Artitektura e kompjutereve dhe sistemet operative

1.Njesit matese te performances se paisjeve hyrse/dalse?

1.Njesit matse te performances jan :

- Latency(respone time)

-Throughput(bandwidth)

-Desktopet dhe sistemet embedded

-Serverat.

2.Siguria e paisjeve hyrse/dalse te jepet skema?

2.

3.Cilat jan njesit e siguris?

3.Besushmeria(MTTF),

nderprerja e sherbimit(MTTR),

disponushmeria(MTTF / MTTF+MTTR),

permiresimi I dispunshmeris(rritja e MTTF edhe reduktimi I MTTR)

4.Sektoret ne disk per ruajtjen e te dhenave ?

4.Cdo sector ruan :

id e sektorit, te dhenat, kodet e korigjimt te gabimit(ECC), fusha e sinkronizimt
dhe hapsira.

5.Cka perfshin sektori i qasjes se te dhenave?

5. Nje sektor perfshin

Vonesen ne rradhe nese ka kerkesa te tjera
Seek: levizja e kokes
Vonesa e rrotullimit
Transferimi i te dhenave
Vonesa e kontrollerit
6.Tipet e flash-it?

6. Flash NOR(qeilza e bitit si nje prot NOR),

Flash NAND (qeliza e biti si nje port NAND)

7.Tipet e bus-ve?

7.Jane:

Busi Procersor-Memorie

Buset I/O

8.Sinjalet ne bus dhe sinkronizimi i tyre ?

8. Linjat e te dhenave

Mbajne adresa dhe te dhena

Te multipleksuara ose te ndara

Linjat e kontrollit

Percaktojne tipin e te dhenave, sinkronizojne transaksionet Sinkron Perdor nje

sinjal ore per busin
Asinkron

Perdor linjat e kontrollit REQ/ACK per te kryer koordinimin (handshaking)

9.Cka jan regjistrat e komandes, gjendjes dhe regjistrat e te dhenave ?

9.Regjistrat e komandes shkaktojn kryrjen e nje detyre nga paisja

-Regjistrat e gjendjes tregon se qfar po ben paisja dhe a ka gabim

-Regjistrat e te dhenave - transferon te dhenat tek paisja shkrim

transferon te dhenat nga pasija lexim.

10.Si behet transferimi i te dhenave nga paisjet hyrse/dalse?

10. CPU transferon te dhena midis memories dhe paisjes I/O

Nje proces qe konsumon shume kohe per paisjet e shpejta

11.Matja e performances te paisjet hyrse/dales?

11. Performanca e I/O varet nga
Hardware: CPU, memoria, kontrollerat, buset
Software: sistemi operativ, sistemi i menaxhimit te bazes se te dhenave,
aplikacioni
Ngarkesa e punes: frekuenca e kerkesave dhe tipi

12.Kompjuteret server?

Aplikacionet gjithnje e meshume ekzekutohen ne servera

Web search, office apps, virtual worlds,

Kjo kerkon dhoma te medha ku perqendrohen shume komp. Server

Disa procesore, lidhje ne rrjet, vendruajtje masive e te dhenave

Kufizime ne hapsire dhe ne fuqi

13.Menaxhimi i ruajtjes se te dhenave?

13. Kompjuteret mund ti ruajne informacionet ne media storage te ndryshme si:

Disqet Magnetike (HDD te ndryshem),
Shirita Magnetike (kaseta), dhe
Disqe Optike (CD, DVD etj).

14.Koeficienti i file-ve?

14. Fajlla eshte koleksion i informatave qe ruhet ne ruajtjen sekondare te te

dhenave.
Te dhenat ne fajlla mund te jene numerik data, alfabetik data ose binary data.

15.Atributet e file-ve?

15. Atributet e fajllave ndryshojne nga nje SO ne tjetrin :

Emri (Name).

Lloj (Type) - Te ndryshem te fajllave

Lokacioni (Location) - Lokacioni ne ate pajisje.

 Madhesia (Size).

E Krijuar (Created).

E Modifikuar (Modified).

Mbrojtja (Protection) Leximin, shkrimin, ekzekutimin etj.

Time, date, and user identification.

16.Operacionet e file-ve?

16. Jan:

Krijimin e Fajlles (Creating a file).

Shkrurjen e Fajlles (Writing a file). (Emri i fajlles, informatat qe do te shkruhen).

Leximi i Fajlles (Reading a file) (Specifiko emrin e fajlles dhe lokacionin)

Ri-Pozicionimin mbrenda fajlles (Repositioning within a file)

Fshirja e Fajlles (Deleting a file).

Cungimin e Fajlles (Truncating a file) Perdoruesi mund te fshij permbajtjen e

fajlles duke mbajtur atributet e fajlles me permbajte 0 byte.

17.Sismemet e bazuara ne disqe?

17. Koha e kerkimit te trakut (Seek Time)

Koha e Pozicionimit ne Sector (latency Time)

18.Cilet jane tre funksionet kryesore te file-ve dhe cilat jan me te njohurat?

18. Sistemi i fajllave i perfshin 3 funksione kryesore: 1. Ndjekja/Percjellja e

Alokimit (Tracking Allocation) dhe hapesiren e lire.

2. Ruajtja e direktoriumeve dhe emrat e fajllave.

3. Ndjekja/Percjellja (Traking) ku qdo fajll eshte e ruajtur fizikisht ne disk.

19.Metoda e qasjes sekuenciale?

19. Metodat e Qasjes - Sequentiale

Metoda me e thjeshte e qasjes (accessit) eshte qasja vijuese (sequential access)

nje pas nje.

Perdoret: Per redaktoret (redaktoret zakonisht i qasen fajllave ne kete menyre).

20.Metoda e qasjes direkte?

20. Nje tjeter metode eshte qasje direkte (direct access).

Eshte e bazuar ne modelin e fajllave te diskut.

Nuk ka kufizime ne menyren e te lexuarit ose shkruarjes per nje fajll ne metoden
direkte.

Metoda direkte e qasjes perdoret me se shumti ne database.

21.Metoda e qasjes index file ?

Index file - Bazohen ne menyren direkte te qasjes.

Kjo metode krijon indexin e fajlles ngjajshem me indeksin ne fund te librit.

Kur te kerkojme ndonje te dhene se pari e shikojme indeksin e pasi ta kemi gjete
informaten e kerkuar e shfrytezojme treguesin qe direkt dhe menjehere ti qasemi
bllokut te fajlles dhe ne te ta gjejme informaten e kerkuar.

22.Metodat e vendosjes?

22. Implementimi i fajlles eshte problem i sistemit operativ dhe behet me listen e
hapesires se lire qe implementohet si BIT map.

Qdo bllok i diskut paraqitet ne kete map si nje bit.

Nese blloku eshte i lire biti eshte 0, nese blloku eshte i zene biti eshte 1.

23.Metodat e vendosjes se pa nderpere dhe problemet e vendosjes?

23. Vendosja e panderprere kerkon qe do fajll te ze adresa te njepasnjeshme ne

disk. Adresat ne disk definojne renditjen lineare ne disk. Vendosja e panderprere e
fajlles eshte e definuar me adresen fillestare te bllokut te pare dhe gjatesia e
fajlles. Hyrja ne direktorium permban per do fajll adresen e bllokut fillestare dhe
gjatesine e fajlles

24.Vendosja e indeksuar?

24. Vendosja e lidhur i ka zgjedh problemet ne lidhje me fragmentimin ekstern te

hapesires se diskut dhe problemet ne lidhje me nevojen e deklarimit paraprak te
madhesise se fajlles. Pasiqe blloqet e nje fajlle jane te shperndare neper tere
hapesiren e diskut kjo menyre e vendosjes nuk mund te perkrahe qasjen direkte.
Perve blloqeve edhe treguesit ne blloqe jane te shpemdare neper tere hapesiren e
diskut. Kete problem e zgjedh vendosja e indeksuar e cila treguesit ne blloqe i
vendos ne nje vend - ne indeks bllok.

25.Sistemet e direktoriumeve ?

25. Direktoriumi eshte njesi organizative, qe perdoret per te organizuar fajllat dhe
dosjet ne nje strukture hierarkike

26.Direktoriumet dy nivelshe?

26. Kemi nje Direktorium kryesor.

Qdo perdorues (Users) e ka direktoriumin personal.

Qdo hyrje ne master direktorium point te fajlla e direktoriumit te perdoruesit

(users).

27.Direktoriumet me struktur te pemes?

27. Struktura e direktoriumit eshte ne form te pemes (Tree-Structured

Directories)

Perdoruesit mund te krijojne direktoriume me te vogla

28.Mbrojtja e file-ve?

28. Mbrojtja e fajllave dhe direktoriumeve eshte e domosdoshme. Llojet e qasjes:

Fajllat Leximi, Shkrurja, Ekzekutimi, Ndryshimi

Direktoriumet: Krijimi, Fshirja, Listimi, Kerkimi, Mshefja

Mbrojtja : Passwordi, Emerimi, Kontrolli i qasjes

29.Cka jan sistemet operative?

29. Sistemi Operative eshte nje program i madh qe kryen shume funksione per PC-
ne dhe dizajnimi i tij eshte nje pune e madhe dhe mjaft komplekse

30.Cilat jan sherbimet qe i mundeson nje sistem operativ?

1. Nderfaqja e Perdoruesve (User Interface) - GUI

2. Ekzekutimi i Programeve (Program Executions)- Sistemi Operative mundeson

hapsiren per ekzekutimin e programeve. Programet duhet te kalojne ne memorie
per tu ekzekutuar nga ana e CPU-se.

3. Operacionet I/O (I/O Operations) Kontrollohen nga Sistemi Operative

4. Manipulimi i Fajllave te Sistemit (File System Manipulation) - delete, cut, paste,

duhet te kryhen nga programet.

5. Komunikimi (Communication) Ndarja e memories dhe kontrrolli i CPUs.

6. Detektimi i Gabimeve (Error Detections) - Gabimet duhet te jene te

korigjuesheme nga Sistemi Operative

31.Komponentet themelore te nje sistemi operativ?

31.

32.Llojet e thirrjeve te sistemit ?

32. 1. Kontrrolli i Proceseve (Process control)

2. Menaxhimi i Fajllave (File management)

3. Menaxhimi i Paisjeve(Device management)

4. Kujdesi per Information (Information maintenance)

33.Kontrolli i proceseve?
33. Processi eshte nje program ne ekzekutim. Nje program qe eshte duke u
ekzekutuar duhet gjithashtu edhe me u ndal, ose ne menyre normale ose te
dhunesheme.

Nje process kerkon disa resurse duke perfshi kohen e CPU-se, memorien, fajllat
dhe pjeset I/O ne menyre qe ta kompleton punen e saje. Sistemi Operative eshte
pergjegjes per te krijuar nje proces, me fshije, me ndalu etj.

Nese nje program ndalet ne menyre jo te rregullt apo nese programi ka problem
(error) atehere e gjeneron nje file qe tregon problemet dhe qe quhet DUMP File.

Kjo Dump file mundet te ekzaminohet nga DEBAGERI (debugger) ne menyre qe

te gjenden errors dhe te korigjohen problemet.

34.Modelet e komunikimit e mes proceseve?

34. Ekzistojn 2 lloje te komunikimit ne mes te processeve:

Modeli i Kalimit te Mesazhit - (Message Passing Model)

Shfrytezimi i Perbashket i Memories - (Shared Memory)

35.Modeli i ndarjes se memories?

35. Modeli i ndaries se memories (Shared Memory Model). Ne modelin e shared

memory nje pjese e memories do t ndahet mes proceseve. Ne kete rast procesi,
komunikues (communication process) e krijon vendin e shared memory. Memoria
q do t ndahet (shared memory) qendron n hapsiren e procesit komunikues.

36.Programet e sistemit?

36. Programet e sistemit mund te ndahen ne 6 grupe:

1. File management - create delete , copy, paste , list, pra i manipulon filat ne
direktoriume.

2. Status Information - date, time, sa hapsire te lire ne disk etj.

3. File Modification - permbajtia e filave qe jan te ruajtura ne disk munden mu

ndryshu
4. Program Language Support - compilers, debuger shfaqen tek shfrytezuesit me
SO.

5. Program Loading and Execution kur programi te compile-et ai duhet te kalone

ne memorie dhe pastaj te ekzekutohet

6. Communication programet mundesojn mekanizmin per te krijuar lidhjen

virtuale rreth proceseve, perdorueseve, dhe sistemit kompjuterik.

37.Dizajnimi dhe implementimi i sistemeve operative?

37. Dy aspekte te rendesisheme kur dizajnohet nje SO jane:

Mechanism Percakton si do te behet diqka.

Policies ka do te behet? si do te rregullohet?

Ndarja e policy nga Mechanism eshte nje princip shume i rendesishem sepse
mundeson arritjen e maximumit ne fleksibilitet nese vendimet e policy duhet te
nderrohen me vone.

38.Struktura e sistemit operativ?

38. Sistemet e medha jane me komplekse per tu dizajnuar dhe duhet te dizajnohen
me nje kujdes te madh ne menyre qe ato te funksionojn si duhet. Metoda qe duhet
te perdoret eshte me nda ne Task te vogla (Ndarja ne pjese te vogla). SO zakonisht
fillojn si sisteme te vogla dhe te thjeshta dhe vine duke u rritur.

39.Struktura e nivelit te sistemit kompjuterik?

39. 1. Applications

2. OS

3. Kernel

4. Assembler (Assembly Language)

5. Firmware

6. Hardware
40.Memoria virtuale dhe makinat virtuale ?

40. Shumica e kompjuterve sot kan rreth 3GB RAM (random-acess memory) n
dispozicion pr prdorim nga ana e CPU. Shpesh ndodhe qe sasia e RAM nuk
sht e mjaftueshme pr t ekzekutuar t gjitha programet q presin pr t kaluar
ne CPU. Virtual Machine (VM) eshte softuere. VM eshte implementimi i nje
makine virtuale ne PC, qe i ekzekuton programet sikur te ishte makina fizike

41.Makina virtualve JAVA?

41. Eshte softwer qe perdoret per ekzekutimin (Run) e prograneve te zhvilluara nga
gjuha programuese JAVA.

JVM eshte platform e pavarun ekzekutuese qe e konverton Java BYTECODE ne

gjuhen e makines ( Machine Language) .JVM mundeson qe programet dhe skriptat
e kompjutereve tjere te ekzekutohen ne kete kompjuter.

42.Cka eshte seti i instruksioneve?

42. Koleksioni i instruksioneve qe kuptohen nga CPU

Ne gjuhen makine

Binare

Zakonisht perfaqesohen nga kodet asembler

43.Pershkruaj elementet e nje instruksioni?

43. Kodi Operativ (Op code) Bej kete!

Reference per operandet burim Me keto!

Reference per operandin rezultat Vendos rezultatin ketu

Referenca ndaj instruksionit pasardhes Mbasi perfundon kete bej kete...

44.Te skicohet formati i thjesht i nje instruksioni?

44. Ligjerata 10 =. Faqe 5
45.Numri i adresave?

45. Me shume adresa Instruksione me kompleks

Me shume regjistra

Me pak instruksione per program

Me pak adresa

Instruksione me pak kompleks

Me shume instruksione per program

Ekzekutim me i shpejte i instruksioneve

46.Tipet e operandeve?

46.Jan: adresa, numra, karaktere, te dhena logjike.

47.Formati i ruajtjes se te dhenave?

47.faqe 14. Ligjerata 10 skic.

48.Vendndodhjet e memories dhe operacionet ?

48. Memoria kryesore mund te modelohet si nje matrice me miliona qeliza, secila e
afte te ruaje ne binary digit (bit), i cili merr vleren 1 ose 0.
 Keto qeliza jane organizuar ne formen e grupeve me numer fiks bitesh psh n,
dhe me to mund te merresh si me nje njesi atomike. Nje entitet qe konsiston ne 8
bite quhet byte.

Entiteti qe konsiston ne n-bit dhe qe mund te terhiqet apo te shkruhet ne

memorie duke perdorur nje operacion te thjeshte quhet fjale (word) . Madhesia
tipike e nje fjale varion nga 16 ne 64 bite.

49.Vendndodhja e memories dhe operacioni i shkrimit?

49. Tre hapa nevojiten qe CPU te kryeje nje operacion shkrimi ne nje vendndodhje
te caktuar te memories: Fjala qe do te ruhet ne memorie fillimisht ngarkohet nga
CPU ne nje regjister specifik te quajtur, memory data register (MDR).

Adresa e vendndodhjes ne memorie ne te cilen fjala do te ruhet ngarkohet nga

CPU ne nje regjister specifik, te quajtur memory address register (MAR).

Nje sinjal i quajtur shkrim(write), gjenerohet nga CPU duke treguar qe fjala qe
ruhet ne MDR do te transferohet ne adresen e memories qe ndodhet ne MAR.

50.Vendndodhja e memories dhe operacioni i leximit?

50. Tre hapa nevojiten per te kryer nje operacion leximi ne memorie:

Adresa e vendndodhjes nga ku do te lexohet fjala ngarkohet ne MAR.

Nje sinjal lexim(read), gjenerohet nga CPU duke treguar qe fjala adresa e se
ciles eshte ne MAR, duhet te lexohet nga memoria dhe te ruhet ne MDR.

Mbas njefare kohe qe i perket vonenses se memories per te lexuar nje fjale,
fjala e kerkuar do te ngarkohet nga memoria ne MDR gati per tu perdorur nga
CPU.

51.Menyra e adresimit?

51.Adresimi direct, indirect, imediat.

52.Adresimi direkt dhe indirekt ?

52. Adresimi Direkt (Absolut) Adresa e vendndodhjes ne memorie e cila mban

operandin percaktohet ne instruksion : LOAD 1000, Ri
 Operandim burim eshte vlera qe ruhet ne vendndodhjen e memories adresa e se
ciles eshte 1000, dhe destinacioni eshte regjister.

Adresimi Indirekt Cfare perfshihet ne instruksion nuk eshte adresa e operandit,

por emri i nje regjistri ose vendndodhje memorie qe mban adresen e
operandit(adresa efektive).

53.Adresimi i indeksuar?

53. Adresimi i Indeksuar

Adresa e operandit merret duke mbledhur nje konstante me permbajtjen e nje

regjistri, qe quhet regjistri indeks(index register):LOAD X(R1), R2

Adresimi i indeksuar tregohet ne instruksion duke perdorur emrin e regjistrit

ne kllapa me nje konstante X e cila do te mblidhet me permbajtjen e regjistrit.

Indeksimi kerkon nje nivel kompleksiteti me te larte sesa adresimi indirekt me

regjistra .

54.Tipet e instruksionve?

54.Jan:

Transferimit te te dhenave

Arithmetike

Llogjike

Konvertim

I/O

Kontrolli te sistemit

Transferimi i kontrollit

55.Kontrolli i sistemit?

55. Instruksione te privilegjuara

CPU duhet te jete ne gjendjen supervizor Ring 0 ne 80386+ Kernel mode

 Per perdorim nga SO

56.Krahasimi i proceseve?

56.faqe 6, ligjerata 11

57.Seti i instruksioneve MIPS?

57. Perdoret si shembull ne shume libra

Stanford MIPS eshte hedhur ne treg nga MIPS Technologies (www.mips.com)

Perdorim te gjere ne tregun e sistemeve embedded Aplikohet ne elektroniken

per konsumatore, paisjet e rrjetit dhe ruajtjes, kamerat, printerat,

Perdorimtipik ne shume ISA moderne

58.Veprimet aritmetike ?

58. Mbledhja dhe zbritja, tre operatore

Dy burime dhe nje destinacion add a, b, c # a merr b + c

Te gjithe veprimet aritmetike kane kete forme Rregulli i pare i paraqitjes:

Thjeshtesia favorizon rregullsine

Rregullsia e ben me te thjeshte implementimin

Thjeshtesia ben te mundur te kemi performance me te larte me kosto me te ulet

59.Operandet e regjistrave?

59. Instruksionet arithmetike perdorin operande regjistrash

MIPS ka nje file regjistrash me permasa 32 32-bit Perdoret per te dhenat qe

perdoren shpesh Numerohen nga 0 deri 31 Te dhenat 32-bit quhen fjale (word

60.Operandet e memories?

60. Memoria kryesore perdoret per te dhena te perbera Matricat, strukturat, te

dhenat dinamike .Kryerja e veprimeve arithmetike .Ngarkimi i vlerave nga
memoria ne regjistra . Ruajtja e rezultatit nga regjistrat ne memorje . Memorja
adresohet me byte .Cdo adrese identifikon nje byte (8-bit)
61.Paraqitja e instruksionve?

61. Instruksionet kodohen ne numra binare Quhet kod makine Instruksionet

MIPS Enkodohet si fjale instruksionesh 32-bit Pak formatet te ndryshem enkodimi
per kodet e operimit (opcode), numrin e regjistrave

62.Formati i instruksionve MIPS?

62. Fushat e Instruksionit

op: kodi operativ (opcode)

rs: numri i regjistrit te pare burim

rt: numri i regjistrit te dyte burim

rd: numri i regjistrit destinacion

shamt: madhesia e zhvendosjes (00000 per kete tip)

funct: kodi i funksionit (zgjeron opcode-in)

63.Operacionet logjike?

63.faqe 30. Ligjerata 11

64.Operacionet e kushtezuara?

64.Jan: AND (dhe) OR(ose)

Kerce ne nje instruksion te etiketuar nese nje kusht eshte i vertete Perndryshe
vazhdo ekzekutimin sekuencial beq rs, rt, L1 if (rs == rt) kerce tek instruksioni qe
eshte etiketuar me L1; bne rs, rt, L1 if (rs != rt) kerce tek instruksioni qe eshte
etiketuar me L1; j L1 kercim i pakushtezuar tek instruksioni qe eshte etiketuar me
L1
65.Kompajlimi i cikleve?

65

66.Blloqet kryesore?

66. Nje bllok kryesor eshte nje sekuence instruksionesh me

Mungese kercimi ne brendesi (pervecse ne fund) Nuk permban instruksion qe

eshte destinacion i nje kercimi (pervecse ne fillim)

Kompilatori identifikon blloqet kryesore per optimizim Nje procesor i avancuar

mund te shpejtoje ekzekutimin e blloqeve kryesore

67.Thirrja e procedures hapat e nevojshem?

67. Hapat e nevojshem

1.Vendos parametrat ne regjistra

2.Transfero kontrollin tek procedura

3.Krijo hapsire per proceduren

4.Kryej operacionet e procedures

5.Vendos rezultatin ne regjister per thirresin

6.Kthehu ne vendin e therritjes

68.Adresimi i kercimeve bransh?

68. Instruksionet branch specifikojne

Opkodin, dy regjistra, adresen destinacion

Shumica e destinacioneve te kercimit jane afer perpara ose mbrapa

69.Ngarkimi i programeve?

69. Ngarkimi nje file imazh nga disku ne memorie 1. Lexo headerin per te
percaktuar madhesite e segmenteve

2. Krijo hapsiren e adresimit

3. Kopjo tekstin dhe te dhenat ne memorie

4. Vendos argumentat ne stack

5. Inicializo regjistrat ($sp, $fp, $gp)

6. Kerce tek rutina fillestare

70.Menyrat kryesire te adresimit?

Menyrat e adresimit te memories

Adresa ne regjister

Adresa = Rbase + zhvendosje

Adresa = Rbase + 2shkalla Rindeks (shkalla = 0, 1, 2, ose 3)

Address = Rbase + 2shkalla Rindeks + zhvendosje

71.Polemikat???????????

71. Sasiore Krahasimi I madhesise se programit dhe shpejtesise se ekzekutimit

Cilesore Ekzaminohen ceshtje te nivelit te larte te suportit te gjuheve dhe
perdorimit te VLSI

Sasiore Krahasimi I madhesise se programit dhe shpejtesise se ekzekutimit

Cilesore Ekzaminohen ceshtje te nivelit te larte te suportit te gjuheve dhe
perdorimit te VLSI Probleme Ska cifte RISC apo CISC qe te krahasohen direkt
Ska sete te mirepercaktuara programesh test Veshtiresi nendarjen mes efekteve
hardware dhe atyre te kompilatorit Shumica e krahasimeve behen mbi lodra dhe
jo ne makina prodhimi Shumica e keshillave komerciale jane te perziera Probleme
Ska cifte RISC apo CISC qe te krahasohen direkt Ska sete te mirepercaktuara
programesh test Veshtiresi nendarjen mes efekteve hardware dhe atyre te
kompilatorit Shumica e krahasimeve behen mbi lodra dhe jo ne makina prodhimi
Shumica e keshillave komerciale jane te perziera