Вы находитесь на странице: 1из 114

CARTILLAS INTERACTIVAS

QUECHUA CHANKA

TAKAT TAKASTIN UCHI AISHMAN,


NUWA PIDNUJAI AWAJUN NUM

Educacin Inicial
"Ao de la Consolidacin Democrtica"

ICA DEL
BL PE
P

R
RE
MINISTERIO DE EDUCACIN

Ministro de Educacin
Jos Antonio Chang Escobedo

Vice-Ministro de Gestin Pedaggica


Idel Vexler Talledo

Director Nacional de Educacin Intercultural Bilinge y Rural


Heriberto Bustos Aparicio

Director de Educacin Intercultural Bilinge


Modesto Glvez Ros

Autores:
Vctor Geden Palomino
Elizabeth Corimanya Alegra
Maruja Cabrera Len Hecho el depsito legal:
Docentes y promotores Chancas de Huancarama, BNP: 2007-00425
Acobamba, Kiswara, Chincheros y La Mar
Impreso en:
Coordinacin Tcnica: Grfica Tcnica SRL
Eleodoro Aranda Guzmn Calle Los Talladores 184. Urb. El Artesano - Ate
Telf.: 436-3140
Revisicin Tcnica: e-mail: contacto@graficatecnica.com
Maritza Nuonca Lupo Diciembre 2006
Virginia Soto Espinoza

Ilustrador:
Antonio Torres Moreira
Elizabeth Corimanya Alegra

Diagramacin:
Alberto Ibaez Nieto

Revisin de la escritura quechua chanka:


Ricardo Gonzlez Estalla

Ministerio de Educacin
Direccin Nacional de Educacin Intercultural Bilinge y Rural - DINEIBIR
Direccin de Educacin Intercultural Bilinge - DEIB
Programa de Educacin en reas Rurales - PEAR
Proyecto Elaboracin de Materiales de Educacin Bilinge Intercultural Temprana para nios y nias de contextos
bilinges de zonas rurales - MATEBITE (Convenio MED-OEA)
PRESENTACIN
A fin de responder a la realidad lingstica y sociocultural de los nios y nias de 3 a 5 aos de
edad, que hablan lenguas originarias de las zonas rurales, se ha implementado una propuesta de
Educacin Intercultural Bilinge (EIB), con varios materiales educativos que permiten apoyar la
labor pedaggica de los docentes de aula y promotores educativos comunitarios de Educacin
Inicial, as como estimular el aprendizaje de los nios y nias.

Dentro de los materiales se han elaborado cartillas interactivas, destinadas a promover los
aprendizajes en los nios y nias que hablan las variantes del quechua Cusco-Collao, (Cusco, Puno,
y parte de Apurimac), Ancashino (Ancash), Chanka (Andahuaylas, Ayacucho y Huancavelica), el
Aimara (Puno), el Awajun (Amazonas) y el Shipibo (Ucayali), tomando en cuenta los pasos del
proceso de aprendizaje significativo: recuperar los saberes previos, construir el nuevo saber e
incorporar el saber a la vida.

Se han elaborado 55 cartillas en quechua Chanka para uso del docente y promotor(a) de Educacin
Inicial. De estas, 42 corresponden a la lengua materna (Chanka) y 13 son para estimular el aprendizaje
del castellano oral como segunda lengua.

Las cartillas permiten realizar actividades educativas concertadas, entre el nio, la nia, el docente
y el promotor, las cuales estn formuladas dentro del enfoque del aprendizaje natural, comunicativo
textual y psicolingstico para el desarrollo de la lengua materna y para el aprendizaje oral de la
segunda lengua se recurre al uso de situaciones comunicativas vivenciales.

CARACTERSTICAS DE LAS CARTILLAS

- Presentan actividades orientadas a propiciar aprendizajes significativos -Respetan las


caractersticas socioculturales locales y de otras culturas a fin de fomentar la interculturalidad.
- Respetan el proceso del aprendizaje natural de los nios y nias de 3 a 5 aos de edad de las
zonas rurales.
- Incorpora los saberes locales en las actividades pedaggicas.
- Permiten desarrollar capacidades y actitudes propuestas en el diseo curricular nacional de
Educacin Inicial, incluido la EIB.
- Promueven la participacin de los padres de familia, los sabios y autoridades comunales como
facilitadores del aprendizaje de los nios y nias dentro o fuera del aula.
- Se pueden utilizar como parte de las actividades de los Proyectos o unidades didcticas que
se elaboren.
- Buscan fomentar en los nios y nias, la creatividad, la participacin y la resolucin de problemas
cotidianos.
- Rescatan el valor pedaggico de los recursos disponibles de la comunidad local
- Estn diseadas con una secuencia parecida, pero no son rgidas, las actividades propuestas
pueden ser objeto de adecuacin e incluso modificacin segn la realidad y necesidades de
aprendizaje de los nios y nias.

EIB Inicial
ORIENTACIONES METODOLGICAS

1.- Las cartillas se han elaborado para uso de los docentes y promotores de Educacin Inicial.
2.- Cada cartilla debe usarse en relacin a las necesidades de aprendizaje de los nios y nias de
la zona rural y en concordancia con las capacidades previstas en el diseo curricular nacional
de Educacin Inicial.
3.- A fin de aprovechar adecuadamente los materiales y recursos propuestos en las cartillas, el
docente o promotor(a) primero debe leer y reflexionar sobre la actividad pedaggica propuesta
en la cartilla. Luego, deber adecuar a la realidad las actividades, los materiales y recursos
sugeridos.
4.- Para hacer un buen uso didctico de las cartillas, los docentes y promotores(as) deben tener
claro conocimiento sobre el aprendizaje que permiten lograr a los nios y nias.
5.- En las cartillas no se especifican edades, las actividades se aplican para las tres edades (3,4
y 5 aos de edad) considerando el grado de complejidad de la actividad de aplicacin del
saber, segn la edad.
6.- Las cartillas en castellano deben trabajarse desde el inicio del ao escolar
7.- Para garantizar un adecuado aprendizaje de la segunda lengua, es recomendable presentar
las cartillas en el orden sugerido, y realizar sobre todo al inicio un permanente ejercicio.
8.- Los docentes y promotores deben producir ms cartillas a fin de lograr un eficiente desarrollo
de la lengua materna y el aprendizaje oral de la segunda lengua.
9.- Para trabajar las cartillas en castellano, utilizar una seccin de vocabulario referido a acciones
y objetos (presentarle al nio y la nia, fichas con figuras de objetos).

Esperamos que las cartillas interactivas elaboradas, motiven una eficiente labor pedaggica de los
docentes y promotores de Educacin Inicial para aplicar la EIB, y as mismo que ellas y ellos se a
su experiencia cotidiana realicen observaciones y sugerencias que contribuyan a mejorar y
enriquecer el material.

EIB Inicial
1
YARQA ASPIY
Yachay atiy: Llaqtampa rurayninkunapi yanapakun.

Imakunawan?
Rapi, qillqana
tupunakuna

Imahinatam rurasunchik?
Llaqtanchikpa llamkanankunamanta huupi rimasunchik.
Llaqtanchikpi yarqa aspiyta muyuqlla ruranku.
Imapaqtaq yarqa aspiyta llamkachakunchik?
Pikunataq sayarinanku chay llamkaypi?
uqanchik yanapakamusunmanchu?
Ruranakunata apaspa llapanchik, yarqa aspiy llamkayman
puririsunchik.
Yarqa aspiy kamachikukta uyarisunchik.
Kamachikusqanman hina llamkachakusunchik.
Llamkayta tukuchakuspa llaqtamasinchikwan
rimachakusunchik; chaninchananchikpaq. Huk kallpallapi
llamkayninchikmanta.
Yachay wasiman kutispa munay llamkayninchikmanta siqisun.
Llapanchik chaninchasunchik, sumaq kawsay yakuta
harpananchikpaq upyanapaq, mikunankuta yanukunapaq
sumaqta rimaspa.
Quechua
Chanka
1

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Pikunataq llamkayman sayarisqa?


Ima kamachiypitaq llamkarqanchik?
Imapaqmi yarqa aspiyta rurarqanchik?
Llapanchikchu llamkarqanchik?

Ayllunkunawan chullalla llamkay llaqtanmanta


chaninchaspa rimanku .

Quechua
Chanka
2
WIRPUNCHIKTA PUKLLASPA
KUYUCHISUNCHIK
Yachay atiy: Wirpunwan pitan, phawan, iskay chakinwan,
lluchkan, chutan, tanqan, kumun.

Imakunawan?
Waska, kaspi,
ruyru.

Imahinatam rurasunchik?
Takispa qallarisunchik llamkayta:
Wirpuyta kuyuchini
(Takiy)
Wirpuyta kuyuchini,
wirpuyta kuyuchini.
Wirpuyta kuyuchini.
Takisunchik tra la la la.
Rikrayta kuyuchini (kuti)
Takisunchik tra la la la.
Chakiyta kuyuchini (kuti)
Takisunchik tra la la la.
Llapanchik riksipanchik, lliw imaymanta kuyuchisqanchikta
Chakinchikwan pitanchik.
Pitansunchik m.
Makinchiskwan chutanchik.
Chutasunchik m.
Kanan lluchkasunchik sikinchikwan.
Lluchkasunchik m.
Kumusunchik; hatarisunchik tukuy wirpunchikta.
Kuyuchispa pukllachakusunchik.
Quechua
Chanka
2

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatan kuyuchirqanchik?
Imapaqmi kasqa chakinchik?
Imapaqmi kasqa makinchik?
Kusisqachu pukllarqanchik?
Mana makinchik, chakinchik kaptin, imaynaraq kachway?
Wirpunchikta chaninchananchikchu?

Wasimpi warma masinkuwan pitanqaku


pawanqaku; ima.

Quechua
Chanka
3
ALLIN PURIRINAPAQ YACHAYKUNA
Yachay atiy: Huupi rimaspa allin yachaykunata
qunakusun.

Imakunawan?
Hatun rapikuna,
qillqanakuna, laqana

Imahinatam rurasunchik?
Wasinchikpi imaynatataq purikunchik?
Ayllunchikpi munasqanchiktachu rurasunchik?
Pitaq wasinchikpi kamachikun?
Yachaywasinchikpi allin kawsananchikpaq ima rimaykunawantaq
kawsachikusunman?
Llapanchik huupi allin kamachikuykunamanta rimasunchik.
Hatun rapipi maakusqanchikmanhina hatn rapipi qillqasun.
Sapapunchaw yachaywasiman hamusunchik
Sumaq maqchisqacha
Ama maqanakusunchikchu
Ruranakunata kasqanman allchasunchik
Ruranakunata
Llapanchik rimachakusunchik allinchus manachus chay qillqasqanchik
kamachikuykuna.
Warmachakunawan kuchka qatapi rurasqanchikta laqasunchik.
Quechua
Chanka
3

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:


Imapaqmi allin kamachikuykuna rimay?
Mana kaptin imaynataq tiyachwan?
Chay kamachikuykunata awinchachwaychu?
LLapanchikmanta chay kamachikuykunata qispichichwanchu?

Ayllunkunawan allin kawsanankupaq.


Kamachikuykunata qispichinku.

Quechua
Chanka
4
QARITA WARMITAWAN RIQSIPASUNCHIK
Yachay atiy: Warmiwarma, qariwarma
kasqankuta riqsipanku

Imakunawan:
qillqana llimpina, rapi.

IMAHINATAM RURASUNCHIK?
Yachay wasinchikpi rimasunchik.
Pikunataq warmikuna?
Imatataq warmikuna ruran?
Imaynan kanku?
Imaynatan pachakunku?
Qarimanta tapuykunatapas kutichisunchik
Warmikuna makinkunata uqarinku hinallataq qarikunapas.
Taqapi warmipura huunakusunchik
Taqatapi qari pura huunakusunchik
Sapa huupi siqikunata qawanku hinaspataq tupasqanman hina qati qati
sayanku (huk qari, huk warmi).
Sapa taqapi rimasunchik warmimanta qarimanta chaninchanakuspa.
Taqapi, warmita, qarita sutinkunata churaspa, siqinku, llimpinku.

Quechua
Chanka
4

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatan rurarqanchik?
Pikunamantan rimarqanchik?
Imaynatan pachakusqaku qarikuna, warmikunapas?
Mana warmi, utaq qaripas kaptin Imaynataq kanman
kawsayninchik?

Tayta mamankuwan rimanku warmi qarita


chaninchanankupaq.

Quechua
Chanka
5
RUNAPA WIRPUNTA RIQSIPASUNCHIK
Yachay atiy: Runapa wirpunta, llapa kaqninkunata
tuksipaspa riqsipan.

Imakunawan?
Rapi, llimpina, siqina,
qillqana, laqana.

Imahinatam rurasunchik?
Wirpunchikta kuyuchispa takisunchik
Tapusunchik:
Iman sutin?
Imatataq rurasunchik wirpuwan?
Imaynataq kachwan wakin wirpunchik mana kaptin?
Wirpunchik wianchu?
Imawanmi wian?
Pampaman tikrakuspa hatun rapipi iska iskaymanta
siqinakusunchik
Hinaspa kapatanawan wirpunchikpa siqinta kuchusunchik.
Sutinkunata qillqaspa pirqaman laqasun.
Iska iskaymanta awpaqman puririspa wirpunchikpa sutinkunata
awinchasunchik.
Quechua
Chanka
5
Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Kusisqachu wirpunchikta siqirqanchik?


Imakunam wirpunchikpi kasqa?
Wirpunchikta chaninchanachu?
Imanasqa?

Wirpunpa sutinkuta riqsipaspa llinpin.

Quechua
Chanka
6
APUNCHIKMAN RIKSIPAYNINCHIKTA
Yachay atiy: Yuyaymanan llaqtampa kawsayninmanta
hatun umalliqkuna chaninchanampaq yuyaymanan.

Imakunawan?
kuka kintu, awin aqa,
llampu,qusichinakuna,
pichiwira.

Imahinatam rurasunchik?
Qhipa punchawta, kuraq machunchikpa wasinman
rinanchikpaq maakusunchik.
Quechua
Chanka
6

Kuraq machunchikpa wasinman chayaspa, napayukuyninchikta


chayachisunchik, kuka kintuta haywarisunchik ima.
Warmachakunawan kuchka llaqtanchikpa apunkunamanta
tapusunchik, hayka apukunataq kay llaqtanchikpi kan?
imakunataq sutinkuna? imapaqmi riqsipanchik apukunata?.
Runakunata haywaspa tuqsipasunchik.
Kuraq machunchikwan yanapachikuspa riksipayninchikta,
apukunaman chayachisunchik.
chinlla rikusunchik, kuraq machunchik rurasqanta.
Apunchikkunaman iiyninchikta chayachisunchik.
Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:
Maytam rirqanchik? Piwanmi rimamurqanchik?.
Imatam rurarqanchik? Imahinatam rurana qasqa?.
Imapaqmi riqsipaynichikta apukunaman chaycirqanchik?
Allinchu rurarqanchik?.

Apunkunamanta ayllunkunawan riman.

Quechua
Chanka
7
MITUWAN PUKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Pukllanankunata munayninmanhina ruran.

Imakunawan?
Mituwan, ichuwan
yakuwan.

Imahinatam rurasunchik?
Adobe ruraqpaman chayanku.
Qawanku adobe rurasqankuta.
Tapukunku adobe ruraqta:
Imakunataq adobeman yaykun?
Imakunapaqmi allin adobe rurasqan?
Llapan warmakuna mituta wayaqapi apanku.
Yachay wasiman chayaspa mituta sarwapa tupachinku.
Makinkuwan taksa adobechakunata qispichinku.
Pukllana pampapi chakinampaq rupaypi churanku.
Tikrapayaspa adobe rurasqankuta chakichinku.
Chakiruptin huunku adobekunata wasi pirqanapaq.

Quechua
Chanka
7

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Pikunataq adobe ruraypi llamkarqanku


Imaynatataq rurasqaku?
Imakunawantaq rurasqaku?
Imatataq adobe rurasqanchikwan rurasunchik?

Kutipuspa ayllunchikta adobe ruraypi yanapasunchik.

Quechua
Chanka
8
KILLI WATAYPI PUKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtanchikpa kawsayninkunamanta
yachapasunchik.

Imakunawan?
Iskay kaspi, uyaqawanakuna ,
watana, qullqikuna, wawa
tanta.

Imahinatam rurasunchik?
awpaqta tapukusunchik.
Qankuna rikurqankikchu killi wataqta?
Pikunataq watanku?
Imapaqraq watanku?
Riqsipanchik llapa ruranakuna apamusqanchikta.
Huk huupi killi ruranakunata qispichinku.
Huk huutaq qatipan kasaraqkunata kumpadrikunata.
Huunakuspa sumaqta kasarayuqta yachapayanku.
Llaqtanchikpi hina tusunchik, takikuspa.
Llapa warmachakuna yachasqampi yachapayan, pachakuspa.
Killi watay tukunapaq wawatantata marqarispa tusunchik.
Qipata tukuy mikunakunata mikuspa wasinkuman ripunku
takispa.
Quechua
Chanka
8

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Iman killi watay kasqa?


Munaytachu yachapayarqanchik?
Imakunawanmi killita watarqanchik?

Tayta mamankuman, turinkuman, paninkuman,


wayqinkuman warmamasinkuman willanku killi
wataypi puk llasqankumanta.

Quechua
Chanka
9
NEGRILLUPA TUSUYNINTA TUSUSUNCHIK
Yachay atiy: Wirpunta munayninmanhina nigrillupa
tusuynimpi kuyuchin.

Imakunawan?
Tusuna pacha, tukanakuna,
uyakuna.

Imahinatam rurasunchik?
Nigrillupa tusuyninta uyarisunchik, chaymanta
riqsipasunchik.
Atisqankunaman hina tusuyta qallarinku.
awpaqta uqanchik nigrillupa tusuyninmanhina
qatipasunchik.
Nigrillukunahina warmachakuna pachakunku.
Munaqkuna churakunku novia nisqankumanta, machumanta,
payamanta ima.
Uyakunata churakunku hinaspa tukanata uyarispa
tusunchuk.
Qawaman lluqsispa taytamamanchikpaq tususunchik.
Quechua
Chanka
9

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Ima raymipitaq nigrillukuna tusunchik?


Imaynataq pachankuna kasqa?
Kusisqachu kanchik nigrillu pachata churakuspa?
Imapaqmi uyakunata churakunku?
Haykataq nigrillu tusuypi tusunku?
Pikunan tusunku?

Warma masinkunawan yachasqanman hina nigrillupi


tusunqaku.

Quechua
Chanka
10
TUNAS PALLAY TUSUYTA QISPICHISUNCHIK

Yachay atiy: Llaqtampa tusuyninkunata qispichin.

Imakunawan?
Tukanakuna pachakuna
tunas pallana; isanka.

Imahinatam rurasunchik?
Rimasun tukuy llaqtanchikpa kawsayninkunamanta.
Pikunataq tusunchik? Imaynataq tunas pallay tusuy?
Imaynataq pachakuna kasqa chay tusuypi?
Tunas pallay tusuyta uyarinku.
Atisqankunamanhina wirpunta kuyuchinku.
Riqsipanku ima tusuysi uyarisqanku.
Yachachiq yachachin warmachakunaman tunas pallay
tusuyta.
Warmachakuna yachachiqta qatipanku.
Llapanku rimachakuspa qispichinku llaqtanchikpa
punchawnimpi tusunapaq.
Quechua
Chanka
10

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Allinchu tusuyninchik kachkam?


Ima tusuytataq qatiparqanchik?
Ima pachakunawanmi churakuna kasqa?
Imanaqtinmi kay tusuna kasqa?
Kawsayninchikpi tusuykunata chaninchananchikchu?

Rimanqaku llaqtapi tusuykunamanta ima


pachakunawansi churakusqankumanta.

Quechua
Chanka
11
WASIMANTA QILLQATA QISPICHISUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtampa rurayninmanta qillqayta
qispichin.

Imakunawan?
Hatun rapi, qillqana,
llimpina.

Imahinatam rurasunchik?
Wasi wasi rurasqankuman watukusunchik.
Imayna llamkasqankuta qawasunchik.
Tapukusunchik imakunawanmi qispichinkichik wasita?
Imaynatataq wasita qispichinkichik?
Imawantaq qatankichik?
Mikuna kanqachu?
Upyanari?
Pikunataq cruzta apamunqa?
Yachaywasiman kutispa yuyarinku, watukuq risqankumanta.
Hatun rapipi wasi wasimanta siqinku.
Siqisqankupa urampi atisqankuman hina qillqanku.
Yachachiq warmachakunapa willakusqanmanhina qillqan.
Wakin warmakunaman siqisqanta qawachin qillqasqanta
willan.
Llamkasqanta tupaqnin kuchuman laqan.
Llapanku qillqayninkuta awinchanku.
Kawsayninchikmanta chaninchanqa rimaspa.
Quechua
Chanka
11

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:


Maytam rirqanchik?
Imaman?
Pikunawan?
Imaynatam wasi wasita rurasqaku?
Imaynatam qillqata qispichirqanchik?
awinchayta atisqanchikchu?
Imamantam qillqakuna karqan?

Tayta mamanta wasi wasi imayna qispichinamanta


tapunqaku.

Quechua
Chanka
12
PUKLLANANCHIKKUNATA
LLINKIMANTA RURASUNCHIK

Yachay atiy: Pukllanankunata munasqanmanhina ruran.

Imakunawan?
Llinki, yaku, kutana, rumi

Imahinatam rurasunchik?
Llinki allpa maskaq puririsunchik.
Tapuykunata llinki allpamanta rurasunchik.
Imaniraqmi llinki allpa?
Imapaqmi allin?
Imahinatataq llinki allpata apamunchik?
Yachay wasiman kutispa llinkita huu huupi
rakinakusunchik.
Rumichankunata llinkimanta akllasunchik.
Kutana rumipi utupasunchik.
Yakuwan chapurispa llinki allpata tupachisunchik.
Makinchikwan chapusunchik llinkita llampuyanankama.
Llinkiwan pukllanakunata munasqanchikmanhina
rurasunchik.
Warmachakunawan rurasqanchikta qhawasunchik.

Quechua
Chanka
12

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imahinatam llinki allpata apamurqanchik?


Imakunatawantaq llinkiwan rurachwan?
Kusisqachu llinkiwan llamkarqanchik?
Pukllananchik sumaqchu kachkan?

Llinkita apaspa taytamamanwan,


turinkunawan munasqanta qispichinqaku.

Quechua
Chanka
13
ULLUKU WAQTATA YANUSUNCHIK

Yachay atiy: Llaqtampa mikunankunata chaninchan.

Imakunawan?
Yaku, kachi, yanta, ulluku
miskipa, papa, asnapa.

Imahinatam rurasunchik?
Munay mikunakunamanta rimasunchik.
awpa punchaw maasqanchikta huusunchik.
Rimanqanku ima mikunas lluqsin kawsay apamusqankuwan.
Makinchikta allinta maqllispa yanuyta qallarisunchik.
Yachachiqwan kuchka waqtata yanunku.
Mankapi yakuwan ullukuta churkusunchik yanukunampaq.
Huk mankapitaq papata yanusunchik.
Iskaynin chayaruptin papata utusunchik chaymantataq
ullukuta waqtasunchik.
Chikallan yakupi ulluku waqtata papautusqawan
tupachisunchik.
Miskipawan, miskipasunchik kachinta malliyuspa.
Llipin warmakuna huurikuspa yachachiqwan kuchka
mikunku.
Mikurquspa llaqtanchikpa yanuyninkunata chaninchanchik.
Quechua
Chanka
13

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatan rurarqanchik?
Imakunawan?
Miskichu yanuyninchik kasqa?
Kusisqachu yanukurqanchik?
Miskitachu mikurqanchik?

Ayllunkunata huk mikunakunamanta tapunqa.

Quechua
Chanka
14
AHUSMANTA HAMPITA RURASUNCHIK

Yachay atiy: Rimayninwan, rurayninkunawan qillqata


qispichinku.

Imakunawan?
Ahuswan, urupa, miskinwan;
tiqtichina, manka.

Imahinatam rurasunchik?
Warmakunata tapusunchik:
Wasikichikpi ahuswan hampikurqankichikchu?
Ima unquykunatataq hampirqankichik?
Mamaykichik haykaqllapas ahuswan hampisurankichikchu?
Ahus hampi rurayta qallarisunchik.
Tiqtichina mankapi ahusta paruyachisunchik.
Chaymanta utusun.hinaspa urupa miskinwan
tupachisunchik.
Chay hampita kimsa kutita punchawpi upyana, ima
unquytapas qaliyanapaq.
Hatun rapipi ahus hampi ruranamanta qillqasunchik.
Qillqayninchikta awinchansunchik.

Quechua
Chanka
14

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imakunamantam rimarqanchik?
Imahinatam ahusmanta hampita rurana kasqa?
Imapaqmi ahus hampi allin kasqa?
Ima unquykunatataq hampiwasqanchik?

Chayaspa taytamamanman imayna ahus hampi


ruranamanta willanqa.

Quechua
Chanka
15
HUK LLAQTAMAN WILLAKUYTA
APACHISUNCHIK
Yachay atiy: Munayninta, yuyaypayninta, maakuyninta
chaninchaspa qillqan.

Imakunawan?
Rapi, qillqana.

Imahinatam rurasunchik?
Ayllunchikkunamanta rimasunchik.
Lliwchu aylluykichik kay llaqtapi tiyan?
Maykunapitaq aylluykichik tiyan? Ima llaqtakunapi?
Imahinatataq chay aylluykichikman willakuyta
chayachiwakchik?
Sapa warmachakuna munasqanmanhina carta nisqankuta
qillqanku.
Chaymanta qillqayninkuta atisqankumanhina
awinchanku.

Quechua
Chanka
15

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatam qillqarqanchik?
Pimantaq qillqarqankichik?
May llaqtamantaq qillqapi cartata apachisunchik?
Imakunatataq qillqayninchikpi ayllunchikman willarqanchik?
Huk willakuykyna apchinapaq cartakunata qillqasunmanchu?

Taytamamanman carta rurasqanta qawachinqaku.

Quechua
Chanka
16
TITIRISTA PUKLLANAPAQ
RURASUNCHIK

Yachay atiy: Titiris rurayta yachan.

Imakunawan?
Runtu qara, rawrachina,
llimpina.
Laqana.

Imahinatam rurasunchik?
Titirista qawachispa tapusunchik warmachakunawan.
Haykaqllapas titirista? Maypi rikurqankichikchu?
Imahinataq? Imamanta rurasqataq?
Runtu qara, rawrachina, llimpina, laqana, apamusqankuta
huusunchik.
Titirista rurasunchik chaymanta sutinta churasunchik.
Munasqanchikta titiriswan rimasunchik.
Warmakunata tapusunchik.
Qankuna warma pura titirisnikichikta rimachiwaqchikchu?
Iska iskaymanta titirisninkuta r imachinku (sutinku tapu
yukuyta ima).
Quechua
Chanka
16

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:


Imatataq rurarqanchik?
Imakunawantaq rurarqanchik?
Huk titiriskunata rurachwanchu ?
Imapaqmi titiriskuna kasqa?

Warmamasiykuwan titirisninkuwan pukllanqaku.

Quechua
Chanka
17
WILLAKUY

Yachay atiy: Siqiykunamanta willakuyta paqarichin.

Imakunawan?
Patu, runtu, pachakuna, huk
chiwchi, rapipi siqisqa.

Imahinatam rurasunchik?
Yachay wasiman siqiykunata apasunchik, hinaspa
warmachakunawan kuchka willakuyta paqarichisunchik.
Siqiykunata riqsipasunchik.
Siqikunawan huntapaspa willakuyta qispichisunchik.
Huk runturparisqa

Chayman yaparparisqa huk

Chaymi llapa runtuta

Hinaspa tuqyarparisqa

Chaysi maman pusarparisqa

Quechua
Chanka
17

Chaysi patuchakuna kusisqallaa yaykurparinku

Huk qiparukun maman qayamun kuchuman

Yaykunanpaq, chiwchichaqa yaku uhupi

Waurparin.

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Ima willakuytam paqarichimurqanchik?


Pim runturparisqa?
Pim yaparparisqa runtuta?
Pikuna paqarisqa achka, pitaq chullalla?
Pitaq waurparisqa? imanaptim?

Tayta mamaykuman, willakuy paqarichimusqanmanta


willanqa.

Quechua
Chanka
18
QILLQAYPI PUKLLASUNCHIK

Yachay atiy: Riqsisqanmanhina qillqayta yachan.

Imakunawan?
Kaspi, suqus, teja kallana,
yeso, kurpa, killinsa.

Imahinatam rurasunchik?
Qawaman lluqsispa kimsa kimsamanta kaspi kawallupi
pukllasunchik.
Llapanku pukllaruptinku tapusunchik:
kaspi kawallupa an purisqanta qawachkankichikchu?
Pitaq qatipanman? Imawantaq qatipachwan?
Chaymantaqa huk niraq qillqanakunawan chay ankunata
qatipasunchik?
Tukuspa, sapa warma pampapi an rurasqanta qawaspa
makinwan wayrapi rurapan.
Yachaywasiman yaykuspa qillqanapi killinsawan anninta
munasqankumanhina siqinku.

Quechua
Chanka
18

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imapitaq pukllarqanchik?
Imakunawantaq qillqarqanchik?
Allintachu qillqanakunata hapirqanchik?
Imatam qillqarqanchik awinchananchikpaq?
Huk kutipi rurasanmanchu?

Pukllasqanmanta qillqasqamanta ima tayta mamanwan


riman.

Quechua
Chanka
19
MUA MUA QURAMANTA HAMPITA
TUPACHISUNCHIK
Yachay atiy: Yuyaymanayninwan, rimayninwan
llamkasqanta, qawarichin.

Imakunawan?
Mua mua, manka, miski
upyanakuna.

Imahinatam rurasunchik?
Tapusunchik:
Qankuna yachankichikchu hampi tupachiyta?
Ima qampikunata?
Imahinatam tupachina?
Rurachwanchu?
Llapanchik huu huupi llamkasunchik, yachachiqpa
yanapayninwan.
Huk huu yakuta timpuchisunchik. Yaku timpurquptin muata
kachaykusunchik.
Allinta timpurquptin miskichisunchik urupa miskiwan.
Chaymantaqa quillata upyasunchik.
Warmakunawan rimasunchik.
Upyaruspa puunaman ustuna anchata humpirinapaq.
Kay hampitaqa kimsa punchawni upyana illariqnimpi, kuchka
pinchawpi, tutayaptimpas.
Chaymanta llapanchik siqisunchik llamkasqanchikta.
Quechua
Chanka
19

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imapitaq llamkarqanchik?
Imaynatam hampita tupachina kasqa?
Imakunawan?
Miskichu kasqa hampi?
Ima unquytataq hampisqa?
Hayka kutitan upyana kasqa qaliyanapaq?

Taytamamanman muamua hampi rurasqanta


willanqa.

Quechua
Chanka
20
WAKA CINTAYPI PUKLLASUNCHIK

Yachay atiy: Waka cintayta qatipanku.

Imakunawan?
Waka uyakuna, sara aku, illa
cinta, cuca, aqa,..

Imahinatam rurasunchik?
Waka cintay rikusqankumanta. Warmachakunata tapusunchik:
Imakunatataq rikumurqanchik?
Pikunataq chaypi karqa?
Wasikichikpi waka cintayta rurarankichikchu?
Imapaqmi chayta rukanku?
Imakunawanmi wakacintayta qispichisqaku?
Wakacintaypi pukllachwanchu?
Huupi rurananchikta aypunakusunchik: hukkuna wakamanta
ruranqaku; wakintaq wakacintayuqpamanta.
Qatipanku wakacintayta .
Llapanchik kawsayninchikkunamanta rimasunchik.
Hatun rapipi siqicunchik waka cintay raymita.
Quechua
Chanka
20

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imapitaq pukllarqanchik?
Pikunawantaq pukllarqanchik?
Munaytachu pukllarqanchik?
Imaynampi?

Ayllunchikman wakacintay raymipi


Pukllasqanchikta. Willakunchik

Quechua
Chanka
21
SARATA TIPISUNCHIK

Yachay atiy: Tipista, mikuna sarakunata akllam.

Imakunawan?
Tipinakunawan, sarandawan,
mikunakunawan?

Imahinatam rurasunchik?
Huunakusunchik yachaywasipi.
Wasinchikmanta apamusunchik tipinakunata, llikllakunatawan
sara qipinapaq.
Tawa tawamanta huunakuspa warmakunata tipinqaku.
Lliw rimasunchik imahina llamkanamanta chakraman
chayaspa:
Chakrayuqta rimaykukusunchik.
Sarata tipichwanchu.
Sarata tipista llikllaman churasunchik.
Llikllaman huntachispa wantu wantupi kustalman
apasunchik.
Sarata mikuyninmanhina: qamkapaq mutipaq lawapaq,
akllasunchik.
Quechua
Chanka
21

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Maytan qayna punchaw rirqanchik?


Imamantaq rirqanchik?
Imaynatataq kustalman winarqanchik?
Imaynatataq akllarqanchik?
Ima mikuy mikuy sarakunan kasqa?
Wanllakurqankichikchu?
Imapaq?

Tayta mamanman chakrapi llamkamusqanmanta


willakunqa, hinaspa siqimunqa qillqa maytumpi, sara
mikuynamanta.

Quechua
Chanka
22
WAKA CINTACHAY
Yachay atiy: Chaninchaspa, mastarichin, llaqtampa
yachayninkunata.

Imakunawan?
Sara aku, llampu, inciencio,
kuka, aqa.

Imahinatam rurasunchik?
Warmachanchikkunata tapusunchik:
Waka cintayta wasikichikpi rurankichikchu?
Imaynatam cintankichik?
Pikunatam waka cintayman minkakunkichik?
Imapaqmi wakaman cintata churanku?
Ima mikuna upyaykunataq kan?
Waka cintaypi pukllankuchu?
Llapanchik huk ayllupa wakacintachiqman, qawaq
puririsunchik.
Yachay wasiman kutipuspa rapipi lliw rikusqanchikta
siqisunchik llimpisunchik.
Wankaspa wakacintay takiykunata qillqamusunchik.
Llapanchik kawsayninchikkunata chaninchasunchik.
Quechua
Chanka
22

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imakunatam qawamurqanchik?
Imaynatam wakata cintasqanku?
Wakacintaypi pukllachwanchu.
Imaynatataq Kawsayninchikkunata mastarichisunman?
Huk yachaywasipi willakusunmanchu llaqtamchikpa
yachayninkunata

Taytamamanwan takiy uyarisqanta takin.

Quechua
Chanka
23
WATUCHITA YACHASUNCHIK
Yachay atiy: Rimaykunata yuyaymanayninmanta,
kawsayninkunamanta, tuqyachin.

Imakunawan?
Hatun rapipi watuchi
qillqasqa, siqisqa.

Imahinatam rurasunchik?
Hatun rapipi qillqasqata, siqisqata yachay wasiman watuchita
apasunchik.
Pisi pisimanta urqumuspa warmachakunaman qawachisunchik.
Watuchi
Imallampas haykallampas?
Ari?
Tutaykuypi iskay
Chapuchakuna Hapinakunku.
Imataq kanman?
awipa chapran.
Sapa warmakuna watuchita yuyaymananku atinankukama.
Huk watuchikunatapas yachachisunmanmi.
Quechua
Chanka
23

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatataq yacharqanchik?
Huk watuchita yacharusunmanraqchu?
Watuchikunata qispichisunmanchu?

Tayta mamanman, irqi masinkunaman watuchikunata


yachachin, huk watuchikunatapas tapukun.

Quechua
Chanka
24
NISPIRUSTA APISUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtampa kawsay mikunankunata
chaninchan.

Nispiru
Imahunawan?
Yaku, nispirus, miski,
canela, manka, yanta,
Miski wislla, miskichina, yanta.

Tanta

Imahinatam rurasunchik?
Ninata ratachispa, mankata churkuna yakuntinta.
Chaymanta churasunchik nispiruta timpunanpaq.
Nispirus waykurukuptin tipqasunchik, hinallataq
churkusunchik huk mankapi canelayuqta, miskichinawan.
Allinta timpurquptin, nispirus lawayaruptin, tantata
urqumusunchik llapanchik mikuchakunanchikpaq.
Kusisqa llaqtanchikpa miski mikunankunamanta
rimasunchik.
Quechua
Chanka
24

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatam yanurqanchik?
Miskichu kasqa?
Huk kutitapas yanuchwanchu?
Kawsayninchikta hatunyaspanchik chaninchankichikchu?

Tayta mamanchikman nispirus apita ruranampaq


maakusun.

Quechua
Chanka
25
YACHAY WASIPI SILLUKUNATA
RURASUNCHIK
Yachay atiy: Sillukunawan pukllaspa
yuyaymanayninkunata qispichin.

Imakunawan?
Papa, kuchuna, llimpina,
rapi, zanahoria, beterraga.

Imahinatam rurasunchik?
Papa, zanahoria, beterraga nisqata warmakunata
apamunankupaq maasunchik.
Warmachakuna munasqankumanhina imatapas siqinku.
Chaymantaqa siqiykunata allinta tupachinku.
Sapa warmachakuna rapipi sillukunata itispa pukllanku;
qillqaykunata, siqiykunata qispichispa.
Tukunankupaqtaq hatun rapipi huk huk siqikunata,
sutinta, churaspa, ruranku.
Llapa llamkayninchikta kusisqa qawaspa awinchanchik.
Yachay wasinckikpi sellokunata allchasunchik.
Quechua
Chanka
25

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imapim pukllarqanchik?
Imakunawanmi sillukunata rurarqanchik?
Imakunatam mana allintachu rurarqanchik?
Imakunatam qillqarqanchik sillukunawan?

Warmachakuna, wasinkuman sellota apaspa pukllanku.

Quechua
Chanka
26
KALAWASA APITA RURASUNCHIK

Yachay atiy: Receta nisqata qispichin.

Imakunawan?
Kalawasa, miskichiq,
canela, qarwi aku.

Imahinatam rurasunchik?
Kalawasata allinta maqllisunchik.
Tipqasunchik hinaspa utuchata pikasunchik.
Mankaman chikan yakuyuqta churasunchik.
Miskita canelatawan churaspa, timpuchisunchik apiyanankama.
Qarwi akuta urqunapaqa churasunchik.
Allin chayanampaq kurpawan itichispa mankata kirpasunchik.
Api chayaruptinqa chiriyachispa tumpan quillata
mikusunchik.
Chaymanta yuyansun imahinatan, imakunawansi kalawasa
apita yanurganchik.

Quechua
Chanka
26

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatataq rurarqanchik?
Sumaqchu kasqa?
Miskichu kasqa?
Kalawasata atichwanchu tarpuyta?
Haykaq? Maypi?

Tayta mamankuman rurasqankuta willakunku;


qillqamaytunpi siqispa.

Quechua
Chanka
27
CHUWIWAN PUKLLASUNCHIK

Yachay atiy: Maypis achka, pisi, chayta tupachinku.

Imakunawan?
Chuwi, poroto.

Imahinatam rurasunchik?
awpa punchaw pukllanakunamanta rimasunchik.
Sapa huuy chuwi poroto apamunankupaq kamachisunchik
Qawaman lluqsispa pampapi tuquta huupi rurasunchik.
Chuwiwan pukllasunchik.
Pukllaypa kamachikuyninta qispichinku.
Mayqin huutaq achka chuwita tuquman yaykuchinku
chayta tupachinqa.
Mayqin huu pisi chuwita tuquman yaykuchin chaytapas.
Yachay wasipi tapusunchik:
Mayqin huutaq allinta pukllayta qispichinku?
Chuwikunata achkata pisita siqisunchik.
Mayqinmi achka utaq pisilla riqsispa tuksisunchik.
Yuyaymanayninchikwan achka pisi rimayta qispichisunchik.
Quechua
Chanka
27

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imakunatam yacharqanchik pukllayninchikwan?


Mayqin huutaq achkata huurqa?
Imaynam kasqa, pisilla; achkachu?

Warma masinkunawan chuwiwan pukllanqaku.

Quechua
Chanka
28
VIERNES SANTUTA KAWSACHISUNCHIK
Yachay atiy: Chaninchaspa ayllumpi llaqtapa
kawsayninkunata taripan.

Imakunawan?
Siqikuna, iina wasi.

Imahinatam rurasunchik?
Iina wasita chayasunchik
Taytachapa chakatasqa wausqanmanta yuyarisunchik.
Imaynanpitaq wausqa?
Pikuna rayku wausqa?
Imatatan mikunanchik viernes santupi?
Imanaptin?
Imatataq mana mikunanchikchu?
Imaynampi?
Hatn siqikunapi taytachapa wauyninmanta riqsipasunchik.
Taytachapa yachayninkunata kawsayninchikpi yuyarisunchik.
Runa masinchikwan munanakusunchik, yanapanakusunchik,
ayllunchikkunawan huunakuspa ama qawanakuspa
mikunanchiktapas mallichinakusunchik.
Taytachapa calvariunta siqisunchik.
Kawsayninchikpi taytachapa wauyninta chaninchasunchik.
Quechua
Chanka
28

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Ima raykun taytacha wausqa?


Ima yachaykunatataq saqiwarqanchik?
Imaynatataq taytacha yanapawasunchik?

Iina wasipi yachasqankunamanta rimanku.

Quechua
Chanka
29
LLAQTANCHIKPA RAYMINTA
YACHASUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtampa punchawninta riqsipaspa
chaninchan.

Imakunawan?
Hatun rapikuna,
qillqanakuna, laqana

Imahinatam rurasunchik?
Llaqtanchispa rayminmanta rimasunchik:
Haykaqmi llaqtanchikpa raymin?
Imakunatataq llaqtanchikpa rayminpi ruranku?
Pikunatataq yuyarinchik?
Llaqtanchik kamachikuqpa wasinta rispa tapukamusunchik:
Imaynanpi llaqtanchikpa sutin?
Imanaptinmi kay punchawta rayminchik?
Mayqin ayllutaq awpaqta tiyarqa?
Hayka unayam llaqtanchikpa kawsasqan?
Imakuna tataq ruranku raymichinankupaq?
Yachaywasiman kutispa llaqtanchispa rayminmanta qillqata
quspichisunchik.
Quechua
Chanka
29

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imamantataq rimarqanchik?
Mayhinataq llaqtanchikpa raymin kaspa?
Kusisqachu llaqtanchik rayminta qispichisunchik?

Kutispa llaqtampa rayminmanta willakunku.

Quechua
Chanka
30
TAKIYTA YACHASUNCHIK
Yachay atiy: Uchuy takita takiyta yachan.
KALAWASAMANTA
(Taki)
Imakunawan?
Maypin maypin wian (kuti)
Hatun rapipi qillqasqa
taki.
ukupi wian (kuti)

piraq mayraq tarpuykullarqam

ukupi ukupi (kuti)

Imahinatam rurasunchik?
Yachaywasiman hatun rapipi qillqasqa takita apasunchik.
Atisqanchikman hina kuchka kutikutirispa takisunchik.
Taqa taqapi takinankupaq warmachakunawan rakisunchik.
Llapanchik taqllakuspa, tususpa ima takisunchik.

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:


Ima takiytataq yacharqanchik?
Imaynatataq takirqanchik?
Sumaqchachu takiyninchik?
Huk takita takiyta yachachwanchu?

Warmamamasinkuwan huunakuspa taki


yachasqankuta takinqaku.

Quechua
Chanka
31
QURAKUNAPA KAWSAYNINMANTA
YACHAPASUNCHIK
Yachay atiy: Qurapa kawsayninta chiqapta riqsin.

Imakunawan?
Ruru, qura, allpa, uywakunapa wanun.

Imahinatam rurasunchik?
Warmakunata tapusunchik:
Ima qurakunataq wasinchikpi wian?
Imaynataq wiasqa?
Pachamama qawaq lluksisunchik
Llapa qurakunata wiasqanman hina riqsipasunchik.
Wiasqanmanta qurapa paqarisqanmanta rimasunchik;
rurusqanmanta chaynallataq wausqanmanta yachaykunata
qatipasunchik.
Imayna qura wausqanmanta rimasunchik.
Yachay wasipi qati qati siqikunawan llamkasunchik.
Qurapa kawsayninkuna qawanapaq allpapi rurukunata
tarpusunchik.
Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:
Imatan riqsirqanchik?
Mayhinatam qurakuna paqarimusqa, wiasqa ima?
Qurakuna uqanchik hinachu kawsaynin?

Kutispa siqinku qurakunapa kawsayninta.

Quechua
Chanka
32
QURAPA TALLKINTA RIQSIPASUNCHIK

Yachay atiy: Qurakunapa kaqninkunata riqsipan.

Imakunawan?
Qura, rapi, qil qana,
llimpina, laqana.

Imahinatam rurasunchik?
Allinta yuyaymanaspa rimasunchik.
Qurakunapa tallqinkuna sutin kanchu?
Qurakunapa sutinkunata yapchanchikchu?
Imakunatataq qurakuna mikun kawsananpaq?
Huupi qurata hapispa tallqinkunata riqsipasunchik
tallqinkunapa sutinta yuyarisunchik (sapin, tullun, rapin,
waytan, rurun).
Hatun rapipi huukuna qurapa tallqinmanta siqinqaku, sutinta
qillqaspa.
Quechua
Chanka
32

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatan riqsiparqanchik?
Haykam kasqa qurapa tallqin?
Sutinta rimarichwanchu?

Kutispa qillqa maytupi qurapa lliw tallqinta laqan.

Quechua
Chanka
33
LLAQTANCHIKPA UNQUYNINKUNA

Yachay atiy: Llaqtampa unquyninkunata riqsipan.

Imakunawan?
Hatun rapipi qillqasqa taki.

Imahinatam rurasunchik?
Tapuykunata kutichispa:
Ima unquykunataq llaqtanchikpi llunpayta hapiwanchik?
Unquy hapiwaqtinchik imakunawantaq hampikunchik?
Chirimanta, yupaymanta unquykunata riqsipasunchik ?
Mana unqunanchikpaq imatataq rurananchik
Unquywan wauruchwanchu?
Unquywan kaspa; ima hampitataq qaliyanapaq upyana?
Llaqtanchikpi hampiq kanchu?
Hampiqpa wasinman hampikunamanta yachananchikpaq
puririsunchik, tapuykunata ruraspa hampiqta uyarisunchik.

Quechua
Chanka
33

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Ima unquykunatataq riqsiparqanchik?


Ima hampikunam kasqa?
Pitaq hampiyta yachasqa?

Taytamanman tapukun unquykunamanta


hampikunamantawan.

Quechua
Chanka
34
URQU KAASQANKUMANTA
RIMASUNCHIK
Yachay atiy: Urqukuna waqaychanapaq qillqakunata
qispichin.

Imakunawan?
Hatun rapikuna, raku
qillqanakuna, laqana,
llimpina.

Imahinatam rurasunchik?
Lluqsispa urqunchikkuna kaasqankuta qawasunchik.
Tapuykunata rurasunchik.
Allinchu kachkan urqunchikkuna kaasqanku?
Imakunataq kawsan urqunchikkunapi?
kaaptinku pikunataq waunku?
Imatataq rurachwan mana kaanankupaq?
Pikunawantaq yanapachikuchwan?
LLaqtanchikpa huunakuypi rimasunchikmanchu?
Wasikunapaq pirqankunapi qillqakunata ama
urqunchikkunata kaanankupaq laqasunchik.
Quechua
Chanka
34

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Allinchu karqa rimasqanchik?


Imanaptin?
Pikunawanmi huunakuchwan urqunchikkuna allin
waqaychanapaq?
Imakunatan rurasunman urqunchik waqaychanapaq?

Sapa warma ayllunkuwan kuchka willakuykunata


wasinpa pirqankunapi, mana urqu kananankupaq,
laqanku.

Quechua
Chanka
35
LLINKIWAN QUWI ILLATA RURASUNCHIK
Yachay atiy: Ayllupa yachayninta llinkiwan ruraspa
chaninchan.

Imakunawan?
Llinki.
Yaku.

Imahinatam rurasunchik?
LLapanchik illaq tuqun qawaq risunchik, chaypi illamanta
rimasunchik.
Imatataq kay tuqumanta urqunku?
Imapaqtaq chayta ruranku?
Lliw warmachakuna iskay rumita apamunku (urqu, china).
Yachay wasipi llinkiwan quwi illakunata rurasunchik.
Tukuspataq chakichinqaku huk kuchupitaq waqaychanqaku.
Llapanchik llaqtanchikpa yachayninmanta rimasunchik.

Quechua
Chanka
35

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Maytataq rirqanchik?
Imatataq apamurqanchik?
Llinkiwan munankichik llamkayta?
Imakunatataq llinkiwan rurachwan?
Anllinchu llaqtanchikpa yachayninkuna?

Tayta mamankuman tapunakunqaku maypis chay


illata churanku.

Quechua
Chanka
36
PAPA TARPUYTA YACHASUNCHIK

Yachay atiy: Papa tarpuyta yachapan.

Imakunawan?
Papa muqu, piku, yunta
turu, siqiy, llimpina rapi.

Imahinatam rurasunchik?
Huk punchaw awpaqta warmakunata papa apamunampaq
maasunchik.
Papa tarpuymanta rimasunchik.
Muqu apamusqankuta kuchuman huusunchik.
Papa muquta sapankaman rakisunchik tarpuq apanampaq.
Chakrata turuwan yapusunchik.
Yapuspa wachuta kichaptin warmakuna muqun.
Chaymantataq tarpusqankuta paykuna rapipi papa
tarpuymanta, siqinku,llimpinku, laqanku, takispa.

PAPAMANTA
(Takiy)
papaschay papaschay
maypin wiaranki
uqaqa wiani
allpa sunquchapi
miski mikuwanankupaq
Quechua
Chanka
36

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imakunatam apamurqanchik?
Imatan rurarqanchik?
Hayka papatam churaqanchik uchkuman?
Imaynatam tarpurqanchik?

Tayta mamanman papa tarpusqanta willakunqa.

Quechua
Chanka
37
PACHA MAMANCHIKTA
WAQAYCHASUNCHIK
Yachay atiy: Pachamamanchik chaninchayta yachan.

Imakunawan?
Qillkana rapi, llimpina
qillqana.

Imahinatam rurasunchik?
Warmachakunata tapusunchik:
Qankuna riqsinkichischu pachamamata?
Maypin tiyan pacha mama?
Pikunatan uywan pachamama?
Qawaman lluqsispa pacha mamata qawarisunchik llapa
kawsayninmanta rimasunchik
Yachaywasiman yaykuspa, rapipi warmachakuna. Rikusqanta
atisqanmanhna siqinqaku
Tukunapaqtaq paykunapura siqisqankuta qawanqaku
chaymantataq awinchanqaku.
Quechua
Chanka
37

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Pimantam rimarqanchik?
Pitam siqirqanchik?
Pacha mamanchikra, sapa punchawchu chaninchchwan?

Taytamamanman pachamama chaninchaymanta


tapunqa.

Quechua
Chanka
38
TAQASPA PUKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Rurukunata riqchakuyninmanhina huun.

Imakunawan?
Sara, tarwi, purutu.

Imahinatam rurasunchik?
Lliw warmachakunawan huunakuypi pukllasunchik
warmi pura, qari pura, chukuyuq; mana chukuyuq
huunakunku.
awpaq punchawta maasun sara, tarwi, poroto, rurukunata.
Qawaspa, tiqsichanku lliw rurukuna apamusqankuta.
Rurukunamanta tapusunchik.
Rurukuna apamusqanchikunanta rimasunchik.
Imaynatataq qamkuna huuruwakchik?
Sapa taqapi akllanku rikchakuk rurukunata.
Imaypitaq qamkuna taqaruwakchik?
Kay ruru huk qatapi karunmanchu.
Imaynampi?
Rurukuna akllasqanchikwan ruwasun muqu taqata.

Quechua
Chanka
38

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imaynatam pukllarqanchik?
Imaynatataq huuranchik?
Maypitaq huusqanchikta churaranchik?
Rurukuna huuyta yachanchikchu?

Warma masinkunawan huunakuypi pukllan.

Quechua
Chanka
39
YUPASPA PUKLLASUNCHIK

Yachay atiy: Yupaykuspa yupayta riksin.

Imakunawan?
Rurukuna, sarakuna,
rumikuna, chapakuna.

Imahinatam rurasunchik?
Sapa warmachakunaman rumikunata, rurukunata
pukllachinankupaq rakisunchik.
Warmachakunata nisunchik
Churay huk ruruchata
Kunanqa yupaykuy
Chaymantataq huk rumichatawan yapasunchik Kunanri
qaykataq kachkan?
Tukuspataq huk rumichatawan yapasunchik, hinallaspataq
yupanqa, hinallataq yapasun huk rumita chunkaman
chayanankama
Rapipi siqinchik rumikunata, sarakunata, chapakunata
chunkaman chayanankama.

Quechua
Chanka
39

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatan rurarqanchik?
Mayhinatan rurarqanchik?
Allintachu yuparqanchik ?
Kusinqachu yupayta yacharqanchik?
Huk kunata imatawantaq yupachway?

Warma masinkunawan kikillanta rumichakunawan


pukllachakunku.

Quechua
Chanka
40
RIQCHAKUSQANCHIKMAN HINA
HUUNAKUSUNCHIK
Yachay atiy: Rikchanakusqanta; mana
rikchanakusqanta tupanachispa huun.

Imakunawan?
LLimpisqa, latakuna, tiza,
siqinakuna.

Imahinatam rurasunchik?
Imaymana pachasqa hamusqankunamanta rimanku
Qawaman lluqsispa, iskay hatun ruyru siqikunata pampapi
rurasunchik; hinaspa tapusunchik imapaqcha kanman? imataq sutin
kanman? (puka wasi, qillu wasi)
Warmakunata nisunchik: nisqayman hina huk kaq pukllayta qallarispa
wasiman yaykunkinchik.
Puka wasi usutayuqkunapaq qillu wasitaq mana usutayuqkunapaq
Puka wasi simpayuqkunapaq, qillu wasitaq mana
simpayuqkunapaq(yachachiq qawasqanman hina yaykuqkunata
akllan)
Qipataqa yaykunqa puka wasiman qarikuna, qillu wasiman warmikuna,
sapa kama huk llimpsqa latantin yaykunku
Nisunchik: Sapakama latan kanan, Mayo sayasqampi churaspa
lluksimunqa
Hawamanta wasikunata qawaspa rikuspa, mayp sayasqankumanta,
imaniraq latan kasqanmanta, Mayo wasipi aswan achka kasqanmanta
ima.
Yachay wasipi rurasqankuta siqinku, llimpinku.
Quechua
Chanka
40

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatataq rurarqanchik?
Imaykichikman hinam huunakurankichik?
Pikunataq kuchka karqa?Imaynampi?
Imaynan wasikuna lluksiruptinchik qiparqa?

Tayatanwan, mamanwan, aanwan utaq turinwan


riqchakusqanta mana riqchakusqantapas riqsipan.

Quechua
Chanka
41
KAWSAYNINCHIKKUNATA
AKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Kawsayninkunata riqchakusqamanta huun,
rimaspa.

Imakunawan?
Sara, papa, uqa, ulluku, hawas.

Imahinatam rurasunchik?
Juancitupa wasinman chayasunchik, kawsaykuna
huusqankunata qawasunchik.
Uqa, sara, papa, huusqankunata.
Tapuykunata ruranakusunchik:
Kawsayninchikkuna tupunapaq imakunatan rurasunchik?
Imapaqmi tupusunchik?
Tupuspa maypin waqaychasunchik?
Yanapakusunchik tupuypi.
Huk tupu kanqa hatun papakunamanta huktaq tumpan
uchuykunamanta, huktaq uchuychakunamanta.
Hinallatataq uqakunawan rurasunchik.
Muti sara, hanka sara, yuraq sara kasqanmanhina huusunchik.
Tukuspa sapa warmachakuna markaman uqariyta yanapasunchik.
Watantin kawsayninchik kanampaq wanllata markanchikpi
watasunchik.
Quechua
Chanka
41

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imapaqmi tupuna kasqa?


Imatataq yuyaymanaranchik tupunapaq?
Imapaqmi wanllata watasunchik?

Tayta mamankunaman tapunqaku imaynakunatas


paykuna tupunku.

Quechua
Chanka
42
PAAMAN LLUQIMAN WIRPUNCHIKTA
KUYUCHISUNCHIK
Yachay atiy: LLuqiman paaman kaqkunata churayta
yachanqa.

Imakunawan?
Latakuna.

Imahinatam rurasunchik?
Tapuykunawan pukllasunchik
Haykam riqranchik? kuyuchisunchik.
Haykam makinchik? kuyuchisunchik.
Haykan awinchik? muyuchiy m wirpunchikta pukllaspa
riqsipasunchik.
Paa puka latata churasunchik.
LLuqi qillu latata churasunchik.
Pawakachasunchik. Paa man, lluqi man.
Paa makinchikta uqarisunchik.
Lluki makinchikta uqarisunchik.
Paa chakinchikta kuyuchisunchik.
Lluqi chakinchikta kuyuchisunchik.
Siqispa llimpisunchik lluqi paa makinchikta.
Hinallataq lluqi paa chakinchikta.
Quechua
Chanka
42

Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:

Imatataq kunan punchaw yacharqanchik?


Mayqinmi paa makinchik kasqa?
Ima pukllanawanmi pukllarqanchik?
Lluqi paa lawman kuyuchwanchu?

Wasinman kutispa siqin ruranakunata, lluqiman kaqta


kikintataq siqinku paa man kaqta.

Quechua
Chanka
43
JUGAMOS CON SILUETAS

Capacidad: Comprende preguntas en las que


promueven dialogos cortos.

Qu necesitamos?
Siluetas de animales,
objetos y plantas.

Cmo lo hacemos?
Manipulamos las siluetas en grupos
Identificamos sus nombres y sus caractersticas resaltantes
Imitamos las voces onomatopyicas de cada animalito, luego
de algunos objetos y plantas
Desarrollamos espacios de dilogos cortos entre siluetas
Conocemos o agregamos a nuestro vocabulario algunas
palabras nuevas que aprendimos durante el dilogo.

Castellano
43

Conversamos con los nios y nias:

Cul es la silueta que ms les gust?


Porqu?
Qu mensaje le crearon a cada silueta?
Podemos jugar otra vez?

Dibujan las siluetas que utilizamos durante la clase.

Castellano
44
VISITAMOS LUGARES DONDE SE HABLA
EL CASTELLANO
Capacidad: Participa en dilogos sencillos en
situaciones reales de comunicacin oral de su
entorno comunal.

Qu necesitamos?
La posta mdica, la
capilla, el municipio, la
feria, la escuela.

Cmo lo hacemos?
Identificamos los lugares donde ms se comunican en
castellano.
Visitamos los lugares donde se comunican en castellano
En grupos de trabajo trataremos de escuchar una conversacin
cualquiera, luego lo transmitiremos en el aula , identificando
algunos elementos de la comunicacin:
Quin habl?, quin escuch?, qu hablaron?, en que
idioma hablaron?
Tambin representaremos algn suceso que nos interes
durante el recorrido.

Castellano
44

Conversamos con los nios y nias:

Dnde fuimos?
Qu idioma hablaban las personas?
Pudimos entender lo que hablaron?

Comentan sobre el lugar visitado utilizando el


castellano.

Castellano
45
ESCUCHAMOS NUESTRA VOZ
Capacidad: Participa en dialogos sencillos en situaciones
reales de comunicacin oral de su entorno escolar.

Qu nesecitamos?
Grabadora, caset.

Cmo lo hacemos?
Mostramos la funcin de la grabadora explicando su uso.
En grupos nos repartimos consignas de temas de dilogo:
- Normas de cortesa
- Del trabajo cooperativo
Durante el tiempo de 10 cada grupo desarrollara la actividad.
La profesora ir grabando conforme cada grupo va
sosteniendo el dilogo.
Una vez grabada tales situaciones escucharemos nuestra voz.
Cada nio identifica su voz en la grabacin retroalimentando
su mensaje y participacin.

Castellano
45

Conversamos con los nios y nias:

Qu hicimos?
Nos gust escuchar nuestra voz?
Les gustara volver a grabarlas con otras conversaciones?

Comunica a sus padres y hermanos lo que hizo en la


escuela.

Castellano
46
ESCUCHAMOS LA RADIO
Capacidad: Escucha con atencin y predice el
contenido de canciones y comunicados en castellano.

Qu nesecitamos?
Radio grabadora, caset.

Cmo lo hacemos?
Prendemos la radio grabadora sintonizando un programa
que se emite en castellano
Identificamos la voz del que habla; de varn o mujer
Comprendemos los mensajes que escuchamos
Imitamos al locutor
Identificamos un mensaje especial para luego repetirlo
Conversamos con los nios y nias:
Qu escuchamos?
Les gusta escuchar?
Podemos hablar nosotros igual?
De qu otros temas podemos hablar?

Juntamente que sus hermanos escuchan en una radio


grabadora el programa de mensajes a nuestra
comunidad.

Castellano
47
EL CASTELLANITO
Capacidad: Participa en dilogos sencillos en segunda
lengua, en situaciones reales de comunicacin oral de su
entorno familiar y comunal.
Hola! Hola!
amiguitos
soy Castellanito
Castellanito
Qu necesitamos?
Soy Mara
Mueco de trapo llamado
castellanito.

Cmo lo hacemos?
Presentamos a los nios y nias al mueco castellanito.
Hacemos que el mueco se presente por su nombre.
En pares los nios y nias dialogan haciendo que uno de ellos
sea castellanito y pregunte el nombre a su compaero.
Luego todos dialogamos con el mueco castellanito.
Conversamos con los nios y nias:
Quin es castellanito?
Qu nos ensea?
Entendemos lo que habla castellanito?
Les gusta hablar el castellano?

Con sus padres y hermanos habla del mueco


castellanito.

Castellano
48
LLEGO UNA CARTA
Capacidad: Comprende indicaciones dadas en segunda
lengua para realizar actividades o tareas sencillas.

Qu necesitamos?
Una carta.

Cmo lo hacemos?
Salimos todos al patio y nos sentamos.
En crculo planteamos las consignas del juego.
Los participantes deben mostrarse muy concentrados y giles
Damos la indicacin diciendo: lleg una carta! Los nios y
nias responden para quin?
Respondemos: para todos aquellos que tienen pantaln, mientras
todos se movilizan y cambian de sitio quitamos una silla para
que uno se quede sin silla.
Si el nio o nia se queda por 3 veces sin silla cumplir una
tarea.
Otra vez indicamos: lleg una carta!
Los nios y nias respondern para quin? Para todos los que
tienen cabello largo.
As sucesivamenmte continuamos jugando a la carta
considerando otros criterios.

Castellano
48

Conversamos con los nios y nias:

En que jugamos?
Les gust el juego?
Podemos volver a jugar?

Con sus hermanos y vecinos jugaran el juego


aprendido.

Castellano
49
NOS CONOCEMOS CON UNA CANCIN

Capacidad: Comprende indicaciones para relacionarse


con los dems.

Qu necesitamos?
Una cancin.

Cmo lo hacemos?
Salimos afuera para formar un semi circulo para presentarnos cada
uno con nuestro nombre.
Damos las indicaciones sencillas de cmo entonar la cancin.
Entonamos la cancin sin perder el contacto con la persona que
esta a nuestro lado.
Hola me llamo Maruja! cmo te llamas t? Yo me llamo Elizabeth!
y cmo te llamas t? Yo me llamo Marleny! y cmo te llamas t?
Yo me llamo Fernando! y cmo te llamas t? ... y as todos los
participantes entonaran la cancin escuchando de cada uno; nuestros
nombres.
Luego les cantamos la cancin a los nios para que valoren sus
nombres
Les decimos a los nios y nias: Qu bonitos nombres tienen todos
Uds.! Y que lindo se escucha que nos llamen as! Ahora ya nos
conocemos por nuestros nombres.

Castellano
49

Conversamos con los nios y nias:

Les gust la cancin?


Qu aprendimos con la cancin?
Es importante nuestro nombre?

Manifiestan la importancia de su nombre.

Castellano
50
APRENDEMOS A ENTONAR UNA
CANCIN
Capacidad: Entona pequeas canciones en castellano.

Qu nesecitamos?
Cancin escrita en
papelote.

Cmo lo hacemos?
Presentamos la cancin del burrito.
Identifican sus elementos, componentes de la cancin.
Describen sus caractersticas fsicas y utilidades de los elementos
que observamos en el texto:
Que observamos en el texto?, de que tamao es?qu lleva?
ustedes tienen un animalito similar a ste?
Cantamos la cancin acompaado por el ritmo de las palmas
Cantamos varias veces hasta aprender la cancin.
Burrito
(cancin)
Camina burrito
que vamos los dos
llevando la lea
que pide mam.
Burrito tu fuerza quisiera tener
para llevar la lea
que pide mam.

Castellano
50

Conversamos con los nios y nias:

Podemos aprender canciones de otros animalitos


Qu otras canciones conoces en los que hablan de animales?
Cul?

Cantan la cancin aprendida.

Castellano
51
APRENDEMOS A VESTIRNOS

Capacidad: Comprende indicaciones sencillas para realizar


actividades cotidianas.

Qu necesitamos?
Vestimentas de varn y
mujer.

Cmo lo hacemos?
Hacemos preguntas:
Para qu nos vestimos?, por qu es importante el vestido?
Para identificar nuestro genero, para protegernos del fro y
del calor.
Cmo se visten nuestros padres?
Cmo se visten los nios pequeos?
Ahora jugaremos a vestirnos.
Elegiremos la ropa que nos gusta y nos vestimos con el
ideal del personaje que queremos ser.
Indicamos de que accesorios est compuesto nuestro traje
manifestando sus caractersticas y peculiaridades: chompa
roja, falda larga, un sombrero, un pantaln, etc.
Dibujamos el traje que ms nos gust.

Castellano
51

Conversamos con los nios y nias:

Les gusta la actividad?


Podemos jugar otra vez?

Con sus hermanos y vecinos jugaran el juego


aprendido.

Castellano
52
CARTELES DE NUESTRA COMUNIDAD

Capacidad: Interpretar textos sencillos y significativos de


su entorno como: carteles, afiches, etiquetas, textos.

Qu necesitamos?
Carteles y etiquetas del
entorno escritas en
segunda lengua.

Cmo lo hacemos?
Salimos organizadamente a recorrer la comunidad.
Observamos lugares donde existen carteles y etiquetas.
Leemos los carteles interpretando el texto.
Motivamos a travs de preguntas.
Qu dir all?, para que lo habrn escrito?, quin lo
habr escrito?, en vuestra casa existe alguno parecido?
Leemos los carteles junto con los nios y nias.
* Esta actividad se realizar si el contexto lo permite.

Castellano
52

Conversamos con los nios y nias:

Qu lugares visitamos?
Qu carteles hemos visto?
Podemos volver a salir para leer carteles y etiquetas?

Leen las etiquetas de los productos que consumen.

Castellano
53
ENCUENTRA EL CAMINO

Capacidad: Comprenden indicaciones dadas en segunda


lengua para realizar actividades o tareas sencillas.

Qu necesitamos?
Tijeras, lpiz y cartulina.

Cmo lo hacemos?
Nos juntamos cada dos nios para conversar y representar
en el papel o en el piso.
Cmo encontramos el camino a nuestras casas?
Cmo las abejas encontrarn su panal?
Cmo los aviones encontrarn su camino en el aire?
Cada nio representa los recorridos que hacen los elementos
mencionados.
La docente representa un croquis del recorrido que tiene
que hacer: un gato para comer al ratn.
Los nios realizan los recorridos por los diferentes caminos
para encontrar el camino verdadero.
El grupo que primero encuentra ser el ganador.

Castellano
53

Conversamos con los nios y nias:

Les fue fcil encontrar el camino?


Qu hicieron para encontrar el camino verdadero?
Lleg a comer el gato al ratn?

Con ayuda de sus familiares elaboran diferentes


caminos para seguir recorridos.

Castellano
54
CREAMOS DIBUJOS ANIMADOS
Capacidad: Usan frases convencionales en segunda lengua
para saludar, despedirse, dar las gracias, pedir o entregar
algo.

Qu necesitamos?
Una caja de cartn de 20 x 30 cm,
papel celofn, uhu, un rodillo, papel
cebolla, masking.

Cmo lo hacemos?
Preguntamos a los nios y nias:
Uds.ven dibujos animados? Qu dibujos? En que horario?
Uds. quisieran crear dibujos animados y pasar por la televisin?
Todos los haremos.
En el papel cebolla cada grupo crear inspirndose en el personaje
que ms le gusta.
De acuerdo a sus dibujos la docente escribir el texto, luego
pintaremos para darle una indicacin al personaje a nuestro
dibujo.
El o ella nos saludar por la televisin.
Nos agradecer por haberlo creado, y se despedir de nosotros.
Preguntamos: Quin podr darle la voz a este personaje?
Designaremos a los nios que hablarn por los nios? :
De la caja construimos el aparato del TV, colocando el rodillo en el
enrollado de dibujos por la parte interna.
Todos escuchamos con atencin el saludo de los nios y nias
que hablan por los personajes:
Hola amiguitos soy el conejo peluchn? Cmo estn Uds? y
luego pasar otro nio.
Conforme van hablando los nios haremos rodar las imgenes.
* Esta actividad se realizar siempre y cuando en la comunidad utilizan televisor.

Castellano
54

Conversamos con los nios y nias:

Les gust los dibujos animados?


Qu nos ensearon los dibujos?

Transmitirn sus experiencias vividas al crear sus


dibujos.

Castellano
55
APRENDEMOS UNA ADIVINANZA

Capacidad: Aprenden adivinanzas en segunda lengua.

Qu necesitamos?
Silueta de frutas.

Cmo lo hacemos?
Ponemos las frutas frente a los nios y nias para que observen.
Les hacemos una adivinanza. Por ejemplo:

Chiquito y Tiene espinas


redondito que hace doler
a todos hace y si la pelas
rendir la comes muy rico

Verde por fuera Una seora muy gorda


dulce por dentro vestida de verde y
si quieres que te lo diga tiene corazn rojo
espera

Castellano
55

Conversamos con los nios y nias:

Qu aprendimos?
Qu adivinanza les gusto ms?

Jugamos el adivina adivinador con nuestra familia.

Castellano
NDICE
AREA NOMBRE DE LA CARTILLA N DE CARTILLA
C.I. Yarqa aspiy 01
P.S Wirpunchikta pukllaspa kuyuchisunchik 02
P.S Allin purinapaqyachaykuna 03
P.S Qarita warmitawan riqsipasunchik 04
P.S Runapa wirpunta riqsipasunchik 05
P.S Apunchikman riqsipayninchikta 06
C.I. Mituwan pukllasunchik 07
C.I. Killi wataypi pukllasunchik 08
C.I. Negrillupa tusuyninta tususunchik 09
C.I. Tunas pallay tusuyta qispichisunchik 10
C.I. Wasinmanta qillqataqispichisunchik 11
C.I. Pukllananchikkunata llinkimanata rurasunchik 12
C.I. Ulluku waqtata yanusunchik 13
C.I. Ahusmanta hampita rurasunchik 14
C.I. Huk llaqtaman willakuyta apachisunchik 15
C.I. Titirista pukllanapaq rurasunchik 16
C.I. Willakuy 17
C.I. Qillqaypi pukllasunchik 18
C.A Mua mua qaramanta hampita tupachisunchik 19
C.A Waka cintaypi pukllasunchik 20
C.A Sarata tipisunchik 21
C.I Waka cintachay 22
C.A Watuchita yachasunchik 23
C.I Nispiruta apisunchik 24
C.I Yachay wasipi sillukunata rurasunchik 25
C.I Chuwiwan pukllasunchik 27
P.S Viernes santuta kawsachisunchik 28
P.S Llaqtanchipa rayminta yachasunchik 29
AREA NOMBRE DE LA CARTILLA N DE CARTILLA
C.I. Takiyta yachasunchik 30
C.A Qurakunata kawsayninmanta yachapasunchik 31
C.A Qurapa tallkinta riqsipasunchik 32
C.A Llaqtanchikpa unquyninkuna 33
C.A Urqu kaasqanqumanta rimasunchik 34
C.I Llinkiwan quwi illata rurasunchik 35
C.A Papa tarpuyta yachasunchik 36
P.S Pacha mamanchikta waqychasunchik 37
L.M Taqaspa pukllasunchik 38
L.M Yupasqa pukllasunchik 39
L.M Riqchakusqanchikmanta hina huunakusunchik 40
L.M Kawsayninchikkunata akllasunchik 41
L.M Paaman lluqiman wirpunchikta kuyuchisunchik 42

CARTILLAS EN CASTELLANO
C.I Jugamos con siluetas 43
C.I Visitamos lugares donde se habla el castellano 44
C.I Escuchamos nuestra voz 45
C.I Escuchamos la radio 46
C.I El castellanito 47
C.I Lleg una carta 48
C.I Nos conocemos con una cancin 49
C.I Aprendemos a entonar una cancin 50
C.I Aprendemos a vestirnos 51
C.I Carteles de nuestra comunidad 52
C.I Encuentra el camino 53
C.I Creamos dibujos animados 54
C.I Aprendemos una adivinanza 55
El Acuerdo Nacional

El 22 de julio de 2002, los representantes de las parte de ella. Con este fin, el Acuerdo
organizaciones polticas, religiosas, del promover el acceso a las oportunidades
Gobierno y de la sociedad civil firmaron el econmicas, sociales, culturales y polticas.
compromiso de trabajar, todos, para conseguir Todos los peruanos tenemos derecho a un
el bienestar y desarrollo del pas. Este empleo digno, a una educacin de calidad, a
compromiso es el Acuerdo Nacional. una salud integral, a un lugar para vivir. As,
alcanzaremos el desarrollo pleno.
El Acuerdo persigue cuatro objetivos
fundamentales. Para alcanzarlos, todos los 3. Competitividad del Pas
peruanos de buena voluntad tenemos, desde el Para afianzar la economa, el Acuerdo se
lugar que ocupemos o el rol que compromete a fomentar el espritu de
desempeemos, el deber y la responsabilidad competitividad en las empresas, es decir,
de decidir, ejecutar, vigilar o defender los mejorar la calidad de los productos y
compromisos asumidos. Estos son tan servicios, asegurar el acceso a la formaliza-
importantes que sern respetados como cin de las pequeas empresas y sumar
polticas permanentes para el futuro. esfuerzos para fomentar la colocacin de
nuestros productos en los mercados
Por esta razn, como nios, nias, adolescentes internacionales.
o adultos, ya sea como estudiantes o
trabajadores, debemos promover y fortalecer 4. Estado Eficiente, Transparente y
acciones que garanticen el cumplimiento de Descentralizado
esos cuatro objetivos que son los siguientes: Es de vital importancia que el Estado
cumpla con sus obligaciones de manera
1. Democracia y Estado de Derecho eficiente y transparente para ponerse al
La justicia, la paz y el desarrollo que servicio de todos los peruanos. El Acuerdo
necesitamos los peruanos slo se pueden se compromete a modernizar la
dar si conseguimos una verdadera administracin pblica, desarrollar
democracia. El compromiso del Acuerdo instrumentos que eliminen la corrupcin o
Nacional es garantizar una sociedad en la el uso indebido del poder. Asimismo,
que los derechos son respetados y los descentralizar el poder y la economa para
ciudadanos viven seguros y expresan con asegurar que el Estado sirva a todos los
libertad sus opiniones a partir del dilogo peruanos sin excepcin.
abierto y enriquecedor; decidiendo lo mejor
para el pas. Mediante el Acuerdo Nacional nos compro-
metemos a desarrollar maneras de
2. Equidad y Justicia Social controlar el cumplimiento de estas polticas
Para poder construir nuestra democracia, es de Estado, a brindar apoyo y difundir
necesario que cada una de las personas que constantemente sus acciones a la sociedad
conformamos esta sociedad, nos sintamos en general.
SMBOLOS DE LA PATRIA

HIMNO NACIONAL DEL PER


CORO
Somos libres, semoslo siempre,
y antes niegue sus luces el Sol,
que faltemos al voto solemne
que la Patria al eterno elev

BANDERA CORO DEL HIMNO NACIONAL ESCUDO

Declaracin Universal de los Derechos Humanos


El 10 de diciembre de 1948, la Asamblea General de las Naciones Unidas aprob y proclam la
Declaracin Universal de Derechos Humanos, cuyos artculos figuran a continuacin:
Artculo 1.- Todos los seres humanos nacen libres e iguales en dignidad y derechos y (...) deben comportarse Artculo 21.-
fraternalmente los unos con los otros. 1. Toda persona tiene derecho a participar en el gobierno de su pas, directamente o por medio de representantes
Artculo 2.- Toda persona tiene todos los derechos y libertades proclamados en esta Declaracin, sin libremente escogidos.
distincin alguna de raza, color, sexo, idioma, religin, opinin poltica o de cualquier otra ndole, origen nacional 2. Toda persona tiene el derecho de acceso, en condiciones de igualdad, a las funciones pblicas de su pas.
o social, posicin econmica, nacimiento o cualquier otra condicin. Adems, no se har distincin alguna 3. La voluntad del pueblo es la base de la autoridad del poder pblico; esta voluntad se expresar mediante
fundada en la condicin poltica, jurdica o internacional del pas o territorio de cuya jurisdiccin dependa una elecciones autnticas que habrn de celebrarse peridicamente, por sufragio universal e igual y por voto secreto u
persona (...). otro procedimiento equivalente que garantice la libertad del voto.
Artculo 3.- Todo individuo tiene derecho a la vida, a la libertad y a la seguridad de su persona. Artculo 22.- Toda persona (...) tiene derecho a la seguridad social, y a obtener, (...) habida cuenta de la organizacin y
Artculo 4.- Nadie estar sometido a esclavitud ni a servidumbre; la esclavitud y la trata de esclavos estn los recursos de cada Estado, la satisfaccin de los derechos econmicos, sociales y culturales, indispensables a su
prohibidas en todas sus formas. dignidad y al libre desarrollo de su personalidad.
Artculo 5.- Nadie ser sometido a torturas ni a penas o tratos crueles, inhumanos o degradantes. Artculo 23.-
Artculo 6.- Todo ser humano tiene derecho, en todas partes, al reconocimiento de su personalidad jurdica. 1. Toda persona tiene derecho al trabajo, a la libre eleccin de su trabajo, a condiciones equitativas y satisfactorias de
Artculo 7.- Todos son iguales ante la ley y tienen, sin distincin, derecho a igual proteccin de la ley. Todos trabajo y a la proteccin contra el desempleo.
tienen derecho a igual proteccin contra toda discriminacin que infrinja esta Declaracin (...). 2. Toda persona tiene derecho, sin discriminacin alguna, a igual salario por trabajo igual.
Artculo 8.- Toda persona tiene derecho a un recurso efectivo, ante los tribunales nacionales competentes, 3. Toda persona que trabaja tiene derecho a una remuneracin equitativa y satisfactoria, que le asegure, as como a
que la ampare contra actos que violen sus derechos fundamentales (...). su familia, una existencia conforme a la dignidad humana y que ser completada, en caso necesario, por
Artculo 9.- Nadie podr ser arbitrariamente detenido, preso ni desterrado. cualesquiera otros medios de proteccin social.
Artculo 10.- Toda persona tiene derecho, en condiciones de plena igualdad, a ser oda pblicamente y con 4. Toda persona tiene derecho a fundar sindicatos y a sindicarse para la defensa de sus intereses.
justicia por un tribunal independiente e imparcial, para la determinacin de sus derechos y obligaciones o para el Artculo 24.- Toda persona tiene derecho al descanso, al disfrute del tiempo libre, a una limitacin razonable de la
examen de cualquier acusacin contra ella en materia penal. duracin del trabajo y a vacaciones peridicas pagadas.
Artculo 11.- Artculo 25.-
1. Toda persona acusada de delito tiene derecho a que se presuma su inocencia mientras no se pruebe su 1. Toda persona tiene derecho a un nivel de vida adecuado que le asegure, as como a su familia, la salud y el
culpabilidad (...). bienestar, y en especial la alimentacin, el vestido, la vivienda, la asistencia mdica y los servicios sociales
2. Nadie ser condenado por actos u omisiones que en el momento de cometerse no fueron delictivos segn el necesarios; tiene asimismo derecho a los seguros en caso de desempleo, enfermedad, invalidez, viudez, vejez u
Derecho nacional o internacional. Tampoco se impondr pena ms grave que la aplicable en el momento de otros casos de prdida de sus medios de subsistencia por circunstancias independientes de su voluntad.
la comisin del delito. 2. La maternidad y la infancia tienen derecho a cuidados y asistencia especiales. Todos los nios, nacidos de
Artculo 12.- Nadie ser objeto de injerencias arbitrarias en su vida privada, su familia, su domicilio o su matrimonio o fuera de matrimonio, tienen derecho a igual proteccin social.
correspondencia, ni de ataques a su honra o a su reputacin. Toda persona tiene derecho a la proteccin de la Artculo 26.-
ley contra tales injerencias o ataques. 1. Toda persona tiene derecho a la educacin. La educacin debe ser gratuita, al menos en lo concerniente a la
Artculo 13.- instruccin elemental y fundamental. La instruccin elemental ser obligatoria. La instruccin tcnica y profesional
1. Toda persona tiene derecho a circular libremente y a elegir su residencia en el territorio de un Estado. habr de ser generalizada; el acceso a los estudios superiores ser igual para todos, en funcin de los mritos
2. Toda persona tiene derecho a salir de cualquier pas, incluso del propio, y a regresar a su pas. respectivos.
Artculo 14.- 2. La educacin tendr por objeto el pleno desarrollo de la personalidad humana y el fortalecimiento del respeto a los
derechos humanos y a las libertades fundamentales; favorecer la comprensin, la tolerancia y la amistad entre
1. En caso de persecucin, toda persona tiene derecho a buscar asilo, y a disfrutar de l, en cualquier pas.
todas las naciones y todos los grupos tnicos o religiosos, y promover el desarrollo de las actividades de las
2. Este derecho no podr ser invocado contra una accin judicial realmente originada por delitos comunes o Naciones Unidas para el mantenimiento de la paz.
por actos opuestos a los propsitos y principios de las Naciones Unidas.
3. Los padres tendrn derecho preferente a escoger el tipo de educacin que habr de darse a sus hijos.
Artculo 15.-
Artculo 27.-
1. Toda persona tiene derecho a una nacionalidad.
1. Toda persona tiene derecho a tomar parte libremente en la vida cultural de la comunidad, a gozar de las artes y a
2. Anadie se privar arbitrariamente de su nacionalidad ni del derecho a cambiar de nacionalidad. participar en el progreso cientfico y en los beneficios que de l resulten.
Artculo 16.- 2. Toda persona tiene derecho a la proteccin de los intereses morales y materiales que le correspondan por razn de
1. Los hombres y las mujeres, a partir de la edad nbil, tienen derecho, sin restriccin alguna por motivos de las producciones cientficas, literarias o artsticas de que sea autora.
raza, nacionalidad o religin, a casarse y fundar una familia (...). Artculo 28.- Toda persona tiene derecho a que se establezca un orden social e internacional en el que los derechos y
2. Slo mediante libre y pleno consentimiento de los futuros esposos podr contraerse el matrimonio. libertades proclamados en esta Declaracin se hagan plenamente efectivos.
3. La familia es el elemento natural y fundamental de la sociedad y tiene derecho a la proteccin de la sociedad Artculo 29.-
y del Estado. 1. Toda persona tiene deberes respecto a la comunidad(...).
Artculo 17.- 2. En el ejercicio de sus derechos y en el disfrute de sus libertades, toda persona estar solamente sujeta a las
1. Toda persona tiene derecho a la propiedad, individual y colectivamente. limitaciones establecidas por la ley con el nico fin de asegurar el reconocimiento y el respeto de los derechos y
2. Nadie ser privado arbitrariamente de su propiedad. libertades de los dems, y de satisfacer las justas exigencias de la moral, del orden pblico y del bienestar general
Artculo 18.- Toda persona tiene derecho a la libertad de pensamiento, de conciencia y de religin (...). en una sociedad democrtica.
Artculo 19.- Todo individuo tiene derecho a la libertad de opinin y de expresin (...). 3. Estos derechos y libertades no podrn, en ningn caso, ser ejercidos en oposicin a los propsitos y principios de
las Naciones Unidas.
Artculo 20.-
Artculo 30.- Nada en esta Declaracin podr interpretarse en el sentido de que confiere derecho alguno al Estado, a
1. Toda persona tiene derecho a la libertad de reunin y de asociacin pacficas. un grupo o a una persona, para emprender y desarrollar actividades (...) tendientes a la supresin de cualquiera de los
2. Nadie podr ser obligado a pertenecer a una asociacin. derechos y libertades proclamados en esta Declaracin.

DISTRIBUIDO GRATUITAMENTE POR EL MINISTERIO DE EDUCACIN - PROHIBIDA SU VENTA

Вам также может понравиться