ESEJ

Stanovnitvo CG staro 15 i vie godina prema polu i kolskoj spremi

(1991 2003)

Strukture stanovnitva se oblikuju dejstvom niza faktora meu kojima prirodne i

mehanike komponente imaju izuzetan znaaj. Posmatramo u duem roku, interakcija
procesa u globalnoj veliini i njegovim odgovarajuim strukturama postaje intenzivnija,
jer struktura daje povratni impuls procesima raanja i umiranja. Sa promjenama u
stanovnitvu treba uskladiti i ekonomske aktivnosti, a prije svega prostorni razmjetaj
materijalnih ulaganja i njihovu komunikativnost. Usklaivanje promjena u razliitim
strukturama, osnovica je skladnog i breg razvoja.

Polna i starosna struktura su primarne strukture na kojima se baziraju sve ostale

(ekonomska, obrazovna, brana i dr.). Polna struktura predstavlja okvir niza procesa u
stanovnitvu, osobito reproduktivnih. Polna ravnotea u ijoj su osnovi genetiki zakoni,
esto se naruava dejstvom okolnih faktora (migracije, ratovi, itd), a njeno naruavanje
ima niz demografskih, ekonomskih, socijalnih i drugih posljedica. Neravnotea u dugom
roku javlja se kao ozbiljna prepreka kompleksnom razvoju.

Demografske karakteristike, pol i starost osnovne su karakteristike koje se esto koriste

za razvrstavanje kako bi pomogle u razumijevanju razliitih pitanja vezanih za strukturu i
sastav stanovnitva.

Da bi se dobio podatak o godinama starosti, popisom se prikuplja informacija o datumu

roenja. Prikupljanje podataka o datumu roenja omoguava tabeliranje na dva naina:
po godini roenja i po navrenim godinama ivota. Iako se preporukama UN i Eurostata
predvia da se u sluaju da je podatak o starosti isputen, mora naknadno unijeti na
osnovu ostalih podataka o licu ili domainstvu.

Djeca, mladi i starija lica prepoznata su kao izdvojene kategorije stanovnitva za koje se
trae razliite vrste popisnih podataka. Tako, na primjer, za djecu i mlade su prije svega
interesantni podaci o obrazovanju prije svega, dok je kod kategorije odraslih mnogo
interesantnija strukutra po ekonomskoj aktivnosti. Ove i sve druge karakteristike
prikupljane popisom postaju mnogo korisnije ukoliko se ukstre sa polom i starosti. Ono
to je takoe bitno napomenuti jeste korienje preporuenih starosnih grupa kako bi
podaci bili uporedivi u prostoru i vremenu.

Stanovnitvo prema polu i starosti predstavlja broj lica odreenog pola, grupisanih po
starosti, prema navrenim godinama ivota. U tabeli je prikazana starosno polna
struktura preko apsolutnih frekvencija i / ili preko procentualne distribucije.
Godinje procjene broja stanovnika se raunaju na osnovu popisnih rezultata i redovnih
statistikih istraivanja o umrlima, roenjima i unutranjim migracijama stanovnitva.

Izmedu dva uzastopna popisa (2003-2011) zabiljeen je neznatan pad broja stanovnika na
teritoriji Crne Gore od 116 stanovnika. Gledajuci po regionima, rast broja stanovnika je
zabiljeen u sredinjem (5%) i primorskom (1,9%) regionu, dok je znacajan pad od 8,7%
zabiljeen u sjevernom regionu, to svakako moe predstavljati ogranicenje buducem
razvoju ovog regiona. Ovakvo kretanje se moe tumaciti kao posljedica ekonomskog
razvoja optina sredinjeg regiona, prije svih Podgorice koja predstavlja administrativni,
privredni, zdravstveni, kulturni i sportski centar Crne Gore.

Promjene u ukupnom broju stanovnika rezultat su prirodnih i mehanikih (migracionih)

kretanja. U ranijim periodima porast stanovnitva uglavnom je zavisio od prirodnog
prirataja. Poslednji meupopisni metod potvrdio je da migracioni saldo znaajno utie
na ukupan porast stanovnitva. Iako je za itav period prirodni prirataj bio pozitivan,
stagnacija u rastu stanovnitva je prouzrokovana negativnim migracionim saldom.
Pozitivan prirodni prirataj, na nivou Crne Gore i regiona, govori u prilog pozitivnih
demografskih pokazatelja.

Tabela 1. Stanovnitvo prema popisima 1991-2003

Broj stanovnika
Godina
ene Mukarci Ukupno
1991 309104 305931 615035
2003 314920 305225 620145

Crna Gora prema popisu iz 2003. godine ima 620145 stanovnika i to 305225 mukaraca i
314920 ena. Na prethodnom popisu iz 1991. godine bilo je 615035 stanovnika i to
305931 mukaraca i 309104 ena.

Prema popisu iz 2003. godine u Crnoj Gori aktivnih lica ima 264276 i to 152107
mukaraca i 112169 ena, lica sa linim prihodom ima 102223 i to 50913 mukaraca i
51310 ena. Izdravanih lica ima 251677 lica i to 100913 mukaraca i 150764 ena.

Kretanje obrazovne strukture stanovnitva i nivo njenog razvoja najbolje se ilustruju

preko analize uea nepismenih u stanovnitvu starom 10 i vie godina i strukturi
stanovnitva prema steenim kolskim kvalifikacijama. Oba elementa obrazovne
strukturesu vrlo pouzdani indikatori za ocjenu dostignutog stepena ukupnog razvoja i kao
takvi se koriste u svim analizama koje se odnose na drutveno-ekonomski razvoj. Drugim
rijeima, izmeu nivoa drutveno-ekonomskog razvoja i nivoa razvoja obrazovne
strukture, postoje duboke uzrono posljedine veze.
 Obrazovna struktura stanovnitva ima poseban znaaj u demografskim istraivanjima, s
obzirom na uticaj koji ima na prirodno i migraciono kretanje stanovnitva. Struktura
stanovnitva prema kolskoj spremi imala je najbru transformaciju u odnosu na
transformaciju ostalih struktura, to se naroito odnosi na stanovnitvo sa viim
stepenima obrazovanja (srednje, vie i visoko). Sa otvaranjem novih visokoobrazovnih
institucija i fakultetskih jedinica irom Crne Gore, stanovnitvu je pruena vea
pristupanost daljeg obrazovanja.

Rezultati popisa 1991. ukazuju da sa stanovita obrazovanja u Crnoj Gori dominira

stanovnitvo sa zavrenom srednjom kolom (12 godina obrazovanja) sa 34,97%.
Stanovnitvo koje posjeduje visokokolsko obrazovanje (14-16 godina obrazovanja)
uestvuje u ukupnom stanovnitvu sa 8%. Ipak, obim humanog kapitala kojim Crna Gora
raspolae ne znai i kvalitet kapitala, u smislu posjedovanja znanja koje je produktivno.
Analiza barijera razvoju biznisa u Crnoj Gori koja je u vie navrata sprovedena u Crnoj
Gori u periodu 2001-2003 ukazuje na nedostatak edukovane radne snage kao faktor
neprofitabilnosti poslovanja. To je razlog za dodatnu panju obrazovanju i obrazovnom
sistemu u Crnoj Gori.

Tabela 2: Stanovnitvo staro 15 i vie godina prema polu i kolskoj spremi (2003)
Svega Muko ensko Svega Muko ensko
u% u% u%
Ukupno 493684 239322 253362 100 100 100
Bez kolske spreme 21210 5042 16186 4,3 2,1 6,39
1-3 razreda osnovne kole 6831 1525 5306 1,39 0,64 2,09
4-7 razreda osnovne kole 40655 13127 27528 8,25 5,49 10,87
Osnovno obrazovanje 113085 50671 62414 22,59 21,17 24,63
Svega srednje obrazovanje 238671 127621 111050 48,44 53,33 43,83
kola za KV i VKV 71033 46346 24687 14,42 19,36 9,47
radnike i ostali struni
kadar
Gimnazije 34944 14146 20778 7,09 5,92 8,21
Srednje kole za struni 122911 62226 60685 24,95 26,01 23,95
kadar
Srednje usmjereno 8358 3900 4458 1,70 1,63 1,76
obrazovanje
kole za specijalizaciju 1425 983 442 0,28 0,41 0,17
Vie obrazovanje 24822 14186 10636 5,04 5,93 4,20
Visoko obrazovanje 37017 21155 15862 7,51 8,84 6,21
Nepoznato 10393 6013 4380 2,11 2,51 1,72

Bez kolske spreme prema popisu iz 2003. godine je 21210 lica ili 4,3%(i to 5024
mukaraca i 16186 ena) starijih od 15 godina, zavreno od 1-3 razreda osnovne kole
ima 6831 lica ili 1525 mukaraca i 5306 ena), zavreno od 4 do 7 razreda osnovne kole
ima 40655 lica ili 8,25%(i to 13127 mukaraca i 27528 ena), zavreno osnovno
obrazovanje ima 113085 lica ili 22,95%(i to 50671 mukaraca i 62414 ena), zavreno
srednje obrazovanje ima 238671 lica ili 48,44( i to 127621 mukaraca i 111050 ena)
zavrenu kolu za KV i VKV radnikle i ostali struni kadar ima 71033 lica ili 14,42%( i
to 4346 mukaraca i 24687 ena) zavrenu gimnaziju ima 34944 lica ili 7,09%(i to 14166
mukaraca i 20778 ena) zavrenu srednju kolu za struni kadar ima 122911 ili 24,95%(i
to 62226 mukaraca i 60685 ena), zavreno srednje usmjereno obrazovanje ima 8358
lica ili 1,70%(i to 3900 mukaraca i 4458 ena), zavrenu kolu za specijalizaciju ima
1425 lica ili 0,28%(i to 983 mukarca i 442 ene), zavreno vie obrazovanje ima
24822lica ili 5,04%(i to 14186 mukaraca i 10636 ena), zavreno visoko obrazovanje
ima 37017 lica ili 7,51% (i to 21155 mukaraca i 15862 ena). Iz statistiog godinjaka za
2007. godinu preuzimamo tabelu: Stanovnitvo staro 15 i vie godina prema polu i
kolskoj spremi:

Podaci Zavoda za statistiku Crne Gore Monstat sa popisa iz 2003 godine pokazuju da u
Crnoj Gori ima 12617 nepismenih lica. Od ukupnog broja nepismenih u Crnoj Gori
veinu ine ene 10.611 dok je nepismenih mukaraca 2006.

Na popisu su dobijeni podaci o pismenosti za sva lica starih 10 i vie godina. Pismenim
su smatrana lica koja su zavrila vie od 3 razreda osnovne kole. Takoe pismenim su
smatrana i lica koja su zavrila jedan do tri razreda osnovne kole, kao i lica bez kole
koja su bila u stanju da napiu i proitaju kratak tekst u vezi sa svakidanjim ivotom.
Odgovor na pitanje o pismenosti prikupljan je za sva lica osim za djecu predkolskog
uzrasta. Podaci pokazuju da ima mnogo vie nepismenih lica na selu 8245 nego u gradu
4372 lica. I u gradu ima mnogo vie nepismenih ena nego mukaraca (3572 nepismene
ene) kao i na selu (7039 nepismenih ena). Takoe, podaci pokazuju da najvie
nepismenih lica ima u kategoriji od 60 godina pa navie, 9374 lica i od toga 8453 su
ene.

Od 4-7 razreda osnovne kole ima ukupno 40665 stanovnika Crne Gore od ega 13127
mukaraca i 27528 ena. U gradskoj sredini ivi ukupno 13608 i to 3470 mukaraca i
10138 ena. U seoskoj sredini ivi ukupno 27047 i to 9657 mukaraca i 17390 ena.
Zavreno osnovno obrazovanje ima 113 085 stanovnika Crne Gore i to 50671 mukaraca
i 62414 ena. U gradskoj sredini ivi ukupno 60412 i to 24945 mukaraca i 35467 ena.
U seoskoj sredini ivi ukupno 52673 i to 25726 mukaraca i 26947 ena.

Literatura:

1. M. Baovi Demografske promjene i ekonomski razvoj, ISSP, Podgorica 2006.

2. ene i mukarci u Crnoj Gori, Zavod za statistiku, Podgorica 2010.
3. www.monstat.org

Vladimir Tomi,