Академический Документы
Профессиональный Документы
Культура Документы
QUECHUA CHANKA
Educacin Inicial
"Ao de la Consolidacin Democrtica"
ICA DEL
BL PE
P
R
RE
MINISTERIO DE EDUCACIN
Ministro de Educacin
Jos Antonio Chang Escobedo
Autores:
Vctor Geden Palomino
Elizabeth Corimanya Alegra
Maruja Cabrera Len Hecho el depsito legal:
Docentes y promotores Chancas de Huancarama, BNP: 2007-00425
Acobamba, Kiswara, Chincheros y La Mar
Impreso en:
Coordinacin Tcnica: Grfica Tcnica SRL
Eleodoro Aranda Guzmn Calle Los Talladores 184. Urb. El Artesano - Ate
Telf.: 436-3140
Revisicin Tcnica: e-mail: contacto@graficatecnica.com
Maritza Nuonca Lupo Diciembre 2006
Virginia Soto Espinoza
Ilustrador:
Antonio Torres Moreira
Elizabeth Corimanya Alegra
Diagramacin:
Alberto Ibaez Nieto
Ministerio de Educacin
Direccin Nacional de Educacin Intercultural Bilinge y Rural - DINEIBIR
Direccin de Educacin Intercultural Bilinge - DEIB
Programa de Educacin en reas Rurales - PEAR
Proyecto Elaboracin de Materiales de Educacin Bilinge Intercultural Temprana para nios y nias de contextos
bilinges de zonas rurales - MATEBITE (Convenio MED-OEA)
PRESENTACIN
A fin de responder a la realidad lingstica y sociocultural de los nios y nias de 3 a 5 aos de
edad, que hablan lenguas originarias de las zonas rurales, se ha implementado una propuesta de
Educacin Intercultural Bilinge (EIB), con varios materiales educativos que permiten apoyar la
labor pedaggica de los docentes de aula y promotores educativos comunitarios de Educacin
Inicial, as como estimular el aprendizaje de los nios y nias.
Dentro de los materiales se han elaborado cartillas interactivas, destinadas a promover los
aprendizajes en los nios y nias que hablan las variantes del quechua Cusco-Collao, (Cusco, Puno,
y parte de Apurimac), Ancashino (Ancash), Chanka (Andahuaylas, Ayacucho y Huancavelica), el
Aimara (Puno), el Awajun (Amazonas) y el Shipibo (Ucayali), tomando en cuenta los pasos del
proceso de aprendizaje significativo: recuperar los saberes previos, construir el nuevo saber e
incorporar el saber a la vida.
Se han elaborado 55 cartillas en quechua Chanka para uso del docente y promotor(a) de Educacin
Inicial. De estas, 42 corresponden a la lengua materna (Chanka) y 13 son para estimular el aprendizaje
del castellano oral como segunda lengua.
Las cartillas permiten realizar actividades educativas concertadas, entre el nio, la nia, el docente
y el promotor, las cuales estn formuladas dentro del enfoque del aprendizaje natural, comunicativo
textual y psicolingstico para el desarrollo de la lengua materna y para el aprendizaje oral de la
segunda lengua se recurre al uso de situaciones comunicativas vivenciales.
EIB Inicial
ORIENTACIONES METODOLGICAS
1.- Las cartillas se han elaborado para uso de los docentes y promotores de Educacin Inicial.
2.- Cada cartilla debe usarse en relacin a las necesidades de aprendizaje de los nios y nias de
la zona rural y en concordancia con las capacidades previstas en el diseo curricular nacional
de Educacin Inicial.
3.- A fin de aprovechar adecuadamente los materiales y recursos propuestos en las cartillas, el
docente o promotor(a) primero debe leer y reflexionar sobre la actividad pedaggica propuesta
en la cartilla. Luego, deber adecuar a la realidad las actividades, los materiales y recursos
sugeridos.
4.- Para hacer un buen uso didctico de las cartillas, los docentes y promotores(as) deben tener
claro conocimiento sobre el aprendizaje que permiten lograr a los nios y nias.
5.- En las cartillas no se especifican edades, las actividades se aplican para las tres edades (3,4
y 5 aos de edad) considerando el grado de complejidad de la actividad de aplicacin del
saber, segn la edad.
6.- Las cartillas en castellano deben trabajarse desde el inicio del ao escolar
7.- Para garantizar un adecuado aprendizaje de la segunda lengua, es recomendable presentar
las cartillas en el orden sugerido, y realizar sobre todo al inicio un permanente ejercicio.
8.- Los docentes y promotores deben producir ms cartillas a fin de lograr un eficiente desarrollo
de la lengua materna y el aprendizaje oral de la segunda lengua.
9.- Para trabajar las cartillas en castellano, utilizar una seccin de vocabulario referido a acciones
y objetos (presentarle al nio y la nia, fichas con figuras de objetos).
Esperamos que las cartillas interactivas elaboradas, motiven una eficiente labor pedaggica de los
docentes y promotores de Educacin Inicial para aplicar la EIB, y as mismo que ellas y ellos se a
su experiencia cotidiana realicen observaciones y sugerencias que contribuyan a mejorar y
enriquecer el material.
EIB Inicial
1
YARQA ASPIY
Yachay atiy: Llaqtampa rurayninkunapi yanapakun.
Imakunawan?
Rapi, qillqana
tupunakuna
Imahinatam rurasunchik?
Llaqtanchikpa llamkanankunamanta huupi rimasunchik.
Llaqtanchikpi yarqa aspiyta muyuqlla ruranku.
Imapaqtaq yarqa aspiyta llamkachakunchik?
Pikunataq sayarinanku chay llamkaypi?
uqanchik yanapakamusunmanchu?
Ruranakunata apaspa llapanchik, yarqa aspiy llamkayman
puririsunchik.
Yarqa aspiy kamachikukta uyarisunchik.
Kamachikusqanman hina llamkachakusunchik.
Llamkayta tukuchakuspa llaqtamasinchikwan
rimachakusunchik; chaninchananchikpaq. Huk kallpallapi
llamkayninchikmanta.
Yachay wasiman kutispa munay llamkayninchikmanta siqisun.
Llapanchik chaninchasunchik, sumaq kawsay yakuta
harpananchikpaq upyanapaq, mikunankuta yanukunapaq
sumaqta rimaspa.
Quechua
Chanka
1
Quechua
Chanka
2
WIRPUNCHIKTA PUKLLASPA
KUYUCHISUNCHIK
Yachay atiy: Wirpunwan pitan, phawan, iskay chakinwan,
lluchkan, chutan, tanqan, kumun.
Imakunawan?
Waska, kaspi,
ruyru.
Imahinatam rurasunchik?
Takispa qallarisunchik llamkayta:
Wirpuyta kuyuchini
(Takiy)
Wirpuyta kuyuchini,
wirpuyta kuyuchini.
Wirpuyta kuyuchini.
Takisunchik tra la la la.
Rikrayta kuyuchini (kuti)
Takisunchik tra la la la.
Chakiyta kuyuchini (kuti)
Takisunchik tra la la la.
Llapanchik riksipanchik, lliw imaymanta kuyuchisqanchikta
Chakinchikwan pitanchik.
Pitansunchik m.
Makinchiskwan chutanchik.
Chutasunchik m.
Kanan lluchkasunchik sikinchikwan.
Lluchkasunchik m.
Kumusunchik; hatarisunchik tukuy wirpunchikta.
Kuyuchispa pukllachakusunchik.
Quechua
Chanka
2
Imatan kuyuchirqanchik?
Imapaqmi kasqa chakinchik?
Imapaqmi kasqa makinchik?
Kusisqachu pukllarqanchik?
Mana makinchik, chakinchik kaptin, imaynaraq kachway?
Wirpunchikta chaninchananchikchu?
Quechua
Chanka
3
ALLIN PURIRINAPAQ YACHAYKUNA
Yachay atiy: Huupi rimaspa allin yachaykunata
qunakusun.
Imakunawan?
Hatun rapikuna,
qillqanakuna, laqana
Imahinatam rurasunchik?
Wasinchikpi imaynatataq purikunchik?
Ayllunchikpi munasqanchiktachu rurasunchik?
Pitaq wasinchikpi kamachikun?
Yachaywasinchikpi allin kawsananchikpaq ima rimaykunawantaq
kawsachikusunman?
Llapanchik huupi allin kamachikuykunamanta rimasunchik.
Hatun rapipi maakusqanchikmanhina hatn rapipi qillqasun.
Sapapunchaw yachaywasiman hamusunchik
Sumaq maqchisqacha
Ama maqanakusunchikchu
Ruranakunata kasqanman allchasunchik
Ruranakunata
Llapanchik rimachakusunchik allinchus manachus chay qillqasqanchik
kamachikuykuna.
Warmachakunawan kuchka qatapi rurasqanchikta laqasunchik.
Quechua
Chanka
3
Quechua
Chanka
4
QARITA WARMITAWAN RIQSIPASUNCHIK
Yachay atiy: Warmiwarma, qariwarma
kasqankuta riqsipanku
Imakunawan:
qillqana llimpina, rapi.
IMAHINATAM RURASUNCHIK?
Yachay wasinchikpi rimasunchik.
Pikunataq warmikuna?
Imatataq warmikuna ruran?
Imaynan kanku?
Imaynatan pachakunku?
Qarimanta tapuykunatapas kutichisunchik
Warmikuna makinkunata uqarinku hinallataq qarikunapas.
Taqapi warmipura huunakusunchik
Taqatapi qari pura huunakusunchik
Sapa huupi siqikunata qawanku hinaspataq tupasqanman hina qati qati
sayanku (huk qari, huk warmi).
Sapa taqapi rimasunchik warmimanta qarimanta chaninchanakuspa.
Taqapi, warmita, qarita sutinkunata churaspa, siqinku, llimpinku.
Quechua
Chanka
4
Imatan rurarqanchik?
Pikunamantan rimarqanchik?
Imaynatan pachakusqaku qarikuna, warmikunapas?
Mana warmi, utaq qaripas kaptin Imaynataq kanman
kawsayninchik?
Quechua
Chanka
5
RUNAPA WIRPUNTA RIQSIPASUNCHIK
Yachay atiy: Runapa wirpunta, llapa kaqninkunata
tuksipaspa riqsipan.
Imakunawan?
Rapi, llimpina, siqina,
qillqana, laqana.
Imahinatam rurasunchik?
Wirpunchikta kuyuchispa takisunchik
Tapusunchik:
Iman sutin?
Imatataq rurasunchik wirpuwan?
Imaynataq kachwan wakin wirpunchik mana kaptin?
Wirpunchik wianchu?
Imawanmi wian?
Pampaman tikrakuspa hatun rapipi iska iskaymanta
siqinakusunchik
Hinaspa kapatanawan wirpunchikpa siqinta kuchusunchik.
Sutinkunata qillqaspa pirqaman laqasun.
Iska iskaymanta awpaqman puririspa wirpunchikpa sutinkunata
awinchasunchik.
Quechua
Chanka
5
Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:
Quechua
Chanka
6
APUNCHIKMAN RIKSIPAYNINCHIKTA
Yachay atiy: Yuyaymanan llaqtampa kawsayninmanta
hatun umalliqkuna chaninchanampaq yuyaymanan.
Imakunawan?
kuka kintu, awin aqa,
llampu,qusichinakuna,
pichiwira.
Imahinatam rurasunchik?
Qhipa punchawta, kuraq machunchikpa wasinman
rinanchikpaq maakusunchik.
Quechua
Chanka
6
Quechua
Chanka
7
MITUWAN PUKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Pukllanankunata munayninmanhina ruran.
Imakunawan?
Mituwan, ichuwan
yakuwan.
Imahinatam rurasunchik?
Adobe ruraqpaman chayanku.
Qawanku adobe rurasqankuta.
Tapukunku adobe ruraqta:
Imakunataq adobeman yaykun?
Imakunapaqmi allin adobe rurasqan?
Llapan warmakuna mituta wayaqapi apanku.
Yachay wasiman chayaspa mituta sarwapa tupachinku.
Makinkuwan taksa adobechakunata qispichinku.
Pukllana pampapi chakinampaq rupaypi churanku.
Tikrapayaspa adobe rurasqankuta chakichinku.
Chakiruptin huunku adobekunata wasi pirqanapaq.
Quechua
Chanka
7
Quechua
Chanka
8
KILLI WATAYPI PUKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtanchikpa kawsayninkunamanta
yachapasunchik.
Imakunawan?
Iskay kaspi, uyaqawanakuna ,
watana, qullqikuna, wawa
tanta.
Imahinatam rurasunchik?
awpaqta tapukusunchik.
Qankuna rikurqankikchu killi wataqta?
Pikunataq watanku?
Imapaqraq watanku?
Riqsipanchik llapa ruranakuna apamusqanchikta.
Huk huupi killi ruranakunata qispichinku.
Huk huutaq qatipan kasaraqkunata kumpadrikunata.
Huunakuspa sumaqta kasarayuqta yachapayanku.
Llaqtanchikpi hina tusunchik, takikuspa.
Llapa warmachakuna yachasqampi yachapayan, pachakuspa.
Killi watay tukunapaq wawatantata marqarispa tusunchik.
Qipata tukuy mikunakunata mikuspa wasinkuman ripunku
takispa.
Quechua
Chanka
8
Quechua
Chanka
9
NEGRILLUPA TUSUYNINTA TUSUSUNCHIK
Yachay atiy: Wirpunta munayninmanhina nigrillupa
tusuynimpi kuyuchin.
Imakunawan?
Tusuna pacha, tukanakuna,
uyakuna.
Imahinatam rurasunchik?
Nigrillupa tusuyninta uyarisunchik, chaymanta
riqsipasunchik.
Atisqankunaman hina tusuyta qallarinku.
awpaqta uqanchik nigrillupa tusuyninmanhina
qatipasunchik.
Nigrillukunahina warmachakuna pachakunku.
Munaqkuna churakunku novia nisqankumanta, machumanta,
payamanta ima.
Uyakunata churakunku hinaspa tukanata uyarispa
tusunchuk.
Qawaman lluqsispa taytamamanchikpaq tususunchik.
Quechua
Chanka
9
Quechua
Chanka
10
TUNAS PALLAY TUSUYTA QISPICHISUNCHIK
Imakunawan?
Tukanakuna pachakuna
tunas pallana; isanka.
Imahinatam rurasunchik?
Rimasun tukuy llaqtanchikpa kawsayninkunamanta.
Pikunataq tusunchik? Imaynataq tunas pallay tusuy?
Imaynataq pachakuna kasqa chay tusuypi?
Tunas pallay tusuyta uyarinku.
Atisqankunamanhina wirpunta kuyuchinku.
Riqsipanku ima tusuysi uyarisqanku.
Yachachiq yachachin warmachakunaman tunas pallay
tusuyta.
Warmachakuna yachachiqta qatipanku.
Llapanku rimachakuspa qispichinku llaqtanchikpa
punchawnimpi tusunapaq.
Quechua
Chanka
10
Quechua
Chanka
11
WASIMANTA QILLQATA QISPICHISUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtampa rurayninmanta qillqayta
qispichin.
Imakunawan?
Hatun rapi, qillqana,
llimpina.
Imahinatam rurasunchik?
Wasi wasi rurasqankuman watukusunchik.
Imayna llamkasqankuta qawasunchik.
Tapukusunchik imakunawanmi qispichinkichik wasita?
Imaynatataq wasita qispichinkichik?
Imawantaq qatankichik?
Mikuna kanqachu?
Upyanari?
Pikunataq cruzta apamunqa?
Yachaywasiman kutispa yuyarinku, watukuq risqankumanta.
Hatun rapipi wasi wasimanta siqinku.
Siqisqankupa urampi atisqankuman hina qillqanku.
Yachachiq warmachakunapa willakusqanmanhina qillqan.
Wakin warmakunaman siqisqanta qawachin qillqasqanta
willan.
Llamkasqanta tupaqnin kuchuman laqan.
Llapanku qillqayninkuta awinchanku.
Kawsayninchikmanta chaninchanqa rimaspa.
Quechua
Chanka
11
Quechua
Chanka
12
PUKLLANANCHIKKUNATA
LLINKIMANTA RURASUNCHIK
Imakunawan?
Llinki, yaku, kutana, rumi
Imahinatam rurasunchik?
Llinki allpa maskaq puririsunchik.
Tapuykunata llinki allpamanta rurasunchik.
Imaniraqmi llinki allpa?
Imapaqmi allin?
Imahinatataq llinki allpata apamunchik?
Yachay wasiman kutispa llinkita huu huupi
rakinakusunchik.
Rumichankunata llinkimanta akllasunchik.
Kutana rumipi utupasunchik.
Yakuwan chapurispa llinki allpata tupachisunchik.
Makinchikwan chapusunchik llinkita llampuyanankama.
Llinkiwan pukllanakunata munasqanchikmanhina
rurasunchik.
Warmachakunawan rurasqanchikta qhawasunchik.
Quechua
Chanka
12
Quechua
Chanka
13
ULLUKU WAQTATA YANUSUNCHIK
Imakunawan?
Yaku, kachi, yanta, ulluku
miskipa, papa, asnapa.
Imahinatam rurasunchik?
Munay mikunakunamanta rimasunchik.
awpa punchaw maasqanchikta huusunchik.
Rimanqanku ima mikunas lluqsin kawsay apamusqankuwan.
Makinchikta allinta maqllispa yanuyta qallarisunchik.
Yachachiqwan kuchka waqtata yanunku.
Mankapi yakuwan ullukuta churkusunchik yanukunampaq.
Huk mankapitaq papata yanusunchik.
Iskaynin chayaruptin papata utusunchik chaymantataq
ullukuta waqtasunchik.
Chikallan yakupi ulluku waqtata papautusqawan
tupachisunchik.
Miskipawan, miskipasunchik kachinta malliyuspa.
Llipin warmakuna huurikuspa yachachiqwan kuchka
mikunku.
Mikurquspa llaqtanchikpa yanuyninkunata chaninchanchik.
Quechua
Chanka
13
Imatan rurarqanchik?
Imakunawan?
Miskichu yanuyninchik kasqa?
Kusisqachu yanukurqanchik?
Miskitachu mikurqanchik?
Quechua
Chanka
14
AHUSMANTA HAMPITA RURASUNCHIK
Imakunawan?
Ahuswan, urupa, miskinwan;
tiqtichina, manka.
Imahinatam rurasunchik?
Warmakunata tapusunchik:
Wasikichikpi ahuswan hampikurqankichikchu?
Ima unquykunatataq hampirqankichik?
Mamaykichik haykaqllapas ahuswan hampisurankichikchu?
Ahus hampi rurayta qallarisunchik.
Tiqtichina mankapi ahusta paruyachisunchik.
Chaymanta utusun.hinaspa urupa miskinwan
tupachisunchik.
Chay hampita kimsa kutita punchawpi upyana, ima
unquytapas qaliyanapaq.
Hatun rapipi ahus hampi ruranamanta qillqasunchik.
Qillqayninchikta awinchansunchik.
Quechua
Chanka
14
Imakunamantam rimarqanchik?
Imahinatam ahusmanta hampita rurana kasqa?
Imapaqmi ahus hampi allin kasqa?
Ima unquykunatataq hampiwasqanchik?
Quechua
Chanka
15
HUK LLAQTAMAN WILLAKUYTA
APACHISUNCHIK
Yachay atiy: Munayninta, yuyaypayninta, maakuyninta
chaninchaspa qillqan.
Imakunawan?
Rapi, qillqana.
Imahinatam rurasunchik?
Ayllunchikkunamanta rimasunchik.
Lliwchu aylluykichik kay llaqtapi tiyan?
Maykunapitaq aylluykichik tiyan? Ima llaqtakunapi?
Imahinatataq chay aylluykichikman willakuyta
chayachiwakchik?
Sapa warmachakuna munasqanmanhina carta nisqankuta
qillqanku.
Chaymanta qillqayninkuta atisqankumanhina
awinchanku.
Quechua
Chanka
15
Imatam qillqarqanchik?
Pimantaq qillqarqankichik?
May llaqtamantaq qillqapi cartata apachisunchik?
Imakunatataq qillqayninchikpi ayllunchikman willarqanchik?
Huk willakuykyna apchinapaq cartakunata qillqasunmanchu?
Quechua
Chanka
16
TITIRISTA PUKLLANAPAQ
RURASUNCHIK
Imakunawan?
Runtu qara, rawrachina,
llimpina.
Laqana.
Imahinatam rurasunchik?
Titirista qawachispa tapusunchik warmachakunawan.
Haykaqllapas titirista? Maypi rikurqankichikchu?
Imahinataq? Imamanta rurasqataq?
Runtu qara, rawrachina, llimpina, laqana, apamusqankuta
huusunchik.
Titirista rurasunchik chaymanta sutinta churasunchik.
Munasqanchikta titiriswan rimasunchik.
Warmakunata tapusunchik.
Qankuna warma pura titirisnikichikta rimachiwaqchikchu?
Iska iskaymanta titirisninkuta r imachinku (sutinku tapu
yukuyta ima).
Quechua
Chanka
16
Quechua
Chanka
17
WILLAKUY
Imakunawan?
Patu, runtu, pachakuna, huk
chiwchi, rapipi siqisqa.
Imahinatam rurasunchik?
Yachay wasiman siqiykunata apasunchik, hinaspa
warmachakunawan kuchka willakuyta paqarichisunchik.
Siqiykunata riqsipasunchik.
Siqikunawan huntapaspa willakuyta qispichisunchik.
Huk runturparisqa
Hinaspa tuqyarparisqa
Quechua
Chanka
17
Waurparin.
Quechua
Chanka
18
QILLQAYPI PUKLLASUNCHIK
Imakunawan?
Kaspi, suqus, teja kallana,
yeso, kurpa, killinsa.
Imahinatam rurasunchik?
Qawaman lluqsispa kimsa kimsamanta kaspi kawallupi
pukllasunchik.
Llapanku pukllaruptinku tapusunchik:
kaspi kawallupa an purisqanta qawachkankichikchu?
Pitaq qatipanman? Imawantaq qatipachwan?
Chaymantaqa huk niraq qillqanakunawan chay ankunata
qatipasunchik?
Tukuspa, sapa warma pampapi an rurasqanta qawaspa
makinwan wayrapi rurapan.
Yachaywasiman yaykuspa qillqanapi killinsawan anninta
munasqankumanhina siqinku.
Quechua
Chanka
18
Imapitaq pukllarqanchik?
Imakunawantaq qillqarqanchik?
Allintachu qillqanakunata hapirqanchik?
Imatam qillqarqanchik awinchananchikpaq?
Huk kutipi rurasanmanchu?
Quechua
Chanka
19
MUA MUA QURAMANTA HAMPITA
TUPACHISUNCHIK
Yachay atiy: Yuyaymanayninwan, rimayninwan
llamkasqanta, qawarichin.
Imakunawan?
Mua mua, manka, miski
upyanakuna.
Imahinatam rurasunchik?
Tapusunchik:
Qankuna yachankichikchu hampi tupachiyta?
Ima qampikunata?
Imahinatam tupachina?
Rurachwanchu?
Llapanchik huu huupi llamkasunchik, yachachiqpa
yanapayninwan.
Huk huu yakuta timpuchisunchik. Yaku timpurquptin muata
kachaykusunchik.
Allinta timpurquptin miskichisunchik urupa miskiwan.
Chaymantaqa quillata upyasunchik.
Warmakunawan rimasunchik.
Upyaruspa puunaman ustuna anchata humpirinapaq.
Kay hampitaqa kimsa punchawni upyana illariqnimpi, kuchka
pinchawpi, tutayaptimpas.
Chaymanta llapanchik siqisunchik llamkasqanchikta.
Quechua
Chanka
19
Imapitaq llamkarqanchik?
Imaynatam hampita tupachina kasqa?
Imakunawan?
Miskichu kasqa hampi?
Ima unquytataq hampisqa?
Hayka kutitan upyana kasqa qaliyanapaq?
Quechua
Chanka
20
WAKA CINTAYPI PUKLLASUNCHIK
Imakunawan?
Waka uyakuna, sara aku, illa
cinta, cuca, aqa,..
Imahinatam rurasunchik?
Waka cintay rikusqankumanta. Warmachakunata tapusunchik:
Imakunatataq rikumurqanchik?
Pikunataq chaypi karqa?
Wasikichikpi waka cintayta rurarankichikchu?
Imapaqmi chayta rukanku?
Imakunawanmi wakacintayta qispichisqaku?
Wakacintaypi pukllachwanchu?
Huupi rurananchikta aypunakusunchik: hukkuna wakamanta
ruranqaku; wakintaq wakacintayuqpamanta.
Qatipanku wakacintayta .
Llapanchik kawsayninchikkunamanta rimasunchik.
Hatun rapipi siqicunchik waka cintay raymita.
Quechua
Chanka
20
Imapitaq pukllarqanchik?
Pikunawantaq pukllarqanchik?
Munaytachu pukllarqanchik?
Imaynampi?
Quechua
Chanka
21
SARATA TIPISUNCHIK
Imakunawan?
Tipinakunawan, sarandawan,
mikunakunawan?
Imahinatam rurasunchik?
Huunakusunchik yachaywasipi.
Wasinchikmanta apamusunchik tipinakunata, llikllakunatawan
sara qipinapaq.
Tawa tawamanta huunakuspa warmakunata tipinqaku.
Lliw rimasunchik imahina llamkanamanta chakraman
chayaspa:
Chakrayuqta rimaykukusunchik.
Sarata tipichwanchu.
Sarata tipista llikllaman churasunchik.
Llikllaman huntachispa wantu wantupi kustalman
apasunchik.
Sarata mikuyninmanhina: qamkapaq mutipaq lawapaq,
akllasunchik.
Quechua
Chanka
21
Quechua
Chanka
22
WAKA CINTACHAY
Yachay atiy: Chaninchaspa, mastarichin, llaqtampa
yachayninkunata.
Imakunawan?
Sara aku, llampu, inciencio,
kuka, aqa.
Imahinatam rurasunchik?
Warmachanchikkunata tapusunchik:
Waka cintayta wasikichikpi rurankichikchu?
Imaynatam cintankichik?
Pikunatam waka cintayman minkakunkichik?
Imapaqmi wakaman cintata churanku?
Ima mikuna upyaykunataq kan?
Waka cintaypi pukllankuchu?
Llapanchik huk ayllupa wakacintachiqman, qawaq
puririsunchik.
Yachay wasiman kutipuspa rapipi lliw rikusqanchikta
siqisunchik llimpisunchik.
Wankaspa wakacintay takiykunata qillqamusunchik.
Llapanchik kawsayninchikkunata chaninchasunchik.
Quechua
Chanka
22
Imakunatam qawamurqanchik?
Imaynatam wakata cintasqanku?
Wakacintaypi pukllachwanchu.
Imaynatataq Kawsayninchikkunata mastarichisunman?
Huk yachaywasipi willakusunmanchu llaqtamchikpa
yachayninkunata
Quechua
Chanka
23
WATUCHITA YACHASUNCHIK
Yachay atiy: Rimaykunata yuyaymanayninmanta,
kawsayninkunamanta, tuqyachin.
Imakunawan?
Hatun rapipi watuchi
qillqasqa, siqisqa.
Imahinatam rurasunchik?
Hatun rapipi qillqasqata, siqisqata yachay wasiman watuchita
apasunchik.
Pisi pisimanta urqumuspa warmachakunaman qawachisunchik.
Watuchi
Imallampas haykallampas?
Ari?
Tutaykuypi iskay
Chapuchakuna Hapinakunku.
Imataq kanman?
awipa chapran.
Sapa warmakuna watuchita yuyaymananku atinankukama.
Huk watuchikunatapas yachachisunmanmi.
Quechua
Chanka
23
Imatataq yacharqanchik?
Huk watuchita yacharusunmanraqchu?
Watuchikunata qispichisunmanchu?
Quechua
Chanka
24
NISPIRUSTA APISUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtampa kawsay mikunankunata
chaninchan.
Nispiru
Imahunawan?
Yaku, nispirus, miski,
canela, manka, yanta,
Miski wislla, miskichina, yanta.
Tanta
Imahinatam rurasunchik?
Ninata ratachispa, mankata churkuna yakuntinta.
Chaymanta churasunchik nispiruta timpunanpaq.
Nispirus waykurukuptin tipqasunchik, hinallataq
churkusunchik huk mankapi canelayuqta, miskichinawan.
Allinta timpurquptin, nispirus lawayaruptin, tantata
urqumusunchik llapanchik mikuchakunanchikpaq.
Kusisqa llaqtanchikpa miski mikunankunamanta
rimasunchik.
Quechua
Chanka
24
Imatam yanurqanchik?
Miskichu kasqa?
Huk kutitapas yanuchwanchu?
Kawsayninchikta hatunyaspanchik chaninchankichikchu?
Quechua
Chanka
25
YACHAY WASIPI SILLUKUNATA
RURASUNCHIK
Yachay atiy: Sillukunawan pukllaspa
yuyaymanayninkunata qispichin.
Imakunawan?
Papa, kuchuna, llimpina,
rapi, zanahoria, beterraga.
Imahinatam rurasunchik?
Papa, zanahoria, beterraga nisqata warmakunata
apamunankupaq maasunchik.
Warmachakuna munasqankumanhina imatapas siqinku.
Chaymantaqa siqiykunata allinta tupachinku.
Sapa warmachakuna rapipi sillukunata itispa pukllanku;
qillqaykunata, siqiykunata qispichispa.
Tukunankupaqtaq hatun rapipi huk huk siqikunata,
sutinta, churaspa, ruranku.
Llapa llamkayninchikta kusisqa qawaspa awinchanchik.
Yachay wasinckikpi sellokunata allchasunchik.
Quechua
Chanka
25
Imapim pukllarqanchik?
Imakunawanmi sillukunata rurarqanchik?
Imakunatam mana allintachu rurarqanchik?
Imakunatam qillqarqanchik sillukunawan?
Quechua
Chanka
26
KALAWASA APITA RURASUNCHIK
Imakunawan?
Kalawasa, miskichiq,
canela, qarwi aku.
Imahinatam rurasunchik?
Kalawasata allinta maqllisunchik.
Tipqasunchik hinaspa utuchata pikasunchik.
Mankaman chikan yakuyuqta churasunchik.
Miskita canelatawan churaspa, timpuchisunchik apiyanankama.
Qarwi akuta urqunapaqa churasunchik.
Allin chayanampaq kurpawan itichispa mankata kirpasunchik.
Api chayaruptinqa chiriyachispa tumpan quillata
mikusunchik.
Chaymanta yuyansun imahinatan, imakunawansi kalawasa
apita yanurganchik.
Quechua
Chanka
26
Imatataq rurarqanchik?
Sumaqchu kasqa?
Miskichu kasqa?
Kalawasata atichwanchu tarpuyta?
Haykaq? Maypi?
Quechua
Chanka
27
CHUWIWAN PUKLLASUNCHIK
Imakunawan?
Chuwi, poroto.
Imahinatam rurasunchik?
awpa punchaw pukllanakunamanta rimasunchik.
Sapa huuy chuwi poroto apamunankupaq kamachisunchik
Qawaman lluqsispa pampapi tuquta huupi rurasunchik.
Chuwiwan pukllasunchik.
Pukllaypa kamachikuyninta qispichinku.
Mayqin huutaq achka chuwita tuquman yaykuchinku
chayta tupachinqa.
Mayqin huu pisi chuwita tuquman yaykuchin chaytapas.
Yachay wasipi tapusunchik:
Mayqin huutaq allinta pukllayta qispichinku?
Chuwikunata achkata pisita siqisunchik.
Mayqinmi achka utaq pisilla riqsispa tuksisunchik.
Yuyaymanayninchikwan achka pisi rimayta qispichisunchik.
Quechua
Chanka
27
Quechua
Chanka
28
VIERNES SANTUTA KAWSACHISUNCHIK
Yachay atiy: Chaninchaspa ayllumpi llaqtapa
kawsayninkunata taripan.
Imakunawan?
Siqikuna, iina wasi.
Imahinatam rurasunchik?
Iina wasita chayasunchik
Taytachapa chakatasqa wausqanmanta yuyarisunchik.
Imaynanpitaq wausqa?
Pikuna rayku wausqa?
Imatatan mikunanchik viernes santupi?
Imanaptin?
Imatataq mana mikunanchikchu?
Imaynampi?
Hatn siqikunapi taytachapa wauyninmanta riqsipasunchik.
Taytachapa yachayninkunata kawsayninchikpi yuyarisunchik.
Runa masinchikwan munanakusunchik, yanapanakusunchik,
ayllunchikkunawan huunakuspa ama qawanakuspa
mikunanchiktapas mallichinakusunchik.
Taytachapa calvariunta siqisunchik.
Kawsayninchikpi taytachapa wauyninta chaninchasunchik.
Quechua
Chanka
28
Quechua
Chanka
29
LLAQTANCHIKPA RAYMINTA
YACHASUNCHIK
Yachay atiy: Llaqtampa punchawninta riqsipaspa
chaninchan.
Imakunawan?
Hatun rapikuna,
qillqanakuna, laqana
Imahinatam rurasunchik?
Llaqtanchispa rayminmanta rimasunchik:
Haykaqmi llaqtanchikpa raymin?
Imakunatataq llaqtanchikpa rayminpi ruranku?
Pikunatataq yuyarinchik?
Llaqtanchik kamachikuqpa wasinta rispa tapukamusunchik:
Imaynanpi llaqtanchikpa sutin?
Imanaptinmi kay punchawta rayminchik?
Mayqin ayllutaq awpaqta tiyarqa?
Hayka unayam llaqtanchikpa kawsasqan?
Imakuna tataq ruranku raymichinankupaq?
Yachaywasiman kutispa llaqtanchispa rayminmanta qillqata
quspichisunchik.
Quechua
Chanka
29
Imamantataq rimarqanchik?
Mayhinataq llaqtanchikpa raymin kaspa?
Kusisqachu llaqtanchik rayminta qispichisunchik?
Quechua
Chanka
30
TAKIYTA YACHASUNCHIK
Yachay atiy: Uchuy takita takiyta yachan.
KALAWASAMANTA
(Taki)
Imakunawan?
Maypin maypin wian (kuti)
Hatun rapipi qillqasqa
taki.
ukupi wian (kuti)
Imahinatam rurasunchik?
Yachaywasiman hatun rapipi qillqasqa takita apasunchik.
Atisqanchikman hina kuchka kutikutirispa takisunchik.
Taqa taqapi takinankupaq warmachakunawan rakisunchik.
Llapanchik taqllakuspa, tususpa ima takisunchik.
Quechua
Chanka
31
QURAKUNAPA KAWSAYNINMANTA
YACHAPASUNCHIK
Yachay atiy: Qurapa kawsayninta chiqapta riqsin.
Imakunawan?
Ruru, qura, allpa, uywakunapa wanun.
Imahinatam rurasunchik?
Warmakunata tapusunchik:
Ima qurakunataq wasinchikpi wian?
Imaynataq wiasqa?
Pachamama qawaq lluksisunchik
Llapa qurakunata wiasqanman hina riqsipasunchik.
Wiasqanmanta qurapa paqarisqanmanta rimasunchik;
rurusqanmanta chaynallataq wausqanmanta yachaykunata
qatipasunchik.
Imayna qura wausqanmanta rimasunchik.
Yachay wasipi qati qati siqikunawan llamkasunchik.
Qurapa kawsayninkuna qawanapaq allpapi rurukunata
tarpusunchik.
Tapukuykunata ruraspa rimasunchik:
Imatan riqsirqanchik?
Mayhinatam qurakuna paqarimusqa, wiasqa ima?
Qurakuna uqanchik hinachu kawsaynin?
Quechua
Chanka
32
QURAPA TALLKINTA RIQSIPASUNCHIK
Imakunawan?
Qura, rapi, qil qana,
llimpina, laqana.
Imahinatam rurasunchik?
Allinta yuyaymanaspa rimasunchik.
Qurakunapa tallqinkuna sutin kanchu?
Qurakunapa sutinkunata yapchanchikchu?
Imakunatataq qurakuna mikun kawsananpaq?
Huupi qurata hapispa tallqinkunata riqsipasunchik
tallqinkunapa sutinta yuyarisunchik (sapin, tullun, rapin,
waytan, rurun).
Hatun rapipi huukuna qurapa tallqinmanta siqinqaku, sutinta
qillqaspa.
Quechua
Chanka
32
Imatan riqsiparqanchik?
Haykam kasqa qurapa tallqin?
Sutinta rimarichwanchu?
Quechua
Chanka
33
LLAQTANCHIKPA UNQUYNINKUNA
Imakunawan?
Hatun rapipi qillqasqa taki.
Imahinatam rurasunchik?
Tapuykunata kutichispa:
Ima unquykunataq llaqtanchikpi llunpayta hapiwanchik?
Unquy hapiwaqtinchik imakunawantaq hampikunchik?
Chirimanta, yupaymanta unquykunata riqsipasunchik ?
Mana unqunanchikpaq imatataq rurananchik
Unquywan wauruchwanchu?
Unquywan kaspa; ima hampitataq qaliyanapaq upyana?
Llaqtanchikpi hampiq kanchu?
Hampiqpa wasinman hampikunamanta yachananchikpaq
puririsunchik, tapuykunata ruraspa hampiqta uyarisunchik.
Quechua
Chanka
33
Quechua
Chanka
34
URQU KAASQANKUMANTA
RIMASUNCHIK
Yachay atiy: Urqukuna waqaychanapaq qillqakunata
qispichin.
Imakunawan?
Hatun rapikuna, raku
qillqanakuna, laqana,
llimpina.
Imahinatam rurasunchik?
Lluqsispa urqunchikkuna kaasqankuta qawasunchik.
Tapuykunata rurasunchik.
Allinchu kachkan urqunchikkuna kaasqanku?
Imakunataq kawsan urqunchikkunapi?
kaaptinku pikunataq waunku?
Imatataq rurachwan mana kaanankupaq?
Pikunawantaq yanapachikuchwan?
LLaqtanchikpa huunakuypi rimasunchikmanchu?
Wasikunapaq pirqankunapi qillqakunata ama
urqunchikkunata kaanankupaq laqasunchik.
Quechua
Chanka
34
Quechua
Chanka
35
LLINKIWAN QUWI ILLATA RURASUNCHIK
Yachay atiy: Ayllupa yachayninta llinkiwan ruraspa
chaninchan.
Imakunawan?
Llinki.
Yaku.
Imahinatam rurasunchik?
LLapanchik illaq tuqun qawaq risunchik, chaypi illamanta
rimasunchik.
Imatataq kay tuqumanta urqunku?
Imapaqtaq chayta ruranku?
Lliw warmachakuna iskay rumita apamunku (urqu, china).
Yachay wasipi llinkiwan quwi illakunata rurasunchik.
Tukuspataq chakichinqaku huk kuchupitaq waqaychanqaku.
Llapanchik llaqtanchikpa yachayninmanta rimasunchik.
Quechua
Chanka
35
Maytataq rirqanchik?
Imatataq apamurqanchik?
Llinkiwan munankichik llamkayta?
Imakunatataq llinkiwan rurachwan?
Anllinchu llaqtanchikpa yachayninkuna?
Quechua
Chanka
36
PAPA TARPUYTA YACHASUNCHIK
Imakunawan?
Papa muqu, piku, yunta
turu, siqiy, llimpina rapi.
Imahinatam rurasunchik?
Huk punchaw awpaqta warmakunata papa apamunampaq
maasunchik.
Papa tarpuymanta rimasunchik.
Muqu apamusqankuta kuchuman huusunchik.
Papa muquta sapankaman rakisunchik tarpuq apanampaq.
Chakrata turuwan yapusunchik.
Yapuspa wachuta kichaptin warmakuna muqun.
Chaymantataq tarpusqankuta paykuna rapipi papa
tarpuymanta, siqinku,llimpinku, laqanku, takispa.
PAPAMANTA
(Takiy)
papaschay papaschay
maypin wiaranki
uqaqa wiani
allpa sunquchapi
miski mikuwanankupaq
Quechua
Chanka
36
Imakunatam apamurqanchik?
Imatan rurarqanchik?
Hayka papatam churaqanchik uchkuman?
Imaynatam tarpurqanchik?
Quechua
Chanka
37
PACHA MAMANCHIKTA
WAQAYCHASUNCHIK
Yachay atiy: Pachamamanchik chaninchayta yachan.
Imakunawan?
Qillkana rapi, llimpina
qillqana.
Imahinatam rurasunchik?
Warmachakunata tapusunchik:
Qankuna riqsinkichischu pachamamata?
Maypin tiyan pacha mama?
Pikunatan uywan pachamama?
Qawaman lluqsispa pacha mamata qawarisunchik llapa
kawsayninmanta rimasunchik
Yachaywasiman yaykuspa, rapipi warmachakuna. Rikusqanta
atisqanmanhna siqinqaku
Tukunapaqtaq paykunapura siqisqankuta qawanqaku
chaymantataq awinchanqaku.
Quechua
Chanka
37
Pimantam rimarqanchik?
Pitam siqirqanchik?
Pacha mamanchikra, sapa punchawchu chaninchchwan?
Quechua
Chanka
38
TAQASPA PUKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Rurukunata riqchakuyninmanhina huun.
Imakunawan?
Sara, tarwi, purutu.
Imahinatam rurasunchik?
Lliw warmachakunawan huunakuypi pukllasunchik
warmi pura, qari pura, chukuyuq; mana chukuyuq
huunakunku.
awpaq punchawta maasun sara, tarwi, poroto, rurukunata.
Qawaspa, tiqsichanku lliw rurukuna apamusqankuta.
Rurukunamanta tapusunchik.
Rurukuna apamusqanchikunanta rimasunchik.
Imaynatataq qamkuna huuruwakchik?
Sapa taqapi akllanku rikchakuk rurukunata.
Imaypitaq qamkuna taqaruwakchik?
Kay ruru huk qatapi karunmanchu.
Imaynampi?
Rurukuna akllasqanchikwan ruwasun muqu taqata.
Quechua
Chanka
38
Imaynatam pukllarqanchik?
Imaynatataq huuranchik?
Maypitaq huusqanchikta churaranchik?
Rurukuna huuyta yachanchikchu?
Quechua
Chanka
39
YUPASPA PUKLLASUNCHIK
Imakunawan?
Rurukuna, sarakuna,
rumikuna, chapakuna.
Imahinatam rurasunchik?
Sapa warmachakunaman rumikunata, rurukunata
pukllachinankupaq rakisunchik.
Warmachakunata nisunchik
Churay huk ruruchata
Kunanqa yupaykuy
Chaymantataq huk rumichatawan yapasunchik Kunanri
qaykataq kachkan?
Tukuspataq huk rumichatawan yapasunchik, hinallaspataq
yupanqa, hinallataq yapasun huk rumita chunkaman
chayanankama
Rapipi siqinchik rumikunata, sarakunata, chapakunata
chunkaman chayanankama.
Quechua
Chanka
39
Imatan rurarqanchik?
Mayhinatan rurarqanchik?
Allintachu yuparqanchik ?
Kusinqachu yupayta yacharqanchik?
Huk kunata imatawantaq yupachway?
Quechua
Chanka
40
RIQCHAKUSQANCHIKMAN HINA
HUUNAKUSUNCHIK
Yachay atiy: Rikchanakusqanta; mana
rikchanakusqanta tupanachispa huun.
Imakunawan?
LLimpisqa, latakuna, tiza,
siqinakuna.
Imahinatam rurasunchik?
Imaymana pachasqa hamusqankunamanta rimanku
Qawaman lluqsispa, iskay hatun ruyru siqikunata pampapi
rurasunchik; hinaspa tapusunchik imapaqcha kanman? imataq sutin
kanman? (puka wasi, qillu wasi)
Warmakunata nisunchik: nisqayman hina huk kaq pukllayta qallarispa
wasiman yaykunkinchik.
Puka wasi usutayuqkunapaq qillu wasitaq mana usutayuqkunapaq
Puka wasi simpayuqkunapaq, qillu wasitaq mana
simpayuqkunapaq(yachachiq qawasqanman hina yaykuqkunata
akllan)
Qipataqa yaykunqa puka wasiman qarikuna, qillu wasiman warmikuna,
sapa kama huk llimpsqa latantin yaykunku
Nisunchik: Sapakama latan kanan, Mayo sayasqampi churaspa
lluksimunqa
Hawamanta wasikunata qawaspa rikuspa, mayp sayasqankumanta,
imaniraq latan kasqanmanta, Mayo wasipi aswan achka kasqanmanta
ima.
Yachay wasipi rurasqankuta siqinku, llimpinku.
Quechua
Chanka
40
Imatataq rurarqanchik?
Imaykichikman hinam huunakurankichik?
Pikunataq kuchka karqa?Imaynampi?
Imaynan wasikuna lluksiruptinchik qiparqa?
Quechua
Chanka
41
KAWSAYNINCHIKKUNATA
AKLLASUNCHIK
Yachay atiy: Kawsayninkunata riqchakusqamanta huun,
rimaspa.
Imakunawan?
Sara, papa, uqa, ulluku, hawas.
Imahinatam rurasunchik?
Juancitupa wasinman chayasunchik, kawsaykuna
huusqankunata qawasunchik.
Uqa, sara, papa, huusqankunata.
Tapuykunata ruranakusunchik:
Kawsayninchikkuna tupunapaq imakunatan rurasunchik?
Imapaqmi tupusunchik?
Tupuspa maypin waqaychasunchik?
Yanapakusunchik tupuypi.
Huk tupu kanqa hatun papakunamanta huktaq tumpan
uchuykunamanta, huktaq uchuychakunamanta.
Hinallatataq uqakunawan rurasunchik.
Muti sara, hanka sara, yuraq sara kasqanmanhina huusunchik.
Tukuspa sapa warmachakuna markaman uqariyta yanapasunchik.
Watantin kawsayninchik kanampaq wanllata markanchikpi
watasunchik.
Quechua
Chanka
41
Quechua
Chanka
42
PAAMAN LLUQIMAN WIRPUNCHIKTA
KUYUCHISUNCHIK
Yachay atiy: LLuqiman paaman kaqkunata churayta
yachanqa.
Imakunawan?
Latakuna.
Imahinatam rurasunchik?
Tapuykunawan pukllasunchik
Haykam riqranchik? kuyuchisunchik.
Haykam makinchik? kuyuchisunchik.
Haykan awinchik? muyuchiy m wirpunchikta pukllaspa
riqsipasunchik.
Paa puka latata churasunchik.
LLuqi qillu latata churasunchik.
Pawakachasunchik. Paa man, lluqi man.
Paa makinchikta uqarisunchik.
Lluki makinchikta uqarisunchik.
Paa chakinchikta kuyuchisunchik.
Lluqi chakinchikta kuyuchisunchik.
Siqispa llimpisunchik lluqi paa makinchikta.
Hinallataq lluqi paa chakinchikta.
Quechua
Chanka
42
Quechua
Chanka
43
JUGAMOS CON SILUETAS
Qu necesitamos?
Siluetas de animales,
objetos y plantas.
Cmo lo hacemos?
Manipulamos las siluetas en grupos
Identificamos sus nombres y sus caractersticas resaltantes
Imitamos las voces onomatopyicas de cada animalito, luego
de algunos objetos y plantas
Desarrollamos espacios de dilogos cortos entre siluetas
Conocemos o agregamos a nuestro vocabulario algunas
palabras nuevas que aprendimos durante el dilogo.
Castellano
43
Castellano
44
VISITAMOS LUGARES DONDE SE HABLA
EL CASTELLANO
Capacidad: Participa en dilogos sencillos en
situaciones reales de comunicacin oral de su
entorno comunal.
Qu necesitamos?
La posta mdica, la
capilla, el municipio, la
feria, la escuela.
Cmo lo hacemos?
Identificamos los lugares donde ms se comunican en
castellano.
Visitamos los lugares donde se comunican en castellano
En grupos de trabajo trataremos de escuchar una conversacin
cualquiera, luego lo transmitiremos en el aula , identificando
algunos elementos de la comunicacin:
Quin habl?, quin escuch?, qu hablaron?, en que
idioma hablaron?
Tambin representaremos algn suceso que nos interes
durante el recorrido.
Castellano
44
Dnde fuimos?
Qu idioma hablaban las personas?
Pudimos entender lo que hablaron?
Castellano
45
ESCUCHAMOS NUESTRA VOZ
Capacidad: Participa en dialogos sencillos en situaciones
reales de comunicacin oral de su entorno escolar.
Qu nesecitamos?
Grabadora, caset.
Cmo lo hacemos?
Mostramos la funcin de la grabadora explicando su uso.
En grupos nos repartimos consignas de temas de dilogo:
- Normas de cortesa
- Del trabajo cooperativo
Durante el tiempo de 10 cada grupo desarrollara la actividad.
La profesora ir grabando conforme cada grupo va
sosteniendo el dilogo.
Una vez grabada tales situaciones escucharemos nuestra voz.
Cada nio identifica su voz en la grabacin retroalimentando
su mensaje y participacin.
Castellano
45
Qu hicimos?
Nos gust escuchar nuestra voz?
Les gustara volver a grabarlas con otras conversaciones?
Castellano
46
ESCUCHAMOS LA RADIO
Capacidad: Escucha con atencin y predice el
contenido de canciones y comunicados en castellano.
Qu nesecitamos?
Radio grabadora, caset.
Cmo lo hacemos?
Prendemos la radio grabadora sintonizando un programa
que se emite en castellano
Identificamos la voz del que habla; de varn o mujer
Comprendemos los mensajes que escuchamos
Imitamos al locutor
Identificamos un mensaje especial para luego repetirlo
Conversamos con los nios y nias:
Qu escuchamos?
Les gusta escuchar?
Podemos hablar nosotros igual?
De qu otros temas podemos hablar?
Castellano
47
EL CASTELLANITO
Capacidad: Participa en dilogos sencillos en segunda
lengua, en situaciones reales de comunicacin oral de su
entorno familiar y comunal.
Hola! Hola!
amiguitos
soy Castellanito
Castellanito
Qu necesitamos?
Soy Mara
Mueco de trapo llamado
castellanito.
Cmo lo hacemos?
Presentamos a los nios y nias al mueco castellanito.
Hacemos que el mueco se presente por su nombre.
En pares los nios y nias dialogan haciendo que uno de ellos
sea castellanito y pregunte el nombre a su compaero.
Luego todos dialogamos con el mueco castellanito.
Conversamos con los nios y nias:
Quin es castellanito?
Qu nos ensea?
Entendemos lo que habla castellanito?
Les gusta hablar el castellano?
Castellano
48
LLEGO UNA CARTA
Capacidad: Comprende indicaciones dadas en segunda
lengua para realizar actividades o tareas sencillas.
Qu necesitamos?
Una carta.
Cmo lo hacemos?
Salimos todos al patio y nos sentamos.
En crculo planteamos las consignas del juego.
Los participantes deben mostrarse muy concentrados y giles
Damos la indicacin diciendo: lleg una carta! Los nios y
nias responden para quin?
Respondemos: para todos aquellos que tienen pantaln, mientras
todos se movilizan y cambian de sitio quitamos una silla para
que uno se quede sin silla.
Si el nio o nia se queda por 3 veces sin silla cumplir una
tarea.
Otra vez indicamos: lleg una carta!
Los nios y nias respondern para quin? Para todos los que
tienen cabello largo.
As sucesivamenmte continuamos jugando a la carta
considerando otros criterios.
Castellano
48
En que jugamos?
Les gust el juego?
Podemos volver a jugar?
Castellano
49
NOS CONOCEMOS CON UNA CANCIN
Qu necesitamos?
Una cancin.
Cmo lo hacemos?
Salimos afuera para formar un semi circulo para presentarnos cada
uno con nuestro nombre.
Damos las indicaciones sencillas de cmo entonar la cancin.
Entonamos la cancin sin perder el contacto con la persona que
esta a nuestro lado.
Hola me llamo Maruja! cmo te llamas t? Yo me llamo Elizabeth!
y cmo te llamas t? Yo me llamo Marleny! y cmo te llamas t?
Yo me llamo Fernando! y cmo te llamas t? ... y as todos los
participantes entonaran la cancin escuchando de cada uno; nuestros
nombres.
Luego les cantamos la cancin a los nios para que valoren sus
nombres
Les decimos a los nios y nias: Qu bonitos nombres tienen todos
Uds.! Y que lindo se escucha que nos llamen as! Ahora ya nos
conocemos por nuestros nombres.
Castellano
49
Castellano
50
APRENDEMOS A ENTONAR UNA
CANCIN
Capacidad: Entona pequeas canciones en castellano.
Qu nesecitamos?
Cancin escrita en
papelote.
Cmo lo hacemos?
Presentamos la cancin del burrito.
Identifican sus elementos, componentes de la cancin.
Describen sus caractersticas fsicas y utilidades de los elementos
que observamos en el texto:
Que observamos en el texto?, de que tamao es?qu lleva?
ustedes tienen un animalito similar a ste?
Cantamos la cancin acompaado por el ritmo de las palmas
Cantamos varias veces hasta aprender la cancin.
Burrito
(cancin)
Camina burrito
que vamos los dos
llevando la lea
que pide mam.
Burrito tu fuerza quisiera tener
para llevar la lea
que pide mam.
Castellano
50
Castellano
51
APRENDEMOS A VESTIRNOS
Qu necesitamos?
Vestimentas de varn y
mujer.
Cmo lo hacemos?
Hacemos preguntas:
Para qu nos vestimos?, por qu es importante el vestido?
Para identificar nuestro genero, para protegernos del fro y
del calor.
Cmo se visten nuestros padres?
Cmo se visten los nios pequeos?
Ahora jugaremos a vestirnos.
Elegiremos la ropa que nos gusta y nos vestimos con el
ideal del personaje que queremos ser.
Indicamos de que accesorios est compuesto nuestro traje
manifestando sus caractersticas y peculiaridades: chompa
roja, falda larga, un sombrero, un pantaln, etc.
Dibujamos el traje que ms nos gust.
Castellano
51
Castellano
52
CARTELES DE NUESTRA COMUNIDAD
Qu necesitamos?
Carteles y etiquetas del
entorno escritas en
segunda lengua.
Cmo lo hacemos?
Salimos organizadamente a recorrer la comunidad.
Observamos lugares donde existen carteles y etiquetas.
Leemos los carteles interpretando el texto.
Motivamos a travs de preguntas.
Qu dir all?, para que lo habrn escrito?, quin lo
habr escrito?, en vuestra casa existe alguno parecido?
Leemos los carteles junto con los nios y nias.
* Esta actividad se realizar si el contexto lo permite.
Castellano
52
Qu lugares visitamos?
Qu carteles hemos visto?
Podemos volver a salir para leer carteles y etiquetas?
Castellano
53
ENCUENTRA EL CAMINO
Qu necesitamos?
Tijeras, lpiz y cartulina.
Cmo lo hacemos?
Nos juntamos cada dos nios para conversar y representar
en el papel o en el piso.
Cmo encontramos el camino a nuestras casas?
Cmo las abejas encontrarn su panal?
Cmo los aviones encontrarn su camino en el aire?
Cada nio representa los recorridos que hacen los elementos
mencionados.
La docente representa un croquis del recorrido que tiene
que hacer: un gato para comer al ratn.
Los nios realizan los recorridos por los diferentes caminos
para encontrar el camino verdadero.
El grupo que primero encuentra ser el ganador.
Castellano
53
Castellano
54
CREAMOS DIBUJOS ANIMADOS
Capacidad: Usan frases convencionales en segunda lengua
para saludar, despedirse, dar las gracias, pedir o entregar
algo.
Qu necesitamos?
Una caja de cartn de 20 x 30 cm,
papel celofn, uhu, un rodillo, papel
cebolla, masking.
Cmo lo hacemos?
Preguntamos a los nios y nias:
Uds.ven dibujos animados? Qu dibujos? En que horario?
Uds. quisieran crear dibujos animados y pasar por la televisin?
Todos los haremos.
En el papel cebolla cada grupo crear inspirndose en el personaje
que ms le gusta.
De acuerdo a sus dibujos la docente escribir el texto, luego
pintaremos para darle una indicacin al personaje a nuestro
dibujo.
El o ella nos saludar por la televisin.
Nos agradecer por haberlo creado, y se despedir de nosotros.
Preguntamos: Quin podr darle la voz a este personaje?
Designaremos a los nios que hablarn por los nios? :
De la caja construimos el aparato del TV, colocando el rodillo en el
enrollado de dibujos por la parte interna.
Todos escuchamos con atencin el saludo de los nios y nias
que hablan por los personajes:
Hola amiguitos soy el conejo peluchn? Cmo estn Uds? y
luego pasar otro nio.
Conforme van hablando los nios haremos rodar las imgenes.
* Esta actividad se realizar siempre y cuando en la comunidad utilizan televisor.
Castellano
54
Castellano
55
APRENDEMOS UNA ADIVINANZA
Qu necesitamos?
Silueta de frutas.
Cmo lo hacemos?
Ponemos las frutas frente a los nios y nias para que observen.
Les hacemos una adivinanza. Por ejemplo:
Castellano
55
Qu aprendimos?
Qu adivinanza les gusto ms?
Castellano
NDICE
AREA NOMBRE DE LA CARTILLA N DE CARTILLA
C.I. Yarqa aspiy 01
P.S Wirpunchikta pukllaspa kuyuchisunchik 02
P.S Allin purinapaqyachaykuna 03
P.S Qarita warmitawan riqsipasunchik 04
P.S Runapa wirpunta riqsipasunchik 05
P.S Apunchikman riqsipayninchikta 06
C.I. Mituwan pukllasunchik 07
C.I. Killi wataypi pukllasunchik 08
C.I. Negrillupa tusuyninta tususunchik 09
C.I. Tunas pallay tusuyta qispichisunchik 10
C.I. Wasinmanta qillqataqispichisunchik 11
C.I. Pukllananchikkunata llinkimanata rurasunchik 12
C.I. Ulluku waqtata yanusunchik 13
C.I. Ahusmanta hampita rurasunchik 14
C.I. Huk llaqtaman willakuyta apachisunchik 15
C.I. Titirista pukllanapaq rurasunchik 16
C.I. Willakuy 17
C.I. Qillqaypi pukllasunchik 18
C.A Mua mua qaramanta hampita tupachisunchik 19
C.A Waka cintaypi pukllasunchik 20
C.A Sarata tipisunchik 21
C.I Waka cintachay 22
C.A Watuchita yachasunchik 23
C.I Nispiruta apisunchik 24
C.I Yachay wasipi sillukunata rurasunchik 25
C.I Chuwiwan pukllasunchik 27
P.S Viernes santuta kawsachisunchik 28
P.S Llaqtanchipa rayminta yachasunchik 29
AREA NOMBRE DE LA CARTILLA N DE CARTILLA
C.I. Takiyta yachasunchik 30
C.A Qurakunata kawsayninmanta yachapasunchik 31
C.A Qurapa tallkinta riqsipasunchik 32
C.A Llaqtanchikpa unquyninkuna 33
C.A Urqu kaasqanqumanta rimasunchik 34
C.I Llinkiwan quwi illata rurasunchik 35
C.A Papa tarpuyta yachasunchik 36
P.S Pacha mamanchikta waqychasunchik 37
L.M Taqaspa pukllasunchik 38
L.M Yupasqa pukllasunchik 39
L.M Riqchakusqanchikmanta hina huunakusunchik 40
L.M Kawsayninchikkunata akllasunchik 41
L.M Paaman lluqiman wirpunchikta kuyuchisunchik 42
CARTILLAS EN CASTELLANO
C.I Jugamos con siluetas 43
C.I Visitamos lugares donde se habla el castellano 44
C.I Escuchamos nuestra voz 45
C.I Escuchamos la radio 46
C.I El castellanito 47
C.I Lleg una carta 48
C.I Nos conocemos con una cancin 49
C.I Aprendemos a entonar una cancin 50
C.I Aprendemos a vestirnos 51
C.I Carteles de nuestra comunidad 52
C.I Encuentra el camino 53
C.I Creamos dibujos animados 54
C.I Aprendemos una adivinanza 55
El Acuerdo Nacional
El 22 de julio de 2002, los representantes de las parte de ella. Con este fin, el Acuerdo
organizaciones polticas, religiosas, del promover el acceso a las oportunidades
Gobierno y de la sociedad civil firmaron el econmicas, sociales, culturales y polticas.
compromiso de trabajar, todos, para conseguir Todos los peruanos tenemos derecho a un
el bienestar y desarrollo del pas. Este empleo digno, a una educacin de calidad, a
compromiso es el Acuerdo Nacional. una salud integral, a un lugar para vivir. As,
alcanzaremos el desarrollo pleno.
El Acuerdo persigue cuatro objetivos
fundamentales. Para alcanzarlos, todos los 3. Competitividad del Pas
peruanos de buena voluntad tenemos, desde el Para afianzar la economa, el Acuerdo se
lugar que ocupemos o el rol que compromete a fomentar el espritu de
desempeemos, el deber y la responsabilidad competitividad en las empresas, es decir,
de decidir, ejecutar, vigilar o defender los mejorar la calidad de los productos y
compromisos asumidos. Estos son tan servicios, asegurar el acceso a la formaliza-
importantes que sern respetados como cin de las pequeas empresas y sumar
polticas permanentes para el futuro. esfuerzos para fomentar la colocacin de
nuestros productos en los mercados
Por esta razn, como nios, nias, adolescentes internacionales.
o adultos, ya sea como estudiantes o
trabajadores, debemos promover y fortalecer 4. Estado Eficiente, Transparente y
acciones que garanticen el cumplimiento de Descentralizado
esos cuatro objetivos que son los siguientes: Es de vital importancia que el Estado
cumpla con sus obligaciones de manera
1. Democracia y Estado de Derecho eficiente y transparente para ponerse al
La justicia, la paz y el desarrollo que servicio de todos los peruanos. El Acuerdo
necesitamos los peruanos slo se pueden se compromete a modernizar la
dar si conseguimos una verdadera administracin pblica, desarrollar
democracia. El compromiso del Acuerdo instrumentos que eliminen la corrupcin o
Nacional es garantizar una sociedad en la el uso indebido del poder. Asimismo,
que los derechos son respetados y los descentralizar el poder y la economa para
ciudadanos viven seguros y expresan con asegurar que el Estado sirva a todos los
libertad sus opiniones a partir del dilogo peruanos sin excepcin.
abierto y enriquecedor; decidiendo lo mejor
para el pas. Mediante el Acuerdo Nacional nos compro-
metemos a desarrollar maneras de
2. Equidad y Justicia Social controlar el cumplimiento de estas polticas
Para poder construir nuestra democracia, es de Estado, a brindar apoyo y difundir
necesario que cada una de las personas que constantemente sus acciones a la sociedad
conformamos esta sociedad, nos sintamos en general.
SMBOLOS DE LA PATRIA