ANTIGUOS DIOSES ROMANOS

Initio Romani, genus agricolarum, ruda numina invocaverant. Invocabant enim Iovem, numen caeli
et fulminis, Martem, dominum hiemis et tempestatis; Saturnum, auctorem sementis et agrorum;
Terminum, custodem limitum suorum; Silvanum,deum silvarum nemorumque, Cererem, deam
frugum et herbarum; Venerem, dominam florum, Palem, propitiam pecori pastoribusque. Postea
Romani deorum nomina novis fabulis auxerunt atque imprimis appellaverunt Iovem hominum
deorumque patrem et postremo Tarquinius Superbus, romanorum ultimus rex, in monte Capitolio
Iovi Optimo Maximo templum magnificum aedificavit.

LEYENDAS DE LA ANTIGEDAD GRIEGA

LA GUERRA DE TROYA

(1193-1184 a.C.)

Graeci, orum, m. pl. los griegos. LOS LUGARES

Menelaus, i, m. : Menelao, rey de Esparta.

Sparta, ae, f. Esparta.
Mycenae, arum, f. pl. Micenas.

Helena, ae, f. Helena, su mujer.

Aulis, Aulidis, f. ulide.

Agamemnon, onis, m. Agamenn, rey de

Micenas.
Ithaca, ae, f. taca.

Clytaemnestra, ae, f. Clitemnestra, Troia, ae, f. Troya.

su mujer.

lphigenia, ae, f. : Ifigenia, la hija de

ambos.

Calchas, antis, m. Calcante, adivino.

Ulises, is, m. Ulises, rey de taca.

Achilles, is, m. : Aquiles, hroe

griego.

Patroclus, i, m. Patroclo, amigo de

Aquiles.

Pyrrhus, i, m. Pirro, hijo de Aquiles.

Troiani, orum, m. p1. los Troyano.

Priamus, i, m. Pramo, rey de Troya.

Paris, Paridis, m. : Paris.

Hector, oris, m. : Hctor.

Cassandra, ae, f. Casandra.

1. Los orgenes de la guerra:

1. Antiquis temporibus, Menelaus rex cum Helena uxore Spartae vitam agebat. 2. Olim Paris, Priami filius,
Spartam venit ibique Menelai hospes fuit. 3. Paris autem, validus adulescens, Helenam, mulierum
pulcherrimam, rapuit et cum ea celeriter Troiam rediit. 4. Itaque omnes Graeciae reges constituerunt cum
Troianis bellum gerere et Menelao uxorem reddere. 5. Naves multas celerrime paraverunt et in portum Aulidem
convenerunt. 6. Toti classi praeerat Agamemnon, Menelai frater, rex Mycenarum.

2. La clera de Diana:

1. Diu adversi venti Graecos in portu Aulide retinuerunt. 2. Tum Agamemnon Calchantem interrogavit, isque regi
respondit 3. Diana dea tibi irata est, quod cervam eius sacram in silva vulneravisti. 4. Itaque adversos ventos
movet. 5. Cum autem filiam tuam Iphigeniam deae immolaveris, tunc classis e portu exire et Troiae litus petere
poterit. 6. Calchantis verba Agamemnon magnum dolorem fecerunt, nam filia ei cara erat. 7. Agamemnon
tamen deae invitus paruit. 8. Regis iussu, Ulixes Mycenas properavit et puellae dixit : 9. Noli domi manere;
celeriter veni Aulidem; ibi Achilles, pulcher iuvenis et dux fortis, te uxorem ducet.

3. El sacrificio de Ifigenia:

1.Iphigenia, Ulixis verbis credens, cum Clytaemnestra matre Aulidem venit. 2. Propinqua vero puellae mors
omnes Graecos vehementer movebat. 3. Nec tamen Iphigeniae dolor, nec Clytaemnestrae preces, neque
Achillis ira superbum regem vincere potuit: pater filiam ad aram duxit. 4. Iam sacerdos ferrum in manu habet,
mox miseram Iphigeniam immolabit. 5. Eodem autem tempore Diana pro puella ante aram cervam collocavit.
6. Ita Agamemnon non Iphigeniam, sed cervam immolavit. 7. Tunc Graecorum classis Asiam petere potuit. 8.
Iphigeniam autem dea in Chersonesum Tauricam duxit. 9. lbi sacerdos fuit in deae templo.

4. Los combates delante de Troya:

1. In campo, inter mare et oppidum Troiam, omnes fortiter pugnabant. 2. Nam Graeci et Troiani fortes milites
eorumque duces periti erant. 3. Achilles autem ceteros Graecos virtutis fama superabat. 4. Troiani vero omnem
spem in Hectore, Priami filio, habebant. 5. Duorum virorum facta Homerus poeta nobis narravit. 6. Olim
Achilles, quod Agamemnoni iratus erat, pugnae non interfuit; Graeci magnam cladem acceperunt. 7. Hostes
usque ad Graecorum naves, quas nautae in litus traxerant, clam venerunt earumque partem igne deleverunt. 8.
Unus ex Achillis comitibus, Patroclus, hostes pellere potuit; Hector autem eum in acie interfecit. 9. Tum Achilles
cum Hectore pugnare constituit.

5. La muerte de Hctor:

1. Achilles cum omnibus Graecis adversus hostes processit. 2. Troiani in oppidum fugerunt; solus Hector pro
moenibus manserat et Achillem fortiter exspectabat. 3. Tamen, quod Achillis vim sustinere non potuit, circum
urbem mox fugit. 4. Achilles vero eum interficere potuit. 5. Hectoris corpori non pepercit: eius enim pedes ad
currum alligavit corpusque ante Troianorum oculos in pulvere traxit. 6. Quis dicere poterit patris et matris et
uxoris et omnium Troianorum dolorem? 7. Postridie Priamus rex in Graecorum castra venit et Achillem movere
potuit; is Hectoris corpus misero seni reddidit.

6. El caballo de madera:

1. Graeci tamen urbem Troiam non ceperant. 2. Tunc Ulixes, Ithacae rex, vir callidus, fraudem invenit. 3.
Milites, Ulixis iussu, equum ligneum fecerunt. 4. Equus tam altus erat quam collis, tam latus quam navis. 5.
Fortes duces, Ulixes et Menelaus et Pyrrhus, Achillis filius, in eum ingentem equum intravere. 6. Tum ceteri
Graeci in naves conscenderunt ac propinquam insulam petiverunt. 7. Equum autem in Troiae litore reliquere. 8.
Mane Troiani, hostium classem non iam videntes, sine metu ex oppido in campum exierunt. 9. Magna erat
eorum laetitia: nonne Graeci post tam multos annos abierant?

7. El xito de la estratagema:

1. Plurimi Troiani cupiebant tam mirum equum in oppidum trahere, quod eorum admirationem movebat. 2.
Laocoon tamen sacerdos atque Cassandra, Priami filia, eos ita monuerunt 3. Nolite id facere; timete
Graecorum donum. 4. Troiani nec Laocoontis nec Cassandrae verba crediderunt, sed equum in oppidum ad
Minervae templum traxerunt. 5. Media autem nocte, milites graeci ex equo exierunt. 6. Ad oppidi custodes clam
processerunt eosque celeriter interfecerunt. 7. Iam Graecorum classis ad Troiae litus redierat; milites, de
navibus exeuntes, per campum urbem petierunt. 8. UIixes autem eiusque comites portas aperuere; ita
Graecorum exercitus in urbem invasit.

8. La destruccin de Troya.

1. Graeci non tantum viros, sed etiam mulieres et senes et infantes sine misericordia necaverunt. 2. Pyrrhus,
Achillis filius, in Priami domum in primis intravit ibique senem interfecit. 3. Tandem milites victores omnes urbis
domos, etiam sacra templa incenderunt. 4. Ita antiquam urbem, quae diu omnium admirationem moverat,
deleverunt. 5. Arbores in eo loco creverunt ubi fuerant alta Troiae moenia. 6. Solus e ducibus troianis, Aeneas
cum patre et filio et paucis comitibus saevam mortem effugere potuit. 7. Postea ad Italiae litus pervenit ibique
urbem condidit: eius incolae Romanorum maiores fuerunt.

LOS PERSONAJES:

Iason, onis, m.: Jasn.

Aeson, onis, m.: Esn, padre de Jasn.
Pelias, ae, m.: Pelias, hermano de Esn y to de Jasn.
Chiron, onis, m.: Quirn (centauro).
Argonautae, arum, m. pl.: los argonautas.
Aeeta, ae, m.: Eetes, rey de Colquos.
Medea, ae, f.: Medea, hija de Eetes.

1. Un rey despreciable: Pelias:

1. Antiquis temporibus Pelias in Thessalia regnabat. 2. Malus rex erat : nonne fratrem Aesonem e regno vi
expulerat? 3. Aeson autem, dolore confectus, misere interiit. 4. Tunc Chiron centaurus Iasonem, Aesonis filium,
magna cura educavit. 5. Iason omnes aequales virtute corporisque viribus superabat. 6. Cum fuit adulescens,
patris regnum recuperare constituit. 7. Itaque in Thessaliam rediit, Peliam sine metu adiit, patrisque regnum a
malo rege petivit.

2. Un prfido ardid del rey:

1. Iasonis adventus Peliam terruit. 2. Malus autem rex tam pulchrum et opulentum regnum servare vehementer
cupiebat. 3. Itaque fraudem excogitans, adulescenti benigne respondit 4. Gaudium meum magnum est,
quod fratris mei filium hic video. 5. Regnum habebis, nam probus sum et mihi carus es. 6. Sed antea e patria
exibis atque in Colchorum fines ad Aeetam regem ibis. 7. Illic draco in silva velleris aurei custos est. 8. Tam
pulchrum vellus habere cupio. 9. Ego autem iam senex sum neque ingentem draconem superare potero. 10. Tu
validus adulescens es: scio te posse vellus aureum capere et mihi dare. 11. Tunc magna erit tibi gloria, mihi
autem laetitia.

3. Preparativos de Jasn.

1. Iason Peliae fidem habuit et regis iussu Colchorum fines petere constituit. 2. Sine comitibus autem tam
longum iter facere non poterat. 3. Itaque acres et peritos iuvenes delegit quibuscum magnam et celerem navem
aedificavit. 4. Navis nomen Argo erat; itaque Iasonis comites Argonautae vocati sunt. 5. Magno gaudio et
ardore in pulchram navem conscenderunt et e portu exierunt. 6. Sine metu e patria abeuntes, per mare
Aegeum ad Hellespontum cursum tenebant.

4. Llegada de los Argonautas a la Clquide.

1. Argonautis, Hellespontum ac Pontum Euxinum transeuntibus, pericula omnis generis non defuerunt. 2.
Tamen Minerva dea Argonautis semper adfuit; ita Colchorum fines salvi adierunt. 3. Ibi Argonautae, de nave
exeuntes, per urbem ad Aeetam regem adierunt. 4. Tum Iason regi dixit : NoIi nobis inimicus esse. 5. E
longinqua Graecorum terra cum bona spe in regnum tuum venimus. 6. A te peto vellus aureum, propter quod
cum comitibus iter in regnum tuum feci. 7. Cum autem in Graeciam redierimus, te laudabimus tibique gratiam
habebimus.

5. Hazaas de Jasn en la Clquide.

1. Rex Aeeta respondit 2. Magnam quidem rem a me petis; tamen tibi vellus aureum dabo, cum ingentes
tauros meos, ignem naribus efflantes, viceris, cum draconis dentes in agro severis, cum viros ex dentibus natos
armis superaveris. 3. Regis responsum Iasoni iucundum non fuit, nam nullus vir tam multos labores facere
poterat. 4. Sed Medea, regis filia, magicarum artium perita, Iasoni adfuit, quod iuvenem amabat. 5. Ita Iason
ingentes tauros superavit, virosque e draconis dentibus natos interficere potuit. 6. Saevus autem rex non
cupiebat vellus aureum Iasoni dare, sed miseros Argonautas mala fraude interficere constituit.

6. Jason regresa con Medea a Tesalia:

1. Medea rursus Iasonem adiit et NoIi hic manere, inquit, nam magno in periculo es. 2. Nunquam pater meus
tibi vellus aureum dabit. 3. Ego vero ad draconem, velleris custodem, te ducam; auxilio meo vellus capere
poteris. 4. Tum Medea iuvenem iussit in silvam intrare. 5. Ibi Medea immane animal sopivit; Iason autem
vellus aureum capere et ad navem fugare potuit. 6. Tunc cum Medea carisque comitibus in navem conscendit et
in Graeciam rediit. 7. Ibi Medeam uxorem duxit, ac post mortem Peliae, Thessaliae rex fuit.

LEYENDAS DE LA ANTIGEDAD GRIEGA

LAS AVENTURAS DE ULISES

Ulixes, Ulixis, m. Ulises

Penelopa, ae, f. Penlope

Telemachus, i, m. Telmaco

Cyclops, opis, m. Cclope

Polyphemus, i, m. Polifemo

Ithaca, ae, f. taca

Circa, ae, f. Circe

Calypso, onis, f. Calipso
Phaeaces, um, m. pl. los feacios.

1. La clera de Neptuno:

1. Graeci victores in patriam redierunt. 2. Multi vero labores fuerunt UIixi, Ithacae regi. 3. In ea insula
Penelopa, fida uxor, ac Telemachus, carus filius, magna spe Ulixis reditum exspectabant. 4. Neptunus vero
Ithacae regi iratus erat. 5. In pugnis enim marium deus Troianis adfuerat, nec Graecarum victoriam cupiverat.
6. Sed Ulixis fraude Graeci Troianos vicerant. 7. Itaque, propter dei odium, Ulixes eiusque comites diu per
maria erraverunt.

2. En el pas de los Cicones y de los Lotfagos:

1. Primum Ulixis classis Ciconum fines adiit. 2. Ibi Graeci, cum saevis incolis magna virtute pugnantes, urbem
Ismaram vi ceperunt; sed, paulo post, novus Ciconum impetus eos ex urbe expulit. 3. Cicones multos Graecos
interfecerunt et Ulixes ab eorum finibus cum ceteris comitibus fugit. 4. Post novem dies noctesque, miseri
nautae tandem terram viderunt. 5. Ulixes tres comites ad Lotophagos, eius regionis incolas, misit. 6. Lotophagi
eos benigne acceperunt eisque egregia poma dederunt. 7. Tum Graeci non iam patriae meminerunt et in Loto-
phagorum finibus manere cupiverunt. 8. Ulixes diu eorum reditum exspectaverat; tandem ad eos processit,
eosque invitos ad naves vi duxit. 9. Omnes nautae rursus in naves conscenderunt et id litus reliquerunt.

3. En la cueva del cclope Polifemo:

1. Inde Ulixes ad longinquum litus pervenit. 2. Ibi habitabant Ciclopes, saeva monstra, quibus unus oculus in
fronte erat. 3. Cyclopes miseros homines, quos capere poterant, interficiebant et vorabant. 4. Ulixes tamen
Cyclopes adspicere eorumque mores cognoscere consilium cepit. 5. Cum fortissimis e comitibus de nave exiit et
in Polyphemi Cyclopis antrum sine metu intravit. 6. Polyphemus forte ab antro aberat; tum Ulixes eiusque
comites ignem fecerunt et cibum paraverunt.

4. Estratagema de Ulises para escapar de Polifemo:

1. Polyphemus, in antrum rediens, magna voce clamavit: 2. Qui estis? Quod nomen vobis est? Cur hic
adestis? Pirataene estis? 3. Tum Ulixes: Graeci sumus; ad patriam nostram redimus. 4. Mihi nomen est
Nemo. 5. Saevus deus in litus tuum nos coniecit. 6. Oramus te: noli nobis nocere. 7. Ulixis autem verba
Cyclopem non moverunt. 8. Monstrum sex Ulixis comites interfecit et voravit. 9. Tum Graeci, quod ex eo loco
fugere non poterant, Cyclopem caecum reddere constituerunt. 10. Tradunt callidum Ulixem vinum Polyphemo
praebuisse. 11. Cum somnus Cyclopem ebrium oppressit, tum Graeci eius oculum effoderunt.

5. Cmo salir de la cueva de Polifemo?

1. Polyphemus magna voce clamat. 2. Mox ceteri Cyclopes ad antrum conveniunt atque eum interrogant 3.
Cur, o Polypheme, tam vehementer clamas? Quis tibi necuit? 4. Nemo , inquit; tum Cyclopes ridentes
dicunt Polyphemum insanire, domumque redeunt. 5. Deinde callidus Ulixes sub ovibus comites alligat. 6. Itaque,
cum oves prima luce ex antro exierunt, Polyphemus earum terga manibus frustra tetigit. 7. Ita Graeci ex antro
salvi exierunt. 8. Tandem cursu naves petiverunt, iratumque Polyphemum, lapides et gravia saxa ad naves
coniicientem, effugere potuerunt.

6. El odre de Eolo:

1. Postea Ulixes insulam petivit cuius Aeolus rex erat. 2. Ulixes ventorum deo omnia itineris pericula narravit. 3.
Aeolus Ulixi auxilium praebere constituit. 4. Itaque Ithacae regi utrem dedit, in quo ventos incluserat. 5. Tum
Graeci sine periculo navigare potuerunt. 6. Decimo die maiorum terram iam videbant, cum nautae utrem clam
aperuerunt. 7. Statim omnes venti exierunt et Ulixem eiusque comites longe a patria pepulerunt.

7. En el palacio de la maga Circe:

1. Tam multis periculis una navis supererat. 2. Tum Ulixes cum paucis comitibus insulam adiit, ubi Circa, Solis
filia, habitabat. 3. Ea magicas artes cognoverat. 4. Eos comites, quos Ulixes ad eam miserat, libenter accepit.
5. Solus Eurylochus in Circae domum non intravit. 6. Dea Graecis iucundissimum cibum magicamque potionem
praebuit, quae miseros viros in porcos mutavit. 7. Eurylochus autem, qui amicos diu exspectaverat, tandem
solus ad navem rediit. 8. Ulixes vero, cui Mercurius adfuit, comitibus libertatem reddere potuit; nam Circa eos
rursus in homines mutavit.

8. En la isla de Calipso:

1. Ulixes solus hominum sine periculo Sirenes audire potuit, quarum pulchra vox nautas delectabat eosque in
mare trahebat. 2. Iam nova pericula effugerat, cum ingentes maris fluctus navem fregerunt. 3. Omnes Ulixis
comites perierunt; ipse rex superfuit salvusque insulam adiit, ubi habitabat Calypso, nympha egregiae
pulchritudinis. 4. Ulixi cibum dedit atque eum in insula libenter accepit. 5. Apud eam Ulixes diu mansit ac
beatam vitam egit. 6. Tandem dei iusserunt eum in patriam redire. 7. Eorum iussu, ratem fecit; solus per altum
ad Ithacam cum bona spe navigavit.

9. En el pas de los feacios:

1. Ulixes patriam laetus petebat, cum Neptunus deus tridente mare percussit. 2. Irati fluctus ratem in insulae
litus iecerunt. 3. Ulixes tamen salvus insulam adire potuit. 4. Ibi puellas vidit, quae pila ludebant, atque ad eas
processit. 5. Virgines autem, Ulixem videntes, fugerunt. 6. Una tamen ex eis, Nausicaa, regis filia, non fugit. 7.
Ulixem ad patrem, Phaeacum regem, duxit. 8. Ille Ulixem benigne accepit eique novam navem et peritos nautas
dedit.

10. El regreso de Ulises a taca:

1. Tandem, post tam longa itinera et tam multos labores, Ulixes in patriam salvus rediit. 2. Ibi uxor, Penelopa,
quotidie eius reditum exspectaverat. 3. Procos, qui eam uxorem ducere cupiebant, semper recusaverat. 4.
Minerva autem dea Ulixem redeuntem in mendicum mutavit. 5. Neque Eumaeus subulcus, qui primus eum
vidit, nec servi neque ancillae eum agnoverunt. 6. Solus Argos canis, post tam multos annos, dominum
agnovit; sed nimia laetitia eum oppressit atque ante Ulixis oculos interiit. 7. Paulo post, Telemachus quoque
patrem agnovit. 8. Tum Ulixes et Telemachus procos punire constituerunt.

11. La matanza de los pretendientes:

1. Eo ipso die Penelopa procis dixerat: 2. Qui arcum, quem Ulixes hic reliquit, contenderit, me uxorem ducet.
3. Nemo autem ingentem arcum contendere potuerat. 4. Tum Ulixes procedens arcum a procis petivit. 5. Proci,
sordidum mendicum videntes, riserunt. 6. Ulixes tamen arcum manu cepit eumque facile contendit. 7. Simul
clamavit: Ulixes sum ! Vos omnes, qui domum meam invasistis, qui meam Penelopam uxorem ducere cupitis,
nunc timete! 8. Tum iratus Ulixes procos sagittis interfecit. 9. Post eorum mortem, cum Penelopa uxore et
Telemacho filio longam beatamque vitam egit.
 VRBS TRIA FERE MILIA ANNORVM HABET

Roma est caput Italiae, etiam Roma aeterna appellatur. Hodie per vias Romae migrans Colosseum
et multas ruinas videre potes, quae urbem antiquam commemorant. Potesne cogitare Romam
antiquam tam vivacem fuisse quam Romam nostri saeculi? Visne detegere, quomodo Romani
antiqui vitam egerint aetate Christi? Regebantur ab imperatoribus. Omnibus terris ad Mare
Nostrum sitis imperabant. Hodie quoque multa vestigia monumentorum Romanorum reperire potes
velut Augustae Treverorum, Coloniae, Brigantiae ad Lacum Brigantinum sitae, Augustae Rauricae ad
Rhenum superiorem sitae, Aventici in capit Helvetiorum.

NIHIL NISI TVMVLTVS IN VRBE

Noctu audis plaustra in viis et aurigarum maledicta. Interdiu multitudo hominum te promovet,
tibique ex fenestris caenum in caput iactatur. Itaque homines divites saepe lectica portantur. Quot
incolae vicos plebis inhabitant! Itaque insulae construebatur plus quam octo cenaculorum, sed tam
fragiles, ut nonnumquam corruerent! Incendia quoque frequentia et horribilia imminent. Vrbs etiam
multos peregrinos invitat: argentarios, negotiatores, philosophos, artifices. Roma dives est,
tabernae copiarum plenae sunt, omnia suppetunt. Monumenta urbis splendida sunt!

ROMANVS DIVES IN DOMO SVO

Quomodo Romanus diem agit? Prima luce surgit, paucum panem et caseum edit. Deinde patronus
clientibus pecuniam cottidianam et aliquid cibi praebet. Patronus servos possidet, qui domo vel
negotiis occupati sunt. Post meridiem Romani cenant; divites saepe familiares et amicos invitant.
In triclinio accubantes digitis cenant semper ab ovo usque ad malum. Nonnumquam cibos
extraordinarios edunt, velut glires, sumen, phoenicopterum. Omnes fere cibos condiunt liquore
salso, quem herbis, piscibus, vino malorum fabricant et garum vel liquamen appellant. Romani
pauperes pane, olivis, uvis, melle contenti sunt; saccharon ignotum est. Raro carnem edunt. Nocte
appropinquante omnes cubitum eunt, quod nihil nisi lucernas olearias habent ad illuminandum. In
domibus balnea rara sunt. Romani aqua frigida se lavant sine sapone. Servi tunica ussi sunt.
Cives Romani togam supra tunicam habent. Pueri civium bulla aurea circum collum ornati sunt.

SCHOLA ETIAM LVDVS APPELLATVR!

Pueri puellaeque septem ad quindecim annorum prima luce scholam petunt. Servus, qui
paedagogus appellatur, eos comitatur eorumque tabellas ceratas stilosque portat, quibus scribunt.
Magister saepe Graecus est. Paucos discipulos docet, pigros virga punit. Parentes magistro
pecuniam dant. In schola, quae apud graecos gimnasium appellatur, discipuli arte legendi,
scribendi, computandi docentur. Discunt praecipue recitando et repetendo. Sed pueri puellaeque
Romani etiam ludunt: trocho, turbine, pupis ceratis fictilibusque. Sibi excogitant ludos velut pilarum
aut alearum.

FORVM ROMANVM

Multa monumenta exstant: templa, arcus triumphales, basilicae. Usque ad C. Iulii Caesaris mortem
omnia privata ac publica negotia ibi agebantur. Ibi oratores et candidati orationes habebant,
populus leges ferebat, de re publica disputabat. Imperatores Romani nova fora construxerunt. Sed
haec Fora Imperialia noniam publica erant.

THERMAE, DELICIAE ROMANORVM

Cottidie fere post meridiem Romani thermas adeunt, balnea publica. Ibi lavantur, corpora
exercent, garriunt. Aditus parvo constat. Aqua quattuordecim aquaeductibus Romam ducitur in
omnes fontes viarum, in latrinas publicas, in thermas, in domos ac hortos. In cenaculis domorum
privatarum aqua viva non est. Plebei Romani ad fontes viarum amphoras aqua implere debent.
Nihilo-minus Romani aquam in cisternis collectam praeferunt.

QVOMODO TANTAE VRBI CIBVS PARATVR?

Plurimae merces per mare ex omnibus orbis partibus Romam perveniunt. Naves quaedam
ingentes sunt: repertae sunt naves fractae decem milibus amphorum completae! Etiam obelisci ex
Aegypto navibus immensis in Italiam transportantur. Ostia portus Romae est. Cum navis oneraria
appellitur, onus nave fluviatili adverso Tiberi in horrea urbis transfertur. Nonnumquam frumentum
Gallicum, Aegypticum, Sicilense gratis populo praebatur.

RVRI MVLTI HOMINES NEGOTIOSI SVNT

 Servi laborantes pro patrono Romano, sed etiam agricolae agros manibus suis colentes. Vinum
colendum est, olivae legendae et premendae sunt. Hodie quoque pars agrorum frugiferorum bella
Campania appellantur! Romani enim multo oleo utuntur: butyro carent et lucernas oleo implent.
Magnas greges caprarum et ovium educunt. Terram aratro arant, quod in hamo ligneo consistit, qui
a duobus bobus trahitur. Villas magnificas inter vineas et cyparissos sitas adeunt, ut se reficiant ab
urbis tumultu.

PANEM ET CIRCENSES

Panem et circenses populus Romanus ab imperatore postulat. Itaque imperator cives persaepe ad
ludos invitat. Ludi circenses in Circo Maximo dantur. Aurigae equos currentes septies circum metas
agitant. Metae valde periculosae sunt: nonnumquam quadrigae prope metam naufragant. Romae
sumus in Circo Maximo. Supra circum aedificia Palatini collis sita sunt, ex quibus familia imperatoria
ludos observat. Plus quam centum milia hominum ludis circensibus adsunt! Vno die usque ad
centum cursus in circi spectare licet! Etiam multi spectatores certant pignore! Omnia spectacula
gratis sunt; nonnumquam spectatoribus etiam panis praebetur.

IN AMPHITHEATRO MVNERA GLADIATORIA ET VENATIONES DANTVR

Maximum amphitheatrum est Colosseum, quod quinquaginta milia hominum brevi tempore per
LXVI aditus intrare possunt sine tumultu! Rete arenam circumdat, ne bestiae in multitudinem
saltent. Tamen dominae, pueri puellaeque, servi in superioribus partibus sedent. Vela lintea
spectatores a sole protegunt; CCXL malis fixa sunt. In amphitheatro nonnumquam etiam
naumachiae dantur, pugnae navales: in arena inundata naves verae pugnant! Prope Colosseum
gladiatores exercentur in amphitheatro parvo. Hunc locum, qui Locus Magnus appellatur, hodie
quoque Romae videre licet.

MVNERA GLADIATORIA A SOLE ORIENTE VSQVE AD SOLEM OCCIDENTEM NON CESANT!

Gladiatores ex officio pugnant; plerumque servi sunt vel voluntarii, qui praemiis attrahuntur. Raro
sunt homines scelesti ad ludos damnati. Gladiatores fuscinis et sagittis pantheras temptant.
Nonnuqmuam ursus bisonem petit, elephantus rhinozerontem. Erat ericium quo gladiatores se
reciperent potuisse. Crudelissima autem sunt munera gladiatorium inter se pugnantium.
Spectatores sanguinis cupidi gladiatores saepe provocant: Verbera!Iugula!( id est: neca ) vel:
Hoc habet!

ORFEO Y EURIDICE

Orpheus poeta feras etiam cantu suo domabat atque magna saxa lyrae suavitate movebat.
Eurydicam, pulchram feminam, in matrimonio habebat multumque amabat. Orpheus beatus erat, sed
vipera Eurydicam in prato mordet suoque veneno propere necat. Eurydica in Inferos, mortuorum
magna regna, descendit. Orpheus in Inferos venit atque inter mortuorum umbras quaerebat
Eurydicam suam. Postremo etiam Proserpinam, Inferorum deam regnamque, suis verbis canoris
movit. Proserpina dea Eurydicam Orpheo reddit. Iam Orpheus Eurydicam ex Inferis in terras secum
ducebat laetusque erat. Orpheus ad Inferos respicere non debebat, sed, magna cura motus, ad
Inferos respexit. Tunc Eurydica in Inferos rursus descendit atque in Inferis perpetuo mansit.

ORIGENES DE ROMA
Per decem annos Graeci cum Troianis pugnaverunt quia Paris, filius Troianorum regis, rapuerat
Helenam, uxorem Menelai, rex Spartanorum. Graeci Troiam saepe oppugnaverant, sed oppidum
expugnare non potuerant. Graeci magnum equum ligneum fecerunt. Multi viri armati intus latebant.
Equus ante portas Troiae collocatus est, sicut donum deae Minervae. Graeci autem deponere arma
simulaverunt atque in insulam Tenedum, proximam Troiae, navigaverunt.
Dei inmortales Troianos deseruerant. Troiani, igitur, crediderunt dolis Graecorum. Moenia
aperuerunt atque magnus equus intra moenia acceptus est. Noctu Graeci in equo occultati liberati
sunt. Socii eorum redierunt atque Troiam incenderunt.
Iam tota urbs flagrabat. Iuppiter pium Aeneam monuit: Salutem quaere, fuge, et Penates Troiae in
alienas terras porta. Aeneas imperio Iovis paruit et suos deosque Penates in naves imposuit.
Venti ad insulam Delum naves gesserunt, ubi deus Apollo semper cultus erat pie. Aeneas enim
consulere potuit deum. Aeneas tremens hanc vocem Apollinis audivit: Navigate in Italiam ibique
novas sedes quaerite. Multos labores vobis Iuno imponet, sed Venus, mater tua, numquam vos
deseret. Troiani, ita confirmati, rursus mare petierunt. Post longos errores pervenerunt in Italiam.
Prima castra in Latio posita sunt. Ibi regnabat Latinus et incolebant Latini.
Aeneas et Troiani praedam ex agris latinis capiebant. Latinus rex cum armatis concurrit. Instructae
erant acies. Priusquam signa proelii darent, Latinus Aeneam vocavit ad conloquium. Latinus Aeneam
rogavit: unde venitis?, cur domo discessistis?, cur Latium quaesivistis? Aeneas Latinum non celavit
originem divinam atque fugam ex Troia incensa.
Latinus ab Aenea captus est non armis sed nobili genere et animi magnitudine. Itaque pacem atque
amicitiam compararunt. Aeneas apud Latinum fuit in hospitio. Lavinia, filia Latini, data est Aeneae in
matrimonium.
Troiani oppidum condunt; Aeneas a nomine uxoris oppidum novum Lavinium appellat. Ex novo
matrimonio filius fuit. Filium Ascanium appellaverunt.

Lavinia, ante adventum Aeneae, Turno desponsa erat. Turnus, iratus, Aeneae Latinoque bellum
gessit. Turnus ab Aenea victus est. Post mortem Aeneae Ascanius novam urbem sub Albano monte
condidit. Nova urbs appellata est Alba Longa.
Ascanii progenies multos annos Albae regnavit. Proca rex Numitorem atque Amulium procreavit.
Numitori, primogenito, regnum dedit. Sed Amulius, avidus regni, Numitorem e regno pepulit.
Praeterea stirpem virilem fratris interfecit. Rheam Silviam, Numitoris filiam, vestalem designavit.
Vestales virgines erant; proinde filios non habebant. Sed Rhea Silvia gemelam prolem e Marte
genuit. Amulius iratus Rheam punivit ac iussit proicere pueros in Tiberim. Aqua autem fluctuans
pueros in sicco destituit. Lupa puerilem vagitum sensit, ex montibus decurrit ac pueris mammas
praebuit. Deinde pastor Faustulus infantes invenit, secum duxit et educavit.
Pueri appellati sunt Romulus et Remus. Remus, adulescens, captus est. Tum Faustulus veritatem
Romulo enarravit. Romulus Remun liberavit. Amulius interfectus est et Numitor in regno repositus.
Deinde Romulus novam urbem, Romam, condidit.
Romulus imaginem urbis magis quam urbem fecerat: deerant incolae. Erat in proximo lucus; hunc
asylum fecit. Eo statim multitudo latronum pastorumque confugerunt.
Cum vero ipse et populus uxores non haberent, legatos ad vicinas gentes misit, ut societates
connubium peterent. Nusquam benigne legatio audita est; ludibrium etiam additum est: quidni
feminis quoque asylum aperuisti? Id enim compar foret connubium. Romulus aegritudinem animi
dissimulans ludos parat. Multi convenerunt, maxime Sabini cum liberis et coniugibus. Ubi spectaculi
tempus venit, cum signum a Romulo datum esset, virgenes raptae sunt et haec fuit statim causa
bellorum.

EL RAPTO DE PROSERPINA

Siciliae insulae incolae ceteraeque gentes antiquae Cererem, frumenti frugumque deam,
Proserpinamque, filiam Iovis et Cereris, magno amore colebant. Insula Sicilia Cereri Proserpinaeque
sacrata erat. In media insula est lacus et circa lacum lucus amoenus. Humida terra varios flores
gignit et hoc loco perpetuum ver est. Ibi Proserpina a Plutone, qui sub terris apud Inferos regnabat,
in nemore prope urbem Hennam sito, rapta est. Pluto Proserpinam in Inferos, sua regna, secum
duxit.

Interea Ceres, cum filiam suam frustra quaereret, tandem taedas ignibus, qui ex Aetnae vertice
erumpunt, inflam mavit omnesque terras maesta peragravit. Noctu flammiferas taedas gerebat; cum
sol cetera sidera fugaverat, suam filiam rursus quaerebat. Tandem Iuppiter, Cereris precibus
fatigatus,fratri Plutoni iussit ut Proserpinam ex Inferos dimitteret. Risit Inferorum rex, at Iovis
mandatis paruit. Statim Proserpinam ad se vocavit ac sic hortatus est: "i, Proserpina, ad matrem.
Noli maerere. Tibi inter inmortales bonus vir ero. Ego Iovis frater sum. Huc cum rursus veneris,
omnibus imperabis."

Proserpina gaudio exsultans in currum conscendit. Mercurius deus equos agitavit:neque montes
neque valles equorum cursum tardaverunt. Ut Ceres, quae ante templum maesta sedebat, currum
vidit, accurrit. Proserpina etiam matri obviam cucurrit. Mater filiam longo amplexu tenet totumque
diem a doloribus requievit matris et filiae animus. Postea Proserpina partem anni apud Inferos cum
Plutone, at alteram partem in terris cum matre sua vixit. Ibi flava Ceres mortales vertere ferro
terram docuit, cum iam victum eis silvae negarent.

EPTOME DE LA HISTORIA SAGRADA DE LHOMOND (I)

Cra Dios el mundo en seis das.

Deus creavit caelum et terram intra sex dies. Primo die fecit lucem. Secundo die fecit firmamentum, quod vocavit
caelum. Tertio die coegit aquas in unum locum, et eduxit e terra plantas et arbores. Quarto die fecit solem et lunam
et stellas. Quinto die creavit omne volatile secundum genus suum, et pisces, qui natant in aquis. Sexto die fecit
omnia animantia, postremo hominem, et quievit die septimo.

Cra Dios al primer hombre.

Deus finxit corpus hominis e limo terrae: dedit illi animam viventem: fecit illum ad imaginem et similitudinem
suam, et nominavit illum Adamum. Deinde immisit soporem in Adamum, et detraxit unam e costis eius dormientis.
Ex ea formavit mulierem, quam dedit sociam Adamo, sicque instituit matrimonium. Nomen primae mulieris fuit Eva.
Coloca al hombre en el paraso terrenal.

Deus posuit Adamum et Evam in horto amoenissimo, qui solet appellari Paradisus terrestris. Ingens fluvius
irrigabat hortum: erant ibi omnes arbores iucundae aspectu, et fructus gustu suaves. Inter eas arbor scientiae boni
et mali. Deus dixit homini: "utere fructibus omnium arborum paradisi, praeter fructum arboris scientiae boni et mali,
nam si comedas illum fructum, morieris".

Adn y Eva desobedecen a Dios.

Serpens, qui erat callidissimum omnium animantium, dixit mulieri: "cur praecepit vobis Deus ut non comederetis
de omni arbore paradisi?" Mulier respondit: "Deus praecepit nobis ne comederemus de fructu arboris, quae est in
medio paradisi, ne forte moriamur". "Minime", inquit serpens: "non moriemini, sed eritis similes Deo, scientes
bonum et malum". Mulier decepta his verbis decerpsit fructum et comedit, deinde obtulit viro, qui pariter comedit.

Escndense despus y se disculpan.

Adamus fugiens conspectum Dei abscondit se. Deus vocavit illum: "Adame, Adame". Qui respondit: "timui
conspectum tuum et abscondi me". "Cur times, inquit Deus, nisi quia comedisti fructum vetitum?" Adamus
respondit: "mulier, quam dedisti mihi sociam, porrexit mihi fructum istum ut ederem". Dominus dixit mulieri: "cur
fecisti hoc?" quae respondit: "serpens me decepit".

Maldice Dios a la serpiente.

Dominus dixit serpenti: "quia decepisti mulierem, eris odiosus et exsecratus inter omnia animantia; reptabis super
pectus et comedes terram. Inimicitiae erunt inter te et mulierem: ipsa olim conteret caput tuum". Dixit etiam
mulieri: "afficiam te multis malis, paries liberos in dolore et eris in potestate viri."

Adn y Eva son expelidos del paraso.

Deinde Deus dixit Adamo: "quia gessisti morem uxori tuae, habebis terram infestam; ea fundet tibi spinas et
carduos. Quaeres ex ea victum cum multo labore, donec abeas in terram, e qua ortus es". Tum eiecit Adamum et
Evam ex horto, ut ille coleret terram, et collocavit Angelum, qui praeferebat manu gladium igneum, ut custodiret
aditum paradisi.

Can y Abel, hijos de Adn.

Adamus habuit multos liberos, inter quos Cainus et Abel numerantur: hic fuit pastor, ille agricola. Uterque obtulit
dona Domino: Cainus quidem fructus terrae, Abel autem oves egregias. Dona Abelis placuerunt Deo, non autem
dona Caini, quod Cainus aegre tulit. Dominus dixit Caino: "cur invides fratri? si recte facies, recipies mercedem; sin
autem male, lues poenam peccati".

Abel es muerto por Can.

Cainus non paruit Deo monenti: dissimulans iram dixit fratri suo: "age, eamus deambulatum". Itaque una ambo
abierunt foras, et cum essent in agro, Cainus irruit in Abelem, et interfecit illum. Deus dixit Caino: "ubi est tuus
frater?" Cainus respondit: nescio; "num ego sum custos fratris mei?"

Castigo de Can.

Deus dixit Caino: "Caine, quid fecisti? Sanguis fratris tui, quem ipse fudisti manu tua, clamat ad me. Infesta tibi
erit terra, quae bibit sanguinem Abelis: cum colueris eam longo et duro labore, nullos feret fructus; eris vagus in
orbe terrarum." Cainus desperans veniam, fugit.