,qum hujusmodi truculentis & asperis hominibus. Semper
puero exiraatur illats inj uriae opinio.
y. Nec fastum iraeque anam subminiflretpretiosus ejus ve-
stitus, velde ubsequuturahaereditate, divitiis, potentiveper-
uasio. Cibis non infarciatur : minus oftendet tenuior victus : di- no*
stendunturalioquicorpora, & animi cum corporibus tumescunt.
Pueris vin um sentit negandum Plato , igncmque igneincitarive-
tat : at hic ratio habenda temperamenti , uthis qui temer inde
effervescunt aut ofFenduntur , subtrahatur. Observanda & con-
suetudo &regio. Laborcitra lasitudinem illos exerceat, ut mi-
nuatur cnonconumaturcalor, niraiusqueille feruor despumet. ^m."
Lufusadharc moderatiproderunt. Volupras siquidem modicaani-
mos laxat tcmperatque.
6. Iamporrconsideremus , quid hic ars nostrain quacun
que actate pervictum in sex rbus necessari corpus nostrumalte-
rantibus valeat. Quantum itaque ad ambientem nos arem, cujus Ait*
fruitione ne quidem tantillum temporis carere possumus, per-
tiner,
8^ I O A N N I S WlERI
tinet, sit is frigidus & humidus vel temperatus , nec calore inGgni
& siccitate spiritus inflammet , humores adurat , & corpora nimis
calefaciat : quemadmodum in aestivo are homines non modb red-
di biliofiores & ad iram proniores , sed & animali a caetera , potiGi-
mm autem venenosa, animadvertimus.
Exertitu y, Exercitiaconveniuntmoderata, &legitimotemporead-
hibita, ne transgressa limitibus ob vehemen tiam & temporis in-
'* convenientiam , spiritus incendas , & corpus acrioribus mora-
cioribusque repleas humoribus , obstructionesque viscerum con-
ttituum cites. Balnei aquae dulcis &potabilis usus subinde proderit : si-
2" " quidem spiritus & humores acres humectando mitigat , bileoi
laxatisporis insigniter digerit , & qualitatibus suisimraoderatum
vigiiu. fervorem restinguit. Longx vigilix,ut sanguinem reddunrbiiio-
cxpls.'u. siorem , spiritus exagitanteonsumuntque, &proptereairxansam
afhcr.it. porrigunt: ita bmni beneficio corpus humectatu r, spiritus con-
iopiuntur, & languis redditur benignior.
Qbta. 5 8. In cibo hic habeatur delectus, utqux dulcia suatf ca-
veantur , uti mel , saccharum : & ex iisdem confecta : irem acria,
velut cepz, porra, allia, acetum vchemens,uterqueraoanus,
napi : quemadmodum & multusaromatum usus, uti p\peris,z,n-
ziberis, galangae, atque id genus reliquorum : adhaec amara,velue
lupini,absinthii vulgaris coma, amigdala amara: sale in/uper mul-
to imbuta, ut quorundam animalium & piscium carnes, & aia iie
diutius conservata.
Pmm. 5 9. In potu hoc esto discrimen, ut dulcia, velut mulsum,vi-
na item dulcia, potentia , fumosa vitentur , quemadmodum cce-
revisia pingnis, generosa, lupulo multo imbuta, cabGathitcs.
QrafuU, Crapula omnis , ut virus prxsenfissimum , prorus fugienda.
A comessationibus abstinendum , quia in iis ne bbriis quidem
sacpe pudor est, cfacil hic sales &jacta indolorem tuum ver-
. ba afficient : solutiora cuncta reddit vinum. Proinde non o-
&i.d mnino temer Plato jubere videtur, ut pueri citra duoevkce*
** simum annum vinoprorsusabstineant, qud nimirum ignem
super ignem in corpus animamque, antequam labores capefl-
reincipiant,inducerenon conveniat: atque ita juvenilis habitas
in furorem proni rationem habendam coniulit : postea ver ad an
num usque trigesimum,mediocre quidem vinum concedit gu/fan-
dum, sednimio ejus usu&temulentia penitus cavendum mo-
nct.
De Ira Liber. 857
net. Catermadannosquadragtnta progrefis perraittit incon-
viviis epulari.At ver Christiani hic sibi limites prxfigere norunt.
Cumitaqueex calidorumciborum potuumque usu continu ma
ximum irae fomentum fubministretur , nemo sanx mentis non iis
uti malit , qui animum tam truculentae belluae faucibus eripiant ,
maxime ver, quumtotciborum potuumque gnera suppeditarit
benignifimus Deus, ngulari delectu in sanitatis nostraeneces-
fitatem usurpanda, ut nihil sit quod jure hiedesiderarc debea-
mus.
ie. Sedhicrursusobservandum,neinquantitate delinqua-
tur. Quemadmodumeniminventriculum imbecillem tempera-
tusetiamvictusaffatimingestus , corrumpitur, putrescit, &bi-
lis occasionem frquenter exhibet : ita & fams immoderata & in-
rempestiva inedia, uti etiam tis illegitima, choleram augent: ali-
mentumetenimeommodum, sanguinem reddit blandum , nec
modhominemhilaremfacit, sed &feras : id quodleonis exem-
plo facil testarer. Hinc & Alexander Aphrodisieus : Cibo post je-
junium ingesto, ait, frigus invadere, nec alia id causa contingere, i*
nisi qud materixinjejunioaggregentur acriores : affumpto au-
tem nutrimento meiubra jam confirmata bilem versus cutem
propellunt : itaque fit , ut rigor oriatur : bilis etenim membra rc-
mordetexcitatquead repellendum. Cxrerm jejunio, tamlu-
brisantidotiusu,neminemdehortarivolo, quum maxima moi-
talium pars suapte sponte illud abominetur nimis : quod cert
dolendum , fi unquam alis , tum fan xvo hoc calamitosifl-
mo.
11. Quum ver jecur ob viarum angustiam, & ob transeun-
tis continu fubstantix, copiam , obstructionibus mire sit obnoxi-
um, quibusauctisfer bilis flavagignitur : hoc si animadvertitur,
confugiendum ad eaqux ejufmodi obstructiones solvunt, & colle
ctant bilem protruduntreujusmodisuntradices quinque aperiti- otP-
vxciboincoctx, velinaceto maceratae , intybus hortensis &a- tmr ttt-
grestis, cichorium & omne fendis , fonchi, hieracii & chondrillx
genus, fumaria, cuscuta, eupatorium, lupulus, absinthium Roma-
num, herbx capillares , asarum : syrupi item , de bizantiis cum a-
ceto , de duabus & quinque radicibus , acidus simplex & composi-
tus, de cichorio cum rhabarbaro, & reliqux id genus plant , sy
rupi eodemque spectantes trochifei, & alix confectiones.
Q^qqq- 12. Inter
8*8 I O A N N I S WlERI
tiUm ix. Inter eaautem qux vacuant bilem, rhabarbarum jure
riJ**"" primumfortiturlocum deinde syrupusrosatus blutivus, diaca-
tholicon, electarium rotum Mesue, elect,de succo rosarum,dia-
prunissolut, cquxdamalia. Senex quidam decrepitus airam
mir pronus, postobitum sine cysti & selle inventus est , incujus
loco ingens conscderat calculus.
CtmmU- 13. Hic cconcubitus suumhabet locum, qui sua utiiitare
pni.At- non caret : prxterquam enira qud plenitudinem vacuat , cor pas
gmJikT. auctum, lev & virile reddit, etiam quod ad animum spectat, ra-
X:-35' tionisvimimpedhamsolvit,ingentesremittitiras, reducit&ad
t?lL mdestiam quovis alio modo inanientes , paritque & bilaricatem
Haii.M- calacritatem.
Jf2fe J4- Nec parum hic sxpe prodestMusica, quam mir rem-
pestatem mentis placare, permulcere , emollire , sistereque procei-
osipsiu motiones, aliquando observatum est. Pythagorasani-
miperturbationes lyra sedabat. Confusis oculis virenria conse-
runt, quibufdamcoloribusimbecillaaciesacquie/cir, quorundam
splendore perstringitur: sic mentes xgras/rudix/xta permulcear.
Quare forum & in eopatrociniajudiciaque taies cavere debent,
nec rerum actionibus, maximgravium , supraquev'vces magna -
mSl*.. rumfatigandx. Sic & Clinias musicus, si quandoadiram pro-
vocaretur , arrepta statim lyra , gliscentes animi motus compe-
scebat. Empedocles Agrigentinus irx violentia furenrem ado-
lescentem (quiipsius hopitem damnati patris delatorem gladio
L*'- adorireturjcantu revocavit, datioremque reddidit. Athenx-
ustradit, Arcades vita&moribusafperrimos, musicamtamen
sua republica non exclusisse, nec luxus, nec delitiarum gratis , scd
ut vitx ac morum duritiem emollirent , quam fan in aspero c~
Sa*'- lo contraxerant. Saulem regem exagitatum toties cythara Da-
*'R't. vide fuisse liberatum , perhibet historia lcra. In corporibus
tamen qux facil afficiuntur , diver siepius ratio cum dexteri-
Ttmt. tate habenda.Tale fuit Titi Vefpasiani sisii,qui quum inteUexvffer
patrem Imperatorem esse creatum, in gravissimum inciditmor-
bum, refolutocalorenaturaliprxgaudio : idemalis peritome-
dico ad iram provocatus, morb statim liber evasit , naturali ca-
lore excitato.
1 5". Hic non erant prxtermittendx gemmx , puta corneo-
lus, sapphyrus&topazius> qui prxrogativasingularipleri/que
adverus
De Ira Liber." 85^
adversus ram valere creduntur, Quod siverumfuerit, qum
plurimis magno redimi , &inasliduo usuconscrvarireligiolde-
bercnt.
Remdia h* Thologiea , tam praseryantiaqum

etiam curanti/i.
NU N c ad praccipuum , primum, certisfimum , 5c omnium

saluberrimum ir x an tidotum, ex divini sentis scaturigine
tractum concinnatumque progrediamur. Quem enim
patris nostri ccelestis reverenria, quem redemptoris nostri Iesu
Christi doctrina fancta, quem consolatoris Spiritus ncti testimo-
niain ordinem redigere, aut religiocompescere , seuconscientix
stimulus retinere nequeunt : quomodo hic ullum aliud ex ratione
crut um argumentam aut perfuasionis genus , vel victus gratioris
mutationem aut pharmaca amara admittet? Hac itaque via succe-
sum curationis fliciorem fperare volumus , eamque modo quo-
cunqueexperiri. .
x. Cumprimis ver meminisse oportet , ut quotidiehora
matutinaoremus attent, quosensibus nostris imperare, aFectus
nostros coercere , & malo nos confervare dignetur omnipotens
Deus : subveniat & ille articulus in eaoratione, quautDeumpa-
trem quotidie interpellaremus, nos docuit xternus ejus filius , ni- f. "r,'
mirum : Remit te nobis dbita nostra,sicut & nos remittimus debi-
toribus nostris. Hoc si ex anim oremus, & exaudiri velimus , ne-
ceflrio omnem alteri noxam & offensionem condonare , nec ul
lum ira: aut ultioni locum dare oportet ?
J. Quid similiter ante somnum aciendum , exemplo Aga- j^*'
thonis abbatis docemur : hic gloriari folet , qud nunquam cepis-
t somnum , nisi prius sua m adversus altos , & aliorum ad versus
se indignationem placando sopivisset : implens illud brve qui-
dem , ic multx perfectionis praeceptm : Diverte malo , &
sac bonum : inquire pacem , & persequere cam. Idem dicere
consuevit , Iracundos Deo arque hominibus odio esse. Sicuc
enim humilitas pacem conservt : ita lites concitat iracundia,
concordiamque dissipt. At plurimum hic vulg & cunctis fer
erratur, quxruntur causse, singuntur offense , inque his ipsis qux
yerx sunt causx,irx modus exceditur . In omnibus peccatis vlum
Qqqqq 2 aliquod
860 loANMIS WlKRI
aliquodexcufationisobtonditur , d est exeufatio- ipsapeccatum.
Tu quia nontibi ut Deo paretur, irasceris : & tamenDeis ipse
quotidie verbis ac rbus offenditur, nec emper succenset nos om-
ne verbulum casu elapsum , ad injuriam capitalem rrahimus , im
patiens genus.
htrm 4. Quin potius universo irarum occafiones sunr virandar.
v'mZ'. Quum Abrahamic Lothipastoresassiduis jurgiiscontenderenr ,
Cem.xy placuit utrique , utexBetheldiscederent utrinque. ltaque Abra-
hamus in Chananaea, Lothus in oppidiscampestribushabitavit
GeS. circaSodomam. Item, quum Efaus&lacobusfratreslsaacifilii in
Chanana maximis pollerent opibus, Esaus cumsuis alicon-
ceflt, ut fratrelongius abesset, quoniam propter facuJtatum
a^rtffi. copiam simulhabitarenequibant. igyptius quidam monachus
'n interrogatus, cur ade se omnibus corporis voluptatibus sub
ite/, hisi. craheret? respondit: Ut hac ratione omnem ira; caufam & occaGo-
t&igr. nemprxcidam. Iraquippe,utvoluptatibusexciratur, iraetiam
voluptatum suppreflone sopitur.
f. Prsentiffimumsanremediumfuerit, G in deli&obo-
minis in te cogites, iqux, quanta &quotiestumDeumdeliolueris ,
qum multis nominibus illi sis obnoxius. Quantum tu cononaiis
debitori fratri, tantumtibiremitteiDeus. Hatc diffolvendi acris
alieni rationem, nos docuisse ipsum creditorem vides. Non recu-
sabitlcgem, quam ip promulgavit. Tu ut culpa liberers , hac
illuc cursitas, nihil non moliris , nullum non moves lapidem *. sed
ut omnia facias, nulla tamen commodior ratio , qua postoffensam
Deo reconcilierisjqum si tu offenus reconciliere fratri. Sic clar
Matih. 5. docuit servator noster Christus Icsus : Si obtuleris munus tuum ad
aram, & illic recordatus fucris , qud fraser tuus habetaliquid ad-
versum te , relinque illic munusiuum coram altari , &abi , prius
reconcilieris fratri tuo, & tum veniens offer munus tuum. Habeto
benevolentiam cum adverfariotuoeit, dum es in viacumil\o,ne
quando te tradat adversarius judici , & judex tradat miniftro,
& in carcerem conjieiaris. Amen dico tibi , non exibis illinc,
donec extremum persolveris quadrantem. Condona iniuriam
Caf.it. proximotuo, aitSirach, 3c te precante peccata tua diGblvn-
tur.
6. Atdurumest, inquis, animumobinvectam injunam im-
menfo turgentem spiritu comprimere. Hic in mentem renit ,
ouanto
De Ira Liber. S6i
quanto acerbiora, pro te sustinueritChristus. Quid cras , quan-
do pro te animam impcnderet preciosam ? nonne hostis ? Qua
manfuetudine quotidie te patitur , veteres iteiantem toties no-
xas? Postrem, qua lenitate ille pertulit probra, puta, vincu-
la, blafphemias, verbera, morrem deniqueasperrimam ? Quid
de capite gloriaris, sinon curas esse in corpore? MinimChri-
sti membrum eris, nisi vestigia Christi sequaris. Attende ipsius
vcrbis : Siquis me sequi vult , abneget semetipsum , & tollat cru- m^.. '
cem suam quotidie , & sequatur me. In abnegatione suiipsius vin- L'"' **
citur inprimis irx motus & vindictx libido , atque crucem feren-
do , quancunque adversitatem citra ullum animi rancorem tumo-
remve patienter toleramus.
y. Sed indignus est, cuiremittatur. Itne tu dignus eras,cui
remitteret Deus ? In teipso vis experiri misericordiam , & in fra-
trem severam exercere justitiam ? Multmne est , si peccator igno-
fcas peccatori , quum Christus pro fuis tortoribus patrem inter-
pellaverit? Arduum est, nonreferire fratrem, quem & dilige-
rejuberis? Grave est, nonremetirimaleficiem, proquo nisibe-
nehcium , retuleris , non hoc eris in conservum tuum , quod Chri
stus in servum suum fuit ? Tandem , si indignus hic cui beneficium
pro malesicio reponatur : at tu dignus qui facias , dignus Christus
pro quo fit. Eleeanter hic Auustinus : Iram fratris tune porta- ^"J**
bis, quum tu adversus eum non iralcens, ut rurlumeotempore,
tjuo te ira prxoccupaverit , ille te lenitate & tranquillitate suppor
tes. Et Isidorus : Magna est virtus , si non lardas , quo lxsus es : / Solt-
magna est fortitudo , si etiam laesus , remittas : magna estgloria, si ,*'
cui potuisti nocere , parcas. Et alibi : Si non potes iram vitare, Lit. t.
tempera : si non potes furorem cavere, cohibe. So1'1'
^ 8. Atquiantiquamtolerandoinjuriam,invitonovam:rcpetet
inj-uriam, si hanc intulerit impun. Si citra culpam vitare potes,vi-
ta : si mederi , medere : si resarcire , resarci : si furentem sanare,
fana: sin minus, pereat ille solus potius, qum tecum. Istum
quilsesifleputatur,commiferatione, nonpna dignumexistima.
Tune prxcipua mansuetudinis laus,quum irx caufajustissima :
pax&marisuetudo characteres animx pix. Vis cum laude irasci,
irascere vitio,non homini. Iracundus es,inquit Chrysostomus,esto
in peccata tua talis , objurga animutn tuum, flagris cxde conscien-
tiam,vehemensestojudex&acerbusin propriisdelictis: hoc enim
Q3_qqq J est
862 IoAKKIl W X S ft 1
est iras lucrum : ob hanc siquidem causam Deus cam oobs indidit.
Snftr Ec alibi : Alieniab irasimus : non enimubi ira fuerit habitat Spi-
^Td'ftf.' ritus anctus. Item : Ira confilium non habet. In iracundo omnia
'htmltl ûntturP'a- Visimpunstomachari? irascere, sed noli peccarc :
quod confilium est prophtie & rgis Davidis. -Vbi Cassiodorus:
Motus animi,inquit,in potestate nostra non est,sedDeigrar/a tem-
lAmbrot. perare possumus. Proinde quod naturae est, petmittit : quod
culpx , Prohibet. Quod apostolus edisserens : Sol, ait, non
occidat super iramvestram : quiairasei, hominisest : c irx fi-
nemimponere, veliram non perficere, Christiani, uti docetD.
inepisi. Hieronymus. Ideminaliaepist.
ads*i~ ^ Affectus&perturbationes,qumdiuintabernaculocor
dewti- porishujushabitamus, & fragili carne circundamur, moderari
**iSu & regere possumus , amputare nequimus. Sic& D. Ambrosius:
oiDt. Est&paffio gravissima, culpa conscientiae , quam ratio emollit
l'm'jl teomprimit. Emolliri enim potest , eradicari non pote/r. : quo-
niam animus qui est rationis capax, non est saarutn paCGonum
DtUcU. dominis , fed reprehensor. Neque enim sien potest, utficdisad
fetali. iracundiam, non irascatur : sedutratione fetemperet, indigni-
j vn- tatem cohibeat , puniendo se revocet, &c. Idem . Et & ixascfc*
ceium. murj affectus noster modum recipiat, fed secundum naturam,
fnftr non peccatum prxter naturam. Item : Mitigaaffectum tuoia , 8c
lu.' non irascaris , autcertiratusnepeccaveris. EtinOffic. Cavea-
uf.tu tur ira , aut si prxcaveri non potest, cohibeatur. Mala enim
lex peccati est indignatio, quae ita animum perturbt, ut ta-
tioni non relinquat locum. Et i. Off. Rsiste irse , si potes :
cde, sinon potes : quia scriptum est, Date locum irx. Si prz-
venerit & prasoccupaverit mentem tuamiracundia,&afcender
in te, non relinquas locum tuum. Locs tuus patientia est. Item :
Non mdiocre est mitigare iracundiam , non inferius qum ani-
mo non com'movere : hoc nostrum est , illud est nature. Ibidem :
Qui sibi irafeitur , quia cit mut us est , dfinit irai alteri.
/ io. Qui autem vultiram fuam probarejustam, plus inflam-
OtfuJ. matur, & cit in culpam cadit. Melior est autem, secundum Salo-
Svru. monem> qui iram continet , qum qui urbem capit : quia Ira
irmstim- etiam fortos decipit. Cavere igitur debemus, ne in perturbatio-
ns prius memamus, quam animos nottris ratio componat. Exaru-
mat enim mentem plerunque aut ire aut dolor aut formido mords,
De Ira Liber. 863
& Improviso percellit ictu. Ideo prasvenire pulchrum est cogi-
tatione, quae volvendo menten exerceat,ne repntinis exciretur
commotionibus , sed jugo quodam rationis & habenis constricta
mitescat. Basilius : Non decct , inquit , ut super iracundia fratris
fol occidat , ne quando nox traducatur inter utrunque & relinquat
in diejudicii inexcusabilecrimen.
xi. Quitaquenatura ad hoc vitium magis propendet , tan-
to diligemius temnet mult ant pramunito , semelque hoc decre-
tum animo insculpas tuo, ne quid unquam vel dicas vel facias
commotus. Nihil tibi credideris succensenti. Suspectum esto,
Suicquid ille animi impetus dictaverit, etiamsi videatur hone-
um. Iraenim virijustitiamDei non operatur, teste Iacobo. Ubi
Beda : Qui iratus aliquam profert sententiam , etsi ille quantum Et'hit-
ad se , justam reportet sententiam : iste tamen qui non amore justi- "ru.
ti*,sed livore odii in eum sententiam ddit, justltiam Dei,in qum Iflfiîu
perturbatio non cadir, non mutt. PiitaqueGregoriusadmonet: . m**
Si is qui corrigere nititur, ira superatur , opprimt priusquam cor- r*1'
rigat. Nam dum plus qum dbet , accenditur , sub justae ultionis
obtentu ad immanitatem crudelitatis effrenatur. Supr in Pibne
id ostendi.
1a. Idem Gregor. Mauritio Imperatori: Illa prasposito- EthaU-
rum solicitudo utilis est : illa estcautela laudabilis, in quatotum "/?.}.
ratio rgit , & furor sibi nihil vendicat. Restringenda sub ratione z^s*"
fiotestas est , nec quid agendum prius , qum concitataad tranquil-
itatem mens redeat. Nam commotionis tempore justum putat
omnequod fecerit. Sic & Augustinus : Nulli irascenti ira sua vi- 2>sw
deturinjusta: unde ab omni indignatione cit redeundum est ad '
mansuetudinis lenitatem. Nam pertinax motus facil in ejus o-
dium transit , cui non celeriter ignoscitur. Idem ad Dioscurum : fr
ira inveterascens ita ftodium, dum quasi doloris justi admixta t"" '
dulcedo , diutius eam in vase detinet , donec totum acescat , vas
que corrumpatur. Ita & in epist. Sicut acetum corrumpit vas , si
diutius ibi fuerit : sic ira corrumpit cor , si in alium diemûrave-
rit. Proinde & iracundum in amicitiam non esse recipiendum , D* amu'
idem-docet.
13. Memineris inter phreneticum &ira bacchantem nihil
plus interesse, qum inter brevem & longam insaniam. Recor-
dare qum multa periram vel dixeris vel feceris pnitenda,
qux
8^4 IOAKNIS W I E R. I
Trnnh. qua: jam cum pudore frustra cupias mutara. Hinc Salomon, ira-
"p- 111 prudentem & stultum dicit , statim data occasione iram suam pro-
dere , cautam ver injuriam diflmulare. Proinde quum bis tibi
effervescit, siteilicoabcavindicarenequis, saltem eatenusmo-
rare, ut te non esse sanum memineris. Nonnulla cert nirati*
Sapa-p*- parserit, hoc agnovisse. Eaestirae natura , teste Beda, utdi/a-
,aU.i.i. raiangUescat& pereat, prolata ver magis ac magis constagrer.
Prudenshomo diffcrt iram suam, &delicta diflmulando major
ac major fit.
14. Sic igiturinanimuminducitotuum.-Iamquidetnitame
affectum scio , atpaulopstme alia fore mente, alissensi, &in
aliissimiliteraffectisquotidie obfervo experiorque. Cur ego in
trim dicam in amicum iratus, quod postea sedatus mutarene-
queam ? Cur nunc faciam insanus,quod mihi redditus,sumtnopere
doleam? Curnonpotius hoc me impetret ratio, curnonexo-
ret pietas, denique cur non obtineat ip Chriius, quod ran-
tilli temporis inrerstirium paulo pst ultr donabir ? Nemini ar-
bitror bilis flavae tantum infudit natura, nullius cordi tantum ser
vons impreflt , quin saltem hactenus sibi nonnihil imperare
queat. Maximum autem fuerit,sic institutione,m\orie&.afiuetu-
dine componere animum , ut prorfus non commovearis : perfe-
ctum erit , si vitio tantum succensens , pro contumelia charirar
officium reddas : postremum & humanx moderationis , nete to-
Smftr tum mentis motuipermittas.Quare D. Ambrosius:Prclarum est,
Lne.l.}. jnqUitj motum temperare consilio : nec minoris virtutis dicitur,
cohibereiracundiam indignationemque compescere, qumanimo
irasci, quum plerunque illud levius, istud fortius aestimetur.
v^nira- f. Carterum non irasci omnino, Deo quam simillimumest,
ji" eoque pulcherrimum. At quomodo quis poterit non irasci .'Ke
rn*, spondet Basilius : SiDeuminpectorem & dominum prac/nteni
semper inspicere putat. Quisenim ubditus aliquandoaudet ob
oculos principis aliquid, quod ipsi displicetPMalum autem in
bono vincere, est absolutam Christi Iefu charitatem mulari.
Irampremere, frenoque coercere, hominis est summa; prudca-
tiae. Indulgere illi , ne quidem esthominis, sed ferarum potius ,
earundemque prorfus sieviflmarum. Nunquam etenim horno
longius se recedit , suaeque naturasmagis oblitus, trucemaff-
mit bestiara , qum d uni ira inturaeseir.
5 16. Tum
De Ira Liber. 865-
f 16. Tum siquidem palm apparet , animal aloqui nobilifl-
mum , ad mansuetudinem & clementiam natum , ferse magis a-
milari , qum sibi ipsi non rationis , non officii memor , irae impe-
tui duntaxat scrviens , qux cunctarum perturbationum sola men-
tem suo loco dimovet & prxcipitem agit : id quum aliis neutiquam
obcur accidit , tum&Sauli, quiprimus rex fuitinludaea, us-
que ade excandescere solitus, utnonfolmirasci, sed&furere
limpharique subinde videretur. Enimver regia appellatione nu-
perrecepta, audiraqueab aratro suorumhominum legatiune , de
Ammonitarum injuria expostulantium , bobus aratoriisquosprse
seagebat, succidit crura commorus , edicto insuper praefatus fo
re, ut non aliter intcrirent, quicunque eo die ad Iordanem flu-
vium praestinarmis non essent. Ejufdem fuit praeceps illud &
crudelein filium Ionathan victorem , ob gustatum levitcr in ne-
ceflitate mcl , judicium : implacabilis in Davidem iracundia : iRff.u.
conatus turbati animi adversus Dei & suum edictum in consulen- l'
daPythonissainEndor, & mortuo Samuele quxrendaope, ni-
mis obstinati & impii : in hoftem adhaec pertinacia, qusenefata-
liquidem ceffitnecesfitati. Periit tamen omnibus mult cbarior
quamvixit. Nihil profect tantoperead immanitatem&extra
omnes rationis limites propellit raptatque, qum ira & repo-
nendae ultionis aviditas. Sic & Sennacherib, quum reversus T't-
eflr , fugiens Iudaea plagam , quam contra eum fecerat
Deus propter ejus blasphcmiam , iratus multos occidit Iu-
daeqs.
17. Nabuchodonosor rex Chaldxorum in ira magna sua
pracepit, ut prirent omnes pientes Babylonias , e qud som-
nium suum interpretari nequibant. Idem postea totus excande-
cens, jult in ardentem ignis sornacem projici Sadrach , Me-
ach & Abdcnego. Postseptimiitemfratrisverba, Antiochus ira ittach.
accensus in illum, super omnes desxvit. Nnne Hrodes Acalo-
nita, Antipatriflius, C.Iulio Cxfare rex Iudaea constitutus ,
ubi magi per aliam viam in regionem suam reverfi effent, indigna-
tus vehementer nimis , juflt interfici omnes pueros qui erant
Bethlhem & in omnibus ejus finibus , bimulis & minoribus? Matth.is
Cajaphas , tanquam blasphemiam audisset , Christi servatoris rutdn.
crosanctam audiens vocem , ita intumuit ira , ut vestem <,^lrt'
pectore considerit. Theodosius major Imperator alioqui san-y^^,
Rrrrr ctiflmu%
%66 IOANMIS WlERl
ctissimus, mir fuit iracundus, nec sibi imperare potuit. Quocrcz
Thessalonicae propter seditionem in thcatro ortam , immifis m~
litibus, scptcm millia trucidari cu ravir.
MtwH , g Memnon Ephefinus episcopus subTheodosio & Valen-
tinianolmpp. Orthodoxus, invidus tamcn&iracunduade,ut
BassianumecclesixEphenaperacceptum, removcre conatus sir,
honesta tamen specie, qud Vangensium episcopuru eum ordinas-
set. Verm quum Baffianus ad cam ecclesiam abire rcusasses, ira
u,squeade inflammatus est , ut ad horas tres ante ipfara aram gra
viter ipsumplagisafflixeritadlanguinemuque, ut cruorcetiam
altare & sacri evangelii codex aspergeretur, ac insuper eundem
excommunicarit , uti patet ex xi. actione Chalcedonensis con-
cilii. Quarepiadmodum Augustinus hortatur : Iracundc guasi
bestiae crudelilmae repugnare , odium velut venenum morti/c-
rum de corde vestrorepellite, & tanta sit in vobis charitas , qux
non solm usque ad amicos , sed etiam uque ad ip/s perve-
niat inimicos, ut secui potis dicere in oracione velra : Di-
mitte nobis dbita nostra , sicut & nos dimittaus debitoribus ao-
stris.
ig. Quod si amplius juvat cognoscere Yioc moufoum. * fie
qum rcedum sit hominem ab ira superari, sac quum liber sis, vul-
tumiratiintueare, aut ipse ira percitus , spculum adeas : videbis
animal, vel potius Thrasonem aut gigantem, si mavis , ipirira ni-
mis turgidum, nec ulla in parte ita constitutum , uthominem effe
existimes. SuiscoloribushicdepictusinQiratioste pVnlosopYiica
cernetur. Ad versus hune confidentius certandum , pugnandum-
que fortius viribus totis , donec succumbat. Quo certamen prx-
liumqucgravius, eoauthoramentuminsignius, & brabium oeu-
rrrtrb pletms- Rectigitur, ut supr dixi, Solomon , quemadmodum &
i. ' Augustinus, prxstantiuscensctiram vincere, qum civitatemex-
pugnare. Nec ulla est, ut ait Arator , tanta vis, quznorferroac
ult. viribus debilitari frangique pofllt : at animum vincere , iracundi-
"? amcobiberc, fortissimiest: hxcquifaciat, non modo ego cum
summis viris comparo, ed Deosimillimum judico.
20. Non fortiorjudicandus est quileonem, qumquivio-
lentiam,& in scipso inclusmferam superat iracundiam. Proinde
r^/rir dganter Cypriano dicitur : contra iram, contra injuriam re-
/ivw. pugnassc , corona patientix est. Et ad Quirinum : Ira vincen-
daest,
De Ira Liber. ; 86?,
da est, ne cogat delinquere. Chrysostomus docet, Iram debere ^h*
vinci patientia. Jgnis cnim. est : at ignis non extinguiturigne, M*"
sedaqua. Hinc & prudenter admodum Iesus Syrach, cum ira- i.
cundo non esse contendendum admonct, & certamen festinan- Cf>*-
tium incendere lites : pst addens : Si suflaveris , quasi ignis ar- Cf. -s.
dbit : & si expueris, extinguetur. Vt mitis responsio avertit P'1*r*-
iram, itadurus sermobilem raovet. Nec leviter proderit, cum '
id genus hominibus societatem caviste , quod & eosdem terrere
deberet. Hoc & sapientifimo Solomone docemur : Ne contra- p*,'w*-
hasamicitiamcumhomineiracundo, & cum homine furioso ne
verseris : quo minus ad mores illiusassuescas, capiafque offendi-
culumanimz tue.
f 21. Ha: salubressan ex Christine apostolorum doctrinaad*
monitiones, item graves sanctorum patrum sententiae , tamad
prseservandum declinandumque abhac peste, qum ad eam sanan-
dam maximoperefaceredeberent, apudeospotissimm, cjuibue
mens nondum occalluit, nec immedicabili ufqueade induruit
cirrho, ut insensilis rddita sit : suntetenim m^'w.* , quibus
cunctisanimimorbismedemur : &*x,quod ab ejusmodi fasci-
nis mentes solet reddere securas. Si tamencauterium potentius &
extremum requiratur, apertis oculis intuere, qum severam , &
jurquidem, mulctam suppliciumque ir constitueritidemille
qui judicaturus estjuste vivos & mortuos , Matthaeicap. y. Au-
distiquddictum sitveteribus : Nonoccides : quisquis autem oc
cident, obnoxiuserit judicio. Ategodico vobis, qud quisquis
irascitur fratri suo temer , obnoxiuserit judicio. Quicunque
verdixerit fratri suoRacha, obnoxius erir concilio. Quisquis
autem dixerit, Fatue, obnoxius eritgehennaeincendio. Hic Gre- jjjj^'
gorius : Racha in Hebraeo voxestinterjectionis, quaeanimum
irascentisostendit, nec tamen plnum iracundiae verbum expri-
mit. Prius ergo ira reprehenditur sine voce , posteaver ira cum
voce, sed needum plan verba format, ad extremum ira cum
verbo. Et notandum, qud in ira perhibet, reum esse judicio:
in voceirae. Quae est Racha , reum consilio : in verbo vocis, reum
gehennae. Per gradus enim culpx crefeit ordo sententia: : quia ju
dicio adhuc causa discutitur, in consilio autem sententia diffini-
tur, in gehenna ver ea quae de consilio egreditur sententia explc-
tur.
Rrrrr i Ex
$68 lo a NN i s W X a i
inftrm. X2. Ex Bernard, libris: Fratres,poft converfiontmnoram
p" r!fic. ira non habcat in nobis locum : quia ,. ut ait Dominus inbunge/.
a?t'ni Gregatim ducit ad gehennaeputeum , dicens : Qui irafcitor,5cc
mUatu QujdixeritRacha,hoceft, vocem indignationis periramemiie-
fi,"""*' rit, reuseritconfilio,inquotratatur, qua poena mulandusut.
Qui dixerit, Fatue , hoc eft, tale quid recerit aut verboaor Ferbe-
re, ut inter fratresdefpiciatur,reuseritgehennxignis, nire-
puerit. Hace eft ira quae ftultor um oculos extinguit, fapienramo-
fUi culsnonnunquamturbat, dicentePfalmifta : Turbatus t'lprx:
M I. furore oculus meus. Deiraftultilobaic : Virum ilultum inter&cit
iracundia. De hac Apoftolus inquit : Sol non occidat fuper iram
veftram : id eft, Chriftus, qui eft foljuftitiae, menrem veftram in-
feentem non deferar, qui cum ira nunquam habitat.
zj. Eleftum praetereaillud Dei Organum, & apoftolus leib
Chrifti D. Paulus, inter carnis opera morte aeterna puniendairain
Gal. . ejufquefru&us numerar iis verbis : Manifefta , funt opera carnis,
qux funt hasc, adulterium, &c. Immicitix, lis, xmulationes, irx,
contentiones , ieditiones , febe , invidise, cxdes, Sec. De quibus
praedico vobis, quemadmodum &praedixi , qubd quitaliaagunt ,
regni Dei hxredes non erunt. Contr fruftus \& , cWty-
tas, gaudium, pax, lenitas, benignitas, bonitas, fides , manfuetu-
do , temperantia. Adverfus hujufmodi non eft lex. Qui vero font
Chrifti , carnemcrucifixerunt cum affeebbus & concupicenrui.
Si vivimus fpiritu, fpiritu & incedamus. Ne efficiamur inanis glo-
C*h > rix cupidi, invicem nos provocantes , invicem invidentes. tom-
de fuos Ephefios quoque hortatur : Omnis amar ule nua 5c tumor
& ira & vociferatio & maledicentia tollatur nobis cum omnii ma
licia. Sitis autem alius in alium comes, miericordes , largantes-
vobis invicem, quemadmodum & Deus per Chriftum vobisiargi-
tus eft.
C*t i. 14. Item & Coloffenfcs : Nunc deponiter vos omnia, iram,
indignationem,malitiam, maledicentiam, turpiloquentiamabore
veftro. Sitis induti tanquam eleH Deifancti ac dileri,vifcera mi-
ferationum , comitatem, modeftiam , manfuetudinem, Jenitarenit
fufferentes vos invicem , & condonantes vobis mutuo, ficuis
adverfus aliquem habuerit qucrelam . quemadmodum Chrilhs
condonavit vobis , ita& vos : fuper omnia autem haec, eban-
tem, quae eft vinculum perfeftionis : & pax Dei palmainiro*
De Ira Liber. 869
in cordibus vestris , in quam & vocati cstis in uno corpore : &
gratisitis.
.25. Suos adhxc Romanos : Bcnediciteiis qui vos insectan- c-t-
tur , bene loquamini , & ne mal precemini. Ne sitis pruden
tes apud vosmetipfos , neque cuiquam malum pro raalo reddatis :
providentes bona opra coram omnibus hominibus : si fieri potest,
quantum invobisest, cum omnibus hominibus pacem habentes ,
non vosmetipfos ulciscentes dilecti: quin potius date locum irae.
Scriptum est enim : Mihiultio, cgorependam, dicit Dominus.
Si igitur csurit inimicus tuus , pasce illum : si sitit, dailli potum.
Hoc enim si feceris , carbones ignis coacervabis in caput illius. Ne ' Tbtfs.,.
vincaris malo , im vince bono malum. A malo autem vincitur ,
qui iratus de vindicta cogitt.
26. Nemo malum malo anat, scd bono malum. Piitaque C*t u-
D. Jacobus monet, ut omnis homo sit tardus ad iram. Ecclesiastes C*t-
quoque : Ne sis praecipiti animo ad succensendum, quia indignatio Cf- 7.
permanet in sinu stultorum. Melior est vir patiens sorti. Servator "Pm.it.
noster unicus Christus docct & hortatur. Discite me , quia mitis
iim&humilis corde, & invenietis requiem animabus vestris. Dia- ChnPft.
bolus contra : Frus esto & immitis, bile tumens & iracundus, fera
magisqumhomo. Tolerantis anima folitudini cuidam estsimi-
lis , multam habenti quietem : iraperciti autem , foro & tumultui
mediilquecivitatibus, ubi multus euntium & redeuntium clamor
camelorum , mulorum & asinorum , agafonibus etiam acceden-
tium aures multo replentibus fonitu, ne conculcentur : rurfum ar
gentariis & xrariis utrinque cudentibus , & aliis quidem mole-
stiam patientibus, aliis ver inferentibos.
27. Imitandum omnibus hic exemplum reliquit Joseph , mi-
tifimi ingenii adoleseens , qui fratribus iniqu in cisternam con-
jectus,peregrinis in servitutem venditur : & tamen quibus extre-
mam hanc fuerat paffus injuriam , eos bnigne sufcipit , & liberali-
ter alit, non malum pro malo reddens, fed malum bono rependens.
Irafci enim nefcit manfuetus : fed benefacere etiam iis quibus est
laefus, novit. Adhaec quum interrogasset Petrus Dominum : Quo- Matth.it
tiefcunque peccabit in me frater meus, & remittam ei? Num usque
septies? audivit : Non dico tibi, ufque fepties, fed ufque feptuagies
pties.Hinc ut fratribus ex corde remitteremusjinduxit parabolam
lrvi nequ, cui decem talentor millia liberaliter fuerunt remissa.
Rrrrr 3 Pastor
870 I NN I S WlERI
J^J* jg. Paftor de-Scythi abbas inter rogatus iuperillud Enage*
Iii, Qui irafcitur fratri fuo fine caufa : folam juitas irzcauimde-
fini vie , fcparationem Deo : caetcris quamlibet magnis mourns
acceptis qui irafcitur , eum fine cauia iralci. Igirur quum oei-
fis laceflmur, meminifle debemus nos nun habere indignarioni
caufam, fed patientiae : ita fict, uc paccm etiam cum nimias
habeamus. Non eft enLm cur ill is iraicamur , quos ailsgcre,
& pro quibus orare jubemur. Diligite, inquit Dominus, mmi
cos veftros, tbcnefacire iis qui oderunt vos , & orats p:oer-
fequentibus vos.
. 2p. Beno defcrti Thebaidis abbas , nunquam vifus eft iratus.
Quineraini irafcitur, perpetua fruitur pace: & Jicet perfajus:-
tionem fentiat , iatigatur perfequutor , odii ib'mulis agirarus :
ille omnia aequo fuftinens animo, in fpe praemii cleihs conquie-
fcit, dicente Domino , Mihi vindi&am , & ego rerribuam. loan-
F.tiffm nes monafterii in Scythi pofiti abbas , quum ad Pcum anachorc-
J2" tarn vifendum veniTet , feifeitatus quantum in folJtudine peran-
Ut.xxi. nosquadraginta, quibus in ea verfatusfuerar, profeeiit ? isque
refponderet, quod iol omnia colluftrans , nunquam ipfum con-
fpexiflet manducantem : Nec me iratum , fubjun^w tion
minoris aeftimans non irafei, quam corpus quotidianis affligere
jejuniis. At quaeretaliquis, quomodo monachorum delicia fem-
perfineanimicomm.otione caftigarit ? Huic refpondetur , delia-
quentesnonirafeendo, fed miferendo corrigendos. Irse proprium
eft nocere, caftigationis prodefle : hoc virtutis eft, iu viv.lui-
cemautpraefidem punir decet ut juvet , non irafei utnoceat.
e*"ttrr ' 3o' Finiam exemplo memoriabili Ioannis Gualberti, eoi-
tisFiorentini. Hic quum ex agro in urbem numerofo boatnum
comitatu rediret, obviumque haberet eum, quo hau i multo
antefrater ,quem unicum habebat, fuerat interemptus, eque di-
vertere pofet : loanne gladiuni ftringente , ut fatris mortemulci-
fceretur, alter humi proftratus, utfibiobChrifticrucibxiTeve-
rentiam parceretur, fupplexorat : loannes comprefa moxin,
reum & ftri&um gladium in templo proximo crucibxi imaji
obtulit.
jr. Si porro qui fintadhuc praefracl:iores,quorutn iramnoe
fatis frenare poteft varius hie curandi mod us , &c velim nolim , m
graviorcm calamitatem, infaniam, & extremam demum remi
ciem,
D e I R A Liber.' S71
ciem, prxcipites agimalint, iis fubjungohanc concionem Basi-
Jii vermagni deira&odio,si rort tandem respiciants conver- w.I7.
*antur.
& jx. Nihil est quod Christiano posfit vitio verti magis, qum
qud ad ulciscendum promptus sic , atque modis omnibus det ope-
rampar pari referre iis quibus injuriam acceperit. Qua enim
.ratione alterum docuerit , Malum non redderc pro malo, isqui iThjss.
ut vindictam fumt , atque ut damnum fibi illatum reponat, nihil
non experitur ? long Davidis manfuetudine aberrans , inquien-
tis : Si retribui retribuentibus mihi malum, decidam.meric ab
inimicismeisinanis.
33. Quapropter oportet furiofum illum ulcifcendi motum
sanctorum exemplorum memoria reprimcre , cogitando qum
aequo animo David Semei petulantiam pertulcrit. Nullum enim
excitandae irae locum dabat , fed in Deum animadversio-
jiem transferens : Dominus enim , inquiebat , prsxepit Se
mei, ut maledicerct David. Quapropter cum appellaretur ab eo,
Vir anguinum & iniquus, non illi fuccenfuit, fed feipfe abje-
it humiliavitque quasi merit sibi contumelix intorqueren-
tur.
34. Omnis enim reprehensio, quse quidem plane pungic
um qui reprehenditur, vehementer excruciat,ut quae fceleris tur-
pitudinem ob oculosponat: ade uthac renon mediocriter ju-
vetur is qui vitia sua non agnofcebat, quod in rerum confcien-
tiam pnitentiamque acerbam traducatur. Quale enim vulnus
tam acrem corpori dolorem intulerit , qum acerbum animae tor-
mentum injungit increpansoratio,fcelerum turpitudiniconjun-
ctorumconfcientiampertingens?
35". Nulliusunquamcorporischaracter, ita cujufdam pro-
prius elfe centur : ut animi Dei amantis peculiaris proprique est
manfuetudo, pacifque studium. Eum rer, qui hujufcemodi
Jfirtutibus est ornatus, maxim decuerit cxteros ad se trahcre,
atque propius accedentes , morum probitate, veluti fuaveolenti
odore unguentum replere , aliifque ad optima dux esse : non autem
equi eos qui ad ea d ucunt,qux minim oportet. Contentiones quo-
quealiis relinquere,im ver si tieri pot, cxeorum etiamanimis
xtirpare penitus. Si quando molesta acciderint, his se patientia
libemrc. Nam vindictam fumere, cujuslibet iracentis hominis
%7% oamnis Wim
eft : ip/m vero iracundiam fuperare ,unius id foliut, argne e-
jus qui ad illius vircutrem proprius accedit.
$56". Quale enim ipecbiculum , qum venerandum,ptn-
queadmiratione dignum, humanr etiamnarurzmodumttti-
cedens, viderehominem multis conviciis afFeum , WH ijuc-
que vehement! in genas alapa, atque innmera
dib tum fato limmam ignominia: labern rroganriiinequeîs-
cundiaexarfiiTe, nequead vindicandumexurrexifcfft:
manfueteque pro eo qui contumeliam jecent, oraiic,
peccatorum praeteritorum veniam, Sein polkrumpronW^
ciiram divinam rfaneifeatur congruam.Nuncvernosciffl
permultis, tum in eo maxim delinquimus,quodiUaama^
juriamreferrepro virili contendimus, quam ne qu
lance rependimusjfed earn praeter modum |
irafeimur, fi contumelias aeeipimus, fedetiamfinonon
cos quoque qui minore nos honore profequunrur, q" V
gnosnosexiftimamus,proinimicishabemu>"' 0-
S 37. Injuriamtibiintulitiratus qui/pi^?""um rufc.
tio fifte, eque ejus iram perinde ac fluvmmttjQ . ^j
pe, ventos imitatus, qui reflatu quod allatufflWf .
&- malediais te_ inceffivit ille?, tu
^^
contra 1 {^.
re. Percuffitillete? patere. Contemnitte.nulH11^^
mero? qui fis, memineris, terrani te effe & terf* ^jj.
cogita. Obcurum te atque ignobiiem, nulloq1!KUL,
-t> - j rn "1 '
xit?tuterramaccinerem te efle profitere. lp'
n . ,-r. jtonerfO^r
noftro non es praântior , qui ft* tCrram &
,,' te&Pauperem pronunciar venre^-v,
S. ' fixVeJm
?uU'fPiam' r ProiPfisravit. Tuigitur,
dicit , veritatem fipiupe"
^***:
^m.qmdnbnndeincommodi?
*.3 8- Ad^fas itaque rui laudes minima fuperte ^
agttLn?.gn[ficentius de te renter rmeJi^j3
m fi ,S haUd Permâris. Si in !
%tu mtorferis, nnne eas retundi arque b*
" ' fin m oIic aliquid, quodque minim* '
De ira Liber. 873
has illi infixas impctus fui vim amittere cernis ? Quid vero te
pauperis perturbt appellatio ? Tua: ipfius conditionis tibi vcniat
in mentem, quod nudus in hune mundum venisti, atque hinc nudus
abiturus es. Quid vero homine nudo pauperius ? Nihii est in ca
appellatione, quod grave debeas existimare. Quis unquam quxfo
paupertatis ergo in vincula raptus fuit ? Ipla profecto nemini
vitio vertenda est paupertas , ni illi qui eam sorti minime sert
animo.
39. Quid ipsaira insipientius ? Si lacessentem te patienter
tuleris : Quia temperantem ac modestum te exhibes , illum tu
pudoresuftundis. Namquemadmodum in seipum sxvit is qui
verbera non sentientem percutit (ita enim neque hostem ultus est,
nequedeflagravitira : ) Sic qui patientem afiieit injuria, nullam
iracundia; lux consolationcm invenire valet. Qui vero vmdi-
ctam sumit , atque parem conviciacori contumeliam refert,
quam poterit defensionem prxtexerc ? An ne quod prior ille
provocavit ? At certe quid etiam venix illa meretur excusatio ?
Neque enim qui in meretrieem culpam transfert feortator , ab
illa le ad peccandum illcctum inquiens , mitius ob id condona-
bitur.
40. Mala res est injuria ? Hanc tu ne imiteris : Neque enim,
quod prior aliquis te laceilverit , judicii feveritatem hac exeufa-
tione deprecaberis. Vcrius igitur fuerit , ut mihi perluadeo , id
etiam prxcendcre potius ac conqueri , quod cxemplum non ha-
buerit, quod ad temperantiam illam instrueret. Tuverohomi-
nem ira perckum adeo indecore se gerentem intuens , non caves ,
ne illi similis fiercs , sed indignaris , acerbius objurgas , oblucta-
ris? Qui lit, ut quod tupateris, eo in fui defensionem utatur is
qui prior te provocavit ? Si ira quidem mala est , cur malum illud
non dclinait! ? Sin venia digna est , quid irafeenti fuccenfes ?
Nam qui vaniloquo concradicit , is quodammodo illi asimilis
effici videtur. Qaare Jpientem arbitror Salomonemedixisse-, ne
quis stultoTecundum ipsius insipientiam repondeat. Quemad-
modum enim , qui Imperatoris ersigicm dedecore aff-xit , non
aliter punitur , quam si in ipfum Imperatorcm peccadet : Sic
etiam peccato obnoxius is est , qui ci quem ad fui imagincm Dcus
creavit, injuriam intulerit.
41. Cum homine iracundo , inquit, ne converseris. Nam
S ffff cum
S^4 JoANNIS VVlHRI
cura cane colligari , ejusque perpcruos audire latratus , raala pro-
fecto perniciolaquc res elt. Illius igitur congressurn fugito : Nam
si 1 11 i te adjungis , illius vias addiscerc", atque his incedete neceTe
est. Conturaelioum quidpiam in te jecit ? te etiam ad iracundiarn
permovit. Ut unius canis latratas , alterius latratum provocat:
Ita quoquc sopitam tum ac conquisccntem in te iracundiarn,
illius vox & clamor excitavit , adeo ut mutuo alter oblatret in al-
terum : Deinde veluti protensis inter se adversi fundis indecora
jaculantur atque intorquent verborum convicia.
42. Injurioum quiddam in te dixit ille ? Tu aggreflorem
imitatus majori cum fnore rcddidisti. Ille ubi repoitam in se
videt contumeliosi sermonis injuriam , irae suas impetum non re-
preffit , ed conversus est , peccatumque suum quo potuitmagni-
tudiniseo deduxit , superare conviciis apud se constituit : Tu vi-
ciflm excipiens , clamoribus tolleris : Atque hinc , uter maiis
vincat , contcntio exoritur. In quo vitiorura certamine qui supe-
rior cvadit , is est proculdubio miserior. Ubi enim fensuum ratio-
nem semel exturbarit furibundus ille iracundiaz afietus , aeqm
animi principatum invascrit , hominemprorsuseffrar, atque in
belluas degenerare cogit , adeo ut cura hominem. effe amlius
non sinat. Quod enim venenatis animalibus venenum eft , i con-
citatis est ira. Rabie corripiuntur ut canes , affiliunt ut lcorpi ,
mordent veluti serpentes. Nam primum quidem eipsos irari .ion
agnoscunt , deinde neque omnes pariter familiares. Propter irair
mucro etiam exacuitur , atque homini humana manu auetur
mors. Ejus caua fratres mutuam inter se cognitionem exuunt :
Parentes vero ac liberi naturalis illius pietatis obliviiuntur. Et
quemadmodum confluentes ad concava torrentes , quicquid ob-
viumest corripiunt: Sic etiam violcnti ac effrns racenrium
impetus , iter sibi quacunque pariter faciunt. Injuriarum enim
acceptarum memoria veluti cestro stimulati , animi furore lse di-
scruciante atque exiliente , non prius conquiescunt, quam ei a cruo
suntoffensi, malum aliquod intulerint.
43. Nam cum ira rbus irritantibus accensa est, utingrad
lignorum congerie flamma , tum fane videre licet spcctacula , quse
neque oratione explicari , neque re ipsatolerari debeant : Subla-
tas contra tribules suos manus , pedes temere insulantes : Qaic-
quid denique in conspectum venerit , pro ipsius insani armis
usur
de ira Liber. 77r
usurpatum. Quod si acddcrit , ut ex altra parte asquale malum
objiciatur crepugnct, iranempealiaejusdcmquepervicaciafu-
ror : Tum manus inter se conlerentes , ea sibi mutuo infligunt
mutuoque patiuntur, quaecunque eos qui lub tali daemone militant
pati consentaneum est.
44. Mutuaesiquidernillaeoffensionis , aniraique irritationes
abjecti,primum quidem exiguae sunt & curatu perfaciles: Tempo-
ris vero progreu per contentionem auct3e,.immedicabiles prorus
vadere conlueverunt. Quamdiu enim quae disidio oboriuntur
calumnis locum habuerint, tamdiu suspiciones inpejus augeri
necefl est.
4s. Si igitur videris hominem ira percitum suos exacuere
dents , eum apro persimilem reputa , quod interiorem iracun-
diam dentium attritu ubindicet. In hujuscemodi enim certami-
nibus improbis , miserior ille est cui vicisse contigit : Quoniam
plus secum peccati reportt.
4<. Contra serpentem illum duntaxat iracundiae tuae vim
exere. Quidenim justum reddedit Phinees ? Qui cumvir esset
moribus maxime modestis , atque mansuetus , ubi scortationem
Zambre & Madianitidis publice nullaque cum verecundia com-
missam videt, ipsis indecens suae turpitudinis spectaculum minime
occulentibus , id amplius ferre non valens , ambobus simul hasta
perfossis , in debitam prorupit iram. Elias vero zelotes quadrin-
gentos quinquaginta turpitudinis & infamiae sacrificos lucorum
de men Jezabel comedentes , praemeditata prudentique iracun-
<lia in totius populi Isralitici utilitatem occidit. Sic fit , ut ira
bonarum saepenumero actionum sit ministra.
47. Libentius praterea quispiam videat , quem amatirascen-
tem, quam adulantem adversarium.
48. Itaquehos imitari studeamus , neque contra nos, sed ad-
versus diabolum tantum iracundiam armemus , si cleste regnum
ctssequi velimus in Christo Jesu Domino nostro : Cui gloria & po-
testas cum terno ejus ptre, ac sanctisimo vivificantequc îritu ,
nunc & semper, & in secula seculorum, Amen.
FINIS.
Sssssz JOAN-
JOANN1S WIERI
M E D I C A R V M
OBSERVATIONUM
Haenus
INCOGNITARUM.
L I B R I IL
r De Scorbuto. De J$u.manA.
J 'De Testilentiali Angtru, Tleuritide, & Teripneumonia.
Lib.I. j De Hydropit curstione.
\~De Curatione meatuum naturalium clauforum, & quibufdamÛii,
CDe Varenis morbo Endemio Westsalorum Termolej.
( DctJMorboGtllko.
Lib. 1 1. 1 De Pestilenti & Epidemica Tnjst.
De Sndtre tsinglico.
De SryfipeUte. De Iliaca Tajfwne &c.
*stMSTLODAMl3
Apud P e t r n m vin den Berge,
M. D. C U
Pietatis , doBrhia&a exiftimationis injigni-
bus amplijsimo -viro^ Domino
ANTONIO HOVÔ
Ecmundano,Abbati & Domino Echternacenfi,

felicitatem in Christo perpetuam.
U u m tam numerosa noftrorum tam

recentium quam veterumflagitiorum
frequentia Antijles ampliffme , no-
bis variorum,eorundemquegrazium,
nec sape cogntorum , imo & novo-
rum morborum vchit parens fcun-
djjma exiflat : Et clmentjfimum
Deum , patremque omnium misera-
tionumfvpenumero irrites , ut inau-
dito peftium multiplcium gnre , hoc potiflmum exulceratis-
Jmo vo , non ita nos affiig , quam paterna virga ad nflituti
fui obedientiam revocari cogique velit : Hoc profeclo argumen-
tis evdcntijfimis tcjatum , nemo facile negart , nij veritatis
religion bellum prafraUius indixijse , ab omnibus jure cenferi
malit. Squdem enormum Jcelerum indies magis ac maqs
fubnafcentum monfira agnofcimus , morborum quoque prodi-
gioforum hydram ex eo Jemnario enatam quotidie expermur
nimis . Sed ea efi benignijjmi Patris noftn cctlefis clemen tia,
ut icet nos aliquandiu ejufmodi cajigationis acrior quadam
moderatione in ordinern redigere (luduerit : Tamen ea demum
mdiasmgulart divini providentielJudio , fuis liberaiter sug
grt , rationibm admodum mults , quibus ea pess arceri
vinci queunt. Hanc ejus clementiam benefcentiamque non
modo fatcri oportet, jed & pro eagratias agere perptuas , in
oratio
JOH. WlER I
orationibus, vite re/ipifcentia , (S charitatis operibus : <?ubus
in proximum dedurare ebemus , fiquidpertes nosfit ,quo fn-
vulan ratione is in calamitate confiitutus levari valeat. Cujus-
tibet hk effet, commijjsbi talent pondus cum ufura in frtris
ufum dijlribuere. Verum longe lateque transversos bine rapi
mortalium animo's, dum quiUbet <?i\*v**% prurigine nimis ajff-
clus , & fui ipfius plusfatisJudiofns > idjbijepelire malit , ne
fine ullo etiam rerum fuarum detrimento aliis profit , e( quod
ex animo doleamus : lmplorandufque attenta mente mfer-
cordijfimus Deus , utnovis quibufdam amors mutuifacibus ,
animas nofttos inflammare , pro infinita sua bonitate digne-
tur. Ne vero hic qued mearum e(i partium , negtigenter
prcctermijffe , proximoque desuijse vdear , pro mea tenui-
tate non illibenter proponere communicareque volui noflre
ptofejsionis argumentum , quo ALterni Tatns ergagentts /?w
manum intellgatur voluntas , effedms, fludium , >" ac/mi-
rabile conjlium in bominum conatibus iniqts velut patems
virga corcendis : Dum morbos infalitos inauitojque non ftr
lum immttit fed conplia maxime fuggerit , commonfirat-
que mdicamenta , quorum ope ab acerbarum caUmitatum
violeniia vindicari queamus. Ejl autem mearum quarundam
observationum , non illarum qu'idem vulgarium , sed rara-
rum , riec cuivis noftrx artis perito vel obviarum vel coqnitA-
tarum, qttxdam farrago. In bac primum, q nid in Scorbut*
cognitu dignum observ*rim% ingnue explco : jgttutn heeefidif-
fima lues crtu quidem fit vetm , fed non nifipeculi-ribus qui-
bufdam rgionsbus fami/iaris: jûtc tamen tntra amosmultos
fuutn virus latins diffemnare cperit , utjam miferahliteris
vi locs plerofque torqueat , mutiletque ubi ne nomen quidem ,
lon're minus morbus fuerit auditus. Nec modo hune , audfit,
cjus causas, signa, & de eo prxdicliones evidenter deferibo : Ve-
rum etiam quibus rationibus pejis bac cum acerborum fympte-
tnatum accrvosupcrariextirpariquepojsit, caem opra minime
Epis t. Nuncupatoria.
t*le. Inde, qua; inpartnacifebre jguartana, contra veterum
Jententias confideranda ratusfum : Item qux in morbis non'
nulis pejilentibus , nm'trutn Angina? Pleuritide , & Peripneu-
monia, prater aliorum tam recentium quam antiquorum pla
nta , ad reipublae Chriflianee usum maxime necejfaria, ne in.
ii tam cacaratione in poflerum consulatur , me Jngulariin-
duflriafunt notata , ordine itemfubjungere nonsum gravAtus :
Eoque fiudio in altisfimilibm cajbus fngula lucdiori mentis
culo contemplandi occafionem [ubmintfrajfe vdeor. jûdam
pratterea extrinsecus obfervata , & potjfimum in clauforum
meatuum naturalium curatione^pofiremo annexui. j^jue autem
mea diligentia , qua rei veritate, quo artis ufu , qua etiam rei-
public* utilitate , intelligenti G? quo LeUor judicum per-
mtto.
jgualecunque verofit, tute id -~Amplitudini , ? commijso tbi
eattuifocietatique nuncupare consacrare multis decaufi volui.
Inprimis autem, quod benevolentia me non vulgari yidqe tua
fbonte, complexusjs) ob editot meos de Trjligus dxmonum li-
oros : qui u/que adeo ad tuumfecerepalatum, ut doftiflmis tuis
literis id tejlari, argumentumque ad. eorum auBionem & ortia-
mentum fuppeditare non dedignatusfueris. Hue accedit, quod
nuper in Zuermondium tuum pmter opniontm Embncie , ubi
forte ad bibliopolium dverttram , inciderim : quem evtjiigi
emptum tanta avitate s? studio legi , ut noHis quietem fere
hoc nomine neglexerim. Vfque adeo enm pacuit rei argumen-
tum,pietatis affus, oratonis elegantia, injrucla in utran-
quepartem difieptatio, velpotius modefla collatio : ut quem an-
tea amarem , colerem r revererer ,qamoh(ervantiaamplort
dignutn cenferem : Etj qudamJmtUnter in eo colloquio agi,
ob quorundam morojkatem , non obtujs naribus olfacere po-
tuerim. Et licet mei nominis memoriam tam praflanti , colla-
ttone tndgnam facile agnocam ( quppe qui tenuitatis pro-
pri confeius , me meo noverim metiri pede ) tamen tua
Ttttt mpl
OA. WlHRX. EPIST. NuNCUf.
Ampl. pre bumanitatis tua ftudo & candere idfaHum liben-
terpatior. Caterum quod ipfius rei inftitutum in illoDialog*
JpeHaty p/jfie mibi vider/s nunquam non fatis laudandum P-
trum consuetudinem, qua insratrumsocetate non certarepotn-
hs , fed de virtutum encon.to celebrando , & vitiorum radia
extirpanda , amice admodum & pie colloqui , mutuoque ad'
monere soient , non fine mu/ta innocentis vha ufura , in ufum
revocare. Sic te P*trum veftigiis infifttre , injtutam bene
reliîonis normam redinteqrare, atque ver Abbatem referre (
aqere,quilbet vellevipietatis vera \eo duBus exijlimarepotefi.
Hanc itaquenaBus Spartam, adornareperge. Sic tuo exempla
altos in ejufdemsunUionii amplitudine confttutos , fedfegniores,
excitabts: ut partimpudorespartim etiam pio refipifcenti* aff'
lu, ad tua emmdation regulamse conformareftadeant. Flix
intrim illudsodal/tium, cui ejusmodi contnnie autistes : fetix
grex, gui tam vigilantemsortitus eft pajorem & dominum. JVec
du bit are volo, quin optimogubernatorise attemperet commzlito-
num cohors, difo audiens. Proindefieri aliter ncquit, quant ut
relativaquadamhicexiftatreciprocatio& ^V. Etquent'
admodum dominum fngularis doUrina , pietatis non obscur. v ,'
G? v'tta innocentis facibus pralucere confit : Sic baud dubie
camndem radis colluflratasocetatis commijfa iifdem
infequetur veftigiis. Has itatjue Obfervationum mearum lucu-
brationes lucem videre volu,fubseltcjsimo tam eximii Antifi-
tis aufpicio : quem ut lev hocgrati anim sgnification argu-
mentum non averfetur , plurimum oro. Intrim Deum cnr.ito-
tentem, univers boni sontem unicum ,precari non des/um , ut te
Prasul AmpUsstme, suo Jpirituporro confirmet , atque in te con'
fertim adaugeat, quodprosua bonitatefliciter cpitladnon'
nis , suigloriam , & crdita tibisocietatssubditorum que . -
gissalutum & incolumitatem.
Ampl.Tu* addictissimus,
JOANNES VVIERU5.
I
8S3
JOANNIS WIERI
OBSERVATIONUM
MEDICARUM.
I 3 E R I.
D E
SCORBUT O.
Corbutus est, quando propter splenis obstructio- s<nim-

nem impeditur attractio rmmoris melancbolici , '"'"^'
qui reliquo languini commixtus , universum corpus
tabida corruptione inficit >tum puniccis lituris crura
defdans , ex cralsiorum fui partium decubitu : tum portione te-
nuiore ursum elata , teneras gingivas acri corroone , & putrida
carnis excrescentia vitians.Eju'modi dcrnitionum,delcriptionum-
que libertatem medicis uurpare liece , ad faciliorem rei intelli-
gentiam : quum alioquin curiofius haec in logicorum scholis fore
dilcutienda non ignorem.
2. Nomen ver tctum ex Danica , & maritimae Germanix "ri""
lingua. Scorbuc cnim us lonat ruptum ventrem , quali totus venter srt.
& hypochondria,uttt, patiantur: quomodo Scormant nollrates
appellant, quando inriciunturgingivre , quod ruptam buccam, vel
os lonat : Item Scorbein , quando in cruribus morbi , ymptomata
vel ligna apparent, quasi dicas ruptas tibias : Hollandis puniceis
macuis 23JslUstMpt nuncupatur.
3. Stomacacc & Scclctyrbc Plinii est , cujus meminit , libro 55^^
natural , tift. 2.$. cap. 3. iis verbis , Nec beftiarumsolumad nocen- fcrUtyr.
dum [ceterasttm,sed uiierim aquarum cjisotjise & Itcorum. In Germa- f'*"]
nia trans Rhenssm cafris h Germanko Ctsare, promotis , maritimo tra- tjrtt.
ttu sons erat acjn<t dulcisfoins , efua pota mtra bitnnium demes decide-
rent,compagefcjue in qenibns dijfolverentur. Stomacacen medici voca-
bant & Scelctjrben.t malo reperia auxU10 ejiherba, tjua vocatur Uri- trHm-
tannica , non nervis modo , & orij m.tUs faluuris ,fed contra angtnas ""*'
cpioqut (frferpentts.Folia hal>et ebloaga, nigra;radicem ni^ram. Succms
Ttttt 2. ejus
884 J A NN IS WlERI
ejus exprimttur,& ex radke Pbrifii,quA cara monftrAvere OUm.
4. 'Apud hos & rinitimas regiones martimas , poubmum
cpteotrionem fpelantes , iparfim illud malum hactcnus acvit:
proximis vero annis additioncs confines , ubi antea inauditum ex
prava victus rationc, five contagionc , profcrpere cpir, ut jam
Germanise inferiori univerfae propemodum innotuent : Alioqui
ampliffimo totius Germanise iuperioris regno adhucincognitum,
cjuemadmodum ltaliae, Gallicae, ac Hifpaniae. Si fort inaliquo A-
hae , vcl Africx loco lues haec ientiatur, is crit vel maritimus , vel
alius , ubi rarus falubris aquae ufus , vel ubi victus aut ar ejusfo-
mitem fuppeditat : proinde & morbus hie ei tra&ui lolummod
peculiarib, velut maris quoque borealis accolis : nullo autem mo-
do cunis mundi partibus, utreliquus morborum acervus familia-
ris. Nabathaei fiquideei in fcelici Arabia & eo adventantes Ro
mani illam perpcli fuifle videntur Augufti Caelaris aevo. Hu)us et-
enim imperio , quum in Arabiam cxercitum Romanum traduxif-
fet jElius Gallus , eum in ipfa expeditione relinquere coaCtus eft
in Albo vico mximo Nabathaeorum emporio : ubi xrarein 8c
hycmcm tranigere oportuit,ut rericcrenmr inhtmi. Quandoqui-
dem oris , & crurum casterifque ejus loci vitiis tentabanxui exer-
citus , quorum illa circa os, circa crura refolutionem quan-
dam fuifle ob aquas , & frutus provenientiam lcribit. Srrabo
lib. 16. circafinem : qui codem tempore vixit. Peculiare vero no-
Stomtc*- men ejus peltis apud Arabes non comperio. Caeterum medici> vel
'h'ybu'' Graeci 4ul aPl,d Romanos fuerunt , turn potiffimum medicmam
i faciebant: vel Latini Graecae linguae pcriti , qui in illis bellis exer-
c"us K-om;1nos fectati fuere , ex lymptomatibus , quzmaxim
m*** turn in ore, tum in tibiis apparuerunt , nomina finxerunt Grasca,
ut morbus ab oris vitio ; & , tibiarum laehone
infc&ionecjue appellaretur. Voces enim has , necqui Germani-
cum Csefarem comitabantur medici , Phryfiis accepere , qui
tunc temporis medicis maxim do&is , & in linguarum peregri-
narum ulii tritis, caruifle videntur , ut apta morbis nomina GraecJ
formare nequivcrint: Ii tamen fort quos habuerint.ii fuere patriii
& eruditionis exiguae: Ab Arabibus vel Nabathaeis,eafdem voces
identidem non didicerc medici iElium Galium fe&ati.
< . Porro qux fcelotyrbe ab.authore definitionum fub GaJeni
dclcribitur nomine, nihil minus eft , quam Scorbutus noftenquum
cam
O B SE RVATIONUM LlB. I. SSj"
eam paralysie spccicm cflescribat, quarccti inccdere ncqueunc: ,*-
scd nunc in laevnm,nunc in dextram corpus contotquent:interdum
crus poft Te trahunt,non iecus, quam acciives locos afccndentcs fa-
ciunt.Hasc ejus vcrba: >.eTt'*4 >tt wrgjtAvVi*? , Vi vie/tu-nst <>">
ht iy$m f Jvta&ttf, HSH *TI 'tS"'' Ulîtii itiv ilivpii lis Ttt xi-
tafialtiTH /'? Okcdincm .ppellallc hur.c morbum Marcel-

lum ab oris, vcl gingivarum cxcionc arbitror. Gingipedium cjui- oyrf.
busdam dicitur, nomine ficto gingivis, t pedibus lisis. GmSi(t-
6. Quacstio hoc k.co cccurrit, utrum lues hac a prifcis,nimi-
rum lacrae & vctcris nostrce Medicinae scriptoribus Grscis , & A- ^nfitr-
rabicis, fucrit cognita, descriptaque ? Cujus affirmativam partcm, h^'cu&
quum alii sustineant, ego in negativam propendeo. Nam Avicen-
na,can. 3. fen.if.trcft.z. cap. j. quandam iymptomatum quidem fn"!.
congeriem, qux in Scorbuto videntur, reccnlet,ubj de ignis apo- s*'""-
cmatum Iplenis agit: Scorbutum tamen nostrum non delcribitdi-
cec proximius eum attigiTc videatur. Hippocrates item demagnis
lienibus c quidem cr'x>it,/i.2.cl>ritdiclionum,VLt quxdam Scorbuti
accidentia notet:cd paucis iignquxin iplenis affecti morbis ap- ^tnm
part,Scorbutus noster peculiaris morbusnon deferibitur. Ait enim
gingivas vitiatas, oris graveolcntiam his accidere , quibus Iplenes
magni. Quicunque ver habent iplenes magnos,& nequefangui-
nis eniptiones ipiis contingunt , neque oris graveolentia , horum
tibiae ulcra prava habent, & ex his cicatrices nigras. Ad trutinam
nunc Hippocratis vcrba vecemus, expendamuque. Ghiibus magni
lienes his gingivas infici & putrere ajjerii , illudunum fjmptomaej.
^Hinc ubjungir. Quibus verosptenes magni , nec putrej'eum gingivjc,
nequefanguinis cruptio contingit ,horum tibia ulcra Jortiuntur maligna,
aique cicatrices hinc atras. Hinc manifest apparet Hippocratem in
ea esse iententia, qud eodem temporc utrumque illud lymptoma
in fplene magno non conjungatur : Scd tibiarum ulcra tum pri-
mum subsequantur , quando humor ille melancholicus acris non
feratur furfum ad gingivas, vel fanguinis eruptionc minuatur , ve-
rum ad tibias fubsidiar, feed exulceret, & cicatrices postea nigras
relinquat. In Scorbuto autem simul gingivae putrccunt , ftent-
que,& tibiarum liturae amplse livcfcunt,quse etiam quam rariffim
ad exulcerationem perveniunt. Hae etiam prxcedunt ulcra ea
rara malitiolaque si forte tandem emergant : nullaque harum ma-
Ttttt 3 cularum
88 JOANNIS W X I
cularum magnarum , in hoc morbo Temper fer apparent'mm,apud
Hipporatem mentiofic, led folarum cicatricum nigranim poft
ulcera rclidarum , quae communes quoque unt cunis exul-
cerationibus ab humorc melancholico natis. Enimver dirEcuker
admodum fanantur : quare etiam in fcirrho fplenis cicatricem non
admitiere affirmt Paulus jEgincta ,ltb. 1 1 1. c.tp.ty.h CeJfi in-
tcntiam, qui latina reddidit ca Hippocratis verba, / i .1-4^.7. Idem
di&um voio. Eadcm ratione ad Celfi, & reliquorum ejufdemfen-
: tentix veterum authoritates reponum fit. Scorbutum adhaec a-
ltotST' ûm c^c a^ icritia nigra, & tercia volvuli ipecie , quam Haema-
vetm il* titen vocat. Hippocrates, & ego longo medicina; ufu obfervavi,&
dod in fuo inligni libello de magnis Hippocratis lienibus, often-
dit exccllcntiffimus medicus Balduinus Ronflaeus , mihi neccfStu-
dinchaud vulgari junius.
7. Ex recentioribus feriptoribus Scorbutum fie fatis defeti-
bit Olaus Magnus natione Succus , in fu hiftoria de gentibas 5e-
ptcntrionalibus, lib. XV. cap. yi. Etfi rnulrisiniocis eum hgmen-
torum alioqui minim puduerit,; hoec ipfuis verba. Sfl&morbut
earenfis , qui rexat obfejfos & indufos , talis [alien , membra -
nofa upiditatc quadam denfata , &fubcutaneo tobo quafi cera litjtuf-
cens , digitorum imprejftoni cdant , dentefque veluti cafarosupefaat,
colores candidos reddit cerleos, corporemque inducit cur medi
cinarum capiendarum naufea , vocaturque vulgari gems lingua Scor-
buck. Grace cachexia.fortan [ mollitie purcfcmf.cpu. vi-
detur efufalforum ciborum,nec digeorumnafei , &frgida muror
txhalatione foveri, fed vim tantam non habebit , tibi muri intrim tabu-
lis quorumeunque hgnorum funt coopem. Infuperdiutius graffieturi-
e morbus , abnthiaco potu continalo ilium arcn : Sicuti & cakuh
radices, per decoilionem veteris cerevii cum butyro pots tollerefolent.
Lib. item ix.cap.3 8. Viribus ait ,primis unnis demum [mditeragi-
bus contiiiuis diminuto) artibus, doits & infidas obdentitm fitmputnt
comwseaium, prsfertim pecudes, quasfecum abduclas, in berbojis dome-
rum teilis pafcendas imponunt , ne defeu carnium recentiorum , mor-
bitm mcurrani, fuibufns xgritudtnibus trijliorem,patria //WjwScorbuck
. , hoc ejifaucium Stomachum , duns crtuianbus fjr dimur-
m dolore tabef-.lum. Frigidienim & indigeicibiaridtus fumpti,mor-
bum hr.ji'.fmodi caufire videntur , qualcm medid cachcxiAm untver-
falent appellant. Hujus luis quoquc obiter meminit Aibetus
Ctinvx
O B S E R V A T.I O N U M L I B. I. 887
Crantz in su* Saxona. Item Euricius Cordus * in suo Hotino-
IoHcq.
Cussa prpxima erit humor crassus,crudus, frigidus in vasis cmf

sanguinis contcntus, si ve is sic melancholicus, sivc cum pituita fJ'*!m*
mixcus. Cauiiae remotae, lcx res non naturalcs acr corruptus, W
victus pravus, putrisque frequens in regionibus cptetitrionalibus,
maxime earum navibus marinis , velut caro luilla coctione non-
nunquam subolida, lardum fumo infarctum , cxiccatumque ubin-
derancidum , quandoque ab initioimpurum , gravisqueinfectio-
nis indiciis imbutum , plxrumque crudum ctiam voratum : Item
carnes reliquae , & pisces ialiti prius , deinde atro multoque fumo
transfusi , c indurati , vel multo sale conscrvati diu, similiter qui
crassae substantiae, & exsucci sunt.
2. Caro venatica, & putida , volucres aquaticae , & quascun-
que aceto condita longo tcmpore suere , braca , allia , panis v
tus, biscoctus , nonnunquam submucidus : Legumina, cerevisia
crassa, & feculenta , usus aquarum vitiosarum in dulcium penuria,
undesaevi gignuntur morbi , testibus Hippocrate , De dire , supta
dr locis 31 EtPlinio lib. xxv. c. 3.1temjejunia , cum exiguo mali
lucci cibo : Ad haec vigiliae , labores intcmpcstivi , immodicique
affectus animi , cogitationes graves assidu , prcdentes quoque
febres & vacuationum debitarum intermissio , sive luppreffio , ut
hsmorrhoidum, mensium, & similium.
Signa.
SIgnA in morbi principio. Corporis totius gravitas, spontanea s^n
cassitudo,qualiicunque praecordiorum anguitia, crurum imbe- s"ri"'.
cillitas leyisque rigor , cum dolorc exiguo, gingivarum pruri- pJ.
ginosa rubedo naturali muata ac dolor : Facici color ex pallido
infuscum vergens.
2. In incrementogingivammlaxussanguifluusquetumor, &
putrcdo cum oris fcetore , quarumaliquandoetiam caro, addcn- im""'^
tiumradices conumitur , utrobique dents vacillant : crurum ad-
haec liturae conlpersi lcviter sanguinis faciem ostendentes quando
que & qualis moru pu'.ices inprimcre soient , majores tarr.cn,. quac
etiam in fjemoribus , &c toto corpore jparim aliquandâpparent ,
ex
888 J O A NN I S WXERI
ex minus craib fanguine procrt. Plerumque etiam maculae
ampia , plumbes, lvida;, purpures, nigris violis obfeuriores , ex
fere corrupti fanguinis eo decumbente genits : Quare raro ad-
modum in aliis locis , quam cruribus emergunt. Quandocunque
vero hat videntur, certiifime Scorbutum adefle denuncianr, etiamu
alia figna adhuc delitefcant. In faucibus item aliquando is livor
apparet, iniis,quibus univerfum corpus bac putnlagine icaper-
maduit, ut fere morris periculum hand longe abut.
hSr**,. 3. Ingravelcente morbo , nervorum in cruribus rigor , am-
fccHu. bulandi impotentia, nervorum item contractio , anbelicus difecul-
tas , maxime ubi sger movetur , aut erigitur , aut fedentum quo-
que fere' vel omnino linquitur quandoque animo , decumbens au-
tem rclpirat hberius , reticiturque. Quidam apperunt cibum fre
quenter, quibuldam edendi aviditas languet. Motus aggravatirus
in multis quarto, quintoque die, in plsnlque tertio : In paucis n-
gulis diebus , fine manifefta tarnen febre obiervatur. Aliquos in
terim quandoque fimul febrire non eft dubium. Nonnulli enim
hac lue correpti , febre lenta errtica corripiunrur ; Aliquando
etiam febres prsceflerunt ardentes , malignas , duplices teraanac ;
Et ubi in iplb Scorbutonondumpoft eas febres pet fefite curato ,
febris , quartana valde maligna liibfequeretur , vidi: bt'm ipia
quartans deelinatione rurlus apparuir Scorbutus, tandem
conti lio .vidus. Sic febres non adeo per crifin terminan fxpe-
numero videntur, quam novos ex labefatis vifeeribus , atrophia,
& multa fanguinis corruptionc putrilagineque proucerc mor
bos, prioribus non raro pejorcs. Quibuldam alvus aftri&ior, aiiis
fiuxilior. Livor He crurum quandoque integras tibias inferiores ,
circumquaque ulquc ad pedes, cum tumore ira obtidet, ut elephun-
tiafis notameflequis judicarct : rurlus aliorum crura fie actenuan-
tur , ut oia vidcauir cutis tegere fola , plerumque cum calore
multo , nonininquam ablque eo. Qiiorundam etiam macuix in
fquamulas rclolvuntur , quemadmodum in Eri y peate fieri etiam
arblet : Aliorum leves , squales , nonnunquam fplcndicantes
permanent cum Levi veftigio ad digiti mpreifioncm. Plerum
que etiam, licet raro admodum apparet varicoia venarum pjcni-
tudo , & lub lingua tota vens minutiirns , varicibus perquara
fimiles : Idcntidcm & in inferior labro conlpiciunrur. Pul/is
hic, ut in quartana febre varius,exilis, durus, frequens, debilispro
tem
Obsexvationum Lib. I. 889
remporis & morbi varictate. Urina rubicunda , trbida , craTa,
feculenta ad modum vini rubri recentis,quemadmodum & ferven
te quartana , potiffimm udore , folet apparerc : eft & gravis o-
doris.
Prognoflica.
Scorbutus in iifdem familiis aliquando frequens , partira quod rnm

eodem viftu fint ufi aegroti, quare contagione putatur ferpere:
partim quod contagio laedat, ubi in oris , & gingivarum vitio,
ex iifdem poculis bibunt , vel affidua contreatione vitiatos Spiri
tus admittunt. Quandoque eft parentibus hxreditarius.
2. Febres aliquando in hunc morbum terminantur. Hunc e-
tiam plaerumque tabes comitatur: fubinde hydrops, quandoque &
dyienteria, atrophia vero propemodum fern per.
3 . Ulcera in tibiis , ti nonnunquam exoriantur, quod raro ta
rnen fit, cicatricem difficulter admittunt , quippe fcetida admo-
dum, maligna, & aliquando gangraenofa : ita plerunque corrupta,
ut immiflum ferrum non fentiant.
4. Habent nonnulli in hoc morbo illaefas gingivas, fed defce-
data crura, qui, vel ex ore, vel ex naribus fanguinem rejiciunt.
f. Morientibus ex hoc malo plerifque delitefcunt maculae, a-
liis a, morte efflorefcunt uberrim.
VlBus. - . .
V Ictus fit concoftu facilis , & boni fucci moderat calefa-
ciens, tenuis, incidens etiam fubinde , atque attenuans ab-
ftergenfque cui leviter aftringentia accdant quandoque.
Convenit Polenta noftra hordeacca , imo & avenacea , vel hor-
deum exorticatum, in julculo aut aqua, dcinde cum vino per
ftaccum redadla: PaiTulae Corinthiacae etiam coquantur injure a-
liquo idneo , vel etiam aqua & vino,atque fimiliter per fetaceom
tranfmittantur:Poteft & ovi vitcllum fubinde commifceri. Eaedem
quoque paTulx manduntur, fi nimia fi ti , aut oris ficcitate laborct
Egcr. Profunt & amigdalae cum colatura decodorum' furfurum
triticeorum apparatae: quibus amararum pars aliqua fuerit mixta.
Aromata in cibo, pro flaccidi corporis, & morbi exigentia, quan
doque mifcenda, ut cinamomum , macis , nux myriltica & zinzi-
V Qua . ber.
7yO J A NN I S WlERl
ber. Omphafii ufus hic non inutilis. Condimenti loco aflumanrur
&c interdum Cappares, cum uvis pailis Corinthiacis & oxylaccha-
roj vel oxemylite longo: atteramur vero dentibus prius mimitiffi-.
m, quam deglutiancur. Potus fic cerifiva bona, optim defecata,
maxime abfinthites.Uti & vinum eadem hcrba confecbm ; aut
quis chamxdrite afficiatur , eru & hoc utile multum. Aquaetiarc
lactis hand temer quis utetur. Lac item caprinum , vel in ejus de-
feftu vaccinum recens , in quo dcoda fuerint fiiymbrmm carda-
mine , vel nafturtium hortenfc cum foliis latioribus ,hyemale vo-
cant, vel cochlearia , non fine iucceffu plerique ufurpant , potiffi-
miim qui lati afluevere, eoque afficiuntur , vel qui id innoxi pa-
tiuntur. In cubiculo verfentur ficco, calido, mundo, & lucido : rxi-
ftiores animi affe&us excludant.
Qwao.
(mU ^ÛrAtio fanguinis milfione inchoandaerrininiaojfiejus
' ^ plenitudo, vires , setas, & religua confenferiaz. Copio-
fam autem detra&ionem hie diffuaferim. Per hamorriioic/es
fi legitim vacuentur , commodum erit. Si pecuYmi modo affe-
his comperiatur fplen, lienaris, vel media in fimftiobiacbvo apc-
riatur: Sin vero hepar magis, vel aequ gravatum , corpufqae lan-
guine redundare deprehendatur, tum dextri brachii tundarur/eco-
raria, vel bafilica,aur media. Quern autem raro advocetur n.edi-
cus, nifi altas.malum egerit radices, invalueritque ,&\mitis inti-
biis fe morbus prodiderit, fe<ione vena; abftinendum conulue-
rim.
rergk. * Hinc leniter corpus evacuetur cum foliis fenae Alexandra
na> , quam vocant expurgatis ad g s, vel ? iij. vel minus ii
epithymitantundem adjunxeris cum paucis paiTulis Corinthiacis,
femine fceniculi , & zinziberis an. J s. qufimul vefpertina bora
in feri lactis fufficientc quantitate leniter efFerveant, & maceten-
turnodtu: Dcindc mane poftfervorem unicum forti expreffionc
coletur ferum, quod propinetur. Potell & 3 s. fequcntis pub
eodem modo iniundi colaturaqueexprefla cxhiberi.
J. Fol.ferta /ilexandr. cxpurg.^ j.
epithjrmi, tartari albi an ^ s.
cinamomi ,garyophyll.
galanga,femims anifi an. 3 j *
Observationum Lib. L 791
diagryd. 5. ii s. F. pulvis.
Confrunt pul* de fumaria, diafenae: Pilulas etiara ex lapi
de lazuli, & armeno , eti quidam exhibeant , mihi tarnen difpli-
cent: confecionem hamech qui ofFerrc quoque volent, quantitatis
ut iingularem habeant rationem neceflecft, quum vehementes cx-
purgationes innoxic hic morbus non ferat , ubi tarn facil cor affi-
citur, lsditurque.
3. Purgato fuaviter corpore, fingulis diebus bis , hora nimi- Statt*
rum matutina, qua etiam in plerilquc ludor expc&atur , & quarta ",W['
pomeridiana aflumentur 5 iiij. fucci exprefli ex herbis fequenti-
bs, admifcebiturque Sacchari puri quantum voles, & canelae pa-
rum.
Cochlear, fifymbr. cardamines n.W"
nafturt. hyemalis dilii an partes aequales. /
Hecabungt. partem mediar , Ntm-
Quantitate obiervata unius praedix herbs . hae virides in mor- 3<**x-
tario lapdeo cum piftillo ligneo contundcntur , exprimentur-
que. Cseterm potifimim in hoc morbo exftirpando fin-
gularem funt lortitte ex ratione praerogativam > quum pri
mae tres incidant, extenunt , & per urinas expurgent , quarta alia-
rum vires contempcret. Propterea etiam pro corporis , morbi , &
caloris ratione augeri,vel minuipoteft. Contuiae item ills in la-
fce caprino recenti, vel in ejus penuria, vaccino decoquuntur: &
forti expreffionc limili modo potus propinatur. Rccentem cum
quotidie apparari confultius eft. Fcliccm quoquc luccefliim ex-
pertus fum, 11 quando in laftis icro,illae herbx decoquercntur.Suc-
corum tarnen exhibitio praeftat: at ex dofti , excrcitatique medici
arbitrio haec inutari poffunt, ubi & cum vino rubello coquerentur,
non temer memini. Liquoris veri) non magna fuperfundend 1
quantitas , quod iucculentae fine herbs : quare hae folum ejus ad-
mixtione contegentur ad co<ionem,alias cum iis liquoribus etiam
per cribrum letaceum valida expreffione trajici iolent contufx
crudx.îbnthium vulgare admixtum confert plurimum.utiliterque ukftu-
adjunxi faepenumer furnariam , &c chamxdryos. ^1 ,^'
quandoque ob laxa viccra,& diffblutas compages miiectur. .
% 4. Si aliis deinde multa aliarum materiarum farrago placue- aiu (i.
rit,quemadmodura myrobalanorum, maxim Indorum,corticum 4jf
Vuuuu 2 radicum .
8j,2 J A NN I S WlERX
radicum cappari?, fraxini, cufcutae, afari, thymi , epithmi, adxan-
thi, matricanx ; chelidonix, betonicae , hyflopi , agrimonia:, fca-
bioix, tcucrii , phyllitidis, cetorach, tamaricis , acetofx, raiicum
vaknanx,biftorts , enulx, polipodii, lapati acuti, tceniculi ,e-
trofelini, pimpinellx, cichorii , borraginis, bugloflx, rhaponnci,
ariftolochix.rotundx glyzyrrhicxânularurnjlena: Alexandrins?,
florum gcniftx, lambuci, feminum anifi, fceniculi , vkicis , iemi-
num frigidorum, & id genus reliquorum , per me licet , exauca-
rum tamen plantarum legitimo ufu curationem conlequums ium
non raro felicem.
y.. Hoc item remedio infinitos efle curatos intelligo.
1. Com&abfjnthttvulg.fcct,
granorum juniperi contufir. an. M . j .
lois caprini lt> 4-
Cocjuantur ad tena partis confumptionem exprimendo colentw , cinde
admifce croa ipulverem redatlt 3 j .deituo cbulLantfervore am Al
tero,fecundo coientur.
6. Decoti hujus datur hauftus tepidus ter in die, hors ma
tutina, tertia pomeridiana, & quando cubmitn itur. Mulierem
novi in Scorbuti curatione celebrem, quae corpore \acuaxo , \:;
propinabat potionem.
. Hecabungt
ftfymbr
cardamtnes an. M. iij. vel iv.
contus herbis admifee
fem. erucs,
rad. ireos bortenfis noflri vulgaris recenns an. ^. s.
riberis 3 ij.
piperis longi $ j.
Simul per colum trjjtciantur cum vini ruhei fc ij. Ex h*c porn
commoto ingulis diebus hora matutina calide offerebat , deinde
cegro diligenter contedlo eliciebat iudorem , novem in ea curatio-
nis ratione impendens dies. In comitatu Mercenfi , becabungam
fifymbrium , cardaminem , & alon contufa , & cum laecoJja
propinant nobiles quxdam matrons. Tenello infanti cum fucceJu
aliquoties apozema hoc exhibuit Comitifla quxdam .
Rhabarbari
entAur. minor.
ObSKRVATIONUM L I B. I. 893
rbapont.vulgo dii m. 3 s.
sem. ttnifi
hquiritia an. 3 ij.
Inpulverem redatla trajiciantur cum exprejso liquorc. tânipuli
florum rosarum damascenarum , quosvocant, in aquadecora-
rum : Hinc cum Sacchari sq. fiatSyrupus longus, unde cochlear
manc & vespere bibit.
7. Ingratam & fere abominabilem potionem in Phrysia
Orientali vclut certisimam in scorbuti curationc habitam, hic
subjungere volui , ut cxcrcmentis quoquc iuam inesse vira natu-
ralem quilibet vidcat , quae tamen in usum non admittiraus , quod
alia magii grata , ncquc usque adco abominabilia ccrtioii rationc
usurpati queant , jucundiorquc curationis modus obfervecur.
i. Vini Rbenenfis mcnsttram sex quartarum (snguU quarta pen
dent b iiij. mdicinales} radicum raphani majora boni, & recentis in
mortarie lapideo diligenter contuji $ iij. qtu cum parte vint dttt in ollula
seorsttm tnixta macerentur perboram intcgram : Liquorfortiter exprs-
susper linum , cum sex vini diRi quartis commisceatur : Deinde in ejus-
dem vini portionem aliam immittaturspartimflercori taurini & an-
serim par quantitas trium magnarum nucum , ittdemque per boram re-
linquatur , pol validam inde exprejstonem vino primo ajsundatur. Hinc
i. Nucum myrifiicarum, Gariopbyllorum, an. \ ij. contusxseorsttm ,
linoque iligatd. in diclo vinosuspendantur, atque eo modo boris viginti
quatuor potus consistt. Inde quotiescunque itit aeger , large bibit:
T4cc aliam usurpt potionem donec integram consecutus fuerit
sanitatem. Potus autem hic apparari secundo poterit , si requirat
ncessitas. Interea caventur salita valde,secalinusque panis. Quum
Phrysia taurorum & anserum sit seracislma , ex paratu facilibus
ibi concinnantur hujusmodi medicamenta. Tantam autem vim Sttrcn,
calorificam stercori anserino inesse , ut in qu incident gramina ,
urat : Ethinccumliquoreconvenientitranssusumincidere,men-
ses, secundinam, & urinas potenter movere constat : Ncc dubium
est taurinum stercus identidem hac nonnihil sacere.
8. Vacuationes priores semel atque iterum toto curatione
reiterari queunt. Inde diebus aliis offeratur matutina hora coch-
leariae conserva, veletiam conserva chamaedrytisseorsum , vel
mixtae, quibus accdant radies bugloffx, vel borraginis conditat,
velut&enulae.
Vuuuu 3 9. Porro
79+ J O A NN I S W I E X
p. Porro notandum omnes feri: plantas acres, quifcus incid-
tur attenuaturque materia morbfica , ad hujus mali profiigatio-
tOmmmrn nemjuvare: ncquis fibi perfuadeat,a totafubftantia,velformaoc-
pmmm. cujta f0j^m herbas tantoper praedicatas, nobifque hie familiares,
uc cfficacifimas , puta filymbrium, cochleariam, & bccabungam,
iftum profligare morbum,cujufmodiiunt, praeter enumerara pauJo
ant, draco, Scordium,femper vivum minus, herbs omnes fplene-
ticae, radices aperitivas. Semina calida, baccae lauri, junieii , at-
que id genus fubftantiae reliquae.
Stun* io. Hypochondria illinanmr , finiftrum hac vel firoilimix-
mm,. tIonc-
~td lu. c. Olei de capparibus % j .
" ,f. Vnguenti de bryonia
contr.i Jplenem an. s.
\Mpni- Mifce Dextrum oleo abfinthite , quibus fi poftulet ,
** primarum noftrarum herbarum fuccus incoquarur.
. Gingivae laxae& ptrida; interim coiiuanrur cam dec
elo foliorum & corticum oxyacanthae vulgans,cochIeariac, fym-
brii, cardamines, nafturtii cardamines , nafturtii\yctna\is , & ro-
farum rubearum immaturarum, in aqua ferrata cujus
colatura exprefla aluminis pauxillum fuerit diflolutum. Saporis &
abfterfionis ratione, admifceatur mel crudum , vel rofaceum:
ut conferventur confirmenturque magis gingivae,imb & fervor re-
ftinguatur diamoron. Valent hue quoque oleaftri folia eum ftilla-
titio plantaginis fucco exprefla: item pruni filveftris cortices.
Collutio quoque alia hoc conficitur modo.
. tsiqua ftj.
Salts
alumims an. 5 ij.
bttlliam jimuU
Item . Malicom
fumacb.
balaufiior an. s.
Pajfularum gj.
Cum acjUA fluvuttdis fc IV. admedieiaus abfumtwaem coquatw,
trajetloque per colum liquen admifce melUs rofacei^'xy alumnus 5 H-
12. Confricantur & gingivae fanguinolentao & flaccid*^"
leufto, cui pulvis balauuorum fuerit mixtus: vel cineribos for
men
Observationum Lib. I. 7Pj
menrorum , cum testis ostreorum , aut mytularum ustis : In
trim illa sanguinis sanies quoque exugitur , expuiturquc. In
de etiam os colluitur dccocto radicum bistortae , qua virtute
Britannicae simili pollet : hinc & uccus expiimitus , ut e-
tiam ex dicto nostro nasturtio, & cum diamori parte dupla misce-
tur> quo gingivae illinuntur.
Vcl i. Succi biflortt
melUs rosac. an. ^ iij.
*Ad succi consumptionem coquantur : inde aluminis ustt 3 j. admis-
ce , hoc linimento utere. Quemadmodurn &c hac confectione.
^l. 'Bistoruls.
SaUs 9j.
Cum diamoro ad conditi confistentiammisceatur : Sic & alumine &
pyrerethro cum melle crudo mixtis , quibus ex salivae , & olibani
pulvisculo parum indi potest. Cujus supra memini,mulierca collu-
tionem parabat ex hylopo , ambrosiana , bctonica , & radicibus
enulae aquae incoctis , in colaturx expree ij. diflblvebat alu-
minis g s. & simul cum melle sinebat effervescere > despuma-
batque. Phrisiialiam conficiunt exaceti cerevijari fcij. bols ar
ment g s. alumims 3 ij. melUs g iij. imul bulliunt. Saxones pleri-
que labinam adjungunt.
13. Si gingivarum putredinosustumornimisluxuriety for-
si cula nonnihil auferatur , & unguento .Lgyptiaco , vel alumine
usto cum rosaceo melle mixto consumatur : aut etiam vitrioli o-
leo corceatur. Est & haec aqua in earum putredine eximia , quo-
modo etiam in malignis ulceribus , si spongiola eo liquore imbuta
consricentur gingivae.
. Arsenici subltm. B ij.
lumini uftt 3 ij s-
In pulverem cor.tusa simul buJIiant in aqu& plantaginis Jft j. ad ho-
ram in vase duplici.
14. Liturx in cruribus foventur decocto baccarum junipe-
ri leviter contusarum , sisymbrii cardamines , utriusque nasturtii '
hyemalis, cochleariae: quibus si voles, addes flores camomillae, ar-
themisiam, meliflam, absinthium , rosmarinum, majoranam, thy-
mum, hyflbpum , <3c similes herbas, quae aqux incoquantur.
1 j . Si & spcngias ex eo calido exprereris,inferioribusque ti-
biarum partibus utrique applicueris > maculas sub cute obcuras,
8c
8p6 Joannis Wieri
& adhuc delitcfcentcs manifest elicies , ut efflorescant , & Scor-
buti signa luccant. Liniraent hoc inungentur quoque
Sutyri majalis g ij s.
baccar. jumperi contuf. 3 vj.
Vini pun ij. coque in fittiUad vim confitmptionem , expreflo-
ne vehemcnti colato , ungantur crura man & velperi , vcJ fiat
illinitio , butyrositatc collecta ex lact , in quo decocta fuerint
siiymbrium, cardamine, nasturtium heymale, becabunga , absyn-
thium, & bacc juniperi contufae. Applicantur & panni ea pingoe-
dine imbuti.
. 16. Habenda etiam ratio caloris , ut insigniter calefacientes
planta; tum minuantur , becabunga augeatur,& in lact eburyrato
apparctur decoctio. Coagulum lactis Ebutirati per se quoque ap-
ponitur, vel lac ebutyratum recentcrconcretum.
tumo- 1 7- *n tumoribus durioribus admovetur cataplasma ex Victe,
ruimm. cui conlolida major fuerit incocta , absynthium , f ive etiam cheli-
donium ma jus & minus,radies bryoniae,meduJia panis, farina fa-
barum , ve hordeacea quoque , vel lupinorum pro affe&x partis
constitutione , aut calore.
^ti mem- 1 8. Nervi , ligamenta , & tendones, si hujus matenat gtavis
copiam imbiberint , rigidioraque & ad motum inepta fuerint red-
dita,post fotum, vel etiam abfque eo inungantur adpe anlrino.vel
anatino,vel taxi pinguedine aut simili.
î<t nia. I9' Si tibia: exulcerentur , pro ulceris conditione mutanda,
rnfa* qux adliibcri debent : Pro abstersione autem , & mundincatione ,
paretur linimentum ex cochleariac, apii,& abfynthii ucco,ac mel-
lis quantitatcdebita,coctis ad consistentiam:cui,si putredinis ma-
gnitudo postulaverit , sive pulveris aristolochiae rotunda; , vel alu-
minis usti,vcl praecipitati momentum admifeeatur. Confre quo
que emplastrum diacalciteos , sivediapalma , quod nonnihiieuam
cum oleo rofaceo diTolvi potcsttcm ad cicatricem citius inducen-
dam emplastrum de minio , vel unguentum de tutia, vel confine,
postea applicetur.
udppendix.
jUum inter morbi hujus cauTas non minima existt aquaevi-
o:tium: qux hinc corpori humano arcessantur incommoda , ad
pleniorem nostri institut! explicationem, hc ex Hippocrate , ub-
jungere
j
Observattonum Lib. I. 897
jungcre volui, lib. de Are,aquis & locis, ubi ita scribit: Hyeme ver
glactatas frigidas , ac turbatas pre nive &glacie , ut pituitoftjfime 6'
mucofijfime existant. Hibentibus amen* Jplenes[unt magni, acpleni,&
ventres duri, tenues dr calidi, humeri vero , ac clavicule & facis atte-
nuata. In fplenem entm carnes colliquantur , quapropter graciles exi~
stunt. Sdaccs amemejfe taiest acfnkulofos par est : ventrefque tumfu~
pernos,tum infernos calidiffimos habere,ut etiam mdicament is fortiori-
bus opus habeant; atque hic morbus ipfis & estate , & hyemefamiliaris
est. Adhec etiam hydropes plurime, ac lethaltffime fiant. tsEstate entm
dysenterie multe , ac alviprofiuvia incidunt,drfebres quartant diutur-
ne. Hi autem morbiprolongati taies naturas adhydropas deducunt , as
ccidunt. Et hi quidem morbi estate tpjisfittnt. Hyeme vero trinioribus
quidem peripneumonie,ds infinie morbi: Senioribus vero ardentes febres,
propter ventris duritiem: Mulieribus autem tumores obortuntur , & pi-
fait* alba, & vix in ventre concipimt , ac dtfficultcr pariunt , drfoetus
magnos ac tumidos , deinde ex alimentis tabefeentes, ac depravatifiunt.
xpurgatio commoda post partum mulieribus non contingit. Tueris ve
ro bernuaccidutu, dr viris varices, & ulcra in tibiis. Ghtarefieri non
potest,ut taies naturefint longevesed ante temporis adventumfenefeunt.
Preterea famine f: m utero habereputant , & ubi partus tempus adest,
ventris mles illa ac plenuudo evanefeit : hoc autem contingit ex aqua,
cjuttm utero ex aqua concepta laborant. Atque has quidem aquas ad om-
nem rem improbas ejfe fentio. Intelligit autem de palustribusj stabili-
bus, ac lacustribus,nam earum & paulo antememinerat.
2. Adhaec , quod in lact plantas coquant , expressum- wfaa*
que liquorem felici lucccflu fausto hauriant xgroti , idlerima-
fis ratione quam totius lactis evenire fentio, dum in colatura
utyrositas , vcl lactis coagulum in cribro setaceo > vel panno li-
neo , per quem transmittitur liquor , adherescit permanetque ;
& si quippiam simul transfluit, reliqui ucci acrimoniam con-
temperat , ob qualitatem luam calidam & pinguem. Srum au
tem , sanguinis lero , id est , lotio facultatibus respondens , &
propterea acre & calidum tenuiumque partium, abstergit, ape-
rit, urinas movet, atque ad hujus luis profligationcm cum pri-
mis utile x priscorum etiam tcltimonio , siquidem Atius A-
midenus ex Galeno lib. 1 i.cap.pqSic scribit : Efficaciori fero utur
aliqttis ad corpora d* morbos , que validionbus , prejidiis indigue-
rint , prefertim ad diuturna examhemata , liventefque varos , ad
Xxxxx omncfqne
5j> 8 Je it V i ' i
omnefquc bumorum depravaciones in cutim tendentes., ut lefrom ejrcen-
milia , ad antiquaferinaque ulcera , ad capitis achares , & bujufmeU:
item ad oculos ajfiduefittentes, adpalpebrarumfcabiem , adfaciei
!u , im & ad diuturnas periodos jebrium, & ad bos , qui ab adversa
valetudme in hydropem pergmt.
3. Praetulit Mefues lerum ex nigrarum caprarum lade elici-
tum, deinde ex ovillo, fie inquiens : Aqua lattis mate
ria efi,<jT perfe quidem innocuum medicamentum. Pr&fertm, pa ( ex
lacla nigrarum caprarum , in laudatis pafcuis vittitamium ,
ftarum. Excalfacit b&c, atqueficcat ordineprimo completo, r u[q;ad
fecundum.ghiinetiam attnut, aluit,abflergu, Qr nitrofa , qua refera
eftfacltate alvum abf7; aqua mordacitate leniierfudjtcu.-'BJtim um
favamjum atram ab exuts bumoribu* genita dejicit: quofit mnurifici
confrt maniacts,& melancboltcis.Praftat item ad vifeerum //,
<r morbis indeprovementibus opitulamr , nimirum aqua mtercuie lulxt-
rantibus, feilefuffufis,& lienos . Datur militerft>nentt>Ht ex , (
vifeerum vaforum obftruttiontbus. etiamnum vits exte
bile &peruftis bumoribus emergenttbus. ûare lichenius, vailigimbus
alpbis, pfiris, leprifque admodum convenit.
4. Ne praeterea remoram Le&or injiciat plantaram noftra-
rum non ira vulgarium ignoratio, paucis meam explicabo fenren-
tiam , potiffimum quum hic mir hominum noftrorum judicia va
rient.
ctchit*. j . Praecipua autem celebriorq; cochlearia eft,qusc tenus 65-
"cript'i. fpicue oftendit formas, pro aetatis diverfitate.Prim enim ortu fo
lila edit ophiogloflo vel linguae ferpentinae imillima, quaecon-
fertim ab ipfa radice cum pediculis emergunt : deinde poftadoie
centiam carnofiora evadunt,afaroq; & magnitudinefer,& figura
refpondcnt , nifi quodeircuitus notetur obtuioribus angulis , ut
plurimum feptenis vel novenis,potiifimum etiam hyberno tempo
re: foliorum item minor pottio plana , frequentior vero confpicia-
tur incurva ad cochlearia analogiam , ex qua & etymi ratio tam a-
pud Germanos, qum Latinos profluxit & Cotyledon meritdici
poTet. Tandem altero astatis anno folia illa hederacea , vel afarj
conformia itriantur,gracilefcuntqucpaulatim magis,qu altius
radice ad umbcllam conlcendunt , angulis interim quoque le -
nifeftius prodentibus , idque menibus Martio , Aprili, & Map
quibus flores luxuriant albi: in quor locum deinceps menie Junio
ucce&t
Obsbrvationum Li I. 8pp
fuccedit fernen uberrimum , quod maturum in exiguis capfulis ap-
ret obfcur fubrubrum,exiguum & planum, Radix huic eft tenuis,
albicans , reda , non longa. Guftu herba deprehenditur calida in
fecundo gradu completo, aut potius tertio, fifymbriique cardami-
nes acrimoniam attingit.Apudnos planta eft domeftica,apud Hol-
landos , Phryfios, & confines ditiones martimas fylveftris. Et
quia nullo planta hase depingitur authore , praeterquarh eruditif-
lmo Dodono,qui tarnen in ejus delincatione multum deliquit,
volui ego primus poftcritati exhibere genuinam effigiem.
Cochlears ntegra forma.
6. Contendunt ctMu.
plerique hanc elTe - ""
lephium , quod portu-
lacse iimilia folia ha
bere judicent: id quod
me negatur. Licet
quoque ad ejus fimili-
tudinem folia habeat ,
nequit tarnen nica
conditio nobis in-
de creare telcphium:a-
lioqui cepea , crithi-
num,tribulus terrcftris,
tithymallus , hcliofco-
pius ctiam forent tele-
phium, quum folia for-
tiantur portulacae , hoc
eft crafla, lenta, carno-
fa. At plures funt no
ta repugnantes. Pri-
mm enim, Telcphium
habet folia caerulea , id
eft obfecur nigrican-
tia : ut plumbago Pli-
nii, branca urfina , &c.
Cochlearia iaturati eft
irons. Secund , illius folia funt plana , aequalia: hujus ut pluri-
miun ad cocblearis formam incurva, cum exiguis angulis . Tcrri ,
' cadi-
00 J O A NN I S WlERr
tsdtltjcentl* & /*77\ bybirn* mhleeri* filia.
cauliculi telephii altins

furgunt, funtque refera
foliis plurimis : Coch-
learis pedcali radice
aflurgunt plurimi , cum
foliis fingulis in uno-
quoque pedculo. Quar
to , caulem h x t 'ia
he t portulacae Gmilem,
hoc e pinguem & ro-
tundum : Sed pedculos
folummodo introrim
angulofos , extxorum
rotundos. Quinro^llins
os quandoque el a-
bus , aonnunqusm Iu~
teus : Hujus emper al
bus. Sexto
diverfitas contingit, Te-
lephiuro enim in culos ,
& maxime nter vires
nafeitur : Cochlearia
vero in Phryfix & Ho\-
landiae pratis & aggeri-
bus mari fnvitimis , non
vinetis. Sptimo, facul-
tatis gradu differentia liquet , quandoquidem illud exiccandi &
detergendi virtute praeditum effe dicit Galenus , quemadmodum
& Diofcorides , quum vitiligines curare feribat : Sed non efl ca-
lidum infigniter , nii in primo gradu. At cochlearia eundera oc
cupt gradum , quem fifymbrium , cardamine : Acrimoniam enim
inlignem praebct guftui. Telephium itaque & Cochleariam difere-
parej aflerendum.
& 7. Jam vero , neq; elle Cochleariam eandem cum Plinii Britan
Untan nica plant am,ut nonnuliis placet,hinc praeter cetera demonftfafi
nitam"nu quod non fit altera Diocoridis Britannica , quae fylveftris.Upa-
tft' thifortitur folia; Sed nigriora , pilofiora , & guftu aftringenna ;
Cochlea
Obs, ervationum Lib. I. 90^
Cochlearia autem rotunda, viridiora, asaro similia,laevia, minim
hirsuta, ut nec ullo modo astringcntia. Tjrinam etcnim promovet:
proinde etiam anginae nullatcnus conducit , vclut illa , ut Plinius
vult. Britannica item habet caulcm: cochlearia ver multos pedi-
culos cum fingulis foliis ab una radice , quae etiam hic ad spithami
longitudinem tendit: illius, brevis est.
Ss)mbnum Cardamine JiveMjttrtiumaquaiicummi.nHsnajlHr-
tinm aquaticum majus, & nafluninm horttnfe hyemale.
8. Sisymbrium quibusdam Cardamina dictum , nasturtium ffij^
est aquaticum minus , exiguis primo exortu foliis rotundis , qux <*>'-
adolclcendo paulatim gracilelcunt.prolonganturque : ramulis nu- ^br-
merofs, in cacumine tancum comantibus , in quibus flofeuli emer- .*
gunt candicantes circa veris initium. Id non mod in aquosis &
riguis locis provenit. Sed in hortis quoque & Circa itinera: sapore
admodum acri. Alterum nasturtium aquaticum, majus dictum, Hfjimr.
folia habet multo majora , primo rotunda : quum ver adoleve-
rint, erucae modo dislecta, l'ativo nastuitio sapore proxima. In "*'<"
locis riguis, & potiflmm circa fontium rivos discurrentes nasci-
tur.Italis nuncupatur Sisembro aquatico & Crescione, Gallis Cref- creflbti,
son y Hilpanis Tierros & Agros , Gcrmanis Hrmkrefl'en Sc Was- Wjirer
serkjrejsen. Utriuique icnes Matthiolo exquifit proponuntur. kreisc.
p. Est & nasturtium dictum hybernum , majori aquatico pri-
mra simile: quo autem hujus folia aetatem consequuntur maturio- *r.
rem, eo frequentiusprosundiufquelaciniantur, maximcaulem
versus, irionis modo, antrorium ver cum quinque angulis in cir-
cumfcrentia variant. Caulis autem altius recta excreicit angulo-
sus, striatus, racemosus & flexilis , floribus in cacumine luteis,qul
in Majo & Junii initio dorent : quibus pereuntibus emergunt ili-
quae oblongae, rotunda; & erectae, exiguum continentes lemen. In
hyeme nasturtii aquatici majoris effigiem rescrt:in acetariis fmi-
liare. Dodonzus ûtkm Dioscoridis esse arbitratur,nuncupat- fî,
que Barbaream, vel herbam S. Barbara;: Gallis herbe desantt "Bar- s.
te dicitur , nostratibus IDintcrfiCrfls. Tres h nominatx nasturtii
species in Scorbuti curatione sunt utilislme.
Xxxxx 3
jpz Joannis W X i
De quartana.
Um. rara obfervatuque digniffiraa in febre. Quarrana anins-

advcrtcrim , fer cxiftunt. Ex veterum medicorum
wdecrctis,& pofteriorum fcriptis, fenrentiam adhuc inter
noftri ordinis viros praettantcs hoc frculo perdurare conftat, qua
mflni' nanc cbrem , ut longifim , in duodecimum extendi annom ce
ir, i. ' fent: fecus autem , iplo artis uiu, obfcrvatione fedula, & exemtAo-
Tnglt rum ihdubitatrum teftimonio oltendam. Enirnver quendama-
tnkum- gricolam nomine Henricum Haffen , in peninlula vulgo Steinfwert
t'Jtefl"" 3ifta , fupra Embricam ad Rhenum. Quartana triginra rri-
ar/. bus laboraffe annis,cx eaque interiiffe intra annos non muIcos,ram
in univerfa ilia vicinia notum eft , ut in dubium minirn vocari de-
bcac : hac occafione & in clibatu permanir. Febris quandoque
dies aliquot, vcl paucas hebdmadas inrermi'rrebar, ur leo
HiffM. affigcretur aeger : ea tarnen Temper recurrebat. JVam tpui mmorfot
'phtr i. nhnquuntnr, recidivas faccrcconfueverunt.
2. Comitem a Morval itidem Quartana trigmta tribus exer-
cuit annis. Porro lenex, aurei vellcris, Burgundis noti>inbgnibus
donatus, poftdies tres cxpiravit Mortem vero cxgdudii magnitu-
dine, ob honorem quo aftectus fuerat, fubfequutam fcrebatur.
3. Dominus de Role , ceconomus (ni fallor) Cfaris Alaxi-
miliani, ejus nominis primi , ea febre annis circiter oftodecim Va-
boravit. Abea autem integrum ferm reftitutus annum , interiit.
Quod fibi praedium fuie ajebat : mortem nimirum coniequuru-
ram, ubi deiiiffet febris. Caeterm quem feptimo anno Quartana
enecarit, Nobilem novi: quemadmodum & Parochum,quinto an
no exea mormum.Quid enim vetat longioris durarionis fparium?
Perfeverante fiquidem Sc melancholia humoris ger.erarione , &
pravi viftiis uiu , neceffario ejufmodi rcquiritur effectus. "Nequc
ver ex materia femel tantum coacervara talem gigni aegritudinis
prolongationem fcntio: niii quotidie nova cauffje locu-
plctetur : quae quo major cft , eo temporis prorogatio diuturnior.
Quemadmodum diverfo , fi quoque caufla minuatur , vincanr,
tollaturque (quod pro ejus paucitate in corporibus alioquinw
tarn mal aireis , nonnunquam poft acceffiones non frequeses
fieri poteft ) quare in paucarum feptimanarum lpatio morbus hie
omnino
Observationum Li*. I. ^03
omnino abigi nequibit? Exemplis id comprobarem facil,fi adio-
num mearum prxco dici amarem. Quarenec ullius prsrogativae
momentum jadabundis Paracelfiftis in cjufmddi curationibus re-
linquo.
4. iEtius praeterea Hippocratem dc hebdomadibus citar, af- ^J-
lerem,en/idem hommem Quartana bis non laborare;neqtie laborajfe un- '
quam : eque laboraturum,Jt'femeI evaferit. At, Deus bone , quoties *4*.
ego obfcrvavi , eundcm bis banc febrera fuife perpelTum , plu- TZ'm
rium interceflione annorum? Documento lit,pra:tcr obfcuri nomi- t*mfm.
nis quam plurimos, eximia? & virtutis & nobilitatis vir , Fran-
ciscus Loe, Dominus in YVnTcn : qui licet Quartanam in es
tate juvcnili cxcoxiilet, nihilominus circa annum aetatis fuae quin-
quagelimum,eadenuo corrcptus, ultra fexlaboravit.menfes : fic-
uti tum iple teftabitur adhuc lupcrftcs, turn ego diligenter notavi,
dum curationi ntcreTem. Quidautem admirationis in hoc even-
tu? Non ego quidem inficior, difficiliorem elTc Quartans rcpeti-
tionem: propterea quod ejus caufla materialis ob fui mbftantiam
craflam , vilcidam , laeculcntam ac terrcftrem , longa indigeat &
tarda produdione. Sed earn interim cur pronuntiem impoffibi-
lem, nulla adducor ratione. Nam affedis male vifceribus , facil
regenerad poteit paulatim tantus materia delinquents cumulus,
quantus ad inducendam quartanam defideratur. Unica enim aegri-
tudinis perpeffio, atque unica materia; morbificae abfuroptio, ejuf-
dem mail reiterationem excludere nequit.
f. Quod item medicinara facientes, Quartanam occidcrc, ii
fexagenariae vel gravioris aetatis hominem apprhendt , pro raro Vmfm"
ferhabeant: nonitapcrpetuumeft, quioppofitum medocuerit ?">"
exemplorum frequentia tum in viris tum in fceminis , ex quibus u-
no hoe reliquum numerum terminemus , quod nobilis apud nos
matrona Hcrteveldia , aetatis long plufquam fexagenariae, in au-
tumno anni quinquagefimi fcptimi lupra fclquimillefimum , in
Quartanam fuerit dclapfa : quae & purgato & inundo xpius cor
pore, convaluit. Scquenti inibper aeftate.eadem in gravera incidir
tertianam ,cum quotidianaconjundam , ( dixiflet quis Hemitri-
taeum) cui denuo-mcara fliciter praftiti operara .propinara ex fy-
rupo acido & aqua Card, bened^di potione: vaciiato corpore cum
Rhabarbari infulo , & eleduario de fucco roiarum : illintis quo-
que renibus,de quorum aeftu impendi querebatur, cum oleo rofa-
cco &
04 JOANNIS W I E R T
ceo Se acto: tandem etiam capiti admodo oxyrbodino.lnprom-
ptuautem ratio eft: Siquidem interficere nequit Quartaru, nifi
deficiat virtus ad matcriam morbi abolendam iumciens.quaiccn
non omnino deuderabitur ex paucorum annoram acceffione. Ett-
nim deprehendimus quandoque juvenes una cum Quartana com
mon, quinquagenarios verb periculo liberari.
6. Qmdita'? Nib qudhi, licet proveciiores , nullum ta
rnen ex aetate fendant virium detrimentum : illi , quamvis jamo-
res, facltate vitali , ad copilas materia; concoctionem requinta,
deftituantur. Senium enim certi anni proprietati emper affigna-
ri nequit.
7. In hoc praeterea tra&atu minim oportuit pranermirti hi-
virf,Gj. ftoriara raram , & quidem memorabilem , explicatuque dignara.
ss"ta Virginem vidi, quae ob molem corporis gygan ream per diverfa-
*. j-un, rcgionum civitates circuibat, le velut nionftro hominis io-
lumfeorlim in conduftis dibus vifen dam oftcntjns omnibus q.
ftipem numerarent , ex cujus colletione h&c cum matre vilum
quaeritabat. Ad hanc ego quoque ingrefius digenti fnquifitonc
ingula percundor: doceorque, ex matris & grandiHbm v\ix re-
fpoo, earn ex ftatur brevis parente utroque natam,nec ullum in
avita progenie fuifle vilum qui communem aliorum faominum aJ-
titudinem luperaret, eamque virginem fui ortus initio,ad annum
duodecimum parvos ftatur vulgaris fuifle : fed eorum tempore
quartana correptam ; qua cum menli bus aliquot lu&au fuetat., ea
prorfus rmittente, ccepit in earn excreicere molem, cunfitis mem-
bris aequa dimenfione in magnitudme debita refpondentibus , ut
nihil jufta proportione appareret alienum. Annum , ni memoria
fallar, agebat vicefimumquintum, quum earn infpicerem,quo non-
dum menftrirae fluxionis lenlerat evacuationem. Ilium etenim fan-
guirem excrcmentitium in nutritionem , Se tantee molis confer-
vationem requirebat natura. Bona interim truebatur valetudinc,
forma nan venufta, colore fubobfeuro , ingenio lmplici & ftupi-
do , ac toto corpore trpido. Virtus aequidem animalis ab initio
huic corpori Deo infufa , in ea quas vulgaris hominis ampiiraii-
ni debetur proportione: poftea in vafti corporis mole difperfa
quali potentia fui opcris robur nequivit oftendcre , queroadn-
dum in corpore mediocri :
*JHajor in exiguo rgnai nam corpore virinsi
ObservAtionum Lib. I. 5>oy
Veluti etiam Homerus suum Ajaccm , Virgilius jEneam dcfcri-
bunt, sigura parvos, arritcio ingeniofos , quum omnes illis dotes
tam corporis qum animi tribucre statuiTent.
8. Virtus enim ( ut philosophi loquuntur ) coacta feu unita,
fortior est se ipsa diperia. Qux ver hujus miraculi fuerit natura-
lis caussa, ctsi paul d speculationis termino remotior , nobis ta-
mcn ca adfertur: qud Quartante febres non prjecipitem , sed pro-
lixam fui sortiantur gencrationcm. Argumento est tarda relolu-
tio : qua enim dimcuter abolebuntur , acili privantur ortus pro-
grciTu : intcr ortum & interitum est relatio. Videmus enim quar-
tanarios, consumpta affectus fui minera femel , nec cit nec prom-
pt in eundem morbum relabi. Lcnta enim & copiofa ejus mate-
ria longum coacervationi tempus requirit. Unde etiam illud
priseis medicis quasi per manus traditum axioma:J>ht.isemcl Ghtar-
tanam vicerir, hic totademdc vita ab ca immunis erit. Eo posito fun-
damento, feeminam hanc dico intervallo longo congcfsiTe quar-
tanairijcujus generatio incrementifustulitimpedimentum. Ana-
vitatc enim hxc increvisiet continua : fed vetabat humor ille me-
lancholicus, quo ablumpto, naturae institutum primogenias vires
extendebat in corpus jam mundatum ac purum , quum languinis a-
limentum optimum fce melancholica legregatum tut attrahe-
re poflet.
p. Excmplum prsebent arbores. Ese enim tabefeunt , si vitio-
o humorc urculus aiiquis corrumpatur : parte ver amputata, vi-
gorc denu cxpand.it stirps. lta etiam corpus nostrum tabidum ab-
lumpta HtpQiM malitia, avar admodum haurit, ira dglutit ali-
mentum , quo citius perpclfum damnum restauret. Unde conva-
lelccntia quartanarios multa devorarc , quasi cxlatiari possent
nunquam, cernimus : ira ut recidivam inducat faepcnumcro inglu-
vies nimia. Ntura autem in bac scemina externo cibo convcnien-
tius habebat nutrimentum , sanguinem feilicet menstruum , quem
alioejui anno circiter duodecimo expurgari oportuit , quo magis
apparerc incipiebat molcs ista gigantea : ateumjam sibiadcalri-
gandam dîpxi rclcrvavit. Et quia corpora diu extenuata non
afFatim rrixere oponct , natura paulatim rctinendis mensibus in
imtritionisusiim aifuevit: ideoqueob alimenti copiam , id corpus
in tam stupeudam statuam excrevit. Nam quum ejusmodi siuxus
ordinatus femel derivatur, vix postca fupplctur. Etenim quum
Yyyyy q.ir
jo6 J A NN I S W I ft I
quartanarii fer omnes, ubi convalure , magis increfcere compe-
riantur, nifi actas aut relicta fymptomata impcdiant : tum n hsc
fmina ejufmodi natura; motioni magis exponebatur , ex \-
ti largioris acccifione : & qud au&rix illa vircus confopiua
tcmpus , poftea validius fuas exereret aiones : ficut ignis paulu-
lum opprcflus, liberior mox vehementiori infitu ie prodit.
io. Et quid minun , in adolcfcentia j circa legitimum rem-
pus cruptionis menftruorum ? Materia & forma furriciente , quid
tanta; molis fabricam remorabitur ? Videmus enim corporation
fempcr cdem increfcere & proportioned tenore. Siquidem pu
raque prim proceritatem acquirunt, poftea vero craiutiem , &
contra. Quum autem natura proceritati in primis iaepenumero ia-
cumbat: poftea nutritionis iubfidio deftituta, relinquit corpus im-
proportionatum, debile, & quaiidoque ridiculum. Tale evidifl
narrt Julius Caefar Scalig. Mediolani, in publico noibcomio,oft
viftoriam fub Ludovico Rege ad Laudem Pompe;am habjram.Jt!-
vcnis ctenim erat tanta; proccritatis, ut brc nequirec: iraquejace-
bat, duofque ledos fimuljuntos explebat: nam ad cra&tiem Sc
robur alimcntum defiderabatur, dcerarque.
Ii. Subjungam bic nonnihilde perniciofo te\aeatatxivi,
in hujus febris curatione:ncc video quonam diftindionis confenfu
TiU *r*- imitari debeamus Guiljelmum Vatignanam , quod Rhajs reftimo-
egkmft nio ad Quartana; profligatioiicm praedicet telam araneae,{i cum vi-
'un*^' no Potin exhibeatur hora nica ante oonfuetum paroxyimv Lnful-
tum: quoniam ejus ufum nec gravions noxae periculo vacate , nec
effecius fua; commendationi pares cdere , experimento depre-
hendi.
i2. Enim vero anno if yp. Muliercula quaedam Hambachi in
ducatu Juliacenfi, quum ex temeraria alicujus perfuafione hoc re-
mediumimprovid adverfus Quartana; violentiam ufurparet, in
horrenda vcnenoitatis fymptomata incidit : ad quam accertus,
praeter alia medicamenta clc&arn propinavit theriacam,qua poftea
laniutis amiflae ja&uram recuperavit. Deinde ne vel minimum
huicerroripatrociniumfnggcrere poteft Diofcoridis auctoris:
quia in ejus contcxtn duo iubjicienda conliderationi venmnt. U-
num eft, quod quidem quart circmbus mcderi :>:;
cxtrinfecHs faltem lacerto appenfum , non ahem per interiora *-
ptntn : alterum , quod lblita quadam fcribendi proprictate^Killam
tel
O, bseryationum Lib. I. 907
Vel ipsemt tribuat vcritatis fidctn iis rbus, quas extra ulteriorera
cenfur* suae interposuionem affirmt sub perlonae terris prolatio-
ne : uti apparet evidenter in cap. de Basilico, Ochonna , Lapide
Thracio, Smilace alpera,Trisolio, & id genus reliquis. Telam ad-
haec araneae albam in corio ligatam, & collo vel super adjutorium
appensam, quartanarios curare, scribit prteralios insignisMe-
dicus Petrus Bayrus in sua praxi, distinct. 20. cap. 6.
i3.Aliiecus persuasi,curationem nimis superstitiosam contra
Quartanae pertinaciam ex aranea usurpant,nucis nimirum putami- f*.
nibus,exempti nuclei loco araneam vivam includunt, caque colli- ****
gata.suspendunt in collo, acdies novern relinquunt: inde in i- /</<.
gnem conjiciunt cum horum verborum additione : In nomine Pa- fi""J4-
tris & Filii & Spiritus lancti. Caeterum primo inchoatx hujus
curationis die oportet Orationem Dominicain, Angelicam saluta-
tionem certo recitare numero quotidie : ut primo novies , secundo
octies , tcrti septies repetantur , imminuendo usque ad nonum
diem, quo semel ex referuntur. Qui se hac incredulitatis ratione
liberatum fuisse, ac aliis deinceps quasi per manus tradidisse artem
assereret, hominem levem novi. Credulitatem , siveincredulita-
tcm si lubet appellare id , perinde est : multmsaepe possunt,dum
certiffima periuasione se mutu inducunt , ut hanc curationis sor-
mam juvare, firmissim confidant, usurpentque homines conscien-
tia; nullius religione ducti, auxilium undiquaque accipientcs, ve
dxmone , sivc Deo , modo subleventur , flocci reliqua fa-
ciunt.
14. Hoc incredulum genus hominum transversum agi , & in
reprobam labi mentem , ac conlequi frquenter opem requisi-
tam, Deus quandoquc permittit : mulcta tamen lveriori olim re-
dimendam, resipcant matur.
1 y. Obsevvamus alios quoque nonnunquam successus in diu-
turno hoc malo , maxim si dederio singulari quid appetatur:
quod tamen non ita perpetuum est, quin pro morbi vel excrescen-
tis vel dccli nantis tempore, sive pro corporum ratione,aut virium
modo id vel juvare plerunque , vel saepe etiam opprimere cxperia-
mur. Enimvero qui halecibus lemitostis viginti & uno, simul ante
Quartanx acceffioncm in universali morbi declinatione , voratis
liberarctur,intercedente tamen gravisimi paroxylni insultu,mihi
intus & in cute notus est. Erat autem hic natura impendi vorax,
Yyyyy x tlioqui
po8 JOANNIS W *
alioqui faburram banc non tarn illaes concoxifletjexoncraiTergne.
Quarc & alius imbccillior ca oppreflus,facile inreriiflet.
1 6. Sunc qui arcano hoc antidoto tenaces Quartanx vites fe
infringere gloriantur:
Oletvitrioli rtte apparat* gmrafeptem,
fjr. i cichorio^y
aqux abfinthii ij. s.
milce pro hauftu.
17. Qua; autem linimenta fpinx in Quartana ante accefiio-
nem fliciter applicanrar calid,ejufmodi funt:
Ol. lanrini % s.
fuccirutt ^j-
vint fitblimariopt. îj.
mifceantur diligenter in vitro apto,quod cineribus imponeturpri-
mm tepidis: calor verb fotu paulatim lento augebitur , donecco-
linimenti confiftentia appareat.
Item , . Olei olivar
vinigenerofi ana ftjj
ruts m. j.
vermium fluvitil, f. s.
ebuliant, donee craflefcat ut oleum.
Item , . Salvu , abfinthii , rorifmar. an. m. $.
mafltcbes olibani an. 3j.
In vini malvatici & olei olivarum an. cyatho coquantur , donee li
quor conlumatur: bine valida fiatexpreffio. Ufurpari quoquebAc
poteft oleum de fcorpionibus.
18. Oblervationesh3S,enarrationenoninutili,dequartana-
rio Rcverendiffimo Epifcopo Colonienfi , D. Antonio ex Comiti-
bus Schouwenburch , fimam.
ip. Hie conftitutione corporis fanguinea circiter annosna-
, tus quadraginta, ex alia febre in quartanam incidir, in autumno an-
ni millefimi quingcntcfimi quinquagefimi lbptimi. A qua ubi cat
cher Vernum tempus nonnihil relpiraifet , huic neutra adhuc vale-
tudine freto , i"e infinuat Ambroiius ille Magirus , annuis mendi-
5**./*- . cium libcllorum , vel fi mavis Prognoiticorum plaullris notusni-
f'fil'f'iu' mis:qui cum quidem graviter laboraturum prxdixit,cvafururo u-
ctiumtn. men , li medicamentorum ufu caveret. Interim venam illeper-
tundi jubet, balneumque prfcribit. Contiius hie prognoftico ,0-
Observations m Lib. I. pop
pem medicam tamdiu respuit, donec capitc & finitimis partibus
primm circa sinistram lcapulam decumbcrct humoris copia : qui
neglectus, lento defluxu mulculos ventris sinistros intersecuit : ubi *AWtffiu
excitataphlegmone,pus gcnitum copiosum putidiifimumquc,con- '""ms-
tinuas partes decubitu ledulo vitiavit , tandemque ad laevum pri-
tonaei latus reledit, cum tumorc : qui chirurgo iectus , ingentem
fcetidillmi puris quantitatem rcddidit ; hoc tamen postea non nisi
ventre comprcflb fluxit: quarc viribus indies magis ac magis flac-
cescentibus , post septimanas tres , de ventris inlcrioris incilone,
excujus sinu pus dcfluercexistimabatur, ab iis leri agitatur qui
curationi intererant : rogaturque Princeps nster clementisimus,
Dux Cliviae, Julise, &c. jEgrotum invisens , ut eundem inectionis
conlenlum inducerct: co etenim modo promptius liberiusque sine
cxprcsione pus fluxurum Iperabant. Se, quid hacin re prorcuum
essct, non satis intelligerc , respondit Princeps : at le mikurum e
fuum medicum,medicina; & chirurgiae peritum: cui si incisio pro-
baretur,se quoque calculum addere. Proinde eo ablegatus, vulne-
re conpccto , corpus emaciatum , viresque impendio prostratas,
cum pullu debili, ac de hora in horam magis inclinante , comperi.
Quarc nihil spei in sectione ponendum esse , led extrema immine-
re judicavi. Hora matutina, mortem proximam significavit pulsus
interceptus: contra impudentes Fedronis Paracelsta; calumnias,
qui pulis animad verlonem ridet in mendaci famosoque suo libel-
lo Germanico. Paulo post hic in Domino obdormit : cui ex im-
mensa sua bonitate locum in justorum resurrectione largiatur
Deus. Ventre circa umbilicum inciso ,tanta putidissimi puris co
pia effluxit, ut ex ventris plcnicavoid exundarejam crederent,
qui antea in ea opinionc suerant. At sectionem proiequuti , inter
mufculos transversos & obliquos, uti dictum est , cloacam depre-
hendimus. In lnistro autem latere cor erat flaccidius, ex gravi &
continu exhalante scrienteque vapore putido: atro adhxc langui- '
ne nigricabant venae cor clngentes. In vesicae collo cotum dcli-
tescebat pus album:quare nec urinam continere potuit aliquandiu,
quodadcalculilssionemreferabatur? sedaliunde id contratum #
apparuit. In ventriculo quiddam instar humoris biliosi innatabat.
Reliqua vilecra, uti & univeri corporis partes, yidebantur iilsela.
Yyyyy 3 De
JoANNIS W R I
De epidemica pluritie, Peripneumonia atquc An-

gina Peilenti.
QU A N D o Q.U idem in hac Inferior! Germania , ad n-

pam Rheni , anno I j64.potiffimum apparuerunt raJes
tres infoliti & contagion" Peftilentialeiquemorbi, vide
licet Pleuritis,Peripneumonia^ Angina Peftiknsj qna-
les tunc Medicis non ufquequaque fuerunt cogniti , ego (tarai in
commune bonum de iis fcripto tradere , quicquid Expericnuadi-
dicerim , ut in pofter.um , fi contingat Iultiffimum Deum homi
nes iifdem affligere , eorum differentiae innoteicant , & appro-
priata remedia iifdem adhiberi poffint.
2. Hippocratis nofter fcribit Lib.in. Aphor.i. Mutariones
1. 1 1 1, temporum potiffimum morbos parre , quod idem Ariftoteks re-
*9*r.i. pCtjt f jm5annis fuperioribus manifeftiffime ejus Veritas parair,
quandoquidem Catharrhorum copia , paiBm gra/7>.arnr,
perniciolos , dolorificos V periculofos morbos concirabar : re-
nim non folum quamplurimi abortus , vermes uerorum,varii po-
dagrici dolores & artuum rigiditates extetut\t,fedvuCuer va
riola; & morbilli , quas Germani vocant Schaffblattern , veluti
praenuncii fecuturse Pcftilenti rapid , quae integras regio
nes, & celebres populofafque urbis depopulavit & vaftavir: icaii
hoc vifum eft Conftantinopoli in Thracia , Alexandria: iEgypti,
Lugduni in Galliis, Londini in Anglia,Danrifci, Augurai\rmc\i-
eorum/Viennae, Colon3e,ad fuperiorem Rheni tractum , Bafileam
ufque. Quanquam verb codera anno non ita celeriter peftis perve-
nerit in huncnoftrum inferioris Germanise circulum,nihilominus
fupradi&i periculoi affedus in urbe jam commemorata in hac re-
0r> h,. gione , eodr tempore , fuas venenaras operationes produxerunr,
ZZm"~ oiigincm liam traxerunt tenuibus 6c ubtilibus Catharris,
/- qui attenuati continua aris humiditatc, cum tanto magis ad e-
cidendum proni reddcbantur , tum ex putredine venenatam & pe-
ftilentcm naturam acquirebant. Nam hyberno tempore exterias
in eolio oboriebantur pblegmatici tumores , etiaro tubera fer >
dolenres , quos excipiebant tempore verno, & per majorem seftaas
partem remanebant anginx qiumplures , vald periculofe <p~
cra
Obs erVati nui* Lib. I. 911
niam rationefui fubitanci & venenati contagii,etiam poterant af-
fimilari fumm peftilentialibus , ob banc caufam quod eidem
afte&i primo die,nonnulli tertio aut quarto moriebantur, paucique
ad leptimum ulque pcrtingebant ; Ex iis yero , qui oavum trani-
bant, aiiqui fanabantur.
3. In principio comhem babebant fcbrem & vomitum,quae
urplurimum caufis oriebantur procatardicis & notisutpoteuo-
viluniis, violento immodicoque corporis exercitio , & labore ad
folem deredo capite , aut mor ad LnuflB lumen , fimilibufquc cale-
facientibus & inflamraantibus caufis , quibus catharri in capite
& cerebro commovebantur;lequebantur immediate tumor & in-
flammatio linguae , Se loquis privatio propter obftrudam aipe-
ram arteriami im etiamfaux laefa erat , ut potus admitti non
pofet , multo minus, cibus, adeo ut ob ejufmodi fymptomata x-
ger paulatim miferandum in modum luftocareturjquod ln deplo-
randum & horrendum mortis genus eft. Et except quadam ru-
bedine,in modum Eryfipelatis nullus in collo tumor apparuit , fed
inuxus venenofi humoris ad interiora fiebat , cujus vaporibus
ad cerebrum elatis aliquod delirium fequebatur. Saepius quoque
contigit,venenatas & tenues illas defluxiones locum fuum mutaiTe,
& ad fauces decubuifle , inferius ad membranulam coftas fuc-
cingentem , excipiebatque lethalem anginam Pleuritis , non mi
nus periculofa quam prior affedus. Etenim ejufmodi materiae ra
ro ad pulmones fluebant , quod fi vero hoc contingeret , orieba-
batur Peripneumonia cum fimili difcrimine conjunda. Satpius
uoque oblervatum eft, quod fimulac ejufmodi Catharri pedore VHit,.
eceiferint , poftea ad fpinam dorfi fuerint delati , ibique intolera- 2Sr
biles dolores excitarint, praecipu in mulieribus ( quod diligenter
notandum ) tempore purgationis menftruae , ex iis autcm quae ta-
lem fpinae dolorem patiebantur, vix una fanabatur led fer omnes
moriebantur. Ejus quidem rei caufa afcribenda venit maligna?
venenatae Se facil mobili , fubtilique humori , qui iuo imperii
& veloci ebullitione fanguinem inquinat& corrumpitatque vene
nata qualitate inficit , & quoniam vena cava juxta l'pinae longitu-
dinem fita eft , atque ramos fuos matrici impertitur.Per quos men- vw4-
ftruaexpurgantur,bac fan occafione venenum tanto magis in cor- v"'
pore quatiendo fpargitur & vires vitales inagis profternun-
tur.
4. Ob-
?12 JoANMIS V I I
4. Obfervatum quoque eft inhac Peftilenti Angina, quod,
ctii infames inprimis hoc affeihi tententur, minus tarnen peri-
clitentur quam aduki, & plures convalucrint ex iis , qui >i*Ui
remanferunt, quam qui lefto deeubuerunt; quod nihilom.inus\d
proinde fieri potuit, aut quia in illis venenum non fuit tarn copio-
ium, aut quia viribus pollebant,cum his ob languorem virium, &
quia plus veneni hauferant, fueritdeeubendum.
cmttu y. Quod attinet ad procedendi modum in CurationtMetho-
"irpun. dica.obfervatione confit purgationcs & vense feiones p\us dim-
titiit. ni quam utilitatis aegris attuliiTe.Vcruntamen juvenibus 1 au
xilio fuit in principio morbi Cucurbitulas line fearificationebu-
lh. dt meris impoluiffe, aut venas lub lingua pertudiffe. Non igitur k-
Uc in quendum eil in hoc Angina: genere conhlium Hippocratis 1. Jelo-
cis in homine,quod nempe iis qui Angina laborant, vena in bra-
chio fecanda , & per interiora purgatio inftituenda , quotBOtbi
caula cvacuetur.Sed cum ego hoc animad verti , ILnim principio
operam dedi partim ut inferiores partes munirem adverlus
& tenuem catharrum , partim ut antidotis hujus veneni pcililcneis
vim infringerem demeremq; interdum quoque unofitis exterius
localibus noxam & dolorincam materiam exttaWtem atcûe c\if-
fiparCm. Oportet tarnen hic valdc cautum effe , alioquin coniul-
tius effet plane ab iis abftincre , quam ejulmodi relolvenribus &
digerentibus tenuem & venenatum humorem magis attenuare, ne
facilius ad alias partes defeendat & periculum creare poibt.
6. Non poflum filentio praeterire, quo tempore apudnos -
dictae Peltis paifim regnabat,& ejus loco fucccdcbant Angin3e,pe-
ripneumonice & pleuritides peftilentes, fuiffe prxterita hyemeTi-
los noiu in acre vald mirabiles & horrficos, ignes five voluntes
continuo five in codem loco perfiftentes , item ftellas cadentes,
qui ctiam per totam aeftatem , quamdiu hie morbus duravit , non
neccffarunt,vcruntamen hyemis tempore evanuerunt, quod tubit
exftitit tarn rigidum quam vixullum port hominum memoriaro.
Et quam vis inletus & peftilens ar inaudito hoc frigore faerite-
niendatus & fic dcpuratus,utetiam ad miraculum ulque peftis cd-
l-( ret, ncc amplius graffaretuocjus tarnen loco ubivis locorum val
d mifcrabiliter hoc,ut & pracedenti anno exortus eft morbus^n-
tehac in lolitus,& vctcribus icriptoribus incognitus:& quoniamis ,
ex lubtilibus Sc acribus Catharris ortum habebat qui ad pecru?&
later*
ObservAtionum Lib. I. 913
latera decidebant atque venenata sua & contagiosa qualitate plu-
rimos adoriebatur & occidebat,indidi cidem noirien PeftilentisPe- ttripnt-
ripncumonia & Pleuritidis.Sicut autem idem raorbus valde diffe- TT'!'l
rens & multiplex erat,ita etiam varia habun lymptomata ; Conve- puuntit.
niebant tamen in eo , quod morbus hic in principio invadebat cum
febre continua, comitata malignis & pelmis symptomatibus,
utpote insigni dolore lateris, relpiratione parva & difficili atque
laboriosa; attamen omnia haec variabant pro ratione expuitionis
8c imminutionis doloris. Nam principio morbi , dolor maxi-
m affligebat continuo unum locum, quo sensim per univerum
pectus deferebatur, prassertim si semel aut iterum aliquid erat im-
positum cum intentione dolorem sedandi, tuncenim superrluus
humor fcrebatur ad pulmones ; & quando iisdem copioso mate-
riae influxu erant repleti,per tum cjiciebantur sanguinca, vcrsico-
loria , & prout facilius atque copiosius saep ea prodibant , tant
minus de lalute lperandum erat , quoniam experientia docuit , eof-
dem maxim mortuos este die sexto, nec ad septimum pertingere
poterant. Nonnulli plan sanguinem non rejiciebant , & si nonum
diem superabant , reitituebantur lednonablquepericulo: quod si
ver recidivam paterentur,multi moriebantur ante finem tertije se-
ptimanae. Obiervare ctiam erat in hoc morbo interalia sympto-
nutu, plurimos fuisse mente captos , ahos dyfenttrtcos factos,
quae duo signa legalia sunt , uti testat Hippocrates , & usus lon-
gus docuir.
7. Hic contagiosus & periculosus ipsi morbus iterum apud
nos valde increvit & perduravit menbus Martio , April. Majo,
usque in Junium anni Chriiti nativitate 1576. quem pne-
cesserat hyems vald pluviosa , tempeitas variabilis , nebulosa,
pluviosa venenosa & turbulenta
8. Sicut autem reperire non possum ab antiqulsjmedicis hune
morbum gravillmum propri fuisse deferiptum , ita ejus ne exi-
guam quidem mentionem reperifactam recentioribus & moder-
nis Medicis. Solus celeberrinus Chirurgus Guido Cauliacensis
cap. j. doct. 2. tract. 2. ad perpetuam rei memoriam deicribit e-
juimodi pestilentem morbum , quoanno 1348. Magna & inau-
ditastragessuitcaufatainter homines tamin oriente quamOcci-
dente ,totaque Europa , tempore Imperatoris Martiani , dura-
vitque per quinquennium , partim comitatus febribus continuis,
Zz2zz partim
914 Jo A NN I S WlERI
partim pctilcntibus bubonibus fub axillis & inguinibas. Hace
iraraanem morbum carmine Latino deinceps defcript dcdil-
fimus Medicus Hieronymus Fracaftorius in fua Syphilide. Ex
prdidi Guidonis libro aliquam hujus morbi notitiara haufitex-
pericntiffimus Valclus de Taranta uti videre eft in appendice ejus
Tradatus de Plcuritide. Atenimcum methodica aliquacurario
nomine quoquam deferipta eft, volui breviter Se lummatim
indicare , ad utilitatem indigentium miierorum , meam Metho-
dum , quam ego in ejus curaoblervavi , qua: lan propter -
gnem diverfitatem qua ab aliis diftert meretur bencxpenoi.
9. Primo namque,cumin ordinario Plcuritide confuetum
fit ante omnia venara inciderc , multumque fanguinis detrahere,
VfS- quo languis inflammatus veluti radix hujus mal, una cu alus prx-
nuujk" ter naturam tumoribus imminui , & atfluxus latere lummo-
veri & derivan poffit , in hoc tamen peftilenti morbo con-
rarium fuit obfervatum , videlicet fanguinis miiEfionem valde
perniciofam fuife , apud eos praelerrim , qui cum rulfi Ion-
guincm excernebant , quod procul dubio hinc falumell, quia
per vensefedionem venenum valde fuit agitatum, adeque piritus
vitales magis fuerint diflipati,& languis veneno ma^\s cotvcuffus
& infedus merit. Accedit & hoc,quod per venaeedionem humores
verus interiora pedoris fucrint retracri,undc fadum.uc fanguinis
fputum fuerit impeditum feu rctentum & fubfecuta merit major
infiammatio. Quapropter (meo quidem judicio ) Hippoer. L. vi.
Scd.j.partic.ult.Epidem.admodumingenios & prudentet inter
impedimenta venselediones numeravit Pleuritidem , & ianguinis
fputum . Et propter hanc differentiam feu divertacem , ego in ge
nere expertus lum plus utilitatis & frudus attuliife, nuUam m-
rtituifikm venaefedionem:quod fi cui vena fuerit leda abqu peri
odo, id fadum fuit ftatim in principio, cum nondum fanguinis ei
let extravalatus & in juvenibus ac plcthoricis , aut in us in qui-
bus confueta aliqua fanguinis evacuatio erat fuppreffa.
*. o. lnfuper quando morbus invadir cum acribus, tenuibas
& venenatis defluxionibus , quibus dolor infignis oritur inHa-
mationi conjundils , ego mox vcftigio utor arcano rne ,
& Tux Celit : cognito , qua; eodem faep ufa eft in periculols
morbis aut gravioribus fymptomatibus feu invalionibus ,8c con
tinuo fecum geftat , in forma pilularum magnitudinis demidii pili
cujus
ObservAtionum Lib. I. piy
cujus in principio una in aq. Card. bened. cochlcari dissoluta
calid alumatur > iupcrlcribendo cochlearc aq. cjusdcm calidae,
aut aq. scabiosx , aut , usus permittat , vini albi cjuikm quan-
ritatis:Eoq; acripto, ad quictem se coopcrtum cornponet patiens,
& experietur fubiccutatu doloris imminutioncmdomnum & forte
etiam sudorem. Quod post sex ab aumpto medicamento horas,
dolor ingnis punctorius non remiserit , aliara fumet pilul x-
qualcm fimilemque & eodem regimine utetur , exipectabitque
per quinque alias horas.Si adhuc fy mptomata fupersint, cum priori
indultria tertiam eadem repetentur. At vero , poil clapls ali-
quot dies, puta quinque vcl octo, dolores atque inquietudines abf-
que lomno iterum exaccrbentur,poteritdictarum pilularum unam
vefperi denuo aTumere , lcut ego id cum maximo xgrorum utili-
tate & commodo iepius praecepi.
ix. Oportet quoque in memoriamrevocare,quod Practico-
rum nostrorum prsecipuus feopus in co constat pectus aperire,
& expectorationcm promovere , ad quam rem nitul cxiltimant
conducibilius,quam perpetuum lambitioncm dulcium fyruporum,
quibus & pectus deliniatur , & cruda materia maceretur feu
expectoratio promoveri polfit : at vero hoc ipfum in prajsenti no-
stro casu > nullum auxilium aut utilitatem potuit adferre, quando-
quidem ab iisdem sebrilis putrefactio,& venenum pestilens contin-
gebat augeri, quibus tamen hic magis resistendum est, quam dolo-
ri lateris. Propterea statim ab initio , ad auferendum acrem de-
stillationem , camque incra'andam & refrigerandam , oportet uti
fepius fyrupo fucco papaveris rhaeados parato, aut iucco acacix,
aut decocto eorundum florum. Sed etiam contra communem r
gulant acida iildem pcrncere oportet ,imo , quamprimum flu-
xus estcohibitus, blis acidis fyrupis & decoctis utendumestad-
verfus putredinem & venenum,uti funt Syrupus acetofus, fyr. ex
acido citri cum aq. card. bened. Scabiofa; & simil. Quin &Hip-
pocrates l.de locis in homine praecipit in Pleuritide,loco decoctio-
nis, utendocfe oxymelite , aut aceto vini cum aquamixto.
12. Decocta etiam pectoralia ad hune affectuni utilia funt, p'*; ro
quas parantur ex diverm herbis amaris,E. G. carduobenedicto, 7""'''"
Scabiosa , Scordio , .Aputflro , Trifolio acetofo 'Tlantagman & li-
milibus,quibus non ohim materia in pulraonibus congesta , & ex
il ccata , ad eductionem prsparctur , ld quod prcecipuum , veneno
Z zzzz z conjun-
$i6 Joannis W x b k i
conjunctas scbris pestilentis rcsistatur. Cum ejufmodi Decocii
fuerint cxpressa, addere oportet aliquantiim Sacchari & aceti , ad
gratum saporera conciliandum , & hic ebulliant,ô/?fê calentmr.
13. Abstinendum hic est vehemcntibus purganribus, nc
vis veneni nimium commoveatur & concutiatur adeque patien
tes magis debilitentur: sed prosunt lenientes Clysteres , decotum
item Tamarindorum , aut infulum ex Rhei cle&i concisi mi-
nutim 3 j . factum in aq. Card. bened. similifvc aq. destillatae con-
venientis per noctem, cujus expressa; Colaturae addantur j. s. sy-
rupi rosati Laxativi, aut f j. mannae recentis. Non obstante quod
anteceflores nostri in fuis leriptis , & hodierni medici Itali dispu
tent farte , an etiam in morbis pectoris Rhabarbarum conveniat.
Pilulae Pestilentiales communes in nonnullis debito tempore ex-
hiberi poterunt, praesertim ubi calor insignis non adest. Quoniam
vero maximum hujus morbi periculum nonnunquam provenit
vintidt- veneno pestilenti , praecripfi insuper antidorum , quo eidem oc-
I' curri poterit. Quod.
Ptjiiim. J. Tiertac* optimt 3" s.
boit Oriental sttpius in aq. Card. bened. Ion 5 j.
pttlveris Diamargariton frigidi $ ij.
seminis citn , Scordt feabiofx an. 3 s.
Unicornu vert 3 s.
misceantur invicem cum syrupo exacido citri3aut syr.de agrebît
inde fiat Opiataseu molle lectuarium,quod cum praecedemideto-
cto aut appropriata fuo temporc assumi poterit, Et prassertim inter
initia 3j. plus minufve pro xgri constitutionc , viribus , tare ,
aut aliis circumstantiis. In similibus pestilentibus morbis parari
etiam poterit icquens confectio.
Specierum Itberant , Temjtgillatdan.^ s.
boli arment Onentalis Ion & pr&parati 3 ij.
Theriacx optims. j. s.
Sacchari rosacet, Saccbari buglojsx an. 3 s.
mifee cum fyr. Violario , & utere ut praecedenti.
if. Diana quoad cibum & poturn ic cadem quae in Peste ai-
3ue etiam in pestilenti Peripneumonia idem regimen observan-
um,qualepraecriptumnuncsuit in pestilenti Pleuritide.
DE
ObsertAtiokum Lib. I. 91
DE CURATIONE FEBRIS MALIGNA,
In qua depulfus inkrmittcntis

rtefaqio thfputatur.
RUtgerus Randwick nobilis , aetate plus quam qum-

quagenarius , temperamento biliols , incidit in febrem
lummae malignitatis : quam ftatim ab invafionis princi
pio comitabatur continuus vomitus materia? biliofae , vehe-
mens linguae ariditas- , fitis , inquietudo , intolerabilis ae-
ftus ventriculi , cum frequenti erucbtionum repetitione , quae
per intervalla gulae communicabat anguftias > & coar&ationem
difficillimam, non fecus qum fi integri ovi interpofitione meatus
fuiflet obftrudus : ade ut'aeger ob caufae morbificae ignora-
tionem , vereretur inopinatae iuffocationis periculum. Pulfatio
arteriarum deprehendebatur valde & inaequalis , & inordinata,
ufque ad feptimum diem , quo percipi cpit Intermittens : cui
quadam motionis vicifitudine caprizans fuccedebat. Sed hic
nondum arripui defperationis anlam , licet haudquaquam me
latret Galeni de hoc figno judicium prorfus formidabile.
2. Ad medelam huic affeioni praeftandam accitus , negle-
Gtz languinis detracb'one , quam hoc anno in quibufeunque ma-
lignis & peftilentibus morbis etiam circa Rheni tratum crudeli- ^nUit_
ter graTantibus periculofam compereram : ilic exhiberijube- '*-
bam antidotum cum aqua card, bened. tuminmalis contagios '
familirem, cujus deferiptio talis eft :
. Thcriacs. cleft, g iij.
rod. tormemUJbaccarHm jttniperi ,fem. card, bened. an. 3 j. s.
holt arm.pr&p. ^. s.
dUmarg. frigid. ij-
fem. acetofa, citri; rafur& eboris an.jj.
fjrupi de acetot. citri, q.f.
Fiat conditum :
unde provocato abund fudore meliufcul habuit.
3. Tertia die , qua primm acceifi ad morbum , peni tus ocu-
Zzzzz 3 laris
pl8 J O A NN I S WlERI
larisinlpcctionis fide confiderandura : atque tumobfervaia mxi
ma humorum putredine , & apparentibus ncendii aduirioniique
gravioris indiciis , ordinavi decoctum ex bordeo , card, benedi
cto & icabiofa confetiim , admixto faccharo & aceto in formam
lyrupi acidi, quo affidu utcbatur : quandoque hauftum ex ibJiati-
cia card, benedicti, & oxalidis aqua bibebat. Nutriebatur prii-
naiubacida, avenato in aqua cum pauxillo aceti przparato, ac
tandem juiculo pulli gallinacei fimplici , in quo vitelius ovi erat
dilTolutus: afiumpiitqiioquciuccum mali Punici.
^. Quinta die contedlo diligenter corpore, exhibitauc aua
hordiacea dulcorata, copiofiffim profluxit ludor : qui mire z-
grotantem fublevabatanxietatis continue molcliiis. Sexta, pcrlc-
ceflum prodibant excrementa penitis biliola , cum fcetore ma
gno , adeo ut natura materis peccantis diminutionem paulatim
moliri jam viderecur: led impedir fuit ab infuitu nociis iuoe-
qucntis, qua lymptomatum omnium concurfus ingruebat tanta &
vehementia 8c celcritate, ut ager condito ulmx voluntatis re/ra-
mento, migra tionis vita momento intendieret.
y . Sptima rediens man, in acerbo confangineotum aftan-
timnque luctu , citra ullam dilationem digitis carpo amos
pulium percipio , intermiuentem tercia quaque pullatione. Qui
primo quidem contadu terrorem incutit : atexaminatis inrerea
casterorm accidentium prxfagiis , indeque certa convaiccentia:
fpe data , quicquid diferiminis portendebat variara i\\a cordis &
arteriarum motio , id totum remli ad acerrimam natura cuca vi
morbi concertationem. eque profeft conjecturam meam e-
ventus rei fefellit : quoniam reliquo diei decurfu cxpulrrix fa
cultas oceupabatur plan in exonerando ltomacho noxia ma-
tcrix aduitae multitudine : animadverione habita prim advir-
tutis corroborationem , adoratui mala arancia , aquatu rof. &
acetum rofaecum obtuli : deinde adjuvandum naturae conatum
in ciendo vomitu , exhibui aquam tepidam cum oleocommuni,
&c aranciorum fucco mixtam. Inde icroa quidem recremenu
nonnulla remanarunt. Sed quum minera mali nondum atting-
retur Taris ad imbecilliori hoc medicamento, aut ejus tenadibma
malignitasinfrngeretur.: lquenri die ( qui oitavus numeraba-
tur) deliberaro animo, & pulfus intermifione quamvis pcrff-
verantc, miniftravi potionem purgantcm icquenti modoconfe-
cbim. ' , Rhx-
OiSERVATIONUM Li . I. po
i. Rhabarb.el.pul.
f:m laxativt , an . 3 j s .
Infundantur fcorium in aquce cndiviae 5 iiij. s. horis decern. Poft
fortcm exprclfioncm colaturae, admifce /jr. rof.folm. 3 j. mifec.
6. Et quia mentid incidir pulveris fence lolutivi j cujus ufum
in hacinferiori Germania ego primus introduxi , ejus delcriptio-
ncm lubenti communicatione obiter fubjungam : ut quibus viium
fucrit, in luis prparent pharmacopoliis.
Fol. fent purgan.
tartar alt ).
fem. amfigarivpbyllorum
cinnamomt galang. an. 3 j-
diagridit 3 ij.
Comminuantur minutifsim in pulverem , fecundara arcis legem:
cujus dois eft 3 ij. in fubftantia, $c s. in infufionc.
7. Exfuprafcriptipharmaci affumptione fexies agerper al-
vum excrevit flava, biliofa,adufta, fectida, cum fedatione omnium
fymptomatum: utetiam teftaretur fcnfibili perceptione ,fefc libe-
rari ab ingenti pondere incenfi glomeris , per inceftinorum longi-
tudinem ventrculo delabentis. Poftea roboravi intrinfecus con
ferva rofaceae exhibirione , foris vcroiilinitioncoleirofaceiim-
maturi. Convaluit prob nobilis hic & optimus vir , poft uni-
verlalem corporis evacuationem : fairem pulfus intermittens per-
durabat adbuc in nonum ufque diem , quo commutabaturin par-
vum , rarum , tardum , qui neceifario debilitatem fequebatur ex
mutua natura; & asgritudinis colluftatione natam.
8. Proinde manifeftiffim apparet,hanc preedicendi cautio-
nem a Medicis efle oblervandam , ne animo penitus perculfo &
commoto de valetudinis recuperatione confeftim diffidant,fi quan-
do ejufmodi pulfus fenfui occurrat , cum caufee quidem morbificae
magnitudincm , & ancipitem oppugnantis naturce lu&am deno-
tet , non tarnen mortis propinquitatem , nifi plurium letbaliura
fignorum tanquam nxpti&St accclsionc confirmetur artificiofa
conjectura. Etenim prius quamullum ab ore procedat praefagium,
duo in cor.fiderationem veniunt : natura robur , & vis morbi.
Quia tum demum animal internus pereeptionem lubit,quando il-
Iud fuccumbit, haec vero vidoria, infignia oftentat.
9. Ver-
j>20 J G A H N I S WXERI
9. Verbi gratia : Statuamus aegritudinis caufam aut pa-
rem eiTe naturae , aut imparem. Par ii fuerit , non apparebit
converfio vcl ad falutem , vel mortem ; quia mutarionis omcis
proprietas coniiftitin-unius praedominio. Si igitur impar ,tum
aut morbus vincet, aut natura. Si natura, evadir aegcr; fin mi-
nus , morietur. Mortem enim invehir defetus rumrz , cx fu-
perantia caufae morbficas. Iam pulfationis omnis continuation
ignificat facultatis Vitalis robur : defedio autem , ejus imbecil-
litatem. Itaque ft binam pulfationem exhibuerit tactus, Vminu-
merabuntur gradus roboris : fi una intermiilio , unus gradus raor-
bi. At unus gradus minim exfiiperare potcft duos , in a&ionis
ordine. Unde pulius , licet tertia quaque motione intermittens,
non arguit imminentis mortis certitudinem : arque muJro iin
minus lfle qui decern aut viginti dilatationum & contractionum
repetitioncs tantum fequitur. Siquidem , ubi idipfum privatur
perniciei fuae excquutione , quo tarnen major conlpirar c/Scien-
tis potentia & vicinitas, qunam dcclarabiroperarionis ecaciam
aliquid pufillum , longeque ab agendo rcmotum ? Talis enim
dcprehenditur frequenter in febri peftilenti 5c aegrkudine melan-
cholica , frequentius adhuc in palpitatione cardiaca.
10. Qua decepti Galliae medid, Marino de Caballis , Rei-
pub. Venetae ad Fiancorum Regem legato interitum praedixere,
liniftro de pulfus intermiiEone judicio irretiti : ideoque fuaferunr,
ut poft impetratam difceflus licentiam , in Italiara confeftim re-
diret : atque ibi condito teftamcnto , difpofitifque negotns ,ttan-
quillior deinccps fefe armaret ad quodcunque mortis momentum.
llleVenetias animo proftrato reverfus , confukationeminftiruir,
aceito medicorum collegio : ex quo erat Victor TrincaveJia, ceic-
berrimus facultatis noftraeinPatavino Gymnafio ProfcGor. Qui
quum animadvertcret tremorem hunc profieifei tum ex gravio-
rib us curia , tum ex (enguie melancholico ad cor affatim con
fuiente : promittens amiflas fanitatis recuperationem ,
confuluit incifioncm venae , quam neccflario poftulabat plethori-
ca corporis confticutio. Hinc accedente etiam cordialium reme
c iorum ulu rite curatusjin hodicrnum diem adhuc fupcrftes eft da-
riifimus vir, omnium rerum gnarus , plurium idiomatum perini5,
defunftus kiterea magnificentiffimc muniis legationis 'ad -
que Imperatorcm Turcicum & Romanorum , non Ptarinx
urbis prasfctura. 11. Ea
il. Earaihi narravitfilius meus Henricus Wierus , philofo-
phiae & medicinae Dodor : qui propter afsiduos ftudiorum labo
res Bononiae incidebat in fimilem palpitationis Cardiacx afFe- -
dum, cum pulfu inordinat caprizante , & faepius intermitrente:
fed verlae fedione , virtus lege rite obfervata , aflumptis quoque
iis qua; ex artis noftrx praeceptis conducibilia judicabat , inte
grara fanitatem ex iingulari Dei gratia eft confecutus.
DE H YDROPIS
curatione.
QUoniAm hydropica affedio vix alibi frequentiori,

magifque populari mpetu tyrannidem fuam exercer,
quam in hifce Germanise inferioris partibus : volui hoc
oco Oblervarionum quarundam mearum , profedo non inuti-
ium , formas in hujus morbi curatione adjungere: quas eo pro-
:liviori mentis ftudio cuicunque bene volenti gratis expono,ne
>ro meo qualicunque modulo pofteritati defuiife videar. Eundcm
inimi candorem ab aliis delidero. Cuilibct interim fuum non il-
ibenter permitto judicium.
2. . Quum ver pro diverfa hydropis ipecie poftuletur diver-
a etiam medicatio , primum dicemus de Afeite : in qua , pro-
)ter materiae ventrculo & hepati propinquae tenuitatem , prom-
mtudinem & copiam, non requiro longam multamve concodio- Gr**t*
em , fed ftatim ad aquci humoris evacuationem feftino. Et prae- fylrtft.
er alia , hie mihi in ufu eft Gratiola herba : quam licet valdc
imaram , & propterea minus delicatam , in fubftantia exhibere
]ueunt alii ad 5 ij. cum pulveris cinamomi & fem. anii momen-
o , faccharo , & vini hauftu : ego tamen in vino decoquo mani-
nilumejus parvum , feu 5 s. cum u vis paffis , acinis exemptis :
k'forti exprcflione admixta canella , anifo & accharo , hora
matutina propino. Vel hacratione apparari potcft :
. Gratiola | s.
foldanelU 3j.
fern, ani 3 ij.
pajful. enucleat. s.
3ulliant cum vino , ad rcmanentiam ^ v. Liquor expreifus cxhi-
beatur. Aaaaaa 3. Po-
^22 J O A Nu I S W I I
3. Potcnsiftudcftpharmacum, quo fecofarum & aqnearnm
fupcrfluiratum librae non pauciores oo quandoque expurgintur.
Sikcui 4. Proximum poteiitia ac bonitate ftr*f*Ti iuccedit,f\Ktus
- radicum iridis ex loco icciorc colleftarumjmundataramjContrVa-
rumque reddendo depuratus : qui cum ovi gallinacei vireiiotLi-
genter commixtus, albumine prius efiulo , ex tefta rcpide iorea-
tur. Vel paretur icquens hauftus:
Sueti iridis per redentiam defecAti$'yv\%.
Syr.rofatifolmivi % j.
Ctnamoru eleib ^.j. mifee.
y. leuarium item prftans in pellenda aquae aburra,cujas
Sue*/ & Matthiolus meminit. In diebus canicularibus fuccusex cueu-
Hcnmcrit mcre afinino expreflus , Coli in vafe exponarur , donec Gccel'at,
ffiffd. humorc iupeniatante fubinde effufo. Accipe fucci hujusccati,
"" bdellii an. 3j- maftiches 5 s.falis gemma ij. incorporentux. Hinc
fabae inftar pilula prpdofi confteiatur, deglutiarurque.
Dantur item pilul. aggregat. ij cum elaterii gra. ij. hinc com
hydromellitis guttis pauculis fiant piluJa; ni, uper pulvere fem.
anifi.
6. Succus item radiis fambuci vel ebuVv comee exrcflis,
ttr'im! confert. Conficiuntur in eundem quoqueulumex hoefueco
paftilli. Decoquitur item utriuique radix in vino. Semen ahxc,
per diutinas aquae lotiones baccamm iueco nigro expurgation,
liccatum, & in pulverem redatum, ad drachmae unius pondus
plebejis propinatur cum vino, cui cinamomi j- & facchad quan
tum voles admifee.
7. Cortex etiam utriufque interior flavefeens delibrarur,
vulgoque hieufurpant. RedigiturSc ebuli cortex in pulverem,
ejuique drachma una cum aquae linaria: iiij. Propinatur: unde
vel per urinam, vel etiam ledern, aqua cutim fubiens > potenrer ex-
pellitur.
Frj- g. Frngulas, clariffimoMatthiolodefcriptaejUtiliusbic
non vulgaris: cujus cortex interior decoquitur cum eupatorio, ab-
fynthioRom. cufeuta, veronica, radie. cichorii,fem. apii & fcerJ-
culi, adjc&o poftea cinamomo.
9. Efficax hie item vitis fylveftris radix.
SiUmm. io. Quem ftibium artificios prasparatum deleftat , hic
tranucidi, ad modum lapidum granati vel hyacinthi , grana tria
aut
ObservAtioNum LlB. , 923
aut quatuor insundat tioctem unam in vini uncia , aut paul am-
plius : deinde per linteum colato vino , admilce pulveris canellas
clectae pauxillum, atquebibatur.
u. Sunt qui olci vitrioli guttam , in vini cyatho hydropicis
propinant, idque magni arcani loco habcnt.
12. Innoxium magiserit, si vigilanti praeparatione oleura
duJce redditum fuerit.
13, Porr hoc observandum , singulis septimanis ut mini
mum semel tentandam esse evacuationis repetitionem , nc venter
mox denu saburrae aqueae affluxu exundet.
14. Quando autem paulatim ventrem & hepar exonerari de-
sideramus,aut propter humoris delinquentis abundantiam , aut la-
befactatam viieerum virtutem,aut plurium fy mptomatum concur-
um: praescribere tune consuevi apozema magistrale, inejusmodi jV*"**
prop formam. - Tu*
J. Rad.valeriana,pimpinelUt
helenii vel c-nuls, campant, ebuli an. s.
vitis fjflveflris 3 ij.
medulU f'.m . carthami 3 V.
sem-anifi^ s.
fmculi 3 iij.
gratioU, eupatoriiverizn. m.j.
veronica,scabiosa, betonicx,
card. bened. an. m. s.
fl. genifla, sambuci an. p. ij.
pajsul. cnuclc.it. vel Connthiac.incis. j. s.
sent, slcxjndr. expnrg. 3 vj.
foldonella g j.
agartci in pastilles redafti 5 V.
Decoquantur in ft v. vini albi maturijex artis praecripro, si febris
vel causa calida absit: alioqui in aqua, donec absumatur medietas,
in vase diligenter tecto, vel potius duplici: sorti expressione , in
decocto buliat denu saccharum, sufficiens ad potus conlcrvatio-
nem , vel mel Hifpanicum aut Livonicum despumatum, suspensa
inlinteo rha'rbarb. electi \ s. inde admisceantur pulveris cinamo-
miclecti 3 iij. Hinc quotidie, vel alternis diebus, vel cum longio-
riintersticio , pro operationis modo , hauriantur des vel quatuor
unciae.
Aaa aaa 2 iy. In
924 JOANNIS WlERI
ij1. In candem rem aliquot taleolas radicis iridis maccranrur
in vino albo node : poftridie verb hujus vini hauftus bibmit hora
matutina calid, idcntidem reliquis diebus, non line magno atgo-
ti commodo. . ,
16. Recentes item hujus radices faccharo aut meilexondiue,
ad unciam quoq'ue exhibentur. Hue quoquc facit tile ex ea condi-
tum, fi quotidie.vel alternis diebus inde matutina horavoretur i-
miuncia.
J. Sncci rod. trios ? s.
canelU, galanga an. 3 ij.
ex iriit. gariopbyl. macis an. 3 j.
x.edoaru ij-
foldanclU e/f#.s. ,
In pulverem trita , miice cum melle defpumato , ad eleduarii fbr-
mam.
Suon 17. E baccis quoque fambuci & ebuli , femme expurgath,
frZbKi & Per colum trajeis, fuccus cum pauco melle defpumito vel ic-
haro codione pilTccit , hicutilis. SUatitia item urriulque ra-
' ' ' "' dicum aqua artificios extrada, ad ^ vj. haufta, commendatur. Pri
ma adhajc arborum harum germina , vel folia adbuc vere.\\a\cVvtet
bullita , in acetariis hie cum fucceffu affumuntur : qua in eundem
ulum ctiam olerum more coquuntur. Prolunt & vina ex chamela
cthymclaeafada. '
18. In hune finem praeterca infunduntur quandoq; alebeiis
in vino , taleolae radicis brionia:,'ex quo hauitum mane auumunt:
cui ii cinamomi be macis parum mifceatur, minus noxiumerit.
iq. Apparantur item pro imbecillioribus olea, linimenta,
emplaltra Sc cataplalmata , qua admota ventrem ab aquas laburra
exonrant: quorumTubftantia ett colocynthis interior, chamelxa
mezereon nuncupata,thymelaea, elula, & reliquae tithymali fpc-
cies,ricinus,peplus,gratiola> veratr nigr, fuccus cucumeris etra-
tici,radicum indis, brionia:, vitis fylveftris, fambuci, ebu\i,icam-
monium, euphorbium,& alo: quae cum melle , vel feile taurino,
aut oleo liliorum,aut laurino,five rutaceo vel irino,aut alio liqao-
re convenicnti,ad quancunque voles confiftentiam vel forraam co-
quantur. Prodeft hie quoque oleum de mezereo Meiucs ,
guentum exarthanita recens. Sed pro materia; applicat* vrie-
mentia, ea vel diutius, vel brevius in ventre erit reliquenda.rcgio-
nehepatis fempcr libera ^ . In
s V i N Lib. I. 92 y
20. In Anafarca uurpamus fcr cadem purgantia medica-
menta: ted in Tynpanite taiia exhibemus , qua; una cum modera
tion humoris aquei evacuatione flatus diihpant. Cujulmodi inter
reliqua eft,Eleduarum Indum majus : cujus 3 vj. cum pulverisfol-
daneHaes s. & vino, velaqua rutacea, autex camomilJ floribus,
vcl alio Hquore idneo cxhibentur non inutiliter. Si vero depre-
hendantur intcitina affici lumbricorum roone, quod aliquandou-
fii venit , maxim in Analarca , lernen abfinthii Santonici non te
mer additur. Poftridie cujullibct cvacuationis aflumi jubeo thc-
riacae vetcris,vcl mitbridati 3 j. aut3 j. s.
21. Urtica infuper hic unic prodefleconftat. Veran de iis 01'
t jumper*-
quae communiter nota funt,ut fer toto hoc Opcre,nihil dicam: ra- l>-
ris lolummodo obfervationibus contentus. Erficax hic cum primis x,v""n-
eft oleum juniperi baccis pur extradum,& cum vino umptum:
item lixivium juniperi cineribus & vino apparatum : conricitur
& ex iarmentorum ac genifl cineribus , atque cum iaccharo&
canella frequenter per manicam transfunditur. Datur a plerifquc
eriam petroleum cum vino: quodurinam , ludorem & vomitum
movct. Mcmini adhsec , ubi Roma; marito Afeite diutius excru- Sufinii
ciato , pulverem buonis ufti, ut veneno tolleretur, lumptuum per- f"h"- *
tasfa uxor exhibuerit : unde copiofum hie lotium reddidit. Hinc
ipla denu eundem propinat pulverem, ut citius aerumnofam fum-
ptuoi'amquc vitam cum lubita commutaret morte : qui ab uberiore
aqua contertim per veficam exoncratus , prancr conjugis expeeba-
tiohem convaluit. Sunt item , qui propinant deeoftionis radicum
diureticarum iv.Cui admixtae fuerunt lern, lini 3 iij. corredoriae '",h"":
cilicct,& cantharides dux fimul decota;,fed prius iraul colantur.
22. Medicamenta quibus vifeera roboro, mihi , praeter ele- Unteren-
tuaria nota, in ufu funt in Afeite & Anafarca : Conferva radicum "*'
helenii, ac radices caedem conditse: confer, abfynthii Rom.zinzi-
ber Indicum conditum , radices pimpinellae conditae. Aut ejufmodi
praderibo mixtionem, ut plures fimul intentiones compleantur:
. Confer. radicum enul&X\..%.
nbfinth Rom. \].
fpecierum diacinamomi 3 j- s.
dmlaccib j. . '
oleijuntpcrini ij-
cum fyr, de eupatorio quant, fujf. fiat condi tum.
Aaaaaa 3 23. Ali-
p26 J O A N K I S WlERI
$ 23. Aliquotics vinisublimatiusumpermittOjmaximinHy-
polarca: cui canella incisa, galanga , calamus odoratus , ziniiber
vel mile quiddam, im & panis mica cum accharo mixta , mul
deglutiuntur.
24. Si ex splcnis consensu hydrops oboriatur , proderirse-
qucns mcdicamentum :
. Cons. rad. enuU ^ j.
chamedrys 3 vj.
specierum diacapparon 3 ij.
diamst 3 j. s.
dialaccs. 9 ij.
y^r.k v. radicibus q. s. misce.
2 y . lpsa lienis regio unguento bryonia contra splenem, cui
oleum rutaceum , & capparibus admixtum fuerit , linitut. Et
tcnsa fuerit hxcpars, applicatur cmplastrum diachylon cum gum-
mis, commixta medietate emplastri meliloto, afniGs paucuu's 0-
Icispicae guttis.
26. In tympanite mihi commendarur electuarum bacds
lauri, quod status plurimum diSpet.Vel fiatejusmoi compofitio:
EUU. b.icas lauri j .
cons. rad. enuU 3 s.
specitrum diamj^'j.
diagalangt, diacumini an. jj.
olct junipertS s>
syr. de cupatorio q.sujs. Misceantur.
ottum 27. Vel oleiex scm. anisi aliquotgutta, hauriantur cumvini
momento. Vel clcctuarium apparetur taie:
PJ. Specierum diantji,diacumini an. 5 . j. s.
dtagalanga 3 j .
saccbaripuri g iv.
quod distolvacur cum aqua rutas. Et post justam coctionem affunde
olci anisi guttas scx , & misce dihgenter : dcinde fundatur in mar-
mote, fiat electuarum in rotulis. Proficit item ex fceniculi semi-
ne oleum : item macis oleum. Commendatur & nucum oleum re
cens, cum generoso vino vel sumptum , vel injectum.
vmtrcH. luunctiones mutantur pro visceris affecti constitutions.
i,*rfU. Vcntriculus enim studios illinitur oleo abnthite & mastiebino,
quibus pro ditioribus admiceto tertiam aut quartam partero oki
macis.
macis.Deinde huic fliciter applicantur facculi,cx abfinthio.men-
ta, falvia, ruta , corticibus arantiorum malorum, fcm.fcenicu-
Ji , & cumini , concinnati : qui prius valde incalefcunt, fi lapidi i-
gnito ollae impofitio tria aut quatuor vini cochlearia infundantur:
& mux olla hac lcculo teda , ne ulla ex parte vapor expiret , tan-
tum calorishic concipit, ut ventriculo autuniverloetiam ventri
impofitus, fuavillimum praebeat fotum.
29. Suipenduntur& fcuta quae vocant : Stomachalia , fed
vehementia ea efl'e oportet.
30. Hepatis locus oleo abfinthite, & nardino , cum olei ma
cis pauxillo, inungitur.
i. In Tympanite verototum ventrem primum quam diutif-
iimc, donee rubor excitetur , linteis calidis, vel manibus carnolis,
calentibufque fricuiflc , ut poris apertis flatus tenuati exhalent,
confert. Utiles autem funtejufmodi fricciones in quacunque hy-
drope,quod aperiant,exrenuent,difcutiant,& exiccent:deinde vel
vino ublimato , vel oleo laurino & rutaccocum calidifime , &
perquandiu inungi oportet: poftremo, iacculi queunt applicari ra-
rione paulo ante di&a, ex ruu, abfinthio,iem. cumini.anifi, fceni-
culi, dauci, rloribuscamomil. melilota;, lambuci,anetbi, rorilma-
rini,ftechados,conluti: vel fpongiae ampia;. Aut pannus laneus craf-
1 11-, prius in vinum aut lixivium xmmerlus & exprelTus, cui prece
dences herbx , femina & flores fuerint incoda. Hoc autem ante
inunionem faciendum. Poftremo adhibeantur emplaftra , velut
baccis lauri. Affigiiur etiam aliquoties umbilico , line incifione,
cucurbitula magna, cum larga flamma.
32. Caeterum , duo etiamnum reliquafuntpraecipuatotius
enrationis capita, quae fi rit obferventur , mir conducunr. Pri- ^(l'*'<"
mum eft, in tolerandafiticonftantia, quam ftritaade lege impe
ro, ut aegris non ultra libram unam cum dimidia vini in quemlibet
diem permittam. Minori moleftia hie obedirc queunt , fi ex an-
gufti oris vitro bibant. Humectata etenim faepius vini ftillantis-
momento lingua, promptius fallitur fitis , nec ejus copia grava-
tur ventriculus. Manduntur in hunc ufum & paTulae,diutiulquen
ore detinentur. Sic & glycyrrhiza exiftitit *^ , maxime recen-
ter erfoffa : uti paftilli quoque ex ejus fucco concreti , fi ore reti-
neantur , quoulque liquefcant. Lapillis item ex vino aflumptis,
-andern ob rem Ungua quandoque colludit. Vinum autem fit
album,
p28 J. O A NN I S VT I I
album, maturum & potens. Confert plurimum quoque belenires,
ablinthncs, & aromaticum.
Suiirm,. 33. Alteram, & fere maximum, critfudor: quern quomcdo-
vtniM. CUnque, quantum fieri poterit , extorquere oportet. Theriacapo-
ltridie purgationis cum vino calido propinata , ut dixi , hue fach.
Quibuldam etiam hc mir commendatur fuccus r#po rorundo,
in pila contufo & expreflo, condirus laccharo & cinamomo , uta-
liud gultanti quam rapum rfrt : hic man aegro bene cooperto
propinatur. Radix item hii undinarix pondere lemi librx, pet no-
dem in vino macerata , & deinde ulque ad tenias decoda , mane
jejuno ftomachopota calida,aquam intercutem fudore copioib mi-
rific expellit. Eodem modo vinumcum veronica appararam , va
let. De chymici cujufdam pulveris fudorifici potenda, alias for-
taifis dicam.
34. Extrinfccus infuper fudoris profiuvium , multmititer
molior : idque pro xgrotorum diverfa condirione. Teninoris li
quidem fortuna: hominibus confulo , utmcnie incubans corpus u-
niverfum in clibanum , rccenti pane extracto etiamnum repenrem,
immittatur,fic ut caput extra prxfumium pulv'mari innixum, libe
r refpiret, ne calidiori are liifFocationis pericmum &.
Ut is quoque citius promovcatur, & tibiarum inflatio fimuldifcu-
tiatur , arenam in lebete vel cacabo calefadam , five etiam cieres
quercinos eodem modo calentes,in facculum infundo, cui coiiiga-
to imponuntur aura tmida vefperi, atque fimilitcr man. Silices
item calentcsjinvolutofque linteis in lixivio quercino ve\ vino ma-
dcfadis,utriuique axillx finui & pedum plantis applicari,bracbiis
in thoracem remifis, tibiique fibi mutuo incumbentibus , jubeo:
atquc ea ratione corpore diligenter tcdo promptius Icroiarccre-
menta eliciuntur, vel potius extorquentur.
3 y . Alius horum exprimendorum modus mir utilis , & cer-
tior exiftit , fi cupa idnea priusigne val impoitoincalelcat) te
da lodice aut panno denlo, vel oprenlo ob tumidum corpus com-
modo. In hac, fuper ledecula infideat xger , thorace & cooin
munko, ne quid vaporis exhalet : deinde lquens decodum in en
cabo vel vafeulo aptiorc fervidum intra tibias collocctur , in quoi
ubinde igniti lilices immittentur , ut novus copiofiorque denw
excitcttir halitus, qui femper in ventre tmido qu-m fieri paxft
calidiffim excipiatur : ne tarnen pritiii iemper fervoris vitiieoaa
urat,
Observationum L I . I. 929
urat, cavendum sedul. Quo autem constantius diutiusque hoc su-
doris effluvium toleraverit aegrotus, eo sua: valetudini consulet re^
ctius. Postca hic linteo calido coopertus , in contiguum lcctum ca*
lcntcm dcponetur , ne prpcdiatur udoris fiuxus. Intrim quod
roboret, vcl vires refciat, livc fit t conserva,/?/ nxiber lndicum
Conditum, vel confeho in rotulis, aut acjua cmamomi , vel aromaticum
vtnum, exhibeatur. Decoctijam dicti materia esto : radies & fo-
Jufambuci atque ebuli, raphanus abjntbium, pulegium , rm a , abrota-
mm, marrubtum, htdera, rorifmarims , majorana, origanum ,fahia,
calamemum, laurt folia, thymus^ byjfopus, centaurtum n:. nus, nafturtti
species, baccajuniperi, anetbum, charmtmelumrqM admtxtis[ulpbure
potijftmum & fale,in lixivio & vino,aut in lixiviosolobulltant. Vel sus-
rfitus hic ita cxcitetur , solo acri lixivio cx sarmentorum cineribus
vel quercinis parato.
36. InHyposarca ver , cum multa utilitate etiam in igni-
tos lapides maxim pyrites infundi acetum observavi, cujus vapor
servidus codem modo in cupa excipitur.
37. Ubi balneorum natura calidorum fuerit copiadicet quae-
dam utilia sunt , velut sallum , nitrosum atque etiam aluminolum:
sulphurcum tamen prseferendum.
38. Juvabit item sudoris expulsionem,si dictarum herbarum
& radicum pars in iisdem liquoribus ferveat , additis arijiolocbia
rotunda, baccis lauri,juniperi , radices iridts : atque immcrs in de-
cocto ampliflmis pongiis, vel pluribus simul consutis , & expres-
sis,aut panno denso duplicato similiter imbuto extorroquc,aliquo-
tics calidiEm &c diutiffime foveatur farigeturque totus venter,
derapta hepatis regione.
3p. Inde adhiberi queunt partim liquores & olea ant dicta
partim etiam alia, item unguenta , emplastra & cataplasmata : cu-
lusmodi sunt j oleum juniperinum , innum , lateribus : unguenta,
artiatttm , Agrippa , Aragonis : emplastrum semel dictum de
baccis lauri : cataplasmata ex farina fabacea , lupinorum,Jlercori-
'?hs caprinis , columbinis , vaccinis recentibus or cahdis , caricis,
baccis lauri, ariflolocbia rotunda ,ftapbide agria,pyretbro , carda-
womo, radice indis sulphure adornata. Vel fi post inunctioncm
gratiores fuerint sacculi cx lino raro , tenui , trito , & materia bis
teorlum enarrata compositi : deinde scripti proxim decocti , vel
lixivii, aut vini halitu ( ut dixi ) irrigati, calefactique, non debent
non elfe admodum utiles.
Bbbbbb 4o.Tu-
JOAMNIsWlERI
4c. Tumores infuper tibiarum difcutit', pulmentnm ex me
dulla panis , cum muriaaut lixivio coctum : admixtopofteaoleo
irino, live alio fimili.
41 ; Porr quia exrremi morbi extrema plemnqoe remedia
poilulanc: quae hk quoque in adionibus chirurgie obirvafl nt
meraini , colophonis vicefubjungam. Praeter commtmem ver a-
quse cxrradionem in Afeite, paracentetic vel pertubotie a<l muica-
lum obliquum afcendentem , earn fliciter ,quanquam lati&nc, e-
duci per umbilicum vidi: natura hinc detrahendum commonfCtan-
te,ob fingularem & notabiletn umbilici tumorem. Curx auttm
timmti. cumprimis ht, ut exiguo admodum toramme is apenarar , neprc-
fluviam confertim iubfequatur copiofum nimis: quotidiecnim
circiter libras duas erfluxile fatis eft.Quare illod tenaciempJaftro
mox occludendum erit, ne cx praecipiti & nimia bumoris mul &
piritus efufione , efiftuat quoque vita. Ubi eriam ,
iubftit, impediturque intus liquor ferofus, ftphone levicer ala
queimmiflb facile fluet. Ctermtoto hujuscaniticmis tempore,
quanto poteris ftudio , vifcerum robori conlulendum njedicamen-
tis , vidu deleito , & condituris analepticis. Ea enim nil! reftau-
rentur , quacunque fymptomatum ablatione operam\uc\es : rarus
fiquidem ejufmodi curationum eft fucceffus felix , eriamfi nulla in
re deliqueris, quod admittantur tentenrar, nil guando
Di loch extreme defperatum eft. Suum hie meretur locum elegans Hip-
m *"" pocratis fententia: inquit , &ger ex itsqttt. acjttampmyaa ,wn levior
fiat, inurende. funt crnfis. quam tenuifijjimi , Cr maximt in fu-
perficie ,cm comineropoffis circumcirca umhittettm , & una
umbilicojCr emitiere fingults ditbtu, &> erian i-
lofijfimu , in Isperic litori eperiet. Si mimfuctefferit ,fanmm facis:
fin minus, cjttod etiam alias futurum trat , idipfum perpetitwr.
,- < 42. Fcelicem prtereacurationem in aquae cutem rabeenris
%'. & eduftione non femel vidij maxim in hypofarca,ubi feper utroque
fufrtu. pede tmido inftar incii venas 3 vel paulo altius , fiflut fca\pe\lo
vel lanceola infligerentur. Enimvero die nocbiqne ex iis vulnuf-
culus ingens aquae copia citra virium hefionem ndeinenter exril-
lar, quod parum fimul fpiritus pereat. Verum ex continuo falfi hu-
moris ad exigua vulnulcula decubitu , quandoque fuboritur erifi-
pelas : quo tarnen vicio , rurfus nonnunquam eodem modo iJem
pedum tumor finditur. Troinde non immerito omnibus prediis ef
ficacit auxium in uinafacra, velHjpefarca,five Sarcite am Leuco-
phltqnuUA,
OussRVATiONUM Lib. I. p}t
pblegmata cbirurgiam praare , ajferit Aclepiades. Fiffiiras autem
circa internum talum inflig vult in loco,qu-atuor digkorum fpatio v&ka
fupra taium eminente, ca profundkate qua inven fe&ione quis Uô.
utkur.Novi, quiexmflatistihiisaquifoliacafis, aqua continuo
emanante liberarentur. Leonides etiam alias corporis partes ical-
pello incidi vult,fi tardius fupra talos extillet aqua: veluti fcrotvrm
tumefadum , pudenda , femora y lecosfupnanaaiiuuni)unduras.
Hippocrates lcrotum & femora vulnufculis fohsm lawunat eaque
fale confricat: cujus fubfidium hie pofteaoftertdkafus. Stratum
in cjnfmodi .if cjuandocjHCfttm vuirmfcttlts dttobmfaclispcrmn-
dttur :locptemnl trajelo & rdiclo, illatflulo bte humor. Refert
Antonius Benivenius,*/<fr bjdropicam exalta loco i terrain de- f^f*1,
sidie cafu, quum nplla vita[pes fuperejfet, ad lapidem elifo & cf,ca(.
dujcclo, ejfluxijfe acjuam, & paueo-pa tempore idoneis pradiis 1
fuijfe valetudinipriflina reitmam. s~
43. Siccantem,calefacitem,& facilis concodionis vicM eiTe o<-
portet. Alii ufus eft irequs,mascim tenuiork fortooac horoinibus.
DE L E U E H L EGM ATIA
cerebri fluxione orta , ftptotratis feiUentia HL de Lacis
in bomine.
QU retr ad vertebras , & in carnes d'efluxeiit , hy

drops fit: id quod ex hoc cognofcere datur. Sicca; c-
nim anteriores partes funt , caput videlicet, & nares , Sc '
oculi. Oculis amplius hebetudo accidk, fiuntque cum
viforepallidf , identidem & rcliquum corpas: nibil exfpuit
homo , etiamfi multum fluat. Fluxus enim per medium carnem
retro decumbens , & ab anteriore averfus, anteriores partes iceas
reddit: pofteriorum vero carnem irrigar , & magis cam quae intus
eft ad ventrem, quam quae foris eft ad nafum,&c. & poft:Intus ve
ro foramina ampliora lnt, Sc intermedia tcnuiora habent : fluxus
autem , utpote ab altioribus procederts , & terinia impedimenta
contra fe haberrs, influir, V carnes humidtac implct. Sed
Sc humiditas eibis in idem procedens corrumpitur : corrupta
autem ipfa prx admixtionc , & fimul cum ipfaea quae capite de-
fluit,corpus nutriunt.Carnes vero multo humorc mitrkae , & mor-
boib augefeentes hydrope piense hunt.
Bbbbbb 2 IN
P32 J a s N i s Vieri
IN FOEDA MORBOSI CORPORIS

conitione^ ubi occultamfoveri elepbantiajnfujpicio eratjxt-
jus noflri prcefcripti obfervatiene curat us e nuper ager bom
pkbejtu.
S A priroum cubiti vena communi,iequentem quotidie hauiic
potura hora matutina.
J. Rad.polypodi % j.s.
lapath. acmi tntegri cichorii cum radie,
fummit. lupulmn, m.j.
fcabiofa vernica
fumiterra an. m.ij.
fl. borragin ,buglojfa an. m. s.
liquiritia rafa J s.
pajful. enucleatg.'y s.
Coquantur in aquae rivi % \ v. donec medietas , admif-
cendo in fine decoctionis fens Alexandr. mundatas g ij. ephbymi
gl. nocte relinqaantur in infufione , & valida extei&one adde
iyr. de fueco fumaria; iv. fiatpotus.
S 2. Poftea hoc ufus fuit balneo frequenter :
. Scabiofa, veronica,
fumaria , lapathi acmi integri,
furfurum tritieeorum an. iu. iv.
malva m . vj.
In cacabo aquoe bulliant,ad balne.Deindeieco inunxit linimto:
i. Snccifcabiofa vernica, fumaria , lapathi acut. an. 5 ij.
arioloîa, rotunda , vttrioli Romani an. 3 ij- s.
fal.nitri$ j.
Uthargyr. argem. 3 ij.
alummis ^ ij.
fulphuris s.
olei laurint, axungt porc. an. ij.
oleum & axungia cum fuccis coquantur ad eorum coniumprio-
, inde mifeeantur reliqua ad linimenti form am .
3 .Brachiis & faemoribus affigtur cucrbita: c fearificatione.
4. Cavit multum falfis, fumo induratis, lacle , crebro caii
ufu, cerevifia recenti, trbida & acida, vino rubro,ab iisqusdu-
tius in aceto fuere aervata,denique ab omni intemperancia in vi-
cb, atque animi affe&ibus. DE
Obseuvationum Lib. I. 933
DE CARCINOMATE SINISTRI TESTIULI,
ob emollienttum & refolventium meicamentorum ufum exul-
ceraiOy ac in cancrum immedicabilem converjo.
NObilissimus & magnificus vir N. annos 28. na-
tus , conftitutionc gracilis , temperamento biliolus , fta-
tim a duodecimo a:tatis fuae anno , & frequenti Veneris
confuetudinc utebatur , & inordinato afliduae equitationis exerci-
tio corpus exagitabat : quae duo tum meatuum relaxatione, tum
debilitationis interventu difpofuere membra genitalia adfufci-
piendos defluxionum impetus partium uperiorum concita-
tine : vcluti etiam capitis , quod acuminati verticis refpedu
continuas dcftillationi adeo erat obnoxium,ut prxcer ingrucn-
tes quafdam arthritidis minitationes , vcrerctur. ne materia: ad
pulmones delaps, aliquando tandem inducerct infanabilcm ta-
bidae luis contagionem. Huic ver apparatui materiam fuppe-
ditat prava vidus obfervatio , quae maxime propter patrium ( hoc
eft , Germanicum ) compotationum morcm languineae moli com-
municavit fummam humorum corruptioncm & adaflationem,
quam forfftan auxcrunt reliquiae labis Ncapolitanae male curate,
cujus infigniis alias quoque ornabatur ad laiciva: juventuris imita-
tioncm.Ex eo occalionum confluxu incurrit progreflu temporis,
intercedente tarnen hernia varicoa , in finlftri lcroti tumorem.
2. Quemiprimum quidcm vulgaris chirurgi ftudio, cataplaf-
maribus difcuflum iri fperabat : at indies malo ingravefcente , me
citari jufit. Qui praevio loci affedi intuitu , ilico mcam de Sarco-
celes prcefentia cntcntiam,adftantc chirurgo pronunciavi:& hanc
eoufquc progreflam, ut nulla rerum appHctione refolvi aut difeu-
ti poiet : atque opcram lufuros , quotquot in cum finem aliquid
tentarent. Hoc tamen fuai,utcontcntus ad feptimanas aliquot ,fo-
la incrementi ejus maliprohibitione , per applicationem illorum
quae leviter refrigerando exiccarcnt, aqua: plantaginis incoda, &
vidus legis ftudiofa obfervationc : ut nimirum vchemcntiori e-
quitationc, infolefeentium fuccuflantimq; equorum ufu,continua
Veneris exercitatioiK'5& poculorum certaminc dcfiftcrct.Si tamen
interea temporis tumorem increfeere animadverterctur,pofle tata
illius tumidi teftis ablatione malum prorfus tolli, maxim i vidus
& reliquarum neceflariarum obfervatione comitaretur obedicn-
tia. Ule neglecô confilio in rerum non naturalium delido,& natu-
Bbbbbb 3 ralium
5>34 JOANNIS W X B R X
ralium traosgreffionc persistons , seroccmque cquestris concuo-
nis tumultationcm commodx lefionicumili prxponens , in con-
sucta vitcE liberrate petseverabat, Ptrtarfus tarocn valctiui n.v.x
conditionis , tradk iic in potestationem chirnrgi.cnjus mira iii u-
milis casus profligationc solicitas prsedicabatur : qui prastira op
rs pollicitatione , applicuit cataplaima sib **Am%pra , ex mulra
emollicntium & rclolventium farragine congestum:quo haudobs-
cur ostcntavit ignorationem luam circa & mcdicamentoium u-
sum, & agrirodims essentiam.
3. Mine variorum hominum confilia fequntus aeger , to-
pica experitur mulciplicia , partim emollientia , partim dicu-
tientia & reblventia pulmenta , cataplaima , unguenta , lini-
menta, ccrata. Hac ratione e promotum est post paucorum
mensium curricuum , ut supra tefiem lev tuberculum rubore ali-
quo tinctum apparere cceperit,quod chirurgo pertundebatunim-
mi'oque spccilo ad scrotum ulque , id identidem aperiebarur;ni-
hilquc effluxit , ac tenta; immiu extracteque nullum Jarcntis in
eo tumorc duro humoris judicium commonstrabant. Quare iis eux
mollirent, putrefaccrent , ac pus gneraient prseveratum eft^
donec proserperct, cque ostentaret latens cancer, retum iftarum
applicatione promotus , irritatusque : qui deinde co in loco putre-
dini usque adeo obnoxio , surore tanto brevi efferbuit , ut ater te-
terrimo cum scetorc & frequenti sanguinis fluxu, tumoris mujram
prtem depacerctur, cxederetque miserabilem in modum.
<j 4. Sic tandem crucatus incredibilis continuatione , & feeti-
da putredinis cxhalatione victus , animam cum magna fui ipsius
abnegatione libenter Deo reddidit, commendavitque, in Januaro
anni iexagcsim quinti supra sesqumillcmum. Ante raortem,
quumex Illustrissimi prnpis noltri mnistefio ad raeam fmi-
liam reversus, ab aegroto vocarer, mox cum mult luctu exdaroa-
bat, Utinam tuooblcquutus suiffem consilio. Nec alio hujustvat-
rationis institutum qtiis tdrqueat, qumutin similis vitii ambi-
mcl- guitatc, provid raags consil ratio perpendatur. Nam aemol-
iimnhu Timibus cancritm mire exasperari , diligcnter praemonuir Galenus
-:.'ir
**nett. lb.v. Simplicquod ratio etam dictt, quum putredinis parens&
auctrix fit mollilicatio.
DE UTERO CLAUSO.
OU* me in podead cla* curationc aliquotics diligen-
ti animadverfione observata sunt , paucis explicare statui:
nc &
O B S E R V A T I O N U M L I B. I. 93 y
ne & hoc arcanum , mortalium utilitati subtraxisse , mihi-
que peculiariter rservasse, sepeliieque videar. Hic prirnm su
pinofer decubitu soli vel ari lucido cxponatur virgo, in men-
ix sublimitatem erecta , collocataque , retractis diductisque
cruribus : inde , in qua cervicis uteri parte connatum lit impe-
dimentum , & quale id existt , olerti studio perquirendum.
Quibusdam etenim obsepta est pars anterior, sublimiorque : a-
liis mdia: nonnullis os uteri profundius : tque id vel rnembrana
nervosa crassa dura, vel innata carne pauca vel multa. Differentia
ver vel oculi inlpectione ex mcmbranae candore , & camis rubo-
re, quemadmodum & indicis digitiextremitate ex renitentia mo
do dijudicatur , potiEmum partibus his Ipeculo incurvo adtrian-
fuli rormara adrnato, artificios dilatatis1, quandoque ctiam an-
elitu fbrtitcr retento.
2. Ut autem operis instituti cxecutione minus impediaris, incUmi*
tibiis ita ad coxas reflexis distcnsisque manus inversas utrinque *******
per posteriorcm partem introrsuni alligabis : hoc modo sectionem dm.
citra ullius eriam adminiculum perficere potcris.Apud cordatio-
res tamen,ncc usq; ade pusillanimes, citra ligatura ulum retentis
genubus conrirmatioris animi matronis, id operis felici sucessu
per divini favoris gratiam absolvi. Scd novacula opus estacuta,
& circunquaque linteolo obligata, dbita cuspidis parte libra, ne
altius quam postules ncessitas , pntres , maxime si prosundius
ecandutn fit. Ea usus sum quandoque ancipiti , ldcummajori
cautione : plerunque superiori cjus lacre obtuso , propter majo-
, rem securitatem, ne vesiece collum lcederenjr.Minori etenim peri-
'culo aberrantur deorm ad intestini rectitrasitiem, quam ad col-
ii vesiejetenuiorem consistentiam : utrobique tamen noxiam facile
provla animadversione dedinabit is , qui in hoc negotio fuerit
exercitatus. Lancetam quoque vulgarern iic minime admitto.po-
tiffimuminduris nervosa cralsiciei (quales fer sunt omnes)mem-
branes, quarum sectione ob duritiem reiterata , mihi aures ex sono
nonnihil crpitante radi merriinerim.
3. Harum tamen incisio, quam carnis innate,faciliovest, ma
xime si c* fublimius affigantur : & promptior multo, si in iis lan-
fuinis menstrui quandoque introrum erumpentis, calque disten-
entis , colluvies decumbat. Siquidem in hoc affectu ferme
nunquam medici opra prius requiritur, quam quum vel hujus fan-
guinis extra venas residentis efluxio ab hoc iepimento impedi-
tur:
o^ Joannis W i e * i
tur: vel ubi in cgreflu meatus viro fuerit praeclufus.Uniuojcifus
fminas me fidcliter curatas,etiamnum iupcrftites efle arbitrar.
4. In operis hujus adminiftrationc novaculam imprimes
cabiique figu ram ad naturalis hiatus dimenfionem duciaveficx
eolio deorium, julio utrinque interftitio relicto , quod levJus fecu-
riufque in operientc membrana , & potifimum humoris /
tena effecens. In adnat uero crnis incifione , repetenda aliquo-
ties lcftio ob fanguinis profufionem : quem immiTa ipongiola,
pries in aquam tepidam intinda, expreiTaque , lues. Curaadtun
autem fummopere , ut non oblique collimes , led reitudinem'in
dividendis hujus carnei ifthmi anguftiis ferves , maxim fialtius
fecandum fit. Ab ea minus aberrabis, Ii tridens iud lpeculum in-
curvum altius immiferis: quodetiam commodius inlcretdecum-
bens virgo vel matrona , verfatili per piras aciculo upra ventrera,
furum innixo : quam cidem quoque , fi voler , verter ad juftam
cxpanlioncm licebit : fie vcficx cervicem rprimez dens ipeculi
fuperior, ut Icione tutior ea manear, dum dents reliqui li
tera diftendent , inter diftortos hos tu opus procqiicris. Si vero
fufpeda tibi fucrit carnis innatx profunditas, ct vulnus aliqua-
tenus fectum , violenter intrudito rea Ipecilluni tenue, quodrio-
dulum in extremitate rotundum habet : eoque totam carnem pex-
rumpe , donec penetraveris , fi poifis : nam ob fpecilli roturiJam
extremitatem , ubi ad num perveneris , velin matricis oiculum
impegeris violenta perruptione, non delinques : quodpetilli ha-
itati impreifione non tam iceurc feceris. Carnis totius profunka-
tem hoc modo femel pertufam, ipecilli immifl fubfidio deinde fa-
cilius ibeare poteris. Ego tamen anguftum foramen fpccillo obtuio
fa&um j aliis fimilibus initrumentis cralfioribus proiquurus,
catenus perrupi, douce forci pcm antrorfum oblongam validamque
tcr eandem hanc filfuram tranfmitterc va lerem : inde manubrio-
ura uu inq; rotundum manibus violentis fimul furum deorfum
uno tractu diftrahebam , donec dilaceraretur innata caro univerta.
y. Incifio etenim & laccratio artificila hic iuum habent lo
cum. Proinde & digiti indicis extremitarcm in diitractionem
quandoque adhibemus , maxim ubi ob loci aperiendi ariguftiam
vel pioiunditatem,errorem inter fecandum veremur. Setio,item
oblique vel traniverse, vel ad crucis formam duabus lineisinrer
ife traafvcrfis adminiftrari poterit.
6. Membranas & connatam carnem fi quis voliella apprehen
i dere
ObservAtionum L i b. I. 937
dcre resecareque volet , id quoquc tut fecerit: quanquamutriuf-
que curationcra etiam sine tnult earum excisione absolverim , po-
tilmum si post incisionem fissura indicis j vel ferrci instrumenta
adminiculo aliquoties dilatetur. Postea cnim usque adeo contra-
huntur corruganturque membranoli vel carnca; partes relictae , ut
nec cohcubitum nec partum rcmorentur. In cDnjugatis vero si
membrana fuerit incisa , nec sequuta in signis haemorrhagia ex u-
teri venis menstruis,quae alioquiin claudcntem membranam quan-
doquc decumbens , ectioni ansam subministrare assolct : Venus
moderata, lentaque, nec violenta aut vehemens,post triduum con-
cedetur. In dissecta autem carne profunda cervicis uteri , nocte o-
ctvapost incisionem , ejufmodi actionem permisisse me siiccessu
lto hora matutina, silentio sepeliendum non putavi.
7. Caeterm antequam hoc opus in findenda carne aggredia-
ris , pulvere sanguinis profluvium inliibente ex bolo armcno , san-
euine draconis , & ovi albumine , vel id genus aliis restringenri-
usjte instructum esse oportet : licet iis nunquam usus fuerim , nec
levem compelcuerim fluxioncm,quanquamaltcro etiam dieadhuc
sanguinis latis proflueret, eo quod constarent vires :decubitum ta-
men & quietem, donec is prorlus consisteret , imperabam. In san
guinis etenim defluvio habenda virium singularis ratio , ne vella-
befactetur cordis robur : vel syncope aut paimus , aut aliud fy m-
ptorna gravius coniequatur. Ex membrance vero exanguis pertu-
iione, nihil de sanguinis fluxu timendum,quem connatx carnis v.
nae vel stillant , velfundunt. Ab incisione siquae fucrit obvia san
guinis ex uteri venis antea expulsi , velut menstrui vel cujusvis al-
terius humoris colluvies, ea starim prius aqua hordei tepida lyrin-
ge injecta, deinde cum hydromelite identidem spiuseluenda.
Quicquid autem injieitur, infunditur. vel inserkur , tepidum esse
oportet. Intrim inlpicienda est aliquoties fissura, sive lpcculo li-
ve forcipe dilatanda , vel gentiana; radicis immiflone; vel certius
spongise, quse ceram liquefactam imbiberit, & mox , ne combura-
tur , extracta suerit, praeloque valid exprefsa , unde turunda lon-
a crassaque prqrci prlentis neccsitate excidetur , illinenda aut
abstergente aut exiccante , reprimente , & cicatricem indueen-
te medicatnento,pro vulneris constitutionc.Enimver huestudium
omne converti oportet, ut carnis, non item membran incisione
conglutinationcm quibucunq; valueris modis impedias: tam ha?c
pars rurfitm prompte coalefcir,atq;huc omnino propendet nattira.
Cccccc 8. Qua-
P38 JoANNIS Wib x
8 Quapropter ubi cutem obduci voles,poft dies pauculos, ra-
bulus argenteus vcl plumbeus,cavus,laevis,oblongus, cum&:ami-
neunico majore antrorfum,cum multis verb minoribus ineueum-
ferentia,ne ianiei effluxio irripediatur, ab aurifabro coniedus
feretur, maxim ubi profundius fuerit vulnus : tubuli aurempati
pofterior nonnihft inclinabit cura obtuia extremkatc,urriD<jj duo-
bus locis pertundenda: unde fila duo fortia dependeburu, urquum
in fedam rimam tubulus fuerit intrufus, anterioris pudendi angu-
ftiis & ofe lacro intercludamr , retineaturque nec mulietisusccf-
fum aut deambulationem prxpcdiat: & quando voles, aut poMet
neceffitas, filis extra pendulis hic confeftim retrahi queat.
9. Tubulorum forma efto diverfa , pro fiffurae modo & airi-
tudine. Nupta, raaritiquejam congreflum iunoxium experta, in
frequentiori hujus repetitione moderata,eidem morem gerat.
10. Porro quolcunque cordatos bic praemonitos volo> non
quemvis ad hujus curationis adminiftrationem temer admitten-
dum eiTc : fed quacunque diligentia prius inquirendum , quoad
fieri poteft ,hujus fedionis peritum vel medicum, rel hirurgum,
vel obftctriccm : ut quae ex finiftrae curadonis errore coniequun-
tur pernitiofa fymptomata , providentiae fubf\dio declinetmir.
Mî.' s Ii. Hoc cervicis uteri vitium Albucafis , inter Atabes ebi-
^tirai- rurgus minim peenitendus, Alracam nttneupat : Clamfttra, apud
"fure. Aviccnnam redditur. Ejus meminit etiam Cornelius CeJJus. Ma-
/'ii1' ^ boc arTeftas , Graecisdicuntur "rfTi,idet. , imperforarac.
tra'a. 4'. 1 2. Caeterm ut penitius intelligatur, quibus in ejuimodi cur a-
L&vii. " UÛS fuerim organis , borum icones & formam in ReipubL
ttf.ii. utilitatem fubjungere volui.
DE EXT REMITATE COLLI VESICAE*
TN his meis Obfervationibus , propter argumenti affinitatem,
JL medicos obiter volui ad monitos , extremitatem colli veficx ex-
teriorem non eodem ineundis feeminis loco apparere. Enim-
vero pluribus ea iupra cervicis uteri anguftias exteriotes:ub nvm-
pha conlpicitur : paucis introrfum in luperiori parte pudendi la-
tet : quare hujus dilatatione opus eft, fi quid in earn immitten-
dum quacunque occafione fuerit. Ejus vero meatum collumque
integrum ufq; in veficam eatenus rgano dilatante commodo ex
tendi poiTe,utmagn digitum non dimculter intr admirar, *-
minifl operas pretium eft: fi fortaffis hue calculum impingere,vel
alius
Observatiokum Lib. I. 939
SpHnlum iKurvum. ^ alius neceffitatis occa-
fionem requirere tantara
dilatationem contingat.
DE HYMEN E.
OB didos oftii
matricisaffedus,
ceden opera mea
de hymene fententiam
paucis annedere placuit,
adverfus multorutn e-
tiam infignium medico-
rum conceptam lemelo-
pinioncm , qiiai eo non
omnes muniantur virgi-
nes. Diverfum aurem
me aTeritur>eo nimirum
univerfum puellarum
genus ab initio dotarum
efle,nulla excepta:atque
hunc virginitatis exifte-
re cuftodcm , clauftrum
& munimentum. Eum
Forceps
Arabes novre , ut Avi-
cenna lib. in. fen. 2 1 .
trail, x.cap. i. item Al-
manfor. Habuifle item
ejus notitiam Cornelium
Celfum,inde colligo,qud in calculi fceminarum exedione , vir-
gini dgitos fubjici vult tanquam mafculo (hoc eft , per anum , ob
hymenis videlicet interpofitum & pudendi oftium contractus )
mulieri ver5 , per naturalia. Ex*neotericis,hunc admiferc Alexan
der Benedidus, & cum eo alii numero pauci.
2. Andreas VESALius,quiprincipem facile locum in difle-
dionis exercitio obtinet,etfi in dodiifimis fuis de Humani corpo
ris fabrica commentariis, hymenis leviter ex Arabum fententia in
priori editione meminiifet lolum, quod nullas aut raras admodum
iecuiflet virgines: tamenpoftea yilibello de radicis Chynae ufu,
hunc ex frequentori obfervatione diligenter defcribit , iis verbis:
Cccccc 2 In
yÔ J O A NN I S WlERI
In uteri cervice puellis , max pofl ingrejfum colli vefics , in [
muliebris[muspartem, ftptum quoddam occurrit tranfverfum ,
cuticulartque confiant fubantia : tili prorfus fimili , qua njmpbum
efformaricernimus. Septum hoc cervicis uteri lateributfua crakust.
e admtum,paulo in connexu quam reliqua amplitudme craffius,ûam-
vis interim membrana craffitiem non multumfuperet. Inmedtafeptifo
ramen occurrit longaf:ione pudendi modo a ,v : . . : j mtvruas
purgationesHnvirgintbus non retineat-.neque *fit confingerenw aU~
quas hoc f'.ptof:* hymenao inferiores, e quihtu menfiruuifungias w?-
nibuspromanaret: aut qua ab illis diingui debeant,qua mulurem mat-
fes alioqmn dtmittunt , difcrimme mer prgnantes Cr utero non *e-
lA. . rentes fubaudito. In fecunda autem editione uorum Anatomice*
"f ' r' rum librorum, copiofus Hymene differit.
3. Nec minus exaft in fuis Obfervationibus Anatomicis
banc virginitatis zonam depingit celeberrimus in boc artificio
Gabriel Fallopjus, ad hune modum: Aliud tu m notundum in
hoc finu mulierem eft, qud Anatomici aliquot reperiunnir , illos
deridentes,qi hymena ibi collocant. Verum fentemU nonfum
ita deridendi : quoniam rvera tu videre poteris invriinibut memra-
nam quandam nerveam,non autem carneam,qua immediate poft nudai
( ita emm raci vacant canalem, per quem minguntfmina, vel reitts
Collum ipfms vefics. ) adefi, & claudttnum per iranfvcrjum :
non e integra membrana , fed in medio perforata , u: minimus *
manusfuo apice in adultis facile ingredi pvjfit .- hocque virginale cutt-
flrum e,acperforamen ipfius facillimc cgrediumur menfes.
4. Hoc noluit Soranus effc mcmbraneum:fed potius effeipfutfinta
muliebris anguflias,fal~lM ex quibufdam rugis colkc~l,qua vafisexu-
tero iliac prodeunttbus comrahunturxumque ha thds. ruga exiendumur
inupratis virginibus ,atque dum vafa dicla difrumpuntm^dolorempa
rtum, G~fanguinem {yeluti maata effet viima ) effunduut.
y. Tace tarnen ego tantiviri dixerim , quod mihi potius vidttur
membrana non admodum craffa, atque in medio annuli modo perfrala,
qua poflea acerata inftupro, acprater modum dtenta,dolorem incutiS,
Cr tandem (yelmi in virtst,dum laceratur glandis frenttm ) evamefat.
Hactenus ille. Hifce Carpi, & quorundam Anatomicorum fenteo-
tia ftabilitur. Clauftr id cognovit & author carminis vulgo rriti:
magnum crimen,perrumpere Virginia hymen.
6. Exiftit autem in aliis membrana haec tenuior, fragili^rqi:
in plerifq; tarn folidajcraffa & firma,ut fe<ione opus lit. Li raraen
inter*
Observationum Lib. I. 941
interdum mariti validiinfultufrequenti, ctiam poft mcnfesali-
quot pertunditunqui ii quandoque icgnior aut impotentior fuerit,
cbirurgi adminiculo crit juvandus. Dum vcroca tenacior leduli
initus violcntia impetitur , fatigaturquc , intumefcit plerunquc
ufque ade cum annexis particuJis , ut penem amplius non admit-
tac, precludatque viro accefum omnem , ni. incila. Haecexem-
plis mihi notifimis facile demonftravcro.
7. Hymcna praetcrca novit di vi nus ille legiflator Mofes, pro
mlgalo ex Dei volntate ejufmodi edi<o Deuteron. 22. ubi indi-
ciorum virginalium meminit: Si duxerit vir uxorem,acceJferitquc ad
earn, & odifje cperit , cjutficritque divortii occafiones,nomen pefft-
mum ei objtciens,.& dixerit : Uxarem Line duxi, & tngrejfus ad earn,
non invent virgtnem, vel virginitattsfigna : tollem cam pater & mater e-
jus,dr profrent figna virginitatis adfeniores civitatis, ouifunt in
porta. Dicetquepater: Ftliam meam dedi buic uxorem, qu.tm cuia odit,
tmponit et nomen pejftmum,ut dicat. Non invent tuamfiliam virgtnem:
& ecce h&cfttnt/na vtrginitattsfiltt mea.Sxpandent vefltmentum co
ramfeniortbus civitatis , apprehendentqttefenes urbis illttts virttm, &c.
Jjhiodfi verum efi verbum iiiud,& fi^na virginitatis in ptteHa nonfuerint
tnventabducent pttellam adofiium domus patrtsfui , obruentque earn vi
ves tlltus civitatis lapidtbus, ut moriatur. Huculque Mofes.
8. Ex hymene,cjuiquc ulu intcllccio,non difficulter hic locus
explicabitur.Enimvcroin matrimonium traditis virginibus,in pri
mo congreflu ex hujus membranas violenter ruptse venulis profiuit
fanguis: cujus lituris , uti virginitatis vel virginalium notarum ar-
gumentis , tcftibufque tinta quibus hx teguntur vel incumbunt
iinteamina,coram magiftratu,fuipiciofis,conjugefquc violatae an
tea pudoris zonae fallo infimulantibus maritis expand , palamquc"
oftendijubet Mofes.
p. Ex hiftoriaitem memorabili meconferipta lib. ir. de
Pracftigiisdmonum, Suida,in explicatione nominis jEsu,de per
petua virginitate divae virginis,hoc caftitatis munimento quafeun-
que ver puellas cfle donatas, evidentiflimum eft.Quemadmodum
c ex Cypriani epiftola 1 i.ubi agit de virginibus Dco dicatis,qua;
cum viris congreflk fuerint , fenbit fexum feemincum eifc intir-
mum:hinc fubjungit. Injpiciantur virgines ab obfletricibus dtligenter:
&ft virgines invent* fuerint ,accepta communie attone ,ad Scclefiam ad-
mittantur,&c.Si autem de Us aliquit corrupt*- fuerint deprehenfa, agant
pocnitcntiamplenam, Cccccc 3 10. Afri-
J O A NN I S WlER
i o. Africanis & Barbaris hoc quoque virginalimn -
tum tarn innotuit , ut in nuptiarum iolcnnibus , cerris de cSs ce
lebre habeatur.
il. Cscterum , Nigrorum viri huic fragilifepimento tri-
nus rifi, validioribus certioribufqucpraefidiis liarura rirginalia
muniunt. Hi etenim (authore Tetro Itb.vi. bijhru feiuraji
de Lutanorum nariatione loquitur) & boni homines , &rtim beSa-
tores, fihabusfuis, a-.. i primum fut,pudentLt cenftum ,jc ,
ut ttrr-u meatus impediatur. HU autem ubi adoicvcrm,)k
nuptum dantur:fed ponfo relinqititur, incumbaque cur, at
ferro conglutnala cervicis uten labra fecet , vida: que. Tanto eftin
honore apud homines illos barbariffimos, in conjuge ducenda,vir-
ginitatis certitudo. lis fi innotuiffent illudlinimenram PaxaceJfi,
quod oris hiatui illitum , momentb id ( fi diis placet ) contrahere
conglutinareque poflet (quemadmodum ex ejus afleclis quiam
non indodus nuper,lingua nimis petulanti,ne dies m meadaci , ef-
futire, jadareque fuo more eft aulus,ita iuis dotas magiris) a-
cu , filo, & dolorificis punduris in confuendo hoc , opus
fuiffet minim.
COLLI MATRICIS PHYMA,
ejufque Curatio.
IN hoc aflfeduum colli matricis catalogo , recenfebitut quoquc

phy ma, five tnberculurn quoddam oblongum in ils anguiV e-
natum:quo quum nobilis & generofa Domina ufque adeo affice-
retur , ut ejus impedimento difficilior redderetur marito inicus:
malo hoc clam detcdo , confilium ob conjugis moleftiam cum pu-
dorerogat. Ego auferendum cenfui. Atad ejus infpedionem non
admius, fciritatus vero num digitis id comprehendi poflet ? illa
annuit: Ut itaque fili lericei duplican, ceraque firmad , vinculo ad
radicem id conftringcrct , indiefque ardius contraheret , doee
tandem filo prorfus contrido abfeiflum decideret , fuafi. Hace di-
do audietis,coniliunique fcelici fuccefiu fequuta,indicavitpoftei,
fe phy ma illud modo ablatum iccuiTc, $c ladcum quiddame-
munarle.Potet vinculum hoc iericeum ctiam efficacius reddi,fire-
quirat neceflitas, ut nimirum antea horas aliquot in aqua fubliroj-
ta vel forti, ter ant quater maccretur , & exiccetur.
G ANGRA
3ANGKJESJE PUDENDI CURATIO.

GAngrjenAm adhaec in uteri oftio graviflunam fcetidif-
fimamque,in nobili matrona juvene annonim viginti quin
qu, lpcriori anno curavi. iEftuante c*iicula tuberculum
rjuoddam in eo iinu , forte ex vehementiori infultu mariti cxor-
:um , imperitus rerum chirurgus inidoneo cataplafmate, & nelcio
rjuibus aliis admotis vincere conatus eft : unde intra dies non
nultos tanta faevitia cfferbuit, ut veftigio pars ca univerfa
jutreiceret , nigricarct , & intermorer etur : peltifque hase cclc-
-itate incredibili anum verfus iieviret , & iic fimul partes anterio
res cum pofticis letali dade perderet. Accedebat calor, febris,
:xtrema virium debilitas, fumma cordis anguftia, & reliqua fym-
5tomatum malignorum congeries , qux profeo ex putidiflimae
:loacae halitu vix ferendo augeri oportuit. Horrenda erat cladis
ujus facies. Accitus ego iu extrema rei defperatione, haud mo
ra uberrimum folani & plantaginis fuccum primum fyringe in u-
:runque mcatum ter vel quater interdiu in-jicio , deinde horis illis
intermediis lini lapfum iis fuccis admixto aceto imbutum appli-
;ui : qui exuccus , eodem rurfus pcrmaduit liquore : ac ejuimodi
rcpetita aliquoties applicatione periveratum eft , donee reftin-
gueretur fervor, & defineret putrefactio. Allumebat interim
quoquc potionem fingulis diebus ter ex deco&o acetofae, fcabio-
(ae, pimpinellae , prunorum Damafcenorum , fummitatum borra-
>inis , bugloflae, florum calendulae,cum aqua faccharo & aceto ad
lyrupi acidi longi formam apparata. . Vius erat paucus , fed re-
frigerans & acidus, putredinis occafionem praefcindens. Tertio
die reverfus , incendii furiam faevitiamque putredinis rmififle
compcri. Quare carnem nigram mortuamque exiguo forcipe
ittrahi, & circunquaque vino firm , fine doloris ienfu fcparari
refecarique jubco. Inde reliquum ad vivum ufque jEgypriaco
ungento abfumebatur : eodemque modo ad cicatricatricis indu-
ftionerri, uti in aliis ulceribus, progrediebamur.
2. Atqui inter curandum erant aliquoties enemata cx hordei
oc aliorum alvum mollicntium decoto infundenda. Nee quae cor-
di & vifceribus reliquis robur conciliarent, ncgligebantur: cujuf-
modi funt, rofarum, florum borraginis, bugloflae , calthae, confer
vas, idque genus rehqua , atque ea ratione convaluit brevi.
$ 3- Ad
94+ Jo si S WlER
. Ad Gangram hujus turationem fi alteram adjnniero,
me m RoJmanno ilandio , viro cert praeter infignemejusobi-
licatem ptimo, perat'am,non videbitur abionum.Huic propemo-
diim ieptua'genario , corpulento , cacochymicoque , tertians s-
Erifrtia bris afflictione fuftto quai per criin exoritur erifipclas phlegmo-
nodes in iniftro brachio , quod ab axilla ad carpurnu.'que cum do
lore, rubore & dolore plurimum mtumuit : fuppuratumque brcvi,
& chirurgo fectum, copiam faniei reddidit largam.
S 4. Ubi deindecitraintermillionem die noctuque nihil coebe
faniei, led liquor ierous proflueret,cataplafma ex farina,bordtica
cum momento in aqua dccofca,vitellis ovorum & oleiro-
facci quantitate debita admixtis. applicui: unde mox aquei crudi-
que humoris profluvio rmittente, pus co<Sum promanaritQuare
animadverfa chirurgus , qui cum mihi antea ob crudi illius ucci
cfHuxum ab eodem laudatum controverfia fuit, materia magis
exiccante, dum abeTcm, conlilii mei fueeeifura le fperabar viu-
rum: linteifque madefais in vino cui rncoerum fuemt cuminum,
veitit brachium univcrlum. Eo tantum promovir , ut bren omni*
vulnera,qu3E fupra viginti crant in uno \o btachio , ab/gue ullius
faniei guttulalivefcerent,& brachium deindetotum tunicate oc-
g**gr*- eiperet. Revocatus , excandui confpe&a gangra:na: itaquebaud
natrtch,, mora t altioribus vulnufeulis brachium fearifico , foveoque fpon-
giis utrinque fibi correfpondentibus ex lixivio decokmis farnx
lupinorum: deindc cataplafmaex farkia hordeacea,fabwcea , lupi-
norum&oxymclitcapparatumadmoveo. Atque horumulu con
tinuo fanguis & fpiritus revocantur , pus redit coftum , naturalis
revivileit color ,ulceribuque melle roiacco (cui plerunque admil-
cebatur vcl pulvis pixcipiratus, vel unguentum yEgyptiacumâb-
ftcrfis,curatur xger, & ad folita revertitur munia. |
y. Idempolt annos quinqu, quum prandio fervente can
cula ad miliare cquitarct , febre denuo tertiana notha corripirur.
Duodecimo aut die morbo inchoato, corpore fie faris per alvura
fponte exonerara , natura crifim moliebatur , fed imperktam,ex
calbris naturalis (ob corporis impuri molcm, enium 6c morbum)
defeftu: fie humores punidos ad finftram tibiam propulit ,eri(t-
pelas ibidem excitatura ; verum prce fui impotencia in ipo opere
lubfiftit , eque foras verbis Cuttm protrudere valuit. Vroinde
veftigio poli intenfum dolorem , pauci tanicn temporis , pf
hxc
Obser.vationum. L 1 B. 1, 94. J
hxc gravata, obtructaque, intcriit die decimo tertio , perdito
omni sensu, motu, calore, vividoque colore , retiquis intrim par- ^**re-
tibus , corporis velut illxsis : seminarium tamcn hoc tam excrevit Jffib^
subit, utquumego vocatus, decimoquarto accederem, haud Jjjj"*
mora confirmatum eflr^fon pronunciarem : qllem Aschachillos '-.
Arabes , Latini Siderationtm , vulgares Tgnem fanB Antboni, fau
Chirurgi Ignem frigidum Germanica linguanuncupantHolIandi ^f""'-
fcout toper, "
6. Quarrpauciscumeohoris commoratus, obextinctamea
in parte vitan^ totius porr corporis interitum in sene valetudi-
nario consequuturum prxdixi , abiique. Sectionis etenim occa-
fonem prxscidit tas , afflicta valetudo , familix plendor , & ho-
norartis. Decimo octavo itaque die in Domino obdormiit: cui
locum in j ustorum resurrectione precor.
7. Extremum pedem aliquando repente fphacelatum vidit
Joannes Fernelius , sine causa cxterna, sine tumore aut rubore#4w!'
conpicuo : obortoprimm dolore immanillmo , mox nsum in r"' ""^
eo ac motum periisise , partem totam livore contabuise, exulcera-
tionem fdam insequutam , qux accerrima causticaque medica-
menta sine sensu admitteret : non multo pst arteriam brachii
dextri, deindeetiam sinistri pulsare desiisse : ita sensim univerb
corpore obsesso , miserum extingui , sine febre , sine symptomati-
busadmodumgravibus. Ad venenatamqualitatem in omnes par
tes propagatam , qux extremam perniciem hanc infrt , hic cau-
mrefcrt.
Clansa Glandis mafcuU ratio.
AD clausarum partium tractationem pertinet glandis ma-

sculx occlusus anterior meatus, quem in nobili adolescen
te Westphalo conspexi : qui lotium redditurus , acu longa
8f craffiuseula meatum aperiebat , coalescenrem rursus paulatim
sxonerata urina. Huic affectui secure medeberis , altiori incisio-
neab oraloci naturalis & consueti , usque ad apertum virgxca-
nalem : inde turundulam rotundam , cavam , tenuem , ex plumbo
vel argento concinnatam insres , prius tamcn oleo roceo illi-
tamrc postealinimentocicatriceminducente,utidiampompho-
ligo cum pauxillo rosacei dissoluto , vel simili. In turundx autem
Dddddd usu
944 IOANNIS WlERI
usu perdurabis , donec cuticula munitam esse urinaeviam sense-
ris.Ea ver intrim quandoque movebitur,ne in anatione conna
catur impedimentum. Si pelliculadurior postea videbkur , oleo
amygdalarumdulcium, vcl butyro.insalsotepido inrrorsumiUU
narur aliquoties*
Claufi jn Curatis.
AN v m item concrevisse infanti recenter nato , mem'mi :
vestigio tamen exigua fissurae liquori tranfmittendo ido-
neae relicto. Hoc sepimentum ad justam naturalis hiatus
divisionemdissecabatursorncula.-cujusinfcriorem cupidem per
dictum foramen immittendam prius abrumpi , obtundique, ne
laederetacies, oportuit : deinde interpotis exiccantibus (relut
pulvisculo rosarum, bedegaris, bolicumaluminis uti momen-
to) facil absolvi potuit curatio.
3eglutitarum jcicularum uratio.

P R o b a quaedam fmina infantem curatUTa."DuW.oTu , in
Martioannisexagesimiquarti supra fsquimiJlemum , aci-
culasore retentas duas, unammagnam, alteram minorem,
arrepto infante quem inopinat in ignem casurum verebarur,
forte deglutiit. Hxrebant autemprimm aliquot horisin gala
circitur palmam latam ub laryng, cummulto dolore 6c angu-
stiis. Ad quam tandem accersitus, ut nibilcibi velpotus priu;
exhiberetur, qum incurva forcipe exigua mox adferri jussa, ren-
tassem numilla retrahi possent, vetui. Vix ad teli jactum digrel-
ius, sorbiriunculum propinatamintelligo : qua in sophagi par
tes inferiores , paululum supra ventriculi oriheium deprimuntur.
Ubinovocruciatu pungitivoque dolore excitato, revocarusjusii
cerevisiam cum butyroc pane secalino, nostratibus consueto,
cralusque incib hauriri affatim, atque eam decubitu erecre
somnum capere: siquidem noxerat. Hoc modo aciculas ad ven-
triculum deturbatum iri sperabam : quum eas intxas , vomitu ha
partes contrahente , firmiufque eo nifu impingente, tut per sau
ces reddi posse non viderem. Sic post noctis mdium tertia bon,
panis illius pondre deprcssae,in ventriculum refederunr. Iade
O B S E R V A T i O N U M. L 1 . I. t)^
eam secundo die jusculis pinguibus cerevisiaque cum butyro ali,
ac in dextra decumbere libero ventre , pulvinaribus fuppositis fe-
mori & brachio , ut minuiimpedit ex stomachoper pilorumin
intestina descenderent acf, jussi. Ajneridie sungentem, hinc in
de inflectere corpus nolui, ne inaquali motu in intestinis alicubi
infigerentur aciculae : sed ut citra inflexionem erecta moderat
inambularet , quo cum excrementis proclivius ad intestina magna
sidrent acus, consului : atque ut deinde exoneratae primm f
ces, in vase conservarentur : quibus postero mane depositis, appa-
rueruntaciculx, qua dixi forma : longiorver erat curvatanon-
nihil. Hx eo quoque fuere gratiores , qud mulier haec vel metus
magnitudine, vel alia de causa, graviter agrotare videretur. Post
dies ver non multos omnino convaluit.
Obcrvationum io&nnsWcn Libri. f.
FINIS.
Dddddd x JOAN-
94*
JOANNIS WIERI
OBSERVATIONUM
M E D I C A RUM
L I % E ^ II.
D E
VARENS MORBO, &c.
Ic u t antehac de Scorburo feci j ira &nunc de

mirabili quodam gravigue morbo (qui rai/randi
symptomatibus conjunctus , bactenus equ/dem
ignotus , ideoque nullam curandi methodum cer-
tam adipisci potuit) qui setaum, exônete. de-
crevi.
i M^rbus iste Gcrmanis, pracsertim vero Westphalis (in-
raren. ter (luos maximgrassatur) voce Teutonica die Vartn zppelatur,
Nos Latin varenos (ad differentiam varorum) dicamus; quos
Ditmarsi Danis contermini , eidem malo vald obnoxii vocacr
die Kadden. Brunswicensibus, degutte Kindem : Gottingensibus,
diegutte Holden nuncupantur.
orfrXe f 3. Origo nominis Varen, quodam verminum gnre fie
dicto fuxit, subinde tamen cum adjectivo die lauffende Vartn vo-
catur : quasi dicas, currentes varenos.
4. Proditseaffectusiste, cumlat vagantibus,calidiqueali>
Jiuando doloribus, peromnes corporis partes , przeipue autert
pinam dorsi & lumbos ; soletque parte aliqua primum initius
capere : Verbi gratia , manibus , progrediens celerirer per br>
chia, totumque corpus. Deprehenditur tamen subinde inunaal-
quasolummodo parte radices egisie : &in illa nonnunquamcua
cruciatu moneri , in modum morbi articularis,'ex tenuis materii
defluxu nascens. Sicut etiam in illo morbo apparet,remittentib
sepedum cruciatibus, mox sursum in humeros dolores rapi , is
Cl!,.
Observationum. L i b. II. 94,7
quibus ubi desierint, in manus descendcre. Fitque hoc modo mira
Siuxdam &cita surlim deorsumque per membrafactarum discur-
lonum vicifitudo. Proprietas doloris,estedenti autrodcntisi-
milis , instar vermiculi^qui musculos aliasquc partes vehementer,
im interdum quasi in nictu oculi, ad loca afflicta,proreperc,& ar-
rodere videtur.
5. Hujus luis sunt duo gnera -,unum cumtumorc articulo- d c?r-
rum , quo diu durante , sequuntur aliquando maculx , quales in
Scorbuto, quae nonnunquam abscessus aut ulcra pariunt, potiffi- <.
mum circa pedcs, quae fane vald difficulter sanari soient. Ex qui
bus & vermiculi quidam exiles (licet rariuscul) apparent. Dein-
deid periculi accedit , quod ulcra taliainterdumvelutcarcino-
mata magis magique erodendo augescanr. Acciditque subinde,
ut univer hujus renuis pravi, & virulenti humoris mles, in par-
tem aliquam decubitu facto, crumpat , ut reliquo corpore, omnis
tormenti experte) abcefus fubnascatur , in sistulam tandem tran-
siens. A quo discrimine prxservari posfunt , quicunque consilio
lubri tempestiv obsequuntur.
6. Alterumhujus luis genus est, ut (quamvisomnitumore^/,#.
careat) cruciaminatamen priori xqualia, manifestamtotiuscor-""'
poris atrophiam secum trahant , in morem phthifeos , cum debili-
tate & membrorum lasitudine. Retinent nihilominus ambo haec
generatantamcommunionem, ut per noctem dolores ingraves-
cant, sicut in morbo Gallico, somnique sint inquieti , licet vigilix
quibufdamnon itamagnam molestiamfacessant. Im evenit ali-
quando,ut hoc malo afrecti nullum appetentix edendi detriment
patiantur : intrim tamen quotidi magis magique extenuentur.
S 7. Quxrat autem quispiam : an nullus antiquorum admiran- r*-
di hujus morbi meminerit ? Refpondeo , Grxcis ignotum prorfus "^ti""'
fuisse, mulro minus descriptum, quamvis quidam dracontios obje- """*"
cerit, Galeno 1. v 1 . loc.aff. cap. 3 . Ita descriptos,ut quodam Ara-
bixlococruribushominum, forma, crassitie & colore minutis
vermibus simili illos innafei tradat, confessus tamen sibi nunquam
confpectos. PaulusiEginetaMedicus&ipseGrxcusl.iv. 0.5-91.
exactius dracontios describir, ex Sorani tamen,Leonidx aliorum-
que testimonio magis , quam experientia sua : & quidem his ver-
bis : In India & superioribus iEgypto locis, dracontii generantur,
feu animalia quxdam lumbricos imitantia , in partibus musculo-
Dddddd 3 sis
94-3 I 0 A M N I S Wlftr
fis, putbrachio, femore, tibia: In pucris etiara latera fubcafe\
perrcptant,&palammoventur: Deinde cum diu cxtremum ili-*
quod dracunculi remanferit, locum fuppurat, &cute ipusdi-
pcrta , initium ipfius progreditur : cum trahitur , dolores movtt,
praecipu abruptus. Quapropter nonnulli cicunt, plumbeam mo
leta ex Dracunculo fufpendendam , neuniveriim, fed parricnla-
tim molis pondere dcidt : Alii ver hos damnant : quodnihiio
magis pondere molis plmbea; dracunculus abrumpatur , Sedlo-
res varios concitet. Jubent partem in aquam dimitti calidam,^co
Dracunculus tepefa&us foras prorepat , deinde digitis ipfma
membratim extrahere. At Soranus neque animal prorfus,id ner-
voficujufdamfubftantiamefe putat, quod opinionem motos fo-
lum prsebeat. Sive autem hoc fit, five quod prius dictum eft, So-
rano & Leonidxaliifque vifum eft, &c. Simili modo Aerius terra
lib. IV. Serm. . cap. 8.. exfententiaLeonidae. Facit& luis huyas,
mentionem Plutarchus cap. 9. Sympofii oavi. Inter Latinos
autem Savonarola in cap. devermibus eferibit: Scercusbovil-
lumoleo & melle permiftum, inuntumque eliciendis vermibas
prodeft. AfTerunt & quidam, fi eodem ungento , dorfi /pina per-
linatur, fore, ut multorum vermiculorum \\\ de-
libutum ereptantiafpe&enturqu fi precidantur,aegrorantem ad-
j u tum iri. Cui tarnen rei vix ego fidem adjungere aufim Jicer rem
fibivifamaftruentibus. Videturque inde , morbum Grands dri-
mdtni. contiumLarinisdracunculum dic:um,abAvicenna Arabe Venam
Medeni, ab Haliabbare Venam iniofam, quibudam venam ci-
vilem appellari. Ego autem judico,afte6tum hunc, ium effe, qui
fuperioribus Germanis , Miteffertn vocitatur ; Etymo pura hinc
fumpto, dafz, es mit oder mitten effe oder nage, quafi fimul rel inrus
edens aut rodens. Nurenbergae nominatur die drre madeny id eft,
Vermes ficci. Aliis dicuntur, zehrende iviirme, quafi confumenres-
vermes ; e qud puerorum corpora, inde male afFecTa , conrabe-
fcant. Eftque communis apud Germanos inpueris, abfque au fa
nota tabefcentibus de tali morbo fufpicio.Ideoque hypocaufto in-
feruntur , in quo ubi modicum fudarint , humeri polline triticeo,
meili commifto, perunguntur, & pofthorx quadrantem , plurimi
Vermiculi tenues vivi prodeunt,qui novacula prxfecantur. Elap-
fis inde dicbus oto , perlinuntur itidem in hypocaufto brachial
pedes, &c ercptantcs Vermiculi fimili modo decapitantur.
8. Neque
O S E R 1/ A T 1 d K O M. L I B. II. pAp
8. Neque est: istu d fictitia fabella ; sed res verissi ma, attestan
te id multis inlocis experientia quotidiana, Jicet illud nec Gale-
nus viderit, neque Savonarola credere voluerit. Neque mirandum
tam paucos , tamqu inconstantes de dracontiis scripsisse : cm res
adefueritpauculis cognita : Im xqu antiquiffimis,ac hujus sc-
cuJi scriptoribus ignota, prxterquam quod quidam eorum, vel ex
aliorum relatu, vel transcriptione exaliorummonumentisinli-
brossuos redegerint. Commmort in Saxonix historia Albertus
Crantzius , Henricum Quintum Imperatprem morbo illo , quem
dracunculos appellant^pque congenitus fuerat, extinctum esse ,
Anno i ixj.
f 9. Quod autem affectus nobis prxpositus , quemque Vare
nos dicimus long alius lit dracontiis, aut Mitesserenis , digno-
scent perfacii illi , qui ex vcterum testimoniis , varenos hosce no-
stros cum dracontiis , aut Mitesserenis conferre velint ; praertim
cum proprietatem morbi , aut curandi rationem penitius inquire-
refhidebunr.
10. Rectquidem Mitesserenos Germanix superions, ce-
leberrimus chirurgus Albucasis cap.94.lib. 1 1 . descripsit,dicitqu
ippellariquodamin loco bovinum morbum, e quod boves tali cw;*
xp infesten tur. Deinde capite sequenti, dnott varenos nostros B,v"""-
ub nomine Nekir. Vorum quamvis morbi descriptio adsit ; est ni-
ilominus apud nos long diver morbi curandi methodus. Simi-
iter Guilielmus Placentinus praxi Chirurgica clarissimus, ambo-
umaftectuum cum discrimine duobus posterioribus chirurgix
ux capitibus meminit. Leonardus quoque Bertapalia Chirurgix
eritissimus, obiter morbum hune attigit in capitulo de flatibus.
agabundis : Sicut & Avicennaquondam novisse eundemvide-
.ir, lib.iv. fen. 3. tract.i. cap. 19. Postremo quoque Cardanus in
b. de Meth. medendi sect. 4. cap. y. in quo agit de discurrenti-
us errantibusque doloribus.
x 1. Ut ut fit j posteaquam omnia tam obscure adeoque sine
icthodo curativascriptasunt ; laboremhunc mihi prxdeccsso-
b. relictum video ; utoriginem causamque hujus affectus per-
ruter, rectamque curandi viam commonstrem. Intrim non
videbo , si qui id dexterius me prxstare poterunt y quibus
men gratum esse debebit , sibi per rac se mitam prxparatam
Prius
jj-o IoaHmis W i % . i
$ Ii. Prius tarnen quam rem aggrediar alterius cujufai-
gnoti, & portentofi morbi (qui territorio Trevirenfi, virisiiqite
n^tebt- locis vulgaris , der nachgrifft , quafi nocturna compreheno&ci-
tur)mentionem facer volui. Symptomata autem notzque,qmW.
proditur, funt acerbiffimi cruciatus, unam aliquant parremiubito
corripientes, quale eft dorfum, comprims carnea coxendices.
Quo fit, at imperitiores Ifchiadicum cfle fufpicentur, qui in iupe-
riore femoris juntura gignitur , propter fimilitudinemdalorum
ambarumque partium. Perfuaa quoque plebecula eft , veftigia
quaedam effe cruenta 3 . aut4- impreforum digitorum , quo ti
men falfum eft, neque diu durt. Animadverti vero debet , quod
fi malum negligatur , fubfequi loleat , aut femoris aut cruris atro
phia, vel extenuatio , ut robur movendi amittar. Credirur autem
tantundem temporis ad curationem requiri , quantum uccrecen-
do impendit morbus ; verm methodo omni caret ejus cumio.
Quandoquidemin fuper-ftitione educata pieos, / guis ira xgrotet,
refugium habet ad excantationes & exoraTmos, quibus pcragea-
dis non tarn proper facrificos, qum rudes & idiotas quofdam -
fticos, hacinre famofos (quos etiam antiquisMarfisea propter
comparare pofis) adhibere confueverunt.
Curat!. $ 13. Hoc autem ordine peraguntur. Ante omnia cingulum
ftwfT segrot' quo cingi quotidi folitus , nudo ejus corpori fecundum
longitudinem ac latitudinem pro confuetudine , circumdamr^
z*reif. quod deindeademptum clavo appenditur his verbis: Ego te pre-
' cor Domine Deus , per trinas virgines , Margaretam , Mariam
Magdalenam , atque Vrfulam \ ut in hoc aegroto lignum exhiberc
velis, an morbo nachtgrifft vocato , aut alio deftu fit afHi&us, in
nomine Patris, Filii & Spiritus Santi. Pofthorum proJaaonem
verborum, cingulum clavo detratum metiuntur j quod breviu
quam prius fuerat , reperiatur;colligunt indecert , morbo illo
nachtgriffputato,xgrum premi; ac demm ad auxilium ferendum
feaccingunt. Sin autem aegrotans precari aut neiciat, autnoVit;
tuncvetulaadhocconducitur , cui aliquot precatiunculas domi
nicas & falutati unculas angelicas certo numero admurmurare
mandatur per totidem dies, quot morbus durant. Neque quic-
quam fub vitas periodo deefle praefcripto numero debet.Cum ao-
tem htgriffetizm Comitiffis aliifque prudenribus piiiquelw-
minibus in illa regione, ufu lumbricor um terretrium, quosfuren
& regen
O B S E R V A T I O M U M. L I B. II. ()r
kregenwirm nuncupantjCurari intel!igam,inde ego conjecturam
cio , nachtgriff, quandam nostrorum varcnorum peciemesse ;
rout excuratione dcinceps latius certiusque cognoscetur.
De caujs "Varenorumi
OUm jam ex supradictisquilibet cognoscere poffit, me in

^hujusarguraentitraftatione, nulliusnecantiqui nec recen-
tioris auctoris opra juvari posse : Decrevi methodo analy-
ca causas hujus luis investigare, partira ex collationecum pro-
im agnato affectu facta ; partira etiam ex proprietate & permu-
.tione signorum ; maxim ver ex curationis conderatione.
2. Prim itaque statuendum, materium hujus mali esse te-
jem ScsubtilemjEtquidem hocargumento : Quod quicquid cit
: , & cir prit , ex tenuitate & subtilitate materiei originem du-
rre dbet. Quae propositio adeo est certa, ut ulteriori demon-
ratione nop indigeat: Quamvis Galeno nostroid advertur,
mtendenti coutrarium astruere , dum ex concepta semel opinio-
: docere conatur , magnum illum gravemque morbum caducum
: crassa materia generari. Cujus sententix li locus daretur;multa
isurda necessari (querentur : Quippe qu crassior est materia
i plus temporis ad fui coacervationem & longiorem moram ad
irationem requirit , antequam natura uperari possit ; quod je-
ris plenisque obstructiones clar docent sicut & febres quarta-
3 ; durique tumores frigidi, & lmiles. E contrario, quo tenuior
ubtilior materia est ; c minus temporis ad morborum genera-
)nem& curationemopus est. Exemplo unt affectusomnesex
tu, aut flavabile, aut alio tenui humore, aut vaporibuscx
ti. Xestanturque speciatim iliaci coliciquedoloics, pasmi,in-
bus , Epilepsia, suffocationes ex utero, Erysipelata, tertiana
sris pura, fimilesque alii morbi qui vel natura ipl, vel me-
:inae adjumento(cum materia talium affectuum subtilis omnin
istat )admodumcirexpelluntur. Exquibus fcil colligitur,
irrefragabiliter concludtur, causam materialem hujus mali
n crassam ; sed tenuem subtilemquc humiditatem esse ; qua: fa-
in flatumresolvatur, quideinde irrepitin muculos, disten-
contrahitqueeosdem , perindeacsico loco Ulcerofi essent;
oque momento per multa membra hue illuc vagantur , & sicut
Eeeece inva
J A H M I S W 1 E R
invaio inexfpecbtaprorfus, vehemens exiftit : itaquoque ce-
leriter cedit : alioquin materia non tam expedite fudanioexpur-
garetur.
3 . Interim tarnen & hoc Cmul (irire oportet , -
nues humores aequ compararos : ut tam doloricosafFehi5 mid-
tent fed occulta quaedam virulentia concurrere deber, quod an-
xietas magna cum refpirationis difhcultate , membroruni fabit
debilitate ,& Vitalis facultatis lapfu (baud aliter, quam Giger
Venenati quid haufiffet) ftatim in primo affulru manifebmt.
f 4. Prxtereaobfervavi, omnibus remediis huic morbo efti-
natis , antidota admiceri qualia adverfus Venena luemquepdh-
lentem propinari folent. Item Venenum iftud fudando magniex
parte difllpari ; irno morbum hunc vehementer purganra, ne
detrimento corporis evidenti ferre non poflj fed clemenda oum
idquehanc obcauffam, quia noxius humor faciilim commove-
tur , & ad irrequietam rabiem rurfus irritamr.
5". Poftrem judico hujus mali fedem effe in jierris, qui
mufculisaliisque cognati generis partibus, tendoaibas Sc liga.-
mentis communes funt înquos tenues li , ubtes , vaporo&
venenati humores e ininuant, idque ex natura aLeOtu* 'atet;
quipungendo, rodendo, eum mmodumadoritur; utimperitui
aliquis Medicus , mult certis aegrotantem in ania, aur melanc
holia loborare; quam tam intolerabilibus cruciatibus zfigiexii-
maret; Deindeexeo : quod dolores maxima ex pane in dorio,
lumbilque, fub quibus medulla fpinalis fe producit, exc'nantur
nec non , quod vis motiva lasditur ; Et poftrem , quod tales zgri
juventur pharmacis , quae ervos corroborant.
De fignis hujus Morbi.
SI g N a hujus morbi , partim ex anteditis, partim ex mox di-

cendis defumi polfunt. Et primo quidem ex curationis modo;
potione nempe ex vermibus parata,quam potdefcribemus. Si
enim tali potione curaturaffeftus , pro cerro babero efl Vrenos.
Vermes namque ifti, propeculiari hujus morbi theriaca , au t an
tidoto aeftimantur: Sin contra exvermium potu nihil levamos
lentitaeger; judicio eft, Vrenos nonefe. Secundo ex Vermwm
applicatione : Si enim Vermis locoaffeTO impojtus,veJfriam
plan
Observationum. L i b. II. 953
plantis pedumsubligatus, statimvel cmoritur, vel consumitur,
vel exarescit ; opinantur etiam inde quidam Varcnos essc. Sin
contr eveniat ? non esse talem affectum. Tametsi hujus rei pri-
culum ego nondum fecerim.
(Prognoflicum & prcautio.
SIcut supra descorbuto dixi; ita & mod de Varenis dico ,

hreditarios esse,& parentibus in filios transire &innasci;vi-
dentur quoque este contagiosi. Attamen ego opinor, id potius
.ommuni victui cibi & potus attribuendum , quod interdum uni-
rcrz fmilia uno similique morbo correpta&infecta existrar ; Quin
;tiam , nisi malo huic ordinariis remediis rempori occurratur ; in
ongum cert tempus ; im in multos menses atque annos misc-
:randos cruciatus extendere poterit.
ViHus ratio-
QU o d in aliis omnibus morbis usitatum,8c ab antiquis benc

traditum ; ut circa curationis initium victus ratio institua-
tur,idipsum&hcfciendumest. Illa autem est duplex:
Una ab omnibus hoc malo correptis in gnre observari dbet- Al-
era prosymptomatum discrimine in specieaccommodandayenit.
Quantum ad priorem : vitanda in universum omnia crassi succi ,
5c coctu difficilia cibaria : Item omnia pinguia, & quae ex lact pa-
atur, & pultes avenaca; & sinapi , nec non ova. Licet ova me ju-
lice minime sint prohibenda.
a. Potusestobona, suavis, bencocta&probdefcatace-
evifia, & quae non sit potens , ut in caput vaporet, neque sit acida%
Iqua hordeacea non est inutilis ; cui iib finem coctionis , pauxil-
umexquisiti cinamomiinjectum fuerit j praesertim si quid calo-
ispraeter naturam adsit : Alioquin vinialbi oligophorihaustus
ubindc utiliter umi posser, quod tamen maturum limpidumque-
it, neque caput petat.
3. Prsetereapro symptomatum discrimine, ut mod dic-
um, regimen mutari oportet : Quippesi quis tumor simulappa-
eret ; tune assis cibariis,cquicquid est siccumactu,aut siccandi
rim habet, uti decet ; mod tamen boni succi existt ; idque putre-
Eeecee x dinis
gj4, [ NN I S WlERl
dinis caufa, qux in humoribus membra fubeunribus , tuoreique.
generantibus delitefcit. Si vero fortaffs aegrotus gracihs , lut ex-
tenuatus effet, tunc fan humidiore, born ucci alimento , & pto'o
nutriente utendum ; quo uberius refici queat. Verum in d'rm
praefcribendadiutius immorari nolo, put quam arris peritas Me-
dicusperfeprocircumftantiisj & ditcrimine locorutn accommo
dare feiet.
De peculnri Qtirationc.
RiEciPUUM &prftanttilmum Bezoaraut antidotus vene-

nata hujus & pcrmoleftx luis,latet abdita in legitimohorum
p Vermium ufu , quos Belgs ptemt 6c bntpieren/ &
toCtttn/ quod fonat vermes rofeidos aut pluviales , item aetrttoonn
id eft, Vermes rerreftres, & Officina: lumbneos terreftres vocant,
ex quibus oleum lumbricorum paranr,de quibus DioCcor.I. i /.cap.
6l. Et Irneptw )c, hoc eft, terrx intelina nominar, Interqubi
praecipuifuntilli,quianulisrubicundis Collum ingntumgerunfj
comprimis verb , qui in ccemiteriis , & citea. e\iVcVira.rccrmn-
tur. Multi autem uper rali facltate lumbricorum eo tnagumm-
buntur , quod veteres horum vermium virtutestam paucis per-
ftrinxerint : quod tarnen majori pro parte per negligenriam /-
rioris confiderationis accidit in i Iiis , qui quarumdam rerum abdi-
tas proprietates(quarum caufas inquirere deberent) eniere imrjof-
rirft fibile effe fibi perniafcrunt. Quamobrem ego tanto libemius Ver-
,a" mium horum terreftrium vires vitas humanas utiles , ex multiplici
yw. corumoperatione, quumdiuturnaexperientiaobirvavi, inlu-
**. ni cem proferre & deferibere conabor.
*** . Primumenimexcellentm urinas movendi virtutemha-
bent, tefte Diofcor. Ipfo,loco paul ante citato; quod indepatet,fi
cum pullo aut carnibus coquantur,&jufculum bibatur,fupra fidem
urinampellit,praefertimafparagi aurfeeniculi radiculisumvuin- *
coHs. Quo remedio pueros aliquot aliofque ab hydrope liberaros
novi. Neque hoc igrioravit Diofcor, Sc Galenus lib.xi .fmpl.c.39.
Scribuntcnim , inteftina terrx feu lumbrici rerreftres , fi contun-
dantur,&inmulfabibantur urinamdiu fuppreffara propeller?.
3. Secundo non ignaviter fudores cienr ; modo &-
parati ufurpentur ; quod in hoc morbo evidens fir. Mesusienim
liquo- 1
Observations m. Lib. II. ey
liquorum ex his lumbricis destillatum , hydropicis quibufdam su-
dorem ade provocasse.ut hoc modo tumore Uberati,tandemque
sanati fuerint. Ec quanquam liquor iste gravem odorem spiret ; est
nihilominus sapornoningratus, potestque intrim odorisinamce-
nitas pauxillo aquae cinamomi aftuso mitigari , aut herba fniculi
simuldestillari.
4.. Tertio fingularedonumhabentaperiendi, 6c hepatisob-Troij/,/.
structiones tollendi, restante id experientia quotidiana, in decolo-R?-
ratis 6c arquatis , in quibus efficaces vald existunt , si quando pur- *
gati,probequeloti , in mortario lapideocontusi , cum liquoreex
floribus genista:, aut marrubii, aut ex corticibus fraxini, aut ex ur-
ticisminoribusstillato, vel cumvinoalbo, aliove utili humore
percolati fuerint, cumque modico ccharo , cinamomo 6c croco ,
potu calefacto assumantur. Aut rursus ut nequaquam gri abhor-
reant, potest ex illis pulvisfieri, cum simili prioribus liquore bi-
bendus. ,
i 5:. Prtereasimilempotentiameorundemdeprehendimus,
in externis nervorum , aut nervosarum partium obstructionibus.
Quippe si qux corporis pars , ut brachium aut crus, nervorum il-
las partes transeuntium culpa tabescit, aut extenuatur : reperimus
singulare auxilium , si quando debilitatam illam partem liquor ex
Vermibus hilce extracto frquenter perunxerimus , qui liquor ex
lumbricis purgatis, lotis, rulis in gutturnium,aut bombilium,an-
gusti put oris vitrum( Gwrfor/Germanis appellatum)circum- Smcemt
lutatum, furnque impotum, injectis, facil parari potest. Quo i<mkn.
unguentopcrliti, percipiunt fensibiliter, sanguinem potenter in
partem infirmam attrahi.
6. Quarto habent ad mi randam vimsedandi dolores in om
nibus corporis membris, comprimis ver inncrvosis, qux acerri-
m dplere soient. Porestque id oleo lumbricorum facil ostendi , oiemm
Quod non in aeneis, fed vitreis vafis absque alterius olei additione , ['J^'"'
pcrbalneum Maria: conficitur, doneclumbrici (qui prius repur-
gari vinoque lavari debuerunt) vitreis accurat obturatis inclusi ,
in pinguem liquorem oleo similem diflblvantur , quo dolentia
mcmbra inungantur ; fed contra graveolentiam momentum olei
Lavcndulacei addendo. Aut si malis pulverem eorundem partibus
jnctisillincndo, aut eundern illum linimentis vel Emplastris per*
nistum, fupcrponendo. Pari modo iidem , cruciatusarthritidis ,
Eeeeee 3 poda-
^ Joanns Wieri
podagra > paralyses , ncc non morbi Gallici leniunt. Qiiproprer
iidemcommifcenturetiamEmplaftris, quae ex ranis ad morbum
Gallicumadornantur. Et veluti nervofis cornmodarediximui-.ia
quoqueprofuntaliis defelibus , qui ex heiione illorum orgicea
ducunr, qualisapoplexia, convulfio,& fi miles ; quin etiain nervs
recens contufos, am pun tos, aut fciffos, aut quoquo modo vulne-
ratos mitigant non folm ; verum infuper eofdem persnantJdeo-
queEmplaftris contra rupturam ineri olent, ficut&Emplalro
de pelle arietina Arnoldi deVillaNova adjeos videmus.Similiter
quoquejuvanrC curant, debilita & exulcerara intcftina, fiquaa-
do, liquor , in quo lumbrici elixi fuerunt , Clyfteris tubuloinfun*
datur. Si quis etiam ex alto lap fus , intus lac fus fit ; cidem quoqut
omninutilcsfuntpotijficut&aquainde deftillara, undxpon-
dere haufta, prodeft iis , quibus inteftina punftim auciata funt Sic
quoque pota, grumos fanguinis diflblvit. Aut fi cui inflitum vu\-
nus cruorcm extra non emiferit , eidem commodat3 dif-
pellendo. Eadem aqua calefata & goQipio excepn, caleaque
vulneribus immerf, quotidi, renovata, uftic eorundcm chores,
Germani das Gliedwaer dicunt , glutinatque iffe&os ervos ia
vulneribus.
i 7- Quint auxiliantur egregi adverfus mori venenaros,
proinde contra rabioi canis morfum , ufui efle poter confctio
quaedam ex vivo kimbrico melli immerfo, ne fuccum fuum exccr-
nat , cui pulvifculum ex taxi ligno , & argento puro , limaabraum
admifcenr.
8. Sext cum manifefta utilitate exhibentur vermes ifti rau-
lieribus ad laftis generationem , & copiam ejusaugendamtere
Atio tetrabibl. primo ferm. 4. cap. 6.
Tui-w $ o. Polrem utiliter datur horum Vermium pulvis contra
"nm."" lumbricos puerorum , adillos expeliendo, cujus praeparationem
ego in gratiam le&oris docebo ; nempconjiciuntur Vermes ter-
reni recentes in ollam , ibique per biduum hyberno tempore ,per
Trepar*- unicamautemdiem aditivo detinentur jut terrena forde emun-
\*?" dentur ; deinde vino abluti , novo fitili induntur , quod obtura-
tum & ben lutatum, calenti furno imponitur, doee iintare-
facti.
$ 10. Cum taquejam in aperto fit, tarn praeclaris virrutifo*
viles hos contemtifimofque terrx vermes Deo ornatos efle;mi-
nus
nus estmirandum, in curationevarenorum , remedio & viribus
vermium eorum, per Urinas exturbari,pra;cedentem illam hu-
moris tenuis pravitatem, qux in venis existit, sicut eciam veneno-
sam illam materiam parti m per eosdem meatus , partim per sudo-
res,praesertim cum materia in exterioribus corporis partibus con-
fistit : Simul etiam quod mitigatoria virtute, cruciatus mitescunt,
nervorumque obstructiones (in quibus varcnisunt irretiti) reclu-
duntur.
II. Ad ordinarium ver horum lumbricorum usumquod
attinct, illi profect vald difFerenter apud imperitos medicos,
iciolafque & curiosulas mulieres in Westphalia, Saxonia &Bal-
thici maris littoribususurpantur,&quideminterdum cum cert
vermium in numero observatione. Reperi tamen subsequentem Ter,,
mox formulam, apud quosdam maximi usus esse ; nempe ut primo
die capiant novem lumbricos, accuratablutos, tusosque , & cum
vino aut cerevifia per eribrum cilicium transmissos, propinant u-
nicohaustufummomaneebibendos, obtectoque diligenter cor-
pore udorem provocant > qui in hoc affectu inprimis requiritur ,
quo probprolecto, de feliciore curatione spes est; Si placetali-
quid macis aut cinamomi, aut his fimile aroma aliud , ad stomachi
robur & gratiam potioni conciliandam , admifceri , permittetur.
Postridie paratur iterum, bibiturqueidem pharmacum, eo tamen
discrimine, ut lumbricorum numerusduplicetur, cxviii. exi
stant. Tertio die xv 1 1. vermes sumuntur. Quot si hoc modo ma-
lum superetur, utsercfit, tuncacquiescunt. Sin verdoloresre-
crudecunt. Repetendus modus prior,sicut mod dictum,cum no-
venarii vermium numeri adjectione in dies singulos. Qud si ve
r mor bus radices ade alt egerit, ut dicta curandi ratio non tis
faciat ; contunduntur quidem rursus vermes j fed cum liquore ex
lvia, betonica, abrotono&angelicain aquadecoctis, per eri
brum, ut ant, trajiciuntur, & potui exhibentur.
12. Matronaquaedamcelebrisin territorioMonasteriensi.-
quenrem potionem proarcano mysterio habebat ; Capiebat autem
salviae,betonicx,rutxsingulorum folia quinque, vermes terrenos
cum anulis circa collum rubentibus etiam quinq; sabinse parum, &
fuccisx, feu morsus diabolici, radices duas, qu omnia simul con-
tundi oportebat in pila marmorea ; contusa cum quinq; cochleari
bus aqua cx satnbuci floribus destillat humcctari,& per eribrum
exprs-
q8 I 0 A NN I S WlER.1
expreiTa primo die exhiberi mandabat.Poftridie numerum exqui".
narioad feptenarium augendum eiTe. Tertio verb, pro fepttnario
fingulorum novenarium fubftituendum. Verm hice tribus do-
fibus fimul radicumariftolochixtritarum 5. ij. ad miccndas, pe
ta fingulis potiunculis - ij -9 tandem mellis virginei cochiearirai-
cum plenum infund prxcipicbat.
5 13. Alii hanc formulant fervant : Accipiendo lumbricos
quindecim, totidemque folia betonicx, fimul in pila comradunt*
& cum dimidia cerevifix menfura , cui paimllum ibinxmcoxe-
rit , trajiciunt , de quo hauftulum cum mdico theriacx mane ex
hibent per triduum continuum , crecente Luna , ctotidenadies
in Lunas decremento.
14. Alia potio; ad quam fumitur cerevifix menra dimi-
dia (qua: communis eft in prxdictis regionibus potns , arque ori-
nas movet) cui incoquatur dimidis fabinx manipulas cam cocb-
learibus quinqu ejufdem potus, contere, eper cribrum pelle
ieptem lumbricos ante contufos , addenda theriacx opcimz
5. f. & faccharis quantum libebit ; hanc pormnenfom acger
primo die ebibit. Poftridi vero parenv, fed ami lumbricis ua-
decim concinnatam. Tertio autem die xqualem dovcv -, verum,
cum lumbricis tredecim confe&am. Hanc curationem continua
re opus eft permenis duos aut tres. Apparebitque tandem in
fundo urinx quiddam chondro avenaceo (Germ. Hohemgurte)
fimile, quod pro figno falubri habetur.
$ 1 5". Alii accipiunt lumbricos novem , latos & tufos , cum
manipulo pervincx herbx,Gefm./wgrim, afFufaque cerevifia per-
colant , exhibentes ante mutationem Lunx , & poft quoque.
16. Non dfunt, qui potum parent ex alvia angulhoris
folii , ruta & betnica, & cum lumbricis fimul tundunr, additaque
cerevifia dulci , per cribrum trajiciunt, deinde per novem dies
prxbentquotidie .vi., crefeente Luna 3 & tantundem totidtm-
que dies eadem decrefeente ;
17. In prxnominatis terris funt etiam quidam , qui potio-
nes hujufmodiabfque lumbricis ad tales affe&us in frequentiufa
habent, equenti forma :
Ree. Aftolochia longa
Ariflolocha rotunda: $.f.
Ruta, fabina, levifiici ana 5./.
Beie-
O B S. E S. V A T O N U M. L I B. II. 95-9
Betonic , sal-via tenuis folii , fulmonaria , Jngulorum
folia undecm , baccas lauri qumjtte , ojfisfiuritms combu-
Quxomnia prius arefacta, deindc fingula seorsum trita , postea

commiscentur. Pulvis iste in tres atquales partes dividitur , cujus
una tertia quotidie exhibenda venit ,. incerevisia autvin, cre-
scente Luna, & totidcm dies, tantundcm decrecenre fiderc.
5 18. Aliiinter Westphalos fliciter cundem morbum fanant,
potuexherbaglycypicri, Germ.je lengerje lieber voeata, (totam Xuic.
cum radice fumendo) confecto, quotidie ufurpando, qui rnane fuam"*-
dorem placidum provocat,nec abfque ratione:Laxat en ira ista her-
ba clauses meatus vifcerum,morboq; inde exortos curat,ac urinas
pellit:Quapropter eadem illa adverfus hydropisin utiliser bibitur.
$ ip. Nonnulli accipiunt radices oxylapathi aut rumicis majo-
ris Germ.Grindwurz,bona.m quantitatem contufam,& vino per-
colant, tribufque matutinis porrigunt. #
S io. Quidam hoc remedioutuntur, putpavonisovo, croci,
3rachmsemiflem , actique, quantum ovi testa capit, commi-
cent, potuique exhibent.
5 %x. Ncque dfunt, qui vivamSalamandram,Gcrm.fwAf(j/-
ewurm aereo vasi inditam urunt , ejufque pulverem cum mica pa
lis mistum ofFerunt.
S 12. In Ditmarsiajuxta littora Balthica, Daniam versus , vi- ftrmu
iniiqe locis, vermem quendam volatilem habent , quem JMay-
>urm Sc Euer ipfi , alii Kadden appellant. Hune vermem filo cir-
jmligato ad collum, fufpendunt ex alto, prxfertim menfe Majo,
tillatque pendentis ab ore flavus liquor, quem venenatum judi-
tnr. Hune vermem unum,vel fqui, si ve ad summum duos cum
midio, sic arefactum & pulveratum , propinant xgroto ex cere-
sia,quem pharmaco epoto exerceri ad sudorem ufquejubent,qui
ron scquatur,in furnum adhuc calentem,cui panis extractus re-
n s est, irreperc cogitur, ut facilius fudet; qui deinde fymptoma-
gravia patitur , cardiogmum nempe miferabilem cum toties
rporis debilirate, viriumque omnium defectu , duranrque illa
- dimidium diem : postea si ncessitas postules , datur illi rurfus
st dies tres aut quatuor idem pulvis , adeoque interdum ufque
novem dies , sincesle videatur. Ditmarsihunc potum ex ver-
bus talibus factum, sualingua appellant Kaddentranck. VtmU,
Ffffff DE-
I - A M I S WlERI
DESCRIPTIO HUJUS VERMIS.
VErmis iile alatus, eft VUyfofis ,feufigwsYa-

caput collumque mium ifiorum êmorum^fuos Fe-
habet in circuitu enatos effe arbitrer.
fu , qualis violaceus
color , & non abfque ni-
tore quodam , capitc
prodeunt flagella duo
longa ad digiti latitudi-
nem , inter quae cornicu-
latotidcm acuta, parva,
lunata , veluti forcipes.
minutuli. Alxexvirore
obicurefeunt. Sub alis Se
fuper dorio annli funt
colore diferiminato, mo
do nitore virefeenti, mo
do flavedine obfcura .
Venter & pedes, capitis
collique colorem fimu-
lant. Ventri tres plae-
rumque pedes utrinque
adhxrcnt longi , in me
dio articulis fuis curva-
tis,ad articulorum in aliis
formam. Quam diu ju-
venes funt, colore fpe-
in univerfum
magis cacruleo. Accre-
feunt in longum ad bi-
num digitorum latitudi-
nem : craflefeunt in digiti tmrtis Iatitudinem . Reperiunturin viis
publicis Majo men i, videnturque efle ex cantharidam genere,
verunramen ego eos vnenntos eff cenfo.
. Habentmagno quoquein pretioDitmarfi, ficut&'ft'eft-
phali, nec non & comitatus Teckelnbargici incolx, ,
cîam
Observati O N U M. L I B. II. 96s
SoUnus quam IValckenbautn in-

%J,sommferus
, J. , feu
J dieitant, crelcentemco-
Walckenbaum. .S N . _,
piose juxta arcem Te-
ckelnburg\im , Latini so
lanum lmniserum vo
tant. Hanc tusam cum
cerevisia contra varenos
Potui offerunt;post quem
a?ger tm vebemestti i'o-
porcobruitur, ac si cum
morte luctarctur : d
per a^.horas magna cura
somno distinetur 5 quod
nisi fieret, periculonon
carefer. Namexhcpo-
tu visus mirific obscu-
ratur , sensusque ac iri-
tellectits per aliquotho-
ras debilitatur : Quod ta-
men mirandum non est,
cum herba ista upra mo-
dum assumt, venenosa
sit, videlicet frigida in
tertio gradu, potentiam
habens, graverh sopOrem
inducendi, non tmen ita
periculosum , Ut opium
solet. Vermduronodo
durUs cuneusquaerendus
est.
3 . In territorio Brunswicensi similibus potionibus utun-
ur , quibus aegroti per horas circiter 14. soporati quiescunt, opi-
orque ex eadem planta Walcktnbaum dicta, potiones illas elixari.
Jeque mirum id videri ; quippe egoquendam exmeis novi ,qui
d versus varenos , mane quidem vermes dabat , sub vesperam ve-
>j propter dolorum acrbitatem , Philonii Romani 5. j. praescri- PWn
ebat : est autem dicata confectio ista somno provocando, & dolo- "*'""
tedando.
Ffffff x 4.Alii
IOAKNIS W X ft X
4. Alii omngena medicament* potus , pulverts , ekuam
conftruunt prodiverfitate regionum , multirariaque experiencia
& obfervationeuniuscujufque. Intereadeprehendoplzraûe abs
que ratione, & legitimamcthodo adminiltrari.
5- QiJapropter ego fumma folicitudine fecundum artisprz-
cepta, conditionem magnihujus morbi conGderavi ; communem-
quecurandi ufum'expendi. Infuper & meara medcodiranonem
ob oculos poner volui , ad liberum cujufque judicium, aur com-
modum, quooccafiodetur , majori ccrtitudine indaganiirej il
las perquas graviffimx huic ignotacquefic venenatxlui, emus
ob viam ire, & auxiliari detur.
- 6. Ante omnia autem corpus, ut alis ufitarum, expurgan
r tZ'. convenit cum eleftuarii rofati Mefues 3. vj; aur cum Diacarbolici
i J: autcumDiacarthami3 vj.Jufculogaliinac,autpiforuminrul-
lb permiftis; vel fi mavis radie, mechoacae (quibufdam rhabaibari
albidictij&rhabarbarifingul. 3- j- tenuirer mul concita cum3.
ij. pulveris Senna: purgativi per noftem unamcum modicojuia-
li infulfi, calido loco macerata, mane exprimanrur.
Dcinde fequentiapozemate quotidie rcuneutendum.
foiio. fyt radicularumfuccifa,feu morfus abtli j .
Ariftalochia rotunda, 3 i*j-
Salvia, betnica, ana manip.j.
Abrotoni, ruta,pervinca,fabina ana M. s.
Decoquanrur ftmul in aquae fontanae dim idia menfura, aut^.
^xxij. donee fer dimidium fit abfumptum. De hocapoxemate
percolato & clarificato, fumantur quotidie mane circiter uncir
quatuor ; addendo quinqu lumbricos anulumin coll o gerentes,
qui vino loti prius&contufijCribro cilicio fimul tranfig-i Jebcnt,
quo fao admifce theriacaz optima: drachmae femiiTem , cinamo-
mi boni - j- & facchari quantum fuavitas requirar. Potus fte
quotidie taliterconcinnandus, & bibenduseft ad fudoris provo-
cationem.
7. Quod fi cum praefcripti potus ufurpatione, radixvirul-
que hujus mali fudndo nondum exturbata fundirus , nec fatisper
alvum fubdutafuerit ; tunc lubfequentideco<fto, quod firaul rae-
diocrem purgandi vim habet , pro ratione circumftamiarum , uti
licebit.
Radie, ftypodii^.j.
Sahne,
Obsertationum. L I B. II. 5)63
Salv'ut, betonic* ana M. j.
Scabiofa, rata, abroton ana M. s.
Sent, anifiyfem. citri ana 3. y.
Pajful. Corin! b .-vel aliarum expurg. & minutim incifarunt 3 . 1 V.
Decoquantursimul in fontanse j\ xxxij. dum tertiapars exha
lant, & postrcm fol. Sennae selectx 3. x. additse , scmel cbullianr,
stentque pcr noctem bentecta j mane rccalfacta , exprimantur
valid ; deinde novcra lumbricimundati, ut antdictum, imul
trajiciantur, addita fufficicntc saccharis puri quantitate , ne potus
corrumpatur. De isto apozemate per ternas auroras aegrotodofis
calida propinetur , non ramen ut fudet. Quod fi ver argro dosis
unicaad purgandum sufficiet : utendumeitsequenti, cumrae-
liori formula :
ty.'Pul'v.fennapurgati'vi'S.is. ftpti*
infusui in aau* betonic*^. y. &semis.
Stet calido loco per horas xij. posteaexprimatur valide adhuc
calens, percilicium, admiliquc diacarthami3- 1 V. detur patien-
ti totum una vice, caleractum in aurora.
8. Cum in Aprili anni 1569. mihi oppidum Mcersam n-
gresso puellaadducerctur,qux varenis correpta, membrorum de-
bilitatem fubit incurrerat tanto cum angore , partiumque cxter-
narum calore,ut nihil aliud,quam intus acri toxico infectam uspi-
carentur : Confilio extemporaneo ac parabili , prout locis phar-
macopolio remotioribus fieri potest , succurri ; & fubscripto re-
medio juvi: videlicet lumbricos quinque expurgatos contritoque
haustulo bonx mitisque cerevifix percolari, probatxque theriacx
drachmam dimidiam, cum cinamomi crocique & saccharis modi-
co admisceri, manequeomniapotui calefacta dari , & insuper su-
daii, ncc non per aliquot dics usurpari,prxcepi ; ut ad omnium ad-
mirationem puella sanaretur.
9 . Si quando ver virus in singularem aliquam particulam de-
cumbens apparuerit; folet multum commodi conferre, & auxiliari
plantago cum sale in mortariolapideo trita atque fupcrimposita.
10. Siquietiam tumores in abscefus versi,exhocmorbo ad t^B>
eruptionem se comparent : Ditmarsenses chirurgi cataplasma for- cmu
mant , ex radicibus cicutx aquaticx , quam ipsi lingu sua Waden-
dunckj Germani Wafftrfchirling indigitant. Radices autem has
tuppa obvolutas,fub cineribus afiant; inde tufas mcllc permifcent
Ffffff j incata-
IoAKNis Wish
in cataplafma; perfuafi vermculos (quos dit Varen apel/ )
mellita dulcedine illedfcos prodituros , & radicum venenomori-
turoseiTe.
il. Alii cataplafma aut pultem parant ex radicibus figiV
Salomonis , Germani fVeicwurtz, diH, aqux aut cererifia: inco-
tis, addentcs aliquando radculas dryopteris {Rychtlfsm Germ,
vocatae locoque affefto imponunt : Quia verb ex arris chirurg/tra?
peritia, abfccffus hujufmodicurari poffunt , non puravi hic de re
plura verba facer.
1. Defcriprio pulveris fennse purgativi Joan. Wieri, cuju*
ante mentionem fecit,ita fe habet,in tratatu de fcorbuto, p.790.
. fol fem* Alexand. *
Tartar albiS. iv.
Epithymi 3-y.
Cinamomi, GariopbyU. galanga, fem. anifi. ana^.j.
Diacrydii^ j. s.
Ex tritis miftis, cribroque cretis, fiat pulvis ex arre.
D E
MORBO GLLICO.
D hunc Traftatum de novis morbis , jure mri

to refcrtur prsecipua lues , & horribilis poena pu-
_ dendas libidinis , quam communiter Germani vo*
J cant Morbum Gallicum , quae circiter annum 14.94-
exoriri primum cccpit, cum Carolus Rex Galliae potentiffimo
exercitu Italiam ingreffus , celeberrimam urbem Neapolim in
fuam ditionem redegit. Eonaraque tempore (uti fcribunt auto-
res) leprofus Eques , pro fua fatianda unius notis libdine , farai-
geratae Meretricis Valentianx inHifpania concubitum, pretio
50. coronatorum impetravit , 3d quam poftmodum alii libidino,
impii , & brutales ingreffi funt tanto numero , ut brevi tcmporis
fpatio circiter 400. fuerint infcH : quorum plurimi, Gallos in
Italiam expeditionem fumentes , infecuti funt, atque eandem
hifcecimeliis ornarunt : Unde poftea factum eft, ut, retrocedente
exercitu , Sc ad fua unoquoque locaredeunte , ha:c Itlica Bellaria
fe Hipanica fcabies inter alia de honeftamenra , nobis quoqae
Ger
Observatonum. Lib. II. o,6"j
Germanis coeterifque Chriftianis nationibus fuerint tranfcri-
pta; quibus per hxreditariamad pofteros tranfmiffionem non
parum debilitara fuit noftii corporis conftitutio; cujus clemen
ter Deus mifereatur. Non equidem ignoro, alios, quos inter
eft Leonardus Fioravantus, in libro cui titulum fecit Capricci
Afedtcinali , long alia ratione de origine bujus niali fcripfifle;
fed quia brevitati nuncftudeo , hxc omnia fuis relinquam auto-
ribus . Similiter novus hic & fdus Morbus , nova caque
contumeliofa nomina confecutus eft fuis primis Inventoribus, GMti.
quibufdam enim vocatur Morbus Gallicus , ab aliis LuesHi-
ipanica, ab aliis contages Neapolitana; quxlibet namquenatio
qum longiffim fevoluit removerehanc infamiam.
f 2. Quoniam vero nunc temporis Morbus hie nimis quam
communis eft , praecipu inter Magnates , quapropter etiam de
ejufdem Curandi ratione plurimi libri excuii extant, poteram
equidem huic labori fuperledere , tamen cum exiftimarem polTe
me longa ccontinuata meaexercitatione &experientia, nonni-
hil utilitatis iifdem afferre, confultum mihi vifum el breviter
Curandi rationemdefcribere, &cum adjuncts commonitioni-
bus hoc quicquid effe officii, indigentibus exhibere.
g . Principi itaque iis qui fanguinis copia abundant Media- Vn St~
na brachii dextri crit pertundenda , & prout neceffitas fuaferit, a"%
ianguis parcius aut largius detrahendus : Debinc per aliquot dies
eontinuatos Apoiemiate longo corpus bene effe prxparandum &
purgandum , antequam ulterius pergere poffimus in ufu Antido-
torum 5c alexi pharmacorum. Poterit autem hocapoxema icquen-
ti aut fimili formulaprxfcribi ,
fy. Rtitlicum Tolypodii . ij.
Hermodacfylorum^.j.
Mecboacan 3 v I .
Interioris corticts fla-vi Frngula s.
Radieurn -veratri nigribene praparatorumS- -
Scabiof*,futnari*y'veronica, dulcamara ana pugill. Item :
Seminis ani,granerum malt citri,carduibenedictt.ana'5 .tij.
Liquiritiarafa 3. vj.
Garyophjllorum^. s. mafz,c& + '&-
Decoquantur omnia hxc in Mcnfura lixivij. excineribus clavel-
latis parati,ad confumptionemfer dimidix partis. Tum ad de fol
fennec
C)66 I A NN I S W I R I
Sennae Alexandrine elect f.ij., & fac fimul bis terve cbullire,tnm
per noclem ben teta relinquatur olla : man fac iterum cbul-
litione, qum fortiflmc exprime , & poft unius horx refiu'enriam,
decanta, reliis in fundo fcibus : Ex hoc apozernate ebibat
aegerfingulismatutinis, calid urceolum exiguum, rdeinceps
per 4. horas jcjunet : atque prout plus minufvc purgatus ex eo
fuerit , augere poffumus aut imminuere potionis quantitatem.
Quod finon fufncicnter ex hoc purgatus fuerit apozematc,eo-
dem abfumpto, licebit hauftum eidem praebere purgan tem,
ty. ElecTuani diacartbami 3 . 1 v.
Confettionis Hamich 3. jr.
aq.fumaria autJ calido, dijjolvantur.
Sinplacuerit pilulas affumere,licebit circa tertiam maturinam de
vorare novem ex 5 i pilularum de Nitro , qux vald in hoc mor
bo preantes funt , vel de Hermoda&ylis , vel aggregativis con-
feftas.
Lipimm 4. His peraftis decorum HgniGua/aci .
6-v*4. ^ Ligni Inlci rente fubtilitcc rafpati 9-j-
Corticts ejufdem . ij .
Zarfa-parilla, liquiritia minutim concitar, ana ^ .").
Omnia indantur ollx aut cantharo,intus & extus vitriaro,capienti
circiter menfuras 6. (hoceftxvl.f.) &iuper affunde 3 . men/b
ras aqua:, unam vini albi,utper diem ac noftem macerenrur:
deindejuxtalentum carbonibus ignem per 6. horas lcux deco-
quantur ad dimidias. Inter ebulliendum fpuma eft auferenda,
feorfimqueaffervanda. Ubi parum refrixerit, fortiflm eftex-
primenda materia, & vitro aut ollx five cantharo,arc"tconduio,
in celia deponenda, ad ufum.
Dcinceps huic decoclx &{ materias iterum af-
fundendae funt 4. menfurx aqux , & dux vini , macerentur fimui
per 14. horas , denuquead dimidias erunt coquendx: quod
patiens fiti vald torqueatur , & copios bibat ex hoc decofto, fuf-
ficit tertiam partem folumcoquendoabfumi.
6. De primo decofto fingulorum dierum hora matutina
quinta 7. aut 8. unciac bibendx funt calid , 6c tum fudor per
horas duas aut tres provocandus , pro tolerantia patientis,
quo fudor pannis lineis calefa&is abftergeatur ; qui itidem in ca
lido cubculo dctineri debet , ne frigus fubingrediatur poros cor
poris,
Observationum. Lib. II. 967
poris , proinde nec manus aut faciem aqua Frgida perfundat
abluatve. Sed xftivo tempore non eftnecefleut tantoperefeex-
cruciet , quin imo , fi dies fuerit calidus & irenus , etiam licebit
ipfi foras exfpatiari.
7. Hora circiter decima jentaculum fumet xger, fedadmo-
dumparcum, fenfim fingulo die parum adhucdetrahens , cibo
confueto , per 14.. dies ufque : ideoque ex aiata aut elixa carne
gallinae vel perdicisaut vervecina tantum fumat,quantum fufficit
ad comedendum panem album mediocrem, aut duo varecentia
feu trmula & forbilia,cibufque fit aut nullo autpaucofalecon-
ditus. Deinde per 14.. dies utendum erit ftrictiflima diera,necam-
pliusfumere quam circiter, g.ij., aut f.ij.f. uvarum pafiularum
:um bifcoiti tantillo , quantum fufficcrepoifit. Per totumautem
Curationis tempusnon bibatnifi de fecundo decoto, locovini
lut cerevifix , quantum libuerit, quovis tempore , etiam pomeri-
iiano , ubi fitis monuerit. Poft meridiem hora circiter tertiapa-
iens fe recipiat in letum calefatum, uti man fecit , & 6. uncias
Jrimi decoeii calid bibet , vacabitque fudationi per horam unam
lut alteram, fudoremqueabftergeri jubebit : poft horam cna-
)itminoreque cibi quantitate , quam in prandio contcntus erit :
tpoftquamhacftriUdiastaper 14. dies ufus fuerit patiens, fc-
[uentibusquatuordecim diebus fenfim augebit ciborum quanti-
atem, donee ordinariampaulatim attigerit : d fecundo fem-
ier decoito utetur, nifi virium debilitatis ratione hauftusvini
oncedatur. Tandem per4. aut 5. dies man folummodo bibet
e primo decol:o, non ver pomeridiano tempore, cficfpatio,
f. feptimanarum integrara intermiferit feu abiolverit Curam ,
abita tarnen ratione mali. Interim accurat obirvandum , ut
:mper profpecTrum fit segro de duplici hoc decoo.
8. Si qux vulnera hiulcaadfuerint, ea man & vefperi , pbr
jdorem elicitum , cum ablata fpuma , aut primo deco&o abluen-
ur&mundabuntur, aut fi majora fucrint, perito Chirurgo ,
rtis lege, tra&abuntur.
9. Neceflum quoque eft, fingulis decern aut quatuordecim
iebus corpus femel expurgare,ut non folum tenuis & fubtilis ma-
:ria per poros cutis fudandoabfumaturvel evacuetur, fed infi-
ul craflx illx impuritatis, qux meatus fudoriferos penetrare
equeunt, per inferiora abfeedant : adhancrem apprim condu-
Gggggg cunt.
o68 I A H M I' S WlERfl
cunt. Pulvis fennx fupra in Traclatu de Scorbutodefcnptui,
ut & Eletuaria, Confc&io Hamech & Diacartharoam, autpi-
lulx, quarumfacb. eft mentioin initio hujusCurarioniv.
tarnen ufurpata cautione, ut ifto purgationis die ab aflumtato
udorifico potu abftineamus ; prob interim attendemes, fi;
morbus recens an inveteratus, fitne seger illejuvenis anxtatii
provet.x,dcbilis ne an robuftus; etenim juxra bas citcum/buirias,
non tantum purgatio ihftituitur blandior, ied etiam materia potio-
nis fudorificx majori aqux quantitati incoquitur , quo tanto ur-
dius fuam perficiat operationem.
to. Paucis abhinc annis arbor quxdam viribus excellen,
innotuit, qux primum ex Infula Florida bue ad nos delata eft,
J4T-' banc ltidi indigenx Pauame vocant , Hi/pani , Irali & Germam
(. Sajfafras appellant : Sapore eft acri , & aromtico , cguftui grato
admodum, prxcipu ej us cortex, uti in cinnamomo , fed quon-
cinior radici eft, tanto eft iapore e&cacior : Ejus ad niorbum
Gallicum fxlix admodum ufus eft, ut 6c ad plurimas albs z-
gritudines, videlicit febres lentas, catharros, vapores 6c /r
gida materia fublatos, lumbaginem, Tenumejae calculum, pel-
lit flatus inflationelque , menfes ciet , ventricuXum. -
rat, & admodum refragatur arthritidi. At enim prxpara-
to prius corpore medicamentum purgans , ad potionis ex ea-
dem confetx ufum accedemus ; cujus paraadi modus bic
efto.
11. Accipe eleH hujusligniun cum fuo cortice minutim
incifi 5. IV., cui affunde aqux fontis fg. iv. ftent in infufio-
nebene tela, per . horas, deindein olla terrea decoquxad
dimidias , cola deinceps per linteum , & aflerva in ce/ia pro
potu primo. Ad hunc femel decorum pulverem adde 3-ij- re-
centis pulveris, & in -fi?. x. per fex horas plus minus infunda-
tur & decoquatur ad remanentiam fg. y I. Hujus primi de-
coi 3. v. aut vi. man patiens calid aflumet , fimiYiterqus
poft meridiem hora 3. aut 4. & poftea ad fudorem largum in
leo fe componet : Altero deco&o loco vini , five in
prandio, five extra illud, urgente fiti , utetur ; in reliquis
cadem oblrventur qua; fuperius de Dista dia nobis
funt.
ff il. Sx-
Observationum. Li. II. 969
IX. Sxpe fxpius contingit , cum morbus hic est invetera-
tuij aut alloquin inpejus vergic nonrect medicastris cura-
tus, utgummata feu nodi duriusculi enascantur intibiis, bra
dais, &capite, qux fane in causa funt, ut quod curatio ma-
jori cum diificultate ad optatum fincm perduci queat , pvxci-
pu si ofa fucrint excfa, corrupta, tabefacta, autsidcbiiitatio
hxcextremos arcus affiigatnocturnis iifqueintolerandis dolori- Zarz*-
bus : Hoc in cafu Zarza-parillx prxfentancum cst&pretiolum t*,U-
rcmedium, quam poffumus abque ullius alterius adrrrixtionc dc-
coquere , & in usum convertcre , juxca supra descriptam formu-
lam , aut hanc sequcntcm.
Yj.. Sar&-parill minutim incis & cQtttufa 3. iv.
âcertnturper nociem in xij. aquain loco caliday
five in hypocausto , sive supra cintres calides , c* dc-
ceque ad confumptionem quartt partis.
Tune addc |. j. Hermodactylorum subtiliser pulverifatorum ,
c invicem bene mifeeto & iinito refrigescere , posteaque per-
colato : Ex hoc bibet man & post meridicm J. vi. & inter
prandendum utetur simphei Sarzx-parillx decocto , nimirum
cum Salzx-parillx decoquitur in f?. xij. aqux, donec ab-
sumta fuerit tertia pars ; & tota hxc Cura peragi poterit fpa-
tio trium feptimanarum , neque est necefe patientem se ad-
stringere strictx huic dixtx , sed gallinas aut vitulinam e-
lixam comedere interea potest : attamen corpori per debitam J^*"
expurgationem prius est prospiciendum. a*//.
13. Quod sitam altasradices morbus egerit, utpersupe-
rius deferipta medicamenta cedere nolit , nonnunquam acci-
dit, ut fub finem decocti Zarfx-parillxlnunctiones quoque in
ufum venire debeant , quibus etiam majori cum certitudinx,
minorique periculo , qum si decocta non prxceflssent , ifti
nunc poflumus ; itaque formulam Unguenti hic fubjungere
vplui.
Jp.iÂZdipis suillan0n salit* &repurgat* 3-vt .
Axungi* anatis ^.iij.
Axungia gaUina . ij.
Ol. Laurini, Liliorum, ana . j.
Ol. Iunipertni, Aq. vita, fngulor 3. 1 1.
Gggggg z Mer-
70 J A 8 N I S W 1 E R I
(JWercurii E.vj.
Lythargyrii attri, thuris albi ana%. ').
Mirrha^. s.
Prius Mercurium in mortario marmreo unam cum adip'iWs
fubigere oportet, commHcere & mortificare (utvocant J , poft-
eaque addenda funt reliqua, donee acceperint unguenri confi-
ftentiam : Minuendaquoque eft pro exigente patientis neceffi-
tate,quantitas mercurii, aut infuper adjungenda alia corngemia,
uti funt Maftix , Ladanum, Styrax , Unguentum marciatum ,ol.
Therebinthinx miliaque.
14. Poteritetiam loco prions unguentijhxc minor formu
la parari.
fy. Axungiafuilla, mutis, ung. marciati ana^.y
Ol. Ltlior. Spica, a. 5. ij.
Argents 'ui'vi 3. vj.
Thuris albi <JMafiichesiLpbargyrit\attri,Salvie,Stach-
dosa. 3. j. s.
Aq.vha. 3. ij.
Ol. Laurini iij ex quibus otmbus unguentum.
Svftumi- I5'- Multi funt, qui ad profligandum mofbum CrAWcum
<'" utuntur fuffumigiis, quorum ufus eft omnium praeftantiffimus
& incomparabilis , 11 quando laboraturdefluviocapiortim : nifi
robuftioribus. Eftque hujus medicament! bafis cinnabrium, quod
eft mercuriale , proindque juxta vires patientis nunc augeri
nunc minui debet , additis Corre&oriis fcquenti conimiu.veor-
mula.
Vf.. CinnabriiE- j-
Myrrhx, Aloes, Thuris a. f. j .
Ladani-,. iv .
Styracis calamita, Benz,oini a. 5. ij.
Contundan tur omnia groflo modo, ejulque pulverisun vice 5. f.
adhibe pro luffumfgio , nunquam tarnen nih debita corporis -
paratione praemifla. Utendi vero mochim five unguentum ve
fuffimigium defcribere , fupei vacaneum exiftimo , cum fitquoti-
dianum Chirurgorum opus ; quos tarnen monitos velim , ut inter
ungendum abftineant prascipuis & nobilioribus corporis pr-
tibus, capite videlicet, corde, abdomine,cervice, ventricule,pa-
dendis, & tantum artubus extremis brachiis & fmoribtK un-
run
gucntum adhibeant. Observaturque nunc temporis in GalJia hic
procedendi modus, ut per triginta dies utantur decocto ligni,
deinceps aliquot diebus unguento mercuriali, donec effctus se
prodeat sive per os Jalivando , feu per udorum , feu per alvi flu-
xum.
16. Soient quoque, praemissa purgatione , Emplastraappli-
cari artubus , prascipue iis , qui nequeunt domi ie continere t^rmm'
sed neccsse habent aut proficisci percgre, aut in publtcum pro
dire, volui itaque celebrcm formulam adjicere Unguenti de Ra-
nisdicti.
^. Ol.Camomilla avcthini, Spica, Liliorum alborum a. g.j.
Aximgasuilla:, vitulinaa. i. vj.
Euphorbii 3. ij. s.
Thuris 3. iv.
Ol Laurinl 3 vj.
~Pingueiini$Jei pcntirne 3. x.
Ranasviventes n. iij.
Lumbricorum vivo lotorum 3. 14-
Succi rad. Ebuli,succi rad. Enulte a. j.
Schnanti, Stchados matricaria a. m. s.
Vint albi generofi ffr. j -
Decoquantur simul, donec vinumfuerit absumptum , postea ex
prime , & exactcum expresso misce Lythargyrii auri g. vj. cerx
mundx.q. s. cum Therebinthinae^. j. dein abigne aurer, in eo-
que dissolve Styracis liquidae 3. vj. & cum parum resnxerir,
Mercurii mortificati , saliva jejuni hominis ij. probe misceto, &
s. a. fiat Emplastrum, quod efficacius erit , si addideris ad huc. j.
Mercurii. Porcsthoc emplastrum confici absque admixtione ra-
narum aut pinguedinis Serpentinae.
17. Quod si huic Morbo grave aliquod symptoma super-
veniat, neccsse est peritum Medicum advocare ; namquodeon-
cernit faucium aut gingivarum exulcerationem , ad eam supra in
Tractatu de Scorbuto deferipta sunt Gargarismata, pulveres, un-
guenta* similia.
18. Insuper, possumus quoque subitaniam illam salivatio-
nem, quee faucibus &ore, un cum intgni pituitae copia pro-
fluir,minuere usu Pilulx Cocchiarum, cujus j.j. formentur pill.
n.vij. aut 3. iij. Diacarthami plus minusve, pro statu patientis,
Gggggg 3 diss-
97 I NN I S WlERI
dinolinis in acj. fumariae, aut jufculo gallinx: aut cicaum-de-
cofto.
f/f)i- 19. Ad motus impotentiam , hoc quoque ungisa-
rjijrici. tum jufto tempore articulorum adhibitum fummopere con-
cit. '
15. Saponis Veneti iij. las dijfolve inf. 5. a<j.vit<e,
Lumbricorumterrefiritm'vino lotorum , &
per fetaceum trajcftorum . iij.
Eupborbti, Caorei ana 3- >j.
M. f. Ungutntum.
yAdmjfc 10- Ad alia ulcera feu affeus in hoc morbo valde eonda-
uim- Clt Oleum Sulphuris &Vitrioli, ubi acrimonia fuerit juft rem-
perata peradditamaquam pro mali exigentia. Pottfft etiam pa-
rari lixivium decoto ligniindici, in cieres redacti., & cum
aqua alicjuotiespercolati , quo gummata Sc TubercuJa mane &
reperi laven tur.
xi. Ulcera quoque maligna & ptrida (eliciccr mundantur
Tr4tif- pulvere rubro Mercuriali, dito Pracifttato , eftque excelens
admodum, modo rit paretur. Ejus autem prxparao wtaeft.
fy. Mercurii&aq. fortis. f. regiaeana partes quales fquanquam
alii plus aqux fumant) inde Matracio, ufque dum Mercuriuspro
b fueritdiflblutusfe peraquamdifperfus, tum inpone cineribus
calidis, doee aqua tota exhalaverit: licet etiam matracium im-
ponerc igni lento, illumque parumper augere, doee anua, ab-
umtafuerit & exhalaverit , dein matracium feu phiola eft rum-
penda, &aflcrvandus pulvis ruber, qui tunc vocatur Mercuriut
pracipitatus : quod fi verb nonnulla grana Mercurii , nondum
foluti , remanient, iterumigniimponemusin cacabozneoauc
terreo, & finemus evaporare. Si vero adhuc melius Mercurium
prseparare quis veli t , abluendus ille eft , & infundendus in aquam.
rofaceam aut plantaginis , deinde in tenaea olla igni imponendus
probe'que agitandus ufque dum exficcetur. Aliqui aurum merum
admifcent Mercurio, infunduntque fimul aq. regix, relinquentes
donee fuerit planfblutum, & Mercurio ben permixturh, deinde
fupra ignem vaporant, uti fuperius dium, & ad pleniorem
corre&ionemfuperaffunduntaq.vitx, donee aqua ea pulvere
tingitur, deinde aq. rofaceam affundunt, &fu per ignem lentum,
Observa tionum. Lib. II. 97 3
ipatul tantifpcr circumagitur , dum nihil Mcrcurii apparcat , &
pulvis plan exficcctur.
. Si aliam defideras artifkiofam formulam prxparandi
Praecipitatum, invenics cam in libcllo Fallopii de Morbo Gai-
lico.
13 . Hujus bene prxparati & purifican pulveris nterius dan-
tur 3. aut 4. imo 5-. grana, habita ratione aegri , cum 9. j. aloe's ro-
iatx, autpilular. alophanginarum,aut pil. deMafticho,forman-
tur inde pill. n. iij. cum paucis guttis aq. cinnamomi. Hujus
Praccipitati fimiliter ufus adhibetur in Pelle, una cum optima
Theriaca. Novi quendam , "qui junioribus gr.j. provectiorir
bus ij. gra. praebebat, non tamcnjejuno exilente homine, fed
oportebat patientem prius aflumerc panem butyro illitum , dein-
de pulverem butyro permixtum,cum buccella pais aiTumcre,aut
cum butyro fubactum in recentis ovi vitello abforbere , poftea
aldere igni, exfpectare'que fudorem, casteramque fecuturam
Operationen). Plurimi mifeent gr. iv. Praecipitati cum 3. iv.
facchari rolcei, fieque patienti Pcfte infecto, exhibent , Hoc
autem medicamentum operatur tum per inferiora tumperfupe-
riora : Et cum venenata; fit indolis , putant multi inter doctos ,
illud aptum natum cfleadeducendumfecum venenum peftilens
foras: fimili ratione uti Galenus Theriacam feribit facere,quam-
quam cam ingrediantur Vipersevenenatx. Celeberrimus Mcdi-
cus Gabriel Fallopius, in dolore Ifchiatico, pro fecretohabuit,
fig j. mufeerdaecum gr. iv. Praecipitati paueuloque cinnamomi
cum jufeulo calido oreratur patienti , modo is ante comederit
aliquot ovaforbilia. Eodem modo Praecipitatum etiam , uti fu-
perius dictum, hoc tempore in Morbo Gallico fiepius praebc-
tur, uti ante plufeulos annos faepiffime in Italia fieri folebat.
Eftquehoc idem Arcanum, quod Paracelfilis nomine Turpethi -
Mintralis fuit occultatum. Nonnulli ex eodem paratas pilulas J^ff*"
exhibent man, alii vefpertino tempore, etiam vcl paulo ante
vel poll cibum , prout fuis cuique perfuadetur magiftris.
Succedit ad ejus ulum vehemens diarrha,utetiam nonnunquam
inguinis fluxus fubfequatur, quamexcipit infignis vomitus&
fudor.
4- Quandoquidemigitur apud quamplurimos doctos V Ce
lebres Medicos Mercuriirs habetur c aeftiraatur pro fummo My-
fterio -
J O A NN 1 i WlERI
fterio & veluti antipharmaco , non folum exterius applkatus , fed
ficinterius exhibitus, adverfus morbum Gallicum tandera eouk
que devenit hominum induftriorum experientia,ut etiamEle&oa-
riuraexco confeccrint , hujufce|. iij. lngulo mane & velperi tx-
hibuerunt, fuitque brevi tempore patiens morbiGalliei ruben-
bus & ulceribus lanatus. Hinc quoque contingit ut validar pilulz
ex eodem ruerintparatsequasBarbarofaTurcici Impemoris Ar-
chithalaflusRegi Gallia; primus tranfmifit , unde & nomenfuum,
TiluU pill.Barbaroa, traxrunt. Poffunt autem equenti modoplTan.
* y.<Jtfercurii5.i). tere eundem fuper porpbjritem cum facte
Limonum aut arantiorum, donee KjHercuritts talittrfuent
extintfus, ut amplius internoi nonpoffit. deinadde&-
barbari, Agarici a.5-ij.
UMyrrha, (JHafiiches a.Z.).
Cinnamomi,Gariopbyllorum .. '}.
Omnia miccantur Sc incorporentur in maffam pilularem cumTbe-
rebinthina Veneta , cujus 5- j Formenturpilul* ix. Capiatprinci-
puo pilulas iij. Dein, fedpro morbi conditioned-*- Tant/em,d.i). ba-
bita femper patientis ratione.
Ufus harum pilularum effe in malo Gallico inveteTato , . cum
adfunt ulcera in collo aut palato , aut cum patientis n oJ un t fubire
curamquxper decotum lignifit: poflumus tarnen aliquid prx-
cedenti compofitioni adjicere aut demere , eapropter deferibam
adhuc duas formulas, quarum prior purganria habet amim., po-
fterior non item,
.^- vj.
..
Farina Tritici 3 . ij .
Scammonea^. j.
Mofchi - j-
Prparandum eft Mercurius, utfupra dibTum , cumfueco Ltmonum,
poftea adde farinam tritici , & tere ulterius, & infim permifeeto
reliqua ingredientia.
Altera formula talis eft,
^ UMercurii in aq. Salvia extinli^.).
Sem.papaveris nigri 3.iij.
AmyIi . ij.
LMofcbi gr. 14. Formetur Mafia.
Fot
O B S E R V A T I O N V M. L 1 E. II.
Formenturque pilulx exiguae quod sipost carundem usumdolor
aJiquis corpus exagitaverit, assumendus erit haustus purgans.
js. Tandem etiam repense fuere & indies reperiunturexi-
mix praeparationes Mercurio Chymicis ad versus hune mor-
bum , & alias quamplurimas xgritudines, utiest cinericcuspul-
vis , dictus <JMtrcurius Diapboreticus , cuju3 paucula grana sudo- i<-
rem fliciter promovent.
x6. Expertum quoque est in hoc morbo, praecipu ver ""'
cumexterna ulcra auttumores adsunr, vitrum Antimonii,si 3. ofntim-
aut 4. grana cum conserva rosacea patienti exhibeantur. Erenirn
ulcra Cacothe post ejususumapprimmundari incipiunt : Sed r"*m-
juiaejusOperatio estpaulo vehementior, ide prstabit4. gra-
laejusdem Antimonii in duabusCochlearibus vini per noctem i 11-
"undere, & man per linteum nitidum transcolare, atque colatura:
idmiscireparumaquacinnamomi, quod patienti tum prxbeatur.
^lioquin est Antimonii usus invariismorbis, &in prima Pestis
nvauonelicetexhiberegr. iv. ejusdemcumj.j.Theriacae opti-
nx, aut confectionis liberantis; attamen oportet vires adhuc
int constantes. Infuper pulvere antimonii praeparati uti poflu-
nus in Ulceribus malignis,ficuti Saccharum Saturni, (quod nihil Said,*-
liud est nisi pulvis albus ac dulcis paratus plumbo in aceto de- "J'~
tilJatodiflbluto) magnocumfructu ejumodi externis malis ap-
licari potest.
f 2.7. Alia quoque via est, hune Morbum eufandi, per fuffi-
igia, excinnabari atque adjunctis. Et quamvis fit remedium
iolentum , licet tamen eo uti satis tut , prxsertim in tribus casi-
us, primo, cumvolumus prxcavere defluvium pilorum , nihil
nim efficacius ad hocqum unguentum mercuriale,& suffimigia,
uandoquidem decoctum ligni aut rseparillz nihil huefaciat,
isi longiflmo temporis spatio ; secundo, cum ulcra depascentia,
: maligna adsunt; tertio cum in hoc morbo Oculi Machryonatio-
ibus vel grandis exulcerationeinfestantur.Utendi ver modum
nctionum & suffimigiorum nolo hic adscribere, partim ne impe-
tis anam praebeamhis tam periculosis remediis abuti, partim
uia est quotidianum Chirurgorum ofiftcium, quos tamen monitos
olojUtinterinungendumabstineant partibus corporis praeci-
uis,capire videlicer,corde,pulmonibus3stomacho,pudendis,quae T
mnes Mcrcurio laeduntur , & in effectus insanabiles conjiciun- m.
Hhhhhh tur;
976 J N i s Wie ri
tur; fed ut folummod ungant brachiac femora. Nequeetiam
particulariter hc memini Bubonum, gonorrhoeae, puftularum fi-
miliumque ; qui enirn perfe& de bis agere inftit ueret , integrum
librum confcribere necefle haberet.
18. In catalogo accidentium Morbi GalUci , nonpoflumnon
commemorare inauditum & intolerandum malum, quod milites
Hifpani in noftram inferioremGermaniam.curn aliis quoque per-
Farrmcs petuis nobilq; improbandis novitatibus, ultimo fuo reditu in rule-
runt,communicarunr:vocaturFormica,eftq; venenatus malignus
Sc contumax Serpes five irpigo; fumit autem initium verendis,
progreditur ab iis per univerfum corpus cum doloribus &in-
tolerabili pruritu , nominabo itaque Formicam Gaicam , Teuto-
mchZitterfcben,&ve Flechten. In quantum ver hic morbus curo
Gallicohabet quid commune,ejus curation per internadefumere
TtiF- poflumus ex Traftatu prxcedenti.Exterius ver corpus inunee-
*V(tn r .... ... r- . _ .
riahuu. mus lixivio elignoGuajacinoparatoaut oleo Guajacino parum-
, hoc eft leniore reddiro per adu'monem aquae cujus
mentio faba eft in Hiftoria Scorbuti ad luxuriantes gingivas,
Alioquin vald eriam prodeft aqua pkmaginis, cui in morra-
rio adjungatur tanrundem zruginis&facchar"\>.oT\cn\*<laci-
tatem poifideat exiguam : Vocatur hace aqua nonnullis atjus
di Caz,z.o ; fed & alia conficitur ejufdem nominis, qua: eriam huic
intentioniinfervirepoteft, ex -j- aquae Liguftri,alumin/s j j.
&z parum aeruginis : infigniter medetur tonfillis collique in-
flammationibus : poflumus refic exigente, aliquot grana iubli-
mati eidem adder.e-.
, Conclufionis loco duplicem hic addamCautionem. Pri
ma eft ne quifquam , qui Gallico morbo fit infe&ui , cu-
ram fubeat acidularum , five Spadanarum , Birckenfeldiana-
rum, five Schwalbacenfium , aut quarumvis aliarum. Ne-
que poffum fatis mirari , haud paueos doftos & probos vi-
ros, tantum habuifle de utilitate harum acidularum , (nulla ta
rnen fuadente id experientia) coneeptum , ut etiam ftatuerint cas
conducere ad quorumvis morborum fanationem , atque etiam li-
bris fuis inferere non dubitaverint, ut poft expurgationem cor
poris per pharmaca, acidulas mane & vefperi biberent xgri , &
fudorem promoverent, fimili modo uti fit in ufu decofr/;gni
Guajaciaut Zarfie-parillae. Proverbiuiu eft , tarn tri tum quam
verita
Obskrvationum Lib. II. 977
vertate munitum : Sit modus in rebuF^faxoT enim praestantis-
mum Deidonum esse acidulas, easquead quamplurimos raor-
bos fanandos , ad miraculum usque conducere , praecipu iis
prodesse, qui ex vilcerum dyscrasia laborant, aut intemprie
ventriculi frigida ; & hepatis calida, unde contingit vapores mul-
tos cerebrum perere , & catharrales morbos progigni : Item ju-
vareeos quicalculorenum&arenulistentantur, aut morbislie-
nis , fcbribus erraticis , venarum obstructionibus , imbecillitate
virtutis retentrici , c ab eadem pendentibus debilitatibus :
Sed ita ressenon habetin morboGallico, propter antipathiam
qux inter aquas has & morbum intercedit : Etenim acidularura
virtus maximam par tem pendet ex vitriolo , alumine , ferro , le
si m ili busqu, qux omnia mineralia habent facultatcm adstringen-
di$ quod ex eo patet, quia ventriculum roborant, appetitum
acuunr, dysenreriam&diarrhceam omnem listant, & insuper no-
tabilem pectori angustiam concilient , quapropter ncqueasth-
maticisconducunt, ni si forte angustia ea procedatcatharris
capite deciden tibus : Similem ob rarionem acidulse malo Gallico
unt adversx : inluper lues Gallica curam postulat centro ad
circu rasrent iam , & solennes atque insignes evacuationes per-
cessum , fudorem corporis , & salivationem : sed acidulaeutpluri-
mum suas operationes perficiunt pcr vias urina:, auferunt obstru-
ctionem venosi generis temperantque intemperiem viscerum
tum calidam tum frigidam.
jo-. Altra Cautio est, ut in morboGallico vitentur ther-
mse,seu balnex aquarum calidarum,quoniam aquas non fert,ut tc-
statur experientia, propter actualem suam humiditatem, quod
inde patet , quia specificum Gallicx luis remedium est virtute ex-
siccante proditum, sive ea per accidens sive per c rbus aut me-
dicamcntis insit.
Hhhhhh a D E
973 l A NN I S W 1 t
D E
PESTILENTI
E T
EPIDEMICA T SSJ,
Qui Anno i 80 . univerfam fere Europam invst.
I RioRi Libro harum obfervationum morbos nonnulks

Peftilentes defcripfimus , qui regnabant aut in noftra
tantum rcgione autinvicinoBelgio,icut eciam fuo tem
pore Hippocr. defcripfit in fua regione grafn tes lues :
& inter alias etiam lib.v 1 .Epid.fect.7., meminit cuijufdamTuftis
Contagiofx. At vero Anno i^So. univerfalis, peftiJens & rpida
Tuftis Belgium folummodo aut Germaniam (ut qui dem con-
tigit in fudore AnglicoJ veruntamen umVer/am Europam breviC-
fimo tempore , & lubito invafit & peragravit : Qua/is cum hatc-
nus nefando quidem fuerit intelleta, & cutn Tec4ttvtvbus mor-
bis magnam gerat affinitatem, operxprecium erit , ut polentas
fiat ejufdem particeps. Nam omnes hi morbi ex unaeademque
caufa originem fuam habent , videlicet ab Epidmico ,
abquemprofluxifle confentaneum eft ab humiditatearis nimia,
cauir fuperiorum annorum ventis meridialibus & occidenta-
libus, fubfequente per totam fer xftatem Euro, comitatoa. calore
ficcitate , & ferenitate aris continua , quod uberrimus vini
proventus & natura abunde probavit , cujus tanta fuit prx/binria
tempore autumnali , ut longo tempore ejufmodi non ferit vii.
Et fie xftate adulta & autumno prxdidto Tuffis fxviit, & circa
sequinoftium autumnale prxcipu grafliri cpit.Statim princi
pio adfuit incredibilis capitis dolor & febrilis calor, arramen ,
tremebunda corporis concuffioneinquamplurimisobfervabarur
inevitabiledormiendidefiderium, ficutin pefte : Alii contra con-
tinuis vigiliis torquebantur Sfimpotentia indormicendi : Hoc
veftigio excepit tuffis arida , pectoris dolor , fed prxcipu media-
ftini eumenbranx dividentis cavitatem pectoris in dextram
finiftram, & tandem rhonchus,ut in moribundis : Erquanquam
tuffis paueos faltcm dies affligeret, permanfit tarnen rbonchus
per
Observationum. Lib. II. 979
per quatuordecim dies. Plurimi in fudores iblvebantur , & hi
trium aut quatuor dierum fpatio mrbis liberaban tur , mul-
tum tuffi ejiciebanr,fed caufa morbfica expellebatur per habitum
corporis feu externum opus fudoris, lioquin ordinari circa
quartum diem expetoratio fubfequebatur , & fer omnes fanita-
ti fuerunt reftituti , adeb ut ex mille vix unus interierit , iis exce-
ptis, quivel apoftemata occulta intus in corpore latcntiahabe-
bant, aut quibus prona quaedam materia hepati aut cuidam vifceri
erat impacb, aut qui venefe&ionelififunt. Nam penes nos Ger
manos, proh dolor, ea confuetudo invalit j^quamprimum
horbus Epidemicus regnare incipit , five novus ille fit , five com
munis, venam pertundere : & fiquidem tuffis conjunfta fuerit, bi-
bunt decoftum peftorale, ex hyflopo, ficubus, imin fccniculi &
fimilibus paratum, quod fi malum ceflaverit, beneqidern ,in
Nomine Domini j fi verb non, dicunt,oportere morbum finere
iuam abfblvere periodum, nullum aut parum admodum reme-
dium aifumendu efe, quoniam putant Medicos, earn aegritudi-
nem non cognofcere, tk hoc pafto multiabeuntad plures.
a. In hoc malo curando , fiquidem mihi obvenerit , nemini
jufli venam aperiri, ob rationes prxcedenti libro allegatas , &
etiam experientia edoili fumus , omnes fer ei , quibus fanguis
fuit detraftus , fato ceffiffe. Quae res fortaffe in caufa fuit , quod
in Italia & Gallia plurimi mortui fuerint , adeb ut audiverim Ro
ma: ultra . mortuos fuiue,proculdubio duplici de caufa, rum
quia Medici Italimox, & forte nimis praecipitanter fuairintve-
naefe&ionem , non attehdentes ad venenum &ardorem conjun-
tum, tum quod adjunftafebris in regionibus calidioribus gra-
viora & periculofiora fymptomata produxerit, qum apud nos.
3. Quantum verb ad Purgationes attinet , hunc ego metho-
dum obicrvavi , quod illis non indifferenter in omnibus , fed in
plurirhis ufus fuerim non tarnen ante quartum diem, poftquam
ex variis mutationibus fympromatum cognoviffem, quod materia
inciperet furere tum enim exhibui Caffia recens extract*, g.j.nut
Manna in aq. hordei ejr decoclionis Polypodit , ./. /. a quo non tan-
turn caufa materialis imminuebatur , fed etiam expetoratio pro-
movebatur.. Praeter hoc etiam mox in principio Antidotum ex
hibui, veneno refragans, fequens verb mihi probatup .
JjL.Methridatn opimi^.s.
Hhbhhh 3 Spec.
9So JOAKKM W 1 E R. I
Speci : Diamargaritnfrigid. Uberantis ana 5. j.
Bol* Arment orientait* , aut quod nunc in Aifnit rtftri-
. tur, Scordu, diptamni Cretici , rad. Scorzjncra^&tpt
loco Vincttoxici ana 3 . j .
Corticum citri, fem. Card, bened. ana 3.
Campbora ]
Omnia contundantur, & cum fyr. papav. rhxadps rediganrur
in formam eleftuarii : Equo affumatur 3. j. f. plus minuwc pro
conftitutione xgri cum aq fl.cyani feu rhxados fudor exfpeetur.
Similiter pauperibus exhibui cum felici lucceffu tantundemthe-
riacae diareffaron quse paratur ex Gentiana , baccis lauri , myr-
rha&ariilolochiarot. quibuiegofolitus iumadderedipcamnum,
carduum benedi&um & carlinam.
4. Hocprxmiffo, decoAum prxfcribo pe&orale, quofin-
gulis diebus bis terve utacur patiens, hujus aut fi m 1 1 is ibrmulx.
. Radie. Eryngi , Tujftlaginis , altele , labri Feneris.
. ana . f.
Scabiofa ifcordiiy carJut beneiiBi borda bybcr7talts,ltt]u~
barum violar. ana .].
Liyuiritia. $.v'y
Omnia coquantur in men fura aquae , ad con fumption cm quarr x
partis, poftea coletur abfque expreflione, & tum adde . ij. f.
aut iij. fyrupi papav. rhxados. Aut G materia jam fit ex-
peftorationi apta, licebit ejufdemlocoacciperefyrupumfcabio-
fx : Et ad promovendum expeorationem juffi die no&quc ut
aTumerent fyrupum papav. rheados , qui eriam folet fudores cie-
re, interdum prxfcripfi Looh papavere,aut Looh pfyllio,prx-
icripfi itidem potionem veipcrtinam ex raparum fuccocum/c-
charo, non fine utili fucceffii.
j. Etquandoquidem multi xgri dormir non poterant, &
interim prx fiti trrida nihil exfpuebunt , f- pilularum mea-
rum defcriptionis de ftyraceformavi pil.num.vj. & exhibui vefpe-
xi tribus poft coenam horis. , .
4*. StyraciiCalam. 3*.
Sued liquiritia , Ruta t LMyrrba, Opii ana 3.
Croci. -j.
Redtganturinmajfamcumfyr. papav, rheados, qux af-
fcrvari potcri t per aliquot annos.
^ Magna
Observationum Lib. II. 981
Magna fan militas ex ufu harum" pilularum cxtitit , nam &
omnus fuit conciliatus , & dolor capitis imminutu, & materia in
peftore contenta ad maturationem perducebatur. Nifailominus
pro eodem fcopo fequcntem emulfionem cumfruciu exhibui tri
bus cibohoiis.
ty. Amygdalorum duletum excorticatorum , g . j .
Sem.papav alb't 3. vj.
Sem. 4. frigid, maj. a 3-j-
Omnia contundantur minurim , poffeaque per fetace-
um ranfcola cum g. iv. aut v. aq. hordei decorticati,
adde g. j. aq. rojar. & 3 iij. manus Chrifii per
lt*.
6. Sed quia atgrorum plurimi nihil expe&orabant, i ma-
xim, qui in udorem erant proclives, eo in cafu matutinis
boris fuores exciravi bauftu calido ex partibus daabus aq. hor
dei, uno vini & duobus cochlearibus lacchari albiimi.
7. Exterius praelcripi pro ditioribus inunciones exol.amygd.
dulc. pro pauperibus verb buryrum recens mixtum mucilagi-
ne femin. lini. Quod ad potum fpeftat , non omnes interdixi vi
no promifeue, attamen majori parti, iis maxime, quibus febris in
gens adfuic. . -
DESUDORE ANGLICO.
Isce gravi fTi mis, periculofiflmis & ha&enus in Germania

inauditis morbis adnumerari equidem debet lues illa pe-
ftilens & horribilis, quem vocant Sudorem Anglicum , cui
hoc nominis inditum fuit, quoniam anno 1586 per univerim
Angliam, cum miferanda confternarione , propter fubitaneum
morris periculum , cinexpertam morbi indolem terribili modo
infeftavit.
. Principium tale fuit, quod homines, qui belle valere
videbantur , veluti in itu oculi ira inceffebant fummi dolores
cum incredibili calore & anxietate circa ftomach um & caput,fub-
fequenti foetido fudore univerfali , fui inexhaufta , & virium na
turalem & vitalium diffipatione,fpatio24horarum moriebantur.
3. Cau-
)3 * lo i s Wieks'
- j. Caufam nonnulli retulerunt in continuam &cceden-
tem humiditatem aris Anglici , quae fane opinio meo avetfatur
judicio, fie eni m cantea & poil hoc tempusidem morbus ibiitai
regnafler, cum caufa Temper praefto fit.
4. In Anglia tali utebantur praccautione, Quifquis io mor
bo corripiebatur, fi interdiu, mox vcftibus indutus ad fudorem i
componebat : fi verb noftu lecto decumbens invadebatur, vefti-
gio bene cooperiebatur, ad fudorem proclivius evaderet,{crngus
fedulb arcendum. Nam fiar frigidus accedcret , tam pericuio-
fum habebatur ut centm'vix unus evaderet, aut imel tervere-
cidivam patiebantur, tandemque moriebantur.
5". Licet vero hic morbus poftea per Angliam ulterius fuerit
fparfus,placuit tarnen omnipotent & jufto Deo eodem igello fu-
bito & vehementiflim caftigare dum primo martimas Belgici
contermini partes , edeinde & paulb poft quafi per rempeftuo-
fum turbinemab occidente, Germaniam Anno ifoi. afHuvir, ar
que ita in circumjacentibus regionibus, ntioae improri afflarus
& invafionis, partim ratione fubitanei periculi taortique prxen-
tanex, partim quod anxietas in ejufinodi novo adhuc dum
cmperta non eifent, maximus error & conftematio obonitt.
6. Sed morbus in fu eflentia, quantum equidem indicare
Zfhemt- poflumus ex fymptomatis & circumftantiis , eft Ephemera fire
^'ar'aPefiêns > quoniam fpatio 14. horarum aut remittat, aut as-
' gro animam extinguat. Quanquam eruditorum plurvmi hunc
Fthrh morbum revocaverunt ad febres Graecis diftas Tjpbodes , inqui-
bus continuo fudore ac madore corpus quidem confumitnr, atta-
men nonadeb venenum ejufmodi lethale ac prxfentaneum, ut
nominatim quadam peftilens plaga fit Deoimmifcus procul o-
mni dubio.
7. Hoc venenum peftilens &fubtile admodutnprimami-
dem fuam figit in Spiritu vitali , feu vitalibus viribus cordis fic
fie porro accendit corrumpitque fanguinem humores corporis,
ubi tarnen obluctans natura vald conatur hunc perniciofum, 1
hoftem quam citifllm fe propellere , & icundum robur facul-
tatum naturalium hoftis citius aut tardius fuperatur &expcl-
tur ; quod fi eadem nimis fuerint debiles , aeger intent : Et
ficutimaligni ifti morbi, quos vocantjjudicantur Critic
die 4. 7. 9. il 14. 17. . , aut 14. fic in peracuto hoc mor
bo
bo in pauciffimus horis ejufmodi Judicium decernitur, ut dein-
ceps patebit.
8. In hifce noftris regionibus invafit morbus potiffime cum
frigore aut horrore , durante per mediam horam &c amplius , 5c
cummagnis torminibus circa diaphragma Scinguinis partes cum
palpiratione Cordis, &tamvehementiviriumjalura, utger,
pedibus vixpoffetinfiftere, aderat etiam nonnunquam dolor ca
pitis & vertigio , nonnunquam , licet rarius, fuperveniebat etiam
vomitusfanguinisnigri, aut bilis. Nonnunquam morbus fubito
invadebat tempore fomni , aut ftatim ab eo , fubquente mox ca
lore, eodemque tempore per univerfum corpus , maxime in Tho-
race , erumpebat fudor copiofus &graveoleus. Et fedulo adhibe-
batur cautcla,ne aer frigidus,ullo modo ad gros pertingeret,ad-
e ut urinam in lefto decumbentes reddere cogerentur, nec etiam
pulfum explorare audebant, fi etenim frigidus aer corpus tange-
ret , metuendum erat , ne fudor ille venenatus erumpens intro re-
cederatverfus interiora, & mortem caufaret. Nonnullus vene
natus ille humor per urinas exit. Ordinari autem durt vis hu-
jus morbi circiter . horas, interdum deciditur citius, videl.
14. aut 1 7. aut . horis. Veriim in nonnullis morbus & vene-
num adeo erat potens, ut fpatio, 6. 7. aut 9. horarum exfpi-
rarent.
9. Sed pra:fertim magna cura eft adhibcnda, quandoxger
fub invafionem morbi veftigio calefaftum lerum ingreditur , &
ftragulis,ad evitandum frigus ambiens tegitur,ne ftragulisni-
mium oneretur: recordor enim, quod multi ftragulorum ponde
re nimio fucrint , excalefaH , furrocatiSc mortui fuerint. Modus
itaquehacinreadhibenduseft, juxta uniufcujufque complexio-
nem & qualitatcm; tegantur autem magis circa pedefque quam
corpus, quod moderate, uti & caput tegendueft:&fipatiensin
ilterutro latus volvatur, oportet ut altantes diligenter profpi-
:iant, ne ftragula alicubi hient, adeoque aer frigidus corpus attin-
>at : Nequever rari quid eft, aliquos robuftos & validos ante
)raeftitutum&debitumtempusafudore ftirrexiffe & tarnen fani-
atem recuperaffe, fed hoc ablque infigni periculo non fit.
10. Prseterea,etiam quamdiu durt vis fudoris foctidi,nec ma
ms detumefcunt, nec fymptomata ceiTant, oportet fomno abfti-
iere,eiq; refiftcre vel piis colloquiis vel aliis licitis mediis;Nihilo-
Iinn minus
984 OANNI) W I E H
minus ab hoc rigore aliquid licet remittere feu dispen&re, modo
somnus nimis diu non potrahatur , etenim hoc morbolaborantes
ordinari fomnoprofundodetinentur, quo metusest.ntYene-
num istiusmodi interiora versus aut in caput proserpat,proit-
que phrenesin, quam excipit morbus comitialis & tandem mon.
1 1 .Postquam igitur sudor,cordis palpitatio canxietas cessavc-
rint, & patiens aliquod levamen perscntiscit, ejusquemanus,qur
durante morbo intumuerant & obriguerant,iterum detumuerunt
& ad naturalem statum redactz sunt , detergendus anteomniaiu-
dorest linteis calefactis, indusiumque calefactum induenwn,
atqueita scnsim corpus denudandum, aliaque cienda, quzin
Curatione recensentur.
i 1. Principalis causa hujus aegritudinis est Divina virga&p-
na , quandoquidem inauditis blasphemiis & peccatis iram Dei lu-
pernosconcitamus, justus Deus etiam eisdem incognitis van
mediis utitur ad puniendos contumaces, & ad pnirenres casti-
gandum clementer. Sicut idem, proh doJor, urimishice depra-
vatis & Terribilibus Temporibus nguis an niver/ riis ,im n-
gulis fer diebus nimium & miseranum exenmur & ad oculura
videmus. Deus nostri misereatur secundum uam\*Y\mennnfi-
nitam, & ineffabilem misericordiam , & malahaec clementer a-
vertat,8cabiisdem nos prseservare dignetur virtute fui Sancti Spi
ritus per Dominum nostrumJesum Christum.
13. Si ver naturales pectemus causas , quibusmedianti-
bus Deus etiam sua opra hominibus ostendit , cum lueshxctem-
pore auturnnali c initio hyemis venenum fuum quaquaversutn
dispersisset, qui proximanteceTeratannus,presertim ver zffo
valde fuit humida , & calor mediocris , talis ver aris constitutif
vald est noxia, & rnorbis generandis opportuna, prxcipu pesti-
lentibus contagiis & febribus, quod & ratio,& experientia quoti-
diana& testimonium Hippocr. Galeni & Avicennaeitissuperq:
evincunt. Et invariis tractibus Belgii haec pestis incpitpi*-
cedente crafa ac ftida nebula, &venenam fuum dirumrr.a-
gis effudit, multosque interfecit, mediante calido humidoflitf
vento Meridionali, magnque pluvia.
5 14. Signa morbihujuscognosci possuntex recensiro initie ;
sed brevitertaliasunt, Frigusc horror,sudorfoctidus cum magna
angustia &caloris sensu circum cor & pectus feupraccordia.frian
pulpitati
palpitatio cordis, & calor. Rubor & tumor faciei cum dolore ca
pitis : multi etiam dolore lumborum tentantur, alii ventris,
alii ftomachi, alii aliis in partibus dolores percipiunt.
5 i f. Pulfus, uti diftum, raro poteft explorari ob continuum ^!
fudorem, fed eodem finito reperitur talis , qualis in fine febrisar-
dentis, nempe fub digitis plenus , mollis, & undofus, interdum
quoque color , varius & mutabilis, pro diverfo acgri temperamen
to. Urinam infpicere & examinare propter rationes prxdiitas,
non poifumus, quandoquidem initium ade eft vehemens, & xgcr
in lefto cogitur decumbere,uti dictum.
16. Quamvis autem hie morbus peftilensfit, non eft tarnen
ade contagiofus , quandoquidem ii , qui continuo aegris mini-
ftrant , non ade veneno hoc afficiuntur,atque ii,qui magnam fui
curam gerunt, & long recedunt, cujus equidem hac caula eft,
quod hi valde fint ad ful'cipiendum difpofiti ratione conftitutionis
& temperamenti tales videlicet funt prxfertim, plethorici,ventri-
cofi , & qui humoribus pravis fcatent ; tales etenim magno in pe-
riculo verfantur, fi contingat eos ab hoc morbo corripi. Junio-
res efeniores magis fuerunt liberi, prx aliis mediae xtatis homi-
nibus, quos prxcipu lues hxc invafit.
S 17. Utigkur pergamus ad MethodicamCurationem, quo- f"T4'"'*
niam hie morbus eftacutiffimus , ideo ut veneno huic rpido oc-
curramus illudque evacuemus extra corpus , vires cordis vitales
confervemus, ftatim ab initio nulla interpofita mor,dabimus e-
quentisElec~tuarii3.ij. aut3.j.f. aut3.j.5 proxtate, tempera
mento & viribus xgri cum hauftu calido ex media parte aceti vi-
ni, altera medietate aqu. acetofx aut fcabiofx, aut carduibene-
diH,aut meliffx, & eo aflumpto agrum cooperiemus, & fudorem
promovebimus, ut fupra dictum.
ty. Vulveris librantis 3. ij. eus*-
Corallipraparati,margaritarumprapar. ana^.'j.C. rum'
Corticum citrirradie, tormentilla ana - ij-
Florum fulphurisS.
Omnia redigantur in pulverem minutijfimum , ejr
cum 3. ij. f.
Tbtriaca: optima , fyrupi ex acido citri q.f. adpyfocrem
excipienda fiet opiata.
* 18. Aliqui prsebent fimpliciter theriacam Andromachi ,
Iiiiii alii
g86 JOANNIS WlERI
alii ovum aureum aliaque antidota pro cujuque arbitrio.
$ 18. Similiter Saliaqusedam utiliafunt,e. g. Sal abynthii,
pjjjji Scabiosae, Card.Bened. quxhoc modo parantur, Hcrbx 'mci-
sskm ncres rediguntur ustione, tum affunditur aq. calida recens exhe>
tinb. ^ jestillata, aut aquabona communis, stentquc simu faliiper
horam cum dimidia decoquunt) dein aq. filtratur pcr lin reum,
casservatur, tumveralia denuaqua relictis cineribus affun
ditur, iterumque stent aliquandiu aurdecoquanrur, &aquiitc-
rumcolata affundatur priori , dcmum nova folvens aqua affun
ditur, &itaporro, usqucdum talisaffusa aqua nullo saporesal-
so ampliuspraedita fit, ncc in sapore aut colore alterta cerna-
tur. Postea aqua haec colabitur inclinando per filtrum laneum,
eaque filtrata aqua indetur vasi testaceo, imponaturquc carbo-
nibus , aut arense cineribusve calidis & evaporetur, itarema-
nebit l in fundo aut parietibus adhaerebit , quod in phia-
la vitrea est asservandum. Hujus prxbeanrur gr. xi}, cum vi-
noalbo, aut aq. Card. Bened. aut aq. Bomginis zut Scabiofsc
calida. Valde utile est ad morbum , 6c tudorempromover. Ad-
misceri etia'm poterit syr. ex acido citr , at SaccViarutn ro-
saceum. Etenim hx res vald resistunt pestilentix. ExhocSa-
sll le paraturetiamoleum valdefficax. Etenim hoc sal primo dis-
solvitur in aq.vitx, qux bis terve in balneo Marias est recti.fi-
cata, ad abstractionem humiditatis aquex. Cum hac Spir. vi-
ni lal istud putredini exponetur per 5. aut 6. dies in fimo equi-
no, aut balneo, deindc dcstillabitur ; sic prodit oleum , cujus
3 . aut 4. guttulx cum aquis cpnvenientibus feu potione exhi-
bitx poten ter fu dores movent. Licet quoqueSal istud ign sor
ti calcinare, & supra porphyritem in fubtililmum pulverem,
conterere , illumque phiala vitrea exceptum aut indirum loco
humido in cellafufpendere donec liquefcendo refolvarur in sub-
stantiam oleo similem.
Tui'si,- I9- Paratur etiam commune decoctum vald pro&cuuni
irnser*. ad sudorem movendum ex milio , quod in aqua excoquitur
donec exterior pellicula abfcedat . Hujus decocti sumimus
3. iij. , & vini albi generosi f . j. , miscx & fumt calid. D>
tur idem in fcbribus aliifque morbis in quibus sudores iinc
iendi.
$ 10. Qap
Observatiohum Lib. II. 987
10. Quod si sudor brevi non apparuerit, a:groto appo-
nemus filicem aut laterem ignitum , involutum tamen prius
lintcis in aq. cparum accti madefactis, aut pedibus applicabi-
mus lagcnam staneam , aut vesicam communem aq. calida ple-
nam , & lintea calida circumponemus tibiis , & brachiis , aut um-
bilico, ut tanto citius prodeat sudor.
xi. Eodem temporedum sudor propellitur, utile eritcon- f.
servas & condita cordialia pra:bere, e. g. Saccharum perla- 's'y.-'
turn leu manus Christi, conservam fl. calendulac , fl.Rosarum, " "
Boraginis, Bugloflac, mixtam cumsucco ribesiorum autberbe-
ris, ad gratum saporem conservis concitandum, & ut tanto
melius ingens sitis restinguatur, cui praecipu sedandae incum-
bendum est , in quem finem sumere oportet pruna Damasce-
na in aq. cocta, sapam, (defrutum) aut rob. ribesiorum, ce-
ra condita & exsiccata , aliosque fructus acidos rit prarpa-
ratos. Qiiod si potu abstinere aeger non poflt , taie Ju
lep ad cor roborandum ac sitim extinguendam parari pote-
rit.
Ip. Atûa Acetofa , Scabiofa , Card. Benedicl. ana -jnU-
g.iij.
Sjrr. de accido citri, de succo acetofa ana f.j.s.
Qux invcem permixta, pro libitu patientis exhiberi porerunt ita
tamen, ut durante sudore, semper tepidus reddatur potus. In
magna animi defectione parum aq. cinnanomi cum aq. rocea
mixtapoteritdari.
z. Conducit etiam succus Granatorum, malorum au-
rantiorum , quorum odor etiam ad cor roborandum efltcacis-
simus, ut est & mala citria, etiam aqua rosarum cum pau-
co mixta , & spongia excepta sapius naribus admovea-
tur.
zj. Conducibile est, si dux partes aqua rosarum & una
aceti cum J. j. caryophyllorum contusorum , & tantundem
Iigni santalini continuo in cubiculo groti super ignem deco-
quatur , id enim recrt vald & adverius pestem pro-
dest.
14.. Non oportet quoque cibum exhibere , quamdiu du
rt anxietas , practcr jusculum Gallins , aut cx ovi vitello
Iiiiii 3 paratum
83 IOANNIS WlEKl
paratum , avenas aut hordei , aut ptifanam hordeaccam , cui ad
mifccri potcrit parum vini ad virium conirvationem. Pras-
beri debet tenuis cerevifiadefcata, aut aque hordei cui incoSu.
fint pruna Damafccna & acetla, omnia tarnen hace fub decKnatio-
nemmorbire&ius.
Trefir* f Sub finem dierum majoris acceffionis , poft fudorem
abfterrum, & veftimentis indutis calefa&is , & igni aflidentes , ri
bo probas digeftionis & potu convenienti reficiendas funt vires 6c
roboranda:,fi patiens fic poftulaverit , qui poftea iterum in lecbm
mundum fe confrer, & ad fomn um e componer,, qui tamdiu
continuabitur, uti tunc natura requificrir.
* . Ad prasfervationem huj us tarn vebementisr venenan
morbi, eadem adhibenda quas inpefte, de qua multa exftant, &
corpus expurgandum fuperfluis bumoribus qui vero nimia hu-
morum faburr premuntur , purgari debent regulariter , &
temperatum corpus fuum confervare per bon am di'asram,&adver-
fus aris contagium munire cor Vitale/que fpiritus prxferipto
Eleftuario, & quotidiano ufu acidorumcibisadmifcen<iorum.Ex-.
grat. Omphacii, aceti vini , fucci malorum , aceto-
lacjuvarum immaturarum, ribefiorum : i nfuper moderato ufu aro-
matum Ex. gr. acinamomi, nucis mofehatas, macis, cariophjllo-
rum,zinziberis,croci,rorifmarini fimiliumque berbarum.
D E
ERYSIPELATE.
U a N ojJ a m origo affe&us illius externi , quiEryjf-

pe//-dicitur , non fit recens, fed Antiquitanjam co-
gnitus, & eapropter alicuimirumvidcripoffir, cum
fibi locum vendicare inter novos , incognitos & ha&e-
nus non decriptos morbos ; Attamen,quandoquidem ejus curatio
plan nova eft , & minime conveniens iis quae veteribus tradita
funt, tumctiam, quod idem arFecT:us in noftra Germania curetur
melius ecertius Mulierculis, quam Medicis experientiflim
Italis, qui Grascis feriptoribus erroris fui circa Curationcm
fundamentum bauriunt ; Neceflrium duxi , etiam hujus menrio-
nem
Observationum L i . II. 989
nem facere, & hune affectum collocare in numerum morbo-
rumjiactenus non fundamento siifficienter descriptorum.
%. Apud Grxcos nomen ortitur Eryfipelatis , Belgis Enfit*-
ClOOfe/ Germanis Das Rotlauff, &inquibusdam regionibus,
quanquam non sine fallaci errore Carbunculi. Et quidem consen-
tio plan in hoc cum veteribus, uti emodernis exteris & indige-
nis Medicis , quod hic morhus feu affectus originem suam habeat
exinflammatxbilisnimietate, quae ad conservationem partium
internarum , puta cerebri, cordis , & prxcipue jecinoris , vi & ro-
bore naturx venas,in habitutn corporis,utpote partem debiliorem
ignobilior & veluti Emunctorium expellitur. Sed hic insuper ad-
dambiliosum illum humorem esse acrem&venenatx naturx ut-
plurimumjetenim hic tumor invadit improvise & tanta'cum cele-
ritate cum rigore 5c subsquente calore febrili , item glandularum
inflammationibus & bubonibus,ut aliquisstatimeredat se Peste
correptumdonec malum hoc patefaciat in tibia aliave parte
cum insigni ardentiffimoque rubore , d exiguo admodum tu-
more.
3. HincequidemTumoris tria sunt gnera, videlicet Erysi- snin
pelas purum , Erysipelas phlegmonodes , & cedematodes , prove- &*&F:
niensmixturabilis&pituitx saisie, quanquam scriptores nostri
plures recenseanrspecies. Et licetuttimahxc species non sit ade
frequens in peregrinis regionibus ; tamen Germani admodum
sunt eidem subjecti , ratione frigidx & pituitofx constitu-
tionis.
4.. Ut hoc malum tutcuraripossit,duosiintscopiattenden-
di, primo, causa antecedens & affluens est , per derivationem ali
ducenda, autest plan tollenda &radicitusexstirparfdapereva-
cuationem; secundum malum parti affiectx inhxrens est dicuti-
endum. Adprius obtinendum bonam,oportetinstituere dixtam,
abstinere vino,bibendo ejus vice cerevisiam,aut aq. coctam, aut
acidulasubieahaberipoterunt : vitare cibos quicalorem accen-
dere in sanguine poflnt, E.g. aromota, sinapi, cepas & similia,
quxunusquisque novit. Deinde circumspiciendum,num patiens vtnoft'
sit plethoricus, & venas habeat amplas actumidas&anbilisfo- B"'
veatur sanguine, unde oritur Erysipelas phlegmonodes com-
muniterin Germanorum corporbus athleticisj TuncvenaHe-
patica aut Mediana dextri brachii est incidenda,neque tamen per-
timescendum
gp JOANNIS W 1 E R I
timefcendam eft, ne bilis tam mdica fit aut tali copia in fngui-
ne fuprabundet , ut per earn venxfe&ionem effervefcat , & yduti
turgcns ab una parte in alteram difcurrat, quam regulamccau-
' tionem obfervare folent Praftici in Phrcnitidc, aliifque bit
caufatis morbis, ne bilis fanguinem faciat furerae, nam & veterum
axioma eft, fanguinem eTe frenum cholerx : quoniam
noftra non funt temperamenti tam calidi , fed magis fanguinei , ut
adeo nullus ejufmodi metus adefle debeat : Imo novi egoComi-
tcm,.qui exEryfipelate mortuus eft, prx timor & pulillanimiti-
te Medici, qui fanguinem ipfi verebatur detrahere.
rr*- y. -Quod fi ver plcthorx figna non adiint , fuperfederepof-
'"' fumus venxfcctioni, cquamprimum naturx laboran ti fubveni-
re potiuncula leniter purgante qux dicata fit bilis expurgationi j
quale eft fequens.
fy.Rbabarbari optimi 3. ij.
Sfiea nardi gr. vj.
linutim concifa infundantur per in g. iij. .
aut i v. aej. Endivia , deinfortiter exprime , & Col. ex-
prejja adde Eletl. Catholici & rofaiCjUiefues ana 5. jij.
Syr.rof.fol.%.). M.f.hauftus.
Circa quinram matutinam afumendus. Si vero Eryfipelas ma-
gis lit cedematodes , tumorque elatior , loco Eleh ro. Me-
lues fumeinus Eleft. diacartham. Quodfi corpus fcatuent mix
tura variorum.bilioforum , pituitoorum & aquoforum humo-
rum, quosimpoifibile eft omnes una vice expurgare, tuncaud
me in ufu eft fimile Apozema, quo h au ft 11 s afumendus per-
ties quatuorve dies continuos horis matutinis,
ty. Endivia, Helitropii,Chamedryos, Bugloffa ana . .
Tamarindorum ij.
Sem. Funiculi g . f.
Omnia coquanturinf.y. aqua donee remanferinttS]-,
tum exprimantur, &exprej[a Col. addefol Senna Ale
xandria . j.
Agmrici
Rbabarb.^.vi.
Zinzib. 3. iij.
Ebulliant fimul, & fuper cieres calidos, aut loco calido per nocT
ftent in infufione, man iter cajefiant & per goifypinum pannum
feta
Obsertationum Lib. II. 991
letaceumdiligenter exprimendo colentur, tumadmifce fyr. rof.
iolut. . v. Hujus Apozematis fumantur fingulis diebiis mane
vj. , continuando per quatuor dies & fucceffum expeftando.
6. Hue ufquc alii Medici mecum unanimiter concordabunr,
fed deinccps peculiari modo mihi procedendum eft. Poftquam igi-
tur & pravis humoribus expurgatum eft,five una vice, live apoze-
mate pluribus,fequenti die fudoriferumeftexhibendum,ut natura SmUri-
partim per fudores expellat humores peccantes refiduos , partim
materiam contentam cimpaftamper habitumdigerat, fi force
eademaut imbecillis nimium, aut cutis denfior exilieret. Et li
quidem cognoverimus, non adefle humorum plenitudinem , aut
non permitiere inftans vel praefens iter , aliufve cafus vena:fe-
ctiohem aut purgationem, nihilominus fudoriferum erit exhi-
bendum. Quoniam ordinari unufquifque fecum fert, aut habere
poteft ubique locorum Theriacam , cujus aflumatur pondus aurei
coronati , plus minuVe pro conditione patientis cum aq. Card.
Bened. autaq. hordei fimplici. Poteft quoque fequens propina-
ri , quod
ty. Aq.Sambuci ^. iij. fem. ApfQ.Y).
Terragillata 5. f. mi fee.
7. Ad eundem affectum utilis eft fyrupus S. Ambrofii,qui fie Syr.
pararipoterit. ' 5g
CMili decorticati^.i].
Coque in f?. ij. aq. ad remanentiam quart a aut quinta
partis , tum Col. tant unJem vini admifea , & alume ca-
lid expetando fudorem.
8 . Alias quoque probatum experimentum eft,conducit ut -.
fulph. ol. cceparumtfrtf plus cum aq. fumaria lupuli &heliotropii
ana .j . aq. portulaece. .ij . Mifce & aflumatur. Hace in pefte quo
que pi odeft ; fi bis terve aflumatur.
5 9. Veniamus nunc ad externos affeftus , qua ratione iis T*tte
fit fuecurrendum , & utrum veteres atque exteri , an vero ^'na'
nos melius eos curemus, perluftrandum. Veteres Scriptores ,
Oalenus , Paulus iEgineta , Avicenna eorumque aflcla: ,
docent unanimiter , exterius refrigerantia medicamenta efle
Eryfipelati adhibenda , imo aq. frigida illud efle refrigeran-
dum quin imo aftringentia efle applicanda , qua; omni medica-
Kkkkkk menta
gg! I A NN I S WlBRl
menta acerbioris funt naturae, & repellentia. Sed quod magi* mi-
rre, nonnulli eorum fuadent , procedendum efle ad a quae
in fummo gradu refrigerant , videl. Opium , Mandrigotam
& fimilia ; fed hae opiniones erroris funt plenat , has obn-
tiones, i. quod humor in hoc affeu peccans acris fit, &ft-
pius malignus ac venenatus , qui dum impeditur per impo-
fita exterius refrigerantia per vaporofum halitum exire, inte-
rius oritur fuppuratio, quae juxtaHippocratisdoftrinwQ Ivb. vu.
offbtr.i. Aph. . vald periculofa exiftit. a.Succedit facile parus mor-
tificatio , quia ftatim deft gangraena f. inflammatio momb-
cans, & tanto magis , liquidem opium fuerit impofitum , fi-
cut ego vidi ex fola cum opio fuffumigatione facia crus fuif-
fe fuppuratum & mortificatum , multaque ulcera poro fuifi
enata , ad quae tandem patiens vita deceflerit, quae res fx-
pius accidere debet Medicis Italis , & idem conrigifle debuit
veteribus Graecis & Arabibus , quapropter monuerunr, non
efle nimis diu refrigerantia, parti affebcappicanda, nepe-
jor praecedenti morbus fuboriatur. Quaproprer Paulas &gi-
neta tria figna recenfct , quibus cognofcete offumus , quando
medicamenta refrigerantia fufficien ter opus fuumptTt^tTvvvt vi
del. I. cum patiens ipfe experitur partem magis efle attem-
peratam , . cum calor fer refrixerit. 3. cum color muratur in
Iividum aut nigrum, fed in hac tarn ancipiti eorum merhodo,
antequam cavere fiK poflint , reliqua recenfita jam pericula
ad funt. Tandem etiam facil intelligere poflumus, u\es acres
& venenatos humores retroceder deber , & interiores par
tes principes, inficere , praertim i Natura nimis debilis fitad
remendum , aut quando humor biliofus fervidus ernimius,
ficut in ea Eryfipelatis fpecie experimur, quam Plinius Zo-
vam vocat, in quo affeftu malum cruribus uque ad gurrur
continuo Eryfipelate fe oftendit, ficuti memini mevidiffe, fed
hic cafus rarus eft : Indque fit, dum Eyfipelas Collum occu
pt, aut caput, adhibitis refrigerantibus & repercutiendbu
mcdicamentis bilis feratur ad cerebrum , & ibidem produ
cat phrenitim , furditatem , aut Eryfipelas cerebri , quod le-
thale eft , aut anginam aut fimiles afreclus , quod etiam be
ne animadvertit ^gineta , ubi dicit ; Eryfipelas in espite
eue
Observationum L i b. II. 995
efl periculosum , ficcausareangustiamcolli, sd caumerroris
silentio prauerit ; quod si versus cor eadem materia feratur , suc-
cedit febris ardens caufos Graecis , similitcr , si ad hepar mate-
ria accdt , subira nascitur inflammatio. Et iccirco refert Hip-
pocr. Aph.ae. lib. 6. periculosum esse, si Erysipelas partibus ^61.
externis intr feratur,' uti contra pro bono habet signo, si ab''*'TI
intra foras vergat.
10. Quid igitur faciendum hc est: Hoc breviter dicam j
Erysipelas nihil cstaliud qum ardens inflammatio cutis, cum
exiguo tumore, ab influxu bilis procedens, & eo fer modo,
quod ad Topica concernit , curari dbet , uti soient Ambusta , si
aliquod membrum sive pes fuerit sive brachium fervescente aqua
adusseris , indasquc in aquam frigidam ad refrigerandum j
quid sequitur ? Nimirum , ardor ille per caloris concentratio-
nem , introrsum cedit celerius , & dolor adaugetur. Nec solum
in ejusniodi combustione exigua , sed si contigerit Turrim accen-
di pulvere pyrio, aut si tormentum bellicum explosum fue
rit, non est illud restinguendum aqu, sed aceto, quod pene-
trare potest, & extrorsum evocare calorem : itaque adhibenda
sunt talia medicamenta , quae licet videantur esse naturae calidx,
tamen possunt penetrare, & ardorem extrahere. Sed hic mihi for-
t aliquis objiciat Veterum Medicorum receptum Axioma;
Contraria contrariis curari , adeque calorem refrigerantibus,
frigida calefcientibus esse adjuvanda. Fateorsan, neque enim
inncias ire possum, sed videndum quis sitverus hujusaxioma-
tis scnsus ? videlicet , in quacunque parte adest calor praeterna-
turalis , ea per imminutionem causarum calefacientium est re-
frigeranda & reducenda ad naturalem temperiem : neque enim
hoc modo procedendum est ; ha:c pars est nimis calefacta , &
influxum patitur humoris calidi, Ergo per refrigerantia calor,
& per repellentia medicamenta influxus est corrigendus. Nam
causa Erysipelatis non tampeccat quantitateacqualitate, quod
vel ex eo facil estcolligere, quoniam faepius dieunduobusaut
tribus contingat illud curari absque adhibitapurgatione aut ve-
nxscctione aut similibus, fola externaapplicatione. Neque hoc
blum , im multi tantum Erysipelas Mastiche suffumigant ,
aut thure j aut herba hypericonis j nonnulli adhibent lin-
Kkkkkk x teum
I A NN I S VVIERI
teum quod adhuc lotionem expertum non eft fed recens textore
venit : Alii vero tibix circum liganc filum rubrum fupraialocum
affectum, & ex imaginationi iuperftitiofa exiftimant EryE^dts
non ulteriusafcendere, aut filum oblinunt Theriaca. Ideo ci-
' municare vobis vol, quaedam remedia experta , quz exrenusap-
plicari poterunt , & primo quidem lixivio commuai iubfideniii
quod pntrt & valid evocar, plurima paran tur.
$ . Lixivii , Olei Olivarum fS. j .
Addeprt dolore mitigando vitellum o/i principio fvtJe
par um Itxtvn oleo, & conifuajfato bene, foeaplus
donee omniafuerintfimul mixta.
Intinge linteum in hoc liquore, eapplica Joco affeto porerit
quoque vitellus omitti, quodfi copia tibi fit imbucinorum fio-
rum olei, erit tanto prxftantius.
il. Similiter ficuti autem lixivio fubfidenre iu liquido
paraturfmegma, fie etiam illud ad hoc opus admodume/ utile,
i iapo conquafletur in aq. riorum Izmbuci, ant m ejus defetu in
aq. communi , & linteum intingatui , & continuo exlccetui
& tepide applicetur loco affer.o , & ouarcv tumim incipit ex-
ficcari , iterum renovetur. Poflumus etiam mifcerc piuem u-
nam faponis Veneti, & duas fimi vaccini in aqua, & exiis confice-
re Cataplafma, quod Eryfipelati applicetur. Sic etiam varia pof-
funt comparari remedia ex folo fambuco ; nam praecipio , ut
ftatim Eryfipelatc incipiente cortex fambuci abradatur, &cir-
cumcirca membro toto pattenti obvolvatur , renovando idem
terdedie, utcito exficcetur, Alioquin mifcere foleo J.j.Thc-
riacx cum 4. aut . . aq. flor, fambuci, & linteum immer-
go, illudque expreflum tepidimpono Eryfipelati , quod fxpius
meprobatumeft, poteftque hoc commodadhiberi capiti, aut
collo, aut lateribus feu coftis. Hoc remedio curavi aliguando
nobilem, qui apoftema habebat fub brachio finiftro , quod aperie-
batur , & multam lniem fundebat , cui fupervenit Eryfipe\as, to-
tum occupans latus, quod, ob Cordis viciniam , vald erat pericu-
lofum, fi frgida fuiflentadhibita,& prxcipucum experienrianoi
ftmf. doceat, & Hipocr. teftetur Aph. 19. 1. 7. Eryfipelas vald pericu-
lofum elfe, quod fupervenit ulceribus atque vulneribus, & prxtir
Topicum illud memoratum nihil adhibui amplius , quam caHiai
recens extractam ad blandam biliofse materiae expurgationeir.
i. Si-
Observt ionum L i b. II. ppy
il. Similiter possumus internse corticis Tiliae manipu-
lum unum , aut alterum minutim concidere , & per noctem mace-
rarein aq. florum sambuci, eiquclinceum intingere, quod leviter
exprcssum imponitur , & exficcatym, itcrum recens adhibetur.
Ex quo facile patet, similia fer adhibenda esse in Erysipelate,
veluti ad ambusta. Est: etiam secretum praestans , si Erysipelas
inungamus leviter pluma idtincta in selle carpionis superponen-
do linteum nitidum feu exficcatum.
13. Hisce remediis lcopum tuumobtinebis ; intrim pote-
ris quoque uti baccis juniperi inacetococtis, cinterduo lintea
affecto loco impotis, renovandoillud sxpius , sicubi ab ardorc
loci Fuerit exsiccatum.
5 14. Alii felici successu inunguntatramento scriptorum com-
muni, qux res probabili ratione non caret , & ni memori fallor,
Benedicto Victorio Faventino in Empirica sua recensetur.
f 1 y. Nonnulli accipiunt vitellos ovi n. vj addunt parum salis,
& pauxillum boli Armeni , ex iisEmplastrum conficiunt, inpo-
nuntqueaffectui, quod ardorem extrahit : similes plurimas me-
dicamentorum formulas hiepossem addere, sed supervacaneum
existimo, cum in omnibus rbus modus sit.
S 16. In Erysipelate dematoso, quod frigidioris est natura:,
& majore tumore cnspicuum est valdeexpertus sum utile , si in-
ferior crusta panis atri in cerevisia decoquatur, addendo mani-
pulum flor. Camomillae, donec pulticula inde fiat, quaevelintra
d uplicatum linteum, vel simplicitercutiadmoveatur.
$ 17. Quodsipernegligentiam, aliudque infortunium con-
tingat cutim abfcedere (separari) & Erysipelas in ulcus transeat,
affectui inspergendusestpulvislapidis calaminaris vel diapalma
inponatur, vel fequens fparadrapum.
fy. Ol.olivarum ?, ij. ebulliat in vase terreo vitreatot aAe
cerussa super porphyrite Ixviguta: .iv.
Agita continu & ebullire sac ad uque nigredinem, deinde admi-
sce ly thargyrii aurei,similiter laevigati ^.ij .& agita donec spisium
vadt; dinceps ab igneremove & agitandomisceg.j.myrrhas
pulverisatae, in quo lintea petia immergantur , eaque Ixvigentur,
rventurque ad usum , sunt enim petia haec utilia quoque ad am-
busta, similesque assectus. - c*r*
S 18. Quaiidpquidem ver multihocaffectu tentantur mul-
Kkkkkk 3 tasque
996 I NN I S W X S . X
taeque int familias, quibus ille haereditarius eft ficutego novi
ElecbraliaPrincipumqucftcmmata,quxad hoc malumbziedi-
tariam habent difpofitionem ; iis vald neceflarium eft , teme-
ftiv verno tempore purgari,&, fi res poftulat,fanguinem derrahi,
cbonamdiaetamobfervare : nonnullipracfervationisJoco, menfe
Majo , per novem dies ingulo mane utuntur hac placenru/a.
ty.Chamadryos, dentis Lton, Abfynth' ana m.j. Ftttllos wo
rum n. ij. , concifa in butyro frigere oportet & placetmilam
conficcre,& fingulo manee utijalioquin iis praefcribo menfe Mi
jo per aliquot "dies ferum la&is , in quo prxdi&se herbs fmt
decoae.
DE MIRABILI TORMINE
PREDOMINANTE,
Sett
ILIACA PASSIONS
Qua laboraYit llluriima Qomitjfa de Tecklen

burg , Bentheim ejr Steinfurdt.
Ff E s hic fumm dolorificus invafit Illuftriffi-

mam Dominara 5-69. menfe Decembri, cum efltan-
norum 3 8. complexionis fnguineae, & habentem tum
internas tum externas partes vald fenfiles , quxcaui
fuit, quod dolores celerius advenerint, & intenfiores fuerint,
praeterea corpore enfarco praeditam & praztumidam , ira ut cor
poris regio fubjacens fepto tranfverfo , longo tempore ante hu-
jusjnali invafionem fucrit inflata, accedente refpirationis diffi-
cultat. Ad qux omnia tandem acceflt feu fupervenit inauditus
& intolerabilis dolor , prsecipuc in latere dextro circa regionem
Hepatis inlnteilinolleo,cuminflatione, tumore, & teniione, ac
tota ea pars cordam tenim repraefntaret , in tantum ut merus
eflct,ne totus venter inferior dirumpecturjfubfecutus deinde eft
tarn
Obseuv tokdm L i b. II. 997
tara vehemens vomitus limofae pituitae & variae bilis , ut adstantes
putaverint intcmum aliquod apostema fuisse. Et quanquam do-
Jor postea per aliquot dies nonnihil fuerit imminutus , morbus ta-
men tractu temporis taliter recruduit, ut insignes & miscrandi
dolores iterum fuerintoborti, SEgramque Illustrem graviter af-
flixerint, circa horamnoctis potiffimum undecimam, cordi-
nari tertio quoquedie, instar motus feu typi Tertianas febris ,
nonnunquam quarta etiamnocte, autfexta, interdum ulteriore
viciffitudine. Postea menfe Majo insigne frigus continu adfuit
in abJomine, adquod demulcendem usi sumusclysteribus cum
lenibus purgationibus , quibus peccans materia fuitcxpurgata,
etiam Emplastra fuerunt imposita , quibus frigus fuit fupcratum
&frigidi status die noctque fuerunt exclusi, ade ut sestatem
fer totam transegerit valetudine sic tis commoda , nisi quod
interdum parvse aliquse remanferint motionum reliquia:. Attamen
incipiente hyeme iterum affectushicincepit lse ostendere , no-
ctishora circiter dcima , Scstatumtempus circuitus retinuitde
quarta in quartam noctem , nonnunquam quinta, sexta, im nona '
redibat, proutmajor aut minor materias copia per vomitum re-
jiciebatur: Et hi miserandi dolores identidem fentiebantur in-
traHepar&renemdextrum, in fine intestini Ilei, cui adhasret
intestinum ccum. Et quia hinc ascendit intestinum Colon ad oi
cava Jecoris,itidem dolor dispergebatur versus fundum ventricu- sZ"cm'.
li, versus lienem in latere sinistro , & prr descendebat versus <f*
os pubis , quo loco idem intestinum retorquetur versus Umbili- c*a.
cum , sed magis ad latus sinistrum , tandemque desinebat in inre- t ' '
stinum rectum. '
x. Quandoquidemverinsignisille dolor pro diverso d'uctu
intestini Coli nunc hue nunc illuc locum feu sedem uam mu-
tabat , multi opinabantur , eum provenire matricis ascenfu , ve-
rm ita se res non habet , quanquam Germanorum plurimi , qui
bus non innotuit constitutio corporis humani , hanc pafsionem
lliacam prsedominantem viri Matricem die LMans Mutter ap
pellent. Nam Iliaca passio tamfubitus & miserabilis, imoletha-
lisaffectusest, praefertim in scnioribus, quirar evadunt mor-
tem, utapud plurimos^yeterum feriptorum ob hanc caufam no-
men acceperit tjMiserere mti , Latinis autem , ob dolores pungen- cuistre-
tes corripientesque in ambitum veluti Sctirculurn Vtlvulus aut "J^hu,
Con-
5 A N M I S W E R. I
/- Convolvulus dicitur : ob earn cauim Grxcis dicitur lites, aat
cw*. czm ChorJapfa, tenfione & inflatione chordarum inftar. Et
?/"" principio acceditcumvomituimpetuofomultifque rucbbusibf-
que levamine tarnen, cum borborygmis, alvi fuppreffione & fi*,
tuum retentione, talique dolore lancinante , fi venter acobus
pungeretur , aur terebra perforaretur, etiara cum valida Sefor
contractione nervorum, ufque ad pofteriora capitis, inftar fpai/m.
Galenus vero nofter in ea fuit opinione , vix aliquis evadere, ers
ter infantes & pueros, quibus humiditas naturalis prasfidio eft.
3 . In augmento hujus morbi , omnia vergunt ad partes fu-
periores, &fequitur vomitus pituita:; cui bilis eftadmixta, fri-
gus per univerfum corpus,dolor divellens, in multis refpirarionis
dificultas, & fcetidus ofcitantium halitus , ut etiam ftercns, quod
per inferiora exitum non invenit , nec eo deduci poteft per clyfte-
res validos, neceflario cumeru&ationibusaliiiqueiymptomati-
bus debet furfum vergere, & per osexire, qua? omnia iis cirius
accidunt, qui interituri funt.
4.. Cum itaque miferabilis hic affectas hoc modo aliquam-
diu duravit tandem folet imminui 5c ceffare, ôft. infignem 6c
( copiofum ) vomitum materiae phlegmaticx , 8c varix. \>\\\s ,
iubfequebaturnonnunquam , licet rarius, vomitus materiae ni-
gricantis & melancholicae , prim enim evacuatur illudquodin
ventrculo ell, (nam durabat ordinari tempus acceffionis per tres
horas) deinde acrisSc inflammata urina cum arenula divellente,
quae prius tempore majoris doloris plan erat fuppreffa , excerni-
tur, uti etiam flatus retenti, quanquam horum duorum , extra pa-
roxyfmum, nunc tanta non fit abundantia. Invadebat autem
Temper cum tanta vehementia & violentia, inftar febris fubira-
rapida:que, fed poft varios cruciatus perpeflos corpus reficie-
batur fomno, folummodo fine fingulari tormento remanebant ro-
clus plurimi , 6c murmur inteftinorum , & fitis magna, ratione
praegrefii dolorifici laboris.
j. Quanquam verb multiexiftimabant, in hoc malo opti
mum effe vini potum, & cibos conditos herbis calefacientibus
atque aromatis ad meliorem digeftionem , atque ad praecavendos
flatus, tarnen ego obfervavi purgatione excretara materiam
fuifle liquidam , tenuem & cholericam ; urinam verb inflarcna-
tara&acrem. Poft ii.Decembris anni 1570. qui fuit dies iinn-
mx
O S S B U ATI O K U M L 1 H. II. ?p<>
mae asflictionis , fingulo mane exhibebatur haustus cerevisiae lenio-
ris cum vitcllo ovi recentis, additis subinde duobus Cochlearibus
fyr. ros. laxativi , in terdumquoque pulvis inrestinorum lupi cum
pauco cinnamomio. Prasterea in principio menle, in prandio &
cna bonam defcatam & lenem cerevisiam bibebat,& deinde vi-
num album purum , Intrim ad sedandos intolerabiles dolores val-
d conducebat3 s. philonii Romani cum9j. mithridatii exhibi-
ti cum duobus cochlearibus aq. camonillx olidx, aut tantundem
vini optimi. Sed optimum & excellons supra omhia alia remdia
suit antidotum notlrum s. arcanum , quod Illul". patiens conti
nue secum habebat,ut eo uti poflet,redeuntc gravi paroxysmo,for-
ma exigu ae pilule magnitudinis feu instar dimidii pi,quo ejusmo-
didolores brevi compescuntur ablqjulla molelti a, clique hoc medi-
camentum praecipu Illust*. dominationi valde conveniens , quae
blet incredibiliter quibusvis pharmacis abhorrerc.
j . Summopere item profuit , & conserva vit abdominis tem- j.uu.
periem naturalem Emplastrum cxcellens, quod continu ventri ap- *"*
plicatum gestatur ,8c sic componitur.
. Ruts., absyhthu, an. m. ij. mmeh*. cruciau majorant, an.m.j.
Flor.CamomilU Romanx,m.ij.Flor.Afclilott Romani, flor.ane
thi an. m.'yflor.rorismarinim. s. seminis cHmini,anisisnicuU,
dancinn. 3 vybaccar lauri^ j. cariophjflloritm,g*lang<t an. ^ s.
Omn3 pulverizentur , sed non cribrentur,deinde inspergatur pan-
no laneo coloris ostrini ad magnitudinem ventris praeparati,
imponaturque gossypium & irroretur ol. sem. anethi dettillato,
iterum desuper inspergatur pulvis, 8c irroretur ol. sem. anethi de-
stillato , tum supra sindone rubri coloris cooperiatur, & s. a. con-
suarur laepius filum traducendo. Quoniam ver sua natura hepar
calidius existit> poterit hic sacculus in ejusdem regione parum ab-
scindi ( aut resecari ) nejecur ofFendatur.
6. Adrenumcalorem&torminainunctisuerunt lumbi. Ung. JjjS
rosaceo , & exhibitur sequens pulvis vald temperatus. c*uuim
J. Oc. cancrisuperporphjritem Uvigatornm,laptdts Judaicifimili- ^
ter prtparati an. 3 ij. tnteflinorum lupiJccatorum5).
Stmims anij, nucis mosebatt, cinnamoni an. 3 s.
Omnia redigantur in pulverem subtilem , cujus sumantur singulis
vicibus j j. cum aq. parietariae. îj. & parum sacchari , aut cum
jusculo convenienti,aut vino oligophoro & maturo. .Mvnfm
7. Etiam adversus matricis lufficationes, cujus afeensus Conti- stfka
buo metuebatur,quia lllust. patiens facil laeditur minimii gratis
Llllll . odori-
lOOO JOANNIS WlERl
odoribus , excellit gutta una olei nigro fuccino. Aflumpta
cochlcari vini, aut li una aut altera feq. pilularum fumatur.
. Gummiferapim 3 j . Caftorei 3 s. mifce cumf. q. facet &
aut ruta , addeguttas dn.is ol-fucc.nigri out fttccini ,
Fiant Pilulae La. ex fingulis drachmis novem, & utarar uti diebm.
8. Quandoquidcm vero Illuftriffima patiens vald deJedarar
arte dcftillatoria, & vald ipfi placebat compofitio aq. vitae qraead
praecavenda fymptomata plura, in apopleziam.Torminibusuuliter
iumipoffet, addidi formulam compofitionisadprsecavendamila
commemorata , & etiam ut in acceflione eadem uti poflet.
. Radic.ponia maris rccentium yrad.pimpinelU angelies jjt**-
ria,tormenttlU,Falerianmn.^ s. rad. Cariophjat* , dsptamm
verian.5i).vifciûercim^ s. conic.citri ûtramiorum an. 3 T.
fem.finapialbi, anifi ,fmculi , coriandri, am an. 3 iij.
fern. nardi$]. fem. ponix decorticatorum s. faccharumin-
niperi, hum, decorticatorum, cardamomi, cubebar: an. 3 if s.
cinnamomi conic, /celt 5 vj. nucis mofcbau , macis, canophjl-
lorum,galanga an. 3 iij . calami,zjnzjb. piperis longi cr rot*ndsy
granorum paradifi an. 5 ij. s. Sahi*jrM!i> cAi#u>ened. an. m .j.
milijfe , majorant , mentha cruciata , hjjfopi , /]*, an. . s.
Flor.liliorumconvallium ) f.primula verisfor.Tiha an. 3vj
fior.lavenduU , ponia, betnicafachados arabica an* ^ 5- Ca-
momill.Romana 3 iij. for. calendula, buglaffs. btrrag.ia. 5 if.
Cui vifumfuerit,addere poterit folia auri n. v.
Omnia conquaflentur & contundantur groflo modo , & rnatratio
vitreo indanmr,afTundendo menfuras duas ( ft viij.) vini Malvaii-
ci aut Mofcatellini optimi , aut gencrofi Rhenani , vafeque prob
obthuratum foli exponatur ad macerandum per dies xiv. Jubinde
agitando, & poftea in Balneo Mari deftillando.
9. Si quis defiderat egregium & ingeniofura inftrumenmm,
quo mediante fubtilifimi fpiritu.s ex herbis , aut olea ex aromatv-
bus,autctiam fpiritus vini clici poffit , quanquam ejuiroodi varia
fint excogitata , volui tamen Cab finem hujus traftatus in gratiam
eorum qui artem hanc amorc profequuntur ejus conftruendi o-
dum docere.
10. Primo igitur fiat fornax quadratus j cui inponaturveica
xnea exigua , una cum fuis lamina mbulis inftrumentis fabri-
catis. Uti ichema oitendit.
Ii. Deinde Vefica fornaci imponatur,relinquendo in uno quo-
>j. , que
V M A l e i i c i o. 421
die ix. Februarii mdlxiv. Hora vespcrtina in sublimius tabulatura
eum vccans , ut simul pecuniam perditam inquirerent , inde eum
prxcipitem per tabulati valvas dedic : moxque insequuta , caput
& brachium iinistrum securi amputt, ac in ignem conjicit.sic porro
reliquas corpons partes flammis absumptura. Strepitum & nidorem
gravem animadvertunt vicini, in xdcs irruunt, & tragici spectaculi
urias contucntur. A magistratu in carccrem abripitur fcemina haec,
& distracta prius ignitis forcipibus , rotae imponitur 12, Februarii.
Attende justis Deijudiciis, pie Lector.
8. Conjuratio Magdeburgi fainiliaris cuidam mulieri Cathari-
nx noroine ad versus maritum militem,si quando ipsa vapulet:asserit-
que hac ratione securam verberibus se else,quorum aboquisrequ-
ti impreRone tantum non peflum iviset. A nobili fcemina se edo-
ctam fuisse fatebatur anno 1 j 73. in Augusto,quum illac in Pruffiam,
comitatu solenni illustrissimam Ducissam Mariam Leonoram dedu-
ceremus. Germanica exorciimi verba ita sonant Latin : Conjuro
tuam insolentiam,utcortibiinfringaturjnecostuum loquatur ,&
brachium mutiletur: sicmejuvetDeus Pater, Filius, & Spiritus san-
ctusjAmcn.Extrema verba ter reiterantur.En insignem impictatem.
"De exorcfmo 8 mijsa ad gehennam condemnante.

Cap. xxv.
Ob 1 t e R hic inserendum occurrit , apud Theologos quosdam
arcanam esse Exorciimi formam,sed execrabilem,quam vocant
Condcmnationcm ad gehennam. Hanc usurpant , quando anima cor-
oreo scilicet vestita aipectu , perfalitarias aedcs noctu vagatur, &
abitatoribus molesta est cjulatibus altisque suspiriis , ex tormentis,
quae in Purgatorio misre sussert 3ob facultatcs maie qusitas aut pa-
trata sacinora, aut ministeria non rite administrata,aut quacunque a-
lia de causa,ncc vel Miffis vel exorciimis communibus aiifvc impre-
cationibus potcst abigi,vel ad quieteif cogi: tunc,inquam,exorcista,
adhibitis prius cercmoniis , tumulum dcmortui corporis , quod hc
anima rcpraesentabat , conculcat pcde , prolatis his vcrbis , Vade ad
gehennam : ac illico paens dicto ad inferos delabitur ista anima , in
perpctuum condemnata. Inde nihil amplius animadvertitur noctur-
niterroris : raro tamcn nec libcnter ad hoc venitur remedium, quum
habeatur pcriculosum,nisi aliis irritis. Non ignotus Confluentiae ci-
vis est, quem monachi sunt hortati, ut in cjusmodi exorcismum,suum
dare votum non grayaretur.
Ggg 4. 2. Hue
D V . L a-e s. V
2. Hue fecit & MilTa in geheiinam deturbans , noftratibs
^rtw Theologii Scinckmijf. nuncupate: cujus cdebratione , urj decreto ir-
sl' revocabili ad trtara incun&anter demergitur irrequietus fpiritus.
""I*- Dehac exempium memorabile mihi nimis cognitura .
pigebit, fi forte ufui quandoque in fi milium caluum dignotione effc
potSt. Circiter annum 1^48. incivitate comitatus Monrenfis apud
generofam dominam in Wiff, in cubiculo quodam ( vbi & ego ledo
fruebar eodem , fiquando vocabar , ftipendiarius nimirum -
tronae medicus ) vir quidam ecclefiafticus mihi non ignotus,digru-
tem poftea confequutus , quum dormiret , & per efrradum vitrior-
biculum notu felis infiliens exilienfque , eundem bmno excitaffet
inqnierumque reddidiffet , hic apud generofam Dominam , nimis ad
tales fuggeltiones facilem , hora matutina fuas effundit querelas , fe
faucet in cubiculo illo , inaufpicato tota no&e vagabundo p; /
terriculamentis infomnem redditum , & velut acerbum fibi irapref-
fum tormentum. Quid multis ? Illa attonita pavidaque , quae ejufce
modi muliercularum eft conditio, confilium mox rogar. SeiackwH-
fa ad gehennam praecipitante opus fore,ftatifn refpondet alter. fhcet
confilium . Conditione accepta, ad Collegium ium ille redit.
3. Poft feptimanas paucas fe Dominas ruus {Ait , folutione
SeinckmilTa; imporranrus iniquiufque poftulata: fe quidem mm\pc-
tere,fubjungens:fcd miferis illis facrificis, qui frequenti talium Mif-
farum celebratione non ignavam praftitiilentoperam ,indeque vi-
c~him quasritarent , non prorogandam folurionem Mercedem i/Ja
3uarit : oAodecim , fi rede memini , quits ureos Geldrierrfes in-
e deberi, alTerit hic Ecclefiafticus. Ilia quum Doesburgi apud GeY-
dros ciTet , & temporis pecunia careret , Patre focietatis Fra-
trum vicino , petit mutuo pecuniam , altero infcio : qui eadem acce
pta, oftium domus aperiens, prasdam ablaturus , Patrem ilium forte
obvium, quippe ad prandium Domina vocatum,impudentcr ita fa-
Iutat alloquiturque extenfa manu, qua pecuniam oftentabat: Parer,
hoc mihi ccfit, quid tu es confequutus? Eveftigio hic infert : Quum
pecuniam illam poftrcmo viderem,mea erat. Sic c Seinckmiffx pre
cio fe lurripit presbyter ille, Plutonis fpiritum ufuram ufqueadco
liberalem refudiffe ob operam praeftitam, in finu ridens : mire autcra
Celebris obpecunix aucupium. Credulitatem hanc & paiTam frau
dem poftea Domina; aliquando coram exprobralTc me recorder.
Celtbni
V M A i e f i c i o, 420
3ui estis? Et insiliens in eos homo,in quo erat daemonium malum, &
otninatus eis,invaluit contra cos,i ta ut nudi & vulncrati effugerent
dedomo illa. Hoc antem innotuit omnibus Iudaeis simul & Graecis,
qui babitabant Ephesi ,8c timor incidit uper omnes illos,& magnifi-
cabatur nomen Domini Iesu.MuU vero ex iis,qui curiofas exercue-
rant artes, comportatos libros exusserunt corarn omnibus : & suppu
ttes illorum prcciis, pccunis quinquaginta millia repererunt.
Historia memorahiles quorundam exorcistarum.
Cap. xxiv.
RA r A M,sedmeraorandam historiam cujusdam exorciste, cx eo-
rum numero , qui ad se solum spectare exorcisrnis dasmones ex-
pellendi officium3perfuasum habent,negligere decuit minime. Qui
dam pastoris munere sungens in pago Durweiss,circa Esweiler,puel-
lam nomine Helenam diaboli obldionepreflam in Loen pago,prope
Aldenhovium ito , in Iulia: ducatu , fuis execrationibus se liberare
velle,elato supercilio promittebat, convocatis ad hujus miraculi spe-
ctaculum solenne aliquot ccclcsiasticis vicinis : quorum unus , pator
nimirum in Biecht loannes Windelius,qui actioni interfuit,rem om-
nera mihi recensuit ordine,atquc ex mea petitione scripsit.
z. Exorcistas huic.aliquamdiu suis dejerationibus frustra fudan-
tiin exturbando daemone , hic tandem aitjfemanfurum propterea,
quod circa vitrum loco illi illustrando, ut fieri solet, applicatum ver-
arentur multiejuscollegae , quibus confirmaretur. Miser ille pa
tor mndaciorum authori conhsus , ad eos per vitrum expellendosj
quod hic fcilicetcommonstrarat, evestigio convertitur:atque se ope-
ram ludere videns,indignabundus tandem in haec erupit verba Lati-
na, quae non intellccturum daemonem, fo'rtastis fperabat: Si ullam ha-
bes potestatem tranfinigrandiin Christianum anguinem , transmi
gra ex illa in me. Cui incunctanter Latine , & quidem juridicc res-
ponditdiabolus : Qucm pleuojurein postremo die poflidebo , quid Excrci/i*
opus est illum tcntarc?Postca da;monis testimonium de Mifla cogno- J;*"'t"~
feere cupiens loannes Sarcorius parochusin Lon , materna lingua dtmoa.
rogabatdaemoiiium, quare puella inox ad sonum campana;, indican-
rem mi actionem celebrandam , semper ab eo cogerctur ad tem-
plum: num Mifla tam eflet bona , aut mala ? Ad hanc quastionem sc
ara non respondere, deliberaturum tamen,inquit. Actus hic clbra
is anno ijf 9. circiter 17. Augusti. //,*.
3 . Si exorcista ille aflueviet lectioni vits Francisci, non diffi- cf'{'
:ilem daemonis fugandi modum inveniflet. Cum enim Francifcus in imi(ec>
Ggg 3 copel-
De a i. L je . Y
chnfi eopcllendo quandoque feacrem verberare intelligeret ,1
. Chrifti riautam fe mifurum minitabatur: quo nomine audito,rugam
fine ulla mora arripiebat diabolus.
F. if4- 4. In eadem narrationum obcuraruro biftoa legirar, Francil-
,,- canum fuis cxorcifmis diabolum compulife ad veritatis confeffio-
Mn'm- nem, quater alta voce repetitam de virtute indulgentiamm adD.
Virginem,uti dicunt , pro pcena & culpa , tam eficacium ,ut quidvis
mem 'i in ecclefia remitteretur , etiami univerfi mundi bomines quis trnci-
NMM. daflet.Qucrcbatur item3earum potenria omnes ubtrahi animas,qua-
rum antea poteftatem obtinuerat:& prob dolor non paucas ex purga
torio cvolantcs animas fummam indulgentiarum energiam mire -
dicare:mulieremquoqueearationeleobfideri , ut maxima earum
vis innotefceret. Fatebatur infuper rogatus, earum contemptori con-
fultius eflc , ut afinum cauda traheret Ravenna Mediolanum.
j. JMonachus daemoncm expulfurus , cum numerofa & folenni
'. fupplicationc, quam Proccmonem vocant, ad obfeflum venir.Quare
huicctui illudens Satan , Latine ait: Popule mi, quid feci tibi?
6. Anno adhcec millefimo quingentsimo fexageilmo tertio,gu
apud Velaliam inferiorem noverca privignam annorum circirer duo-
decim. Gcrardam nomine , tam premeret duritet veto'is. vctberibus
nfllinfi Sc fame, ut in morbum illaberctur caducum: doemonium ex eapeue-
. re conatus eft exorcifmis , & pixide cum pane milTali guJaeadmota,
monachus quidam Winandus, ex Dominicanorum ctu: qui & vac-
cx exorcifmos applicuit, ftolaeque MifTalis portionem in pafcuis jul-
fit fodi , ubi palcebatur vacca. Dcmirandum fane,tam impune ejuf-
modi daemonum mancipia tolerari magiftratu,aegerrime etiam bo-
fpitium concdeme piis quibufdam, vel certe pio zelo dndis, 11 pro-
politx confeffionis formulae fubferibere graventur. Qua in re , veJut
& id genus reliquis, moderationem & judicium prseferre decet con-
lulis in venerando illo ordine clariffimi, D. Theodori Gronii,
ob non vulgarem do&nnam,pietatem, prudentiam humanitrem,
fu laude multa citra controverfiam digniffimi.
7. Qui fuis adiurationibus diabolo bellum Colonise fach > pater
eft collcgiiConverlarum, nomine Godhardus ab Hagen. Simon Mo
litor ex Haffia , five non procul Moguntia oriundus , exorciftabii
caecus & corpore & mente,quum diris exorcifmis , & nelcio quibus
luis fraudulcntis modis pcllendi daemortis artem apud Weftphalos
ditiones vicinas annos aliquot exercuiffet , tandem Ofnaburgi (obi
degerat jam triennium , fed admonitus , magiftratus eum abigctde-
creverat ) cum uxore ob furreptam fibi pceuniam lices movet , qu
&
j
Observt io n um Lib. II. iooi
que angulo fornacis aliquod foram quod fumus exire pofit,Tunc
repleatur vesica ad medietatem aq. piucali , & res destillands mi-
nutim contusx, cidem indaiitur, ciqj capitellum s. alembicum cum
fuis tubulis , uti figura apposita dcmonstrat, est frmitcr in ponen-
dum bcneficio vehcae bubula, ne aliquid exhalarc pofic , deinde in
principio lentus ignis adhibendus,senlinque lucceslus expectandus.
Elegans organum , ad clicicndum fpiritus vint altorumejue aromatum. {"ffiN*
T\tbitli t Uminu alba Jlanno obdutli. SeqttitHr delineatio inflrumcnti.
En. Explicatio littcrarum A. B. G D- E. F. Capitellum. G.G. Fo-

cus ubi capitellum vesica exoritur ', fermento inungitur. H. I. ve
sica senea, K. fornax. L. spiraculum , M. locus pro extrahcndis
cineribus: N.O-Scdes s.hypoxodium. P. vas ligncum ^recipiens
vitrcum. $ ii. Vas
I002. I OA N. W I RI OSS ERT A T N. L I . II.
IX, Vas Ligneum in fui medio foramen habere debet , per
quod tranfirepofljttubulus,quotranfmjflo , foramen obthnretur
cera autlinteis, & aqua repleatur.
12. Poflumus etiam alio modo elicere fubtilifttmum vini lpv-
ritum, fi fpiritus vini femel deftillatus deinde faepius rerificetar in
balneo Mariae, donee, ( quae probandi ratio eft ) accenfus in Coch-
sAimmi leari fpiritus plan avolet , nullo poft fe relila humiditate. Sed
tl^Smm plebej homines contra fentiunt , qui ubi uti volunt aq.vitx , prias
vm&- ilium accendunt & fpiritum avolare faciunt , quem exitima&ief-
mT* fe nihil aliud quam impuritates fulphureas vini adufti, bibuntque
quodremanet, quod tarnen nihil aliud eft , quam craffior & im-
purus humor, quem tarnen guftui gratum, reddunt additione fac-
cbari. Eodem modo quo delirantes Uli compotores , bdiariis
folent adhibere vinum, quo dicunt i fulphur prius accenfum ab-
fumere, & ita vinum depurare, imo iunt in ea ien renti , quod vi
num ardet diutius , & plus abfumi fulphuris , cum tarnen Jud li
gnum fit , vinum fuiie generofum & optimum. Dicunt in/uper
vinum fie depuratum non petcre caput,quod fan ita fe habet,quod
enim remanet, &abipfis bibendo abiumitur , nihil aliud ,
quam impuritas aquea, quae caput vapore fuo amceie necyt , quia
virtute fpirituofa per accenfionem eu privata , aliumque faporem
naneifeitur ex adihibito cinnamomo , zinzibere, i aecha ro irnili-
bufque additamentis , alioquin ftomachus jure mrito erga eos
artifices conqueri pofet , quibus ego hic valedicere vol , eoque
monere ut pcenitentiam agant , ne regno Dei exdudantui >u Ve
rio idem inculcat fanftus Paulus i. Corinth. 6.
FINIS.
D laus & Honor in fecuU.
I D EX
INDICES KERUM AC VERBORUM
bfytemorabilium Copiofijfimi
Operum omnium
JOANNIS WIERI
Quorum primus ille de praigiis Damonum &c.
Prior numerus Paginara . pofterior Paragraphum clefign.it.'
A. Adultera pana 244.:
Adulttriu quando jure tivili puniatur.w$ . 4
AAron an magu fuerit. loi. l S pin anima Ubus divinos honores trib-tc-
Abacut ai angelo fer r. s rem delatus. runt. ll.z
. iv- 4 maximi cultores idololatria, ixr.f
Abaddon dtemon> Grate metMvufr, JEgJftnrutn magia unde originen ducat.S.i
quidgnificet. 67.10
Abbaril magus. 98.6 facerdotts magos fuiffe. loo. 14. r 3 7- 2
Abd'u Bai. Epifi. locus de Waldath deo.U. 7 jEgyptiis 666. genera faenficiorfuiffe. 1 3 .S
Abel Cainofratre oui A: tur. 8 . % Ar cur inter dos geniales fit connumeratut.
an magusfuerit. I Ol .1 8 IJ.
Âbigor damon. ji. ia Airts turbatio ingens. 4 20. 7
abnegantesfidein Chriianam 17e. % Aera concitare poffe damonem. 187.3
abntgationis vera exemplum. 444 millo modo Lamiis turbari pofe. 2 10. 1
Abraham an magus fuerit. 101.18 Mfculap magia. 357.2.
Atems Navas* cotnovacula dividt. I 1 9.1 Aethiopica magia unde venerit. 95.1
Schabt hitri. 31-10 Aethiopidis herb* ufus. >'4-?
achemenidon planta ad quid utilis . 484.6 Aet'A charaenbus magicis ufxm tffe. 406. r
Schillis anima ab infers vitta 13 1 . 2 Affliio qualifeunq', patienterferenda.433.
forma damon Maximiliano Imperatori ap- ~4fri infantes pal Saturno immolabant. 17.4
part. 46. 1. Afrorum facerdotes Tyberio fujpen. 17.4
acicalas duat Vufeldorp quadam d Agamemnon*filia Iphigenia maata. 16. 2
glutit. 284.9 Agathens toncilii decretum contra magos.
aconitum quis primum mvenerit. 545 .3 470. 19
Acquirenfis toncilii decretum contra magos. ~4gares damon. 650.2-
470. 17 Aglaophotida herba vires. 416.4
aeus mullere deglutita,exq; ea noxa.iiaS Agnan damon apud -Jmericof. 76.24
dtgltttita fenetiis a virgine quadam > cum Agrippa henil r preceptor Wteri. 260. 2
loth excreta 320.21 cur aliquando a Wiero laudetur, aliquanda
, mulier maleficio Ufa, evomit. 292.1 non. ' *' ' 62J.6
acut plurimas pueri damoniaci Amerdami Agrippa dfftnfio. 1 1 r . I I.mrrs ibulem. 1 2
vomita rejiciunt. 29 6. 1 Agrippa teimonium de Tritemie. 628.10
Ada libri magicijubfalfi titulo cirtumftrun- cerifura dtfuit libris de occulta philofophia.
tur. 101.1S 610.28
tsfdanium fuiffe medicum. 25 3.3 de Agrippa Tritemiijudicium. 6 28 . lo
S. Adalbert! anathema magicum. 371.2 \r,ty.*>r(i* quid t , r qui eafsntnfi.
Adamant* lapida virtutes. 4 1 2. f 134-14
%Adolphi clarebacbi efficax oratio. 450.4 eÂlba mulleres damones. 7f.2i
Âdolphs comitit a affaufrudentia.ôS. 6 Albania incola quales. 463.4
Adonis damon. 1 1. AlbaniU.crts extmdatio. 138. io
Adramelech damon. 10.3 Albathara. 33 s-6
Îdriantu "..:.:.: Nicolai Geldria cancilla- Albertus Bremtnfis epifiopus ma'is. 3 5.4.
r'mt. -4 A *4lier;us
I N D E X
'Albertus Teutnicas cujus nagia eognitionem wi e7 stamen demon. 6<o.\
habuerit. 619.11 amor fr timorfortes imagines gigmmt. 1 84.3
Alchindus magus. 98.6 euratio mgica 3S 1 , 7
submit Arabis error. 39*-6 ;'-
tontra Alchmdum loan. Fran/. Titus.yj 9. 1 amorem cuju/dam mulierit tonliandi mine
Alcbymie quid tribuat author r medid. magicus. 315.7
1*3-4 9 * r concilient. 2 70. 2 17 1.5
Alciatijententia de Lomiarum innocenta. Amoymen demon. 64^.(i
Amphionem Ihebanum mdgumfuijfe. 99. 9
Alcimi carmen de diaboli efcribus. 63. 1 z Amfleredami puerl circiter triginta miferi a
Alcmena. 237-2 demonio exagitati. 191.1
Akoranusfacrum velamen effet tur tredatur. amuletorumphytorttmvirtutts. 409.1
9-4 /my demon. (6:.6
-Alex inventer. 77. 1 Anacephaleos de Lamiit. 547. l
Alx7f<> quid,tr undc ortat.lj6. 6 anachitidislapidisvirtutet. 412.5
eÂlexander I. Romanus fontifex aqua lu- anagaUidit rubrefort ad quid utiiie. 409.1
(traits confecratienit author. 4 14. 16 anathema magicum. 370.7
Âlexander Tjrum expugna!. 4.4 Anamelech demon. 10.3
Alexandri & Darii ctnflium unde domen zAncyritani concilii conituo ftu decretua
prenoverit. 14.3 dt magu. 469.9
Alexandri ab Alexand.locut de miro quodam Andres demon. 66t . 5 5
IpcRro. 43.1 i -ndrets Mafius. 89.1
Alexandre Severo qui vtrfus in Virgilio obve- Andren mtditus . 4 1 7 .{
verint de regne. 137.8 AndreeTiraqutHiltxtmiuMU. 276.13
AlexandrumTraUianum magicis daraftcri- Androalphus demon. 661.54
bus ufum effe. 406. 1 ndrogei cedes quibus rebust placate. 1 6. t
Alii in domofujpenfivirtus. 41 1 .4 dngeli an nt creature. 7. 4. quotes & **
aUigationum ufs apud medicos. 406.1 quideonditi nt Deo. . 4
Almadal. 9 8 . 6- & 1 1 4 . 10 de e^fngelorum lapus caufa qui TheoUgiferi-
Alecer demon. 663.63 pferint. 4- 1
AQuifiptTeiitquid, 134- angehrum t}y diabeti dimBie. 80.9
alrune. 240.8 mimerio cur Deut utatur. 43 4.3
alrumna. 16 1.3, natura r officium. 1. 4
Aithee & Mtleagri fabula. 204.7 angelos nefeirefutura. 26.8
Amatoria focula quantum valeant. 271.1 anime beatorum , magorum earmrnibm i ae-
venena. 271. y gnata Deode non evocantur. 1 if.4
Amatorio pculo tres ordine abbatet interem- quotmodit apportant. 37. 6. /
pti. 174.8 Cttjujpiamrei affiemere peffint. 603.14
Ambrofii locus de omnipotentia Dei. 84. 13 animarum apparitions unde, & quo tempere
Ambro/tum eadem hora Medialan: frTuro- fiant. 36.
nit in Martini exequitsfui/fe. 1 1 9. 1 7 animas in manu Dei exientes diabtlm ifu
Amdujciat demon. 661.52 quiete turbare non potefi.87 . 1 .mortuerua
amentos quid efficiat. 224.6. r* 17 i,f quibut preigiis demon ladicareJileaf.
Americorum mos in p'tendis oraculit. 76. 16 34. I. multas defunlerum perfe exprejfif-
facerdotes. ibid. Je viva voce caufam purgationu. 36.3
Ammonite hoias humanas Mthcb Deo im- animlculo cum unnit excreta. j-7
molabant. . animalia perfetJa frimperfiiaqueyfe/-*38 . 5
Ammenitarumidelum, 10.3 animaliumferitates quid dornet. 409. 1
I N D E X.
amtnalia nulla ex fe itere. 23 8 .4 lApollonium i Smyrna tiler,mi Ephefum
ne a malfica inciantur, conjuradofuper- tranflatum ejfe. 1 1 .7
itiofa. 411.4. apoftata qui dicatur. 53s-- >'
animantia prater na:uram quid pati vi- Appion Grammatics Homert animant ab in
deantur,quidfaciundumt. 458.1 fers evocat. 13 1.2
nimantium tnorbie prebibendu fuffimentum L.Apulejus ob arte magkam damnants. ^Ct .6
utile, ibid. 2 Apulefabula..\.it. & 167. 18. 331.4
ptes. 348.1 metamorphos. 99.9.0*189.1
animanlia qutmodo ladant v'eneci. 277. 1 apud regulum cur lamia dvorent. 4% 4. 6
Anna Lemgou virgo monialu a diabolo miri Apufcorus magus. 98.6
txagitata. 3*-3 aqua cribro haua. 1 19. if
.Anne a Virmont venen propinatum. 267. 1 1 aqua luralis varias ufus. 114.16
lAnnabergiat damon. 71.7 aquam mfalubrem Hierichantis quibut rebus
armuluf nuptialis . 3 1.7 Elizausfalubrtm reddiderit. 114.17
annul: magici figura r virtue. 381. Grabes quid de lapfu damonum fenferint. I f
annulo imlufa raditu damonem extransmit quantum honorem tributrint mgica arti.
hioria. -4 if. I 100. 12
annulerum ufue apud medicos. 406. I tsfrabumvatkinia. I43-4*
mgico rumnuga. 3 8 1. < dii. 12. 2
Anquirens cornl:i decretude Lamiit.f 11, 4 Arbatel libellas mgictu, II I.I)
Anfelmus Parmen: cujus magu cognitiontm Arcadum transformations in feras explica
habuerit. . 619. II do. .
anferes in Scotia ex arboris uibut in a- Jtcrificia. 1 24. 1 J
quam decideatibtu nafcuntur. 238 % arena per ahum mulieris reddita. *9J>*
Antonius Hettogabalue mague. 98.8 Areopagitarum fententia de ventficis. 5/4*. J>
antirchinon herba ad quid milts. 411 Arefi ufa vi rgo in marem mutata. 3 37
Antihenes Atheniens mague. 98.8 ar.: tntum vivum vetula quadam maritoJut
Antonini CaracaUa edium contra ma.os. propinnt. 168.14
45-4 arioli qua pcena afficiendi. 463. 1. r 4*7-1
Antonius archiepifeopus Celomens. 310.6 ejr 20.2
Antonius Hovaiu. . 48i.f Ariei awmacorvi effigie vifa. }
Antoniris Sucquetus., ifS.z ^riftndemusfiliam & feipfum \ugulat. 1 6. 2
Anton.i Sucqueti fil uxor mi/ere vexata arioloria raaix ad quid utilis. 411. 2
damonio. ibidem, Ariflomenis Meffenii corexeilum pilis refer-
D.Anton, quomodo dringuat damones.79 6 turn. 319. 1 1
Autonii /E^ypti lutla cum damonibus. 435. vAriflophan'u locus de Eurycle mago.
Antonii Sabeici verba deveneciis horren Ario te, is fententia de Lantiis. 4932
da. 264.2 debippomanes. 274-f
Appennini tnentie intolarum fuperitio in ~4riotelici negant damones. 1 2
tempeatibus attendis. 414.14 Arnoldus de Villa nova cujus magia conitio-
Apionismra opimo de Mofe. I 2. 1 j nemhabutrit. 619. II
aproxis ufus in magia. 115.3 Amuphis magus. 9 8 .
~4pollinariarumhares. <l8.ll.eb* '3 Arphaxat magus fulguris >'S mortuus. 104.3
Apollo Deut. lt. 3. 13. % Arrianorum fetla. 5 18. 13
Tythius andet di3ut. 1 39- * Arfatius Chrii nomine damoni expellit.4io.$
Apollonius Tjraneus ma%ut. 98.6 arfenici ufus. 166.7
puellam Rom* e mortui, fufcitat. 131. 1 Arttmabtrbaionfecrateeufut & virtutes.
ApolleniiMohms/tmra opinio deHofe. iox. ij> 1 13. 1 1
A a Artephii
I N D EX
Artephn ars. 114.10 mAuguriisquaihfervatant. 9*-9
ritus incantaonum. 118. 13 Auguini Ileus de abolitione eratslsram. 15). ;
^rtcphiumfuife magum. 999 item de udas. 61.7
Arteria ajpera. 282 3 de diaboli origine. 3.7. de diaic (.nan-
arthritidis curat'* mgica. 377- bus 23. i. de diaboh an hernimm ctfi-
arujpices qutmode pparitionesfyeBroruno- tationes feiat. 88.3. de dasgentium. Ii- 1 2
Bm Roma interpretannt. 4 2. 8 de omnipotentia Dei. 84-
quomedo nt puniendi. 5:0.1 de Samuelis appe.r.tione. 128.1
quid. 136.4 de Donatiarnm improbitaie. 5 14-4
*4jakpafa Deut Turtarum j quern in matri de haret'nis non enecandis. 59- *
monio invocant . 14.10 de transformation hominis. 35*-4
*Aa quomodo ad Macedonesfervenerit .24 3 Auguini Steuchi fententia dt SfHarum 9-
ytfma damon. 10.3 raculis. 622.51
afini mira docilitas. J3.1 Auguus Cafar nolis ludiffns praditus.
i,i . javens mutatigmentum. 1 89. 1
âfmodaus damon. 66.*.<r 657.35 Avitus Alcimus Epifcopus Vicvnens. 124.!
djmundus demortuus luci reitutus. 607 . 2 Auli Gelhi verba de veneficis. 5 46.6
ajphalti ufus r virtus in arcendis damovi- Aurelianens cencilii decretum centra mag.
bus. 41 1. 1 470.15
^fur imago diaboli. 70. 2 AurelianensJpiritus exoreifmi celeiris bie~
v4fyr quantum honorem Zoroari tribue- ria. 4**-I
rint. 97. 3. quid de dajnonumlapfu fenfe- Aurchem Imperateris ciemextia ergafarmi-
rint. 2. 5 . quern Deum coluerint. 1 0.3 neumftxtim. 5 --t-3
mnximi cultures mague. 1 oo. 1 a Aufoniusreprebenur. 338-4
îjfyriorum monarchic devaationem unde Aufonii verfus de quadamveneficae V-7.1%
damon pranoverit. .24.5 Ai,ittfesttTHaquid. 13*. :o
Aaroth damon. I0.4* 398. 1 . & 656.28 Aym damon. 661.56
A Harte llamn. 10. 3 Ayperos damen. 652. 16
-^^' quidt. I 36. 3 B. "
nrologi cutufdam miferabis inieritus. 148 .9 BAaldam*n. lo.j
arologica magicis quid diferant. 59 r.4 Bjji Zephan idelum. 30.4-
Afuiti & Afmundi paBum. 606.22 Baalberith damon. 11.5
Atalanta r Melaagrifabula. .7 Baaliin damon. ibid.
fites deafub nomine quid Homerus intelligat. Baarar radix r locust 4 1< 3
Babyhnica capthitatis caufa. 160.3
A thanafii locus de abolitione oraculorum.19. j Babyhnii quos Deis coluerint. 10.3.^ .*
fententia de hareticis non enecandis. 5 1 2. Babyloniorum magia unde iriginem dues!- S.
item dejejunio. 440.3 J.d-97.1
Kthenienfes quotannisfeptem adolefcentes & aechar]s herba virtue. 44 -4
totidem pttellat in Cretam Minotaur* devo Bacchus unus ex ds feleSis. 1 3. 6
rando* mtferunt. 16. 2 Baeldamon. 650. 1
* Athenienum & Ferfamm pralium. 43.10 Bajanusfe in lupum transformar: tsf'i crt>
hthenodori philofophi obfirmatxis contra da- didit. 3365
rnonis terriulamenta animus. 40.3 Balan damen. ' . 662.62
Atrebti lamia complures combua. 205 .8 &.' cenfura de Lamiarum eenfeff.ene.îo.a
avaritia exemplum. 212.7 Balduin! Ronjfti jadium de Opere frtt-
augures qua panant punievdi fecundum le-, giarum damonum Wscri. 646. 1
get, 467. 2 Mis herba quamagiufant. 131-3
hal[*
INDEX.
hlfi que veterts regtsfunt inuntli.^S . D.Bernhardo dmon apparet. 4*9
a Bestiarum malefcii curandi m:dus vulga-
Balfami in Ecclefie Roman* confierait. ris. 454 1
ibid. in Bestias homines non transformari malefi-
Balthasarissutcejsoris Nabucadnezar infom- cit. 331. 1. hominum transformaiio pban-
nium. 642.6 taflicaquomodofiat. 189.1
tangue planta. 2-7-4 Bifrons demon. ' 660.45
baptifmatis aque & miffe njus in magicis ar- Bitrudemon. 653.22
tibus. 1 10. 9. vim exttrna txemptione tolli Beeoti qutm Deum coluernt. I2.I1
nonpojfe. 171.2 Bceotiorumlingua. ibid. 4
Barbat dmon. 650.3 SSocibiuf in quibus historkum munutfitfequu-
Barbatos dmon. ibid. 6 tut. 202.3
Bardi Druide. 17.3 Boethiifabula de incubo demone. 251.2
Bartholomeus Pifanul. 49.8 historie ubi nonfdes fit tribuenda. 633.19
Bartolus Richius L l. DoRir. 643. 1 carmen de P'IyJJssuais. 331.2
Bartoli sententia de Lamiarum potentia & Bolfri dmon qualitfit. 656.27
peina. III. 3 1 Bombardarum idns quidprohibeat. 40 f.6
ftwg^M quidfit. 95-8.<r 530.9 Bononie mulier demone exagitata. 321.2
Bathym dmon. 651.10 cujujdam venefci facinus. 166.7
Balscumbasa DeusapudTurcas, 14. 11 Bonenienfes qua ptena Lamias afficere fo-
Bivyp<gk quidfit. I2f-3 leant. f 13. r
Beal dmon qualis. 656.27 Bontenbrouch in arct quidam demonio mi
Btelphegor quidJgnificctj' quibus fit tmU sre vexatut. l93-3
tus. o.3 Boxitof^tTt quidfit. 33 5. IT
Beelzebub princeps demoniorum. 9.3 Bothnicorum populo rum fcptentronahumin-
legatos emittit ad interfiiiendum Francij- cantationts. 116.8
cum. 50.10 Botis dmon. 651 .9
Bthtmoth qutdjgnisicet. 6j.2 Boves ab efu quid exterreat. 177.1
Bel quidfignifcet,r quorum Veus fuerit.9.3 Boum peftilentia. 394-2-
Belial dmon. 654.23 Brifiaci in Bafilienfi dicefi unguentum terri-
Belltnadea. 13. 6 bile Lamiis confeSum. 168. r
hijliis humanis placata. 1 7 . 4 Brusis mulier misre vexata demonio.
Belhnius opium stnc nocumento comedt. 258.2
216.2 Bruenfis vetulefucatartligio. 389-9
benedie herbe wtus. 411. 2 Brutus Romanum imperium obtnet. 137-8
btnedittiouh formula vulg in malefcii cura- M. Bruto dmon apparet. 4i-6-
tioneusurpata. *99-i Bruxe. i9l-4-
BenediBus quomtdo pontificatumfit adeptus. Bryonie radix ad quidutilit. 4 11. 2
358.4. tquo nigropoft merttmveftus. 47.3 Bucardus cornes de Luca interfetcut. 73^3
BenediSi noni mors. 48 .4 Bucolica quijcripfermt. 4j8-I
Berengam errtr. S 1 9. 14 Budericie mulitr damoniaca misre vexata.
Berith dmon. 656.17 339-*
Bernatium monachorum trageedia venefica. Buer dmon. 651.7
127.6 Bufonesfugandi modut magicus. 376.4-
Bernhardus Cronenburgius medicus. 3I9.16 Bulaphiears. 11410
Bernhardus epifeopus Hildesbeimtnfis duca- Bune dmon. 655.24
tum Vifenburgoifem invadit. 73,1 3 Bufas dmon. 650.4
A 3 Bjlitb
INDEX
BttliUtdi qiudam kdicmenevexata. ungento. 44
Cardani verba contra mages, 39M
Bfltth dtrnon. ^- de lafiis. 494
Bythia monrof* famine in Scythtt. 6 . i Carminum ufus apud mediis. 40.I
Carnibus vefci diebus pontifia Rom.
quando htemt. 74.6
Carnifex quidam in ducatu Pftrteniergico
Cjtacrinolau vtl Caamolar d*mon. pafetta pecoris venenis inficit. 277.
651.18 Carnificis pertinacia *4ntverp\t. jt.
Cabala magia inj ami v'itiat. 101 . 1 7 Carolus 7. Rex Galli* Bgidium r'egm tuerif-
Cabaii/licaartis ufuo. I^M.'MM chalcum fufpendit ob magiarn. 4(6.6
Cacod*mon untie diffus. 66A Carob Calis epiola ad Wieram. $40. I
Cainîbtleminttrficit. 8. f Carpocrates magiam publice dotait. 176. 11
Calchantis r Tirea vaticmia de humanis Carthaginens concii detretum contra ma
uiBimis. gos. 470.1*
Calculus gytfeas in tonUarum faucium abf- Cafali veneficie er venefiti templares capti.
etfu rtpertus . 3'- *
Calculi ad centum & vigir.ti tres in bilis rece- Cafiniexvirginepuer faus. 3 J7.1
ptaculo invents. ibid. 4 Cajpari Barcholti Epiola de Opere Wieri.
Calecbutorum Dei effigies horribilis. 76. 2J
Caldenbricein arce virgo qu*dam 1 Cajjtani fentevtia de dtafolipr*natn>ne. 88.4
mifer agitata, Wiero curatur. 31.10 dt dtmomonfoteate. 81.3
. Caligula potiouatus ab uxore. 173-4 Cajfit Parmenfis interim. 41.4
Calliti* herb* ufus in magia. irj . 3 Cajfio P.trmei:;: >iait.vui .i>paret. ibid.
Callihenes venficas Luttum Lucullum inter Ca/hris natura. \67%
fit. 1714 Cataieps melancbolicofaxguhte, 447
Cambyfes magus. 98.6 Catharm* Loe hiftoria. 44*-4
Camelifaltatio. 58.1 Catoni membra luxata carmine /*/*.} 76. y
Campan* pulfu in die D. loan, lmures & 1- C. vipon* regln* de/cripth apadtyfpuleiam.
tniat pulfart. 3 * . 3 167.18
Campan* baptizat* an tempeates pellant. Cajm dtemon. 659.40
11.4 Cerberus damon. 6517
Campanarum bapti/mus r exorcijmus. io. i Crmonie inania rerum fim<dathra. 418.3
finitas an grandintm verter pefflt. Ceremoniis pueros ocvdi mn poe. 171.I
J79- Ceres dea.
Canibalumidololatria. 13^.19 Ceromantia quid.
Cants rabidi morfus remedium Varacelfii- Cetbim terra. :4 4
cum.63 I. if .Curatio magica.^77 . t.Cura- Chald*i LecamaniU cultores.
tionem ad qaos medici ncpti rfrt. 1 $6. 1 qua poenant afficiendi. 467. . quantum
Canis nigrifel ad quid utile. 411-4 honorem mgica arts tribuerint. 100.11
Carabia d*mon. 66 1 . 5 1 Chum filius Noe primus magia crdter. 97-
Career's! & euodi* difcrimen. 4S 1 .4 #5*658. 36. ejus execra:10. 8-1
Carchedinii lafidis virtutes. 4'i-f Chamos damon. 10.3
Cardanas reprehenditur. ^- Chanaan quodmulachrum extruxtrit. 11 .6
Cardani cenjura de lamiis. 39. 4 Channon pifcem ex ftipfanafei. 139-7
/ir tiefubttlitalt. 108 . l CharaBerum ufus apud medicos -
Cardani fententia de lamiarum imttginaliini- magicorum nug*. 38 '.-S
Ht. 10. 3. m (onfejpont. 48. 63 CharaBtribus no inejft aivaf o'irt*tts.y)~b
Chart-
I N D E X.
Cbaradi virtus. /d^<j quallasomma parit. it f. i
Charoibes suerdotts asud Aintriw. 76.16 Cholericus vapor qualia mfomnia tnveat.ib.
Cbarondat magus. 98.6' Chymia> quantum trtbuat autbor. 153. 4 '
Chartula inanis collesubntxa. 404.* Ciuhus scalus Florentinus cujus magia et-
Cbasaph Hebraica diRio quidjgmficet. 89. z. gn'ttionem habuerit. 619 II
fr 5*7- 1 . ad quidpropri j>e(let. 9 4 Ciceronis locus de damont quitagi apparuit.
Chatrabquid. 33 ? 41.8
Cbaxdamon. 65 9- 3 7 Ciceronis testimonium de Sibyllarum deSriva.
Chirurgus sceleratui. 39S I 19.4*
Chirurgi cujujdamfacinus Clivix. 4:7. 3 Cimeries damon. 661.19
Chirurgi indoti in quos rfrant infcitiam Circe venefica. J4-4- fotios vljffis inbefiias
fuam. lfl. 1 mutavit. 114. 13. fr 333-9
CbiridireSts Deus afud Turc* , qucm viato- Circes omnipotents* desiriptie. 162.6
resinvocant. 14. 10 Ctrcenfes ludijustu d*rnoni: de novo instituti.
Cbrifma damone adimi nonpose. 490.7 401.7
Cbrifinatis vim exttrna exemptione tollinon Circulatoris infignis txemplum. J 6-9/
pose. 171 .7 circulmes apudFeffas^ I4M3- tfr* M3- 3
Cbrijliani rgis Dac'u infoUicula caictili com- Circumcellionum sella. i14
plures invent. 3 1 -4 Citieus magus. 98.8
Cbristiano bomini qu* necejsar*Jnt. 5 7 1 .9 Claudiani versus de Lauro. 135- 18
Cbrijlianos quamvarie diabolus illudat.19.1 Claudio Imperatori qui versus tx Vvrgdio rt-
Cbristophorus Probus tancellarius Palatini. gnum pradixerint. I37-'
07.1 Claufaquaherbaaperitntur. 384.3
Christus ab baretics magitt infimulatus. Claustrorum apertio diabolita. 383 .a
ioi. xo Cimw yir<M /si J/fc/a / /fw d* **-
ana dtemtntfuerit delatus frraptus, an fus. 197
ver dtduBus saltem. I93-7- Clavos mulier maeficio Usa evomit. 29 : . r
curvenerit. 19.3.^*26.1 Cleopatra venenum bibit. 34"-4 "
tbristi corpus post resurreBhnem quale.199.1 dmentis locus dedamonumsubtiltate.- 23.
meritorum infignis contemptus. 664. s sententia de dtmonum machinationibus.
miracula qualiafuerint. 97. j. nomen qua 9-*
rt seduRoret precatUnibus fr exorcijhris dmentis fr fratrum vcnlos quomodo Simon
immijieant. 419.7. nominis invocationss magus efftijnarit. 9f*
efficacia. 4fO. 2. promijjio post lapfumho- clerici cujufdam melancbolid fr infanita*.
minis. 7. J . testimonium de mtdicis. I f 3 3 181.4-
Christum cur damones prius penitius , quam Cliven/s turriscygnea. 4 -4
îpostolinoverint. z 6. I Clivtnsis pr'mcipis laus. 63 8 .J
cur diabolus tentartt. 28 . 1 prudentia. jo. 1. ^- 644.3
Cbristonatoctfartinforacula. 19.3 Civensium ducum originis vetustas unde cor-
Chryfiliti lapidis virtutes. 4'J.f probetur. f4.4
Cbrysostomisententia de aptssathan* orga- Clivi* cujujdam chirurgifacinus. 427.3
nis. 1 77. 1. de htrcticit non tnecandis . II. 7 Ctbares magus. 9S.6
de Pythia vel Apollinis oraculo. 139. 3 Cobali dtemones. 72.8
defexusfeemineifragilitate. 178.1 ccelibatum Plato tfua Republ. txterminavit.
de anathemate. 3 74 -f 238.4
Choastes magus. 99-OI ar/i imagnibus nU magie* vtees conpe-
Ckoarra: incantatores insignes. 1 00. 13 niunt. 378.10
ChtUra morbus undt oriatur. *&\ tek quem Dtum prafecerint Grtci. 1 2. j
INDEX
Ctgitationts ominum an diabolos fciat. 88.3 Coracefieufitsolimin magia. HJ.J
fine Coitu viri car multi natifingantur. 14 . I CtraUirubrivirtutts. 4M. y
Cclici doleris remedium pkyficum. 409. 1 Corinthadis ufus in magia. 1 .j
Colme m monatrit Nazareth virgines reli Cornelia lex de vereeis. 5 30.7
gio/* dement miris modis vext. 305. i de quibus veneficis agat. 544. t
monrum najcitur. 319. 16 Corneli orationis r titemsjynerum vis &
turril inquittijjimaobJpcftra. 45-4 virtutes. ' 44'. i
Cohniam trium regum ofa mifa, r ibi condi- Corpus quid /it. 199. 5. unum todem tempsre
ta. '97-4 duobus in lacis efe non pete. ibid.4.
Columba Mahometts mira docilitar. 59-3 Corpus non ni per jua >acia jern pife.
ColumeUalocut de Dardamis. 99- 10 198.1
Cemetho Diana Trielarte maSatar. 161 Corporumpenetratio. ibid-i
Connata quatnt occulte , non debent referri Corporibus horr.inum curft immerger1 tupiasi
adpoteatem lamiarum. 261.1 dmonos. 59.1
Conatui perfiBits quidfit. 5S>4-5 Corpora an demonne corporeferat. 195.6
fiepe habetur profao. 59-4 an dr quando poiat >iritus trantfetrt.
Cenciliorum decreta contra magos. 468 .8 193.1. quando demon per atrem dtferat.
Concbitos cum demtnt imaginarias. 228.1 196. 1 o.quomodofine corpore afujnpto dt-
r 130. i. 0-488.4. & 538.17.cum lupa monptraeremftrrtpott. 197. 11
imaginarius. 501.14. promifcuus. 1 76.13 Cracafaga.
Concubitus impotentiam etiam a demons mo Crantii locas de fandaltruns Out. 14.9
do natura inveh. 361.1 Crearefolias Dei.84. 1 4. r 1 . z. & 1 ix. 8
in Concubitus maltc'to quidfaciendnm.447. 1 diaboUs nihtl pote. S4. 14
Concubitum dements exonere no pojjunt.. Credulitaf temern* quantum in magias cu-
84.* ralionibus valut. f*VI
Concupientia quale Vitium. 4- 1 Credulitatis tonantis potcnt'tA . 401 3
Confeio errnea. 498 . .fallaciler eblandita. Creontislius pro patria maBatus. 1 6. i
504-4- qualistft debeat. 510.3 Crttenfestmper mendaces. 619. +7
Confeioni foh non e ft.v:dum In criminali- Cribri divinado quomodo fiat. 1 ,4 if
bus. %io.a.?nente lefinon tand.aZe.i Criminalis aBituis probaliones quales efe de-
tormentis exae des non e tribuenda. leant. . 48C.J
471.4. & 639-6 Crocodilis in forma demon cultas in A'not.
in ConfeJJtone crimina celare , ant peccatum 19.I
reale. 175-8 Crcefiinttritut. 25.5
Covfcfone fola non judicalur , niin here Crux ab Mgyptiis inter acras hieras rela
in 510.4 ta. ' 1S7.4
Confcffionts in criminali caufa quales efe de Crucis vis & potcmia. ibid.3
beant. 585-8 Crucem calcartfieret , anfit ptccatais re.:L:
Covformitatum liber quo (r ubit confer- 75-9
ptus. 49-8 Cruciatuum hfenfibilitatcm qui lapis inia-
ConjtBtrts qui dicantur. 94-17 cat. j89.ll
Connubiales leges. 176-13 CryaUomantia quidfit. 135.6
Confieratio ridicula. 456-8 Cupidinis cr Vfyes vtlitatio venerea. 251.3
Confcntts dii qui dicantar. 13.6 Curfin demon. 6ji.lt
Ccnantmu! a tyikerken. } 06. 1 Curti Rufo demon muliers forma apparet.
Conanni Imperatoris fententia dephiltris. 40. I
174.6. conitutio de Lamiis. 467. l Culter ex cujufda pueUe latere cxeilus. 307. f
lex depetema Lamiarum. 11 1. 3 1 ejujque longitud & forma.
I N D E X.
Cultr! t)i vtntricuh demrtui mventi. 298.1 ma juvenii eximii apparet. 300. f: qit*
Cufpis ferrea in thorate rtliBa, qu*juxta a- fubstantia commoditate tam varia machi-
Ivnm pofi bieminm excidit. 310. 20 netur. 37.1. quando coopra per aerem d
Cttstodi* f carcerit difcrimen. 48 1 . 4 frt. 196. 10. quomodo corpora tranfptr-
Cttthxorum idtlum. I o.3 tet 194. f. quomodo bommum fenfue eb-
Cybelis Gallt facerdotcs diSi. I39.4 Jdeat.177.1, quomodo in vitro carmimbut
Cygne* turrit Clrvtnfis. *54- 4 coercendus fit. 106.9. quomodo lamiae iit
Cyjrnu* navieulam urgente* catena trahens. titre concitando iUaqueet. 110. x.quotmo-
dii hommummentet constringat. ii.Z.quot
Cynotephali* virtue. 4 1 1>4 in fpecietfe transformare pestit. ibid.7.
Cynocephalum Hermopolitani pro Dto colue- quibut in lotis , (}rqum variit fubformit
runt. 11. 2 fittultut apud ethnices.ii.l. quibut prastir
Cymps maguefubmergitur oratione loatmit. giis religiojos ludificarefoleat. 34. I. Tagi
104. 3. & 4o. I puer ffee apparet. 42. 8. vifibiliter in
Cynopit magi htfieria. 1 03 . 24 Hildesheimenfi diwcef multis apparet. 73.
Cpnefpafii htrbte magie* virtutes r ufut. 1 2. unde fit diBut > & ubi infacrts literie
416.4 ejus menti* fiat. 66. f. undelyri defiru-
Cyprtanue magus D. lustinam virginem <lA- lionem pranovtrint. H.j.fubformafelium
glaio frustra conciUarenititur. 98.8 visite. 302.S
Cypriani locus de diaboli fludiis. 60. 5 Damonifrjue. 251.4. peendfupcrstitiof*
libri magie fubfalfo tittih circumferuntur. turatio. 394. I. imbecillita* cr impt ena
102 18. sententia de jejume. 440.3 multii fentcnt'nt ostenditur. 43 * . I . inno
verb* de d.tmonit turatone eistudit . 400. f mm nihil bonifit. 289. 3. mfidiis quomodo
Cyrenaico -Ai'nori litatum > ut mufidfaceste- fit refistendum. 3f I . I. & 434- 4- ludibrt
rent. 12.4 qui magit expofitifint. 1 9 1. 2. mendaum.
Cyfret* dcmonet. 2J O. f 390. 1. multastudia & opra breviter corn-
prehenfa. 28. 1. terriculamenta quibut li
D. terie arceantur. 161. 2
Vnmoncm aiten invehi non poste imprecatto-
DMmtgorgtnmagus. 98. 6 ne. 492.I. captivum qui vitro circumfe-
D jemon ^nneberga duodteim operariot runt,qua panafint affiendi. 46s-3. nulla
in fpecuinterficit. 72. 7. an corpora fi radie extrahi poste. 41s. I. quareDetu '
ne corportferat. 19$.6. CastoVarmcnfi ap confituerit bomnibut adversarium. 6j . 16.
paret. 41.4. cogitationes hominum ignort. Damonet an concubitum exercere postnt. 84.
321. 1. cuidam paella Ipetie ALthiopis ap i4-<^ 230. 1 . dr 233. 1. & 235. 7. an k
paret. +7 6. 1. cuidam puero fub forma Chri- magit cogi pojjnt. 116-5. <* habeant corpus
sii apparet. 369.4. car r nequeat. 234. j femmis capax. 6$6. 17. boni t)y maU quomo
far mm manum,fed ejusformam m ftipula- do appareant. 78.4. cur aliquando futn-
tione extendat. 1 68 . 1 . & damonium qui d raprtenuncient. 23. I. cujut figuram ma
fiznificet.66.7. Hildesheimenfi Epifcopo no- xime adaptent. 39.7. cur hommes in be-
Su apparet. 7?. 13. in Dtana> templum stias transformare non postnt. 332.5. cur
loatme Evangeliflafugatut. 449-3 hominum corporibus fe immtrgere tupiant.
in tjttodam cxnobioforma canufiepistm 59.2. cur in lotisspartis ab hominibut
visue interdiu. 302. 8. juvenem quendam fe non oflendant. 37.tf.arr pinsfciant,quam
immorigerum parentibus auferre conatur. homines. 23. 2. cur prius Christum peni-
44- 4- 6" 4f 16. monach'tforma vidu* cui tiut) quam ^fpoflolii noverint. 26. 1. cur
dam apparet. f 3. 3. tnuherii forma Curtio fint fuperioreshominibus. 3. 7. curverita-
Rufo apparet. 40. I. pueU* cuidam fubfor- :em de chrisio r f* ^posttlis confesti
B fint
I N D E X
nt. 17. 2. txortifino qucmodo & quand mtrmt, . 6. mtchlr.atiensmfn.6^. 15
nt ejiciendi. 448. I. txpavcjtunt veri montantrum flatter* , forma r eferatit-
tredtntes. 355.14. faneiliaret. 71.*.. fa- . 7*- 9- nomencltor*. 9.;.
miliares prrvaterum homimtm. 75. 17 aBionit varietate apudethnw. 70.1
intavernit m'meralibus. 7* 7. in quit or- ' nomina ipforumfludia prodentia , {
>4* . .- nuncupantur in facr'u Uteris. 6^.1. era-
tani 7 . 7. tnontani ubi maximi laborent. tula quandiu durarint. 19.3. tirana*
7j.l I. / commumbtu precibui expulfi. ambigua nt. 24.3. rri. 2. j.
437. 3. Poetici rfiii quid'iBi Jmt. 77. timet varie. 32. 9, poteas necendi m
iS. pro dii babiti}et- torum nomina. 9.3 quofitfita. 81. 3. pr^tneriexes unde. 24.J
quibushtrbu in colloquium allki pejjnt. prodigi* unde. ibidem prtflao Tor*-
A,\c.\. quibus plerunque appartint. 184.4 celfiiea. 395. 4. pfeudemonxrcka. 4^0.1
quibus facrifitiis maximi afficiantur. 18.7 udiaquo pao fatribeu defenbaxttr.
quo nomine cxpeUipoint. 187.3. quonte- 59.2. teebn* fitpe afagacicribus homni
do agnoverint Chrium > quem ludai non bus dettB*. 29. . transformare quo pa-
agnofiebant. 130.6. quomedo elcemo(y- Boat. 606.2*. varia apttd d'merfes di
xit ejiciantur. 440. 1. nuomedo jejuniU fltnBio. 78.2. varia tismhta..j.rjr 69.17
ejkiantur. 439- I- quomodo pro diit babe- Damonibw haBentu mtdta falsi attribmta
rivoluerint, (r pr*fiderc regienibw. 9. I funt. 87.4. limites noctndi conftitun.%a.\
quomedofe innuent corporibiti heminum. qua nt impeibilia. 86. r. quomtdt ra
6 . 1 1 . quomedo fe in varitfermas tranf- corpora ingrediendi'htm dttur. 60. 3
mutent. 599. 6. quemado fonitum emit- quomodo quidam re/iterint. 435-
/4. 38.4. quomodo fpiritum' noflrum de Dcmor.ibut fabuU. 1.
Dtmones fcormwfrw aixtr(arias Deaf con-
ituerit. 59.1. corpora fccrnvr.um fro fuel
ruant. 60. 4. tetrici familiares. 71.7 libdine ingredi non pojfe. 313.2. ei'idendi
tretvifitndeferto. 44. 13. undo aliquando Eccltfi* vtterit media. 452.1. eft qui na
futura predicant. 611. 51. unde nomina gent. I. 2. expellendi (J* aufugitndi me-
fumpferint. 10. 4. unde tarn admiranda tho^tu ttrtiffimatxfacr'u literie. 429. 1
pojpnt 23. 2. 18. i. unde vaticintri pef- fugandimedut Varacelkui. 63 1.1 S
nt. 23.2. ut dit habit. 9.1 ignorare heminum cogitatior.es , fenttntiit
Dttmonum bonorum rr malorum diferetio. patrum efttndttur. 88. I. latrowbus -
78.4. (rio. 9- fignaqualia. 79. 5 miles ejfe. 400.4. malos in quot gram
de Damtmum lapfus caufa & natura qui theologi diflinguant. 77. 1. nemo pote
Theologt feripferint. 4.1 imprecando immittere. 313.2. ne* aliter
Damonum citatio per mages qtumtdoat.664 fanare morbos, quam Uone ab iSisinvt-
1. timmentitia nomma unde tarn varia. . Ba cefande. 398. 1. nullit p'.iv/is ter
77.17. conatus defiriptiotx tsfuguftine. rena materia alhei autfugaripefe. 409.1
21.7. cultut apud quos potimitm vigue- procreandipoteflatem habere. 544-2
rit. 100.13. di'm&a nemina quit confer- prerjut nihilpojfi , exDtcretis oenittxr.
fferit. 80.10. diflinio fecundutn Iheolo- 87.3. qui lapidespcliant. 411.5. queme-
logos. 77 . I. d'tvinationes unde. 13.2 de Latini diflinxtrint. 71.4
epult 6a. 10. germ quod pejpmum fit.7 1.8 Damoniaca mulier in Saxonia Gr*ci - La-
illuenet. lt. 5. illufionibui qui homines tini loquitur. 453.2. Rem* optimum ier-
maximi expofiti fint. 177. 1. in arbitrio fum ex Virgilio rcitt. 454.4
voluntatemnoctndinonejfepttam. 81.3 Damoniac* femell* fgmenti bioria elegaxr.
inqwfitio quandofieri debeat. 36. J. lapfat. 344.1. vtulieris partus lami* impxtstue.
2. 5. lapjittetqui ex pbilofopbit prifcii de- 257. 1. f8* olrj'ejptms curaones cert.
445.1.
r n D E X
44f. r. obsejsianu javantbuisacrificis ht- tnaleficit. 447. . magorttm rairaculis.
Jlorm. 342. I. prtdiSlianis txemplum. 114.IJ
fttll* fi ' mentMm Clivite. 417.? DefunBorum mm fa* tempare r quet m-
puelU historia memarabilis. 28fi.I. -puell* dit appareant. 36. y
ridicula curatit. 404. 2. virginis supersti- jMKXtt cur veteres Hecaten apptllarint.70. 1
ttofikcurath. 394 i- & 39- 1 DrfpA Dj toluerint. 1 1. 2
Dattnoniacarum ailiontim exempla varia. 40. Delphicum oraculum. ?39-*
r. imprecationum punitarum exempla. lonibus datum. 16.2
3 iy. 1. larvarwn exempla.46.1. virgtnum Delphici oraculi ambiguitM. 24. f
curatarum prose XanSas mtmoranda hi Demarchus ix lupum consarmtus. S31.I
storia. , . 443.4 Democritus ~4bderites magi* cultor. 99.10
t>ternonkcat tura'.ioms ni: -il vittere > multts Dentium dtlaris remtditm ex sacrii literis.
argumentis ex Vatrum sentent-us probatur. 363. 2
398.1 Dtttmus daman Caleshut'ts cuitus. 76. 25
Dxmoniatus quidam sattus * malt est. 3- f Df r <i.i angelorum ejut ministerii
apud Gadarenos malefio Ufiu. 2 79. 4. 4 ututur. 434-1
Hilaritntfanatus.4^. 2. quidam equestris Deustxhominenonpotestnasci. *37-3
0rdinis faSus. 321.fi U nonvult pradicarisuamgloritm ab im
Ditrmoniacivaticinii exempla. 25.7. fiili hi pie. 290.4. qu*fibi rservant punienda.
storiafesiiva. $44. r.obfidiifigment'4.3 40. 1 ffio. 30. /// x(tieytt!r>il hominum.
Dsmoniaci adquindecim Hdmmoiue quibus re- 8S.t.sine ordint nhil etndidit. 2. 7. a
mediis liberati. 641.3. car aliquandt trans* ubiqueest. r99-4
ferantur. 119.17. cur melancholici judi- Dei nominis abufus execrabilis in curatiombus
eentur. 339.I. quibus rbus oltm fanati morborum magicis. 363. 1. minister inqui-
sint. 4J7-3- quomodo communibus preci- butsit diabalus. 85. \%.verbtgenumusu-
bus curentur. 43$. 1. quomodosint curan- sut. 374-1
di, certa methodus. 430. 4. e^'444.6 DeoquidimpoJJbile. 84.13.
ubiplures une in locosunttquidfaciundum. quomodo injuria fiat. f'-'o
442. 2 DfwpeculiaremJtngulis in natura corparibus
Damoniacorum historia , qui k Lamiis afifici adefe. '
credebantur. 292.1. puerorum îmsterda- D communes. j..confentes qui diBifuerint.
mi historia. 296.1 ibidcm./ii7/ir 7 1 .f .gniales. 13.fi
Dagon djimn. ... 10. 3 gentium quomodo insacris literis nominen-
i*KT\iXnpn**quid. 133.7 tur. 14.13. Gracorum. 12. f. indigetes.
Daniel Brouchufius medicus. 646. 1. an ma- 13.7. ma\orum gentium.ii.6. patrii dr tu-
gus fuerit. 10 1. 18 telares. 13.7. pnates. 13.6. papuliDei.
Danelts vaticinium dc~4si* regni tranfla- if. 14. Romanorum. i. t. seleciqni di-
itone. 24.3 Sisint. 13.6
Dani magicat artes in belk riment. 1 1 fi. 17 Deorum eognomina auitonscripserint. 9-3
ctc$tvf40.iTfx quid Jit. 137.18. commenthiorum supra trigmta militasuis
Dardavia artes undesint diila. 99. 10 se. 13. 8. gentium genealagiam quiconscri-
Dardanus magus. 98 fi psernt. 9.2. libidines persacerdotes extr-
Dardant Miyptiorum magi libri. 99. 10 centur. 244. 3, provinciarumvemina. II. I
Datura planta. 227. f Deosac dtemanes non core. 13 J fi
Decarabia daman. - 661.51 Diabalus ex quitus interiora homin'tt agnos-
AisW; maris impotentia. 24 2. 2 cat. 88.3. inctiytscunqnemateriavelnt-
Dcrta quid statuant de magis r ariolis,eos- mir.is idolis calitur. 10. I, m quibussit Dei .
demque consnlentibus, 4C7. 1. inconcubtus aninijler. 8f.If. rmnsirofajfiecieapparet.
S z 41.7.
I N D E X
42.7. qum 1)*rie in Chriiana Europa il- Diephanes magut. I4J.I
ludat. . quibits m Utk >trttut die*- Dai & Froferfm* i fnb ten* e-
tur. 67. . quibfuftmuiisfe hier.:tus in- rigunt. 42-7
finuel. 185.6. quomodo deteptrit Evern Divinatio ex vifurthus maate
& tjuomodo primm mundum corruperit.6. 1 8 . S . mgica Turcarum: 144.9
1 r 7 4 piorno do in tarn varitfigura- Divinationts damanum unde. 23.2
Jeciet tretnsformotur. 37.1. quomo- D'tvmationum magicarumeciet. 132.;
d vaticmetur. 30. f. quidfignificet. 66.6 Div'materis tuju/dam miferahis interitm.
mia Dei. 193. 1. Jpecu togarum Korn* 148.9
varies in / appartt. 42.8. fineconfenfu Div'm*trici quid morte accident . 479 . 1
Deinequicqutm pote. 84.14.^578.8. Div'merum pana inter editla imptnd&a Ger
unde futura pradtcat 1 28. 2 manica. 47*.
Diaboli advcrfut conattts curado prafervans. Pn in poma Mofe conituta. 464.*
351. 2. citar. 62. 10. contubitus imagina- Dodena,altas Epirus. 8.1
riut cum Lamm. 539. 27. efy angelorum Dodunaum eratulum. xl.l
diinio. 80.9. odium erga Chrium. 28. 4yfr inventum. 8. 2
4. idium erga Deum irnmedicabilt. 6. 1 doloris infenfikilitat qui lapis indatat. 394.1
potent:* (jyaiones. 28.1. r 32.9. pravi- / quidfit. 5 5 5 . 19
tate omnia mundi malafunt tommifa. 23. 7 L. Domino rure rtvertenti juvenil gemmi
fubtilitatis exempta. xz^.a.vetfutia. xl.% apparent. 11916
Diabolo agendi limites Veo conituti. 80.1 Demut infam jitbents dumenu idole. 40.2,
multaifalii attributa funt. 874. e Donatianerum bare/fr. 5 18 . 1 3
poteas ptrmifa in hominu vit am. 294.4 DonatitnmJe8a. f*4-J
qu*fint impojjibilia. 66.1 DonnerbtittU 414-14
Diabolum crtaturat veri condere Dordraci du* -virgintt dcrnwt *?::,.
transformare poffe. 190. 3 . ignorare homi-
rtum cogitationes. 88.1. per fe optrari ma Dormienti teflts exeBi. 225.9
leficia j nre mdigere in hit Lamiarum con- cutdam Jpettrum appartt. \-
fenfu. 280.9 D tinco magnus in terram , cujusftr-
Diaboli qttando limites tranfgredianiur. 83.9 fonam denotet. 2. f
unde ntfai. 7. 4 Druida Bardi. 17- 3
Diabolic* commixtitnit figmentum compro Druides GaUorumqui magia coluerint. 101.7
bantes hieriasomnes ejfe fabulefoe. 251 . 1 >mj?> r* maleficio l* biori* mir*, too. I
Diana dea. t. 6 hiori*figmentum unietfimftum. 204.7
Diana templi devaatio ptr Iodnnm Evangt- Durweifs pague , inqua eo txarft* cujufdam
liam. 449-3 Triclari* cur Iones annua:im faftum. 420.1
juvenem & puellam immolarint. 16.2 Dufelrrpii monaiho cuidam tefiesexeSi-lvj.^
Diafaren Arabes coluerunt. Ii. Dufii damontt. 24*!
Didiue mague. 98.8 E.
die Dominico jt junart,ant ptccatum. 1 73. 5 J^Brietat tibut diaboli. 6. 10
Diluvii caufa. 8.5 Bortetat tint:-. 8.1
Diodort Siculi loten de dits gentium. 1 0.3 Eckerken d*monium prepe Eltern pagumho-
Diomedtl m nfula Diomedea pro Dto tultus. minibus mult* damna infrent. 504.5
12.2 Ecnephiat venlus. 19j.11
Diomtdit fuga rjr exilium. 135 . 1 2 Effafiinare quidt. 95.1
Diomedenfes quem Deum colatrint. 1 2. Efafcinatritttgentet. lij.4
Diomede* aves. 333 .9 Effigierum magicarum nug*. 38. y
Dionjt Sjraufana damn afpauf, 41. hyyerfheu mlitrc quomtdc
140.6
I N D E X
Egidiut regni Gatc marifchacui ob magiam Equt ab esu quid exttrreat.xn. I . apud M"-
sujpensus. 4(6.6 gritat carminibuf strenuioret reddi. 378.8
V.Egidto epilepsia curatio tribuitur amedicit quid iUxsos conserves. ibid.
ineptie. li&.I Erajmi locus de quodam parocho.aS .7.de qut-
EJeazan miraculum. 41j.1 damfiectroficJo- 417. 2. de haretich > quo
Egemofyna rum encomion. 440. 1 modo cum his/it agendum. '3-I
Elephas infacru literi quid denottt. 6$. z Erichtho vialefica mertuum quendamsuscitt.
Elcphanacatdiabolut mdare non potestA6. 1 IJI.I
Ehz or damon. 6 5 1 . 1 z Enew frater Rolleri. Z06.1
Elfa Kamtnsis i diabolo mrtt mod'u txagita- Ericii Vaniaprudentia. 5 14. 1
ta. 304.6 Erophilt. 615.39
Ematb -viri quem Veumcoluerint. 10. 3 Errantis nuttam ejfe volant atem. 557. 22
Empedecles quas nationes perlustrarit ob ma Erucarum e brajjtcis abigendarum conjurait
gieam artem. 99.1 z ma-ica. 378-9
Empeduf* dii. 7 1 .4 Ejaia vaticinium contra magot. l 6o-i.de Tyri
Empusis <fuilapi4 adver/etur. 41 x.y deJirucJionc. 24.4
Engelbertut Holttr chirurgui. 3 *7- 4 Efau dolus fr astutia. 9- J
Enthufiastarum orizo. 18.1 Evam cur damon aggreffivfit, fr non Adam
Evf'im fr i%-fSn quidsignifeet. 92.10.6- 178. 1. quomodo diabolus decepertt. 6.1
9J.2. Evanselia collo alligata art vin contra dtrme-
Ephemeri avis genitttra. *39-6 nes habeant. 3 79-1
<Pic*t>) quidjtt. 229.1 Eucharuu Rosenbader mtdicus. 279.1
Epilepfia an morbui Jactrfit, Hippocratis/en Euchctarum neftend*sacrificia. I75.il
tend*. 15 6. 1 Eudemui fhilosophui fr magus. 38 1.6
quid fit, fr unde triatur. 229. z Eunus Syrus, fiBus damoniacus. 342.9
Eplepsi* causa fr natura.l%j.6. curatio Pa- Eupbemi Cartandem adventus in Satyrides
racelsistica.6xa.%. curationem ad quos me- infiat. 249-J
dcimepti rfrant. 156.1. magica frfit- Eurydes magus. 92 13
ptrjitiosa curatio. 376- I- remtdium pby- Eu/ebii locus de abolitione oraculorum. 19-3
Jtcum 409. 2. super/itiefa curatio apud deMaxentiinterit*. 104.4. deZeroasire.
friscos. 1 f 8 . j . varia causa. ibid. 6 97-3
Epileptic* pueUa,putatur dtinonica. 34 2. 1 Euxedue magus. 98. 6
Epilepticuo damoniaco quomtdo fit dgnos- Exorcifmus adgehetmam cendemmnt. 42 M
cendui. 347-6 Exorcfitu brevisformula. 4f 1 -4
Bpilepticii quafint vtanda. I57-I formula apud veterts. ibid. 6
Spilepticorum curatio magica. 419.6 Exoreismi quando fr quomodo adhibtndi
Epiphanii PaUfl'tvifententia depbltrie.74.6 fiat. 448.1. item aquibus. ibid.
Epirtu prius Dodona dila. 8.2 Exorcifinorum abufus. 418.2
Mfijcefi plerique infimes magi. 3"-4 Exorcista cujusdam miftrabdismttritus.ao.
iwitn quidfit. 96- x.facmus. 4*1-3?
Equa T-voniofiante obverfa,atnmalemJpiri- xorcijam qualem oporteat ejfe. 448 . 1
tumeoncipiunt. *39-7 Exorcifiarum quorundam internas. 620. 2
Equesirts exercitui quo p*Bo magica arte com- quorundam historia memorabiles. 420.1
paretur. 384 $ Exorctzare quibus olim licitumfit. 448- 1
Equi in formarnfemina mutta. 1 90. 1 Exphratio nocentium fer ferrum candent.
Equum nigrum Stetinenfet divino honore pro- 484.6. item per aquam bullientem. ibid.
sequumur. II.9 Er.ttjptcm* auor quisfuerit. 4J 8
Eqiiorumtermjtrtmtdmmmgicum. 3J$
B3
INDEX
Flint numen Pandalerem. 14.
p. Fiorina damon,amafiaVir.tt. i;6.z
Focalor domen. *>5 9-43
FÂbainverftupu. .6 Fedhurum metalhcarum domees . jvj
fabam Gracam quid Ugurts appellent. Fa-cundttatem quid impediat. z6i .5
91. 6 Fetmma ob ne far-ia juramenta ida-mone rei
Fafcinare quidfit. 91- 1 kitur. 316. 2. fudica in verfa.
Fafcinationes qua probt beant. 41 1 4 190.1
Fafi:numqu:dfit. 96. 3 Fenint ab initie ad venefic'utm frodvteref.
Fafiinum quid auftrat. 411.1 545-J
Fauni.iai.l. dii quando qualtsfint crea- Fetminarum in maremmutati tende.
ti.. IJ.7 tranfmutatarum in vim exempta aqutt.
Fauiniani vu!: : facits imprtfia Simonie. 337-
9f. Fttmineusfexut car maxime damenum tlbef.e-
Fauue Batoburgi captas. 105.8. ubiartem nibue expefitmfit. \7%.\
magicam didictrit, ejufqueinteritut. ibid. Follet1 du. 7M
lebrie curado fuperitioja r horrenda. 398. Foraii domen. 6fi.Jf
. mgica 363.1. & 378.7- quar Forneus dornen- 655-15
tana effiut. 309. . quotidiana curati Forr.u vtl bVt.ir doman. 656.19
mgica. 7-7 Fortes non videntfi>e8rt. 184- 4
contra Fobre) brevio/a. 38 1. 6 Franafeus Lucifer:facetfer , & Cbrifivexd-
Felu cerebrum ad quidutile. 17 r.f lifer. .49. S
Feiern Mgyptii pro Deo coluerunt. 1 1. 2 Francifci error. 4}6.7
Feretrii diifulminum. 12. 6 Francifce damnes frura infidiao frutase.
Ferramenta duo aera in ventricule inventa. 50.10. diaboluspecuramofitrl. 19}. 4
298.1 Francifianum fuis exorcifmi diabolumcem-
Fejfo tria divinorum genera. 144-7 pulijfe adveritatis cenfefonem. 410. 4
Feffenfium muliercularum commixtio tum do- Francijcanorum -Aurelia figmentum. 411.2
mone. 245-2 catum Chrifievicinierem effe. 4^.8
Fei verfut de Strigibus, 1 6 1 - 2 Fratritellorum NeapolitanorumfieSt. 176. 12
Fefulis ingots multitude interfepulchra lugu- Fricatrices qua dicantur. 246-1
bri vefie inttrdiu ambulare vifa. 42 . S FriggaGothorum numen. 13.8
Fidei in negocio proceffus. 518.1* Fridiricus ~4ufiriacus Imperator philtre ne-
Fidem Chriianam qui abntgtnt. 170. j catus. 1745
' Piguris nullam vim intffi. 39 1 3. fir 391-6 Fridericus primus Imperator. 493 -3
Filii immortgeri parentibus,infigne exemplum. Friderici Palatini eleorts prudentia. 5 07. 2
44- H Friderici tertii ducis Saxonioiin vtficmla apis
Filii Dei quifint. 234.4. adfiliar hominum inventus. 4-4
ingreffi funt i low hic Mofis explicatur. Tree Vpfalenfis deorumfatr.ipa. '7-S
233. i ruges lamiis non paye excantari, lads,
Filorum fpharula ex ore cujujdam damoniaci fed dament r veneficis. . $
extrabuntur. 193.3 Frugum penuria rfierilites urde l 8 . 14. (
Finnipopuli Septentrionales olim ventos vena - 577- 6. ob peccau nefua [ape accidit.
les habebant. 117.10 349-
Fi une infignit mague. ibid. 9 Fugeiifial in pairo Eieteafis eptfcopar.ts qui*
Finiti ad infinitum nulla efl proponte. 1 99 . 5 dem damenie tntftrc exagitatus. 197-1
Flammulcnta cur nou ciaras luceant. J - 4 Fugientes qUomodo Turca ab innere meante-
Fl.turos domen. 661,61 tiene rttrahant. p*
a%en-
I N D E X
Eflgmtti lotus de denonum lapfu. 4. 1. fen Gedeon Baal idolum Hefiruit. 10 . 3
tentia indigne. 237. i Gtlotophyllidisufus. 2x6.3
Fulmine quid avertit. 4 13. 1 1 Gemma Phryfius maleficat herbat in hortofita
deri en magi pojfint. 11$ .3 flantat. 24.8
Fulminum dit apid Romanos quihabitifint. Gemme fuporeminducent. ' 225.10
11.6 Geneve venfica multe combue. 26 y .6
Funambuli quomodofua peragant , Geniales dii. 13.6
cujufdem Itali mire agitas. 57. 10 Geniture que neceffanent. 616.17
Fw tormenta nil turans. 87.4 Genius unus ex d'usfclcis. 13.6
Mt deprehendatur , mgica conjurado. Genii malt qui dii diint, 7 1.4. & 7' I
369.6 G f> - quotfuerint. 13.6
F uris inveigandi modus demtniatus. 367. 1 Gentium majorum di). 1 2.6
Udendi impius media. 3 7.8 Geomanthi. 142. 1. F^f reperiuntur. 144.7
Furtus demon. 659.38 Georgii Agricole locus de viruneulis montanis.
Furfur demon. 656.30 727
Furiofi curnenfint puniendi ex aliquo delio. Georgii buchenem carmina varias hiorias
comprehendentia. 424-1
C. Furius Crems ob copia? frumenti Rome GeorgiiSaini carmen. 50. I
accufatus. zi 1.6 Gtorgii Tiorti de Lamiis fententia, diluitur.
Furorem que herbe inducat. 27.3 5 43- 1
Furit fane epud Gallos. 16. 3 Georgto TiBorie quantum fit tribuendum.
Furta quo patio magi inquirant. 134. 10 636.27
Futura per quas imagines olim predixerint. Gerardus Porn Peractlfi difcipulus. 208 .
Theophrai Varacelji translator. 624,3
Gerardi vicari in Blatfum mtlefichtm. 151.6
G. Germe magus. 98.6
Germani locus de Lamiis. 199-6
G^birum Macedones pro Deotoluerunt. Cermeni quantum trtbuant Lamiis. 94-19
12.2 Gigantes undont natu 34-3
Gabriel Fallopius medicus. 3 1 7.1 1}* quiddegnet. 2.
Galeni[cripta quatenusnt imitanda. 633 . 17 Gigantum habitatio olim. 10.4
fententia de epilepfia. 157-1 Gbertus magus apud Orogothos m>ecu li
Galgarandus medicus demeniaiam curat. gatut. 33o- ?
43- 4 Gisbertus Horius medicut. 266.9
Gelgulus. 463. 5 Gladiusiiritut quifit. 51-*
Gallacia demon Poetkut. 77- 18 Glajyalabolas demon. 652.18
GelU Phrygie fluminis nature. '13 9-4~ Gnoici heretic?. I03-23
GaliumJe efe fingens. 4*7-7 Cnoicortim nefandefacrificia. 1 7-
Gellorum idololetrie & viBtme humana. 16. ftusrit quidfigntfcet. 91' 14
' 3. mos " ceremonia in mortuis fepeiiendis. Goap demon. 663.69
422.2. ruicorumfuperitio. 3I.6 Gobrias magus. 98.
Gellos aragalomantie effe cultores, 136.3 Godhardus ab Hegen bellum diabolo facit.
Gemygyn demon. 660.46 420.7
demon. 65 8.36 Gog magus. 98.6
Geriophylate herbe ufus. 58 1.2 ynuvtts quidpt. 91
yaffHH'toiit quidfit. 133-4 Goivelmirfchin Deus apud . 1 4- 1 1
yiKftftvToi quidfit. I4- Gomorre & Sodeme txi.ium. 8-4
Gudetitii Meruit (reduUtas. 4 1 1. 10 Gomory demon. 661.50
Gordtani
I N D ft X
Getdiani peregrinetm. 44-3
Gordorms anatenust ab aufbore teptehen- H.
fus. 635.15
Gerfen dornen. 66$.6 HRegents demon. .66
Goariens ludimederetoris magi mers. Habar Hebraica di3i quidjtguitn.
lo. i 91.10. tr 588.16
Goth: htfti! humants ies Veos plecaverunt. Haborym demon. 66i.;
17. J. ques Deis coluerint. 13.8 Hachamhn qudicantur. a. 17
Getherum fuperflitie in tempeatibus arcn- Hadrianus Turnebus. 140. S
dis. 413- Hareticus quitfit dicendui. y r*. 1
Gteci nevatum rtrumudiofi. 100.13 Heretics fimilesfint. 480.8. rmdtlnmt-
fcripteres quid de lapfu diaMi ftnferit. 1. % gis prodiere. . ir. quemadfintpxnm.
Grecerum credulitat. 334. 1 . idololattia & di fecundum cenitutiontm Cedit, jl8.li
fuperitiones. . ^.acerdotes magesfuifi- reptfcentes cut nennt interfidtndi , pa-
ft. 357. 1. facrificierum numerus. i|.8 trum fenfentiit proba tur. 5 09.1
Grecos quisprimummagiam docuerit. 98.7 Heteticerum conciliabule difiperi pejatt.
Grande und;. 577. 1. ejr f. quitus ra- S tul
tienibus averti poit. 5 79- 11 Herctici Lamia nen funt amumeramde.
Grandaus Deum efe autherem. 577. 7.ex ma 480.1
leficie nate (edadeuperitioe. 417-9 ontte Herticos ettkuBs erfafiicus trgitur
de Grandine cencie leannis Brentii. 5 75 r monadas, f 16. 10
Grandines minime m diabele exciters peffe. cum Heretids qumedet egendum,jeutenda
S8i-3 Erafini. 5 IJ. I
Grtuam lecus de muliebrisfexus imbecillitate. H.:lpbas demon. 6$.e\
178-3 Hammonis levis eratubm. % .* 30, %
Gravite carnificis uxor triton virerum capita Hamm rie ontnkolor demon til ictn ni rat vi
vult detruncate. 169. 1 fr trigmta puerer abdudt. 47.
Grigri dtemenium afud *Amer\cos. 76. 1$ Hammene demon ttagediet move:. 77.17
Gteninge trium melancbolicorum corrupta diahtlus miris meds moniales virgnces exe-
natura, ute Deum patrem, filium rf'piri- gitat. 640. i
tumJanton crederent . 1 8. Hamraonenfies Cwtt quidam demonio ntirit
Gueferum Belgicerum confilia r tumultus modis ag itato. 304 . 7
diabolo per putrum predia. *5 7 Hans Vatter impeeru commente. 341.4
Guiljelmus Rochildens magus. 35 8.4 Harcalo magus. 99. lo
Guiljelmusfamulus Meinen Clati demonio Hartummim vecabulum quam variis'tnlecis tr-
exagitatus. 2,95.3 fiurfetur. 94.17- quidfigmficet. 587.1*
Guifylmi Brabantini locus de qaodam quie qui. dicantur. N 95. l>
lupum ejfc crcdcbat. 335-1 Hattficiptttefch turcarum Dens. 14 9
Guiljelmicomitis Mentenfis prudentia. 507.4 Haymenis fententie de diebeB prexedene.
Guiljelmi ducis Cltvia &-c. prudentia in accu- 88.4
atitne ob malefidtim. . I . & 644-3 Hetatea. 70.1
Giifi>%u demon. 651.8 Hecate Enedie quendo caufa eptlipfie attri-
Guttli dtemones. 7. lo buatur. Jf$.4
Gyris Lydorum regis annul! virtus. 38 1.6 Hecaten pnmum aconitum hevenjfe. 545.3
yvfo/uiTH quidfit. 142. 1 Hedeekm. 7
Gyremantitarumfigurarum artificinm.iaA.< Heiran lue berbe ufus apud Turcot. n.}
Gyromar.lici quomtde fues circules confidant. Helia preces quantam vim babuerint. 436.
4J.J Htlideut Voroliviens medietas. 59->
Hdiets
I N D E X
Hditui TaJuanus Ferelivitnfs mtdhtu. feveorum idelum. 10.3
/ 166.8 Hex qu dicatur. 161 .3
Hltmfi monachi lotus dt quidam milite, Hiberna rum idoltlatria. 12.3
cujm tx are bestiela egrtffa & rurjut in- Hieremtas Bracbeliue mdits. 214.8
grtfsaest. 38. a Hieremia testimtmum dt Laniarum impten-
Wttiederi histori quanta fdetfit attribuen- tia. 111.31
d*. 634. 1 9 Hieronymi Hbri magici fub falfa titulour-
Htliogabaliinttritus. 18.8 cumferunt. 102.18. lotut de omnipottnti*
Htlietrepii lafidU virtuttt. 41M Dti. 84. i}. fententia defuminei {exusde-
Heltfaue eleum in vafibue vaua v*cuu au bilitate. 178.2
get. 86.1 HierophtleSibylla. 61 5 .39
HtUerut, alias Lamia. 161 .3 Hilarie damoniatum fant. 449.2
Helmtldi loeus dt Stlaverum diit. 14. 9. fr Yiilaritnis lu3a cum damonibus. 435.6
17.6 senttntiade damonumveneficio. 3O.7
Henricn virgo qutdam misre dtcmonio ex- Uildegardii fententia de ligaturii. 33 1.7
agitt a. 32.10 Hildeshtimenjs epifctpi in aula daman vifi-
Henritus VeJus jurifiensultus. 210. 10. & biliter multis apparutt. 73.1 2
!7}:l Hiptcus maus. 98.6
Henrici Wexii Clivenfts canteUarii Uut. ibid. Hippotratis fententia Chriftiana.
Htnsbergi in collegie d*monJubfeliumJpecic centra verfutes mdites r sacrilges ma
vijut. 301.8 got. 157.1. de epiltpsia.ihid.i . de Lamia-
herba unara. 55.3 rum inani conatu. 1 66. 1 y
Herbu maltsfia tollentts. 41 1.2 Hippifrtt prhignofuo Phadra tmaterium pe-
Htrbis an hemines in bestiat transformari ptf- cutum propinat. 175-10
sint. 331.4 Hippemanes quid fit , & quidfiripteres de eo
damenes aBci minime pee. 410.4 fentiant. 170.5. (y 174.5. undenomenba-
Hercules Semideus. 13 7. 1 beat. 271.4. in amtrtttncttandtparum
_/5V /;. ibid. valet. 272.1. ejususut. 270.2
Heriuli Canopit , ut tulittt minus inftftarenti ircum Mendefii pre Det colutrunt. II. 2
litatum est. 11.4 Hirundinum pulli ad qutd utilesJtnt. 27 1.5
Hermtgenesfuos magicts libros lateb Apefto- Hijpanus Tbillippaldus medicus. 266.7
io cemburendes offert. 466. j Hijpani cujufdam (leriti melancholia. 181.4
Hermanni ctmitis Niwernarii prudentia. Kistani qua ratient in Belgisse k malis drpe
7-3 ste conservarint. 3^4-5
Hermamto Wolfratgen Everfeldenf mtnacho Kiwse virgtnitatem di) uditent. 23 1 .4
testes txeSi. 317.4 Hijpanerum superjiitie in Btlgis. 365. y
Herms magus. 98.6 Hijltriit quibus in rbus autherfidem ntn tri-
Hermiliana dtnitn, amajtafaceretit . 256.1 bu.it. 633.1 8
Htrmippusmagus. 98 6 Historicis quibus fidesfit adhibenda. 63 3. 1 9
Htrmogenemfuisse magam. ibid. 8 Yhftritnistujusdamhtstera. 57-1
Hermopolitani qitidpr De tohterint. 1 1.2 Helitbaherba virtus adverfus dantencs.au.
Herodu animum tur damtn tta contra lefum Hollcrus mag us trucidtus. 105.6
rnstammarit. 17-3 Herneri umbram ab tsfppiene tvetatameffe.
Htredoti historia quafidts adhibend*.6}a. 1 9 I 3 1.2. versus. 610.27
sere, w<fr diBisint. 133. i Hsmericamedicato. 406. 1
Hcrenitus a quo pro Dtesit eultus. 14- 9 Womitidxquiftnt. 5 }8.26. quemede Jnt pu-
Hf/w fiw ^ Gallis humants btftiif cultus. niendijetundum bgem Mesis. 5 29.6
\ " 7.5 Homitidium quo primum excegitatum , &.
C mdf
I N D E X
unie trtumfit. 8- Hubertus Faber medieus. 3 19. j6.fr $9*. 1
Homo Deo qualiSfit crtatus. 238.4 Huberto Ardema'.i canil Tabids ucram tttn-
bois DeifaBus ex'tnobedientia. 6.3 buitur. 1(6.1
potapfum quanti* bonis Deo fit priva' Hugonis Cluniacenfis latus dt teettfu&n
tut. 7.3. nonnafturnifitxutroquefexu, comit. 107. Ii
238.3 Humantgeneris degtntratie. 8. %. faug&i
Hominis anatome. 419- viima quofit inventa, if. f. /cor *-
Homines quantis bonis exornatifuerint ante mutatio naturalis. 337
lapfum. 7.4. qui maxime damonumillu- Hutginfriritns. 73.i
fionibus expofitifint. 177.1.6* I0I.S wieyin; prtcrtAti. 240.8
quomodo decipiantuT a damme. 177- 2 Hy*na unJe najeatur. 239.7
Homtnum ante lapjum flatus. 7-4 H/dropicus venenatt pot* prterfrem ana-
togitationes damon ignorat.S.1. <r 321. 1 tur Roma, iff.
corpora qum varie damon transferre pof- H)drpitorum cwati. ibid.
fit. 31. il. terparibus cur fe immergert Hymenis ratine eommonftran
eupiant damones. $9. 2. maatorum ex certijjimi , damonum cum nmUeribut tw
vifceribus druinaii. 18. 8. mentes quet cubitum e/fe vanum. 130.I
modis dtabolus confiringat. 3I.8. transfor Hymenc omtes virgmesdotattfunt. 231.I
mado pbantaica in beiat quomodofiat. Hyojciomi futcus ad quid utiiis. 224}
189.I )'/>.-'/ nullam ttsefft anttpathiam contra
Hominibus quare Dens dtmenem adverfa- damones. - 4<>9-}
rium conituerit, 59.1.^65.16 I.
qitot modis damonetinfidiasfiruant. 60. 4.
& 61.9 I^cobus jeeras lufcnijii/. $44-3
Homines an damones per arem veherepof. lacobus JoJe Je Re/ CeTtricrajh n<-
fint. 194. 3. damene in beiat transfor gicam artem exilio purdtus. 46$. 4
man non pofe. 332.6. furiefos qua herb* Jatobus Savagiut. 646.2
faciant. 117. 3. impietatis ptrtinacis cur IdCr or C_/ w4 V apparititthus damo
Deus aliquando magis extacare r indura num. 34>i
refaciat. 116.7. mgica arte per aertm J* Domini ht Lichtenberg libtlks de La~
ferrinonpoffe. 19 5.7. in beiat non trans miis reprthenditur.
forman maleficio. 33 1 . 1 ten/ de Lais. 5 44-4
in Hominet quare aliquid diabolo permit tatur. lada Hebraica vox quidfirmfictt. 93-'4
8 1.2 144* animal deque to Hebraorum febala.
HonoriUonitutio de mafias librit. 466. 5
bri magitifubfalfo titulo tircumftruntur. lamblithus quomodo diatguat bonet a **lis
roi.]8 damonibut. 78.4. fcboU Egyptiaca Pla
Hornuar nomen damonit. 77-27 tnica patronut. 98.9
Horarum iut ruicus quidam in tordefen- Iambiichi opinio de dtemonibus. 1 :
titnt. 296.5 fentintia de phantafia. \8} 1
Horatii carmen de inani conatu lamiarum. larmit unus ex Pbaraonis magis- 102.21
173.4. item dt quodam melancholies. 1 8 1 . 7 * fx /.'ifeieFtis. I:
3. diilum. 571. 7- locus dejorttlegis. 138. IO lafonisforma Medea maleficiapraftmdtrata.
Hoes quidam ob malitiofam imprecatienem 165.13
dia bolt aufertur. 32;.! lafpidis lapidis virtutts. 4' 2-5
Hoia humana quofint ort*. 15. 1. f *7-7 Jim .J7 rw /Egyptii pro Deo tolutrtmt. 11*2
H oium agmen quid trepidet. 1 15.3 Ijfhoffptnlm quidfit, qui eafint ufi- 134-
Htvieulfira Dem Amcricorun. 76.16 15
Lfir
I N D E X
Idiot quidam damant brtvi tempore do- Incantamenta effe muliertularum figmtnta.
ijjimus effeus. 74- 1 6 493. 2. qui lapis pellat. 412.7
IdoMatra qui dicendusfit. 537-4 Imantart quidfit. 95.x
1dollatria & ineantamentttm. 5 7?. H .varia. lncantatores Italia pulfi. 466. 5.quomodofint
575 . i. quando incteperit. 8.3 puniendi. j . . fraantijfimi qui fue-
ldololatriain populo Dei. rint. 100.13
lejunari die Dominico utiliter. 173.5 Intantatorum pena inter ftat: imperialia
Iejunium in die Dominico quofit interdi- Germanica. 471. 1. quadruplex familia.
Sum. 174-5 887.6
hjunii encomien, ibid. r 439. 1, in operibut lncantatio quidft. 96. 3
diaboli vincendit energa, ibid. lncantatior.e pluvias tieri non poffe. 1:1.31.
leremia infonmium. 4 2.6 Incantationes quidfint fecundum Originem,
lefusSyrachfententia de mediis 153.3 I75-I*
teimomum feu authority quantum va- Intantatiomm bonam partem mera effe in-
leatinEcclefia. 1*7-9 fomnia.i a. lo.modi apudSeptentrionales.
Ignis cur ex remotiori loco tlarius luceat. 55.4 1 17. 8. verba nihil poffe. 211. 4. vu &
cur fit inter Dos geniales onnumerat . poteftas. 92.11
lj.6.fatuas inter quat resfit connumeran- Incubus unde diltm. 228 . r
dut. 54. i. lambent inter quas res cemu- vocemedit. , 252.4
merttur. 5 5. lncubicongreffas exemplum ridiculum. 250.3
Ignem Orimafda Perfa pro Deo coluermt. damoniaci illufiones effe imaginarias. 228.
II.1 i. iufionem infeare quandoque probat
Ignorantif nullum efe conjenfum. 557-2* etiam matronas. 250.1
Ihente magus quidam ob veneficia cuidamfa Intubum paffusfacrificus. 229. 4. quomodo
hre exhibit a comburttur. 106. 10 Germani appellent. 229. 3
Xidonojim quivocentur. 93-14 o Incubum virgo rsligiofa apud Hollandos
Iideni Hebraica vox quidftgmfleet. ibid. exua. 230. 1
Imaginatio corrupta melancholicorum. 1 80. 1 /no<0 damone puea gravida faSa. 251.2
mtenfafanationisefficax.aoz. I. quidfit. Incubi quando & qualesfint creati > & cur
iZ$.i.r 184. j. unde oriatur. 183.3 fabbathumfugiant. 13.7. qui proprii di-
Imaginations vis. 184.3 cantur. 243. 9. gwifax quando contin-
Imaginativavis quomodo vitietur k diabolo. gant, 221.8. undefiant. 228.1
183.8.0- 185.7.^186.8 Incuborum varia appettationes. ibid. 2
Imagines damnofa. 384. 6. qua apparent in quantum honorem mgica arti tribue-
fomniis,quomodo adcaputferantur. 185.6 rint. I OO. 1 2
Imaginesfomnorina. 186.7 Indigetes da. 137
quomodo diverfasfiguras capiant. 185.6 Indulgentiarum ad D. Virginem potentia.
unde accidant. 604.17 4*0.4
Imagines vanas qua herba faciat. 7-3 lndufium neceffttatis. *o%.6
Impii qui dicendt fint. 157.3 InJans poeriore natura parte folsdtu nafci-
Impudicitia exemplum. 1 76. 13 tur. 5&5
Irnprtcatione neminem ladi poffe. 49 . I Infantes magis quibujdam eoBi * devo-
lmprecationes matitiofas inefficaces elfe. rati. 168.2. tredcima Lais devorati.
3*3-1 ibid.
Imprecationum damoniacarum punitarum ex Infantibus lacentibas qui damones infeifint.
empta. 3*5-1 75.21
Imprecandi malum confuetudo vulgaris. 3Z4.3 Infantes quomodo Lamia comedant. 169.3
Incantamentum r idololatria. 579. II mortuos ex fepulthris effodi, deluforiuni
* efl.
I N D E X
IfX.1 Uannet Gtrciius Pdrijtifis 61^:,
Inferii quando ptrentatumsit. 70.1 loannit Grkmmatici historia de Cuu saga.
tnimici UJeudi impiut modm. 370.8 io&r
Insomnium quidfit. 641. 6 loihamtit Hcrtldlibri dt diit Genthm. 9. ;
insomma unit distendant. Itamtet Keniman. y.-.i
lnfimnii quantumsit credendum 641.6 loamtes Langittt vir celerit. %fji
Intemperantia quot nui0rumJtt causa, 60.3 loharmts Ltgerati prsident Sahtadm. lot.i
lnvi/bdan qui lapu reddat. 4 r 2 . 5 loannit Lemu loctu de afin & tamel Otcli.
loamtes tyfnglicut extrcista. 419-6" f 7.1. de Fejfarum drvmttwabw. 144.5
loamtet Antenant m ceUbrit. }06. 1 loamtes Litbodistt medieut. 250.3
loannit ab Effn trudeitat in fiUam. loamtes Maria Bettut mcaicsu. 166.7
loannit Baptist* verba de Lamiarum impo- loannit Patritfigmeats. y-'- A
tentia. 211.1 loannit Salieberienjsstntcniia astrea. 419.*
loannit Brentii toneio de Grandhte. J7 1 loamtet Sortant* txorciji*. 420.2
Epistola adV.oannemWieruvi. f88.I lohonnts Sthetiut medieut. 330.)
Itannts Campanus injuste Wierum reprehen- loamtet Sleidanut. 412.I
dit. 41.3 lotr.net Sturmiue. ibid.
laannet CapeOa medkut insignit. 63 7- 30 loanntm Teutonitum Halberstadettm mu ntSe
loannit. CaJJiani loctn de damitmm lapfu. tribut diversis Util mijfam celebrafe-
H9-l7
-3
loannes Ctmistes Orientu Imperater vtnent loannit Verneti pracepttr.. 4 22. r
netatui. *6%.a loannit vice/mt* t$- vice/mtprimat pontif.
loannit Cujpinian locut de Turcarunt religio magim4ames. 3f'-4
ns- M-9 Ioannet Wmdelius paster in Biecbt. 4x0. 1
loamtes Echtiut mdian Colonienji. 16 6.8 . lob malefcii affeSue . 278.*
"394- r in lobitm quatenut Dm ahoXo pttuftaten*
loamtes Evangelista in Vathmon injulam rele- dedent. 82.5
g*""- 449-3 lobeth magttt. 97-4
loamtit Evangelifta infugando damone con /onet qua ratione peste libera fiat. 16.1
tra magttm Cynopa miracula. ib id. singultt annu Diana Triclaria juvencmrjr
loannit Evaugelii caput co'Jo aUigatum an vim pucttam maBabant. bit/.
contra dxmones habeat. 379-1 ltsepbut reprehenditur. 4^5 -1
D. loannl epilepsi* curatio tribuitttr mdi Iosephum lfraelu filium fuijjemagumsecun-
ta inettis. 156.1 dumlustinum. ioi.19
hannet Verneliut medieut. jxa. $ Iisephum fuisse medicum. M5-3
ejut tejimtnium de qitodam mago. 116.6 losephi argumenta contra scriptoret, quifiir
loannit Fratttifti Pici historia de incuba da str de Mose senserunt. I02. 19. histtnl
mone. 1 5 5 . 1 . loctu de vtnnJj>e magorum. quid designant, ibid. laut.î-). 6. le""
107. 1 1 . judicium dt Rogerio Bach ont. de îstaroth dxmone. tO. 4
619. 12. lotus de magit .98 .6 . lotui contra lovialtum mtUeorum ufut apudGttbot- 4M 10
Porphyr'r.tm. 99. 9. libr deprtmt. Ipetdamon.
I46. Iphigetiia filia *4gamennonis vivameltt.i.
loannit Frantisci Poniivibii ttnfura de La- 1.2
ntiit. 510.3. J'ententia de Lamitxum ton- Iphigcni* transmutt* fabal* cxplkr.ie-
fejjone. 192.6 333-9
Itannts Galeacei crudeiuas in ^tstroltgum renei loctu de Carpocratt. 176.1:
j'tmdam, qui ci vittt f.utm prtcditebat. de Marco marp. J9-
184.9 /. ntjardits* eBum & festum. pi
pert-
' I N D E X
ptrtgrinatlt^ 29.3 JnV îpame* famm ctmmmibus prteibut
Irmgardtm trutifixum Rom* alltquitur. destrulinm. 438.J"
ibid. 7v Hammonit traeuhm. 3 o. $
Jsiditsacerdtttt lenttut. 14 3 2 $0 /f.- institutum. S. 2
triiiantur. 244. 2 low nr aurat. 242. 1
Isiitm Deum /Egyptii colucrunt. 1 1. 1 JotJ c<r/< iwprima Gra tributrunt. 1 2. J
Ifidtri locu4 d* Strtilegi. 136. 2 lurifttnsuhtrum iiisignium censura de La-
JJJmquid. 2371 mus. I9.1
IJra'ilita tbmagiam k Da punit:. 465. I/* Blancvvalt bisttrkifigmtntum. 634.20
ifrAehtarumidohhtria. I . I + Jk/?:ij> /mm </ abtlitiene oraculorum. I9.3
funitur. ibid. sententia de Samuelis apparition!. 130.8
ifythiui tfuomodt damtnem defin'tat. 69. 27 luvenals versus de bipptmanes 271.3
fychiisenttntia de mAgit & maiefc'a. 47 1. de phi!tris. 270.1
2. uerba de dîr.onumcurationt. 400. <S luvems prt Det toit. 243.2
Italie* sehtU Vlattnita patnnue quisuertt. quidam in astnum mutatut. 18 9. 1
98.9 lavenis cujufdam parentibus imm rigtri insi
lubum Mauri ccluerunt. 12.2 gne exemplum. 44- 14
diaboli membrum. 7 - 28 K.
ludam air diabolos ita ttntra Cbristum in
stamment. 28.4 KAtiJafcu, CaJJlt Varmenfi apportt.
ludcis imijui ftua. 4- 3
ludices iniqui & inquisittrts 1 opes aterum, KazrixptTx quidsit. IJ.I6
ntn religionem quartait. 203.fi Karentlnain urbe ebstetnum diaboli ludi-
luditum plebejorum sinistra dcretn. joj.fi brium. zi.6
mnMn tyrann. 20f. 7 K/w Hebraica difiit quidsignifit.9 .7.&
luditba virgt rcligiofa Bufducis damtne
misre vtxata. 3 06.j K*iCwrH quidsit. j88.ifi
133.
uliantu imperattr q*a drvinatltnum jfrecie Kente'rpii dtmtn tragadiat mtvtt. 77. zj
situsm. 133. J Kenttrpie in nonafterio vexatit diabtlica ad
IbIwj Scaliger refrthtnd.it Vfellum. 2 j 1 .4 Lamiof relata. 30 z. 1
Iulius Scaiigeri verba ad Cardanum de mole KitaXaiiffyitTelx quidfit. T 34- *
stais. 221.30 KKfKprrn quidsit. ibid. I J
simulathrum Cot CaJJi apfaret. 4 2. 8 Kimhi tpinit de SamueUs apparititne. I 28.10
lamentasifrater naturam quid fati videan- quidperfilies Dei intelligat. 23j .7
tur,quidfatiundum. 458.1 Kinftw* qaid & quttuplexfit. 13 .1
lumenttrum morbis prthibendit Juffimentum KAtrwf'f fwV.
utile. ibid. 2 Kueckstein abbatia , ubi eampana ntn bapti-
lampants Cbrifli nauta. 4 20- 3 x.ata tutti a damtne fuerunt prtjeda.
fanm /c emulgeri. 30 f .9
Itint Dea. 12.fi. wfr Dj Venates num K*j3*A damtsnet qui di3istnt. X0.3
7<3.z
rota. 1 3 . 6. ur.desi: fetita Romanis. 19. 2 Kra<i/i0T* quidsit. 134- 'o
damon Pttlctu. 77-28 KfrAA/KjHT quidfiw. 133-fi
Iunonis templum Rtma. 29.2 Kuvutiftiinx jkW.
reff>on[umsinistre interpretatum. ibid.
Iuntnem Sami prt Dea ctluerunt. .t
lupiter daman Poticitf. 77- 23 Lylc ctngelatumunde cnfciatur. 31.9
Deus. n.fi. apud Encfsadj immano san glutimsum. 304.8 . sf bkW ab-
guineplaettHS. 17-4 ftrabatur,cmuratitJuperJiiticsa.*H.
C 3 i^ct"
I N E X
Lait vaciini rtitutiofuperttiofa. a<6. 8 5 86. 1 4. hareticis nonfont trtuumtrmda.
Lac Itjuneit non emulgeri. $S-9 480.1. in profe/pone ir fadere amia-
confecratio ridicula. 45^.8 qua contra ecclefia atnta \trent,
Lacerta cerebrum ad quid utile fit. 7M 173.4. maleficio afftSa: 281.10.auLa.
Lacertasfugiendi modus magicut. 376. 4 lancholica r amentos. 49J- 3.
Laantii locus de Beelzebub. 9.3 quomodont redutenda. 525.1. natnrsb-
de damonumfiuds. 61.7 bus ufa pharmacis qnandsqua deludanse
de damonum illufiont. li.f ifatana. 222.1. nihilvolntate , Jed -
babas Hebraica diio quidfignificet. 92. 1 . ra coaBa & deceita fanunt. 5 55 . 19. an
^ 588.16 poffunt quodcredunturfacer1, 547. 1
Lamia delufa Germanis quomodo dicatur. penitentes vitant panas corporales. 5 19. 1
94.18. pluviam excitare non poteft. 261.6 qua euodia ir torcer nt retinnos,
quidfit, ir circa qua vtrfetur. I 1 .4 481.4. quapana Bononienbus aeum-
Lamia cujujdam refipifeentia. 641.5 da tur. 523.1. qua rationt tara confiantesfat
mmit congreffum ejfe imaginarium. 228 . 1 in torturis .48 4. 5 .quam crudehtus ttrturis
Lamia magis ut diffrant. 531.10. atXegt aliquando exagitentur. 472.4. quo *
Suecia in bellum dua ad dettrrendos bo- res duras in corpus infererepoint. 3 1j. I
tt. 116.16. aliquet in Germania obtem quo paa magkam artem edi/cant. 168.2
prtes excitatus combua. 118.13 quibus Ledere creduntur , res ridiculas ejfe.
an ex natalione fitper aqua nt dignofcen- 260.2. quibus rebus fugentur. j6i.j.pu-
da>. 43j.i.anignefine punienda. 580. IJ modo delufe damonts operaputent efe fu.
an miracula edere point. 85. 17. an ob 480.I. qtuiHodo ludanrur domee m
fetdm cum damoneittitum nt punienda. aere tmeitando, i 10. l. ir quomt-
488.3.^533. 14. an per caminum ir per do reituenda nt. 481 .. & 37. 22. -
aerem in Unginqua loca deferantur. 2 Mi I 561.31. quomodo nt TtductndV ir P*~
an propter charaerem damons impref- nienda. 594.6. quomodo demententur
Jmfint occidenda. 536.22. an nt apo- damonio , ut credant fateanturquefefetij'
ata. 538.25. annt homicida, ibid. 26 fe, quaprorfus non potuere. 191.1. quomo
an veneaumfine contaStu inferre point. dont dignofeenda, experimentafalfima.
260.12. commiferatione digna, non poena. 482.1 .quomodont caiganda. 586.14
559.25. complures ob vitiatam tempea- quomodont puniendafecundnm cenjuram
tevineam combufia. 213.9. complures in infignium jurifconfultorum. 519.1. unit
arce F orreinficapta, ir quaionibus ap- artem ftant. 260.1. fupra centum
pata. 20I.I. complures ^ttrebati combu in fubalfinis montibus combua. 5 21 . t
a earumque confeones. 205.8. confi Lamiarum aiones elfe imaginarias. 173-3
tentes et qua fibi imponuntur , amontes alionum anacephalaofis.aj ,\.m taufa car
nt. 554.16. cur diant. 160.1 tot nt opiniones. 647.2. confeie tarfit
cur corpore non transferantur. 192. 6 errnea. 5 10. 4. ir 533- 14- tenfenicur
cur fruges excantare non point. 2 1 4. 1 1 nonfitflandum. 486. 3. confeones tort*-
cur non nt idololatra. 537.24. cur non ris expreffa,Japius errnea.471.4. confee*
majori pana puniendont , quamfurioli. ns lufiones tantm effe. 554. 7. carpera an
559.26. cur nonfit punienda. 584.6 damon per ai'rem dferai. 196.10. ir da-
ir nonnt flatim occidenda. 53 5 . 1 9 monisipulatio curfit dolofa i6S.i."
cur pana capitali nonnt punienda.no. 17 170.4 door phantafia. 260.1. dtteftia
cur regulum dvorent. 484. 6.rnt ex quibus caufis maxim's oriatur. 203.5
occidenda, ratio Georgii Piftorii. 5 44.3 error. 557-21. feedus cum djcvr.ene quema
iy magi infames quid diffrant. 95.1 * dofiat. 1 68 . i . fadut cum damons nuil*
162.4. exilio cl alia mulita punienda. tfe. 555.18. impottntia. 210. 1. hmpre-
canouts
INDEX
catitnts inutlts effe- 323. 2. m fomnova- Larva dii qui ditifint. f I .4
riarum masinum tauf*. 123.4. innottn- Larynx tafut arterut afster*. 28 2.3
ttr ob malefitii epintenem funitarum f- Lafillut tufst reje&us. 282.4. fabamagnitu-
tntpla. 502.1. inquifitioncs quales effe dt- dine> exJniftrU pulmonibuedistettus. ibid.
beant. 4 S 5.1. malefcia que txtrcean- Lapis aveBana magnitudine injleatomattgt-
tur. 178. 1. maltfaa saisi crdita. 291.1 neratut. 3 14. 1. interebro reptrtus magni'
mentienem nullam in satrit literfieri. tudint tb" forma mort. 315. 2. philosopha.'
%6o. l.&iio.t. & 587. I 5- nomma in rum quifit. 45'. 5
sacrtt literis. 161. . nofrarum confefsto- Lapides malefitium tclientes. 411.5
nem phantasticam este , jecundum tSfugu- Lapidilui curftfe fluat. I97.it
stinum. 188. 5. pbantafiam quomodo re- Lapfo infign magut. 11719
gat dtcmon. 192.5 profefstonis modus.l&j.l T. Latmui damone txagittus. 40 1.7
tir 169. 1- quarundamin Moravia osera m Latini tur Martem colu crint. 13.6
Duffum rtgem toi I. fexut tir con- quomodo dmines distinxtrint. 71.4
fidtrana. 562.32 stulta phantafia.xat.X Latopoiitant pifctm latum pro Vet eoluerunt.
tortura q nain. 472 4. varia appellatit- II.ft
net. tl. 3- varia destriptiones fecundum Latrotinii fttna apud Galles. 1 6.3
diverfos firiptores. ibid. varia hnagina- Lauruf eui conjecratafuerit. 135.1S
tiones unde oiiantur. 500.9. vis. 556.20 Lauri virtutet. ibid.
molunt .'S quomodoft funienda. 552.14 Lausanenfi m dueatu magot quosdtmprofritt
unguentumfetundum Cardanum. 223.4 infantes coxiste t*r cemediste. 168.
unguenta unde lonftiantur. 222.2 Legio cur diabolm nominetur. 67. 13
Lamiis Germant nimium tribuunt 94. 19. / *ii&io(opreimquidfit. 13 2.3
lam fotestatem effe. 5 40. 30. pbantafiam Lmures curJkbbatbumfitgiant. 1 3-7- damo-
tffi torruptam. 37. 23 nes. 71.4. quandt tir qualtsfint creati. 13.
Lamtas aiios non fedutere. 540.29. effe men 7 . 91MMX r* u/Jugentur. 361.3
tes. 492.I. rxfrvf tonnt am naturabu- Lemurum profligat'io Paracelfistica. 395 .4
man* VirtutemnihU poste. %y\6. idnon Lenotinii pana. 244.2
fatere quodlis imponitur , txperientia do If0 Suavimsuggillatur, 208.6
its. 549-7- injpiritu equitare. 193 7 Lctnlt Suavi' calumma in Witrum rfutant
Mo/s, net Cbristi tempore fuisse . 527. r tur. 23.1
non ejfe instrumenta damonu. 542.34. <r Leonem Leontepohtani pro Deo eoluerunt. 1 1.2
1 *,<).*> non este d*mifimulti? alibi. 199 6 Lefidotum pisetm Mgiptn fr De eoluerunt.
con mvebere os morbos , quorum sesaten- ibid.
turtffiUrites este. 200.1. i'o mtA #- Levensttet in fago tujusdam puelU admirabi-
ri turbart pojse. 210. 1. ^ri , un a- lu historia. 307. 1
gre. 542.34. fine taffuprorsut nihil fos Leviathan quid'figmfictt. 66.$
se. 261.4. ttmpeftattt cicre non pose. Lex Jmptratoria de quitus malefcis agat
467.I 5893
de Lamis hsminum 0finit. ibid. Lex Cornelia deficariis tjr vtutftit. 530.7
in Lamiit ignorantiafattiproprri. 558.23 quibus convtniat. 514-1
de Ltmitt proverbiumnostro temfort- 588. 1 Lex de lamiarum pot estte. 221.31
Lampfaceni quem Deumctluerint. 12.2 duedtdm TaMarum de bit fuifhtget ex-
Laodnenfs (oncil decretum contra magot & cantarunt. 211 .5.^ 570.6"
muantmores. 469. 12 Leges de malefitit an locum etiam habeant dt
Laresfamiliaret qui dicendifint. 71.5 lamiit. 551.U . unae fintJumpt*. 552.13
liquandosutura pramntiant, ibid. Leges quidstatuant de magit & aritlit > eoj-
qudfutrint. 136 dtmqut ttnfultntibtu 467-1
Leges
N D E X
Lf unitfem' debtant. 93 3 Lunaria berta. 55. j
Atut*n^ml quid t. 135- '7 Lunticas qutmode daveoniattt -
Ligatitnts quot nodisfat. 33<M dus 347. 6
L'gntos curantia. Lunatics curatU mgica. 419.6
Ligatur*fio exemplum. 341-4 Luntico! quid rffaat. *7M
mgico formula . 37 7 Lupina melancholia.
Ligatura: phjca. 3*9-1. varia ibid. I mide eriatur.
Ligaturt meantai tant nu!!o modofieri . Lupi in caudapilas ad quid utis. 271. y
ibid. fiercoris ufut. 177-L
Lignum & cultri in ventricule invtnti. 298 - 1 Lupum Lycoptiitani pre Dee ceiuenat. 1 1. :
Lilit Htbraica dicho quid denota. 1 6 1 . 2 Lupi noxii n Lx/pnia , qui German* Wer
Lindtmamus exorcifia repent.ua mont inte wolf, dteuntkr, an veri htpint. 190.v
rn t. 40.* quemodo hgarifoinhne -mtntis neceant.
Livit & Lucilla ventf.cn. 273-1
Lipomenfes lupi > Germanice Wervvoljf. di- Luperum capita ion #> domees aw
. Si i an veri htpint OSO. fugiant. 4o.$ . ingens turba Conantim-
Locale lecefue cenvenire debet. 198. i ' fss eippartt. 49t .f. formant cjui cre-
Lerlii verfus dephiltrit, 70.1 diderunt fe tranfinutatet fuijfc , qutmede
Lelii ufus. hoc confeiefit inteBigenda. 494.1
Loray damns. 51.13 in Lupes Lamia veri transfermenter.
Leth ebrii mctflus. 9-f '9
' uxerinfalisjftramneutata 86-r de Luthen ortudonttmaco cornmen(. .
Letlntfmgus quidam Cenantinepeli in Gal Luther mmtcbi ferma deir.cn apparet , tjr
lium per airem delatas. I9-9 dijputat. 4-4
Lucani locus de Tagt. 43-8 LutberanorumJeHa eritur.
de maleficits. 16 4. 12 Lutra & lacerto in cerperihus
deDruidis. i7-f 319-17
mttamerpbofit. 189. 1 Ljrcaon tsfrcadio rex in l<
ror demon. 653.12
Luca^sxor Lucretii marite fue venenum AvipTlfttr* quidt. ibid.}
propinas^ 273.2 Lynfur lapidts vtri&tes. 412-5
Lucio Valerie Flacc Romo multa etlra ap Limachinifira opinio deftig. 102.19
parent. V 42.8
Lucius Lucullus^yntterie pcule Jfêremptus. M.
Lucretius Tocta amaterie pcule mteresnpibi^ "\ yltdenes quem Detern eehterint.li- '
ibid. 2 ^J\^Matedeniam eft terram Cetbim. 14-4
- 1 Macedona
' I 12 profidis
r e aie1, un. centrt ba-
Luderum inventer. 77.1
Ludevici Guarno Salensitanifilia duo in vires rticos. J 15-5
mulata. 337.1 Magdalena virgo Confian tu demonio t'.m-
Ludevici Reman Vatrkii locus de Calechute- prejfa. 155.8
terumdomont. 76.23 Magdalen* Crudo Hiano - malfico -
Ludevici Milicbii cenfura de lamiarumpena. fieria admirabilit. 476-I
544.4. de lamiarum potentia. 313. 1 Magdeburgs maliens citjufdam facmns. 411.8
Luna cur t inter Deet geniales numerata. Magia tgyptiorum, Babylenieram & Perft-
13. 6. unde dicatur ctele deduci. 166. 16. rvm unde riginem trabat. 97.1
Luna multtbrttm i Inda pefielt devafia- quibus ad Grocts feri-enerit. 9$ 7
tum. 449.1 Magia injamis quandt cttferh. 8.2. f:
I N 1 E X
fit t&unde origintm trahat. 96.3. cur 98.8. curnesciant bcntdUtr. 190.%
fit dtttfitinda. IOI>!7 cur nonfint adeundi. 145. \.& 147.8
f&-f* & roT quid diffrant. 9675- transstrimtur interdum. 1 19. 1 7. infmes
Magia naturalis quid , & tjus tommendatio. quibus nomatibus & '* quibus lotis in vete-
100.14 ri testamentofinificentur. 89.1. & La-
Magaunde originemtrahat . 96. 1 mue quid diffrant. " ' 95.1. 532.12
Magi* artes qiudatn. I 14. 10. origo. 613.54 malefici. i r . j . nostro tempore qui maxime
stipendia 107.14 storuerint. 103. I. ohm philosophi dicli.
Magiarn JZgyptiorum inaujpicatam Cala/iris. 100.15. qtare Christi nomtn precationibut
95 ir exorcij'mis immfceant. 41 9. 7
Maziam ivfimem qu'is primum docuerit. 65 8 . qui dicantur. 1:4.13. qui capital!ftippli-
$6. qmcolacrint. ioo.i." 103. 1 cio /tnt puniendi. 4*51.4. qui res perdit at
Carpocrates public docuit. 176.12 rfurto abblatas incantation* recupenre
Magic* art Constantinopoli public dcetur. studtnt, quomodofint puniendi _ 63. 1
144.9 quot modis artesJuar perficiant. - 1 14. 1
Magic* artis potestt cur Dco damonibus quo patio prastigias faciant 14.9. quopa
datafit. 107. 15 Ho danoises adiocent. 664. I. quomodo
finis quifit. 111.4. varimodi. 114.1 fint puniendi secundum leges & dcrta
Magic* artes earumque [eftatoret a Moi 467. 1. fiurilegi hujus ftcu'.i. 360. I. Juh
si damuantur. 159. 3. Nerone subla nomine qui tontprchtndantur. 95. 1. unit
tte, ibid. Jiiam artem pesant, ibid. & 461. 3. Xer-
capitales. 531-11 xis copias tempeftate librant. 1 13. u
Magic* curationes. 376. 1. Votes null* cum i- Magorum JEgyptiorum nomina. 1 23. 1 r
tnaglnibus cali conveniunt. 378.10 alios nonvalde Udcntium pana. 461.6
Magicarum divinationum /pecies vari*. 1 3 1. 2 apud varias gentes nomina. 98.6. ars om-
Magicis verbis & carminibus nulla effiacia nis & potentia unde conjet. 95.2. blafphe-
inest. 379. 1 2 m* in evocandis dimonibus- 664. 1
Magicis artibus an uti liceat. 566.5 carminibus non obediunt btatoritm anim*.
Magki librijubfalfo titulo >4d* inscripti cir- 1254. curationes nihilvalere , multis ar
tumseruntur. 101.18. cur palkmsint exu- gumentas probatur. 398. I. ivfamium & di-
rendi. 466.5. Epheft txusti. 410.9. quo vinorum peina inter tdBa imperialia Ger-
stylosintstripti. 108. I. qttijub tit:ilo*4- manica. 47 f. I instrumenta qualia fint.
d* & aliorum patriarcharum ctrcumstrun- Ilo. 8. illufiones. 11.5. a'c Lamiaruin
ttir, quo (tnt scripti. ibid. artibus quaiam este communia. 9 J. 10. &
Magicarum librorumcatalogus. 108. 1. nedi- Mo/s operum dijerimen. 120. s. pr*stigi*
corum punit10. 463.9. oraculii cur nonfit quomodo fiant. 95.2. qui annule vel vitro
credendum. 145.1 dttmonem captivum circumferunt , pana .
Magul infamie quidfit. 95 .1 465.3. quorundam funestus interitus. 104.
Magdeburgi in ara cum equulo conscende- 5. quorum mentio fiat in sacrit literis,
revidetur. 120.18. serpente enecatur. 517.1. religiofirum mulfa. 462.8. apud
107. 14.VVUS diabolo ablatur. ibid. 11 Septentrionales populos incantationum mo-
Magi refipifcentis historia. 475 .2 di. 1 17.8 . figna curmendacia dicantur.
Magi jEgyptii quomodo ad veramfidem con- 114.11
verfifint. II 3. II Mag's Xiose pana constituta. 464. 2. omnibus
Magi an dmones in fervitutem cogre pojstnt, non dbet eadem insttgi pana. 461.3. cur
116.5. an ventesJedare pojstnt. 1 18. 1 1 magie* artis potestas datafit. 1 07 1 5
an miracula faciant. 1 1 5 . 1. a rioli qua pa tisamibus qui dxmones inferviant . 77.1
napuniendifint. 463. I, ^tbtii exfulfi. Magos quosdam in ducatu Lnsanenfiproprit
D fiiks
I N D E X
flits toxie r comediffe. 1 68. . confu- Malum imprecandi confuetudo vulgaris. 3 24.3
lentibus qualis poenat conituta. 464.2. Mammona demon quidfignificet. 66.%
& 467. i Manaffcs cur a Deot punitus. 465. s
Magnetit virtutet. 49- 1 quales Deos ex sedt Domini *bfiultri:,H4
Mahometti qua autiafe regem fecerit. 59.4 Manajfis regis fiagitia. 96.5
quibus artibut populumfeduxtrit. ibid. 5 Manizha.orumh*res. 5 18.
Melaphar demon. 652.14 Mandragora herbst uitdt t diSe.
Malfica ut capillis ubendatur > imago. 161.5
335-8 Mandragore fia. 224.6
Malfice accuCatricisfalfe poena 53- ex ridicehomunculist. 417.16
cujufdam refipifcentts hioria. 476-1 Manes qui dit diclifin:. 71.4
Malefic* quid morte accident- 479- 1 C. Mar.Ui' verfus defafematrite. 163.9
Maleficarum mutua commixt'.o. 245. I. pana. yjttriyta-%1 quidfignificit. 91.7
469.10. quibus in lack facre fcriptur* Maraha. 135. 19
mtntio fiat. 513. 10. trium exuarum Marbas demon. 650.;
confesiones txcutiuntur veris argumentit. Marchotias demon. 656.31
\ " 487.I Marcionifl* heretic!. 103. 23
Malefitium quidt. 96. 3 Marcionitarum fttja. 57-3
Malfica curado. 377. 5. turandiformula fu- Marcoduri muher quedam ob malficafalfate
periiiefa. 394-1 & 4 18. X.iurationis fa~ opinienem torturis cnetate. S}-}
crilegus mod:n. 375.4. curatio fnagica. Marcus dements cultor. 37.1
381. r. curandi methodus certijjmaex fa- magus quitus ertibn* bembies deteptrit.
tris Uteris .429.1 . curationis per benedi- 39-6
tlionemformula. 189.1 Marcus quitus rebus mulUres adft ettraxerit.
Maleficio affeRi qui. 2781 174-7
U ubi plures uno in locofunt > qui faciun- Merci Servilii temeraria credubtas. 403.1
dum. 442.2. Uforum multa exempta. 178. Mares infamines non transformari. 338 .4,
2. ^-292.1 Margaretha cemitijja Burenfis demonio txa-
Maleficia quibus verbis refoluantur. 388.7 gitata. 3-3
quibus materiis arten pofftnt. 41 t.l Marmaridius magus. 98.6
quomodo commumbus precibus fanentur. Mars Dens. " Ii. 6
436.1 Martern quem Deum veteres nemmtrint. 10. 3
Maleficia tur diquando permittat D'tus. 297. 3 Marlium Ficinum magicum armulum giftaf-
inferendi modus magicus. 384. fe., 3*1.6
valefcs repeliere an liceat. 5 . Martumi carmina de Minerva. 1 79.4
omnia diabolo exerteri. 278. 1 Marthim demon. 651.10
Maleficus quidam judicibus igni dvtus ob Materias duras perfolidas corporisportel a-
maleficium repifeit ab amentia meliori vi- bolusin ipfa corpora immittertncwptte.
u. 493-4 87. 2. ore reicelas , non ornnes fatfe in cor
Malefici cujufdam tonftjjio. 494. 3 pore. *8 1 .1. duras in corpus mgtrtndi ri
r: malefic* qua legeMos damnentur.o.x diculas modus. 31 3 1
Malfice i m quadruplexfamilia. 587.16 Mathematics Hbri txui. 466.5
Mali efu quidamfaus demoniacas. 322. 5 Stnatufconfulto ex Italiapulfi. ibid.
Malicie radix. 7.4 Matifcontns comes vhtss diabolo ablttts.
Malitiarum an diabolos fit author. 88.3 107.
Mallei loviaies. 413.10 Mattheus Curtius mediass. 166.7
Melphas demon, 657.31 Matuta demon Totitus. 77.
Meli erigo, undo. 648 . 2 Maubufe quidam ft dxmeniacuw effefSifi-
I
I N D E X
midat. 343-: rant. 180.1. maximi dominum Ulufioni-
Mauri quem Deute coluer'mt. i 2.2 nibus expofiti. 177.1. quomodofint curan-
Maxentiilmp.'mteritsis. 104.4 di, methodus certa. 430.3. tresGroninga
Maximi Imperatoru edium centra herti adeo correpti, utfe Deumpatrem,filium &
cos. pa.ii jpiritumfantlum crederent . 180.
Maximilians verba de confecratione eamfana- Melancholicorum corrupta imaginto. ibid. I
rum. 21 . 3 varia exempla. 1 8 2.7
in Maximiliani - torde tres lapilli inventi, Vxrit ajfiilliones. ibid. 5
34-3 Melanchthon damone irridetur. 31.2
Maximiliane Imperators dstmon Heoris, t/f- Mekhiadii papa edilum de jejunio in die Do
chiliis, r Davidis in jorma apparet. 46. 1 minico. 174.5
Mechafepha Hebraica vox quidfignifeet. 90. Melchom demon. io.i
.'tti.io.0r 587.17 Meleagri inter:tus. 04.7
Mechaffephim quidfignificet . 90.4 Memaphim & mechaffephim qui dicantur.
Medea venfica. 545.3 90.5
Medea dejeriptio. 162.7 Memphis cujufdam a/ini docilitar. 57.1
Medicina artiumvetuiffima. lf-3 Memphitis laptdis virtus. 389. 1 1
Medicina1 veteris laut. 153.4 Menaidis ufus in magia. 5.3
Medici indoi in quos rfrant inficitiamfuam. Menalippus Diana maSatur. 16. 2
151.1 Menandri hareticum dogma. 103.22
Medicorum entomioninfacris Uteris. 53.3 Mendacium quo primum invent un:fit. 7.4
Medicos eximios alligationibus , tharaeribust Mendits Iuusfiif demon:acus. 3 40.
tarminibus ufos efe.406.1. doijpmos dx- Menippus Lycius. 119.14
moniactsfiepefai. 320.1 Menfam refertijftmam hojfiitibus difeubituris
Mediolitni aliquot venfica capti. 6%.6 magus quidam ex tmprovifo. apparabat.
quidam maleficus igni devotui ab amentia 118. 13
refipifeit meliori viSu. N 493-4 Menfiruimulierum potus quidefficiat. 72.5
Mediolanenfes magum contri Fridericum Jm- Mercurius Alexandria abbas. 46.17
peraterem mittunt\ ibid. 2 Mercurios D eus. 12.6. Gallis humants ho-
Mcdioxumi diiqui appellatifint. 237.Z Jiiis plaants. 17.4
Megalopolicis infimbus }cernina quadarn a da- Mercurius magus. 98.6
mone *b nefaria juramenta avehitur.ji.i Mercurium fuum qua h erb Chimici fixant
Meineri Clatfii famulus damonio mifere de reddant. 55.3
populate- 293 -3 Merlinusfemideus habitus. 240.9
Melancholie caufa. 183.8 Merlini fabula. 25 3 . 1
Melancholiam efe diaboli balneum. 339. 1 Meffeni qua rations contra Laccdamonies vi-
Melancholicue humor diabolo convenientijj- itoriam naelifint . 16.2
mus. 309.3. vapor qualia fomnia commo- MetaUici demones. 71.7
veat. 185.6 Methodius quomedo impotentfitfallut. 317.6 '
Melancholicus quidam Uthenis perfuafum ha- Mithotin infignit magus oui, iitur. 104.5
bebat , emnes naves inPiraum appeHentes Metus quidfit. 55 7 . il
efefuas. 180.3 Michael ViUanovut. 42 2 .
Melancholici confeffioni non efl fiandum. 48 5 . 2 Middelburgi civitatis direptio pradicla. 25.7
cujufdam rythm1 de bellis in Gallia ortis, Militis cujufdam dormientis hioria de beflio- .
"C 1 80.2. cujufdam horribile exemplum. la en ejus ore egreffa. 38. .r 599.7
1 8 1.4 Minerva Dea. 12.6. cutfine matre fingatur
MelnTtcholici cur plerique damoniaci Vutentur. efe nata. 179A
339.1. cur plerunque fibiipfit infe- h Sc; this culta.. I 2. i
D 2 Mino-
I N D EX
Mmttaurefingulis amis lAthenienfits feptem Morfte quaoris filou amonio txighatw.
adolefcentcs & totidem pueUas deveran- 294.1
das mifcruni. 16.t Mortuorum animai quomoio d/ev.yt
Miraeula tirituum bonorum ad quidcendu- Jolcat. 34.1. apparitiones qualesfint , f~
cttr.t. 79-5 qnomodt Ethnici dijud'xarin:. 1 15 .4
Mirosla in brutis. 5 7- .fufcitatto & apparitio ttndt defideet.l\l.\
Miraculorum diabeli finis. 64. 1 5 Mortuos diabolus advitam revocare nenpo-
Mifraim films Nah* magi* inventsr. 8. te. 86.1
Miffaadgehennamdeturba.nl. 4*'-3 Mortuit non qaartnda Veritas. l*S'3
Miff* ttfus in magicis arttbus. 1 1 o. 9 Mos authoritati quantum fit trvcuzndam.
Moabita quem Deum colucrint. 10.3 1.3. decretum de errminibus non m omr.\cs
ob Mterorem damon mullosfuperat. 177- loeis imitendam efl. 5 3 2. 13 . afu
Moloch Veus ^tmmonitarum fanguine humano tra magos :but convenate 17.1. edubttn
flacatus. costra venficas. 5 16. i, Ux de qtbus ma-
Moly nullvn ineffe antipathiam contra d*mo- Itficis agat. 578.9. praceptum centra m
nes. 4' o<3 gicas artes, earumqueJc3aterts. 19 '
Mcnachus quidam damont rxngulatus. operum tomparatie tum Pkarasnis mage-
rum operius. 1 20. 2
Monachi cemmixtiocumfuceuba. 25-7-0* Mofen lofepho artem magicam ttctepsff*.
2j 6. . ferma damon euidam vidua appa- 101.19
ret. 53-3 Moelfeolp. 491. 10
Monacht damon apparet , & una cum et per Muhazzimin & cirei iteres *pud Fef-
montes deviottjuum amffum quarit.i^ .15 fat. ai.i
fino volenttque tees . 3*7-4 Mulier cur ad crtdtni*mfacilit fit. 17S. s
Monachorum tjiuteliafgmentum. 412.1 dament exagitata Boitna. Y-i-y
forma damenes prope Spiram Rhenum Lutetia lapidemhabens in utero- 316.6
tranfveeli.^0.1. querundam mgica divi maleficio lapa canos & ecus votait. 292.1
nado. . 149. r undefit diHa. 178.3. maleficio Ufa. 280.7
qmrundam tragedia venfica. 117.6 quadam acum dglutit. 2.S4. 8 . qudam
Monialis virginis Hiana admirabais hifloria. varia perurinam exert:, ibid. quadam
476.1 Marceduri innocenter torment tnecata.
Moniales virgines Keomagi i diabolo infefla- 503.3. well, in pago dement txîtat.
ta. 30 1.7 445-1
Monir.lium curataram apitd Maria arborent Muleris cujufdam malefic* finis mi/erabslis
prope Xanios hieria. 443.4 figmentttm. 479, r. cujufdam Ofnaburgi
yionflrumnafcitur. zî.i.Colonia. 3 19. l trudelefacinus in maritum. 4*-7
apudCeldros. 3*4.6 moniac* de part* Lamia imptate , tt-
Mcntaniani haretici. 103. 23 oria admirabihs. i%7.l.malefit*ct*au-
Montani damones. 71-7 tia in torturaferenda. 387. t.pbasnaita
Mepfum *4phri pro Deo luerunt. 11.1 vera hieria. i9-9
Moras damon. 652.15 Mulieres ab initie ad venefieium procUvierts.
Morbi qui graviffimifint. 348-3 545.3. alba damones. 75. 21. tomphtrts
Morborum zuratie divis non efl adfcribenda. Hammen* capta. 304.7. malkioj* tur da-
156.1 magie* rfiuperitiof* tttratienes. mtnum illufionibut maxime expefita fiut.
76.1 I77---I78-I
Morbos nurtenu! damontsfanent. 398.1 Mulierum calculi. 316.S. mol*. 140.9
Morph:,\fabula. . 39.7 proprium quodfit. 178.
Morlit tavtntor qitfutrit, 7.4 Multtribut cur ex lege tuttros & wateres
I. N D E X
tlnt. s I79.4 moxfuffocatur. 182.2
proba iVufto incubi accidh. 250.1 Nereumveteres Neptunotdjunxerunt. n.j
Mulierts facltm decipi j & delirare cititu Nergal demon. 10.3
quamviros. 178.1. rmnus puniendas ci" comperit mgicas artes vanas ejfe.i 59.1
ni. 524.1.^586.13 Nephilim quid. 23 7. 1
MuliercuU quomodo dement dtcipiarttur, quidkantur. *33-r
188.5 Neptunus Dan. 13.6
Mulitrcularum mutua commixtio. 146.1 Neptuno maris Imperium Greet tributrunt
innocenter ob maleficii opinionem punitarmn .
txempla. 501. 1. trium txuarumconftf- Muri />?/>:;.'; Seythieft in Ittpos transforman
onts txcittiuntuf. 487-1 poe crediderunt. 471.5: mcantatorts in-
Mndt magni res naturales. 54. 1 gnes. t 100.13
/>> r naturales. 55.5 Nibhas demon. 10. 3
Mundum alterum quomodo diabolus corrupt- Nicolaus Gottel Wimarte txuus. 3 4 1.4
rit. 8.r. quomodo prim'um diabolui corru- Nimbi procello/ quando plerunq;fiant.n7.11
perit. 6.1 N'tnus quot amis ante tmpora Trojana vixt-
Muran araneum Athnbitapro Deo coherunt. fit. 97.
Ii. 2 Nifroch demon. 10 3
Mures ne infidiartr.tur cafist ApoUinu Parno- Mfo* primus inebriatur. 8.r
pxi numen i'nvocabatur. 12.4 Norici quem Dcutn coltterint. I l.l
Murmur dxmon. 659.39 Norimbergens magiratus prudentia fum-
Mufce utfacefferent j Cyrtnaico Achorilita- tna. 341.8
tum e. 11.4 Notoria ars. 1 14. 10
Myrrhe tifus. 4 M. 2 Nothriembd. 405.6
Myrton. 338.6 Nucem grandern Pomerani olim adoraverunt.
Mytbrefimitliicbrumapud Perfar. 11.3 11.9
.Newia Pompilius hydromantie cultor. 134.8
N. magttos libros fecum recondi infepulchro vo-
NOberin demon. 651.17 hti;. 99.1I. ludificator magicui. 118. 13
Nabuchadtnezar maleficio Ufut. 81.5. quo demonefamiliart fit tifus. 75-17
179-3 Nure infans poeriort natura partefotidus
Nabas Hebraica vox quidgnificet. 91.9 nafcitur. H.f
Natalis Ramardus. 411.1 Nymph*, I.6.& 338.6
Natura quid:. 81.7 o.
Naturales res quandoque judicari damonia-
tat. 54.1. 05 Hebraica diio quidgnificet. 91.12
Naucleri locus de BentdiBo nono. 48-4 Obotritl quem Deum colutrint. 14.9/
Naucratite quem Derm colutrint. 112 Oceanus demon Posticus. 77. 18
Ndzianzeni locus de angeltrum natura. 2.4 Ocboe regis interitus caufa. 464.2
Ntapoli due virgints inviros mutate. 337-2 OBavianum carmini bus magictt ufumfuiffe.
Necromania quidi. 1 31 . 2. quamdiu du 406.1
rant etiam in populo Dei. I3M Oculorum lippitudine cujujdam muUereule la
Necromamtici quomodo llamones advocene. borantis curato mgica. 403 . r
66a. i Oddo Var.itui magus fubmtrgitur. 105.7
**. I25-4 Odhen Gothorum numen. 39
Ntomagi mtndici cujufdam damosiacifiimen- Odium quid contiliet. *7-$
turn. 340.1. moniales a diabolo infeate. Otnothore virtuttt- 409. 1
30 1-7- quidam ovum integrum dtglutient, Oefophagut. 181.5
D 3 t#)ty%t4
I N D X
e'imicjaj quidgmcet. 91.8 in tnaritum. 420.7
Olaus Magnus reprehtnditur. Il8.lt Otisdomon. fi .9
Olai magni locus de Gethorum ds. 13.8 Or* Imperator Crefctxtii uxtre veseics ne-
hioria quanta:fides adbibenda. 635.11 catus. 165.3
Oleumfomniferum. 213 . f Ovc; :r terra nafcuntur. 239.7
ex gagate ad quidutile. 411.6 earumpefttlentiattnde. 349-2
Oliva meretrice plntala t infiuBuofia per Oo'in / -iV ./ prafitibus. jj. 6. de dot
petuo manet. 4 ti. gentium. Ii. 2. hippemanes. 171. 3. <
Oliva rami ad quid utiles. ibid. 272.I. delamiis. 162. 7. at frtiegis. 58.
Olympiadis uxeris Phiiippi Macedon fenten- 1 1. Strigis. 160. I. HeVlyfe & Circe.
tia. 176.11 165 -4
Onen Hebraica diBio qvidfigmficet. 91.8. r 0-.'ra integrum quidam Keemagi deglum,
588.16 mexfuffecatur. 181.1
Onomacritus magus Athenis expulfts. 98.8 Ova luralia ad quid utilia. 412.6
ov.i. 136.5 Oxyrinchum /Egyptiipre DetcoUerant.n.i
Ophis quidfecundumVhtrtcyiem. *-6 Ozedomon.
Ophito horetici. 103. 3
0/> Macrino qui ver/us obventnnt ex He- V.
mere. I37-9
Op/f domen Teeticas. 77-8 PJganorum luratienes fadentes queme-
Opium qui bus in Iocs plantetur. 2 26.1 dont pumendi. . 1 1
Opiiufus. 114.6. & 215. t. & 389.10. Pagesfacerdetts apud t^lsntrices. 76.16
Oracula per in/hmnia quomodo fiant fecun- Valointrum Dem. 1 0.4
dummagorumkoiirinam. ito.Jr Palmo Chfii fortato ufus. jiz.z
domonum quande ceffarint. 19. 3. po Palethetbori fopuli. 263.4
Chrium qualiafuerint. ibid. 4 Palmrum exuecam Vanis dem e^truife.
unde r bt 0!im petitant. 64 U? 634.
Oracula qui lapis redaaf. 412-5 Panici terrores. 43. |o
Oratio r jejunium cur fer'e conjungantur. Paphnutius una verbo domees fugovit.
174-5 4 5 o.j
Oratitnis eficacia. 438.6 Paracelfus qualem prateptorem habaerit.
Orationum cemmunium in maleficio fanande 630.11
efficacia. 436. 1 Paracelo tujufdam impudencia r inferna
Oray doman. 651.13 in terra lultacen. 153.5.(^156.14
ere materies rcieas non mues fuife in corpo Paracelo quibus charaftenbus in curatmt
re. 281 . <fr 291.3 utantmr. 631.15
Orias domen. 660. 24 Paracelarum curationes. 144
Orienta domees quint. 650.1 Paracetfiica prefgatio domonum
Orificiuin nervofum r valde/enfile. 283.5 domones qui diint. 70.t
Origenis fententia de Samueln apparitione. Parentum imprecatienis extmpls
131. 8 dum. 3:4.6
O rima/da ignem Verfit pre Dte coin erunt. Parnopien quidgmcet. 12.4
it. 2 Parmonia exemplum. rn.7
Orobat domen. 662.57 Pafetes hdificator magitus. ii>.rj
gurtlte quidfit. 137.6 Paoris cujufdam commentas*. IJ04."
Orpheum magumfuijfe. 99 . Io iji^--
QfijrimDenm /Egyptii coluerunt. 11.I Paerum officium. 18 Ii
Ofnaburgi cujujdata mulierit crudtltfacinus Patavii agrcola quidamfe lupu t ejfecriit.
*-*
9
I N D E X
335.2. monachal quidam venficas ca outra venficos- 546-5
put. .6 /**1 </* 4/ /> magiam excoliierint.
Pathmos mful a. 103 . 24 98.5
Patr.tm quorundam fententia de Samueln ap- Peilentiafeptuaginta milla virorum cadunt.
paritione. I 28.1. adverfut damonumm- 9.5. qua ration* in Uniat fedata. 16.2
dias. 351.J. dedtemonum malhinationi- undegeneretur. 348-3
but. J 9. 1, dedamonum potentiit rfiu- P/?/ remedium magicum a pontfice Romano
diis. 63.13. de fedutlis errore(y htrtti- Hijpanis in Belgis exhibitum. 364.5
cis non enecandis. $09.1 Pees ammantium. 348.1.0*349.5
Faulina vi upratur. 243. 2 Pifrw* Aponus cujus magia cognitionem ha-
Paulin* probita. 241.2 buerit. 629.1
Paulus an magus futrit. 102.18 Petri de aborto elementa mgica. 1 10.9
Pauli diaceni locus de Ralentis tyrannide. i%.6 Petri Aiphonfi locus de lapfit. 5 .4
Pauli GriUandi locus de quodam melancholic*. Pftri Blefens verba de damonis mendaeiis.
181.4. de materia varia dura , fenten- 147.6
tia. 290.1. verba defure tormentanil cu Petri Brabantii ventriltqui dolus. 141 .8
rante. 386.3. kioria de quadam lamia. Petri Damianifententia de Lammrum confef-
J 22. y. fententia de Lamas. 519.1 one phantaica. 189. 1
Pauli Schalichi errores & rafJodia. 97.3 locus de damonumlapfa, 5-4
1>/ip:us error. 603. 1 5 Petri lapfui & convero. 17 2.8
adverfus Paulum Schal'uhium Witri apologia. Petri Lombardi locus dt damonis potentia.
196.1 I07-I
Pauli Veneti locus de potu foporifero. 228 .6 Petri Poligtienfis confejjo. 494-
Paymon damn, 53.22 Petri Vomponatii Mantuani opus de natura
Ptccaiumunde. 648.2 lem effeuum caus. 5 69 -
Peccati author, ubi diabolut appeUetur. 67. 19 Peuceri laus & dorina, 1 3 2.
Pectata inaqualia . 3 6. :i Phantafia quidfit , rjr quomtdo vitieiur
Pacata quot modis committautnr. 5 60. 29 diabolo. 183.1,(^-209.9.
Pcora dolefo maleficia ffa, 419-4 Lamiarum doBer. 260.1
Pcora ab efu quidexterreat. 277.1. r 459-4 Phantafia- effeBus. 183.3
venevis toi. 277. 1. & 348 . 1 Pbantafmata quidfuget. 4'1-6
Pecoribut lac ne per Incubos abrabatur, con Vhantaicamulierit exemplum. 209.9
jura tiofuperflitiofa. 4 5 5 Phantaici qui dicantur. 109 9
in Pecoribus exagitandis deba. 277.1 Pharao imago diaboli. 70.28
Penates quifuerint. 13.6 mi; miracula agnofeit. 123.10
Penelopes proci quo pao proditifint. 1 34- Pharaonis injomnium. 1 64 2.6
Pentaphyonherba adquid utilis. 411. 2 Pharmaca in locisfemotit fepulta lamiit non
Periapt orum pkyficorum virtutes. 409. pojfentcere. 260.4
nanitas. 379-1 Cpuffipna. 530.9
Periaptts quantumfitfidendum. 409.2 > quidlojephus appeet. 529.7
de Perditibusfaifa. 248.5 fmpfqmgf. 90.3. 527.2
Peripatetici negant efe damones. 1.2 Pharjalid belli tventut damone pradiBus.
Perfee Mithra bovem immolabant 12.3 131.2
quantum honorem magia tribuerint. 0. Phavorini fententia de magorum vaticinas.
12. quid pro Deo coinerint. i i.2.r 97.2 147.8
PcrfaruTK & îthenienum pralium. 43. 1 o Phegor daemon quibusfit cultus. 10.3
magi* origo. 8. 2. 97. I. wdgi Therecydis locus de dmovum lapju. 2.6
magiamtolutrmt, 101.17 Jbilctetmagus, 98-8
Philippus
I N D E X
Tbiltppus apastoltu dratoiim In Scytbia profli- Vlattnxi quotatdo distinguant iawmtf.7 *,
gat. 449. . ab angelo delatus. 194-4 ex Tlatanicil qui magiam coluermt. 98.;
Pkilippus Macedomnn rex puellam quandam Plmii Ictus de variis a&itnius datmata^c.
itmttt. . . i7f.ll 1 .item de abolitionc araculin. 19.3
PbUifpiUthttAtmm judiciumde djcmtmia- epinit de ammis. 38. 3. item dt Mifr.
cif. 453- 1 [OU)
Vbilippm IVefelicb Coloniensis, darr.one exa- Phtms Italie* schalx Plaonica r:: ...
gitattu. 444' 6 93j
Pbilistni quem Deumtoluer'mt. 10 3 Plt'a opinio de djcmeniitu. 1. :
Thilonii locus de nymphs . 11.6 Tlumifajcis nomen daman'u. 77.17
Philtfophi qui olim habiti " diilisint. 100. 1 f Plutarchi loctts de aboiititxeoracaitrsx. 19.3
Pbilosopborumsenientia de damonibus. 78.3 Tluioni imperium inferni Graci attniunt-
Philojirati historia quanta fdessit adbibenda. M
634.19 Plutonem quem DeumGreti appeSarini. 9.;
Phdtrum quidfit. 17. 1 Vlutui unus ex ditsseiechts. 13.
Philtra cursint detejianda. 176.11 pluxia rgrandi unde. J7-
in amore concisaride parant valent. 171. 1 Pluviam cicri nan pojse carmaibu/. 211.51
martemsapi'u acclrant. 174- S- varia. ne-n paiesi excitare. 16 i.
170.1. p 171.?. vera. 176.11 miy*\on quidfit. 19.
Tblegmatitui vaptr qualiainsomniamoveat. Podaga numenVandahrum. 14-9
18 e.6 Pa-Tj: .De vw coiueriat. 1 i. 1
Phcedra Hippolyto privignt tmatorium pocu- Potiti dmenti ju.:;;7>_ f.-.,-. 77 . iS
lum propinat. 175. 10 PolabtrcmDeua. 14.9
Phanix daman. 663.67 Politiani tarmen ie vtntfica. 173.:
Phorcis daman fotticu. 77. 18 . Pomerani olim grandtm imcm Jartfvran.
Pbjlafteria quidsint. 468 . 8
P// yts ad quid utilis . 4H-7 Pomponatius quomtdt mtlarubolicum essrarit.
Pi/* in oftf ventriculo unde nata. 3 1 8 . 1 z 43-+
Pile magna nigra ex boumjuniorum ventri Potnpenatii locus de quodam circulatare, f 6.6
culo exempta. 317.1 1 fententia dtfanamne damants. 401.1
Pinneti amafia Florina d/tmon. 15 6. Tontani locus de tempeflate incantatiane exe-
Pirithoum primm ctlo dctraxifs .lunxm. tata. 1 '. . :
166.10 Pontifices Romani qui art* magiea pensifcr
Tisces capiendi magicus madus. 37^.8 tumsint adepti. 3 f3.4
Pifcibus Mgyptii divmos honores tribuerunt. Porenutii quew. Deum coluerint. J+J
11.1 Porw minime diabalt dsirabi ir.icx.'e ptfc.
Pira qualisfit. 33-7 313.*.
Planetarum charaSeres quam vim babeant. Pirpbyrm magus. 9% -9
39 M Torphyriideliramenta. 19-1
Plmipis nomen damants. 77-17 opinio de damonibiu .
Platine lecus de Beneditle ottava. 47. 1 Vortumnus t>eus marinas. 11.5
Plato undefuam pkllafaphiam hauserit. 79.4 VoJJibile punitur m criminalibut aSiorbns
undesic natut. 139-8 - , o
Vlatants opinio de demonibm. i.J 13.1 ? dementans &soporiserus. 117.6
de muiterum gnre. 179-4 tartareut. '69-5
de imprecatione partntmn. 314.6 Patamatitis herbe u/us. 1 7 i
Vlatoncarum scbalantm pttro'ii pracpui qui PradiSia cujus opusfit. 14^-5
fin:, ' S>3.;? PrxdiBianis damoniac* exanpmn. 2+3
I N D E X
trtiBints damonum mute, 23 .2 Werlensit efiltftieg , putttur damtnYtt*.
Vrxnittoncs dfnumum unde. 243 342.1
Traftantii pater in kngo altoque sttntiost e- Puella damtniaca historia memorabilU.ii6.t
quitmputabtt fiBttm. 333 6 figmentum Clvi*. 4 17 -J
Prastigiatores quibus nomhbusin veteri tr Putll* historia admirabil* y eujui Utre cut
stamentofignificentur. 9-4 ter exefu* est. 307. 1
Preflgium quidsit. 96} VuilU ad septuagintt Rom* damoniaca sa-
Prastitesdii. 13.6 n*. 297.3
Priapus damen. 10.J Tuer Beneventiin virgnemmutattusecundum
Trimafii locus de dtmonum lapsu. 7.3 tsfusonium. 3 3 9.7. dameniaetu novem an-
Principum quorundam lingularis prudentia in norum. 27.7. damwe airipitur. 278. z
atcusatione ob maleficium. 506. 1 ex phantastit* muliere natut. z7 4. 7
Probationes in aSient crimin*U qualet est de- Puerorum damoniaeorum historia. 196. 1
bant. 486.3 Pueros ad centum fr trigmta daman abdu-
Proclut Jsiatk* scbtU Platonka praceptor. tit. 47.2. occidi non pose eeremonik. 172.I
999 Puerperis qui damonet insestisint. 77. 21
Proch op'mo de dammibut. 1. 1 Pulveris Sufati usut. 48 7 .8
Vrodigia vari in variis lotis. 30.4 Prg4soo mortui Taristis fiffa querela.
mttfijtms. 1 39.3 141.9
Prepertii carmin de luna obnubi lame.Mfi . 16 Purfnn dxmon. 6fi.it
de bippomanes. 171.3. dtlaure. 1 3 <s . 18 Pythonictrum fr Pytbiarum vatic'ma. 140.
Prophetia dmumjpiritusf*n8i. 617 .43 Tythagorei turfabit abstinuerint. 643.7
Trophetarum tejlimtnia quitus in locis citen- Pytbageram 9b magitam artem nationet lon-
tur. 619.46 gistimas accejpffe. 99.12. no mommto fr
flr^t'r*; quid/lt. 95.1 m Tburiit fr m Metapwitiissuijfe. 119-17
Projtrpina. 10:3 PytbiamulitrquadiSasit. 139.3
Prw* idolum Stlavtnm. 14.9 TjthU quomodo vattmentur. 1*0.6
Trusta* damon. 670.4 Pytbiarum vatum origo. 18. l.fr"l 39.3
Vsalrm LXv I n. wx c/r J~ônet. 380.3 Pytbias non effe tonfulendas,lege Mosaic* pro-
Tsaltni CVitl. inmagkh -ntationibus u- hibitum. lS.2.
s*'. \ . 373-3 Python aut PytbonicutJpiritut quid Hebraicea
Tytbo unde,fr Pythiam oraculum. 139.
Psellus quomodo distingut damonet. 73 . 1
etuotgnera damonum recenseat. 7 2, 8 signifies. 92-I*
r/ri7( /ocJ <^f damonibus. 37. 1 Pythonisas consutentts quomodo sir.t punien-
nugamenta de Euchetis frGnosicis. 175.H dt. f-3
epinio de dtmonibus. I.Z
Pseudomonarcbi* damonum unde sumptapt. Q- ,
649. r
\}>ttt$l*i qui dicantur. 7J.I IN Qufstionibus quomodo taturnitat n-
Vjythes velitatio ventre* ci Cupidine. 2? z.3 du crtdatur. 38 j. 1
"JyOipopuU. , 262.3 StytrcttsinEpireculta. 28.1
Vactldtemon. 678.38
>ud;nda an damon vitiarepojstt. 261. f R.
'utl/a djemoniaea.ôS. 6. prteibus communs-
bus dxmomo liberatur. 43 7.4 R~4ed in arce qua-dam multerculasaisi
a\ella d*monevcxata. 306. 7. e" 320. 1 accustn. JOJ.
Rom* mtrtuissuscitta. 13 1.z Ranavirid'u os ad quid utilesit.t7l'
u*d*mfions* in virum trasmutata. 337- 2 RtimvtlKaymdamtn. 679.4 s
E R;.-
INDEX
RaymmdscnfuraitLamus. 519-1 Roterodamtnfium vins. 49 M*
Rtatiue quidam MoMorw intredibiha mira- Rudolpbus eftfcepus Erfxriens curfaSusfi:
dexttritatemamtumoperatur. $6.6 Franciftanus. 49.9
Regionif faifa ufus. . 243.1 Rngiani rmris midis diabolo delmfi. v. 6
Rempha damon. II.J Rugievithi quem Drum coluertnt. 1 4.9
Renerus Soltnander medicxs telebrit. 224-3 Ruperti locus de abolitionetracnlman. 19.;
Reorum cuodia. 48 1 .4: . .tfH.V Gallos. Rjticus quidam borarum tutm cerdtfa
16.3. ,; V--5' " tocitttrnttas an vtrbu af- ttens. 296. 4. quidam vermrm longitu-
fohatur. 388.7 dsnis oBo pedum excrea:. Ji9-l8
Revolatiomtm ars. 11 4. 10 Ruitorumfuperiti r mcrtdutM. , jo
Rbabarbari tifus. 394-2 Ruta virtus. 4114
Rbodii'ucntriloquafxmina. i4-7
Robartus Attglus cujus magia cognitionem ba-
butrit. 29.11
Roburmgenf. - . I96-9 SAlii* op'mo de Sanrue'is apparition.
Roditofano ad focum dormienti damon igni- Ul. 10
tum carboneminmanum tradit. 21 o. 10 SabeBici locus de dament ~4thenienfi qut-
. Kodiga Obotritorum Deus. 14-9 ; dam. 40.
Rogerius a:h on cujus magia cognitionem Sabnac damon. 657.34
habuerit. ... 629.11 Saccrdotumfiaus olive. 244.3
KoBerus Dams matrera artem magkam exer- Sacerdotntm regalt. 5*9.5
centem invenit. ... . .,... 206.1 5 fcriptnr* aafas in curaihnibus mrrbo-
Rtmafuru & muUtrit malefic*, unanua in :. 3^S-1
tortura ferenda. 387. lapis reptritur. Sacrificus inciibam - 29.4
quo petHt diabolus. S. Dominium. 197,12 Sacrifia quidam inepti > wultjicu morbirm
multaJ>eSra vif* > eorumque fignficatio. rnenttuntur, r ejus rearatum: infontes.
4i. S. i/f venefiis horren.i.i ati. 149-
4- . /> j'rf cirterfeptuaginta , fimul Sacrificerumfuptritio. 361.3
una nocle dameniac*f.ix. 197, .qudam quorundam mgica divina:. 49-t
juvtni immorigerus paren:iaus mire da- Sacrilegus qui proprio dicatur. 574-
memo exagitatus. 45- 16. quidamfe da- Saddue*i an: efe damata. M
moniaeumfimulat. 446.3. quidam bydro- 5<f4 kw.iV '. 161.3
ftcus venenato potu praterJfiem curatur. 4g* ladend impius modus. 37-'
266.9 Sef feedus tum damone quenado fiat.
Romanus Jrgyru: lmperater Orientif ab u- 16S. I
xore veneno extinSus. 165.4 Sabat mulierts venfica. 246.2
Romanus populus damone delufus. 40 1 . 7 Saite ovem pro Deo coluerunt. 1 1- 2
Romani Dili & Proftrpinafub terra aram Saliceti confinatie dt magis. %.%
erigunt. 42.7. domination/ s natura cupi' Salis txorfati ufut varius. 444-1 7
di. 100.13. undt ritus facrerum mutuati Salmac damon. 65 7-34
fint. l'.x Salomon an magusfutrit. 102.18
Romanorum idohlatria. 11.6. rr 13.8 ant damonem in vafe vitreo rtUgavt
Romanis <r Aloans inter fe beUigerantibus habuerit. 675.23
diabolus monfirofaJpecie appartt. 41.7 quam Deam coiner::. 10 -3
apud Romanos quisprimkm veneficium inve- Salomon* necromanticerum fipnentva.
ntrit. 655.23 < 651.3*.
Roueve damon. 646.16 Saltzurgi mantatoT ftrpentt #to**r-
Rofearbornomendamonis. 77.27 107-
INDEX
Samaritctnorum htresis. ji8.ii Sentit feiittntla de Lamiaram impotemia.
Samaritani quem Dtttm coluerint. lo. 3 . 211.4
Samii qutm Deum coluerint. 1 2 2 Senensium monacharum figmtntum. 4 24 . t
Samuelis apparitionis historia quomodo ver Senor.es quales ditli. ' 237. r
sit inteligenda. 125.2 Sensum quasimplicia perturbent. 224.6
Sambethtnunde dicatur. 620.48 Sepbarvaim civitat quem Deum toluerit. 10.3
Sanguinisfluxus remedium magicum. }7 6.4 Septtiagintainterpretumlam' Ji'7-2
humani viftima k quo fit inventa. IJ.I Septentrionalium populorum incantaiiones.
Songuinemsistendi midus magicus. 364-3 l6
ad Sanhedrim qui admijfifint. 100. 1 j Serapim Naucratita couerunt. 12. 2
Sardii lafidis virtutcs. 412.J quem Deum veteres nominarnt. 10. 3
Sathan quidfignificet. 66.9 Serarum apertio diabolica. 384.3
quomodositfugitndus. 434-4 SZjStremtm carminibus magicis usumfuijf.-
Sathan* volantassemper injustd. 81/3 406. r
Saturnus d* mon Potisas. 77.28. Strgius monachus praccpttr Mahometis.
humanis hostiit ai Afris piacatus- 17-4 19-3
unus ex dits feledis. 13.6 Serpent magum enecat. 107.14
Saturni adulterium. 244-3 fub ostii Hmini repositus quid tfificiat. 261 .3
Satyr animalis defcriptio. 249-4 Serpentes Nigritisfafcinar. 3 66. 1 2
Satyrt cursabbdtbum fugiant. 13-7 Serpentttm conjurationisformula. 366. o. &
an verifuerint damenes. 2493 376.4
quando & qualesfint treati. 13-7 QjSertoriui damonefamiliari ufus. 75-17
Satyres o!im locutos ejse. *49- Servius TuSusfemideus habitus. 240.
Satyrides mfula. 249.3 Laris filitu rJcorti. 248. 5
Saut curjuste Deosit punitus. 126.7 Setas porcinas quidam dtmonicui cum excre-
oh q nain causampttnaf dederit. 18.1 mtntit dficit. 295.1
Saulis inttritus causa. 127.8 Severi Sulpitiifententia de bartticis non ene-
Saxonis Grammatici historia ubi nonsit adhi- candit. j12.il
bendafidts. 6-l9 de GaUorum ruflicorumfiptrstithne. 31.6
Saxombits armtis damon horrendaforma ap SbyUa Erythrta quando vixerit. *l 5.39
parat. , . 43. II ejut atot. ib id. 40
ScbeUulandiculacoUp apptnfa. 43>x vaticinium, 14 f. 10
ScheidamensiumviHus. 491.10 Sibyl* C-.tmat defcriptio (fr orgo. 6 16.42
Scitta in domus mtnefuffreuft viftus. 4 11 . * versus. 621. jo
Sclavi qutm Deum coluerint. 14*9 Sibyttaalba. 7J.il. qua diStsint. 612.30
Scox damon. ^$8.37 Sibylla an vates divint fuerint. 6 1 7 .43
Stytha cur nullajpetra feu imagines videant. qutdiilasint. 620.47
184.4. qutm Deum coluerint. 12.1 Siiylltrum carmhta abolita. 622 J 2. dolrina
Secretum Secret arum damon. 663. 68 qualisfuerit. 69.45. benor aptid veteres.
Scdulii Iocus de dtmonurn lapsit, 5.3 618.45. librir vaticinia. 18.3. mira-
Seinkmtss. 421.2 cula qualik.. 620. 49. nomina. 614.37
Semidci quales crediti. *37- ortu incertut. ibk. 36. prima qua fue
Seminis per fuccubum & incubum transilati rit. ibid.37. fexut. 618. 45. vita ^r mo
vanitat. ... 246.1 res. 610.50. vaticinia deChr\sto.\<j..r
profusio infomnis unde tvenitt. 604.17 14. 37. & 619'. 46. vatitinandi ratio.
11 617-44
Setnpronius Rufus magus.. ... 98.8
Semucherib rtx zsfffjriorum quem adorarit. Stb)lat ftiritu div-no non fuijje prtditar.
"* ' 635,22
10.J
E 2 Sido-
N D E X
Sidonii quem dxmonem coluernt. 10.3. Sofigenis opino de rthut , qu* ht te
Siil'.orum magicorum nttga. 38 1 .5 re videntur. S-4
Sud!.: nullam vimintjfe. 1 39M Soz.omeni lotus de Valtntis tyramsiit. 25.6
Signa damonum bonorum & maUnnn quid SpeStrum rnirum.
diffrant. 78.3 SpeBrifiSi historia lepida. 427-2
Silices ex ore cujujdam damoniaci txtrahun- horrbihs extmplum. 46- i
tur. 293.J SpeSra quitus flerunqut apportant. 184.4
Simon ^pofiolus quo nommefimulachrum so Spirx unde (t diBa. yo.i
li; dimir:ueri:. 449-2 Spira variaJpt&r'aforma visa.
Simon mw undefit natus. 240.9.^ 253.2 50.1
eadtm hora in concUvt cum Nerone j f[*- Spiritus camem tjf ofia non h.icet. 234. 5
TU cum populo loquitur. zoo. 6. quoda- 495-
tnente familiari fitusui. 75. 18. harefium Sp'tritut boni & mali quomodo fiingvan:*r.
seminarium. 101. 11. dmentis oculosef- 7'9.5.6.fitire au: efurire non ptjsunt . X35-5
fafernat- 95.2. ejue interitus. 102. 21 unde pltrunque mninafianpserint. 10.4
Slm Molitor cx Hajfa in/gnis txtrc'tfia.{io 1 Spirituum apparitionts quomodo raquiri tir -
Sivv'a numeu Vandalorum. 14. 19 gnofci debeant ,fiver autfie nppareani.
Smaragdilocus de dtmonum ftudiis (y poten- 34. 2. citatie per mages quomodo fiat.
tus. 64.14 664-1
Suebergiui dttmon. 72.7 Spiritibas qua habitatio ab bsitio fit data.
Sobrii cur effe debeamue. I74- 2. S
Socrates Junontfamiliari upu. 7f.7 Spsitti ex nmlierefit^ pir. 3 37 . 1
Socratis locus de Valentit tyranni.it 25.6 StabulumqmdpTtpri dieatsrr. 189.1
tempcrantia. S35-I3 Stanitia quem Deura coaerins. 14$
Sodomx & Gomorra exitium. S.4 Statoresfulmtnvmd. Ii-
Solcurfit inter Deosgniales numerttsu.^ 13 .6 Steinhufiussatrapa Gravi*. 1.69.1
unaf ex dits scletfU. ibid. Stella k magis visa quid defignarit. 1 00. 1 5
Solisfimulachrum h Simone Apefiolo dvasta- Stephanus tques tfeapolittnus amatorio poat-
tim. 449-2 lo infurorem txcitatus. *73 3
Solanum majus berba. 224. 8 StipesfatalU.
Solani furitfi radix imagines vanai indut. Stipulatio dolo/ curnonvaleat. 170.4
227.3 r'%H/i<9rM' quidfit. 137.7
somniferaherba. ' 224.7 Stolat dtmon. 663.68
Soumistrum oleum. 2 23 . f Serti cnis lotit s de diis Mfjptitruin 11. 2
Somniavera qua arbor parit. I3-r3 finifira opinio de Mofe. 102.19
Somnitrum imagines quomodo dn/erfat figu Striges qua virgafugentur. 160.1
rt captant. 8j.6 qua dicantnr. H
Somma qui but maxime diabolos fe'wfinuet. Studioficujujdam refipifctii historia. 53 5 . 20
ibid. Stumpffii locus. de Bernatiam nmmekortem
Somntrina imagines. j 86. 7. & 04. 17 fraude. 227 A
Somnumfuriosum quafimpliciafacit. 2 24.8 Stuporem & taciturnitatem mducentia vrria.
Sorcire Lamia Gallis dicitur. 1 61.3 385.1
Sorses varia. 136.x Stupri pana dtvina. 306.4
Sortiltgiunde ditifint. 138.10 Subligacutum ex ou cujufdam
quidicantur. 136.2 trahitttr. *93-J
qua panafint puniendi. 470. 14. ejy j 20. z Sutcot Beneth damon. 10.3
Sortilgium quid " quotufltx Jst-, - 135. 1 Succuba cummenacho rem habtt,
Sertilegia quidfint. 1j . 10 Smcubi cur mn verifint. 25*5
I N D E X
SutcU rtx quatuor lamiar Jiettm in billum ftriptum de dttntmmstudi'u\ 61.8
contra Danes duct. 21 5 . 1 6 7**ri Mahometici dtcilitas. 59.4
Suton;i Ioiiiatts malleit coluijfe. 4 ; 3 . 1 o Telchints pepuli emnia aJpeSuJitt inpejne mu
Sulphuris virtue in arcendi* aUmtnibue. tant. 263.4
411. 1 rrAratt ^hiW 96.4
Suma muliebre numtn apud Pela b01. 14.9 Jellut inter quu Veossit comtumtrata. 13.6
Sumanus dttmen. 10.3 Teli extraie magiea. . $61.6
Superbia instituter quifuerit. 7.4 Teltrum ifue quidprohibeat. 40 5.6
Superstitio quomode imitttur religienem. Tempestat incantatiant extatt in Neapoita-
4033 neregno. 216.19
Superstitionis authtret quifuerint. ibid. ingens in ditione Ravestehtensi. 219.27
Svvantenith Detu Sdaverum burnani vtfii- 1 empestt is sdatif impta. 457-9
mu (ulttif. 17.6 Tempestates an campants baptizatie pellan-
Suutnpestilentia. 349-* tur. 21.4. <jw'k rationibus averti ptf-
Sydonay d*men. ^57-3f sint. 79-"
W' quidfi. 135. 17 7'empesttes lamiis nudt paflo excitari pojse.
SjrlxJ'atyrut animal apparet. 249.4 210.1. quepao quidam ptpuli avertant.
Syllii lecus de Mtrsis. 163.3 4I4H
Sylvani. 248 . 1 tentratempesttes remdia. 413-10
qttando r qualessint creati. 13.7 Tentation* permtjsd causa. 81.Z
Sylvester dtemtnem in capuoho claudit. 449. 1 Tentationes diabeli sertiter sunt sertnda.
quemede pensifcatumsit adeptut. 358.4. , 433*
* 474-1 Ternstratoret da>mones qui ditisint. 70. 3
Symmacha ftnater Rom* miser trudatur TVmi tar infw PfW gnialessit numerata.
Tbcodoriee rege Gttherum. 43.9 13.6
Synesitsententia de dxmenumstudiit. 62.10 Terre viruneuh dments. 71. y
Syrt quem Deum celuerrnt. I 2.1 Tertullian Itcus de ^sitrusnvitlimit'. 17.4
Sytry dtcmtn. 653.1t 4e Claudia yestait virgine. 1 19. f
curatiene dumenie. 399-
dtemenum divmatiene. 13.*
de dam*num optratitnibus. 34.13
Tîbacum herbu. 7- </ dS/r gent'mm. 9. a. ernnipettnta Des.
Tatit'tsinistra opino dt Mise. 10 1 . 1 s9 84. 13. A vcntrilequarumvatKiniis. 140.7
Taciturnitat ejy stuptr an verbie dijsel deSamuelis apparitiene. ^ 130.8
vatur. 388.7 Testes mtnacbesono velentique exe8i. 327.4
Tacturnitattm &ftuptreminducmtiverb*. quemede adimi pestint. 328.7
38s. 1 Tf/M carmine non adimi' 3 26. 1
Tages ruJP'tn* exttjpicime inventer. leutates Deus Gallis humants hestis pla-
41.8 catus. 17-
TalionU lex ubi locum hbeat* 5 30 . 8 Tbeangeidit ufue. 217. f
Tamarnktt. 135. 19 rhebam ovem pro Deo coluerunt. 11. 2
Tamerini. 76.13 Creentisfilium maSantpre patri. 1 6. a
TapaUneen. ' 658.36 *dt\nrt quid Hebraicesignifies. 91.1a
TarantttU nttrsiu symptomata & turati. 7*frf ntmina habentel Vains imperator om-
347-1 nes interfeit. IJ.tf
Tartac ddmtm. 10.3 Tbeoderetlecut de omnipotrntiaVei. 84.13
TatianwiAfsyriui. 399.3. ejm Ittut de *n- Tbeederiei Getherum rgit cndtlitMpunita.
gtlis & diahle. 7-+ 43-9
e 3 rt<#
INDEX
Thtodorus filim jure-consultut. TbrasyUm magm Tiberh Ceessrigrttw. $t.t
Tkus adquid cenducat. 4 : 7.1
Thecdori Groni Uus. 4106 Tiberium Ctfarem utflera in rt-tr.- oidts.
Theodori Lopors ancilla tonseeratio riditula. se. 163.4
4$<S. TibuUi versus de sascmatrke. 165.
Tbtodori Zvvmgtri epistola ad Wttrum.64% . I de hippomanes. 17 uj
Theodofioltu nobilis Hjfanw Valenteinter- Timixtitt in America t idela samgvine bud-
fidtur. num conjpersa. 174
Thtodosr.il impcrnior ptr quod divination) s Timor tir antor imaginesstries gyant. 1844
gtnusfit prttognitu* . 137-1 Tipula quidfit. 3J&3
Tbetdefii conflit ut10 de tnagicis libris. 4 66 . 5 Tirefite & CaLhaittis vaticinia de htmat* vi-
Tbeologi quomodo distinguant dtmoncs. 77. 1 chms. v,:
qui dt damtnurn lapfu scripfer'mt. 4-1 Tirefia vatis Tbebavi transformait*. 339.8
Theologorum Parifiensium detertninati su Tebia quo angelo Ubri magi fini traaau
per quibujdam fuperstitionibus neviter 108 .1
exortis. y 64.1 quorundam figmtntum de Teletanajjnod censtitutil de tnagtt. 48.8.
succube- & intubo. 146. 1 &at^.v)
TheopbylactiJententia de damone. 6f . 1 7 Tenantesfitlminumau. u.6
Theepbrasti medicma reprehenditur. 1 5 * * Tomlrua quid avertat. 41 j.11
sententiade Lamiarumpotestte. 3l3-1 Topbacei calcuUin uten unieggntur. 316.6
deperiaptit. 49- 3 Tophiinjuncturis.
Tberaphim imaginer que sali'e jraffa Jint. Tormenterim ttlerantia an verbs difflva-
14-H tur. 388.7
Theronarct in Cappadoca tjy Mifia usut. Tormentis fitt run efi odkieada. &39- 6
349-4 'fermenta nil curons fur. 385.3
Thesaurum nquirendi magau mtdut. 383.1 quomodo quidam nonfendant. 38 % . I
Thesj>hetion magta. .'.>..' 98.6 Torturarum tyrasms 47S-4
Tbefsala gens ventsais maxim dtdita. Trallianus quatevusfit ab autbtre repreben-
J<54-4 sus. <53.f
1iomA xij yuu proverbium. ibid. Transsormatlo pbantajhca bembism in iestiat
tiu(y* quidfit. 96.3 quomodo fat. 189.1
Ibeurgut magm. 98.6 Tremonta mulier venefca mtritosuu asrgeu-
Theutue damon mventar ludorum & alttt. tum vroum in olere cBe exbibet. 268 . 1 f
77.1 Triglof triceps apudStetinenses adtus. 14.9
Thiburxmgenusinfonto. i6i.x.tir 483.3 Trifmegtstus magus. 98.6
Ihionem a dracone interfeilum, berba qua- Trismegsti locus de damonum laps:
damfuscitatum ejse. 13s .3 Tritbemius inquot erdines damonts partitns
Jlioluscel magm. .97.4 fit. ux-3
Thomas hrastui mdian inpgnis. 408 . J Trthemiijudicium de Agrippa. 6ig. 1 1
ejne doStjjma inParacelfum scripta. 30. : lotus de dtmtnum metamtrfhtst. 39-7
* Sttganographia culpatur r examnatur.
Thoma Ubri magicifalsoJb titulo cireunise- 1(1. 1. verba de quodam demtne inasla
runtur. iot.lS epifiopiHildeficnfs. 73-1*
Tbm* stntentia de transformatune homi- Treia quo anno post vmndi crtatuneta fit ta-
num. 334. 1 1 pta. 97-
Tbor Gotkorum numtn. IJ.8 r Trojinorum d'. 13-6
Thracia regio tende dicta. $45.3 Trullidtmones. 7-'
venefca. ibid. Tttcci* virgo vestelis nquam cribre ea-
rit.
I M T) E X
rit. "9- '5 Vtntfice quomodo lamiis sint diguofeende'.
Tullus Hojlilius magusfulmine i&tis. 104. 3 $87.15 pun\tnde. $84.$.
Tuntti gyromantie genus reperitur. 144.6 Ventfitarum aliquot nomma.- 545-3
Turc quidam per Italie rbts oberrans mira- pcenaapud RomanoS. ibid.2. ponteficun-
biitA miracula mamium dtxttritatt fipera- dtemyarios authores. 5 44.1. quibus in lo
tur. 56.7 tit mentio fiat. 53V. 10
Turc* Ltzitmanti* cultorts. 131.3 Venejids a Mofie peena conftituta. 464. z,
naturaJuperjlitiosi r idololatr*. 144.9 Venefi eujusdam famuli tarnifitisy ejusdem-
quod medicamentum contra ftbrtm adhi- que malfice conjugts mtmorand* historia.
beant. 378.7. quomodo fugientes incan- 268.1
ttioneligenti 33<M Ventfiti qui propritsint, 164.1
Turcarum vari di't. 14.9. magie divina' rca queversentur. ibid.
ria. 144-9. prtrverbium de opio. 216.1 quibus nommibus r in quitus lotis m ve-
Turtis taifcfgttTtta familiaris. 134. 1 3 teri testamento fignifitentitr. 90.1
ofiiuj'ufrequens. ' 21$. I quo pfo juxta legem Mosissint punitndi.
Turnerifententia de anferibus Scotieis. 138. y 530. 8 . quomodo ledant animantia. 277.1
Tutelares dii. 1 13.'? ad ttntum Rome tomburuvtur. 265.2
Tberius JphrorumfactrdetesJrgulat. 1 7:4 Ftneficim quis primw apud Romanes inve-
Typhoventus. 197.IT 1 /w*rif. ., J45-3
Tyranni factrdotis Saturni adulterium &Ji- Venefia ex quaherba quidam parent. 55-3
iide. 244-3 quiddepellat. *l 1.4
Tyresiar ichthytmantia ttjs. 134. ij- de feneficiis Parisiensium Theologorum de-
rt/frtjwr' quidsit. ibid. terminatio. 5^6.
Phsenofa quomodo tarmmibus fugiantnr,
v. '"' 37<5.4
Venenum quod ejfitatijfimmfit. 3 48 S
.Ai* lbtrasPyreiuns delate.t 97. Vtnena intre affumpta. ibid. 2
amatoria
VValons Imperator ptr quod dk/inationis Peneree dclu/onisincubihi/lorie. 271.5/
255.1
genus fui Juccejforis nomen tognove- Vtnere aBus trgana ubi.defunt desideratur
' ' rit. 137-5 tfectus. 543-1
Vtlent lmperator qum oblique dmon re- Venetiancllusfunambulus. 57-it
ffionederit. 2 $.6 Venetiit fur quidam artemafieatxvhtculis
Vdlentini bretici. ' ' 103.13 Bberatur. 384.3
Valriane herbe ufits. 4II.J PimfM a yrr . Il8.u
yaerii Maximi lotus de demonum ttchnis. Ventriculi dolores. 283. 5
29. z. de tacodemone quodam. 41-4 Ventriloqua. 9-l3
Valefar dmon. 6 y 2 . 14 Ventriloque quomodo vatitmentur. 1 4 6
Valetudinis adverse devotio unde. 30.6 Wentriloqui cujufdam Parisiis delus. 14 9>
Vandali quos Deos coluerint. 1A-9 Ventriloqui viri quomodo vatinntur. 140.8
Vapula dmon. 661.58 Venus Dea. 12.6. Sidonit. I-5
Vatinari quomodo dabolusvideatur. 187. 1 Vtnercm Arabes tolntrunt. ,
Vatic'mia demonum qualia. 30. 5 f^r dmon. 6 5 7i3 5
unde. 23.1 Verbafic tumsua radkttupujut. 37*
Vaticiniorum demoniacorum exempla, que nom Verbene ufus. 411.2
stro tempore attidtrunt. . 25.7 Vrrbum Dei non mortua est littra,fidjpiritus
Vegeti suffimentum animantnm mtrbispro- &vita. 380.1
bibtndis utile. 458.1 Firrfc Deizenuinut usits. 374- 1
I N 3 E X
PerbUntm'mtmUdi fisse . 492.1 M. 390.1
Venais Ungitudmis eBe peaum k quodam ra- religiefa tpud HslUndes eh inttlmfrr-
ftic excrtas. 3 19. 1 8 pueexusta. 130.1
fermes dut in cadavere pueU cujufdam hy- Pirginis dame/matafuperstit:tfa tu- 1
drepica irwenti. 316. J. equtrum que pa- Ptrgmes damontaca arbret cernscendau ;>
Betnagico remdie curentur. 36J. 8 /. 300.1. dua in vires mmfatar. 337.:
Vermibut qua petefiae ab initie fit indu. hymen! dotxt<tsttnt. 13 1.1
83.11 Pirgrnum damoniacarum Werttti ectlusarxm
'ejpi/ammiraculum. 408.6 historia berrenda.Zf. l.trenfmutatarua
Pesta Trejanerum Dea . 11.6 in vint aliquet exempta. 337. 1
Pettmca herbe virtut adverfus damones. Pirunculorum mtntanerum stxsura t}rfirma.
41 1.)
Petula quidam ob zeUlypiam marit* arfeni- Ptfiomit author manifestas. 49.9
cvm pr opint. 1 8 . ! 3 f/"w perstrtngot. 4 1 5
Petula cujufdam historia memorabilit. Pitxiis Bcfumbaus. 411.1
"3-3 ;< fm Cm coluerint. 14.9
Petula idolum. 310.4 Pttrum quidam rustieus evevt. 19s . 4
Petula car maxime damonumiUuJintbus ex- P.'a/i W adoras*. I I.S " M -H
fosiusint. in.l Ffaiaw confitsus: o de maget ctnjulentibus.
Petularum duo-rum prepe Renom fitla trans- 46$-4
fbrmatie, 189.1 Vlpani cenjhtntie de magit. bi.j
PiBtma humam sangumis k quefit inventa. Jen teutio de magicis litrit.
Ulrttus Militer utriscensultus. *S*6
PiBtria Dta. 13. 6 Vlricus Nfe(str jriwt* rrer
Piduarum cura habtnda. {86.13 exaitatut. X97.I
Pinctntii historia d* Merlin*. z <3 1 Vlyfet car r.tn fit in suent
Pin* dmon. 660.44 335-13
Vinum nt vertatur, remedatm. 3 66.9 WyJJ'tfecti in bejli.it mutati. 114-13
Pim penuria undeveniat. 177 -6 Uyjft soorum in serat tranjnatuttvretmfa
Pr exmukert fit. 337. I. quidam prudens bula explicatif. 331 . t. jjj. 9
crdit lupumse rapactm ejse. 335.1 Vmbrae inferorum qui lapis tehuat. . 411 c
Viri complures Atrebati combusti. zoj. 8 Unguentum lamiarum tmagiuarium, 171.&
curgravitrifema afficiendisint, qu.m mu- lamiarumquandovim battit. 700.9
lieret. *4-i und cenficiatur. 111-1
Pi ri multi Romavenefciis necati. 164. * tetribile lartartcm. 169.3
Prros m fminas non trantformari. 338-4 //ic dmon. 660. 49
Ptrgil locai de aerts turbatitne. .210.18 Pelueribut qua petesttfitjiata. 83.1 r
de^nube. II. I. de hippemanet. 170. Peluntat anfit punienda- ii6.a.frf86.ii.
de incantatoribut. 9 z. 10. de Lamiis. 16t. in lamiis anfit punienda. 553. ijjSmtMntm .
y. de feste pecudnm. 349- 1 quemedofit interpretanda. ?:. 14. o-.:-
dePlyJfistciis. JJI.I fit.m. I .quemede fit distinguenia,. 516.4
Virgilii versus optimus quifit>. 45 4-4 Vpupa penna ad quid utilet. 4 1 1.
Pirgilianaftrtts. 137-7 VranumPeenipreDeeceluerunt. lui
Pirginitatit hymen. 131.6. .M frfignum rbanus pentifex d Imperattrem Graxtrum
quodft. 23I.I. ibid.3 tres agns Dei mittit. 380.4
Pirginitatem unde tifbam dtjudicent. 13 1 .4 Ui|^ transfermatienis 'maginaents quii ef-
Ptrgo in puerum transformatur. 337-1. ficiat. 33*rf
quadara incantatiene infurtrem cencita- / f^, quidam Hijbtnus crdit. A-d
W. 'Tlti
INDEX
w. X.
WM d*mn. 66}.6 X*4nthi hijlorci lectts de qutdammortu
Watdat Vetu. , II-7 Juscitato. 13 1.3
WtUsajfi* mulier fhatastka ca Xenephen de Circetpctentia. 335. 13;
pta. 099 Xerxis copia k tempestate magorum ope libe-
Wellenjsmulierisobfejjo. 44J. I rantur. 118. 11
Werteti inclusarum menialium virginum hi Xurgumna qua dicantur. 15 2 .4
storia harrenda. 299. 1
Werwiolfsan veri stnt lupi. 1 90. z
Wtsaliensis exercija. 420.6
IVierui cognomtne Pifcinariut. 422.1 ZMbuUu inventer magie* artii 9 8 . f
qua in insula Creta viderit. 3 20. 10 470.17.^613.34
reprehtndttur Paule Scbaiichie. 93.6 Zacbarias Babylonien an magutfue-
fPtv_/Wi. 140.8. jalura ex grandmu pre- rit. tOi.lt
cilla. 219.27. parentes rfratres.' 7 1.6 Zachari* vatietnium de Christo. 19.3
peregrinatie in PruJJtam. 411. 8. prace- Zagendamon. 660.47
pter. 260.2. Sententia vera de Lamiitt f Zairagia quid/tt, 142.2
desensie centra Joanmm Campanum. 542. Zaleot dtmon. 663.64
35. verarCbrisiianafidej. %%l>1 Zamarcs jnagus. 98.6
Wiero venenum exbibttum. 267. 1 Zamolxis magitt cultor. 98. J. C&* 613.34
IVirtenbergicoin ducatu pasiua pecoris vene- Zaratus magut. 98.6
ne inficiuntur. 277.2 Zarmecenidas magut. ibid.
rVifenburgen/s ducatu* Bcclejia Hildeshei- Zarees magutfulgurit i3u mertuus. 104. 3
menjt conjuntus. 7>. IJ Zauberer quomedo alias dicantur. 94-18
Vulcantu Deut. . 12.2.(^13.6 Zauberey. 3-9
Vulfes galiinam auferens , quedam ligatrn Zauberin & zauberfebe qu/c dicatur. 161 .3
ne pr*dam auferret. 3-9- Ztnebia ab eûreliane Imperatere libra di-
Wlstavw yigernienjis epifcopus mague. 318.4 miffa. f 24.3
Wolgasti Dtue. 14.9 Zipr damen. 6f 2. 19
Wymari* quidam impofter exujlut. 34I.4 Z Romanum tArgyrttm maritum veneno
Vxerem impudicatn vir quidam longe profe- necat. is -4
rluruidttmonicommtndat. 7WS Zenarte lotus de Vmcentit tyramide. 27.6
Zoreastres quisfucrit,& quande vixerit.97. 3
gar interitui. 104.3
Zymymar rex & datnen 663.69
F I N I S.
1NDIX
INDEX SECVNbrs
DE L A M I I S
ET DE
COMMENTITIIS JE JUNIU
A. Apulci metamorpbofis. 711.5

Aquarum /Egjftiacarum transformt
AB.iU locus de Hermogene mago. 64. 676-6
4. de Simone Mago. 68 3.1 Arieli cur ab eedefiafint eliminandi. 733.5
abnegamium quot fint Jpecies. hriolilis locus. 700.3 . - 7 IO.I
7JM Arnoldi (Vieri jejunium. 7-12
tAbnegatit anfit via refipifcentia. 695.4 Arteria afera. 7*0-5
Achabus Jfraelitarum rex ad idciorum cultus Arufpices cur ab ecclea fiat &.
perduus. 689.11
ASitnum criminaliumprobatienes opone: elfe Atbanafii locut de Hermogene mage. 6S4.4
clarifiimas. 718.2 Auguini fententia de Lamiarum utfejmt.
aneam muh er qutdam dglutit. 711.7 731.1. de cerrmoxiis Lemiawmm. 698.8
Acut r ackv.lt ore ejects j n corpore fue- de Samedis : y . 68. 1 1
rmt. . 719. 1 tAviti Alcamlett*. . 678.5
Adam r Eva cur levius a Dee puni: i fint. Auvettnamentoqtidfignictt.
738.6
jEgyptii idololatra & organa Catan*. 676.6 B.
miferi vexati ranit r pediculit . 677 .8
Mgyptiorum intantatorum nomina. 678.9 BAbylon'u tafui r interitus camfa. 683.$
Aerem nuSo mode LamiU turbari poe. Bai. a fiententia de cenftone- 7jo. f
70.I Baptifma in hon,ne abnegate extra-
in ~4c ; concitando quomodo damons - guatur. 694.4
dantur Lamia, ibid. Baptifmatts vim non poe externa exemplitne
A'.vati [ententia de Lamiarum confeione. totti. ibid.
730.1 Barbara Vmtenfis. 719-}
Alexandritraliani locus. 7*0.4 Barbara Vnnenfis jejunium deteSttm. 7f
Ambrofit locus de Simone mago. 68 3 . 1 23 . imago dr viva effigies. 760. 17
Amorefurentes quletfint. 7 3 1 . i Bartholomaus Calckreutermtduus. 748. 1
Anglican* virghtis jejunium commentitium. Br*('i&<9 & / qxdfigmficet.
767.41 688.9
in.rn.mtia an naturalilus morbis varie af- Baiani Landi locus. 686.6
fligi point a Lamiis. 7 4- 1 Beatorum anima magorum sea
Anquirenfis concilii decreta de Lamiarum obediunt. 697-
confirent. 731.2. cb" 733-f Bernenfium in terra tredeeim infastes La-
Antonii Mtyptiijejunium. - 7 5 8 miis devorati. 69 1 . J
ÂntoniiBenivenii locus. 710.4 Bonomenfis
rsiat. magifiratus
J quo pao Lamiasp*-
73S-6
Apofiatarum quotfintjpecies. 73 1< %
Snfitci
INDEX
Brisiati saga invention* tnir'u mdis iuven-
_ . - <enfeffionisoli maleficerum
...1 . n-...:. 691.1 O - mente
728.1. n*standum
n l mnibid.
1-C non elfestandum.
Ufi -1ejse
I
culam instituit
t. in eriminalibus non eststandum. 7 30. f
C. quatenusfit standum. ibid,
Confestone ex ftla nenjudicaiur,nisi in harefi.
C/t quidam a diabolo faP.us. 718.8 ibid.
Calcul'M ore rejeus. 7 10 .4 Consestiones terturit express*stpius errone.
Calor vitalis. 75 2-10 719'*
Canenici Lcodienfisjejunium. y6x.il Constantmi lex de Uathematitis r maiefias.
Capitala quacunque Mofet fecit> an magi- 707.%
Jratu ultime quoque supplicio puniri de- CornelU lex deficariit r veneficit. 6SS.S.r
bant. 7JS.8 734-3
Carnibus vesci diebtu a pontificibut Rom.ve- Cornelia patritia gentit Rom* venefica. 68 j. 1
titti quand liteat. 697.6 Cernelii tenturionisje]unium. 7 S 1-7
Carnifex quidam in Wirtenbergico ducatit Corpus humanum cur absque alimenti actesto-
fabula pecerum mfiat. 7*-4 ne tempre longo confifiere nequeat .7 f 3. 1 1
CafParw Hoffman mt.icus cHebris. 748 . I in Corpus Lamas non pose res duras mgerere.
Caffli in urbe vcnefitium horrendum actidit. 723.'
66.6 Cerportam materitm damonis petentite non
Celare crimina in canfeffionc > anfit centra fi- fubjici. 676. f
dem. 697.7 Creareselius Deiest. 677.8.0* 711.?
Ceremeniis non pojse eccidputroi. 69s. r, Crestentes curplurime egeant alimente. 7{0.j
Cbamxleen. 753. 11 0*764-3?
Chasaphquidstgmfitet. 687.7 Criminali injudicio an Moyjes semperfit imi-
Choiera morbiu unde eriatur. 7 21 1 f tandus. 738.8. 0*739-9
Choltrico exvapere qualia setma exerian- Crucem calcartJecrete , anfit abnegatiofidei.
tur. 701.3.^4 698.8
Chrismatis vim non poste extenta exemptione Culter e cujusdampueB*lateretxectus. 724.3
iolli. 6944 Curatores tur ex lege mulieribus dentur.699. 1
Cbristi fejunium in desirte. 7 f 1 . 7 Cpsanthropi qualtsfint. 73 *
ChrisHantsmi abnegatio Lamiis r veneficis Cyprianisententia dejejunio. 769.47
quopao fiat. 691.1 Cyrus Babylentm sub Verfarum mperium red-
Zhryfostomi ledit. 680. f.#* 710.I egit. ' 683.
Ziceronis locut. ibid.
inops magut . 68 3 . s D.
"irces emitipotentia. 7 1 3
'.lementlt locui de Simone t/iaep. 683.1 DJEmon an vianum ver instipulatiene
"lavut cuidam viro vivo excifut. 7*4-3 extendat. . , 691. 1
:lavi ferrti ore rejedi an in corporefuermt. tur aliquando sutura praditat. 701.7
719.1 tui qualitati r humer se Ubentius insinues.
'.ontilii Anquimpt dcrta de Lamiarum 701.3. quammiris rvariis modis male-
confestone. 73'-* ficio hommes affilit. 716.1. quibus rate-
Zoncubitus damonit r Lamiarum an r que busvimimagmatvamvititt. 699.1
pacte fiat. 1 707- t. & 744-17 quibus artibus muliebrem fcxum decipiat.
"oncumbentes cumjumtntOiMefis lege efe pu- 699. i.quomodo ft in thereis transformes.
nitndos. 74-I9 709.3. quemodoin torrumpenda phanta-
"enfejlie dbet continert vtrum vtlpoffibilt. sta naturalibus quandoque pharmacis sepo
730.T riseris utatur. 703. 1 . que pado Lamias
F 2 &
INDEX
& mages dtludat. 701.7. quo ptBoft in Fulgofii Item de Simtne mggt-, 68 }. 1
formam SamutBs ttm (x improvrfi trans
formant. 680.7 G.
undt Saulifutura pradixerit. 681.9
Damonis afiutia quantat. 718.5. La-
miaram concubitus quo paBo fiat. 707 . 1 GAinarttm fefitt. 715
Dxmnntmpcrfe operarimalificia. 718.9 Galli cujufdam abfvr.tr.tia. 765.37
Damonum digitus quidfit. C78. 9. illufioni- Geneva vrri famina veneficiaar-
bu qui homines mxime expeti (nt.6). I gentes,fupplxio aficiuntwr. 686.6
praigia quo ttmpore cejfare caperint 669. Germanerum vititfa traJati vocauii
I. ittmqualts & undeoriantur. 678.9 %%.
Damonts non carnta , fedJpirituali concretio- Gorcomienfis Cujnfdam pue!tefiebernjejummm.
ne confirm. 693.1 769-45
Damonitcus apud Gadarents maleficio corre- Grillandi \urifunf. ophdt dt incubo " futes,
pttts. 717.4 bo. 79-3
DanielUjejuniam. 769.47 de Lamarum cenfejfient. 73 .3
Dei potencia & digitus q abit. 678.9 Grandines an Lamia excitare ptffint. 705 . 1
Demarcbifabula. 7 1 1.3 Guljelmt ducu labte filia , -Alberto Friderco
Viet dominicut quxbus rebut fit conftcratus. duc- Boruftta nupta. 74S. 1
696. 5 Guljelmi principie dementia. 759. if
die Dominico utilittr jejunari. ibid .
ViofcoridU lotus. 688.9
H.
E.
H~4bar r Htrtumim- ju:.i HcVtc fi-
EGcppi locus de Simone mago. 6J.I gnifiett. 678.10
Eliar Thesbitts ab angtlo cibatus. 751.7 Hare/tos ra conftfsnt qnemodo fita-
Elite levita tranfiationi qua1fidtst ad- gendum. 73*5
hibenda. 687.7 Htcretici quomodo fint reducendi. 7}4.i
in Ender malfica an una ex Lamiit fuerit. Henriau Brufeus medkus celebra Rofixba.
679.1 74*-I
Ephialtici quletnt. 7 3 1 * Henrici ab Haffelt \e\umum quadragivta utt-
vift magus. 674.1 rum. 761 .19. internus. 76.p
Equos qiiid ab efu exterreat. 71- Hennci Infiitor opinio dt coxcubitu dancen*.
Eflingtns virginis impofiura. 765.38 7*8-3
F.ufebii locus dt Simone mago. 68 3 . 1 Hermogenes magus. 64 4
Hefier jejunium. 7H-'1
F. Hieronymus quid tefutur dt lefuSyrarifiri-
ptit. 6&t. 10
Fûnerum ludibria. 7J I. D. Hitronymi )t\unium. 7*-&
Ftdem chrifiianam abntganttt. 693 . 3 Hippocrat'u fmttntia de \t\Hrtiii. 7 3 11
Filii Dti qui dicantur. 708.1 Homicida quit xer.dus. 73^-
Fecunditattm quid imptdiat. 7 3 -4 Homicida duo genera. 73*-^
Tamm* curmaximt damonum illuonibut tx- Homines cur ex diis virgwihts naffin-
fotant. 698.1 gantur. 709. 6. quatrnus Udt f*fstut a
Frugts nullo modo txcantari pojft. 705. i.& Lamiis. 713. 3. qui maxhni iufirmbe
707.7 artibufqut damonumnt txpofiti. 69S.I
Trugumtrilitattm tb nora piccata inferr Hommes quam nuris & variis moda tmm
Ji).v
I N D E X
officit. 7I. ulttusrtipttmtiainbe/tiat tuos infantes ex[tpulchr tffodi. 69 5 . 1
trams'ortnari ntquire. 710.1 Ioannts Bareholt tegum doEtor. 748.1
Horat lotut. 690. 1 Harmes Cimiscts Orientit imp. veneno fubla-
Humidutnsubjlantificum. 75 1.9 tU4. 686.5
loannes Knoblechiut medictu. 748.1
L Itannet Vrifierai TbeologU doSor. ibid. r
loannes ZJlmerut pater Margtreta Efiingen-
I^tbenfium civium\\iinum. 711-7 sis. " 765.38
Iacobut dominus in Lichtenberg suggilla- loannis Baptistejejunium. 751-7
tut. 723-i hannts Francifti Ponzsvibn sententia de La-
lacobus Schadius tomerani* ducum mdiats. marum cenfeffione. 730.f
748-1 lob quanti* malefitiis k diaboloJt affetfw.
lacobi Sprengeri opnio de eoncubitu dtmonis. 716.
708 .j F/. lofepli locsu de veneficis . 68 8 . 8
lejunari utiliter die Dominit. 696. 5 ejutlau). 687.8
ltjumum ad quid utile. 769.47 lrtn*i lotut de Simone mago. 68 3, 1
fex dierumcujufdam. 763.3$ Ifidori sententia de Lamiarum ctnfcjjone.
Ie\unii exemplum horrtndum. ibid. 733 5
fitfi t'y detedi puelU Vnnenfis enarratio. Iudaorumjejunium. 75'-7
754 'J- porentia fr commendatio. 769.47 luditht jejunium. ibid.
Itjuniitm ii qui crefcuntiCitr difficulttrferant. lumente qui concumbunt, morte esse pleSendos
750.5. longum qui perferunt. -751-7 ex Mojs decrito. 745- 19
quot diebta homeferre poffmt , secuidum lumetitorum pestes unde. 7*4.1
Hippocratem,Vhnium & altos. 753 11 luris Pontifiaisententia dejudici. 719.3
lejumorum commentitiorum txempla. 763.34 lujlmi mariyrit locui de Samutl apparitio-
longorum varia exempta. 7 J 1 .7 ne. 681.11. de inagtrum Tharaonit mi-
vtrorum aliquot exempta, 761.(^761. riKul. 678.9
lsa Syrach authoritas quantum vateat m
Jcripturu jacr. 63l.io K.
Imatinat'xo qmd fit. 700. 3
ImaginesJomnorinjc 701.5 lmhi opir.it de Samuelu apparitions.
Imaginoji qualesfint. 73 1.I K 68 s. II
Imperaterum censtitutionts demtgicu libr.
684.4 L.
Impttentamquidadferat. 713-4
Impotentes quomodofiant arte magica , ty LAc glutimfum an k Lamiis rtddatur.
qua ratiene curari pojjst. 744.18" 714.7. juncis non emulgetnr. ibid.6
lmprecationes mal* mefficttcts. 7 15 .8 LaJtJf quidsigpificet. 679. 10
Incantamenta an valeant aliquid. 684.3 LapiUut art rejttlut oveltan* magnitudint.
lncantttrc quid Hebraic figmficet. 678. 10 710.4,
Jncantatores curab Ecdejia fint etiminandi. Lamia quidfit. 690. t
733.5. tnfamtsmages dhi ormes. 690.11 Lamia innocent aquitfuimeritur. 7 4 * 1 j
ftnatufionfult ltaliapulsi. 684.4 Lamie cujujdam confejjio falsa deprebtnsa.
Ineantacorum quibut in locie Jacra strptura 731. 4. cu)usdam mtmorabiiis historia,
mentifiat. 674. 2 704.3
Jneubus undefiat. 708 .3 Lam'ut qu* vnlgo attribuantur. 690. 1
Infantes tredtcim k Lamiis devorati. 691.1 Lamia qua infatrissiriptis vtctntur. 6 7y. z
Infantes certmtniu eceidi non pojfe : nte mir- plut tenfum combust*. 731. f
F 3 in terra
I N D E X
in terra Bernenfium tredeeim infant d do in templit retintri poffint, r . difcer-
vorant. 691.1. aliquidfiuajpontefa- n*ntur,quod lamifint. 717. i. uude fu
tiant. 690.1. anfint fecuvdum legem Uo- ungenta confidant , t*r per quo \*a
s. tanquam homicida interfiriendo. 743. infiituta explore poffint. 691.1. nade [
16. an lac biliare r glutinofum rtddere artem ptant. 737-6
poftnt. 714.7. anjpurcam libidinem cum Lamiarum aBionetfer'e omnes imaginarias tf
immundisfpiritibus exerceant. 7 43 . 1 7 fe. 696. 2. appeBatio in quantumfe exten-
an aerem turbarepoftnt. 705.1. aninbe- dat. 674. 1. concbitos domee qus
fiias veri fr fubantialiter tranfmuten- paitofiat.707A.rb- 744.17. confejptKfa
tur. 710. i. an carmine tees adimere it non efe andum. 728. 2. confevxi
pofnt. 7 1}. 5. an per fornacemJlrium quomodo fint cenfenje fecundum -
in aerem vi cujufdam unguenti ferantur. fuitorum decreta. 730.5. confeffiones tor-
73f.l. animprecatione aliquid nocete po- turis cxpreffa fotitis erre 729 . i ; mi* :
nt. 715.8. an propter artem magicam cum domone imaginaritnn <* pr^fiigiofum.
fint puniendo. 737. 6. an Moyfis ttate 741. 12. maleficia qui bus ratiombus ev-
cogaiiafuerint. 738.7. an ob id puniendo tentur. 712:2. profef.or.is modus rjo-
nt, quodfeducant alios. 745.10. anfint dus. 681. i. profeffiontm r fedtu efe
ob id morte pleBcnde, quod monfirofas veti- proftigiojum. 691. i. quitus in loris fix
tasque difiant artes, ibid. 11. an nt era fcripturo mentisfiat. 674. 2. qui:
homicidio. 743.16, an in fionie igmata ntjpecies. 732.5. ftipnlasia domone
grant. 717.3. annt puniendo ob id. quod quo paSofiot. 691. 1. taigitentim terri-
meantfeedus cumatan* > r abjurent ve bile. 692. 1. ungentes* ex yu-.bus ctnfi-
rum Deum. 739. i . fint potionibus dt' ctatttr. 70J.
mentantibus inquirendo. 719. f.circa quas Lamiis quofit poenafintvmi*. 754.:
res verfientur. 690. r. curcredantur,quod Lamias artes exerctri nullas,net u3*
aerem & tempeatem excitare pofmt. elementa movere, out viciare pofe.746. 11
706.4. curnonmoxfint occidendo. 741. 13 domnos cogre non pofe, ut aliis 1
cur minus nt puniendo vira. 734-3 ibid. non pofe ope diaboli in corpus
cur nongraviut magUnt mulanda.7}S. rtas duras merere. 723.1. nenpejfie csrs-
6. cur nt occidenda,quotmodis r ar momis infantes occidere, nevtuos txft-
gumenta comprobetur. 736.. efrmagiut pulchris efedere. 69^.1
diferant. 737.6. maleficio afelio, 719. in Lamiis dignofeendis experimenta falfif.mt
10. nui noxio quomodo nt rcducendorr efe. 716.1
qua eis tatuenda .. r. peniten Larynx ex quibus componatur. 720.3
tes vitant panas corporales. 7$.<, . pteni- Leodienft canonicijejunium. 762.31
tentiam agentes cur non nt puniendo. cujufdam puel/oficium jejunium. 769.45
741.3. quont puniendo . 733. 5. quas Levinus vir Celebris. 748. 1
ceremonias contra Ecclefio atuta cogantur Lex Cornelia de ficariis r ver.eficis. 6SS. 8.
obfervare.6<)6.*. qtbus rebus lodere cre- 734. 3. duodeeim Tabulantm fuggiUa-
drtntur,ridiculas tfe. 711.1. quo pao tur. 707.7. dematbematicis & maleps
diabolo per phantafiam vtxentur. 704.4 quomodofint inteBigenda. ibid.5
quo pato homicidia commutant. 738.6 talionis de veneficis. 736-4
quo ungento Je iiniant. 703 . 1. quomodo Legis talionis quibus in lecis fitere fcnptmro
nt dignofeendo. 716. I. quomodo h do- mentiofiat. 737-5
iudanturin aere concitando. 705.1 Lucas BacmtierusTheologio doBor. 748.1
quomodo per fornacem ac per a'r'rem longe Luciani transformado. 7-3
lateque evagentur. 703.1. quomodo nolle Ludovicus Micbius reprebenditttr. 7 23.
per aera deferri videantur. ibid, 2. quima- Lupiercut & taudam animanti abefitex-
terrtre
I N D E X
tirrirt. 7*5-5 Martini de Arles opinio de concubtu dmons
Lupi in Livond an vtrisint lupi. 7 I 1.4 tumlamiis. 708.3
Luporum in firmam quo paBo hommes cre- Mathematici fenatufionfuho ltalia fulsi.
dant se effeformates, ibid. 684.4
Lycaones qualesfint: 73 1. 2 Matthias Stoius , Regiomonti ducis medkus.
748.1
M. Mechaffepha quam veri interpretetur. 687.7
quidfignificet}r unde derivetur. 686.7
Mjtg venefica que dicatur. 684.1 Mechajfephim ad diverfa in bibliis ufurpari
Magica ars quomodo comprehenda- fiagitia. 689. 1 1. quibus in locissacrefcri-
tur.6yi.i. tjusfinis. 676. 5 pttire ponatur. " ibid.
Magic* artts quitus mlocis sacrescripture Melancholico vapori air dmon se libentius
prohibeantur. 737. 4. an stnt capitales. insinuet. 698.1.^701.3
ibid. 6 Melancholicorum aBitnes quales plerunq-ue
Magis cum libris quomodo agmdum fit. fint. 699.1. confcffioni non ejfe ftandum.
684.4 718.1
Maguscirca quatres verfetur. 674.1 Melancholicis que ufuveniant. 677.6
Grecis quomodo dicatur. ibid. s Menti corrupte quos affeflus medici attri
infamis quis dicatur. ibid. 1 buant. 731.*
Magisub nomine qui comprehendantur. ibid. Metamorphofis Lamiarnm anverfiat. 710.1
Magi qui damnandifint . 690.11 Miracula fer mcantatitnes quomodo fiants
& Lami* ut diffrant. 737. 6 679.10
Tharaonis cujus faclionisfuerint. 675 -3 Monacbus quidam Patavi veneficus fupplicio
q ho ra.1t b!Hum fiuvium in fanguinem capitali ajficttur. 686.6
transformarint. 676.6 Mortis causa quefit. 753-11
undesuam artempetnnt. 737-6 Mortuis veritatetn nen ejfe querendam.
Magorum ars & opra quibus inlocis tamfa. 679.4
ereûm profane scripture damnentur. Mises quapetentia aquat JEgypti infangui-
683.3. carminibus non obediunt beatorum nem transformant. 676.6
anime. 679.5. Pharatnis miracula qualia Mofis jejunium. 7S7-7-& 7t>9*7
fuerint. 678.9. libri comburuntur. 746.13 & magorum Tharaonis prestigiarum dijcri-
quibus in lotis sacra scripture mentit fiat. men. 675.4
674.1 Muliebrem fexum qmbus artibus diabolus de-
Mages qua ratione dmon deludat. 701.7 cipiat. 699. z
nocendi aut perfiendi potentiam nullam Mulierts cur maxime demonum iSufionibus
habere. 677. 8. quojdam in Laufanensi expositejint. 698.1
ducatufroprhs infantes coxijse atque com- turminus vlrisfintpuniende. 734-3
edisse. - 691.1 Mulieribus cur tutores & curatores ex legibus
Mledicendi consaetudo vulgaris. 715-9 dati fint. 699. 1
Maleficio lamiarum qui ajf'tiJunt, unde eve- Mutus quidam diabolosaBus. 718.8
nerit. 7 16. 1
Maiefiaa quomodofint inquirenda. 7 18 . 1 N.
Lamiarum quibus rbus vitentur. 7 1 2- 1
ferse operari diabolum. 7 1 8 . 9 N^titchadonezar rex maleficio lefus.
Margarete Efiingenfis imptftura, 765.38 7>7.3
figmentum detelum. 766.39 Hatan Cytreus Poeta telebris, 748.1
Margarethe in Roedtjejumurn. 764 35 Natationis cause lamiarum. 716.1
Maria Leonora VruQ* ducifa. 748.1 NK>rt$T*(* & rniof(gttTeia ut diffrant.
680.5 Nico-
INDEX
Nictlae Bucholdiane abinentie. 7&2-i* ( - , re. fui dicantur. 614.1
NieLei eremite Under valdensjejuhium r Pluvte an cien ptjfint carmintius in pernean
laut, 75*-8 maleficis. 7o6.f
Kimvitamm jejunium. 7* Penitentes quomodont reituew. 755J
Pog Florentin! locus. 765 .57
Tort an innoxio dmmt d-rab: ptnt.
7
OEfopbague. 7.f Potionibus dement antibus Veritas non t/ietnr.
Ort res menflrofts ijeat nonfuife in
corpore. 7 '9-1 Peius tartanas. 6911
Origenis opinio de Samuel:s apparitione. Probationes in actione criaista aporta efe
68x.ii claritmar. 718.4
Otto imperator chirothecis veneno infeis ne- Preigiateres quomodo Htireici fr Grete
catus. 68 f. j dicantur. - 678.10
0vidii diSum. (6.6 per quod vocabulum Hebraicam degneu-
Gvium pees. 7M* tur. 689.11. qui demnendifini. 690.1:
Ovum integrum dcgluticns quidem t atim Preigiaterum opera qutbms locis tamfa-
fujfocatur. 7T.O.Z er* , quam profane fenpture damnentur.
683.3. quibus in locisfacreferiftare men
P. tit fiat.
Pudenda carmine non adimi. 7'3-f
Parentis imprccatione fiUis nihil pricalo- fuette ytugufianejejemum. 763.34
suefe. 716.9 Put'Je cK\ufdam *:* etftinentia.7 6.
Patav monachut quidam, & alii vene- 3 i. m Caajejitttiam.768.44
ci fupplicto capitali afficiuntur. 686.6 item prope Spirem in Reeft. 764 j
Pauli po couveronemjejunium. 751-7 Puelle bnrxnfis hioria. ^ <V9-J
feccata effc inequalia. 744 ieiuniam eteeJua. -j m
Pcora qua rattone dolo tollantur. 7 *f-4 Puearum triam fiSa ieiunia. 769-4
Tecora quid ab efu exterreat. ibid.y Pueri cur ieiunium difliculter feront. 7$o.%
venenis toi pojfe. ' ibid.4 & 7*4-3f
Pees jumentorum. ibid. Pythiafamina, Samuelen morais txtitensj
Petrus Memmius exceltens medicas. 748.1 an una ex Lantus faerit. ( 7 ) 1
Petri ab negado tum Lamiarum abnegatione
comparatur. . 741.14 R.
Petri de Valude opinio de concubitu dtmonis
cum Lams. 708.3 RAbani locus de Samues apfarititne.
Phantaam quomodo diabolos torrumpat. 6Stir
701.6. & 703.1 Raymundifententie de Lamiana* cik-
Pharaontum errorem agnofcens Deurn verum feione. 7>3-1
invocat. 677.9 Regio morbo labortntibvs tur owsalatea "
Vharaonis pertinacia unde. 681.8 avefeentiavideentur. 677.7
Vharmata in lotis ftmotis fepulta nonpojfe Rome venece mulieres complsresfe vtr.mis
vocero. "7U-3 intertiunt , & ad centum feptuegmta ta
* quidzmtct Hebraico. 638 .9 pitalifupplicio afficiuntur. f.i
tp*tfigtKivtif vel Qetfi&W qui dicantur, Romanas rgyrus imp. Orientis ab uxore
687.7 Zoe venenofublatus. ibid. 4
; nennen quando in malum partem Roocbens Mademi* celeiritres pnfcjrts.
accipitur.qudpiicet. ibid. 743-f
S. Sah-
INDEX
deSuuubo (yineubo Tbtiogoruvs argumtn
s. tum. 703.3
Superstitiofiqualtsfint. 731.x
S4bellici Iteus de veneficiis hsrrtudu. Suum pestes. 7*f.
685.1 T.
Sacerdotis eujufdam nhsiintntia. 765 .57
Sagarumjpecies quotfint. 73*- J TAtiani lotus de D*monum natHra.fj. 1
Samuel an vrr mortu'u per Tythiamfit ,r- Tempestates an Law.tc excitare pojpnt.
citatus. 679.3.(^*68*. tl 705.1
Samuelis exufcitationit mirtuis verainter- Ttrtullixni locttS de Samuelis apparitime. 68 2.
prttatio. 68 1.9 H. dejejunieindieVominico. 697.5:
Sar* Raguclisfilia>jejunium. 74-I* Testicules carmine non admit.7 13 . 5.^744. 1 S
S*/ car mrite Deofit punitus. 68 1.8 Theodofit confltutio de magic libr'u. 684.4
Samuelis mans confulit. ibid. 9 Ibeopbrasti Varacelfi se8atores reprehenfi.
Saulis contumacia. 680. 8. interitut causa. 713.1
681.9 Thom* op'mio de incube <$* fucytbo, 709. 3
Srfwsi W< damonsutura pradixtrit. ibid. Tortnrarumtyrannis. 7*9-4
Scborius Brabanti* prases. 761. 30
Semims effufio insomnie unde accidat. 709. f V.
Smec* diBum de p*nitentibut. 734.
Septuagintainterpretum transtattoni quanta VEnenis toi peter*. 7*f.4
fidesfit abibend*. 687'.7 venefic* curfint puniend*. 746. &
Serpentes quatenus damtnts eflcert poffint. complures uno fere tempare variis in
lacis, supplicie capital afficiuntur.
Servilia patriti*genth Rom* ventfica. 685.2 6S6.6
Severi abbatis Sjrijejunium. 75; 2.8 Vtnefitarum nomtn in quantum se eectendat.
Scverinus Gebttius Dantifcanus medicus. 674.1
748.1 Venefitus qui dicatur, 689.12
Simenmagut. 683. 1 Venefici & venefic* qui & q** dicantur.Sa.
"XiatfaMrtla dr HiKVffjunta quiddiffrant. I. quomodo Gracie dicantur. Ibid, cap:te
680.? pleSendi votas modrs exsacris scripturis
Scmnia qu* ex quatuor humoribut iriantur. probantur. 686.7
701.3 Veneficorum quibut in lecis Jaa-* feriptur*
Somnitrum imagines qao patlo figuras diver mentiofiat. 674. 2.
ses captant. ibid. Vcnefira borrertda Rom*. 685.1
Somnorin* imagines. ibid . f Vcvcfic's qui intersedi fint , etliqutt exempta.
Somnus natuTalie unde gignatur. 7651.56 ibid.
Sortilegi cur ab Ecelefia fint elimmandi. Venetan* vetuU abstinentia & cemmtnti-
73M tiumjejunium. 768.4^
Spiritus boni magtcis artibus non obedimt. fentriculi dokres ex fiatibus & bumtribus.
680.5.^7- 682.11 7I.>
Spiritus 'qua ratione cum mulieribus coeant. Vxanenfh pue* jejunium. 7^9>1S
709.6 Virgilii locus depestejumentorua. 7 25;. t
Spirituum immundorumsubtilisas. 699. i Vtrgncs d*momdc*. 714-J
Striges. 704. 3. 4 Me^/f' atatefuerint ce- Virginum aliquotsanHarumt'ejnnia. 752.8
gnit*. 738.7 Firi venefici cur majori peenaquam mulieret
Studesus quidam damtnt infidiis adalus, fint afsicicndi. t 734.J
precibus liberatur. 741. 13 Vtrorum quorundamjejuni*. 75 1 7
G i'uD-
N D E X
Jofttrun aliqust laut & ctmmendatio- Voluntatis delium tantitm i De ptnrri.
743. i j.t
Pit in quibut conat. 75 i. io foluntatem tun ejft fumendam.f^.t
UlfUn i \urifcin/. Jententia de maghts librii. Wervvtlfqmfint. 7114
684.4 We jejuniumper quatuor ier. 753-
XJnguentumLamiarumex quilas confictatur. Wolgngus luttt tnedicut. 748.1
703.1. ex infantibus an a Lamis confie* 2
foft. 695.1. terribile Lamarum. 691.1
XJi.-nens fuella jejuniitli & deteRi enarra- -Oberer qui in genere dieant qui
th. 7<.. dolus deteitu Wiera. 7*0.5 j fiutpaniendi. 689.1'.
iiiva fjf.yet. 760 Zauberinn qutmtdo Hebrake appriier.-
VhlUntasqUamoiot diflingncvda. 734 tur. 687,7
INDEX T E R T 1 S
IRA MORBO
. 7*8. *f
tA.'iLAntemui. 836.75
Chilles 815.54 Archjrj TUrtbt.
Adrianas Irnb. 8JS.77 "~4rifiippus. ibid.
Air. 855.6 Ariopbanis battu. 79* S
-Affeus quid, 775-3 ArtnbasMt. 811.47
jtfeftuum divlfit. Sbid. Artaxerxts. *3*7'
Jgamenho. $15.54 Jtfdrutotl.
Agatha abbis. 59.3 Atfyagu ira. 811.46
Agrippa lud. rex. 837.17 844.90
Aiax. 795.3.^815.54 \Afedii Va!!hnis trtreos. 811.1t
780.4 -Athemdvfi 851.16
Alexander w.pout. S41.85 .Avaritix. 77*- -
Âlextid. Aphradifai heth. 3 57. 1 o 'tJfUgui dementia. 1 .&:&%TO.n.t?4-7
Jflixandri Megm dementia. 833.7 t Augufimi lactu. 8ei 7^*66.J*
favitia. 813.51 A:>fouii locus.
'Alttiidri regis lud. erwltUflie. 8H.49 tMkfKtlm. 7. 19
'tphonfiu Arag. rix. 8'4t .84
Mfhonfus Slilil rtX. 850.1a
Ambitio. 776.
Ambrai locus, 799..& t6l.9.& 864. H BAheum aqua dulcit . 8 56. 7
Anhelitut Ctmpreio,gn*mirx. 790.1 BafiUi concia tie i. 8 71.3
'Animi exacerbaih vanes corporis btvalitudi- locus. 799. ta.-ejr * 6$.-.& 864.15
ns exuperat. 77- Bed* locus. 863.II
'Antiochut rtx. 865.17 Belltgerendi quit finit, 778 J
^nt'mhut ftphi. 8 13.3 1 Bene abbat. t7c9
*
N D E X
Bervtrdi Item. 868 22 Demonax. 850.11
Bief. 819.43 Detradio. 787.13
Bilanfilam non effi matealem ira caufam- P quomodo hominibut irdfiatvr. 78 > . 1 6
78< Dioeletianus. 83 1.69
ilcm Vacuantia. 8 58 . 1 1 ftiogenes. 849.9
Bilioforum ir*. 780.3 Difcordia.
Bonifatius vin, 8 19 .64 Domini iratifugiendi, 799-1*
Dnmichotes rex. *30-7?
C.
Alius 010. 818.61
Cajaphas. 865.17 ECelin favitia. 822.49
Cambys ire. 821.46 Elizabeth* ~4ngt* regime dementia.
Carolus Burgundus. 830.65 842.86
Carolas Magnus. 840.83 Umpedocles. 858.14
Catonis error. 791.7 Epicurus. 819.43
tolerantia. 81 6.38. 849.9 Exanimatio. 776.6
Charepbon. 819.62 Excandefcentid. ibid.if
yJLhi-. 782.8 Exeratia cujufiunqut eta:is. 8$6 .7
Charilaus Laced, rex. 850.
. 819.43 F.
Chriianorum boes. 832.69
Cbryfoitni locus. 800.16. & 861.8 FEUis kco ingests calculus infine iracunda
Cibus. 856.9 repertus. 78 1. ?
Ciceronis locus. 780. l.fr 817.40. r 3 18.4 z Formido. 776.
Claudiani locus. 795 . 1. <r 853 . 10 Fridericus Imp. 8 38 .79
dementia exempla infignia. 833.71 F/t r Antw'ti. 828.59
liaias mucus. 8J8. 14
Cogitationes irati. 793-3
Comedero labra, proverb. 79t-%
Commedus Imf. 818.60 G/i/emw quomodo in odium ira pew eve
oncubitus. 858.13 nt. 810.22
Oonantinus tribuna*. 828.61 Gtf/ We <w< pcriurbatitnibus fen-
Contemptus. 78.7-* tentia. 77f
Contumelia. ibid. 13 C,alienas Imp. 838.78
Corraus Trimms. 8 27. 59 GaUorumira. 79M- * 7?4.9- ^ 8*7.59
oyx adverfus Warn prafervativum. 8 12.27 Gemma iram peUentes. 858 15
Crapulafugiend*. 856.9 Germanorum ira. 79,*-?
.r.Calphurnius. 837.76 Gregorii locus. 799.15. 800.15. .863. ! e
ypriani locus. 866.10 , 867.il
Cyrintors. 831.70
Cyrilli locus. 801.17 H.
D. J-4rpagus. 821.46
Herodes. 865.17
^frii crudelitat 21.47 ' * Herculis excandefcentl*. 794-i
D Dedignatio. 787.23 Hierenymi locus. 799l 4>& 86218
Demetrius 839.81 Hijp'anorumindignationcs. 7bi.S.& 792. f
G Homeri
INDEX
i Item. 791-1-& 820.45 Ira/, DefmtlBmsrm. I64. rj
sirati . 8o;.3.~ S6. 1 magnatit blaffhtrm*. 801.18
19- fedati image. 8 il. 14 Idori locus. 861.7
Hmini Vmil tmmanitat punit*. 8 21.49 J;,j/; urbesfaSiof*. 830 65
Htratii locus. 8io.4f.<^8sf.4 Italorum offenfiones. 781.7.7J>i.J'.' 794.9
I. ludxmtn irati. 793.8
Ji/i Cafaris clemtntia. 8 13.29. ~ 833. 72
1*4mn*'i crudelUt. 822.49 luniperthus. 840.81
Itcorrs tiruionts toSentitt. 8 57. 1 1 Juinianus. 830.65. - 838. 7S
tnm:>:: . 7S7.15 IuvenalU locus. 783.13. 820^5
Indigntie. 786.20 L.
lnecUe incommodai 857.10 LAcbrym*iratorumune. 784. 14- *
Jnfermtntojacert ,prnerb. 79'-3
Inimicitia. 776.J 79M
Intemprant!* effeus. LaRantii leeut.
ibd.4 Ladiflamrcet. 8o 1. 1 7
838.79
Im Gualbertw. 870.31 Lingu* varietal triplex ist iratit. 79 t.J
iracundia. 781.6 1. 844.90
Iracundi* varia exemple. < 820.46 Lucre:iihcM. 780.. 8 18.42.
Irtttmdi ntnfunt (rediteresjprovtrb. 789. 31 Ludevicue Gall.rex. 8aa 83
Jrageneroja. 783-11 Ludovicut Piue. 838.7*
Jr / txupcrat nina. 797. Luporumfamelxentm tmcnlenti*. 7*4-1 4
Ira plmbea. 78 2.
/ praceptis fugatur. 8 . I M.
Ire duid.777 .l.tfuomodo ixardtfcat. 776.^. M~4himetis OtbMunm ftrif 8 23.50
Ira Saturnina. 782.8
r/c vebementirmu animi morbus. 775 . 2. r */. 16.57
777-8 Mclancholici ex frigiditate rfictitate
ira.7iig.0x fanguint " bileadu-
Ir* cavfa interna prima.7 79.1. 'Itera. 783. a ira. 781.6
\l.tertia.7%4.l.euarta. ibid. 16 Melancholtcorum ir*. 781.8
Waeauf* externa. 786.19 Melanthiue. 820.44
WWjv caus.779.1. definitime. 777-1 Mtmnenis epifeepi iracundia. 866.18
Ir* efetlus. 776.6. & 794.1. r inde. finit, Memoria irati. 793.8
initium panitenti*. 819.43. inaudita ex Menandrt locus. 795. 1.817. 40. 810.45
emple noftri a>vi. 83 1. <7. paroxifimicu- r. 781.7
ratio Thilofophica. 845.1. prafervtns cu- AfMix. 776.6. ejmefeta. 777-8
ratio medica. 853. u. primui hapett non Meiti* . 777-*
femptr oratiene mulcendui . 852.18 /ra remdium ir** 851.15
frophylaica turatio Vhilefofhica. 801. 1 MorofitOf. 7*^9
remedia Theologie*. 859.1 Mu: erum exacerbt10. 783. 1 J
Ir* gna ab *tatibus & tempramenos. 794- Muatan. 827-58
lo.ab auditu. 792.6. ab interioribmfen-
/w.ibid.8. diverfitate taufarum. 79X.
*.kgeibusvariis. 79}. 9- variis vit* N.
initutis.79*.n.cemmunia. 790.2. c/-
rie 79*-7 Njlbuchodonafor. 165-17
Ir<* 79o- 1 Nazianzeni locus. 863.11
Jr* vincend* capita tavern. 804.5 - inde NegUZue. 77-
Irarutn oifafims vftand*. S 60,4 l*diiHr,mfiftiff. 816.3

N D E X
Nirmis dementia. 837.77. Ira. 828.60 Tulfus qualk tratis. 79*
hiormarmorum ira. 791.5 Pyrrhus.
Nutrias infantum quales efe dibeant, 853.1
O.
ROdericus Pivarius.. . 84285"
lCu iratorum qulet, 79M Romani curjeeuribus vlrgarum fafees
r Odium. 77*-5 aigabant. 85HJ
Onomademut, 840.8*
Oratio matutina. 859.2 >.
fy'tX*. 780.1
Ovid:: /o/.ib id. 791.3.79410.808.18. SMacmrex. 839.81
8*1.14 Saladtnus Suitanus, ibid.80
780.4 Sanguineorumira. 783.
Satyriaures cur cera tbturenur. 819.44
P. Saulrex. 858.14.0* 865.16
Scandtrbecus. 796.$
776.6 Stipfum vincere,vi8triamaxima. 80456
Pericles. 849.10 Seneci locus. 780.2. 809.20
fer/s atrotas. 812.47 Sennacherib. 86$. 16
Perpi lotus. 780.3. & 79' 4 Sergiuspotaifex. 829.63
Ttrtinax Imp. 837-7 Sextius. 804.7
Teu*anathoreta 870.29 Sigifmundus Imp. 8 38 .79
Tttrarth! carmen de Sfhxandro. 824.5 3 Sixtus II. pont. 84 8y
Phantafia iratorum qutli*. Socrates. 804. 2. 848.8. 849.9. r 850.1 1
Pkerotimafuror. 822.49 Somnus 856.7. iratorum qutUs. 793.8
Vhilagrius. 8 ff. 4 Steph.viu! pontifex. 829.63
/<*. 78f.l7 Suptrbia. 785-'7
m. 833-71 Sylt*iracundia. 825.55. 7^-3
Philo/opbia quid. 803 .5
Phocmi. 848.7 T,
Phocylidis lotus , S 20.45
Tiritit. 776.6 t~*1^mberlancs. 828.61
. v;x; 781.7 I temperamtnta ajfeuum matrices.
Tifiratus. 848.7 780.3
P/'/ irafurent tret infiutes punit. 798 ' ' Terenfii lotus. 8I4-3
Pituitoforum ira. 78 2. 10.8 19.43 Terror. 776.6
Tlatoms dium de cogna/tende fapiente. 8 9. Theodtfii iracundia. 865.17
4j. //. 817.41 moderation*. 848.7 Thomyris Mafagetarum regina. 832.70
Tlauti locus. 780.3.(^791.3 Thrafeafpts. 811.46
Pompeii moderado nimi. 8 13.30. 83 5 .7 5 Thrafybulus. 840.82
Pifar. 856.9 780.*
Tr*fumptio. 785.17 ivftit. ibid.
Problemata quttdam dt ira. 789.2t. >W* Timor- 776.6
tropert'u locus. 811.23 HtusVefc. 8.37.76.858.14
Tutrorum edueatio.S %%.a,.*xercitium. ibid. 5 Totilt iracundia. 8 21.48
Jfre/"*. 783. 10. priKeptms. .855.4 Tyrannorum querundam tatalogus. 8316.^
veitut & vtSur. ibi5 832.69
G 3 V. VaU-
INDEX
V. X.
VAleriiVublictlaira. 806.I} ~\?Erxish in 47

Veneti.
Veftafia 937-76
8^6.7 ~ bhtypia- 7S5.1
t'trgflhcut. 79*-7-* 8oy.8 j Zen*- 8 M*
''metfiaus ipitxi ira inttriit. 791-S
INDEX % A RTTS
OBS E R V ATI ONM.

M EDI CARUM ce.
A. ra pleuritidem ptiltntialam- 9i6.iz

contra quartanam. 908. 16
D. ^ntenias Epijctfus Cchr.itns, quarttn*-
AArtwermen. 91*1 rius. ibid. 18
Abcejfus intra muftulos. Antonn Benwevii lecas . 931 .4:
909.19 ;S,Antom')tyi. 943.1
.-linih:: Santomci fernen, 915.40 Âpotema magirele i fejdrcp. 915. 14
ciclarum degltuitarurn 944.1 Appetus vehementia im triam ^
976.19 cmrari. 907.if
Xtilecut. 903.4 Aqua eduSit pede,& fupra talum. 930.4:
*Agrioit H:fpams qn'fd. 901.8 Atquarumvitiojarumufusnoxiut. 887.2
~4lbucas chirurgus. 9j8.il in Afeite per tmbiheum edmtmd* ratio.
ulitis vicus Nabatbaotum emporium 8S4.4 4I
nAllii ufui in hydropis curatione. Aqu* infalubres qu*. 8 97 1
Alratica. 938. Aqua vita adverut iliacam Vajontm &x-
Jtvi prefluvium dt>i -pusfagktm. 1000
.6 Ar-anea viva ncleo indufa > r ff appeaa>
Mntimonium ?r*paratnm. 97.<5 uperitha quartan* curado. 907. IJ
Ambrous magirus impoer. 908.19 tiranta le* tiexi* ajfumftie m quartan-
Anaare* airar o. 9*5.30 906.11
Antirete Vefah debumani ctrptrisfbrica i- Aranei ufu% in quartana, qualis. ibid. 10
bri 939.2. dtbjmenefententia. 940.2 Jtrbonim tahi; eaua.
drmdice Chyna. ibid. ex Arthamte ungutntum. 0SMV
.Angin* peiltntes ami. 6\.& indi. 90 AfihachiWot. 943-5
Mnitlau curato . 044U afeites curatie. 921.1
^tnfoleum. 926.27. tltSuarium. ibid. in Afeite quam per umbtu educen** rspt.
Amiuoixal.morbi , item MOLXV. inde. M
tfi.OiT *4fclepiadit , de aqua iahydrope edueemU ff
Anferhiiereerij vit caltrifica. -893.7 tionefenttntia. 9-*1
.-indaum contra ptem. 917.a '(< 93*-:
*
I N D E X
Avitmt an ngUhU Scorbuti morins. 8 S 5 .6 Cor at vijcera confortara qua. 943. 2
Corpore vao hommes cur pleruuqte olidit-
r. 904.7
Ctrpora diu extnuta non affat'tm reficienda.
BJUduir Kmfei at magnit Hrppecratii 905.9. diverfa proporttone angtri. 906. 1
tiembus liber. 886. 6 Cotylidon,pro cochlearia. 898. $
BarUrea , five diva Barbara herba. CrednLtatis etiam fuperititja vit ht morbis
901.9 curandis. 97-
Bitrts Hianis quid, ibid. 8 Ctejtione, creflon. 901.8
Btfurt* radia i britarmka vittut* fimlit. Crurum litara & ulcera quomod* fonenda.
89511
Blanfthuit. 883.2 Cutameris erratice focan. 922.5
Brhmlc Ufas. 914.18 priani locus. 941.*
Britannica herba,ejufque ufus. 883.2 D.
: Plinii, diverja cochlearia. 900.7
' item Diofcoridis britannka. ibid. D-Awfitrtn. 9T4-X
BrunkretTcn. 901. 8. O rjrt < humanum dementia.
Bufonitpulvis tri *4fdt* exhibitus. 9 25 . 87988e
Dfinitionum libertar medien permia. 883.1
. Tfefnitionum medicarimtGaevi nomme edita-
rum, locus. 885.?
Cachexia. 386. 7. itnivtrfahs. ibid. Dmptrmpholigis Inrmentum. 943*1
Cancrum mollienfibtts initrt. 9344 itftoridis locus lib. i.cap.tf. 906. J
Cantharidumufus. 9i4.ll Dodtnai in cochlearix defcrtptitne laffus.8$9.
etc Carcinematefiniri teiculi. 95-3 .tnde 5. ^povftunof. 9l-9
Cardamina, Jymbriumcardamine. 9'-7 Dracunculi. 948.7
XXrAiaca pilpitatio mit fernher immhmtis E.
mortisgnum. 9 .9
Charnel*a vinum. 9M 1 7 EBulivirtut. 911. 6. 914-17
Cho'rUapfus. 998.1 Eleffu/tr ndimajoris virtus. 9*-io
ic4ftKem indttcitnlintmentmi. 943- 1 Elephantias curatio. 93* 1
Ckutadqudtica. 963 10 Ephemera Veilentiabs. 981.6
Clda/Ura. 938.11 Epidemica lues qualis anno McccxLvl II . iw
ichleartk'hftb*cfcY}prh. *-5 anno M DL XV. 9 10. i 1564. ibid.
'ejusferne. 99' f Epidemica Tus-qui anno MDLXxx. tmiver-
Wrt:*. ibkl. famfere Eurepam 'mvafit. 978. r
inter*firme, bim tjufdtm aaolefcen- exEqmtationisconcuffitmcnoxa. 933.1.x
iia 'rhpirernu filia. cfoo:6.inde 'Erifipelat phlegmomdes. 944-3
Coihleariam non efft britarniicum Mwi. ibid. Erypelas. 988.1
ejfe telcphmm.%)).C. quitus diffrant. Brypelatis Nomina. 989.1. J^*ei. ibid.3
ibid. Curatio per vena fettionem. 989.4. purga-
Caieiflnfluxhnit varitis morborum caua .ib /jonfOT.990. 5 . fudoriferum.$cn,6.Topica.
/. 997-1* feu externa medicament*. ibid. 9
Contacts Ueafolltana. 9 65. 1 tura prafervativa. 99f-,8-
Confortttva Cordis. 987.H Bxortifmut. 9-I3
Contagio qvomodofttifltmum Uddt. 889. 1 Excrementa etiam fita quadam vi natura
Cr. Qclfi locus. 886.6 prtdita, 893.7
INDEX
F. Hirunainaria radit dtteum. 918.3;
Hydrops maliens uttro ex cafutjo enratut.
FEhra malign* curarlo. 9>7- 1 93M1
Typodts. 981.6 Hydropis turatio. 911. 1
Fe a ret: Paracola> ealumni. 909. 1 9 7 Hydropis curationt due protcipui.obfervB.
* funiculifeminibus oleum. 916.18 da. ' 9-7 y.
Formica Hifpamca. 976.18. GaBica. ibid. Sûalis -villus ratio ctrrotniat. 93 1 .4;
D. Frantifcus Loe bis quartana correptuo pro Hydropis divtrfaecie >' druerfgm etixm
903.4 medendi raiionem rtquiri. 911.1
Forcipii formt. 939. Hydropis ex fyitr.it tonfenfu. orti turatio.
FranguU ufui. -911.8 916.14
FricTtonnm uuinbydrtpe. 9*7-3* Hymen virghtdtis eues , toque oetne -
rum genus ab initio dotatumeffe. 939.1.&
. 941.9
tn Hypofarca extrahetuUei pede &fuprt ta-
GAbries Fallopii de hyment fentontia. lum aqua rata. 9J. 41
940.3
Gangrona brach. 944-4
Gangranx pudendi curatie. 943 l
ex Gaudn magnitudine mors. 901.1 IGvit fri/idus . 943.?. S. erntend, ibid.
Cingiptdtus morbui. 885.5 Iridis radiamfuccut. 9.4-<fr'9^4-4
Gingivaritmputredinit cur.it0. 897.13 tx Iride condition. ibid. 1 6
Glandisfrenum. 940.5 Juniperinitltivirtut. 91% *t
mafeula clauf* curdtio. 945 .1 item Uxiv. ibid.
Glycyrrhiza olJity. 917-31 lulaptus. 9% 7.
Gratiela herb* efut in hydrope. 97I 1
Guidants de Cautiaco licut. 9 1 3 8 Kout vier. 943 5
Guil. Vatignan* de tela arete traditio. L.
906. 1 1
Gatte Wndtea. 946. 1. holden, ibid. LjlSisforum, ejufqutfalubritar. S97. 1
Lauri bocear m eleuarium. 9 16 . 16
H. Leoni.ilude aqua in hydropis cur e-
ducendc rationt fententia. 9 3 1 .41
H~4lecnm femi 1 Horum magna copia de- Leucophlegmasia cerebrifiuxiont ort* em
vorata>quartana curatd. 907.1; tio. ibid.I
Henri Wttrtts Vhilofiphia & medi Lignum Gajal. ff.t
an* Door, loannis F. 9 1 1 1 1 .ejuf- Llenes magnos qui merbi comitentnr. S85-6
dem palpita:10 cardiaca aiduisfiu- Lixivium juniperitintribus. 9 15. if. item
diorum laboribtts contralla. ibid. farmentorum ac geni* . ibid.
Henreme Hafen xxx 1 1 1 . amis quartana la- Lotium^fanguinis forum. 97.
boraffe. 9il Lumbriti tirreres. ' 954-t
Hera de fainft B.irbc. 901.9 Lumbricis in Anafarca ptUendxs ssuexat*-
Herteveldia matrona etiamfenex $ quartana 11!. 9.
laboran: convaluit. 93-S LumbriterumTerririum virtus. 9 54. ! F
gippoer. lotus. 885*6 .910.1.930.41 & batiJimumRemedium.9tf.4.fuccus.>id.i
oleum. ibidem 6. pulvis. 956.9. fr*?*
Hippocratis prteeepium in angina peilentiali ( rtV verme ibid. .-::. 957 '
negligendum. 9 IM Lues Hianita.
iL Mods
INDEX,.,.
NeapoUtana laits et immoderato veneris u-
M. fu.
Nekir. 949. 10
M~4cis oleum. 916.17 b'tgrerumv'trginaa pueBarumconfuen.il mes.
Marhii de CabaUis palpitatiine car 941. il
diaca laborantis kioria. 910. 10 Nucumeltiujiu. 916.17
Mairicis colt phyma,ejitjque Curati*. 941.1 O.
Mtrturius Preciptame. 97 ii
Dinphorelicus. 97i*f O Lai Magni locus. 886.7. We
Meieret. 914.12. Mezero oleum. ibid. ' Oleumjuniperinum,
Ol, 915.11
Mitefferent. 949.10 Sahs. 986.18
Modus Parandifalcen ex herbis. 986.18 Organum Elevens ad Eliciendumjfriritus vini
Mollificatio puiredmis parens & autlrix' aliorumque aromatum. ' loor.
934-4 Ofcedo. 8 b f. 4
Morbortim reliquiae, recidives[acere. 901.1 P.
Morbis novis U tum pro [ dementia fubinde
nova etiam remedia fuppeditare. 779-1. PAlpitatio cardiaca. 9-9
hide. Paracel limmentum , ad uteri oscontra-
Morbos extremos, extrema queque remedia po- hendum. 941- Ii
alure. 930.41 Paraeelffejaclttbundi. 9}' S
Morbus Bovinus. 949. 10. GaUicus 964. i.un- Pauiarum efue adtim reinguendam. 9 17
de originemfumferit. ibid.
MorbiGaUict nomina. 96 . 1.curati0.ibid.un- Pavamefeu Saafras. 968- 10 3*
guentum ei necejfarium. 969.13 Teilorales potiones. 91 f. I s
fuffumigia. 970. if. Emplarum. 97 I -i6 Peripneumonia peilens. 9 1 3*
unguentum Paralyticum. 97 1. 19 /7 /iWfo er vehement'tori hyemurigert
adMorbi Gallict /ifehus Exteriores. 97 1. io repreffa. 911.6. graffaiio anni. M6f.
Prec1pitatum.97t.il. Turpetum minrale. /tw univerfalis. yio. 1. contra peem
973 4 amidoturn. 9 1 7-*
Morsunde. 9J-9 Peilens & Epidemica Tufliu. 97S. I. */W
Morval Comes quartanarius gando mor- trigo ibii 979-*
tuus. 901.1 Petrolei fue 91J.4I
Mos locus explicatut: 941-8 Qi\xit* prurigo. 881.
Mutationes emnis Propriett m unius pre de. Phlebotomie obacula, 911 f
minio.9 10.9. temporum parre egritudines. Tbilonium Romamm. 961.3
910.a Petrus Bayrus. 907. ii
Tillule Barbareffe. 974 M
N. Pleuritis pedens.9ii.6. eteratio. 91
Thun locus. . . , 8*8j.J
83.J
NAbateifcorbuttarrepthAugui Cefa- trtulacefolia. *9>
ris ttate. 884-4 fredicendi cautit qualis Jt. Medien objervnn-
Nagtgrift. 9JO. IX. euremJuper- ,.d*.^ 9 9 *
ai.:.l- :4J r- 3.- xorcifmusibid.
7?w/.ibd. * ?/? :L '
Precipitatum. 971.11
Naurtium aquaticum minus . 901,8. maim. frmito* jnvenis cujufdamfrijigiofa. 906.
ibid, fativum ibid, y ermm.ibi.). hye- ' ; .1 1 - .i .' ' 10
male. .. 890.1 in ProgmicandetdsK ceMedieis tbfervand'
Naflurtiifiecics tres in fcorbuti curat'une uti : -, " 9'9-8
les. 901-9 yw/J3*NW DiofmrUis. 901.9
H :
INDEX
Tuiendi clau curatio. $J4. T. gangrena cu S.
rad.' 943-T
tutfm intermittens,caprizans. 9-17-1. 91S SJchantmfatumi.
5. & 919. 7. intermittens quaseus Savibuci virtue. 911.6.r 9
argut imminens mortis periculum. 910. Sanguis frenum Choler*. 990.4
9. 10. intermittents prafagium. 917.1 Sanguinis mmutio infebribus ptilenvbos ft
continutes aut defelio quid gnificet. ricafola. 917. 2. prtf.uvtum initient -
910.9. vis. 937.7
Vulv'is adverfus Calculum r Tormina. 999 .6 Sanguinem menflruum retention ix virgin
fufficationes matricts. ibid. 7 gigantea, ad nutritinm & cerpor:i mtlem
Tulveris Jen* folutivi, ufut & dtfcnpti. promovife. 934.7r?oi.S
919.6 Sanocelt. 933.1
SctUtyle. 883.3. iXirpfii. "884.4
cx.iMlvptw non efe Jcerbutum. 885.5.
Scorbcin. 8S3.1
QVart* pendus. 8 93 .7 Scorbuck. ' ibid.r 86.7
Quartana an quipjunm bis laborare Scorbutus al Olao Harne defiriptus. S S. 7
i fe/TT. 903.4. 7-905.8. (uatenus iSericia nigra,vehuli$ttics,bxmasise-
interfcere hominem pojjit. 904.5 ibid.6.
quinquennia, <r- Jipttnnio mortui. Scorbutus quid. ' 23}.t
902.3 Scorbuticauf*.7.\.gna. bkil. frognt-
Quartan* generatio nun ptaccps.90%.%. pau- ica.%%9-1.curatio. 890. I . lues qnihus lo-
carum Jeftimanarum Jpatio abigtnd* ra cis petiflimum grafetur. 88?. 1. Iwrsvttss,
ti). 902. 3. profligand* an tel* arae* fed pecultar'tbu tat/turn lotis fosailiaris.
vtsraliqms. 906. 1 1 . prtlongatio unde tau- 880. morbus an etiam veimhas mrixds
Jetur.901.3. remedia. 908. 16. repetido cognitut. 885.6
iffitilkr tur. 903.4. fuper: tUfa curatio Scerb-tto laborantllus qnaHs tiut ratio :e
ex aranedcollo appenfa. 907.13 nenda. S89-I
Quartanam'bis htminem cerriptre. 903.4 Scormunt. I83. i
jenes nonJmper enecare. ibid..; . triginta JfiWf hydtope aperiendi ratio. 9Sl-4i
tribus amis durare, pojft _ 902.1. Senium cert* anm propriotati fernher afir
Quartana cur tolKaliJcentia voractores. gnarifojje. 9046
fx nigrarum captarum UBt,item evJ-
'mi- ' t-'''-
Cuartanarios} ubi convalaitetmagii tnetec- lo,c*teris pr*/iantius. 898.3
' tti 906.9 SerumlaSis- 897.1. Janguinis. 'bid.
utriufque vires. ibid.
S folutrvi fulveris covtpttie r /"'
919.6
Ryfpi retundfuecul. ' ' 1 9 18. 3 J Sderatie. 943-
Recidiva ex nimia ingluvit coiwalef- SyrupusS. Ambrofi^ 99'-7
cenlii. 95-9 Syfembro- aquatic*. 9c.
Recidiva morbtrum ex reliquiit. 901.1 Symbrium cardamhtt. ibd.
obrantia medicamenta in hydrope. 915.11 Sim tolerancia in hydropis turatiene. 9 17 31
Kt.V dominus Maximilians Imp.atonomus, &'r reinguendi conducentia. ibid.
quartana mortuus. ' 9i-3 Solanus Jcmniferus* 961. dejtrtftii & fi
Rolmannus Bilandiigangr*na curat*. 944-3 gura, ibid.
*tgcri Randwitk ftbridtnth hioria. Spiritus vins & alia bosta vina abijas ni as
umiendo, ooiir
N D E X
SorMTt de hymtnt sententia.
&pCilliforma. 940.4
939. yenacava. 911. civilis. 948. 7. Uiden.
&ptculi incurvi forma. ibid.
ibid. Volvulut. sanioj'a. ibid.
Spbatrlot. 943 5 . extremi ptdis. 943.5 Vermet Verni. m 997-2
9 5 9. 10
Splent' in^nos qui mort1 comitevtur. 885.6 Vtrmium Vernoriumfigura " descriptio quti
Steiiii'wcn ialula. 902.1
Stibii ufus. 912.10 venenatoi eje arbitrer. 960
Stomticace. 883.3 Vtntriculo applicanda in hydroft .
Ver.tr'is mufculorum abfttjfus.
9 26. 18
909. 19
rtûw'm. 884.4 Veromca vinum. 9*8 '33
Stomachaliascuta. 9-7.19 Veste* colli extremitattm non todtm hico ap-
Strabonis tMf. 884.4 parere in cunfisfeminis. 938.1
Sudor *4nglicus. 981.1
Sttdoris ^fngci put:it:ti.t inorbcxus.i. 982.3 Vior Irincavella medicut Patavinus. 920.10
Vmisublimt1 usut in hypofarca. 926.13
causa hujus morbi. 984.12. /gM.bid.14 Virgtnalia india , quorum Moyses mtminit. .
Taljus.gic.1%. curttto. ibid. 17
Sudor in hydrope curando movendus. 928. 33 Virginitatis zona. 9414
940 j
Sudorem txcitantia. 919.38 Virginale clauflrum. ' ibid.
Sudoriserumdecolum. ibid.35 Virgo gigantea ex quartante morbi reddita.
Suffumigia. 970.15
T. 904.7. r 906.9
Virghtum pudenda consuendi mot apud Ni'
TAurinistercors vis. 893,7 gros. 94*-H
TeU tirant* noxia aj/umptioin quarta- Virtus coa&afortiorquam dispersa. 905.8
r/JiVide Aranea. 906. 1 1 Viscera roborantia mdicamenta in Ascitt fy
TeleMum .m tcchlcarix. S99.6.1H quitus dis- uinasarca. 925.22
ibid Vtfctrum in hydropis uratitnt rtborandorum
Teltphiifoha. 900 ratio. 930.41
Testtculi /inistri carcinomatit curatio 933.1 Vitis lylvestris radix. 911.9
Ihermaram usiis in hydrope. 9*9-37 Vitriolioleum. 9*3-H
Thymtlt* vinum. 924-17 Umbilui in Afiitt aptrimdi , r aqute inde t-
Tibiarum txulccralio. 896.19 duccndtcrttti: 93-4l
Tibiarum tunures dtfiutientU. 930.40 f'. 940-3
Tubuliforma. 939- Vrmarii tneatut masiuli tlausi curatio. 943- *
Tumorum in cruribussotus. 896.17 Uteri cervicis incidendt modus. 93-* &
Turpetum Minerait 973-*3 936.4. clausicuratio. 9l\.\. coDigangre
Tympanitis curatio. 925.20.926.26.^ na. 943-1
V- 9*7-3 1 Vnde oriantur doloret dorsi. 9 1 1 -}
914-8 adquiv'ts Oteri inci/tonem, ejufqut curatitnem , non
V^tlescus de Taranta. temer admittendus. 938.10
Vartnte. 946.1 Utero tx cafu eliso, hydrop curatus. 9} M
Varen. ibid. .origo nominit. ibid. 3
duo gnera hujus luit, ibid.5. aUaffrtcies. Wasserkreflen.
Wintetkers.
9oi.
ibid.9)
ibid..anantiquis cognitum. ibid. 7
dtfarentrum caujs. 951. I defign'is hujus Walkenbaunu 961.
Morbi. 952.1. VrognoRitum rpracautio.
j.r. viSus ratio', ibid. 1. de peculiari
93-. ' ^trza Tarilla. 969.1a
tura'ione. 94-1 fZehrendtwurfHt, 648.7
Vente/e*o in pleuritidepefiiltte noxia.91 4. 19
F I N 1 s.
t

Ioannis Wieri Opera Omnia

Загружено:

Сведения о документе

Авторское право

Доступные форматы

Поделиться этим документом

Поделиться или встроить документ

Параметры публикации

Этот документ был вам полезен?

Это неприемлемый материал?

Авторское право:

Доступные форматы

Ioannis Wieri Opera Omnia

Загружено:

Авторское право:

Доступные форматы

Over dit boek

Richtlijnen voor gebruik

Informatie over Zoeken naar boeken met Google

Contenta versapagina exhibet.

Edith nWA&baftenm desiderata,

Aecedunt Indices Rcrum & vcrborum copiosissimi.

Pr.um y a n de n B e . g k j sub Signo

De L a m i i s Liber., & de Commentitiis Iejuniis.

D. SIMONI VAN HOORNJ.V.D.

POTENTISSIMjE AC TOTO ORBE CELE-

D. CORNELIO WITZENIO I.V.D.

Magnifia^ "Nobtlimi, Ampliimique Domini

Hemiftius cognomento ^^V,(quod

Amfteiodami Magnificaran Vominationum Vera-

Eic Uin&Jt rit tti&l Ure* ftL Tj, utJ,.

Professons in Academia Groningae &

T invidia eminentia prae cxtes petere solet >

Judicium ejufdem de reliquis

17 dubius effem, anTypographus, quid Wieri,

11581 Imperator , Reges & v-

De totius Operis argumento.

Emprofero arduam , rjr omnino tenuitatis mea vires

^Emonisexortum, ludium, virefque.dolofque,

IOANNES BRACHELIUS LL.

..... Licent'tatus ad Leclorem.

Urn Deus immenfi fpaciofa volumina cceli

Ek toi (t^i me) yucLycL o^diyoy.

AafMvtt tov tsvytpov tov Tc<r&cta, [itjxavcovlct ,

"L-T/yya, t vvkt/vcv ^ fyvict, wcAArt yovTUv ,

Illustrissimi Clivorum Ducis

T E N i vn mtuv KSH Xafrsiv , e - B I O S.

Apulejus. Arator. Aratus. '

N tantperniciofa vartetatefanaticarum &pei-

guare r quomodo Evatn deceperit diaholus^ &

I j^uidin alteriw mundi initio machintwfit diabolw ,

fimutn- $ 2. Cujus filium Mifraim , ab his fpiritibus baud dubie infti-

jhtomwiofro Di haberi voluerint eUmones , r prdficlere

De humani Canguin viSHma^ diabulo inventa, celebrataji

De diaboli vatibtu^ enthufiafik^ Tythiis mulieriluis,

De uno eodemque diaboli culttt in diffitiimu regionihut,

Vne tant admiranda* res, fr potijjimum vaticinari

Qhriljint, & d qudmifus ejfft pritti noruntdsmontty

Multa iluda Diaholi > " opera brviter comprehenfa.

iritwm &()/1** ...

<j)uomodo r quafuhantU commodtate tant varia machi-

Exempta varia form* Uruarum r affionumda-

t^Ua Larva, Demoniaca.

T a m olim Hcdorh & AcmTlis fuifle mentionem in aula Im

' dtonaxhos mentiti "~D*nwnes eorgio Sabino carmine

Res naturales r artificiales quandoquejudieart demoniacas,

In animalibus qudam artifdalia quandoque videri amoniaca.

Tie diAboli machint onibm r earumfine pauca Tatrum

Nomina diaboli , ipfiusfludium prodentia> quibm

13. Legio, quia multi funt: Mar. 5. Luc. 8.

Nomtna damonumex aSHont varietate apud Ethnos:di-

(S 25. Grigri dium dsmonium apud eofdemin Canada Sc

DiinStio ddmonumfecundum Theologos & philofiphos.

^uoddiabolui non omna, r nihifne Dei consenfupotest:

j^mx diabolosunt imfojfihtlia : ubimulta maleficia tlli

CMagi* origOt & qui primi tjW cultores : infuper

IncAntationum varii med.

zMagorum Vbaraonis afonetpr*fligiofi.

De vero Samuee non evocato divinatrice, Patrum

De necromantia , qudfit, r quiea ufifuerint.

toy if(m fftiet ftUt (urayjt t 7f 71